Qaim msrflrinin

Xrc aada gstriln msuliyyt mrkzlri (departamentlr) zr

ayrlr (allocation mrhlsind)
1. stehsal departamenti
2. nzibati departament
3. Sat v atdrlma
4. lav xrc mrkzlri (yemkxana, iq v istilik, icar v s.)
Bldrm (apportionment) nmun zrind gstrsk daha aydn
olar.
SRA firmasnn iki istehsal v iki xidmt departamenti var

Cmi
stilik v iq 19.200
Tmir xrclri 9.600
Amortizasiya (man) 54.000
car haqq v faizi 38.400
Yemkxana 9.000
Man sortas 25.000
 Departamentlr zr xrclr aadak kimidir

A B Xidmt Anbar Cmi

Sah (m) 6.000 4.000 3.000 2.000 15.000
Man 48.000 20.000 8.000 4.000 80.000
balans
dyri
ilrin 50 40 20 10 120
say
Ayrlm 15.000 20.000 12.000 5.000 50.000
qaim
msrflri
 Xidmt departamentinin msrf
gstricilri
A B Xidmt Anbar Cmi
departamenti departam. sektoru
Xidmti sektor 5.000 4.000 - 1.000 10.000
zr ilnmi i
saatlar
Anbar 3.000 1.000 1.000 - 5.000
tlbnamlrinin
say
 qlandrma v isitm xrclrinin txsis edilmsi
Departamentin sahsi cmi lav
Department zr payladrlm (iq, istilik) q.x.= * xrc
Cmi sah
6000
A Dept-n txsis ediln iq v isitm ms.= * 19200= 7.680 man
15000
4000
B Dep-n txsis ediln iq v isitm ms. = * 19200= 5.120 man
15000
3000
Xidmt sektoruna txsis ediln iq v isit m. = * 19200=3.840 man
15000
2000
Anbara txsis ediln iq v isit m. = * 19200 =2.560 man
15000
 Man xrcinin txsis edilmsi
48000
A Dep-n txsis ediln man m.= * 54000= 32.400 man
80000

20000
B Dep-n txsis ediln man m.= * 54000=13.500 man
80000

8000
Xidmt sektoruna txsis ediln man m.= * 54000=5.400 man
80000

4000
Anbara txsis ediln man m. = * 54000 =2.700 man
80000
 Tmir msrflrinin txsis edilmsi
A departementin txsis ediln tmir m = 6.000 * 9.600 = 3.840 man
15.000

B departementin txsis ediln tmir m = 4.000 * 9.600 = 2.560 man

15.000

Xidmt sektoruna txsis ediln tmir m = 3.000 * 9.600 = 1.920 man

15.000

Anbara txsis ediln tmir msrflri = 2.000 * 9.600 =1.280 man

15.000
 car haqq msrflrinin txsis edilmsi
-
A departementin txsis ediln icar haqq m = 6.000 * 38.400 =15.360 man
15.000

B departementin txsis ediln icar haqq m = 4.000 * 38.400 =10.240 man

15.000

Xidmt sektoruna txsis ediln icar haqq m = 3.000 * 38.400 =7.680 man
15.000

Anbara txsis ediln icar haqq m = 2.000 * 38.400 =5.120 man

15.000
 Yemkxana xrclrinin txsis edilmsi
- 50
A departementin txsis ediln yemkxana m = * 9.000 =3.750 man
120

40
B departementin txsis ediln yemkxana m = * 9.000 =3.000 man
120

20
Xidmt sektoruna txsis ediln yemkxana m = * 9.000 =1.500 man
120

10
Anbara txsis ediln yemkxana m = * 9.000 =750 man
120
 Man sorta msrflrinin txsis edilmsi
- 48.000
A Dep-n txsis ediln man sorta m.= * 25000= 15.000 man
80000

