Celik Yapilarin Tasarimi

ELK YAPILARIN
TASARIM VE YAPIM
KURALLARI
1
NDEKLER
BLM 1 GENEL ESASLAR

1.1 Kapsam
1.2 lgili Standart ve Ynetmelikler
1.2.1 Genel
1.2.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik
1.2.3 Yapsal elik Boru ve Kutu Profiller
1.2.4 Yapsal elik Elemanlarn ekil ve Boyutlar
1.2.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar
1.2.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak
1.2.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak
BLM 2 MALZEME
2.1 Yapsal elik
2.1.1 Malzeme zellikleri
2.1.2 Sneklik Koulu
2.1.3 Tokluk
2.2 Bulon, Somun ve Pullar
2.3 Ankraj ubuklar
2.4 Kaynak malzemesi
2.5 Balkl elik Ankrajlar
BLM 3 MALAT VE MONTAJ
3.1 Genel
3.2 Hesap Raporu ve Uygulama Projelerine likin Kurallar
3.2.1 Proje Hesap Raporu
3.2.2 Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar
3.3 malat
3.3.1 Kaynakl Yapm
3.3.2 Bulonlu Yapm
3.3.3 Basn Etkisindeki Dm Noktalar
3.3.4 Kolon Ayaklarnn Hazrl
3.3.5 Ankraj Bulonlar iin Delik Hazrl
3.3.6 Tahliye Delikleri
3.3.7 malat Srasnda Boyama
2
3.4 Montaj
3.4.1 Yerleimin (Uygulamann) Dorulanmas
3.4.2 antiyede (Sahada) Kaynak lemi
3.4.3 antiyede Boya lemi
BLM 4 KALTE KONTROL
4.1 Genel
4.2 malat ve Yklenici Kalite Kontrol Program
4.3 elik Yapya Ait Belgeler
BLM 5 ELK YAPILARIN TASARIMINDA TEMEL LKELER
5.1 Genel Esaslar
5.2 Tasarm Prensipleri
5.2.1 Snr Durumlar
5.2.2 Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT)
5.2.3 Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT)
5.2.4 Stabilite
5.2.5 Birleimlerin Tasarm
5.2.6 Kullanlabilirlik Snr Durumlar in Tasarm
5.2.7 Kirilerde Yeniden Dalm
5.2.8 Diyafram ve Yk Aktarma Elemanlarnn Tasarm
5.2.9 Betona Ankraj Tasarm
5.2.10 Yapsal Btnlk in Tasarm
5.2.11 Gllenme in Tasarm
5.2.12 Yorulma in Tasarm
5.2.13 Korozyon Etkileri in Tasarm
5.3 Ykler ve Yk Birleimleri
5.3.1 Yk ve Dayanm Katsaylar (YDKT) ile Tasarm
5.3.2 Gvenlik Katsaylar (GKT) ile Tasarm
5.4 Eleman Enkesit zellikleri
5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas
5.4.1.1 Rijitletirilmemi Enkesit Paralar
5.4.1.2 Rijitletirilmi Enkesit Paralar
5.4.2 Kutu ve Boru Enkesitli Elemanlarn Tasarm Et Kalnl
5.4.3 Kaypsz ve Net Enkesit Alan Hesab
3
BLM 6 STABLTE TASARIMI
6.1 Genel Esaslar
6.2 kinci Mertebe Teorisinin Dayand Esaslar
6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar
6.2.2 Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas
6.2.2.1 Geometrik n Kusurlarn Dorudan Doruya Modellenmesi
6.2.2.2 Geometrik n Kusurlar in Fiktif Yklerin Kullanlmas
6.2.3 Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas
6.3 Genel Analiz Yntemi le Tasarm
6.3.1 Yntemin Uygulama Snrlar
6.3.2 Gerekli Dayanm Hesab
6.3.3 Stabilite Kontrolleri
6.4 Burkulma Boyu Yntemi le Tasarm
6.4.2 Gerekli Dayanm Hesab
6.5 Yaklak kinci Mertebe Analizi
6.5.1 Uygulama Snrlar
6.5.2 Hesap Esaslar
6.5.2.1 P- Etkileri in B1 Arttrma Katsays
BLM 7 EKSENEL EKME KUVVET ETKS
7.1 Genel Esaslar
7.1.1 Narinlik Oran Snr
7.1.2 Kaypsz ve Net Enkesit Alan
7.1.3 Etkin Net Enkesit Alan
7.2 ekme Kuvveti Dayanm
7.2.1 Akma Snr Durumu
7.2.2 Krlma Snr Durumu
7.3 Yapma Enkesitli ekme Elemanlar
BLM 8 EKSENEL BASIN KUVVET ETKS
8.1 Genel esaslar
8.1.2 Tasarm Esaslar
4
8.2 Basn Kuvveti Dayanm
8.2.1 Eilmeli Burkulma Snr Durumu
8.2.2 Burulmal ve Eilmeli-Burulmal Burkulma Snr Durumu
8.3 Tek Korniyerden Oluan Basn Elemanlar
8.4 Yapma Enkesitli Basn Elemanlar
8.5 Narin Enkesitli Basn Elemanlar
8.5.1 Narin Enkesit Paralarnda Etkin Genilik
8.5.2 Boru Enkesitli Elemanlarda Etkin Alan
BLM 9 ELME MOMENT ETKS
9.1 Genel Esaslar
9.2 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt I- ve U-
Enkesitli Elemanlar
9.2.2 Yanal Burulmal Burkulma Snr Durumu
9.3 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt Gvdeli ve Kompakt
Olmayan veya Narin Balkl ift Simetri Eksenli I-Enkesitli Elemanlar
9.3.2 Yerel Burkulma Snr Durumu
9.4 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisinde Kompakt veya Kompakt Olmayan
Gvdeli Dier I- Enkesitli Elemanlar
9.4.2 Basn Balnn Yerel Burkulma Snr Durumu
9.4.3 Basn Bal Akma Snr Durumu
9.4.4 ekme Bal Akma Snr Durumu
9.5 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisinde ift ve Tek Simetri Eksenli Narin
Gvdeli I-Enkesitli Elemanlar
9.5.2 Basn Balnn Yerel Burkulma Snr Durumu
9.6 Zayf Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisinde I- ve U-Enkesitli Elemanlar
9.6.1 Yanal Akma Snr Durumu
9.7 Kutu Enkesitli Elemanlar
9.7.2 Balk Yerel Burkulma Snr Durumu
5
9.7.3 Gvde Yerel Burkulma Snr Durumu
9.8 Boru Enkesitli Elemanlar
9.9 Simetri Dzleminde Yk Etkisindeki ift Korniyer ve T-Enkesitli Elemanlar
9.10 Eilme Etkisindeki Tek Korniyer Elemanlar
9.10.3 Korniyer Kolu in Yerel Burkulma Snr Durumu
9.11 Dolu Enkesitli Elemanlar
9.12 Simetri Ekseni Olmayan Enkesitler
9.13 Kirilerin Tasarmnda Dier Esaslar
9.13.1 ekme Balndaki Deliklerin Eilme Momenti Dayanma Etkisi
9.13.2 Tek Simetri Eksenli I-Enkesitli Eilme Elemanlar
9.13.3 Yapma I-Enkesitli Kirilerin Gvde Elemannn ve Takviye Levhalarnn Balk
Levhalarna Birleimi
9.13.4 Yapma Enkesitli Eilme Elemanlar
9.13.5 Kirilerde Yeniden Dalm in Yanal Olarak Desteklenmeyen Uzunluk
BLM 10 KESME KUVVET ETKS
10.1 Genel Esaslar
10.2 ekme Alan Etkisinin Gznne Alnmad Gvdeleri Rijitlenmi veya Rijitlenmemi
Elemanlar
10.2.1 Kesme Kuvveti Dayanm
10.2.2 Dey Ara Rijitlik Levhalar
10.3 ekme Alan Etkisi
6
10.3.3 ekme Alan Etkisinde Dey Ara Rijitlik Levhalar
10.6 Tek Korniyerler ve T-Enkesitli Elemanlar
10.7 Balklarna Paralel Dorultuda Kesme Kuvveti Etkisinde Tek veya ift Simetri Eksenli
Elemanlar
10.8 Gvde Boluklu Kiriler
BLM 11 BLEK ETKLER
11.1 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.1 Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.2 Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.1.3 Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt Enkesitli
Hadde Elemanlar
11.2 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki Dier Elemanlar
11.3 Burulma Etkisindeki Elemanlar ve Burulma, Eilme, Kesme ve/veya Eksenel Kuvvetin
Ortak Etkisindeki Elemanlar
11.3.1 Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar
11.3.2 Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Boru ve
Kutu Enkesitli Elemanlar
11.3.3 Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitler Dndaki
Dier Tm Elemanlar
11.4 ekme Etkisindeki Delik Kayb eren Balk Enkesitlerinde Kopma
BLM 12 KOMPOZT ELEMANLAR
12.1 Kapsam
12.2 Genel Esaslar
12.2.1 Beton ve Beton elii
12.2.2 Kompozit Kesitlerin Karakteristik Dayanmlarnn Belirlenmesi
12.2.2.1 Plastik Gerilme Dalm Yntemi
12.2.2.2 ekildeitirme Uygunluk Yntemi
12.2.2.3 Elastik Gerilme Dalm Yntemi
12.2.2.4 Etkin Gerilme ekildeitirme Yntemi
12.2.3 Malzeme Snrlar
12.2.4 Beton Dolgulu Kompozit Kesitlerin Yerel Burkulma Snflandrmas
12.2.5 Stabilite Tasarmnda Gerekli Dayanmn Hesab in Rijitlikler
12.3 Eksenel Kuvvet Etkisi
12.3.1 Betona Gml Kompozit Elemanlar
7
12.3.1.1 Minimum Kurallar
12.3.1.2 Basn Dayanm
12.3.1.3 ekme Dayanm
12.3.1.4 Kuvvet Aktarm
12.3.1.5 Detaylandrma Kurallar
12.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.4 Eilme Momenti Etkisi
12.4.1 Genel Esaslar
12.4.1.1 Etkin Genilik
12.4.1.2 Yapm Aamasnda Dayanm
12.4.1.3 elik Ankrajl Kompozit Kirilerin Eilme Rijitlii
12.4.2 Balkl elik Ankrajl veya elik U-Profil Ankrajl Kompozit Kiriler
12.4.2.1 Pozitif Eilme Momenti Dayanm
12.4.2.2 Negatif Eilme Momenti Dayanm
12.4.2.3 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
12.4.2.4 elik Kiri ile Betonarme Deme Arasnda Kuvvet Aktarm
12.5 Kesme Kuvveti Etkisi
12.5.1 Betona Gml ve Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.5.2 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
12.6 Eksenel Kuvvet ve Eilme Momentinin Bileik Etkisi
12.6.1 Yntem 1: Blm 11.1.1 e Gre Eksenel Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
12.6.2 Yntem 2: Gelitirilmi Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve
Eilme Momenti Etkileimi
12.7 Eksenel Kuvvet Altnda Yk Aktarm
12.7.1 Yk Geii
12.7.1.1 Ykn Dorudan elik Elemana Etkimesi
12.7.1.2 Ykn Dorudan Beton Enkesite Etkimesi
12.7.1.3 Kuvvetin Betona ve elik Elemana Ayn Anda Etkimesi
12.7.2 Yk Aktarm Mekanizmalar
8
12.7.2.1 Dorudan Mesnetlenme ile Yk Aktarm
12.7.2.2 elik Ankrajlar ile Yk Aktarm
12.7.2.3 Aderans ile Yk Aktarm
12.7.3 Yk Gei Uzunluu ve Konstrktif Esaslar
12.7.3.1 Betona Gml Kompozit Elemanlar
12.7.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
12.8 elik Ankrajlar
12.8.2 Kompozit Kirilerde elik Ankrajlar (Kayma Elemanlar)
12.8.2.1 Balkl elik Ankrajlarn Dayanm
12.8.2.2 elik U-Profil Ankrajlarn Dayanm
12.8.2.3 Gerekli elik Ankraj Says
12.8.2.4 Detaylandrma Koullar
12.8.3 Kompozit Etkileim in elik Ankrajlar
12.8.3.1 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma Dayanm
12.8.3.2 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn ekme Dayanm
12.8.3.3 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma ve ekmenin Ortak
Etkisinde Etkileimli Dayanm
12.8.3.4 Kompozit Etkileim in Detaylandrma Koullar
BLM 13 BRLEMLER VE BRLEM ARALARI
13.1 Genel Esaslar
13.1.2 Basit (Mafsall) Birleimler
13.1.3 Moment Aktaran Birleimler
13.1.4 Mesnet Noktalarnda Basn Etkisindeki Elemanlar
13.1.5 Yapsal elik Ekleri
13.1.6 Kaynak Ulam Delikleri
13.1.7 Kaynak ve Bulonlarn Yerleimi
13.1.8 Bulonlarn Kaynaklarla Birlikte Kullanm
13.1.9 Yksek Dayanml Bulonlarn Perinlerle Birlikte Kullanm
13.1.10 Bulonlu ve Kaynakl Birleimlerde Snrlamalar
13.2 Kaynaklar
13.2.1 Kt Kaynaklar
13.2.1.1 Etkin Alan
13.2.1.2 Snrlamalar
9
13.2.2 Ke Kaynaklar
13.2.2.1 Etkin Alan
13.2.2.2 Snrlamalar
13.2.3 Dairesel ve Oval Dolgu Kaynaklar
13.2.3.1 Etkin Alan
13.2.3.2 Snrlamalar
13.2.4 Dayanm
13.2.5 Kaynaklarn Birlikte Kullanm
13.2.6 Kaynak Metali iin Koullar
13.3 Bulonlar
13.3.1 Genel
13.3.2 Normal Bulonlar
13.3.3 Yksek Dayanml Bulonlar
13.3.4 Bulonlarn Karakteristik ekme ve Kayma Gerilmesi Dayanmlar
13.3.5 Bulon Delii Boyutlar ve Uygulamas
13.3.6 Minimum Bulon Aral
13.3.7 Eleman Kenarna Minimum Uzaklk
13.3.8 Maksimum Bulon Aral ve Kenara Uzaklk
13.3.9 Bulonlarn ekme ve Kesme Kuvveti Dayanmlar
13.3.10 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Ezilme Etkili Birleimler
13.3.11 Srtnme Etkili (Kayma Kontroll) Birleimlerde Yksek Dayanml Bulonlar
13.3.12 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Srtnme Etkili Birleimler
13.3.13 Bulon Delii Ezilme Dayanm
13.4 Elemanlarn Birleen Enkesit Paralar ve Birleim Elemanlarnn Dayanmlar
13.4.1 ekme Etkisinde Dayanm
13.4.2 Kayma Etkisinde Dayanm
13.4.3 Blok Krlma Dayanm
13.4.4 Basn Etkisinde Dayanm
13.4.5 Eilme Etkisinde Dayanm
13.5 Besleme Levhalar
13.5.1 Kaynakl Birleimlerde Besleme Levhalar
13.5.1.1 nce Besleme Levhalar
13.5.1.2 Kaln Besleme Levhalar
13.5.2 Bulonlu Birleimlerde Besleme Levhalar
13.6 Mesnet Ezilme Dayanm
10
13.7 Kolon Ayaklar ve Beton zerine Mesnetlenme
13.8 Ankraj ubuklar ve Betona Yerleimi
13.9 Blgesel Kuvvetler Etkisindeki Balk ve Gvde Enkesit Paralarnn Dayanmlar
13.9.1 Balkta Yerel Eilme
13.9.2 Gvdede Yerel Akma
13.9.3 Gvdede Yerel Buruma
13.9.4 Gvdede Yanal telenerek Burkulma
13.9.5 Gvdede Basn Etkisinde Burkulma
13.9.6 Gvde Panel Blgesinde Kayma Etkisi
13.9.7 Blgesel Kuvvetler iin Rijitlik Levhas lave Uygulama Koullar
13.9.8 Blgesel Kuvvetler iin ift Gvde Levhas lave Uygulama Koullar
13.10 ekme Elemanlarnn Mil Birleimleri
13.10.1 ekme dayanm
13.10.2 Geometrik Koullar
BLM 14 BORU VE KUTU ENKESTL ELEMANLARIN
BRLEMLER
14.1 Levhalarn Boru ve Kutu Profillere Birleimleri
14.2 Boru ve Kutu Profillerden Oluan Kafes Sistem Birleimleri
14.3 Boru ve Kutu Profillerin Moment Aktaran Birleimleri
14.4 Levhalarn ve rg Elemanlarnn Kutu Enkesitli Elemanlara Birleimlerinin
Kaynaklar
BLM 15 KULLANILABLRLK SINIR DURUMLARI N
TASARIM
15.1 Genel Esaslar ve Yk Birleimleri
15.2 Dey Yerdeitirme (Sehim) Kontrolleri
15.3 Yatay Yerdeitirme Kontrolleri
15.4 Dey Titreim Kontrolleri
15.5 Rzgar Etkisi Altnda Konfor Kontrolleri
15.6 Scaklk Deimelerinden Kaynaklanan Yerdeitirmeler
BLM 16 ELEMANLARDA STABLTE BALANTILARI
16.1 Genel Esaslar
16.2 Kolonlarda Stabilite Balantlar
16.2.1 apraz Yanal Stabilite Balants
16.2.2 Noktasal Yanal Stabilite Balants
16.3 Kirilerde Stabilite Balantlar
11
16.3.1 Yanal Stabilite Balants
16.3.1.1 apraz Stabilite Balants
16.3.1.2 Noktasal Stabilite Balants
16.3.2 Burulma Stabilite Balants
16.3.2.2 Srekli Stabilite Balants
16.3.3 Yanal ve Burulma Stabilite Balantlarnn Birlikte Kullanm
16.4 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Elemanlarda Stabilite
Balantlar
EK-1 SU BRKMES (GLLENME) ETKS
EK-2 YORULMA ETKS
EK-2.1 Genel Esaslar
EK-2.2 Maksimum Gerilme ve Gerilme Aralnn Hesaplanmas
EK-2.3 Elemanlar ve Kaynakl Birleimlerde Yorulma
EK-2.4 Bulonlu Birleimlerde Yorulma
EK-3 DYAFRAMLAR VE YK AKTARMA ELEMANLARI
EK-4 NERLEN KAYNAKLAR
12
SMGELER
ABM Esas metal enkesit alan.
Ab Bulon di almam gvde enkesiti karakteristik alan.
Abi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman enkesit alan.
Abj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman enkesit alan.
Ac Tm enkesit beton alan.
Ac Etkin genilik iindeki betonarme deme alan.
Ae Etkin net alan.
Ae Enkesit paralarnn azaltlm etkin genilii,be, ile hesaplanan etkin alanlarn
toplam.
Afc Basn bal enkesit alan.
Afg ekme bal kaypsz enkesit alan.
Afn ekme bal net enkesit alan.
Aft ekme bal enkesit alan.
Ag Kaypsz enkesit alan.
Ag Kompozit eleman enkesit alan.
Agv Kesme gerilmesi etkisindeki kaypsz enkesit alan.
An Eleman net enkesit alan.
Ant ekme etkisinde net alan.
Anv Kesme etkisinde net alan.
Apb Ezilmede esas alnan alan.
As elik eleman enkesit alan.
Asa Balkl kayma eleman enkesit alan.
Asf Kesme krlmas yzeyi etkili alan.
Asr Srekli yerletirilmi donatlarn alan.
Asr Etkin genilik iindeki boyuna donat alan.
At Bulonlar ve di alm ubuklarda net alan.
Aw Tm enkesit ykseklii ile hesaplanan gvde alan, dtw.
Awe Etkin kaynak alan.
Awei Her bir kaynak parasnn etkin alan.
A1 Yk etkisindeki beton alan.
A1 Beton yzeyine merkezi olarak mesnetlenen taban levhas yzey alan.
A2 Merkezi yk etkisindeki, taban levhas geometrisine benzer beton yzeyinin
maksimum alan.
B Kutu enkesitli elemann birleim dzlemine dik genilii.
13
B Kutu enkesitli profilin birleim dzlemine dik genilii.
Bb Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
Bbi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman genilii.
Bbj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman genilii.
Bp Levhann birleim dzlemine dik olarak llen genilii.
B1 P- etkisini dikkate alan bytme katsays
B2 P- etkisini dikkate alan bytme katsays
C Boru ve kutu enkesitli elemanlarn burulma sabiti
Cb Yanal burulmal burkulma snr durumunda moment dzeltme katsays
Cd Bkm noktasndaki stabilite destek elemannn gerekli rijitlik ve dayanm iin
bytme katsays
Cf Yorulma snf iin katsay
Cm Edeer sabit moment yaylna dntrme katsays
Cp Dz atlardaki birincil (ana) eleman iin gllenme esneklii katsays
Cr Gvdede yanal telenme burkulma katsays
Cs Dz atlarda ikincil eleman iin gllenme esneklii katsays
Cv Kesme kuvveti etkisinde gvde burkulma katsays
Cw arplma sabiti.
D Boru enkesiti d ap.
G Karakteristik sabit yk etkisi.
Db Boru enkesitli rg eleman d ap.
Du Srtnme etkili birleimlerde, uygulanan ortalama bulon nekme kuvvetinin
belirlenen minimum bulon nekme kuvvetine oran
E elik elastisite modl (200 000 MPa)
1.5
Ec Beton elastisite modl ( 0.043wc fck , MPa)
Es elik elastisite modl (200 000 MPa)
EIeff Kompozit kesit etkin rijitlii.
Fc Mevcut snr gerilme, (YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik
gerilmesi)
Fca Dikkate alnan noktadaki eksenel kuvvet mevcut snr gerilmesi, (Eksenel kuvvet
etkisinde YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik gerilmesi).
Fcbw,Fcbz Dikkate alnan noktadaki eilme momenti mevcut snr gerilmesi (Eilme
etkisinde YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenlik gerilmesi).
Fcr Kritik gerilme.
Fcry y-ekseninin simetri ekseni olmas halinde bu eksen etrafnda hesaplanan kritik
eilmeli burkulma gerilmesi.
Fcrz Kritik burulmal burkulma gerilmesi.
14
Fe Elastik burkulma gerilmesi.
Fex Kuvvetli asal eksen etrafnda eilmeli burkulmada elastik gerilme.
FE Kaynak metali karakteristik ekme dayanm.
Fey Zayf asal eksen etrafnda eilmeli burkulmada elastik gerilme.
Fez Burulmal burkulma elastik gerilmesi.
Fin Karakteristik aderans gerilmesi, (0.40 MPa)
FL Eilme etkisinde basn balnda azaltlm akma gerilmesi.
Fn Karakteristik gerilme.
FnBM Esas metalin karakteristik gerilmesi.
Fnt Karakteristik ekme gerilmesi.
Fnt Kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak elde edilen azaltlm karakteristik ekme
gerilmesi.
Fnv Karakteristik kayma gerilmesi.
Fnw Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
FSR Gvenli gerilme aral.
FTH Gvenli gerilme aralnn alt snr deeri.
Fu Karakteristik ekme dayanm.
Fy Karakteristik akma gerilmesi.
Fyb Boru veya kutu enkesitli rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fybi Bindirmeli K-birleimde stteki rg eleman karakteristik akma gerilmesi.
Fybj Bindirmeli K-birleimde alttaki rg eleman karakteristik akma gerilmesi.
Fyf Baln karakteristik akma gerilmesi.
Fyp Levhann karakteristik akma gerilmesi.
Fysr Donat eliinin karakteristik akma gerilmesi.
Fyst Rijitletirici elemann karakteristik akma gerilmesi.
Fyw Gvdenin karakteristik akma gerilmesi.
G eliin kayma modl, (77 200 MPa)
H Eilme sabiti.
H H telenmesini meydana getiren kat kesme kuvveti.
H Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hbi Bindirmeli K-birleimde stteki rg elemannn ykseklii.
I Atalet momenti.
Ic Kompozit enkesit elastik tarafsz eksenine gre beton enkesitin atalet momenti.
Id kincil elemanlara mesnetlenen elik at kaplamas enkesitinin 1 metre
geniliinin atalet momenti.
15
Ip Su birikmesi etkisinin gznne alnmas iin ana elemanlarn atalet momenti.
Is Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre elik enkesitin atalet momenti.
Is Su birikmesi etkisinin gznne alnmas iin ikincil elemanlarn atalet momenti.
Isr Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre donat ubuklarnn atalet
momenti.
Ist Tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu kenara gre veya ift rijitlik
levhas iin gvde kalnl ortasndan geen eksene gre dey rijitlik levhas
enkesitlerinin atalet momenti.
Ist1 ekme alan etkisi gznne alnmadan, gvde levhasnn kayma dayanmn
arttrmak iin Blm 10.2.2 ye gre hesaplanan ara rijitlik levhas enkesitinin
gerekli atalet momenti.
Ist2 Dey ara rijitlik levhalar ile oluturulan panel blgelerinde diyagonal ekme
alanlarnn dayanmlarnn da dikkate alnabilmesi iin dey ara rijitlik
levhalarnn minimum atalet momenti.
Ix, Iy Asal eksenlere gre atalet momenti.
Iy Dzlem d atalet momenti.
Iyc Basn balnn y-eksenine gre atalet momenti.
Iz Korniyerler (Kebentler) iin zayf asal eksende atalet momenti.
J Burulma sabiti.
K Burkulma katsays.
Kx x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma iin burkulma katsays.
Ky y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma iin burkulma katsays.
Kz Burulmal burkulma iin burkulma katsays.
K1 Eilme dzleminde elemann u noktalarnda yanal telenme olmad
varsaymyla hesaplanan burkulma katsays.
L Kat ykseklii.
L Eleman boyu.
L Yanal telenmesi nlenmemi eleman uzunluu.
L Aklk.
L Kafes kirilerde eksenlerin kesiim noktalar arasndaki eleman uzunluu.
Lb Basn bal yanal telenmesi ve enkesit burulmasnn nlendii noktalar
arasndaki eleman uzunluu.
Lb Stabilite elemanlarnn destekledii noktalar arasndaki mesafe.
Lb Ykn uygulanma noktasndaki balklardan her biri iin yanal olarak
desteklenmeyen uzunluun by.
Lbr Eksenel basn kuvveti, eilme momenti veya eksenel basn kuvveti ile eilme
momentinin ortak etkisi altndaki elemanlarn tasarmnda burkulma boyu.
Lm Blm 9.13.5 e gre kirite momentin yeniden dalm iin belirlenen yanal
olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
16
Lm Metot kayna uygulamasnda kaynak uzunluu.
Lp Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lp Su birikmesi etkisi iin birincil (ana) elemanlarn uzunluu.
Lpd Plastik analiz iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lr Elastik olmayan yanal burulmal burkulma durumu iin snr uzunluk.
Ls Su birikmesi etkisi iin ikincil(tali) elemanlarn uzunluu.
Lv Maksimum kesme kuvveti ile sfr kesme kuvveti arasndaki mesafe.
MA Yanal stabilite elemanlar arasndaki kiri uzunluunun noktasndaki momentin
mutlak deeri.
Ma GKT yk birleimleri altnda gerekli eilme momenti dayanm.
MB Yanal stabilite elemanlar arasndaki kiri uzunluunun noktasndaki momentin
mutlak deeri.
MC Yanal stabilite elemanlar arasndaki kiri uzunluunun noktasndaki momentin
mutlak deeri.
Mcx, Mcy Mevcut eilme momenti dayanm (YDKT iin tasarm veya GKT iin gvenli
eilme momenti dayanm).
Mcx Kuvvetli eksende eilmeye gre Cb=1.0 alnarak yanal burulmal burkulma snr
durumu iin hesaplanm, YDKT iin tasarm eilme momenti dayanm veya
GKT iin gvenli eilme momenti dayanm.
Mcx x-ekseninde eilmede ekme balnn krlma snr durumuna gre, YDKT iin
tasarm eilme momenti dayanm veya GKT iin gvenli eilme momenti
dayanm.
Me Elastik yanal burulmal burkulma iin snr eilme momenti, (Nmm)
Mlt erevenin sadece yanal telenmesi sonucu, YDKT veya GKT yk birleimleri
altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe en byk eilme momenti (Yanal
telenme momenti).
Mmaks Yanal stabilite elemanlar arasndaki kiri uzunluu boyunca en byk eilme
momentinin mutlak deeri.
Mn Karakteristik eilme momenti dayanm.
Mnt erevenin yanal telenmesinin nlendii varsaymyla, YDKT veya GKT yk
birleimleri altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe en byk eilme
momenti.
Mp Plastik eilme momenti.
Mr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe gerekli
eilme momenti dayanm.
Mr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda elde edilen gerekli eilme momenti
dayanm.
Mrb Stabilite destek elemannn YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan
gerekli eilme momenti dayanm.
17
Mr-ip rg elemanlarnda YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli
dzlem iin eilme momenti dayanm.
Mr-op rg elemanlarnda YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli
dzlem d eilme momenti dayanm.
Mrx ,Mry Gerekli eilme momenti dayanm.
Mrx Bulon deliklerinin bulunduu enkesitin gerekli eilme momenti dayanm.
Mu YDKT yk birleimi altnda gerekli eilme momenti dayanm.
My En d lifin akmasna kar gelen moment deeri.
My Eilme eksenindeki akma momenti.
Myc Basn bal en d lifinin akmasna kar gelen moment deeri.
Myt ekme bal en d lifinin akmasna kar gelen moment deeri.
M1 Dm noktalarnn yatay yerdeitirmesi nlenmi elemanlarda u
momentlerden kk olan.
M2 Dm noktalarnn yatay yerdeitirmesi nlenmi elemanlarda u
momentlerden byk olan.
Ni iinci kata uygulanan fiktif yk.
Ni lave yatay yk.
Ov Bindirmeli K- birleimde bindirme katsays
Pc Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (YDKT iin tasarm eksenel kuvvet dayanm
veya GKT iin gvenli eksenel kuvvet dayanm).
Pcy Eilme dzlemine dik burkulmada mevcut eksenel basn dayanm, (YDKT iin
tasarm eksenel basn dayanm veya GKT iin gvenli eksenel basn dayanm).
Pe Elastik kritik burkulma yk.
Pe,kat Gz nne alnan yatay yerdeitirme dorultusunda kattaki elastik kritik
burkulma yk.
Pey Zayf eksen etrafindaki burkulmada elastik kritik burkulma yk.
Pe1 Elemann eilme dzlemi iindeki elastik kritik burkulma dayanm.
Plt erevenin sadece yanal telemesine neden olan YDKT veya GKT yk
birleimleri altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe en byk eksenel
kuvvet.
Pmf Yanal telenmenin gz nne alnd dorultuda bir kattaki moment erevesine
ait kolonlarn toplam dey yk.
Pn Karakteristik eksenel kuvvet dayanm.
Pn Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm.
Pno ift simetri eksenli eksenel ykl kompozit elemanda enkesit eksenel basn
kuvveti dayanm.
Pnt erevenin yanal telenmesinin nlendii varsaymyla, YDKT veya GKT yk
birleimleri altnda ilgili elemanda oluan birinci mertebe en byk eksenel
kuvvet.
18
Pp Karakteristik ezilme dayanm.
Pr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan ikinci mertebe gerekli
eksenel kuvvet dayanm.
Pr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda elde edilen gerekli eksenel basn
dayanm.
Pr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli eksenel kuvvet
dayanm.
Pr Bulon deliklerinin bulunduu enkesitin gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Pr Kompozit elemann tasarmnda esas alnan d kuvvet (gerekli dayanm).
Prb Stabilite destek elemannn YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel
kuvvet dayanm.
Pro Boru ve kutu enkesitli balk elemannn, dm noktasnda daha kk basn kuvveti
etkisindeki taraf ile belirlenen gerekli eksenel kuvvet dayanm
Pkat Bir kata ait tm kolonlarn toplam dey yk.
Pu Balk elemannda YDKT yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet dayanm
Pu YDKT yk birleimleri iin gerekli eksenel basn kuvveti dayanm.
Py Akma snr durumunda eksenel kuvvet dayanm.
Q Hareketli yk etkisi
Q Basn etkisindeki tm enkesit iin gz nne alnan azaltma katsays (Qa Qs)
Qa Rijitletirilmi narin elemanlar iin azaltma katsays
Qct Balkl elik ankrajn mevcut ekme kuvveti dayanm.
Qcv Balkl elik ankrajn mevcut kesme kuvveti dayanm.
Qf Balk eleman - gerilme etkileim paremetresi
Qn Bir balkl elik ankrajn veya elik U-profil ankrajn karakteristik dayanm.
Qnt Balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm.
Qnv Balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Qrt Balkl elik ankrajn YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli ekme
kuvveti dayanm.
Qrv Balkl elik ankrajn YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli kesme
kuvveti dayanm.
Qs Rijitletirilmemi narin eleman iin azaltma katsays
R Erisel yzey yarap.
R Gllenme etkisi gznne alnmakszn, karakteristik yamur suyu ya da kar
yk.
Ra GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm.
RKK Yalnzca bir ift ke kaynak kullanlarak oluturulmu birleimler iin azaltma
katsays
Rg Balkl elik ankraj iin grup etkisini gznne alan katsay
19
RM P-nn P- zerindeki etkisini gznne alan katsay
Rn Karakteristik dayanm
Rnwl Eksenine paralel yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwt Eksenine dik yk etkisindeki ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnx Kaynak grubu karakteristik dayanmnn yatay bileeni.
Rny Kaynak grubu karakteristik dayanmnn dey bileeni.
Rp Balkl kayma eleman iin konum etki katsays
Rpc Gvde plastikleme katsays
Rpg Eilme dayanm azaltma katsays
RKNK Takviye edilen ya da takviye edilmeyen ksmi nfuziyetli enine kt kaynak iin
azaltma katsays
Rpt ekme balnn akma snr durumu iin gvde plastikleme katsays
Ru YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm,
S kincil elemanlar arasndaki uzaklk.
S Karakteristik kar yk etkisi.
Wec Eilme eksenine gre basn blgesi elastik mukavemet momenti.
We Eilme eksenine gre elastik mukavemet momenti.
Wip Dzlem ii eilmede kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti.
Wmin Eilme eksenine gre minimum elastik mukavemet momenti.
Wop Dzlem d eilmede kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti
Wxc ,Wxt Sras ile basn ve ekme blgeleri iin elastik mukavemet momenti.
Wex x-eksenine gre elastik mukavemet momenti.
Wey y-eksenine gre elastik mukavemet momenti.
Wp Eilme eksenine gre plastik mukavemet momenti.
Wpb rg elemannn eilme eksenine gre hesaplanan plastik mukavemet momenti.
Wpx x-eksenine gre plastik mukavemet momenti.
Wpy y-eksenine gre plastik mukavemet momenti.
Ta GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
Tb Tam ngerme iin bulona uygulanacak minimum nekme kuvveti.
Tc Mevcut burulma dayanm, (YDKT iin tasarm burulma dayanm veya GKT iin
gvenli burulma dayanm).
Tn Karakteristik burulma dayanm.
Tr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli burulma dayanm.
Tu YDKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli ekme kuvveti dayanm.
U Gerilme dzensizlii etki katsays
U Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleiminde kapasite kullanm oran.
20
Ubs Blok krlma snr durumunda kullanlan azaltma katsays.
Up Birincil (ana) elemanlar iin kullanlan gerilme indeksi.
Us kincil (tali) elemanlar iin kullanlan gerilme indeksi.
V Betonarme deme ve elik kiri arasnda elik ankrajlar ile aktarlan karakteristik
kesme kuvveti.
Vc Mevcut kesme kuvveti dayanm, (YDKT iin tasarm kesme kuvveti dayanm
veya GKT iin gvenli kesme kuvveti dayanm).
VC1 ekme alan etkisi gznne alnmadan, Blm 10.2.1 e gre karakteristik kesme
kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn (YDKT
iin tasarm kesme kuvveti dayanmlarnn veya GKT iin gvenli kesme kuvveti
dayanmlarnn) k.
VC2 ekme alan etkisi gznne alnarak, Blm 10.3.1 e gre karakteristik kesme
kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn (YDKT
iin tasarm kesme dayanmlarnn veya GKT iin gvenli kesme dayanmlarnn)
k.
Vn Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Vr Komu gvde panelleri iin YDKT veya GKT yk birleimleri ile elde edilen
gerekli kesme kuvveti dayanmlarnn by.
Vr YDKT veya GKT yk birleimleri altnda hesaplanan gerekli kesme kuvveti
dayanm.
Vr Kompozit elemanda elik ya da beton arasnda aktarlmas gerekli boyuna kesme
kuvveti.
Yi YDKT veya GKT yk birleimleri altnda i inci kata uygulanan dey yk.
a Ke kaynak etkin kalnl.
a Enine rijitlik levhalar aras net uzaklk.
a ok paral basn elemanlarnda balant levhalarnn aral.
a Kuvvet dorultusunda delik kenarndan eleman kenarna en ksa uzaklk.
a ekme etkisindeki levhann kalnl dorultusundaki kaynaklanmam kk
yzeyinin yarm uzunluu.
a Takviye levhasnn kirie balantsnda her iki kenar boyunca devam eden
kaynak uzunluu.
aw Gvde eleman narinlii etkisi
b Korniyerin basn etkisindeki kolunun uzunluu.
b I-enkesitler iin enkesit balk geniliinin yars, U enkesitler iin balk
genilii.
b Rijitletirilmemi basn elemannn genilii, rijitletirilmi basn elemannn
genilii.
b Korniyerin kaesme kuvveti etkisindeki kolunun uzunluu.
bcf Kolon balk genilii.
be Azaltlm etkin genilik.
21
be Mil birleimli elemann ekmede krlma snr durumu iin gznne alnan
kuvvete dik dorultuda delik kenarnda eleman kenarna olan uzaklk.
beoi Bindirmeli birleimde rg elemannn balk elemanna kaynakland yzeyinin
etkin genilii.
beov Bindirmeli birleimde bindirme yapan rg elemannn alttaki rg elemanna
kaynakland yznn etkin genilii.
bf Balk genilii.
bfc Basn bal genilii.
bl Korniyerin uzun kolunun boyu.
bs Korniyerin ksa kolunun boyu.
bs Tek tarafl rijitlik levhasnn genilii.
d Karakteristik bulon ap.
d Kesitin tm karakteristik ykseklii.
d ap.
db Kiri enkesit ykseklii.
db Bulon karakteristik gvde ap.
dc Kolon enkesit ykseklii.
e Kafes kiri birleimlerinde dmerkezlik.
emid-ht Balkl elik ankraj gvdesinin kenarndan itibaren hadve yksekliinin orta
noktasna kadar llen mesafe.
fck Beton karakteristik basn dayanm.
fo Gllenme etkisi gznne alnmakszn, karakteristik yamur suyu ya da kar yk
altnda hesaplanan gerilme.
fra YDKT veya GKT yk birleimleri altnda, dikkate alnan noktadaki en byk
eksenel gerilme.
frbw, frbz Gz nne alnan noktada YDKT veya GKT yk birleimleri altnda, dikkate
alnan noktadaki en byk eilme gerilmesi.
frv YDKT veya GKT yk birleimleri altnda, dikkate alnan noktadaki en byk
kayma gerilmesi.
g Bulon merkezleri aras yatay uzaklk.
g Ara uzaklkl K-birleimlerinde rg elemanlarnn, kaynak kalnlklar gznne
alnmakszn, kollar arasndaki mesafe.
h Rijitletirilmi basn elemannn genilii.
h Kesme kuvveti etkisindeki eleman ykseklii.
h Hadde rnleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak
elde edilen balklar arasndaki net gvde ykseklii, yapma enkesitli elemanlar
iin bulon eksenleri veya kaynaklar arasndaki net ykseklik.
hc Hadde profillerinde, arlk merkezi ile basn balnn i yzndeki erilik
bitim noktas arasndaki uzakln iki kat.
22
hc Yapma enkesitlerde, arlk merkezi ile basn balndaki en yakn balant
elemanlar sras veya baln i yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln
iki kat.
ho I-enkesitte balk arlk merkezleri aras mesafe.
hp Plastik tarafsz eksen ile basn balndaki en yakn balant elemanlar sras
veya baln i yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln iki katna eit olan
mesafe.
hr ekillendirilmi elik sac karakteristik hadve ykseklii.
i Atalet yarap.
ii Her parann minimum atalet yarap.
io Kayma merkezine gre hesaplanan polar atalet yarap.
ii Kuvvetli eksen eilme momenti nedeniyle I enkesitin basn balnn ve
gvdenin basn altndaki alannn 1/3 dikkate alnarak dey eksene gre
hesaplanan atalet yarap.
its Etkin atalet yarap.
ix x-eksenine gre atalet yarap.
ix ift korniyerlerde birletirilen kola paralel geometrik eksene gre atalet yarap.
iy y-eksenine gre atalet yarap.
iz Zayf asal eksene gre atalet yarap.
k Baln d yzeyinden gvde dz ksmnn balad noktaya kadar olan uzaklk.
kc Rijitletirilmemi narin elemanlar iin katsay
ksv Srtnme etkili birleimlerde bileik ekme ve kesme etkisini gznne alan
katsay
kv Gvde levhas kayma burkulmas katsays
l Kaynak uzunluu.
l Birleim uzunluu.
lb Mesnetlenme uzunluu.
lc Bulon deliinin kenarndan komu bulon deliinin kenarna ya da malzemenin
kenarna olan, yk dorultusundaki net uzaklk.
lca elik U-enkesitli ankraj eleman uzunluu.
le Kutu enkesit kaynak dayanm hesabnda kullanlan, toplam etkili ke ve kt
kaynak uzunluu.
lov rg elemanlarnn balk elemanna baland birleim yzeyinde iki rg
elemann st ste binme uzunluu.
lp Bindirme yapan rg elemann balk eleman birleim yzeyindeki izdm
uzunluu.
n Aklk boyunca noktasal yerdeitirmeyi nleyen destek eleman says
n mm bana den di says
23
nb Uygulanan ekme kuvveti etkisindeki bulon says
ns Srtnme etkili birleimlerde kayma dzlemi says
nSR Tasarm mr boyunca oluacak gerilme tekrar
p Vida adm, (di bana mm)
s Bulon deliklerinin merkezleri arasndaki yatay uzaklk.
t Eleman kalnl.
t Korniyer kol kalnl.
t Dikdrtgen dolu enkesitli elemann eilme eksenine paralel genilii.
t Birletirilen eleman kalnl.
t Levha kalnl.
t Dolgu malzemesinin toplam kalnl.
t Kutu ve boru enkesitli elemanlarn et(cidar) kalnl.
tb Kutu ve boru enkesitli elemanlarn tasarm et kalnl.
tbi Bindirmeli birleimde stteki rg eleman kalnl.
tbj Bindirmeli birleimde alttaki rg eleman kalnl.
tcf Kolon balk kalnl.
tf Balk kalnl.
tf elik U profil ankraj eleman balk kalnl.
tfc Basn bal kalnl.
tp Levha kalnl.
tst Gvde rijitlik levhas kalnl.
tw Gvde kalnl.
tw rg elemann veya levhann evresine uygulanan kaynan en kk etkin
kalnl.
tw elik U-profil ankrajn gvde kalnl.
w Takviye levhas genilii.
w Ke kaynak enkesiti kenar boyutu.
w Asal eksen eilmesi ile ilgili alt indis
w Levha genilii.
w ekme etkisindeki levhada kalnlk dorultusundaki ke kaynak kol uzunluu
wc Beton birim hacim arl, (1500 wc 2500 kg/m3)
wr ekil verilmi elik sacn ortalama hadve genilii
x Kuvvetli eksen etrafndaki eilme ile ilgili alt indis
xo ,yo Arlk merkezine gre kayma merkezi koordinatlar.
x Birleimdeki dmerkezlik.
24
y Zayf eksen etrafindaki eilme ile ilgili alt indis
z Asal eksen etrafndaki eilme ile ilgili alt indis
YDKT ve GKT yk birleimleri iin edeer dzeltme katsays
Eksenel ykl elemanlarn u birleimlerinde etkin kaynak uzunluu hesab iin
azaltma katsays
Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran.
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran.
T Stabilite destek sisteminin toplam rijitlii.
br Stabilite destek sisteminin gerekli rijitlii.
ef K-birleimlerde etkin genilik oran.
eop Kutu enkesitli elemanlarn kafes sistem birleimlerinde etkin zmbalama
parametresi
sec Gvde arplma rijitlii, (N-mm/rad)
Tb Noktasal yerdeitirmeyi nleyen destek eleman gerekli burulma rijitlii.
w Ksa kol basn etkisinde ise pozitif ve uzun kol basn etkisinde ise negatif olarak
gznne alnan, farkl kollu korniyerler iin kesit zellii.
u Karakteristik ekme dayanm, Fu ya kar gelen birim ekildeitirme.
y Karakteristik akma gerilmesi, Fy ye kar gelen birim ekildeitirme, (y=Fy / E)
YDKT veya GKT yk birleimleri altnda birinci mertebe greli kat telemesi.
H Kat kesme kuvveti sonucu oluan birinci mertebe greli kat telemesi.
Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleiminde balk elemannn narinlik oran.
Kutu enkesitlerin K-birleimlerinde ara uzaklk oran.
Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi.
Yerel burkulma narinlik deeri.
p Kompakt elemanlar iin snr narinlik
pd Plastik tasarm iin snr narinlik
pf Kompakt balk iin snr narinlik
pw Kompakt gvde iin snr narinlik
r Kompakt olmayan eleman iin snr narinlik
rf Kompakt olmayan balk iin snr narinlik
rw Kompakt olmayan gvde iin snr narinlik
Srtnme etkili birleimlerde ortalama srtnme katsays
Dayanm katsays, (Blm 5den 16ya kadar olan ksmlarda belirtilmi olan)
B Betondaki eilme etkisi iin dayanm katsays
b Eilme etkisi iin dayanm katsays
25
c Basn kuvveti etkisi iin dayanm katsays
c Eksenel ykl kompozit kolonlar iin dayanm katsays
T Burulma etkisi iin dayanm katsays
t ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays
t Balkl elik ankrajn ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays
v Kesme kuvveti etkisi iin dayanm katsays
v Balkl kayma elemannda kayma etkisi iin dayanm katsays
Gvenlik katsays, (Blm 5den 16ya kadar olan ksmlarda belirtilmi olan)
B Betondaki eilme etkisi iin gvenlik katsays
b Eilme etkisi iin gvenlik katsays
c Basn kuvveti etkisi iin gvenlik katsays
c Eksenel ykl kompozit kolonlar iin gvenlik katsays
T Burulma etkisi iin gvenlik katsays
t ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays
t Balkl elik ankrajn ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays
v Kesme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays
sr Minimum enine donat oran
st Fyw/Fyst ve 1.0 deerlerinden byk olan
Kaynak boyuna eksenine gre ykn dorultu as,
Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
i i' nci kaynak elemannn boyuna eksenine gre ykn dorultu as,
b Rijitlik azaltma katsays.
26
KAVRAMLAR
Akma gerilmesi Malzemenin akma noktasna kar gelen gerilme deeri.
Akma momenti Eilme etkisindeki bir elemanda, en d lifin akma gerilmesine
ulat moment deeri.
Akma noktas Gerilme-ekildeitirme diyagramnda, gerilme deerinde art
olmakszn, malzemede ekildeitirme artnn devam ettii
nokta.
Akma Akma gerilmesine ulaldnda meydana gelen elastik olmayan
ekildeitirme.
Altlk levhas Tam nfuziyetli kt kaynaklarda kk blgesine kaynak
uygulanamad durumlarda, kaynak uzunluu boyunca
kullanlan levha, (karlama levhas).
Arttrlm yk Karakteristik yk deerinin yk katsaysyla arplmas ile elde
edilen yk.
Ba levhas Yapma kolon veya kirilerde birleen elemanlar arasnda
meydana gelen kesme kuvvetini aktaran rijit balantl levha.
Basit (mafsall) birleim Birletirilen elemanlarn arasnda birbirine gre dnmenin
nlenmedii varsaym ile eilme momentinin terkedildii
birleim.
Balkl elik ankraj Beton ile elik arasndaki yk aktarmn salamak iin
kullanlan, kompozit elemann elik bileenine kaynaklanm ve
beton bileenine gml olan balkl elik ankraj (kayma
eleman).
Balk eleman Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinde rg
elemanlarnn baland ana eleman.
Balk takviye levhas Bir elemann balna enkesit alann, mukavemet momentini
ve atalet momentini arttrmak amacyla bulonlu veya kaynakl
olarak balanan levha.
Belirli dnme kapasitesi Plastik moment kapasitesine kar gelen dnmenin 3 kat olarak
tanmlanan dnme miktar (max = 3p).
Besleme levhas (im) Birleimde temas veya ezilme yzeyleri arasnda oluabilecek
boluu doldurmak iin kullanlan ince levha.
Beton dolgulu kompozit eleman
i beton ile doldurulmu elik boru veya kutu enkesitli eleman.
Betona gml kompozit eleman
Betona gml elik hadde profil veya yapma kesitlerden
oluan kompozit eleman.
Bindirmeli birleim Paralel dzlemlerdeki elemanlarn st ste balanmasyla
oluturulan birleim.
Bir kenar erisel kt kaynak Erisel kenarl elemanlarn dzlem yzeylere temas ettii
noktalarda uygulanan kt kaynak enkesiti.
27
Birinci mertebe analiz Denge denklemlerinin ekildeitirmemi sistem geometrisi
zerinde yazld ve ikinci mertebe etkilerinin terkedildii
yapsal analiz yntemi.
Birleim ki ya da daha fazla eleman arasnda kuvvet aktarmnn
saland, birleen eleman ularnn, yzeylerinin veya
kenarlarnn birbirlerine birletii alan.
Birleim aralar Birleimi oluturan aralar (bulon (cvata), perin veya kaynak).
Birleim dzlemi Birleimde birleen elemanlarn eksenlerinin oluturduu
dzlem.
Birleim elemanlar Birleim alannda kullanlan korniyer, levha vb., balant
elemanlar
Blok krlma Birleimde, kuvvete dik dzlem boyunca ekme krlmasnn ve
kuvvete paralel dzlem boyunca kayma akmas veya kayma
krlmasnn meydana geldii snr durum.
Boyun blgesi Gvdeyi bala birletiren erisel blge.
Boyuna kayma kuvveti Kompozit kirite beton ve elik elemanlarn temas yzeyleri
arasnda, kiri ekseni boyunca oluan yatay kuvvet.
Basit skma Bulonlarn, birleen paralarn ortak yzeyleri arasnda dzgn
ve tam temas salanacak ekilde sklmas ilemi.
Burkulma dayanm Kararsz durum (stabilite kayb) snr dayanm.
Burkulma Kritik yk etkisinde, yapda veya bir yapsal elemanda ani
geometri deiimi ile oluan snr durum.
Burulmal burkulma Basn elemannn kayma merkezi ekseni etrafnda dnmesi ile
oluan burkulma ekli.
Burulmaya kar destek eleman
Kiri veya kolon enkesitinin burulmasn nlemek iin
konumlandrlan eleman.
aprazl ereve Tayc sistemin yatay yklere kar dayanmn ve stabilitesini
salayan, apraz elemanlardan oluan ereve sistemleri.
aprazl stabilite balants Bir ereve sisteminde iki katn greli yanal yerdeitirmesini
veya kiriin veya kolonun uzunluu boyunca komu iki noktann
birbirine gre hareketini kontrol eden destek sistemi (rnein,
diyagonal ve yatay elemanlar ile tekil edilen rg sistemi).
ekme alan etkisi Kiri gvdesi kesme dayanm hesabnda, dey ara rijitlik
levhalar ile oluturulan panel blgelerinde burkulma sonras
oluan diyagonal ekme alanlarnn dayanmlarnn da dikkate
alnd yntem.
ekme ve kesme krlmas Bulon veya benzeri birleim aracnda, krlmann ekme ve
kesme kuvvetinin ortak etkisi altnda ortaya kt gme snr
durumu.
elik ankraj Beton ile elik arasndaki yk aktarmn salamak iin
kullanlan, kompozit elemann elik bileenine kaynaklanm ve
28
beton bileenine gml olan balkl elik ankraj veya U-
profil ankraj eleman.
entik darbe deneyi Malzeme entik tokluunun lld standart darbe deneyi,
entik tokluu eliin gevrek krlmaya kar gsterdii dayanmn bir ls
(Charphy V-entik Darbe testi ile belirli bir scaklkta enerji
yutma yetenei).
ift erilik Kiriin, akl boyunca eilme etkisi altnda bir veya daha
fazla bkm noktasna sahip olmas.
ift erilikli eilme Kiri akl boyunca bir veya daha fazla bkm noktas
oluumuyla ortaya kan eilme ekildeitirmesi.
Dayanm (tama gc) snr durumu
Yap veya yap elemanlarnn tama kapasitelerinin sona erdii
snr dayanm durumu.
Dayanm katsays, YDKT de malzeme dayanmndaki belirsizlikleri, belirli bir
gvenlik ile hesaba katmak amacyla, karakteristik dayanm
deerlerini azaltmak iin ilgili snr durum esas alnarak
uygulanan 1.0 veya 1.0 den kk katsay.
Demiroksit tabakas Scak haddeleme sonucu profiller zerinde oluan tabaka.
Destek eleman Bir elemann desteklendii noktada dzlem d
yerdeitirmesine kar rijitlik ve dayanm salayan dier bir
eleman veya sistem.
Desteklenmeyen uzunluk Destek elemanlarnn arlk merkezlerinden llen, elemann
desteklenen noktalar arasndaki uzunluk.
Dikme (Diyafram dikmesi) Diyafram (deme) yklerinin yatay yk tayc sisteme
iletilmesini salayan eleman.
Diyafram plakas Dzlem ii kayma rijitlii ve dayanm olan, yklerin
destekleyici elemanlara aktarlmasn salayan plaka.
Diyafram Dzlem ii ykleri yatay yk tayc sisteme aktaran, at,
deme veya yatay dzlem apraz sistemi.
Diyagonal rijitlik levhas Kolon panel blgesinde diyagonal olarak dzenlenen gvde
rijitletiricisi.
Dorudan aderans etkileimi
Bir kompozit kesitte, elik ve beton arasnda kuvvet aknn
aderans gerilmeleri ile saland mekanizma.
Dorudan analiz yntemi kinci mertebe analizde, balang kusurlar ile dorusal
olmayan gerilmelerin etkilerini gznne alan yntem.
Dorusal olmayan analiz Malzemenin dorusal olmayan davrann gznne alan
yapsal analiz.
Dolgu kayna Oval veya dairesel alan deliklerin kaynak metali ile
doldurulmasyla oluturulan kaynak.
Dnme kapasitesi Elemanda tama snr durumuna kar gelen plastik dnmenin,
kesitte akmann balad andaki elastik dnmeye oran.
29
Dm noktas (birleim) levhas
Kafes sistem elemanlarnn birleimlerinde veya apraz
elemanlarn kiri ve kolonlara balantlarnda kullanlan levha
eleman.
Enine rijitlik levhas Kiri gvdesinde balklara dik konumlandrlan gvdeye
kaynakl levha.
Dey yk Yerekimi dorultusunda etkiyen ykler (rnein, sabit ve
hareketli ykler).
Dzlem d burkulma Yapsal elemanlarda eilme dzlemine dik burkulma snr
durumu.
Dzlem ii burkulma Bir yapsal elemann eilme dzlemi iindeki burkulma snr
durumu.
Eilmeli burkulma Basn elemannn, burulma veya arplma (enkesit
geometrisinde deiiklik) olmakszn, eilme ekildeitirmesi
ile ortaya kan burkulma ekli.
Eilmeli burulmal burkulma Basn elemannn enkesit geometrisinde deiiklik olmadan
eilme ve ayn anda burulma ekildeitirmesi ile ortaya kan
burkulma ekli.
Ek ki eleman parasn birletirmek amacyla, ularnda tekil
edilen bulonlu veya kaynakl birleim.
Elastik analiz Yk etkisinin kaldrlmas durumunda, yapnn
ekildeitirmemi ilk konumuna dnmesi varsaymna dayanan
yapsal analiz.
Elemann ekme dayanm Elemann tayabilecei maksimum ekme kuvveti.
Esas metal Kaynakla birletirilen eleman malzemesi.
Burkulma boyu Farkl u koullarna sahip kolonun, edeer burkulma
dayanmna sahip iki ucu mafsall kolon olarak gznne
alnmas durumu iin belirlenen boy (Etkin uzunluk).
Etkin elastik mukavemet momenti
Basn etkisindeki enkesit balnn etkin genilii ile
hesaplanan elastik mukavemet momenti.
Etkin genilik Levha veya demenin mevcut genilii iindeki niform
olmayan gerilme dalmn, ayn etkiyi meydana getirecek
niform gerilme dalmna dntrmek amacyla belirlenen
azaltlm genilik.
Etkin net alan ekme eleman u balantsnda dzensiz gerilme dalmnn
dikkate alnd azaltlm net alan.
Burkulma katsays, K Burkulma boyunun, desteklenen iki dm noktas arasndaki
uzunlua oran.
Ezilme Bulonlu birleimlerde birleen elemanlar arasndaki kayma
etkisinin, yerel basn kuvvetleriyle aktarlmasnda snr durum.
Ezilme(Yerel basn akmas) Ezilme etkileri ile oluan yerel basn akmas snr durumu.
30
Ezilme etkili birleim Birleim elemanlar arasnda kesme kuvvetlerinin ezilme ile
aktarld bulonlu birleim.
Fiktif (itibari) yk Stabilite analizinde balang kusurlarnn etkisini hesaba
katmak amacyla tanmlanan yatay yk.
Geometrik eksen Enkesitin gvde veya balk elemanna veya korniyer koluna
paralel eksen.
Gerekli dayanm Yapsal elemanda, YDKT veya GKT yk birleimleri ile
belirlenen i kuvvetler ve gerilmeler ile birlikte bu etkiler altnda
oluan ekildeitirmeler.
Gerilme dzensizlii Birleim blgesinde, elemanda veya birleim levhasnda ortaya
kan niform olmayan ekme gerilmesi dalm.
Gerilme ylmas Geometrideki ani deiiklikler veya yerel yk uygulamas
nedeniyle, ortalama gerilmenin belirli bir blgede daha byk
deere ulamas.
Gerilme kuvvetlerden oluan birim alana etkiyen kuvvet.
Gllenme Dz atlarda su birikmesi etkisi.
Gvde takviye levhalar Kiri veya kolon gvdesine tekil yklerin etkidii blgelerde
dayanm arttrmak iin gvdenin her iki tarafna eklenen
levhalar.
Gvde yanal telenme burkulmas
Tekil ykn uygulama noktasnda kiriin ekme ve basn
balklarnn birbirlerine gre yanal olarak yerdeitirmesi snr
durumu.
Gvenli dayanm Karakteristik dayanmn gvenlik katsaysna blnmesi ile elde
edilen dayanm, Rn /
Gvenli gerilme Gvenli dayanmn ilgili kesit zelliine (enkesit alan ya da
elastik mukavemet momenti gibi) blnmesi ile elde edilen
gerilme deeri.
Gvenlik katsaylar ile tasarm (GKT)
Yapsal gvenliin gvenlik katsaylar ile saland tasarm
yntemi.
Gvenlik katsaylar ile tasarm yk birleimleri
Gvenlik katsaylar ile tasarm yntemi iin, Blm 5.3.2 de
belirtilen yk birleimleri.
Gvenlik katsays, GKT da gvenlii salamak amacyla, karakteristik dayanm
deerlerini azaltmak iin ilgili gme snr durumu esas alnarak
uygulanan 1.0 veya 1.0 den byk katsay.
Isl kesim Gaz, plazma ya da lazerle yaplan kesim.
ki kenar erisel kt kaynak Erisel kenarl iki elemann temas ettii noktalarda uygulanan
kt kaynak enkesiti.
31
kinci mertebe etkisi Yap tayc sisteminin ve elemanlarn ekildeitirmi
geometrisi zerinde denge denklemlerinin yazlmas nedeniyle
ortaya kan i kuvvet etkisi (P- ve P-).
lave metal Kaynakl birleimi oluturan kaynak malzemesi.
Kaldrma kuvveti D ekme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimde, birleen
paralarn eilme ekildeitirmesi sonucunda bulonlara etkiyen
ilave kuvvet.
Kaplama Yapnn dn kaplayan rt.
Karakteristik akma gerilmesi
TS EN 10025 de tanmland ekilde malzeme iin belirlenen
akma gerilmesinin (dayanmnn) minimum snr deeri (elik
snfn tanmlamak iin kullanlan en kk akma gerilmesi
deeri).
Karakteristik boyut retim katologlarndan veya profil (enkesit) tablolarndan alnan
teorik retim boyutlar (rnein, balk kalnl, enkesit
alan,vb.).
Karakteristik ekme dayanm
TS EN 10025 de tanmland ekilde, malzeme iin belirlenen
ekme dayanmnn minimum snr deeri.
Karakteristik dayanm Yapnn veya yap elemanlarnn, ilgili yk etkisi iin,
karakteristik boyut ve karakteristik minimum malzeme
dayanmlar ile hesaplanan dayanm (dayanm faktr veya
gvenlik faktr uygulanmakszn).
Karakteristik yk statistiksel verilere dayanlarak ve belirli bir olaslk koulu ile
(ortalama yk deerinden byk olarak) hesaplanan yk etkisi.
Kayma Bulonlu birleimde, birleimin mevcut dayanmna
ulamasndan nce, birleen paralarn birbirine gre hareketi ile
ortaya kan snr durum.
Kayma burkulmas Dzlemi iinde kesme kuvveti etkisinde olan levha elemannn
ekildeitirmesi ile ortaya kan burkulma snr durumu
(rnein, kesme kuvveti etkisinde kiri gvdesi).
Kayma kontroll birleim Srtnme etkili birleim.
Kaynak kk Kaynak enkesitinde, birbirine birletirilen elemanlarn keisme
izgisindeki kaynak dip blm.
Kaynak yzeyi Tipik ke kaynak enkesitini oluturan teorik gen enkesitin
yzeyi.
Krlma (kopma) dayanm Yapsal eleman veya birleim elemanlarnda krlma ile ortaya
kan snr duruma kar gelen dayanm.
Ksmi nfuziyetli kt kaynak (KNK)
Kaynak metalinin birleen elemann tm kalnl boyunca
uygulanmad kt kaynak.
32
Kiri Eilme momenti etkisindeki tayc eleman.
Kolon aya elik kolonlarda yklerin st yapdan temele iletilmesini
salayan taban plakas ve birleim aralarnn btn.
Kolon Eksenel basn kuvvetinin etkin olduu tayc eleman.
Kompakt enkesit Yerel burkulma olmakszn, tm enkesitte akma gerilmesine ve
belirli dnme kapasitesine ulalmasn salayan enkesit.
Kompakt olmayan enkesit Yerel burkulma olmakszn, belirli dnme kapasitesine
ulalmadan, akma gerilmesine ulald enkesit.
Kompozit Yapsal elik ve beton elemanlarn birlikte almas durumu.
Kompozit kiri Betonarme deme ile birlikte alan yapsal elik kiri.
Ke kaynak Birletirilecek iki parann kesien yzeyleri arasndaki blgenin
ilave metal (kaynak metali) ile doldurulmasyla oluturulan
genellikle gen enkesitli kaynak.
Ke kaynak etkin kalnl Kaynak kknden kaynak yzeyine olan en ksa uzunluk.
Ke kaynak kenar boyutu Tipik ke kaynak enkesitini oluturan teorik gen enkesitin
kenar uzunluu.
Ke kaynak takviyesi Kt kaynaklara uygulanan ilave ke kaynak.
Krater Kaynak ileminin balang ve biti noktalarnda, genellikle
kaynan daha ince ve daha dk dayanml olduu ksm.
Kullanlabilirlik snr durumu
Yap elemanlarnda, ar ekildeitirme, yerdeitirme, ar
titreim vb. gibi, kullanm konforunu bozan etkileri kontrol eden
snr durum.
Kullanlabilirlik snr durumu yk birleimi
Kullanlabilirlik snr durumunun deerlendirildii yk
birleimi.
Kutu enkesit dz kenar genilii
Kutu enkesitli elemann karakteristik geniliinden iki d ke
yarapnn karlmas ile elde edilen genilik. Ke yarapnn
bilinmedii durumlarda toplam genilikten kalnln katnn
karlmas ile elde edilebilir.
Kuvvetli eksen Bir kesitin arlk merkezinden geen, en byk atalet
momentine sahip olduu asal eksen.
Kt kaynak Birletirilecek iki paradan kaynak az alan en az birinin,
kalnl boyunca kaynak metali ile doldurulmasyla oluturulan
kaynak.
Malzeme ekme dayanm EN 10025 de tanmland gibi elik malzemenin tayabilecei
maksimum ekme gerilmesi.
Mevcut dayanm YDKT iin tasarm dayanm veya GKT iin gvenli dayanm.
Mevcut snr gerilme YDKT iin tasarm gerilmesi veya GKT iin gvenli gerilme.
33
Moment aktaran birleim Birleen elemanlar arasnda eilme momentinin aktarld
birleim.
Moment aktaran ereve Elemanlarnn ve birleimlerinin esas olarak eilme momenti ve
kesme kuvveti etkisinde olduu, yapsal sistemin stabilitesini
dey ve yatay yklere kar dayanm salayan ereve sistemi.
Moment aktaran rijit birleim
Birletirilen elemanlar arasnda birbirine gre dnme olmad
varsaylan moment aktaran birleim.
Moment aktaran yar-rijit birleim
Birletirilen elemanlar arasndaki olas dnmeye kar gelen
momentin aktarld birleim.
Narin enkesit Elastik blgede yerel burkulma oluabilecek enkesit paralarna
sahip enkesit.
Negatif eilme momenti dayanm
Kompozit kirilerde betonarme demenin negatif eilme
momenti nedeniyle ekme etkisinde olduu durumda eilme
momenti dayanm.
Net alan Kesim veya alan delikler nedeniyle oluan enkesit kayplarnn
gznne alnd azaltlm (faydal) alan.
Noktasal destek eleman Birbirinden bamsz olarak ok sayda noktada oluturulabilen
ve komu destek elemanlar arasnda herhangi bir etkileim
olmakszn yanal telenmeyi veya arplmay kontrol eden
eleman.
Ortalama hadve genilii Soukta ekil verilmi deme sacnn ortalama hadve (di)
genilii.
Oval dolgu kayna Oval alan deliklerin kaynak metali ile doldurulmasyla
oluturulan kaynak.
ngermeli bulon Belirlenen minimum ngerilme kuvvetine gre kontroll skma
yntemi uygulanan bulon.
rg eleman Boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinde balk veya
ana elemana balanan dier eleman.
rg eleman ki ana elik eleman birbirine balamak amacyla kullanlan
diyagonal dorultulu levha, korniyer veya dier elik enkesitli
elemanlar.
Pandl kolon Yalnzca eksenel yk tayan iki ucu mafsall kolon.
Panel blgesi Kiri-kolon birleim blgesinde, kiri ve kolon balklarnn
snrlad kolon gvde blgesi.
P- etkisi Birleim noktalar (dm noktalar) arasndaki elemann
yapm olduu ekildeitirme nedeniyle, P eksenel kuvvetinin
oluturaca ikinci mertebe etkisi.
34
P- etkisi Bir sistemde, birleim noktalarnn (dm noktalarnn) greli
yerdeitirmesi nedeniyle, P eksenel kuvvetinin oluturaca
ikinci mertebe etkisi.
Plastik analiz Plastik davran esas alan yapsal analiz.
Plastik gerilme dalm yntemi
Kompozit enkesitin, beton ve elik bileenlerindeki gerilmelerin
tamamen dikdrtgen gerilme dalmna ulat varsaymna
dayanan enkesit analizi yntemi.
Plastik mafsal Elastik olmayan ekildeitirmelerin yld blge.
Plastik moment Enkesitin tmnde gerilmelerin akma gerilmesine ulat teorik
eilme momenti kapasitesi.
Pozitif eilme dayanm Kompozit kirilerde beton demenin pozitif eilme momenti
nedeniyle tam veya ksmi basn etkisinde olduu durumda
eilme momenti dayanm,
Raybalama Bulon delii apnn istenilen lye getirilmesi amacyla
uygulanan ilem.
Rijitlik levhas Yk dalm, kesme kuvvetinin iletilmesi veya levha
burkulmasnn snrlandrlmas amacyla elemana
kaynaklanm, genellikle korniyer veya levha olan yapsal
eleman.
Rijitletirilmemi enkesit paras
Ykn dorultusuna paralel bir kenar boyunca enkesitin dier
eleman ile dzlemi dnda snrlandrlm olan basn
etkisindeki eleman.
Rijitletirilmi enkesit paras
Ykn dorultusuna paralel iki kenar boyunca enkesitin dier
elemanlaryla dzlemi dnda snrlandrlm olan basn
etkisindeki eleman.
Rijitlik Uygulanan kuvvetin (momentin), bu kuvvete (momente) kar
gelen yerdeitirme (dnme) deerine oran ile tanmlanan, bir
yap veya elemann yerdeitirmeye kar dayanm.
Snr durum Yapda veya yapy oluturan elemanlarda, tama gc snr
durumunda dayanm kayb (yklma, kme) veya
kullanlabilirlik snr durumunda rijitlik kayb (ar
yerdeitirme, titreim) ile ortaya kabilecek olas gme
biimlerinin tmn ieren durum.
Souk ekil verilmi elik yap eleman
Isl ilem uygulanmakszn, ekil verme veya presleme ile elik
levhalardan retilen eleman.
Somunun dndrlmesi ile kontroll skma yntemi
Birleen yzeyler birbiriyle tam temas salayacak ekilde basit
skma ilemi uygulandktan sonra, tm yksek dayanml
35
bulonlara ait somunlarn bulon apna ve uzunluuna bal
olarak belirlenen bir oranda dndrlmesi ile gerekli nekme
kuvvetinin uyguland yntem.
Stabilite balants Yapsal elemanlarn yanal burkulma veya yanal burulmal
burkulma boyunu snrlandrmak amacyla tasarlanan yanal
destek eleman veya sistemi.
Srtnme etkili (kayma kontroll) birleim
Bulonlarn kontroll sklmasyla birleen elemanlarn temas
yzeylerinde oluan basn kuvveti ve srtnme etkisi ile kayma
kuvvetinin aktarld ve birleen paralarn birbirine gre
hareket etmedii varsaymna dayanarak tekil edilen bulonlu
birleim.
Srtnme yzeyi Birleen elemanlar arasnda kayma kuvvetinin aktarld temas
yzeyi.
ekil verilmi elik deme sac
Deme betonu iin kalp olarak kullanlan soukta ekil
verilmi elik deme sac.
Tahribatsz deney Malzeme zarar grmeden ve malzeme veya elemanlarn
btnl etkilenmeden uygulanan kontrol yntemi.
Tam nfuziyetli kt kaynak (TNK)
Kaynak metalinin birleim enkesitinin kalnl boyunca
uyguland kt kaynak.
Tasarm cidar(et) kalnl Boru ve kutu enkesitler iin Blm 5.4.2 de tanmlanan cidar
(et) kalnl.
Tasarm izimleri Tasarm amacyla hazrlanan planlar, kesitleri ve detaylar
ieren izimler.
Tasarm dayanm Karakteristik dayanmn dayanm katsaysyla arplmas ile elde
edilen dayanm, Rn.
Tasarm yk YDKT veya GKT yk birleimlerine gre tanmlanan yk,
Tek erilikli eilme Kiri akl boyunca bkm noktas olumakszn meydana
gelen eilme ekildeitirmesi.
Ters sehim Dolu gvdeli veya kafes kirilerde d yk etkisinde meydana
gelecek sehimi dengelemek iin retim veya montaj srasnda
verilen ters erilik.
U dn Ayn dzlemde bir ke etrafnda devam eden ke kaynak
uzunluu.
U gvde paneli Sadece bir tarafnda bitiik gvde paneli olan u panel.
Uygunluk kesimi Yap elemanlarnn birleiminde balantnn uygun tekili iin
balklara uygulanan kesip-karma ilemi.
Yanal burulmal burkulma Bir eilme elemannda enkesitin eilme dzlemine dik yanal
telenerek ayn anda kayma merkezi etrafnda dnmesi ile
ortaya kan burkulma ekli.
36
Yanal teleme Yapnn yanal yerdeitirmesi.
Yanal telenme burkulmas erevenin yanal yerdeitirmesi nedeniyle ortaya kan
burkulma snr durumu.
Yap dokmanlar Proje hesap raporu ve tasarm izimleri ile elik uygulama
projesi ve ilgili standartlarn tm.
Yapsal analiz Yap mekanii ilkeleri gznne alnarak elemanlarda veya
birleimlerdeki yk etkilerinin belirlenmesi.
Yapsal bileen Eleman, birleim arac, birleim eleman veya bunlarn
birleimi.
Yapsal elik TS EN 10020 de tanmlanan elik elemanlar.
Yapma eleman (veya enkesit) Yapsal elik elemanlarn birbirlerine kaynaklanmas veya
bulonla (veya perinle) birletirilmesi ile oluturulmu yapma
eleman (veya enkesit).
Yatay yk tayc sistem Tm yap sisteminin stabilitesini ve yatay yklere kar
dayanmn salamak amacyla tasarlanan yapsal sistem.
Yatay yk Yatay dorultuda etkiyen yk. (rnein, rzgar veya deprem
yk),
YDKT yk birleimleri Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm yntemi iin, Blm
5.3.1 de belirtilen yk birleimleri.
Yerel akma Elemanda yerel olarak belirli bir alanda meydana gelen akma.
Yerel burkulma Enkesitin basn etkisindeki elemanlarnn (rnein, balk veya
gvde eleman) burkulmas ile ortaya kan snr durum.
Yerel eilme Tekil yatay kuvvet etkisi altnda kesitin balk elemannda
meydana gelen byk ekildeitirme ile ortaya kan snr
durum.
Yerel gvde burumas snr durumu
Tekil yk veya mesnet tepkisi etkisindeki blge iinde gvde
levhas yerel gme snr durumu
Yorulma Tekrarl hareketli yk etkisinde atlak oluumu ile ortaya kan
gevrek krlma snr durumu.
Yk etkisi Kullanm sresi boyunca yapya etkileyebilecek yklerin yapsal
elemanlarda oluturduu i kuvvet bileenleri, gerilmeler ve
ekildeitirmeler.
Yk katsays YDKT de gvenliin salanmas amacyla, karakteristik yk
deerlerini arttrmak iin uygulanan 1.0 veya 1.0 den byk
katsaylar.
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT)
Yapsal gvenliin yk arttrma ve dayanm azaltma katsaylar
ile saland tasarm yntemi.
Yk Kullanm sresi boyunca yapy etkileyebilecek ve tasarmda
gznne alnmas gerekli olan eitli fiziksel etkiler (dey
37
ykler, rzgar, deprem vb. yatay ykler, farkl temel oturmalar,
scaklk deiiklikleri, vb. sonucu oluan etkiler).
Zayf eksen Bir kesitin arlk merkezinden geen, en kk atalet
momentine sahip olduu asal eksen.
KISALTMALAR
YDKT Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm
GKT Gvenlik Katsaylar ile Tasarm
TNK Tam Nfuziyetli Kt Kaynak
KNK Ksmi Nfuziyetli Kt Kaynak
KK Ke Kaynak
38
BLM 1 GENEL ESASLAR
Bu blmde elik yaplarn tasarm ve yapm kurallar ynetmeliinin kapsam ve genel
esaslar verilmekte, ynetmelikte dorudan veya dolayl olarak referans verilen Ulusal ve
Uluslararas standart, ynetmelik ve normlar sralanmaktadr.
Bu blm aadaki alt blmlerden olumaktadr.
1.1 Kapsam
1.2 lgili Standart ve Ynetmelikler
1.1 KAPSAM
Bu ynetmelik, yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn ve yap

