Pht trin k

nng hc tp
i hc
Trung tm thng tin
i hc Vn Lang

Tp H Ch Minh 11/2014
Bi vit dng son ra cun sch ny ly t Blog
ca gio s John Vu, Carnegie Mellon University.

Xin tham kho ti: http://science-technology.vn

 Mc lc

K nng v tri thc ............................................................................ 1

Tri thc v k nng -1 ................................................................. 1
Tri thc v k nng -2 ................................................................. 3
Tri thc v k nng -3 ................................................................. 5
Tri thc v k nng -4 ................................................................. 9
Tri thc v k nng -5 ............................................................... 12
K nng c cn .................................................................... 14
Gi k nng k thut c cp nht ......................................... 16
K nng chuyn i c ......................................................... 18
K nng k thut l khng .................................................... 20
i thoi v cng nhn c k nng .......................................... 23
Nhu cu v cng nhn c k nng ........................................... 27
Cng nhn c k nng .............................................................. 29
Cuc chin yn tnh v cng nhn c k nng ......................... 30
Cc k nng b lc hu ............................................................. 33
L hng k nng ....................................................................... 36
Cnh quan k nng ................................................................... 40
Hc k nng mi -1 .................................................................. 43
Hc k nng mi -2 .................................................................. 45
Hc k nng mi -3 .................................................................. 47
K nng tng lai ..................................................................... 49
K nng tng lai -2 ................................................................. 51
Bng cp v k nng ................................................................ 54
Vic lm v k nng -1 ............................................................. 57
Vic lm v k nng -2 ............................................................. 60
Vic lm v k nng -3 ............................................................. 62
C hi vic lm v k nng c cn ...................................... 63
K nng c nhu cu cao -1 ....................................................... 65
K nng c nhu cu cao -2 ....................................................... 67
K nng th k 21 -1 .................................................................. 69

i
 K nng th k 21 -2 .................................................................. 72
K nng k s phn mm.......................................................... 76
Cng ngh mi, k nng mi v nhu cu mi ......................... 78
K nng mm ................................................................................... 81
K nng mm -1 ....................................................................... 81
K nng mm -2 ....................................................................... 83
K nng mm -3 ....................................................................... 84
K nng mm -4 ....................................................................... 89
K nng mm -5 ....................................................................... 92
K nng mm -6 ....................................................................... 95
K nng mm -7 ....................................................................... 99
K nng con ngi ................................................................. 102
Hc k nng mm ................................................................... 104
Pht trin k nng mm -1...................................................... 107
Pht trin k nng mm -2...................................................... 110
K nng hc tp ...................................................................... 112
K nng lng nghe .................................................................. 117
K nng trao i -1 ................................................................. 118
K nng trao i -2 ................................................................. 121
K nng nghe, ni, trao i ..................................................... 123
K nng t duy ph phn ....................................................... 127
K nng gii quyt vn ...................................................... 130
Gii quyt xung t ................................................................ 132
K nng trnh by .................................................................... 133
K nng ngoi ng ................................................................. 136
Thi quen c ........................................................................ 138
Li khuyn v c .................................................................. 139
Ti sao bn cn lm vic t? ................................................. 140
K nng cng ................................................................................. 145
K nng cng ngh thng tin .................................................. 145
Hc k nng cng ngh thng tin trc tuyn .......................... 147
K nng cng ngh no c cn ti? .................................. 149
K nng qun l d n phn mm .......................................... 150
K nng qun l phn mm ..................................................... 154
K nng nng: Qun l dch v................................................ 157
K nng k ngh phn mm .................................................... 159
K nng pht trin web -1 ....................................................... 163
K nng pht trin Web -2 ...................................................... 165
K nng Big Data .................................................................... 167

ii
 Hc k nng Big Data u?................................................. 169
Tnh ton my: min mi, k nng mi .................................. 170
K nng tnh ton my ............................................................ 172
An ninh my tnh .................................................................... 175
Ngh nghip trong an ninh my tnh ...................................... 176
K nng doanh nghip .................................................................. 180
K nng k thut v doanh nghip .......................................... 180
K nng doanh nghip - k thut ............................................. 181
K nng doanh nghip mi..................................................... 187
K nng ca nh doanh nghip -1 .......................................... 190
K nng ca nh doanh nghip -2 .......................................... 194
Cng ngh mi, k nng mi, nhu cu mi ........................... 198
Lm sao l nh doanh nghip thnh cng ............................. 200
Nh doanh nghip cn g? ..................................................... 204

iii
iv
 K nng v tri thc

Tri thc v k nng -1

K nng l khc vi tri thc. K nng l p dng ca tri
thc to ra kt qu mong mun. Cng nhn c k nng l ai
c th to ra nhng kt qu mong mun bng vic c tri
thc c bit v kinh nghim thc hnh. Trong khi o to
trng hc cung cp tri thc cn thit nhng ch qua lm vic
thc t trn vic lm sinh vin mi pht trin c k nng ca
h. l l do ti sao M v mt s nc Ty u, sinh vin
i hc thng lm vic vo ma h thu c nhng k
nng quan trng . Ngy nay nhiu cng ti yu cu c mt ti
hai nm kinh nghim ngay c cho vic lm mc vo ngh. Nu
sinh vin lm vic vo ma h, iu cng tnh l kinh
nghim c cn. Nu h lm vic trong ba ma h, iu
tnh nh mt nm kinh nghim. Nu h c d n Capstone,
iu c tnh nh su thng kinh nghim.
Trong qu kh, mt phn then cht ca vic lm ca
ngi qun l l qun l con ngi. Cng ti xc nh n cn bao
nhiu ngi lm vic; ngi qun l thu h v qun l h.
Cht lng ca cng nhn c xc nh bi bng cp v kinh
nghim lm vic. Tuy nhin, c nhng cng nhn c bng i

