UJEDINJENJE EVROPE

www.maturski.org
1. UVOD

Kada razmiljamo o integracijama, onda mislimo prije svega na

savremene procese meunarodnog povezivanja i organizovanja na sve
brojnije meunarodne ekonomske grupacije u raznim dijelovima svijeta, a
posebno na Evrposku uniju, Evropsko udruenje slobodne trgovine,
NAFTA, APEC, CACM i dr. Razliite ideje i oblici saradnje, povezivanje i
integracije prisutni su tokom cijele istorije formiranja drava i prava1.
Meunarodne ekonomske integracije su organizovani sistemi
ekonomsko-politike saradnje i povezivanja zemalja na osnovama razvoja
svestranih i stalnih veza, racionalne meusobne podjele rada i efikasnog
korienja raspoloivih resursa u cilju poveanja blagostanja naroda i
konkurentne sposobnosti firmi i drava lanica na svetskom tritu.2
Kroz istoriju je postojalo mnogo pokuaja da se ujedini Evropa. Jedni
od tih pokuaja su npr. Napoleonovo carstvo i Njemaka za vrijeme Hitlera,
a takoe i doba Karla Velikog o kome e poslije biti rijei. Ni jedan od ovih
pokuaja nije uspio jer su osnove tog ujedinjenja bile nasilne. Napoleon i
Hitler su htjeli da ujedine Evropu, pa i svijet ali su to htjeli silom da uine
to nije bilo mogue. Ujedinjenje Evrope mogue je samo mirnim putem i
ono je na neki nain poelo zavretkom Drugog svjetskog rata.
Saveznici Zapadnoevropskih zemalja poslije Dr. Svjetskog rata su doli
na ideju o ujedinjenju Evrope, naravno, uz pomo SAD-a. Ujedinjavanje
Evrope se odvijalo na dvije strane, sa jedne strane uz pomo SAD-a a sa
druge uz pomo SSSR-a, to se i vidi iz stvaranja dva pakta, NATO-a i
Varavskog pakta.

2. IDEJE O UJEDINJENJU
1
V. Vukmirica, Ekonomiks i dravni menadment, 1996.god. str. 623
2
V.Vukmirica,Svetska trgovinska politika i trita, Beograd 2000, str.268

2
 Poslije pada Zapadnog Rimskog carstva pojam Evrope se prvi put jasno
pojavljuje za vrijeme Karla Velikog koji se 800. god. krunisao za cara, a
svoje Carstvo smatrao novom Rimskom imperijom. Evropa Karla Velikog
prostirala se: od Severnog ledenog okeana do Mediterana i od Atlantika do
Ellbe nije obuhvatala britanska ostrva i najvei deo Iberijskog poluostrva
(tada pod vlau Arapa), ni sadanju istonu i sjevernu Evropu. Evropski
politiki kamen temeljac je spis Pjera Diboa O obnavljanju svete zemlje
objavljen 1306. god obezbjeenje mira unutar Evrope radi ekspanzije u
spoljnom svijetu: to je ideja krstaa. Veliki plan Maksimilijana de Betina,
vojvode od Silija (1560 1641), sadran u njegovim memoarima koji su
tampani posthumno 1632: srazmjerna podjela Evrope na 15 drava,
otklanjanje nesporazuma na Optoj skuptini savjeta u kome su sve zemlje
predstavljene. Konrad Fridrih fon mit Fizeldek 1821. objavio spis
Evropski savez. Predlae osnivanje evropske federacije, savezne vojske,
kongresa nacija, uvoenje zajednike evropske zastave, uspostavljanje
jedinstvenog pravnog poretka, postojanje evropske valute i zajednike
vaspitne i obrazovne mijere. Sen Simon se zalagao za stvaranje jezgra
Evrope: englesko- francusku uniju kojoj e se prikljuiti i druge drave
Evrope. Napoleon je sebe neubjedljivo prikazao kao nasljednika Karla
Velikog. Evropska integracija je, u izvjesnoj mijeri, ostvarena za vrijeme
Napoleona donoenjem i irenjem Graanskog zakonika. Evropska ideja
izraava se u Evropskim listovima (1824), Evropskim novinama (1817).

3. POETAK EVROPSKOG UJEDINJAVANJA

Sama ideja o ujedinjenu evropskih drava nije nova. Ona se uvjek

provlaila kroz misli i ideje evropskih intelektualaca koji su stalno isticali
potrebu zajednike evropske svijesti i jednog evropskog doma. Te zamisli ili
su dolazile podsticane idealima pojedinaca ili poslije tekih i krvavih ratova
kao elja da se oni nikad vie ne ponove. Jo u Srednjem vijeku primjetna je
svijest o jedinstvenoj Evropi koju ujedinjuje hrianska vjera. Hrianstvo je
bilo jedini faktor koji je mogao da povee Evropu u kojoj jo nije dolo do
formiranja nacionalnih drava. Naroito su se na to pozivale pape prilikom
podsticanja evropskih vladara na krstake pohode i ratove protiv Turaka.
Sukobi sa muslimanima na Bliskom Istoku i u Sredozemlju su itekako
doprinjeli nastanku evropskog jedinstva. Jo u to vreme primjetna je podjela

3
na katoliki Zapad i pravoslavni Istok, na koji se gledalo kao na neto to
nije sastavni dio evropskog indentiteta. U Novom vijeku pojavom
protestantizma Evropa je gurnuta u mraan period krvavih ratova i vjerskih
progona. Univerzalna svijest koja je nastala u Srednjem vijeku se potpuno
gubi u svijetlu podela na katolike i protestante. Pokuaji da se stvori neko
jedinstvo su ili samo dotle kada bi se pravili savezi protestantskih ili
katolikih drava. U tom smislu je i razumljivo zato je francuski kardinal
Rielje sanjao o federaciji protestantskih drava pod rukovodstvom Pariza,
koja bi drala katoliku Austriju pod kontrolom. Tek u 19. vijeku, sa
nastankom Svete Alijanse, moemo govoriti o nekakvom evropskom
jedinstvu. Naime, strah od revolucija je evropske dvorove gurnuo na
meusobnu saradnju i razumjevanje. Uvidjela se potreba za eim
diplomatskim sastancima, razgovorima i zajednikim akcijama. Iako je
koncept Svete Alijanse imao izrazito ideoloki karakter i potrebu da ouva
evropske drave i dinastije od bilo kakvih nasilnih promjena, on je donio
Evropi mir koji je trajao gotovo 50 godina. Ali taj nadnacionalni koncept
nije imao ansu za preivljavanje u svijetlu velikih nacionalnih revolucija,
postanka nacija, ratova za osloboenje na Balkanu i ujedinjenja Njemake
pod energinim Bizmarkom. Kasniji savezi, kao na primjer Trojecarski
savez (savez tri dvora: Petrograda, Bea i Berlina) su bili samo izraz realne
geopolitike u smislu odvraanja od akcije Francuske ili Britanije. Nedostatak
neke zajednike svijesti i ideje je Evropu i gurnuo u klanicu Prvog
svijetskog rata. Poslije 1918. nastao je Versajski sistem koji je na sve
mogue naine stavio Evropu pod jaki uticaj Francuske, u svakom smislu
usmjeren na kontrolu Njemake. Zanimljivo je primjetiti da je tada evropska
svijest vie prisutna u retorici novih ideologija komunizma, faizma i
nacizma. Komunizam, kao nadnacionalna ideologija, se stalno pozivao na
jedinstvo proletera i radnika, radio na svijetskoj revoluciji i otro kritikovao
sebinu nacionalnu politiku evropskih drava. Ni faizam nije kaskao u
svom internacionalizmu, esto istiui zajedniku obavezu Evropljana da se
ujedine protiv komunizma i sauvaju evropsku civilizaciju. Paradoks je da
Evropu nisu eljele da ujedine demokrate i liberalni intelektualci ve
politiki ekstremi poput Hitlera i nacionalsocijalizma. Hitler, kao njemaki
nacionalista, imao je itekako razvijenu svijest o jednoj Evropi, ali u novom
poretku, zasnovanom na rasnoj, arijevskoj pripadnosti. Ratovima i
osvajanjem on je u jednom periodu i uspio da stvori jedan novi evropski
poredak. Kao to smo vidjeli i u prolosti su postojali trenuci kada je Evropa
bila jedinstven dom. Nekad se ujedinjujui preko hrianstva, nekad zbog
opasnosti od svrgavanja elita i revolucija, a nekad i na vjerskoj i rasnoj
osnovi. Primjetno je da nikad nije bilo pokuaja ekonomske integracije koja