sistemlerinin, kullanm amalarna uygun olarak, yeterli bir gvenlikle tasarmna ve
yapmna ilikin yntem, kural ve koullar iermektedir.
Burada verilen ynetmelik kurallar esas olarak bina tr elik yap sistemlerini kapsamakla
beraber, dey ve yatay yk tayc elemanlar ieren dier elik yap sistemlerine de benzer
ekilde uygulanabilmektedir. Bu ynetmelik, eleman kalnlklar en az 4.0mm olan elik yap
sistemlerini kapsamaktadr.
Deprem blgelerinde yaplacak elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarndan
oluan bina tayc sistemlerinin depreme dayankl olarak tasarmnda, bu ynetmelikte
verilen kural ve koullara ek olarak, ilgili Deprem Ynetmelii kurallar da yerine
getirilmelidir.
Bu ynetmelikte verilen yntem, kural ve koullar, ynetmeliin yaynndan itibaren, TS 648
ve TS 3357 standardlarnda yer alan ilgili yntem, kural ve koullarn yerini alacaktr.
Bu ynetmelikte yer almayan hususlara ilikin kurallar ile alternatif analiz ve tasarm
yntemleri, bilimsel ve/veya deneysel verilerle desteklenmek ve yetkililerce onaylanmak
koulu ile kullanlabilirler.
1.2 LGL STANDART VE YNETMELKLER
Bu ynetmelik kapsam iinde bulunan yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap
elemanlar ve yap sistemlerinin tasarmnda referans verilen balca standart ve ynetmelikler
aada sralanmtr.
1.2.1 Genel
TS 498: 1997 Yap Elemanlarnn Boyutlandrlmasnda Alnacak Yklerin
Hesap Deerleri
TS EN 1991 1 3 : 2009 Yaplar zerindeki Etkiler Blm 1 3: Genel etkiler, kar
ykleri
TS EN 1991 1 4 : 2005 Yaplar zerindeki Etkiler Blm 1 4: Genel etkiler, rzgar
etkileri
DBYBHY: 2015 Deprem Blgelerinde Yaplacak Binalar Hakknda Ynetmelik
TS 500: 2000 Betonarme Yaplarn Tasarm ve Yapm Kurallar
TS EN 1090 1 : 2011 elik Yap Uygulamalar Blm 1: Yapsal Bileenlerin
Uygunluk Deerlendirme Gerekleri
39
TS EN 1090 2: 2011 elik ve Alminyum Yap Uygulamalar Blm 2: elik
Yaplar iin Teknik Gerekler
1.2.2 Scak Haddelenmi Kaynaklanabilir Yapsal elik
TS EN 10025 1: 2004 Scak haddelenmi yapsal elik mamulleri Blm 1: Genel
teknik teslim artlar
TS EN 10025 2: 2004 Scak haddelenmi yapsal elik mamulleri Blm 2:
Alamsz yapsal elikler iin teknik teslim artlar
Normalize edilmi/normalize edilmi haddeli ve
kaynaklanabilen ince taneli yapsal elikler iin teknik teslim
artlar
Termomekanik haddeli, kaynaklanabilir ince taneli yapsal
eliklerin teknik teslim artlar
Gelitirilmi atmosferik korozyon dayanml yapsal elikler iin
teknik teslim artlar
TS EN 10025 6: 2004 Scak haddelenmi yapsal elikler Blm 6: Su verilmi ve
temperlenmi durumdaki yksek akma dayanml yapsal
elikten imal edilmi yass mamuller iin teknik teslim artlar
1.2.3 Yapsal elik Boru ve Kutu Profiller
TS EN 10210 1: 2006 Scak haddelenmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim
artlar
TS EN 10219 1: 2006 Souk ekillendirilmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 1: Teknik teslim
artlar
1.2.4 Yapsal elik Elemanlarn ekil ve Boyutlar
TS EN 10029: 2010 Scak haddelenmi 3 mm veya daha kaln elik levhalar Boyut,
ekil ve toleranslar
TS EN 10034: 1993 Yapsal elik I ve H kesitler ekil ve boyut toleranslar
TS EN 10279: 2000 Scak haddelenmi elik U Profilleri ekil ve boyut
toleranslar
TS EN 10051: 2010 Srekli scak haddelenmi, kaplanmam, alaml veya
alamsz elikten retilmi levha, sac ve geni eritler Boyut
ve ekil toleranslar
TS EN 10056 1: 1998 Yapsal elik eit ve farkl kollu korniyerler Blm 1:
Boyutlar
TS EN 10056 2: 2005 Yapsal elik eit ve farkl kollu korniyerler Blm 2: ekil ve
boyut toleranslar
40
TS EN 10210 2: 2006 Scak haddelenmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 2: Toleranslar,
boyut ve kesit zellikleri
TS EN 10219 2: 1997 Souk ekillendirilmi alamsz ve ince taneli eliklerden imal
edilmi yapsal boru ve kutu profiller Blm 2: Toleranslar,
boyutlar ve kesit zellikleri
TS EN 10058 2: 2003 Genel kullanm iin scak haddelenmi yass elik ubuklar
Boyut ve ekil toleranslar
1.2.5 Bulonlar, Somunlar ve Pullar
TS EN 14399 1: 2006 nyklemeli yksek mukavemetli yapsal cvatalama
dzenekleri Blm 1: Genel gereklilikler
dzenekleri Blm 2: nykleme uygunluk deneyi
dzenekleri Blm 3: HR Sistemi Altke bal cvata ve
somun dzenekleri
dzenekleri Blm 4: HV Sistemi Altke bal cvata ve
somun dzenekleri
dzenekleri Blm 5: Dz rondelalar
dzenekleri Blm 6: Dz haval rondelalar
TS EN 14399 7: 2007 nyklemeli yksek dayanml yapsal cvatalama takmlar
Blm 7: HR sistemi Hava bal cvata ve somun takmlar
Blm 8: HV sistemi Altke bal cvata ve somun takmlar
Blm 9: HV veya HR sistemi Yk gstergeli pullar
Blm 10: HRC sistemi nekme kuvveti iin tasarlanm
bulon ve somun takmlar
TS EN ISO 898 1: 2013 Karbon elii ve alaml elikten imal edilmi balant
elemanlarnn mekanik zellikleri Blm 1: Cvatalar, vidalar
ve saplamalar
TS EN ISO 4014: 2012 Altke bal civatalar Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4016: 2013 Altke bal civatalar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 4017: 2014 Altke bal vidalar Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4018: 2011 Altke bal vidalar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 4032: 2013 Altke normal somunlar (Stil 1) Mamul kalitesi A ve B
TS EN ISO 4033: 2012 Altke somunlar Mamul kalitesi A ve B
41
TS EN ISO 4034: 2013 Altke somunlar Mamul kalitesi C
TS EN ISO 7040: 2013 Alt ke somunlar Metal olmayan emniyet elemanl, stil1
Mukavemet snf 5, 8 ve 10
TS EN ISO 7042: 2013 Altke somunlar Kendinden Emniyetli Tamam metal, stil
2 Mukavemet snf 5, 8, 10 ve 12
TS EN ISO 7719: 2013 Altke somunlar Kendinden Emniyetli Tamam metal, stil1
Mukavemet snf 5, 8 ve 10
TS EN ISO 7089: 2003 Dz rondelalar Normal seriler Mamul kalitesi A
TS EN ISO 7090: 2003 Dz rondelalar Haval Normal seriler Mamul kalitesi A
TS EN ISO 7091: 2003 Dz rondelalar Normal seriler Mamul kalitesi C
TS EN ISO 10511: 2013 Alt ke bal ince somunlar Kendinden emniyetli Metal
olmayan emniyet elemanl
TS EN ISO 10512: 2013 Balama elemanlar Altke somunlar Metal olmayan
emniyet elemanl, stil1, metrik dili, mukavemet snf 6, 8 ve 10
TS EN ISO 10513: 2013 Alt ke somunlar Kendinden emniyetli, tamam metal, stil2
metrik ince adml, mukavemet snf 8, 10 ve 12
1.2.6 Kaynak Malzemesi ve Kaynak
TS EN ISO 13479: 2004 Kaynak sarf malzemeleri Metalik malzemelerin ergitme
kaynanda kullanlan tozlar ve ilave metaller iin genel mamul
standard
TS EN ISO 14171: 2010 Kaynak sarf malzemeleri Alamsz ve ince taneli eliklerin
tozalt ark kayna iin tel elektrot, boru tipi zl elektrot,
elektrot/toz kombinasyonlar Snflandrma
TS EN ISO 14174: 2012 Kaynak sarf malzemeleri Tozalt ve elektocruf kaynaklar iin
tozlar
koruyucu gaz metal ark kayna iin tel elektrotlar ve ylm
kaynaklar Snflandrma
TS EN ISO 18275: 2012 Kaynak sarf malzemeleri Yksek mukavemetli eliklerin elle
metal ark kayna iin rtl elektodlar-Snflandrma
elle yaplan metal ark kayna iin rtl elektrodlar
Snflandrma
koruyucu gaz korumal ve korumasz metal ark kayna iin
boru eklindeki zl elektrodlar Snflandrma
TS EN ISO 9692-1: 2013 Kaynak ve benzer ilemler-Kaynak az hazrl iin tavsiyeler-
Blm 1: eliklerin el kayna, gaz kayna, TIG kayna ve
demet kayna
TS EN ISO 4063: 2010 Kaynak ve kaynakla ilgili ilemler-lemlerin adlandrlmas ve
referans numaralar
42
1.2.7 Balkl elik Ankrajlar ve Kaynak
TS EN ISO 13918: 2008 Kaynak Saplama ark kayna iin saplamalar ve seramik
ykskler
TS EN ISO 14555: 2014 Kaynak Metalik malzemelerin saplama ark kayna
43
BLM 2 MALZEME
Bu blmde yap elii, birleim aralar ve dier elik yap malzemesinin zellikleri ve ilgili
standart, norm ve ynetmelikler yer almaktadr. Bu blmde verilen malzeme karakteristik
deerleri retim standartlarnda verilen minimum deerlerdir.
2.1 Yapsal elik
2.2 Bulonlar, Somunlar ve Pullar
2.3 Ankraj ubuklar
2.4 Kaynak Malzemesi
2.5 Balkl elik Ankrajlar
Beton ve donat elii iin TS 500 de belirtilen ilgili malzeme zellikleri geerlidir.
2.1 YAPISAL ELK
2.1.1 Malzeme zellikleri

Bu standart, TS EN 10025 e uygun ekilde scak haddelenerek retilmi elik profiller ve
levhalar ile EN 10210 ve EN 10219 a uygun olarak retilen yapsal boru ve kutu enkesitli
elemanlarn oluturduu elik ve kompozit yaplarn tasarm esaslarn ierir. Bu standarttaki
kurallar Tablo 2.1A ve Tablo 2.1B de verilen elik snflar iin geerlidir. Tablo 2.1A ve
Tablo 2.1B deki deerler, tasarm hesaplarnda kullanlacak karakteristik deerlerdir.
TABLO 2.1A SICAK HADDELENM YAPISAL ELKLERDE
KARAKTERSTK AKMA GERLMES VE EKME DAYANIMI
Karakteristik kalnlk, t (mm)
Standart ve elik snf t 40mm 40mm < t 80mm
Fy (N/mm2) Fu (N/mm2) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2)
EN 10025-2
S235 235 360 215 360
S275 275 430 255 410
S355 355 510 335 470
S450 440 550 410 550
EN 10025-3
S275 N/NL 275 390 255 370
S355 N/NL 355 490 335 470
S420 N/NL 420 520 390 520
S460 N/NL 460 540 430 540
EN 10025-4
S275 M/ML 275 370 255 360
S355 M/ML 355 470 335 450
S420 M/ML 420 520 390 500
S460 M/ML 460 540 430 530
EN 10025-5
S235 W 235 360 215 340
S355 W 355 510 335 490
EN 10025-6
S460 Q/QL/QL1 460 570 440 550
44
TABLO 2.1B YAPISAL KUTU VE BORU PROFLLERDE KARAKTERSTK
AKMA GERLMES VE EKME DAYANIMI
Karakteristik kalnlk, t (mm)
Standart ve elik snf t 40mm 40mm < t 80mm
Fy (N/mm2) Fu (N/mm2) Fy (N/mm2) Fu (N/mm2)
EN 10210-1
S235 H 235 360 215 340
S275 H 275 430 255 410
S355 H 355 510 335 490
S275 NH/NLH 275 390 255 370

S355 NH/NLH 355 490 335 470
S420 NH/NLH 420 540 390 520
S460 NH/NLH 460 560 430 550
EN 10219-1
S235 H 235 360
S275 H 275 430
S355 H 355 510
S275 NH/NLH 275 370

S355 NH/NLH 355 470
S460 NH/NLH 460 550
S275 MH/MLH 275 360

S355 MH/MLH 355 470
S420 MH/MLH 420 500
S460 MH/MLH 460 530
2.1.2 Sneklik Koulu

Yapsal elik malzemesinin sneklii iin dikkate alnacak koullarn snr deerleri aada
tanmlanmaktadr.
(a) Karakteristik ekme dayanm, Fu nun karakteristik akma gerilmesi Fy ye oran, Fu / Fy
1.10 koulunu salayacaktr.
(b) Kopmaya kar gelen uzama oran %15 deerinden az olmayacaktr.
(c) u 15y koulu salanacaktr. (y = Fy / E)
2.1.3 Tokluk
ekme elemanlarnda gevrek gmenin nlenmesi amacyla, yapnn mr boyunca olumas
muhtemel en dk scaklkta minimum Charpy V Notch (CVN) (entik Dayanm)
deeri 27J olacaktr. Eksenel ekme ve eilme momentinin ekme bileeni etkisinde olan
kalnl 50mm yi aan enkesit paralarna sahip hadde profillerinin ve yapma enkesitlerin
eklerinin tam penetrasyonlu kt kaynak ile yaplmas durumunda, bu elemanlarn Charpy V
Notch (CVN) (entik Dayanm) deeri 21oC scaklkta minimum 27J olacaktr. Bu koul
bu elemanlarn bulonlu eklerinde uygulanmaz.
Ayrca, aadaki standartlarda belirtilen koullar da gznne alnacaktr.
TS EN 1993 1 10: 2005 elik yaplarn tasarm Blm 1 10: Malzeme tokluu ve
liflere dik yndeki zellikleri
TS EN 10164: 2004 Mamul yzeyine dik deformasyon zellikleri iyiletirilmi elik
mamuller Teknik teslim artlar
45
2.2 BULON, SOMUN ve PULLAR
Bulonlar, somunlar ve pullar, Blm 1.2.5 de verilen standartlara uygun olacaktr. Bu

standarttaki kurallar Tablo 2.2 de verilen bulon snflar iin geerlidir. Tablo 2.2 deki
deerler, tasarm hesaplarnda kullanlacak karakteristik deerlerdir.
TABLO 2.2 BULONLARIN KARAKTERSTK AKMA GERLMELER, Fyb VE
EKME DAYANIMLARI, Fub, (MPa)
Bulon snf 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 10.9

Fyb 240 320 300 400 480 640 900
Fub 400 400 500 500 600 800 1000
Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanmnn deneysel olarak belirlenmesi

koulu ile, perinlerin ekme, kayma ve ekme ve kaymann ortak etkisi altnda karakteristik
dayanmlar, Guide to Design Criteria for Bolted and Riveted Joints de belirtilen esaslara
uygun olarak belirlenecektir. Perin gvenli dayanmlar olaan bulonlar iin verilen esaslar
kullanlarak hesaplanacaktr.
2.3 ANKRAJ UBUKLARI
Ankraj ubuklarnn malzeme zellikleri, Blm 1.2.2 ve Blm 1.2.5 te verilen standartlara
uygun olacaktr. Ankraj ubuklarnn kesme etkisinin aktarlmasnda kullanlmas halinde,
karakteristik akma gerilmesi 640 N/mm2 deerini, aksi durumda, ise 900 N/mm2 deerini
amayacaktr.
2.4 KAYNAK MALZEMES
Kaynak malzemesi (ilave metal) zellikleri, Blm 1.2.6 da verilen standartlara uygun
olacaktr. Kaynak malzemesinin karakteristik akma gerilmesi ve ekme dayanm, kopmaya
kar gelen uzama oran ve minimum Charpy V Notch (CVN) (entik Dayanm)
deerleri, esas metal malzemesinin benzer deerlerinden daha az olmayacaktr.
2.5 BALIKLI ELK ANKRAJLAR
Bu ynetmelik kapsamnda elik betonarme kompozit yap elemanlarnda kullanlacak

balkl elik ankraj kayma elemanlarnn malzeme ve kaynak zellikleri, Blm 1.2.7 de
verilen standartlara uygun olacaktr.
46
BLM 3 MALAT VE MONTAJ
Hesap raporu ve uygulama projesi izimleri ile imalat ve montaj (yerinde uygulama) ilerinde
bu blmde belirtilen kurallar esas alnacaktr.
3.1 Genel
3.2 Hesap Raporu ve Uygulama Projelerine likin Kurallar
3.3 malat
3.4 Montaj
3.1 GENEL
elik yap sistemleri ve elik betonarme kompozit yaplarn yapsal elik elemanlarnn
imalat ve montaj aamalarna ait genel ve teknik esaslarn uygulamalarnda TS EN 1090 2
de verilen ilgili koullara uyulmas zorunludur.
Yapsal elik ilerinin imalat ve montajnda uygulanmas gereken genel ve teknik esaslar,
kalite kontrol ve ynetim ltleri TS EN 1090 2 Ek B de tanmlanan uygulama
snflarna gre verilmektedir. Uygulama snf proje yneticisi ve yapmcya danlarak,
tasarmc ve i sahibi tarafndan birlikte belirlenmelidir. Uygulama snf belirlenirken bu
ynetmelikte ve TS EN 1090 2 de verilen kurallara uyulacaktr.
elik yap uygulama snflar; EXC1, EXC2, EXC3 ve EXC4 eklinde tanmlanmaktadr.
Uygulamann nemi ve zorluu EXC1den EXC4e doru artar. Uygulama snf bir yapnn
tamamna, belirli bir ksmna veya belirli detaylarna uygulanabilir.
Uygulama snf Yap nem Snf, Hizmet Snf ve malat Snf gznne alnarak belirlenir.
TS EN 1990da uygulama asndan yap nem snf, CC1, CC2 ve CC3 olmak zere e
ayrlmtr ve Tablo 3.1de aklama ve rnekler ile tanmlanmaktadr.
TABLO 3.1 YAPI NEM SINIFLARI
nem Binalardan ve naat Mhendislii
Aklama
Snf Uygulamalarndan rnekler
Gmenin sonularnn ok nemli derecede
nsan hayat ve ekonomik adan nemi kabul edildii stadyum, konser salonu,
CC3 yksek dzeyde. alveri merkezi gibi umuma ak binalar ile
Sosyal ve evresel nemi ok byk. afet srasnda ve sonrasnda kullanlmas
gereken hastane ve kamu binalar gibi yaplar.
nsan hayat ve ekonomik adan nemi Gmenin sonularnn orta derecede kabul
CC2 orta dzeyde. edildii konutlar, i merkezleri ile dier kamu
Sosyal ve evresel nemi kayda deer. binalar.
nsan hayat ve ekonomik adan nemi
dk dzeyde. nsanlar barndrmayan tarm amal yaplar,
CC1
Sosyal ve evresel nemi az veya ihmal depolar, seralar.
edilebilir.
Yaplar, kullanm srasnda maruz kalabilecekleri etkilerin sonular asndan hizmet
snflarna ayrlmaktadr. Yaplar iin hizmet snflar, SC1 ve SC2 olmak zere, Tablo 3.2 de
tanmlanmaktadr.
47
TABLO 3.2 HZMET SINIFLARI N KRTERLER
Hizmet
Kriter
Snf
Depremsellii dk blgelerde konumlanan ve snrl sneklie sahip birleimleri olan
yaplar ve bileenleri.
SC1 Statik benzeri ykler altnda tasarlanm yaplar ve bileenleri (rnein binalar, TS EN
13001 1 e gre S0 snfna ait krenlerin etkileri gz nne alnarak tasarlanan yaplar ve
ve bileenleri.
Depremsellii orta ve yksek blgelerde konumlanan ve sneklik dzeyi yksek
birleimlere sahip olan yaplar ve bileenleri.
TS EN 1993 e gre yorulma etkileri gz nne alnarak tasarlanan yaplar ve bileenleri.
SC2
(rnein S1 ile S9 snfna ait krenler, rzgar yklerinden dolay titreime maruz kalan
yaplar, insan topluluklarnn veya makinalarn oluturduu titreimlere maruz kalan
yaplar.)
Yaplar, bileenlerinin imalat ve montaj uygulamalar asndan imalat snflarna
ayrlmaktadr. Yaplar iin imalat snflar, PC1 ve PC2 olmak zere, Tablo 3.3 te
tanmlanmaktadr.
TABLO 3.3 MALAT SINIFLARI N KRTERLER
malat
Kriter
Kategorisi
Herhangi bir elik snfndan imal edilen kaynaksz bileenler.
PC1
S355 ten kk elik snflarndan imal edilen kaynakl bileenler.
S355 ve st elik snflarndan imal edilen kaynakl bileenler.
antiyede kaynaklanarak montaj yaplan ve yap btnl iin esas olan bileenler.
PC2 malat esnasnda sl ilem uygulanarak veya scak ekillendirme ile imal edilen
bileenler.
zel u kesimli boru veya kutu enkesitli profillerden oluturulan kafes kiriler.
Yap uygulama snflar, yaplarn nem snflar iin Tablo 3.1, hizmet snflar iin Tablo
3.2 ve imalat snflar iin Tablo 3.3 esas alnarak Tablo 3.4 ile belirlenebilir.
TABLO 3.4 YAPI UYGULAMA SINIFLARI
Yap nem Snf CC1 CC2 CC3
Hizmet Snf SC1 SC2 SC1 SC2 SC1 SC2
malat PC1 EXC1 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC3
Snf PC2 EXC2 EXC2 EXC2 EXC3 EXC3 EXC4
3.2 HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN KURALLAR
elik ve elik - betonarme kompozit yap sistemleri projelerinin hesap raporlar ve uygulama
projesi izimlerinin sunumunda uyulmas gereken minimum kurallar aadaki blmlerde
aklanmtr.
3.2.1 Proje Hesap Raporu
Proje hesap raporunun banda projeye ait Tasarm lkeleri verilir. Tasarm ilkeleri en az
aadaki bilgileri iermelidir.
(a) Yapnn tayc sistemini aklayan krokiler.
(b) Tasarmda kullanlan standart ve ynetmelikler ile dier ilgili dokman bilgileri.
(c) Tasarma esas olan yk bilgileri (dey sabit ykler, ilave ykler, at ykleri, ara
ykleri, scaklk deimesi etkileri, kar ve rzgar ykleri, toprak itkileri ve dier ykler).
48
(d) Deprem blgelerinde ina edilecek binalar iin deprem parametreleri (deprem tehlikesi
snf, etkin yer ivmesi katsays, yerel zemin snf, tasarm deprem spektrumu, bina nem
katsays, tayc sistem davran katsays vb.).
(e) Uygulanan tasarm yntemi (YDKT: yk ve dayanm katsaylar ile tasarm veya GKT:
gvenlik katsaylar ile tasarm) ve ilgili yk birleimleri.
(f) Malzeme ve bulon snflar ile karakteristik dayanmlar ve kaynak metali dayanm
bilgileri.
(g) Temel zemininin cinsi, zemin tama gc veya emniyet gerilmesi ve dier ilgili zemin
parametreleri.
Yap sisteminin analiz ve boyutlandrma hesaplar ile stabilite (kararllk) kontrollarnn
yannda, birleim ve ek detaylar ile bunlara ait hesaplar proje hesap raporu kapsamnda
ayrntl, ak ve izlenebilir olarak verilecektir.
3.2.2 Uygulama Projesi izimlerine likin Kurallar
malat ve montaj aamalarn kapsayan uygulama projesi izimleri aamal olarak
hazrlanabilir. malat izimleri retim aamasndan nce hazrlanacak ve yap bileenlerinin
retimi ile ilgili, yerleimleri de dahil olmak zere, gereken tm bilgiler, bulon ve kaynaklara
ait tip ve boyut bilgileri ile birlikte izimlerde verilecektir. Montaj izimleri, uygulama
aamasndan nce hazrlanacak ve montaj iin gerekli tm bilgileri ierecektir.
(a) elik uygulama projesinde u izimler bulunacaktr.
(1) at demesi ve kat demelerine ait, geometrik boyutlar ve kotlar ieren genel
konstrksiyon planlar.
(2) Kolon aplikasyon (yerleim) planlar.
(3) Ankraj plan ve detaylar.
(4) Yeterli sayda cephe grnleri ve kesitler.
(5) Tm yapsal elemanlara (kiriler, kolonlar, aprazlar vs.) ait uygulama resimleri.
(6) Birleim ve eklerin prensip detaylar.
(b) Uygulama projesi izimleri en az aadaki bilgileri iermelidir.
(1) Yap uygulama snf,
(2) Pafta lekleri, l birimleri.
(3) Deprem blgelerinde ina edilecek olan elik binalarn tm genel konstrksiyon
planlarnda, tasarmda gznne alnan deprem parametreleri (deprem tehlikesi snf,
etkin yer ivmesi katsays, yerel zemin snf, bina nem katsays, tayc sistem davran
katsays, vb.).
(4) Tm izimlerde, projede kullanlan profil ve elik levhalar ile birleim ve eklerde
kullanlan malzeme ve bulon snflar, bunlarn karakteristik dayanmlar ve kullanlacak
kaynak metali ile ilgili bilgiler.
(5) Bulonlu birleim ve ek detaylarnda, kullanlan bulon snf, bulon ve delik aplar,
rondela ve somun zellikleri ile bulonlara uygulanacak ngerme kuvvetleri.
(6) Kesme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimlerde, di alm bulon gvdesinin kayma
(birleim) dzlemine gre konumunun belirtilmesi.
49
(7) Kaynakl birleim ve ek detaylarnda, uygulanacak kaynak tr, kaynak kalnl ve
uzunluu ile, kaynak az almas gereken kt kaynaklarda, kaynak aznn geometrik
boyutlar.
(8) Gerekli olan durumlarda, elemanlara verilecek olan ters sehimler ile ilgili bilgiler (ters
sehimin uygulanaca yer, dorultusu, yntemi ve miktar).
(9) Eleman boya bilgileri, boya uygulanmayacak elemanlar ve blgeleri.
(10) Srtnme yzeyi uygulamalar ile ilgili bilgiler.
3.3 MALAT
elik yap imalat, tasarmda belirtilen esaslara gre hazrlanm imalat projelerine gre
yaplacaktr. Bu standart kapsamndaki elik yap uygulamalarnn imalat, Blm 3.1 e gre
belirlenmi yap uygulama snf iin TS EN 1090 2 de istenen gereksinimleri
karlayabilecek kapasiteye ve deneyime sahip olduunu belgelendiren fabrikalar (atlye)
tarafndan yaplacaktr.
malatn her aamasnda, yapsal elik elemanlara uygulanacak kesim, delik ama, ekil
verme (n ekildeitirme, erilik ve dzletirme), tama, depolama ve eleman tanmlama
(markalama) ilemleri TS EN 1090 2 Blm 6 da verilen kurallara uygun olarak
gerekletirilecektir.
Kesimler erisel geiler oluturularak dzenlenecektir. ki dz kesimin bir noktada birletii
yzey, erisel bir yzey olarak deerlendirilmeyecektir. Kaynak ulam delikleri Blm
13.1.6 da belirtilen geometrik koullar salayacak ekilde oluturulacaktr. Kaynakl yapma
enkesitler ve hadde profillerinde, kaynak ulam delii erisel ksmnn sl etkili olarak
kesildii kaynak ulam delikleri ve kesilen kiri blgelerine kesim ileminden nce TS EN
1090 2 Blm 6.4.4 te tanmlanan ekilde n stma uygulanacaktr. Kaynakl yapma
enkesitler ile hadde profillerinde alan kaynak ulam deliklerinin yzeyi zmparalanacaktr.
3.3.1 Kaynakl Yapm
Kaynaklama teknii, iilik, grnm ve kaynak kalitesi ile uygun olmayan ilerin
dzeltilmesinde kullanlacak yntemler, Blm 13.2 deki deiiklikler haricinde, TS EN 1090
2 Blm 7 ile uyumlu olacaktr.
Blm 14 de verilen boru ve kutu enkesitli elemanlarn birleimlerinin kaynaklar TS EN
1090-2 Ek E e gre uygulanacaktr.
Kaynak ilemi iin ilgili dokmanlarda zellikle belirtilmedike veya ngrlen bir kenar
hazrlna yer verilmedii srece, makas yardmyla veya sl ilemle kesilen levha veya
profil kenarlarnn ilenmesine veya dzenlenmesine gerek yoktur.
3.3.2 Bulonlu Yapm
retim ve montaj aamalarnda elik elemanlarn birleimlerinde kullanlacak bulonlara ve
perinlere ait uygulama koullar ve kalite kabul kriterleri TS EN 1090 2 Blm 8 de
belirtilen koullar ile uyumlu olacaktr.
Bulon deliklerinin st ste getirilmesi srasnda kullanlacak kamalarn delikleri bytmesi
veya metali ezmesine izin verilmeyecektir. Delikler arasnda byk bir uyumsuzluun
bulunmas halinde ilgili elemanlarn kullanlmasna izin verilmeyecektir.
Blm 13.3 teki deiiklikler haricinde, yksek dayanml bulonlarn kullanlmasnda TS EN
1090 2 Blm 8 de belirtilen koullara uyulacaktr.
50
3.3.3 Basn Etkisindeki Dm Noktalar
Basn kuvvetinin temas yoluyla aktarlmas ngrlen dm noktalarnda, temas
yzeylerinin herbiri ilenerek hazrlanan paralardan tekil edilecektir.
3.3.4 Kolon Ayaklarnn Hazrl
Kolon tabanlar ve taban plakalar aada verilen koullara uygun olarak ilenecektir:
(a) Mesnetlenme bakmndan uygun temas salandnda, 50mm kalnlnda veya daha ince
levhalarn yzeyleri frezelenmeden kullanlmasna izin verilir. Kalnl 50mm yi aan ve
100mm den ince olan mesnet levhalarnn basn altnda dzletirilmesine, eer basn
uygulamak mmkn deilse, yzeyin frezelenmesine, aadaki (b) ve (c) maddelerinde
belirtilen durumlar dnda, dzgn bir temas yzeyi elde etmek amacyla izin verilir.
Kalnl 100mm yi aan levhalarn temas (mesnet) yzeylerinin, aadaki (b) ve (c)
maddelerinde belirtilen durumlar dnda, frezelenmesi salanacaktr.
(b) Temellerde, harla tam temas salanan mesnet ve kolon taban levhas alt yzeylerinin
frezelenmesine gerek yoktur.
(c) Kolonlarn taban levhalarna balantsnda tam nfuziyetli kt kaynak kullanlmas
halinde, bu levhalarn st yzeyinin frezelenmesine gerek yoktur.
3.3.5 Ankraj ubuklar iin Delik Hazrl
Ankraj ubuu delikleri TS EN 1090 2 Blm 6.6.3 ve Blm 11.2.3 te belirtilen kurallara
gre alacaktr.
3.3.6 Tahliye Delikleri
Kutu ve boru enkesitli elemanlarn, gerek montaj gerekse hizmet aamas srasnda, iinde su
birikmesi sz konusu olmas halinde, eleman ular kapatlacak ve tabanda tahliye deliklerinin
oluturulmas salanacaktr.
3.3.7 malat Srasnda Boyama
malat srasnda boya ilemi ve yzey hazrl TS EN 1090 2 Ek F de belirtilen koullara
uygun olarak yaplacaktr.
Temas yzeyleri hari olmak zere, fabrika imalatnn tamamlanmasndan sonra ulalamayan
yzeyler, montajdan nce temizlenerek boyanacaktr.
Bulonlarn ezilme etkili birleimlerinde temas yzeylerinin boyanmasna izin verilir.
Srtnme etkili birleimlerinde ise birleen yzeyler iin TS EN 1090 2 Blm 8 esaslar
uygulanacaktr.
lenmi yzeyler, montaj aamasndan nce karlabilen veya karlmasna gerek
duyulmayan bir zellie sahip korozyon nleyici bir kaplama malzemesiyle korunacaktr.
Tasarm belgelerinde baka bir ekilde belirtilmedike, kaynaklanan alandan itibaren 50mm
lik mesafe iindeki blge, dzgn kaynak uygulamasn engelleyecek veya kaynaklama
srasnda zararl gazlar retecek malzemelerden temizlenecektir.
3.4 MONTAJ
antiye koullarnn hazrlanmas, yapsal elik elemanlarn montaj ve antiyede yaplacak

dier iler TS EN 1090 2 Blm 9 da verilen kurallara uygun olarak yaplacaktr. Bu
kapsamda, TS EN 1090 2 Blm 6, 7, 8 ve 10 da verilen ilgili koullar da gznnde
bulundurulacaktr.
51
elik yap elemanlarnn ve sistemlerinin dey dorultudan sapma miktarlar, TS EN 1090
2 Ek D de belirtilen snr deerleri amayacaktr. Montaj devam ettii srece, yapnn,
etkimesi beklenen dier yklerle birlikte, sabit ykler ve montaj ykleri altnda gvenlii
salanacaktr. Ekipman ve herhangi bir uygulama nedeniyle yapnn maruz kalaca bir
yklemenin gerektirmesi halinde, TS EN 1090 2 Blm 9 uyarnca, geici desteklerin
kullanlmas salanacaktr. Bu ekildeki destekler, gvenlik iin gereken sre boyunca
yerinde braklacaktr.
3.4.1 Yerleimin (Uygulamann) Dorulanmas
Yapnn tm balanan elemanlar dzgn bir ekilde hizaya getirilene kadar kesin kaynaklama
ve bulonlama ilemi gerekletirilmeyecektir.
3.4.2 antiyede (Sahada) Kaynak lemi
Sahada kaynaklanacak yzeyler, kaynak kalitesini salayacak gereklilikte hazrlanacaktr. Bu
uygulama, retimin hemen arkasndan oluan kirliliin temizlenmesi ve hasarn giderilmesi
iin gereken hazrlklar da kapsayacaktr.
3.4.3 antiyede Boya lemi
Boyal yzeyler iin rtu ilemi, temizlik ve saha boya ilemi kabul edilen yerel uygulama
esaslarna uygun olarak tertip edilecektir. Bu dzenleme, szleme belgelerinde aka
belirtilecektir.
52
BLM 4 KALTE KONTROL
Bu blm yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap sistemlerinin ve elemanlarnn
kalite kontrol ve gvencesi iin gerekli minimum kurallar iermektedir. Beton ve donat
elii ile ilgili kalite kontrol ve gvencisi bu blmn kapsamnda deildir.
4.1 Genel
4.2 malat ve Yklenici Kalite Kontrol Program
4.3 elik Yapya Ait Belgeler
4.1 GENEL
malat ve montaj aamalarndaki ilerin kalite kontrol, imalat ve yklenici tarafndan TS

EN 1090 2 standardna uygun olarak gerekletirilecektir. Kalite gvencesi gerekli
yetkinlie sahip bamsz denetim kuruluu tarafndan salanacaktr. malat tamamlanm
elik yap elemanlarnn antiyeye sevki, tanmlanan toleranslar iinde hatasz ve kusursuz
olduklarnn belgelenmesinin ardndan salanacaktr.
4.2 MALATI ve YKLENC KALTE KONTROL PROGRAMI
malat ve yklenici, fabrika imalat ve antiye montaj kontrollerinin yaplmas ve

sertifikalandrlmas iin, TS EN 1090 2 standardna gre kalite dokman ve kalite kontrol
plan oluturarak srekliliini salayacak ve iin ilgili ynetmeliklere ve dokmanlara uygun
olarak yrtlmesi iin gerekli denetimleri gerekletirecektir. Malzemenin, imalatn ve
montajn denetimi, testler ve varsa dzeltme ilemleri TS EN 1090 2 Blm 12 de belirtilen
esaslar dahilinde yaplacaktr.
malat ve yklenicinin kalite kontrol denetimcileri, aadaki uygulamalarn TS EN 1090
2 ye uygun olarak gereklemesini denetleyecektir.
(a) Kullanlacak tm malzemelerin projede tanmlanan malzeme zellik ve artlarna
uygunluu.
(b) malat ve antiye koullar.
(c) Kaynak ve yksek dayanml bulon uygulama koullar ve detaylar.
(d) malat aamalar ile ilgili kesim ilemleri ve yzey hazrl.
(e) Yerel olarak sl ilemle dzletirme, erilik veya n ekildeitirme uygulamalar.
(f) elik deme sac ve balkl ankrajlarn yerleimi ve tespiti.
(g) Boya uygulama koullar ve yntemi.
(h) Fabrika ve antiyede malzeme, imalat ve montaj aamalarnda izin verilen hata snrlar.
4.3 ELK YAPIYA AT BELGELER
malat ve yklenici, aada belirtilen hususlar TS EN 1090 2 ye uygun olarak

belgeleyecektir.
Blm 3.2 ye uygun olarak hazrlanan proje hesap raporu ve uygulama projeleri,
(a) elik imalat muayene ve test plan.
53
(b) Yapsal elik elemanlarn malzeme test raporlar ve retim sertifikalar.
(c) Bulon ve kaynak malzemesi retim sertifikalar.
(d) elik sac ve balkl ankrajlarn retim sertifikalar.
(e) Ankraj ubuklar retim sertifikalar.
(f) Kaynak uygulama prosedr.
(g) Kaynak personeli yeterlilik sertifikalar.
(h) Kaynaklarn tahribatsz ve tahribatl kontrollerinin deerlendirme raporlar.
(i) Boya uygulama ve korozyondan koruma prosedr.
(j) Uygunsuzluk ve zm raporlar.
(k) Revizyon raporlar.
54
BLM 5 ELK YAPILARIN TASARIMINDA TEMEL LKELER
Bu blmde elik yaplarn analiz ve boyutlandrlmasnda uygulanan ve ynetmeliin tm
blmleri iin geerli olan temel ilkeler aklanmaktadr.
5.1 Genel Esaslar
5.2 Tasarm Prensipleri
5.3 Ykler ve Yk Birleimleri
5.4 Eleman Enkesit zellikleri
5.1 GENEL ESASLAR
Yap sistemini oluturan elemanlarn ve birleimlerin tasarm, yapsal analizin temel

varsaymlar ve yap sisteminin ngrlen kullanm ve davran zellikleri ile uyumlu
olmaldr.
5.2 TASARIM PRENSPLER
elik yap elemanlarnn ve birleimlerin tasarm aada esaslar verilen Yk ve Dayanm

Katsaylar ile Tasarm (YDKT) veya Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT)
yaklamlarndan biri uygulanarak gerekletirilebilir. Elemanlarn ve birleimlerin gerekli
dayanm, uygulanan tasarm yaklam iin ngrlen ve ayrntlar Blm 5.3 te verilen yk
birleimleri altnda hesaplanr. Sistem analizleri dorusal-elastik teoriye gre
gerekletirilebilir.
5.2.1 Snr Durumlar
Bir yap sisteminin tasarm, ngrlen yk birleimleri altnda ve yap mr boyunca,
dayanm ve kullanlabilirlik snr durumlar almayacak ekilde gerekletirilir.
Dayanm snr durumu, yapnn kullanm mr boyunca, dayanm veya stabilite yetersizlii
nedeniyle blgesel veya tmsel gme oluumunu tanmlar. Buna karlk kullanlabilirlik
snr durumu, yapdan beklenen fonksiyonlar engelleyen ar yerdeitirmeler ve benzeri
zellikler cinsinden tanmlanr.
Dayanm snr durumu iin gvenlik, YDKT yaklamna gre Blm 5.2.2 de veya GKT
yaklamna gre Blm 5.2.3 te verilen koullarn uygulanmas ile salanacaktr.
Kullanlabilirlik snr durumu iin Blm 5.2.6 esas alnacaktr.
5.2.2 Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT)
Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT), tm yapsal elemanlar iin, tasarm
dayanm, Rn nin bu tasarm yntemi iin ngrlen ve Blm 5.3.1 de verilen YDKT yk
birleimleri altnda hesaplanan gerekli dayanm, Ru, deerine eit veya daha byk olmas
prensibine dayanmaktadr.
Buna gre, tasarm Denk.(5.1) de verilen koula uygun olarak gerekletirilecektir.
Ru Rn (5.1)
Buradaki terimler aada aklanmtr.
Ru : YDKT yk birleimi ile belirlenen gerekli dayanm.
55
Rn : Karakteristik dayanm.
: Dayanm katsays.
Rn : Tasarm dayanm.
Karakteristik dayanm, Rn, ve dayanm katsays, , ilgili blmlerde (Blm 7 14 ve 16)
aklanmaktadr.
5.2.3 Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT)
Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT), tm yapsal elemanlar iin, gvenli dayanm, Rn/
nn bu tasarm yntemi iin ngrlen ve Blm 5.3.2 de verilen GKT yk birleimleri
altnda hesaplanan gerekli dayanm, Ra, deerine eit veya daha byk olmas prensibine
dayanmaktadr.
Buna gre, tasarm Denk.(5.2) de verilen koula uygun olarak gerekletirilecektir.
Rn
Ra (5.2)

Ra : GKT yk birleimi ile belirlenen gerekli dayanm.
Rn : Karakteristik dayanm.
: Gvenlik katsays.
Rn/ : Gvenli dayanm.
Karakteristik dayanm, Rn, ve gvenlik katsays, , ilgili blmlerde (Blm 7 14 ve 16)
aklanmaktadr.
5.2.4 Stabilite Analizi
Yap sistemlerinin stabilite analizi, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri
deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci mertebe teorisine gre
hesap yaplmasn ngrmektedir. Bu ynetmelik kapsamnda uygulanacak stabilite analizi
yntemleri Blm 6 da aklanmtr.
5.2.5 Birleimlerin Tasarm
Yap sisteminin birleim detaylar Blm (13 ve 14) te verilen kurallara uygun olarak
tasarlanacaktr. Birleimlerin tasarmnda esas alnacak i kuvvetler ve ekildeitirmeler,
yapsal analizin varsaymlarna ve birleimden beklenen performans zelliklerine bal olarak
belirlenecektir.
Pratikte uygulanan birleimler, genel olarak, mafsall birleimler ve moment aktaran
birleimler olarak iki grupta toplanabilirler.
Mafsall birleimler eilme momentinin sfr veya sfra yakn olduu, buna karlk birleen
elemanlar arasnda greli dnme hareketine izin veren birleimlerdir. Bu birleimlerin dnme
kapasitesi, yapsal analiz ile hesaplanan gerekli dnme hareketi ile uyumlu olmaldr.
Moment aktaran birleimler tam rijit moment aktaran birleimler ve yar rijit (elastik) moment
aktaran birleimler olarak ikiye ayrlrlar. Bu birleimlerde eilme momentleri sfrdan farkl
deerler almakta, buna karlk birletirilen elemanlar arasndaki greli dnme hareketi
birleimin tam rijit veya yar rijit olmasna bal olarak sfr veya snrl olmaktadr.
56
5.2.6 Kullanlabilirlik Snr Durumlar in Tasarm
Yap sistemi, yapsal elemanlar ve birleimler kullanlabilirlik snr durumlar iin kontrol
edilecektir. Kullanlabilirlik snr durumlar iin tasarma ilikin kurallar ve koullar Blm
15 te verilmitir.
5.2.7 Kirilerde Yeniden Dalm
Dorusal-elastik teoriye gre analiz edilen (hesaplanan) hiperstatik sistemlerin kirilerinde,
yeniden dalm prensibi uygulanarak, dey yklerden oluan mesnet momentlerinin en ok
%10 orannda azaltlmasna izin verilebilir. Yeniden dalm prensibi uygulanarak mesnet
momentleri azaltlan kirilerde, aklk momentleri denge koullar salanacak ekilde
arttrlr.
Yeniden dalm prensibi gerek yk ve dayanm katsaylar ile tasarm (YDKT), gerekse
gvenlik katsaylar ile tasarm (GKT) yntemleri iin uygulanabilmektedir.
Kirilerde yeniden dalm prensibi uygulanrken aadaki hususlar gznnde tutulmaldr.
(a) Kiri enkesiti Blm 5.4.1 de tanmlanan kompakt enkesit snfna girmelidir.
(b) Kiriin yeniden dalmn uygulanaca mesnete komu kiri aklnda basn balnn
yanal olarak desteklenmeyen uzunluu, Lb, Blm 9.13.5 te verilen koulu salamaldr.
(c) Kiri malzemesinin karakteristik akma gerilmesi 450 MPa deerini amamaldr.
(d) Kiriin moment aktaran mesnet birleimleri yar rijit (elastik) olmamaldr.
(e) Kiri eksenel kuvveti, kaypsz enkesit alan, Ag ve karakteristik akma gerilmesi, Fy olmak
zere, yk ve dayanm katsaylar ile tasarm (YDKT) iin 0.15cFyAg veya gvenlik
katsaylar ile tasarm (GKT) iin 0.15FyAg/c snr deerlerini amamaldr. Burada,
c =0.90 veya c=1.67 alnacaktr.
5.2.8 Diyafram ve Yk Aktarma Elemanlarnn Tasarm
Diyaframlar ve yk aktarma elemanlar (diyafram dikmeleri), Blm 5.3 e gre belirlenen
yklerden oluan i kuvvetleri aktaracak ekilde detaylandrlarak, Blm (6 - 14) te verilen
kurallara uygun olarak tasarlanacaktr.
5.2.9 Betona Ankraj Tasarm
Yapsal elik ve betonun kompozit olarak alt durumda, kompozit bileenler arasndaki
ankraj elemanlar Blm 12 de verilen kurallara uygun olarak tasarlanacaktr. Kolon ayaklar
ve ankraj ubuklar Blm 13 te verilen kurallara uygun olarak boyutlandrlacaktr.
5.2.10 Yapsal Btnlk in Tasarm
Yapsal btnlk iin aada verilen koullar salanacaktr.
Kolon ekleri, G + Q yk birleimi dikkate alnarak hesaplanan eksenel kuvvete eit veya daha
byk karakteristik ekme dayanma sahip olacaktr.
Kiri u birleimlerinin karakteristik eksenel ekme kuvveti dayanm en az, Blm 5.2.2 de
tanmlanan Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) yntemine gre belirlenen
gerekli kesme kuvveti dayanmnn 2/3 ne veya Blm 5.2.3 te tanmlanan Gvenlik
Katsaylar ile Tasarm (GKT) yntemine gre belirlenen gerekli kesme kuvveti dayanmna
eit olacaktr. Bu deer 50kN dan az olmayacaktr.
57
Kolonlar destekleyen elemanlarn u birleimlerinin karakteristik ekme kuvveti dayanm en
az, Blm 5.2.2 ile Yk ve Dayanm Katsaylar ile Tasarm (YDKT) yntemine gre
belirlenen kolon gerekli eksenel dayanmnn 2/3 ile hesaplanan deerin %1 ine eit
olacaktr. Bu deer, Blm 5.2.3 ile Gvenlik Katsaylar ile Tasarm (GKT) yntemine gre
belirlenen kolon gerekli eksenel dayanmnn %1 ine eit alnacaktr.
Bu blmde yapsal btnlk iin verilen koullar dier dayanm koullarndan bamsz
olarak deerlendirilecektir.
5.2.11 Gllenme in Tasarm
at yzeyinde su birikmesine kar yeterli nlem alnmamas durumunda, su birikmesi
tehlikesine kar at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu analiz yntemleri
kullanlarak gsterilecektir. Gvenli tarafta kalan bir yaklamla, su birikmesi (gllenme)
etkisine kar at sisteminin dayanm ve rijitlii Ek 1 e gre deerlendirilebilir.
5.2.12 Yorulma in Tasarm
Yorulma etkisi oluturan tekrarl ykler altndaki elemanlarn ve birleimlerin tasarmnda
Ek 2 de verilen kurallar gznne alnacaktr. Rzgar ve deprem etkileri yorulma analizinde
gznne alnmaz.
5.2.13 Korozyon Etkileri in Tasarm
Korozyonun yapnn dayanm ve kullanlabilirlii asndan olumsuz bir etki dourabilecei
durumlarda, TS EN 1090-2 Ek F de belirtilen esaslar dahilinde, korozyona kar yeterince
nlem alnacak veya yapsal bileenler, korozyondan kaynaklanabilecek enkesit kayplar da
gznne alnarak tasarlanacaktr.
5.3 YKLER VE YK BRLEMLER
Yap sistemlerinin tasarmnda esas alnan karakteristik yk deerleri, rzgar, kar ve deprem
etkileri hari, TS 498 e uygun olarak belirlenecektir. Kar ykleri iin TS EN 1991 1 3 te
ve rzgar ykleri iin TS EN 1991 1 4 te verilen koullar gznne alnacaktr. Deprem
etkisi, E nin ayrntl tanm iin yrrlkteki Trk Deprem Ynetmelii koullar esas
alnacaktr.
Rzgar yklerinin belirlenmesinde, rzgar hznn temel deeri, Vb,o, iin ilgili blgeye ait
meteorolojik veriler kullanlacaktr. Rzgar hznn temel deeri, Vb,o, rzgarn ynnden
bamsz olarak, ayr gibi az bitki rtsne ve aralarnda en az engel yksekliinin 20 kat
kadar mesafe bulunan engellere sahip ak krsal alanda, zemin seviyesinden 10 metre
yukardaki karakteristik 10 dakikalk ortalama rzgar hzdr.
Ancak, rzgar hznn temel deeri, Vb,o = 25 m/sn (90 km/sa) den ve binann ana tayc
sistemine, d cephe kaplamalarna ve rzgara maruz yapsal ve yapsal olmayan elemanlarna
gelen rzgar ykleri 0.5 kN/m2 den az olmayacaktr.
Gerekli dayanm belirlemek iin tasarm yklerine uygulanacak yk birleimleri, seilen
tasarm yntemine bal olarak, YDKT iin Blm 5.3.1 de ve GKT Blm 5.3.2 de
verilmitir.
Bu yk birleimlerinde yer alan ykler aada tanmlanmtr.
G : sabit yk
Q : hareketli yk
Qr : at hareketli yk
58
S : kar yk
R : yamur yk
W : rzgar yk
E : deprem etkisi
F : akkan madde basn yk
T : scaklk deimesi, mesnet kmesi etkileri
H : yatay zemin basnc, zemin suyu basnc veya yl madde basnc
5.3.1 Yk ve Dayanm Katsaylar (YDKT) ile Tasarm
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ru, aadaki yk birleimleri ile belirlenecektir.
(1) 1.4G
(2) 1.2G + 1.6Q + 0.5(Qr veya S veya R)
(3) 1.2G + 1.6(Qr veya S veya R) + (Q veya 0.8W)
(4) 1.2G + 1.6W + 1.0Q + 0.5(Qr veya S veya R)
(5) 1.2G + 1.0E + 1.0Q + 0.2S
(6) 0.9G + 1.6W
(7) 0.9G + 1.0E
Not:
(a) F akkan madde basn yknn mevcut olmas halinde, (1) (4) sayl birleimlerde bu
yk G yknn katsays ile birleime girecektir.
(b) H yatay kuvvetinin mevcut olmas halinde, bu etki gerekli Ru dayanmn arttracak ynde
ise 1.6 katsays ile birleimlere girecektir. Bu etkinin gerekli dayanm azaltacak ynde
olmas halinde ise, ykn srekli olmas durumunda 0.9 katsays ile birleime girecek,
ykn srekli olmamas durumunda birleime dahil edilmeyecektir.
(c) T scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkilerinin mevcut olmas halinde, bu
etkiler gerekli Ru dayanmn arttracak ynde ise 1.0 katsays ile birleimlere girecektir.
(d) Deprem etkisi, E ve ok ballk katsays, nun ayrntl tanm iin ilgili Trk Deprem
Ynetmeliine baknz.
5.3.2 Gvenlik Katsaylar (GKT) ile Tasarm
Bu tasarm ynteminde gerekli dayanm, Ra, aadaki yk birleimleri ile belirlenecektir.
(1) G
(2) G+Q
(3) G + (Qr veya S veya R)
(4) G + 0.75Q + 0.75(Qr veya S veya R)
(5a) G + 1.0W
(5b) G + 0.7E
(6a) G + 0.75Q + 0.75(W) + 0.75(Qr veya S veya R)
(6b) G + 0.75Q + 0.75(0.7E) + 0.75(Qr veya S veya R)
59
(7) 0.6G + W
(8) 0.6G + 0.7E
Not:
(a) F akkan madde basn yknn mevcut olmas halinde, (1) (6) sayl birleimlerde bu
yk G yknn katsays ile birleime girecektir.
(b) H yatay kuvvetinin mevcut olmas halinde, bu etki gerekli Ra dayanmn arttracak ynde
ise 1.0 katsays ile birleime girecektir. Bu etkinin gerekli dayanm azaltacak ynde
olmas halinde ise, ykn srekli olmas durumunda 0.6 katsays ile birleime girecek,
ykn srekli olmamas durumunda birleime dahil edilmeyecektir.
(c) T scaklk deimesi ve/veya mesnet kmesi etkilerinin mevcut olmas halinde, bu
etkiler gerekli Ra dayanmn arttracak ynde ise 0.75 katsays ile birleimlere girecektir.
(d) Deprem etkisi, E ve ok ballk katsays, nun ayrntl tanm iin ilgili Trk Deprem
Ynetmeliine baknz.
5.4 ELEMAN ENKEST ZELLKLER
5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas

Eksenel basn kuvveti etkisindeki enkesitler, yerel burkulma snr durumu dikkate
alndnda, narin ve narin olmayan enkesitler olarak ikiye ayrlrlar. Hi bir enkesit
parasnn genilik (ap) / kalnlk oran, nn Tablo 5.1A da verilen r snr deerini
amad (narin enkesit paras bulunmayan) enkesitler narin olmayan enkesit ve en az bir
enkesit parasnn genilik (ap) / kalnlk orannn r snr deerini at enkesitler ise narin
enkesit olarak snflandrlr.
Eilme momenti etkisindeki enkesitler, yerel burkulma snr durumu dikkate alndnda,
kompakt, kompakt olmayan ve narin enkesitler olarak e ayrlrlar. Eilme momentinin
basn bileeni etkisindeki hi bir enkesit parasnn genilik (ap) / kalnlk oran, Tablo
5.1B de verilen p snr deerini amayan (kompakt enkesit paral) enkesitler kompakt olarak
snflandrlrlar. Basn bileeninin etkisindeki en az bir enkesit parasnn genilik (ap) /
kalnlk oran p snrn aan; fakat tm enkesit paralar iin r deeri almayan enkesitler
kompakt olmayan enkesitlerdir. Basn bileeninin etkisindeki en az bir enkesit parasnn
genilik (ap)/kalnlk oran, r deerini aan enkesitler ise narin enkesit olarak tanmlanr.
Tablo 5.1A ve Tablo 5.1B nin kullanlmasnda, rijitletirilmemi enkesit paralar ve
rijitletirilmi enkesit paralarnn tanm ve hangi boyutlarn genilik olarak alnaca
aada aklanmtr.
5.4.1.1 Rijitletirilmemi Enkesit Paralar
Basn kuvveti dorultusuna paralel bir kenar boyunca enkesitin dier bir paras ile
balanan, basn etkisindeki enkesit paralar rijitletirilmemi enkesit paralar olarak
tanmlanr. Bu paralarda, aadaki enkesit boyutlar genilik olarak alnacaktr.
(a) I ve T enkesitli elemanlarda yarm balk genilii.
(b) Korniyerlerde kol boyu, U- ve Z-profiller iin balk genilii.
(c) Levhalarda serbest kenar ile en yakn komu bulon veya kaynak sras arasndaki uzaklk.
(d) T-enkesitli elemanlarn gvdelerinde toplam gvde ykseklii.
60
5.4.1.2 Rijitletirilmi Enkesit Paralar
Basn kuvveti dorultusuna paralel iki kenar boyunca enkesitin dier paralar ile balanan,
basn etkisindeki enkesit paralar rijitletirilmi enkesit paralar olarak tanmlanr. Bu
paralarda, aadaki enkesit boyutlar genilik olarak alnacaktr.
(a) Hadde profillerinde, balklar arasndaki uzaklktan erilik yaraplarnn karlmas
ile bulunan h ls, simetrik olmayan enkesitlerde ise, arlk merkezi ile basn
balnn i yzndeki erilik bitim noktas arasndaki uzakln iki katna eit olan hc
ls.
(b) Bulonlu yapma enkesitlerin gvdelerinde bulon sras veya kaynakl yapma enkesitlerin
gvdelerinde kaynaklar arasndaki net h ls, simetrik olmayan enkesitlerde, arlk
merkezi ile basn balndaki en yakn balant elemanlar sras veya baln i
yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln iki katna eit olan hc ls veya plastik
tarafsz eksen ile basn balndaki en yakn balant elemanlar sras veya baln i
yzndeki kaynak kenar arasndaki uzakln iki katna eit olan hp ls.
(c) Yapma enkesitlerin balk takviye levhalarnda, komu bulon sras veya kaynak izgisi
arasndaki b genilii.
(d) Dikdrtgen kutu enkesitlerin balklarnda, balk levhasnn gvde levhalarna baland
erilik bitim noktalar arasndaki b genilii, gvdelerinde ise, gvde levhasnn balk
levhalarna baland erilik bitim noktalar arasndaki h ykseklii. Erilik
yaraplarnn bilinmemesi halinde, b ve h lleri kutu enkesitin ilgili dorultudaki d
boyutlarndan et kalnlnn kat karlarak belirlenir. Et kalnl olarak, aada
Blm 5.4.2 de tanmlanan tasarm et kalnl alnacaktr.
Balk kalnlklar deiken olan enkesitlerde ortalama kalnlk, baln serbest ucu ile gvde
levhasna birleen kenar arasndaki orta noktann kalnl olarak alnacaktr.
61
TABLO 5.1A EKSENEL BASIN KUVVET ETKSNDEK ENKEST
PARALARI N GENLK / KALINLIK ORANLARI
Genilik /
Genilik /
Kalnlk
Durum Tanm Kalnlk Enkesit
Oran Snr
Oran,
Deeri, r
Hadde I-
profillerinin b
t
balklar, bu b b
profillere balanan t t
levhalar, boluksuz E
1 b/t 0.56
olarak srekli Fy b
birletirilen ift t
b
korniyerlerin d t
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
kollar, U- ve T-
profillerin balklar
Yapma I-profillerin
balklar, bu
b
kc E t
profillere balanan 0.64
2 b/t t
levhalar ve Fy h b
korniyerlerin d
kollar
Tek korniyerlerin
kollar, birbirlerine b b
boluklu olarak t t
t b
balanan ift E
3 b/t 0.45
korniyerlerin kollar Fy b
ve tm t
rijitletirilmemi
elemanlar
T-profillerin E d
4 d/t 0.75 t
gvdeleri Fy
ift simetrili I- ve E tw tw tw
5 U-profillerin h/tw 1.49 h h h
gvdeleri Fy
niform kalnlkl
Rijitletirilmi Enkesit Paras
t
dikdrtgen ve kare E
6 b/t 1.40 b
kutu enkesitlerin Fy
gvde ve balklar
b b
Takviye levhalar
ve birleim aralar E t t
7 b/t 1.40
arasnda kalan Fy
diyafram levhalar
Tm dier b
E
8 rijitletirilmi b/t 1.49 t
enkesit paralar Fy
Boru enkesitli E D
9 D/t 0.11
elemanlar Fy
t
62
TABLO 5.1B ELME MOMENTNN BASIN BLEEN ETKSNDEK
ENKEST PARALARI N GENLK / KALINLIK ORANLARI
Genilik / Kalnlk Oran
Snr Deerleri
p r
Genilik/ (kompakt / (kompakt
Kalnlk kompakt olmayan /
Durum Tanm Oran, olmayan) narin) Enkesit
Hadde I-profiller, U- b b
profiller ve T- E E t t b
10 b/t 0.38 1.00 t
enkesitli elemanlarn Fy Fy
balklar
Rijitletirilmemi Enkesit Paras
[a] [b] b b
Tek ve ift simetri
eksenli yapma I- E t t
11 b/t 0.38 kE
enkesitli elemanlarn Fy 0.95 c h
balklar FL
b t
Tek korniyerlerin E E
12 b/t 0.54 0.91 t
kollar Fy Fy b
Zayf eksen etrafnda

eilme etkisindeki E E t
13 tm I-enkesitli b/t 0.38 1.00 b t
elemanlar ve U- Fy Fy b
profiller
T-enkesitli E E t
14 d/t 0.84 1.03 d
elemanlarn gvdeleri Fy Fy
ift simetri eksenli I-
enkesitli elemanlarn E E tw tw
15 h/tw 3.76 5.70 h
ve U-profillerin Fy Fy h
gvdeleri
hc hp
[c]
2 2
hc E TE
Tek simetri eksenli I- hp Fy E PTE
16 enkesitli elemanlarn hc/tw 2
r 5.70
Mp Fy hp
gvdeleri 0.54 0.09 hc
My 2 2 PTE

Rijitletirilmi Enkesit Paras
TE tw
niform cidar t
kalnlkl kutu E E b
17 b/t 1.12 1.40
enkesitli elemanlarn Fy Fy
balklar
Takviye levhalar ve b b
birleim aralar E E t t
18 b/t 1.12 1.40
arasnda kalan Fy Fy
diyafram levhalar
Kutu enkesitli E E t h t
19 h/t 2.42 5.70 h
elemanlarn gvdeleri Fy Fy
Dairesel enkesitli E E D
20 D/t 0.07 0.31
elemanlar Fy Fy
t
b
Yapma kutu E E
21 b/t 1.12 1.49
enkesitlerin balklar Fy Fy t
63
[a]
: kc 4 h tw ve 0.35 kc 0.76
[b]
: Narin gvdeli I-enkesitli elemanlar iin ve kompakt veya kompakt olmayan gvdeli, Wext / Wexc 0.7 olan,
yapma I-enkesitli elemanlarn kuvvetli eksenleri etrafnda eilme etkisinde olmas halinde, FL 0.7 Fy .
Kompakt veya kompakt olmayan gvdeli, Wext / Wexc < 0.7 olan, yapma I-enkesitli elemanlarn kuvvetli eksenleri
etrafnda eilme etkisinde olmas halinde ise, FL Fy Wext Wexc 0.5 Fy .
[c]
: My, en d lifin akmasna kar gelen eilme momenti, Mp, plastik eilme momenti.
E : Elastisite modl, (200000 MPa).
Fy : Karakteristik akma gerilmesi.
5.4.2 Kutu ve Boru Enkesitli Elemanlarn Tasarm Et Kalnl
Kutu ve boru enkesitli elemanlarn kesit hesaplarnda tasarm et kalnl gznne alnr.
Tasarm et kalnl, t, tozalt ark kayna ile oluturulan elemanlarda nominal et kalnlna,
elektrik diren kaynakl elemanlarda ise nominal et kalnlnn 0.93 katna eit olarak alnr.
5.4.3 Kaypsz ve Net Enkesit Alanlar
(a) Elemann kaypsz enkesit alan, Ag, yerel burkulma nedeniyle etkin olmayan enkesit
paralarnn veya alan delikler nedeniyle oluan kayplarn gznne alnmad toplam
enkesit alan olarak tanmlanr.
(b) Net (kaypl) enkesit alan, An, elemann krlma izgisi zerinde yer alan bulon
deliklerinin veya konstrktif nedenlerden dolay oluan kesit kayplarnn karlmas ile elde
edilen net genilik ile kalnlnn arpm olarak tanmlanr.
ekme ve kesme kuvveti etkisindeki elemanlarn krlma izgisi zerindeki net enkesit alan
hesabnda, delik alrken delik evresindeki elik malzemenin hasar grme olasl
gznne alnarak, karakteristik delik apndan (veya kesim geniliinden) 2mm daha byk
olarak alnan etkin delik ap, de, kullanlacaktr.
artmal veya artmal olmayan delikler iin, krlma izgisi boyunca net alan Denk.(5.3)
ile belirlenecektir.
s 2t
An Ag det (5.3)
4g
Ag : Toplam (kaypsz) enkesit alan.
An : Net (kaypl) alan.
dh : Blm 13 de tanmlanan karakteristik bulon delii ap.
de : Etkin delik ap,(= dh 2mm).
s : Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvet dorultusundaki aralk.
t : Kalnlk.
g : Ardk iki deliin merkezleri arasnda, kuvvete dik dorultudaki aralk.
d e : Krlma izgisindeki tm etkin delik aplarnn toplam.
s2
: Krlma izgisindeki tm diyagonal izgiler iin s 2 4 g terimlerinin toplam.
4g
Kutu veya boru enkesitlerde, baz kaynak birleimleri iin yaplan kesimlerden dolay net
(kaypl) alan, kesim ilemiyle kartlan genilik ve eleman et kalnlnn arpm ile
belirlenen alann kutu veya boru elemann toplam enkesit alanndan karlmas ile elde edilir.
64
Dairesel ve oval delik kaynaklarnda, kaynak alan net enkesit alanna katlamaz.
Delik iermeyen elemanlarn net enkesit alan, An, toplam enkesit alan, Ag ye eittir.
65
BLM 6 STABLTE TASARIMI
Bu blmde elik yaplarn stabilite tasarmnn temel ilkeleri ve tasarmda uygulanan balca
analiz yntemlerinin esaslar aklanmaktadr.
6.1 Genel Esaslar
6.2 kinci Mertebe Teorisinin Dayand Esaslar
6.3 Genel Analiz Yntemi ile Tasarm
6.4 Burkulma Boyu Yntemi ile Tasarm
6.5 Yaklak kinci Mertebe Analizi
6.1 GENEL ESASLAR
Yap sistemlerinin stabilite tasarm, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri

deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci mertebe teorisine gre
analiz yaplmasn ve hesaplanan i kuvvet byklklerinin elemanlarn mevcut dayanmlar
ile karlatrlmasn ngrmektedir.
Yap sistemlerinin stabilitesini etkileyen balca faktrler aada sralanmtr.
(a) Elemanlarn eilme, kayma ve eksenel ekildeitirmeleri ile birlikte yap sisteminin
yerdeitirmesinde etkili olan dier tm ekildeitirmeler (kiri kolon birleimi panel
blgesi ekildeitirmeleri, vb.).
(b) Eleman ekildeitirmesine ait (P ) ve sistem yerdeitirmesine ait (P ) ikinci
mertebe etkileri.
(c) Geometrik n kusurlar (ilkel kusurlar).
(d) Dorusal olmayan ekildeitirmeler ile dayanm ve rijitliklerdeki belirsizlikler.
kinci mertebe teorisi dorusal olmadndan sperpozisyon prensibi geerli deildir. Bu
nedenle iletme (servis) yklerinin ilgili yk birleimleri iin kendilerine ait yk katsaylar ile
arpmndan oluan toplam ykler altnda, sistem ikinci mertebe teorisine gre hesaplanr.
Toplam ykler, Blm 5.3.1 de verilen YDKT yk birleimlerinden edilen yklemeden veya
Blm 5.3.2 de verilen GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir yklemeden elde edilirler.
Yapsal stabiliteyi etkileyen yukardaki faktrleri gznne alan genel analiz yntemi ve
burkulma boyu yntemi ile stabilite tasarmnn esaslar aadaki blmlerde
aklanmaktadr. Ayrca, ikinci mertebe etkilerin birinci mertebe analiz yntemi kullanlarak
elde edilecek i kuvvetlerin (P ve M) ilgili bytme katsaylar ile arttrlarak yaklak olarak
hesaba katld yntem yaklak ikinci mertebe analizi de Blm 6.5 te aklanmaktadr.
6.2 KNC MERTEBE TEORSNN DAYANDII ESASLAR
Bu blmde, geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci

mertebe teorisinin dayand esaslar ve bunlarn sistem analizinde nasl gznne
alnabilecei incelenecektir.
6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar

kinci mertebe teorisine gre yapsal analiz aadaki koullar salayacaktr.
66
(a) Analizde, sistemin yerdeitirmelerine katkda bulunan, elemanlarn eilme, kayma ve
eksenel ekildeitirmeleri ile birleimlerin ve kiri kolon birleimi panel blgelerinin
ekildeitirmeleri gznne alnacaktr. Bu ekildeitirmelerin dorusal olmayan
bileenlerinin ikinci mertebe analizine etkilerini yaklak olarak gznne almak zere,
Blm 6.2.3 te aklanaca ekilde, eleman rijitlikleri uygun ekilde azaltlacaktr.
(b) Yntem genel olarak elemanlardaki (P) ve sistem genelindeki (P) ikinci mertebe
etkilerini iermektedir. Ancak,
(1) dey yklerin dey kolonlar ve perdeler tarafndan tanmas
(2) gznne alnan burkulma dorultusundaki moment aktaran ereve kolonlarnn
tad dey yklerin toplam dey yklerin 1/3 n amamas
(3) YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit bir yklemeden
dolay ve azaltlm rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe yerdeitirmelerin
birinci mertebe yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.7 ye
eit veya daha kk olmas
koullarnn birlikte salanmas halinde P etkileri terkedilebilir. Ancak, eksenel basn ve
eilme etkisindeki tm tekil elemanlarn deerlendirilmesinde daima P etkileri hesaba
katlacaktr.
(c) Analizde, sistem stabilitesini etkileyen tm dey ykler gznne alnacaktr.
(d) YDKT ynteminde, ikinci mertebe hesab YDKT yk birleimi iin yaplacaktr. GKT
ynteminde ise, ikinci mertebe hesab GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir ykleme
iin yaplacak, ancak elde edilen sonular 1.6 katsaysna blnerek gerekli dayanm
bulunacaktr.
6.2.2 Geometrik n Kusurlarn Gznne Alnmas
Geometrik n kusurlarn yapsal stabiliteye etkileri Blm 6.2.2.1 de aklanaca ekilde
dorudan doruya modellenebildii gibi, Blm 6.2.2.2 de aklanaca ekilde fiktif
kuvvetler kullanarak da hesaba katlabilir.
Yapsal stabilite analizinde gznne alnan geometrik n kusurlar sistemin dm
noktalarnn konumundaki n kusurlar olarak tanmlanmaktadr. Dorusal elemanlarda u
noktalarn birletiren dorudan olan yerel sapmalar olarak tanmlanan n kusurlar ise bu
blmn konusu dnda kalmaktadr.
6.2.2.1 Geometrik n Kusurlarn Dorudan Doruya Modellenmesi
Geometrik n kusurlarn modellenmesinin genel yolu bu n kusurlarn analizde dorudan
doruya gznne alnmasdr. Bunun iin yap sistemi, dm noktalarnn yerdeitirmi
konumlar esas alnarak analiz edilir. Dm noktalarnn konumlarndaki sapmalarn
deerleri ve sistem zerindeki dalm en elverisiz etkileri oluturacak ekilde seilir.
Geometrik n kusurlarn modellenmesinde, bunlarn sistemde d yklerden oluan
yerdeitirme durumu ve olas burkulma modu ile benzer olmas ngrlmelidir. n kusurlar
temsil eden yerdeitirmelerin deerleri, eer biliniyorsa yap sisteminin gerek n
kusurlarna eit olarak alnmal veya ilgili ynetmeliklerin ngrd yapm toleranslar
kullanlmaldr.
Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand sistemlerde, YDKT yk
birleiminden veya GKT yk birleiminin 1.6 katna eit bir yklemeden dolay ve azaltlm
rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe yerdeitirmelerin birinci mertebe
yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.7 ye eit veya daha kk
67
olmas halinde, geometrik n kusurlarn yatay ykleri iermeyen dey yk birleimlerinde
hesaba katlmas yeterlidir.
6.2.2.2 Geometrik n Kusurlar in Fiktif Yklerin Kullanlmas
Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemlerinde geometrik n kusurlarn aada tanmland ekilde belirlenen yatay fiktif
ykler ile gznne alnmasna izin verilebilir. Geometrik n kusurlar temsil eden fiktif
ykler ekildeitirmemi orijinal sistem zerine etkitilecektir.
(a) Fiktif ykler her kat dzeyinde sisteme etkitilecektir. Bu ykler yap sistemine etkiyen
tm dey ve yatay yk birleimlerine eklenecektir. Ancak, nceki blmde belirtildii
gibi, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit
yklemelerden dolay ve azaltlm rijitlikler kullanlarak hesaplanan ikinci mertebe
yerdeitirmelerin birinci mertebe yerdeitirmelere oran olan B2 katsaysnn (Bkz.
Blm 6.5.2.2) 1.7 deerine eit veya daha kk olmas halinde, geometrik n
kusurlarn yatay ykleri iermeyen dey yk birleimlerinde hesaba katlmas yeterlidir.
Yatay fiktif ykler Denk.(6.1) ile hesaplanacaktr.
Ni 0.002Yi (6.1)
1.0 (YDKT) veya 1.6(GKT) deerindeki katsaylar.
Ni : (i) kat dzeyine etkitilecek yatay fiktif yk.
Yi : YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen, (i) kat demesine etkiyen toplam
dey yk.
(b) Her kat dzeyindeki dm noktalarna, bu noktalara etkiyen dey yklerle orantl
olarak datlan fiktif ykler, yapsal stabilite asndan sistemde en elverisiz etkileri
oluturacak dorultu ve ynde uygulanacaktr.
(c) Denk.(6.1) de yer alan 0.002 katsays, katlar arasnda 1/500 oranndaki bir geometrik n
kusura kar gelmektedir. Bu snr deeri amamak zere, daha farkl oranda geometrik n
kusurlarn gznne alnmas halinde bu katsay uygun ekilde deitirilecektir.
Not: Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemleri iin yukarda tanmlanan fiktif yk kavram genel olarak tm yap sistemleri
iin benzer ekilde uygulanabilir.
6.2.3 Azaltlm Rijitliklerin Gznne Alnmas
Genel analiz yntemi ile ikinci mertebe teorisine gre hesapta, dorusal olmayan
ekildeitirmelerin stabilite analizine etkisini yaklak olarak gznne almak zere, eleman
rijitlikleri aada akland ekilde azaltlacaktr.
(a) Tm yap elemanlarnn eilme, kayma ve eksenel rijitlikleri 0.80 katsays ile arplarak
azaltlacaktr.
(b) Eilme rijitliklerinin yapsal stabilite zerinde etkili olduu tm elemanlarda, eksenel
kuvvet dzeyine bal olarak, eilme rijitlikleri ayrca bir b katsays ile arplacaktr.
Bu katsay
(1) Pr / Py 0.5 iin
b 1.0 (6.2)
68
(2) Pr / Py 0.5 iin
b 4( Pr / Py ) 1 ( Pr / Py ) (6.3)
denklemleri ile hesaplanacaktr.

1.0 (YDKT) , 1.6(GKT) deerindeki katsaylar.
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eksenel basn kuvveti dayanm.
Py : Elemann eksenel akma dayanm (=FyAg).
(3) Dey yklerin dey ereve, kolon ve perdeler tarafndan tand ok katl yap
sistemlerinde, Pr / Py 0.5 olan elemanlarn eilme rijitliklerinin b 1.0 katsays ile
arplarak azaltlmas yerine, tm dey ve yatay yk birleimlerinde hesaba katlmak
zere 0.001Yi ek fiktif yklerinin uygulanmas kouluyla, b 1.0 katsaysnn
kullanlmasna izin verilebilir.
6.3 GENEL ANALZ YNTEM LE TASARIM

Genel analiz yntemi, snrlama olmakszn, tm elik yap sistemlerinin stabilite tasarmna
uygulanabilmektedir.
6.3.2 Gerekli Dayanmn Hesab
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, esaslar Blm 6.2.1 de aklanan ikinci mertebe
hesab uygulanarak elde edilir. Sistem hesabnda, geometrik n kusurlar temsil eden fiktif
ykler Blm 6.2.2 de, rijitlik azaltlmas ise Blm 6.2.3 te belirtildii ekilde hesaba
katlacaktr.
Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin dorudan analiz yntemi ile hesaba
katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrollerinde, ayrca bir nlem
alnmakszn, Blm 7 14 te verilen kurallar uygulanr. Elemanlarn burkulma boyu
katsaylar, daha kk bir deer kullanlmas geerli bir yaklamla kantlanmad srece,
K = 1.0 olarak alnacaktr.
Elemanlarn burkulma boylarn kltmek amacyla oluturulan stabilite balantlar
destekledikleri tm elemanlar iin uygulandklar noktalarn hareketlerini nleyecek dzeyde,
Blm 16 da verilen kurallara gre belirlenen yeterli dayanm ve rijitlie sahip olmaldr.
6.4 BURKULMA BOYU YNTEM LE TASARIM

Blm 6.1 de verilen genel esaslar erevesinde ve aadaki snrlar iinde, burkulma boyu
(etkin uzunluk) yntemi, genel (dorudan) analiz ynteminin yerine kullanlabilir.
(a) Yntem, dey yklerin dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan tand yap
sistemlerine uygulanabilir.
69
(b) Tm katlarda, YDKT yk birleimlerinden veya GKT yk birleimlerinin 1.6 katna eit
yklemelerden oluan ikinci mertebe greli kat telemelerinin birinci mertebe greli kat
telemelerine oran olan B2 katsays (Bkz. Blm 6.5.2.2) 1.5 deerine eit veya daha
kk olmaldr.
6.4.2 Gerekli Dayanmn Hesab
Bu yntem ile gerekli dayanmn hesab, Blm 6.2.3 te belirtilen rijitlik azaltlmas
gznne alnmakszn, esaslar Blm 6.2.1 de aklanan ikinci mertebe hesab uygulanarak
elde edilir. Sistem hesabnda, geometrik n kusurlarn fiktif yklerle temsil edilmesi halinde,
bu ykler Blm 6.2.2.2 deki esaslara uygun olarak sadece dey ykleri ieren yk
birleimlerinde hesaba katlacaktr.
Geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkilerinin burkulma boyu yntemi ile hesaba
katld yap sistemlerinin eleman ve birleimlerinin stabilite kontrolleri Blm 7-14 te
verilen ilgili kurallara gre yaplr.
Basn etkisindeki elemanlarn stabilite kontrollerinde burkulma boyu katsays, K, aada
akland ekilde belirlenir.
(a) aprazl ereve sistemler, perdeli sistemler ve yatay yklerin tanmasnn kolonlarn
eilme rijitliklerinden bamsz olduu benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, daha
kk bir deer kullanlmas geerli bir yaklamla kantlanmad srece, K=1.0 olarak
alnr. Stabilite balantlar Blm 16 da verilen kurallara gre belirlenen yeterli dayanm
ve rijitlie sahip olacaktr.
(b) Kolonlarn eilme rijitliklerinin sistemin yatay yk tama kapasitesine ve yanal
stabilitesine katk salad moment aktaran ereveler ve benzeri sistemlerde burkulma
boyu katsays, K, aadaki denklemlerden veya nomogramlardan yararlanarak
hesaplanabilir.
Bu denklem ve nomogramlardaki GA ve GB byklkleri, srasyla sz konusu kolonun st ve
alt ularnda birleen kolonlarn ve kirilerin eilme rijitlikleri toplamlarnn oranna bal
olarak Denk.(6.4) ile hesaplanrlar.
( Ec I c / Lc )
G (6.4)
( Eg Ig / Lg )
EcIc : Kolon enkesiti eilme rijitlii.
Lc : Kolon boyu.
EgIg : Kiri enkesiti eilme rijitlii.
Lg : Kiri boyu.
(1) Yanal yerdeitirmesi nlenmi (dm noktalar sabit) moment aktaran ereveler ve
benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, K, kolonun st ve alt ularnda Denk. (6.4)
ile belirlenen GA ve GB byklklerine bal olarak, Denk. (6.5) ile veya ekil 6.1 de
verilen nomogramdan yararlanarak hesaplanabilir.
3GAGB 1.4(GA GB ) 0.64
K (6.5)
3GAGB 2.0(GA GB ) 1.28
70
ekil 6.1 Yanal yerdeitirmesi nlenmi sistemlerde burkulma boyu katsays, K
(2) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi (dm noktalar hareketli) moment aktaran

ereveler ve benzeri sistemlerde burkulma boyu katsays, K, kolonun st ve alt
ularnda Denk. (6.4) ile belirlenen GA ve GB byklklerine bal olarak, Denk. (6.6) ile
veya ekil 6.2 de verilen nomogramdan yararlanarak hesaplanabilir.
GA (1.6GB 4.0) (4GB 7.5)

K (6.6)
GA GB 7.5
GA ve GB byklklerinin hesabnda, kolonlarn ve kirilerin snr koullarna bal olarak,
aada belirtilen dzenlemelerin yaplmas uygun olmaktadr.
(a) Temellere rijit olarak balanmayan kolonlarda, gerek bir mafsall balant olmad
srece, pratik uygulamalar bakmndan G = 10 olarak alnabilir. Kolonun temele
balantsnn rijit olmas halinde, temel dnmesinin sfra eit olduu kantlanmad
srece, G = 1 olarak alnabilir.
(b) Yanal yerdeitirmesi nlenmi erevelerin kirilerinde, kiriin EgIg/Lg eilme rijitlii
dier ucunun ankastre olmas halinde 2 katsays ile, dier ucunun mafsall olmas halinde
ise 1.5 katsays ile arttrlr.
(c) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi erevelerin kirilerinde, kiriin EgIg/Lg eilme
rijitlii dier ucunun ankastre olmas halinde 2/3 katsays ile, dier ucunun mafsall
olmas halinde ise 0.5 katsays ile azaltlr.
71
ekil 6.2 Yanal yerdeitirmesi nlenmemi sistemlerde burkulma boyu katsays, K
6.5 YAKLAIK KNC MERTEBE ANALZ
Bu blmde, ikinci mertebe etkilerin dorudan doruya gznne alnmas yerine

uygulanabilecek bir yaklamn uygulama snrlar ve formlasyonu verilecektir. Bu yaklam,
birinci mertebe analizi yaplarak elde edilen sonularn belirli katsaylarla arttrlmas
prensibine dayanmaktadr.
6.5.1 Uygulama Snrlar
Bu yaklam dey yklerin dey ereveler, kolonlar ve perdeler tarafndan tand yap
sistemleri iin uygulanabilir.
6.5.2 Hesap Esaslar
Sistem elemanlarnn ikinci mertebe etkilerini ieren gerekli eilme momenti dayanm, Mr, ve
eksenel kuvvet dayanm, Pr, srasyla Denk.(6.7) ve Denk.(6.8) ile hesaplanacaktr.
M r B1M nt B2 M1t (6.7)
Pr Pnt B2 P1t (6.8)

Buradaki terimler aada tanmlanmtr.
B1 : Yatay telenmesi nlenmi sistemin elemanlarndaki (P-) etkilerini gznne alan bir
arttrma katsaysdr. Bu katsay, eilme ve basn etkisindeki elemanlar iin, elemann her iki
eilme dorultusunda Blm 6.5.2.1 de akland ekilde hesaplanr. Basn etkisinde
olmayan elemanlarda B1 katsays 1.0 olarak alnr.
72
B2 : Yatay telenmesi nlenmemi sistem genelindeki (P-) etkilerini gznne alan bir
arttrma katsaysdr. Bu katsay, yap sisteminin her kat iin, her iki yatay
yerdeitirme dorultusunda Blm 6.5.2.2 de akland ekilde hesaplanr.
Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, ikinci mertebe etkileri ieren gerekli eilme
momenti dayanm.
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, ikinci mertebe etkileri ieren gerekli eksenel
kuvvet dayanm.
Mnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri iin
hesaplanan birinci mertebe eilme momenti.
Pnt : Yatay telenmesi nlenmi sistemde, YDKT veya GKT yk birleimleri iin
hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
M1t : Yap sisteminin yatay yerdeitirmelerinden dolay, YDKT veya GKT yk birleimleri
iin hesaplanan birinci mertebe eilme momenti.
P1t : Yap sisteminin yatay yerdeitirmelerinden dolay, YDKT veya GKT yk birleimleri
iin hesaplanan birinci mertebe eksenel kuvvet.
Eilme momenti ve eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlar iin, elemann her iki eilme
dorultusunda uygulanacak B1 arttrma katsays Denk.(6.9) ile hesaplanacaktr.
Cm
B1 1 (6.9)
1 Pr / Pel
1.0 (YDKT) , 1.6(GKT)
Cm : Yanal dorultuda yerdeitirme yapmad varsaylan sistemlerin elemanlarnda
aadaki ekilde hesaplanr.
(a) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkimedii elemanlarda:
Cm 0.6 0.4(M1 / M 2 ) (6.10)
Burada M1 ve M2 , elemann ularnda birinci mertebe analizi ile hesaplanan, srasyla kk
ve byk eilme momentlerini gstermektedir. M1/M2 bykl ift erilikli eilmede
pozitif, tek erilikli eilmede ise negatif olarak alnacaktr.
(b) Eilme dzleminde mesnetler arasnda yanal yklerin etkidii elemanlarda, gvenli ynde
kalmak zere, Cm=1.0 deeri kullanlabilir.
Pel : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda, eilme
dzlemindeki elastik burkulma ykdr ve Denk.(6.11) ile hesaplanr.
2 EI *
Pel (6.11)
(K1L)2
EI* : Genel analiz yntemi ile tasarmda, Blm 6.2.3 e gre hesaplanan azaltlm rijitlik.
Burkulma boyu yntemi ile tasarmda ise EI* = EI olarak alnacaktr.
E : elik elastisite modl (200000 MPa).
73
I : Eleman enkesitinin eilme dzlemindeki atalet momenti.
L : Eleman boyu.
K1 : Elemann u noktalarnn yanal yerdeitirme yapmad varsaym altnda, eilme
dzlemindeki burkulma boyu katsays (daha kk bir deer ald geerli bir yaklamla
kantlanmad srece K1=1.0 olarak alnacaktr).
Denk.(6.9) da Pr bykl iin, birinci mertebe yaklamna ait Pr = Pnt + P1t ifadesinin
kullanlmasna izin verilebilir.
6.5.2.2 P - Etkileri in B2 Arttrma Katsays
Sistemin her katnda, her iki yanal yerdeitirme dorultusunda uygulanacak B2 arttrma
katsays Denk.(6.12) ile hesaplanacaktr.
1
B2 1 (6.12)
Pkat
1
Pe,kat
1.0 (YDKT) , 1.6(GKT)
Pkat : YDKT veya GKT yk birleimleri iin, sz konusu katn tm dey tayc
elemanlarna (yatay yk tayc sistemin dnda olan elemanlar da dahil) etkiyen
toplam dey yk.
Pe,kat : Gznne alnan yanal yerdeitirme dorultusunda, sz konusu katn elastik
burkulma yk. Bu byklk burkulma analizi ile veya Denk.(6.13) ile
hesaplanacaktr.
HL
Pe,kat RM (6.13)
H
RM 1 0.15( Pmf / Pkat ) (6.14)
L : Kat ykseklii.
Pmf : Gznne alnan dorultuda moment aktaran ereveler olmas halinde, bu
erevelerin kat kolonlarna etkiyen toplam dey yk,(aprazl erevelerde sfr
alnacaktr).
H : Gznne alnan dorultuda, seilen yatay ykler altnda, sistem rijitlii kullanlarak,
hesaplanan birinci mertebe greli kat telemesi.
H : Gznne alnan dorultuda, H greli kat telemesini hesaplamak iin kullanlan
yatay yklerden oluan kat kesme kuvveti.
74
BLM 7 EKSENEL EKME KUVVET ETKS
Enkesit arlk merkezine uygulanan eksenel ekme kuvveti etkisindeki elemanlarn tasarm
bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
7.1 Genel Esaslar
7.2 ekme Kuvveti Dayanm
7.3 Yapma Enkesitli ekme Elemanlar
7.1 GENEL ESASLAR
Bu blmde verilen kurallar statik ykleme durumu iin geerlidir. Yorulma etkisindeki
elemanlar iin tasarm kurallar Ek-2 de verilmektedir.
ekme kuvveti etkisindeki elemanlarda stabilite bir tasarm kriteri olmamasna karn, bu tr
elemanlarda narinlik oran (L/i) 300 den kk olmaldr. Ancak, bu snr elik kablolar ve
miller iin geerli deildir.
7.1.2 Kaypsz ve Net Enkesit Alanlar
ekme etkisi altndaki elemanlarn bu blmde tanmlanacak olas gme snr durumlar
iin, kaypsz enkesit alan, Ag, ve net (kaypl) enkesit alan, An, Blm 5.4.3 de verilen ilgili
kurallar esas alnarak belirlenecektir.
7.1.3 Etkin Net Enkesit Alan
ekme elemannn tm enkesit paralaryla bulonlu veya kaynakl olarak balanmad
durumda, gerilme yaylndaki dzensizliin hesaba katld etkin net enkesit alan, Ae,
Denk.(7.1) ile hesaplanacaktr.
Ae UAn (7.1)
Burada, gerilme dzensizlii etki katsays, U, ekme elemanlarnn tipik bulonlu ve kaynakl
birleimleri iin, Tablo 7.1 de verilmektedir.
75
TABLO - 7.1 GERLME DZENSZL ETK KATSAYISI
Gerilme dzensizlii
Durum ekme eleman tanm etki katsays, U rnek
ekme elemanlarnn tm enkesit

1
paralaryla balanmas durumu U=1.0
x
x
I, U ve T- enkesitli ekme
elemanlarnn tm enkesit x
2 U 1
paralaryla balanmamas l
durumu
x
x
Kuvvetin ekme dorultusuna

3 dik kaynaklarla aktarld U=1.0
birleim
ekme kuvvetinin sadece boyuna
dorultudaki kaynaklarla 1
aktarld levhalar, korniyerler, 2
U-profiller, T-enkesitli elemanlar 3l 1 x T T
4[a] U b
ve birleim elemanlar ile
balanan I-profillerin birleimi
3l b l
2 2
( x nin tanm iin Durum 2 ye l2

baknz).
l 1 .3 D U 1 .0
Bir birleim levhasna balanan D l 1 .3 D D
5
boru enkesitli profiller
U 1 x /l
x D /
H
Bir adet merkezi l H U 1 x /l
birleim levhas
Birleim kullanlmas B 2 2 BH
B
x
levhasna durumu 4( B H )
balanan
6 H
kutu Yan kenarlarda iki
enkesitli adet birleim l H U 1 x /l
profiller levhas B2
x
B
kullanlmas 4( B H )
durumu
76
TABLO - 7.1 GERLME DZENSZL ETK KATSAYISI (DEVAM)
Balklarn kuvvet
dorultusunda bir b / d 2 / 3 U 0.90
srada 3 veya daha b / d 2 / 3 U 0.85
fazla bulonla
I ve I baland birleim
7 Gvdenin kuvvet
enkesitli
profiller[b] dorultusunda bir
srada 4 veya daha U 0.70
fazla bulonla
baland birleim
Kuvvet
dorultusunda bir
srada 4 veya daha U 0.80
fazla bulon
Tek ve bulunan birleim
8
ift Kuvvet
korniyer[b] dorultusunda bir
srada 2 veya 3 U 0.60
bulon bulunan
birleim
x : Birleim etki alan arlk merkezinin birleim dzlemine dik uzakl (dmerkezlik etkisi)
l : Yk dorultusundaki etkin birleim uzunluu (bulonlu birleimlerde en uzun bulon srasndaki en d
bulon merkezleri arasndaki uzunluk)
[a] l1 l2
:l
2
[b]
: Bulonlu ekme elemanlarnn n boyutlandrlmas aamasnda, gerilme dzensizlii etki katsays iin
Tablo 7.1 de verilen ortalama deerler kullanlabilir. Birleimin tasarmndan sonra, Tablo 7.1 de verilen
ifadeler ile hesaplanan daha byk U deerlerinin kullanlmasna izin verilmektedir.
7.2 EKME KUVVET DAYANIMI
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn , (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/t,
(GKT), eksenel ekme kuvveti etkisindeki elemann, akma snr durumu, krlma snr durumu
ve blok krlma snr durumlarna gre hesaplanacak dayanmlarn en k olarak
alnacaktr.
ekme elemanlarnn u birleimlerinin tasarmnda blok krlma snr durumu Blm 13.4.3
te verilmektedir.
ekme elemanlarnda akma snr durumu iin karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn,
kaypsz enkesit alan kullanlarak Denk.(7.2) ile hesaplanacaktr.
Tn Fy Ag (7.2)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn, (YDKT) veya elemannn gvenli ekme kuvveti
dayanm, Tn/t, (GKT),
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
alnarak belirlenecektir.
77
7.2.2 Krlma Snr Durumu
ekme elemanlarnda krlma snr durumu iin, karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn,
etkin net enkesit alan kullanlarak Denk.(7.3) ile hesaplanacaktr.
Tn Fu Ae (7.3)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn, (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/t,
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Ae : Etkin net enkesit alan.
Ag : Kaypsz enkesit alan.
Fu : Karakteristik ekme dayanm.
7.3 YAPMA ENKESTL EKME ELEMANLARI
Aadaki uygulama koullar gznne alnarak, ekme kuvveti aktaran elemanlarn iki veya
daha ok sayda profil ve/veya levhann birleiminden olumasna izin verilir.
(a) ok paral yapma enkesitler, aralarnda boluk brakmadan oluturulduunda,
birbirleriyle temasta olan paralarn balants iin kullanlan bulonlarn kuvvet
dorultusundaki aralyla ilgili uygulanacak koullar Blm 13.3.5 te verilmitir.
(b) Paralar arasndaki uzaklk daha geni seilerek tekil edilen ekme elemanlarnn
paralar aada verilen koullar salayan ba levhalar ile birbirlerine balanacaktr.
(1) Ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu, Ltp, ba levhasn paralara balayan birleim
aralarnn eksen izgileri arasndaki uzakln 2/3 nden kk ( Ltp 2 3 Wtp )
olacaktr.
(2) Ba levhalarnn kalnl, ttp, ba levhasn paralara balayan birleim aralarnn eksen
izgileri arasndaki uzakln 1/50 sinden byk ( t tp Wtp / 50 ) olacaktr.
(3) Ba levhalarndaki bulonlarn veya belirli aralklarla dzenlenen sreksiz kaynaklarn
arasndaki uzaklk 150 mm den kk ( s 150mm ) olacaktr.
Ltp : Ba levhalarnn ubuk boyunca uzunluu.
tp : Ba levhas kalnl.
Wtp : Ba levhasn paralara balayan birleim aralarnn eksen izgileri arasndaki
uzaklk.
s : Ba levhalarndaki bulonlarn veya belirli aralklarla dzenlenen sreksiz kaynaklarn
arasndaki uzaklk.
78
BLM 8 EKSENEL BASIN KUVVET ETKS
Enkesit arlk merkezine uygulanan eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlarn tasarm
bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
8.1 Genel Esaslar
8.2 Basn Kuvveti Dayanm
8.3 Tek Korniyerden Oluan Basn Elemanlar
8.4 Yapma Enkesitli Basn Elemanlar
8.5 Narin Enkesitli Basn Elemanlar
8.1 GENEL ESASLAR

Basn elemanlarnn, Blm 6 veya Blm 16 ya gre belirlenen burkulma boyu (Lc = KL)
kullanlarak hesaplanan narinlik oran, Lc/i 200 olacaktr.
Lc : Burkulma boyu (=KL).
i : Atalet yarap.
K : Burkulma boyu katsays.
L : Mesnet noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.
Karakteristik eksenel basn kuvveti dayanm, Pn, eksenel basn etkisindeki elemann
enkesit asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda eilmeli burkulma, burulmal burkulma
ve/veya eilmeli burulmal burkulma snr durumlarna gre hesaplanacak dayanmlarn en
k olarak alnacaktr.
Tasarm basn kuvveti dayanm, cPn, (YDKT) veya gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/c,
(GKT) tm basn elemanlarnda,
c = 0.90 (YDKT) veya c = 1.67 (GKT)
olmak zere, bu blmde tanmlanan kurallara uygun olarak hesaplanacaktr.
8.2 BASIN KUVVET DAYANIMI
Tablo 5.1A ya gre eksenel basn kuvveti altndaki narin olmayan enkesitli (narin enkesit
paras iermeyen elemanlardan oluan) elemanlarn karakteristik eksenel basn kuvveti
dayanm, Pn, Denk.(8.1) ile hesaplanacaktr.
Pn Fcr Ag (8.1)
Burada, kritik burkulma gerilmesi, Fcr, Denk.(8.2) veya Denk.(8.3) ile elde edilecektir.
79
Lc E Fy
4.71 (veya 2.25 ) iin
i Fy Fe
Fy

Fcr 0.658 Fe Fy (8.2)

Lc E Fy
4.71 (veya 2.25 ) iin
i Fy Fe
Fcr 0.877 Fe (8.3)

Fe : Elastik burkulma gerilmesi.
Fcr : Kritik burkulma gerilmesi.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elemann enkesit asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda
eilmeli burkulma, burulmal burkulma ve/veya eilmeli burulmal burkulma snr durumlar
iin elastik burkulma gerilmesi, Fe, aada verilen esaslara gre belirlenecektir.
8.2.1 Eilmeli Burkulma Snr Durumu
Eilmeli burkulma snr durumu, enkesit zelliklerinden bamsz olarak, tm basn
elemanlarnda dikkate alnacaktr. Buna gre basn kuvveti etkisindeki elemanlarn eilmeli
burkulma snr durumu iin, elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.4) ile hesaplanacaktr.
2 E
Fe 2
(8.4)
Lc

i
8.2.2 Burulmal ve Eilmeli Burulmal Burkulma Snr Durumu
Bu blm, enkesiti tek simetri eksenli basn elemanlarn (srt srta yerletirilmi ift korniyer
ve T- enkesitler), enkesiti ift simetri eksenli baz yapma basn elemanlarn (+ ekilli yapma
enkesitler) ve simetri ekseni bulunmayan basn elemanlarn kapsar. Ayrca, burulmaya kar
desteklenmeyen uzunluu, yanal telenmeye kar desteklenmeyen uzunluunu aan enkesiti
ift simetri eksenli tm basn elemanlar ve kol uzunluunun kalnlna oran, b/t > 20 olan
tek korniyerden oluan basn elemanlarnn tasarmnda, bu blmde verilen koullar
gznne alnacaktr.
Burulmal ve eilmeli-burulmal burkulma snr durumlarnda elastik burkulma gerilmesi, Fe,
ilgili kesitler iin srasyla Denk.(8.5), Denk.(8.6) ve Denk.(8.7) kullanlarak hesaplanacaktr.
(a) Burkulmann, elemann boyuna ekseni etrafnda dnmesiyle olutuu burulmal burkulma
snr durumunda (+ ekilli yapma enkesit veya srt srta yerletirilmi 4 korniyerden
oluan ak enkesitli basn elemanlar) elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.5) ile
hesaplanacaktr.
2 EC 1
w
Fe 2
GJ (8.5)
Lcz I x I y
80
(b) Simetri ekseni y-ekseni olmak zere, y-ekseni etrafnda burkulmann, elemann eilmesi
ve boyuna ekseni etrafnda dnmesiyle olutuu eilmeli-burulmal burkulma snr
durumunda (ift korniyerler, T-enkesitler, U-profiller ve eit kollu tek korniyer gibi tek
simetri eksenine sahip enkesitlerden oluan basn elemanlarnn simetri eksenleri
etrafnda burkulmas) elastik burkulma gerilmesi, Fe, Denk.(8.6) ile hesaplanacaktr.

F Fez 4 Fey Fez H
Fe ey 1 1 2
(8.6)
2H Fey Fez

Tek simetri eksenine sahip enkesitlerde simetri eksenine dik olan x-ekseni etrafnda
burkulmada ise, karakteristik basn kuvveti dayanm eilmeli burkulma snr durumu esas
alnarak Blm 8.2.1 e gre belirlenecektir.
Simetri ekseni x-ekseni olduunda (U-profiller), Denk.(8.6) da Fey terimi Fex olarak
deitirilecektir.
(c) Simetri ekseni bulunmayan enkesitlerde (farkl kollu tek korniyer enkesitli basn
elemanlar) eilmeli burulmal burkulma snr durumunda Denk.(8.7) nin zmnden
elde edilecek en kk Fe deeri, elastik burkulma gerilmesi, Fe, olarak alnacaktr.
2 2
x y
Fe Fex Fe Fey Fe Fez F Fe Fey o Fe2 Fe Fex o 0
e
2
(8.7)
io io
Fex : x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 E
Fex 2
(8.8)
Lcx

ix
Fey : y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 E
Fey 2
(8.9)
Lcy

iy
Fez : Burulmal burkulma snr durumunda elastik burkulma gerilmesi.
2 EC 1
w
Fez GJ (8.10)
L 2 Ai 2
cz go
xo2 yo2
H 1 2
(8.11)
io

G : elik kayma modl (77200 MPa).
Kx : x-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
81
Ky : y-ekseni etrafnda eilmeli burkulma durumunda burkulma boyu katsays.
Kz : Burulmal burkulma durumunda burkulma boyu katsays. Gvenli tarafta kalan bir
yaklamla, Kz =1.0 olarak alnabilir.
Lcx : x-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Kx Lx).
Lcy : y-ekseni etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Ky Ly).
Lcz : z-ekseni (boyuna eksen) etrafnda burkulma durumunda burkulma boyu (=Kz Lz).
K : Burkulma katsays.
i : Atalet yarap.
Ix, Iy : lgili asal eksen etrafndaki atalet momenti.
xo, yo : Kayma merkezinin arlk merkezine gre koordinatlar.
J : Burulma sabiti.
io : Kayma merkezine gre hesaplanan polar atalet yarap.
2 Ix Iy
io xo2 yo2 (8.12)
Ag
Fe : Elastik burkulma gerilmesi.
ix : x-eksenine gre atalet yarap.
iy : y-eksenine gre atalet yarap.
Cw : arplma sabiti.
arplma sabiti, Cw, ift simetri eksenli I-enkesitlerde, ho balklarn arlk merkezleri
arasndaki uzaklk olmak zere, Denk.(8.13) ile hesaplanabilir.
I y ho2
Cw (8.13)
4
T-enkesitler ve ift korniyerlerde, Denk.(8.10) da yer alan arplma sabiti, Cw, terkedilerek,
Fez, Denk.(8.14) ile hesaplanabilir.
GJ
Fez 2 (8.14)
Ag io
8.3 TEK KORNYERDEN OLUAN BASIN ELEMANLARI
Kol uzunluunun kalnlna oran, b/t 20 olan tek korniyerden oluan basn elemanlarnda,
karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, eilmeli burkulma snr durumu esas alnarak
Blm 8.2.1 veya Blm 8.5 e gre belirlenecektir.
Kol uzunluunun kalnlna oran, b/t > 20 olan tek korniyerden oluan basn elemanlarnda,
karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, eilmeli burulmal burkulma veya eilmeli
burkulma snr durumlar esas alnarak srasyla, Blm 8.2.2 veya Blm 8.5 e gre
hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Aada verilen koullar salayan, tek korniyerden oluan basn elemanlarnda,
dmerkezlik etkisinin ihmal edilmesine ve (1) veya (2) de tanmlanan etkin narinlik oranlar
(Lc / i) kullanlarak eksenel basn kuvveti dayanmnn hesaplanmasna izin verilmektedir.
82
Bunun iin esas alnacak koullar aada verilmektedir.
(a) Korniyer, her iki ucunda ayn kolundan basn kuvveti etkisinde olmaldr.
(b) Korniyer ular, en az 2 bulon ile veya kaynakla balanmaldr.
(c) Korniyer boyuna eksenine dik yk bulunmamaldr.
(d) Lc/i oran 200 snrn amamaldr.
(e) Farkl kollu korniyerde, uzun kol boyunun ksa kol boyuna oran 1.7 yi amamaldr.
Yukardaki ve aada (1) veya (2) de tanmlanan koullar salamayan, tek korniyerden
oluan basn elemanlar, eilme momenti ve eksenel basn kuvvetinin ortak etkisi altnda
Blm 11 e gre boyutlandrlacaktr.
(1) Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu korniyerlerin
tek veya bir dzlem kafes sistemin rg eleman olarak kullanlmalar halinde, komu
rg elemanyla birlikte dm noktas levhasnn veya balk elemannn ayn yzne
(tarafna) balanyorsa etkin narinlik oranlar, Denk.(8.15) veya Denk.(8.16) ile
hesaplanacaktr.
L Lc L
(i) 80 iin 72 0.75 (8.15)
ia i ia
L Lc L
(ii) 80 iin 32 1.25 (8.16)
ia i ia
Ksa kollar ile balanan farkl kollu korniyerlerde, Denk.(8.15) veya Denk.(8.16) ile
2
hesaplanan etkin narinlik oran, 4 (bl / bs ) 1 ile elde edilen deer kadar arttrlacaktr.
Ancak, bu narinlik oran korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki narinliinin 0.95 katndan
kk olamaz (Lc/i 0.95L / iz).
(2) Eit kollu korniyerlerin veya uzun kollar vastasyla balanan farkl kollu korniyerlerin
uzay kafes sistemin rg eleman olarak kullanlmalar halinde, komu rg elemanyla
birlikte dm noktas levhasnn veya balk elemannn ayn yzne (tarafna)
balanyorsa etkin narinlik oranlar Denk.(8.18) veya Denk.(8.19) da tanmlanmaktadr.
L Lc L
(i) 75 iin 60 0.8 (8.18)
ia i ia
L Lc L
(ii) 75 iin 45 (8.19)
ia i ia
Kol uzunluklarnn oran 1.7 den az olan ve ksa kollar ile balanan korniyerlerde,
Denk.(8.18) ve Denk.(8.19) ile hesaplanan narinlik oran, 6 (bl / bs )2 1 kadar
arttrlacaktr.
Ancak, bu narinlik oran korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki, narinliinin 0.82 katndan
kk olamaz (Lc/i 0.82L / iz).
L : Kafes sistemin dm noktalar arasndaki eleman uzunluu.
Lc/i : Etkin narinlik oran.
bl : Korniyerin uzun kolunun boyu.
83
bs : Korniyerin ksa kolunun boyu.
ia : Korniyerin balanan koluna paralel geometrik eksen etrafndaki atalet yarap.
iz : Korniyerin zayf asal ekseni etrafndaki atalet yarap.
8.4 YAPMA ENKESTL BASIN ELEMANLARI
Bu blm birbiriyle temasta olan veya belirli bir aralkla konumlandrlan profillerin ve/veya
levhalarn, birbirine aadaki koullar salayan balant elemanlar (ba levhalar ve/veya
kafes rg elemanlar) ile birletirildii ok paral basn elemanlarn kapsamaktadr.
ok paral basn elemanlarnda, kayma ekildeitirmelerinin karakteristik basn kuvveti
dayanmna etkisi gznne alnacaktr. Bu etki deitirilmi narinlik oran, (Lc / i)m, ile
hesaba katlacaktr. Bu durumda, elemannn karakteristik basn kuvveti dayanm, (Lc/i)
narinlik oran yerine, aada tanmlanan deitirilmi narinlik oran kullanlarak, Blm
8.2.1, Blm 8.2.2 veya Blm 8.5 de verilen esaslara gre belirlenecektir. Ba levhas ve
kafes rg elemanlarnn birleim aralarnn zelliklerine bal olarak, deitirilmi narinlik
oranlar aada tanmlanmaktadr.
(a) Bulonlara basit skma ynteminin uyguland birleimler.
2 2
Lc Lc a
(8.20)
i m i o ii
(b) Kaynakl birleimler ve bulonlarn A, B veya C snf yzey hazrl ile kontroll
skld birleimler.
a Lc Lc
40 iin i i (8.21a)
ii m o
2 2
a Lc Lc Ki a
40 iin (8.21b)
ii i m i o ii
(Lc/i)m : Deitirilmi narinlik oran
(Lc/i)o : Enkesiti oluturan tm paralarn tek para gibi davrand varsaym ile
hesaplanan, elemann burkulma ekseni etrafndaki narinlik oran.
i : Basn eleman enkesitinin burkulma ekseni etrafndaki atalet yarap.
a : Balant elemanlarnn aral.
ii : Tek bir parann minimum atalet yarap.
Ki = 0.50 (srt-srta yerletirilen ift korniyer iin)
= 0.75 (srt-srta yerletirilen ift U profili iin)
= 1.00 (geni aralkl yerletirilen basn eleman enkesitinin ereve balantl (ba
levhal) veya kafes rg balantl tekili iin)
84
Smaks = 4d
s/2
s/2
b s min =1.5b s/2

s =1.12tF/Fy
s s/2
b t b t
(a) (b)
L
S maks = 0.75tF/Fy
Smax s1 b/2
a
(c)
s2
s2 b
s1 b y1 y t
x x
y1 y b
t y1 y
x x
b
y1 y
(e) (d)
ekil 8.1 ok paral basn elemanlar iin koullar
85
ok paral basn elemanlarnn oluturulmasnda aada verilen koullar gznnde
tutulacaktr.
(a) ok paral basn elemannn u balant elemanlarna birleimi, kaynakl birleim veya
A, B veya C snf yzey hazrl uygulanm, kontroll skma ynteminin uyguland
srtnme etkili bulonlu birleim ile tekil edilecektir. Bulonlu u birleimlerinin kayma
dayanmnn yeterlilii, srtnme etkili kayma snr durumu dikkate alnarak kontrol
edilecektir.
(b ) Basn elemann oluturan her bir para uzunluklar boyunca, a, aral ile birbirlerine
balanacaktr. Balant elemanlar arasnda, a, boyundaki her bir parann en kk atalet
yarap ile hesaplananacak olan, (a/ii) narinlii basn elemannn maksimum narinliinin
n amayacaktr.
a 3 Lc
(8.22)
ii 4 i maks
(c) Tm paralar birbiriyle temas halinde olan ok paral basn elemanlarnn taban
levhasna birletii u blgelerde, tm paralar birbirine bulonlu veya kaynakl birleim
ile balanmaldr. Bulonlu birleimde, paralar birbirine, ubuk ekseni dorultusunda
eleman geniliinin 1.5 katna eit uzunlukta ve bulon aral bulon apnn 4 katn
amayacak ekilde balanacaktr. Kaynakl birleimde ise, basn elemannn paralarn
birbirine balayan kaynak uzunluu eleman geniliinden az olmayacaktr, (ekil 8.1a).
Basn elemannn uzunluu boyunca, balant elemanlarnda kullanlacak sreksiz
kaynaklarn veya bulonlarn boyuna dorultudaki aral, gerekli dayanm salayacak
ekilde belirlenecektir.
(d) Tm paralar birbiriyle temas halinde olan ve paralar srekli birletirilen basn
elemanlarnda, bulonlarn basn eleman boyunca aral iin snrlar Blm 13.3.8 de
verilen maksimum aralklar amayacaktr.
Eleman balklarnn d yzeylerine levha ilavesiyle oluturulan ok paral basn
elemanlarnda, bir bulon srasndaki bulonlarn veya levha kenarndaki sreksiz kaynak
dikilerinin maksimum net aral, levha kalnlnn 0.75 E / Fy katn ve 300mm yi
aamaz, (ekil 8.1b). Sreksiz kaynaklar ve bulonlar artmal yerletirildiinde, her bir
bulon srasndaki bulonlarn veya levha kenarndaki sreksiz kaynak dikilerinin
maksimum net aral, d levha kalnlnn 1.12 E / Fy katn ve 450mm yi aamaz,
(ekil 8.1c).
(e) Kafes rg sistemiyle birbirine balanan ok paral basn elemanlarnda, kafes rg
sistemine ara verilmesinin gerekli olduu ara blgelerde ve eleman ularnda mutlaka ba
levhalar kullanlacaktr. Ulardaki ba levhalarnn uzunluu, bu elemanlar basn
elemann oluturan paralara balayan bulon izgisi veya kaynak eksenleri arasndaki
uzaklktan az olmamaldr. Ara balantlardaki ba levhalarnn uzunluu ise bu uzakln
yarsndan az olmamaldr. Ba levhalarnn kalnl bu uzakln 1/50 sinden az
olmamaldr, (ekil 8.1d).
Bulonlu balantlarda ba levhas, basn ubuunu oluturan her bir elemana en az 3
bulon ile balanmal ve ubuk ekseni dorultusunda bulon aral bulon apnn 6 katn
amamaldr. Kaynakl balantlarda ise, ba levhasn basn ubuuna birletiren her bir
kaynak izgisinde toplam uzunluk, ba levhas uzunluunun 1/3 nden az olmamaldr.
86
(f) Kafes rg sistemi elemanlar levha, korniyer, U-profil veya dier enkesitler ile
oluturulabilir. Basn eleman enkesitini oluturan herbir parann rg elemanlarnn
birleim noktalar arasnda kalan blmnn narinlii, basn elemannn maksimum
narinliinin 3/4 n amayacaktr. rg elemanlarnn eleman boyuna ekseni ile yapt
a, , tek diyagonal rg eleman ile oluturulan kafes sistemlerde 60 den, apraz rg
eleman ile oluturulan kafes sistemlerde ise 45 den az olmayacak ekilde
dzenlenmelidir. Bu dzenlemede, L, apraz rg elemann basn elemann oluturan
paralara balant noktalar arasndaki uzaklk olmak zere, tek diyagonal rg
elemanlarnn narinlii L/i<140; apraz rg elemanlarnn narinlii ise 0.7L/i< 200
olmaldr. apraz rg elemanlar kesiim noktalarnda birbirine balanmaldr.
Balklar birletiren birleim aralarnn eksenleri arasndaki enine uzaklk 380mm yi
atnda, kafes rg sistemini oluturan elemanlar, korniyerlerden tekil edilmeli veya
apraz rg kullanlmas tercih edilmelidir.
(g) Kafes rg elemanlar ve birleim elemanlar, cPn (YDKT) veya Pn/c (GKT) olmak
zere, basn elemannn mevcut eksenel kuvvet dayanmnn %2si ile hesaplanan,
basn eleman eksenine dik kesme kuvveti etkisinde boyutlandrlacaktr.
(h) Basn elemannn paralarnn birbirine sadece ba levhalar ile birletirildii durumda,
ba levhalar rijit bir ereve oluturacak ekilde balanmaldr, (ekil 8.1e). Ba
levhalar, basn elemannn uzunluu boyunca iki tarafta ayn hizaya gelecek ekilde, en
az te bir noktalarnda ve ayrca u noktalarda tekil edilecektir. Ba levhalar ve
birleim elemanlar, cPn (YDKT) veya Pn/c (GKT) olmak zere, basn elemannn
mevcut eksenel kuvvet dayanmnn %2 si ile hesaplanan, basn eleman eksenine dik
kesme kuvveti ve eilme momenti etkisinde boyutlandrlacaktr.
8.5 NARN ENKESTL BASIN ELEMANLARI
Eksenel basn kuvveti altnda, Tablo 5.1A ya gre narin enkesit paralarna sahip basn
elemanlarnda karakteristik basn kuvveti dayanm, Pn, aada verilen esaslar dorultusunda
Denk.8.23 ile belirlenecektir.
Pn Fcr Ae (8.23)
Ae : Etkin alan.
Fcr : Kritik burkulma gerilmesi.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki elemann, asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda
eilmeli burkulma snr durumu, burulmal burkulma snr durumu ve eilmeli-burulmal
burkulma snr durumlarnda, kritik burkulma gerilmesi, Fcr, Blm 8.2.1 veya Blm 8.2.2
de verilen esaslar ile belirlenecektir. Tek korniyer enkesitlerde, kritik burkulma gerilmesi, Fcr,
Blm 8.2.1 ile sadece eilmeli burkulma snr durumu iin hesaplanacaktr.
Etkin alan, Ae, her bir narin enkesit paras iin (b-be)t alnarak kaypsz alanda yaplan
azaltma ile belirlenecektir.
8.5.1 Narin Enkesit Paralarnda Etkin Genilik
Narin enkesit paralarnda etkin genilik, be, (T-enkesitler iin de; gvde elemanlar iin he)
aada tanmlanmaktadr.
87
Fy
r iin be b (8.24a)
Fcr
Fy F F
r iin be b 1 c1 el el (8.24b)
Fcr Fcr Fcr

b : Enkesit parasnn genilii (T-enkesitlerde d; gvde elemanlarnda h).
c1, c2 : Tablo (8.1) de verilen etkin genilik hata dzeltme katsays.
: Blm 5.4.1 de tanmlanan enkesit paras genilik / kalnlk oran.
r : Tablo 5.1A da verilen enkesit paras genilik / kalnlk oran snr deeri.
Fel : Denk.(8.25) ile hesaplanan yerel elastik burkulma gerilmesi.

