STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

NDRLIDHSHMRIA N MES T STILEVE T PRINDRIMIT DHE VET

-EFIKASITETIT T ADOLESHNTVE

TEMA PR TITULLIN BACHELOR I ARTEVE

N FUSHN E PSIKOLOGJIS

nga

FITIM BUCOLLI

UNIVERSITETI I PRISHTINS

FAKULTETI FILOZOFIK

DEPARTAMENTI I PSIKOLOGJIS

Prishtin

Maj, 2016
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

NDRLIDHSHMRIA N MES T STILEVE T PRINDRIMIT DHE VET

-EFIKASITETIT T ADOLESHNTVE

Tema e prezentuar

nga

FITIM BUCOLLI

pran

DEPARTAMENTIT T PSIKOLOGJIS

n plotsimin e pjesshm t obligimeve

pr t fituar titullin
Bachelor i Psikologjis

UNIVERSITETI I PRISHTINS
FAKULTETI FILOZOFIK
Prishtin
Maj, 2016

Aprovuar nga:

Emri, Mbiemri, Titulli, Mentor Data

Emri, Mbiemri, Titulli, Antar Data

Emri, Mbiemri, Titulli, Antar Data

CORRELATIONSHIP BETWEEN PARENTING STYLES AND SELF-EFFICACY

Theme presented
STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

by
FITIM BUCOLLI

of the

DEPARTMENT OF PSYCHOLOGY

In partial fulfillment of the requirements

to earn the title
Bachelor in Psychology
May, 2016

UNIVERSITY OF PRISHTINA
FACULTY OF PHILOSOPHY
Prishtina

Approved by:

First Name, Last Name, Mentor Date

First Name, Last Name, Member Date

First Name, Last Name, Member Date

STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

2016 Fitim Bucolli

T gjitha t drejtat e rezervuara.

 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

ABSTRAKTI

Ndrlidhja n mes t stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit t adoleshentve

nga

Fitim Bucolli

Mentori: Prof.Ass.Dr. Aliriza Arnliu

Ky studim kishte pr qllim t analizonte ndrlidhshmrin ndrmjet stileve t

prindrimit dhe vet-efiksitetit t adoleshntve, si dhe t shikohet se a ka dallime gjinore sa i

prket vet-efikasitetit. Studimi sht realizuar n komunn e Dardans, gjegjsisht n dy shkolla

t mesme t ulta t ksaj komune, asaj Fan S. Noli dhe Dshmort e kombit. Pjesmarrs

n kt hulumtim ishin 101 nxns t klasave t tet dhe nnt t shkollave t siprprmendura,

prej tyre 42 ishin meshkuj dhe 59 femra. Instrumenti pr mbledhjen e t dhnave ka qen

anketimi me pyetsor. Pyetsori ka qen i prbr nga dy pjes, pjesa e par pr matjen e stileve

t prindrimit kurse pjesa e dyt pr matjen e vet-efikasitetit. Rezultatet e ktij studimi treguan

se ekziston ndrlidhshmri ndrmjet stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit dhe se stili

autoritarian, autoritativ dhe tolerant kan ndrlidhshmri pozitive me vet-efikasitetin e

adoleshentve. Por kto rezultate nuk mund t prgjithsohen sepse vlera e signifikancs sht

m e madhe se p=.05.

Fjalt kyce: adoleshenca, stilet e prindrimit, vet-efikasitet, dallime gjinore.

ABSTRACT
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Correlationship between parenting styles and self-efficacy

From:

Fitim Bucolli

Mentor: Prof.Ass.Dr. Aliriza Arnliu

The aim of this survey was to examine the corelationship between parenting styles and sef-

efficacy of adolescents, and to see if there are gender differences in self-efficacy. This survey

took place in municipality of Dardana, at two middle schools of this municipality called Fan S.

Noli and Dwshmorwt e kombit. The number of participants was 101 studnents of eight and

nine grade of those schools. 42 of them was male and 59 was female. Instrument for accessing

data was questionare that was devided in two parts. The first part was to access parenting styles.

The second part was to access self-efficacy. The results of this survey shown that there is a

coralation between parenting styles and sef-efficacy. There is a positive corelationship between

authoritative, authoritarian and permissive parenting styles and self-efficacy of adolescent. But

these results can not generalized because the value of significance is upper than p=.05.

Key Words: adolescence, parenting styles, self-efficacy, gender differences.

PRMBAJTJA
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

ABSTRAKTI

ABSRTACT

KAPITULLI I...1

1.HYRJA...1

1.1 Konteksti i studimit..1

1.2 Arsyetimi i studimit.................................7
1.3 Qllimi dhe objektivat.7
1.4 Domethnia e studimit.7
1.5 Fokusi dhe kufizimet e studimit..7

KAPITULLI II...9

2. KORNIZA TEORIKE9

KAPITULLI III.14

3. METODOLOGJIA E HULUMTIMIT..14

3.1 Pjesmarrsit..14

3.2 Instrumenti...14

3.3 Procedura.15

3.4 Konsiderata etike.15

KAPITULLI IV16

4. REZULATATET E STUDIMIT...16
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

5. DISKUTIMI..23

6. REKOMANDIME....26

BURIME DHE LITERATURA.......27

SHTOJCA.30

LISTA E FIGURAVE

Figura 1: Prqindja e pjesmarrsve sipas gjinis16

Figura 2: Prqindja e pjesmarrsve sipas suksesit n shkoll....17

Figura 3: Prqindja e pjesmarrsve sipas klasave..18

Figura 4: Prqindja e pjesmarrsve sipas vendbanimit..18

LISTA E TABELAVE

Tabela 1: Shkalla e besueshmris s pyetsorit...19

Tabela 2: Ndrlidhshmria n mes t stilit autoritativ t prindrimit dhe vet-efikasitetit........19

 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Tabela 3: Ndrlidhshmria n mes t stilit autoritarian t prindrimit dhe vet-efikasitetit...20

Tabela 4: Ndrlidhshmria n mes t stilit tolerant t prindrimit dhe vet-efikasitetit..21

Tabela 5: Dallimet gjinore n vet-efikasitet...22

 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

KAPITULLI I

HYRJA

1.1 Konteksti i studimit

Adoleshenca njihet si faz mjaft sfiduese e zhvillimit n jetgjatsin e njeriut si pr

adoleshentt ashtu edhe pr prindrit. Ajo dallon prej fazave t tjera n terma t sensit t fort t

krijimit t autonomis. Adoleshentt prballen me presionin pr performancn n shkoll dhe

marrjen e vendimeve pr t ardhmen (Cumsille, 2009 siq sht cituar n Tam et al., 2012).

Prindrit ndikojn n rezultatet e edukimit t fmijve t tyre duke prforcuar aspektet

specifike q lidhen me t msuarit n shkoll. N prfshirjen e tyre n aspektet e edukimit

prindrit, shpesh i japin fmijve t tyre interesimin e duhur, vmendje, lvdata dhe krkesa

lidhur me sjelljen e tyre n shkoll (Hoover & Sandler,1995). Prindrit mund t pfitojn duke

kuptuar se si ata prindrojn, ose ti kuptojn stilet e prindrimit, gj q siguron nj baz pr

shum rezultate t shndetshme prgjat adoleshencs. Duke i kuptuar stilet e ndryshme t

prindrimit dhe ndikimin e tyre n lidhjen prind-adoleshent, mund t ndihmoj ata t kalojn m

mir adoleshencn (Kopko, 2007).

Duke par rndsin q prindrit kan n zhvillimin e fmijve n kt hulumtim do t

elaborohen edhe stilet e prindrimit q mendohet t ken rol t rndsishm n zhvillimin e

adoleshentve.