20000 * 25000=6.250 man

B Dep-n txsis ediln man sorta m.=
80000

8000
Xidmt sektor txsis ediln man sorta m.= * 25000=2.500 man
80000

4000
Anbara txsis ediln man sorta m. = * 25000 =1.250 man
80000
 mumi qaim msrflrinin
ayrlmas
Msrflrin bldrm A B Xidmt Anbar
si zr sas
stilik v iq Sah (m) 7.680 5.120 3.840 2.560
Tmir Sah (m) 3.840 2.560 1.920 1.280
xrclri
Amortizasiya Man balans dyri 32.400 13.500 5.400 2.700
car haqq Sah (m) 15.360 10.240 7.680 5.120
v faizi
Yemkxana ilrin say 3.750 3.000 1.500 750
Man Man balans dyri 15.000 6.250 2.500 1.250
sortas
Cmi 78.030 40.670 22.840 13.660
Qaim msrflrinin departamentlr zr
bldrlmsi
Mhsulun maya dyrini hesablamaq n dolay
msrflr departamentlr zr bldrlr. Xidmt
departamentlrinin qaim msrflrinin istehsal
departamentin bldrlmsinin 3 metodu var
- Birbaa
- Step-daun (step-down)
- Qarlql (reciprocal)
Bldrmnin aparlmas saslar
Bldrlck qaim msrflri sas
Binann kiraysi, faizlr, Hr xrc mrkzi (departamentlr)
amortizasiyas, istilik v zr razi gstricilri
iqlandrlmas
Avadanlqlarn sortas, Avadanln dyri v ya qalq dyri
amortizasiyas
nsan resurslar, ii heytinin yemk Hr msrf mrkzi iilrinin ilnmi
msrflri, xeyriyyilik v s. i saatlar v say
 Adi bldrlm sulu nmun
Slayd 4 v 11-in mlumatlarna sasn
Xidmt sektoru departamenti zr cmi qaim msrflri
mumi qaim msrflri 22.840 (slayd 11)
Ayrlan qaim msrflri 12.000 (slayd 4)
34.840
Bldrlm aadak kimidir.

Departamentd xidmti sektor zr ilnmi i saatlar

* 34.840
Cmi xidmti sektor zr ilnmi i saatlar
 5.000
-A istehsal departamenti= *34.840 = 17.420 man
10.000

4.000
B istehsal departamenti = *34.840 = 13.936 man
10.000

1.000
Anbar departamenti = *34.840 = 3.484 man
10.000
 Slayd 4 v 11-in mlumatlarna sasn
Anbar departamentinin qaim msrflrinin bldrlmsi
Cmi anbar qaim msrflri

mumi qaim msrflri 13.660 (slayd 11)

Ayrlan qaim msrflri 5.000 (slayd 4)
Xidmt sektorundan ayrlm 3.484 (yuxar hesablama)
22.144
Bldrlm aadak kimidir.
Departament zr ilnmi anbar tlbnamlri
* 22.144
Cmi anbar tlbnamlri
3.000
A istehsal departamenti = *22.144 = 16.608 man
4.000

1.000
B istehsal departamenti = *22.144 = 5.536 man
4.000
 - Hr departament zr cmi qaim msrflri

A B
man man
mumi qaim msrflri 78.030 40.670
Bldrlm qaim msrflri 15.000 20.000
Xidmt sektoru 17.420 13.936
Anbar 16.608 5.536
127.058 80.142

A departamenti 78.030+15.000=93.030
B departamenti 40.670+20.000= 60.670
Xidmt 22.840+12.000=34.840
Anbar 13.660 + 5.000 =18.660
 Qarlql metod (reciprocal)
I mrhl - xidmt msrflrinin sas departamentlr
zr bldrlmsi
II mrhl - xidmt msrflrinin xidmt departa-
mentlri zr bldrlmsi (riyazi metodun ttbiqi)
 Qarlql metod (reciprocal)
A depart. B depart. Xidmt Anbar
man man man man
Cmi qaim msrflri 93.030 60.670 34.840 18.660
(mumi v ayrlm)
Xidmt msrflrinin 17.420 13.936 34.840 3.484
bldrlmsi (sld.17) (sld.17) (sld.14) (sld.15)
0 22.144
Anbar msrflrinin 13.286 4.429 4.429 22.144
bldrlmsi (sld 16)
4.429 0
Xidmt msrflrinin 2.215 1.772 4.429 442
bldrlmsi (sld 19)
0 442
Anbar msrflrinin 332 110 0 (442)
bldrlmsi
 Xidmt departamentinin msrf
gstricilri
A B Xidmt Anbar Cmi
departamenti departam. sektoru
Xidmti sektor 5.000 4.000 - 1.000 10.000
zr ilnmi i
saatlar
Anbar 3.000 1.000 1.000 - 5.000
tlbnamlrinin
say
I mrhl III mrhl
A departamenti 3.000/5.000*22.144=13.286 A departamenti 3.000/4.000*442=332
B departamenti 1.000/5.000*22.144=4.429 B departamenti 1.000/4.000*442=110
Xidmt sektoru 1.000/5.000*22.144=4.429
II mrhl
A departamenti 5.000/10.000*4.429=2.215
B departamenti 4.000/10.000*4.429=1772
Anbar 1.000/10.000*4.429=442
 Anbar - 34.840 man (1.000/10.000=0.1=10%)
Xidmt - 18.660 man (1.000/5.000=0.2=20% )

