aso ‘Serando horrendoquemortis genere extiwertsest sped A Tarsom. loew — Fuso fogatoque Ma Licinius urajecit exer -ivum in Bithyniam; et Nicomediam Ingressds die [Humin Juniaram proponi jussit edictum de restftuenda in, verbogne etiam hortzlas est , ut conventi~ pristinum redderenwa Pax Ecelesie data post bellum decennale, Wes. Licinius Valeriuin, Candid slerii Makimini ini, Seveti filium Severianum, liberes Maximini ‘wecidi jubet. Loew. CCCXIV. Averstis Liciniam ad Cibatinn in Pannos e 31 vetobris. lterum pognatur ad Mardiam in Thracia, sed quo matte Pax Constantinuy» inter et Liciniumn Mens a Licinto Caesar eligitir, piste tiituo Rit gustorum Consensh exycllitir ae Uigultats privatur COCXY. Constavtinus 1. Coss. Licinias wv Valeria fiia Diocleti Toniee capite truneant uxor ejus Prisea Thessa- Hoc ano Laetantins suum de Mfortibus Persecu- Torun fiprurh edd. . cccxvn. 5, Gallicanus. Coss. Bogsus. Crispus et Coneiwntinus Constantini Magni filii Cie sares crean sicut et Liciniauus, filius Licinii. Nancitur Gonuanius Siius alter Constantin’ et Fauae. Hoc anno desineate, ot pulamus, advocatur Nico- ‘media in Gabias Laciantius. cock wi. Licinius Augustus v. + Crispus Cxsar. COcKIK. ‘Conbuitints Adg. ¥. Coss. Lichmius Puntor Crsar. He ano Fenn suo Paso Christan tieuins gusta Avias in lieresin profabitur, dimmateraiee in con cil centwin Ept¥eoperain: cCcXX. Constantinus Aug. v1. Coss. (ogntanties COSA 1. Persecutio Liciniana ex Eusebi Crispus Cesar Francos gl Alanannas practi vi Hoc’ anno vel sequensi ‘Beas edidit Laotantius Insti= tat Coss, FIRM, LACTANTI LIBER DE MORT. PERSECUT. 10 sapus Coan rispus Cesar i. s. Bretaninns Cesar. Aezariys omer Panegysictm Constantino dit Mal ti : Donat forma ajecti. Constantius de Teriando die doininico sanctionem edit. ‘CUEXKH, Coss, Petronius Probianus, . * Anicius Julianus. Constantinus Sirmatas in Pannonia debeltat, et Mi Rex eotum Rausimonders ceca. cit CCCXXAD. cilius Severn Coss. Sinjus (vel Vettius ) Rattus. Alteram bellum Constautint adversus Licinium die im Julii ad Adrianopolim a Constant Dellatur erum Liciuids tira ‘iueitir & Constantino, J Chrysopolin Ct, Chaleedonem , et mari a Crisyo are in Nellesponto. Nicomediam fugit Licinius, atque veniam petiit preteriium, exorante Gonstaniia ejus uxore ac Sorore Constantini., Caen a Constantino adh Detur, atque exul Thessafoneam miitar; whi jus post quosdai tenses, ob Fé fiovas "quas molicbotur, fauces aque, Tunecluntur, . atyt Martinianus Geesar. a Licinio ereatiis iy Cappa- docia, srucidatur. (Vide Tillemont com. Wv, Tinperat., hie 0 de- pag. 195.) Constantius Constantini,filiis Caesar Cligitur, CCCXXIY. Goss, Crisps Caesar an. Constaitinns Civsaé i Constantinus ad Atrium live errore revoeel. séribit, wt eutn ab Antes Foon OEM nicius Faustus Paulinus. Coss. BCejonius Julianu ‘Synodus prima universalis Niew in 8 ‘a 48 vel 19 Juni ad 25 Augusti natur Arius. 25 Julii vicennalia eclebrat Constantinas. ¢ CCCXXM. Constantinus August. Vi Coss. Gonstautins Cirsar- Constantinus Human petit atque circa Jutium men ‘sem trucidari jubet Crispun Caesarem 5 qui fslsi criminis reus agitur : morti siniliter addicitur Fausta Constantin uxor, 5 CCL! |, Mamertinius. Coss. Fy. Nevitia Persecutio Jutia Octobris, cum flagrasset ut colligitur ex Anmiano xx ynia co in qua ‘cum ageret Antioehize, sub fine ram Jovis Olympii, eae LUG CRUG MRAYANT LACTANTY LIBER AD DONATUM CONFESSOREM, DE MURTIBUS PERSECUTORUM. L Andivit Déntinnss orattorres thas, ‘Dommecharissime, ‘quas in conspeotu ejus constanter fundis per dies ‘omenes, ot cariasimoram ératrum, qui gloriesa con- VARIORUM NOTA. Ad Dontnrim. Hlostrem horam remporim confés= sorem, qui novies tormenta varia pertalit pro no- mine Christi, sex annortum spatio detemus in carcere, ‘unde emiscus est extremis Galeri Moximtiani tempo- ‘ribus, ut legitur infra cap. 16, et 25. Bavux. De Morlibus persecutorim., ‘Vide Dissert. nosiramFIRM, LACTANTIL 192, fessione sempiternam sibi coronam pro fidei suze me- A precibus, Deus jacentes et sffictos corlesti ane ritis quesierunt. Eece addetur his omnibus adversa- t restituta per orbem tranquillitate, profligate rursum exsurgit, et majore gloria vod ab impiis fuerat eversum, mise- Ficordia Domini fabricatur. Excitavit enim Deus rincipes, qui tyrannorum nefaria et eruenta imperia resciderunt, humano generi providerunt; ut jam quasi discusso transacti temporis nubilo , mentes omnium pax jocunda ct serena Imtificet. Nune post tantze tempestatis violentos turbines, placidus aér et plata lux refulsit, Nuue placatus servorum suorum sublovat. En une moerentiom Iserymas, extneta impiorum conspiratione, deterget; et qui illetar ‘rant Deo, jacent ; qni templom sanctum ererterant, ruina majori ceciderunt; qui justos excarnifcave- runt, coelestibus plagis, et cruciatibus meritis nocen- tes animas profuderunt; serius quidem, sed graviter ‘ac digne. Distulerat enim paenas eorum Deus, ut ede- ret in eos magua et mirabilia exempla ; quibus pester: discerent, et Deum esse unum, et cumdem vindicen, ddigna videlicet supplicia impiis ae persecutoribes it- Fogare. De quorum exitu seripto testificari placait. VARIORUM NOTE. in lib. de Mortibus perseeut. Ita et mortes tantius plurali numero supra, lib. v, cap. 20. Ex mortibus, lib. wn, eap. 10. Ita mortes ‘dua proposite: sunt. Quas in conspectu ejus..... quaesierunt, In prioribus editionibus legebatur : Bjus per omnes horas tota die fundis, ecterorumgue frairum nostrorum, qui, ete. Sed ex reliquiis literarum conjicimus legendim esse, UL in Lextu insinuavimns. — In cod. Colb. Sie mus tilus locus habetur : Quas in conspecte ejus cons... im... § Simm qui glosa fessione sepit..... pro fidei.... riuis. Sic restituit O. F. Fritzsche in sua j bis citata Lactantianorum operum editione : Quas in conspectu ejus constitulns fundere soles, imo et preces sanclissimorum martyrum in sempiternam sibi coronam 0 fidei suee merits, Similiter Lactantius ultimi ivinarum_ Institutionum !Epitomes verbis ait : possit Deo judice pao virtulis s0x MERITIS, vel COROXAM Five, vel premium immortalitatis adipisci ; et lib. vu, C ultimum yerbum erat in prioribus edi cap. 44, non immortalitatem sibi, sed mortem pecca- lis ac libidinibus quastenunt. — Quesierunt. Pro ac- quisierunt, lta et lib. 1 Divin. Instit., eap. 20, lib. vi, cap. 14, et alibi Lact. Vide infra ‘Not, ad ‘cap. 18. ‘Addeiur. Ita in ms. pro additur; atque sic legen dum esse in praesenti, preecedens preteritum Audivit, et sequentia verba exsurgit et fabricatur coniirmant. ‘Yerum doctissimus Joan. Bapt. Cottelerius Eccles Greece Monomeniorum tom. n, p. 528, legend esse monebat adteritur, scita antithesi ex adterit bolus ; et ita vocatur a Lac- tantio lib. de Opificio’ Dei, cap. 4: Namillecolluctator ef aDvEnsAntus noster scis quam sit astutus... quee illi- cere possunt, pro lagueis habet. — 0. F. Fritzsche, Ecce deletis omnibus adversariis. Et restituta per orbem. In ms. deest et, sed locus hhujus syllabse remanet vacnns : deinde legitur resti- flo per orbem, etc., sed seriptoris errore, ubi resti- yy Deatulerat. tuto, pro restituta scriptum es Profligata nuper Ecclesia. Sic Lactantivs dicit Di- vin, Instit, lib.v, €.2, pROFLIGARE, sapientiam ; et c. &, ‘omnes... uno semel impel PROFLIGAREW. Templum Dei, quod ab impirs fuerat eversum,, mise ricordia Domini (abricaur. Templum Nicomediense, de quo Lactant. agit c. 43 et lib. v Instit, cap 2 Ego cum in Bithynia oratorias litteras accitus docerem, ‘contigissetque ut evdem tempore DEI TEMPLUM EVERTE nevon. Viden eaudem locutionem? Attamen Cupe- rus et Baluzins in secunda editio. per templum intel- igunt Crtum Christlanorum; verum non potest de fidelivin Societate restauranda quod fabricatur. ‘Verbum istud non intelligitur nisi de opere materi non de congregatione fidelium et unione Christo sul ta. Principes. Ce plona vide infra n. 48. iorumn nefurla et cruenta tmperia rescide- is, lib. v Divin. lustit. cap. 11, Re- PRINGIPOM NEFARIA; lib. vit, cap. 26: Qui serial Lac- B posses vera pietate aliorum male consulta mescixpast. Transacti. ms. Colb., trisansara ; Bun. tristi efe- rit 0. F. Fritche nobtcum, iransactl. Mor ok ms. habet postate, Bun. legit post aire : nos, pox tania eum 0. F Fritsche moloimes, Precibus. Verbum istad addidimus, riorem eli Et officis. At in ms., ut affictos. eilitiones legunt Sublewe- sensum ch- Sublet Ex mene ; ine ‘Nunc. Sed propius et scrupulosius inspecto cudice, legi sublesat. En nunc, quod socat elegantius. ; Deterget; et qui. Priores editi habent detersit; sed admoto I i, etc., quad mine, legimus deterget, et Simin "verbein fece ab eliisnbotInerpretane ai. Otgcta. ms legiorilutrai: at nies liters mutatione lego illuctati,quasi dicas adversati : quo! is gui iltuctet erant Deo, jacent. Ita igi Testitulum : sie apod Statium reperitur participinm ifluctans. Jam vere quod ad hujusce verbi regimen attinet, infra, cap. 18 Tegitur quoque luctari cum ter i reluctari cap. 44, et obluctari Virg Lactantins his vocibus Iuctari, reluctari eluctatio, eluctari szepe utitur, lib. ueap. 20, cap. 44 bis, lib. rv cap. 25’ et 30, lib. v cap. 21, ib. vi cap. 18, 93, 24. Porro verbum jacent, preee- denti verbo illuctati erant optime respandet. Aveter noster, eodem ‘sensu, lib. v1 insti. cap. 25, init: Qui colestis ac singularis Dei cultum tollere luerunt, profligaté saceNT , Jusios. Id est, Chiristianos. Sie eos vocat Lact Wb, reap. 4. lib. veap. Mt Excarnificaverunt. Sic in ms. alize editiones excar- nifcaverunt. At nil mutandum esse putavimus. ‘Serius quidem. In ms. corrupte legitar Sersit.. In prima editione et in aliis deinceps, profuderunt..... Distulerat. Czxtera autem verla ‘omissa erani; quae Nourisius recte primus ex ms restituit. O. F. Fritzsche ponit : Sero id quidem. Quibus posteri discerent. Sic habet ms. codex : its aq, post quibus, expunsl at, quod es in omaibe editis. Et eundem vindicem, digna videlicet supplicia, etc. Nua restiwenduim judicavinns; in ms. enim git, et eumdem vicucem digna vid... supplitia, ete. Verun primaria editio habebat, et exmdem mortem digna x!- tione superbis el impiis : sed hee non concordant cum scriptura manuscripti. Maxime ergo depravatas ex aliarum editionuin textus, quem hic ad ms. fiden accommodamus. Loco Vicucem supplevimus Vindi- cem, ex 0 quod lib. v Divin. Instit. cap. 21 initio le gitur, Deus ipse vinnex crit. . De quorum exitu scriplo testifcari placti legitur, dequo exitu..... tificari placuil. Sed cu is sit imperfecta, eam sic restitnimus; quorum, loco vocis quo, atque ‘post exilu, addidimus scripto. tes. quia Libeilus iste tum exules vel remotos, tum poste195 LIBER DE MORT. PERSECUT. 194 Mt omnes qui procul amoti fuerunt, vel qui A legimus, Dominus noster Jesus Christus a Judzis vostea futuri sunt, seirent, quatenus virtutem ac najestatera suam in exscindendis delendisque nomi- vis sui hostibus Deus summus ostenderet. Hine ita- we utile est, si a principio ex quo est Ecclesia con- itituta, qui fuerint persecutores, et quibus poenis in sos ccelestis judicis severitas vindicaverit , ex- donam. u. Extremis temporibus Tiberi Gesaris, ot scriptum ccruciatus est, post diem decimuin Kalendarum Apri- lium, duobus Geminis consulibus : cum resurrexisset die tertio, congregavit discipulos, quos metus con Prehensionis ejus in fugam verterat ; et diebus qua- draginta cum bis commoratus, aperuit corda eoram, et Scriptoras interpretatus est, qua usque ad id tem- Pus obscure alque involulz fuerunt. Ordinaviique 08, et instruxit ad praedicationem dogmatis ac doc- tring sux, disponens Testameati novi solemnem dis- VARIORUM NOTE. ‘os docere debebat. Nourisins restitnerat de quo szitu palam testifcari, etc. Sed palam, minus apte positum est : vor scripto eo loci aptior est. Eritus tero idem est ac Mors. Sic infra, cap. 50, cirea me- dium, exitu ef i Procul amoti fuerunt. In ms. legitur tantum procul i ulsi, vel relega inde supplen ut falur amoti; hine exurgit sensus clarior. Sic apud Faciuum anoneri in ineulam, pro in sium pl Postea futuri sunt. In ms. bze solum leguntar uri aunt; supplevimus. juxta spatium quod exhiber ts, :altlegunt post noe [uturi sunt; ali vero post noe sicturi sunt : Sed elegimus verba simplicia, que sen- ‘um optimum juxta spatium ms. representarent Virlutem ac majestatem swam. Et infra, cap : Ad~ reas majestaten: singularis Dei. Lactantius Divin, nsiit. lib. veap. 4 : Majestatem Dei singularis ac veri ognocistis, ef; lib. an cap. 4, lib. cap. 4: Sin- ‘ularia Dei asscrere majestatent; Vis, lib. 1v cap. 26 ‘irtwtem majestatemque Dei singularis.interpretari ib. weap. 9: Virtuiem ae majestatem Dei singularis C narra; ib. v cap 45 22. lbs wn frequenter, ib. av, adhue cap. 29, lib. 11 eap. 47, lib. de Ira Dei, ap. 20, et abjectis terrenis cultibus, majestatem Di ingularis agnoscunt. Epitom. cap. 3 et 4. Et alibi ‘assim, In exacindendis delendisque , etc. In ms. legitur, in detendisque : post litteram ¢ apparel pars litterze =; itaqne supplevimus exscindendis, uuain yocem usurpal infra ancior noster cap. 2, cirea redium hoc modo: Prositivit (Nero) ad ezacindendum celeste templum delendamque justi‘iam ; vel supple atinguendis : sic initio cap. 46, has voces ita jungit, {Christionorum nomen extingueret fundituague deleret. Deus summus. Et cap. 47. Hasee dictiones inter actantii seripta centies deprebendes, lib. 1 Divis ‘stitnt., eap. 1: Te Deus summus ad beatum Imperii ulmen ‘evezit. Ibid. eap. 5, cap. 6, lib. 1, cap. 4; ib, am, eap. 44.3 lib. v, cap. 4, bis eap. 6, cap. 40, ap. 43, cap. 16; lib. vit, cap. 37; Epitom., cap. 12, ap. 98), 43, 49; bis, lib. de fra Dei, cap, 2, Et alibi vassim. “Quin hee etiam epitheta singularis et sum- (ait Baudri) Lactantium istins quoque ibelti parentem esse suadeant, dubitari non potest. Ostenderes. Forte legendum osienderit : vide praxce- entia, ‘Hine itaque utile ea, si. In ms. legitur tantum Vine ait, si, unde sensum formavimns in hune mo- tum, hine itaque utile eat, si, ete., idque juxta spa- ium’ ms. Qui fuerint_perseeutores. In ms. est qui fuerint.... deficientibus 4 litteris ante ecu/ores. Hunc laque locum sie restituendum esse existimo. qui fue int persecutores. Parisiensis editio an. 4710 habet ‘terunt, quod contrarium est ms. codiei, et stare non ‘otest cum vindicaverit quod sequitur. Haze editio legit werant auctores, aed male. Nanique in ms. clare ser ‘lum est fuerin#: deinde male auclores seribit, cum Ppareat pars inferior litters p, et superior liners s, D B Haque legendum est perseculores. Vide specimen su pra positum. In eos... tindicaverit, Lactantius noster, lib. 1 Di Institut., eap. 4: In sacrilegos vindic ap. 17. Ego vindicabo in eum. Jesus Christus.... eruciatus est Eodem sensu adem voce Lactanii stitut, lib. 1, exp. 16. Ab hominibus fern of excraciauem, ib. on, cap, (8, iv. Instit, ap. 48. BU cruciaverunt illume in humilit ‘magna ; lib. 1v, cap. 22, wi mortalis occisus... Deum ab Aominibus ease’ cruciatum; et Epitom. cap. 18: Cum igitur ad dezterom Dei sedeat, calcaturus inimicos suos gui eum cruciaverunt, Sic lib. wv, cap. 16, cruciando, eodem sensu. Post diem decimum Kalendarum Apritium. Ms, hhabet Aprilium, non Apriis. Lactautius,lib. wv Div. Institut., cap. "10: Dubus Geminis consulibus ante diem decimum Kulendarum Aprilium Judeei Christum ceruci affizerunt; quod idem ide supra Not. lib. ww ad finem capitis 10, Est elliptica locutio, quain su plere possis, post exortum diem decimum Kalenda- Turn Aprilium, sive post eum diem incasptum. Ka verba Chiisti, Post tres dies resurgam, Marc. vin, 31, aplerisque doctioribus exponuntur die tertio, vel post” quam venerit dies tertius. Partim ex Joanne Couvuso. Sei! post diem decimum Kalendarum Apritium,’ et ante diem decimum Kalend. Aprilium idem esse ac die decimo Kalendarum, postea in nostra ad lune ibrwin Dissertatione abunde demonstrabimus, ex ipso Lac~ tantio ali Eamn consullere non te pigeat. Duobus onsulibus. Hoe assiguat In Bum libro wv, eap. 40, anno Tiberit quintod quidem convenienter consulatui duorum Gemi At observa, Lector, quam immaniter inde halluci- netur. Tiberius annum imperii iniit anno 28 ara vulgaris. Hoc ipso Tibe Joannes Baptista, wi apud Lucam cap. ut, egimus, poenitentiam previcare ccepit. Erat is j ‘nostrum Lactantium Tiberii annus quintus decimnus... Baptizatus itagque Christus die sexto Januarii, consu: ibus duobus Geminis anno wera: vulg. 29, et passus di igesimo tertio men » nounisi per duos menses ac dimidium ea omnia peregit, que ab ius baptismo ad mortem usque referuntur. Quod quidem portentosum est dictu, quamvis ab aliis multis Veterum inconsulte prowuutiatum fuerit, ac Fastis Watianis infartum. Quid enim tandem fiet de quatuor Paschatibus, quibus Servatoris ministerium apud Evangelistas distinguitur? ete, Haze Doctiss. Nic. Toinardus Aurelianensis. Endem significatione bis offendes comprehensi et comprehendat, Divin. lustitut. ib. vit, cap. 47 et infra, cap. 45. ‘Ordinavitque cos, et insiruzit ad predicationem do ac doctrine sue. Laciantius, lib, 1v Divin cap. 24, et Epitom. cap. 47: Ordinat lis Evangelii ac noninis sui_preedicatione ; vel joxta mss, codices Jun. et Goth., Ordinate discipulig suis evangelica docirina ; et wox, pravdicaverunt,298 cella nubis, eb subtractum oculis hominua rapuit osclua. Et inde discipuli, qui tine grant undecim, ‘sesumptis in laomm Jude proditorig Matibia et Paulo, dispersi sont per omaem terram, ad Evangelium Prodicandum, sicut illis magister Dominus impera- ‘varad ; et per quinos quingue et viginti usque ad prin- cipium Naraniani imperii, per omnes provincins ef civiales Bcelgaie fundamenta wiserun}. Cumque jam Neve imperset, Petrus Remam advenit; ef FIRM. LACTANTII & ciydinam, Quo officio repleto, circumyolvit eum pro- A edi quibusdam miraculis, quar virtate ipsies be data sibi ab co potestate, faciebat, convertt mus ag justitiam, Deoque templuny figele ac stabile lgcavit. Qua re ad Neronem delata, cum anna fetet pon modo Romie, sed ubique quotidie mux ‘lultitudinem deficere a ¢uliu idolorum, az Tyligiouem nova, daronata velustate, tase ul erat execrabilis ae nocens tyrannus, prosiis excidendum caeleste templum , delendamgue je iam, et primus omyium persecutus Dei ser, VARIORUM NOTE. Repleto. Quod f quod est in ed lores, juam expleto, 8 in ms. legitur, jerant edi= tur nil mutare d Rapuit in catum. Lactantius Div. Institut, ib. vib, g cap. 17: Rapietur in coslum. ‘Asauanplis in locum Jude proditoris Matikia et Paula. Ne ex his verbis inferas, Poulum waa cum Matthia isso Jude ab apostolis saffecium. ‘Tantum (ineu- Fiosins paulo seribens) Eactantius innuera voluit, neo Judm atios duos Apostolatus inunere fuisse fu ton, Matthiam scilicet sorte locum (Aet. 1, 96), et Banlum ab ipso Christo assumptam. Torwaapos. Ad Boangeltum predicandum. Lactant. lib. 1%) cap, 21: Peires ot Paulus Rome predicaerunt. Magister Dominus, Lactantius, kb. 1v. cap. 24:10 nomine Magiairi Bei, et cap. 26 necnon lib. vy cap. 8. Et alibi passim. Et pot annos quinque of viginti, etc. A eonsulatn duerum Geminorum, sive ‘ab anno ere vulg. chr. xxix, quo ex Lactantit hypothesi Apostoli post Pentecosten’ predteaverunt ubique [:vangelium, anni quidem sunt 45 completi neque ad xut diem Octohris anni chr. tiv, qao Nero successit Claudia : at ab anno is ox his viginli quinguo annis, qui ad edicatonem omuiunr Apostolorum ex saiuo peti ent, onfa est opinio de 25 annis, quos quidam vele~ res, ‘et inaumerabile recentiorum aguwn S. Petro Apostolo tribuunt in sede Romana... Si autem fas ‘esset recedere a vulgari et in animis hominum insita opinione, ef Lactantisnam lubenser praferrem, id est, Petrum quidem Roma praedicasse Evangelium facite concederem, ion sub Tiberio Claudio, ut ‘wilgo putant, sed sub Nerone Claudio. Quippe’sta- bilita semef’ hac verissima (ut pulo) sententia, conquiescit statim omnis disputatio absque ullo in- ‘eommodo auctoritatis Romani pontificis. Neque. enim Jonga annorum series quibus Petrus fuerit episcopus Rows, primaium ilius ‘Ecctesize stabilivit, sed per- sona Petti, qui cathedram sugin ibi eollocavit, et cam ‘suo sanguine solidavit ac confirn |. ex Bavozio. Beclethe fundamenta miserunt, 1d est, posueruat, ‘mitre, pro ponere. Tia usurpant passim Agrinen- sores, limitem millere, melire une borne; mitiere murum ut vallum, apud Lampridium in Vita, Sept. Severi. Sed et apnd Ciceronem iin Verrem mitiere in posses sionem, mettre en possession; apud Senecam tegitur mittere in Acta, 63 tire dans les Regisives ; spud Livium, mittere urbes in servitatem, metre les villes em servitude ; apnd Statinm, corpus mittere sepulcro, tre un corps dans {¢ tombeau. Apud Sidonium Apoli Mareny ibe ny epit. I,jm semal mia fendaaenia certantis amicitie. Apud veterem Vulgata nostese In- ferpretem vinum novun in wires novos mittunt, ete. Mauth. cap. 1x, 47, cap. xv, 96. — Ecclesia’ fun damenta miserant. Quis, inquit Nurrius, bons: lati tatis auctof unquam dixit, mittere fundamenta? is certe non est Lactantins, qut roelins scripsit, funda- menta Ecclesiae ubique jecerunt. Phrasin vero funda- ‘Menta mittere, Columbus recte contirmavit. Hierun. in Vila Hilar.: non priue abire passi sunt, quam future uo revera passus est Chiristus, 6 mi Bockesia lineam mitieret; et Ambros. lid. 1 0% ap. 20: Ecce mito laidem in fundamentun Sm et, Chcistuon ix fundamentuse Ecclesiae, quod wn pooit: Paulus faudomentuny poguit, Carin, Ds Auterpr. braenci cap. 28: Ego milton fu mgnta Sian fapidem pretiosym. Ita quoque Cypri:| Erasmi lib. u adv. Judzos, cag. 46, pro quo Pat: Yius: immia i% fundomentg. Evian Curiius ib cl. A triginia pedes in terram twrriym fundato: tigsa cunt. Bow. ¢ jam Nero impecaret, Petrus Rowan aia. Multi dupticam Petri adyentuia ad urbem Roms Claudio et Nerone asserunt, alli tantuiwmodo an ‘sub Nerone agnoscunt; nonuulli vero belerwi Bpostalicn et Ronan ‘Ecclesix iimici a, quos solide admodumy co:folarig Gi religionis Joan. Pearsoniug in Operib. posix. ‘Samuel Basnagina Exescital. Uistar. ad 4 Vat xs. Convert mulios af justitian,. Sic infra dict | lendam dusitian, id est , religionem cultunpe 2 Dei. Lactantius eodem sensu djxit, lib.v, eap 7: + ita quidem terra, sed_paugig assignata Lusia cl ‘lind est, quant Dei unici pia et religiow clin eb lih, v, cap. 12: invalescente Justi cap. 46 of 26, in Kpilogo ad (onstantinum, Te bs surununs ad restiuendun Justitia domiciium axis: EL lib. reap. 4: Per quem... Justitia et sis restituta est. Deoque (evsplam dela af stabile colfocart. We de Nerone, Prosilimt ad exciqenduma coplest tape deleadamgue justitian ; et cap. 43: Nau Conse fius ... verum Dai templym quod est in bonicix incoluane servanit. Lacigntiys lib. 1x Diy, losis 1p. 14: Vera semsplum Del, quod gan in pee hus est , sed in carde a¢ fide hominum , qui cess: eum, ac vocantur fideles; et cap. seni. : £i ‘iyavortate Dei templuye ;"e4 cag. 36 “ih b Gem ot fundamen sablegue epud germaveat. Es lid. iy, cap. 40, ul constitu! Jamplum, daceretque justia Templuap fidele. Wig eb infra per templum cris injelligivur religio elristiana , vel eqstus chris Fum; quad @x adjuncts vocibns Adele et clas Tece interpretatur. Execrabilis ac nocens (yraunus Sic infra, oP-| Execsabile animal Decivs. Nocens est, ucfarts pins. Vox execrabilis sepe apud ‘Lactantiym. Ve Hib, cap. i cap 48, ib. ag an. 45; lib. vn, cap. 46, ete. Epijom. Mh esidondus eeepc ster, lib. am Dig. Institut. eap.26, dinis excidere cx Tib. vi, cap. 13: vilia penitus excidunt ; Ib. ¥, a0: veritatem penitus excidexe ; ef lib. de 1rq Dei cap! woluerunt eam penitus excidere. a Delendamgus justisian. Id est, yeligionem eis nam, cultumqne veri Dei ° Primus omniqa persecutus Dei serpos. Sic Te Hianus, Apolog. cap. 35S. August. 1m contrat Petiliani c. os: Sulpic. Severus, lib. de Newt Toquens : Diguys extitit qui persecutionem in chrsion primus inciperes. A Lactantio post ouniym, cab197 E rum ruck afl aly impune ; respexit enim Deus vexationem po- uli sui. Dejectus itaque fastigio imperii, ac devo- ‘ulus a summo tyrannus impotens , nusquam re- pente comparuit; ut ne sepulturse quidem locus in terra tam male bestiz appareret. Unde illum qui- dam deliri credunt esse translatum, ac vivum reser- vatum, Sibylla dicente matricidam protugum a fini- bus esse yenturum ; ut quia primus persecutus est, dem etiam novissimus persequatur, et Antich precedat adventum, Maque fas est credere, sicut, LIBER DE MORT. PERSECUT. , €t Paulum interfecit, Nec tamen A duos Prophetas vivos esse translatos 498 ultima tem- ora, atque initium Christi sanctum a¢ sempitersuni, cum descendere ceperit, quod Sibyllx fujurum prize nuatiant : eodem modo etiam Neronem venturam pur tant, ut precursor diabali ac praevius sit veyientis ad astationem terrae , et humanj geyeris eyersianem, m. Post bung, interjectig aliquot anais, aler now wi ‘por Lyrannus ariug est, gyi cam exerceret iyjustagy VARIORUM NOTA. Eusebio addendum imperaiorum ; vel a constitute Ec- post Neronis mortem, Sueton. Neron, estr. Nom va- clesia. Pragesseran\ enim sariytia SS. Joannia » rius super exilu cjus ramor, plusibus vivere com Baptistie, Jacobi, et Stephani, quo tempore ex Actis B fingentibus eredentil Buy. ‘cays. wut fuit magna persecuiio Jerosolymis, In ms. Colb. pro persecutus, est persecutos ; mendose. ‘Nec tamen habuit impune. Ma wns. Colb. hhabuity is 30, ubi pariter legitur In_ posteriore loco edi- ut et infra ad initinm ca in codem ms., habuit impu cditio Farisiensis an. 4710 et in priore prises tiones, substituerumt abiit; sed perperam. Ex enim locutione mtitur Lackintins in Epitome cap. Nec ullus impune habuit quod Deumelesit; et ca Gur impune abent gyn. qui pecudes et omnis ge- neris bestias colunt? Habuit, vox est inter lineas. in ms, addita, sed eadem plane mano. ‘Resperit enim Deus vezationem populi sui. Suctoz ius: Cum a Senatu Nero quarerelur ad ponam, @ patatio fugiens , ad quartum Urbis milliarium in sub- turbano liberti sid, inter Salariam et Numentanam view semet interficit anno etatis sue 32. Quod eontigit ano Christi uxvin, die 9 Juni. Toran. Nusquam fepente comparuit , cle. S. Augustinus, de-Citae Det lib. xy cap. 19, Nonna Neronem resurrecturum, et fulurum Antich Alii vero nec exmoccisurn ‘pvtant : sed subtra tius, ut putaretur occisus ; et vieum occaltari in. vi- gore ipsius tats in qua fuit, cum crederetur extinctus, donec suo tempore reveletur, et restituatur in regnum. Foit illa pleroramque opinio tertio etiamque quaria sxculo, Neronem venturum ante sceculi finer, et ip- sum yel fore Antichristum, vel iisdem temporibus per Occidentem s-viturum,’ quibus ille per Orientem, Que fait etiam opinio S. Martini Turonens. et Sul- pic. Severi, Dialog. 