Pr m tepr, Diana Bumrind (1971,1991 siq sht cituar n Kopko, 2007) identifikoi

katr lloje t stileve t prindrimit bazuar n dy aspekte t sjeljes prindrore: kontrolli dhe

ngrohtsia. Kontrolli prindror, i referohet shkalls n t ciln prindrit menagjojn sjelljen e

prindrve nga t qenurit shum kontrollues pr t vn pak rregulla dhe krkesa e deri tek ata pr

t vn pak rregulla dhe krkesa. Ngrohtsia prindrore: i referohet shkalls n t ciln prindrit

1
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

jan pranues dhe prgjegjs pr sjelljen e fmijve t tyre n krahasim me t qenurit t

paprgjegjshm dhe refuzues. Bazuar n kto dy aspekte dalin n pah kto stile t prindrimit:

Prindrit autoritativ: jan t ngroht por t vendosur. Ata inkurajojn adoleshentt e tyre t jen

t pavarur duke ruajtur kufijt dhe kontrollet e veprimeve t tyre. Prindrit autoritativ, i

prfshijn n diskutime dhe debate fmijt e tyre,megjithse prgjegjsia prfundimtare i takon

prindit; Prindrit autoritarian: shfaqin pak ngrohtsi dhe jan shum kontrollues. Ata jan t

rrept pr diciplin, prdorin kufizime, kan stil ndshkues, dhe kmbngulin se fmijt e tyre

duhet t ndjekin udhzimet e prindrve. Kta prindr nuk i prfshijn adoleshntt n diskutime

me ta dhe rregullat dhe standardet familjare nuk diskutohen; Prindrit tolerant: jan shum t

ngroht por jo krkues. Ata jan t but dhe pasiv n prindrim, dhe besojn se mnyra pr t

treguar dashurin fmijve sht plotsimi i dshirave t tyre. Prindrit tolerant nuk plqejn t

thon jo ose ti zhgnjejn fmijt e tyre; Prindrit e paprfshir: kta prindr nuk jan t ngroht

dhe nuk bjn ndonj krkes te fmijt e tyre, ata zvoglojn kohn pr bashkpunim me

fmijt e tyre dhe n disa raste jan t pa prfshir fare.

Kto jan stilet e prindrimit t cilat kan influenc t madhe edhe n shum aspekte tjera

q lidhen me zhvillimin e fmijve qoft n mnyr t drejtprdrejt ose t trthort, n kt

rrafsh mund t prmendim: suksesin n shkoll, qasjen ndaj msuesit, problemet e ndryshme t

natyrs psikologjike (agresiviteti) ose edhe vet-efikasitetin e fmiut.

Vet-efikasiteti i referohet besimit t individit n kapacitetet e tij ose saj pr t ekzekutuar

sjelljet e nevojshme pr t arritur nj performanc specifike, ai prcakton se si njerzit ndjehen,

mendojn, motivojn veten e tyre dhe sillen. Besime t tilla prodhojn kto efekte t ndryshme

prmes katr proceseve t mdha, ato prfshijn proceset njohse, motivuese, afektive dhe t

przgjedhjes s proceseve (Bandura, 1994).

2
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Sipas teoris s t msuarit social Bandura (1986, 1997 sic sht cituar n Chen, Gully &

Eden, 2001) besimet n vet-efikasitet ndryshojn n tri dimensione: nivel ose shkall (nivel t

pjesrishm t vshtirsis s detyrs) fuqi (vrttsin e kryerjes me sukses t nivelit t caktuar

t vshtirsis) dhe prgjithsi (shkalla n t ciln fuqia dhe shkalla e besimit t prgjithsuar

prtej detyrave dhe situatave).

Pr m tepr sipas Bandura dhe bashkpuuntorve t tij (1977 sic sht cituar n

Ingoldsby, Schvaneveldt, Supple dhe Bush, 2004) shkalla n t ciln t rinjt shohin veten si

kompetent dhe n gjendje t merren me sfidat e jets normale i referohet kuptimit t

prgjithshm t vet-efikasitetit t adoleshentve. Sipas Greve, Anderson, & Krampen (2001 sic

sht cituar n Ingoldsby, Schvaneveldt, Supple dhe Bush, 2004) Zhvillimi i ndjenjs s

prgjithshme t vet-efikasiteti sht par si nj detyr qendrore e zhvillimit n adoleshenc.

Sipas Bandura (1997 sic sht cituar n Rivers, 2006) vet-efikasiteti kontribuon n

arritjen akademike t studentve. Ai propozoi se individt bjn gjykim rreth mjeshtris s tyre

n situatn aktuale n pikpamje t prvojave t kaluara dhe vazhdojn t kryejn sjelljet e

nevojshme pr t kryer detyrn e dhn.

Si dy aspekte t lidhura e q mund t ndikojn njra-tjetrn e kan konfirmuar edhe

studime t shumta e nj ndr to sht edhe studimi i br nga Ingoldsby dhe bashkpuntort e tij

(2004) n Ekuador dhe Kili, qllimi i t cilit konsistonte n gjetjen e lidhshmris midis stileve t

prindrimit gjegjsisht mbshtetjen prindrore, monitorimin dhe dhnien e autonomis si dhe

prindrimin ndshkues dhe tolerant n vetefikasitetin e 185 adoleshentve t Ekuadorit dhe 245

t Kilit t moshs 11 deri 18 vjec. Rezultatet e ktij studimi treguan se n Ekuador prindrimi

ndshkues (autoritarian) dhe prindrimi tolerant rezultuan n vet-efikasitet t ult t

adoleshentve, kurse stili autoritativ ishte i lidhur me vet-efikasitet t lart t adoleshentve.

3
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

N Kili monitorimi nga prindrit rezultoi me vet-efikasitet t lart dhe ndshkimi ka

efekt n vet-efikasitetin e ult t adoleshntve. Kurse sa i prket gjinis efektet ishin t

ngjashme si pr meshkujt ashtu edhe pr femrat.

Poashtu, nj studim i br n Kosov kohve t fundit nga Arnliu dhe kolegt e tij n

vitin 2014, vuri n theks ndikimin e prindrve n aspekte t ndryshme jetsore t adoleshntve,

gjejgsisht ndikimin e ashtuquajturave stile t prindrimit n motivimin e nxnsve t shkollave

t mesme. Sipas ktij studimi, vetm prindrimi autoritativ prej tri stileve tjera t prindrimit

parashikoi n mnyr signifikante rezultatet e nnshkallve pr matjen e motivimit t brendshm.

N linj me kto t gjetura sht edhe studimi i br nga Givertz dhe Segrin (2014),

qllimi i t cilit ishte testimi i parashikimit se mjedisi familjar dhe stilet e prindrimit q jan

tregues t kontrollit prindror, mund t jen t lidhura me aspektet negative t t rinjve

konkretisht zvoglimin e vet-efikasitetit dhe rritjen e t drejtave dhe nj ndr hiptozat ishte:

prindrimi autoritativ do t jet i lidhur pozitivisht me knaqshmrin e lart n familje, kurse

prindrimi autoritarian dhe liberal do t jen t lidhura me knaqshmrin e ult n familje. Nga

ky hulumtim rezultoi se prindrit ashtu edhe fmijt jan m t knaqur me mjediset familjare

me fleksibilitet dhe kohezion t balancuar si dhe me nivele m t larta t komunikimit pozitiv.

Gjithashtu si prindrit ashtu edhe fmijt kan qen m t knaqur kur stili i prindrimit ishte

autoritativ, n t kundrtn stili i prinrimit autoritarian ishte i lidhur me knaqshmri dhe vet-

efikasitet t ult si pr prindrit ashtu edhe pr fmijt. Kshtu, nivelet e larta t kontrollit

prindror ishin t lidhura me vet-efikasitetin e ult dhe rritjen psikologjike t fmijve.

Pr m tepr, n nj studim ku u shqyrtua ndikimi i prindrve mbshtets, Juang dhe

Silbereisen (1999, sic sht cituar n Ingoldsby, Schvaneveldt, Supple dhe Bush, 2004) kan

raportuar se adoleshentt n Gjermanin Lindore dhe Perndimore q prjetuan prindrimin

4
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

mbshtets kishin nivele m t larta t vet-efikasitetit dhe arritjeve shkollore gjat nj periudhe

tre-vjeare.