1
hc nhng vn khng thc hin c cng vic. H c tri thc
nhng khng bit cch pht trin k nng ca h. Khng c
cch o v h thc hin tt th no v h c th c nng sut
bao lu.
Ngy nay phn chnh ca vic lm ca ngi qun l l
qun l k nng. Qun l k nng bao gm thu nhn v pht trin
k nng ca cng nhn cho h c th thc hin c vic
lm ca h mt cch hiu qu v hiu lc. Mi ngi qun l
u phi hiu cc k nng c bit c cn cho hiu nng hiu
qu ca tng vic lm ca cng ti. Mt khi k nng vic lm
c xc nh, ngi qun l c th la chn cng nhn cho
vic lm da trn tp cc tiu ch cho nhng k nng thay v
da vo bng i hc. Chng hn, phng vn vic lm
Microsoft hay Google thng i hi nhng ngi xin vic
gii quyt mt s vn m c th yu cu lp trnh v thit k.
La chn cng nhn mc vo ngh da trn k nng ca h
cng nh tnh cch ca h v cch thc chuyn nghip trong
cuc phng vn.
bt, ngi qun l phi bit cc k nng c bit
ca cng nhn cng nh hiu nng ca h v vic lm hin thi.
H nhn din k nng vic lm m cng nhn s cn trong v tr
tip ti, v cung cp o to lp vo l hng k nng trc
khi bt h vo v tr tip. Qun l k nng bao gm vic o
hiu nng ca cng nhn thng qua mt s cng c o nh
gi k nng ca cng nhn so vi yu cu ca vic lm cho
h c th chn cng nhn gii nht cho vic bt. Cng ti
cung cp o to cho mt s cng nhn tim nng ri la ngi
gii nht da trn vic h lm tt th no vi nhng thch thc
trong o to. C mi trng lm vic hiu qu th s m bo
rng ch ngi gii nht mi c vo v tr m h c th ng
gp cho cng ti.
Qun l k nng hiu qu bt u vi vic nhn din cc
yu cu k nng mi vai tr vic lm trong cng ti, t nh ti

2
y v phi chc rng mi ngi u c k nng c cn
lm vic ca h v ng gp cho mc ch kinh doanh ca
cng ti. Ngi ch cng ti v nhng ngi qun l mc cao
nht bao gi cng mun bit cng ti thc hin tt th no, loi
k nng no h c v loi k nng no h s cn cho h c
th lp k hoch cho tng trng tng lai ca cng ti. Trong
th trng cnh tranh cao ny, c cng nhn c k nng trong
mi mc ca cng ti l mu cht cho thnh vng.

Tri thc v k nng -2

C l hng gia iu sinh vin hc trong trng v iu
cng nghip cn. Tri thc ca sinh vin trong lp c th khng
lm l ra k nng ca h trong cng nghip. im cao ch c
ngha l h lm tt trong bi thi, KHNG phi iu h c th
lm trong th gii thc. C mt s sinh vin hng u KHNG
thc hin thnh cng trong cng nghip.
Trong nhiu nm, i hc hi t vo gio dc sinh
vin da trn iu nhng ngi hn lm tin l tt. H gi nh
rng c quan h tng h gia tri thc gio dc v k nng
nhng thc ra tri thc KHNG phi bao gi cng c dch
thnh k nng m cng nghip cn. Tri thc l iu sinh vin
hc trong trng v k nng l iu h p dng tri thc ca h
t ti mc tiu no . T cch nhn ca cng nghip,
KHNG phi tri thc trong trng m l k nng trong vic
lm mi l quan trng. Khng may, nhiu ngi hn lm vn
tin dng nh bng cp i hc ngha l sinh vin c th lm
c mi th trong cng nghip.
Ngy nay c nhiu ngi tt nghip phn mm m khng
th gii quyt c vn hay qun l c d n. H khng
phi l ngi la di trong cc k thi hay sao chp bi tp v
nh t bn b v bng cch no qua c cc lp c

3
c bng. H l sinh vin gii nhng nhiu ngi vn thy
kh trong lm vic theo t v iu chnh tri thc ca h gii
quyt vn th gii thc. Hc tp hn lm ca h l tt, im
thi ca h l c n tng nhng hi t vo vic hon thnh gio
dc ca h i khi biu th sai cho k nng ca h bn ngoi
trng hc. i hc lm tt vi vic truyn tri thc nhng
khng truyn k nng. Tuy nhin, vic thu ngi ca cng ti
hi t vo k nng ch khng my vo tri thc.
Ngy nay, cng ti phi tm nhng ngi c k nng cho
cc v tr m ra ca h. H mun thc t thy nhng k nng
trong vic vit, trong tnh ton, trong thit k v trong trnh by.
H thng i hi cc ng c vin chng t k nng ca h
bng vic bo cc ng c vin ch ra cch h c th gii quyt
c vn , vit mt chng trnh ngn trong mt ngn ng
lp trnh c th hay thch ng mt thit k tng ng vi kin
trc no . Bn cnh nhng k nng k thut ny, k nng mm
nh ni tri chy, k nng trnh by, v quyn lnh o cng l
quan trng. c thu, sinh vin phi c kh nng chng t
cc k nng chuyn nghip ny v y l ch nhiu sinh vin
thy n l kh khn.
Cho d c thiu ht ngi trong th trng vic lm ton
cu, cc cng ti vn c tnh la chn nhiu hn trong vic thu
ngi ca h bi v u t vo o to sau khi thu l rt tn
km. Nhiu ngi tt nghip yu cu vi thng trc khi h c
th c nng sut v iu l khng chp nhn c trong th
gii cnh tranh. Cu hi ca ti l: H c dy iu trong i
hc khng? Bn c hiu khc bit gia tri thc hn lm v k
nng cng nghip khng? Nu khng, bn s hc iu
u? Lm sao bn truyn c tri thc ca bn thnh k nng
m cng nghip cn? Xin hiu cho rng bng cp ch l cha
kho m cnh ca vo mt c hi nhng vo kim c
vic lm, bn phi c k nng chng minh cho tri thc ca
bn.