2 atque Historize Sacra: lib. 1 Sed multum mira haec opinantiun preesumptio, ing Augustinus, loco supra citsto. Gontra Lactntit et Suipicit opinioncm facit, quod a Plntarcho refertur in Vita Galbae; maxime Yero quod ait Suetonius, lib. vi, eap. 20: ‘Funeratus est impensa ducentarum mil livon, siragutis albie anro intextis, quibus usus Kalend. Sancariifueret. Religuias A‘gloge et Alexandria nx- trices eum Acte concubina gent mento condiderunt, quod prospicitur ¢ campo Hartio impositum colle hortorum. In eo nonumento soliunt porphyretici marmoris superstemti Lunensi ara circum- + septum ext lapide Thasio. "TorAno. Tam male bestia. Badem locutione mitur de ty- Tannis seribens infra eap. 4. Et cap. 9, de Ma iano Galerio: Inerat huic beatie naturalis barbaries feritas; et cap. 16, 28, 32, 39 et 52. Divinarom autetn Institet. ib. v, exp. it: Fila est vera bestia, ete. Et cap. 25: Postea vindicaturum sen eos Dens pollicetwr, et ezierminaturum bestias malas de terra ; wee hon lib. v1 cap. 9. Belluas etiam eos nominat, lib. ¥ cap. Af, lib. ve. AT. Deliri. Ms. deleri. Credunt esse transiatum ac vivwm reservatum. F ula, eujus origo non obscura. Plures enim pseu- donerones fuere. Primus in insula Cythno, Tacit. 1 histor. cap. 8; aller, cui nomen Terentio. maxim Zonaras in Tito; ertius sub Domitiano , viginti a Donitiorum monu- D breviatum legi ibylla dicente. Sic. libres Siby! Lactantins, tametsi illos scitet non undus esse Sibyl Taz, sed plurium. Ita ipse lib. 1 Div. Institut. cap. Ed sunt singularum singuli bri: qui quia Sibylle no- mine inscribuntur, wnius esse creduntur. Sed et wos confuse Sibyllam dicemus, sicabi testimoniis eurum (ue- Fit abutendum. Hi loci videntur esse ex lib. y et v4 Sibyllinorum oraculorum. Vid. Not. Boluz. ‘Afinibus.. Doctissimus Janson alt Almeloven ad- denduin esse ait terra, quod excidisse putat. Persequatur. Ita ms. sed litteris breviatis ; quod melius consenit cum preccedas. ‘aque fas est credere. ia restitui, apprime obser- vata Manuseripti seriptura, in quo fas tantuin satis, apte legitur ; spatium vero precedit quingue vel sex Iiterarum, ‘unde reposui itague. Hive vox spatiun implere potest. Alize editiones haben, nefas est cre- dere. Sed lecifo quam sequimur, in texiu consa- nantior mibi videtur cum mos. et’ evn sequentibus auctoris verbis. ‘Duos. ms. habet duas, sed male. Tn ultina tempora, aigue initia Christi. Post tima abrasa sunt in ms. duo saltem verbs. Sed cum inspecia diligenter scripiura legantur tres ultima litterae vocis aque, tune supplendum putavi temporg. aigue, At duo Prophet quorum bic habelur mentio, sunt Moses atque Elias, — Jn ultima ... initium Chri= ati, In ultima wiate, Initium Christi videtur initium millenariiesse, quod Lactantius variis locis adstruxit, Cet. — In ultima... indium. Ibi duo aut tria yerba abrasa sunt, teste Nurrio. Num de millenario hae intelligenda sint, incertum, quia locus mancus ; et dubitat Bauldr. quia sequitur sempiterum. Bux. Quod Sitylle furwrum pranuutiant. Post caperi desunt in ms. decem circiter litters, usque ad um pro muntiant, Has existimavi_ suppleri posse his verbis, uae breviatis literis istud spatium replere passunt, eter editiones haben} pronuntiagt, quad verbum est pranuntiant. ” Ve his porro Sibyllarumn prophetiis vide lib. vu Institut. eap. 43. usque ad 20. Ut praccurser, ete. Hic in ms. legitur solum cursor, algue ante vocem istaio tres aut quatuor desunt lit tere, quas per istas, ut precursor, supplevimus, vel per qui praecursor. ‘Humani generis. In ms. desunt fitters duse ultima. Human, ac priores dus generis: itaque yon diflicile {uit iis supplere. Aliquot. In ms. legitur aliquod, quad erratum fre quens est in e0 libro. ‘Alter non thinor tyrannus orlus est. Orius eat, id est, imperare cozpit ; Domitianus, duadecim Cixsa- Tum postremus.Torwanp. — Domitianus Calous Nera diclus a Juvenale, quem Tertullianus in Apologetico, ¢. 8, vocat portionem Neronis in crudelitate ; et Euse> bius, 1. am Hist, eccles., c. 47: Neroniance impieta~ tis ef adii adversus Deum successorem. Bavuz. Injustam., Sic potest legi ia ms., eaters esitiaies nos laudare solet499 Fina. dominationem, subjectorum tamen cervicibus inca- bavit quam diutissime, tutusque regnavit, donee im- piss manus adversus Dominuin tenderet. Postquam vero ad persequendum justum populum instinct de. ‘monum incitatus est, tune traditus in manus inimi: corum Iuit paenas. Nec satis ad ulionem fui st interfectus : domi etiam memoria nominis ejus rasa est. Nam cuin mulla mirabilia opera fubricas- set, cum Capitolium aliaque nobilia monumenta fe~ cisset, Senatus ita nomen ejus persecutus est, wl ne: que imaginum, neque titulorum ejus relinqueret ulla vestigia, gravissimis decretis etiam mortuo notam inureret ad ignominiam sempiternam. Rescissis actis tyranni, non antum in statum pristioum Ee- VARIORUM NOTA. habent invisam. ‘Subjectorum cervicibus ineubavit. Lactantius Div. Instiwut., 1. v, ¢. 5: Soli absconditis incubarent ; et €.9: In eos tolis carnificine sue viribus inewmbunt ; vay, ¢. 19: Capo mundo, cum magnis latronum exer- Citibus ineubabit. Traditus in manus inimcorun tuit pornes. Domitia rus mense februario anni Chr, 94 savvire eaepit emiptus est anno Christi 96, 44 kal. octobr. (-ive die 48 septembr.), ut in confesso est apud omues. Tor Nanp.—Neque aliter Lactant., Divin. Instit Antichristo : Et captus, tandem scelerum suorum fuat penas. Wem Epitom., cap. 68. Tuterfectus, domi. Sic legere maluimus cum doctis- simp Cupero, quam cum eateris, interfecins domi. ‘Memoria nominis ejus ervan est. Etiufrs, e. 83, et erasit de terra. Mscrob.. 1. 1Saturnal., ¢. 12: Octo- rem vero suo nomine Domitianus invaserat : sed wii infaustum vocabulum ex omni ere vel saxo placuit eradi. Batwz. ‘Cum multa mirabilia opera fabricasset. Suetoniusin Domitian : Plurima e amplissima opera incendio ab- sumpta restituit, in queis ct capitotium, quod rursus ar- erat, sed omnia sub titulo tantum suo, ac sine ulla pri- auctoris memoria. Batuz. ‘Neque imaginum, neque titulorum ejus, ete. Wd seribit Ensebius, I. m, c. 20 Hist, eect. Contra Senatusadeo leiatusest, ut repleta certa ria, non temperaret quin morluw'n contumeliosissinco at~ ue acerbissimo ucclamationuun genere luceraret, scalas jam inferri, clypeosgue ct imagines ejus coram detraki, atibidem solo affigi juberel, novissine eradendos ubi- (que titulos, abvtendanypue omnen memoriam decerne- rel. Bx BALUZ. = Mss. relinquerent. Tams. est gravissime, cum majuscula initial litera, praecedente puncto, male. Rescissis actis tyranni. Vide supra, not. ad c. 4. Non tantum. Sic ms. breviaus fitteris tm at in fest, non modo, male. Ecclesia restituta. Narra\ Dio apud Xiphilinum, Ner~ vam omnes, q tis in deos rei fuerant, ab- solvisse, exules in patriam reduxisse, edicto, insuper veluisse, ne cui liceretaut impietatis sive Judaic se~ ete (sie tuin vooabant religioem Christi) quempiam dehine insimulari. Ea porro oceasione Joannes apo- stolus, qui in Patmon insulam a Domitiano fuerat re- Iegalus, exilio solutus, Epbesmm reversus est, ut ex Clemente Alexandrino recitat Eusebius lib. wn, cap. 25. ‘Ac. Hane co! ed jnctionem Heumannus pulat esse de- lendam ut melius Quat oratio. ‘Boni principes. Quamvis pagani, scilieet Nerva, ‘Trajanus, Antoni, etc., qui eslicta contra ehristianos sep! non promulgsrunt, Lactantius in fine lib tribus exttist, qui prccipua virtutis et sunctitatis exem- LACTANTIL * A.clesia restituta est, sed etiam malto clarius se Bri | dius enituit; secutisque temporibus ac boni principes Romani imperii clavom regine que tenuerunt, nullos inimicorum impetus pass, m ‘nus suas in orientem occidentemque porretit;« Jam nullus esset terrarum angulus tam remous,qu non religio penetrasset ; nulla denique natio tam fs ‘moribus vivens, ut non suscepto Dei cultu,ad jostix ‘opera mitescereret.Sed enim postea longa paxrupuc. Iv. Extitit enim post anos plurimos exeerabilex- mal Decius, qui vexaret Ecclesiam. Quis enim ji- tam, persequatur ? Et quasi hujus rege tia provectus eset ad illud principale fastigiun,( B pla prarberes, quibus antiquorum principam ‘quos tamen fama inter bonos numerat, non sed etiam, quod ext maximum, bonis Prineipibus, qui et libertatem ered. hominibus permi Iatio et in provinciis usi sunt, eosque ad maxinasé- Ghitales evexerunt, videndus Eusebius initio ile Vu Histor. eceles. BaLuz.— Boni principes. Zoxins, b. 1, €. 7: Ab hoc tempore viri Boni (évetihn ae: eeyabii) principatum adepti, Nerea, Trajanus, ep eum Adriaius et Antoninus Pius ¢¢ par illud fran Veras augue Lucius, mutta ita corrseran lx etantin 1, €. 16, in notis, habet egregium cum : Quos tanien fama inter bonos numerat, ques ut modo aranares, sed eliam, quod est masiuiun, pe terires. Bux. ‘Nullosinimicorum impetus passa. Id est, fere nulls aut levioris momenti. ‘Manus suas in Orientem Occidentemque porresi, C ctantius, 1. vit Div. Instit., e. 13 : Koma... sist Carthagine, manus suas in totum orbem terra marie porrexit. Epitom., ¢. 54: Alas suas in Orientem Or dentemgue porrezit. ‘Nullus (errarum angulus tam remotus, quo nea go Dek pensirasst, Lact, | Dov. ins ¢ 3 Lr potius electa est, quee significaret illuns tam const cum, tamque sublinem faturum, wt ad exmcognow dum puriter et colendum, enncia’ nationes ex omaik concurrerent. Denigue mulla gens tam. inhuman 0 ula regio tam remota, cui aut passio ejus, aut wh mitas majestatis ignota sit, Bavuz. Quo non. In nis.,con. Henigue natio. In ms., denique di natio. Nulla denigue natio, ete. In ms. post denique, dinatio, Vel est mundi, vel est Dei: quam voces, Superfluam, expungendam esse dicit Batu. Exiitit post annos plurimos execrabile amma! De D cius, etc, Seviisse Decium stati nperavil, dec ‘quoque Chrouicon Paschale his verbis : Initia impr ii Decii_persecutione contra christianos concitalt- Constat Decinm sub finem anni 251 ad Abritum,st Abrittum in pretio adversus Carpos interiisse el Perasse plus quam duos annos ;-nempe ab illo t=” poris spatio quod est intra diem 17 junii et 19 oc bris anni 249 usque ad finem novembris anai aique adeo annos duos cum mensibus circiter gui” que. Toran. loewe ete im, nisi malus persequater? Pet ze justum populum, populum De, r justitian hic intell ‘servos Dei Provectus esset ad illud principale fastigivm. Btitr fra, c. 18, sublime fusti frm, inperaor sell dighitatem. Haud_secus Lactant., Di mh ¢. 26, ad finem, in epilogo ad Constantinum inp ratorem : Te providentia summa divinitatis ad jo gium principale provesit. Viden utriusque oper04 LIBER DE MORT. PERSECUT. 