Vlen t ceket studimi i br nga Turner dhe bashkpuntort e tij (2009) n SHBA, i cili

pr qllim kishte gjetjen e korrelacionit midis stileve t prindrimit, motivit pr arritje dhe vet-

efikasitetit n performancn akademike arriti n t njejtat rezultate por pr performancn

akademike. Rezultatet e ktij studimi kan treguar ndr t tjera se: stili autoritativ i prindrimit

(shum dashuri, shum kontroll) n mnyr signifikante parashikonte performancn akademike

n krahasim me stilet tjera t prindrimit. Gjithashtu sipas ktij studimi mbshtetet ideja se sa m

shum nj nxns beson n aftsit e tij/saj pr t arritur sukses n studime ose msime do t ket

performanc m t mir akademike dhe se, sa m shum hargjojm koh n jav duke msuar

sht e lidhur n mnyr signifikante me vet-efikasitetin akademik, mirpo edhe pse ndikimi i

stileve t prindrimit sht i madh n performancn akademike siq edhe u pa m lart, sa i prket

lidhjes mes stilit autoritativ t prindrimit dhe lidhshmrisi me vet-efikasitetin, studimi gjeti se

lidhshmria nuk ishte signifikante.

Poashtu, studimi i br nga Smith (2007) qllimi i t cilit konsistonte n gjetjen e

ndikimit t stileve t prindrimit n vet-efikasitetin dhe vet-besimin e adoleshentve dhe si

kta faktor ndikojn n prshtatjen n kolegj, gjeti se prindrimi autoritativ ndikonte n pasjen e

nj vet-efiksiteti dhe vetbesimi t lart, prindrimi autoritarian ndikonte n vet-efikasitetin

dhe vetbesimin e ult, kurse sa i prket prindrimit tolerant nuk u gjet lidhshmri me vet-

efikasitetin dhe vetbesimin e adoleshentve.

N vazhdn e ktyre studimeve, vlen t prmendet edhe studimi i br nga Shaw (2008)

n jugperndim t SHBA-ve, i cili kishte pr qllim gjetjen e korelacionit n mes t stileve t

prindrimit dhe vet-efikasitetit t studentve t fakultetit t inxhinieris, ku prmes ktij

5
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

hulumtimi Shaw erdhi n prfundim se ekziston ndrlidhshmria n mes t prindrimit amnor

dhe vet-efikasitetit t studentve, kurse ndrlidhshmria n mes t stilit atror t prindrimit dhe

vet-efikasitetit nuk u gjet.

Tjetr studim i br kohve t fundit sht edhe studimi i br nga Yousaf (2015) me

adoleshent, qllimi i t cilit ishte ndrlidhja n mes t stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit.

Prmes ktij studimi u konkludua q prindrimi auoritarian ka lidhshmri negative me vet-

efikasitetin, ndrsa prindrimi tolerant dhe ai autoritativ kan lidhshmri signifikante pozitive me

vet-efikasitetin. Me fjal t tjera, stilet e prindrimit jan parashikues signifikant t vet-

efikasitetit.

Sipas Steinberg dhe kolegve t tij (1992) nxnsit q prshkruanin prindrit e tyre si

autoritativ, raportuan performanc m t mir akademike dhe lidhje m t fort me shkolln se sa

nxnsit tjer.

Gjithashtu, studimi i br nga Nayarko (2011) tregon nj lidhje pozitive dhe signifikante

midis autoritetit t nns dhe babait n suksesin akademik t studentve. Pra, stili autoritativ i

prindrimit parashikonte sukses m t lart t nxnsve.

Studimet e lartprmendura hedhin drit sado pak n gjetjen e lidhshmris n mes t

stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit, gjithashtu n specifikimin se cilat stile specifike t

prindrimit kan influenc m t madhe e cilat m t vogl n vet-efikasitet.

1.2 Arsyetimi i studimit

Duke ditur rolin e prindrve n edukimin e femijve dhe n motivimin e tyre pr t

msuar vendosa t elaboroj ndrlidhshmrin n mes t stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit

6
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

si nj aspekt mjaft i rndsishm. Gjithashtu, meqense ka pak studime t realizuara n Kosov

rreth ksaj fushe e pam t arsyeshme t zgjedhim kt tem pr t studiuar.

1.3 Qllimi dhe objektivat e studimit

Ky studim ka pr qllim gjetjen e ndrlidhshmris midis stileve t ndryshme t

prindrimit dhe vet-efikasitetit.

Objektiva kryesore jan:

1. T elaborohet koncepti i stileve t prindrimit dhe ndikimi i tij n adoleshent.

2. T elaborohen ndrlidhshmria midis stileve t prindrimit dhe vet-

efikasitetit si koncepte kyqe.

3. T gjenden dallime gjinore n vet-efikasitet.

1.4 Domethnia e studimit

T realizuarit e ktij studimi sht i rndsishm sa i prket bashkveprimit midis

prindrve edhe fmijve t tyre si nj aspekt i cili mund t kontribuoj n mirqenien e t dyve.

Mandej ky bashkveprim ka mundsi t ndikoj edhe n aspekte tjera relevante si: suksesi n

shkoll, mirqenia psikologjike ose edhe vet-efikasiteti. Nse konfirmohen hipotezat e ktij

studimi ather prindrit do t ken nj pasqyre m t qart rreth asaj se si t prindrojn ose t

sillen me fmijt e tyre ngaq kjo ka shum rndsi edhe n aspektin edukativ ose edhe shoqror

t adoleshntve. Nse adoleshentt prmirsojn vet-efikasitetin do t ken edhe rezultate m t

mira akademike n shkoll.

1.5 Fokusi dhe kufizimet e studimit

7
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Ky hulumtim fokusohet n ndrlidhjen midis t stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit

t adoleshntve t qytetit t Dardans, gjegjsisht t klasava tet dhe nnt. Marr parasysh

mostrn e prbr nga 101 nxns, ky mund t konsiderohet si kufizim i studimit dhe rezultatet e

nxjerrura nuk mund t prgjithsohen. Nj kufizim tjetr q vrehet shum tek studimet

kuantitative sht edhe mosraportimi i drejt i prgjigjeve nga ana e respondentve. Nganjher

ndodh q prgjigjet e dhna n pyetjet paraprake t bien n kundrshtim me prgjigjet e dhna

n pjesn tjetr t pyetsorit. Kjo ka mundur t ndodh edhe pr shkak t numrit t madh t

pyetjeve n pyetsorin e dhn dhe si pasoj humbjen e motivimit pr t vazdhuar. Andaj, kjo

mund t themi se paraqet edhe paprgjegjsin e pjesmarrsve t hulumtimit. Gjithashtu duhet

potencuar se jo vetm stilet e prindrimit kan ndikim n vet-efikasitetin e fmijve por ka edhe

variabla tjera relevante q mund t ken influenc. Nj tjetr kufizim sht ndoshta edhe

fokusimi i pyetsorit n njrin prind, nnn.

Poashtu kufizim tjetr sht se disa nxns nuk i kan t qarta disa koncepte dhe nuk

tregojn gadishmri pr t krkuar sqarime rreth tyre, prkundr vullnetit t hulumtuesit pr t

br gjrat sa m t qarta pr pjesmarrsit.

KAPITULLI II

8
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

2. KORNIZA TEORIKE

Ekzistojn shum teori rreth stileve t prindrimit, mirpo teoria e cila elaboron m s

miri dhe n mnyr t detajuar ato sht teoria e Diana Baumrind, teori e cila sht prdorur edhe

nga hulumtuesit e ndryshm pr t par ndrllidhjen e stileve t prindrimit me aspektet tjera si

performanca akademike, vet-efikasiteti etj, t cekur edhe n shqyrtimin e literaturs. Sipas

Baumrind (1991, 1996 siq sht cituar n Woolfolk, 2010) stilet e prindrimit jan mnyrat e t

sjellurit dhe disiplinimit t fmijve ajo konstatoi se ekzistojn katr stile t prindrimit e ato

jan: Prindrit autoritativ, kta jan prindrit q japin shum kontroll dhe shum dashuri

njkohsisht, ata caktojn rregulla t qarta dhe pasojat pr mosrespektim, prdorin arsyen dhe

logjikn gjithashtu ata i prfshijn fmijt n marrjen e vendimeve. Fmijt e ktyre kan

tendenc t jen t lumtur, t prgjegjshm dhe njerzor, t mir n zgjedhjen e problemeve,

lider, student t shklqyeshm. Prindrit autoritarian: Prindrit e till japin pak dashuri dhe

shum kontroll, njihen si prindr emocionalisht t ftoht, shefa t cilt thon sepse un them

ashtu, prdorin ndshkime fizike ose qortime verbale duke larguar ndjenjat e fmijve. Fmijt

e tyre kan t ngjar t jen pa disponim dhe me ankth, q sillen mir, dhe ndjeks. Prindrit

tolerant: njihen si prindr q japin pak dashuri dhe pak kontroll, ata karakterizohen si t

dhembshur, jan t but, nuk mund t thon jo, manipulohen leht. Fmijt e tyre mund t bhen

krkues, frustrohen leht, iu mungon njerzishmria dhe empatia, student t dobt si dhe ndjeks

dhe Prindrit pasiv: kta jan t larguar emocionalisht ose indiferent, t paprfshir, heqin dor

nga diciplina, jo konsistent, dhe t paparashikueshm. Fmijt e tyre jan t atill q i ngjiten

prindrve dhe nevojtar, t pasjellshm, t shtyr pr tu futur n telashe, student t dobt.