4
bi pratila i politiku. I upravo tragino iskustvo u Drugom svijetskom ratu e
evropske politike elite prvo usmjeriti ka ekonomiji.

4. ZAPADNOEVROPSKI SAVEZNICI I EVROPSKO UJEDINJAVANJE

POSLIJE DRUGOG SVIJETSKOG RATA

U razmiljanju oko ujedinjavanja Evrope miljenja zapadnoevropskih

saveznika i miljenja SAD-a nisu se bitno razlikovala. Suoeni sa vlastitim
slabostima cjelokupnog drutvenog razvoja, zbog rata, ali i ulozi
zapadnoevropskih zemalja tokom hladnog rata, evropljani shvataju da
ujedinjenje nema mjesta za neku totalno samostalnu politiku, njihovo
miljenje je bilo da se uz pomo SAD-a mogu lake rjeiti postratovski
problemi i ekonomski problemi. Evropsko ujedinjenje vieno je,
jednostavno, kao potreba u to vrijeme , a uspostavljanje velike samostalne
Evrope iji bi se glas ravnopravno uvaavao na novoj meunarodnoj sceni
ostavljeno je za neka druga, za Evropu, bolja vremena. Zapadnoevropske
zemlje su se zalagale za ujedinjenje Evrope ali i kod tih zemalja su postojale
razlike kako ostvariti taj proces.
Velika Britanija je polazila od realne situacije na terenu. Evropski
integracijski procesi mogui su i poeljni ako ne naruavaju postojeu
bipolarnu podjelu Evrope i postignuti stepen ravnotee snaga. Britanski
politiki krugovi isticali su da je upravo predsjednik eril neposredno
nakon zavretka ratnih operacija 1946. godine u svom govoru u Cirihu
predloio potrebu stvaranja jedinstvene Evrope, poput SAD-a. Osnova
ujedinjenja, po njemu bila bi osovina Njemaka Francuska. eril je stalno
naglaavao da u novoj Evropi nema prosperiteta bez duhovno jake
Francuske i duhovno jake Njemake. Na taj nain Velika Britanija ne bi bila
direkto vezana za evropske integracijske procese. Umjesto toga, Komonvelt,
Zapadne Evropa i vrsti ameriko britanski odnosi podruja su snane
prisutnosti i aktivne uloge britanske politike. Znai, Britanija je naelno
podravala ujedinjenje Evrope, ali je isto tako davala do znanja da nee
dozvoliti da evropsko ujedinjenje odvede Evropu daleko od Velike Britanije,
da ne eli da svoje specifine odnose sa Komonveltom prenese na
zapadnoevropski nivo odluivanja te, to je i najbitnije, da e se Velika
Britanija povezati sa Zapadnom Evropom samo na identinim osnovama,
kao i SAD. Ukljuenje Njemake u evropske procese, koje su zagovarali
London, ali i Vaington, svakako nije bilo po volji Francuskoj, ali Francuska

5
je u to doba bila jo preslaba da bi postavljala neke uslove. ak ni podjela
Njemake na dva dijela nije uklonila francuski strah od, kako su ga oni zvali,
njemakog sindroma. Francuska se nadala da e insistirajui i lansirajui
svoje prijedloge oko breg evropskog ujedinjavanja na neki nain ponovo
vratiti svoj stari ugled velike evropske drave. Za njemakog kancelara
Adenauera politika evropske integracije bila je polazno naelo
zapadnonjemake vanjske politike. On je smatrao da bi bez jedinstva
pojedini evropski narodi bili podreeni velikim silama. Njemaka politika
elita upravo je sudjelovanje u evropskim integracijskim procesima vidjela
kao ansu za bri razvoj Njemake od strahota rata, izlazak iz izolacije te
bezbolnije ukljuenje zemlje u privredne, politike i sve druge meunarodne
procese. Ve tada je postojala nada da e se veim zapadnonjemakim
angaovanjem u evropskim procesima stvoriti uslovi za ponovno ujedinjenje
Njemake u budunosti. Stoga je i u prijedlogu zapadnonjemakog ustava iz
1948. godine predviena pravna mogunost da se zakonskom odredbom dio
zapadnonjemakog nacionalnog suvereniteta po potrebi prenese na evropske
institucije. Slino kao i Njemaka, Italija je u procesima evropskog
ujedinjavanja vidjela svoju ansu za laku asimilaciju u zapadnoevropski
sistem i otklon od faistike prolosti. Osim rjeavanja akutnih ekonomskih
problema, talijanska politika elita smatrala je da e vee vezivanje uz
proevropske tokove sveobuhvatnog razvoja oslabiti lijevo orijentisane snage
u Italiji te pripomoi rjeavanju unutranjih nacionalnih talijanskih
problema. Manje zapadnoevropske zemlje, poput Belgije, Holandije i
Luksemburga u prihvatanju evropskih integracijskih procesa vidjele su da
laku mogunost rjeenja svojih strahovanja vezanih prvenstveno uz
politiki i ekonomski plan. Smatralo se da, ako Njemaka opet stekne
dominaciju, to jedino sprijeiti u ujedinjenoj Evropi. Ove zemlje su htjele
ujedinjenje Evrope i radi proirenja trita. U elji proirenja trita, Belgija
i Holandija su jo 1944. godine potpisale carinsku konvenciju a godine
1948. zajedno sa Luksemburgom oformile privrednu uniju Beneluks.
Meutim, netano je bilo tvrditi da su sve politike snage Evrope bile za
bre evropsko ujedinjenje. Protivnici tog procesa dolazili su iz najrazliitijih
sfera drutveno politikog ivota. Ali, isto tako, injenica je da je evropsko
ujedinjenje politiki podravao i konkretno materijalno i finansijski
podravao Vaington, a sve zemlje su u tom vidjele svoj nacionalni interes,
to je i ubrzalo ujedinjenje Evrope. Primarni cilj Evropskih zemalja bilo je
okupljanje radi stabilizacije politikih i ekonomskih prilika u ratom
opustoenoj i devastiranoj Evropi, ali dogaanja na evropskoj, pa i iroj
meunarodnoj sceni dovela su do potrebe i jaeg vojnog okupljanja. U jeku
hladnoratovskih napetosti na relaciji Istok Zapad, sukoba u Koreji te