Fel c2 r Fy (8.25)

TABLO 8.1 NARN ENKEST PARALARINDA c1 ve c2 KATSAYILARI
Narin enkesit paras c1 c2
Rijitletirilmi enkesit paralar (Kutu enkesitlerin balklar hari) 0.18 1.31
Kutu enkesitlerin balk elemanlar 0.20 1.38
Dier tm elemanlar 0.22 1.49
8.5.2 Boru Enkesitli Elemanlarda Etkin Alan
Eksenel basn kuvveti etkisindeki narin enkesitli boru enkesitlerde, etkin alan, Ae, aada
tanmlanmaktadr.
D E
(a) 0.11 iin Ae Ag (8.26a)
t Fy
E D E 0.038E 2
(b) 0.11 0.45 iin Ae A (8.26b)
Fy t Fy Fy ( D / t ) 3 g

D : Boru kesitin d ap.
t : Boru kesitin et kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
Ag : Kaypsz alan, (Bkz. Blm 5.4.2).
88
BLM 9 ELME MOMENT ETKS
Asal eksenlerinden herhangi biri etrafnda basit eilme etkisindeki elemanlarn tasarm, bu
blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Basit eilme etkisindeki elemanlarda, ykler
kayma merkezinden geen asal eksene paralel olan dzlemde etkimeli veya eleman, yk
etkime noktalarnda ve mesnetlerde burulmaya kar desteklenmelidir.
9.1 Genel Esaslar
9.2 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt ift Simetri Eksenli I-
Enkesitli ve U- Enkesitli Elemanlar
9.3 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt Gvdeli ve Kompakt
Olmayan veya Narin Balkl ift Simetri Eksenli I-Enkesitli Elemanlar
9.4 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki Kompakt ve Kompakt Olmayan
Gvdeli Dier I-Enkesitli Elemanlar
9.5 Kuvvetli Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Narin
Gvdeli I-Enkesitli Elemanlar
9.6 Zayf Eksenleri Etrafnda Eilme Etkisindeki I- Enkesitli ve U-Enkesitli Elemanlar
9.9 Simetri Dzleminde Yk Etkisindeki ift Korniyer ve T-Enkesitli Elemanlar
9.10 Eilme Etkisindeki Tek Korniyer Elemanlar
9.11 Dolu Enkesitli Elemanlar
9.12 Simetri Ekseni Olmayan Enkesitli Elemanlar
9.13 Kirilerin Tasarmnda Dier Esaslar
9.1 GENEL ESASLAR
Eilme elemannn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, olas her bir gme snr
durumu iin belirlenecek dayanmlarn en k olarak alnacaktr. Burada, tm eilme
elemanlar iin,
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
alnarak, eilme elemannn tasarm eilme momenti dayanm, bMn , (YDKT) veya gvenli
eilme momenti dayanm, Mn/b, (GKT) aadaki koullar esas alnarak belirlenecektir.
(a) Bu blmde verilen kurallar, elemann asal eksenlerine paralel dzlemlerden birinde yk
etkisinde olmas ve boyuna eksenleri etrafnda burulmasnn mesnetlerde ve yk etkime
noktalarnda nlendii varsaymna dayanmaktadr.
(b) Eleman enkesit paralarnn eilme etkisi altnda kompakt, kompakt olmayan veya narin
olarak snflandrlmas Tablo 5.1B de verilen enkesit koullarna gre yaplacaktr.
(c) Yanal burulmal burkulma snr durumunda, yanal stabilite balants ile desteklenen
noktalar arasndaki uzunluk boyunca, eilme momenti yaylnn olumlu katks
Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays, Cb, ile hesaba katlabilir.
89
12.5M maks
Cb (9.1)
2.5M maks 3M A 4 M B 3M C
Denk.(9.1) ift simetri eksenine sahip, tm elemanlar ve tek simetri eksenine sahip tek
erilikli eilme etkisinde olan elemanlar iin kullanlabilir. ift erilikli eilme
etkisindeki tek simetri eksenli elemanlar iin, Cb deeri analizle belirlenmelidir. Ancak,
tm ykleme durumlar iin gvenli tarafta kalan bir yaklamla, Cb=1.0 alnabilir.
(d) ift erilikli eilme etkisindeki tek simetri eksenli elemanlarda yanal burulmal burkulma
snr durumu eleman enkesitinin her iki balnda da gznne alnacaktr.
(e) Konsol kirilerde Denk.(9.1) ile tanmlanan Cb ifadeleri geerli deildir ve Cb=1.0
alnacaktr.
Mmaks : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluu boyunca en
byk eilme momentinin mutlak deeri.
MA : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun
noktasndaki eilme momentinin mutlak deeri.
MB : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun
MC : Yanal stabilite balants ile desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluunun
9.2 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK KOMPAKT

FT SMETR EKSENL I-ENKESTL ELEMANLAR VE TEK SMETR
EKSENL U-ENKESTL ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B e gre, gvde ve balk
paralar kompakt snfnda olan ift simetri eksenli I-enkesitleri ile U-enkesitli elemanlarn
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin k olarak alnacaktr.
Akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.2) ile
hesaplanacaktr.
M n M p FyWpx (9.2)
Mn : Karakteristik eilme momenti dayanm.
Mp : Plastik eilme momenti.
Wpx : x-ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin, aada (a), (b) ve (c) maddelerinde tanmlanan
gme snr durumlar iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn nin basn balnn
90
yanal olarak desteklenmeyen uzunluu, Lb ye bal olarak deiimi ve moment dzeltme
katsays, Cb nin etkisi ekil 9.1 de gsterilmitir.
Mn Denk. (9.2)
Denk. (9.3)
M p=F yW px
M y=0.7F yW ex Denk. (9.4)
Cb>1.0 iin M n
C b=1.0 iin M n
Lp Lr Lb
ekil 9.1 Basn balnn yanal olarak desteklenmeyen uzunluuna bal olarak
karakteristik eilme momenti dayanm
(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.

(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.3)
ile hesaplanacaktr.
L Lp
M n Cb M p ( M p 0.7 FyWex ) b M p (9.3)
L L
r p
(c) Lb > Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.4) ile
belirlenecektir.
M n FcrWex M p (9.4)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.5) ile hesaplanacaktr.
Cb 2 E
Fcr 2
(9.5)
Lb

its
Lp ve Lr snr uzunluklar ise srasyla Denk.(9.6a) ve Denk.(9.6b) ile belirlenecektir.
E
Lp 1.76iy (9.6a)
Fy
2 2
E Jc Jc 0.7 Fy
Lr 1.95 its 6.76 (9.6b)
0.7 Fy Wex ho Wex ho E
Denk.(9.6b) de kullanlan c katsays aada tanmlanmtr.
(i) ift simetri eksenli I-enkesitlerde:
91
c =1.0 (9.7a)
(ii) U-enkesitlerde:
ho Iy
c (9.7b)
2 Cw
Etkin atalet yarap, its, ise Denk.(9.8a) ile hesaplanacaktr.
I y Cw
its2 (9.8a)
Wex
ift simetri eksenli I-enkesitlerde, gvenli tarafta kalnarak, etkin atalet yarap, its, iin
enkesit basn bal ve gvdesinin (1/6) s ile tanmlanan parasnn dey simetri eksenine
gre Denk.(9.8b) ile hesaplanan atalet yarap kullanlabilir.
bf
its (9.8b)
1 htw
12 1
6 bf tf
Wex : x-ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
E : elik elastisite modl (200000 MPa)
Cb : Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays.
Lb : Basn balnda yanal yerdeitirmenin ve enkesit burulmasnn nlendii noktalar
arasndaki eleman uzunluu (stabilite balants ile desteklenmeyen eleman uzunluu).
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen snr uzunluk.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulmada snr uzunluk.
iy : y-eksenine gre atalet yarap.
its : Etkin atalet yarap.
J : Burulma sabiti.
Cw : arplma sabiti.
ho : Enkesit balklarnn arlk merkezleri arasndaki uzaklk (= d-tf ).

GVDEL VE KOMPAKT OLMAYAN VEYA NARN BALIKLI FT
SMETR EKSENL I- ENKESTL ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre, enkesitin gvde
paras kompakt ve balk paralar kompakt olmayan veya narin snfnda olan ift simetri
eksenli I-enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen
snr durumlar iin hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
92
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.2.2 ye gre belirlenecektir.
(a) I-enkesitin gvde parasnn kompakt ve balk paralarnn kompakt olmayan koulunu
salamas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.9) ile
hesaplanacaktr.
f pf
M n M p M p 0.7 FyWex (9.9)

rf pf
(b) I-enkesitin gvde parasnn kompakt koulunu salamas ve balk paralarnn narin
olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.10) ile
belirlenecektir.
0.9EkcWex
Mn (9.10)
f2
E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa)
f : Enkesitin balk paras narinlii, ( =bf/2tf) (Tablo 5.1B).
pf : Kompakt balk paras iin narinlik snr (Tablo 5.1B).
rf : Kompakt olmayan balk paras iin narinlik snr (Tablo 5.1B).
kc
: Levha burkulma katsays, 0.35 kc 4 h / tw 0.76
h : Blm 5.4.1 de tanmlanan enkesit ls.
tw : Gvde kalnl.

VEYA KOMPAKT OLMAYAN GVDEL DER I- ENKESTL
ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre, enkesitin gvde
paras kompakt olmayan ift simetri eksenli I-enkesitli elemanlar ile gvde paras kompakt
veya kompakt olmayan, gvde dzlemine gre tek simetri eksenli I-enkesitli elemanlarn
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin en k olarak alnacaktr.
(a) Lb Lp ise bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Lp< Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.11)
93
L Lp
M n Cb Rpc M yc ( Rpc M yc FLWexc ) b Rpc M yc (9.11)
L L
r p
Elastik olmayan burkulma snr durumunda, Denk.(9.11) ve Denk.(9.19) da kullanlacak olan,
basn bal karakteristik gerilmesi, FL, Denk.(9.12a) ve Denk.(9.12b) de verilmitir.
Wext
0.7 iin FL 0.7 Fy (9.12a)
Wexc
Wext Wext
0.7 iin FL Fy 0.5 Fy (9.12b)
Wexc Wexc
(c) Lb > Lr olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.13) ile
belirlenecektir.
M n FcrWexc Rpc M yc (9.13)
Fcr gerilmesinin deeri Denk.(9.14) ile hesaplanacaktr.
2
Cb 2 E J Lb
Fcr 2
1 0.078 (9.14)
Lb Wex ho it

it
Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda, Denk.(9.14) de J = 0 olarak alnacaktr.
Basn balnn d lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myc, Denk.(9.15) ile
hesaplanmaktadr.
M yc FyWexc (9.15)
Gvde plastikleme faktr, Rpc, gvde narinliine bal olarak Denk(9.16a) ve Denk(9.16b)
ile verilmektedir.
(1) Iyc / Iy > 0.23 olmas durumunda,
hc Mp
pw iin Rpc (9.16a)
tw M yc
hc M M pw M p
pw iin Rpc p p 1 w (9.16b)
tw M yc M yc
rw pw M yc
Denk.(9.16a) ve Denk.(9.16b) de kullanlan plastik eilme momenti, Mp, Denk.(9.17) ile
verilen deeri amamaldr.
M p FyWpx 1.6 FyWexc (9.17)
(2) Iyc / Iy 0.23 olmas durumunda Rpc = 1.0 olarak alnacaktr.
Lp ve Lr snr uzunluklar ise Denk.(9.18) ve Denk.(9.19) ile belirlenecektir.
E
Lp 1.1it (9.18)
Fy
94
2 2
E J J FL
Lr 1.95it 6.76 (9.19)
FL Wexc ho Wexc ho E
Yanal burulmal burkulma snr durumu iin basn balnn etkin atalet yarap, it, deeri
(i) Basn bal dikdrtgen olan I-enkesitler iin
bfc
it (9.20)
1 hct w
12 1
6 bfctfc
(ii) Bal levha veya U-profili ile takviye edilen I-enkesitlerde gvenli tarafta kalmak zere,
it deeri iin enkesitin basn bal ve basn etkisindeki gvde parasnn (1/3) ile
tanmlanan parann dey simetri eksenine gre hesaplanan atalet yarap kullanlabilir.
9.4.2 Basn Bal Yerel Burkulma Snr Durumu
(a) Balk paralar kompakt olduunda bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Balklar kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
Denk.(9.21) ile belirlenecektir.
pf
M n Rpc M yc Rpc M yc FLWexc f (9.21)

rf pf
Denk.(9.21) de kullanlacak olan artk gerilme, FL, Denk.(9.12a) ve Denk.(9.12b) de
verilmitir.
(c) Balklar narin olan enkesitler iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
0.9EkcWexc
Mn (9.22)
f2
Basn bal akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n Rpc M yc Rpc FyWexc (9.23)

(a) Wext Wexc iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Wext < Wexc iin ekme bal dayanm kritik olabileceinden, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.24) ile elde edilecektir.
M n Rpt M yt (9.24)
Burada, d ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti, Myt, Denk.(9.25) ile
hesaplanacaktr.
M yt FyWext (9.25)
95
Gvde plastikleme faktr, Rpt, gvde narinliine bal olarak Denk(9.26a) ve Denk(9.26b)
ile verilmektedir.
hc Mp
w pw iin Rpt (9.26a)
tw M yt
hc Mp Mp w pw M p
w pw iin Rpt 1 (9.26b)
tw M yt M yt rw pw M yt
Myc : D basn lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.
Myt : D ekme lifinde akma gerilmesine ulald akma momenti.
Wext : x-ekseni etrafnda ekme blgesi iin elastik mukavemet momenti.
Wexc : x-ekseni etrafnda basn blgesi iin elastik mukavemet momenti.
f : Enkesitin basn etkisindeki balk elemannn narinlii, (= bfc/2tfc ).
w : Enkesitin gvde paras narinlii, (=hc/tw) (Tablo 5.1B).
pw : Kompakt gvde paras iin narinlik snr deeri (Tablo 5.1B).
rw : Kompakt olmayan gvde eleman iin narinlik snr deeri (Tablo 5.1B).
kc
: Levha burkulma katsays, 0.35 kc 4 h / tw 0.76
h : Blm 5.4.1.2 de tanmlanan enkesit ls.
hc : Blm 5.4.2.1 de tanmlanan enkesit ls.
Iy : y- ekseni etrafnda atalet momenti.
Iyc : y-ekseni etrafnda basn balnn atalet momenti.
Cb : Denk.(9.1) ile tanmlanan moment dzeltme katsays.
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen uzunluk snr deeri.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snr uzunluk.
iy : y-ekseni etrafnda atalet yarap.
J : Burulma sabiti.
ho : Enkesit balklarnn arlk merkezleri arasndaki uzaklk (ho = d-tf ).
96
d : Enkesit ykseklii.
tw : Gvde kalnl.
bfc : Basn balnn genilii.
tfc : Basn balnn kalnl.
Iyc : Basn balnn y- ekseni etrafnda atalet momenti.
9.5 KUVVETL EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK FT VE

TEK SMETR EKSENL NARN GVDEL I-ENKESTL ELEMANLAR
Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre narin gvde
parasna sahip, ift simetri eksenli elemanlar ve gvde dzlemine gre tek simetri eksenli I-
enkesitli elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen snr
durumlar iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Basn balnn yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.27) ile belirlenecektir.
M n Rpg FcrWexc (9.27)
(a) Lb Lp iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.

(b) Lp < Lb Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.28) ile verilmektedir.
L Lp
Fcr Cb Fy (0.3 Fy ) b Fy (9.28)
L L
r p
(c) Lb > Lr olmas durumunda kritik gerilme, Fcr, Denk. (9.29) ile hesaplanacaktr.
Cb 2 E
Fcr 2
Fy (9.29)
Lb

it
Lp ve Lr snr uzunluklar iin Denk.(F.30a) ve Denk.(F.30b) den yararlanlacaktr.
E
Lp 1.1it (9.30a)
Fy
E
Lr it (9.30b)
0.7 Fy
Burada etkin atalet yarap, it, Blm 9.4 te tanmland gibidir.

Eilme dayanm azaltma katsays, Rpg Denk.(9.31) ile verilmektedir.
aw h E
Rpg 1 c 5.7 1.0 (9.31)
1200 300aw tw F
y
Denk.(9.31) de kullanlacak olan aw deeri, Denk.(9.32) ile verilen snr deeri aamaz.
97
hct w
aw 10 (9.32)
bfctfc
9.5.2 Basn Bal Yerel Burkulma Snr Durumu
Basn balnn yerel burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn
M n Rpg FcrWexc (9.33)
(a) Balk paralar kompakt olduunda, bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Balk paralar kompakt olmayan enkesitler iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.34) ile
hesaplanacaktr.
pf
Fcr Fy (0.3 Fy ) f (9.34)

rf pf
(c) Balk paralar narin enkesitler iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.35) ile hesaplanacaktr.
0.9Ekc
Fcr (9.35)
f2
Enkesitin basn balnn narinlii, f, Denk.(9.36) ile verilmitir.
bfc
f (9.36)
2tfc
Basn bal akma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm,Mn, Denk.(9.37)
ile hesaplanacaktr.
M n Rpg FyWexc (9.37)

(a) Wext Wexc iin karakteristik eilme momenti dayanmn basn balnn davran
belirlediinden bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(b) Wext < Wexc iin ekme bal dayanm kritik olabileceinden, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.38) ile belirlenecektir.
M n FyWext (9.38)
Wext : x-ekseni etrafnda ekme blgesi iin elastik mukavemet momenti.
Wexc : x-ekseni etrafnda basn blgesi iin elastik mukavemet momenti.
98
pf : Kompakt balk paras iin narinlik snr, (Tablo 5.1B).
rf : Kompakt olmayan balk paras iin narinlik snr, (Tablo 5.1B).
kc
: Levha burkulma katsays, 0.35 kc 4 h / tw 0.76 .
Lp : Akma snr durumu iin yanal olarak desteklenmeyen uzunluk snr deeri.
Lr : Elastik olmayan yanal burulmal burkulma iin snr uzunluk.
hc : Blm 5.4.1.2 de tanmlanan enkesit ls.
tw : Gvde kalnl.
bfc : Basn bal genilii.
tfc : Basn bal kalnl.
9.6 ZAYIF EKSENLER ETRAFINDA ELME ETKSNDEK I-ENKESTL VE

U-ENKESTL ELEMANLAR
Zayf asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki I- ve U-enkesitli elemanlarn karakteristik

eilme momenti dayanm,Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin
k olarak alnacaktr.
Akma snr durumu iin karakteristik moment dayanm, Mn, Denk.(9.39) ile belirlenecektir.
M n M p Wpy Fy 1.6Wey Fy (9.39)

(a) Enkesitin balk paralarnn Tablo 5.1B ye gre, kompakt olma koulunu salamas
durumunda, bu snr durum gznne alnmayacaktr.
(b) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
f pf
M n M p M p 0.7 FyWpy (9.40)
rf pf

(c) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.41) ile hesaplanacaktr.
M n FcrWey (9.41)
Burada kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.42) ile verilmektedir.
0.69E
Fcr 2
(9.42)
f
99
f : Balk paras narinlii (f = b/tf ).
b : I- ve U-enkesitler iin Tablo 5.1B de verilen balk eleman genilii.
tf : Balk kalnl.
Wey : Zayf asal eksen etrafnda elastik mukavemet momenti.
9.7 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
Eksenlerinden biri etrafnda eilme etkisindeki, Tablo 5.1B ye gre gvde paralar kompakt
veya kompakt olmayan ve balk paralar kompakt, kompakt olmayan veya narin snfnda
olan, ift simetri eksenli kare ve dikdrtgen kutu enkesitli elemanlarn karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin en
k olarak alnacaktr.
belirlenecektir.
M n M p FyWp (9.43)

(a) Balk paralarnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
(b) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
b Fy
M n M p M p FyWe 3.57 4.0 M p (9.44)
tf E

(c) Balk paralar Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, Denk.(9.45) ile hesaplanacaktr.
M n FyWe,ef (9.45)
Denk.(9.45) te etkin elastik mukavemet momenti We,ef basn balnn etkin genilii ile
hesaplanacaktr. Etkin genilik, be, hadde kutu enkesitler iin Denk.(9.46a) ve yapma kutu
enkesitler iin Denk.(9.46b) ile verilmektedir.
E 0.38 E
be 1.92tf 1 b (9.46a)
Fy (b / tf ) Fy
E 0.34 E
be 1.92tf 1 b (9.46b)
Fy (b / tf ) Fy
(a) Gvde paralarnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
100
(b) Gvde paralar Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
h Fy
M n M p M p FyWe 0.305 0.738 M p (9.47)
tw E

E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
Wp : Eilme ekseni etrafnda plastik mukavemet momenti.
We : Eilme ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
We,ef : Basn balnn etkin genilii ile hesaplanan, eilme ekseni etrafndaki elastik
mukavemet momenti.
b : Balk genilii.
tf : Balk kalnl.
h : Gvde ykseklii.
tw : Gvde kalnl.
9.8 BORU ENKESTL ELEMANLAR
ap / kalnlk oran, (D/t) 0.45E / Fy koulunu salayan ve Tablo 5.1B e gre kompakt,
kompakt olmayan veya narin snfnda olan boru enkesitli elemanlarn karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin k
olarak alnacaktr.
belirlenecektir.
M n M p FyWp (9.48)

(a) Kompakt olma koulunun salanmas durumunda, bu snr durum gznne
alnmayacaktr.
(b) Kompakt olmayan enkesit koulunun salanmas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk.(9.49) ile hesaplanacaktr.

0.021E
Mn Fy We (9.49)
D
t

(c) Narin enkesit koulunun salanmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm,
Mn, Denk.(9.50) ile hesaplanacaktr.
M n FcrWe (9.50)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.51) ile verilmektedir.
101
0.33E
Fcr (9.51)
D

t
E : Yapsal elik elastisite modl (200000 MPa).
t : Enkesit et kalnl, (Bkz. Blm 5.4.2).
D : Enkesit d ap.
Wp : Plastik mukavemet momenti.
We : Elastik mukavemet momenti.
9.9 SMETR DZLEMNDE YK ETKSNDEK FT KORNYER VE T-

ENKESTL ELEMANLAR
Simetri dzleminde yk etkisindeki ift korniyer ve T-enkesitli elemanlarn karakteristik

eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanan deerlerin en
k olarak alnacaktr.
belirlenecektir.
Mn Mp (9.52)
Akma momenti, My = FyWex, olmak zere, plastik eilme momenti dayanm, Mp, aada
tanmlanmaktadr.
(a) T-enkesitin gvdesi ve ift korniyer enkesitin gvde kollar ekme etkisinde ise,
M p FyW px 1.6 M y (9.53a)
(b) T-enkesitin gvdesi basn etkisinde ise,
Mp My (9.53b)
(c) ift korniyer enkesitin gvde kollar basn etkisinde ise,
M p 1.5 M y (9.53c)

Yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn
aada verilen esaslar dorultusunda hesaplanacaktr.
(a) T-enkesitin gvdesi ve ift korniyer enkesitin gvde kollar ekme etkisinde ise,
(1) Lb Lp iin bu snr durumun gznne alnmasna gerek yoktur.
(2) Lp < Lb Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.54)
102
Lb Lp
M n M p (M p M y ) (9.54)

Lr Lp
(3) Lb > Lr olmas durumunda karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.55) ile
hesaplanacaktr.
M n M cr (9.55)
E
Lp 1.76iy (9.56a)
Fy
E IyJ E dWex
Lr 1.95 1 2.36 (9.56b)
Fy Fy
Wex J
1.95E
M cr
Lb

I y J B 1 B2 (9.57)
B 2.3 d / Lb ( I y / J ) 0.5 (9.58)

Mcr : Elastik yanal burulmal burkulma iin kritik eilme momenti.
d : T-enkesitin ykseklii.
Lb : Yanal olarak desteklenmeyen eleman uzunluu.
Iy : y-ekseni etrafnda atalet momenti.
Wex : Eilme ekseni etrafnda elastik mukavemet momenti.
J : Burulma sabiti.
iy : y-ekseni etrafnda atalet yarap.
(b) T-enkesitin gvdesi ve ift korniyer enkesitin gvde kollar basn etkisinde ise, B
katsays, Denk.(9.59) ile belirlenecek ve Mcr, Denk.(9.57) ile hesaplanacaktr.
B 2.3 d / Lb ( I y / J ) 0.5 (9.59)
Bu durumda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn aada verilen esaslar
dorultusunda elde edilecektir.
(1) T-enkesit iin
M n M cr M y (9.60)
(2) ift korniyer enkesit iin Denk(9.57) ile belirlenen elastik yanal burulmal burkulma
kritik eilme momenti,Mcr, deerinin kullanlmas koulu ile, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk(9.66) ve Denk(9.67) ile hesaplanacaktr.
(a) T-enkesitlerde, basn etkisindeki balk parasnn Tablo 5.1B ye gre kompakt, kompakt
olmayan veya narin olma durumlar iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
aada tanmland gibi belirlenecektir.
103
(1) Balk parasnn kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmayacaktr.
(2) Balk paras Tablo 5.1B ye gre kompakt olmayan enkesitler iin karakteristik eilme
f pf
M n M p M p 0.7 FyWexc 1.6 M y (9.61)
rf pf

(3) Balk paras Tablo 5.1B ye gre narin enkesitler iin karakteristik eilme momenti
0.7 EWexc
Mn (9.62)
(f ) 2
f : Balk paras narinlii, (Tablo 5.1B).
Wexc : Basn blgesi elastik mukavemet momenti.
(b) ift korniyer enkesitlerde, balk yerel burkulma snr durumunda karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Blm 9.10.3 e gre belirlenecektir.
(a) T-enkesitlerde gvde parasnn basn etkisinde olmas durumunda, karakteristik eilme
M n FcrWex (9.63)
Kritik gerilme, Fcr, T-enkesitin (d / tw) oranna bal olarak, Denk.(9.64a), Denk.(9.64b) ve
Denk.(9.64c) ile verilmitir.
d / tw 0.84 E / Fy iin Fcr Fy (9.64a)
0.84 E / Fy d / tw 1.52 E / Fy iin Fcr 1.43 0.515(d / tw ) Fy / E Fy (9.64b)
d / tw 1.52 E / Fy iin Fcr 1.52 E (d / t w ) 2 (9.64c)
(b) ift korniyer enkesitlerde gvde kollarnn basn etkisinde olmas durumunda,
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Blm 9.10.3 e gre belirlenecektir.
9.10 ELME ETKSNDEK TEK KORNYER ELEMANLAR
Asal eksenlerinden biri etrafnda eilme momenti etkisinde olan ve stabilite balants ile
aklk boyunca yanal dorultuda srekli olarak desteklenen tek korniyerlerin tasarmnda, x
ve y (eleman kollarna paralel ve dik) geometrik eksenlerine gre belirlenen kesit
zelliklerinin kullanlmasna izin verilmektedir. Ancak, eilme momenti etkisindeki tek
korniyerlerin yanal dorultuda aklk boyunca srekli olarak desteklenmedii durumda ise,
bu blmde geometrik eksenlerin kullanlmasna zel olarak izin verilen durumlarn dnda,
asal eksenler gznne alnacaktr.
104
Tek korniyerlerin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar
dorultusunda hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr.
Akma snr durumu iin ilgili eksen etrafndaki karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
M n 1.5M y (9.65)

Tek korniyerlerin aklk boyunca yanal dorultuda telenmeye ve boyuna eksenleri etrafnda
dnmeye kar srekli olarak desteklenmedii durumda, karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, aada tanmland gibi belirlenecektir. Zayf asal eksen etrafnda eilme
etkisi iin yanal burulmal burkulma snr durumunun gznne alnmasna gerek yoktur.
My
(a) 1.0 iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.66) ile
M cr
hesaplanacaktr.
My
M n 1.92 1.17 M y 1.5 M y (9.66)
M cr
My
(b) 1.0 iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.67) ile
M cr
hesaplanacaktr.
M
M n 0.92 0.17 cr M cr (9.67)
M y
Denk.(9.66) ve Denk.(9.67) de kullanlan Mcr, elastik yanal burulmal burkulma momenti

(1) Tek korniyerlerin kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisinde olmas durumu:

2
9 Aiz tCb w iz i
M cr 1 4.4 4.4 w z (9.68)
8 Lb Lb t Lb t

(2) Eit kollu tek korniyerlerin x veya y geometrik eksenlerinden birinde eilme etkisinde
olmas durumu:
(i) Tek korniyerlerin yanal olarak desteklenmedii durumda, elastik yanal burulmal
burkulma momenti, Mcr, korniyer enkesitinin serbest ucu basn etkisinde ise
Denk.(9.69a), ekme etkisinde ise Denk.(9.69b) ile verilmektedir.
0.58 Eb 4tCb
2
Lb t
M cr 1 0.88 2 1 (9.69a)
L2b b

0.58 Eb 4tCb
2
Lb t
M cr 1 0.88 2 1 (9.69b)
L2b b

105
Akma momenti, My, ilgili geometrik eksene gre belirlenen akma momentinin 0.80 kat
olarak gznne alnmaldr.
(ii) Korniyerin akl boyunca sadece en byk eilme momenti etkisinde olduu noktada
yanal olarak desteklendii durumda, elastik yanal burulmal burkulma momenti, Mcr,
Denk.( 9.69a) veya Denk.(9.69b) ile tanmlanan deerin 1.25 kat olarak alnabilir. Bu
durumda akma momenti, My, ilgili geometrik eksenlere gre belirlenen akma momenti
olarak gznne alnacaktr.
Denk.(9.68) deki, eilme momentinin ynne bal olarak enkesitin asal eksenine gre kayma
merkezinin yerini gznne alan, w, katsays aklk boyunca eilme momentinin sabit
olmas halinde, Denk (9.70) ile hesaplanacaktr. w katsaysnn iareti, korniyerin ksa kolu
basn etkisinde ise pozitif, uzun kolu basn etkisinde ise negatiftir. Eit kollu korniyerler
iin w = 0 olarak alnacaktr, (ekil 9.2).
1
w z w2 z 2 dA 2 zo (9.70)
Iw
Kayma Kayma
Mob Merkezi z Mob Merkezi z
w w
(a) +w (b) w
ekil 9.2 Eilme momenti etkisindeki farkl kollu korniyerler iin w iareti tanm
t : Korniyerin kol kalnl.
b : Korniyerin kol uzunluu.
Cb : Denk.(9.1) e gre hesaplanan moment dzeltme katsays, ( Cb 1.5 olarak alnacaktr)
Lb : Elemann yanal olarak desteklenmeyen uzunluu.
iz : Zayf asal eksen etrafndaki atalet yarap.
A : Korniyerin enkesit alan.
zo : Kayma merkezinin arlk merkezine gre z-ekseni dorultusundaki uzakl.
Iw : Kuvvetli asal eksen etrafndaki atalet momenti.
w : Kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki tek korniyerlerin enkesit zellii,
(mm).
9.10.3 Korniyer Kolu in Yerel Burkulma Snr Durumu
Yerel burkulma snr durumu, korniyer kolunun serbest ucunun basn etkisinde olmas
durumunda gznne alnr.
(a) Korniyer kolunun kompakt olma koulunu salamas durumunda, bu snr durum
gznne alnmaz.
106
(b) Kolu kompakt olmayan korniyerler iin, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
b Fy
M n FyWec 2.43 1.72 (9.71)
t E

(c) Korniyer kolunun narin olmas durumunda, karakteristik eilme moment dayanm, Mn,
M n FcrWec (9.72)
Kritik gerilme, Fcr, Denk.(9.73) ile tanmlanmaktadr.
0.71E
Fcr 2
(9.73)
b

t
t : Korniyerin kol kalnl.
b : Korniyerin kol uzunluu.
Wec : Eilmeden oluan basn etkisindeki kol eleman iin elastik mukavemet momenti.
Geometrik eksenlerden biri etrafnda eilme etkisindeki eit kollu korniyerlerin yanal
olarak desteklenmedii durumda bu deerin 0.80 kat alnacaktr.
9.11 DOLU ENKESTL ELEMANLAR
Geometrik eksenlerinden biri etrafnda eilme etkisindeki dikdrtgen ve dairesel dolu

enkesitli ubuklarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aada verilen esaslar
dorultusunda hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Dairesel enkesitli elemanlar ile zayf asal eksenleri etrafnda eilme momenti etkisindeki
dikdrtgen enkesitli elemanlarn akma snr durumu iin karakteristik eilme momenti
M n M p FyWp 1.6 M y (9.74)

Yanal burulmal burkulma snr durumu iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
aada tanmland ekilde belirlenecektir.
(a) Dairesel enkesitli elemanlarda, kuvvetli asal eksenleri etrafnda eilme etkisindeki
dikdrtgen enkesitli elemanlarda Lb d / t 2 0.08( E / Fy ) olmas halinde ve zayf asal
eksenleri etrafnda eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda bu snr durumun
gznne alnmasna gerek yoktur. Bu durumda karakteristik eilme momenti dayanm,
Mn, Denk.(9.74) ile belirlenir.
(b) Kuvvetli asal eksenlerinde eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda
0.08( E / Fy ) Lb d / t 2 1.9( E / Fy ) olmas durumunda karakteristik eilme momenti
107
L d Fy
M n Cb 1.52 0.274 b2 M y M p (9.75)
t E
(c) Kuvvetli asal eksenlerinde eilme etkisindeki dikdrtgen enkesitli elemanlarda
Lb d / t 2 1.9( E / Fy ) olmas durumunda ise, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
1.9 ECb
M n FcrWex W Mp
2 ex
(9.76)
Lb d / t
Lb : Elemann yanal olarak desteklenmeyen uzunluu.
Cb : Denk.(9.1) e gre hesaplanan moment dzeltme katsays.
d : Dikdrtgen enkesitin ykseklii.
t : Dikdrtgen enkesitin eilme eksenine paralel boyutu.
9.12 SMETR EKSEN OLMAYAN ENKESTL ELEMANLAR
Farkl kollu korniyerlerin dnda kalan simetri ekseni olmayan eilme momenti etkisindeki
tm elemanlarn karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.77) ile belirlenecektir.
M n FnWe,min (9.77)
Karakteristik gerilme, Fn, ilgili snr durumlar iin aada verilmektedir.
Akma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.78) ile hesaplanacaktr.
Fn Fy (9.78)

Yanal burulmal burkulma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.79) ile
belirlenecektir.
Fn Fcr Fy (9.79)

Yerel burkulma snr durumunda karakteristik gerilme, Fn, Denk.(9.80) ile hesaplanacaktr.
Fn Fcr Fy (9.80)
We,min :Eilme ekseni etrafnda hesaplanan en kk elastik mukavemet momenti.
Fcr : Analiz ile belirlenen yanal burulmal burkulma veya yerel burkulma gerilmesi.
108
9.13 KRLERN TASARIMINDA DER ESASLAR
9.13.1 ekme Balndaki Deliklerin Eilme Momenti Dayanma Etkisi

Balklarnda bulon deliklerinin bulunduu eilme elemanlarnn, bu blmde verilen esaslara
gre belirlenen karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, hesabnda ekme balnda
ekme krlmas snr durumu da gznne alnacaktr.
(a) ekme krlmas snr durumu, Fu Afn Yt Fy Afg olmas halinde gznne alnmaz.
(b) ekme balnda deliklerin bulunduu enkesitte Fu Afn Yt Fy Afg olmas durumunda
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(9.81) ile belirlenen deerden daha
byk alnmayacaktr.
Fu Afn
Mn Wex (9.81)
Afg
Afg : Blm 5.4.3 (a) esas alnarak belirlenen ekme bal kaypsz enkesit alan.
Afn : Blm 5.4.3 (b) esas alnarak belirlenen ekme bal net enkesit alan.
Wex : x-ekseni etrafndaki en kk elastik mukavemet momenti.
Yt : elik akma gerilmesinin ekme dayanmna oran ile belirlenen dzeltme katsays
=1.0 (Fy / Fu 0.8 iin)
=1.1 (Fy / Fu > 0.8 iin)
9.13.2 Tek Simetri Eksenli I-Enkesitli Eilme Elemanlar
Tek simetri eksenine sahip I-enkesitli eilme elemanlar aada verilen koullar
salayacaktr.
I yc
0.1 0.9 (9.82)
Iy
I-enkesitin, Tablo 5.1B ye gre narin gvde paral olmas durumunda ise bu koula ek
olarak, aada verilen koul da salanacaktr.
a h E
(a) 1.5 iin 1.20 (9.83a)
h t w maks Fy
a h E
(b) 1.5 iin 0.40 (9.83b)
h t w maks Fy
Rijitlik levhalarnn kullanlmad durumda, (h / tw) 260 olmaldr. Ayrca, gvde alan
basn bal alannn 10 katn amayacaktr.
Iyc : Basn balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
Iy : y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
a : Kiri gvdesini dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
109
h : Gvde levhasnn ykseklii.
tw : Gvde levhasnn kalnl.
9.13.3 Yapma I-Enkesitli Kirilerin Gvde Elemannn ve Takviye Levhalarnn Balk
Levhalarna Birleimi
(a) Kaynakl yapma kirilerde balk paralarnn kalnl veya genilii, eitli yntemlerle
deitirilebilir.
(b) Kiri gvde paras-balk paras veya takviye levhas-balk paras birleimi yksek
dayanml bulonlar veya kaynak kullanlarak oluturulacaktr. Bu durumda birleim,
kiriin eilmesiyle oluacak toplam yatay kesme kuvveti gznne alnarak
boyutlandrlacaktr. Bulonlarn yerleimi veya kullanlmas durumunda sreksiz
kaynaklarn konumu bu kesme kuvvetinin dalmyla uyumlu olacaktr. Ancak,
bulonlarn kuvvet dorultusundaki aral Blm 7.3 veya Blm 8.4 de verilen
maksimum aral amayacaktr.
(c) Bala dorudan herhangi bir kuvvet etkimesi durumunda ise, dorudan temas ile ykn
aktarld gsterilmedike, balk levhas-gvde levhas birleiminde kullanlan
bulonlarn veya kaynaklarn boyutlandrlmasnda bu kuvvet dier kuvvetlerle birlikte
gznne alnacaktr.
(d) Takviye levhasnn teorik bitim noktasndan nce, bu levhann tayabilecei kuvvetin
altndaki levhaya iletilmesi salanacaktr. Bunun iin kayma kontroll (srtnme etkili)
yksek dayanml bulonlar veya ke kaynak kullanlacaktr. Bu birleimin, teorik bitim
noktasnda takviye levhasnn payna den kuvvetin aktarlmas iin yeterli olduu
Blm 13.2.2, Blm 13.3.11 veya Blm 5.2.12 de verilen esaslar dikkate alnarak
gsterilecektir.
(e) Kaynakl takviye levhalar kullanlmas durumunda, takviye levhasn kiri balna
balayan kaynaklar, teorik bitim noktasndan nce, a uzunluu boyunca takviye
levhasnn her iki kenar boyunca srekli olacaktr. Bu kaynaklarn mevcut dayanm,
takviye levhasnn ucundan itibaren, aada tanmlanan, a uzunluu takviye levhasnn
payna den kuvvetin aktarlmas iin yeterli olacaktr.
(1) Takviye levhasnn ucunda, levha genilii, b, nin ne eit veya daha uzun srekli aln
kayna kullanlmas durumunda:
a b (9.84a)
(2) Takviye levhasnn ucunda levha geniliinin nden daha ksa srekli aln kayna
kullanlmas durumunda:
a 1.5b (9.84b)
(3) Takviye levhasnn ucunda levha aln kayna kullanlmamas durumunda:
a 2b (9.84c)
9.13.4 Yapma Enkesitli Eilme Elemanlar
ki veya daha fazla I- veya U- enkesitli elemanlarn birlikte ok paral eilme eleman olarak
kullanlmas halinde, bu elemanlar Blm 8.4 de verilen esaslara gre birletirilecektir. D
yklerin tm elemanlara eit olarak dalmamas halinde, elemanlar arasndaki yk dalmn
salamak zere gerekli nlemler alnacaktr.
110
9.13.5 Kirilerde Yeniden Dalm in Yanal Olarak Desteklenmeyen Uzunluk
Blm 5.2.7 ye gre kirilerde yeniden dalm prensibinin uygulanabilmesi iin, yeniden
dalmn uygulanaca mesnete komu kiri aklnda basn balnn yanal olarak
desteklenmeyen uzunluu, Lb, aada verilen Lm deerlerini aamaz.
(a) Gvde dzleminde yk etkisindeki, ift simetri eksenli I-enkesitler ve basn bal alan
ekme bal alanna eit veya daha byk olan tek simetri eksenli I-enkesitler:
M E
Lm 0.12 0.076 1 iy (9.85)

M 2 Fy
(b) Kuvvetli eksenleri etrafnda eilme momenti etkisindeki simetrik kutu enkesitler ve
dikdrtgen dolu enkesitler:
M E E
Lm 0.17 0.10 1 iy 0.10 iy (9.86)
Fy
M 2 Fy
Fy : Basn balnn karakteristik akma gerilmesi.
M1: Desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin k.
M2: Desteklenmeyen uzunluun ularndaki eilme momentinin by.
iy : y-ekseni etrafndaki atalet yarap.
(M1/M2) oran ift erilikli eilmede pozitif, tek erilikli eilmede negatif olarak alnacaktr.
Eilme momenti etkisindeki kare veya dairesel enkesitli kiriler ile zayf eksenleri etrafnda
eilme etkisindeki kirilerde basn balnn yanal olarak desteklenmeyen uzunluu, Lb, iin
bir snr verilmemektedir.
111
BLM 10 KESME KUVVET ETKS
Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisinde olan tek veya ift simetri eksenli elemanlarn, tek
korniyerlerin, T-enkesitli elemanlarn, kutu ve boru enkesitli elemanlarn ve balklarna
paralel dzlemde kesme kuvveti etkisinde olan tek veya ift simetri eksenli elemanlarn
tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
10.1 Genel Esaslar
10.2 ekme Alan Etkisinin Gznne Alnmad Gvdeleri Rijitletirilmi veya
Rijitletirilmemi Elemanlar
10.3 ekme Alan Etkisi
10.6 Tek Korniyerler ve T-Enkesitli Elemanlar
10.7 Balklarna Paralel Dzlemde Kesme Kuvveti Etkisinde Tek veya ift Simetri Eksenli
Elemanlar
10.8 Gvdesi Boluklu Kiriler
10.1 GENEL ESASLAR
Bu blmde karakteristik kesme kuvveti dayanmnn belirlenmesi iin iki farkl yntem
verilmektedir.
(a) Dey ara rijitlik levhal veya levhasz elemanlarda, kayma dayanmnn gvde levhasnn
kayma etkisinde akma veya kayma etkisinde burkulma snr durumlar ile belirlendii,
ekme alan etkisinin gznne alnmad, Blm 10.2 de verilen genel yntem.
(b) Dey ara rijitlik levhalar ile oluturulan paneller ile gvdenin burkulma sonras dayanm
gznne alnarak, kayma dayanmnn ekme alan etkisi ile belirlendii, Blm 10.3 te
verilen yntem.
Kesme kuvveti etkisindeki elemannn tasarm kesme kuvveti dayanm, bVn, (YDKT) veya
gvenli kesme kuvveti dayanm, Vn/b, (GKT), Blm 10.2.1(a) dnda kalan tm kesme
kuvveti etkisindeki elemanlar iin,
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
alnarak, bu blmde verilen kurallar erevesinde belirlenecektir.
10.2 EKME ALANI ETKSNN GZNNE ALINMADII GVDELER

RJTLETRLM VEYA RJTLETRLMEM ELEMANLAR

Gvde dzleminde kesme kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli enkesitler ile tek simetri
eksenli I- ve U-enkesitlerde, gvde elemanlar rijitletirilmemi olduunda, gvdede a / h > 3
olacak ekilde rijitlik levhalar kullanldnda ve gvdede a / h 3 olacak ekilde ara rijitlik
levhalar kullanlmas durumunda ise kenar gvde panellerinde karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Vn, aada verilen esaslar dorultusunda Denk.(10.1) ile hesaplanacaktr.
112
Vn 0.6 Fy Aw CvPB (10.1)
(a) I-enkesitli hadde profillerinin gvdelerinde, h / t w 2.24 E / Fy olmas durumunda,
t = 1.00 (YDKT) veya t=1.50 (GKT)

ve CvPB=1.0 olarak alnacaktr.
(b) Tm dier ift simetri eksenli enkesitlerde ve tek simetri eksenli I- ve U-enkesitli
elemanlarda (boru enkesitler hari), CvPB katsays aada tanmland gibi alnacaktr.
h / t w 1.10 k v E / Fy iin CvPB 1.0 (10.2a)
1.10 kv E / Fy
h / t w 1.10 kv E / Fy iin CvPB (10.2b)
h / tw
Gvde levhas burkulma katsays, kv aada tanmland gibi alnacaktr.
(a) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmad durumda, h / tw 260 iin
kv=5.34 (10.3a)
(b) Gvdede dey ara rijitlik levhalarnn kullanlmas durumunda
5
a h 3.0 iin k v 5 (10.3b)
( a / h) 2
a h 3.0 iin kv 5.34 (10.3c)
Vn : Karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Aw : Gvde alan (= dtw)
h : Hadde profilleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde
edilen balklar arasndaki net gvde ykseklii, kaynakl yapma enkesitli elemanlar
iin balk i yzeyleri arasndaki net ykseklik, bulonlu yapma enkesitli elemanlar iin
bulon sralar arasndaki net ykseklik.
a : Gvde levhasn dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
tw : Gvde kalnl.
CvPB : Kayma etkisinde burkulma snr durumu iin azaltma katsays.
10.2.2 Dey Ara Rijitlik Levhalar
(a) Gvde narinliinin h / tw 2.46 E / Fy olmas durumunda veya ekme alan etkisi
gznne alnmakszn, kv = 5.34 alnarak Blm 10.2.1 e gre hesaplanan kayma
dayanm yeterli ise kiri gvdesinde ara rijitlik levhalar kullanmaya gerek yoktur.
(b) ekme alan etkisi gznne alnmadan gvdenin kayma dayanmn arttrmak iin dey
ara rijitlik levhalar kullanlm ise, tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu
kenara gre veya ift rijitlik levhas iin gvde kalnl ortasndaki eksene gre
113
hesaplanan rijitlik levhas minimum atalet momenti, Ist nin deeri Denk.(10.4) ile verilen
koulu salayacaktr.
I st btw3 j (10.4)
2.5
j 2 0.5 (10.5a)
(a / h) 2
b min(a; h) (10.5b)
(c) Dey ara rijitlik levhalarnn tekil yk veya mesnet tepkisini aktarmak amacyla deil,
sadece gvde levhasnn rijitliini arttrmak iin kullanlmalar durumunda, ekme
balna kadar uzatlmadan yerletirilmelerine izin verilmektedir. Bu durumda, gvde
levhasn ekme balna balayan boyun kaynaklar ile gvdeyi rijitlik levhasna
balayan kaynaklarn sonlandrld nokta arasndaki uzaklk, gvde kalnlnn 4-6 kat
arasnda olmaldr. Gvdenin bir tarafnda tek rijitlik levhas kullanlmas durumunda,
baln burulma etkisiyle dnmesini nlemek iin rijitlik levhasnn basn balna
balanmas gerekmektedir.
(d) Rijitlik levhalarnn kiri gvdesine birleiminde sreksiz ke kaynaklar kullanldnda,
kaynaklar arasndaki net uzaklk 16tw veya 250mm den daha fazla olmayacaktr. Bulonlu
birleimde ise bulon deliklerinin merkezleri arasndaki uzaklk 300mm den fazla
olmayacaktr.
10.3 EKME ALANI ETKS

Kesme kuvveti dayanmnn hesabnda ekme alan etkisi, gvde dzleminde kesme kuvveti
etkisinde olan ift simetri eksenli enkesitlerde, tek simetri eksenli I- ve U-enkesitlerde,
a / h 3 olacak ekilde rijitlik levhalar kullanlarak gvde panellerinin oluturulmas koulu
ile hesaba katlacaktr.
Karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn, aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
(a) h / t w 1.10 k v E / Fy iin
Vn 0.6 Fy Aw (10.6a)
(b) h / t w 1.10 kv E / Fy iin
(1) Aadaki koullarn salanmas durumunda,

(i) 2 Aw / ( Afc Aft ) 2.5
(ii) h / bfc 6.0
(iii) h / bft 6.0
1 C vB
Vn 0.6 Fy Aw C vB (10.6b)
1.15 1 ( a / h) 2

114
(2) Dier durumlarda,

1 CvB
Vn 0.6 Fy Aw CvB (10.6c)

1.15 a / h 1 ( a / h) 2

Kayma etkisinde burkulma katsays, CvB, aada tanmland ekilde gznne alnacaktr.
(i) h / t w 1.10 k v E / Fy iin
CvB 1.0 (10.7a)
(ii) 1.10 k v E / Fy h / t w 1.37 kv E / Fy iin
1.10 kv E / Fy
CvB (10.7b)
h / tw
(iii) h / t w 1.37 k v E / Fy iin
1.51k v E
CvB (10.7c)
(h / tw ) 2 Fy
Aw : Gvde enkesit alan.
Afc : Basn balnn enkesit alan.
Aft : ekme balnn enkesit alan.
bfc : Basn balnn genilii.
bft : ekme balnn genilii.
tw : Gvde kalnl.
h : Hadde profilleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde
edilen balklar arasndaki net gvde ykseklii, kaynakl yapma enkesitli elemanlar
iin balk i yzeyleri arasndaki net ykseklik, bulonlu yapma enkesitli elemanlar iin
bulon sralar arasndaki net ykseklik.
a : Gvde levhasn dikdrtgen panellere blen dey ara rijitlik levhalar arasndaki net
uzaklk.
kv : Blm 10.2.1 de tanmlanan gvde levhas burkulma katsays.
10.3.3 ekme Alan Etkisinde Dey Ara Rijitlik Levhalar
Gerekli kesme kuvveti dayanmnn salanmas iin, dey rijitlik levhalar ile oluturulan
ekme alan etkisi hesaba katldnda, Blm 10.2.2 de verilen koullara ek olarak aadaki
snrlamalar da gznne alnacaktr.
(a) Rijitlik levhasnn b / t oran, Denk.(10.8) ile verilen deer ile snrlandrlacaktr.
b E
0.56 (10.8)
t st Fyst
115
(b) Tek veya ift rijitlik levhas iin minimum atalet momenti, Ist, Denk.(10.9) ile verilen
koulu salayacaktr.
I st Ist1 ( I st2 Ist1 ) w (10.9)
Vr Vc1
w 0 (10.10)
Vc2 Vc1
1.5
h 4 st1.3 Fyw
I st2 (10.11)
40 E
(b / t)st: Rijitlik levhasnn genilik / kalnlk oran.
Fyst : Rijitlik levhasnn karakteristik akma gerilmesi.
w : Dey rijitlik levhasnn iki tarafndaki gvde panellerinde en byk kesme kuvveti
oran.
Vr : Komu gvde panelleri iin (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri ile elde edilen
gerekli kesme kuvveti dayanmlarnn by.
Vc1 : ekme alan etkisi gznne alnmadan, Blm 10.2.1 e gre karakteristik kesme
kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn (YDKT iin
tasarm kesme kuvveti dayanmlarnn veya GKT iin gvenli kesme kuvveti
dayanmlarnn) k.
Vc2 : ekme alan etkisi gznne alnarak, Blm 10.3.1 e gre karakteristik kesme
kuvveti dayanm ile hesaplanan mevcut kesme kuvveti dayanmlarnn (YDKT iin
tasarm kesme dayanmlarnn veya GKT iin gvenli kesme dayanmlarnn) k.
Ist : Tek rijitlik levhas iin gvde levhasna bitiik olduu kenara gre veya ift rijitlik
levhas iin gvde kalnl ortasndan geen eksene gre dey rijitlik levhas
enkesitlerinin atalet momenti.
Ist1 : ekme alan etkisi gznne alnmadan, gvde levhasnn kayma dayanmn arttrmak
iin Blm 10.2.2 ye gre hesaplanan ara rijitlik levhas enkesitinin gerekli atalet
momenti.
Ist2 : Dey ara rijitlik levhalar ile oluturulan panel blgelerinde diyagonal ekme
alanlarnn dayanmlarnn da dikkate alnabilmesi iin, Denk.(10.11) ile hesaplanan,
dey ara rijitlik levhalarnn minimum atalet momenti.
st : (Fyw/Fys veya 1.0)maks
Fyw : Gvde levhasnn karakteristik akma gerilmesi.
10.4 KUTU ENKESTL ELEMANLAR
Kutu enkesitlerin kesme kuvveti etkisindeki gvde elemanlar iin karakteristik kesme kuvveti
dayanm,Vn, Denk.(10.12) ye gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6 Fy Aw CvB (10.12)
Aw : Kutu enkesitin gvde levhalarnn alan, (= 2ht)
116
CvB : h/tw yerine h/t kullanlarak ve kv=5 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
etkisinde burkulma katsays.
h : Kutu enkesitin kesme kuvveti etkisindeki gvde levhasnn balk levhalarna
baland erilik bitim noktalar arasndaki net ykseklik.
t : Blm 5.4.2 ye gre belirlenen tasarm et kalnl.
Ke yaraplar bilinmediinde, enkesit net ykseklii, h, toplam enkesit yksekliinden et
kalnlnn 3 katnn karlmasyla (h = H 3t ) olarak elde edilebilir.
10.5 BORU ENKESTL ELEMANLAR
Boru enkesitli elemanlarn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn, Denk.(10.13) ile
hesaplanacaktr.
Fcr Ag
Vn (10.13)
2
Kayma etkisinde burkulma snr durumu iin kritik gerilme, Fcr, Denk.(10.14a) veya
Denk.(10.14b) ile hesaplanan kritik gerilmelerin by olarak alnacaktr.
1.60 E
Fcr 5/ 4
0.6 Fy (10.14a)
Lv D

D t
0.78 E
Fcr 3/ 2
0.6 Fy (10.14b)
D

t
Ag : Boru enkesit alan.
D : Boru enkesit d ap.
Lv : Kesme kuvvetinin sfr olduu nokta ile maksimum olduu nokta arasndaki uzaklk.
t : Blm 5.4.2 ye gre belirlenen tasarm et kalnl.
10.6 TEK KORNYERLER VE T-ENKESTL ELEMANLAR
Tek korniyerlerin ve T-enkesitli elemanlarn karakteristik kesme kuvveti dayanm,Vn, ,

Denk.(10.15) e gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6 Fy btCvB (10.15)
b : Kesme kuvveti etkisindeki korniyer kolunun uzunluu veya T-enkesitin toplam
ykseklii.
t : Korniyer kol kalnl veya T-enkesitin gvde kalnl.
CvB : h/tw yerine b/t kullanlarak ve kv=1.2 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
117
10.7 BALIKLARINA PARALEL DORULTUDA KESME KUVVET
ETKSNDEK TEK VE FT SMETR EKSENL ELEMANLAR
Burulma etkisi olmakszn, balklarna paralel dorultuda kesme kuvveti etkisindeki tek ve
ift simetri eksenli enkesitlerde, her bir eleman iin karakteristik kesme kuvveti dayanm, Vn,
Denk.(10.16) ya gre hesaplanacaktr.
Vn 0.6 Fy bf tf CvB (10.16)
CvB : h/tw yerine b/tf kullanlarak ve kv=1.2 alnarak Blm 10.3.1 de tanmlanan, kayma
tf : Balk kalnl.
bf : Balk genilii.
b : I- ve T-enkesitlerde balk geniliinin yars.
U-enkesitlerde balk genilii.
10.8 GVDES BOLUKLU KRLER
elik-betonarme kompozit kiriler de dahil olmak zere, kiri gvdesinde alan tm

boluklarn kesme kuvveti dayanmna etkisi gznne alnacaktr. Kesme kuvveti
dayanmnn yeterli olmamas durumunda gvde levhas takviye edilecektir.
118
BLM 11 BLEK ETKLER
Burulma etkisi altnda veya burulma olmakszn, eksenel kuvvet ve bir veya iki eksen
etrafnda eilme (bileik eik eilme) etkisindeki elemanlar ile sadece burulma etkisindeki
elemalarn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
11.1 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
11.2 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvet Etkisindeki Dier Elemanlar
11.3 Burulma Etkisindeki Elemanlar ve Burulma, Eilme, Kesme ve/veya Eksenel Kuvvetin
Ortak Etkisindeki Elemanlar
11.4 ekme Etkisindeki Delik Kayb eren Balk Enkesitlerinde Kopma
11.1 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK FT VE TEK

SMETR EKSENL ELEMANLAR
11.1.1 Eilme ve Basn Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar

Geometrik eksenleri (x ve/veya y) etrafnda eilme etkisindeki ift ve tek simetri eksenli
elemanlarda eilme momenti ve eksenel basn kuvveti etkileimi Denk.(11.1a) ve Denk.
(11.1b) ile snrlandrlacaktr.
Pr
(a) 0.2 iin
Pc
Pr 8 M rx M ry
1.0 (11.1a)
Pc 9 M cx M cy
Pr
(b) 0.2 iin
Pc
Pr M rx M ry
1.0 (11.1b)
2Pc M cx M cy
Pr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet dayanm.
Pc : Blm 8 e gre mevcut eksenel basn kuvveti dayanm, (= cPn veya Pn/c).
Mr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
x : Kuvvetli ekseni gsteren alt indis.
y : Zayf ekseni gsteren alt indis.
YDKT iin
c : Basn kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
b : Eilme momenti etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
119
GKT iin
c : Basn kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
b : Eilme momenti etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
kinci mertebe etkiler Blm 6 da belirtilen kurallara gre dikkate alnacaktr.
11.1.2 Eilme ve ekme Etkisindeki ift ve Tek Simetri Eksenli Elemanlar
Geometrik eksenleri (x ve/veya y) etrafnda eilme etkisindeki ift ve tek simetri eksenli
elemanlarda eilme momenti ve eksenel ekme kuvveti etkileimi Denk.(11.1a) ve
Denk.(11.1b) ile snrlandrlacaktr.
Pc : Blm 7 ye gre mevcut eksenel ekme kuvveti dayanm, (= tPn veya Pn/t).
Mc : Blm 9 a gre mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
x : Kuvvetli ekseni gsteren alt indis.
y : Zayf ekseni gsteren alt indis.
YDKT iin
t : ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (Bkz. Blm 7).
GKT iin
c : ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (Bkz. Blm 7).
ift simetri eksenli elemanlar iin, eilme momentinin eksenel ekme kuvveti ile birlikte
etkimesi durumunda, Blm 9.1 de tanmlanan moment dzeltme katsays, Cb, deeri
P
1 r katsays ile arplabilir.
Pey

2 EI y
Pey
L2b
= 1.0 (YDKT); = 1.6 (GKT)
Eilme momenti ve eksenel ekme kuvveti etkileiminin snrlandrlmasnda Denk.(11.1a)
ve Denk.(11.1b) yerine daha detayl bir analiz de yaplabilir.
11.1.3 Tek Eksenli Eilme ve Basn Etkisindeki ift Simetri Eksenli Kompakt
Enkesitli Hadde Elemanlar
Kuvvetli asal ekseni etrafndaki eilme momentinin etkin olduu (Mry / Mcy < 0.05), Lcz Lcy
koulunu salayan eilme momenti ve basn kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli kompakt
hadde elemanlar iin Blm 11.1.1 de verilen yaklam yerine, iki bamsz snr durumun,
120
dzlem ii stabilite kayb ve dzlemine dik burkulma veya yanal burulmal burkulma olarak
ayr ayr aada akland ekilde dikkate alnmasna izin verilir.
(a) Dzlem ii stabilite kaybn esas alan snr durumda Denk.(11.1a) veya Denk.(11.1b)
kullanlacaktr.
(b) Dzlemine dik burkulma ve yanal burulmal burkulma snr durumu iin Denk.(11.2)
kullanlacaktr.
2
Pr P M rx
1.5 0.5 r 1.0 (11.2)
Pcy Pcy C b M cx
Mry / Mcy 0.05 olan elemanlar iin Blm 11.1.1 de verilen esaslar uygulanacaktr.
Pc : Eilme dzlemi iindeki mevcut eksenel basn kuvveti dayanm.
Mcx : Akma snr durumu iin mevcut eilme momenti dayanm.
Lcz : Eleman boyuna ekseni etrafndaki burkulma boyu (= KzLz).
Lcy : y-ekseni etrafndaki burkulma boyu (= KyLy).
Pcy : Eilme dzlemine dik dorultuda mevcut basn kuvveti dayanm, (= cPn veya
Pn/c).
Cb : Blm 9.1 de belirlenen moment dzeltme katsays.
Mcx : Blm 9 a gre Cb = 1.0 alnarak kuvvetli eksen etrafnda yanal burulmal burkulma
snr durumu iin belirlenen mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
Mrx : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
11.2 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK DER

ELEMANLAR
Blm 11.1 in kapsamad enkesitler iin eksenel kuvvet ve eilme momentinden oluan
gerilmelerin etkileimi, Denk.(11.3) ile snrlandrlacaktr. Herhangi bir enkesite sahip
elemanlar iin Blm 11.1 de verilen esaslar yerine, bu blmde belirtilen kurallar esas
alnabilir.
f ra f rbw f rbz
1.0 (11.3)
Fca Fcbw Fcbz
fra : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk
eksenel gerilme.
Fca : Dikkate alnan noktadaki eksenel kuvvet mevcut snr gerilmesi.
(YDKT) iin basn etkisinde Blm 8 (= cFcr) veya ekme etkisinde Blm 7 ye
gre belirlenen tasarm eksenel gerilmesi.
(GKT) iin basn etkisinde Blm 8 Fcr / c veya ekme etkisinde Blm 7
ye gre belirlenen eksenel kuvvet gvenlik gerilmesi.
121
frbw, frbz : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin, dikkate alnan noktadaki en byk
eilme gerilmesi.
Fcbw, Fcbz: Dikkate alnan noktadaki eilme momenti mevcut snr gerilmesi.
(YDKT) iin dikkate alnan noktadaki eilme momenti tasarm gerilmesi,
b M n / We .
(GKT) iin dikkate alnan noktadaki eilme momenti gvenlik gerilmesi,
Mn

bWe
YDKT iin
c : Basn etkisi iin dayanm katsays, (= 0.90).
t : ekme kuvveti etkisi iin dayanm katsays, (Bkz. Blm 7).
GKT iin
c : Basn etkisi iin gvenlik katsays, (= 1.67).
t : ekme kuvveti etkisi iin gvenlik katsays, (Bkz. Blm 7).
w : Kuvvetli asal ekseni gsteren alt indis.
z : Zayf asal ekseni gsteren alt indis.
w ve z alt indisleri ift simetri eksenli elemanlarda x ve y eksenlerini gstermektedir.
We : Asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti (lgili eilme ekseni iin Wew veya
Wez)
Wew : Kuvvetli asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Wez : Zayf asal eksen etrafndaki elastik mukavemet momenti.
Denk.(11.3), enkesitin kritik noktalarnda asal eksenler etrafndaki eilme gerilmelerinin
ynleri gznnde tutularak kullanlacaktr. Eilme gerilmeleri ve eksenel gerilmeler
iaretleri ile birlikte deerlendirilecektir. Eksenel kuvvetin basn olmas halinde, ikinci
mertebe etkiler Blm 6 da belirtilen kurallara gre dikkate alnacaktr.
Eilme momenti ile eksenel ekme kuvveti etkileiminin snrlandrlmas iin Denk.(11.3)
yerine daha detayl bir analiz yaplabilir.
11.3 BURULMA ETKSNDEK ELEMANLAR VE BURULMA, ELME, KESME