Stilet e prindrimit gjithashtu dallojn midis prindrve (psh: njri prind sht liberal

prderisa tjetri prind sht autoritarian). N kt situat, prindrit duhet t diskutojn privatisht
9
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

sjelljet e pranueshme ose t papranueshme dhe fushat t cilat mund t bien dakord n

prindrimin e adoleshentve t tyre. Gjitashtu sjellja e adoleshentve mund t ndikoj n stilet e

prindrimit. Prderisa nj i ri i motivuar dhe prgjegjs ka gjasa t ket prindr t cilt ushtrojn

nj stil autoritativ t prindrimit, nj i ri i papjekur dhe i papergjegjshm ka gjasa t nxjerr nj

stil prindror q sht autoritarian ose i paprfshir (Kopko, 2007).

Ndrsa sa i prket definimit t vet-efikasitetit dhe influencs s tij n proceset e

ndryshme jetsore me theks t veqant n spektrin e edukimit e posaqrisht n arritjet

akademike, Bandura (1986, 1994, 1997 siq sht cituar n Woolfolk, 2010) sugjeron se

parashikimet rreth rezultateve t mundshme t sjelljes jan me rndsi kriktike pr t nxnt

sepse ndikojn n qllimet, prpjekjet, zellin, strategjit dhe optimizmin. Kto parashikime

ndikohen nga vet-efikasiteti. Bandura prkufizoi vet-efikasitetin si bindjet e njerzve rreth

aftsive t tyre pr t prodhuar nivele t caktuara rezultatesh, q ushtrojn ndikim mbi ngjarjet q

kan t bjn me jetn e tyre.

Vet-efikasiteti i referohet aftsive t perceptuara pr t msuar ose pr t kryer veprime

n nivele t dizajnuara. Q kur Bandura (1997 siq sht cituar n Wentzel & Wigfield, 2009),

paraqiti ndrtimin e vet-efikasitetit n literaturn psikologjike, hulumtuesit kan eksploruar

rolin e tij n fusha t ndryshme prfshir edukimin, biznesin, atletikn, karriern, shndetin dhe

mirqenien. Krahasuar me studentt q dyshojn n aftsit e tyre pr t msuar ose pr t

performuar mir, ata t cilt kan nivel t lart t vet-efikasitetit marrin pjes m rregullisht,

punojn m tepr, paraqesin interes m t madh n t msuar dhe arrijn nivele m t larta t

performancs. Bandura postuloi se njerzit marrin informacion pr t vlersuar vet-efikasitetin e

tyre nga interpretimi i performancs aktuale, prvojat e modeluara, format e bindjes sociale dhe

treguesve fiziologjik.

10
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Zimmerman dhe Bandura (1994 siq sht cituar n Wentzel & Wigfield, 2009) paraqitn

se vet-efikasiteti pr t shkruar kishte korelacion pozitiv me qllimet e studentve t kolegjit pr

arritjet e kursit, standardet vetvlersuese dhe arritjet.

Hulumtimet tregojn se arritjet n shkoll prmirsohen dhe vet-efikasiteti rritet kur

nxnsit: a) adaptojn qllime afatshkurtra, b) nxnsve u msohen t prdorin stategji t

veqanta, c) marrin shprblime bazuar n rezultatet n msime, jo thjesht n angazhim, sepse

shprblimet pr rezultat n msime sinjalizojn rrijten e aftsive (Graham &Weiner, 1996 siq

sht cituar n Woolfolk, 2010).

Poashtu studimi i br nga Tam, Chong, Kadirvely dhe Khoo (2012) , kishte synim t

konstatonte efektin e stileve t prindrimit (autoritativ, autoritarian dhe liberal) n vet-

efikasitetin e adoleshentve n Malajzi dhe hipotezat e tij ishin: a) ekziston lidhshmri pozitive

n mes t autoritetit prindror dhe vet-efikasitetit t adoleshentve; b) ekziston lidhshmri

negative n mes t stilit liberal t prindrimit dhe vet-efikasitetit t adoleshentve; c) ekziston

lidhshmri negative n mes t stilit autoritarian t prindrimit dhe vet-efikasitetit t

adoleshentve; d) ekziston lidhshmri pozitive n mes t stilit autoritativ t prindrimit dhe vet-

efikasitetit t adoleshentve; e) pjesmarrsit meshkuj do t mbiperformojn pjesmarrsit

femra n nivelet e vet-efikasitetit. Mostra ishte e prbr nga 120 student nga universiteti, prej

tyre 6o meshkuj dhe 60 femra t moshs 16 deri 21 vjec si dhe t racave t ndryshme.Pr t

analizuar t dhnat u prdor korrelacioni dhe pastaj regresioni. Pra, propozimi kryesor i ktij

studimi ishte ekzaminimi i ndikimit t stileve t ndryshme t prindrimit n vet-efikasitetin e

adoleshentve.rezultatet e ktij studimi gjetn se ekziston korelacion signifikant n mes t

autoritetit prindror dhe vet-efikasitetit t adoleshentve duke prkrahur hipotezn e par t

ktij studimi. Kurse, nuk u gjet ndonj lidhshmri n mes t stilit liberal t prindrimit dhe vet-

11
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

efikasitetit gj q tregon se hipoteza e dyt nuk prkrahet. N kt studim, nuk u gjet gjithashtu

lidhshmri n mes t stilit autoritarian t prindrimit dhe vet-efikasitetit. Ndrsa, prindrimi

autoritativ ishte n mnyr signifikante i lidhur me vet-efikasitetin e adoleshntve dhe ky lloj i

prindwrimit parashikonte vet-efikasitet m t lart. Me fjal t tjera, fmijt e prindrve

autoritativ do t ken nivel m t lart t vet-efikasitetit. Studimi aktual tregon gjithashtu se

ekziston ndryshim signifikant ndrmjet gjinive n terme t vet-efikasitetit, studentt meshkuj

mbi performuan studentt femra. Pra, femrat u gjet se kan nivel m t ult t vet-efikasitetit n

raport me meshkujt. Mirpo, kto rezultate duhet t kemi me dije se jan nxjerr n Malajzi, i cili

sht nj vend multi-racor q prbhet nga: malajziant, kinezt dhe indiant. Malajziant

praktikojn kulturat lindore, t cilat i shohin meshkujt si sigurues t ushqimit n familje, ndrsa

femrat si prkujdesse pr gjeneratat e ardhshme. Kshtu, vlerat kulturore mund t ken ndikim

n sjelljet e prindrve duke i trajtuar meshkujt dhe femrat ndyshe.

Nga shqyrtimi i literaturs vrehet se disa lloje t stileve t prindrimit kan efekte

pozitive n vet-efikasitet e disa negative, andaj bazuar n hulumtimet e sipr prmendura kemi

arritur t formulojm kto pyetje krkimore:

1. Cili stil i prindrimit ka ndrlidhje pozitive me vet-efikasitetin?

2. Cili stil i prindrimit ka nrlidhje negative me vet-efikasitetin?
3. A do t kt dallime gjinore sa i prket vet-efikasitetit?

Kurse pr qartsimin e ktyre pyetjeve, ky hulumtim ngreh kto hipoteza:

1. Stili autoritativ i prindrimit kan ndrlidhje pozitive me vet-efikasitetin e

adoleshentve.
2. Stili autoritarian i prindrimit ka ndrlidhje negative me vet-efikasitetin.
3. Stili tolerant i prindrimit ka ndrlidhshmri pozitive me vet-efikasitetin.
4. Ekzistojn dallime gjinore n vet-efikasitetin e adoleshentve dhe se femrat kan vet-

efikasitet m t ult se meshkujt.