6
povezano sa tim, vlastitih problema na unutranjoj politikoj sceni, amerika
politika sve glasnije je zahtjevala da zapadnoevropski saveznici krenu u
vlastito vojno okupljanje i jaanje svog vojnog potencijala. Vaington je pri
tom raunao i na Zapadnu Njemaku, odnosno njeno ukljuenje u Zapadni
savez. Toga se najvie pribojavala Francuska koja je upravo od Njemake
bila tri puta napadnuta. Stoga je Francuska preuzela inicijativu za okupljanje
svih zapadnoevropskih saveznika, prvenstveno nudei uslove za svekoliku
politiku i ekonomsku saradnju, te u vrlo kratkom vremenskom periodu
ponudila nekoliko inicijativa: umanov plan, Plevenov plan, te prijedlog za
stvaranje Politike Unije.

4.1. UMANOV PLAN

Zavretkom Drugog svijetskog rata gotovo sve zemlje evropskog kontinenta

prionule su izgradnji funkcionalnih politikih institucija i rekonstrukciji
nacionalnih ekonomija. Primarno zaokupljene obnovom, vlade Zapadne
Evrope prve dvije godine nakon zavretka rata malo su razgovarale o
uspostavi evropskog jedinstva. Izuzetak je bio plan koji su dogovorile
holandska vlada u egzilu, Belgija i Luksemburg o stvaranju Beneluksa,
zajednikog carinskog podruja triju drava. Ideju je nadahnuo Moneov
neuspjeli pokuaj da uspostavi britansko francusku uniju. Kao to je ve
reeno, ideje ujedinjavanja Evrope su mnogo stariji od ovog doba, moe se
rei da je ona zapoeta od vladavine Karla Velikog, intenzivirala se
dvadesetih godina prolog vijeka, pa sve do erilovog intenzivnog
zagovaranja njezine realizacije. U Londonu, 1949. godine, je potpisan statut
Vijea Evrope. Ovaj statut je potpisalo deset zemalja: Velika Britanija,
Francuska, Irska, Belgija, Holandija, Luksemburg, Italija, Danska, Norveka
i vedska. Vijee je trebalo raspravljati sva relevantna meunarodna pitanja,
ali na prvim sastancima Vijea dominirala je prvenstveno evropska
problematika. U svom radu Vijee je ipak ostalo dosljednije optim naelima
od rjeavanja konkretnih problema koji su muili postratovska gospodarstva
evropskih zemalja. Nedugo poslije, Mone je uvidio ansu za ostvarenje svog
dugogodinjeg sna stvaranje Sjedinjenih Evropskih Drava, koje bi poelo
integrisanjem industrija ugljena i elika i uspostavom nadnacionalne vlasti
koja bi kontrolisala i regulisala industrije, Mone je pod tim mislio na
industriju Francuske i Njemake, ali je htio da se i ostale zapadnoevropske
zemlje ukljue u ovo. Moe se zakljuiti da je Mone imao za cilj ustvaranje
evropskog identiteta sa svim elementima moderne drave, ali te svoje

7
namjere nije htio a ni smio odmah iznijeti. Da bi za svoj plan dobio podrku
razjedinjene francuske vlade morao je da dobro pripremi teren. Iz tih razloga
je poeo pisati o njemakom ekonomskom oporavku kao neem to postaje
sve opasnije za mir u cijeloj Evropi. Predlagao je uspostavu zajednikih
kriterijuma za ekonomski oporavak zapadnoevropskih zemalja, od kojih je
zajednika kontrola nacionalnih industrija ugljena i elika bila primarni
uslov. Mone ipak nije htio da on sam promovie taj plan ve ga je ponudio
francuskom ministru vanjskih poslova Robertu umanu koji ga je, naravno,
prihvatio. Iako ovaj plan uopte izvorno nije bio njegov, plan od tada postaje
umanov plan. 1950. godine uman je sa ovim planom upoznao evropsku
javnost. Dan kad je uman objavio ovaj plan se slavi kao Dan Evrope.
Francuski ministar izjavio je da se Evropa ne moe stvoriti odjednom i
prema jednom planu, ali da okupljanje evropskih nacija zahtijeva ukidanje
vjekovnog suparnitva Njemake i Francuske. Ovako je zapravo uman
poeo projekt kojeg je Mone nazivao svojom tihom evropskom revolucijom.
Bitno je rei da je Njemaka prihvatila ovaj plan, i jo etiri zemlje.
Francuska je, takoe, bila za opciju da se Evropa razvija i ujedinjuje uz
manje uticaja SAD-a. Osim ovoga plana, od strane Francuske ponuen je jo
jedan plan Plevenov plan. To je bio svojevrsni odgovor na amerika
traenja da se evropski saveznici jae pozabave svojim odbrambenim
snagama te da se u evroatlansku odbrambenu strukturu polako ukljui i
Zapadna Njemaka. Bitno je rei, da za razliku od umanovog plana,
evropska javnost nije ba podravala Plevenov plan. Osim Plevenovog
plana, poznata je i Evropska politika zajednica, iji je inicijator opet bila
Francuska. Od velikih pokuaja evropskog ujedinjenja na ekonomskom,
vojnom i politikom planu uspjelo je samo ujedinjenje, ekonomsko, est
zemalja u okviru Evropske zajednice za ugalj i elik. Ona je izdrala sve
nacionalne, regionalne i ire izazove jer je zadovoljavala primarne
zajednike interese zemalja lanica, vezane uz njihov bri i uspjeniji
ekonomski oporavak i ekonomski rast. Upravo ekonomski interesi bie
temelj daljoj evropskoj integraciji. Evropski zahtijevi za novom fazom
evropskog ujedinjenja bie temeljeni na potrebi ostvarivanja konkretnih
finansijsko ekonomskih uslova tih zemalja. Zapadne zemlje su saraivale
sa SAD om a Istone sa SSSR om. I zapadna i Istona Evropa radile su
na ujedinjenju, samo to je istona evropa bila okrenuta ka SSSR u, i oni
su sa SSSR om potpisali sporazum slian NATO u, Varavski ugovor.
Znai, u to doba Evropa nije nikako djelovala samostalno i radila na svom
ujedinjenju. Ona je bila podjeljena, na jednoj strani za SAD a na drugoj
SSSR. Interesi ove dvije sile su se prelamale nad Evropskim zemljama.
Osnivanjem ova dva bloka NATO a i Varavskog ugovora dvije sile su se