4
Tri thc v k nng -3
Trong qu kh, cc k nng sinh vin c hc trong
trng c th gip h gi c vic lm trong c i h. Ngy
nay, hc c i l cn thit. iu rt quan trng vi sinh vin
i hc l hiu rng gio dc khng chm dt khi h tt nghip
m ch mi l bt u ca vic hc c i.
C nhng thay i do ton cu ho m sinh vin khng
ch . Ngy nay doanh nghip khng bn trong bin gii ca
mt quc gia m tr thnh ton cu v th gii l phng.
Ngy nay cng nhn khng lm vic mt ch m c th lm
vic bt k u dng internet v tr thnh cng nhn o.
Ngy nay cng nhn khng phi i xa tm vic lm m vic
lm phi i ti ni cng nhn c k nng sng. Ngy nay, cc
cng ti mong i ngi mi tt nghip c nng sut v sn
sng lm vic ngay. Cc cng ti thng sa thi nhng ngi c
k nng lc hu v thu ngi thay th c k nng ng lm
cc i li nhun ca h. Trong th trng ton cu cnh tranh,
cc cng ti khng th m ng c vic khng c nng
sut hay tin bc v thi gian ph hoi cng nhn hc khi
lm vic. H mong i sinh vin c k nng cn thit c o
to bi nh trng ch khng phi bi h. iu t nhiu
sc p ln sinh vin v trng ca h. Hn bao gi ht, tri thc
v k nng l yu t chnh cho ngh nghip tt hn v cuc
sng tt hn.
Vi thng trc y, mt gio s Trung Quc hi ti:
Khi nhiu sinh vin t c im cao hn, iu c ngha
l chng ti c sinh vin gii hn, chng trnh o to tt hn.
Lm sao chng ti o thc s cht lng ca h thng gio dc
ca chng ti? Ti bo ng y: Khi nhiu sinh vin t c

5
im thi cao, tt nhin quan chc nh trng s nhanh chng
kt lun rng h c chng trnh o to tt hn. C th iu
ng. C th trng c sinh vin gii, nhng c th l
chun b thp qu na.
Ngy nay mt s trng vn o cht lng gio dc ca
h bng s sinh vin qua c k thi hay t c im cao
hn. Tuy nhin, c cch o cht lng khc tu thuc vo vn
ho. Khi bn nhn vo cc nc khc nhau bn s thy cc cch
o khc nhau. Chng hn, nu bn hi mt thy gio M ti sao
sinh vin khng hc tt v ton, thy gio c th ni rng y
l ci g lin quan vi thng minh hay IQ. Hi cng cu hi
Nht Bn, thy gio s trch hc sinh khng hc chm
ch. Thy gio Php s ni rng sinh vin c ti nng khc nhau
v ton hc khng phi l mt trong nhng ti ca ngi .
Thy gio Trung Quc s trch gia nh sinh vin v khng p
sinh vin hc ton. Tng ni u nhn cht lng gio dc t
cc gc nhn khc nhau.
Ngy nay, sinh vin chu ang hc gii v ton v
chng trnh gio dc ca h hi t nhiu vo mn ny. Cu
hi thng c hi nht l liu h c gii ton khng, lm sao
c rt t pht minh v pht kin khi so snh vi M hay chu
u? Cu tr li c th trong cch ton c dy. T iu ti
thy Trung Quc, Hn Quc v Nht Bn ni phn ln sinh
vin ghi nh cng thc v phng trnh qua c kim tra
thay v hi t vo p dng cc tri thc khoa hc ny vo k
nng. S kin l chu c nhiu sinh vin qua c k thi vi
im cao nhng cch o ny c hp thc khng? C cch o
tt hn khng? Chng ta c nn nhn vo im thi hay ci g
khc nh k nng?
C v d tt t n v s lng v cht lng. Vo
cui nhng nm 1990, cng nghip CNTT ca n nhn
c nhu cu ln t cc cng ti phng Ty gip cho h
sa vn phn mm Y2K. Nhng cng nghip n i