12
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

KAPITULLI III

3.METODOLOGJIA E HULUMTIMIT

3.1 Pjesmarrsit:

N kt hulumtim t realizuar n komunn e Dardans, gjegjsisht n dy shkolla t

mesme t ulta t ndara fizikisht, njra me emrin Fan S. Noli dhe tjetra Dshmort e

13
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Kombit, pjesmarrs kan qen 101 nxns t klasave t teta dhe t nnta (42 meshkuj dhe 59

femra), mosha e t cilve ishte nga 14-16 vjec dhe etniciteti i tyre ishte shqiptar t qytetit por

edhe t fshatrave prreth, t cilt zhvillonin msimin n shkollat e qytetit. Mostra sht

przgjedhur n mnyr t rastsishme.

3.2 Instrumenti:

Sa i prket metods s hulumtimit, gjat ktij studimi sht prdorur metoda kuantitative

ku t dhnat e studimit jan mbledhur prmes pyetsorit. Si dizajn i hulumtimit sht zgjedhur

dizajni ndr-sektorial, si dizajn i prshtatshm pr t shikuar dallimet ekzistuese n popullatn e

przgjedhur n nj moment t caktuar kohor. Instrumenti pr mbledhjen e t dhnave ka qen

anketimi me pyetsor. Pyetsori ka qen i prbr nga dy pjes, njri pr matjen e stileve t

prindrimit kurse tjetri pr matjen e vetefikasitetit. Pr t matur stilet e prinrimit, kemi

prdorur pyetsorin e quajtur Parental Authority Questionnare zhvilluar nga John R. Buri

(1991). Kjo shkall konsiston n 30 deklarata, dhe secila deklarat sht mbledhur n nj shkall

t Likertit nga 1 fuqimisht nuk pajtohem n 5 fuqimisht pajtohem (Turner et al., 2009).

Kurse pr matjen e vet-efikasitetit sht prdorur pyetsori nga Maks Sheerer dhe

bashkpuntort e tij (1981) ky version konsitonte n 17 deklarata. Version i shkalls me 12

deklarata u modifikua nga Bosscher dhe Smit (1998) sepse pes deklarata u konsideruan si t

formuluara jo mir duke e zbritur numrin e deklaratave nga 17 n 12. Prgjigjet jan ranguar nga

1 fuqimisht nuk pajtohem dhe 5 fuqimisht pajtohem. Ky pyetsor prbhej nga tri

nnshkall: iniciativa, prpjekja dhe kmbngulja. Ky pyetsor kishte nj besueshmri t lart

(Boscher et al., 1997). Pastaj versioni i marrur nga gjuha angleze sht prkthyer dhe prshtatur

n gjuhn shqipe pr administrimin e tij.

14
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

3.3 Procedura:

Ky hulumtim u realizua n Dardan. S pari kemi marr lejen nga drejtort e shkollave

pr administrimin e pyetsorve dhe pasi kemi rn dakord kemi filluar przgjedhjen e klasave

n mnyr t rastsishme, m saktsisht nga dy klas prej dy shkollave. M pas kemi shkuar

npr klast e przgjedhura dhe kemi krkuar leje edhe nga nxnsit dhe kemi marr plqimin e

tyre. Gjithashtu kemi treguar se t gjitha informatat jan anonime dhe konfidenciale dhe se jan

t lir t pyesin cdo paqartsi. Pas administrimit t pyetsorve analiza e t dhnave sht br

prmes programit PSPP, program i ngjashm me SPSS (Statistical Package for Social Science).

3.4 Konsiderata etike

Secili studim duhet t jet n rregull sa i prket aspektit etik n mnyr q t vlersohet si

valid, andaj edhe hulumtimi yn ka shkuar n suazat e asaj q quhet aspekt etik n rregull. T

gjitha prgjigjet e pjesmarrsve kan qen anonime dhe t pa ditura pr neve dhe se nuk mund

t publikohen pr asnj qllim. Pr cdo paqartsi iu sht br me dije pjesmarrsve q jan t

lir t shtrojn pyetje dhe se ne jemi aty pr tiu ndihmuar ata. Gjithashtu koha e plotsimit t

pyetsorit nuk ka qen e limituar kshtu pjesmarrsit nuk kan pasur presionin e kohs q t

ndikoj n prgjigjet e tyre.

KAPITULLI IV

4. REZULTATET E STUDIMIT

Pas administrimit t pyetsorve t dhnat jan analizuar me an t programit PSPP,

program i cili konsiderohet ndr programet si i prshtatshm pr analizimin dhe interpretimin e

rezultateve t hulumtimeve n shkencat sociale i ngjashm me SPSS (Statistical Package for

15
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Social Science). N vazhdim jan paraqitur prgjigjet e pjesmarrsve t hulumtimit n form t

figurave dhe tabelave, n mnyr q t shihet edhe n mnyr vizuele dhe q rezultatet t jen

m t qarta.

Pyetjet Demografike:

Gjinia

Mashkull
42% Femr

58%

Figura 1: Prqindja e pjesmarrsve sipas gjinis.

Kjo figur tregon se sa pjesmarrs n kt studim kan qen meshkuj e sa prej tyre femra. Siq

shihet nga 101 pjesmarrs 59 prej tyre kan qen femra kurse 42 prej tyre kan qen mshkuj.

16
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Suksesi
50% 45%
45%
40%
35%
30% 25% 25%
25%
20% Suksesi
15%
10% 3%
5% 2%
0%

Figura 2: Prqindja e pjesmarrsve sipas suksesit t arritur n shkoll n gjysmvjetorin e

fundit.

Figura e msiprme tregon suksesin e nxnsve t klass tet dhe nnt, ranguar nga suksesi m i

dobt te ai i shklqyeshm. N kt figur mund t vrehet se 2 nxns nga 101 kan pasur

suksesin e dobt (2%), 3 suksesin mir (3%), 25 me sukses shum t mir (25%) dhe 46 nxns

me sukses t shklqyeshm (45%).

17
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Klasa
70%
59%
60%

50%
41%
40% Klasa

30%

20%

10%

0%
tet nnt

Figura 3: Prqindja e pjesmarrsve sipas klass.

Kjo figur pasqyron apo tregon se n kt studim kan marr pjes 41 nxns t klass s tet

dhe 60 nxns t klass s nnt.

Vendbanimi

6%
qytet
fshat

94%

18
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Figura 4: Prqindja e pjesmarrsve sipas vendbanimit.

Figura e msiprme specifikon se sa prej pjesmarrsve kan qen qytetar dhe sa prej tyre vinin

nga zonat rurale. Andaj mund t themi se 95 nga 101 pjesmarrs kan qen nga qyteti ose 94%

dhe vetm 6 prej tyre kan qen me vendbanim n fshatrat prreth ose 6%.

Tabela 1: Shkalla e besueshmris s pyetsorit:

Kjo tabel tregon se ky pyetsor ka pasur konsistenc t brendshme relativisht t lart.

Chronbach alpha Number of items

.71 48

Tabela 2: Ndrlidhshmria ndrmjet stilit autoritav t prindrimit dhe vet-efikasitetit:

N kt tabel mund t shihet se ndrlidhshmria ndrmjet stilit autoritativ t prindrimit

ka vlern r= .33 dhe signifikanca p=.09, nga kjo mund t themi se hipoteza e par e ktij studimi

aprovohet sepse kemi ndrlidhshmri pozitive, sa m autoritativ prindrit aq m i lart vet-

efikasiteti i adoleshentve. Mirpo niveli i signifikancs sht i lart dhe rezultatet nuk mund t

prgjithsohen.

Prindrimi Autoritativ Vet-efikasiteti

Prindrimi Pearson Correlation .33 1.00

Autoritativ Sig.(2-tailed) .090
N 101 101
Vet-efikasiteti Pearson Correlation 1.00 .33
Sig.(2-tailed) .090

19
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

N 101 101

Tabela 3: Ndrlidhshmria ndrmjet stilit authoritarian t prindrimit dhe vet-efikasitetit.