8
prepucavale. SSSR je govorio da je Varavski ugovor stvoren iskljuivo za
odbranu dok je NATO stvoren kako bi se pripremio novi rat, a i strana SAD-
a i Zapadne Evrope je govorila isto tako za Varavski ugovor. Iz svega ovog
se vidi da su veliki uticaj na Evropu u to doba imale ove velike sile, a i danas
na Evropu veliki uticaj imaju SAD.
1954. godine potpisan je Pariki ugovor ime je SR Njemaka ula u NATO
i stvorena je Zapadnoevropska unija ( WEU ). Ovim ugovorom je, dakle,
dogovoreno:
Ukida se okupacijski reim u SR Njemakoj ( to je bio jedan od
uslova da SR Njemaka kao formalno nezavisna drava postane
lanom NATO a )
Pozivaju se Italija i Njemaka da se ukljue u Briselski pakt, koji se
preimenuje u Zapadnoevropsku uniju; SR Njemakoj se dozvoljava da
izgradi vlastite oruane snage od 500 do 520 hiljada vojnika.
SR Njemaka je primljena u NATO
Formiran je jedinstveni sistem u Zapadnoj Evropi, jer snage
Zapadnoevropske unije podlijeu komandi NATO a.
Sa dvije samostalne njemake drave u dva razliita vojno politika bloka
nije zavrena kriza oko njemakog pitanja. U DR Njemakoj se sve vie
pogoravala politika, socijalna i ekonomska situacija. Nekoliko stotina
graana dnevno bjealo je iz DR Njemake u SR Njemaku tako da se
otvoreno spominjala fizika propast DR Njemake. Zato je uz pomo
sovjetskog lider Hruova, kojeg su uvjerili da kriza u DR Njemakoj moe
prouzrokovati oruane sukobe irih razmjera, 1961. godine izgraen
Berlinski zid koji je fiziki odvajao Itonu i Zapadnu Njemaku. Na ovaj
nain je zaustavljen talas izbjeglica, a Njemaka e ostati podjeljena do
ruenja ovog zida 1989. godine. Moram rei i to da je, u politikom i
ekonomskom ujedinjenju Evrope vanu ulogu je imalo i formiranje Savjeta
Evrope 1974. godine. U ovoj hladnoratovskoj fazi Evropa je mogla jedino da
se na taj nain ujedinjuje: pribliavanjem Pariza i Bona pod zatitom i
garancijom Vaingtona, uz ekonomsku integraciju i postepeno stvaranje
politikih institucija Unije. Tada je i dalje u prednosti bila De Golova vizija
o ouvanju nacionalnih suvereniteta.

9
5. UJEDINJENJE EVROPE NAKON SPAJANJE DVIJE NJEMAKE

Ujedinjenje Njemake i krah komunizma su otvorili novu stranicu

istorije Evrope. Francuska je bojaljivo posmatrala kako u srcu Evrope
nastaje jaka Njemaka sa 80 miliona stanovnika. Ipak, i pored sumnji i sa
jedne i druge strane evropske integracije su nastavljene. Najvaniji dogaaj
iz ovog perioda je svakako potpisivanje Mastrihtskog ugovora 1992. Ovim
sporazumom je odlueno da se sprovodi zajednika spoljna i bezbjedonosna
politika usklaivanjem svojih stavova na sjednicama Savjeta koji i sprovodi
politiku. Prije Mastrihtskog ugovora potpisan je Rimski ( 1957) o osnivanju
Evropske Ekonomske Zajednice i Evropske zajednice za atomsku energiju
koji potpisuju ranije navedena estorica. Poslije se EEZ, EUROATOM i
EZZ integriu u jednu , EZ a ona pomenutim Mastrihtskim ugovorom u
EU. Poputanje meunarodne situacije prestankom Hladnog rata je itekako
ubrzalo razvoj Evropske Unije, tj. ujedinjenja Evrope i njeno proirenje.
Mastrihtski ugovor je osnov savremene Evrope i dokument kojim se Evropa
definitivno ujedinila u ouvanju svojih interesa. Sukobi meu lanicama su
izbijali, na primjer oko Jugoslovenske krize, ali nisu omele jedinstvo u
razvoju evropskih institucija. Naravno, danas Francuska nije vie u
mogunosti da svoje elje tako lako nametne Njemakoj i u pogledu spoljne
poltike i u tome kako e Evropa da se razvija. 1994. godine njemaki
demohriani su izdali dokument koji predstavlja smjernice razvoja Unije i
on definitivno raskida se ouvanjem suvereniteta i Evropu vue ka
federalizaciji. Sve ee se pominju evro-regije kao nain njenog
funkcionisanja i organizovanja. Iako je nastanak Evropske Unije bio prije
svega zasnovan na saradnji Njemake i Francuske, mnogo toga je i dalje bilo
ali i danas jeste pod uticajem Vaingtona i politike dvostrukih standarda.
Samo proirenje je uvek bilo iskljuivo iz politikih razloga, a ne zato to je
neka drava ispunjavala odreene standarde. Primjer su: panija u kojoj su
na vlasti bili faisti, ili Grka koja je primljena zarad interesa u periodu
hladnog rata. Dominacija Vaingtona se ne ogleda samo u vojnom smislu,
ve i po tome kako i gdje krenuti sa proirenjem Unije. Prihvatajui ideje
Hangtingtona o zapadnoj kulturnoj sferi, amerika spoljna politika je
sumnjiava u pogledu daljeg proirenja i mogunosti da se Rusija jednom
prikljui Uniji. Problem predstavlja i konstantni pritisak SAD koje u
formiranju zajednike evropske vojske vide nain da se umanji a kasnije i
sasvim izbrie uloga NATO-saveza. Vaington konstanto vri pritisak na
Bon, a naroito na nove drave lanice (Poljska, eka), koje u amerikoj

10
politici vide sigurnijeg zatitnika. Naroito se javlja pritisak na mogunost
saradnje Pariza i Bona u oblasti visokih tehnologija i satelita za posmatranje.
I pored toga to su evropski politiari toliko pompezno najavili stvaranje
evropske vojske i tvrdili da je trenutak da se izmeni uloga NATO-a, sve je
ostalo na lijepim eljama. Evropska vojna industrija nema kapacitete koji bi
se mogli nositi sa ruskim ili amerikim vojnim mogunostima. Izgleda da su
i Evropljani to shvatili pa se ponovo javila ideja iz ezdesetih o
uspostavljanju nekakve ravnotee izmeu Atlantskog saveza i evropske
bezbjednosti.