6
din vi vn nghim trng: N cn thu hng trm nghn k
s phn mm, mt s ln hn nhiu so vi cc i hc k ngh
to ra. Nm 1999, n cho tt nghip ch 70,000 k s phn
mm mi nm. Chnh ph lp tc yu cu cc i hc cng
ca h m rng o to tuyn v cho tt nghip nhiu ngi
hn. Trong mi nm, cc trng ca n cho tt nghip
qung 500,000 k s phn mm mi nm. Kt qu l c
mng vi trn 70% s h khng p ng nhu cu k nng c
s ca cng nghip, do khng th tm c vic lm.
Cng nghip n b buc phi ngh li cch n o
to cng nhn ca n. N bt u bng vic thch nghi thc
hnh tt nht ca cc cng ti phng Ty ri ci tin chng.
Cc cng ti hng u xy dng h thng gio dc ring ca h
o to cng nhn ca h. Khi ngi tt nghip i hc
c thu bi cc cng ti nh Infosys, Tata Consulting
Services hay HCL Technologies, h phi tri qua ba ti bn
thng o to k nng tp trung trc khi bt u lm vic. H
c dy khng ch k nng k thut m cn cc c s v qun
l khch hng, trao i v xy dng t.
Chng trnh ca Infosys tn hn $6,000 cho mi sinh
vin. Cng ti chi $120 triu la xy dng trung tm gio
dc Mysore s dng hn 300 gio vin khoa dy ton thi v
c th o to 13,500 nhn vin mt lc. Tata Consulting qun
l 10 trung tm o to trong ton n c th o to 30,000
ngi mt lc. Cc cng ti ny yu cu rng mi nhn vin
phi nhn mt ti ba tun o to chnh thc hng nm hc
k nng mi. Vic hc c i l yu cu gi vic lm ca
bn. Nhn vin phi d o to k nng thm mi lc c thay
i nhu cu ca th trng.
Kt qu: Cng nghip CNTT ca n pht trin t
gn nh khng c g trong nm 1990 ti trn $90 t la nm
2011. Nm cng ti hng u tng trng 30 ti 40 phn trm
mt nm t 2003 ti 2009. Khi li nhun ca h tng ln,

7
lng nhn vin cng tng ln. V nng sut tng ln, t l
qung co ca h cng tng ln. Khi nhiu ngi c s dng
c lng cao hn, cc vic lm khc c to ra h tr cho
nhng ngi ny v chung cuc nn kinh t ci thin vi t l
c ngha.
Ngy nay, cc k s n ang thit k ng c my
bay, cc cu phn xe hi v nh my ch to, cc b vi x l th
h tip, cc sn phm vin thng v thit b y t cho cc cng ti
phng Ty. Cc k s ca h ng c lng gn tng
ng vi k s cc nc pht trin. Ngy nay, n
ang c thay i hnh nh Lao ng chi ph thp thnh Lao
ng c k nng cao v h mong i nm nay kim c qu
$100 t l v t ti $200 t la trc nm 2018.
Lm sao n c th i t h thng gio dc yu v
bin sinh vin ca n thnh cc chuyn vin cp th gii? Cu
tr li n gin l h i cch o t s sinh vin tt nghip (
o ca chnh ph) sang k nng v cng vic ( o cng
nghip). Cch o ca h khng phi l v bao nhiu sinh vin
qua c k thi m bao nhiu ngi trong s h c vic lm tt
hn, lng tt hn, v cuc sng tt hn. Thay v hi t vo s
lng, h hi t vo cht lng nh c o bi kt qu cui
cng.
Sinh vin n hiu rng ngy nay h khng cnh tranh
trong th trng lao ng a phng ca h m h phi cnh
tranh vi moi sinh vin trn th gii v iu khuyn khch
vic hc ca h. H hiu rt r rng vi ton cu ho, bt k ai
u c th cnh tranh, bt k ai u c th kim c vic lm
tt hn, lng tt hn bng vic pht trin tri thc v k nng
tt hn. Mt ngi qun l bo ti: Chng ti khng cn nhc
ti v chi ph thp na, chng ti ang ni v nhng k nng
cao, k nng m mi nc u cn nhng khng c. By gi
cc nc pht trin cn chng ti v h khng th lm g m
khng c chng ti. l u th ca chng ti.

8
Tri thc v k nng -4
Tun trc, ti tho lun vi sinh vin v k nng m
cng nghip phn mm cn. Khi ti bo h rng c nhiu vic
lm cho xy dng ng dng di ng v lm vic vi cc ng
dng bn sn trn th trngCommercial Off The Shelf
(COTS) nh SAP v PeopleSoft, mt sinh vin lp tc ln
ting lo ngi rng nhng iu khng c dy trong trng.
Ti gii thch: Nhiu sinh vin KHNG bit khc bit
gia iu c dy trong trng v iu c lit k trn th
trng vic lm. iu h hc trong trng l tri thc, khi
nhng tri thc ny c p dng vo ci g c bit, chng
c coi l k nng. Th trng vic lm thng KHNG
lit k tri thc m yu cu k nng no . Phn ln cc trng
khng dy ng dng COTS c bit nh SAP hay PeopleSoft
nhng c dy tri thc v Lp k hoch ti nguyn doanh
nghip Enterprise Resource Planning (ERP), qun l quan h
khch hng Customer Relations Management (CRM) hay qun
l dy chuyn cung cp Supply Chain Management (SCM).
Chng hn, trong mn Nhp mn Qun l h thng tin, sinh
vin CMU hc v nhng tri thc v vn ny lin kt vi
vic thc hin ca chng. Cng iu ny c th c gii thch
rng sinh vin hc cc ngn ng lp trnh nh C++, C#
hay Java v dng tri thc ny pht trin ng dng di ng.
L sinh vin, bn cn bit cch p dng iu bn hc
hon thnh ci g trong cng nghip v tip tc hc nhng
iu mi khi lm vic. iu bn hc trong trng l iu c th
c dy nhng iu bn hc khi lm vic l iu s gip bn
trong phn cn li cuc i mnh. Ngy nay, cng ngh thay
i nhanh chng, nu bn khng bt kp bn s b b li ng
sau.