Nga kjo tabel vrehet se ekziston ndrlidhshmri pozitive ndrmjet t stilit autoritarian

t prindrimit dhe vet-efikasiteti. Pra, vlera e tij sht r= .09 kurse signifikanca sht p=.35. Kjo

tregon se sa m autoritarian q jan prindrit , adoleshentt e tyre do t ken vet-efikasitet m t

lartw. Andaj, hipoteza e dyt e kwtij hulumtimi nuk aprovohet. Mirpo niveli i signifikancs

sht m i lart se .05 dhe rezultatet nuk mund t prgjithsohen.

Prindrimi Autoritarian Vet-efikasiteti

Prindrimi Pearson Correlation .09 1.00

Autoritarian
Sig.(2-tailed) .355

N 101 101
Vet-efikasiteti Pearson Correlation 1.00 .09

Sig.(2-tailed) .355

N 101 101

Tabela 4: Ndrlidhshmria ndrmjet stilit tolerant t prindrimit dhe vet-efikasitetit.

Kjo tabel tregon se ekziston ndrlidhshmri pozitive ndrmjet stilit tolerant t

prindrimit dhe vet-efikasitetit dhe vlera e tij sht r=.11 dhe signifikanca p=.29. Pra, sa m

20
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

tolerant q jan prindrit aq m i lart sht vet-efikasiteti i adoleshentve t tyre, duke

aprovuar kshtu hipotezn e tret t ktij studimi. Edhe ktu duhet cekur se niveli i signifikancs

sht m i lart se .05 dhe rezultatet nuk mund t prgjithsohen.

Prindrimi Tolerant Vet-efikasiteti

Prindrimi Pearson Correlation 1.00 .11

Tolerant Sig.(2-tailed) .291

N 101 101
Vet-efikasiteti Pearson Correlation .11 1.00

Sig.(2-tailed) .291

N 101 101

Tabela 5: Dallimet gjinore n vet-efikasitet.

Kjo tabel tregon se ekzistojn dallime gjinore ne vet-efikasitet sepse vlera e

signifikancs ka dal t jet p = .05. Andaj hipoteza jon e katrt nuk sht aprovuar sepse shihet

21
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

nga mesatarja M=43.3 pr femrat kurse pr meshkujt M=41.5, pra, femrat kan nivel m t lart

t vet-efikasitetit se sa meshkujt dhe rezultatet kan dal t jen signifikante.

Gjinia N Mesatarj Devijimi Gabimi standard

a standard prej mesatares

Mashkull 42 41.5 5.48 .85

Vet-efikasiteti Femr 59 43.3 6.64 .86

Levens t-test for t-test for equality of Mean

equality
of Variance

F Sig. T Df Sig.(2-tailed) Meandifference

Vet-efikasiteti Equal 3.69 .058 -1.45 99.0 .151 1.25

variances
-1.49 96.76 .139 1.21
assumed

22
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

5. DISKUTIMI

Ky studim sht realizuar pr t shikuar ndrlidhshmrin ndrmjet stileve t prindrimit

dhe vet-efikasitetit. Pytjet hulumtuese kan qen: Cili stil i prindrimit ka ndrlidhje pozitive

me vet-efikasitetin? Cili stil i prindrimit ka ndrlidhje negative me vet-efikasitetin? A do t

kt dallime gjinore sa i prket vet-efikasitetit tek adoleshentt?

Bazuar n pyetjet hulumtuese dhe shqyrtimi i literaturs u parashtruan katr hipoteza:

H1: Stili autoritativ i prindrimit ka ndrlidhshmri pozitive me vet-efikasitetin e

adoleshentve.

H2: Stili autoritarian i prindrimit ka ndrlidhshmri negative me vet-efikasitetin.

H3: Stili tolerant i prindrimit ka ndrlidhshmri pozitive me vet-efikasitetin.

H4: Ekzistojn dallime gjinore n vet-efikasitetin e adoleshentve dhe se femrat kan

vet-efikasitet m t ult se meshkujt.

Bazuar n hipotezn e par t ktij hulumtimi ekzistojn disa studime q e prkrahin at.

Njri ndr ta sht studimi i br nga Inglodsby dhe bashkpuntort e tij (2004) n Ekuador

dhe Kili, studim i cilit tregon se stili i prindrimit autoritativ ishte i lidhur pozitivisht me vet-

efikasitetin e adoleshentve t ktyre dy vendeve. Gjithashtu studimi i br nga Smith (2007)

tregon se stili autoritativ i prindrimit ndikonte n pasjen e nj vet-efikasiteti dhe vetbesimi

m t lart se sa stilet tjera t prindrimit. N konsistenc me kto rezulatate mund t prmendet

edhe studimi i br nga Yousaf (2015) i cili tregoi se stili i prindrimit autoritativ dhe ai tolerant

kan lidhshmri pozitive me vet-efikasitetin. Ngjashm me kto rezultate erdhi n prfundim

edhe studimi i br nga Tam, Chong, Kadirvely dhe Khoo (2012), q kishte synim t konstatonte

efektin e stileve t prindrimit gjeti se stili i prindrimit autoritativ ishte n mnyr pozitive i

23
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

lidhur me vet-efikasitetin e adoleshntve. Me fjal t tjera, fmijt e prindrve autoritativ do t

ken nivel m t lart t vet-efikasitetit sesa fmijt e rritur me stile tjera t prindrimit.

Edhe studimi yn i br n Kosov jep pothuajse rezualtatet e njejta me ato t shqyrtimit

t literaturs. Pra, sa i prket hipotezs s par se stili i prindrimit autoritativ ka ndrlidhshmri

pozitive me vet-efikasitetin e adoleshentve, ky hulumtim tregon se ekziston ndrlidhshmri

pozitive n mes t stilit autoritativ t prindrimit dhe vet-efikasitetit t adoleshentve gj q

tregohet edhe n tabeln nr:2 ku vlera e korrelacionit t Pearsonit sht r= .33 kurse vlera e

signifikancs p=.09. Kjo tregon se kemi korrelacion pozitiv midis dy variablave, me fjal t tjera

sa m autoritativ q jan prindrit aq m i lart sht vet-efikasiteti i adoleshentve t tyre duke

aprovuar kshtu hipotezn ton t par.

Pr hipotezn e dyt jemi bazuar n rezultatet e studimeve si: Ingoldsby dhe

bashkpuntort e tij (2004) n Ekuador dhe Kili. Rezultatet e ktij studimi treguan se n

Ekuador prindrimi ndshkues (autoritarian) dhe prindrimi tolerant rezultuan n vet-efikasitet

t ult t adoleshntve. Pra, ekziston ndrlidhshmri negative n mes t stilit autoritarian t

prindrimit dhe vet-efikasitetit t adoleshentve. Ngjashm gjetjet i pati edhe studimi i br nga

Givertz dhe Sergin (2014) stili i prindrimit autoritarian ishte i lidhur me knaqshmri dhe vet-

efikasitet t ult si pr prindrit ashtu edhe pr fmijt. Kshtu, nivelet e larta t kontrollit

prindror ishin t lidhura me vet-efikasitetin e ult dhe rritjen psikologjike t fmijve. Poashtu,

studimi i br nga Smith (2007) qllimi i t cilit konsistonte n gjetjen e ndikimit t stileve t

prindrimit n vet-efikasitetin dhe vet-besimin e adoleshentve dhe si kta faktor ndikojn n

prshtatjen n kolegj. Sipas hulumtuesit stili autoritarian i prindrimit kishte ndrlidhshmri

negative me vet-efikasitetin thn m qart stili i prindrimit autoritarian kontribuonte n vet-

efikasitetin dhe vetbesimin e ult.

24
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Ndrsa sa i prket hipotezs s dyt t ktij hulumtimi t realizuar N Kosov gjegjsisht

n Dardan, rezulatet treguan se ekziston ndrlidhshmri pozitive n mes t stilit autoritarian t

prindrimit dhe vet-efikasitetit, kjo mund t shihet m qart n tabeln nr3. Prmes analizs s

korrelacionit t Perasonit kemi nxjerr kt rezultat r=.09 pra, sa m autoritarian q jan prindrit

adoleshentt e tyre do t ken vet-efikasitet m t lart dhe hipoteza jon e dyt nuk aprovohet.

Pra, vlera e signifikancs sht m e lart se p=.05 pra, p=.35 dhe nuk mund t themi se kjo

lidhshmri sht signifikante.