202 rere protinus contra Deum cempit, ut protinus cade- A Dei semper dignam scelere suo recipere mercedem. et, Nam profectus adversus Carpos, qui tum Daciam statimque circumventus et cum magna exercitus parte delewus, nec sepultura quidem potuit honorari : sed exutus ac ‘nudus, ut hostem Dei oportebat, pabulum feris ac vo- Vueribus jacuit, Vv: Non multo pott Valerianus quoque non dissimili farore correptus, impias manus in Deum intentavit; et multum, quamvis brevi tempore, justi sanguinis, fudit. At illum Deus novo ac singulari peenz genere Tlic eaptus a Persis, non modo imperium, quo fucrat insolenter usus, sed etiam libertatem, quan exteris ademerat, perdidit, viaitque in serviwute turpissime. Nam Rex Persarum Sapor, is qui eum ceperat, si quando libuerit aut vehiculum ascendere, nut equum, inclinare sibi Romanum jubebat, ac terga prabere, et imposito pede supra dorsum ejus, rum dicebat (triumphi genus) exprobrans ei cum isu, non quod in tabulis aut parietibus Romani pin- erent. lta ille dignissime triumphatus,, aliquandia ut diu barbaris Romanum nomen ludibrio ac derisui eset, Etiam hoe ei accessit ad peenam, quod affecit, ut esset posteris documentum, adversarios B cum flium haberet Imperatorem, capiivitatis suze ta- VARIORUM NOTA. Profectus adversus Carpos, qui tum Daciam Mesiom- 1e occupaverant, ele. Carpos in hoc Lactantii loco, ‘rancos in Cironico Paschali, Getas sive Gothos apud Jornandem, et Seythas apud Zozimun, eosdem esse ostendit_ du Cangivs in notis, p. 547 ad Chronic. Pasch. Toman. ‘Adversus, In ms., adver Carpos. Populos transdanubianos ex Ptolom, sut Gallos, jnsta Cedrenum. Deletus, nec. sepultura quidem potuit honorari. Pro nec, mallem ne: sic supra, cap. 44. Ut ne sepulturae ‘quidem locus.... appareret. Decii necem ultioni quo- que diving tribuunt Cyprianus initio libri de Lapsis, et ad Demetrianum, nec non Hieronymus in Zachar. xiv. Inter paludes enim victus, cum exercitu deletus est, ex Aurelio Victore. We hostem Dei oportebat. Locutio Lactantiana, lib. de Ira Dei, cap. 49 : Si est providus, ut oportet Deum. ‘Utrobique’ supple exse. ‘Non mulio pout Valerianus. Post septem annos. Nam anno Christi 257 sevit, imperié sui 5. Towaro. Mi que de modestia ac mansuetudine, re~ wmmis. Vale ‘wlibus. tradit Tre- bellius Pollio : quze confirmantur etiain ab Eusebio, qui lib. vn Hist, Eccles., eap. 40, illum vel ex maxime commendat, quod mansuetissimus, ac issimus fuerit erga Christianos ; additque, nullum Superiorum Privepum, ne illos quidem pias, qu palam Christiani fuisse’ dicuntur, tanta humanitate mplexim io quis esse, quantam principatus sui, to- tamque ejus forniliain Christianis hominibus abun- dasse, ita ut Dei Ecclesia esse videretur. Sed postea immensum mutatus ab illo, erudelissime seeviit in Christianos ; ac ox secula Dei manus, qua: illum graviter afflisit. Bavuz. D In Deum. Ms., In Deo. Pena. Ms., Bene; ac ideo Heuman. legit, singu- lari prorsus pone genere. Ot esset posteris documentam. Vide supra cap. 1, Distulerat peenas eorum Dens, ut ederet in eos magna ef mirabilia exemple, quibus posteri discerent, et Deum ease unum, et eumdem vindicem digna videlicet suppli- cia impiis ‘ac persecutoribus inrogare. ‘Adversarios Dei ignamn scelere mercedem. Semper, ita ms. legit, id est, dignam sem- er suo scelere mercedem Det hostes recipere. Quam- Vis non de omnibus persecutoribus agat Lactantin sed de multis, quos posteris in digna ultionis exer plum adducere ira divina voluit. Pro semper autiqui editi legunt spe, contra fidem ms. Quo. Ms., Quod. ‘Sapor, is’ qui eum ceperat, Ita ms hhabent Sapores, qui ; male. Inclinare sibi Romanum. Non stratoris oflicium ex- Parnox. VIE Prise editiones hhibebat Sapori_Valerianus : sed plane vicem stape- aut seals illi in equum ascensuro preesizbal, ut colligitur ex Actis S. Pontii Mariyris, cap. 24 lerionus ascilicet Imperator in captivitaiem ductusa Sa- pore, Rege Persarum, non gladio, sed (udibrio omnibus diebus vite: sue merita pro factis percepit ; ita ut g tienscumgue Rex Sapor equum conscendere vellet, non manibus ¢jus, sed incurvato dorto, et in cervice gus Pete petit, quo membra locarl. Siilia radit Hugo Toriacensis iu Chronico : Valerianus Dei prasidio destitutus, a Rege Persarum Sapore captus.... donec zit, hane infamis officti ponam semper tulit, ul accli= nis humi Regem ascensurum, non manu, sed dorso at- tolleret. BaLuz. ‘Romenum. In ms., Romanam ; neudose. Amposito. In ms. imposita; male. ‘Supra dorsum, lta ms., sed breviatis literis. Hane historiam Heumanuus in dubium revocat, Priscse edi tiones habent super. — Imposito pede super dorsum in mss. Supra, Nurrius : Quis unquam , inquit, similem in veris Lactantié libris’ animad- vertit? Ego vero dico, Lactantium non abhorrere ab stylo antique versionis, et phrasin huic similem in veris Lactantii libris animadverti, fib. 1v Iust., cap, 14: Imponit cidarim mandam super copa ips; ei ibid. : Et posuerunt cidarim super caput ejus. Eodem modo Cypr. 1. n. Quirin. ¢, 43, Curt. lib. 1x, cap. 7: Pedem super cervicem jacentis imposuit. Bun. Triumphi genus, Hive sddidimus verba tamquam juanvis non legantur in ms. 8 i. Ita ms. ei, non et, ‘aut. parietibus.” Mos. olim fut pri tabulis pingi ef in parietibus illustra Capitolinus in Maximino, cap. 4 pingi ita, ut erat bellum ipsum gestum, et ante curiam oponi, ut facta ejus pictura loqueretur : vide etiam Rerod ub. im, cap. 9. Mle. Ms. Hilee, mendose. Dignissime triumphatus. Dignissime, scllicet ut me- rebatur : triumphatus passive. laque non miruin, si infra triumphare junxerit cum quarto casu, c. 16. secculum cum suis terroribus trlumphaati. Lactantius seribit, catenatam mortem cum euis terr ribus triumpharet, lib. tv, ¢. 25 : Triumphato secul Epitom. ¢. 66, captivos triumphavi ¢. 46, triumphar deos, Demonas, c. 51, terram triumphabit, Div. Tust, 1. v1 ¢, 93. Valeriani servitus fuit decem annorum, jum haberet Imperatorem. Gallicuum ncimpe 4 fecerat In perii consortem, quique eapto patre, solus per mul- fos annos suinmam rerum administravit; nec unquai eum a perseoutore vindieare voluit, licet Bucir Hiberi, Albani et Tauroscythar cuzilca fuerint pollic:t, ‘ad Valerianum de coplivitate liberandum,, ut scribii ‘Trebellius Pollio in Valeriano seniore. 7203 men ae servitatis extreme non Invenit ultoren coninino repetitus est. Postea vero quam pudendtam vitam in illo dedecore Gnivit, direpta est ei cutis, et exuta visceribus pellis est infecta rubro colore, ut in templo barbarorum deorum ad memoriam claris- triumphi poneretur, legatisque nostris semper esset ostentus, ne nimiom Romani virivus suis de rent, cum exuvias capti principis apud deos suos cer- nerent. Cum igitur tales poenas de sacrilegis Deus exegerit; nonue mirabile est, ausuin esse quemquam yostea non modo facere, sed etiam cogitare adversus majestatem singularis Dei regentis et coutinentis vuniversa? vw. Aurelianus, qui esset’ natura vesanus et preeceps, quamyis capiivitatem Valeriani meminisset, tai oblitus sceleris ejus et poense, iram Dei crudelibus factis lacessivit. Veruin illi ue perticere, quidem quae cogitaverat, licuit : sed protinus inter inftia sui fu- roris extinetus est. Nondum ad provineias ulteriores ceracnta ejas scripta pervenerant, et jain Cozuioiruriv, FIRME LACTANTIE tive 4 qui locus est Thracim, eruentas ipse humi jrcebat, 4 falsa quadam suspicions ab amieis sais interempte Talibus et tot exemplis cuereeri posteriores tyranoe: oportebat. At hi non modo territi non sunt, sed audacius etiam contra Deum eoufidentiesgue feceruat. vu. Diocletianus, qui scelerum inventor et maleren machinator fuit, cum disperderet omuia, ec a Dea quidem manus potuit abstinere. Hic orbem terra: mul etavaritia, et timiditate subvertit. Tres enim par- ticipes regui sui fecit, in quataor partes orbe divise, ‘etmultiplicatis exercitibus, cum singuli eoram lone majorem numerum militum babere contenderasi, quam priores principes habuerant, cum soli rempe- Dlicam gererent. Adeo major esse cazperat numerts B acciplentium, quam dantium, ut enormitate indict num cousumptis viribus colowurum , desererentae agri, et cultura verterentur in sylvan. Et ut ownia terrore complerentur, provincize quoque in fruu concisw, multi prassides et plura officia singulis regis nibus, a¢ pene jam civitatibus incubare, item re VARIORUM NOTE. * Extrema. Ms., extremanite, male, Direpta est ei cutis. Tta vs’, sed male. Diripere est cexpilare: diripere agros, urbes. Nallem hic legere cum doctissimo Nic. Heinsio, derepta. Deri hiere, auferre, ut ostendit in Nous ad Ovidiu. Ex hive Versu metamorph., v. 388: Clamanti cutis est summos derepta per artus. Nec ommnino repetitus est, Doctiss, Nure. hunc locum nimis extendit. Sed Pollio contra Cacilii uostri opi- ationem tres nobis repriesentat epistolas, quibus Bet- soldus et Artabandes Reges libertatem’ Valesiani a Sapore pootulaverunt, Quamobrem ha epistole Ca- Gilio incompertie omniny videntur ; nisi probaveris, nibil aliud ejus verbis significari, quam ipsum a nullo nomine Romano ant Romanis subdito fuisse repeti- tum. Quid si simplicissime exponas de filio, de quo nice praseessit, ut. subiutelligatur pronomen, uti supe: non invenit ultorem (eum), nec (ab e0) repe- titus est. Bux. Ext. Hee vox non legitur in ms., sed tautum adest quedam virgula. Clarissimi triumphi. Ms. Karissimi. Ostentus. Wa ms. at in editis est ostentui. Principia. Ms. Principes, male. Apud deos suos. Id est, in templo deorum suo rom. > Auteltihus qui exset. Ita ‘ms. Colb. Almelov. forte quuum essed: sat recte. Vesanus et preceps. Ex Flavio Vopisco : Aureliaus Severus, truculentus, sanguinarius fuit princeps, E) Eutrop ibs de cident: Vir'm bello youn aid tamen immodici, et ad crudelitatem propensioris. Et ‘pracceps distinete non legitur in ms. sed virgula quar dam cum voce prebs, quod eque diceretur Vesenus princeps. Atlaieh non inconcinne in editis est pra ‘eps; sic Livius eleganter ait preceps in avaritiam et crudetitatem animus, Inter initia sui furoris extinctus est, Concitavit ita- que persecutiouem solummuodo sub Ginem anni 976 Yel initio insequentis, Interempius est eniin menso Aprili anni 275, qua de re vide Euseb. Hist. Evcles. Lume. 3 Canofrurio. Med.o itinere inter Heracleam et By- zantiuin ad mare. Flavius Vopiscus in, urchin; Sed cum iter fuceret, apud Canophrurium mansionen quee est inter Heracliam et Byzantium, malitia notarit © rastiat num, D Augusta Trevirorum Const sui et manu Mucaporis interemptus ext. Vide Eutro- pium, lib. ax, Batu ‘Non modo. Non abest a ms. Fecerunt. 1d est, egerunt. Diocletianus. Qui (ex ine cap. 9) Dioeles ane im- perium vocabatur. ‘Malorum machinator. Na Lactantivs, Tib. vu Divia. cap. 245 qui est MACKINATOR onium wate idem. Mallem legere ne, ut legitur sub terumm illi Ne perfccre WeiDEM, quit ¢o gitaverat, lew Orbem terre. Untellige immensam Imnperit Romasi amplitudinem. Avaritia. De qua Vopiscus in Nuweriano : vide fra Baluzit notas ad istud eaput. iditate. Qua tres regni sui participes fecit, nempe Maximianum cognomento Herculium , anve Christi 285. Constantium cognomento Chlorum , 1 Galerium Maxiininum, cognomento Armentariua, anno 295. In quaiuor partes, Orientem regebat Diocletianes; Halim et Africam Masimianus Herculius ; Transsl- pinas provincias Constantius Chilorus ; Hiyrieum & Thraciam Galerius Maximianus. Nicomedia Bithysiz, Diocletiani sedes erat regia, Mediolanum Gerculi, i, et Galerii Sin iu in Bannonia. Major esse crperat. Ms. Mujores esse ccrperant; mendose. —* Enormitate indictionum. Ms., inhormitate. Indictie num, id est tributorum, extra ordinent ad. arbitriua vietoris, aut secundum necessitates Reipublicwr. Co- Louw: Provincioe quoque in frusta concise. Ex hoe videos originem wultiplicationis provinciarum, que aliunde non clare cognoscebatur. Numerum novum provit- Giarum eahibent notitia imperil utriusque, et alia not- ia Episcopatuum, ct Libellus provinciarum Schono- i, quem nuper cum Sexto Rufo edidimus, etn Occidentali imperio ipse Sestus Itufus, vive ‘ulus Festus. Crit. Officia. Id est, Privfecti, vel i iis. De iis vide Pancirolium ad notitia cap, 9 61 Vossium ib, an de vitis Serm. cap. 30. Civitatibus incubare, Sie et Lactantiug Divin. Instit lib. vu, ep. 19 : Siguidem capio mundo cum magrit qui funguntur Off Imnperii,208 LIBER DE MORT. PERSECUT. 205 tionales multi et magistri, et vearil prefeeorain , A bant oinnes cum conjogibus ac tiberi, qidsi tirbe ah quibas omnibus eiviles actus admodim rori, sed eon- demnationes tantum et pioseripiiones freqinies’, exactiones rerum iunamerabithum, ion Yieam crebree, wed perpetuze, et in exaetionibus injuria non fe- ‘rendie. Nee quoqué (olerari porstnt, quiead exhiben- dos milites spectant. Idem insatiabili avaritia thesau- Fos munquam minui volebat : se semper extraorii- arias opes ac targitiones congerebat, ut ea que recondebut, integra atque invivtata servaret. Idem quitatibusimmensam faceret charitaiem, Jegem pretiis reram venatium statuer: eunatus -est. Tune ob exigua et vilia maltus sanguis effusus, nee mn _metu apparebat, et charitas multo deterins exarsit, donee lex necessitate ipsa post mul- torum exit iedam cupidttas ediflcandi, now ininor provineiarum exactio in exhibendis operariis, et artificibus, et plaustris omnibus, qucecumque sint Yabricandis ope- ribus necessaria. Hic basilicx, hie cireus, bic mo- neta, hic armorum fabrica, hic uxori domus, hic fli, Repente magna pars civitatis excedivur. Migra- im solvereiur. Moc accedebat infinith amicitia tam fideli cobserere, is hostibas capta. Bt eum fperfeera tee fuicrant tuin interitn provinciarum : No retia facia suin slio mado fant, Rurbis dirat xe miinarl udéesse era, Rerum fortasse casura. lta Semper Qeentabit, Ni- comediam stadens urbi Roms coxequare. Jin ill Prelereo, quam multi perterint possessionom aut ‘opum gratia. Hue enim usitatin et fere ficitum cu suetudine malorum, Sed In Bocillud fuit preejpmun ‘quod ubicumquecaltiofem ageura viderat, aut ornatius ‘edificium, jam parata domino calominia et asna ca- pitalis, quasi non pussel rapere aliena sine stinguine, vu Quid frater ejus Maximimwus, qui est dietus Her- culius? non dissimilis ab ev. Nee enim possent esset in utroque tio, par Yoluntas, sequa ‘sententia. Moc solum differebant , quod avaritia mi ori altero fuit plus, mnajori vero minus; sed plus imiditatis, plus vero animi, non ad bene faciendum , sed ad male. Nam cum ipsam imperii sedem teneret Italiam , subjacerenique opulentissinz provincie vel VARIORUM NOTA. atronum exerci loco recubans. Rationales. 