9
 Nm ngoi, IBM tin hnh mt nghin cu v sinh
vin i hc v thy rng 80 phn trm sinh vin tin rng h
s ng u vi cng ngh mi khi h lm vic trong cng
nghip. Hn 74 phn trm s h sn lng tr li trng
c ti o to. Nghin cu ny cng thy rng 68 phn trm
sinh vin c o to thm, bn ngoi lnh vc hc tp ca
h, m bo rng h s hu k nng no trc khi tt
nghip cho nn h c c hi tt hn kim c vic lm.
Nghin cu ny thy rng sinh vin trong kinh doanh, ti chnh
v k ton ly nhiu lp cng ngh thng tin bi v h bit
khng c tri thc ny, h s KHNG i xa c trong ngh
nghip ca h. Nghin cu ny kt lun rng ngy nay sinh
vin hiu rng h cn k nng cng ngh kim vic lm
ngang qua nhiu lnh vc.
Ngy nay th trng vic lm ton cu hin thi ang
tri qua thiu ht ln v k s phn mm, nh khoa hc my
tnh, v ngi qun l h thng tin. Thiu ht ny KHNG phi
duy nht M hay chu u m cn c n v Trung Quc
v nhu cu ny ang dng ln cao i vi cng nhn c k nng
cng ngh. Hin thi, c tranh ci quc hi M v liu c cho
php nhiu ngi c k nng hn c vo v lm vic M
chm dt xu hng khon ngoi tng xy ra trong mi
nm qua. Nhiu ngh s tranh ci rng di dn m s gip lm
tng thu nhp thu v cng nhn nc ngoi cng phi ng
thu v gip cho kinh t M. iu ny l tt hn khon ngoi
em cng vic sang cho nc khc, m khng c li cho M.
Tuy nhin, thiu ht hin thi li nghim trng ti mc phn
ln cc cng ti s phi lm c hai iu: em cng nhn c k
nng vo (di dn m) v gi vic sang nc khoc (khon
ngoi cng vic).
Ton cu ho l hin tng mi ca th k 21. N m ra
nhiu c hi pht trin cc nc, nu h bit cch nm ly
chng. Yu t then cht l c lc lng lao ng tri thc
mnh bi v vi tin b ca cng ngh, my mc, v khoa hc
10
tin tin, lc lng lao ng s phn ln b thay th bng
my mc do cng ngh thng tin (CNTT) iu khin. l l
do ti sao nhng cng vic CNTT ny s bng n v nhu cu
vn tng ln. Vi ton cu ho, mi cng ti u phi vn hnh
hiu qu v hiu lc v cnh tranh l ln. sng cn, cc
cng ti phi ci tin bng vic p dng nhiu t ng ho, thm
nhiu my mc, nhiu robots, nhiu trang thit b v nhng
iu ny yu cu nhiu cng ngh thng tin tin tin. Ni cch
khc, cc cng ti s cn cn nhiu kin trc s phn mm,
ngi thit k phn mm, chuyn vin mng, ngi qun l h
thng tin, chuyn vin yu cu phn mm, chuyn vin c s
d liu, ngi pht trin phn mm, ngi kim th, v ngi
m bo cht lng. Ngy nay, cc cng ti khng th kim
c ngi c k nng ny trong nc ring ca h, cho nn,
h phi tm cng nhn cc nc khc nh ng u, Trung
Quc, n v ng Nam . S kin l trong mi nm qua,
mi nm M cho php xp x 60.000 cng nhn CNTT t n
ti v lm vic qua chng trnh visa H1B, l bng chng
v thiu ht trn trng ny. Tuy nhin, s cc cng nhn CNTT
t cc nc khc khng c lm ti liu tt nhng c gi
nh l n cng gn mt trm nghn ngi. chu u, bin
gii m hn cho nn s cng nhn CNTT nc ngoi ang lm
vic c c lng l hn mt triu. Ngay c vi cc cng
nhn nc ngoi thm vo cho lc lng lao ng hin thi, th
trng vic lm cho CNTT vn trong thiu ht v cu vn tng
ln nhanh hn cung.
Cho d vi suy thoi kinh t, nhu cu v cng nhn
CNTT vn cao. Hin thi, cc cng ti ang tm ngi c tri
thc cng ngh thng tin rng c th c p dng qua nhiu
khu vc. Khng cn vic cng nhn phn mm s lm vic
trong cng nghip phn mm m h c th lm vic trong
nhiu khu vc, t ti chnh, bo him, ngn hng ti ch to,
bn v thm ch trong kinh doanh gii tr. Nhu cu nh vy
dn nhiu i hc ti cung cp cc mn lin ngnh gia cc

11
trng k ngh, khoa hc my tnh v kinh doanh. Bt k liu
sinh vin chuyn v kinh doanh, ti chnh hay thng mi, vic
hc cc mn cng ngh thng tin thm l iu ng cn lm.
N s gip cho sinh vin hiu cch cng ngh c th c p
dng cho cc doanh nghip khc nhau v cho sinh vin u th
hn trong tm vic tng lai ca h.

Tri thc v k nng -5

Mt thy gio tr hi ti: Chng ti mun sinh vin hc
nhiu hn v pht trin k nng nhng phn ln cc sinh vin
ch mun c bng cp. Lm sao chng ta c th thay i c
nim tin ny?

p: Cch nhn v bng cp di tr li t hng nghn

nm trc trong lch s. Vo thi , bng cp c ngha l tri
thc v k nng no c kim nghim bi cc k thi no
trong triu nh ca nh vua v nu qua c, h s c vic
lm tt. Ngy nay bng cp khng cn l m bo cho vic lm
v chng ta c nhiu ngi tt nghip vi bng cp nhng
khng c vic lm hay phi lm nhng vic chng lin quan
g ti gio dc ca h.
L thy gio, chng ta hiu qu trnh hc tp v tm quan
trng ca k nng nhng sinh vin c th khng hiu v vic
hc mang ng c ni b ch khng bn ngoi. thay i
hnh vi ca sinh vin chng ta phi thay i nim tin ca h v
hc tp. Nu sinh vin khng tin rng h cn tri thc v k nng
no th h s tip tc hi t vo vic c im v thu c
bng cp. Nu sinh vin tin tri thc c lin quan v quan trng
th h s hi t vic hc ca h hng ti xy dng nhiu tri
thc hn, thay v ch hi t vo im s. Vic dy truyn thng
khng gii thch r rng s lin quan ca ti liu lp hc vi