VE/VEYA EKSENEL KUVVETN ORTAK ETKSNDEK ELEMANLAR
11.3.1 Burulma Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitli Elemanlar

Burulma etkisindeki boru ve kutu enkesitli elemanlarn karakteristik burulma dayanm, Tn,
Tn Fcr C (11.4)
Burulma etkisindeki boru ve kutu enkesitli elemanlar iin, tasarm burulma dayanm, TTn
(YDKT) veya gvenli burulma dayanm, Tn/T
122
c = 0.90 (YDKT) veya c = 1.67 (GKT)
C : Boru ve kutu enkesitli elemanlar iin tanmlanan burulma katsays.
Fcr : Kritik gerilme.
Kritik gerilme, Fcr, aada tanmlanmtr.
(a) Boru enkesitli elemanlar iin Denk.(11.5a) ve (11.5b) ile hesaplanan deerlerden by
kritik gerilme, Fcr, olarak alnacaktr.
1.23E
Fcr 5
0.6Fy (11.5a)
L D 4

D t
0.60 E
Fcr 3
0.6 Fy (11.5b)
D 2

t
Boru enkesitli elemanlar iin burulma katsays, C, gvenli tarafta kalan bir yaklamla
Denk.(11.6) kullanlarak hesaplanabilir.
2
D t t
C (11.6)
2
L : Eleman uzunluu.
D : Boru enkesitin d ap.
t : Boru enkesitin et kalnl, (bkz. Blm 5.4.2).
(b) Kutu enkesitli elemanlar iin kritik gerilme, Fcr, aadaki denklemler ile belirlenecektir.
h E
2.45 iin Fcr 0.6 Fy (11.7)
t Fy
2.45
E h
3.07
E
iin Fcr

0.6 Fy 2.45 E Fy (11.8)
Fy t Fy h

t
E h 0.4582 E
3.07 260 iin Fcr 2 (11.9)
Fy t h

t
Kutu enkesitli elemanlar iin burulma katsays, C, gvenli tarafta kalan bir yaklamla
Denk.(11.10) kullanlarak hesaplanabilir.
C 2 B t H t t 4.5 4 t 3 (11.10)
123
h : Blm 5.4.1.2 (d) de tanmlanan uzun kenar dz ksm genilii.
t : Blm 5.4.2 de tanmlanan tasarm et kalnl.
B : Kutu enkesit genilii.
H : Kutu enkesit ykseklii.
11.3.2 Burulma, Kesme Kuvveti, Eilme ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Boru
ve Kutu Enkesitli Elemanlar
Gerekli burulma dayanm, Tr, mevcut burulma dayanm, Tc nin %20 sine eit veya daha
kk olmas halinde, boru ve kutu enkesitli elemanlar iin burulma, kesme, eilme ve/veya
eksenel kuvvet etkileimi, burulma etkileri terkedilerek Blm 11.1 e gre belirlenecektir. Tr
nin Tc nin %20 sini amas halinde ise bu etkileim, gznne alnan noktada, Denk.(11.11)
ile snrlandrlacaktr.
2
Pr M r Vr Tr
1.0 (11.11)
Pc M c Vc Tc
Pc : Blm 7 veya Blm 8 e gre belirlenen mevcut ekme veya basn kuvveti
dayanm, (= Pn veya Pn/).
Mc : Blm 9 a gre belirlenen mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
Vr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli kesme kuvveti dayanm.
Vc : Blm 10 a gre belirlenen mevcut kesme kuvveti dayanm, (= vVn veya Vn/v).
Tr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli burulma momenti dayanm.
Tc : Blm 11.3.1 e gre belirlenen mevcut burulma momenti dayanm, (= TTn veya
Tn/T).
11.3.3 Burulma ve Bileik Gerilme Etkisindeki Boru ve Kutu Enkesitler Dndaki
Dier Tm Elemanlar
Karakteristik burulma dayanm, Tn, eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu, kayma
gerilmeleri etkisinde akma snr durumu veya burkulma snr durumlarnn en k esas
alnarak Denk.(11.12) ile hesaplanacaktr.
Tn Fn C (11.12)
Burulma ve bileik gerilme etkisindeki boru ve kutu enkesitler dndaki dier tm elemanlar
iin, tasarm burulma dayanm, TTn (YDKT) veya gvenli burulma dayanm, Tn/T
c = 0.90 (YDKT) veya c = 1.67 (GKT)
Fn deeri, snr durumlara gre, Denk.(11.13a), (11.13b) veya (11.13c) ile elde edilecektir.
(a) Eksenel gerilmeler altnda akma snr durumu iin
Fn Fy (11.13a)
124
(b) Kayma gerilmeleri altnda akma snr durumu iin
Fn 0.6 Fy (11.13b)
(c) Burkulma snr durumu iin
Fn Fcr (11.13c)
Buradaki terim aada aklanmtr.
Fcr : Enkesit iin analiz ile belirlenen burkulma gerilmesi.
11.4 EKME ETKSNDEK DELK KAYBI EREN BALIK ENKESTLERNDE

KOPMA
Kuvvetli asal eksen etrafnda eilme momenti ve eksenel ekme kuvvetinin ortak etkisindeki
balklarda, bulon deliklerinin bulunduu enkesitte, baln ekme etkisindeki kopma
(krlma) dayanm Denk.(11.14) ile verilen koulu salayacaktr. Eilme momenti ve eksenel
kuvvet nedeniyle ekme etkisindeki her bir balk ayr ayr kontrol edilecektir.
Pr M rx
1.0 (11.14)
Pc M cx
Pc : Blm 7.2.2 ye gre belirlenen krlma snr durumu iin mevcut eksenel ekme
kuvveti dayanm, (= tPnveya Pn/t).
Mrx : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
Mcx : Blm 9.13.1 e gre belirlenen, baln ekme krlmas snr durumu iin x-ekseni
etrafndaki mevcut eilme momenti dayanm, (= bMn veya Mn/b).
Eilme etkisinde ekme krlmas snr durumunun uygulanmad durumlarda, bulon delii
kayplarnn gznne alnmad plastik eilme momenti, Mp, kullanlacaktr.
125
BLM 12 KOMPOZT ELEMANLARIN TASARIMI
Yapsal elik ve betonarmenin birlikte kullanlmas ile oluturulan kompozit yap
elemanlarnn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
12.1 Kapsam
12.2 Genel Esaslar
12.3 Eksenel Kuvvet Etkisi
12.4 Eilme Momenti Etkisi
12.5 Kesme Kuvveti Etkisi
12.6 Eksenel Kuvvet ve Eilme Momentinin Bileik Etkisi
12.7 Eksenel Kuvvet Altnda Yk Aktarm
12.8 elik Ankrajlar
12.9 Kompozit Diyaframlar ve Yk Aktarma Elemanlar
12.1 KAPSAM
Bu blm ekil 12.1(a) ve 12.1(b) de gsterilen betona gml kompozit elemanlar, ekil
12.1(c) ve 12.1(d) de gsterilen beton dolgulu kompozit elemanlar, ayrca ekil 12.1(e) ve
12.1(f) de gsterilen elik ankrajl kompozit kirilerin tasarm ile ilgili kurallar
kapsamaktadr. elik ankrajl kompozit kirilerde betonarme demede tam veya blgesel
basn oluturan eilme pozitif eilme, ekme oluturan eilme ise negatif eilme olarak
isimlendirilir.
(a) (b) (c) (d)
elik Ankraj Elemanlar (Kayma Elemanlar)
(e) (f)
ekil 12.1 Tipik kompozit elemanlar
126
12.2 GENEL ESASLAR
Kompozit elemanlar ieren yap sistemlerinin eleman ve birleimlerine etkiyen i kuvvetlerin

hesabnda, etkin enkesit zellikleri gznnde tutulmaldr.
12.2.1 Beton ve Beton elii
Kompozit yap elemanlarnda kullanlan beton ve beton eliinin zellikleri, beton kalitesinin
denetimi ve donat detaylar iin, bu blmde belirtilen kurallarn dnda, TS 500 standard
geerlidir.
Normal ve hafif betonlar iin beton elastisite modl, Ec, Denk.(12.1) ile hesaplanacaktr.
Ec 0.043wc1.5 f ck (12.1)
Bu denklemde beton elastisite modl, Ec ve karakteristik beton dayanm, fck, MPa biriminde
ifade edilecektir. Beton birim hacim arl, wc, ise hafif ve normal arlkl betonlar iin
1500 kg/m3 ve 2500 kg/m3 arasnda deimektedir.
Kompozit elemanlarda kullanlan beton snf ve donat elii karakteristik akma dayanm ile
ilgili snrlamalar Blm 12.2.3 te, enine donat koullar ise Blm 12.3.1.1(b) ve 12.3.2.1
(c) de verilmitir.
12.2.2 Kompozit Kesitlerin Karakteristik Dayanmlarnn Belirlenmesi
Kompozit kesitlerin karakteristik dayanmlar bu blmde tanmlanan plastik gerilme dalm
yntemi, ekildeitirme uygunluk yntemi, elastik gerilme dalm yntemi veya etkin
gerilme ekildeitirme yntemi ne uygun olarak belirlenir.
Kompozit elemanlarn karakteristik dayanmnn belirlenmesinde betonun ekme dayanm
hesaba katlmaz.
Betona gml kompozit elemanlarda yerel burkulma sz konusu deildir. Beton dolgulu
kompozit elemanlarda yerel burkulma etkileri Blm 12.2.4 te incelenecektir.
12.2.2.1 Plastik Gerilme Dalm Yntemi
Eksenel kuvvet, eilme momenti veya eksenel kuvvet ve eilme momentinin bileik etkileri
altndaki kompozit kesitlerin karakteristik dayanmnn belirlenmesi iin uygulanan bu
yntemde, dikdrtgen gerilme yayl esas alnarak, basn veya ekme etkisindeki elik
elemanlarda Fy akma dayanmna, basn etkisindeki betonun karakteristik basn
dayanmnn 0.85 katna (0.85fck) ulat varsaylr. Beton dolgulu kompozit elemanlarda,
betondaki sarglama etkisi gznnde tutularak, en byk beton basn gerilmesi iin 0.95fck
deerinin kullanlmasna izin verilebilir.
12.2.2.2 ekildeitirme Uygunluk Yntemi
Bu yntemde, betondaki maksimum birim ksalma 0.003mm/mm olacak ekilde, enkesit
ykseklii boyunca dorusal ekildeitirme yayl varsaylr. elik ve betonun gerilme
ekildeitirme bantlar deneylerden veya ilgili kaynaklardan alnabilir.
12.2.2.3 Elastik Gerilme Dalm Yntemi
Elastik gerilme dalm yntemi ile kompozit enkesitin karakteristik dayanm, eliin akma
veya betonun ezilme snr durumuna ulamasna kar gelen elastik gerilmelerin
sperpozisyonu ile belirlenir.
127
12.2.2.4 Etkin Gerilme ekildeitirme Yntemi
Bu yntem ile kompozit bir enkesitin karakteristik dayanm, ekildeitirme uyumu ve
enkesitin elik ve beton bileenlerinin yerel burkulma, akma ve betonun sarglanmas
etkilerini de ierecek ekilde belirlenen etkin gerilme ekildeitirme bantlar esas alnarak
hesaplanr.
12.2.3 Malzeme Snrlar
Kompozit elemanlar oluturan beton, beton elii ve yapsal elik dayanmlar ile ilgili
snrlamalar aada aklanmtr.
(a) Kompozit elemanlarn kapasitelerinin hesabnda kullanlan karakteristik beton basn
dayanm, fck, normal betonlar iin 20MPa ile 70MPa, hafif betonlar iin 20MPa ile
40MPa arasnda olacaktr.
(b) Beton eliinin karakteristik akma dayanm, Fysr, 500MPa ile snrldr.
(c) Yapsal elik elemanlarn karakteristik akma dayanm, Fy, 460MPa ile snrldr.
12.2.4 Beton Dolgulu Kompozit Kesitlerin Yerel Burkulma Snflandrmas
Eksenel basn kuvveti etkisindeki beton dolgulu kompozit enkesitler yerel burkulma
asndan kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak e ayrlrlar. Basn etkisindeki elik
enkesit paras veya paralarnn tmnn genilik (ap)/kalnlk oranlar Tablo 12.1A da
verilen p snr deerini amayan kompozit kesitler kompakt olarak tanmlanr. Basn
etkisindeki en az bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran p snrn aan;
fakat tm elemanlar iin r deeri almayan kesitler kompakt olmayan kesitlerdir. Basn
etkisindeki herhangi bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran r deerini
ayorsa kesit narin olarak isimlendirilir. Genilik (ap)/kalnlk orannn izin verilen
maksimum deerleri Tablo 12.1A nn son kolonunda verilmitir.
Eilme momenti etkisindeki beton dolgulu kompozit enkesitler de yerel burkulma asndan
kompakt, kompakt olmayan ve narin olarak e ayrlrlar. Eilme momentinin basn
bileeninin etkisindeki elik enkesit paras veya paralarnn tmnn genilik (ap)/kalnlk
oranlar Tablo 12.1B de verilen p snr deerini amayan kompozit kesitler kompakt olarak
tanmlanr. En az bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran p snrn aan;
fakat tm elemanlar iin r deeri almayan kesitler kompakt olmayan kesitlerdir. Basn
etkisindeki herhangi bir elik enkesit parasnn genilik (ap)/kalnlk oran r deerini
ayorsa kesit narin olarak isimlendirilir. Genilik (ap)/kalnlk orannn izin verilen
maksimum deerleri Tablo 12.1B nin son kolonunda verilmitir.
Borular ve kutu enkesitli elemanlar iin genilik (b), ap (D) ve kalnlk (t) boyutlar Tablo
5.1A ve Tablo 5.1B de tanmlanmtr.
TABLO 12.1A EKSENEL BASIN ETKSNDEK KOMPOZT KESTLERN
ELK ENKEST PARALARI N GENLK/KALINLIK ORANLARININ
SINIR DEERLER
p r
Genilik / (kompakt / kompakt (kompakt olmayan Maksimum
Eleman Kalnlk Oran olmayan) / narin) Snr Deer
niform kalnlkl E E E
kutu enkesitlerin b/t 2.26 3.00 5.00
cidarlar Fy Fy Fy
Boru enkesitli E E E
D/t 0.15 0.19 0.31
elemanlar Fy Fy Fy
128
TABLO 12.1B KOMPOZT ENKESTLERN ELME MOMENTNN BASIN
BLEENNN ETKSNDEK ELK ENKEST PARALARI N
GENLK/KALINLIK ORANLARININ SINIR DEERLER
p r
Genilik / (kompakt / kompakt (kompakt olmayan Maksimum
Eleman Kalnlk Oran olmayan) / narin) Snr Deer
kutu enkesitlerin b/t 2.26 3.00 5.00
balklar Fy Fy Fy
kutu enkesitlerin h/t 3.00 5.70 5.70
gvdeleri Fy Fy Fy
Boru enkesitli E E E
D/t 0.09 0.31 0.31
elemanlar Fy Fy Fy
12.2.5 Stabilite Tasarmnda Gerekli Dayanmn Hesab in Rijitlikler

Betona gml kompozit elemanlar ve beton dolgulu kompozit elemanlarn stabilite
tasarmnda, gerekli dayanmn genel analiz yntemi ile belirlenmesi aamasnda, eleman
rijitlikleri aadaki kurallar gznnde tutularak hesaplanacaktr.
(a) Basn etkisindeki elemanlarn karakteristik eilme rijitlii, kompozit kesitin Blm 12.3
de tanmlanan etkin rijitlii, EIef olarak alnacaktr.
(b) Basn etkisindeki elemanlarn karakteristik eksenel rijitlii, kesiti oluturan bileenlerin
elastik eksenel rijitliklerinin toplamna eit olacaktr.
(c) ekme etkisindeki elemanlarn rijitliklerinin belirlenmesinde sadece yapsal elik ve
beton elii gznne alnacaktr.
(d) Yap sisteminin stabilitesini etkileyen tm kompozit elemanlarn rijitlikleri 0.80 katsays
ile arplarak azaltlacaktr. Yap sisteminin stabilitesini etkileyen kompozit elemanlarn
eilme rijitliklerine ayrca b=0.8 azaltma katsays uygulanacaktr.
Burada tanmlanan ve gerekli dayanmn belirlenmesinde kullanlan rijitlik azaltmalar
yerdeitirme kontrollerinde dikkate alnmayacaktr.
12.3 EKSENEL KUVVET ETKS
Bu blmde, eksenel kuvvet etkisindeki betona gml kompozit elemanlar ve beton dolgulu
kompozit elemanlarn tasarmna ilikin kurallar yer almaktadr.
Betona gml kompozit elemanlarn aadaki minimum kurallar salamas gerekmektedir.
(a) Yapsal elik ekirdein enkesit alan, toplam kompozit enkesit alannn en az %1 i kadar
olmaldr.
(b) Kompozit kesitte boyuna ve enine donat kullanlmaldr. Enine donat etriye veya spiral
fret eklinde olabilir. Etriye kullanlmas durumunda 10mm apnda etriyeler en fazla
300mm aralkla, 12mm veya daha byk apl etriyeler en fazla 400mm aralkla tekil
edilmelidir. Etriye aral kompozit elemann en kk kenar uzunluunun 0.5 katndan
daha fazla olamaz.
(c) Denk.(12.2) ile tanmlanan boyuna donat oran, sr nin minimum deeri 0.004 olacaktr.
129
Asr
sr (12.2)
Ag
Ag : Kompozit elemann toplam enkesit alan.
Asr : Boyuna donat alan.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki ift simetri eksenli, betona gml kompozit elemanlarda
karakteristik basn dayanm, eilmeli burkulma snr durumu esas alnarak belirlenecektir.
Tasarm basn dayanm, cPn, (YDKT) veya gvenli basn dayanm, Pn/c ,(GKT),
c = 0.75 (YDKT) veya c = 2.00 (GKT)
alnarak, Denk.(12.3) veya Denk.(12.4) ile hesaplanacaktr.
Pno
P
(a) no 2.25 iin Pn Pno 0.658 Pe (12.3)
Pe
Pno
(b) 2.25 iin Pn = 0.877Pe (12.4)
Pe
Pno Fy As Fysr Asr 0.85 f ck Ac (12.5)
Pe : Blm 6 kurallarna gre belirlenen elastik burkulma yk.
2
= 2 EI ef Lc
Ac : Beton enkesit alan.
As : elik ekirdek enkesit alan.
Ec : Beton elastisite modl Denk.(12.1).
EIef : Betona gml kompozit kesitin etkin eilme rijitlii.
EIef Es Is Es Isr C1Ec Ic (12.6)
A Asr
C1 0.25 3 s 0.7
Ag

Es : elik elastisite modl (200000 MPa).
Fy : Yapsal elik karakteristik akma dayanm.
Fysr : Beton elii karakteristik akma dayanm.
Ic : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksene gre beton enkesitin atalet momenti.
Is : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksene gre yapsal elik enkesitin atalet momenti.
Isr : Kompozit enkesitin elastik tarafsz eksenine gre donat ubuklarnn atalet momenti.
Lc : Eleman burkulma boyu.
= KL
130
K : Burkulma katsays.
L : Mesnet noktalar arasnda kalan eleman uzunluu.
fck : Beton karakteristik basn dayanm.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki, betona gml kompozit elemanlarn karakteristik ekme
kuvveti dayanm, Pn, akma snr durumu esas alnarak Denk.(12.7) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy As Fysr Asr (12.7)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tPn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Pn/t
(GKT)
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
Betona gml kompozit elemanlarda kuvvet aktarm Blm 12.7 de verilen kurallara uygun
olarak salanacaktr.
12.3.1.5 Detaylandrma Kurallar
Betona gml kompozit elemanlarn oluturulmasnda aada verilen kurallara uyulacaktr.
(a) elik ekirdek ile buna en yakn boyuna donat ubuu arasndaki uzaklk donat apnn
1.5 katndan ve 40mm den az olmamaldr.
(b) Kompozit enkesitin birden fazla sayda gml elik profil iermesi halinde, beton
dkmnden nce her bir elemann tekil olarak burkulmasnn nlenebilmesi iin, bu
elemanlarn ba levhalar, rg ubuklar veya benzeri elemanlarla birbirlerine
balanmalar gerekmektedir.
Beton dolgulu kompozit elemanlarn aadaki minimum koullar salamas gerekmektedir.
(a) Yapsal elik enkesit alan, toplam kompozit enkesit alannn en az %1 i kadar olmaldr.
(b) Beton dolgulu kompozit elemanlar yerel burkulma asndan Blm 12.2.4 e uygun
olarak snflandrlmaldr.
(c) Kompozit enkesitte boyuna donat kullanlmas gerekli deildir. Boyuna donat
kullanlmas halinde de, dayanm hesaplar asndan enine donatya gerek olmamaktadr.
Eksenel basn kuvveti etkisindeki, ift simetri eksenli beton dolgulu kompozit elemanlarn
basn dayanmlar, aada verilen yerel burkulma etkileri gznnde tutulmak ve etkin
eilme rijitlii, EIef, Denk.(12.15) ile hesaplanmak suretiyle, eilmeli burkulma snr
durumunun esas alnd Blm 12.3.1.2 ye gre belirlenecektir.
(a) Kompakt enkesitler iin
Pno Pp (12.8)
131
E
Pp Fy As C2 f ck Ac Asr s (12.9)
Ec
C2 : Kutu enkesitler iin 0.85, boru enkesitler iin 0.95 deerindeki bir katsay.
(b) Kompakt olmayan enkesitler iin
Pp Py
Pno Pp 2
( p ) 2 (12.10)
(r p )
E
Py Fy As 0.7 f ck Ac Asr s (12.11)
Ec
Pp bykl Denk.(12.9) ile hesaplanacaktr.
(c) Narin enkesitler iin
E
Pno Fcr As 0.7 f ck Ac Asr s (12.12)
Ec
(1) Kutu enkesitler iin
9Es
Fcr 2 (12.13)
b

t
(2) Boru enkesitler iin
0.72Fy
Fcr 0.2 (12.14)
D Fy

t Es
Kutu ve boru enkesitli tm beton dolgulu kompozit elemanlarn etkin eilme rijitlii, EIef
EIef Es Is Es Isr C3 Ec I c (12.15)
A Asr
C3 0.45 3 s 0.9
Ag

Asr : Boyuna donat alan.
As : elik ekirdek enkesit alan.
Es : elik elastisite modl (200000 MPa).
Fy : Yapsal elik karakteristik akma dayanm.
: Kutu veya boru enkesitin genilik (ap) / kalnlk oran.
p : Kompakt eleman iin narinlik snr deeri (Tablo 12.1A).
r : Kompakt olmayan eleman iin narinlik snr deeri (Tablo 12.1A).
132
b : Kutu enkesitin byk boyutu.
t : Blm 5.4.2 ye gre berlirlenen tasarm et kalnl.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki, beton dolgulu kompozit elemanlarn karakteristik ekme
dayanm, Pn, akma snr durumu esas alnarak Denk.(12.16) ile hesaplanacaktr.
Pn Fy As Fysr Asr (12.16)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tPn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Pn/t
(GKT)
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
Beton dolgulu kompozit elemanlarda kuvvet aktarm Blm 12.7 de verilen kurallara uygun
olarak salanacaktr.
12.4 ELME MOMENT ETKS
Bu blmde belirtilen kurallar, eilme etkisindeki balkl elik ankrajlar veya elik U-profil
ankrajlarn kayma eleman olarak kullanld kompozit kirileri, betona gml ve beton
dolgulu kompozit elemanlar kapsamaktadr.
12.4.1.1 Etkin Genilik
Kompozit kirilerde deme etkin genilii, kiriin her iki yannda tanmlanan etkin
geniliklerin toplam ile belirlenir. Her bir etkin genilik, aada tanmlanan uzaklklardan
k olarak alnacaktr.
(a) Kiri aklnn 1/8 i.
(b) Kiri enkesitinin dey ekseninden komu kiri enkesitinin dey eksenine olan uzakln
yars.
(c) Kiri enkesitinin dey ekseninden betonarme demenin serbest kenarna olan uzaklk.
12.4.1.2 Yapm Aamasnda Dayanm
Yapm aamasndaki ykler tasarmda gznne alnacaktr. Yapm aamasnda geici
destekler kullanlmadnda, karakteristik beton basn dayanm, fck, deerinin %75 ine
ulalncaya kadar, tm ykler iin sadece elik enkesitin dayanm yeterli olmaldr. elik
enkesitin mevcut eilme momenti dayanm iin Blm 9 da verilen kurallar esas alnacaktr.
12.4.1.3 elik Ankrajl Kompozit Kirilerin Eilme Rijitlii
Ksmi etkileimli kompozit kirilerde, tam etkileimli kiriler iin belirlenen elik ankrajlarn
saysndaki azalmann kiriin eilme rijitliine etkisi hesaplarda gznne alnacaktr.
Tam etkileimli kompozit kirilerde enkesit atalet momenti, Denk.(12.17a) ile hesaplanabilir.
I 0.75I tr (12.17a)
Ksmi etkileimli kompozit kirilerde enkesit atalet momenti ise, Denk.(12.17b) ile
hesaplanabilir.
133
Qn
I 0.75 I s I tr I s (12.17b)
min( As Fy , 0.85 f ck Ac )
Denk.( 12.17b) de Qn / min( As Fy ,0.85 fck Ac ) 0.50 olacaktr.

I : Kompozit kiriin atalet momenti.
Is : elik kiri enkesitinin atalet momenti.
Itr : atlamam (brt) beton gznne alnarak, n=Es/Ec oran ile dntrlm tm edeer
elik kesitin atalet momenti.
Qn : Pozitif eilme momentinin maksimum ve sfr olduu noktalar arasnda konumlanan
ankraj elemanlarnn toplam kayma dayanm.
: Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
konumlanan ankraj elemanlarnn toplam kayma dayanm.
Ac : Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.
As : elik enkesitin alan.
Fy : Yapsal eliin karakteristik akma gerilmesi.
fck : Karakteristik beton basn dayanm.
Srekli kirilerde atalet momenti, atlam kesit atalet momenti ve atlamam kesit atalet
momentlerinin aritmetik ortalamasyla bulunabilir. Daha gvenilir bir hesap yaplmam ise,
atlam kesit atalet momenti, atlamam kesit atalet momentinin yars olarak alnabilir.
Betonun atlamas ve snme etkisiyle oluan zamana bal ek sehim hesaba katlacaktr. Ani
sehim etkisi iin beton deme geniliinin n=Es/Ec orannda azaltlmasyla elde edilen
edeer elik kesit atalet momenti kullanlacaktr. Uzun sreli sehim etkisi iin betonarme
demenin edeer elik enkesite dntrlmesinde elastisite modlleri orannn en az 2
katnn (2n) alnmas nerilmektedir.
12.4.2 Balkl elik Ankrajl veya elik U-Profil Ankrajl Kompozit Kiriler
Bu blmde verilen kurallar, yapm aamasnda geici desteklerin kullanld veya
kullanlmad, basit veya srekli kiri olarak tekil edilen tm kompozit kirilere uygulanr.
Tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya gvenli eilme momenti dayanm,
Mn/b, (GKT),
t=0.90 (YDKT) veya t=1.67 (GKT)
alnarak, bu blmde verilen kurallar dorultusunda hesaplanacaktr.
12.4.2.1 Pozitif Eilme Momenti Dayanm
Tasarm pozitif eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya gvenli pozitif eilme
momenti dayanm, Mn/b, (GKT) iin karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, aadaki
koullar esas alnarak belirlenecektir.
(a) h / t w 3.76 E / Fy olmas durumunda, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn,
akma snr durumu iin, kompozit enkesitte plastik gerilme dalm yntemi ile
belirlenecektir.
134
0.85f ck
C
a
d1 d2
(Pyt - C)
2
Fy
d3
(Pyt + C)
2
Fy
ekil 12.2 Kompozit kirite pozitif eilme momenti iin genel plastik gerilme yayl
ekil 12.2 de genel olarak verilen plastik gerilme yayl gznne alnarak, plastik tarafsz
eksenin beton demede veya elik enkesitin balk veya gvdesi iinde olmas durumlarna
gre, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk.(12.18) ile belirlenir.
M n C (d1 d 2 ) Pyt (d 3 d 2 ) (12.18)
Denk. (12.18) dey eksene gre simetrik olan tek ve ift simetri eksenli kompozit kiriler
iin verilmitir.
C : Beton demenin basn kuvveti dayanm.
Pyt : Tm elik enkesitin ekme kuvveti dayanm.
d1 : Beton basn blou arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 : elik enkesitin bir blm basn etkisinde olduunda, bu blmn arlk merkezi ile
elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk. elik enkesitin basn etkisinde olmad
durumda d2 = 0 alnacaktr.
d3 : elik enkesitin st kotu ile arlk merkezinin arasndaki uzaklk.
a : Beton basn blounun derinlii.
tw : Gvde kalnl.
Beton basn blounun derinlii, Denk.(12.19) ile hesaplanacaktr.
C
a (12.19)
0.85 f ck b
Burada, betonarme demedeki basn kuvveti, C, Denk.(12.20a), Denk.(12.20b) ve Denk.
(12.20c) ile belirlenen deerlerin en k olarak alnacaktr.
C Fy As (12.20a)
C 0.85 fck Ac (12.20b)
C Qn (12.20c)
135
Betonarme demedeki basn kuvvetinin, Denk.(12.20a) ile elik enkesitin akma
dayanmnn veya Denk.(12.20b) ile betonarme demenin basn dayanmnn belirledii
durumlarda kompozit kiri tam etkileimli kompozit kiri olarak tanmlanr. Betonarme
demedeki basn kuvvetini Denk.(12.20c) ile elik ankrajlarn dayanm ve saysnn
belirledii durumda ise ksmi etkileimli kompozit kiri olarak isimlendirilir.
elik enkesitteki ekme kuvveti, Pyt, Denk.(12.21) ile hesaplanacaktr.
Pyt Fy As (12.21)
Ac : Etkin genilik iindeki beton demenin enkesit alan.
As : elik enkesit alan.
Fy : Yapsal elik karakteristik akma gerilmesi.
b : Beton deme etkin genilii.
Denk.(12.20b) de betonarme demenin etkin genilii iindeki boyuna donat alannn
katks da gznne alnabilir.
(b) h / t w 3.76 E / Fy olmas durumunda, yerel burkulma nedeniyle plastik eilme
momenti dayanmna ulalamamaktadr. Bu nedenle, karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, yapm aamasnda geici desteklerin etkisi aada belirtildii gibi
gznne alnarak, elastik gerilme dalm yntemi ile, elik elemann en d lifinde
akma gerilmesine ulald akma momenti, My, ile belirlenecektir.
Yapm aamasnda yeterli dzeyde geici destek kullanlmas durumunda, destekler
kaldrldktan sonra, tm yklerin kompozit enkesit ile tand varsaylacaktr. Geici
desteklerin kullanlmamas durumunda ise, beton dayanmn kazanmadan nce sabit yklerin
elik enkesitte oluturduu gerilmeler ile beton yeterli dayanma ulatktan (kompozit alma
gerekletikten) sonra kirie etkiyen ykler nedeniyle kompozit enkesitte oluan gerilmeler
toplanacaktr. Eilme momenti dayanmnn hesab iin elastisite modlleri oran, n = Es/Ec,
ile hesaplanan dntrlm enkesit zellikleri kullanlacaktr.
12.4.2.2 Negatif Eilme Momenti Dayanm
Negatif moment blgesinde, tasarm negatif eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya
gvenli negatif eilme momenti dayanm, Mn/b, (GKT) iin karakteristik eilme momenti
dayanm, Mn, iki farkl yaklam ile hesaplanabilir.
(a) Kompozit alma ihmal edilerek, karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, sadece
elik enkesit gznne alnarak Blm 9 da verilen koullar ile belirlenecektir.
(b) Kompozit enkesitte plastik gerilme dalm yntemi esas alnarak, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, aadaki koullarn salanmas halinde, plastik gerilme yayl
ile belirlenecektir (ekil 12.3).
(1) elik profil kompakt enkesitli olacak ve basn etkisindeki balklar Blm 9 da verilen
snrlarla uyumlu olacak ekilde desteklenecektir.
136
(2) Balkl elik ankrajlar veya U-profil ankrajlar negatif moment blgesinde de
kullanlacaktr.
(3) Etkin genilik iine, elik kiriin boyuna eksenine paralel donat yerletirilecektir.
Ts
d2 d1
(Pyc - T s)
2
Fy
d3
(P yc + T s)
2
Fy
ekil 12.3 Kompozit kirite negatif moment iin genel plastik gerilme yayl
M n Ts ( d1 d 2 ) Pyc ( d 3 d 2 ) (12.22)
Ts : Boyuna donatnn ekme kuvveti dayanm.
Pyc : elik enkesitin basn kuvveti dayanm (Pyc=AsFy).
d1 : Boyuna donatnn arlk merkezi ile elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d2 : elik enkesitin bir blm ekme etkisinde olduunda, bu blmn arlk merkezi ile
elik enkesitin st kotu arasndaki uzaklk.
d3 : elik enkesitin st kotu ile arlk merkezinin arasndaki uzaklk.
Boyuna donatdaki ekme kuvveti, Ts, Denk.(12.23a) ve Denk.(12.23b) ile belirlenen
deerlerin k olarak alnacaktr.
Ts Fyr Asr (12.23a)
Ts Qn (12.23b)
Asr : Etkin genilik iindeki boyuna donat alan.
Fyr : Boyuna donat karakteristik akma gerilmesi.
Qn : Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
12.4.2.3 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
Betonarme demenin elik kirie mesnetlenen ekil verilmi elik sac zerine uyguland
durumda, kompozit elemann mevcut eilme momenti dayanm (bMn veya Mn/b),
aadaki koullar gznne alnarak, pozitif eilme momenti dayanm iin Blm 12.4.2.1
ve negatif eilme momenti dayanm iin Blm 12.4.2.2 ye gre belirlenecektir.
137
min. 13mm
min. 50mm
hr 75mm
Hs min. 38mm
wr
min. 50mm
min. 13mm
min. 50mm
hr 75mm
Hs wr min. 38mm
min. 50mm
min. 50mm
ekil 12.4 ekil verilmi elik sac iin konstrktif esaslar

(a) elik sac hadve ykseklii en fazla 75mm olacaktr. Ortalama hadve genilii en az
50mm olacaktr (ekil 12.4).
(b) Betonarme deme, elik kiri balna dorudan veya ekil verilmi elik sac zerinden
kaynaklanan balkl elik ankrajlar ile balanacaktr. Balkl elik ankrajn kaynakl
balants sonrasnda, elik sacn hadve st kotu stnde kalan ksm en az 38mm olacak
ve beton deme st kotu ile arasnda en az 12 mm bulunacaktr.
(c) Hadve st kotu ile beton deme st kotu arasnda en az 50 mm olacaktr.
(d) elik sac kiri balna boyuna ekseni dorultusunda, balant aral 450mm yi
amayacak ekilde mesnetlenecektir. Bu balant, balkl elik ankrajlar veya balkl
elik ankrajlar ile punta kaynaklarn birlikte kullanmyla salanacaktr.
(e) elik sac hadvelerinin elik kiriin boyuna eksenine dik olarak yerletirildii durumda,
elik sac st kotunun altnda kalan beton, tasarmda ihmal edilecektir.
(f) elik sac hadvelerinin elik kiri boyuna eksenine paralel olarak yerletirildii durumda,
elik sac hadveleri iinde kalan betonun kompozit enkesit hesabnda gznne alnmasna
izin verilmektedir.
(g) elik sac hadvelerinin elik kiriin boyuna eksenine paralel olmas halinde, her bir hadve
iinde bir adet balkl elik ankraj kullanldnda ortalama hadve genilii, wr, 50mm
den az olmayacaktr. Her bir hadve iinde daha fazla sayda balkl elik ankraj
kullanlmas durumunda bu genilik, her bir ilave balkl elik ankraj iin ankrajn gvde
apnn 4 kat kadar arttrlmaldr.
12.4.2.4 elik Kiri ile Betonarme Deme Arasnda Kuvvet Aktarm
Blm 12.4.3 te verilecek olan betona gml kompozit kiriler hari olmak zere, beton ve
elik arasndaki doal aderans ihmal edilerek, yapsal elik eleman ve betonarme deme
arasndaki boyuna kesme kuvvetinin beton iine gml elik ankrajlar (balkl elik ankraj
veya U-profil ankraj) ile aktarld varsaylacaktr. Deme betonunun basn veya ekme
etkisinde olmas durumlar esas alnarak, betonarme deme ve elik kiri arasnda aktarlacak
olan karakteristik kesme kuvveti aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
138
(a) Pozitif eilme momenti etkisinde kuvvet aktarlmas
Deme betonunun basn etkisinde olduu kompozit kirilerde, elik ankrajlarla aktarlacak
olan kesme kuvveti, V, iin pozitif eilme momentinin maksimum ve sfr olduu noktalar
arasnda, aada tanmlanan snr durumlar esas alnarak, srasyla, Denk.(12.24a),
Denk.(12.24b) veya Denk.(12.24c) ile hesaplanan deerlerin en k alnacaktr.
(1) Betonda ezilme snr durumu iin,
V ' 0.85 f ck Ac (12.24a)
(2) elik enkesitte akma snr durumu iin,
V ' Fy As (12.24b)
(3) Balkl elik ankraj veya U-profil ankraj elemanlarnda kesme krlmas snr durumu
iin,
V ' Qn (12.24c)
Ac : Blm 12.4.1.1 de tanmlanan etkin genilik iindeki betonarme deme alan.
As : elik enkesit alan.
elik kiri ve betonarme deme birleim yzeyindeki kesme kuvveti aktarmnda elik
ankrajlarn sneklii de etkin olmaktadr. Bu etki, pratik olarak bir metre iinde yaklak
adet balkl elik ankraj kullanmak suretiyle gznne alnabilir.
(b) Negatif eilme momenti etkisinde kuvvet aktarlmas
Srekli kompozit kirilerin negatif eilme momenti blgesinde yapsal elik ile betonarme
demenin kompozit olarak alabilmesi iin, deme iinde boyuna donat bulunmaldr. Bu
durumda, elik ankrajlarla aktarlacak olan kesme kuvveti, V, iin negatif eilme momentinin
mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda, aada tanmlanan snr durumlar
esas alnarak, srasyla, Denk.(12.25a), veya Denk.(12.25b) ile hesaplanan deerlerin k
alnacaktr.
(1) Donat elii akma snr durumu iin,
V ' Fysr Asr (12.25a)
(2) Balkl elik ankraj veya U-profil ankrajlarda kesme krlmas snr durumu iin,
V ' Qn (12.25b)
Asr : Betonarme demenin Blm 12.4.1.1 de tanmlanan etkin genilii iindeki boyuna
donat alan.
Fysr : Beton elii karakteristik akma gerilmesi.
Qn : Negatif eilme momentinin mutlak deerce en byk ve sfr olduu noktalar arasnda
139
Betona gml kompozit elemanlarn tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT)
veya gvenli eilme momenti dayanm, Mn/b, (GKT),
t = 0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, akma snr durumunda aadaki yntemlerden
biriyle hesaplanacaktr.
(a) Sadece elik enkesitte plastik gerilme yayl gznne alnarak, elik enkesitin plastik
eilme momenti ile.
(b) Akma snr durumunda, kompozit enkesitte plastik gerilme yayl veya ekildeitirme
uygunluk yntemi esas alnarak kompozit enkesitin plastik eilme momenti ile.
(c) Yapm aamasnda geici desteklerin etkisi aada belirtildii gibi gznne alnarak,
elastik gerilme dalm yntemiyle, elik elemann en d lifinde akma gerilmesine
ulald akma momenti, My, ile.
Yapm aamasnda yeterli dzeyde geici destek kullanlmas durumunda, destekler
kaldrldktan sonra, tm yklerin kompozit enkesit ile tand varsaylacaktr. Geici
desteklerin kullanlmamas durumunda ise, beton dayanmn kazanmadan nce sabit
yklerin elik enkesitte oluturduu gerilmeler ile beton yeterli dayanma ulatktan
(kompozit alma gerekletikten) sonra kirie etkiyen ykler nedeniyle kompozit
enkesitte oluan gerilmeler toplanacaktr. Eilme momenti dayanmnn hesab iin
elastisite modlleri oran, n=Es/Ec, ile hesaplanan dntrlm enkesit zellikleri
kullanlacaktr.
Betona gml kompozit elemanlarda elik ankrajlar kullanlacaktr.
Beton dolgulu kompozit elemanlarn tasarm eilme momenti dayanm, bMn, (YDKT) veya
gvenli eilme momenti dayanm, Mn/b, (GKT),
t=0.90 (YDKT) veya t = 1.67 (GKT)
alnarak belirlenecektir. Karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Tablo 12.1B ye gre
beton dolgulu kompozit enkesitin kompakt, kompakt olmayan ve narin olmas durumu
gznne alnarak aadaki ekilde hesaplanacaktr.
(a) Kompozit elemann kompakt enkesit koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, Denk. (12.26a) ile belirlenecektir.
Mn Mp (12.26a)
(b) Kompozit elemann kompakt olmayan enkesit koulunu salamas durumunda,
karakteristik eilme momenti dayanm, Mn, Denk. (12.26b) ile belirlenecektir.
p
Mn Mp Mp My (12.26b)

r p
(c) Kompozit elemann narin enkesit koulunu salamas durumunda, karakteristik eilme
momenti dayanm, Mn, kritik eilme momenti, Mcr, ile belirlenecektir. Bu durumda,
basn balndaki gerilme Denk.(12.13) veya Denk.(12.14) ile hesaplanan kritik yerel
140
burkulma gerilmesi, Fcr, ile snrlandrlacaktr. Maksimum basn gerilmesi iin 0.7fck
snr deeri kullanlarak, betonda dorusal elastik gerilme yayl gznne alnacaktr.
( p)
M n=M p (M p M y)
(r p)
Momenti Dayanm, M n
Mp
Karakteristik Eilme
My
p r Maks.
Narinlik
ekil 12.5- Beton dolgulu kompozit kirilerde karakteristik eilme momenti dayanm
Mp : Kompozit enkesitte plastik gerilme yayl esas alnarak belirlenen plastik eilme
momenti.
: Basn etkisindeki elik enkesit parasnn narinlii, (Tablo 12.1B).
p : Kompakt eleman iin narinlik snr (Tablo 12.1B).
r : Kompakt olmayan eleman iin narinlik snr (Tablo 12.1B).
My : Basn balnda en d lifte maksimum beton basn gerilmesinin 0.7fck ve ekme
balnda maksimum gerilmenin Fy deerlerine eit olduu varsaym ile akma snr
durumu esas alnarak elastik gerilme yayl ile belirlenen akma momenti.
Mcr : Basn balnda en d lifte maksimum beton basn gerilmesinin 0.7fck ve ekme
balnda maksimum gerilmenin Fcr deerlerine eit olduu varsaym ile akma snr
durumu esas alnarak dorusal elastik gerilme yayl ile belirlenen kritik eilme
momenti.
12.5 KESME KUVVET ETKS
12.5.1 Betona Gml ve Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar

Betona gml ve beton dolgulu kompozit elemanlarn tasarm kesme kuvveti dayanm, vVn,
(YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Vn/v, (GKT) aadaki yntemlerden
herhangi birisi ile hesaplanacaktr.
(a) Sadece elik kesitin Blm 10 a gre belirlenen kesme kuvveti dayanm.
(b) Beton ve beton elii iin malzeme katsaylar kullanmakszn TS 500 standardna gre
hesaplanan, beton ve enine donat tarafndan salanan toplam kesme kuvveti dayanm.
Burada, v = 0.75 (YDKT) veya v = 2.00 (GKT) alnacaktr.
141
12.5.2 Kompozit Kiri ile ekil Verilmi elik Sac Kullanm
Betonarme demenin elik kirie mesnetlenen ekil verilmi elik sac zerine uyguland
elik ankrajl kompozit kirilerde, mevcut kesme kuvveti dayanm, (vVn veya Vn/v), sadece
elik enkesit gznne alnarak, Blm 10 da verilen koullar dorultusunda belirlenecektir.
12.6 EKSENEL KUVVET VE ELME MOMENTNN BLEK ETKS
Eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme momentinin bileik etkisindeki kompozit elemanlarn
tasarmnda, Blm 6 da verilen stabilite analizi yntemleri gznne alnacaktr.
Mevcut basn kuvveti dayanm, (cPn veya Pn/c), Blm 12.3 e ve mevcut eilme momenti
dayanm, (bMn veya Mn/b) ise Blm 12.4 e gre hesaplanacaktr.
Betona gml kompozit elemanlar ve kompakt enkesitli beton dolgulu kompozit
elemanlarda eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme momentinin bileik etkisinde etkileim,
Blm 11.1.1 de verilen ifadeler veya Blm 12.2.2 de tanmlanan yntemlerden herhangi
biri kullanlarak deerlendirilecektir.
Kompakt olmayan veya narin enkesitli beton dolgulu kompozit elemanlarda eksenel kuvvet
ve iki eksenli eilme momentinin bileik etkisinde etkileim, Blm 11.1.1 de verilen ifadeler
veya Blm 12.2.2.4 te tanmlanan yntem kullanlarak deerlendirilecektir.
Eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme momentinin bileik etkisindeki kompozit elemanlarn
tasarm iin plastik gerilme dalm yntemine dayanan iki farkl yaklam aada
aklanmaktadr.
Eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme momentinin bileik etkisinde etkileim iin, Blm
11.1.1 de verilen etkileim ifadeleri ve Blm 12.6.2 de aklanan plastik gerilme dalm
yntemi ift simetri eksenli kompozit elemanlarn tasarmnda kullanlacaktr.
12.6.1 - Yntem 1: Blm 11.1.1 e Gre Eksenel Kuvvet ve Eilme Momenti Etkileimi
Eksenel kuvvet ve bir eksen veya ayn anda iki eksen etrafnda eilme momenti etkisindeki
kompozit elemalarn tasarm, Blm 11.1.1 de belirtilen kurallara gre yaplacaktr. Genel
etkileim diyagram ekil 12.6 da verilmektedir.
c=0.75
c=2.00
Narinliin etkisi
1.0 A gznne alnmaktadr.
Denk.11.1a
P r/Pc
Denk.11.1b
0.2
B
0.9 1.0 b=0.90
M r /M c
b=1.67
ekil 12.6 Yntem 1: Kompozit elemanlar iin genel etkileim diyagram

ekil 12.6 da verilen eksenel kuvvet ve eilme momenti etkileim diyagramnda, A
noktasnn belirlenmesinde, Blm 12.3 e gre, Denk.(12.3) veya Denk.(12.4)
142
kullanlacaktr. B noktas ise, Blm 12.4 de verilen koullar gznne alnarak
belirlenecektir. Narinlik etkisi Blm 12.3 te verilen koullar dorultusunda
deerlendirilecektir.
Bu diyagram eksenel kuvvetin ekme olmas durumunda da geerlidir.
12.6.2 - Yntem 2: Gelitirilmi Karlkl Etki Diyagramlar ile Eksenel Kuvvet ve
Eilme Momenti Etkileimi
ift simetri eksenli kompozit elemanlar iin uygulanan bu yntemde, enkesitte plastik gerilme
yayl esas alnarak, eksenel kuvvet ve eilme momenti etkileimi iin gelitirilmi karlkl
etki diyagramlar kullanlmaktadr.
Betona gml ve beton dolgulu kompozit tipik enkesitler iin Tablo 12.2, Tablo 12.3,
Tablo 12.4 ve Tablo 12.5 de verilen karlkl etki diyagramlar kullanlabilir. Karlkl etki
diyagramlar iin verilen dayanm ifadeleri etkileim diyagramn oluturan tipik noktalar
tanmlamaktadr, (ekil 12.7). Etkileim diyagramnn oluturulmas iin verilen dayanm
ifadeleri kompozit elemann narinlik etkisini iermemektedir. Bu etkinin gznne
alnabilmesi iin, karlkl etki diyagramnda belirlenen dayanmlar azaltma katsays, , ile
arplacaktr.
Pn
(12.27)
Pno
Yukarda verilen Denk.(12.27) deki enkesit basn dayanmlar, Pn ve Pno, Blm 12.3 e gre
srasyla, Denk.(12.3) veya Denk.(12.4) ve Denk.(12.5) ile hesaplanacaktr.
P Narinlik dikkate alnmakszn enkesit

dayanm
A
Narinlik dikkate alndnda
A' eleman dayanm
A" Tasarm ( veya ) - Yntem 2
C
=Narinlie bal dayanm
azaltma katsays
C" = A'/A
D
D"
B" B
M
ekil 12.7 Yntem 2: Kompozit elemanlar iin gelitirilmi karlkl etki diyagram
Eksenel kuvvet ve iki eksenli eilme etkisindeki kompozit elemanlarda, Yntem 2
basitletirilerek, A, C ve B noktalar arasnda dorusal enterpolasyon ile elde edilen
aadaki etkileim ifadeleri kullanlacaktr.
M rx M ry
Pr PC durumunda 1.0 (12.28a)
M Cx M Cy
143
Pr PC M rx M ry
Pr PC durumunda 1.0 (12.28b)
PA PC M Cx M Cy
Pr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel basn kuvveti dayanm.
PA : Etkileim diyagramnda A noktas iin mevcut eksenel basn kuvveti dayanm.
PC : Etkileim diyagramnda C noktas iin mevcut eksenel basn kuvveti dayanm.
Mr : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
MC : Etkileim diyagramnda C noktas iin mevcut eilme momenti dayanm.
Yntem 2 iin, kompozit elemann mevcut dayanmlar,
=0.90 (YDKT) veya =1.67 (GKT)
C noktasnda kompozit elemann kuvvetli ve zayf eksenlerine gre, eksenel basn kuvveti
dayanm, PC, farkl deerler alabilir. Bu durumda, Denk(12.28a) ve Denk(12.28b) de bu
deerlerden kk olan kullanlacaktr.
144
P
A
TABLO 12.2 BETONA GML KOMPOZT ELEMANLAR C

(KUVVETL EKSEN ETRAFINDA BLEK ELME) D
B
M
Kesit Gerilme Dalm Nokta Dayanm Denklemleri
PA As Fy Asr Fyr 0.85 f ck Ac
bf 0.85fck Fy F yr MA 0
A Ac h1h2 As Asr
c
tf As : elik enkesit alan
h2 d TE Asr : Boyuna donat alan
tw PC 0.85 fck Ac
c C
MC M B
h1 0.85 f ck Ac
PD
2
A
Wc
M D Wpx Fy Wr Fyr 0.85 f ck
2
h
Wr Asr Asrs 2 c
D 2
hn TE h1h22
PTE Wc Wpx Wr
4
Wpx: elik enkesitin x-eksenine gre plastik
mukavemet momenti
C Asrs : Simetri eksenindeki boyuna donat alan
PB 0
1
M B M D Wsn Fy Wcn 0.85 f ck
2
Wcn h1hn2 Wsn
h2/2
PTE d
hn tf iin
2
0.85 fck Ac Asrs 2 Fyr Asrs
hn
D 2 0.85 f ck h1 tw 2 Fy tw
Wsn t w hn2
d d
B tf hn iin
2 2
0.85 fck Ac As dbf Asrs 2 Fy As dbf 2 Fyr Asrs
hn
hn PTE 2 0.85 f ck h1 bf 2 Fy bf
TE
d d
Wsn Wpx bf hn hn
2 2
d
B hn iin
2
0.85 f ck Ac As Asrs 2 Fy As 2 Fyr Asrs
hn
2 0.85 f ck h1
Wsn Wpx
145
A
E
TABLO 12.3 BETONA GML KOMPOZT ELEMANLAR C
(ZAYIF EKSEN ETRAFINDA BLEK ELME)
D
B

PA As Fy Asr Fyr 0.85 f ck Ac
0.85fck Fy F yr MA 0
A Ac h1h2 As Asr
c
h2 bf TE
As : elik enkesit alan
tf tw Asr : Boyuna donat alan
c
h A
d PE As Fy (0.85 f ck ) Ac 1 ( h2 bf ) sr
2 2
h1
WcE
A M E M D WsE Fy (0.85 f ck )
2
E WsE WPy
h1bf2
WcE Wpy
TE 4
bf /2 Wpy : elik enkesitin y-eksenine gre plastik
PTE
mukavemet momenti
PC 0.85 fck Ac
E C
MC MB
0.85 f ck Ac
PD
2
Wc
M D Wpy Fy Wr Fyr 0.85 f ck
2
TE D
hn h
PTE Wr Asr 2 c
2
h1h22
C Wc Wpy Wr
4
PB 0
1
M B M D Wpy Fy Wcn 0.85 f ck
2
h2/2 Wcn h1hn2 Wpy
PTE
tw bf
2 hn 2 iin

D 0.85 f ck Ac As 2tf b f 2 Fy As 2tf bf
hn
B 2 4tf Fy h1 2tf 0.85 f ck
bf
hn 2 iin

PTE 0.85 f ck Ac As 2 Fy As
hn hn
TE
2 0.85 fck h1
146
P
A
E
TABLO 12.4 BETON DOLGULU KUTU ENKESTL C
KOMPOZT ELEMANLAR (BLEK ELME)
D
B
M
PA As Fy 0.85 f ck Ac
B 0.85fck Fy MA 0
ri
bi B 2t
A hi H 2t
hi
H TE
t ri t
Ac bi hi 0.858ri 2
t As : Yapsal elik enkesit alan
bi
0.85 f ck Ac
A
PE 0.85 f ck bi hE 4 Fy thE
2
1
M E M D FyWsE WcE 0.85 f ck
2
E Wc E bi hE2
TE
hE Ws E 2thE2
PTE
hn H
hE
2 4
E
PC 0.85 fck Ac
C
MC M B
0.85 f ck Ac
PD
2
TE W
hn M D Wpy Fy c 0.85 f ck
PTE 2
D
bi hi2
Wc 0.192ri3
C 4
Wpx : x-eksenine gre kutu enkesit plastik mukavemet
momenti
PB 0
H /2 1
M B M D Wsn Fy Wcn 0.85 f ck
TE 2
Wsn 2thn2
Wcn bi hn2
D
0.85 f ck Ac hi
B hn
2 0.85 f ck bi 4tFy 2
PTE
hn
TE
Denklemler, H B olmas durumunda, x-ekseni
etrafnda eilme etkisi iin, H < B olmas durumunda
ise, y-ekseni etrafnda eilme iin kullanlacaktr.
B
147
P
A
E
TABLO 12.5 BETON DOLGULU BORU ENKESTL C
KOMPOZT ELEMANLAR (BLEK ELME)
D
B
M
0.85fck Fy PA As Fy 0.95 f ck Ac
MA 0
A As dt t 2
TE
d h 2
Ac
4
t
0.95 f ck 2
PE PA 1 Fy d 2 h 2 h (2 sin 2 )
h 4 2
A 0.95 f ckWcE
M E WsE Fy
2
h3

WcE sin 3 2
6 2
TE E
hE
Z sE
d 3
h3
sin 2
PTE 6 2
2 hn h
hE
2 4
E
2h
2 2arcsin E
h
PC 0.95 fck Ac
C
hn
TE MC M B
PTE 0.95 f ck Ac
PD
2
C W
M D Wp Fy c 0.95 f ck
2
D 3
Wc h 6
Wp d 3 6 Wc
TE
Wp : x-eksenine gre boru enkesit plastik mukavemet
momenti
PB 0
1
D M B WsB Fy WcB 0.95 f ck
2
WsB
d 3
h3

sin
6 2
PTE 3
hn h
WcB sin 3
TE 6 2
B 2
0.0260 K c 2 K s 0.0260 K c
2 K s 0.857 K c K s
(rad)
0.848 K c 0.0848 K c
B
K c f ck h 2
d t
K s Fy t (ince cidar kalnl varsaymyla)
2
h h
hn sin
2 2 2
148
12.7 EKSENEL KUVVET ALTINDA YK AKTARIMI
Kompozit elemanlara d ykler, dorudan elik eleman zerine, dorudan beton enkesiti
zerine veya her ikisine birlikte uygulanr. Eksenel kuvvet etkisindeki beton dolgulu ve
betona gml kompozit elemanlara d ykler uygulandnda, ykn kompozit elemana
geii ile beton ve elik bileenlerin ortak yzeyleri arasndaki boyuna kesme kuvvetinin
aktarlmas, bu blmde verilen kurallara uygun olarak deerlendirilecektir.
Aada, Blm 12.7.2 de tanmlanan yk aktarm mekanizmalarna gre elde edilen tasarm
dayanm, Rn, veya gvenli dayanm, Rn/, Blm 12.7.1 de verilen kurallar ile hesaplanan
aktarlmas gerekli kuvvet, Vr' , deerinden kk olmayacaktr. Yk aktarm mekanizmalar,
Blm 12.7.3 te tanmland gibi, yk aktarma blgesi iinde salanacaktr.
12.7.1 Yk Geii
Kompozit elemanlarda, d yklerin dorudan elik elemana, dorudan beton enkesite veya
her ikisine birden uyguland durumlarda beton ve elik eleman arasndaki kuvvet
aktarmnda aada verilen koullara uyulacaktr, (ekil 12.8).
B
B
H
Dikdrtgen kutu
enkesitli profil
H
(a), (b), (c)

kesitleri
Kesit (a), (b) veya (c)
Pr Pr Pr
Pr Pr Pr Rijit kapak
Rijit kapak levhas
levhas
(a) (b) (c) (a) (b) (c)

Sadece elik Sadece betondan elik profil ve Sadece elik Sadece betondan elik profil ve
profilden etkiyen etkiyen d yk betondan etkiyen profilden etkiyen etkiyen d yk betondan etkiyen
d yk d yk d yk d yk
ekil 12.8 Kompozit kolonda d yk etkisi

12.7.1.1 Ykn Dorudan elik Elemana Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin dorudan elik elemana etkidii durumda, narin enkesitli elik
elemanlar hari olmak zere, beton enkesite aktarlmas gerekli kuvvet, Vr' , Denk.(12.29) ile
hesaplanacaktr.
Fy As
Vr' Pr 1 (12.29)
Pno
Pno : Betona gml kompozit elemanlarda Denk.(12.5), beton dolgulu kompozit
elemanlarda ise kompakt enkesitlerde, Denk.(12.8) ve kompakt olmayan enkesitlerde,
Denk.(12.10) ile hesaplanan enkesit eksenel basn dayanm.
Pr : Kompozit elemann tasarmnda esas alnan d kuvvet (gerekli dayanm).
149
12.7.1.2 Ykn Dorudan Beton Enkesite Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin dorudan beton enkesite etkidii durumda, elik elemana
aktarlmas gerekli kuvvet, Vr' , aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Betona gml kompozit elemanlar ile kompakt veya kompakt olmayan enkesitli beton
dolgulu kompozit elemanlarda gerekli kuvvet, Vr' , Denk.(12.30a) ile hesaplanacaktr.
Fy As
Vr' Pr (12.30a)
Pno
(b) Narin enkesitli beton dolgulu kompozit elemanlarda gerekli kuvvet, Vr' , Denk.(12.30b)
ile hesaplanacaktr.
F A
Vr' Pr cr s (12.30b)
Pno
elemanlarda ise Denk.(12.8) ile hesaplanan enkesit eksenel basn dayanm.
Fcr : Beton dolgulu narin enkesitli kompozit elemanda Denk.(12.13) veya Denk.(12.14) ile
hesaplanan kritik yerel burkulma gerilmesi.
12.7.1.3 Kuvvetin Betona ve elik Elemana Ayn Anda Etkimesi
Kompozit elemanda kuvvetin beton enkesite ve elik elemana ayn anda etkidii durumda,
gerekli kuvvet, Vr' , Denk.(12.31) ile hesaplanacaktr.
F A
Vr' Prs Pr y s (12.31)
Pno
Prs : Ykn elik enkesite dorudan aktarlan ksm.
Es As
Pr
E A
s s E A
c c
Pr nin ekme kuvveti olmas halinde, EcAc = 0 olarak alnacaktr.

elemanlarda ise Denk.(12.8) ile hesaplanan enkesit eksenel basn dayanm.
Kuvvetin beton enkesite ve elik elemana ayn anda etkidii durumda narin enkesitli beton
dolgulu kompozit elemanlar iin Denk.(12.31) de parantez iindeki ikinci terim hesaba
katlmayacaktr.
12.7.2 Yk Aktarm Mekanizmalar
Beton dolgulu ve betona gml kompozit elemanlarda Blm 12.7.1 e gre hesaplanan
boyuna kayma kuvveti, Vr' nin aktarlmasnda dorudan mesnetlenme, elik ankraj ve aderans
olmak zere farkl mekanizma kullanlabilir. Bu mekanizmalarn herbiri iin karakteristik
dayanm, Rn, bu blmde verilen kurallar ile belirlenecektir. Birden fazla yk aktarma
mekanizmasnn uyguland durumda en byk karakteristik dayanm salayan
150
mekanizmaya ait dayanm kullanlabilir. Farkl mekanizmalara ait dayanmlar toplanamaz.
Betona gml kompozit elemanlarda aderans ile yk aktarmna izin verilmez.
12.7.2.1 Dorudan Mesnetlenme ile Yk Aktarm
Beton dolgulu ve betona gml kompozit elemanlarda dorudan beton zerine mesnetlenme
ile kuvvet aktarldnda, tasarm ezilme dayanm, BRn (YDKT) veya gvenli ezilme
dayanm, Rn/B (GKT) betonun ezilme snr durumu iin,
B = 0.65 (YDKT) veya B = 2.31 (GKT)
alnarak, Denk.(12.32) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.7 fck A1 (12.32)
A1 : Ezilme etkisindeki beton alan.
12.7.2.2 elik Ankrajlar ile Yk Aktarm
Beton dolgulu ve betona gml kompozit elemanlarda kuvvet, balkl elik ankrajlar veya
elik U-profil ankrajlar ile aktarldnda, ankrajlarn tasarm kesme kuvveti dayanm
(YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm (GKT) Denk.(12.33) ile hesaplanacaktr.
Rc Qcv (12.33)
Qcv : Blm 12.8.3.1 e gre hesaplanan ve Blm 12.7.3 te tanmlanan yk gei uzunluu
ierisindeki elik ankrajlarnn mevcut dayanmlar (tasarm dayanm, Qnv (=0.65),
veya gvenli dayanm, Qnv/ (=2.31)).
12.7.2.3 Aderans ile Yk Aktarm
Beton dolgulu kompozit elemanlarda aderans ile yk aktarlmas durumunda, beton ve elik
arasndaki tasarm aderans dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli aderans dayanm, Rn/
(GKT)
= 0.50 (YDKT) veya = 3.00 (GKT)
alnarak Denk.(12.34) ile hesaplanacaktr.
Rn pb Lin Fin (12.34)
Fin : Karakteristik aderans gerilmesi .
Fin 2100 t / H 2 0.7MPa (Kutu enkesitler iin).
Fin 5300 t / D 2 1.4MPa (Boru enkesitler iin).
H : Kutu enkesitin byk boyutu.