Xidmt servisi msrflrinin bldrlmsi

= 0.2 0.1 + 18.660 + 34.840
= 0.02 + 3.732 + 34.840
X 0.02X = 38.572
0.98X = 38.572
X = 39.359 man
Anbar msrflrinin bldrlmsi
= 0.1 39.359 + 18.660
= 3.936 + 18.660 = 22.596
A depart B depart Xidmt servisi Anbar
man man man man
Qaim msrf 93.030 60.670 34.840 18.660
Xidmt blg 19.680 15.743 (39.359) 3.936
Anbar blg 13.558 4.519 4.519 (22.596)
Cmi 126.268 80.932 0 0
 Qaim msrflrinin absorbsiya drcsi
stehsal xrc mrkzlrin ayrlm, bldrlm qaim
xrclrinin mhsulun maya dyrin absorbsiya edilmsi n
drcni (absorption rate) myynldirmk lazmdr.
Qaim xrc absorbsiya drcsinin hesablanmas:
I mrhl - nvbti dvr rzind kilmi cmi qaim xrclrinin
myynldirilmsi (bdc)
II mrhl - mddt rzind faliyyt sviyysinin hesablanmas.
Bu cmi saat, istehsal olunmu mhsul vahidi v ya birbaa xrc
gstricilri ola bilr
III mrhl - bdc faliyyt sviyysi zr hesablanm qaim
msrflrinin bldrlmsi buna qaim msrflrinin
absorbsiya drcsi
IV mrhl - qaim msrflrin hesablanm absorbsiya
drcsin uyun mhsulun maya dyrin ttbiq edilmsi.
 Bdcd nzrd tutulan qaim msrflri
OAR =
Bdcd nzrd tutulan istehsal hcmi

stehsal hcmi mk v man srf olunan (saat )

Mhsul (hazr) say
 Nmun
Athena Co firmas Yunan v taliya adl iki mhsul istehsal etmidir.
Yunann istehsalna 2 i saat v Romansn istehsalna 5 i saat srf
olunmudur. Athena Co firmasnn mumi qaim msrfi 50.000
manat, srf olunmu birbaa mk saat 100.000 olmas nzrd
tutulduu halda vahid yunan v roman mhsulunun qaim
msrflrinin i saatna saslanan absorbsiya drcsini hesablayn
I mrhl dvr rzind kilmi cmi qaim msrflri 50.000
man
II mrhl dvrn faliyyt sviyysi cmi 100.000 birbaa i saat
myyn olunmudur.
III mrhl myyn olunmu qaim msrfinin bdcnin faliyyt
sviyysin blnmsi
50.000 man
Absorbsiya drcsi= 100.000 i saat =0.50 man