12
cng vic tng lai. Phn ln cc thy gio u hi t vo
iu bn cn hc hn l ti sao bn cn hc n v lm sao
bn s dng n trong vic lm ca bn. Bng vic gii thch
r rng Ti sao v Lm sao trc tng bi ging, ti
thy cc sinh vin thay i nim tin ca h vo vic hc. Thay
v hi t vo im, h bt u kim tra cch h pht trin tri
thc v k nng ca h v iu ny c ngha g cho tng lai
ca h.
Kh ng vin sinh vin hc nhng ti tin cha kho l
kh nng t ti sinh vin mc nim tin nn tng ca h.
Bng cch lm vic cng sinh vin gip h hiu h hc
c bao nhiu v h cn k nng no, iu c th to ra
khc bit. Trong lp ca ti, ti thng hi sinh vin cu hi
Em ngh em s dng tri thc ny lm g? Cu hi ny yu
cu sinh vin kim im li mc ch gio dc ca h vi iu
h s hc, lm hp thc tri thc v pht trin k nng m h s
c v tnh ch li ca nhng k nng nh vy trong tng lai.
Ti cho sinh vin tho lun trong bn thn h trong nhm
nh ni h chia s nim tin ca mnh vi ngi khc. Sinh vin
dng nh thay i nim tin ca h v h bt u khm ph ra
lm sao v ti sao h phi hc v h s dng chng lm g.
H cng bt u to ra nim tin mi v cch tri thc ca h s
dn ti vic dng tt hn trong tng lai. Nhiu sinh vin bo
ti rng h cha bao gi tho lun nim tin ca h vi ngi
khc trc y v khng ai hi. Mt kt lun thng xuyn
l By gi ti bit ti sao ti cn bit iu ny.
Nim tin ca a s sinh vin v gio dc da trn kinh
nghim sng c nhn ca h v b nh hng bi x hi.
trng trung hc, h c bo phi nhng k thi no
vo i hc; i hc h c khuyn khch ly im c
vic lm tt; bo ch nhc ti nhu cu c nhiu cng nhn hn
vi bng cp chuyn su; mi th h nghe ni u l v k
thi v c bng cp ch KHNG PHI tri thc hay k nng.
Vi tnh hung , chng ta khng th trch nhim ti sao
13
nhiu sinh vin c nim tin nn tng rng mc ch ti thng
ca gio dc l bng cp. Ti nghe nhiu bc cha m ni vi
con ci h: Hc chm ch, ly bng cp ri lo ngh cc chuyn
khc sau. Ngy nay chng ta khng th lo ngh v nhng vic
khc sau khi nhn bng cp, iu l QU TR. Sinh vin
phi lp k hoch ngh nghip khi h vn cn trng trung
hc v c bn k hoch ngh nghip vi cc mc ch v chiu
hng gio dc khi h vo i hc hng dn h trong cuc
hnh trnh gio dc.
Chng ta cn thay i nim tin ca sinh vin ng
vin h h theo cch mi do nng cao tri thc ca h v
pht trin k nng. iu ny s yu cu rng chng ta thm tnh
lin quan vo trong ti liu dy v gii thch r rng iu h s
cn c trc khi ri khi trng V h phi pht trin vic hc
c i v hc tp khng dng li sau khi tt nghip m phi lin
tc trong c i h.

K nng c cn
Theo mt kho cu cng nghip, thiu ht hin thi v
cng nhn cng ngh thng tin (CNTT) c th tip tc ti 2025
v nhu cu v cng nhn CNTT vn cn rt cao nhng cung
cp vn cn thp. Nhu cu hng u l trong lp trnh my tnh
v s ngi tt nghip bng c nhn trong Khoa hc my tnh,
K ngh phn mm v Qun l h thng tin khng tng nhanh
nh mong i. Mc du nhu cu tng th vn cn cao nhng c
mt s k nng c nhu cu mnh nht nh Ngi qun tr c s
d liu, An ninh tnh ton, h tr Tnh ton my, v phn tch
Big data. Kho cu ny ni rng ton cnh vic lm cho nh
chuyn nghip CNTT l tuyt vi trong 10 nm ti vi 72%
cc cng ti mong i thu thm cng nhn CNTT.

14
 Tuy nhin k nng cng ngh khng phi l iu duy nht
cc cng ti cn, m bo cng nhn mi s c hiu qu,
nhiu cng ti cng nhn vo k nng mm ca h nh k nng
lm vic trong t v k nng trao i ca h, c bit vi ngi
doanh nghip. Mt ngi qun l gii thch: Ti mun ngi
doanh nghip ca chng ti hiu cch CNTT c th gip h
c hiu qu hn v lm cho vic ca h c thc hin, v
iu c th xy ra ch khi cng nhn CNTT c th gii thch
r rng cch CNTT c th c a vo s dng tt. Bn c
th thc hin h thng CNTT tt nht trn th gii, nhng nu
ngi doanh nghip khng hiu phi lm g vi chng, chng
l v dng. K nng quan trng nht l kh nng gii thch
trong ngn ng chung c dng trong min doanh nghip,
nh tip th, bn hng v ti chnh, v KHNG dng ngn ng
k thut CNTT m ngi doanh nghip khng hiu v l l
do ti sao ngi tt nghip Qun l h thng tin l c gi tr hn
Khoa hc my tnh v h c tri thc v doanh nghip bn cnh
tri thc k thut.
Ngy nay k nng k thut l KHNG cho thng tin
ngh nghip v phn ln cc cng ti ang tm ngi c s trn
ln khc bit ca k nng v kinh nghim bt vo cp
qun l hay v tr cao hn. Do sinh vin k thut cn b sung
k nng k thut ca h bng nhng k nng mm no cho
vic thng tin tim nng. Sau y l mt s k nng mm quan
trng m h cn pht trin:
1) K nng trao i: Kh nng ni r rng cng nh nghe
chm ch. Bn cng c th cn hc t nht mt ngoi ng
nh ting Anh.
2) K nng lm vic t: Kh nng lm vic tt trong t. C
kh nng chia s thng tin, cng tc v nhn vai tr lnh
o khi thch hp.