Lin : Blm 12.7.3 e gre belirlenen yk gei uzunluu.
Rn : Karakteristik aderans dayanm.
pb : Kompozit enkesitte elik ve beton arasndaki aderans etkileim yzeyinin evresi.
151
t : Kutu ve boru enkesitin Blm 5.4.3 te tanmlanan et kalnl.
12.7.3 Yk Gei Uzunluu ve Konstrktif Esaslar
12.7.3.1 Betona Gml Kompozit Elemanlar
Betona gml kompozit elemanlarda her bir mekanizma durumunda yk aktarm, yk gei
blgesinin stnde ve altnda kompozit elemann en kk kenar geniliinin iki kat
uzakln amayacak ekilde belirlenen yk gei uzunluu iinde salanacaktr. Ankrajlar,
elik elemann en az iki yzne ve eksenlerine gre simetrik olarak yerletirilecektir, (ekil
12.9).
Yk gei uzunluunun iinde ve dnda yerletirilecek elik ankrajlarn aral Blm
12.8.3.4 ile uyumlu olacaktr.
12.7.3.2 Beton Dolgulu Kompozit Elemanlar
Beton dolgulu kompozit elemanlarda her bir mekanizma durumunda yk aktarm, yk gei
blgesinin stnde ve altnda kutu enkesitli elik elemann en kk kenar geniliinin veya
boru enkesitli elik elemann apnn iki kat uzakl amayacak ekilde belirlenen yk gei
uzunluu iinde salanacaktr. Yk gei uzunluunun iinde yerletirilecek elik ankrajlarn
aral Blm 12.8.3.4 ile uyumlu olacaktr.
B
Betona gml
kompozit eleman
2B
Yk gei uzunluu
Yk aktarma
blgesi
2B
ekil 12.9 Yk gei uzunluu ve yk aktarm blgesi
12.8 ELK ANKRAJLAR

Balkl elik ankrajn ap, dsa, 19mm veya daha kk olacak ve bala gvde hizas
zerinde kaynaklanmad srece, kaynakland esas metalin kalnlnn 2.5 katn da
amayacaktr.
152
Blm 12.8.2 deki kurallar, elik ankrajlarn dorudan betonarme bir deme iine veya ekil
verilmi deme sac zerindeki betonarme iine gmld kompozit bir eilme elemanna
uygulanacaktr. Blm 12.8.3 ise tm dier durumlar iin uygulanmaldr.
12.8.2 Kompozit Kirilerde elik Ankrajlar (Kayma Elemanlar)
Kaynaklama ilemi tamamlandktan sonra, balkl elik ankrajn tabanndan itibaren balk
d yzeyine kadar llen ykseklii, apnn 4 katndan az olmayacaktr.
12.8.2.1 Balkl elik Ankrajlarn Dayanm
Beton iine gml balkl bir elik ankrajn karakteristik kayma dayanm Denk.(12.35) ile
hesaplanacaktr.
Qn 0.5 Asa f ck Ec Rg Rp Asa Fu (12.35)
Asa : Balkl elik ankrajn enkesit alan.

Ec : Betonun elastisite modl, (Denk.12.1).
Fu : Balkl elik ankrajn karakteristik ekme dayanm.
Rg : Bir katsay.
Aadaki durumlarda bu katsay Rg = 1.0 olarak alnacaktr.
(a) Bir adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirildii elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
(b) Herhangi bir sayda balkl elik ankrajn bir sra halinde dorudan elik kirie
kaynaklanmas durumunda.
(c) Ortalama hadve geniliinin hadve yksekliine orannn 1.5 deerine eit veya daha
byk olmas ve herhangi bir sayda balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna
eksenine paralel olarak yerletirilen elik deme sac zerinden bir sra halinde
kaynaklanmas durumunda.
Aada tanmlanan durumlar iin bu katsay Rg = 0.85 olarak alnacaktr.
(a) ki adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
(b) Ortalama hadve geniliinin hadve yksekliine orannn 1.5 deerinden kk olmas ve
bir adet balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine paralel olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda.
veya daha fazla balkl elik ankrajn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sac zerinden kaynaklanmas durumunda ise Rg = 0.70 olarak
hesaba katlacaktr.
Rp : Bir katsay.
Aadaki durumlarda bu katsay Rp = 0.75 olarak alnacaktr.
(a) Dorudan elik profile kaynaklanan balkl elik ankrajlarda.
153
(b) Balkl elik ankrajlarn, hadveleri elik kiri boyuna eksenine dik olarak yerletirilen
elik deme sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas ve emid-ht 50mm
olmas durumunda.
(c) Balkl elik ankrajlarn, elik deme sacn veya besleme eleman olarak kullanlan
elik levhalar geerek ve hadveleri elik kiri boyuna eksenine paralel olarak yerletirilen
elik deme sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas durumunda.
Balkl elik ankrajlarn, elik kiri boyuna eksenine dik olarak yerletirilen elik deme
sacnn oluturduu kompozit deme iinde kalmas ve emid-ht < 50mm olmas durumunda ise
Rp = 0.60 olarak hesaba katlacaktr.
Rg ve Rp katsaylarnn deerleri deme sac uygulama koullarna bal olarak Tablo 12.6 da
verilmektedir.
emid-ht : Balkl elik ankraj gvdesinin kenarndan itibaren hadve yksekliinin orta
noktasna kadar llen mesafe, (ekil 12.10).
V
emid-ht
hr
0.5hr
Zayf Kuvvetli
ekil 12.10 Ankrajlarn kesme kuvvetine uyumlu (kuvvetli ve zayf) yerleimi

TABLO 12.6 Rg ve Rp KATSAYILARI
Uygulama Tanm Rg Rp
Deme sacnn olmamas durumu 1.0 0.75
Deme sac hadvelerinin kirie
paralel olarak yerletirilmesi durumu
wr
1.5 1.00 0.75
hr
wr
1.5 0.85** 0.75
hr
Deme sac hadvelerinin kirie dik
olarak yerletirilmesi durumu
Ayn hadve iindeki balkl elik
ankraj says
1 1.00 0.60*
2 0.85 0.60*
3 ve daha fazla 0.70 0.60*
hr : Karakteristik hadve ykseklii.
wr : Ortalama hadve genilii.
**
: Balkl tek elik ankraj iin.
*
: Deer, emid-ht 50mm halinde, 0.75 alnabilir.
12.8.2.2 elik U-Profil Ankrajlarn Dayanm

Beton iine gml bir U-profil ankrajn karakteristik kayma dayanm Denk.(12.36) ile
hesaplanacaktr.
Qn 0.3 t f 0.5tw la f ck Ec (12.36)
154
la : U-profil ankrajn boyu.
tf : U-profil ankrajn balk kalnl.
tw : U-profil ankrajn gvde kalnl.
U-profil ankrajn kiri balna kaynakl balants, Qn ye eit bir kuvvetin dmerkezlik
etkisi de gznne alnarak boyutlandrlacaktr.
12.8.2.3 Gerekli elik Ankraj Says
aretinden bamsz olmak zere, eilme momentinin en byk ve sfr olduu kesitler
arasndaki gerekli ankraj says, Blm 12.4.2.2 ve Blm 12.4.2.1 de belirlenen boyuna
kesme kuvvetinin, Blm 12.8.2.1 veya Blm 12.8.2.2 de tanmlanan bir adet elik ankrajn
kayma dayanmna blnmesiyle elde edilecektir. Elemana tekil yk etkimesi halinde, tekil
yk ile eilme momentinin sfr olduu en yakn nokta arasndaki gerekli elik ankraj says,
tekil ykn bulunduu noktada oluan gerekli maksimum eilme momentini karlayacak
yeterlilikte olacaktr.
12.8.2.4 Detaylandrma Koullar
Kompozit kirilerdeki elik ankrajlar aadaki koullar salayacaktr.
(a) Mutlak deerce en byk eilme momenti etkisindeki noktann her iki taraf iin gerekli
elik ankrajlar, aksi belirtilmedike, bu nokta ve moment etkisinin sfr olduu komu
noktalar arasnda eit aralkl olarak datlacaktr.
(b) elik ankrajlar, hadve iine yerletirilenler hari olmak zere, kesme kuvvetine dik
dorultuda en az 25mm lik yanal beton rtye sahip olacaktr.
(c) Kesme kuvveti dorultusu boyunca elik ankraj merkezi ile serbest kenar arasndaki
minimum uzaklk, normal arlkl beton kullanlmas halinde 200mm, hafif beton
kullanlmas durumunda ise bu uzaklk 250mm olacaktr.
(d) Balkl elik ankrajlarn, herhangi bir dorultuda olmak zere, merkezleri arasndaki
minimum uzaklk, apnn 4 kat olarak alnacaktr. Kiri boyuna eksenine dik olarak
yerletirilen elik deme sacnn oluturduu kompozit demelerde, kiri boyuna ekseni
dorultusunda olmak zere, ankrajlarn merkezleri arasndaki minimum uzaklk, apnn 6
kat olarak uygulanacaktr.
4d
6d 6d
3d 4d
ekil 12.11 Balk elik ankrajlarn yerleimi

(e) elik ankrajlarn merkezleri arasndaki maksimum uzaklk toplam deme kalnlnn 8
katn veya 900mm yi aamaz.
155
12.8.3 Kompozit Etkileim in elik Ankrajlar
Bu blmde verilen kurallar, kompozit kolonlar ve perdeler, betona gml ve beton dolgulu
kompozit kiriler ile kompozit ba kirileri gibi elemanlarda, zellikle yk gei uzunluu
iinde (birleim blgesinde) yapsal elik ve betonun kompozit olarak birlikte almasn
salamak amacyla kullanlan balkl elik ankrajlar iin uygulanacaktr. Bu kurallar, yapsal
elik ve betonarmeden oluan elemanlarn birbirinden ayr olarak alt hibrit yap
sistemlerinde birleimler iin kullanlan gmme levhalarn ankrajlarna uygulanamaz.
Normal arlkl betonun kullanld kompozit sistemlerde, sadece kayma etkisindeki balkl
elik ankrajlarn kaynaklama ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan ykseklii,
apnn 5 katndan az olmayacaktr. ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki
balkl elik ankrajlarn kaynaklama ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan
ykseklii ise, apnn 8 katndan az olamaz.
Hafif betonun kullanld kompozit sistemlerde, sadece kayma etkisindeki balkl elik
ankrajlarn kaynaklama ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan ykseklii,
apnn 7 katndan az olmayacaktr. Sadece ekme etkisindeki balkl elik ankrajlarn
kaynaklama ileminden sonra tabandan balk d yzeyine olan ykseklii, apnn 10
katndan az olamaz. Kayma ve ekmenin ortak etkisindeki balkl elik ankrajlar iin ilgili
ynetmeliklerde, rnein ACI 318 Ek D de verilen kurallar geerlidir. Beton trne gre h/d
oranlarnn uygulama snrlar Tablo 12.7 de verilmektedir.
ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki balkl elik ankrajlarn balklarnn
aplar, gvde aplarnn 1.6 katna eit veya daha byk olacaktr.
TABLO 12.7 BETON TRNE GRE h/d ORANLARI N SINIR KOULLAR
Ykleme Durumu Normal Arlkl Beton Hafif Beton
Kayma Etkisi h/d5 h/d7
ekme Etkisi h/d8 h / d 10
lgili ynetmelik, rnein ACI
Kayma ve ekmenin Birlikte Ortak Etkisi h/d8
318 Ek D
h/d : Balkl elik ankrajn toplam yksekliinin apna oran.
12.8.3.1 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma Dayanm

Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn bir snr durum oluturmad
hallerde, balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm, Qnv, Denk.(12.37) ile
hesaplanacaktr.
Qnv Fu Asa (12.37)
Tasarm kesme kuvveti dayanm, vQnv (YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm,
Qnv/v (GKT),
v = 0.65 (YDKT) veya v = 2.31 (GKT)
Qnv : Balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti dayanm.
Asa : Balkl elik ankrajn enkesit alan.
Fu : Balkl elik ankrajn karakteristik ekme dayanm.
156
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn bir snr durum olarak dikkate
alnd hallerde, bir adet balkl elik ankrajn mevcut kesme kuvveti dayanm, aadaki
maddelerden biri esas alnarak belirlenecektir.
(a) Balkl elik ankrajlar iin her iki beton krlma yzeyinde ilgili ynetmeliklerde, rnein
ACI 318 Blm 12 de verilen kurallar ile uyumlu ankraj donatsnn kullanlmas halinde,
Denk.(12.37) ten elde edilen karakteristik kesme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn
karakteristik dayanmnn k, balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Qnv, olarak kullanlacaktr.
(b) ACI 318 Ek D de verilen ilgili koullar uygulanacaktr.
12.8.3.2 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn ekme Dayanm
elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren serbest beton
kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 1.5 katna eit
veya daha byk olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan
llen toplam yksekliin 3 katna eit veya daha byk olduu yerlerde, balkl elik
ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm, Qnt, Denk.(12.38) ile hesaplanacaktr.
Qnt Fu Asa (12.38)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tQnt (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Qnt/t
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Qnt : Balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti dayanm.
elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren serbest beton
kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 1.5 katndan az
olduu yerler veya ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan llen toplam
yksekliin 3 katndan az olduu yerlerde, bir adet balkl elik ankrajn mevcut ekme
kuvveti dayanm, aadaki maddelerden biri esas alnarak belirlenecektir.
Denk.(12.38) den elde edilen karakteristik ekme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn
karakteristik dayanmnn k, balkl elik ankrajn karakteristik ekme kuvveti
dayanm, Qnt, olarak kullanlacaktr.
ekme veya kayma ve ekmenin ortak etkisindeki birbirine veya beton kenarna ok yakn
balkl elik ankrajlar iin bu ankrajlar evreleyen ilave sarg donats kullanlmas uygun
olacaktr. Uygulama koullar iin ilgili ynetmeliklere, rnein ACI 318 Blm D5.2.9 a
baklabilir.
12.8.3.3 Kompozit Etkileim in Balkl elik Ankrajlarn Kayma ve ekmenin
Ortak Etkisinde Dayanm
Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn belirleyici bir snr durum olmad
hallerde ve elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren
serbest beton kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin
1.5 katna eit veya daha byk olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln,
157
ankraj tabanndan llen toplam yksekliin 3 katna eit veya daha byk olduu yerlerde,
balkl elik ankrajn kayma ve ekmenin ortak etkisinde etkileimli dayanm, Denk.(12.39)
ile snrlandrlacaktr.
v = 0.65 (YDKT) veya v = 2.3 (GKT)
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
Q 5 3 Q 5 3
rt rv 1.0 (12.39)
Qct Qcv
Qrv : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli kesme kuvveti dayanm.
Qcv : Blm 12.8.3.1 e gre belirlenen mevcut kesme kuvveti dayanm.
(YDKT) iin tasarm kesme kuvveti dayanm, (= v Qnv ).
(GKT) iin gvenli kesme kuvveti dayanm, (= Qnv v ).

Qrt : YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli ekme kuvveti dayanm.
Qct : Blm 12.8.3.2 ye gre belirlenen mevcut ekme kuvveti dayanm.
(YDKT) iin tasarm ekme kuvveti dayanm, (= t Qnt ).
(GKT) iin gvenli ekme kuvveti dayanm, (= Qnt t ).

Betonun kayma etkisinde krlarak ayrlma dayanmnn belirleyici bir snr durum olduu
hallerde, elik ankrajn, yksekliine dik dorultuda olmak zere, merkezinden itibaren
serbest beton kenarna kadar olan uzaklnn, ankraj tabanndan llen toplam yksekliin
1.5 katndan az olduu yerler ve ankraj merkezleri arasndaki uzakln, ankraj tabanndan
llen toplam yksekliin 3 katndan az olduu yerlerde, balkl elik ankrajn kayma ve
ekmenin ortak etkisinde etkileimli karakteristik kesme kuvveti dayanm, aadaki
maddelerden biri esas alnarak belirlenecektir.
Denk.(12.37) den elde edilen karakteristik kesme kuvveti dayanm ve ankraj donatsnn
karakteristik dayanmnn k, balkl elik ankrajn karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Qnv, Denk.(12.38) den elde edilen karakteristik ekme kuvveti dayanm ve
ankraj donatsnn karakteristik dayanmnn k de, balkl elik ankrajn
karakteristik ekme kuvveti dayanm, Qnt, olarak Denk.(12.39) da kullanlacaktr.
12.8.3.4 Kompozit Etkileim in Detaylandrma Koullar
Kompozit etkileim iin elik ankrajlar aadaki koullar salayacaktr.
(a) elik ankrajlar iin uygulanacak minimum beton rt kalnl, korozyonun etkin
olmad durumlarda (donat pas pay + 10mm) olacaktr.
(b) Balkl elik ankrajlarn herhangi bir dorultuda merkezleri arasndaki minimum
uzakl, ankrajlarn gvde apnn 4 kat olacaktr.
(c) Balkl elik ankrajlarn merkezleri arasndaki maksimum uzakl, ankrajlarn gvde
apnn 32 katn aamaz.
158
lave snr koullar iin Blm 12.8.3.1, Blm 12.8.3.2 ve Blm 12.8.3.3 te verilen
kurallar geerlidir.
159
BLM 13 BRLEMLER VE BRLEM ARALARI
Birleim aralar ve elemanlar ile birleim blgeleri dikkate alnarak birleen elemanlarn
tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
13.1 Genel Esaslar
13.2 Kaynaklar
13.3 Bulonlar
13.4 Elemanlarn Birleen Enkesit Paralar ve Birleim Elemanlarnn Dayanmlar
13.5 Besleme Levhalar
13.6 Mesnette Ezilme Dayanm
13.7 Kolon Ayaklar ve Beton zerine Mesnetlenme
13.8 Ankraj ubuklar ve Betona Yerleimi
13.9 Blgesel Kuvvetler Etkisindeki Balk ve Gvde Enkesit Paralarnn Dayanmlar
13.10 ekme Elemanlarnn Mil Birleimleri
13.1 GENEL ESASLAR

Birleimlerin tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT) bu blm
ve Blm 5 te verilen kurallara uygun olarak hesaplanacaktr.
Birleimlerin gerekli dayanm, tasarm ykleri altnda gerekletirilen yapsal analiz
sonucunda veya ilgili alt blmlerde tanmlanmas durumunda, birleen elemanlarn gerekli
dayanmnn belirli bir oran olarak belirlenecektir.
Eksenel ykl elemanlarn dey eksenlerinin ortak bir noktada kesimemesi halinde,
dmerkezlik etkisi gznne alnacaktr.
13.1.2 Basit (Mafsall) Birleimler
Dolu gvdeli ve kafes kirilerin basit (mafsall) birleimleri, yeteri miktarda dnme
yeteneine sahip olacak ekilde ve sadece kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak
boyutlandrlabilir. Ancak, birleime etkiyen dier kuvvetlerin de bulunmas halinde, birleim
en elverisiz sonucu veren kuvvetlerin ortak etkisi altnda boyutlandrlacaktr. Mafsall
birleimlerin dnme miktar, kirilerin u dnmeleri ile uyumlu olacaktr. Kiri u dnmeleri
ile birleimlerin dnmesi arasnda uyum salanabilmesi amacyla, birleimlerde snrl
dzeyde elastik olmayan ekildeitirmelere izin verilebilir.
13.1.3 Moment Aktaran Birleimler
Dolu gvdeli sistemler ve kafes kirilerin moment aktaran birleimleri, moment ve kesme
kuvveti ile normal kuvvetin ortak etkisi altnda boyutlandrlacaktr. Moment aktaran
birleimlerin davran karakteristikleri Blm 5.2.5 te tanmlanmaktadr.
13.1.4 Basn Etkisindeki Elemanlarn Mesnetlenmesi
Basn etkisindeki elemanlarn mesnetlenmesinde aadaki koullar gznne alnacaktr.
160
(a) Kolonlarn taban levhalarna mesnetlenmesinde ve birleen ularnn tam temas
salayacak ekilde ilendii kolon eklerinde, birleimi oluturan elemanlarn balants,
tm paralar konumlarnda gvenle tutacak ekilde, yeterli miktarda birleim arac
kullanlarak salanacaktr.
(b) Kolonlar dndaki basn elemanlarnn mesnetlenen ularnn tam temas salanacak
ekilde ilenmesi halinde, ek elemanlar ve birleim aralar, tm paralar birarada ve
mevcut konumlarnda tutacak ekilde dzenlenecek ve gerekli dayanmlar aadaki
deerlerden kk olan dikkate alnarak belirlenecektir.
(1) Elemann gerekli basn dayanmnn %50 si olarak hesaplanan eksenel ekme kuvveti,
(2) Eleman gerekli basn dayanmnn %2 sine eit enine ykten meydana gelen eilme
momenti ve kesme kuvveti. Enine yk, elemana etkiyen dier ykler hari tutularak, ekin
bulunduu noktaya uygulanacaktr. Eleman u balantlar, ekteki eilme momenti ve
kesme kuvvetinin belirlenmesi srasnda mafsall olarak varsaylacaktr.
13.1.5 Yapsal elik Ekleri
Kiri ve kolonlarda tam nfuziyetli kt kaynakl ekler, birleen daha kk boyutlu enkesitin
karakteristik dayanmn salayacaktr. Dier tr ek birleimleri ise, aksi belirtilmedike, ek
noktasndaki i kuvvetlerin gerektirdii dayanm salayacak ekilde boyutlandrlacaktr.
Eksenel kuvvet ve/veya eilme momenti etkileri altnda oluan ekme kuvvetlerinin, ek
birleimlerinde tam nfuziyetli kt kaynaklarla aktarlmas gerektiinde, aadaki koullar
uygulanacaktr.
(a) Blm 2.1.3 te verilen malzeme entik tokluu koullar.
(b) Blm 13.1.6 da verilen kaynak ulam delii detaylar.
(c) Blm 13.2.6 da verilen kaynak metali koullar.
(d) Blm 3.3 te verilen sl kesim yzey hazrl ve muayene koullar.
(e) (d) de verilen koul, enkesitin oluturulmasndan nce kaynaklanan yapma enkesitlerin
paralarnn ekleri iin uygulanmayacaktr.
13.1.6 Kaynak Ulam Delikleri
Tm kaynak ulam delikleri, kaynak ilemi iin gerekli boluk oluturulacak ekilde
detaylandrlacaktr. Ulam deliinin uzunluu kaynak ucundan itibaren malzeme kalnlnn
1.5 katndan ve 40mm den az olmayacaktr. Ulam deliinin ykseklii, ulam deliini
kapsayan malzeme kalnlndan ve 20mm den az olmayacaktr. Bu yksekliin 50mm yi
amasna gerek yoktur.
Kesim ileminden nce kaynaklanan enkesitler veya hadde rn elemanlar iin gvde
kenar, balk yzeyinden itibaren ulam delii i bkey yzeyine kadar eimli ve erisel bir
form verilerek hazrlanacaktr. Scak hadde rn ile balk ve gvdenin tam nfuziyetli kt
kaynakla birletii yapma elik elemanlarda, kaynak ulam delii, entiklerden (apaklardan)
ve keskin girinti yapan kelerden temizlenecektir. Kaynak ulam delii iin oluturulacak
yarap 10mm den kk olmayacaktr, (ekil 13.1).
161
Not 1 Not 1 Not 1
Not 5 Not 5
Not 2 'a' 'a'

'b' R (Not 3) Not 2 'b' Not 2
R (Not 3) R (Not 3)
R (Not 3) R (Not 3)
R (Not 3) 'b'
Not 2 'b' Not 2 'a' Not 2
'a'
Not 6
Not 1 Not 1 Not 1

'a' ve 'b' iin
Not 4 e baknz. (a) (b) (c)
Not 1 : Uzunluk, 1.5tw ve 40mm den byk olacaktr.

Not 2 : Ykseklik, 1.0tw ve 20mm den byk olacak. Ancak bu yksekliin 50mm yi amasna gerek yoktur.
Not 3 : Yarap, R, minimum 10mm olacaktr.
Not 4 : Eim, a, gvdeden bala uygun bir gei salayacak ekilde oluturulacaktr. Eim, b, yatay olarak
tekil edilebilir.
Not 5 : Altlk levhasnn kullanlaca st balk kaynaklarnda, baln altlk levhas yerletirilecek blgesi, bu
yerleimi salayacak biimde ekilledirilecektir.
Not 6 : Yapma enkesitli elemanlarn gvdelerinin balklara balantsnda kaynaklar, kaynak ulam deliine en
az kaynak kalnlnn 1.5 kat kadar uzakta sonlandrlacaktr.
ekil 13.1 Kaynak ulam deliklerinin hazrlanmas
Gvdenin bala ksm nfuziyetli kaynakla ve ke kaynakla baland yapma elemanlarda
kaynak ulam delii, entiklerden (apaklardan) ve keskin girinti yapan kelerden
temizlenecektir. Kaynan ulam deliinden en az kaynak kalnlnn 1.5 katna eit bir
uzaklkta bitirilmesi halinde, ulam deliinin bala dik olarak sonlandrlmasna izin
verilecektir, (ekil 13.1(c)).
Kaynak ulam deliinin sl kesim ile hazrlanan yzeyleri, dz ve parlak bir yzey elde
edilecek ekilde zmparalanacak ve kaynaktan nce manyetik parack yntemi veya nfuz
etme zelliine sahip zel boya kullanlarak muayene edilecektir. Eer kaynak ulam
deliklerinin erisel gei blgesi, matkap veya testere ile alan delikler kullanlarak
oluturuluyorsa, bu blgenin zmparalanmasna gerek yoktur.
13.1.7 Kaynak ve Bulonlarn Yerleimi
Dmerkezlik etkisi dikkate alnmad srece, eksenel kuvvet aktarmak amacyla
boyutlandrlacak u birleimlerde, kaynak veya bulon grubu arlk merkezlerinin birleen
eleman arlk merkezi ile st ste dmesi salanacaktr. Bu durum, tek ve ift korniyerler ile
benzer elemanlarn u birleimleri iin geerli deildir.
13.1.8 Bulonlarn Kaynaklarla Birlikte Kullanm
Bulon ve kaynaklarn, ayn kuvveti veya bir kuvvetin ayn bileenini ortak olarak aktaracak
ekilde boyutlandrlmasna izin verilmez.
13.1.9 Yksek Dayanml Bulonlarn Perinlerle Birlikte Kullanm
Mevcut yaplarn yenileme ve revizyon almalarnda, Blm 13.3.11 e gre boyutlandrlan
srtnme etkili (kayma kontroll) birleimlerin kullanlmas kouluyla, yksek dayanml
bulonlarn mevcut perinlerle birlikte gznne alnmasna izin verilir.
162
13.1.10 Bulonlu ve Kaynakl Birleimlerde Snrlamalar
Aadaki birleimler, ngermeli bulonlu veya kaynakl olarak tekil edilecektir.
(a) Ykseklii 40m yi aan tm ok katl yaplarn kolon ekleri.
(b) Ykseklii 40m yi aan yaplarda tm kirilerin kolona balantlar ve kolonlarn yanal
dorultuda desteklenmesini salayan dier kirilerin balantlar.
(c) Kapasitesi 5 ton (50 kN) u aan krenlerin bulunduu tm yaplarda, kafes kiri ekleri,
kafes kiriin kolonlara balantlar, kolon ekleri, stabilite eleman birleimleri ve kren
mesnetleri.
(d) Makinelerin mesnetleri ve tekrarl veya darbe etkili yklerin aktarld birleimler.
Aksi belirtilmedike, birleimlerin normal bulonlar ve basit sklan yksek dayanml bulonlar
kullanlarak tekil edilmesine izin verilebilir.
13.2 KAYNAKLAR
13.2.1 Kt Kaynaklar
13.2.1.1 Etkin Alan
Kt kaynaklarn etkin alan, kaynak uzunluu ile etkin kaynak kalnlnn arpm olarak
dikkate alnacaktr.
Tam nfuziyetli kt kaynaklarn etkin kalnl, birleen paralardan ince olannn kalnlna
eit alnacaktr.
Ksmi nfuziyetli kt kaynaklarn etkin kalnlklar, kaynak konumuna ve kaynak aznn
tipine gre Tablo 13.1 de verilmitir.
TABLO 13.1 KISM NFUZYETL KT KAYNAKLARIN ETKN
KALINLIKLARI
Kaynak Konumu
F (Dz),
H (Yatay), Kaynak Az Tipi (TS EN ISO Etkin Kalnlk
V (Dey), 9692-1 ve TS EN 1090-2)
Kaynak lemi OH (Tavan)
rtl elektrot ile elektrik
ark kayna
Gazalt elektrik ark kayna J veya U kaynak az
Tm
Koruyucu ekirdekli
kaynak az
elektrot ile elektrik ark 60 V
derinlii
kayna
J veya U kaynak az
Tozalt elektrik ark kayna F
60 eimli veya V
Gazalt elektrik ark kayna
Koruyucu ekirdekli kaynak az
F, H 45 eimli
elektrot ile elektrik ark derinlii
kayna
rtl elektrot ile elektrik
Tm
ark kayna
Gazalt elektrik ark kayna kaynak az
45 eimli
Koruyucu ekirdekli derinlii 3mm
V, OH
elektrot ile elektrik ark
kayna
163
Enkesiti erisel kenarl kt kaynaklarn (ekil 13.2) etkin kalnlklar, deneysel yntemlerle
farkl etkin kalnlklarn geerlilii gsterilmedike, kaynak metalinin eik yzey (dairesel
enkesitli ubuk yzeyi, 90 bklerek ekil verilmi yzey, kutu veya boru enkesitli
elemanlarn yzeyleri) hizasna kadar doldurulmas halinde Tablo 13.2 de verilmitir.
Kaynak metalinin eik yzey (dairesel enkesitli ubuk yzeyi, 90 bklerek ekil verilmi
yzey, kutu veya boru enkesitli elemanlarn yzeyleri) hizasna kadar doldurulmad enkesiti
erisel kenarl kt kaynaklarn etkin kalnlklar, Tablo 13.2 de verilen deerler, esas metal
yzeyinden itibaren kaynak yzeyine kadar llen en byk kaynaklanmayan ykseklik
(derinlik) kadar azaltlarak belirlenecektir.
Enkesitinin iki kenar erisel
kt kaynak
R R Enkesitinin bir kenar erisel

kt kaynak
ekil 13.2 Enkesiti erisel kenarl kt kaynaklar

TABLO 13.2 ENKEST ERSEL KENARLI KT KAYNAKLARIN ETKN
KALINLIKLARI
Enkesitinin Bir Kenar Erisel Enkesitinin ki Kenar Erisel
Kaynak lemi
Kt Kaynaklara Kt Kaynaklar
Gazalt elektrik ark kayna ve
koruyucu ekirdekli elektrik ark 5 R 3 R
8 4
kayna (ilave gaz koruyuculu)
rtl elektrot ile elektrik ark
kayna ve koruyucu ekirdekli 5 R 5 R
16 8
elektrik ark kayna
Tozalt elektrik ark kayna 5 R 1 R
16 2
a
: Erisel yzey yarap 10mm den kk (R < 10mm) olan enkesitinin bir kenar erisel kt kaynaklar, esas
metal yzeyi hizasna kadar ke kayna kullanlarak takviye edilecektir.
R: Erisel yzey yarap ( boru ve kutu enkesitli elemanlar iin R = 2t alnabilir).
t : Et kalnl.
13.2.1.2 Snrlamalar
Ksmi nfuziyetli kt kaynan minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetin gvenle
aktarlmasn salayacak kaynak kalnlndan ve Tablo 13.3 te verilen minimum
kalnlklardan az olamaz. Minimum kaynak kalnl, birleen iki parann ince olan esas
TABLO 13.3 KISM NFUZYETL KT KAYNAKLARIN MNMUM ETKN
KALINLIKLARI
Birleen nce Elemann Kalnl, t [mm] Minimum Etkin Kalnlk,a [mm]
6t 3
13 t > 6 5
19 t > 13 6
38 t > 19 8
57 t > 38 10
150 t > 57 13
t > 150 16
a
: Tablo 13.1 e baknz.
164
13.2.2 Ke Kaynaklar
Birletirdii elemanlar arasndaki a 60 ile 120 arasnda olan kaynaklar, ke kaynak
olarak dikkate alnacaktr. Bu ann 60 den kk olmas halinde bu kaynaklar, ksmi
nfuziyetli kt kaynak olarak deerlendirilecektir.
Ke kaynak uzunluu, uygulanan kaynak uzunluundan kaynak balang ve biti
noktalarnn her biri iin kaynak kalnl, a, kadar uzunlukta krater kayb karlarak
hesaplanabilir.
13.2.2.1 Etkin Alan
Bir ke kaynan etkin alan, kaynak etkin uzunluu ile etkin kalnl arplarak elde
edilecektir. Ke kaynan etkin kalnl, kaynak kknden kaynak yzeyine olan en ksa
uzunluk (kaynak enkesiti iine izilebilen genin ykseklii) olarak dikkate alnacaktr.
Dairesel ve oval delikler iinde tekil edilen ke kaynaklarn etkin uzunluu, kaynak
kalnl dorultusundaki dzlemin merkezi boyunca uzanan kaynak ekseni uzunluu eklinde
belirlenecektir. Birleim yzeyinin dzlemi iindeki etkin kaynak alan, dairesel veya oval
deliklerin karakteristik enkesit alann aamaz.
13.2.2.2 Snrlamalar
Ke kaynaklarn minimum etkin kalnl, hesaplanan kuvvetlerin gvenle aktarlmasn
salayacak kaynak kalnlndan ve 3mm den az olamaz. Bu koullar, ksmi ve tam
nfuziyetli kt kaynaklarn takviyeleri amacyla kullanlan ke kaynaklar iin geerli
deildir.
Kaynaklanan elemann kenar kalnl, t, olmak zere, ke kaynaklarn maksimum kalnl
iin aadaki koullar gznne alnacaktr.
(a) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm den ince ise 0.7t kalnlndan byk olamaz.
(b) Kaynaklanan elemann kenar kalnl 6mm veya daha kaln ise 0.7(t 2mm) eklinde
belirlenecektir.
Ke kaynaklarn minimum etkin uzunluu, kaynak kalnlnn 6 katndan veya 40mm den
az olamaz. Bu koulun salanamad durumda, kaynan etkin kalnl, kaynak uzunluunun
1/6 olarak gznne alnacaktr. Lamadan tekil edilen bir elik ekme elemann u
birleiminde sadece boyuna dorultuda ke kaynaklar kullanlmas halinde, bu kaynaklarn
her birinin uzunluu kaynaklar aras dik uzaklktan daha kk olamaz, (ekil 13.3).
Lb
t
b L
ekil 13.3 Sadece boyuna kaynak uygulanan u birleimi
165
ekme etkisindeki elemanlarn kaynakl u birleimlerinde etkin kaynak uzunluu aadaki
koullar dikkate alnarak hesaplanacaktr.
L 150a iin Le L
150a L 400a iin Le L =1.2 0.0014 L a 1.0

400a L iin Le 250a
L : Kaynak uzunluu.
Le : Etkin kaynak uzunluu.
a : Kaynak kalnl.
: Azaltma katsays.
Dm noktalarnda, birleen yzeyler boyunca ve yapma elemanlarn enkesit paralarnn
birleimlerinde belirli aralklarla dzenlenen sreksiz ke kaynaklarn (metot kayna)
kullanlmasna izin verilebilir, (ekil 13.4). Bu durumda her bir ke kaynak parasnn
uzunluu, Lm, kaynak kalnlnn 6 katndan ve 40mm den az olamaz.
L1 t b1
P P
b t1
Lm Lme
L1 t b1
P P
b t1
Lm Lme
L2 b1
t
t1
P P
b
Lme
L2 Lm
Lme Maksimum (b ; b1)

ekme kuvveti etkisindeki yapma enkesitler iin
L1 Minimum (16t ; 16t1 ; 200mm)
Basn kuvveti veya kesme kuvveti etkisindeki yapma enkesitler iin
L2 Minimum (12t ; 12t1 ; 0.25b ; 200mm)
ekil 13.4 Belirli aralklarla dzenlenen sreksiz ke kaynaklarn uygulama snrlar

Bindirmeli birleimlerde, bindirme boyu, birleen elemanlarn ince olannn kalnlnn 5
katndan ve 25 mm den kk olamaz. Sadece enine dorultuda (kuvvet eksenine dik) ke
166
kaynaklarn kullanlaca eksenel ekme kuvveti etkisindeki levhalarn ve lamalarn
bindirmeli birleimlerinde her iki bindirme ucu da enine dorultuda ke kaynakla
balanacaktr, (ekil 13.5).
Bindirme Bindirme
ekil 13.5 Minimum bindirme boyu

Ke kaynan, kaynaklanan kenarn u noktasndan nce sonlandrlmasna, dier kenar
boyunca uzatlmasna veya epeevre uygulanmasna, aada tanmlanan hususlar gznnde
tutularak izin verilebilir.
(a) ekme kuvveti etkisindeki bir eleman zerine balanan baka bir elemann u birleimi
iin kullanlacak ke kaynaklar, ekme etkisindeki eleman kenarndan kaynak
kalnlnn en az 1.5 kat kadar geride sonlandrlacaktr, (ekil 13.6).
a
.5
1
ekil 13.6 ekme etkisindeki bir elemana ke kaynakl balant

(b) Mafsall balantlarn tekilinde kullanlan elemanlarn, u dnleri yaplarak uygulanan
ke kaynaklarnn dn uzunluklar, kaynak kalnlnn 5 katn ve kenar uzunluun
yarsn aamaz, (ekil 13.7).
a
5
n
D
3a
ekil 13.7 Kiri ucu ile birleim eleman arasndaki dnme uyumunun salanabilmesi iin
kaynak uygulamas
167
(c) Rijitlik levhalarnn balklara baland durumlar hari olmak zere, enine rijitlik
levhalarn elemann gvde levhasna balayan ke kaynaklarn sonlandrld noktann,
gvde-balk kaynana uzakl, gvde kalnlnn 4 katndan az, 6 katndan fazla
olamaz.
(d) Ayn dzlemin farkl yzeylerine uygulanan ke kaynaklar birbirleriyle
birletirilmeyecek ekilde eleman ke blgelerinde sonlandrlmaldr, (ekil 13.8).
Alt yzdeki kaynaklarla
birletirilmeyecektir
.5a
1
.5a
1
ekil 13.8 Bir dzlemin farkl yzeylerindeki ke kaynaklar iin uygulama detay
Kesme kuvvetini aktarmak, bindirmeli balantlarda birleen yzeye dik etkilere kar
dayanm salamak, burkulma veya bindirme blgesinden ayrlmalar nlemek amacyla ve
yapma elemanlarn enkesit paralarnn balantlar iin oluturulan dairesel veya oval
deliklerde ke kaynaklarn kullanlmasna izin verilir. Bu tr ke kaynaklar, dairesel ve oval
dolgu kaynaklar kapsamnda deerlendirilemez.
13.2.3 Dairesel ve Oval Dolgu Kaynaklar
13.2.3.1 Etkin Alan
Dairesel ve oval dolgu kaynaklarn etkin kayma alan, birleim yzeyi dzlemindeki oval
veya dairesel delik karakteristik alan olarak dikkate alnacaktr.
13.2.3.2 Snrlamalar
Dairesel ve oval dolgu kaynaklarn bindirmeli birleimlerde kesme kuvvetini aktarmak,
bindirme blgesinde burkulmay veya ayrlmalar nlemek amacyla ve yapma elemanlarn
enkesit paralarnn birleimlerinde kullanlmasna izin verilir.
Dairesel dolgu kaynaklarnn minimum delik aplar, bir sonraki ift sayya yuvarlanarak
belirlenmek suretiyle, bulunduu elemann kalnl art 8mm den kk ve kaynak
kalnlnn 2.25 katndan byk olamaz.
Dairesel dolgu kaynaklarn merkezleri arasndaki minimum uzaklk, delik apnn 4 katna
eit alnacaktr.
Oval dolgu kaynaklarda deliin uzunluu, kaynak kalnlnn 10 katn aamaz. Oval delik
genilii, bir sonraki ift sayya yuvarlanarak belirlenmek suretiyle, bulunduu elemann
kalnl art 8mm den kk ve kaynak kalnlnn 2.25 katndan byk olamaz. Oval delik
ular, yarm daire eklinde veya bulunduu elemann kalnlndan az olmayan bir yarap ile
yuvarlatlarak dzenlenecektir.
Oval dolgu kaynaklarn boyuna eksenine dik dorultuda merkezleri arasndaki minimum
uzaklk, delik geniliinin 4 katna, bu kaynaklarn kaynak uzunluu boyunca merkezleri
arasndaki minimum uzaklk ise, oval uzunluun 2 katna eit alnacaktr.
Kalnl 16mm veya daha ince elemanlar iinde tekil edilen dairesel ve oval dolgu
kaynaklarn kalnlklar, eleman kalnlklarna eit alnacaktr. Kalnl 16mm yi aan
168
elemanlarda, kaynak kalnl en az eleman kalnlnn yars kadar alnacak; ancak bu deer
16mm den de az olmayacaktr.
13.2.4 Dayanm
Kaynakl birleimlerin tasarm dayanm, Rn veya gvenli dayanm, Rn/, kaynak boyuna
eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne alnmakszn, esas metalin ekme ve
kayma etkisinde krlma snr durumlar ile kaynak metalinin krlma snr durumuna gre
hesaplanan deerlerin k olarak alnacaktr.
Esas metal ve kaynak metali karakteristik dayanmlar srasyla, Denk.(13.1) ve Denk.(13.2)
kullanlarak hesaplanacaktr.
RnBM FnBM ABM (13.1)
Rnw Fnw Awe (13.2)
FnBM : Esas metal karakteristik gerilmesi.
Fnw : Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
ABM : Esas metal enkesit alan.
Awe : Etkin kaynak alan.
, , FnBM ve Fnw nin deerleri Tablo 13.5 te verilmitir.
TABLO 13.5 KAYNAKLI BRLEMLERN (YDKT) VEYA (GKT) ESASLARINA
GRE TASARIM VE GVENL DAYANIMLARI
Yk Tipi ve Karakteristik Etkin Alan
Kaynak Eksenine lgili ve Gerilme (FnBM (ABM veya lave Metal Gerekli
Gre Dorultusu Metal veya Fnw) Awe) Dayanm Dzeyi
TAM NFUZYETL KT KAYNAKLAR
Kaynak eksenine
Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
dik ekme
Kaynak eksenine
Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
dik basn
Kaynak eksenine
Kaynak eksenine paralel ekme ve basn etkilerinin dm
paralel ekme ve Blm 13.2.6
noktas tasarmnda gznne alnmasna gerek yoktur.
basn
Kesme Dm noktasnn dayanmnda esas metal belirleyicidir. Blm 13.2.6
KISM NFUZYETL KT KAYNAKLAR, ENKESTNN BR KENARI ERSEL VE ENKESTNN
K KENARI ERSEL KT KAYNAKLAR
= 0.75
Esas Fu Blm 13.4
Kaynak eksenine = 2.00
dik ekme = 0.80 Blm
lave 0.60FE
= 1.88 13.2.1.1
= 0.90
Esas Fy Blm 13.4
Kaynak eksenine = 1.67
dik basn = 0.80 Blm
lave 0.60FE
= 1.88 13.2.1.1 Blm 13.2.6
Kaynak eksenine
paralel ekme ve
basn
= 0.75
Esas Blm 13.4
= 2.00
Kesme
= 0.80 Blm
lave 0.60FE
= 1.88 13.2.1.1
169
TABLO 13.5KAYNAKLI BRLEMLERN TASARIM VE GVENL
DAYANIMLARI (DEVAM)
KE KAYNAKLAR
Yk Tipi ve Karakteristik Etkin Alan
Kaynak Eksenine lgili Gerilme (FnBM (ABM veya lave Metal Gerekli
Gre Dorultusu Metal ve veya Fnw) Awe) Dayanm Dzeyia,b
Esas Blm 13.4
Kesme = 0.75 Blm
lave 0.60FE
= 2.00 13.2.2.1
Blm 13.2.6
Kaynak eksenine
paralel ekme ve
basn
DARESEL VE OVAL DOLGU KAYNAKLAR
Birleim yzeyine Esas Blm 13.4
paralel etkin alanda = 0.75 Blm Blm 13.2.6
kesme lave 0.60FE
= 2.00 13.2.3.1
Ke kaynaklarn boyuna eksenlerinin kuvvet dorultusuyla yapt a gznne alndnda,

kaynaklarn mevcut dayanmlar (tasarm dayanm, Rnw veya gvenli dayanm, Rnw/),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
alnarak, aada verildii ekilde de hesaplanabilir.
(a) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, birbirine paralel veya ayn eksen
zerindeki niform kalnlkl ke kaynak grubunun karakteristik dayanm Denk.(13.3)
ve Denk.(13.4) kullanlarak hesaplanabilir.
Rnw Fnw Awe (13.3)
Fnw 0.60 FE 1.0 0.50sin1.5 (13.4)

FE : lave metal karakteristik dayanm.
: Kaynak boyuna ekseni ile yk dorultusunun oluturduu a (derece).
(b) Arlk merkezinden geen eksenel yk etkisindeki, boyuna ve enine dorultularda ke
kaynaklardan oluan kaynak grubunun dayanm, Denk.(13.5) ve Denk.(13.6) ile
hesaplanan deerlerin byne eit alnacaktr.
Rnw Rnwl Rnwt (13.5)
Rnw 0.85 Rnwl 1.5 Rnwt (13.6)
Rnwl : Boyuna dorultuda ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
Rnwt : Enine dorultuda ke kaynaklarn toplam karakteristik dayanm.
13.2.5 Kaynaklarn Birlikte Kullanm
Eer iki ve daha fazla kaynak tipi (kt, ke, dairesel ve oval) tek bir dm noktasnda
birlikte kullanlyorsa, kaynak grubunun dayanm her birinin dayanm ayr ayr hesaplanarak
deerlendirilecektir.
170
13.2.6 Kaynak Metali iin Koullar
Kaynak metalinin akma gerilmesi, ekme dayanm, kopma uzamas ve minimum Charpy-V-
Notch (CVN) dayanm (entik Dayanm) deeri daima birletirdii elemanlarnkinden
byk veya en az elemanlarnkine eit olacaktr.
13.3 BULONLAR
13.3.1 Genel
Tm bulonlar, somunlar ve pullarn Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlara uygun olmas
salanacaktr. Bu standartlarda belirtilen esaslar Blm 2.2 de verilen bulon snflar iin
geerlidir.
13.3.2 Normal Bulonlar
Tablo 2.2 de verilen 4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8 bulon snflar normal bulonlar olarak dikkate
alnacak ve bu bulonlar, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara uygun
olarak kullanlacaktr. Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili
birleimlerde kullanlacak ve montajlar srasnda ngerme kuvveti uygulanmayacaktr.
13.3.3 Yksek Dayanml Bulonlar
Tablo 2.2 de verilen 8.8 ve 10.9 bulon snflar yksek dayanml bulonlar olarak
tanmlanacak ve bu bulonlar, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlarda belirtilen koullara
uygun olarak kullanlacaktr.
Montaj srasnda tm dm noktas yzeyleri, yzey pullarndan temizlenecektir.
Bu tr bulonlar basit skma ynteminin uyguland ezilme etkili birleimlerde de
kullanlabilir.
Bulonlara uygulanacak skma yntemi proje izimleri zerinde ak olarak tanmlanacaktr.
nekme verilerek kullanlacak tm yksek dayanml bulonlara, Tablo 13.6 da verilen
ekme kuvvetlerinden az olmayacak ekilde nekme uygulanacaktr. nekme kuvveti
uygulamasnda, somun dndrme, ekme kuvvetini dorudan belirten gsterge, ekme
kontroll bulon, gstergeli skma anahtar yntemlerinden biri kullanlabilir.
TABLO 13.6 MNMUM BULON NEKME KUVVET, (kN)*
Bulon 8.8 10.9
M16 88 110
M20 137 172
M22 170 212
M24 198 247
M27 257 321
M30 314 393
M36 458 572
*
:Minimum nekme kuvveti, bulonlarn minimum ekme kuvveti dayanmnn %70 i olarak
belirlenmektedir.
13.3.4 Bulonlarn Karakteristik ekme ve Kayma Gerilmesi Dayanmlar

Bulonlarn karakteristik ekme gerilmesi dayanm, Fnt, Denk.(13.7) ile hesaplanacaktr.
Fnt 0.75 Fub (13.7)
Bulonlarn karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv, aadaki iki durum dikkate alnarak
elde edilecektir.
171
(1) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi iinde ise Denk.(13.8),
Fnv 0.450 Fub (13.8)
(2) Bulonun di alm gvde blm kayma dzlemi dnda ise Denk.(13.9),
Fnv 0.563 Fub (13.9)
Her bir bulon snf iin karakteristik ekme ve kayma dayanmlar Tablo 13.7 de verilmitir.
Normal bulonlarn (4.6, 4.8, 5.6, 5.8 ve 6.8) karakteristik kayma dayanmlar, di alm
gvde blmnn konumundan bamsz olarak sadece Denk.(13.8) ile hesaplanacaktr.
TABLO 13.7 BULONLARIN KARAKTERSTK GERLME DAYANIMLARI
Ezilme Etkili
Karakteristik ekme Birleimlerde
Di Alm Gvde
Bulon Snf Gerilmesi Dayanm, Fnt, Karakteristik Kayma
Blmnn Konumu
(MPa)a Gerilmesi Dayanm, Fnv,
(MPa)b
c
4.6 - 300 180
4.8c - 300 180
5.6c - 375 225
5.8c - 375 225
6.8c - 450 270
Kayma Dzlemi inde 360
8.8 600
Kayma Dzlemi Dnda 450
Kayma Dzlemi inde 450
10.9 750
Kayma Dzlemi Dnda 563
a
: Yorulma yklemesi altnda ekme etkisindeki yksek mukavemetli bulonlar iin Ek 2 ye baknz.
b
: Dorudan eksenel (ekme ve basn) yk etkisindeki bir birleim uzunluunun 950mm yi amas halinde,
tablodaki Fnv deerleri %15 orannda azaltlacaktr.
c
: Normal bulonlar iin tabloda verilen deerler, 5 bulon ap yksekliindeki birleim kalnln aan her
2mm iin %1 orannda azaltlmaldr.
13.3.5 Bulon Delii Boyutlar ve Uygulamas

Bulonlar iin maksimum delik boyutlar Tablo 13.8 de verilmitir. Kolon ayaklar taban
levhalarnn temele ankraj iin daha byk bulon deliklerinin kullanlmasna izin verilir.
Ancak bu durumda, montajdan sonra byk delik blgelerini tam olarak kaplayan boyutlarda
levha pullarn kullanlmas ve bunlarn taban levhasna kaynaklanarak tekil edilmesi
salanacaktr.
Standart dairesel delik aplar veya kuvvet dorultusuna dik ksa oval delik aplar bu standart
kapsamndaki koullar altnda kullanlacaktr. Standart dairesel delik apnn kullanld
srtnme etkili birleimlerde, 6mm kalnlnda parmak eklinde besleme levhalarnn,
bulonlarn karakteristik dayanmn azaltmadan kullanlmasna izin verilir.
Byk dairesel delikler srtnme etkili birleimlerin herhangi bir parasnda veya tmnde
kullanlabilir. Ancak, bu delik tipi ezilme etkili birleimlerde kullanlamaz. En dta
sertletirilmi pullarn kullanlmas zorunludur.
Ksa oval deliklerin ezilme etkili ve srtnme etkili birleimlerin herhangi bir parasnda veya
tmnde kullanlmasna izin verilebilir. Srtnme etkili birleimlerde oval dorultu yk
dorultusundan bamsz olarak konumlandrlabilir. Ancak ezilme etkili birleimlerde, oval
dorultu yk dorultusuna dik olarak oluturulacaktr. Yksek dayanml bulonlarn
kullanlmas halinde, en d para iinde yer alan ksa oval deliklerin zerinde sertletirilmi
pullar tekil edilecektir.
172
Oval veya byk dairesel deliklerin bulunduu d paralarda ap 24mm yi aan yksek
dayanml bulonlarn kullanlmas durumunda, en az 8mm kalnlnda sertletirilmi tek bir
pul kullanlacaktr.
Srtnme etkili veya ezilme etkili birleimlerde, belirli bir birleim yzeyi iin uzun oval
deliklerin, sadece birleen paralarn birinde bulunmas kouluyla kullanlmasna izin verilir.
Srtnme etkili birleimlerde oval dorultu yk dorultusundan bamsz olarak
konumlandrlabilir. Ancak ezilme etkili birleimlerde, oval dorultu yk dorultusuna dik
olarak oluturulacaktr. Uzun oval deliklerin en d paralarda kullanld yerlerde,
montajdan sonra oval blgeyi tam olarak kaplayan boyutlarda levha pullarn kullanlmas
salanacaktr. Yksek dayanml bulonlu birleimlerde, bu tr levhalar yapsal elik kalitesine
sahip olacak ve kalnl 8mm den az olmayacaktr. Bu tr pullarn sertletirilerek
kullanlmasna gerek yoktur. Eer yksek dayanml bulonlarn kullanm iin sertletirilmi
pullarn kullanlmas gerekiyorsa, bu pullar levha pullarn en d yzeyine yerletirilecektir.
TABLO 13.8 KARAKTERSTK DELK BOYUTLARI, (MM)
Delik Boyutlar
Standart Ksa Oval Delik Uzun Oval Delik
Bulon Byk Dairesel
Dairesel Delik (Genilik (Genilik
Delik aplar
aplar Uzunluk) Uzunluk)
M16 18 20 18 22 18 40
M20 22 24 22 26 22 50
M22 24 28 24 30 24 55
M24 26 30 26 32 26 60
M27 30 35 30 37 30 67
M30 33 38 33 40 33 75
M36 d+3 d+8 (d + 3) (d + 10) (d + 3) 2.5d
13.3.6 Minimum Bulon Aral

Standart dairesel, byk dairesel ve oval deliklerin merkezleri arasndaki uzaklk, s,
karakteristik bulon ap d nin 3 katndan az olamaz.
13.3.7 Eleman Kenarna Minimum Uzaklk
Standart dairesel delik ap merkezinden itibaren, para kenarna uzaklk, herhangi bir
dorultuda olmak zere, Tablo 13.9 da verilen veya Blm 13.3.13 n gerektirdii deerden
az olamaz. Byk dairesel delik veya oval delik merkezinden itibaren para kenarna uzaklk,
standart dairesel delik apnn gerektirdii deere, Tablo 13.10 da verilen uygulanabilir C2
deeri ilave edilerek hesaplanan uzaklktan az olamaz.
TABLO 13.9 STANDART DARESEL DELK APIa MERKEZNDEN PARA
KENARINA OLAN MNMUM UZAKLIK, (mm)
Bulon ap Kenara Olan Minimum Uzaklk
16 22
20 26
22 29
24 32
27 36
30 40
36 48
> 36 1.30d
a
: Byk dairesel delik ap veya oval delik aplar iin Bkz. Tablo 13.11.
173
TABLO 13.10 KENARA UZAKLIK N ARTIM DEERLER C2, (mm)
Karakteristik Oval Delikler
Byk Dairesel
Bulon aplar, Kenara Dik Boyuna Eksen Kenara Paralel
Delikler
mm Ksa Oval Delik Uzun Oval Delika Boyuna Eksen
22 2 3
24 3 3 0.75d 0
27 3 5
a
: Oval delik uzunluunun izin verilen maksimum deerden (Bkz. Tablo 13.9) daha ksa olmas halinde, C2
nin maksimum uzunluk ile gerek oval delik uzunluu farknn yars kadar azaltlmasna izin verilir.
13.3.8 Maksimum Bulon Aral ve Kenara Uzaklk

Herhangi bir bulonun merkezinin en yakn kenara olan maksimum uzakl, balad
parann kalnlnn 12 katn ve 150mm yi aamaz. Bir profil ile levhay veya iki levhay
srekli olarak birbirine balayan bulonlarn boyuna dorultudaki aralklar aadaki koullar
salayacaktr.
(a) Korozyon etkisinde olmayan boyal veya boyasz elemanlar iin bulon aral, birleen
ince parann kalnlnn 24 katn ve 300mm yi aamaz.
(b) Hava koullar altnda korozyon etkisindeki, hava koullarna dayankl boyasz elikler
iin bulon aral, birleen ince parann kalnlnn 14 katn ve 180mm yi aamaz.
(a) ve (b) deki boyutlar, temas halindeki iki profilin birbirine srekli olarak balantsn
salayan bulonlu birleimler iin geerli deildir.
13.3.9 Bulonlarn ekme ve Kesme Kuvveti Dayanmlar
ngermeli yksek dayanml bulonlarn ve basit sklan bulonlarn karakteristik ekme veya
kesme kuvveti dayanm, Rn, ekme etkisinde kopma veya kayma etkisinde krlma snr
durumlar esas alnarak Denk.(13.10) ile hesaplanacaktr.
Rn Fn Ab (13.10)
Tasarm ekme kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme
kuvveti veya kesme kuvveti dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Ab : Di almam bulon gvdesi karakteristik alan.
Fn : Tablo 13.7 de verilen, bulon karakteristik ekme gerilmesi dayanm, Fnt, veya bulon
karakteristik kayma gerilmesi dayanm, Fnv.
Gerekli ekme kuvveti dayanm, birleimin ekildeitirmesi nedeniyle meydana gelen ilave
kaldrma kuvvetini de kapsayacaktr.
Ezilme etkili birleimin karakteristik dayanm, kayma etkisinde bulon gvdesi krlma snr
durumu iin Denk.(13.10) kullanlarak hesaplanan karakteristik kesme kuvveti dayanm ile
Blm 13.3.13 e gre hesaplanan, bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanmlarnn
k olarak alnacaktr. Bulon grubunun dayanm ise, birleimdeki her bir bulonun
dayanmlarnn toplam alnarak hesaplanacaktr.
13.3.10 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Ezilme Etkili Birleimler
ekme ve kesme kuvvetinin ortak etkisindeki bir bulonun karakteristik ekme kuvveti
dayanm kopma snr durumu iin Denk.(13.11) ile hesaplanacaktr.
174
Rn Fnt Ab (13.11)
Tasarm ekme dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Fnt : Kesme kuvveti etkisi dikkate alnarak elde edilen azaltlm karakteristik ekme
gerilmesi.
Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (YDKT)
Fnv
Fnt
Fnt 1.3Fnt f rv Fnt (GKT)
Fnv
Fnt : Tablo 13.7 de verilen karakteristik ekme gerilmesi.
Fnv : Tablo 13.7 de verilen karakteristik kayma gerilmesi.
frv : YDKT veya GKT yk birleimleri iin karakteristik bulon gvde alanndaki en byk
kayma gerilmesi.
Birleimdeki her bir bulon iin karakteristik gvde alan gznne alnarak hesaplanan en
byk kayma gerilmesi, frv,deeri, YDKT iin tasarm kayma gerilmesi (=Fnv) veya GTK
iin gvenli kayma gerilmesi (=Fnv/) deerine eit ya da daha kk olmaldr.
13.3.11 Srtnme Etkili (Kayma Kontroll) Birleimlerde Yksek Dayanml Bulonlar
Srtnme etkili birleimler, birleen paralarn temas yzeyleri arasnda kaymay nleyecek
ekilde ve ezilme etkili birleimlerin snr durumlar dikkate alnarak boyutlandrlacaktr.
Srtnme etkili birleimlerin bulonlarnn besleme levhasn da balad durumlarda, kayma
etkisindeki tm yzeyler mevcut kayma dayanmn salayacak ekilde hazrlanacaktr.
Bir bulon iin karakteristik srtnme etkili kayma kuvveti dayanm, srtnme etkili kayma
snr durumu esas alnarak Denk.(13.12) ile hesaplanacaktr.
Rn Du hf Tb ns (13.12)
Srtnme etkili tasarm kayma kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya srtnme etkili gvenli
kayma kuvveti dayanm, Rn/ (GKT), aada tanmlanan durumlara gre,
(a) Standart dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna dik oval delikler iin
= 1.00 veya = 1.50
(b) Byk dairesel delikler ve boyuna ekseni yk dorultusuna paralel oval delikler iin
= 0.85 veya = 1.76
(c) Uzun oval delikler iin
= 0.70 veya = 2.14
175
Du : Bulon montaj srasnda uygulanan ortalama nekme kuvvetinin karakteristik minimum
nekme kuvvetine orann gsteren bir katsay olarak tanmlanr ve 1.0 deerine eit
alnacaktr. Uygunluu gsterilmek kouluyla, Du 1.13 olmak zere, farkl deerler de
kullanlabilir.
ns : Kayma dzlemi says.
Tb : Tablo 13.6 da verilen minimum nekme kuvveti.
: Tablo 13.11 de A, B, C ve D Snf yzeyler iin verilen veya deneysel olarak belirlenen
ortalama srtnme katsays.
TABLO 13.11 SRTNME KATSAYISI,
Srtnme Yzeyi Snf (TS EN 1090 2) Srtnme Katsays,
A 0.50
B 0.40
C 0.30
D 0.20
1. Srtnme yzeyi snflarnn tanmlar TS EN 1090 2 de verilmektedir.
2. Test ve muayene iin gerekli bilgiler TS EN 1090 2 de verilmektedir.
3. Yukarda verilen yzey snflar haricinde, yapda kullanlacak srtnme yzeyi
iin katsay, bu yzeyi temsil eden deney numuneleri kullanlarak TS EN 1090 2
gre belirlenmelidir.
4. Boya ile hazrlanan srtnme yzeylerinin kullanld durumlarda nekme
deerinde zaman iinde azalma meydana gelebilir.
hf : Aada tanmland ekilde belirlenen besleme levhas katsays.