Pr hipotezn e tret t ktij hulumtimi u bazova n studimin e br nga Yousaf (2015) i

cili tregoi se stili i prindrimit tolerant kan ndrlidhshmri pozitive me vet-efikasitetin.

Edhe pr hipotezn e tret t studmit ton mund t themi se aprovohet ngaq vlera e

korrelacionit sht r=.11 (shih tabeln nr:4). Pra, kemi ndrlidhshmri pozitive midis t stilit

tolerant t prindrimit dhe vet-efikasitetit, thn m qart sa m tolerant q jan prindrit aq m

i lart do t jet vet-efikasiteti i adelshentve t tyre. Por sikur edhe pr rezulatet e lartshnuara

duhet t merret n konsiderat ajo se kto rezultate nuk jan signifikante pr shkak se vlera e

signifikancs p=.29 sht m e madhe se p=.05 dhe nuk mund t gjeneralizohet prmes tyre.

Kurse sa i prket hipotezs s katrt t ktij hulumtimi si piknisje kemi marr studimet e

poshtshnuara: studimi i br nga Tam, Chong, Kadirvely dhe Khoo (2012), i cili synim kishte

gjetjen e efekteve t stileve t prindrimit n vet-efikasitet dhe gjetjen e dallimeve gjinore n

vet-efikasitet, konstatoi se ekzistojn ndryshime signifikante ndrmjet gjinive n terme t vet-

efikasitetit, studentt meshkuj mbi performuan studentt femra. Pra, femrat u gjet se kan nivel

m t ult t vet-efikasitetit n raport me meshkujt. Kurse nj studim i br po n t njjtin vend

nga Sawari dhe Manson (2013) arritn n prfundim se nuk ekzistojn dallime signifikante midis

meshkujve e femrave n vet-efikasitet.

25
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Nga studimi yn shihet se kemi dallime gjinore sa i prket vet-efikasitetit dhe se femrat

kan nivel m t lart t vet-efikasitetit se sa meshkujt, Gjithashtu signifikanca ka dalur t jet

p=.05, gj q tregon se kto dallime jan signifikante. Kshtu hipoteza jon e katrt mund t

themi se nuk aprovohet.

6. REKOMANDIME

Edhe pse dy nga hipotezat e ktij hulumtimi u konfirmuan, rezultatet nuk mund t

prgjithsohen dhe duhet t merren me rezerva. Por prmes ktij studimi mund t themi se kemi

arritur t shikojm ndrlidhshmrin n mes t stileve t prindrimit dhe vet-efikasitetit, mirpo

duhet ditur se kto rezultate jan nxjerrur nga nj mostr e vogl dhe nuk mund t gjeneralizojm

prmes tyre. Pra, si cdo hulumtim edhe hulumtimi yn ka prparsit dhe mangsit e veta,

prandaj rekomandohet q n t ardhmen t realizohen hulumtime t ngjashme por me mostr m

t madhe n dhe me fokus n t gjitha qytetet e Kosovs si dhe me mosha tjera pr t par

ndikimin e stileve t prindrimit n vet-efikasitetin e fmiut apo adoleshentit dhe se si kjo

ndrlidhje kontribuon n performancn akademike, q t mund t gjeneralizojm prmes

rezultateve t tilla. Gjithashtu n hulumtimet tjera duhet t merret parasysh edhe ndikimi i babait

n jetn e fmiut ngaq n ditt e sotme dhe bababi ka rolin e vet te fmiu dhe edukimi i tij.

BURIMET DHE LITERATURA

26
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Arnliu, A., Brxulli, D., Hoxha, L & Jemini, L. (2014) Parenting Styles and Intrinsic Motivation

Among High School Students Do Parenting Styles Influence Motivation Orientation of High

School Students? International Academic Conference.

Bandura, A. (1994). Self-efficacy. In V. S. Ramachaudran (Ed.), Encyclopedia of human

behavior (Vol. 4, 71-81). New York: Academic Press.

Baumrind, D. (1966). Effects of Authoritative Parental Control on Child Behavior, Child

Development, 37(4), 887-907.

Broscher, J., Smit, J. (1997) Confirmatory Factor Analysis of the General Self-Efficacy.

Behaviour Research and Therapy, vol: 36, 339-343. Marrw nga

https://www.researchgate.net/profile/Johannes_Smit2/publication/13641581_Confirmatory_facto

r_analysis_of_the_General_Self-Efficacy_Scale/links/00b4953579e17c6650000000.pdf

Chen, G., Gully, S. & Eden, D. (2001).Validation of a New General Self-Efficacy

Scale.Organizational Research Methods.Vol 4, 62-83.

Givert, M & Sergin, Ch. (2014). The Association Between Overinvolved Parenting and Young

Adults Self-Efficacy, Psychological Entitlement, and Family Comunication. Comunication

Research,vol. 41, 1111-136.

Ingoldsby, B., Schvaneveldt, P., Supple, A & Bush, K. (2004) The Relationship Between

Parenting Behaviors and Adolescent Achievement and Self-Efficacy in Chile and Ecuador.

Marriage & Family Review, vol. 35, 139 159.

27
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Kopko, K (2007). Parenting Styles and Adolescents. Marr nga:

https://www.human.cornell.edu/pam/outreach/parenting/parents/upload/Parenting-20Styles-

20and-20Adolescents.pdf

Nayarko, K. (2011). The influence of authoritative parenting style on adolescents' academic

Achievement.American Journal of Social and Management Sciences.2156-1540.

Sawari, S., Manson, N. (2013) A study of students general self-efficacy related to gender

differences. International Journal of Informative and Futuristic Research. Vol: 1, 62-67.

Steinberg, L., Lamborn, S., Dornbusch, S & Darling, N. (1992).Impact of Parenting Practices on

AdolescentAchievement: Authoritative Parenting, SchoolInvolvement, and Encouragement to

Succeed.

Turner, E., Candler, M & Heffer, R. (2009).The Influence of Parenting Styles, Achievement

Motivation, and Self-Efficacy on Academic Performance in College Students.Journal of College

Student Development, vol 50, 337-346.

Wentzel, K & Russell, Sh. (2009).Parenting Styles. Avaliable:

http://www.education.com/reference/article/parenting-styles1/

Wentzel, K., & Wigfield, A. (2009).Handbook of Motivational at School.Fq: 35-50. Taylor &

Francis e-Library, New York.

Woolfolk, A. (2010). Educational psychology (3rd ed.). Ohio: Pearson education.

Hoover, K & Sandler (1995). Parental Involvment in Childrens Education: Why does it make a

difference? Teacher College Record. Vol: 97.

28
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

Shtojca (pyetesori)

Pjesa 1:

1. Cila sht gjinia juaj?

Mashkull
Femer
2. N ciln klas jeni?
7
8
9
3. Cili ka qen suksesi i juaj n gjysmvjetorin e fundit___.
4. Cili sht vendbanimi juaj (qyteti apo fshati) ____________.

5. Cili sht niveli i edukimit t babait tuaj?

Shkolla fillore e pa prfunduar
Shkolla fillore e prfunduar
Shkolla e mesme e pa prfunduar
Shkolla e mesme e prfunduar
Shkolla e lart e pa prfunduar
Shkolla universitare e prfunduar

6. Cili sht niveli i edukimit t nns suaj?

Shkolla fillore e pa prfunduar
Shkolla fillore e prfunduar
Shkolla e mesme e pa prfunduar
Shkolla e mesme e prfunduar
Shkolla e lart e pa prfunduar
Shkolla universitare e prfunduar

Instruksionet: Pr t gjitha fjalit e mposhtme, vendoseni X nw njrin nga pes numrat afr
secils fjali ku 1 sht fuqimisht nuk pajtohem dhe 5 sht fuqimisht pajtohem. Fjalit jan pr
nnn tuaj dhe juve. Lexoni do fjali dhe mendoni se si ajo zbatohet tek ju dhe nna juaj pr
periudhn q je rritur n shtpi. Nuk ka prjigje t sakta apo t pasakta, kshtu q mos kaloni
shum koh me pyetjet. Vendosni x ne numrin qe ju prshkruan juve.