15
3) K nng qun l thi gian: Kh nng u tin ho cc
nhim v v dng thi gian cho vic lm mt cch khn
ngoan lm cho mi s c thc hin.
4) K nng gii quyt vn : Kh nng gii quyt vn
khi chng ny sinh, nhn trch nhim gii quyt chng
tng ng v khng b chng cho ai khc.
5) K nng tm tr ci m: Kh nng chp nhn v hc t
cc ph bnh v lin tc tng trng nh mt nh chuyn
nghip.
6) K nng t tin: Kh nng c dng cm lm vic lm
vi thi bnh thn v gy hng khi tin tng trong
ngi khc. Kh nng lm vic tt di sc p.
7) K nng thch nghi: Kh nng thch nghi vi tnh hung
mi v thch thc, sn lng chp nhn thay i v ci m
vi tng mi.
8) K nng hc c i: Kh nng lin tc hc nhng iu
mi v c nhiu v c tri thc tng th v xu hng th
trng.

Gi k nng k thut c cp nht

Mt sinh vin khoa hc my tnh nm th hai vit cho
ti: Em mun gi cho k nng k thut ca em c cp nht.
Lm sao em pht trin k nng k thut mnh khi o to i
hc ca em c vi nm v em khng thy n thay i sm.
Em khng bit phi lm g. Cho d em cha tt nghip trong
hai nm na nhng em mun chc em c th kim c vic
lm vo lc v khng lo ngh qu nhiu v tng lai ca em.
Xin thy li khuyn.

16
 p: Mt trong nhng cch tt nht ci tin k nng k
thut ca bn l c sch k thut. Ngy nay c hng nghn
sch in t k thut m bn c th c trn internet. Bn c th
ln trc tuyn, tm mt ch c th m bn mun hc v
theo cc ch dn. Bn cng c th kim trc tuyn cc bi hc
v ch . Nhiu bi hc l t do, bn khng phi tr tin
cho n. u im ca bi hc trc tuyn l ch chng n
gin, d hc, v bn c th quan st chng vo bt k lc no.
Nhc im l ch chng thng khng c son tho mt
cch chuyn nghip, iu c th lm cho chng thiu v tnh
y . Tuy nhin, chng cng cho bn cc trnh din tng tc,
nhiu v d, v mc ni ti cc website k thut khc. Bn cng
thu c nhiu kinh nghim k thut, bn s cng c kh nng
hc cng ngh mi nhanh hn. Ngay c khi mi s thay i,
bn c th nhanh chng bt kp trong vi ngy.
C nhiu din n k thut trc tuyn m bn c th tham
gia. Nu bn dnh thi gian trong cc din n ny, bn s
hc c nhiu. Phn ln cc din n ny c to ra bi
nhng ngi k thut, ngi mun chia s tri thc ca h, tho
lun cc tng, tranh ci v cc vn k thut v v cn bn
hc hi ln nhau. Phn ln cc din n k thut cng c th
gip cho bn qua nhng cu hi k thut ca bn v h bao gi
cng n cho thnh vin mi mi mc k nng.
Cch khc tt hn hc k nng k thut l bng lm
vic bn thi cho cng ti cng ngh. Nhiu sinh vin khng
xem xt ti lm vic trong nm hc, mt s thm ch khng
lm vic trong ngh h. Khng ci g tt hn l kinh nghim
thc t, bn hc bng lm. Nu bn c ham mun hc tp, lin
h vi cc cng ti phn mm a phng v ni vi h. Bn
khng tm vic lm nhng mun c c hi ni bn c th hc.
Lm ngi tnh nguyn lm vic cho h i ly c hi hc
ci g . Phn ln cc cng ti s vui mng c ngi nng n

17
hc tp vi nhn vin ca h. Bn cng hc tt hn v cng
ngh mi, bn cng tr nn c gi tr hn v mi cng ti s sn
lng thu ngi c k nng k thut mnh.

K nng chuyn i c
Yu t quan trng gip bn c vic lm l tri thc v k
nng. T quan im ca ngi s dng nhn cng, tri thc l
iu bn hc trong trng, k nng l iu bn lm hay
kinh nghim lm vic ca bn (bao gm c cng vic tm thi,
thc tp ma h v.v.). Phn ln nhng ngi s dng nhn
cng KHNG trng i nhiu t sinh vin mi tt nghip, h
hiu rng nhng sinh vin ny khng c nhiu kinh nghim cho
nn h nhn nhiu hn vo tri thc ca sinh vin (bng cp,
lnh vc hc tp v bn hc tt th no trong trng). Tt nhin,
bt k kinh nghim lm vic no cng s c ch nhng n
KHNG l yu t xc nh then cht trong vic thu bn. Khi
bn c tri thc tt v p ng tt trong phng vn, bn c c
hi tt c thu.
Sau khi bn lm vic trong vi nm, kinh nghim ca
bn tr thnh quan trng hn. Nu bn nhn vo vic lm thay
i, bn phi c kh nng chng minh rng kinh nghim ca
bn vi ngi s dng nhn cng hin thi c th ng gp
cho ngi s dng nhn cng tim nng. Nu bn ang tm
cng loi cng vic th iu l d dng, mi iu bn cn l
phi chc rng bn c nhng k nng m ngi s dng nhn
cng tim nng ang tm. Tuy nhin, sau vi nm lm vic,
mt s ngi c th khng hi lng vi ngh ca h v mun
i sang ngh khc. Chng hn, bn tt nghip trong gio dc
v lm vic nh gio vin trng ph thng nhng bn thy
rng bn khng thch dy hc v mun i ngh sang qun l