IV mrhl Hesablanm absorbsiya drcsinin mhsulun maya

dyrin ttbiq edilmsi
 Yunan Roma
Bir mhsula srf
olunan i saatnn miqdar 2 5
mk saatna absorbsiya
drcsi 0.50man 0.50 man
Bir mhsula absorbsiya
olunacaq qaim msrfi 1 man 2.50 man
 Qaim msrflrinin bldrlm faktorunun
seilmsi
Qaim msrflrinin bldrlm faktorlarnn nvlri
- Birbaa material msrfinin faiz gstricisi
- Birbaa mk msrfinin faiz gstricisi
- Birbaa istehsal dyrinin (qaim msrfsiz) faiz
gstricisi
- Srf olunan man saat
- Srf olunan mk saat
- Bir vahid mhsul
- stehsal qiymtinin faiz gstricisi
- Sat v istehsal qiymtinin faiz gstricisi
 Nmun
Bridge Cottage Co firmasnn bdc istehsal qaim msrflri
v baqa bdc verilnlri aadak kimidir:
Bdc A dep. B dep.
Qaim msrflri 36.000 man 5.000 man
Birbaa material msrfi 32.000 man
Birbaa mk msrfi 40.000 man
Man saat 10.000 saat
Birbaa mk saat 18.000 saat
Istehsal olunmu mhsullar 1.000 dd

Mxtlif metodlar ttbiq etmkl qaim msrflrinin

bldrm drcsinin hesablanmas:
 A istehsal departamenti

Birbaa material msrfinin faiz gstricisi

36000
* 100%=112.5%
32000
Birbaa mk msrfinin faiz gstricisi
36000
*100% = 90%
40000
Birbaa istehsal dyrinin faiz gstricisi (birbaa material+birbaa mk)

36000 *100% = 50%

Maya dyri= 32.000 man+40.000 man = 72.000
72000

Srf olunan man saat

36000 =3.60 man/man saat B istehsal departamenti
10000
5.000 man
= 5 man/mhsul
Srf olunan i saat 1.000 mhsul

36000
=2 man/i saat
18000
Birbaa material msrflri 80 man
mk msrflri- 85 man
saat 36 saat
Man saat 23 saat olarsa yuxarda hesablanan bldrm
faktorlarn ttbiq etmkl mssisnin daltli absorbsiya
drcsinin hesablanmas

Birbaa material faizin gr 112.5%*80 man= 90.00 man

Birbaa mk msrfi faizin gr 90%*85 man=76.50 man
Birbaa istehsal dyri =80 man+85 man=165 man
Birbaa istehsal faiz dyrin gr = 50%*165 man= 82.50 man
Man saatna saslanan = 23 saat*3.60man=82.80 man
saatna saslanan=36 saat*2 man=72.00 man
 MLN irkti vaza istehsal edir. Vazann maya dyri 20000$- dr.
stehsala 2 saat mk v 5 saat man myi srf olunub.

Bdc lav xrclri- 100000 $

Bdcd nzrd tutulan hazr mhsulun say-20000 mhsul
Bdcd nzrd tutulan mk srfi- 50000 saat >
Bdcd nzrd tutulan man srfi- 25000 saat
100000 5$
Bir mhsula dn lav xrc ? - 20000
Bir mk saatna dn lav xrc? 100000 2$
50000
Bir man saatna dn lav xrc? 100000 4$
25000

Faktiki istehsal xrcind mk saatna dn cmi lav xrc $2*2 saat= 4 $

Faktiki istehsal xrcind man saatna dn cmi lav xrc $4*5 saat= 20 $
Mssis haqqnda aadak mlumatlar verilib:

Department Department
1 2
Bdcd nzrd
tutulan
Qaim msrfi 100000 man 50000 man
Man srfi (saat) 50000 3000
mk srfi (saat) 20000 12500
Faktiki ntic
Qaim msrfi 132000 man 38000 man
Man srfi (saat) 40000 4200
mk srfi (saat) 28000 12000

Man srfi (saat) 6 1

mk srfi (saat) 2 4
 Hlli:
Birinci mrhl- Department 1

OAR 100000man 2man / m.s.

50000m.s.

Department 2

OAR 50000man 4man / e.s.

12500e.s

kinci mrhl - lav xrci hesablamaq n faktiki srf olunan saat

gstricisini hesabladmz OAR msalna vurmalyq.

Department 1 v Department 2
($2/m.s.* 6m.s.)+($4/.s.* 4 .s.) = $28/ mhsul
III mrhl - Over/under absorption rate

Nzrd tutulan q.m. Department 1 Department 2

OAR* Faktiki ntic 2 man*40000=80000 man 4 man *12000=48000 man

Faktiki srf olunmu q.m. 132000 man 38000 man

Aa 52000 man Yuxar 10000 man