5.1. POTPISIVANJE UGOVORA U MASTRIHTU, INSTITUCIJE EU;

LISABONSKI ( REFORMSKI UGOVOR )

Ugovor o EU ili Mastrihtski ugovor potpisan je u Mastrihtu

(Holandija ) 7. februara 1992. godine a stupio je na snagu 1. novembra 1993.
godine. Ugovor je stvorio novi politiki entitet Evropsku Uniju koja se
sastojala iz Evropske Zajednice, Evropske Zajednice za ugalj i elik i
Evropske Zajednice za atomsku energiju. Evropska Unija je opisana kao
entitet koji je sainjavao tri stuba:

1. Prvi stub ine uslovi i rokovi za ekonomsku i monetarnu uniju (EMI)

2. Drugi stub ini sistem zajednike spoljne i bezbjedonosne politike

3. Trei stub obuhvata sferu koja se odnosi na pravosue i unutranju

politiku

Ovim ugovorom naloeno je uspostavljanje Monetarne Unije

posredstvom uvoenja zajednike valute o kojoj e biti rjei u iduem
poglavlju. Bitno je rei da je ovim ugovorom o Evropskoj Uniji ona prerasla
iz privredne integracije u jednu politiku uniju.

11
 Stubovi Evropske unije

Za EU se kae da podsjea na prednji dio grkog hrama koji lei na tri stuba.
Ta slika je poela da se koristi kako bi se opisala struktura Unije.

PRVI STUB, (First pillar) obuhvata tri zajednice (Evropsku zajednicu za

ugalj i elik, Evropsku ekonomsku zajednicu i Evropsku zajednicu za
atomsku energiju) i ukljuuje:

1. Carinsku uniju i jedinstveno trite,

2. Zajedniku poljoprivrednu politiku,
3. Trgovinsku politiku,
4. Strukturalnu politiku,
5. EU dravljanstvo,
6. Obrazovanje i kulturu,
7. Trans-Evropsku mreu,
8. Zatitu potroaa,
9. Zdravlje,
10.Istraivanje i ivotnu sredinu,
11.Socijalnu politiku,
12.Politiku azila,
13.Spoljne granice,
14.Imigracionu politiku.

12
DRUGI STUB (Second Pillar), obuhvata zajedniku spoljnu i bezbednosnu
politiku. Spoljna politika obuhvata :

1. Koordinaciju zajednikih stavova i mijera,

2. Odravanje mira,
3. Ljudska prava,
4. Demokratiju,
5. Pomo zemljama nelanicama.

Politika bezbjednosti obuhvata:

1. Razoruanje,
2. Finansijski aspekt odbrane,
3. Dugoroni okvir evropske sigurnosti

TREI STUB (Third Pillar) obuhvata saradnju u pravosuu i unutranjim

poslovima, kao to su :

1. Saradnja meu pravnim institucijama u vezi graanskog i krivinog

prava,
2. Kooperaciju policije,
3. Borbu protiv rasizma i ksenofobije,
4. Borbu protiv trgovine drogama i orujem,
5. Borbu protiv organizovanog kriminala,
6. Borbu protiv terorizma,
7. Kriminalne radnje protiv djece i trgovine ljudima.

Osnovna razlika izmeu prvog i druga dva stuba jeste u tome to jedino prvi
stub koristi pravno obavezujue instrumente i procedure zasnovane na
Rimskim ugovorima. Druga dva stuba preteno su u nadlenosti Evropskog
Vijea i Vijea Evropske unije, pa su kao takvi meuvladinog karaktera
(Evropski savjet, Jedinstveno trite-Unutranje trite , Rimski ugovori o
EU, Mastrihtski ugovor, Savjet Evropske unije).

13
 Lisabonski Ugovor

Lisabonski Ugovor potpisan je 13. decembra 2007. godine. Lisabonski

ugovor je najvanije postignue Unije u 2007. godini. Ratifikacijom i
primjenom pomenutog Ugovora trebala bi se okonati dugogodinja
institucionalna kriza. Ugovor predstavlja reformu institucija EU. Ugovorom
se pojednostavljuje mehanizam odluivanja i rukovoenja u Uniji i
omoguava ulazak novih lanica. Ugovor su potpisali svi evropski lideri
osim britanskog premijera Gordona Brauna, koji e to uiniti kasnije.
Usvajanjem "Ugovora iz Lisabona" konano je rjeena i duga kriza u EU,
nastala 2005, odbacivanjem predloga evropskog ustava na referendumima u
Francuskoj i Holandiji, kada su graani tih zemalja EU i na taj nain ispoljili
strah od "preuranjenog" prijema novih lanica, a posebno Turske. Ugovor e
stupiti na snagu nakon to bude ratifikovan u parlamentima zemalja lanica
Evropske unije. U obrazloenju, predsjednik Evropske komisije oze
Manuel Barozo rekao je da se EU ovim sprazumom vraa samoj sebi, da e
bolje sluiti svojim graanima i predlagati, a ne nametati rjeenja svjetskih
pitanja i da e biti efikasniji akter u buduoj globalizaciji. Samim tim vidimo
ta se htjelo postii ovim ugovorom. Sadrinom novog akta, EU e se na
dui rok stabilizovati kao uravnoteena struktura podjeljenog nacionalnog i
nadnacionalnog suvereniteta, a za dalju budunost ostala je mogunost da
EU postane "evropska federacija", s vie centralizovanom politikom,
ekonomskom i vojno-bezbjednosnom vlau. To, za sada, posebno odbijaju
Velika Britanija i jo neke lanice EU. "Ugovor iz Lisabona" treba da
odagna i strahove od estoke i, kako to vide neki slojevi i politike snage
Unije, nelojalne konkurencije treih zemalja i seljenja evropskih proizvodnih
kapaciteta izvan EU. Novi ugovor je sueniji temeljni akt EU od
neusvojenog predloga ustava, jer su izostavljeni neki od "dravnih" obiljeja
ustava, kao to su zastava i himna EU. Odluke e se ubudue donositi
veinom, a ne jednoglasno, u 50 novih oblasti koje ukljuuju pravnu i
policijsku saradnju, obrazovanje i ekonomsku politiku.
Konsenzus je i dalje potreban za spoljnu politiku, odbranu, socijalna pitanja,
oporezivanje i kulturu. Nacionalni parlamenti takoe dobijaju vie prava da
nadgledaju rad Evropskog parlamenta. Lideri EU e birati predsjednika na
petogodinji mandat, ime e se zameniti sadanji sistem po kome svakih
est mjeseci nova zemlja EU predsjedava i vodi poslove dvadesetsedmorice.