1d est, Fisci Regii Procaratores missiin incias : sic Lampridivs in Alexandro, cap. 45 : rocuratores, id est rationales. jus INCUBABIT ib. 5, cap. 44, uno "Non dicam crera, aed perpetue. Sic et Lactantius ¢ Divin. Tnstit. lib. on, cap. 22 : Nox picam mutorum, sep pecudum et belluarwm, EL lib. 1, cap. &: Qui non furtum, sed palam Deos tudibrio habulsse : omissis s0- tum et etiam. Nec quoque tolerari possunt. Nec prarcedentia pos- tulant, ‘injurie non ferender, etc. In ins. est hue. Do tissimi viri Almeloy. et Baudri aduotayerunt legen- dum esse nec.— Nec quoyue foleruri yossunt. Ms. Hee quogue, Pro hac leetione substituitur nec quogue. At quorsuin illud? Aunon jam in superioribus de indie Vonibus occasione militun locutus est? Clarum est quid velit, potuisse equidem ture adhue tolerari, si qjus aninvus ingatiabilis hic substitisset. Mieg. ad it- lustr. Van-Mastricht, qui Mugii sententiam adproba~ vit. BUNEWAN. ‘Ad exhibendos milites. Vel ad suppeditandos ipsos militiz homines ex quolibet pago, ut vulgo fit hodi ‘tipendia, 2c mi 9, 2: Alimentis exhibere; et 44,40: Vitam echibere. Spectant. In ms. est expectant: ftw. Heumman. legit cum recte. Lez necessitate ipsa. Baluz. Quoniam leges ea inten fione Laie sunt, xt proficiant, non wt noceant, ut ad ‘Axium Vieuwetoem Eplscopun seribit Papa Syorm us. Hic, Distributive sumitur pro alibi. | Moneta. lic sumitur pro zdilicio, in quo nummi ‘euduntur. . ‘Magna pers civitatis exceditur. Scilicet Nicomedia:, ubi habitapst Dincletianus, et quam stwdebat urbi quare, ut statim djeet Lactantius. Hvic lo- cutionssimiliter dicimus Gallice, toute la ville est xor= fie, tout Paris eat sorti, ete. Exceditur, vel discesitur, id 64, tut vastoruin Zedificiovum constructions co Guntur cedere locw eves, et ex urbe imigrare, alias sedes extra quwesituri. Exeeditur autem hhie dicit Lactantius, ut acceditur infra initio capitis 47. Haque admiui potest vulgata lectio. Heuman. loco exceditur, legit exciditer. Quasi dieas,, veteres domus destruuntur, ut locus aperiaturnovis zedifican- dis palati Aiebat. Ms., agebat, sed male. Ita semper dementabat. Ka ms. codex ; on demen- tabatur, nee denuutobat , ut nonnullis doctis viris vie ‘Adeo stulte’ impendiosus erat, Bavipa ferpres Maucroix : Ainsi sa manie (des bati- ments) navait point de bornes. Dementuba, id est, in~ saniebat. Comquare. Ms. Quo equare ; male. Ferelicitun consuetudine. Cowe.tia Queroli : Nam facile imeltigo perjurium joculare; quid putas ? Tamen franseamus, quod , ut video, consuetudo jam fecit eve. S. Ambrosius , epist. 66: Numguid ideo lice, quia non est prohibitum? Quid frater ejus Mazimianus? Non natura, sed In peratoria dignitate frater ejus, scilicet Diocletian de quo capite priecedenti egimus. Gallice, son associd empire. Qui ext dictus Herculius. Ms. Que dictus Ireulis In hoc codice ms. sepe omnes litters A omittuntur, Fidelicoherere. Ms. Fidele quo erere ; mendose. Mens una, Ms. Mensura. Sed Viera n additur su- pra r, eadem (amen manu, ac eodem atramento. ‘Avaritia minori altero (uit plus, majori vero minu sed plus timiditatis, ete. Hic dicere videtur Lacta iius, Hereulim avatiorem Diveletiano fuisse. Locus videtur corruptus. Nonaulli_ extrudere volunt vuea- Dula, majori et minor’, ut_ ex margine in teatuni trusa, et legere avarivie. Siynillimus verbo €t figura locus, lib. 1¥, diy. Institut, cap. 5 inyenitur ex quo constare posit, has, quoie vere, Lact esse: Inilla prion parte uf ngrieuli mips, sic plus dif Aelita quod Dbacara a aio gy versa seutires Hic uh periculi plue, ira mivgs est dew tutiss quod ipse usug rerum et quotidianaexperimeuta possunt ducere, quid git verius et mebus. Partin ex Couumno. ffociifanus Atmeloy, exyungelatufero5 et post dimaditatis, legebat, aleré vero plus anini. Tpaam. Ms. psa; sed male.207 FIRMI LACTANTIL Africa, vel Hispania, non erat ia custodiendis opibas A malis pejor. Inerat huie bestiee nataralis barbaries, ‘tam diligens, quarum ili copia suppetebat. Et cum ‘opus esset, non deerant locupletissimi Senatores, qui subornatis indiciis, affectasse imperium diceren- tur, ita ul effoderentur assidue lumina Senatus. Cruentissimus fiscus male partis opibus affluebat, Jam libido in homine pestifero, non modo ad cor umpendos mores , quod est odiosum ac detestabile, ‘verumn etiam ad violandas primorum filias. Nam quae ‘eumque iter fecerat, avulee a conspectu parentum virgines , statim presto. His rebus beatum se judi- eabat; his constare felicitatem imperii sui putabat , silibidini et cupiditati mala nibil denegaret, Constantium preetereo, quoniam dissimilis ezetero- ‘rum fuit, dignusque qui solus orbem teneret. x. + Alter vero Maximianus,, quem sibi generum Dio- eletianus asciverat, non his duobus tantum , quos tempora nosira senserunt, sed omnibus qui fuerunt, Bhone per Armeniam et feritas a Romano sanguine alien2. Non mirum, cum mater ejus Transdanaviana, infestantibes Carpis, in Daciam novam transjecto amoe confugerat. Eri etiam corpus moribus congruens , status celsas, caro ingens, et in horrendam magnitudinem diffusa « inflata, Denique et verbis, et actibus, et aspects terrori omnibus ac formidini fuit. Socer quowe eum metuebat acerrime, Cujus timoris be fait causa, Narseus , rex Persarum , concitatus domesti- is exemplis avi sui Saporis, ad occupandusn Orice- tem cam magnis copiis inbiabat Tune Diocletianus, ut erat in omni tumultu meti- culosus, animique disjectus, simul et exemplam ¥a- leriani timens , non ausus est obviam tendere : sed it, ipse in Oriente subsie tens et occupans exitus rerum. Ille insidiis suis bar baros, quibus mos est cum omnibus suis ad bellum ergere, multitudine impeditos, et sarcinis oceapt- tos non diffciliter oppressit; fugatoque Narseo rege, VARIORUM NOTA: Vel Africa , vel Hispania, Ita ms. codex. Aut vel est hhie pro et; aut ex margine in textum hee fuerunt intrusa, £1, Heumanous legi vult At. is. Id eat , indicibus, vel delatoribus. effodereniur assidue lumina Senatus. Lactan- vi, Div. Institut, cap. 26, de Roma, Pre- induaque nobis et adorandus est Deus cli, si tomen fatuia ejus et placita differri possunt, ne citius quam putes tyrannus ille abontinindus veniat , qui tantun facinus moliatur, ac lumen illud effodi itu mundus ipte lapourus est; et lib. v, cap. diantur oculi. Et infra , cap. 56 : Staque confessoribus effodiebantur oculi. Et de Opif., cap. 8. Peatifero. Ms. Pestiphero. Nonnul pestifera , referendo ad vocem libido, ‘Ad corrumpendos ‘mares. Et hoc etiam tradit Vie~ tor: Quippe Herculius libidine tanta agebatur, ut ne ‘ab obsidum corporibus quidem anini Labem comprime- ret. Quod observavit etud. Cuperus, Pustea qu Videat mares legendum esse, non mores, ut in Mant seripto, cum libido non mores hominum spectet, sed cor ‘Addeantithesim, violationem Giliarum, fake ‘odiosum ac detestabile esse. ALMELOV. Et feet (inquit Burnetus ) gr: congrua a erimine Sodom: apud Romanos tamen hoc erimen atar; forte quia in raptu filiabas vis in maribus minime, qui prece, vel pretiv, alisque le iniis fuerant allecti et couciliats. ‘Odiosum. Ms. Otiosum; male. Violandas. Ms.» Volenda; wendose jacumque. Ms., Quecumgue te. Contantan. Ciorum selicet, Constantini Magni pstrem , principem optimum ac benignissimam. ‘Quoniant. Ms., Om. Elegamior , porro esset locutio, iceretur quam dissimilis, ele. per admirstionem, Alter vero Maziniianus. Cui prenomen Galerio fuit, eognomen Armentario, quoniam armentorum fuerat pastor. Gener fuit Diocletiani , quia Valeriam tilian Rabuit uxorem , mulierem eastissimam et infeli mam. Sed de ea postea pluribus genus. Batuz. Generum. Vide Eutropium, lib. 9. Bestia. Sic vocat Galerium Maximianum, aliosque Christianorum persceutores. Huic Galerio apiari posse putant ea, que seribit Lectantius Div. Tus lib. v, cap. x1: Nam quis Caucasus, quee India, quae Ayreania. tam immanes, tam sangninarias, unguam sssrias aluil? Quoniam ferarum onnium rabies usque Divas apud Lactamium i ad ventris satitatem fuerit, fameque sedata protinas conguiescit. Ila est vera Bistia , cujus wna jussiont funditur ater wbique cruor, crudelis nbique (uctus, v- ie paror, et plurima morlis imago. Nemo hujus tanle elluae immanitatem potest pro merito describere, que uno loco recubans, tamen per to'um orbem dentiba ferreis sevit; et non tantum artus hominum dissipat, ‘ed ef ossa ipsa comminuit , et in cineres furit , me quis extet sepultura: locus. Battz. — Ibid. c. 26, Bestus malas exterminaturum deterr ‘Naturalis barbaries. Heumannus legi male. — Naturalis. Sie Jn cap. 20 : S i riam erudelitatem timens. Vim rod naturalis Casaubo- nus ad Pers. Sat. 2, pag. 225, illustrat. Bun. Et feritas. Ms., Elferitas. ‘Cum mater ejus... confugerat. Hic cam est pro que i pacto, cap. 47 ait : Cum libertatem popali ferre non poterat, prorupit; et cap. 48: Cua sibi_ nihil procter nomen videbat accedere, re spondit, Teremtii exemplo, qui scribit : Cumgue kee reritus est optume adolescenti facere injuriam; vou veritus sit, Ex Panlo Bautoat. Transdanuviana, lta ms. 2, pro b, apad veteres Le tinos, et apud recentiores Graecas. Transjecto. Ms. Trasjecto. Sintus celsus, Sic profecto seribi syntaxis et se- quentia postulant : caro ingens, etc. slatus celsas. Si enim legas stam celans, ul in ins. ad quid refertar celsus ? ad corpus nevirius generis? Sed pariter \cgi- ty Instit., cap. 4, status celsus ; et lib. 1m, cap. 1 status rectus’, ac lib. el alibi. Quibus in locis satus est, pro statura. Cice- To, In Orat.. cap. 48, status erectus et celeus. ‘Metuebatacerrime. Ex Virgilio lib. 1 ASueid., v. 366, Aut metus acer erat. Concitatus... exemplis. En Lactanium, 23: Exemplo ipso concitata. Bon. Animique disjectus, Tia in manuscripto; non deiee- tus, quod melius. In boc ms. sepe videas in verbis compositis diset di, prode. Auustov.—Columbus, Tollius legebant dejectus. Exemplum Valeriani. A Persis capti, et in servite tem abduct Insidits suis, Tollius vult rescribi Insidiis wsus. Impeditos. Ms. Imperitos, et sartinos occupates; corrupte. Difficilter. Rara vox ; legilur ‘amen in Cicerone lib. av Academic.209 reversus cum preda et manubii attulit superbiam, Diocletiano timorem. In tantos amque fastus post bane vietoriam elevatus est , ut jam detrectaret Cesaris nomen, Quod cum in lite- Tis ad se datis audiaset, truci vulta ac voce terri- exclamabat : Quousque Casan? Exinde insolen- tissime agere coopit, ut ex Marte se procreatum, et videri , et dici vellet, tamquam alierum Romulum ; maloitque Romulam matrem siupro infamare , ut jpse diis oriundus videretur. Sed differo de factis ¢jus dicere, ne confundan tempora. Postea enim quam nomen Imperatoris accepit, exuto socero, tum demum furere campit, et contemnere omnia. Diocles (sic) enim ante imperium vocabatur : cum rempubli- cam talibus consilis et talibus sociis everteret, cum LIBER DE MORT. PERSECUT. ingentibus, sibi A pro sceleribus suis nihil non mereretur, tamdiu ta- 210 men summa fel quamdiu manus suas ret. Quam vero cau- ‘sam persequendi habuerit, exponam. Cum ageret in partibus Orieutis, ut erat pro ti- more scrutator rerum futurarum, immolabat pecu- des, et in jecoribus earum ventura querebat. Tum quidam ministrorum scientes Dominum , cum adsis- terent immolan posuerunt frontibus suis im- mortale signum. Quo fieto , fugatis dxmonibus , s2- cra torbata sunt, Trepidabant aruspices, nec solitas in extis notas videbant; et quasi non litassent, sse- pius immolabant. Verum identidem mactate hostia nibil ostendebant, donec magister ille aruspicum VARIORUM NOTA. Elesatus eat, Heumannus existimat Lactantium B rent Dei temy seripsisse elatus es Detrectaret. Ita hic ms. codex ; alibi detractaret, In listeria ad se datis audisset. "Audisset Dioeletia- is ex itteris Galerii, Ceut.— lino Galerins andisset, idiscet. Bon. Quousque Cesar? Ambiebat enim Galerius vocar et esse lnperator et Augustus, id est primum la- bere locum; Cesar enim uon'erat, wisi secundo oro. Ut ex Marte se procreatum. Imitatus qui se Joviom; et alterum lium, quasi a diis progenitoribus , appeliaverunt. De Galerio Epit. Vietoris, cap. 57 2 Is insolenter affir- more ausus ext, matrem more Olympiadis , Alezandri Maqui creatricis, compressam dracone , semet conce- pisse. CELL. Romulan, Hae erat Galerii mater, a qua Romulia- mun oppiduin fait appellatun. _Postea enim quam. Sic cap. 5 : Postea vero quam. Lib. tv Inst, ¢. 13. Postea vero oninadversa sunt, quam. Box. Exuto socero. 