29
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

1= fuqimisht nuk pajtohem 2=nuk pajtohem 3=as nuk pajtohem as pajtohem

4=pajtohem 5=fuqimisht pajtohem

fuqimisht nuk nuk pajtohem as nuk Pajtohem

pajtohem pajtohem as
pajtohem
1 2 3
4
1. Derisa jam rritur nna ime ka ndjer s n nj
shtpi t udhhequr mir fmijt duhet t ken
fjaln e vet ashtu edhe si prindrit.

2. Edhe nse fmijt e saj nuk pajtoheshin me t,

nna ime ndjente se ka qen pr t mirn ton ti
bindemi asaj se ka ajo ka menduar se sht drejt.

3. Kurdo q nna ime ka krkuar t bj dika ajo

ka pritur q un ta bja menjher pa pyetur ndonj
pyetje.

4. Gjersa jam rritur kur vendoseshin rregullat nna

ime i diskutonte arsyet pr rregullat me fmijt n
familje.

5. Nna ime gjithmon ka inkurajuar q t flasim

kurdo q un kam ndjer se rregullat dhe ndalesat
n familje kan qen t pakuptimta.

6. Nna ime gjithmon ka ndjer se fmijt duhen

t jen t lir q t vendosin vet dhe t bjn far
t dojn, edhe n rast se kjo nuk sht n pajtim me
at se ka dojn prindrit.

7. Deri sa jam rritur nna ime nuk ka lejuar q t

shtroj pyetje rreth vendimeve t saj.
8. Gjersa jam rritur nna ime ka drejtuar aktivitetet
dhe vendimet e fmijve n familje prmes t
arsyes dhe disciplins.

9. Nna ime ka ndjer gjithmon se duhet prdorur

m shum forc nga prindrit n mnyr q fmijt
t sillen ashtu si duhet t sillen.

fuqimisht nuk nuk pajtohem as nuk Pajtohem

pajtohem pajtohem as
pajtohem

30
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

1 2 3
4
10. Gjersa jam rritur nna ime nuk ndjente se un
duhet ti bindem rregullave dhe ligjeve t sjelljes
vetm pr shkak se dikush me autoritet i ka
vendosur ato.

11. Gjersa jam rritur un kam ditur se ka pret nna

ime nga un n familje, por poashtu un jam ndjer
i/e lir t diskutoj kto pritje kur kam menduar se
ato nuk jan t aryeshme.

12. Nna ime mendonte se prindrit e mencur

duhet ti msojn fmijt e tyre se kush sht
shefi ne familje.

13. Gjersa jam rritur, nna ime rrall mi ka treguar

pritshmrit e saj dhe m ka rrfyer pr sjelljen
time.

14. Gjersa jam rritur, kur nna ime merrte vendime

familjare vendoste n baz t dshirave t fmijve
n familje.

15. Gjat kohs kur fmijt n familjen time ishin

duke u rritur, nna ime vazhdimisht na udhheqte
dhe drejtonte n mnyr racionale dhe objektive.
16. Gjersa jam rritur, nna ime mrzitej shum nse
un nuk pajtohesha me t.

17. Nna ime mendon/ndjen se shumica e

problemeve n shoqri do t zgjidheshin nse
prindrit nuk do ti kufizonin aktivitetet, vendimet
dhe dshirat e fmijve gjat rritjes s tyre.

18.Gjersa jam rritur, nna ime ma bnte me dije se

cfar sjellje priste ajo nga un dhe ne rast se un
nuk do ti prmbushja kto pritshmri ajo do t m
ndshkonte.

fuqimisht nuk nuk pajtohem as nuk Pajtohem

pajtohem pajtohem as
pajtohem
1 2 3
4

31
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

19.Gjersa jam rritur, nna im m lejonte q t

vendojsa pr shumicn e gjrave vetm, pa m
dhn shum udhzime.

20. Gjersa jam rritur, nna ime merrte n

konsiderat mendimet e fmijve kur merrte
vendime familjare, por ajo nuk vendoste pr dicka
vetm pse fmijt donin ashtu.

21.Nna ime nuk e shihte veten si prgjegjse pr

t drejtuar dhe udhhequr sjelljen time gjersa un
rritesha.

22.Gjersa un rritesha, nna ime kishte standarde t

qarta pr fmijt n shtpin ton, megjithat ajo
ishte e gatshme q ti prshtaste kto standarde n
baz t secilit fmij n familje.
23. Gjersa un rritesha, nna ime m ipte
instruksione pr sjelljen dhe aktivitetet e mia, ajo
gjithashtu priste q un ti prmbushja kto
pritshmri, por ajo isht gjithmon e gatshme ti
dgjonte brengat e mia dhe t diskutonte n at
drejtim.

24. Gjersa jam rritur, nna ime m lejonte q t

formoja opinionet e mia pr qshtjet familjare dhe
prgjithsisht ajo m lejonte q t vendojsa pr
veten dhe veprimet e mia.

25. Nna ime gjithmon mendonte se problemet n

shoqri do t zgjidheshin nse prindrit do t
ballafaqoheshin me fmijt e tyre me forc dhe n
mnyr strikte kur ata nuk bjn at q pritet prej
tyre.
26. Gjersa jam rritur, nna ime shpesh m ka
treguar saktsisht cka ajo donte q un t bja dhe
si priste q un t veproja.

27. Gjersa jam rritur, nna ime m ipte instruksione

t qarta pr sjelljet dhe aktivitetet e mia, por ajo
gjithashtu ishte e kuptueshme kur un nuk
pajtohesha me t.
28. Gjersa jam rritur, nna ime nuk drejtonte
sjelljet, aktivitetet dhe dshirat e fmijve n
familje.

32
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

fuqimisht nuk nuk pajtohem as nuk Pajtohem

pajtohem pajtohem as
pajtohem
1 2 3
4
29. Gjersa jam rritur, un e dija se cka priste nna
ime prej meje dhe ajo insistonte q un t pajtohem
me ato pritshmri vetm prej respektit ndaj
autoritetit t saj.

30. Gjersa jam rritur, nse nna ime merrte ndonj

vendim i cili m dmtonte mua, ajo ishte e gatshme
t diskutonte at vendim me mua dhe e pranonte
nse ka br ndojn gabim.

Pjesa 2:

Instruksionet: Pr t gjitha fjalit e mposhtme, rrumbullakosni njrn nga pes numrat afr
secils fjali ku 1 sht fuqimisht nuk pajtohem dhe 5 sht fuqimisht pajtohem. Lexoni do fjali
dhe mendoni se si ajo zbatohet tek ju dhe aftsit tuaja. Nuk ka prjigje t sakta apo t pasakta,
kshtu q mos kaloni shum koh me pyetjet. Vendosni x ne numrin qe ju prshkruan juve.

1=fuqimisht nuk pajtohem 2= pajtohem 3=as pajtohem as nuk pajtohem 4=nuk

pajtohem 5=fuqimisht nuk pajtohem

1. Nse diqka duket shum e komplikuar, un nuk do t prpiqem as t provoj at.

1 2 3 4 5

2. Un i shmangem msimit t gjrave t reja, t cilat m duken shum t komplikuara pr

t msuar. 1 2 3 4 5

3. Kur provoj dika t re, heqi dor shpejte, n qoft se nuk jam n fillim i/e suksesshm/e.
1 2 3 4 5

4. Kur bj plane, jam i/e sigurt q mund ti bj t jen t suksesshme.

1 2 3 4 5

5. N qoft se nuk mund t bj nj pun pr her t par, un do t vazhdoj

1 2 3 4 5

prpjekjet deri sa mund ta bj at pun.

33
 STILET E PRINDRIMIT DHE VET -EFIKASITETI

6. Kur un kam dika t pakndshme pr t br, do rri duke e br at pun deri sa t

prfundoj at. 1 2 3 4 5

7. Kur vendos pr t br dika, menjehere vazhdoj te punoj n at drejtim.

1 2 3 4 5

8. Dshtimi vetm m bn t prpiqem m shum

1 2 3 4 5

9. Kur i v vetes qllime t rndsishme, rrallher mund ti arrij ato.

1 2 3 4 5

10. Un duket qe nuk jam ne gjendje t merren me shumicn e problemeve q me dalin n

jetn time. 1 2 3 4 5

11. Kur ndodhin probleme t papritura, un nuk di te merrem mir me ato probleme.
1 2 3 4 5

12. Un ndjehem i/e pasigurt n aftsin time pr gjrat q bj.

1 2 3 4 5

34