14
Evropska komisija imae 17 umjesto sadanjih 27 komesara, koji e biti
birani po sistemu rotacije izmeu drava na petogodinji mandat.
"Ugovorom iz Lisabona" utvrena su i prava graana EU, kao to su sloboda
govora i vjeroispovesti, ali i prava na zatitu, na obrazovanje, kolektivne
ugovore i potene, pravedne uslove rada. Rije je o socijalnoj povelji koja e
biti obavezujua za 25 od 27 lanica EU, jer su Britanija i Poljska
izdejstvovale da budu izuzete od ove obaveze. Poljska je, poslije dugih
natezanja s ostalim partnerima, dobila i povlasticu da do 2014. ima vea
prava pri glasanju nego to to po Ugovoru dozvoljava njen broj stanovnika.
Poljska nee morati da prihvati odluke veine u EU, u sutini, do 2017, a
potom e odluke biti donoene glasovima 55 odsto zemalja lanica i 65
odsto stanovnitva Unije od 490 miliona itelja. Evropski parlament e biti
smanjen sa 785 na 750 poslanika i predsjednika.
Lisabonski ugovor je, prema prvobitnom planu, trebao da stupi na snagu 1.
januara 2009. godine, meutim Irska je odbila Lisabonski ugovor. Irska je
jedina zemlja koja ima ustavnu obavezu da o pitanju potpisivanja tog
dokumenta odri referendum. Da bi bio usvojen, Ugovor moraju ratifikovati
sve drave lanice. Ratifikacije u svim ostalim lanicama EU odvijaju se u
parlamentima, i do sada je to uinilo ve 17 drava.
Evropska komisija je, meutim, nakon objavljivanja rezultata referenduma u
Irskoj, saoptila da ostale lanice treba da nastave sa ratifikacijom ugovora,
iji je cilj da se ubrza i olaka donoenje zajednikih odluka EU.

Institucije EU

Kao to je ve istaknuto institucije EU su: Evropski Parlament, Evropski

Savjet, Evropska Komisija, Savjet Evrope i Evropski Sud Pravde.
Evropski Parlament se sastoji od predstavnika naroda drava lanica. Kako
Savjet ministara predstavlja dravu, tako i Evropski Parlament predstavlja
narod. Evropski parlament ima tri osnovne funkcije:
1. Dijeli sa Savjetom zakonodavnu mo
2. Zajedno sa Savjetom rukovodi budetom i tako utie na trokove EU
3. Praktikuje demokratski nadzor nad Komisijom

15
Evropskim Parlamentom rukovodi predsjednik i 12 potpredsjednika koji se
biraju svakih pet godina. Sjedite administracije Parlamenta je u
Luksemburgu, a sjednice se odravaju u Strazburu.
Savjet Evrope takoe predstavlja zakonodavno tijelo Unije. U njemu se
sastaju efovi vlada i drava lanica Unije. Sjednice Savjeta se odravaju
najmanje dva puta godinje. Savjet Evrope Unije je najvanija zakonodavna
institucija i jedina organizacija koja direktno predstavlja vlade zemalja
lanica.
Evropska Komisija ima stalno sjedite u Briselu, lanovi Komisije
predloeni su od strane svojih drava na pet godina. Na elu je predsjednik i
jedan ili dva potpredsjednika. Evropska komisija ima nadlenost iniciranja,
provoenja, menadmenta i kontrole. Ona je zatitnik i garant sprovoenja
Ugovora i interesa Unije. Evropska Komisija je odgovorna Evropskom
Parlamentu.
Sud Pravde EU je garant da su zakoni Unije saglasno interpretirani i
efektivno primjenjeni. Ima sudsku nadlenost u sporovima izmeu zemalja
lanica, institucija Eu i u sporovima pojedinaca. Sastoji se od 25 sudija i
devet advokata. Treba naglasiti da sudije ne predstavljaju zemlje lanice
nego samu Uniju.

6. EKONOMSKO UJEDINJAVANJE EVROPE

Prvi svjetski rat je pokazao slabost svjetskog monetarnog sistema i upravo je

njegov krah po mnogima i doveo do pojave ideologija poput faizma i
nacizma. Poslije Drugog svjetskog rata se krenulo u stvaranje jednog novog
monetarnog sistema koji e sprijeiti finansijske lomove irih razmera i
uspostaviti potrebnu stabilnost u svijetu. Vidjelo se da je pored politikog
neophodno izvriti i ekonomsko ujedinjenje Evrope kao preduslov optem
oporavku i pomirenju. Nije sve ilo kako treba. U okviru Maralovog plana
je postignut dogovor o interevropskim plaanjima i kompenzacijama koji
nije dao rezultata zbog ve pomenutog nepovjerenja izmeu Pariza i Bona.
Treba rei i da su Evropljani bili nezadovoljni uticajem i moi poslovnih

16
krugova Vaingtona koji su bili posljedica Maralovog plana. Ovaj sporazum
je zamjenjen 1950. godine Evropskom platnom unijom. Ovaj novi sporazum
je trajao do 1958. godine i njime je bila omoguena razmjena u vrijeme kada
veina evropskih valuta nije bila konvertibilna. Kada su evropske valute
postigle konvertibilnost nastao je Evropski monetarni sporazum kao osnova
budue ekonomske integracije. Do ubrzanja integracije je dolo 1969.
godine na sastanku u Hagu, kojim je predsjedavao Pjer Verner koji je tada
bio i premijer Luksemburga. Na osnovu dogovora na sastanku je nastao
Vernerov izvetaj koji je predstavljen Savjetu. Po njemu se predvia
stvaranje monetarne unije ve poetkom sedamdesetih i predlae: da se
glavne odluke donose na nivou Evropske ekonomske zajednice, potpuna
konvertibilnost valuta, fiksni pariteti, jedinstveno i slobodno kretanje
kapitala, stvaranje jedinstvenog monetarnog mehanizma i sistema centralnih
banaka na nivou Zajednice, sa zajednikom monetarnom i kreditnom
politikom. Iako je na poetku Vernerov izvjetaj prihvaen, pa je tako
stvoren Evropski fond za monetarnu saradnju, sama ideja je neslavno prola,
jer su sporazum naknadno odbacile Francuska, Velika Britanija i Italija.
Italija je predlog odbacila zbog svoje unutranje politike nestabilnosti i
poveanog uticaja komunista u njenom politikom ivotu. Britanija, iako je
prisustvovala dogovorima, i dalje je bila na pozicijama uvanja svog
suvereniteta. A Francuska se konstantno nalazila izmeu nepovjerenja prema
Njemakoj i opozicije u svom parlamentu i domae javnosti. I pored ovog
poetnog neuspjeha, ve 1978. godine je usvojena deklaracija o formiranju
Evropskog monetarnog sistema. Deklaracija je trebalo da potvrdi rjeenost o
to veoj ekonomskoj saradnji izmeu evropskih drava i zajednikoj valuti.
Evropska zajednica se vremenom mjenjala i jaala: pa je od prevashodnih
est lanova postala zajednica sa petnaest zemalja-lanica. Presudni trenutak
je dolazak aka Delora na mjesto predsjednika Evropske komisije, jer je on
ubrzao stvaranje Monetarne unije. Po nalogu Saveta on je formirao komisiju
koja je trebalo da proui sve probleme na koje se eventualno moe naii.
Miljenje komisije je usvojeno tek 1989. godine i prihvaeno je stvaranje
Unije sa poetkom od 1. jula 1990.

