SI MUND TA MBROJM DEMOKRACIN N

DIMENSIONIN ABSTRAKT DHE QEVERISS N T

ARDHMEN E AFRT

Punoi: Blerta Kajoshaj

I. HYRJE

sht e rndsishme t ceket se demokracia si nocion n vete por edhe si kategori, dukuri
shoqerore - politike paraqitet n kohn e shoqrive t para t organizuara dhe pse n
mnyr jo t plot dhe t qart, duke u nisur nga natyra e saj abstrakte. Sikurse edhe jett
tona ashtu edhe demokracia ka nj fillim. E kjo krkohet n Greqin Antike n shek V
p.e.s.. N mesin e autorve q ka dhan nj kontribut t muar pr teorit e demokracis,
sht edhe Giovanni Sartori1, i cili prkufizimin mbi demokracin e fillon me shpjegimin
e fjalve demos - popull; kratis - pushtet, dhe fjal pr fjal; demokraci do t thot
pushtet i popullit... Nj prkufizim literal sipas tij, por lidhur me kt Sartori thot se
ketu kemi zgjedhur vetm nj problem gjuhsor, kemi shpejguar nj emr.

Vshtruar nga kjo demokracia do t mund t prkufizohej n kuptimin e ngusht dhe t

gjr t fjals: Demokacia n kuptimin e ngusht t fjals nnkupton sistemin politik n
t cilin sigurohet qeverisja (sundimi) i shumics, apo m sakt, qeverisja (sundimi) n
emer t shumics s popullit, sistem n t cilin me kushtetut dhe ligj sht siguruar
mundsia reale q qytetart n mnyr t drejtprdrejt apo nprmjet prfaqsuesve t
tyre t marrin pjes n mnyr aktive n jeten politike.

Ndrsa n kuptimin e gjr demokracia nuk nnkupton vetm qeverisjen (sundimin) e

shumics s qytetarve n sistemin politik t nj shteti, por edhe marrdhniet
1 Giovanni Sartori, sht demokracia, Dituria, Tiran, 1998, f. 29.
demokratike n t gjitha sferat e jets shoqrore, funsionimin e institucioneve n kuadr
t rregullave t shtetit juridik pozitn dhe t drejat e barabarta t gjith qytetarve dhe
funksionimin e sistemit politik n baz t pluralizmit politik. Jan pikrisht kto elemente
ku ne duhet t fillojm me mbrojtjen e demokracis.

II. SI TA MBROJM DEMOKRACIN

Fjala demokraci njihet pothuajse nga t gjith, mirpo nj pjes e madhe e tyre e kan
keqkuptuar si koncept dhe m pas bjn shprdorime n emr t saj. Pikrisht dhe nga kjo
arsye Shqipria ka br shpesh her dhe hapa t gabuar, duke i krijuar pik s pari vetes
s vet probleme, po ashtu dhe n rajon e m gjer, duke prfunduar shpesh her n kaos
dhe destabilizim t vendit. Por duke qen se procesi i demokratizimit mund t krijoj
probleme si:

1. konfliktin etnik, sepse gara pr vota nnkupton prvetsimin e zgjedhsve n baza

etnike, fetare, fisnore etj.
2. luftra t jashtme. Xhek Shnajder dhe Eduard Menzfield2 n studimin e tyre
erdhn n prfundim se n fazn tranzicionale t demokratizimit shtetet bhen m
agresive dhe m luftdashse.
3. demokratizimi ngrthen n vete heqjen e detyrimeve t shtetit ndaj sjelljeve t
individve. Kjo sjell pasiguri dhe konfuzion rreth standardeve t moralitetit.
Ksisoj i lshohet vendi atmosfers imorale. Pr rrjedhoj do gj bhet e
pranueshme. Kshtu inkurajohet dezintegrimi i familjes, shtohet kriminalitetit dhe
n prgjithsi sjelljet patologjike devijante.