(a) Besleme levhalarnn kullanlmad veya besleme levhalarnn bulonlarla baland
durumlarda, hf = 1.0 olarak alnacaktr.
(b) Besleme levhalarnn bulonlarla balanmad durumlarda,
(1) Birleen paralar arasnda bir adet besleme levhas kullanlmas halinde, hf = 1.0,
(2) Birleen paralar arasnda iki veya daha fazla besleme levhas kullanlmas halinde ise,
hf = 0.85 olarak alnacaktr.
13.3.12 ekme ve Kesme Kuvvetinin Ortak Etkisindeki Srtnme Etkili Birleimler
Bir srtnme etkili birleime ayrca bir ekme kuvveti etkimesi halinde, her bir bulon iin
Blm 13.3.11 de hesaplanan mevcut kayma kuvveti dayanm (YDKT iin tasarm kayma
kuvveti dayanm veya GKT iin gvenli kayma kuvveti dayanm) aadaki ekilde elde
edilecek ksc katsays ile arplarak azaltlacaktr.
Tu 1.5Ta
ksc 1 (YDKT) veya ksc 1 (GKT) (13.13)
DuTb nb DuTb nb
Ta : GKT yk birleimleri ile hesaplanan gerekli ekme kuvveti.
Tu : YDKT yk birleimleri ile hesaplanan gerekli ekme kuvveti.
nb : ekme kuvveti etkisindeki bulon says.
176
13.3.13 Bulon Delii Ezilme Dayanm
Bir bulon deliinin karakteristik ezilme kuvveti dayanm, Rn, kayma etkisinde ezilme snr
durumu esas alnarak, aada akland ekilde belirlenecektir.
(a) Ykn dorultusundan bamsz olarak, standart dairesel, byk dairesel delikler ve ksa
oval deliklerde veya oval boyuna ekseni yk dorultusuna paralel olan uzun oval
deliklerden tekil edilen birleimler iin Denk.(13.14a) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.2lc tFu 2.4 dtFu (13.14a)
(b) Oval boyuna ekseni yk dorultusuna dik uzun oval deliklerden tekil edilen birleimler
iin Denk.(13.14b) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.0lc tFu 2.0 dtFu (13.14b)
Tasarm ezilme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ezilme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 veya = 2.00
alnarak hesaplanacaktr.
Fu : Balanan eleman malzemesinin karakteristik ekme dayanm.
d : Karakteristik bulon ap.
lc : Kuvvet dorultusunda delik kenar ile en yakn dier delik kenar arasndaki veya delik
kenar ile eleman kenar arasndaki net uzaklk.
t : Balanan elemann kalnl.
(c) Rijitletirilmemi kutu enkesitli elemanlar veya boru ve kutu enkesitli elemanlarn,
bulonlarn tm enkesit boyunca getii birleimlerinde Blm 13.6 ve Denk.(13.21a)
gznne alnacaktr.
Birleimler iin ezilme dayanm, her bir bulon delii iin hesaplanan ezilme dayanmlarnn
toplam alnarak elde edilecektir.
Ezilme dayanm, ezilme ve srtnme etkili birleimlerin her ikisi iin kontrol edilecektir.
Srtnme etkili birleimlerde, byk dairesel delikler ile oval boyuna ekseni kuvvet
dorultusuna paralel ksa ve uzun oval deliklerin kullanm Blm 13.3.5 e gre
snrlandrlmtr.
13.4 ELEMANLARIN BRLEEN ENKEST PARALARI VE BRLEM

ELEMANLARININ DAYANIMLARI
Bu blm, bir birleimi oluturan enkesit paralar ile balant iin kullanlan levhalar, dm
noktas levhalar, korniyerler gibi birleim elemanlarnn tasarm iin uygulanacaktr.
13.4.1 ekme Etkisinde Dayanm
ekme etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik ekme kuvveti
dayanm, Rn, ekme etkisinde akma ve kopma (krlma) snr durumlarnn k esas
alnarak, srasyla Denk.(13.15) ve Denk.(13.16) ile belirlenecektir.
Tasarm ekme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
177
(a) = 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr
durumu iin,
Rn Fy Ag (13.15)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn kopma (krlma)
snr durumu iin,
Rn Fu Ae (13.16)
eklinde hesaplanacaktr.
Bulonlu ek levhalar iin Ae = An 0.85Ag koulunun saland gsterilecektir. Bu koulun
salanmamas halinde, Ae = An = 0.85Ag alnacaktr.
An : Net enkesit alan.
Ae : Blm 7.1.3 te tanmlanan etkin net alan.
13.4.2 Kayma Etkisinde Dayanm
Kayma etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik kesme kuvveti
dayanm, Rn, kayma etkisinde akma ve kopma (krlma) snr durumlarnn k esas
alnarak, srasyla Denk.(13.17) ve Denk.(13.18) ile belirlenecektir.
Tasarm kesme kuvveti dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli kesme kuvveti dayanm, Rn/
(GKT),
(a) = 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn akma snr
durumu iin,
Rn 0.60 Fy Agv (13.17)
(b) = 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT) alnarak, birleim elemanlarnn kopma (krlma)
snr durumu iin,
Rn 0.60 Fu Anv (13.18)
eklinde hesaplanacaktr.
Agv : Kayma etkisinde kaypsz alan.
Anv : Kayma etkisinde net alan.
13.4.3 Blok Krlma Dayanm
Karakteristik blok krlma dayanm, Rn, kesme yzeyi veya yzeyleri boyunca akma ve
krlma snr durumlar ile dik ekme yzeyi boyunca kopma snr durumlar esas alnarak,
Rn 0.60 Fu Anv U bs Fu Ant 0.60 Fy Agv U bs Fu Ant (13.19)
Tasarm blok krlma dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli blok krlma dayanm, Rn/
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
178
Ant : ekme etkisindeki net alan.
Ubs : ekme gerilmeleri yayln gznne alan bir katsay.
ekme gerilmeleri yaylnn niform olduu yzeylerde, Ubs = 1.0, niform olmad
yzeylerde ise Ubs = 0.5 olarak alnacaktr, (ekil 13.9).
Korniyerin Bulonlu Korniyerin Kaynakl Korniyerin Kaynakl

Birleimi Birleimi Birleimi
Tek Sra Bulonlu Korniyerin Bulonlu

U Birleimi Dm Noktas Levhasna
Kiri U Birleimi Bulonlu Birleim
a)U bs = 1.0 olan birleim tipleri
ok Sra Bulonlu
Kiri U Birleimi
b)Ubs = 0.5 olan birleim tipi
ekil 13.9 Blok krlma snr durumunda ekme gerilmelerinin yayl

13.4.4 Basn Etkisinde Dayanm
Basn etkisindeki enkesit paralar ve birleim elemanlarnn karakteristik basn kuvveti
dayanm, Pn, akma ve burkulma snr durumlar esas alnarak, Denk.(13.20) ile aada
verildii ekilde belirlenecektir.
Pn Fy Ag (13.20)
(a) Lc / i 25 iin basn kuvveti karakteristik dayanm, Pn, Denk.(13.20) ile hesaplanacaktr.
(b) Lc / i > 25 iin basn kuvveti karakteristik dayanm, Pn, Blm 8 e gre hesaplanacaktr.
Tasarm basn kuvveti dayanm, Pn (YDKT) veya gvenli basn kuvveti dayanm, Pn/
(GKT),
179
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
13.4.5 Eilme Etkisinde Dayanm
Birleen enkesit paralarnn durumu dikkate alnarak, tasarm eilme momenti dayanm
(YDKT) veya gvenli eilme momenti dayanm (GKT), akma, yerel burkulma, yanal
burulmal burkulma ve krlma snr durumlarnn en k esas alnarak belirlenecektir.
13.5 BESLEME LEVHALARI
13.5.1 Kaynakl Birleimlerde Besleme Levhalar

Birleimlerde kuvvetin aktarlabilmesini salamak amacyla besleme levhalarnn kullanlmas
gerektiinde, bu levhalar ve balant kaynaklar Blm 13.5.1.1 veya Blm 13.5.1.2 de
belirtilen ilgili koullar salayacaktr.
13.5.1.1 nce Besleme Levhalar
Kalnl 6 mm den ince olan besleme levhalar gerilme geiini salamak amacyla
kullanlamaz. Kalnl 6 mm den ince olan besleme levhalar ile kalnl 6 mm veya daha
kaln olan ancak birleen paralar arasnda kuvvet geii iin yeterli olmayan besleme
levhalar kullanlmas halinde, besleme levhas kenar, d taraftaki birleen elemann kenar
hizasnda sonlandrlacak ve kaynak kalnl, besleme levhas kalnln da kapsayacak
ekilde arttrlacaktr.
13.5.1.2 Kaln Besleme Levhalar
Birleen paralar arasnda kuvvet aktarm iin besleme levhalar kalnlnn yeterli olduu
durumlarda, besleme levhas, d taraftaki birleen elemann kenar hizas dna kadar
uzatlacaktr. D taraftaki esas eleman besleme levhasna balayan kaynaklar kuvvet
aktarmn salayacak yeterli dayanma, besleme levhas da yeterli kuvvet aktarma alanna
sahip olacaktr. taraftaki esas eleman besleme levhasna balayan kaynaklarn da kuvvet
aktarm iin yeterli dayanma sahip olmas salanacaktr.
13.5.2 Bulonlu Birleimlerde Besleme Levhalar
Yk aktarmn salayan bir bulonun, 6mm kalnlnda veya daha ince besleme levhalarnn
balantsnda kullanlmas halinde, kesme kuvveti dayanm azaltlmadan kullanlacaktr. Yk
aktarmn salayan bir bulonun, 6mm den daha kaln besleme levhalarnn balantsnda
kullanlmas halinde ise, aadaki koullardan biri uygulanacaktr:
(a) Bulonlarn kesme kuvveti dayanm aadaki katsay ile arplarak azaltlacaktr.
1 0.0154 t 6 0.85
t : Toplam besleme levhas kalnl.
(b) Besleme levhalar ile birleen elemanlar birbirlerine, elemandaki toplam kuvvetin
niform olarak dalmasn salayacak ekilde kaynak veya yeterli sayda bulon ile
balanacaktr.
(c) Birleimin boyutu, (b) de belirtilen gerekli toplam bulon saysnn montajn salayacak
ekilde bytlecektir.
180
13.6 MESNETTE EZLME DAYANIMI
Temas halindeki yzeylerin karakteristik ezilme dayanm, Rn, ezilme (basn etkisinde yerel
akma) snr durumu esas alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) lenmi yzeyler, raybalanm delikler veya matkapla alan deliklerdeki mafsallar ve
uygun ekilde ilenen mesnet rijitlik levhalar iin Denk.(13.21a) ile hesaplanacaktr.
Rn 1.8Fy Apb (13.21a)
(b) Hareketli mesnet silindirleri ve erisel yzeyli mesnet elemanlar iin
d 635mm iin Denk.(13.21b) ile
Rn 1.2 Fy 90 lb d 20 (13.21b)
d > 635mm iin Denk.(13.21c) ile

Rn 30.2 Fy 90 lb d 20 (13.21c)
hesaplanacaktr.
Tasarm ezilme dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli ezilme dayanm, Rn/ (GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Apb : Ezilme etkisinde izdm alan.
Fy : Karakteristik akma gerilmesi, (MPa).
d : ap, (mm).
lb : Ezilme (Temas) uzunluu, (mm).
13.7 KOLON AYAKLARI VE BETON ZERNE MESNETLENME
Kolon yklerinin ve eilme momentlerinin temele gvenle aktarlmas salanacaktr. Aksi

belirtilmedike karakteristik ezilme dayanm, Pp, betonun ezilme snr durumu esas alnarak,
Denk.(13.22) veya Denk.(13.23) ile aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
(a) Beton yzey alannn taban levhas alanna eit olmas halinde,
Pp 0.85 f ck A1 (13.22)
(b) Beton yzey alannn taban levhas alanndan byk olmas halinde,
Pp 0.85 fck A1 A2 A1 1.7 fck A1 (13.23)
Tasarm ezilme dayanm, cPp (YDKT) veya gvenli ezilme dayanm, Pp/c (GKT),
= 0.65 (YDKT) veya = 2.31 (GKT)
A1 : Beton yzeyine merkezi olarak mesnetlenen taban levhas yzey alan.
181
A2 : Merkezi yk etkisindeki, taban levhas geometrisine benzer beton yzeyinin
maksimum alan.
fck : Karakteristik beton basn dayanm.
13.8 ANKRAJ UBUKLARI VE BETONA YERLEM
Ankraj ubuklar, Blm 5.3 te belirtilen yk birleimleri altnda oluan eilme momentinin
ekme bileeni de dikkate alnarak, kolon tabannda meydana gelen tm etkilerin gvenle
aktarlmasn salayacak ekilde boyutlandrlacaktr. Boyutlandrma Blm 13.3.4 e gre
yaplacaktr.
Betonarme temeller ile beton elemanlara kuvvet aktarlmasn salayan kolon ayaklar ve
ankraj ubuklarnn tasarm, ilgili ynetmeliklerde, rnein ACI 318 de belirtilen koullar da
salayacaktr.
Taban plakalarnda byk deliklerin ve oval deliklerin kullanlmas halinde, delii uygun
ekilde kaplamak zere, Blm 1.2.5 te verilen ilgili standartlardaki pullar veya levha pullar
kullanlarak somunlarn mesnetlenmesi salanacaktr.
Taban plakalarnn ankrajnda minimum 4 adet ankraj ubuu kullanlacaktr. ekme
etkisindeki bir ankraj ubuunun, minimum ap, d, 22 mm den kk, etkin gmme
derinlii, hef, 17d den az olmayacaktr.
Ankraj ubuklarna etkiyen herhangi bir ekme kuvveti bulunmamas halinde (sadece eksenel
basn kuvveti etkisindeki elemanlarn ankraj ubuklar), minimum ankraj ubuu ap, d, 20
mm den kk ve etkin gmme derinlii, hef, 300 mm den az olmayacaktr.
13.9 BLGESEL KUVVETLER ETKSNDEK BALIK VE GVDE ENKEST

PARALARININ DAYANIMLARI
Bu blm, geni balkl I-enkesitli ve benzeri elemanlarn balk yzeylerine dik dorultuda
blgesel tek kuvvet veya kuvvet ifti etkimesi halinde uygulanacaktr. Bu blgesel kuvvetler,
ekme veya basn olabilir.
Gerekli dayanmn, bu blmde tanmlanan snr durumlar esas alnarak belirlenen mevcut
dayanm amas halinde, rijitlik levhalar ve/veya gvde levhalar kullanlacak ve bu
elemanlar, ilgili snr durum iin mevcut dayanm ile gerekli dayanm arasndaki farka gre
boyutlandrlacaktr. Rijitlik levhalar ve gvde levhalar ayrca, srasyla Blm 13.9.7 ve
Blm 13.9.8 deki koullar da salayacaktr.
Boyuna eksenleri etrafnda dnmelerinin baka bir elemana balanarak snrlandrlmad
kiri ularnda, gvde ykseklii boyunca bir ift enine rijitlik levhas kullanlacaktr.
13.9.1 Balkta Yerel Eilme
Bu blm, blgesel tek ekme kuvveti veya kuvvet iftinin ekme bileeni etkisindeki
baln eilmesinin snrlandrlmas iin uygulanacaktr.
Baln karakteristik dayanm, Rn, yerel eilme snr durumu esas alnarak, Denk.(13.24) ile
aada verildii ekilde belirlenecektir.
Rn 6.25Fyf tf2 (13.24)
Tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm Rn/ (GKT),

= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT),
182
Elemann balk genilii boyunca kuvvet etkime uzunluu, balk geniliinin 0.15 katndan
(0.15bf) kk ise, Denk.(13.24) n kontrol edilmesine gerek yoktur.
Blgesel kuvvetin bir elemann balna, elemann ucundan itibaren 10tf ten daha kk bir
uzaklkta etkimesi halinde, Rn, deeri %50 orannda azaltlacaktr.
Gerektii durumlarda, enine rijitlik levhalar ift olarak kullanlacaktr.
Fyf : Baln karakteristik akma gerilmesi.
tf : Blgesel kuvvet etkisindeki balk kalnl.
13.9.2 Gvdede Yerel Akma
Bu blm, blgesel tek kuvvet veya kuvvet iftinin her iki bileeni iin uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel akma snr durumu esas alnarak aada verildii
ekilde belirlenecektir.
(a) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, eleman ucundan itibaren enkesit ykseklii, d den
daha byk bir uzaklkta etkimesi halinde, Denk.(13.25a) ile hesaplanacaktr.
Rn Fyw tw 5k lb (13.25a)
(b) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, eleman ucundan itibaren enkesit ykseklii, d den
daha kk veya bu deere eit bir uzaklkta etkimesi halinde, Denk.(13.25b) ile
hesaplanacaktr.
Rn Fywtw 2.5k lb (13.25b)
Tasarm dayanm, Rn (YDKT) veya gvenli dayanm, Rn/ (GKT),

= 1.00 (YDKT) veya = 1.50 (GKT)
Fyw : Gvde malzemesinin karakteristik akma gerilmesi.
k : Baln d yzeyinden gvde dz ksmnn balad noktaya kadar olan uzaklk.
lb : Mesnetlenme uzunluu (kiri ularnda k deerinden kk olamaz).
tw : Gvde kalnl.
Gerektii durumlarda, ift enine rijitlik levhas veya ift gvde levhas kullanlacaktr.
13.9.3 Gvdede Yerel Buruma
Bu blm, blgesel tek basn kuvveti veya kuvvet iftinin basn kuvveti bileeni iin
uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel buruma snr durumu esas alnarak aada
verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit yksekliinin
yars, d/2 den daha byk veya bu deere eit bir uzaklkta etkimesi halinde,
Denk.(13.26a) ile hesaplanacaktr.
183
1.5
lb tw EFyw tf
2
Rn 0.80t 1 3
w (13.26a)
d tf tw
(b) Blgesel kuvvetin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit yksekliinin
yars, d/2 den daha kk bir uzaklkta etkimesi halinde,
(1) lb / d 0.2 iin Denk.(13.26b) ile
1.5
lb tw EFyw tf
2
Rn 0.40t 1 3
w (13.26b)
d tf tw
(2) lb / d > 0.2 iin Denk.(13.26c) ile

1.5
4l tw EFywtf
2 b
Rn 0.40t 1
w 0.2 (13.26c)
d tf tw
hesaplanacaktr.
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Fyw : Gvdenin karakteristik akma gerilmesi.
tf : Blgesel kuvvet etkisindeki balk kalnl.
d : Enkesitin ykseklii.
Gerektii durumlarda, en az gvde yksekliinin yarsna kadar uzayan, tek veya ift enine
rijitlik levhalar veya ift gvde levhas kullanlacaktr.
13.9.4 Gvdede Yanal telenerek Burkulma
Bu blm, ekme ve basn balklarnn greli yanal hareketinin blgesel kuvvet uygulanan
alan iinde snrlandrlmad elemanlarda, sadece blgesel etkiyen tek basn kuvveti iin
uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yanal telenerek burkulma snr durumu esas alnarak
aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Basn balnn dnmesinin nlendii durum iin
(1) (h / tw) / (Lb / bf) 2.3 olmas halinde, Denk.(13.27a) ile hesaplanacaktr.
3
Crtw3 tf h tw
Rn 2 1 0.4 (13.27a)
h L b
b f
(2) (h / tw) / (Lb / bf) > 2.3 olmas halinde ise gvdenin yanal telenerek burkulmas snr
durumu uygulanmayacaktr.
Gvdenin gerekli dayanmnn, mevcut dayanm amas halinde, ekme balnda yerel
yanal destek salanacak veya ift rijitlik levhas veya ift gvde levhas kullanlacaktr.
(b) Basn balnn dnmesinin nlenmedii durum iin
184
(1) (h / tw) / (Lb / bf) 1.7 olmas halinde, Denk.(13.27b) ile hesaplanacaktr.
3
Crtw3 tf h tw
Rn 2 0.4 (13.27b)
h Lb bf

(2) (h / tw) / (Lb / bf) > 1.7 olmas halinde ise gvdenin yanal telenerek burkulmas snr
durumu uygulanmayacaktr.
= 0.85 (YDKT) veya = 1.76 (GKT)
Gvdenin gerekli dayanmnn, mevcut dayanm amas halinde, blgesel kuvvet uygulanan
alanda her iki balk, yanal dorultuda yerel olarak desteklenecektir. Destek elemanlarnn
dayanm ve rijitlikleri Blm 16 da verilen kurallara uygun olarak belirlenecektir.
Cr : Kuvvetin etkime noktasnda, Mu < My (YDKT) veya 1.5Ma < My (GKT) iin (=6.62106)
: Kuvvetin etkime noktasnda, Mu My (YDKT) veya 1.5Ma My (GKT) iin (=3.31106)
Lb : Kuvvet etkime noktasnda her iki baln yanal dorultuda desteklenmesi kouluyla,
yanal destekler arasndaki en byk uzunluk.
Ma : GKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
Mu: YDKT yk birleimleri iin gerekli eilme momenti dayanm.
bf : Balk genilii.
h : Hadde rnleri iin ke blgelerdeki yarap veya erisel blgeler karlarak elde edilen
balklar arasndaki net gvde ykseklii, yapma enkesitli elemanlar iin bulon eksenleri
veya kaynaklar arasndaki net ykseklik.
13.9.5 Gvdede Basn Etkisinde Burkulma
Bu blm, ayn blgede her iki bala etkiyen blgesel tek basn kuvveti veya kuvvet ifti
eklindeki blgesel kuvvetlerin basn kuvveti bileenleri iin uygulanacaktr.
Gvdenin karakteristik dayanm, Rn, yerel burkulma snr durumu esas alnarak,
24tw3 EFyw
Rn (13.28)
h
Blgesel basn kuvveti iftinin bir eleman balna, elemann ucundan itibaren enkesit
yksekliinin yars, d / 2 den daha kk bir uzaklkta etkimesi halinde, Rn,deeri %50
orannda azaltlacaktr.
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
Gerektii durumlarda, tm gvde ykseklii boyunca tek veya ift enine rijitlik levhas veya
ift gvde levhas kullanlacaktr.
185
13.9.6 Gvde Panel Blgesinde Kayma Etkisi
Bu blm, ayn blgede elemann bir veya her iki balna etkiyen kuvvet ifti iin
uygulanacaktr.
Gvde karakteristik dayanm, Rn, panel blgesinin kayma etkisinde akma snr durumu esas
alnarak aada verildii ekilde belirlenecektir.
(a) Panel blgesinin plastik ekildeitirme durumunun ereve stabilite analizine etkisi
gznne alnmadnda,
(1) Pr 0.4Pc iin Denk.(13.29a) ile
Rn 0.60Fy dctw (13.29a)
(2) Pr > 0.4Pc iin Denk.(13.29b) ile
P
Rn 0.60Fy dctw 1.4 r (13.29b)
Pc
hesaplanacaktr.
(b) Panel blgesinin plastik ekildeitirme durumunun ereve stabilite analizine etkisi
gznne alndnda,
(1) Pr 0.75Pc iin Denk.(13.29c) ile
3b t 2
Rn 0.60Fy dctw 1 cf cf (13.29c)
d b d ct w
(2) Pr > 0.75Pc iin Denk.(13.29d) ile
3b t 2 1.2Pr
Rn 0.60Fy dctw 1 cf cf 1.9 (13.29d)
db dctw Pc
hesaplanacaktr.
= 0.90 (YDKT) veya = 1.67 (GKT)
bcf : Kolon balk genilii.
db : Kiri enkesit ykseklii.
dc : Kolon enkesit ykseklii.
Fy : Kolon gvdesinin karakteristik akma gerilmesi.
Pc = Py, (YDKT).
Pc = 0.60Py, (GKT).
Pr : (YDKT) veya (GKT) yk birleimleri iin gerekli eksenel dayanm.
Py : Kolon eksenel akma dayanm.
186
= FyAg.
tcf : Kolon balk kalnl.
tw : Kolon gvde kalnl.
Gerektii durumlarda, kiri ve kolon balklarnn snrlad birleim panel blgesi iinde, ift
gvde levhas veya diyagonal rijitlik levhalar kullanlacaktr.
ift gvde levhas uygulama koullar Blm 13.9.8 da verilmektedir.
13.9.7 Blgesel Kuvvetler in Rijitlik Levhas lave Uygulama Koullar
Blgesel ekme kuvvetlerinin aktarlmas amacyla kullanlacak rijitlik levhalar, Blm
13.4.1 de verilen koullar salayacak ve bu levhalar eleman gvdesi ile kuvvetin etkidii
bala kaynaklanacaktr. Balk kaynaklarnn boyutlandrlmasnda, mevcut dayanm ile
gerekli dayanm arasndaki fark esas alnacaktr. Gvde kaynaklar ise rijitlik levhas
ularndaki ekme kuvvetlerinin farkna gre boyutlandrlacaktr.
Blgesel basn kuvvetlerinin aktarlmas amacyla kullanlacak rijitlik levhalar, Blm
13.4.4 te verilen koullar salayacak ve bu levhalar eleman gvdesi ile kuvvetin etkidii
bala kaynaklanacaktr. Balk kaynaklar mevcut dayanm ile gerekli dayanm arasndaki
farka gre boyutlandrlacaktr. Gvde kaynaklarnn boyutlandrlmasnda ise rijitlik levhas
ularndaki basn kuvvetlerinin fark esas alnacaktr.
Kiri gvde ykseklii boyunca tekil edilen mesnet rijitlik levhalar Blm 8.4 ve Blm
13.4.4 te verilen kurallar uyarnca eksenel basn kuvveti etkisindeki elemanlar olarak
boyutlandrlacaktr. Bu tr elemanlar, burkulma boyu 0.75h olan ara rijitlik levhalar iin iki
adet rijitlik levhas ve 25tw geniliinde kiri gvde eridinden, u rijitlik levhalar iin ise
12tw geniliinde kiri gvde eridinden oluan bir eleman enkesiti esas alnarak
boyutlandrlacaktr. Kiri gvde ykseklii boyunca tekil edilen mesnet rijitlik levhalarn
gvdeye balayan kaynaklar, herbir rijitlik levhasnn karlad basn kuvvetinin gvde
basn kuvvetine gre fark esas alnarak boyutlandrlacaktr.
Enine rijitlik levhalar ve diyagonal rijitlik levhalar aadaki ilave koullar da salayacaktr.
(a) Her bir rijitlik levhasnn genilii ile kolon gvde kalnlnn yarsnn toplam, blgesel
kuvveti ileten eleman balk geniliinin veya moment aktaran birleimin levha
geniliinin 1/3 nden az olamaz.
(b) Rijitlik levhasnn kalnl, blgesel kuvveti ileten eleman balk kalnlnn veya
moment aktaran birleimin levha kalnlnn yarsndan ve balk levhas geniliinin
1/16 sndan az olamaz.
(c) Enine rijitlik levhalarnn minimum uzunluu, Blm 13.9.5 te belirtilen koullar hari
olmak zere, eleman enkesit yksekliinin yars kadar olacaktr.
13.9.8 Blgesel Kuvvetler in ift Gvde Levhas lave Uygulama Koullar
Basn dayanm iin kullanlacak ift gvde levhas Blm 8 de verilen esaslar dikkate
alnarak boyutlandrlacaktr.
ekme dayanm iin gereken ift gvde levhasnn boyutlandrlmasnda ise Blm 7 de
verilen esaslar dikkate alnacaktr.
ift gvde levhas aadaki ilave koullar da salayacaktr.
(a) ift gvde levhasnn kalnl ve ykseklii, gereken ilave dayanm salayacak ekilde
belirlenecektir.
187
(b) ift gvde levhas, bu levhalara aktarlan toplam kuvveti aktaracak ekilde
kaynaklanacaktr.
13.10 EKME ELEMANLARININ ML BRLEMLER
13.10.1 ekme Dayanm

ekme elemanlarnn mil birleimlerinde tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya
gvenli ekme kuvveti dayanm,Tn/t (GKT) ekme krlmas snr durumu, kesme krlmas
snr durumu, ezilme ve akma snr durumlar esas alnarak hesaplanacak mevcut
dayanmlarn en k ile belirlenecektir.
(a) ekme krlmas snr durumunda karakteristik ekme kuvveti dayanm, Tn, Denk.(13.30)
ile hesaplanacaktr.
Tn Fu (2tbe ) (13.30)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/t
(GKT),
t = 0.75 (YDKT) veya t = 2.00 (GKT)
(b) Kesme krlmas snr durumunda karakteristik kesme kuvveti dayanm, Tn, Denk.(13.31)
ile hesaplanacaktr.
Tn 0.6 Fu Asf (13.31)
Tasarm ekme kuvveti dayanm, tTn (YDKT) veya gvenli ekme kuvveti dayanm, Tn/t
(GKT),
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Denk.(13.31) de krlma izgisi alan, Asf, Denk.(13.32) ile tanmlanmaktadr.
Asf 2t ( a d / 2) (13.32)
Fu : Karakteristik ekme dayanm.
t : Levha kalnl.
be : Etkin genilik.
= 2t + 16mm b
b : Delik kenarndan eleman kenarna olan, kuvvete dik dorultudaki uzaklk.
Asf : Krlma izgisi alan.
a : Delik kenarndan eleman kenarna olan, kuvvet dorultusundaki uzaklk.
(c) Ezilme snr durumu iin Blm 13.6.1 de verilen koullar uygulanacaktr.
(d) Kaypsz alanda akma snr durumu iin Blm 7.2.1 de verilen koullar esas alnacaktr.
13.10.2 Geometrik Koullar
Mil deliinin alaca birleim elemannn boyutlar iin aadaki koullar uygulanacaktr.
188
(a) Mil delii, delik alacak birleim elemannn ekme kuvveti dorultusuna dik boyutunun
iki kenarna gre eit uzaklkta almaldr.
(b) ekme elemannn mil birleiminde, maksimum yk etkisi altnda birleen paralarn
birbirine gre hareketinin nlenmesi iin, mil deliinin ap mil apndan en fazla 1mm
byk olmaldr.
(c) Mil birleim elemann geometrisi ekil 13.10 da verilen boyutlara uygun olmaldr.
c a
a + d/2
d b
a 4 / 3be w 2be d ca
ekil 13.10 ekme elemanlarnn mil birleimleri iin boyutlar
189
BLM 14 BORU VE KUTU PROFLLERN BRLEMLER
Bu blm, Tablo 2.1B de verilen scakta haddelenmi veya soukta ekil verilmi kutu ve
boru enkesitli profilleri ve niform kalnlkl enkesit paralarndan (levhalardan) oluan
yapma kutu enkesitli elemanlarn birleimleri ile ilgili kurallar iermektedir. Yapma kutu
enkesitin paralar, birleim blgelerinde birbirine tam nfuziyetli kt kaynak ile
balanacaktr. Boru ve kutu enkesitlerin karakteristik cidar kalnl 2.5mm den kk
olamaz. Kalnln 25mm yi amas durumunda, kalnla dik dorultuda katmanlara ayrlma
biiminde krlmaya kar malzeme zelliklerinin yeterlilii testlerle kantlanacaktr.
Bu blmde verilen tablolar, uygulama snrlar ile uyumlu birleimler iin kullanlacaktr.
Aksi durumda bu tablolarn kullanlmasna izin verilmez.
14.1 Levhalarn Boru ve Kutu Profillere Birleimleri
14.2 Boru ve Kutu Profillerden Oluan Kafes Sistem Birleimleri
14.3 Boru ve Kutu Profillerin Moment Aktaran Birleimleri
14.4 Levhalarn ve rg Elemanlarnn Kutu Enkesitli Elemanlara Birleimlerinin
Kaynaklar
14.1 LEVHALARIN BORU VE KUTU PROFLLERE BRLEMLER
Kutu ve boru enkesitli profillere yk geiinin bu elemanlara kaynaklanan levhalar ile

saland birleimlerin tasarm dayanm, Rn, veya gvenli dayanm, Rn/, Blm 5.2.5 e
ve bu blmn kurallarna gre belirlenecektir.
Bu blmdeki terimler aada aklanmtr.
Ag : Profilin kaypsz enkesit alan.
B : Kutu enkesitli profilin birleim dzlemine (birleen elemanlarn eksenlerinin
oluturduu dzlem) dik genilii.
Bp : Birleen levhann birleim dzlemine dik genilii.
D : Boru enkesit d ap.
Fc : Mevcut snr gerilme.
= Fy (YDKT) veya = 0.6Fy (GKT)
Fy : Profilin karakteristik akma gerilmesi.
Fyp : Levhann karakteristik akma gerilmesi.
Fu : Profilin karakteristik ekme dayanm.
H : Kutu enkesitli profilin birleim dzlemine paralel ykseklii.
lb : Profil eksenine (u kapak levhalar kullanld durumlarda profil geniliine) paralel
olarak llen ezilme uzunluu.
t : Profil et kalnl.
tp : Levha kalnl.
190
Levha-boru profil birleimlerinin mevcut dayanmlar Tablo 14.1.1 e gre belirlenecektir. Bu
birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.1.1A da verilmektedir.
Levha-kutu profil birleimlerinin mevcut dayanmlar Tablo 14.1.2 ye gre tanmlanan gme
snr durumlar iin hesaplanan deerlerin en k alnarak belirlenecektir. Bu birleimler
iin uygulama snrlar Tablo 14.1.2A da verilmektedir.
14.2 BORU VE KUTU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM BRLEMLER
Bu blm, eksenel kuvvet etkisinde olan, boru veya kutu enkesitli rg elemanlarnn srekli
balk elemanna dorudan kaynakland kafes sistemleri kapsamaktadr. Boru veya kutu
profillerin birbirine dorudan balantsnn saland kaynakl dm noktalarnda
birleimlerin tasarm dayanm, Rn veya gvenli dayanm, Rn/, Blm 5.2.5 e ve bu
blmn kurallarna gre belirlenecektir.
Birleimler aadaki gibi snflandrlr.
(a) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn
balk elemannda oluan kesme kuvveti ile dengelendii durumlarda birleim Y-birleimi
olarak adlandrlr. rg elemannn balk elemanna dik olmas durumunda birleime T-
birleimi ad verilir.
(b) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn
balk elemannn bir tarafnda bulunan dier rg elemanlarndaki eksenel kuvvet ile
dengelendii durumlarda balant K-birleimi olarak adlandrlr. Bu birleimlerde, rg
elemanlar tarafndan aktarlan zmbalama ykleri arasndaki fark %20 den az olmaldr.
Ykleri birbirini dengeleyen rg elemanlarnn arasndaki mesafe, ara uzaklk, g, olarak
tanmlanr. rg elemanlarndan birinin balk elemanna dik olduu birleimler N-
birleimi olarak adlandrlr.
(c) rg elemannn eksenel kuvvetinden dolay birleimdeki zmbalama yk, Pr sin nn,
balk elemannn kar tarafnda bulunan dier rg elemannn eksenel kuvveti ile
dengelendii durumda birleim X-birleimi olarak adlandrlr.
(d) Bir birleimde ikiden fazla rg eleman bulunmas veya rg elemanlarnn birden fazla
dzlemde yer almas halinde birleim, srasyla genel birleim veya ok dzlemli birleim
olarak adlandrlr.
Bir birleimde rg elemanlar kuvvetlerini ksmen K-birleimi ve ksmen T-birleimi, veya
Y-birleimi, veya X-birleimi olarak aktard durumlarda, birleimin yeterlilii her bir
birleim durumu iin elde edilen dayanmlar uygun ekilde birletirilerek belirlenebilir.
Balk ve rg elemanlar eksenlerinin ayn dzlem iinde olmas salanacaktr. Kutu
enkesitli profillerin herhangi bir kenar bu dzleme paralel olacaktr. rg elemanlarnn
balk elemanna dorudan kaynakland kafes sistemlerde, birleimdeki dmerkezlik
nedeniyle oluan eilme momenti, birleimin uygulama snrlar iinde olmas halinde gzard
edilebilir.
Ag : Elemann kaypsz enkesit alan.
B : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine (birleen elemanlarn eksenlerinin
oluturduu dzleme) dik genilii.
Bb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
D : Boru enkesitli balk elemannn d ap.
191
Db : Boru enkesitli rg elemannn d ap.
= Fy (YDKT) veya = 0.6Fy (GKT)
Fy : Balk elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fyb : rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fu : Elemann karakteristik ekme dayanm.
H : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Ov : Bindirmeli K-birleimde bindirme katsays.
= lov / lp100, (%)
e : Kafes sistemin dm noktas birleimlerinde dmerkezlik.
g : Ara uzaklkl K-birleimlerinde rg elemanlarnn, kaynak kalnlklar gznne
alnmakszn, kollar arasndaki mesafe.
lov : rg elemanlarnn balk elemanna baland birleim yzeyinde iki rg elemann
st ste binme uzunluu.
lp : Bindirme yapan rg elemann balk eleman birleim yzeyindeki izdm
uzunluu.
t : Balk eleman et kalnl.
tb : rg eleman et kalnl.
: Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran, (=Db/D).
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran, (=Bb/B).
ef : K-birleimlerde etkin genilik oran, (iki rg elemannn evrelerinin toplam
uzunluunun balk eleman geniliinin sekiz katna oran).
: Balk elemannn narinlik oran, boru enkesitler iin D/2t ve kutu enkesitler iin B/2t.
: Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi, (birleim
dzleminde rg elemann balk eleman ile birletii uzunluun balk eleman
geniliine oran).
= lb/B
lb = Hb /sin
: Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
: Kutu enkesitlerin K-birleimlerinde ara uzaklk oran, (rg elemanlar arasndaki ara
uzakln balk eleman geniliine oran).
=g/B
192
Db Db
Hb Bb Hb

-e
tb tb Bb
B
D
lov
+e H lp
g Ov lov lp
ekil 14.1 lgili terimler iin aklama

Boru profillerin birbirine dorudan baland kafes sistemlerin kaynakl dm noktalarnda,
birleimlerin mevcut dayanmlar, Tablo 14.2.1 e gre tanmlanan gme snr durumlar iin
hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar
Tablo 14.2.1A da verilmektedir.
Kutu profillerin birbirine dorudan baland kafes sistemlerin kaynakl dm noktalarnda,
birleimlerin mevcut dayanmlar, Tablo 14.2.2 ye gre tanmlanan gme snr durumlar
iin hesaplanan deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar
Tablo 14.2.2A da verilmektedir.
14.3 BORU VE KUTU PROFLLERN MOMENT AKTARAN BRLEMLER
Bu blm, eilme momenti etkisinde olan bir veya iki rg elemannn srekli olan bir balk
elemanna kaynakland, boru veya kutu profillerin moment aktaran birleimlerini
kapsamaktadr. Bu birleimlerin tasarm eilme momenti dayanm, Mn, veya gvenli eilme
momenti dayanm, Mn/, Blm 5.2.5 e ve bu blmn kurallarna gre belirlenecektir.
Birleimler aadaki ekilde snflandrlr.
(a) Tek bir rg elemannn baland durumlarda rg elemann balk elemanna dik
olduu birleimler T-birleimi ve dik olmad birleimler Y-birleimi olarak adlandrlr.
(b) Balk elemannn her iki tarafnda birer rg eleman bulunan birleimler X-birleimi
olarak adlandrlr.
Balk ve rg elemanlar eksenleri ayn dzlem iinde olmaldr.
Ag : Elemann kaypsz enkesit alan.
B : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine dik genilii.
Bb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine dik genilii.
D : Boru enkesitli balk elemannn d ap.
Db : Boru enkesitli rg elemannn d ap.
= Fy (YDKT) veya =0.6Fy (GKT)
Fy : Balk elemannn karakteristik akma gerilmesi.
193
Fyb : rg elemannn karakteristik akma gerilmesi.
Fu : Kutu veya boru enkesitli elemann karakteristik ekme dayanm.
H : Kutu enkesitli balk elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Hb : Kutu enkesitli rg elemannn birleim dzlemine paralel ykseklii.
Wpb : rg elemannn eilme ekseni etrafndaki plastik mukavemet momenti.
t : Balk eleman et kalnl.
tb : rg eleman et kalnl.
: Boru enkesitli rg eleman apnn balk eleman apna oran, (=Db/D).
Kutu enkesitli rg eleman geniliinin balk eleman geniliine oran, (=Bb/B).
: Balk eleman narinlik oran, boru enkesitler iin D/2t ve kutu enkesitler iin B/2t.
: Sadece kutu enkesitler iin uygulanan yk etkime uzunluu parametresi, (birleim
dzleminde rg elemann balk eleman ile birletii uzunluun balk eleman
geniliine oran).
= lb/B
lb = Hb /sin
: Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a, (derece).
Boru profillerin birbirine dorudan baland moment aktaran kaynakl birleimlerin mevcut
dayanmlar, Tablo 14.3.1 e gre tanmlanan gme snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.3.1A
da verilmektedir.
Kutu profillerin birbirine dorudan baland moment aktaran kaynakl birleimlerin mevcut
dayanmlar, Tablo 14.3.2 ye gre tanmlanan gme snr durumlar iin hesaplanan
deerlerin en k olarak alnacaktr. Bu birleimler iin uygulama snrlar Tablo 14.3.2A
da verilmektedir.
14.4 LEVHALARIN VE RG ELEMANLARININ KUTU ENKESTL

ELEMANLARA BRLEMLERNN KAYNAKLARI
Bu blm, levhalarn veya boru ve kutu enkesitli rg elemanlarnn kutu enkesitli balk
elemanlarna kaynakl birleimlerini kapsamaktadr.
rg elemanlarnn mevcut dayanmlar,
(a) enine levhann kutu enkesitli balk elemanna balantsnda birleen elemanlar arasndaki
rijitlik fark veya
(b) boru ve kutu enkesitli rg elemanlarnn dorudan kutu enkesitli balk elemanna
balantsnda birleen eleman cidarlarnn rijitlik fark
nedeniyle kaynak boyunca oluan niform olmayan gerilme durumu gznne alnarak,
aada verildii ekilde hesaplanacaktr.
Rn (levhal birleimler iin ilgili tablolardan) veya Pn Fnw t w le (14.4.1)
M n-ip FnwWip (14.4.2)
194
M n-op FnwWop (14.4.3)
Bileik etkiler iin Denk.(14.3.13) geerlidir.
Kaynakl birleimlerin tasarm dayanmlar, Rn, Mn, Pn (YDKT) veya gvenli
dayanmlar, Rn/, Mn/, Pn/ (GKT),
ke kaynakl birleimler iin,
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
ksmi nfuziyetli kt kaynakl birleimler iin,
= 0.80 (YDKT) veya = 1.88 (GKT)
alnarak, Blm 5.2.5 e ve bu blmde verilen kurallara gre belirlenecektir.
Fnw : Kuvvetin dorultusu gznne alnmakszn Blm 13 e gre belirlenen kaynak
metali karakteristik gerilmesi.
Wip : Dzlem ii eilmede kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti, (Tablo 14.4).
Wop : Dzlem d eilmede kaynaklarn etkin elastik mukavemet momenti, (Tablo 14.4).
le : Kutu enkesitli elemanlarda kaynak dayanmn belirlemek iin kullanlan, kt veya
ke kaynaklarn toplam etkin uzunluu, (Tablo 14.4).
tw : rg elemann veya levhann evresine uygulanan kaynan en kk etkin kalnl.
195
TABLO 14.1.1 LEVHABORU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI
Gme Snr Durumlar ve Birleimin Levha Eilmesi
Birleim Tipi Karakteristik Dayanm Dzlem i Dzlem D
Eksenel kuvvet ve eilme momenti Boru profilde yerel akma
etkisindeki enine levhal T-birleimi
ve X-birleimi
R
M 5.5

Rn sin Fy t 2 Qf --- M n 0.5Bp Rn
Bp
1 0.81
D t D
(14.1.1)
Bp = 0.90(YDKT) = 1.67 (GKT)

Eksenel kuvvet ve eilme momenti Boru profilde plastikleme
etkisindeki boyuna levhal T-
birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi lb
Rn sin 5.5 Fy t 2 1 0.25 Qf
R D M n 0.8lb Rn ---
(14.1.2)
t = 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)

D
lp
Kesme kuvveti etkisindeki boyuna Boru profil iin zmbalama ve levhada

levhal T-birleimi gme snr durumlar
t tp Rn Blm 13 e gre belirlenecektir, ayrca

levha kalnl aada verilen koulu
salayacaktr. --- ---
R
Fu
tp t (14.1.3)
Fyp
D
Eksenel yk etkisindeki kapak Boru profilde yerel akma
levhal birleimler
R Rn 2 Fy t 5tp lb Fy A (14.1.4)
lp
tp = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT) --- ---
t
196
TABLO 14.1.1 LEVHABORU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI (DEVAM)
Balanan yzeyin ekme etkisinde olduu durum iin Qf = 1.0
Balanan yzeyin basn etkisinde olduu durum iin Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.5)
Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Pro = Pu (YDKT); Pro = Pa (GKT); Mro = Mu (YDKT); Mro = Ma (GKT) alnarak, boru ve kutu
enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin daha kk basn gerilmesi
etkisindeki taraf iin belirlenecektir.
TABLO 14.1.1A TABLO 14.1.1 N UYGULAMA SINIRLARI
Levha ve kuvvet arasndaki a 30o
Boru profil cidarnn yerel narinlii
T-birleimlerinde eksenel kuvvet veya eilme etkisindeki levha iin D/t 50
X-birleimlerinde eksenel kuvvet veya eilme etkisindeki levha iin D/t 40
Kesme kuvveti etkisindeki levha iin D/t 0.11E/Fy
Basn kuvveti etkisindeki kapak levhas birleimi iin D/t 0.11E/Fy

Enine levha birleimleri iin genilik oran 0.2 < Bp/D 1.0
Akma gerilmesi Fy 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8
197
TABLO 14.1.2 LEVHAKUTU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI
BirleimTipi Gme Snr Durumlar ve Birleimin
Karakteristik Dayanm
Eksenel kuvvet etkisindeki enine levhal T-birleimi Levhada yerel akma tm lar iin
ve X-birleimi 10
Rn Fy tBp Fyb tp Bp (14.1.7)
Bt
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
Kutu profil cidarnda kayma etkisinde akma
(zmbalama)
0.85B Bp B 2t iin
R Bp
Rn 0.6 Fy t 2tp 2 Bep (14.1.8)
tp veya lp
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
H
H t Kutu profil cidarnda yerel akma

= 1.0 iin
B Rn 2 Fy t 5k lb (14.1.9)
Bp = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
Kutu profil cidarnda yerel buruma
B
T-birleimlerde levhann basn etkisinde olmas ve
= 1.0 iin
3lb
Rn 1.6t 2 1 EFy Qf (14.1.10)
H 3t
= 0.75 (YDKT) = 2.00 (GKT)
Kutu profil cidarnda yerel buruma
X-birleimlerde levhann basn etkisinde olmas ve
= 1.0 iin
48t 3
Rn EFy Q f (14.1.11)
H 3t
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
Eksenel kuvvet etkisindeki boyuna levhal T- Kutu profil cidarnda plastikleme
birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi
Fy t 2 2lb tp
R Rn sin 4 1 Qf (14.1.12)
t B B
tp 1 p
B
H
H t = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
lp B
198
TABLO 14.1.2 LEVHA KUTU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI (DEVAM)
BirleimTipi Gme Snr Durumlar ve Birleimin Karakteristik
Dayanm
Eksenel kuvvet etkisindeki, profil gvdesini Kutu profil cidarnda plastikleme
yararak geen boyuna levhal T-birleimi ve Y- 2 Fy t 2 2lb tp
birleimi Rn sin 4 1 Qf (14.1.13)
t tp B B
tp 1
B B
= 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
lb
R
Kesme kuvveti etkisindeki boyuna levhal T- Kutu profil cidarnda zmbalama ve levhada gme snr
birleimi durumlar
t tp
B Rn Blm 13 e gre belirlenecektir, ayrca levha kalnl
aada verilen koulu salayacaktr.
Fu
tp t (14.1.3)
Fyp
R
Eksenel kuvvet etkisindeki kapak levhal birleim Kutu profil cidarnda yerel akma
R
5t p lb B iin Rn 2 Fy t 5tp lb (14.1.14a)
5t p lb B iin Rn F y A (14.1.14b)
lp
tp = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
t
Basn etkisi iin kutu profil cidarnda yerel buruma
H 5t p lb B iin
1.5
6l t t
Rn 1.6t 1 b 2
EFy p (14.1.15)
B tp t

=0.75 (YDKT) = 2.00 (GKT)
199
TABLO 14.1.2 LEVHA KUTU PROFL BRLEMLERNN MEVCUT
DAYANIMLARI (DEVAM)
Balanan yzeyin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0
Balanan yzeyin basn etkisinde olduu enine levhal birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.1.16)

Balanan yzeyin basn etkisinde olduu boyuna levhal veya profil gvdesini yararak geen boyuna levhal
birleim iin
Qf 1 U 2 (14.1.17)
Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Kutu enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin daha kk basn gerilmesi etkisindeki
taraf iin belirlenecektir.
Pro = Pu (YDKT); Pro = Pa (GKT); Mro = Mu (YDKT); Mro = Ma (GKT)
10Bp
Bep Bp (14.1.18)
Bt
k : Kutu enkesitin d ke yarap 1.5 t
TABLO 14.1.2A 14.1.2 N UYGULAMA SINIRLARI
Levha ve kuvvet arasndaki a 30o
Kutu profil cidarnn yerel narinlii
Enine levhal birleimlerde kutu enkesitin kuvvet etkisindeki cidar iin B/t veya H/t 35
Boyuna levhal veya profil gvdesini yararak geen boyuna levhal B/t veya H/t 40
birleimlerde kutu enkesitin kuvvet etkisindeki cidar iin
Kesme kuvveti etkisindeki levhal birleimlerde kutu enkesitin kuvvet (B-3t)/t
etkisindeki cidar iin veya
(H-3t) /t 1.40 E Fy
Enine levhal birleimler iin genilik oran 0.25 < Bp / B 1.0

Akma gerilmesi Fy 360 MPa
Sneklik Fy /Fu 0.8
200
TABLO 14.2.1 BORU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI
Eksenel Dayanm
T-birleimi, Y- birleimi, X- birleimi ve ara Kayma etkisinde akma (zmbalama)
uzaklkl K-birleimlerinde 1 sin
Pn 0.6 Fy t Db (14.2.1)
Db(ekme/basn) D 2t iin genel kontrol 2
2sin
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
T-birleimi ve Y-birleimi Balk elemannda plastikleme
b
Pn sin Fyt 2 3.1 15.62 0.2Qf (14.2.2)
Db
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
P

X-birleimi Balk elemannda plastikleme
b
5.7
Db Pn sin Fy t 2 Qf (14.2.3)
1 0.81
P
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)

t
D
P
Bindirmeli ve ara uzaklkl K-birleimi Balk elemannda plastikleme
Db basn
b basn b ekme Pn sin basn Fy t 2 2.0 11.33 Qg Qf
D
D
b basn D
Pekme b ekme (14.2.4)
P b basn
g
basn ekme Pn sin ekme Pn sin basn (14.2.5)
t = 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
201
TABLO 14.2.1 BORU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI (DEVAM)
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balanan yzeyin basnta olduu enine levhal birleim iin
Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.5b)
Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
1.2
Qg 0.2 1 0.024 (14.1.7)
0.5 g

1.33
e t
1

Balk ve rg elemanlar arasndaki dar a 30o
K-birleimleri iin birleim dmerkezlii -0.55 e/D 0.25
T-birleimleri, Y-birleimleri ve K- birleimleri iin balk eleman D/t 50
cidarnda yerel narinlik
X-birleimleri iin balk eleman cidarnda yerel narinlik D/t 40
Basn etkisindeki rg elemanlarnn yerel narinlii Db /tb 50 ve Db /tb 0.05E/Fy
T-birleimleri, Y-birleimleri, X-birleimleri ve bindirmeli K- 0.2 < Db /D 1.0

birleimleri iin ap oran
Ara uzaklkl K- birleimleri iin ap oran 0.4 < Db /D 1.0
K- birleimleri iin ara uzaklk g tb basn tb ekme

Bindirmeli K- birleimleri iin Ov =lov / lp oran, 25% Ov 100%
Bindirmeli K-birleimler iin rg eleman et kalnl tb (st eleman) tb (alt eleman)
Akma gerilmesi Fy 360 MPa Fyb 360 MPa
Sneklik Fy /Fu 0.8 Fyb /Fub 0.8
202
TABLO 14.2.2 KUTU PROFLLERDEN OLUAN KAFES SSTEM
BRLEMLERNN MEVCUT EKSENEL KUVVET DAYANIMLARI
Karakteristik Eksenel Dayanm
T-birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi Balk eleman cidarnda plastikleme, 0.85 iin
2 4
tb Hb Pn sin Fy t 2 Qf (14.2.7)
1 1
P = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
Bb
Kayma etkisinde akma (Zmbalama),
0.85 1 1 veya B t 10 iin
t
Pn sin 0.6 Fy tB 2 2eop (14.2.8)
H = 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
Balk eleman cidarnda yerel akma, =1.0 iin
B
Pn sin 2 Fy t 5k lb (14.2.9)
P T- veya Y- birleimi iin = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
mevcut deildir
T-birleimi veya Y-birleimi iin balk eleman
cidarnda yerel buruma, =1.0 ve rg elemannn
basn etkisinde olmas durumu iin
Balk eleman cidarnda kayma kontrol iin 3lb
Pn sin 1.6t 2 1 EFy Qf (14.2.10)
H 3t
= 0.75 (YDKT) = 2.00 (GKT)
X-birleimi iin balk eleman cidarnda yerel
buruma, =1.0 ve rg elemannn basn etkisinde
Kayma dzlemi olmas durumu iin
ngrlen boluk 48t 3
Pn sin EFy Qf (14.2.11)
H 3t
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg
elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
Pn Fyb t b 2 H b 2beoi 4t b (14.2.12)
P = 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
10 Fy t

beoi B Bb (14.2.13)
b
B t Fyb tb

< 90o olan ara uzaklkl X-birleimi iin balk
eleman cidarnda kesme snr durumu,
Pn sin Blm 10.4 e gre belirlenecektir.
203
Karakteristik Eksenel Dayanm
Ara uzaklkl K-birleimi Balk eleman cidarnda plastikleme tm
lar iin
Pn sin Fyt 2 9.8eff 0.5 Qf (14.2.14)
b b tb Hb
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
Kayma etkisinde akma (zmbalama)
tb P P Bb Bb B 2t iin
Pn sin 0.6 Fy tB 2 eop
g (14.2.15)
t
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
Kare enkesitli balk elemanlarnda kontrole
+e H gerek yoktur.
Ara uzaklk blgesinde balk eleman yan
B cidarlarnda kayma snr durumu,
Pn sin Blm 10.4 e gre belirlenecektir.
Kare enkesitli balk elemanlarnda kontrole
gerek yoktur
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle
rg elemanlarnda yerel akma
Pn Fyb t b 2 H b Bb 2beoi 4t b
(14.2.16)
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
10 Fy t
beoi Bb Bb (14.2.13)
B t Fyb tb
Kare enkesitli rg elemanlar veya B t 15
iin kontrol edilmeyecektir.
204
Eksenel Dayanm
Bindirmeli K-birleimi Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg
elemanlarnda yerel akma
b b tb Hb = 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
25% O v 50% iin
tb P P Bb O
j i
Pn,i Fybi tbi v 2 H bi 4tbi beoi beov
50
t (14.2.17)
50% O v 80% iin
-e
H Pn,i Fybi tbi 2 H bi 4tbi beoi beov
B (14.2.18)
80% Ov 100% iin
Bindirmeli K-birleimlerinde kuvvet ynleri
ekilde gsterildiinin tersi ynde olabilir. Pn,i Fybi t bi 2 H bi 4tbi Bbi beov
(14.2.19)
10 Fy t
Bbi Bbi
beoi (14.2.20)
B t Fybi tbi
10 Fybjtbj
beov Bbi Bbi (14.2.21)
Bbj t bj Fybjtbj
i indisi stteki rg elemann, j indisi ise alttaki rg
elemann gstermektedir.
Fybj Abj
Pn,j Pn,i (14.2.22)
F A
ybi bi
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5a)
Balk elemannda balanan yzeyin basn etkisinde T-birleim, Y-birleim,ve X-birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.1.16)

Balk elemannda balanan yzeyin basn etkisinde olduu ara uzaklkl K-birleim iin
U
Qf 1.3 0.4 1.0 (14.2.23)
eff
eff Bb H b basnc rg eleman Bb H b cekme rg eleman / 4 B (14.2.24)

5
eop (14.2.25)

Pro M
U ro (14.1.6)
Fc Ag FcWe
205
K-birleimleri iin birleim dmerkezlii -0.55 e/D 0.25
Ara uzaklkl K- birleimleri, T-birleimleri, Y-
birleimleri, X-birleimleri iin balk elemanlarnn yerel B/t ve H/t 35
narinlii
Bindirmeli K- birleimleri iin balk elemanlarnn yerel
B/t 30 ve H/t 35
narinlii
ekme kuvveti etkisindeki rg elemanlarnn yerel
Bb /tb ve Hb /tb 35
narinlii
Ara uzaklkl K- birleimleri, T-birleimleri, Y-
E
birleimleri, X-birleimleri iin basn kuvveti etkisindeki Bb /tb ve Hb /tb 1.25
Fyb
rg elemanlarnn yerel narinlii
Bb /tb ve Hb /tb 35
Bindirmeli K- birleimleri iin basn kuvveti etkisindeki
E
rg elemanlarnn yerel narinlii Bb /tb ve Hb /tb 1.1
Fyb
T-birleimleri, Y-birleimleri, X-birleimleri ve bindirmeli

Bb /B ve Hb /B 0.25
K- birleimleri iin genilik oran
Enkesit oran 0.5 H /B 2.0 ve 0.5 Hb /Bb 2.0
Bindirmeli K- birleimleri iin Ov =lov / lp oran, % 25 Ov %100

rg eleman genilik ve et kalnl oran (i indisi stteki
rg elemann, j indisi ise alttaki rg elemann Bbi /Bbj 0.75 ve tbi /tbj 1.0
gstermektedir).

Ara uzaklkl K- birleimleri iin genilik oran Bb /B ve Hb /H 0.1 ve eff 0.35
50
g B 0.5 1 eff
K- birleimleri iin ara uzaklk oran
g tb basn tb ekme
K- birleimleri iin ara uzaklk
gmaks > e/H iin iki Y-birleimi olarak gznne
alnacaktr.
ki rg elemann kare olmas durumunda

rg eleman boyutu (Bb )kk eleman 0.63 (Bb)byk eleman
Akma gerilmesi Fy 360 MPa ve Fyb 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8 ve Fyb/Fub 0.8
206
TABLO 14.3.1 BORU PROFLLERN MOMENT AKTARAN BRLEMLERNN
MEVCUT ELME MOMENT DAYANIMLARI
Eilme Momenti Dayanm
Dzlemi iinde eilme momenti etkisindeki Balk elemannda plastikleme
T-birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi rg M n sin 5.39Fyt 2 0.5DbQf (14.3.1)
elemanlar
b
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
Db Kayma etkisinde akma (Zmbalama)

M
Db D 2t iin
t 1 3sin
M n 0.6 Fy tDb2 2 (14.3.2)
4sin
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
Dzlemi dnda eilme momenti etkisindeki Balk elemannda plastikleme

T- birleimi, Y- birleimi ve X-birleimi 3.0
rg elemanlar M n sin Fy t 2 Db Qf (14.3.3)
1 0.81
= 0.90 (YDKT) = 1.67 (GKT)
M
Db Kayma etkisinde akma (Zmbalama)
Db D 2t iin
tb 3 sin
M n 0.6 Fy tDb2 2 (14.3.4)
4sin
= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
t
Pro M ro
U (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Boru enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin en kk basn kuvveti etkisi altnda
kalan taraf iin belirlenecektir.
Balk elemann balanan yzeyinin ekme kuvveti etkisinde olduu birleim iin
Qf = 1.0 (14.1.5)
Balanan yzeyin basn kuvveti etkisinde olduu birleim iin
Qf 1.0 0.3U 1 U (14.1.6)
Eksenel kuvvet, dzlemi iinde ve dzlemi dnda eilme momenti veya bunlarn herhangi bileik etkileri
altnda olan T-birleimi, Y- birleimi ve X- birleimi rg elemanlar
Pr M r-ip M r-op
1.0 (14.3.5)
Pc M c-ip M c-op
Mc-ip : Dzlem ii mevcut eilme momenti dayanm, (= Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.1).
Mc-op : Dzlem d mevcut eilme momenti, (=Mn) veya (Mn / ), (Tablo 14.3.1).
Mr-ip :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli dzlem ii eilme momenti dayanm.
Mr-op :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli dzlem d eilme momenti dayanm.
Pc : Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (=Pn) veya (=Pn / ), (Tablo 14.2.1).
Pr-ip :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet dayanm.
207
T-birleimleri, Y-birleimleri iin balk elemanlarnn yerel D/t 50
narinlii
X-birleimleri iin balk elemanlarnn yerel narinlii D/t 40
rg elemanlarnn yerel narinlii Db /tb 50 ve Db /tb 0.05E/Fy
Genilik oran 0.2 < Db /D 1.0

Akma gerilmesi Fy 360 MPa Fyb 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8 Fyb/Fub 0.8
208
TABLO 14.3.2 KUTU PROFLLERN MOMENT AKTARAN BRLEMLERNN
MEVCUT ELME MOMENT DAYANIMLARI
Eilme Momenti Dayanm
Balk eleman kenar enkesit parasnda plastikleme,
Dzlemi iinde eilme momenti etkisindeki rg 0.85 iin
elemanlar, T- birleimi ve X-birleimi 1 1
b M n Fy t 2 H b Qf
2 1 1
tb
Bb (14.3-6)
= 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
M
Kutu profil cidarnda yerel akma, > 0.85 iin
2
M n 0.5Fy*t H b 5t (14.3-7)
t = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
H Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg

elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
B b
M n Fyb Wpb 1 eoi Bb H b tb (14.3-8)
Bb
M
T-birleimi iin = 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
mevcut deildir
Balk eleman cidarnda plastikleme, 0.85 iin
Dzlemi dnda eilme momenti etkisindeki
rg elemanlar, T- birleim ve X-birleimi 0.5 H b 1 2 BBb 1
M n Fy t 2 Q
Hb 1 1 f
(14.3-9)
tb
Bb = 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
M Kutu enkesitte yerel akma, > 0.85 iin

M n Fy*t B t H b 5t (14.3-10)
= 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle rg

t elemanlarnda yerel akma, > 0.85 iin
H 2
b
M n Fyb Wpb 0.5 1 eoi Bb2tb (14.3-11)
B Bb

= 0.95 (YDKT) = 1.58 (GKT)
Eit olmayan eksenel kuvvetler nedeniyle balk

elemannda enkesit arplmas
M n 2 Fy t H b t BHt B H (14.3-12)

= 1.00 (YDKT) = 1.50 (GKT)
209
TABLO 14.3.2 KUTU PROFLLERN MOMENT AKTARAN BRLEMLERNN
MEVCUT DAYANIMLARI (DEVAM)
Balk elemannn balanan yzeyinin ekme kuvveti etkisinde olduu birleim iin,
Qf = 1.0 (14.1.15)
U
Balk elemannn balanan yzeyinin basn kuvveti etkisinde olduu birleim iin, Qf 1.3 0.4 1.0

(14.1.16)
Pro M ro
U (14.1.6)
Fc Ag FcWe
Boru enkesitli elemanlarn gerekli dayanmlar, Pro ve Mro, birleimin en kk basn gerilmesi etkisi altnda
kalan ksm iin belirlenecektir.
* *
T-birleim iin Fy Fy ve X-birleim iin Fy 0.8Fy
10 Fy t
beoi Bb Bb (14.2.13)
B t Fyb tb
Eksenel kuvvet, dzlemi iinde ve dzlemi dnda eilme momenti veya bunlarn herhangi bileik etkileri
altnda olan T-birleimi, Y- birleimi ve X- birleimi rg elemanlar
Pr M r-ip M r-op
1.0 (14.3.13)
Pc M c-ip M c-op
Mc-ip : Dzlem ii mevcut eilme momenti dayanm, (= Mn) veya (=Mn / ), (Tablo 14.3.2).
Mc-op : Dzlem d mevcut eilme momenti, (=Mn) veya (Mn / ), (Tablo 14.3.2).
Mr-ip :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli dzlem ii eilme momenti dayanm.
Mr-op :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli dzlem d eilme momenti dayanm.
Pc : Mevcut eksenel kuvvet dayanm, (=Pn) veya (=Pn / ), (Tablo 14.2.2).
Pr-ip :YDKT veya GKT yk birleimleri iin gerekli eksenel kuvvet dayanm.
TABLO 14.3.2A TABLO 14.3.2NN UYGULAMA SINIRLARI

Balk eleman yerel narinlii B/t ve H/t 35
Bb /tb ve Hb /tb 35
rg eleman yerel narinlii Bb /tb ve Hb /tb 1.35 E / Fyb
Genilik oran Bb /B 0.25
Enkesit oran 0.5 Hb /Bb 2.0 ve 0.5 H/B 2.0

Akma gerilmesi Fy 360 MPa ve Fyb 360 MPa
Sneklik Fy/Fu 0.8 ve Fyb/Fub 0.8
210
TABLO 14.4.1 KUTU PROFLLERN BRLEMLERNDE ETKN KAYNAK
ZELLKLER
BirleimTipi Etkin Kaynak zellikleri
Eksenel yk etkisinde enine levhal T-birleimi ve X-
birleimi
10 Fy t
R le 2 Bp 2 Bp (14.4.4)
Bp B t Fyp tp
tp
le : Enine levhann her iki tarafndaki toplam etkin
kaynak uzunluu
H t
Eksenel yk ve eilme momenti etkisinde enine levhal

T-birleimi, Y-birleimi ve X-birleimi 2H b
le 2beoi (14.4.5)
tb Hb sin
M veya P 2
Bb tw H b H
Wip tw beoi b (14.4.6)
3 sin sin
A A t 3
H t t 3 Bb beoi
Wop tw b Bb w Bb2 w
H sin 3 Bb
B
M veya P (14.4.7)
T- ve Y- birleimi iin 10 Fy t
beoi B Bb (14.2.13)
mevcut deildir
B t Fyb tb b

A - A Kesiti > 0.85 veya > 50o iin beoi /2 2t olacaktr.