Stvaranje Monetarne unije je prolo kroz tri faze. Prva faza je obuhvatala
nastanak jedinstvenog trita i ukljuivanje svih lanica u jedinstveni
monetarni sistem. Posle uspeno izvedene prve faze, krenulo se sa drugom 1.
1. 1994. godine poveanjem saradnje u monetarnoj politici. Nastao je
Evropski monetarni institut, koji e biti prethodnica Evropske centralne
banke sa sjeditem u Frankfurtu (posle tekih rasprava izmeu Njemake i V.
Britanije). Dogovoren je sistem kolektivnog odluivanja u oblasti monetarne

17
politike i prihvaen je naziv zajednike evropske valute euro. Tada su i
odreeni kriterijumi kovergencije ili kriterjumi mastrihta koje neka drava
treba da ima da bi pristupila Monetarnoj uniji:

1. visok nivo stabilnosti cijena (inflacija u okviru 1,5% na nivou tri

najrazvijenije zemlje EU);
2. budetski deficit mora biti manji od 3 % BDP a;

3. nacionalni dug mora biti manji od 60% BDP-a;

4. praenje normalnih mari fluktuacije (bez pojave devalvacije u

mehanizmu deviznih kurseva u najmanje dvije poslednje godine);

5. dugotrajan proces usaglaavanja ekonomskih politika, to treba da se

odrazi u dugoronim nivoima kamatnih stopa ( kamatna stopa treba da
bude u okviru mare od 2% u odnosu na 3 najrazvijenije zemlje EU).3

Ve na poetku neke drave-lanice nisu ispunjavale ove kriterijume. Italija,

Belgija i Grka su imale veoma veliki javni dug, a V. Britanija je ispunjavala
sve uslove ali nije elela da se odrekne ekonomskog suvereniteta. Poslije
druge nastupila je zavrna faza 1. 1. 1999. godine fiksiranjem kurseva
nacionalnih valuta i usvajanjem zajednike evropske monete. Prije prelaska
dogovoreno je da se odrede kursevi 11 valuta drava Evrope. To je uraeno
u pono 31. 12. 1998. tako to su centralne banke odredile odnos svojih
nacionalnih valuta prema amerikom dolaru. Kursevi evropske valute su na
taj nain zauvjek fiksirani. Dogovoreno je da se od tada pa do 2002. godine
zamjene sve nacionalne valute za euro. Do danas euro je prihvatilo 13
zemalja lanica: Austrija, Belgija, Grka, Finska, Irska, Italija, Luksemburg,
Nizozemska, Njemaka, Portugal, Slovenija i panija. Zemlje koje nisu
prihvatile uvoenje eura: Danska, vedska i V. Britanija. Zamjenjeno oko
13 milijardi novanica i 36 milijardi kovanog novca, to je najvea zamjena
novca u ljudskoj istoriji. Kada je stvorena Evropska monetarna unija
nametnula se potreba za jednim novim sistemom evropskih centralnih
banaka. Prvo je postojao Evropski monetarni institut koji je zamenjen u
Evropsku centralnu banku. Dogovoreno je da se predsjednik Banke bira
glasanjem i dogovorom lanica Unije, pa je tako za prvog predsjednika
izabran Vilijem Diuzburg 1998. Njome se rukovodi preko tri organa: Savjet
Guvernera, Izvrni Odbor i Generalni Savjet. Danas Evropska centralna
banka vodi labaviju monetarnu politiku, jer se suoila sa razliitim
3
V.Vukmirica,N.piri; Ekonomska i monetarna integracija Evrope,B.Luka 2005.godine,str.86.

18
nacionalnim privredama, naroito novih lanica. Njena uloga u trenutnim
okolnostima je veoma teka, jer je nemogue voditi jedinstvenu politiku koja
e biti u interesu svih drava-lanica. Neke drave-lanice imaju razliite
stope rasta drutvenog proizvoda, razliiti stepen inflacije i nivo
nezaposlenosti. Postavlja se pitanje kako u nekim dravama sprjeavati
recesiju, a u drugim inflaciju. Ona vodi veoma restriktivnu politiku prije
svega u cilju stabilnosti i jaanja evropske valute. Od njenog nastanka ECB
je bila meta kritike i povod raznim politikim trzavicama. Kritike su se
uglavnom svodile na to da je Izvrni organ ECB isuvie nezavisan od
politikih institucija Unije i samih vlada drava-lanica. Ona je sigurno
jedna od najnezavisnijih banaka na svijetu, na sreu bankarskih i poslovnih
krugova, a na tetu demokratske kontrole. Evropska banka za rekonstrukciju
i razvoj (The European Bank for Reconstruction and Development) je
nastala 1990. Pokretai ideje za osnivanje ove banke su 24 drave OECD-a
sa namjerom da se pospijei privredni razvoj zemalja u tranziciji centralne i
jugoistone Evrope. Namjera osnivaa je bila da finansiranjem privatnog
sektora u tranzicionim drava olaka prelazak na trinu privredu. Ideja je
potekla na osnovu namjere da se finansijski pomogne Maarskoj i Poljskoj
1989. poslije pada komunizma. Zapadna Evropa je, zarad svojih interesa,
htjela da poslije pada komunizma i ruenja Berlinskog zida utie na brzinu i
politiki kurs reformi u Maarskoj, Poljskoj, ekoj, Slovakoj, Bugarskoj i
Rumuniji. ak se javila i ideja da se ponovo pokrene neki novi Maralov
plan koji e obnoviti privredu u bivim komunistikim zemljama. Najvii
organ ove Banke je Savjet Guvernera koji odluuje o prijemu novih lanica i
kapitalu Banke, a izvrni organ Banke je Izvrni odbor koji se sastoji od 57
zemalja lanica. Sjedite Banke je u Londonu i po pravilu predsjednik
Izvrnog odbora je Francuz. Zanimljiva je injenica da su Sjedinjene
Amerike Drave najvei akcionar sa 10 % u kapitalu, Francuska,
Njemaka, Italija, Velika Britanija i Japan posjeduju 8,5 % a bive republike
Sovjetskog Saveza i zemlje Centralne i Istone Evrope po 6 %. Danas je
Evropska banka za rekonstrukciju i razvoj u potpunosti u skladu sa
politikom Unije. Zemlje kojima je potreban zajam su uslovljene vie
politikim uslovima nego ekonomskim zahtjevima: funkcionisanjem
viepartijskog sistema i demokratije, razvojem politikog pluralizma,
postojanim institucijama i zapoetim ekonomskim reformama koje vode ka
trinoj privredi. Banka je jedinstvena po tome to kredite uslovljava
politikom situacijom u zemlji koja ih potrauje. Evropa je ukidanjem
nacionalnih valuta postala istinsko jedinstveno trite. Uvoenje eura i
stvaranje evropskog monetranog sistema e omoguiti da se Evropa
ravnopravno nosi sa amerikom i japanskom ekonomijom na svjetskom

19
tritu. Tako je stvorena Unija sa 372 miliona potroaa i 8.500 milijardi
dolara drutvenog proizvoda preko integracije nacionalnih finansijskih
trita. Pored toga je 1998. dolo do integracije dvije najvee berze u Evropi
Londonske i Frankfurtske. Evropske elite su uvidjele da je politiko
ujedinjenje besmisleno bez ekonomskog. Samo ekonomsko ujedinjenje je
ilo relativno bezbolnije i bre od politikog (oko koga i danas traju
rasprave). Ono je bilo ubrzano i stimulisano i od monih poslovnih i
bankarskih krugova. Politikim dogovorima koji su trajali vie godina
zemlje koje su prihvatile euro su se odrekle svojih nacionalnih valuta i
pristale da smanje kompetencije svojih centralnih banaka zarad integracije.
Jedan od uslova za pristupanje Uniji je i reforma centralnih banaka u smislu
oslobaanja od kontrole politikih institucija. Na taj nain pored politikog
suvereniteta evropske drave su se odrekle u velikoj mjeri i mogunosti da
izvan evropskih institucija kontroliu svoju ekonomiju.