Vlerat demokratike mund t kontestohen edhe n fitoret e partive ekstreme radikale. Ato
dshmojn se me vota t lira n pushtet mund t vijn edhe ato forca q synojn sistemin
demokratik. Ndrkaq abrogimi i rezultateve zgjedhore dhe anulimi i fitores s partis
opozitare si ndodhi m 1992 n Algjeri i v n dyshim edhe m tepr vlerat e proceseve

2 American Foreign Policy: Pattern and Process, 7th Edition. Wittkopf, Jones, Kegley (origjinali - 1996)
por ribotimi 2008.
demokratike3. Tek e fundit modeli i zgjedhjeve t lira l mundsin e hapur se
przgjedhja mund t jet edhe keqzgjedhje. Dikotomia e demokracis n horizontale:
opinioni publik, demokracia elektorale, pjesmarrse, e referendumeve dhe ajo vertikale:
parimi i shumics dhe sundimi i pakics sht gjithashtu nj mpleksje kryqzore q m
shum ngatrron sesa qartson. Ruso sikur e anticipoi amalgamn q do t krijohej m
pas kur u shpreh kundr ligjit q t sundoj shumica dhe q t sundohet pakica. Nuk sht
shprehur kot Churchil se njmend demokracia sht forma m e keqe e qeverisjes, por m
e mir se t tjerat. Demokracia sht mnyra m e arsyeshme q ndryshimi t kryhet pa
revolucion. N kt kuptim ajo sht m e frytshme se format e tjera t qeverisjes.4

N kto rrethana sipas Teodor Adornos dhe Maks Horkhajmerit, rikthimi nga kultura
tashm mbetet dhe duket vetm nj mall 5. Teknika e ka n dor njeriun jo vetm fizikisht,
por edhe shpirtrisht. Sot njeriu i civilizuar ndrron pr objekte prdorimi m t mira
dhe m cilsore. Si kultur ka rol humanizues dhe si kontrakultur ka rol dehumanizues.
Sot me gjas duan ta racionalizojn njeriun pr zhvillimin teknik dhe jo zhvillimin
teknik pr njeriun.6 Teknizimi kulturor bn riprodhimin e artit n disqe e videokaseta,
DVD, plasimin prmes internetit dhe pajisjeve tjera. Kultura masive (shtypi, radioja, Tv,
kinemaja) paralajmrojn marrzisht dhe fmijrisht nj qytetrim t knaqsis. 7 Ktu
nuk dihet se a humb apo fiton m shum kultura. Sido q t jet ajo sot pulson me ritme
t reja dhe t tjera. N horizont jan shtrir probleme t shumta me prmasa dhe
dimensione t mdha. Qasja pr studimin, analizimin dhe zgjidhjen e tyre gjithashtu
krkon alternativa tjera shum m serioze.

3 Giovanni Sartori, sht demokracia, Dituria, Tiran, 1998, f. 29.

4 Woodrow Wilson, Congressional Government: A Study in American Politics. Ripublikim i Brookings

Institutution, Washington DC, 1956. Fq: 52.

5 Giovanni Sartori, sht demokracia, Dituria, Tiran, 1998, f. 58.

6 Pious, 1979, faqja 332.

7 Iran-Contra Report; Arms, Hostages and Contras: How a Secret Foreign Policy Unraveled March 16,
1984, New York Times.
Koh m par sht pritur nj z i fort q do t donte dhe do t dinte t luaj rolin e
policit t trafikut, meq senjat e semaforit vem nuk po respektohen. Abraham Moli
thoshte: Askush smund t jet nn pushtetin e kiit, nse bhet i vetdijshm mbi
ekzistimin e tij.8 Nse institucionet prkatse q merren me mbarvajtjen e shtjeve
kulturore nuk ndrmarrin dika, ather aspekti kulturor do t goditet vrtet n palc nga
palaot e snobizmit. Obskurantizmi kulturor po i bie kmbans s vet, ai duhet t trokas
n ndrgjegjet e fjetura.

Gjrat duhet t kanalizohen drejt rrjedhave t mbara dhe duhet t kristalizohen ashtu si u
ka hije.

8 Rosati, Politika e Jashtme e SHBA, 2010, faqja 119.

LITERATURA:

1. American Foreign Policy: Pattern and Process, 7th Edition. Wittkopf, Jones,
Kegley (origjinali - 1996) por ribotimi 2008.
2. Ernest Gellner, Konditat e liris - Shoqria civile dhe rivalt e saj, prkth.
Mentor Agani, Dukagjini, Pej, 2002, f. 293.
3. Giovanni Sartori, sht demokracia, Dituria, Tiran, 1998, f. 29.
4. Iran-Contra Report; Arms, Hostages and Contras: How a Secret Foreign Policy
Unraveled March 16, 1984, New York Times.
5. Pious, 1979, faqja 332.
6. Rosati, Politika e Jashtme e SHBA, 2010, faqja 119.
7. Woodrow Wilson, Congressional Government: A Study in American Politics.
Ripublikim i Brookings Institutution, Washington DC, 1956. Fq: 52.