Hb
sin
beoi
2
rg elemanlar eksenel yk etkisinde ara uzaklkl K-

birleimleri 50o iin
Hb Bb tb Hb 2 H b 1.2t b
le 2 Bb 1.2t b (14.4.8)
sin
tb P P Bb
50o iin
g
A A t
2 H b 1.2tb
le Bb 1.2t b
+e H sin
(14.4.9)
B
H b-1.2tb 50o 60o iin le lineer interpolasyon ile
A-A Kesiti 4 nc
sin bulunabilir.
kenar
B b-1.2tb
211
TABLO 14.4.1 KUTU PROFLLERN BRLEMLERNDE ETKN KAYNAK
ZELLKLER(DEVAM)
BirleimTipi Etkin Kaynak zellikleri
rg eleman eksenel kuvvet etkisindeki stte kalan rg eleman iin etkin kaynak zellikleri
bindirmeli K-birleimi (tm boyutlar stteki rg eleman, i, iin verilmektedir)
bj Bbj tb H bi %25 Ov < %50 iin

2Ov O H O H bi
tb P
j i
P
Bbi le,i 1 v bi v beoi beov
50 100 sin i 100 sin i j

j A i t (14.4.10)
A
-e %50 Ov < %80 iin
H
B
O H O H bi
le,i 2 1 v bi v beoi beov
100 sin i 100 sin i j

Bindirmeli K-birleimlerinde kuvvet (14.4.11)
ynleri ekilde gsterildiinin tersi %50 Ov < %80 iin
ynde olabilir.
O H O H bi
A-A Kesiti bj le,i 2 1 v bi v Bbi beov
sin j 100 sin i 100 sin i j

(14.4.12)
beoj
2
10 Fy t
beoi Bbi Bbi (14.2.20)
H bj - 1.2tbj B t Fybi tbi
sin j
10 Fybjt bj
beov Bbi Bbi (14.2.21)
Bbj t bj Fybjtbi
Bbi /Bb > 0.85 veya i > 50o iin beoi / 22t olacaktr.
Bbi /Bb > 0.85 veya (180-i-j) > 50o iin beov /2 2tbj olacaktr.
i indisi stte kalan rg elemann ve j ise altta kalan eleman

tanmlamaktadr.
2 H bj
le,j 2beoj (14.4.13)
sin j
10 Fy t
beoj Bbj Bbj (14.4.14)
B t Fybjtbj
Bbj /B > 0.85 veya j > 50o iin
le,j 2 H j 1.2tbj / sin j
212
BLM 15 KULLANILABLRLK SINIR DURUMLARI N
TASARIM
Bu blm, elik yap sistemlerinin kullanlabilirlik snr durumlar iin tasarmna ynelik
koullar kapsamaktadr.
15.1 Genel Esaslar ve Yk Birleimleri
15.2 Dey Yerdeitirme (Sehim) Kontrolleri
15.3 Yatay Yerdeitirme Kontrolleri
15.4 Dey Titreim Kontrolleri
15.5 Rzgar Etkisi Altnda Konfor Kontrolleri
15.6 Scaklk Deimelerinden Kaynaklanan Yerdeitirmeler
15.1 GENEL ESASLAR VE YK BRLEMLER
Kullanlabilirlik, ngrlen normal kullanm koullar ve ykleri altnda, yapnn kendisinden

beklenen fonksiyonlar yerine getirmesi, d grnmnn ve evresel etkilere kar
dayankllnn korunmas, yapsal olmayan elemanlarn olumsuz etkilenmemesi,
kullanclarn konforunun salanmas gibi durumlarn tm olarak tanmlanr. Yap sistemi,
d etkiler altnda yeterli bir dayanm, rijitlik ve stabiliteye sahip olacak ekilde
tasarlanmasnn yannda, kullanlabilirlik snr durumlar iin de kontrol edilecektir.
Kullanlabilirlik snr durumlar, ngrlen belirli yk birleimleri altnda, yap sisteminin
yerdeitirme ve ivme gibi davran byklklerine ait snrlar ile tanmlanr.
G sabit ykleri, Q hareketli ykleri, S kar yklerini ve W rzgar yklerini gstermek zere,
kullanlabilirlik snr durumlarnn kontrol edildii yk birleimleri aada sralanmtr.
(1) G+Q
(2) G + 0.5 S
(3) G + 0.5 Q
(4) G + 0.5 Q + W
Not:
(a) Sabit ykler ve ksa sreli hareketli ykler veya kar ykleri altndaki dey
yerdeitirme kontrollerinde (1) ve (2) numaral yk birleimleri gznne alnacaktr.
(b) Sabit ykler ve uzun sreli hareketli yklerin altnda, elik-betonarme kompozit
elemanlarda rtre ve snme etkilerini de kapsayan dey yerdeitirme kontrollerinde (3)
numaral yk birleimi uygulanacaktr.
(c) Yapsal olmayan elemanlar etkileyen dey yerdeitirme kontrollerinde, G sabit
yklerinin sz konusu yapsal elemann inasndan sonra etkiyen blm gznne
alnacaktr.
(d) Yatay yerdeitirme kontrollerinde (4) numaral ykleme esas alnacaktr.
213
15.2 DEY YERDETRME (SEHM) KONTROLLER
Yapsal olmayan elemanlarn hasar grmemesi, fonksiyonlarnn olumsuz etkilenmemesi,

ikinci mertebe etkilerinin ar deerler almamas ve gz gvenliinin bozulmamas iin,
dey yerdeitirmelerin snrlandrlmas gerekmektedir.
Hareketli yklerden oluan dey yerdeitirmelerin (sehimlerin) akla oran, kat
demelerinde 1/360, at demelerinde 1/240 snr deerini amayacaktr.
Sabit ykler ve hareketli ykler (kar ykleri) altnda, Blm 15.1 de verilen ilgili yk
birleimleri ve notlar gznnde tutularak hesaplanan toplam dey yerdeitirmelerin
akla oran 1/300 snr deerini amayacaktr. Konsol elemanlarda dey yerdeitirmenin
konsol boyuna oran 1/150 snr deerini amamaldr.
st geit kprleri ve kren yollar gibi sistemlerde, toplam dey yerdeitirmelerin akla
oran daha kk deerler almaktadr.
15.3 YATAY YERDETRME KONTROLLER
zellikle rzgar yklerinin etkin olduu yk birleimleri (Blm 15.1 e baknz) altnda
cephe kaplamalarnn ve yapsal olmayan blme duvarlarnn hasar grmemesi ve
fonksiyonlarnn olumsuz etkilenmemesi iin yatay yerdeitirmelerin snrlandrlmas
gerekmektedir.
Yatay yerdeitirmelerin snr deerleri, binann trne ve cephe kaplamalar ile blme
duvarlarnn cinsine bal olarak deiebilir. Bununla beraber bina tr sistemlerde, genel
olarak, greli kat telemesinin (ardk iki katn yatay yerdeitirmeleri farknn kat
yksekliine oran) 1/400 snr deerini amamas gerekmektedir.
15.4 DEY TTREM KONTROLLER
elik ve elik-betonarme kompozit deme sistemlerinde, dey hareketli ykler altnda

titreim hesaplarnn ve konfor kontrollerinin yaplmas gerekli olmaktadr.
Deme titreimlerinin deerlendirilmesinde nemli kriterler dey titreim ivmesi ve deme
sisteminin doal titreim frekansdr.
Dey titreim ivmesinin snr deerleri, yap elemannn kullanm koullarna (konutlar,
ofisler, alveri merkezleri, bina ii ve d yrme yollar vb.) bal olarak 0.005g0.05g
arasnda deimektedir.
Deme sistemlerinin n boyutlandrmasnda yararlanmak zere, deme sisteminin doal
titreim frekansnn yaklak deeri
18
f (15.1)

denklemi ile hesaplanabilir.
g : Yerekimi ivmesi.
f : Deme sisteminin doal titreim frekans, (Hz).
: Sabit dey ykler ve hareketli yklerin 0.5 katndan oluan dey yerdeitirme, (mm).
214
Bu ekilde hesaplanan yaklak frekansn snr deerleri, deme sisteminin kullanm
koullarna bal olarak deimektedir.
Titreim kontrolleri iin bavurulabilecek yaynlar Ek-4 nerilen Kaynaklar blmnde
verilmitir.
15.5 RZGAR ETKS ALTINDA KONFOR KONTROLLER
Rzgardan kaynaklanan titreim hareketlerinin bina kullanclar tarafndan alglanmasnn

douraca olas rahatszlklarn belirlenmesi ve buna kar nlem alnmas amacyla, konfor
kontrollerinin yaplmas gerekmektedir.
Rzgar kaynakl titreim hareketlerinin alglanmasdaki etkenler arasnda, rzgar etkilerinden
oluan maksimum yatay yerdeitirme, hz, ivme ve ivme deiimi byklkleri
bulunmaktadr. Bununla beraber, rzgar etkilerine kar konfor kontrollerinde standart bir
kriter olarak, zellikle rzgar tneli testi ile llebilen titreim ivmesi bykl
kullanlmaktadr.
Bir yap sisteminde rzgar kaynakl titreimlerin alglanma dzeyi, rzgarn zelliklerinin
yannda, eitli yapsal etkenlere de baldr. Bunlarn banda tayc sistemin doal titreim
periyotlar ile snm oran gelmektedir. Rzgar etkileri, zellikle narin yksek yaplarda
kullanc konforu asndan gznne alnmaldr.
15.6 - SICAKLIK DEMELERNDEN OLUAN YERDETRMELER
Scaklk deimesi ve benzeri etkenlerden oluan genleme ve daralma yerdeitirmelerinin

yapnn kullanlmasn olumsuz etkilememesi iin gerekli nlemler alnmaldr. Bu etkilere
kar, binada uygun aralklarla, yeterli sayda ve boyutlarda genleme derzleri tekil edilerek
deme, cephe ve at kaplamalarnn hasar grmemesi ve fonksiyonlarn aksatmamas
salanmaldr.
Genleme derzlerinin konumlar, aralklar ve boyutlar (genilikleri) eitli etkenlere bal
olarak belirlenecektir. Bunlarn balcalar aada sralanmtr.
(a) Binann mr boyunca etkilenecei en byk pozitif ve negatif scaklk deiimlerinin
(maksimum ve minimum scaklk ile binann inas srasndaki ortam scakl arasndaki
farklar) deerleri.
(b) Binann plandaki eklinin U, L ve T gibi, farkl dorultudaki blmlerden olumas.
(c) Binann veya farkl dorultulardaki blmlerinin uzunluklar.
(d) Gznne alnan scaklk deimesi dorultusunda, yap tayc sisteminin belirli
blgelerinde dey apraz sistemi gibi rijit elemanlarn bulunmas.
215
BLM 16 ELEMANLARDA STABLTE BALANTILARI
Eksenel basn kuvveti etkisindeki kolonlarn, eilme momenti etkisindeki kirilerin ve
eksenel basn kuvveti ve eilme momentinin ortak etkisi altndaki elemanlarn olas yanal
yerdeitirmesinin ve/veya burulmasnn nlenmesi amacyla u ve ara noktalarna uygulanan
stabilite balant elemanlar iin gerekli minimum dayanm ve rijitlik, bu blmde belirtilen
kurallara gre belirlenecektir. aprazl ereve sistemlerinin stabilite koullar iin Blm 6
da verilen kurallar uygulanacaktr.
16.1 Genel Esaslar
16.2 Kolonlarda Stabilite Balantlar
16.3 Kirilerde Stabilite Balantlar
16.4 Eilme Momenti ve Eksenel Kuvvetin Ortak Etkisindeki Elemanlarda Stabilite
Balantlar
16.1 GENEL ESASLAR
Eksenel basn kuvveti, eilme momenti ve eksenel basn kuvveti ile eilme momentinin
ortak etkisi altndaki elemanlarda, olas yanal yerdeitirmenin ve/veya burulmann nlenmesi
amacyla, u ve ara noktalarna uygulanan stabilite balant elemanlar Blm 16.2, 16.3 ve
16.4 e uygun olarak belirlenen dayanm ve rijitlie sahip olacaktr.
Eksenel basn kuvveti, eilme momenti veya eksenel basn kuvveti ile eilme momentinin
ortak etkisi altndaki elemanlarn tasarmnda burkulma boyu, Lbr, nin (genel burkulma
durumu iin Lc ve yanal burulmal burkulma durumu iin Lb) eleman uzunluu boyunca u ve
ara stabilite balantlar ile desteklenen (yanal yerdeitirmenin ve/veya burulmann
nlendii) noktalar arasndaki uzakla eit alnmasna, (K=1.0), stabilite balant
elemanlarnn Blm 16.2, 16.3 ve 16.4 de verilen kurallara uygun olarak tasarlanmas koulu
ile izin verilir.
Bir stabilite balants birden fazla eleman iin kullanldnda, stabilite balants
elemanlarnn dayanm ve rijitlii, destekledii tm elemanlar iin hesaplanan gerekli
dayanm ve rijitliklerin toplam olarak alnacaktr. Stabilite eleman ile salanan rijitlik,
birleim detaylarnn rijitlii azaltc etkileri de gznne alnarak deerlendirilecektir.
Stabilite balants elemanlarnn ve birleimlerinin mevcut dayanm (YDKT iin tasarm
dayanm veya GKT iin gvenli dayanm), daha kk bir deer kullanlmas bilimsel bir
yntemle kantlanmad srece, gerekli dayanm ve rijitlikten az olmayacaktr.
16.2 KOLONLARDA STABLTE BALANTILARI
Kolonlarn u ve ara noktalarnn yanal yerdeitirmesinin, kolon ykseklii boyunca aprazl

yanal stabilite balants veya noktasal yanal stabilite balants kullanlarak nlenmesi
salanabilir, (ekil 16.1).
216
P P P P
K=1.0
A C
L L
B D
dikme
apraz
P P P P
aprazl Yanal Stabilite Balants Noktasal Yanal Stabilite Balants
ekil 16.1 Kolon stabilite balantlar

16.2.1 aprazl Yanal Stabilite Balants
aprazl (panel) yanal stabilite balants bu blme uygun olarak belirlenen dayanm ve
rijitlie sahip olacaktr. aprazl stabilite balant elemanlarnn kolona birleimi, noktasal
stabilite balants iin Blm 16.2.2 de verilen dayanma sahip olacaktr.
Kolonun boyuna eksenine dik dorultuda, stabilite sisteminin gerekli kesme kuvveti dayanm,
Vbr, Denk.(16.1) ve gerekli kayma rijitlii, br, Denk.(16.2) ile belirlenecektir.
Vbr 0.005 Pr (16.1)
2 P P
br r (YDKT) veya br 2 r (GKT) (16.2)
Lbr Lbr
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Lbr : aprazl stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kolon uzunluu.
Pr : Gznne alnan aprazl stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalar
arasndaki kolon uzunluu iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli
eksenel basn kuvveti dayanm.
16.2.2 Noktasal Yanal Stabilite Balants
Kolon ularnda ve ara noktalarnda yanal yerdeitirmenin nlenmesi amacyla kullanlan
noktasal stabilite elemannn kolonun boyuna eksenine dik dorultuda gerekli dayanm, Pbr,
Denk.(16.3) ve gerekli rijitlii, br, Denk.(16.4) ile belirlenecektir.
Pbr 0.01Pr (16.3)
8 P P
br r (YDKT) veya br 8 r (GKT) (16.4)
Lbr Lbr
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
217
Lbr : Noktasal stabilite balant elemanlarnn kolona birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kolon uzunluu.
Pr : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kolon uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eksenel
kuvvet dayanmlarnn by.
Noktasal stabilite eleman tarafndan desteklenen noktann her iki tarafndaki kolon
blmlerinin farkl Pr/Lbr deerine sahip olmas durumunda, stabilite balantsnn gerekli
rijitliinin belirlenmesinde byk olan deer esas alnacaktr.
16.3 KRLERDE STABLTE BALANTILARI
Mesnet noktalarnda kirilerin boyuna eksenleri etrafnda dnmesi nlenecektir. Gerekli

dayanm ve rijitlie sahip yanal stabilite balants, burulma stabilite balants veya ikisinin
birlikte kullanld noktalarda, kiri st ve alt balklarnn greli yerdeitirmesinin (kesitin
arplmasnn) nlendii varsaylr. ift erilikli eilme etkisindeki elemanlarda bkm
noktas (moment sfr noktas), bu noktann yanal yerdeitirmesi stabilite balantsyla
nlenmedii srece, desteklenen bir nokta olarak gznne alnamaz.
Simetri dzleminde eilme momenti etkisindeki ift veya tek simetri eksenli I-enkesitli
elemanlarn stabilite balantlar bu blmde verilen kurallar ile uyumlu olarak
boyutlandrlacaktr.
Kiri ara noktalarnn yanal yerdeitirmesi ve/veya burulmasnn, kiri akl boyunca
yanal stabilite balants ve/veya burulma stabilite balants kullanlarak nlenmesi
salanabilir, (ekil 16.2).
rijit destek
Lb Lb
aprazl stabilite
balants
noktasal stabilite
balant noktasal stabilite
balants
Yanal Stabilite Balants Burulma Stabilite Balants
ekil 16.2 Kiri stabilite balantlar

16.3.1 Yanal Stabilite Balantlar
Yanal stabilite balantlar, aada verilen durumlarn dnda, dolu gvdeli kiriin basn
balna veya kafes kiriin eksenel basn kuvveti etkisindeki balk elemanna
uygulanacaktr.
218
(a) Dolu gvdeli konsol kiriler veya konsol kafes kirilerin ucunda, yanal stabilite balants
ekme etkisindeki bala uygulanacaktr.
(b) ift erilikli eilme etkisindeki dolu gvdeli konsol kiriler veya konsol kafes kirilerde
stabilite balants, bkm noktasna en yakn noktada her iki balkta da tekil
edilecektir.
(c) Yanal stabilite balantlarnn, burulma stabilite balants ile birlikte kullanlmas halinde,
kiri enkesit ykseklii boyunca herhangi bir seviyede uygulanmasna izin verilmektedir.
Yanal stabilite balantlar, apraz stabilite balantlar veya noktasal stabilite balantlar
eklinde uygulanabilir.
16.3.1.1 aprazl Stabilite Balants
aprazl stabilite balantlarnn dayanm ve rijitlikleri, bu blmde verilen kurallara uygun
olarak belirlenecektir. aprazl stabilite balant elemanlarnn kirie birleimi, noktasal
stabilite balants iin Blm 16.3.1.2 de verilen dayanma sahip olacaktr. Stabilite balant
sisteminin gerekli dayanm, Vbr, Denk.(16.5) ve gerekli rijitlii, br Denk.(16.6) ile
belirlenecektir.
M C
Vbr 0.01 r d (16.5)
ho
1 4M r Cd 4M r Cd
br (YDKT) veya br (GKT) (16.6)
Lbr ho Lbr ho
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
Cd = 2.0 (ift erilikli eilme etkisinde olan kirilerde bkm noktasna uygulanan stabilite
balants iin)
= 1.0 (dier durumlarda)
Lbr : aprazl stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kiri uzunluu.
Mr : Desteklenen noktalar arasndaki kiri uzunluu iin, YDKT veya GKT yk
birleimleri ile belirlenen gerekli eilme momenti dayanm.
ho : Balklarn arlk merkezleri arasndaki uzaklk, (= d tf).
Kiriin noktasal stabilite balantsnn kiri aklna dik dorultuda gerekli dayanm, Pbr,
Denk.(16.7) ve gerekli rijitlii, br, Denk.(16.8) ile belirlenecektir.
M C
Pbr 0.02 r d (16.7)
ho
1 10M r Cd 10M r Cd
br (YDKT) veya br (GKT) (16.8)
Lbr ho Lbr ho
= 0.75 (YDKT) veya = 2.00 (GKT)
219
Cd = 2.0 (ift erilikli eilme etkisinde olan kirilerde bkm noktasna uygulanan stabilite
balants iin)
= 1.0 (dier durumlarda)
Lbr :Noktasal stabilite balant elemanlarnn kirie birletii noktalar arasndaki,
desteklenmeyen kiri uzunluu.
Mr : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eilme
momenti dayanmlarnn by.
Noktasal stabilite eleman tarafndan desteklenen noktann her iki tarafndaki kiri
blmlerinin farkl Mr/Lbr deerine sahip olmas durumunda, stabilite balantsnn gerekli
rijitliinin belirlenmesinde byk olan deer esas alnacaktr.
16.3.2 Burulma Stabilite Balantlar
Kiri burulma stabilite balantlarnn basn balna yakn uygulanmasna gerek
olmakszn, kiri boyunca herhangi bir kesitte uygulanmasna izin verilmektedir.
Burulma stabilite balantlar, noktasal stabilite balants ve srekli stabilite balants
olarak uygulanabilir.
Burulma noktasal stabilite balant elemanlar olarak, kirilerin alt ve st balklar arasnda
tekil edilen apraz sistem elemanlar veya kiriler arasnda rijit birleimli I- ve U-enkesitli
elemanlar kullanlabilir.
Kiriin noktasal stabilite balantsnn gerekli dayanm, M br, Denk.(16.9) ve gerekli rijitlii,
br, Denk.(16.10) ile belirlenecektir.
M br 0.02 M r (16.9)
T
br (16.10)
T
1
sec
Denk.(16.10) da, stabilite balants sisteminin tm iin gerekli rijitlik, T, Denk.(16.11) ve
gvde arplma rijitlii, sec, ise Denk.(16.12) ile hesaplanacaktr.
2 2
1 2.4 L M r 2.4 L M r
T (YDKT) veya T (GKT) (16.11)
nEI yef Cb nEI yef Cb
= 0.75 (YDKT) veya = 3.00 (GKT)
3.3E 1.5hotw3 tst bs3
sec (16.12)
ho 12 12
Denk.(16.11), kiri boyunca desteklenen noktalar arasndaki uzakln yaklak olarak eit
olduu varsaymna dayandndan, bu durumun salanamamas halinde burulma stabilite
balantsnn rijitlii Blm 16.1 e gre deerlendirilecektir.
220
Burulma stabilite balants olarak, kirilerin alt ve st balklar arasnda apraz sistem tekil
edildiinde veya kiriler arasnda yaklak olarak kiri ykseklii boyunca diyafram
oluturulduunda, sec deeri sonsuz olduundan br = T alnabilir.
Iyef : Basn balnn y-ekseni etrafndaki etkin atalet momenti.
= Iyc + (t/c)Iyt
Iyc : Basn balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
Iyt : ekme balnn y-ekseni etrafndaki atalet momenti.
L : Kiri akl.
Mr : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin, YDKT veya GKT yk birleimleri ile belirlenen gerekli eilme
momenti dayanmlarnn by.
Mr/Cb : Noktasal stabilite balant sistemi tarafndan desteklenen noktalarn her iki tarafndaki
kiri uzunluklar iin hesaplanan ve Cb moment dzeltme katsays ile blnen, gerekli
eilme momenti dayanmlarnn by.
bs : Bir enkesitteki rijitlik levhas/levhalarnn toplam genilii.
ho : Balklarn arlk merkezleri arasndaki uzaklk.
c : En d basn lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
n : Kiri akl boyunca kullanlan noktasal stabilite balants says.
t : En d ekme lifinin plastik tarafsz eksene uzakl.
tw : Kiri gvde kalnl.
tst : Gvde rijitlik levhas kalnl.
T : Stabilite balants sisteminin tm iin gerekli rijitlik.
sec : Gvde enine rijitlik levhalarnn etkisini ieren, gvde arplma rijitlii.
sec < T olduunda, Denk.(16.10) negatif olacaktr. Bu durum, gvdenin yetersiz burulma
rijitlii nedeniyle, kiri burulma stabilite balantsnn etkin olmayacan gstermektedir.
Gvde rijitlik levhas, burulma stabilite balants ile desteklenen kiriin tm gvde
ykseklii boyunca devam ettirilecektir. Ayrca, stabilite balantsnn kiri balna
birletii durumda, bu rijitlik levhas bala da birletirilecektir.
Burulma stabilite balantsnn bala birlememesi halinde, rijitlik levhasnn balktan 4tw
kadar uzakta bitirilmesine izin verilmektedir.
16.3.2.2 Srekli Stabilite Balants
Srekli stabilite balantsnn dayanm ve rijitlii, aada belirtilen hususlar gznnde
tutularak Denk.(16.9) ve Denk.(16.10) ile belirlenecektir.
(a) Kiri birim uzunluu iin srekli stabilite balantsnn gerekli eilme momenti dayanm,
Denk.(16.9) ile hesaplanan deerin Lbr, ye blnmesiyle elde edilecektir.
Burada, Mr, kiri aklndaki en byk eilme momenti, Lbr ise mevcut eilme dayanmnn
belirlendii en byk desteklenmeyen snr uzunluk olarak alnacaktr.
221
(b) Birim uzunluk iin stabilite balantsnn gerekli rijitlii, (L/n=1.0) alnarak Denk.(16.10)
ve Denk.(16.11) ile belirlenecektir.
(c) Gvde arplma rijitlii, sec, aada verilen Denk.(16.13) ile hesaplanacaktr.
3.3Etw3
sec (16.13)
12ho
16.3.3 Yanal ve Burulma Stabilite Balantlarnn Birlikte Kullanm
Kirite noktasal burulma stabilite balants ile birlikte, eilmenin basn bileeni etkisindeki
balnda apraz veya noktasal yanal stabilite balants kullanldnda, gerekli burulma ve
yanal stabilite balantlarnn rijitlikleri iin Blm 16.3.1 ve Blm 16.3.2 de verilen
deerlerin, Denk.(16.14) salanacak ekilde azaltlmasna izin verilmektedir.
Tbr Lbr
1.0 (16.14)
Tbro Lbro
Tbro : Burulma stabilite balants iin Denk.(16.10) ile verilen gerekli rijitlik.
Lbo : apraz stabilite balants iin Denk.(16.6) veya noktasal stabilite balants iin
Denk.(16.8) ile verilen gerekli rijitlik.
Tbr : Burulma stabilite balants ile salanan rijitlik.
Lbr : Yanal stabilite balants ile salanan rijitlik.
Eilmenin ekme bileeni etkisindeki kiri balnda, noktasal burulma stabilite balants ile
birlikte apraz veya noktasal yanal stabilite balants kullanldnda, Denk.(16.14) n
salanmasnn yannda, gerekli burulma rijitlii, pbroho2 veya Tbro deerlerinin kne eit
veya daha byk olacaktr.
pbro : Burulma stabilite elemanlarnn balant noktalar arasndaki desteklenmeyen uzunluk
kullanlarak Denk.(16.8) ile verilen, yanal stabilite balants iin gerekli rijitlik.
ho : Balk arlk merkezleri arasndaki uzaklk.
Yanal ve burulma stabilite balantlarnn gerekli dayanmlar Blm 16.3.1 ve Blm 16.3.2
de verilen esaslara gre belirlenecektir.
16.4 ELME MOMENT VE EKSENEL KUVVET ETKSNDEK

ELEMANLARDA STABLTE BALANTILARI
Simetri dzleminde eilme momenti ve eksenel kuvvet etkisinde olan elemanlarn stabilite
balantlarnn tasarm bu blmde belirtilen kurallara gre yaplacaktr.
Eilme momenti ve eksenel kuvvet etkisindeki elemanlarn stabilitesi, yanal stabilite
balantlar ile burulma stabilite balantlarnn birlikte kullanm ile, aadaki koullar
gznne alnarak salanacaktr.
(a) Yanal stabilite balantsnn gerekli rijitlii, gerekli eleman eksenel kuvvet dayanm, Pr,
gznne alnarak, apraz stabilite balants kullanld durumda Denk.(16.2) veya
noktasal stabilite balants kullanld durumda Denk.(16.4) ile belirlenecektir.
Denk.(16.4) te, Lbr, desteklenmeyen uzunluk olarak alnacaktr.
222
(b) Burulma stabilite balantsnn gerekli eilme rijitlii, Denk.16.11 de (Mr / Cb) yerine,
(Mr / Cb + Prho / 2) edeer moment deeri kullanlarak Denk.(16.10) ile belirlenecektir.
Burada, Pr, desteklenen elemandaki eksenel kuvveti ve ho, enkesitin balk elemanlarnn
arlk merkezleri arasndaki uzakl gstermektedir.
(c) Yanal stabilite balants gerekli dayanm, gerekli eleman eksenel kuvvet dayanm, Pr,
gznne alnarak, apraz stabilite balants kullanld durumda Denk.(16.1) veya
noktasal stabilite balants kullanld durumda Denk.(16.3) ile belirlenecektir.
(d) Burulma stabilite balants gerekli eilme dayanm, (Mr + Prho / 2) edeer moment
deeri kullanlarak Denk.(16.9) ile belirlenecektir. Burada, Pr, desteklenen elemandaki
eksenel kuvveti gstermektedir.
Eleman uzunluu boyunca, eilme momentinin basn bileeni etkisindeki baln tek yanal
stabilite balants ile desteklendii, eilme momenti ve eksenel kuvvet etkisindeki
elemanlarda aadaki koullar uygulanacaktr.
(a) apraz stabilite balants kullanldnda, dier baln eleman uzunluu boyunca
eksenel kuvvet ve eilme momenti ile belirlenen net ekme kuvveti etkisinde olduu
durumda, apraz stabilite balants gerekli rijitlii, (Pr/2) edeer eksenel kuvvet deeri
kullanlarak Denk.(16.2) ve gerekli eilme momenti dayanm, Mr, kullanlarak
Denk.(16.6) ile belirlenen deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr. Stabilite
balantsnn gerekli dayanm (Pr/2) edeer eksenel kuvvet deeri kullanlarak
Denk.(16.1) ve gerekli moment dayanm, Mr, kullanlarak Denk.(16.5) ile belirlenen
deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr.
(b) apraz stabilite balants kullanldnda, dier baln eleman uzunluu boyunca
herhangi bir blgede eksenel kuvvet ve eilme momentinden belirlenen net basn
kuvveti etkisinde olduu durumda, stabilite balants gerekli rijitlii, (2Pr) edeer
eksenel kuvvet deeri kullanlarak Denk.(16.2) ve gerekli eilme momenti dayanm, Mr,
kullanlarak Denk.(16.6) ile belirlenen deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr.
Stabilite balantsnn gerekli dayanm (2Pr) edeer eksenel kuvvet deeri kullanlarak
Denk.(16.1) ve gerekli eilme momenti dayanm, Mr, kullanlarak Denk.(16.5) ile
belirlenen deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr.
(c) Noktasal stabilite balants kullanldnda, dier baln eleman uzunluu boyunca
eksenel kuvvet ve eilme momenti ile belirlenen net ekme kuvveti etkisinde olduu
durumda, noktasal stabilite balants gerekli rijitlii, (Pr/2) edeer eksenel kuvvet deeri
Denk.(16.8) ile belirlenen deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr.
Denk.(16.4) ve Denk.(16.8) de, Lbr, desteklenmeyen uzunluk olarak alnacaktr.
Stabilite balantsnn gerekli dayanm (Pr/2) edeer eksenel kuvvet deeri kullanlarak
Denk.(16.3) ve gerekli eilme momenti dayanm, Mr, kullanlarak Denk.(16.7) ile belirlenen
(d) Noktasal stabilite balants kullanldnda, dier baln eleman uzunluu boyunca
eksenel kuvvet ve eilme momenti ile belirlenen net basn kuvveti etkisinde olduu
durumda, noktasal stabilite balants gerekli rijitlii, (2Pr) edeer eksenel kuvvet deeri
Denk.(16.8) ile belirlenen deerlerin toplam eklinde hesaplanacaktr.
Denk.(16.4) ve Denk.(16.8) de, Lbr, desteklenmeyen uzunluk olarak alnacaktr.
223
Stabilite balantsnn gerekli dayanm (2Pr) edeer eksenel kuvvet deeri kullanlarak
Denk.(16.3) ve gerekli eilme momenti dayanm, Mr, kullanlarak Denk.(16.7) ile belirlenen
Burada tanmlanan balantlarn dnda, daha genel stabilite balantlar iin gerekli dayanm
ve rijitlik deerleri burkulma analizi veya dier bilimsel bir yntemle belirlenecektir.
224
EK 1 SU BRKMES ETKS
Bu blm, at sisteminin su birikmesi etkisine kar yeterli dayanm ve rijitlie sahip olmas
iin gerekli koullar kapsamaktadr.
at yzeyinde su birikmesine kar yeterli nlemlerin alnmamas durumunda; su birikmesi
tehlikesine kar at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu analiz yntemleri
kullanlarak gsterilmelidir.
Gvenli tarafta kalan bir yaklamla, at tayc sistemi iin aada verilen koullarn
salanmas durumunda, at sisteminin yeterli dayanm ve rijitlie sahip olduu kabul
edilebilir.
Cp 0.9Cs 0.25 (Ek 1.1)
I d 3940 S 4 (Ek 1.2)

504Ls L4p
Cp (Ek 1.3)
Ip
504SL4s
Cs (Ek 1.4)
Is
Id : kincil elemanlara mesnetlenen elik at kaplamas enkesitinin 1 metre geniliinin
atalet momenti.
Ip : Ana elemanlarn atalet momenti.
Is : kincil elemanlarn atalet momenti.
Lp : Ana elemann uzunluu.
Ls : kincil elemann uzunluu.
S : kincil elemanlarn ara uzaklklar.
Ana ve / veya ikincil tayc elemanlarn kafes kiri sisteminde tekil edilmesi halinde,
Denk.(Ek 1.4)te, Is atalet momenti %15 azaltlarak kullanlacaktr.
225
EK 2 YORULMA ETKS
Bu blm, yapsal elemanlarda ve birleimlerde atlak oluumuna ve bunu izleyen gmeye
neden olabilecek, elastik snrn almad, yeteri byklkte ve sayda tekrarlanan
gerilmelerin oluturduu yorulma etkilerini kapsamaktadr. Tekrarl ykler etkisindeki yapsal
elemanlar ve birleimler yorulma etkileri gznne alnarak kontrol edilecektir.
EK 2.1 Genel Esaslar
EK 2.2 Maksimum Gerilme ve Gerilme Aralnn Hesaplanmas
EK 2.3 Elemanlar ve Kaynakl Birleimlerde Yorulma
EK 2.4 Bulonlu Birleimlerde Yorulma
EK 2.1 GENEL ESASLAR
Yorulma etkileri altnda kontrollerde, ykler yk katsaylar ile arttrlmayacaktr. letme

ykleri altnda oluacak gerilme 0.66Fy deerinden kk olmaldr.
Tekrarl iletme yklerinin uygulanmas veya kaldrlmas esnasnda oluan gerilmedeki
deiim miktar gerilme aral olarak adlandrlr. Basntan ekmeye geen gerilme
deiimlerinde gerilme aral, en byk ekme ve basn gerilmelerin mutlak deerlerinin
toplam alnarak hesaplanr. Kayma gerilmesi halinde ise gerilme aral, verilen noktada
birbirine ters ynde oluan en byk kayma gerilmelerinin mutlak deerlerinin toplamdr.
Gerilme aral atlak balangc olasl olan noktalarda hesaplanmaldr.
Tam nfuziyetli kt kaynakl birleimlerde Denk.(Ek 2.1) ile hesaplanan gvenli gerilme
aral, TS EN ISO 17640 veya TS EN ISO 17636-1 kabul kriterlerine uygun olarak tekil
edilen ve ultrasonik veya radyografik olarak muayene edilen birleimlere uygulanmaktadr.
Aadaki durumlarda yorulma dayanm kontrolnn yaplmasna gerek yoktur.
(a) Tekrarlanan hareketli ykler iin hesaplanan gerilme aralnn Tablo Ek 2.1 de verilen
gvenli gerilme aral eik deeri, FTHden kk olduu durumlar.
(b) Profil veya levhalardan oluan elemanlarda gerilme tekrar saysnn 20000den az olduu
durumlar.
(c) Bina tr yaplarda rzgar yk etkisindeki boru veya kutu enkesitli elemanlar.
Bu blmde verilen kurallar normal atmosfer koullar etkisindeki elemanlar veya korozyona
kar gerekli nlemlerin alnd elemanlar iin uygulanabilir.
Bu blmde verilen kurallar 150C den dk scakla maruz kalan yaplar iin geerlidir.
EK 2.2 MAKSMUM GERLMENN VE GERLME ARALIININ HESAPLANMASI
Gerilmeler dorusal-elastik teoriye gre hesaplanmaldr. Geometrideki sreksizliklerden

dolay meydana gelen gerilme ylmalar hesaba katlmamaldr.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki bulonlarda ve di alm ankraj ubuklarnda hesaplanan
gerilmeler, birleim levhasnn ekildeitirmesi nedeniyle oluabilecek kaldrma kuvveti
etkisini de iermelidir.
226
Bulonlu ve kaynakl birleimler eleman simetri eksenlerine gre dmerkezlik etkisi
oluturmayacak ekilde tekil edilmelidir. Aksi durumda, dmerkezlikten oluan gerilmeler
de gerilme aral hesabna katlmaldr.
Eksenel ekme kuvveti etkisindeki korniyerde, kaynaklarn arlk merkezinin korniyer
arlk merkezi ile korniyerin balanan kolunun arlk merkezi arasnda olmas durumunda
dmerkezlik etkileri terkedilebilir. Bu koulun salanamad durumda, gerilme aral
hesaplarna dmerkezlikten oluan gerilmelerin de katlmas gerekmektedir.
EK 2.3 KAYNAKLI BRLEMLERDE VE ELEMANLARDA YORULMA
Kaynakl birleimlerde ve elemanlarn kaynaklardan uzak olan blgelerinde, iletme ykleri

altnda oluan gerilme, gvenli gerilme aralndan kk olmaldr. Gvenli gerilme aral,
FSR, Tablo Ek 2.1 de verilen gerilme snflar iin aadaki kurallar ile belirlenecektir.
Gerilme snf A, B, B, C, D, E, ve E iin gvenli gerilme aral, FSR, Denk.(Ek 2.1) ile
hesaplanacaktr.
0.333
C 329
FSR f FTH (Ek 2.1)
nSR
Gerilme snf F iin gvenli gerilme aral, FSR, Denk.(Ek 2.2) ile hesaplanacaktr.
0.167
Cf 11104
FSR FTH (Ek 2.2)
nSR

ekme etkisindeki levhalarn ularnda, gerilme dorultusuna dik olmak zere, tam
nfuziyetli kt kaynak, ksmi nfuziyetli kt kaynak, ke kayna veya bunlarn beraber
kullanlmas ile +, T ekilli birleimler ve ke birleimi yaplmas halinde, levha enkesiti
yzeyinin kaynak enkesiti kenar ile birletii dzlemde gvenli gerilme aralnn
belirlenmesi iin aadaki zel durumlar geerlidir.
(a) atlak balangcnn kaynak enkesitinin ekme kuvveti etkisindeki levhaya birleen
yzeyinde olumas durumunun esas alnmas halinde gvenli gerilme aral, FSR,
gerilme snf C iin Denk.(Ek 2.3) ile belirlenecektir.
0.333
14.4 1011
FSR 68.9 (Ek 2.3)
nSR
(b) atlak balangcnn kaynak kknde olumas durumunun esas alnmas halinde, takviye
ke kaynann kullanld veya kullanlmad ksmi nfuziyetli kt kaynakla balanan
ekme etkisindeki levhada ve kaynak enkesitinin levhaya birleen yzeyinde gvenli
gerilme aral, FSR, gerilme snf C iin Denk.(Ek 2.4) ile belirlenecektir.
0.333
14.4 1011
FSR RKNK (Ek 2.4)
nSR
2a w
1.12 1.01 1.24
RKNK

tp tp 1.0 (Ek 2.5)
tp0.167

227
(c) atlak balangcnn ekme etkisindeki levhann karlkl iki kenarndaki ke
kaynaklarn kknde olumas durumunun esas alnmas halinde, kaynak enkesitinin
levhaya birleen yzeyindeki gvenli gerilme aral, FSR, gerilme snf C iin
Denk.(Ek 2.6) ile hesaplanacaktr.
0.333
14.4 1011
FSR RKK (Ek 2.6)
nSR
0.1 1.24 w tp
RKK 1.0 (Ek 2.7)
tp0.167

Cf : Farkl gerilme snflar iin Tablo Ek 2.1 de verilen sabit deer.
FSR : Gvenli gerilme aral.
FTH : Gvenli gerilme aralnn eik deeri, sonsuz tasarm mrne kar gelen maksimum
gerilme, (Tablo Ek 2.1).
nSR : Tasarm mr boyunca oluacak gerilme tekrar.
= (bir gn boyunca oluan gerilme tekrar) (365) (yl cinsinden tasarm mr)
RKNK : Takviye edilen veya takviye edilmeyen ksmi nfuziyetli enine kt kaynak (KNK) iin
azaltma katsays.
2a : ekme etkisindeki levhann kalnl boyunca kaynaklanmayan kk yzeyinin
uzunluu.
w : ekme etkisindeki levhada kalnlk boyunca ke kaynak enkesitinin kol (kenar)
uzunluu.
tp : ekme etkisindeki levhann kalnl.
RKK : Sadece bir ift ke kaynak (KK) kullanlarak oluturulan birleimler iin azaltma
katsays.
EK 2.4 BULONLU BRLEMLERDE YORULMA
Bulonlarda ve di alan elemanlarda iletme ykleri altndaki gerilme aral, aadaki

durumlar esas alnarak hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr.
letme ykleri altnda kesme kuvveti etkisindeki bulonlu birleimlerin birleen
elemanlarndaki maksimum gerilme aral, Cf ve FTH sabitleri Tablo Ek 2.1 Blm 2den
alnmak suretiyle, Denk.(Ek 2.1) ile hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr.
Yksek dayanml bulonlarda, normal bulonlarda ve di alm ankraj ubuklarnda, tm
etkiler altnda net enkesit alannda meydana gelen ekme gerilmelerinin maksimum aral,
Denk.(Ek 2.8) ile hesaplanan gvenli gerilme araln amayacaktr, (Gerilme Snf G).
ekme gerilmeleri etkisindeki net enkesit alan, At, Denk (Ek 2.9) ile hesaplanmaldr.
0.333
1.28 1011
FSR 48 (Ek 2.8)
nSR
2
At d b 0.9382 p (Ek 2.9)
4
228
db : Bulon karakteristik ap.
p : Di yivinin birim adm uzunluu, (mm/di yivi).
229
TABLO EK 2.1 YORULMA TASARIMI N PARAMETRELER
Gerilme FTH Olas atlak
Tanm Snf Cf (MPa) Balama Noktas
BLM 1 KAYNAK BLGELERNDEN UZAK LENMEM ESAS METAL
(1.1) Hava koullarna dayankl boyanmam elik Tm kaynaklardan
hari olmak zere, yzeyi haddelendii haliyle kalan veya yapsal
veya temizlenen esas metal. 25 m veya daha dk A 250 108 165 birleimlerden
yzey przllne sahip girintili ke uzakta
oluturmayacak ekilde sl ilemle kesilen kenarlar.
(1.2) Yzeyi haddelendii haliyle kalan veya Tm kaynaklardan
temizlenen hava koullarna dayankl boyanmam veya yapsal
elik. 25 m veya daha dk yzey przllne B 120 108 110 birleimlerden
sahip girintili ke oluturmayacak ekilde sl ilemle uzakta
kesilen kenarlar.
(1.3) Delik alan elemanlar. Kaynak ulam delikleri Herhangi bir d
hari olmak zere, kesilerek karlan blgeler B 120 108 110 kenar veya delik
nedeniyle sreksizlikler ieren elemanlar. evresi
(1.4) Kaynak ulam deliine sahip hadde profilleri. Kaynak ulam
Yatay yk bileeninin kk olduu apraz deliinin girintili
elemanlarn balants iin delik alan elemanlar. C 44 108 69 kesinde veya
herhangi bir kk
delikte
BLM 2 BULONLU BRLEMLERDE ESAS METAL
(2.1) Srtnme etkili birleimler iin tm gerekli Delik yaknnda
koullar salayarak yksek dayanml bulonlarla tekil 8 kaypsz enkesit
B 120 10 110
edilen bindirmeli birleimlerde esas metalin kaypsz alan boyunca
enkesit alan.
(2.2) Ezilme etkili birleim olarak boyutlandrlan Delik kenarndan
ancak, uygulamas srtnme etkili birleim koullarna 8 balayan net
B 120 10 110
uygun olarak yaplan yksek dayanml bulonlu enkesit alannda
birleimlerde esas metalin net enkesit alan.
(2.3) Mil birleimleri dndaki dier bulonlu Delik kenarndan
birleimlerde esas metalin net enkesit alan. D 22 108 48 balayan net
enkesit alannda
(2.4) Mil birleimlerinde esas metalin net enkesit alan. Delik kenarndan
E 11 108 31 balayan net
enkesit alannda
BLM 3 YAPMA ELEMAN LEVHALARININ KAYNAKLI BRLEMLER
(3.1) Levha veya profillerin tam nfuziyetli srekli kt Yzeyden veya
kaynak veya srekli ke kaynak kullanlarak kaynak ucundan
birletirilmesiyle elde edilen, ilave balantlarn B 120 108 110 uzaktaki i
olmad, yapma enkesitli elemanlarda esas metal ve sreksizlikten
kaynak metali. balayan
(3.2) Levha veya profillerin, altlk levhasnn Yzeyden veya
karlmad tam nfuziyetli srekli kt kaynak veya altlk levhasn
ksmi nfuziyetli srekli kt kaynak kullanlarak birletiren kayna
birletirilmesiyle elde edilen, ilave balantlarn B 61 108 83 da kapsayacak
olmad, yapma enkesitli elemanlarda esas metal ve ekilde i
kaynak metali. sreksizlikten
balayan
(3.3) Kaynak ulam delii oluturularak birleen Kaynak ucundan
yapma enkesitli elemanlarn kaynak ulam deliinde 8 balayarak gvde
D 22 10 48
sonlanan boyuna kaynann ucundaki esas metal. veya bala doru
ilerleyen
(3.4) Boyuna dorultuda belirli aralklarla sreksiz Herhangi bir
olarak uygulanan ke kaynak (metot kayna) kaynak parasnn
paralarnn ucundaki esas metal. E 11 108 31 balang ve biti
blgelerinde
birleen
230
elemanlarda
(3.5) Kiri balndan daha dar, ucu pahl veya pahsz, Balkta aln
aln kayna uygulanan veya uygulanmayan, kaynakl kaynann bala
takviye levhalarnn ucundaki esas metal veya kiri birletii yzeyde
balndan daha geni, aln kayna uygulanan, veya boyuna
kaynakl takviye levhalarnn ucundaki esas metal. kaynan
Balk kalnl, tf 20 mm E 11 108 31 sonland noktada
Balk kalnl, tf > 20 mm veya geni takviye
E 3.9 108 18 levhal baln
kenarnda
(3.6) Kiri balndan daha geni, aln kayna Takviye
uygulanmayan, kaynakl takviye levhalarnn ucundaki levhalarnn
E 3.9 108 18
esas metal. ucundaki balk
kenarnda
231
TABLO EK 2.1 YORULMA TASARIMI N PARAMETRELER (DEVAM)
BLM 1 KAYNAK BLGELERNDEN UZAK LENMEM MALZEMELER
1.1
(a)
(b)
1.2
(a) (c)
(b)
1.3
apraz
kaldrldnda
grlen
(a)
(c)
(b)
BLM 2 BULONLU BRLEMLERLE BALANAN MALZEMELER
2.1
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
2.2
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
2.3
Bindirme levhas
kaldrldnda grlen
(c)
(a) (b)
2.4
(a) (b)
232
BLM 3 YAPMA ELEMAN LEVHALARININ KAYNAKLI BRLEMLER
3.1
veya
TNK
(a) (c)
veya
(b) TNK
3.2
TNK
(a)
(b) (c)
3.3
(a) (b)
3.4
50 150 mm
50 150 mm
(b)
(a)
3.5
tf
(a) (b) (c)

3.6
Kaynaksz
T ipik
(a)
(b)
233
BLM 4 BOYUNA KE KAYNAKLI U BRLEMLER
(4.1) Eksenel ykl elemanlarn ke kaynakl Herhangi bir
u birleiminde esas metal. Kaynaklar eleman kaynak dikiinin
eksenine gre dmerkezlik oluturmayacak bitim noktasndan
ekilde olmaldr. balayan, esas
metalde ilerleyen
Kalnlk t 12 mm E 11 108 31
Kalnlk t > 12 mm E 3.9 108 18
BLM 5 KUVVETE DK DORULTUDA KAYNAKLI BRLEMLER
(5.1) Scak hadde veya yapma profillerin kuvvet B 120 108 110 Kaynak metalinde
dorultusunda talanm tam nfuziyetli kt veya erime yzeyi
kaynakl eklerinde kaynak metali ve bitiik esas boyunca oluan i
metal. sreksizliklerde
(5.2) Kalnlk veya genilik geilerinde 1/2.5 Kaynak metalinde
dan daha az eim verilerek yaplan kuvvet veya erime
dorultusuna paralel talanm tam nfuziyetli yzeyinde veya
kt kaynakl eklerde kaynak metali ve bitiik Fy 620 MPa iin
esas metal. gei blgesinin
balangcndaki i
sreksizliklerde
Fy < 620 MPa B 120 108 110
Fy 620 MPa B 61 108 83
(5.3) Akma gerilmesi 620 MPadan byk Kaynak metalinde
ekme kuvveti etkisinde esas metal ve gei B 120 108 110 veya erime yzeyi
yarap 600 mmden kk olmayan genilik boyunca oluan i
geili kuvvet dorultusuna paralel talanm sreksizliklerde
tam nfuziyetli kt kaynakl eklerde kaynak
metali ve bitiik esas metal.
(5.4) Kalnlk veya genilik geilerinde 1/2.5 C 44 108 69 Kaynak
dan daha az eim verilerek yaplan T veya ke enkesitinden esas
birleimlerde altlk parasnn kaldrlmad metale doru veya
tam nfuziyetli kt kaynak ve esas metal. erime yzeyi
boyunca oluan i
sreksizliklerde
234
BLM 4 BOYUNA KE KAYNAKLI U BRLEMLER
4.1
t = kalnlk t = kalnlk
(a) (b)
5.1
TN K-
Biti
(b)
(a)
5.2
TNK-
Biti
TNK-
Biti
(a) (b) (c)

(d)
F y 620 MPa
Gerilme snf B'
5.3
R 600 mm
TN K -
Biti
(b) (c)
(a)
F y 620 MPa
Gerilme snf B'
5.4
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri
nedeniyle oluan olas atlak
TN K
TNK balang blgesi
(a) (b)
(c) (d)
235
Tanm Snf Cf MPa) Balama Noktas
(5.5) ekme etkisindeki levhalarn ksmi Kaynak enkesitine
nfuziyetli kt kaynak ile oluturulan enine u bitiik balayp esas
birleimlerinde veya ke kaynak takviyeli T- metal iinde
veya ke u birleimlerinde esas metal ve ilerleyen veya
kaynak metalinde ekme etkisiyle
FSR, kaynaa bitiik esas metaldeki atlak veya kaynak kknde
kaynak kk balayp kaynakta
atlana kar gelen gerilme aral deerlerinin ve esas metalde
k ile belirlenecektir. ilerleyen
atlan kaynaa bitiik olumas C 44 108 69
atlan kaynak kknde olumas C Denk. --
(Ek2.4)
(5.6) ekme etkisindeki levhalarn, levhann her 69 Kaynak enkesitine
iki yanna uygulanan bir ift ke kaynakla -- bitiik balayp esas
yaplan u birleimlerinde esas metal ve kaynak metal iinde
metalinde FSR, kaynaa bitiik esas metaldeki ilerleyen veya
atlak veya kaynan kk atlana kar gelen C 44 108 ekme etkisiyle
gerilme aral deerlerinin k ile C Denk. kaynak kknde
belirlenecektir. (Ek2.4) balayp kaynakta
atlan kaynaa bitiik olumas ve esas metalde
atlan kaynak kknde olumas ilerleyen
(5.7) Kaynakl enine rijitlik levhalarna bitiik C 44 108 69 Kaynak enkesitine

enine ke kaynaklara komu hadde kirilerin bitiik balayp esas
balklarnda veya gvdelerinde ve yapma metal iinde
kirilerde ve ekme etkisindeki levhalarda esas ilerleyen
metal.
236
5.5
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri
balang blgesi
KNK
KNK
2a
2a
(a) (b) (c) (d)
2a
(e)
5.6
Eilme etkisinde ekme gerilmeleri t

(c)
(a) (b) t
(d)
5.7
(a)
(b) (c)
237
BLM 6 ENNE ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE ESAS METAL
(6.1) Tam nfuziyetli kt kaynakla balanan ve Eleman kenarnda
bu kaynaklarn sadece boyuna kuvvet etkisinde gei eriliinin
olduu, detayn R, gei yarapna sahip teet olduu
olduu, kaynak dikii bitim noktasnn noktann bitiii
taland esas metal.
R 600 mm B 120 108 110
600 mm > R 150 mm C 44 108 69
150 mm > R 50 mm D 22 108 48
50 mm > R E 11 108 31
(6.2) Birleim detaynn R, gei yar apna Elemanda veya
sahip olduu, kaynak dikii bitim noktasnn parada veya
taland, boyuna kuvvet etkisinde olan veya kaynakta gei
olmayan, enine kuvvet etkisindeki tam eriliinin teet
nfuziyetli kt kaynakla birletirilen eit olduu noktann
kalnlkl esas metal. bitiii
Kaynak taknlnn kaldrld durumlarda:
R 600 mm B 120 108 110
600 mm > R 150 mm C 44 108 69
150 mm > R 50 mm D 22 108 48 Elemann veya
parann kenar
boyunca kaynak
enkesitinin
kenarnda
50 mm > R E 11 108 31
Kaynak taknlnn kaldrlmad durumlarda:
R 600 mm C 44 108 69
8
600 mm > R 150 mm C 44 10 69
8
150 mm > R 50 mm D 22 10 48
8
50 mm > R E 11 10 31
(6.3) Birleim detaynn R, gei yar apna Daha ince metalin
sahip olduu, kaynak dikii bitim noktasnn kenar boyunca
taland, boyuna kuvvet etkisinde olan veya kaynak enkesitinin
olmayan, enine kuvvet etkisindeki tam kenarnda
nfuziyetli kt kaynakla birletirilen kalnlklar Kk gei
eit olmayan esas metal. yaraplar
iin kaynak
bitiminde
Kaynak taknlnn kaldrld durumlarda:
R > 50 mm D 22 108 48
R 50 mm E 11 108 31
Kaynak taknlnn kaldrlmad durumlarda:
Herhangi bir yarap iin E 11 108 31
238
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE ESAS
METAL
6.1
TNK TNK
R R
(a) (b) (c)
6.2
TNK
(c) (d)
(a) R
TNK
(e)
(b) R
6.3
TNK T TNK T
a lanm a lanm

R (c) Zmparal
(a)
TNK T
a kviyel
i (e)
(b) R (d)
239
TABLO 12.1 YORULMA TASARIMI N PARAMETRELER (DEVAM)

BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE
ESAS MALZEME
(6.4) Enine kuvvet etkisinde olan veya olmayan, Kaynak enkesitinde
boyuna kuvvet etkisindeki enine elemanlarn, esas metal iinde
ksmi nfuziyetli kt kaynak veya ke kaynak ilerleyen veya esas
ile birleiminde birleim detaynn R, gei yar metalde balayp
apna sahip olduu, kaynak dikii bitim kaynak bitiminde
noktasnn taland esas metal.
R > 50 mm D 22 108 48
R 50 mm E 11 108 31
BLM 7 KISA BRLEMLERDE ESAS METAL
(7.1) Enine veya boyuna kaynakl ve boyuna Kaynak enkesitinde
kuvvet etkisinde olan birleim detaylarnda, esas metal iinde
detayn gei yar apna sahip olmad esas ilerleyen veya esas
metal. Birleim uzunluu, a, birleen eleman metalde balayp
kalnl, b, olmak zere: kaynak bitiminde
a < 50 mm C 44 108 69
50 mm a min (12b veya 100 mm) D 22 108 48
a > 100 mm ve b >20 mm E 11 108 31
8
a > min (12b veya 100 mm) ve b 20 mm E 3.9 10 18
(7.2) Ke kaynakl veya ksmi nfuziyetli kt Kaynak bitiminde
kaynakl birleim detaynn R, gei yar apna esas metalde
sahip olduu, kaynak dikii bitim noktasnn balayan, esas
taland, enine kuvvet etkisinde olan veya metal iinde
olmayan, boyuna kuvvet etkisindeki esas metal. ilerleyen
R > 50 mm D 22 108 48
R 50 mm E 11 108 31
BLM 8 DER DURUMLAR
(8.1) Balkl elik ankrajn otomatik kaynak C 44 108 69 Esas metalde
veya ke kayna ile birletirildii esas metal. kaynak enkesiti
kenarnda
(8.2) Srekli veya sreksiz (metod kayna) F 150 1010 55 Ke kaynan
tekil edilen boyuna dorultuda kayma kuvveti knde balayan,
etkisindeki veya dik kuvvet etkisindeki ke Denk. kaynak iinde
kaynaklar ile birletirilen esas metal. (Ek 2.2) ilerleyen
(8.3) Dairesel veya oval dolgu kaynakl E 11 108 31 Dairesel veya oval
birleimlerde esas metal. dolgu kaynan
kenarnda esas
metalde balayan ve
ilerleyen
(8.4) Kayma etkisinde dairesel veya oval dolgu F 150 1010 55 Yzeyde kaynakta
kaynakl birleimlerde kaynak metali. Denk. balayan ve
(Ek 2.2) ilerleyen
(8.5) Basit sklm yksek dayanml bulonlar, G 3.9 108 48 Di yivinin
normal bulonlar, di alm ankraj ubuklar. kknde balayan
ve ilerleyen
240
BLM 6 BRBRNE DK BALANAN ELEMANLARIN KAYNAKLI BRLEMLERNDE
ESAS METAL
6.4
KNK
veya
KNK
(b) R
R
(a)
G
TNK
(c) Zmparal
(d)
BLM 7 GERLME DEMNDE SREKSZLE YOL AAN KISA ELEMANLARIN
BALANDII ESAS METAL
7.1
a
(a)
b
(d)
a
b
(b)
b
a
a
a (e)
(c) b
7.2
KNK
veya
R
(a) (b)
241
BLM 8 DER DURUMLAR
8.1
(a) (b)
8.2
(a)
(b) (c)
8.3
(a)
(b)
8.4
(a)
(b)
8.5
atlak Blgesi
atlak Blgesi
(a)
(c)
atlak Blgesi
(b)
(d)
242
EK 3 DYAFRAMLAR ve YK AKTARMA ELEMANLARI
Diyaframlar, deme sistemine etkiyen yatay kuvvetlerin yatay yk tayc sisteme
aktarlmasn salayan yk aktarma kirilerini (diyafram dikmeleri) ve diyafram balklar
iermektedir, (ekil Ek 3.1).
Diyafram balklar, deme dzlemindeki yatay kuvvetlerden doan eilme etkisi nedeniyle,
ekme ve basn etkileri oluturan kuvvet ifti gznne alnarak boyutlandrlr. Diyafram
bal ekme kuvvetinin, betonarme deme iine yerletirilecek ilave ekme donats veya
sadece elik eleman tarafndan gvenle tanmas salanmaldr.
Diyafram dikmeleri (yk aktarma elemanlar) ve birleimleri, yatay yk tayc sistemin
dndaki yap blmlerine etkiyen kuvvetleri tayc sistemin elemanlarna gvenle
aktarlmasn salayacak ekilde boyutlandrlr.
1 2 3 4 5
A
Yatay Kuvvet
Diyafram Tayc ereve Diyafram
Dikmesi Dikmesi
B
Yatay Kuvvet Yatay Kuvvet
Tayc ereve Diyafram Tayc ereve
Dikmesi
Diyafram Bal
ekil Ek 3.1 Tipik yk aktarma kirileri (diyafram dikmeleri) ve diyafram balklar
243
EK 4 NERLEN KAYNAKLAR
ACI 318-11 Building Code Requirements for Structural Concrete, American
Concrete Institute, Farmington Hills, Michigan, USA.
ANSI/AISC 360-10 Specification for Structural Steel Buildings, American Institute of Steel
Construction, Chicago, Illinois, USA.
ANSI/AISC 360-16 Specification for Structural Steel Buildings, (Draft), American Institute
of Steel Construction, Chicago, Illinois, USA.
ASCE/SEI 7-10 Minimum Design Loads for Buildings and Other Structures, ASCE,
Reston, Virginia, USA.
Kulak,G.L., Fisher,J.W., and Struik,J.HA., Guide to Design Criteria for Bolted and Riveted
Joints, 2 nd.ed., 2001, John Willey&Sons, Newyork.
European Commission,Technical Steel Research: Generalisation of criteria for floor

vibrations for industrial, office, residential and public building and
gymnastic halls, RFCS Report EUR 21972 EN, ISBN 92-79-01705-5,
2006, http://europa.eu.int
Murray,T.M.,Allen,D.E. and Ungar,E.E., Floor Vibrations due to Human Activity,Steel

Design Guide Series 11, 2003, AISC, Chicago.
244

Celik Yapilarin Tasarimi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Celik Yapilarin Tasarimi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ELK YAPILARIN

BLM 1 GENEL ESASLAR

Bu ynetmelik, yapsal elik ve elik betonarme kompozit yap elemanlarnn ve yap

1.2 LGL STANDART VE YNETMELKLER

2.1 YAPISAL ELK

2.1.1 Malzeme zellikleri

S275 NH/NLH 275 390 255 370

S275 NH/NLH 275 370

S275 MH/MLH 275 360

2.1.2 Sneklik Koulu

Bulonlar, somunlar ve pullar, Blm 1.2.5 de verilen standartlara uygun olacaktr. Bu

Bulon snf 4.6 4.8 5.6 5.8 6.8 8.8 10.9

Perin malzemesinin akma gerilmesi ve ekme dayanmnn deneysel olarak belirlenmesi

2.3 ANKRAJ UBUKLARI

2.4 KAYNAK MALZEMES

2.5 BALIKLI ELK ANKRAJLAR

Bu ynetmelik kapsamnda elik betonarme kompozit yap elemanlarnda kullanlacak

3.2 HESAP RAPORU VE UYGULAMA PROJELERNE LKN KURALLAR

antiye koullarnn hazrlanmas, yapsal elik elemanlarn montaj ve antiyede yaplacak

malat ve montaj aamalarndaki ilerin kalite kontrol, imalat ve yklenici tarafndan TS

4.2 MALATI ve YKLENC KALTE KONTROL PROGRAMI

malat ve yklenici, fabrika imalat ve antiye montaj kontrollerinin yaplmas ve

4.3 ELK YAPIYA AT BELGELER

malat ve yklenici, aada belirtilen hususlar TS EN 1090 2 ye uygun olarak

5.1 GENEL ESASLAR

Yap sistemini oluturan elemanlarn ve birleimlerin tasarm, yapsal analizin temel

5.2 TASARIM PRENSPLER

elik yap elemanlarnn ve birleimlerin tasarm aada esaslar verilen Yk ve Dayanm

5.3 YKLER VE YK BRLEMLER

5.4 ELEMAN ENKEST ZELLKLER

5.4.1 Yerel Burkulma Snr Durumu in Enkesitlerin Snflandrlmas

Zayf eksen etrafnda

6.1 GENEL ESASLAR

Yap sistemlerinin stabilite tasarm, eleman bazndaki ve sistem genelindeki geometri

6.2 KNC MERTEBE TEORSNN DAYANDII ESASLAR

Bu blmde, geometri deiimlerinin denge denklemlerine etkisini gznne alan ikinci

6.2.1 Yapsal Analizin Esaslar

denklemleri ile hesaplanacaktr.

6.3 GENEL ANALZ YNTEM LE TASARIM

6.3.1 Yntemin Uygulama Snrlar

6.4 BURKULMA BOYU YNTEM LE TASARIM

6.4.1 Yntemin Uygulama Snrlar

(2) Yanal yerdeitirmesi nlenmemi (dm noktalar hareketli) moment aktaran

GA (1.6GB 4.0) (4GB 7.5)

6.5 YAKLAIK KNC MERTEBE ANALZ

Bu blmde, ikinci mertebe etkilerin dorudan doruya gznne alnmas yerine

Pr Pnt B2 P1t (6.8)

7.1 GENEL ESASLAR

ekme elemanlarnn tm enkesit

Kuvvetin ekme dorultusuna

( x nin tanm iin Durum 2 ye l2

7.2 EKME KUVVET DAYANIMI

7.3 YAPMA ENKESTL EKME ELEMANLARI

8.1 GENEL ESASLAR

8.1.1 Narinlik Oran Snr

8.2 BASIN KUVVET DAYANIMI

Fcr 0.877 Fe (8.3)

Ag : Kaypsz enkesit alan.

8.3 TEK KORNYERDEN OLUAN BASIN ELEMANLARI

8.4 YAPMA ENKESTL BASIN ELEMANLARI

b s min =1.5b s/2

ekil 8.1 ok paral basn elemanlar iin koullar

8.5 NARN ENKESTL BASIN ELEMANLARI