7. BUDUNOST EVROPE

Od samog poetka nastanka Evropske Unije primjetan je i otpor nainu na

koji je nastala, ali i nainu na koji funkcionie. Otpor se prvo javio zbog
sumnji u iskrenost jedne ili druge strane (Pariza ili Bona). Jak udarac je
zadao stav Velike Britanije koja je odbila da prihvati zajedniku evropsku
valutu, ak je i odbila da mnoge zakone i standarde Evropske Unije ukljui u
svoje nacionalno zakonodavstvo. Za sada nema izgleda da e London
umnogome promjeniti stav koji je odraz elje da se ne rtvuje suverenitet
(treba primjetiti da upravo London insistira na proirenju Unije na drave
zapadnog Balkana i republike biveg Sovjetskog Saveza). Poslednjih godina
nekoliko dogaaja su uzdrmale evropsku budunost. Ishod referenduma u
Francuskoj, na kom su graani odbacili zajedniki evropski ustav, pokazuje
da je i na Zapadu prisutno nezadovoljstvo nainom na koji se Unija razvija.
Takoe, treba pomenuti referendum u vedskoj kojim je ogromna veina
graana jasno rekla da eli da sauva nacionalnu valutu i ne prihvati euro. A
primeuju se i otvoreni sukobi Francuske i Njemake oko ulaska Turske u
Uniju. Nezadovoljstvo je primjetno i u obinom ivotu Evropljana:
nevladine organizacije i liberalni intelektualci kritikuju nedostatak
demokratske kontrole evropskih institucija, sindikati i ljevica optuuju
Brisel da naruava socijalni mir i da od evropskog monetarnog sistema

20
najvie koristi imaju najbogatiji, evropska desnica i nacionalni mislioci u
Evropskoj Uniji vide nain potpunog unitavanja dravnih suvereniteta, dok
obini graani sve vie na svom novaniku osjeaju izdravanje glomazne
briselske birokratije. Nesumnjivo je da sadanji tok dogaaja pokazuje
mnoge prednosti Evropske Unije i zajednikog monetarnog sistema. Treba
primjetiti i to da oni koji Uniju predstavljaju kao raj na zemlji stalno nas
ubjeuju da bi eventualni neuspjeh doveo da ozbiljnih politikih i
ekonomskih posljedica. Za sada mnogo vie koristi imaju poslovni krugovi
koji u saradnji sa politikom elitom ele da ojaaju ulogu Evrope na
svjetskom tritu kako bi se ravnopravno takmiila sa ekonomijom
Sjedinjenih Amerikih Drava i Japana, ali i dola do to veeg uticaja u
meunarodnim odnosima. U istom trenutku kada se stalno govori o
demokratiji razara se nacionalni suverenitet, nadlenosti drave se prebacuju
na nadnacionalne institucije u kojima odluuju najjae drave bez obziranja
na interese malih drava. To kakav je izbor pred nama je izlino govoriti.
Evropska Unija je realnost koja je pred nama i jedino istinsko razumjevanje
njenog nastanka, njene istorije i njenog funkcionisanja nam moe pomoi u
ouvanju svojih nacionalnih interesa i svog identiteta.

8. ZAKLJUAK

Na osnovu svega prethodno navedenog moemo da vidimo da se na

ujedinjenju Evrope radilo odavno i da je ona danas potpuno ujedinjena i
moe se rei djeluje kao jedna drava. Evropska Unija, koja danas ima 27
lanica, posebna je tvorevina, sa kojom u istoriji nema poreenja. U drugoj
polovini XX vijeka i poetkom ovog, Unija je ostvarila ono to mnoge
vojskovoe kroz istoriju nisu mogli, ujedinila je vei dio Evropskog
kontinenta. Po oblastima koje obuhvata ili regulie, EU podsjea na
superdravu, na organizaciju koju neki porede sa postmodernim carstvom.
Ali to moderno carstvo nije originalno samo po injenici da nema cara ili da
su u njega udruene demokratske, suverene drave. Ono je neobino i po
tome to se radi o prvoj zajednici drava u ljudskoj istoriji koje su se
ujedinile mirno i dobrovoljno. Razni oblici evropske saradnje i integracije su

21
danas uobiajena stvar. Ali donedavno nije bilo tako. Mnoge institucije su
nastale poslije Drugog svjetskog rata ali ni jedna nije bila tako politiki
uticajna i ekonomski znaajna kao Evropska Unija.
Dva velika dogaaja koja su obiljeila 2007. godinu su potpisivanje
Lisabonskog ugovora, ijom bi se ratfikacijom i primjenom trebala okonati
dugogodinja institucionalna kriza i drugi veliki dogaaj je irenje
Schengenskog prostora na devet novih zemalja lanica. Izvan Schengena jo
je ostao Cipar, koji je traio godinu dana odgode te Bugarska i Rumunija
koje su ule u EU 1. januara 2007. godine.
Lisabonski ugovor je trebao da stupi na snagu 1. januara 2009. godine, pod
uslovom da bude ratifikovan od svih 27 zemalja lanica. Obzirom da nije
prihvaen na referendumu u Irskoj, Lisabonski ugovor jo uvijek nije stupio
na snagu. Pomenuti ugovor do sada je prihvaen od strane 17 zemalja
lanica EU.
U mjesecu martu 2008. godine EU je proslavila tano pola vijeka od onog
dana kada je potpisan Rimski ugovor i stvoreno prvo zajedniko trite.
Na kraju samo moemo izraziti nadu da se institucionalna kriza nee
produbiti zbog propasti prvog evropskog ustava, kao i ne ratifikacije
Lisabonskog ugovora i da e i nae podruje, podruje Balkana biti u ovoj
ujedinjenoj Evropi, jer kao to mi trebamo Evropu i ona treba nas.

22
LITERATURA

1. EKONOMIKS I DRAVNI MENADMENT; Prof. dr Vujo

Vukmirica

2. EKONOMSKA I MONETARNA INTEGRACIJA EVROPE; Prof.

dr Vujo Vukmirica, prof. Dr Nikola piri

3. SVJETSKA TRGOVINSKA POLITIKA I TRITA; Prof. dr Vujo

Vukmirica

4. EVROPSKA ODBRANA; Prof. Dr Lidija ehuli

5. EVROATLANTIZAM; Prof. Dr Lidija ehuli

6. EVROPA KROZ BIZNIS; Prof. Dr Kostadin Puara

7. STRUKTURA EVROPSKE UNIJE; Prof. Dr Sinia Varga

8. INTERNET ( www.google.com., ....)

www.maturski.org

23