1d est, yostquam Diocletianus pur- pura exuta se imperio abicavit, et Galerivs Impe- Falor facts est, Easlem est loquendi ratio apd nos Gallos; dicimus enim vulgo : Cet homme s'est dé- powillé’ pour son fils. Sic et infra cap. 40. Vel potins est, postquam Galerius Diorletianum perio cedere, ut infra c. 48. initio, quod est reetins. . Sic, Hane particulam supplevimus cum Cupero, sine qua nvanca est oratio. Ita cap. 49 infra: Muie parpuram Diocletianus injecit suam, qua se exw Diocles iterum factus est. Persequendi. Adde evs, id est justos , quod nomen moe priveessil. Quin ageret. Amat hane locutione Lact, tub, wv, cap. 27, ubi eadem res, et lb. wv, cap, 23. Bun. aight timore. Emenula pre timore, id est, pre timi- tate, Quidam minisirorun etc... Et hie quoque aperte ostendit librum istum esse Lactantit. Sh enim onining ipse habet in libro wv Institut. Divin, cap. 27: Nam cum dis suis immolant, si adsistat ali= (quis signatam frontem gerens , sacra nullo modo litant, ee responsa potest consultus reddere ates. Et hiec sepe causn pracipua justitiam persequendi mulis Re- gibus fuit. Cum enim gxidam miristrorum nostri sac [cantibus domunis adsisierent , imposito [rontibus si gno, deos illorum fugaverunt , ne possent in viscertbus Howiarum futura depingee, “Quod cun inligeret ‘aruspices,, natigantibus tisdem demonibus quibus pro~ secant , conguerentes prophanos homines sacris inter- ease, egerunt Principes suos in furorem, ut expugna- m., qui Herc: hoe. sensu D tum. Balu Scientes Dominum. Ita Lactantius, lib. vu Div. Inst. cap. 20 : Judicabuntur ergo gui Deum scierunt; sei- Tice Chrisilanic — Scientes Dominum. Lib. mt. cap, 29: Qui Deum’ sciunt; ut lib. vir Inst. ¢. 20 2 Qui Dominum scierunt, id est, Fideles. Bux. Immortale signum, Lactautius Div. Institut. lib. 1¥ cap. 27, quos signum imnortale munierit tanquam inexpugnabilis murus, etc. Ubi miraculum fugatoram dzemonum signo Crucis iisdem fere verbis referiur a Lactantio. De hujus signi potentia S. Cyrillus Jero- solymitanus episeopus Cateches. 13: Tropheum Jerw talutare, Crux... curat morbos , daemones fuyat. ele. Eadem Cateches. 43. Cunt a Deo sit hac gratia Si- gnum fidelium , et timor demonum; et Cateches. 4. rucem... tu palam ad frontem obsignato, ut darmones regiun Signum intuentes, tremuli procul aufugiant. ‘Signo autem isto utere tum edens ac bibens, tum sedens pet ‘ac eubans , de lecto surgens , loguens , ambulant ‘ut semel dicam , in omni re omnigue negotio. S. I tius Martyr : Crucis Signum trophaeum eat contra prin- Gipis mundi virtuiem, quod videns expavescit et au- diens timet. Vide S. Xugust. Euarrat. & in Psal, xxx, et in Pral. Ln. 4 : Quod ai forte Christiani in ipso circo aliqua ex causa expavescant , continuo se signant, et stant illic portantes in front,’ unde abscederent , si hhoc in corde portarent. Et de Givitate Nei, lib. xxi, n, 3. Quin et Thendoretus ait lib. 3 Hist. Bi cap.'3 : Cum isti vero demones solita specie apparvi sent, coegit Julianum timor imponere fronti Crucis S gnum. De Signo Crucis, ejusque vi et effieacia vide Prevterea Origenem , Tert » Basilium, Atha- asinm de Iucarnatione Verbi Dei, tom. 1, Nazianz, carm. G1, tom.” 1, pay 3 Ambrosian unt fro quae_notavi © verha Cx Gregor. vim Wujus bs it in gratiam Orthodoxorum rit catholicr. Isud enim immortale signin ad Christum solum refert Bunemannus. Sed legat ise locum ; legat atiente et videbit non tantum visto per impositum frowuibus Chris rum fuyatos esse darmones ; veram etiain winistros ivcletiani, qui fortasse cum’ sacrificiis assisterent , tune ab iis fugahantur demones , statim atgue iin ponebant ipsi.frontibus suis immortale siguum , id est. signwst Crucis, siculi co tempore usus erat in veleri Eeclesia. Vide quae aunotavinus ad hoc caput de Mort. Persecut, et ad capot 27, libri wy slit.an Tagis, seu suspicione, s spondere sacra, quod ' profani hom imeeressent, Tune ira furoris sacrificare non es tum, qui sacris ministenbaut, sed universos qui erant in palstio jussit, et in eos, si detrectasseut , verbe- ribus 5 vert isque ad prepositos litteris , etiam milites cagi ad nefinds sacrificia precepit , at qui non paruissent, militia solverentur. Hactenus faror ejus et ira processit, nec ampliue quidquam contra legei aut religionem Dei fecit. Deinde inter- Jecto aliquants tempore, in Bithynium venit ti ww; eodemque tum Maximianus quoquo Ca:sar ine flammatus scelere advenit, ut ad persequendos chris- tianos instigaret senei vanum , qui jam principium fecerat. Cujus furoris hane causam fuisse cognovi- xt. Erat mater ejus deorum montium culirix , mulier admodum superstitiosa. Quae cum esset, dapibus sa- crifleabay pene s suis epulis exhi- Ddebat. Christian’ apstinebant ; et illa cum Gentibus eputante, jejuniis hi et orationibus insisteb conéepit odium adversus cos, ac filium su FIRM! LACTANTIL visu, ait idcirco non re: A minus superstitiosum querelis muliebribos ad tollen- B querat. Admis 2 05. homines incitavit. Rrgo habito inter se per to- tam hyewem consilio, cum nemo admivteretur, et ormnes de summo stata reipublicae tracjari arbitraren- ur, diu senex urori ejus sepugaavit, ostendens quam Perniciosum esset inquietari orbem terre , fondi nem moultorues; ios libemter mori solere, satis esse 81 palatinos tantuwn ac milites ab ea religione Probiberet. Nee tamen defleciere potuit praccipitis bowinis insaniam. Placuit ergo amicoram sententiam experiri, Nam erat hujus malitie, cum bonum quid facere decrevisset, sine consitio faciebat, ut ipse Jandaretur. Cum autem malom, quoniam id repre- hendendum sciebat , in consilium malios advocabat, utaliorum culpe adscriberetur quidquid ipse de ergo judices pauci, et panci mi ares, ut dignitate antecedebant, interrogabantur. Quidam proprio adversus Christianos odio, deorum et hostes religionum publicarum tollendos esse censuerunt; et qui aliter seutiebant, intellects hominis voluntate, vel timentes, vel gratifieari volen- Aes, in eamdem sen songruerunt, Nec sic qui- VARIORUM NOTE. Hie ‘Thusens erat, et Tagis. Alits est Tages et Amobium, Tid. fomnitum Araspienn_prinnus adversus gertes , Tagis porra al ‘gnitatis jus, qui priecral Aruspicuin diseiplis UE at Baluziusnoster, auctor oratorio more loquita es Thuiseus luit olim magnus Aruspex et agister Aruspicom, do quo pretrt Arnobium vide C con ederet, ant ervaret Giceronem, lib. 1 de Bivinat. vet etiam, ut putat Henmannus, vox Tagis ex Margine translata fuit in text, Profani homines. Christiani quia Gemtilibus pro- i, impli, et irreligiosi vocabantur. Ira furoria'sacrificare non eos tantun prima ms, ceubicis lectio : quam ob causain tats faerit in edit nque priseis exdlicibs, ne Quid enim clatius hac eloeutione, et fenux furor ejus et ira processit. In aliis edits ira furens ; sed ms. sequor. Nourrisits i: inferiori suse is abet, ira furori. Sed ira f roris habet ms. quasi dicas ira furoris plena : sie apud Plontum atatis plenus,, et plenus. BI porro dicimus, ut'non innnn ph tur textas. Si deirectassent. Neumann, recte monet legendum ‘esse gui detrectassent. Prepositos. Hi fuerunt ast tribunos, et tamen praverant cohorti perinde trib Mareeli nosqne eti fait S. Dorotheus ille, enjus enconinm enarrat Euseb. lib, vin Ec’ Milites co tam procter Laetantinm adnotat Envebi ulterins processisse. Hactenus. Ms. habet ac tenus : sel mendose. ajecto tempore. Ms., Interdicto; mendose. Bithyniam. Ms. Bethoniam ; corrupte. Mazimianus Cuesar. Seilicet Galerius, Inflammutns scelere advenit,*ha Cicero 3 ‘secur. in Verrem Ipse inflammarus scelere ac furore in forum nit. Sie Lactant. ib, en tnstitut. cay. 1: fnflammatt amore potentie; ct cap, 47. Impius Rex inflam- ‘matus. Senem vanum Diocletianuin inteltigit. Mater ejus, Scilicrt Galerii Maximiani, quam Ro- ib.win, e. 4, ox? Mace al margine yd Livinin anni ares Prefecti, qui erant c jusad Atomianun Ab iis hane perseeutionem exor~ mulam supra vocavit. Mulier admodum superstitiosa. Quae cum esset, € Locus cor tus, aot eonfacus. An tegendnm in- Que cum esset mater superstitiosa i@ cum esset Nicomedie , vel Cus Higendum : Que cum esset, id ci, aut c ro m ‘Tollo, mbo sie in ris suis epulis exhibebat. Almetov. et Gall. forte epulas. Hie aliquad mendum subesse suspicor. Not fait Yolunt ticunas epntis exhibebat ; inquiunt, ejusdem Laci habitatores. Alii, vienrios suit epulis exhibvbat. £1 quidem proba esset lectin: legitur enim apud Justinum 1x. 2. Non pairimoniis diet ‘alimentis exhibeat. Exhibere, est ater. est, aninisteis aulicis, vel damesticis. Ad tollendos Scilicet e medio, seu orcidtendas. tx wulgata nostra Joan. cap. xix, v.43: Tolle, tlle, crucifige eum. Sie aud Jusunum histor. lib. xaxvn, tollendox, yro occidendos. Homines. M-. hlict omines : sed mendase. Sener. Diocletianus. Ejus. Scilicet Galerii Maximiani. Orbem terre. Ul e-t imperium Roma..wun ; ut sepra monn. Patatinos. Id est, Palatti proceres. p ___Preciptis hominis, Galeri. De quo jam, initio eapi- tis 6 supra, utcitur quod preceps erat, id est incon siderote ogens ac temere. Nam. fir ms, Non ; sed male. Aliorum culpe aiscriberetur. Sic de Dioe Eniropius habet th, 1x Hist., cap. 16: Moraius ccl- lide fuit, qu! severitaten suam atiena invidia telle explere. Proprio adzersus Christianos odio. In ms. est pro- prium odium, wiviylose. Lactantius lib. ¥ Divin. In- stitut, cap. 1, de Uae ipsa persecution louens : Ali sui proprio udversus justos odio. Lc\autio justos, ideas est. ae Christin. imentes. Lacianting tbidem ‘lib. ¥, cap. 11: Ali pree minua timidttase plus omsi sunt, yuam jubedex- ur. Gratificarivotentes. Mdem ibid. : Nonnulfi ut placren, et hoc officio viam sibi ad altiora munirent,213 dem flerusest Imperator, utaccommodaret sei deos potissimumconsulere statuit, misitque arus- picem ad Apollinem Milesinm. Respondit ille ut divinze religionis. inimicus, Traduerws est itaque a Proposito. Et quoniam nec amicis, ee Crsari, nee Apollini poterat reluctari, hane moderationem tenere conatus est, ut eam rem sine sanguine (ransigi jube- ret, cum Cxsar vivos cremari vellet , qui sacrificio Tepugnassent. sensum: XW. Inquiritur peragende rei dies aptus, et felix; ac potissimum Terminalia deliguntur, que: sunt ad sep~ timom kolendas Martias, wt quasi terminus impone- retur huic religioni. Me dies primus letbi, primusque malorum Causa fait, quie et ipsis, et orbi terrarum accidernnt. Qui dies ‘cum illuxisset , agentibus Consulatum seni bobus octavum et septimum , repente adhne dubia Ince ad Ecclesiain Priefecins eum ducibus , et Tribu- nis et rationalibus venit ; et revulsis foribus , simu- Jacrum Dei queeritur. Scripture reperte incenduntur, datur omnibus prieda. Rapitur, trepidatur, discur- us am= LIBER DE MORT. PERSECUT. Bealeret; ip ey tur. Ipsi vero in speculis (in alto enin constituta Ecclesia ex palatio videbatur) din inter se concerta= ant, utrum ignem potius supponi oporierct. Vicit sententia Diocletianus , cavens ne magno incendio facto, pars aliqua civitatis arderet. Nam multe ac magna: domus ab omni parte cingebant. Veniebant igitur Preetoriani acie structa, eum secaribus et al ferramentis ; et immissi undique, fanum illud editis~ simum paucis horis solo adsequarunt, xi, Postridie propositum est edictum, quo cavebatur Wt Religionis illius homines carerent omni honore ac dignitate , ormentis. subjecti essent, ex quocumqua ordine aut gradu venirent, adversus eos omnis actio jon de injuria, non de adulterie, non de rebus ublatis agere possent , libertatem denique ac vocem non haberent. Quod edietum quidam , etsi non recte, magno tamen animo diripuit et conscidit, ‘cum irrilens diceret , victorias Gothorum et Sarma~ tarum propositss, Statimque productus, non modo extortus , sei etiam legitime coctus, cum adiirabilé Palientia postremo exustus est. A VARIORUM NOTE. Imperator. Diocletianus. Milesium. Vide supra ti Hist. Constantini eap. 4. Cesar. Galerius. Terminalia. Dies festns erat Romanis ob deum Ter- minum, De Termino deo vide Lactavt, lib. 1 Institut cap. 20. Florum his Epist. ad Atte. init Deiiguntur. Ms., Deleguatur ; male. Ad septinum kulendas Martias. Ul est, 25 dic Fe~ weap. {Set Euseb. Lit bru ti 305. Vide Tilleiontivan, tom. 4, Histor. . 40. et cjusden Hist Ecclesiast artic. 8, eb Not. 7, pg 588, cole M, nee ni Ut quasi terminus imponeretur huic religion’. Quis, inquit Bauldrius, cum auctore terminum imponere, pro finem imponere, wsurpacit? Sed itcium in hae plirasi agnoseitur Lactantius ; invenio in lib, 1¥ Inst., c. 49 : Et ideo Sibylla impositurum esse morti terminum dizit post tridui somnum. Pari moulo siswplici va Mai, Eile que dig Eutropivs 1. w, ¢.44, n, 6: Bellogue terminum posuit. Et Lact. iterum lib, vin, eap. 2, dinit : Us injustum hoc sezculum...ter- num sumiat, ‘pro nem sumat. Sie terminum lib, vi, ¢, 3 ete. 40. Box. Ecclesiam. Nicomedie scilicet : sic vulgo CI stlani aedem rebus sacris destinatam vocabant. — Ad Ecclesiam. Aldem ebvistiani eonventus, templum christianum in urbe Nicomedia, Atyue ita umn Scriptores christian’ illorum temporum, sed insi etiam de Christisnis profant hoe voeabulo uaitur. Zexinus, Ub, ¥, cap. 26, Lédpee bry ghiyee cf dndnsig worrde ‘abcvec.« ee yep EKKAURIA wacihiveo re, ei Profectus. Sic legore ms. est profe aus, nullo sensu ; eum illa enim voce nihil est, quod conveniat, Banemannus vero legit profectus, ‘Simalacrum Dei queritur. A paganis, qui putabant ompla non posse sine simalaeris esse. Lact., lib. 1, cap, 2, Simvtacnua Det non illud est. Scripture repertae imcenduntur. Inte ortum est tra- ditorum vocabulum its, qui poenarum metu saceas Scripturas jadicibus imperiatiins tradileran. Ipai, Diocletianus et Galerius. here lib. 1, eap. 7. Ciceron. ib. v1, C Oporteret. Adde, quam dirui , wt sensus alarior fiat, nullum sensum preestat. Cum doctiss. Tollto aliisque, pro samen, substituo Fanun, qu abet.” Fanum de templi, rea majori ecclesia dictum observat in Notis Paulus Baul- dei su editions quem vide infra. Adversus e08 oninis actio caleret, Tia constanter mss. non valeret. Hic caleret recte latine dicitur a Lactan- ios non ut quidam volunt, ex vocibus graecis la tras facit , ut sophia , pro sapientia, lib. m1, eap. 46, anastusis, pro resurréctio, lib. vil, eap. 23, antitheus, Hib. mm, cap. 10, ete. Quod edictum quidem diripuit et conscidit. Quis ille fuerit, non constal. Ex silentio Lactantii, qui twin icomedia: erat , satis datur intelligere , fursse nomen hominis, quia had dubie de plebe erat Perperam alii dieunt, nominatum fuisse S. Juannet martyrio affectum die septimo mensis Septembris alii 5. Georgiom martyrem passum 23 Aprilis; eum ex Lactamtio et Eusebio cert» colligat statin productum,, stati. morti traditum fuisse , jeoque expirasse exeunte Februario. Ex Batzio. Diripuit. Sic legendoar, non deripuit, Sic viri docti malunt, quam prapositas, * quod est in ms. Extortus. Quo verbo utitur infr,, ¢. 97. Legitime’coctus. Scilicet lento igne, quali carnes inde exusius. Ex C ‘lis vellent, fenitsime coclus, ut intr cap. 24,, datis Legibua,, ut post tormenta damnati lent ignibus urerentur. Legitima coctus, id est, ambustus, jodus cuquendi Christianos vivos explicator infra , cap. 24. Dende incense faces, et extince admovebantur singulis membris.... Quod postremo accidebut cxrm per sruluuem diem decocta omni cute , vis ignis ad intinia po- netrasset. Legitime autem coctwn dixit. quia coctus erat secundum leges quas Angusti tulerant, sicut - ¥, Institat., ¢. 14, lib. v1, exp. 9, eadem rations illa vox usurpatur. Ex Batuzio et Torwanoo. Cum admirabili patientia, ete. De eo Enseb., lib. vm, 28: Lectitiam ae tranguillitatem33 xiv. Sed Cxsar non contentus est edicti legibus. Aliter Diocletianum aggredi parat. Nam ut illum ad propo- ‘situm crudelissime persecutionis impelleret, oceul- tis ministris palatio subjecit incendium. Et cum pars quedam conflagrasset, Christiani arguebantar, velut > et cum ingenti invidia simal eum Christianorum nemen ardebat: illos, consilio umn ennuchis habito, de extinguendis Principibus ‘cogitasse, duos Imperatores domi suze pene vivos esse combustos. Diocletianus vero, qui semper se volebat videri astutum et intelligentem, nibil potuit suspi- ‘ari : sed ira inflammatus, excarnificare omnes suos protinus crepit. Sedebat ipse, atque innocentes igne Torrebat. Item judices universi, omnes denique, qui FIRM! LACTANTIL ‘A.tamen auetor apparuit, Tune Csesar medio byesis profectione parata prorupit, eodem die contests fugere se, ne vivus arderet, XY. Furebat ergo Imperator jam non in domestica tantum, sed in omnes, et primam omnium Giliam Ys- leriam, conjugemue Priscam sacrificio pollui coegi. Potentissimi quondam eanuchi necati, per quos pal tium et ipse ante constabat. Comprebensi Presbytei Ct sine ulla probatione ac confession cum omnibus suis deducebanwur. Oanis singul circumdato igni amburebantur; dome: ad collum molaribus, mari mergeba rr. erant in palatio magistri, data potestate, torqueban- B in czterum populum persceutio violenter incuba tor. Erant certantes, quis prior aliquid invenirel. Nihil usquam reperiebatur; quippe cum familiam Crsaris nemo torqueret. Aderat ipse, et instabat , nee patiebatur iram inconsiderati senis dellagrare. Sed quindecim diebus imerjectis , aliud rursum in- cendinm molitus est. Id celerius animadversum , nee [Nam judices per omnia templa dispersi, universes af sacrificia cogebant. Pleni carceres erant. Torments- rum genera inaudila excogitabantur ; et ne cui tame re jus diceretur, ara in seeretariis ac pro tribunal ositz, ut litigalores prius sacrificarent, alque it causas suas dicerent; sic ergo adjudices, tanquam VARIORUM NOTE. Cosar. Galerias : nondom Augustus erat. Fat, Heaman. voculam istam delendam patat. Incendixm. Cajus etiam meminit Eusebius, lib. vi, Hist, Kecles., cap. 6. Christiani arguebantur, velut hostes publici, ete. Gentiles in odium Christianorum illis falsa affingebant rimina, et omnes eis imputabant, eveniebant calamitates, quod dii sui’(inguiebant ) a nostris non colerentur. Arnob. S. Cyprianus Trac- tatu 4 , contra Demetrianum , et S. Augustinus . lib. 4, de Civit. Dei acriter hae de re Ethnicos reprehen- dunt : illos. consul Invidia, In ms. Vidia ; male , per errorem. hristiqnorum. Henman. ex Tertull. Apolog., cap. v, legit Christianum nomen, non male. ios consitio. Ms., Illo consitio; mendose. Combustos. Videtur deesse verbum ferebatur, vel dicebatur, ALweLo Tra inflammatus. Apud Lactantium, lib. vu, Divin, Tnstivut,, cap. 17°: InrtauaaTos ina ‘veniet cum ezer- citu magho. Excarnificare omnes suos. Aulicos, seu domesticos. Ms., Excornifcari, quod sequens verbum capit non Editi, precepit. Jum magisiri_palatii; sed et judices universi torqueban- tur ipsi , data alts eos judicandi potesate ; quippe si ean habebant Judices , nulla eos dari potestatem ju- dicandi necessitas erat. Non video, qua de causa 1nu- in prccepit,, torquebantur, in torque- ant , quod aljum ommno sensum exhibet; cum fami. am Cesuris Galerii nemo torqueret. Hue spectare vi dentur qu: scribit Lactontins, Div. lustitot., lib. v, cap. 2% : Minisiros furoris alieni, satellites impice jus- sionis necessitas fecit. Non enim honor ille aut provec- tio dignitatis (uit... Quis voluminum numerus capiet tam infinita , tam varia genera crudelitauis? acceeTa enim POTESTATE., pro suis moribus quisque sviil, etc. Erunt certuntes, ete. Pro cerlabant. vel certaba~ tur, cic. Gallice : On cherchait @ Penvi. Dict non potest quanta, et quam gravia tormenterum genera excogitae Serunt hujusmodi judices. Itaque in excogivandis parna~ Corbi universo C sere, imminui, decrescere. Apud ‘um generibus nil lind, quam victoriam cope. nim certamen este’ illud et pugnam. Laclan, Iib, , Div. Instit., cap. 44. Ceesaris. Galeri. Aderat ipse. Galerins Maximianus. Tram inconsiderati senis deflagrare. 1d est, deferte- jum, Hib. x4, agrare iras vestras. 1d celerius. \ta editio Aboensis et Heumann.; rei- que habent sed, ‘Imperator. Diocletianus. Filiam Valeriam, con Priscam sacrifis pol it. Erani forte Christian. Valeria nopa erat Galerio Maximiano Czxsari jam ab, an. 292. Vide Euseb. Hist. Eccles. lib, vin, cap. 4. ‘Quondam, Ms. Cda. Scriptura mendosa. Eunuchi. Inter quos erat Petrus. Vide Euseb. His. Eccles., lib. vi, cap. 6. Palatium et ipte ante constabat. Quidam legunt Pa ite Palin et pte ante confab : ali per 047 ium rezisse ante conslabut. Sed lectio ms. mags arridet. Ministri. Diacor ine wlla probatione ac confessions. Iu confessione, mendose : lego ac confessione D lice, suns aucune prewve de témoins, et sans dire crt ‘vaincus @aucun crime par leur propre avew. ‘Sed gregatim circumdato igni amburebantur. Sic le go td. pro et, quod ortam videtn pro ad. fircumdare et’ ambire idem est : quid sibi vull cot cireumdato ambiebantur, quod eat in editis? Lege ‘burebantur : quod verbo Lactantius non uno in 100 utitur, et prazcipue lib. vn, Div. In ype AT: Pree det ignia de ore gin, agus awsonet iltem; J, perstringentur igni, aigue AMBORERTUR. Wereui wmere, ele. Teinore, incugiantia, Galle par méjarde, sans y penser. Ne forte alicujus Chr Gani causa judices impradenter audirent, a¢ dit dicarent. Qua de re vide Acta Crisp. apud Mabilot. Analect. tom. 3. judicialibus. Secreent ap In sccretariis. 19 Curl fuerunt propeie loca in quibus judices dear libus , vel criminalibus cognoscebant , sede ie. BauLont. — De Secretariis vide Cod. lib. thQa7 LIBER DE MORT. PERSECUT. 18 deos adiretur. Etiam litters ad Maximianum atque A cum incidisses in Flaccinum prefectum, non pusil- Constantium commeaverant, ut eadem facerent. Eo- Tum sententia in tantis rebus expectata non erat. Et quidem senex Maximianas libens parsit per Htaliam, homo non adeo clemens, Nam Constantius, ne dis- sentire a majorum preceptis videretur, conventiculs, id est, parietes, qoi restitui poterant, dirui passus est: verum autem Dei templum, quod est in homi bus, ineolume servavit. ‘Vexabatur ergo universa terra, et praster Galli ab Oriente usque ad occasum tres acerbissima bes tie saeviebant, ‘Non rnibi i lioguse centam sint oraque centam, Ferrea vor, omues scelernm comprendere formas, ‘Ouumia pawirum percurrere nomina possim, was judices per provincias justis atque innocentibos inulerunt. Verum quid opus est illa narrare, prieci- ue tibi, Donate earissime, qui preter czteros tem- pestatem turbid persecutionis expertus es? Nam lum homicidama, deindein Hieroclem ex Vicario Prae- sidem, qui cutionem fuit, postremo in Priscillianum suecessorem ejvs, documentum omnibus invietx fortitudinis pre+ uisti. Novies enim tormentis cruciatibusque variis subjectus, novies adversarium gloriosa confessione Vicisti, Novem prailiis zabulum cum satelli debellasti : novem vietoriis seculum cum suis terro~ ibus triumphasti. Quam jocaudum illud spectaculum Deo fuit, cam vielorem te cerneret, non candidos equos, autimma- nes elephantos, sed ipsos potissimum triumplatores urrui tuo subjugantem? Hic est verus triumphus, cum dominatores dominantur. Vieti enim tua virtute ac subjugati sunt; quandoquidem nefanda jussione contempla, omnes apparatus ac terriculas tyrannicas Potestatis fide stabili et robore animi profligasti. Ni- hil adversus te verbera, nihil ungulz, nihil ignis, VARIORUM NOT. Etiam. Sic ms.; at editi habent et jam, quod mi- nus bene putat Houmann, Ezpectata non erat. 1d est, non expectabatur. In ms. legitur spectata, Senex Mozimianus. Seil icet Maximianus Herculius, Non adeo clemens. De asperitate et sevitia Maxi- miani Hereulii_ vide Eutropium libris 1x el x. Constantius. Praverat Galliis et Maguce Britannize. Dissentire. Ws. abet desentire. Majorum. Id est, Avgustorum, qui Cesaribus su- perivres erant Parietes... dirui passus est. liaque Ecclesias in non- uullis Galliarum locis dirui passus est, nullo jussit ediclo. Sieque Eusebius Lactanio non ‘contra: ul existimavit Baluzius. Vide Not. ejusdem. Verum autem Dei templum. 1 est, hominem chris- tianun. Vide Leetantium, Div. Institut. lib. v, eap. 8, et lib. v1, cap. 25 ; Secum denigue habeat Deum sem: per in corde suo consecralum, quoniom ipse est Dit TeMPLow. Universa terra. Wd est, Romanum Imperium. _ Tres acerbissimer bestie serviebant. Ita apud Lactane tium Div., Institut. lib. vi, eap. 6, Dominationes acer- ‘ba; et lib. vit, cap. 9, acerbi census. Istze autem tres acerbissime bestia erant Diocletianus, Maximianus et Galerius Maximianus. Coustantium imperantem non ponit in numero per- Seeuloram. Lactantis Ib. ¥, ec 2 Nec fmmertaa Prophetis west1a¢ nominantur. rmantur itague cor~ ora belluarum, quibus suit ipsi 6x viORES. ‘Hyrcania tam imamanes, tam sanguinarias unguam BEs- Tas aluit?.,. Illa est vera DESTIN. cujus une jnssione funditur ater ubique cruor, etc. Vide supra Not. ad caput 9, Non. Virgil. vi, Bneid., v. 628. Pei igilin, et quidem eleganter pro possem, quod feruni omnes Laciautii editiones: exempli gratia, hic 4 as, aliter sentias, pro hic i esses, aliter sentires. Quas. Ms. que, male; neque enim relerri potest ad nomina, Legendum profecio quas, refereudo ad +6 panarum, ,,, Donate. Donatus ille est Lactantit nostri amicus iMlustris Christi eoufessor, qui sub tribus Judic uories tortus, de diabolo triumphans e carcere liber dimissus est. Flaccinum prefectum. Seilicet Bithyniz. Hieroctem. Bithynie Preesidem. Auctor et consiliarius ad faciendam persecutionem, C tres. Vide Not. 2 ad Nam... que py siva significa ciorum : 0 domus antigu sim. Sie restitui ex ms. Colbertino, et sie lego domino! in Nefandi jussione. Si Lactantius Di cap. 45 Non tyrannicas sussiones ; et ejusdem, en J est vera bes‘ia, cujus una sUs8i0Ne funditur ater ubique ., Tumutenta fideliter prarbuit. Nimirum stipendia, x- militarem, quam prebendam vocant 20 rii. Covends. Prebuit, melius tamea ex prauit. Jaximianum. Herculium, scilicet. pat aheo induater. Purpura, qua Cesares ing: ntue. Exo. Loquitur Diocletianus. Ingui. Galerius. Daiam. Sive Dazam , sororis Galeri hoc ipsum Galerium Mazimianum dictum in slop tione. Jusserat Mazimianum vocari de sxo nomine. Bis ius V. C. in otis agnoscit, hic et fere semper 238 lexi in veleri colice Mazimianum. Unde susrirt mubi inest, Dazam a Gal. Maximiano de pleno ipse nomine vocatum fuisce Muximianum , non Max duabus Thermarum Diocleioa 8 apud Gruterum, p. cuxxxvut, 247 post Constantium et Maximianum Aug. ac See rum Gers. recensetur Mazimianus Cesar, qui ale maverim itaque, (Hereulius et Galerius) apud, volgumn oltinvisse, i ‘ergo, Daza non Mazimianus, sed Mas retur. Tosa 7 Diocletianus nomen ex parte mutaverat ominis cam, etc. Toinardus legendum censet nomen ex fratre = twatcrat, ominis causa. An enim (inquit) quispiam & cendus est alicujus nomen ex parte mutare, qui 2i- quod integeum illi adjicit, quale est istud Masini impositum Galerio per Diccletianum ? Mutwaverets Lactantio hic usurpatum, pro mutuarus fuerat. S¢ enim apud Priscianum lib. vm, de verho Med Mrtor, Mutuo et Mutuor ; et apud Noniuin cap. 1 n. 48.’ Ut vero correctionis istivs ratio intelligas Sciendum est, Maaimianum Lerculium fuisse a Dir cletiano fratrém sppellavum , imperii nempe corset tin. Tomano. — Ee parte milanerat. Hine cst, Cae { vetus prarnomen abjicere, el posibe Mazinianum Gulerum. la nion ex (ol, sod ex parte nomen ejus mutaverat. Si hare inter elatio in mentem Toivardd venisset , non tanta fustra laborasset , ut probaret legendum esse #” men ex fraire mutuaverat. HEUMANNUS.— Onin oPgas quia Maximianus stabat. D. Quis est hic, quem mihi offers ? G. Meus , inquit, afin D. At ille gemebundus : Non idoneos homines mili das, quibus tatela Reipublice eommitti possit. G. Probavi eos , ingui D. Tu videris , qui regimen imperii suscepturus es. Fgo satis laboravi, et providi quemadmodum , me imperante, Respublica staret incolumis. Si quid ‘adversi , mea culpa non erit. XIX. Cum he essent constituta, procedit kalendis Si Constantinum omnes intuebantur. Nulla erat dubi- tatio. Milites qui aderant, et priores militum electi , et acciti ex legionibus , in hane unum intemti gaude- ant, optabant, et vota faciebant. Erat locus altus extra civitatem ad millia fere tria, in cujus summo LIBER DE MORT. PERSECUT. fidem summa religione pre- A Maximianus ipse purpuram sumpserat ; et ibi colum- 226 na fuerat erecta cum Jovis signo. Eo pergitur. Con- io militum convocatur. Inquit senex cum lacrymis alloquitur milites : se invalidum esse , requiem post abores petere , imperium validioribus tradere, alios Casares subrogare. Summa omnium expectatio quid afferret. Tun repente pronuntiat Severum et Maxi- minum Ceesares. Obstupefiunt omnes in tribunali. Constantinus astabat susuin : hwsitore inter se, num Constan um nomen esset, cum in con spectu omnium Maximianus manuin retrorsum exten- dens , protraxit a tergo Daiam , Constantino repulso, et exutum vestem privatam , coustituit it Mirari omnes qui esset,, unde esset. Nemo amen re- clamare ausus est, cunctis insperatze novitale rei turbatis. Huie purpuram Diocletianus injecit seam , qua se exuit, et Diocles iterum factus est. Tum de- seenditur ; et rheda per civitatem veteranus Rex fo- VARIORUM NOT. 4a, Ms, Homizis, mendose. Cum viris doctis Cupero Toinardo, in autem) on causa, quia (inquit) m turuin ae erst Moxiwianus, eujus nomen alteri da- bat, Heréulius, ‘Mazimianus, lta _ms. Is erat senex Maximianus Hereulius. (Quis est hic, quem mihi offers? Verba sunt Diocle- ia Ingui Affinis. Me "jmevundes Diccletianus, Non idoneos. Ms. habet ideos sive linenla super de. Probavi eos. Loquitur Galerius. Tu videris. Formula improbantium. Hive et extera naque ad capitis finem, verha sunt Dinele Tu videris..... non erit. Loquitur Diocletianus , eujt verbis Lactantius hoe colloquium coneludit. in hoe vero colloquio doctiss. Nurr. tantas diflicultates esse tavit, ul sine magna animi contentione,, et singu- Fsquibasque diafogi hujus verbis pouderatis, neto ygnoscere possit,, que a Diveletiano aut Gale- atgue ob has tanias_difficultates in- retes cerias litteras colloquentinn verbis diver- sis addidisse dicit : debuisse vero ipsuin Seriptorem ejusmodi notas prasfigere. Deinde interpretes , si res ‘tam dilficilis fuisset,, forsan in assigaondis personis Wc Lapsi essen : sel quam preter unum Uauldrium ‘oinnes verha Diocletiani et Maximiani Galerii recte indicaverint ea ipsa convenientia testatur de; hujus colloquii perspicuitate; imo Baluzius, Columbus Cuperus, sli nullas notas personarum colloquentiun apposucrunt : quod ubi a Toinardo, Cellario, Wal- chfo et nobis fatnn, non tate obseurtatis causa 5 sed eorum in gratiain est faclum, qui aut festinant iis ingenii sunt, aut in sua senten contirmari_ volunt. Si quedam vi- ‘cidit, quod istud, collo- bus ignotum est. Lactan- tius vero, ut recte Baluzius censuit, qui Nicome- diam a Diocletiano fuerat accitus , qui frequens erat i ns lane historiaun seire potuit, quam imum, ad scribendas historias ap- quamvis Hev- Mais. Hine etianunt et Maxi deposuisse. riores militum. Ta ms. Quidam vellent legi anni purpu- mores militum, sicut primores civ 1. At utraque leetio bona. Cuperi et Glos- sariom Ca Extra civitatem. Prope Nicomediam. In enjus summo Mazimianus, ete. Galerin Armentari tum, infra oa : s scilicet Hazimianus ipse. Nur. p. 258 et ps millis exponit de Maz. Herculio : sed~ is videwwr sumi de Maz. Galerio : nam de e0 he capite serino infra, et ita pronomen ipse requi- Tit, quod eodem modo de Galerio Mazimiuno, ¢. 18. Bux. Concio mititum convocatur. Inguit senex. Locus , cum ealami ductu C wt putt, mendosus, At ms let nga ens, ie eponenidim esse putant in qua senex; alii con- vocelur, inguit senex. Sed vel legas inguielus senez, justa editos , vel inguit senex , aut etiam concio mil um convocetur, inguit aenez, cum lacrymis, etc., idem fere est. Haziminum, Scilicet Daiam. In ms. semper di Mazimianus, Et Greei et Lat Tundum. UI ur sepe utrunque con~ bique reposuimus Mariminum, ue qua difflesltas lectorem remorari posse Constantinus castabat, Ut jens 5 q tam celebri actione ? Susum. Pro sursum, est apud Plautum Cistel. Act. 3, ¥. 7 etectorum tribunns enim ratione sbfuis: stare : sed in margine eadem ma- alramento esitare, quod non est ali quod rectum habet sensum. Edi ciscutari , bono etiam sensi. Doctiss. substituit sciscitari, pro. stare, quod 8. et esilare in margine, pro hasilare: at eruditus vir Paulus Bauldri , pro susam stare, suspi- eabatur legendum esse susurrare; quod huic luco eonvenire potest, aque ac sciscitari, Inter se. Tntellige, querentes, Muzinianus. Galerwus. Ezutum, Daiam : ita emendavit inter errata Balu- ius , et ita poscit ratio synlaxens, non exulo ms. — Exuiume vestem privaiam. Spark. ot Bauldrius malunt , veste privata, Sed faiua lectio ms. quod ha- bet exuto. Noto ad Lact. lib. 1v,,¢. 14: Indutus ves- fimenta sordida. Bon. Orientem culcandum. Cie. u. Philipp. c. 25 : Quam Casar huic... conculeandam laliam tradidisset. Lact. lib. v1, cap. 48 : Dolorem mortemgue calcamus. Bun. jusperaie novitate rei : Si emendandum. In manuscripto est : inspirate novi Auic purpuram Diocletianus injecit suum. Diocteti nus sua Yeste purpurea Maximianum Daiam Czesarem207 sublatus nuper a pecoribus et sylvis, stalim seuta~ ring , continuo protector, méx tribunus, podridie sar, accepit Otientem caleandum et conterendush pe qui neque militim, neque Rempublieam Sciret, jain non pecorumn, sed eilitum pastor. XX. Moximianus, posiquam senibus expulsis, quod voluit ¢tfecit . se jam solum totius orbis dominam esse rebatur. Nam Constantium, quamvis priorem nominari esset necesse , contemnebat , quod et na- ura mitis esset, et volitudine corporis impeditus.. Hune sperabat brevi obiturum ; et si non obisset vel invitum exuere facile videbatur. Quid enim (ace 2 tribus eogeretur imperium deponere? Ia se Licivium veteris comuberaii amicum, ina militia familiarem, evjus consiliis ad ‘ommia regenda utebatur. Sed eum Cesirem facere Roluit, ue filium nominaret, vel ut pustea in Con- stant locum nuncuparet Augustum stque fratrem ; tune ‘ard ipse yirineipatum teneret , ac pro arbitrio suo debacehatus in orben terre, vicennalia cele~ Draret, ac stbstituto Cesare filio suo, qui tune FIRM LACTANTIL as exportatur, in patriamque dimittitur. Daia vero A erat novennis, et ipve deponeret : ita cum imper s cinius ac Severus, et seenoh n nomen Maxininus et Candidianuys, ise ‘moro circumseptas seeuram et trangu- lam degeret senectutem. Hoc consilia eis ostenie . Sed Deus, quem sibi fecit imfestum , tua xxi. Adeptus igitur maximam potestatem, ad vexanda: orbem, quem sibi patefecerat, auimum iatendit. Kas post devictos Persas, quorum hic ritus, Lic mos e, ‘ut Regibus suis in servitium se addicant, et Reges p. pulo suo tanquam fawilia wantur, hune mores nel jus homo ia Romanam terram voluit inducere, que ex illotempore vicloriae sine pudore laudabat. Eigu: B id aperte jubere non poterat, sic agebat, wt et ipse bertatem hominibus auferret. In primis honores ae mit. Torquebantur ab eo non decuriones modo, +6 ‘priniores etiam civitatum, egregii ac perfectissi«i vin et quidem in causis levtbus atque civilibas. Si more digni viderentur, cruces stabant; sin minus, comp: des parati. Matresfamilias ingenuze a nobiles ia g- neceum rapiebantur. Si quis esset verberandus, de VARIORUM NOTA. ‘Westiit : undé colligi potest, easdem unc fuisse Im- peratoruni et C:esarum vestes. Diocles iterum factus est. Mh Vitam , ul antequam regendam suscepisset imp Pufriam, Salonas in Dalmatia , enjas rine ant & Fegione Spalatensis urbis , prope castelluin de Clisea. ala ney vill erat Diocletian, hi. obist. Sie de eo S. lieron, in Chronieo : Diacletianus haud prockl @ Salonis in villa sua Spalato moritur. Scutarius. 1d est , gregarins miles. Protector. Id est, stipator imperatoris custodize serviens. Muzimianus. Galerius. Senibut exputsis. Divcletiano @t Mlasimiino Hereu- est, privatam egit Et {ccit, Forte efecit, Sie Lactant. Hb. v1, cap. 4 Videbimus an efficiant quod velint. Hiss rebatur. In ms. esse ferebatur. Quidain le~ gunl esse se rebatur : in editis esse ferebut, legitar. Valitudine, Ita ms. Co um in. ortho~ sraphicis, voce ualiudo, inset. Ms., Novisset; male. A tribus, Seilicet a Galerié , Severo et Maxiino. ‘Apse, Muximnianus Galeri ‘el. Post nominaret , in matwistriplo est vacuum spatiuin dnarum litterarum , quos eredidi fuisse W propter ductain sursum Tineolam , ut bie expressi. Quod si velis literas fuisse et, fuerit etiam. ‘Nuncuparet Augustum atque frotrem. Ul supra chp. Retin legibus divi ratres Marcus et Lucius Antonin Nec Vero fd perpetunm; nam et Augusti filios suos ‘Augustos Imperttures fecetaut, ot Severus, Philip» pus, Theodosius. Cent. Tunc vero ipse. Ipse Galetius, hocconsiliose oblee~ tans. CELL. Filio suo. Candidiano e coneubina nato. Nallum enim suscepit finm ex sua utore Valeria, D ocletiani filia, que sterilis fuit; ut docet Laciamtius infra cap. Ipse deponeret. Galerivs etiam deponeret impe~ in, exemplo Diocletiant et Maximiani Mereutii. Gahdidianus, Filius Galeri, tun novennis, Cet Inexpugnabifi muro. Tia solet Lactantius. Lib. 1¥, ¢. 217 ; Tanguam inezpugnabilis murus. Bux. cin Hor consifia eis bstendebant. Cum viris doctis ler) ia. In_ ms. est consilio eis; Galerio scilicet, «. . Cujts consiliis ad omnia regenda sum frive supra vidimus, Euiti Rabent, consilia ei or ddebant. Doctissinus Graevins legendum esse exit i, Huc consilia ejus tendebant. Adeptus igitur. Galerius. Devictos Persas. Vile supra, c. 9. In servitinm se addicant. Hie servitium , pro sere: tute, ut apud Lactantinm Epitom, cap 522d initiun, tradet tx SenviTiva gentes universas; Div. nstitut. lle cap, 1: Totos se libidinibus, anpicent; Yib. v1 cap. 20 et 5 : Quia se corpori ADDIRERANT , in quo hata mors potestutem. De instituto seu constetudine hae Persarnm legatur Biissonius. Familia, Md est, famulis, servis, ut apud Pe-sas. Is ims. est milia tantim, et deest fa, Terram, In ins. 24a. Sic agebat, ut et ipse. Houin. 1d agebat , ut reaps Eo quidem’ mallem. Sic agebat; ut tacite liberiaten hominibus auferret. Bus. Torquebantur Decuriones. Jure civili: Romanorwm fion lieebat torquere’Decuriones, ut patet ex. Ept stola Constantivi ad Pr obiandin proconsulem Africs ntinns legem tulit, wt Deeuri>- e Falsi, Baz. vitalum. In ms., eivitatis, et apponitur & , supra am syflabsan. Egregié ac verfectistimi viri. Dignitates honoraris,, de auibus vide Leg, t cod. Thond. de honorarsco- dicillis, Lactantins lib. v Div. Instit. exp. 16: ecncciws, nisi gui bonus et innocens fueril; nemo eu- Russias, nisi qui opera misericordie largiter fecert; nemo vERFECTISSIMCS, nisi qui omnes gradus vitals implevertt, Perlectissimatus dignitas , at ait Valesies ad librun xxt Animiani Marcellini, minor erat claris- sinatw; et ut clarissimi apud Praefectum urbis con- veniebant, sic perfeetissimi apud Vicariam Prasfee- ti ‘rapiebanter. a loquitur, erant loca destinata . in quix interdum pone loco et viri et famine. Vide Valesii annota- tiones ad Eusebium, pag. 241, et Cangium in Glos sario. Galeri 1 esfamilias nobiles in Gyncecenn + wt vox