18
doanh nghip. Nhiu sinh vin hc kinh doanh v lm vic cho
ngn hng nhng sau vi nm, h mun chuyn sang khu vc
cng ngh, khng nh ngi pht trin phn mm m nh
ngi qun l. Tt nhin trong nhng trng hp ny, bng cp
trong gio dc hay kinh doanh khng th gip bn i sang
ngh mi c. Bn cn c k nng chuyn i c m c
th c p dng cho ngh mi. i ngh yu cu rng bn s
phi da trn cc k nng bn pht trin bn ngoi ngh ca
bn.
K nng chuyn i c l nhng k nng bn pht
trin trong cuc sng lm vic ca bn. Chng l k nng mm
(trao i, thng lng, lm vic t v.v.), k nng phn tch
(nghin cu, phn tch, ti chnh, thng k v.v), v k nng t
chc (qun l d n, quan h khch hng, lnh o v.v.). Trc
khi i ngh, bn cn dnh thi gian nhn din k nng
chuyn i c ca mnh bng vic so snh vic lm hin thi
ca bn vi vic lm bn ang tm. Bn cn lm mt danh sch
cc yu cu vic lm mi, phm cht v trch nhim ri so
snh iu ny vi k nng chuyn i c ca bn nhn
din liu c s snh ng m bn c th chuyn t vic lm n
sang vic lm kia khng.
Mt khi bn nhn din cc k nng chuyn giao c
v chng khp vi yu cu vic lm mi th bc tip l chng
t cho ngi s dng nhn cng tim nng rng bn hiu nhu
cu ca h v thuyt phc h rng k nng chuyn i c ca
bn s p ng nhu cu ca h. Phi chc cung cp bng chng
xc nh v k nng ca bn v cc v d v cch nhng k nng
ny s lm li cho ngi s dng nhn cng mi ca bn. Bn
phi t hp mi k nng chuyn i c ca bn vo trong
bn l lch ca bn v dng cc v d c bit h tr cho k
nng ca bn. iu ny s gip bn pht trin bn l lch hiu
qu ci thin c hi ca bn cho thay i ngh thnh cng.

19
K nng k thut l khng
Trong khi k nng k thut ca bn c th cho bn vic
lm nhng k nng mm ca bn s lm thng tin ngh nghip
ca bn. o c cng vic ca bn, thi tch cc ca bn,
k nng trao i ca bn, k nng gii quyt vn ca bn, k
nng tng tc ca bn, k nng lm vic t ca bn v k nng
lnh o ca bn l nhng k nng mm vn l iu bn cht
cho thnh cng ngh nghip ca bn. Nhiu ngi pht trin
phn mm thng t hi ti sao sau nhiu nm lm vic h vn
mt chc v khi nhng ngi khc chuyn sang chc v tt
hn. Cu tr li c l l ch h c k nng mm tt hn bn
cnh k nng k thut ca h.
Ngy nay cc cng ti trng i sinh vin c c k nng k
thut v k nng mm khi h tt nghip. Vn l t sinh vin
nhn bit v k nng mm, mt s ngi thm ch cn khng
bit chng l g. l l do ti sao nhiu ngi c kh khn khi
xin vic hay trong phng vn vic lm. Sinh vin thng hi:
Em hc nhng k nng ny u? Ti sao trng ca em
khng dy chng? Em khng bit rng mt s k nng mm c
sn trong chng trnh o to nhng i khi cc gio s
khng gii thch chng mt cch r rng. K nng mm cng
c th c dy nu sinh vin nhn bit v chng v n lc t
hc chng. K nng mm cng thng c nhc ti trong cc
sch, c bit trong sch t hon thin nh Cch thu phc
bn b v nh hng ti mi ngi ca Dale Carnegie. Ti
bit rng ngy nay, sinh vin khng thch c sch nhng nu
c mt cun sch m h nn c ti ngh sch ca Dale
Carnegie nn l cun .
Ngy nay ch lm vic l mi trng ng ni mi ngi
t a dng nn tng v k nng ti lm vic cng nhau. K nng
lng nghe, trnh by tng, gii quyt xung t, v thc y

20
mi trng lm vic ci m v trung thc tu thuc vo cch
mi ngi xy dng v duy tr mi quan h vi nhau. Chnh
nhng mi quan h cho php mi ngi tham gia vo cc
d n t, cng tc vi nhau v lm vic hng ti mc ch
chung. Nu bn c k nng k thut tt nhng khng c k nng
mm, bn s gp kh khn v bn s khng c kh nng dng
tri thc chuyn gia k thut ca bn t ti u th y . Nu
bn khng th c c u th ti a v sc mnh tri thc ca
bn, th th bn nn kim im li k nng trao i v k nng
lin con ngi ca bn. Bn nn t hi mnh v vai tr ca bn
(Mnh lm g?), trch nhim ca bn (Tnh m nhim c nhn
ca mnh l g), thi vi cng vic t ca bn (Lm sao ti
cng tc vi t ca ti v lm sao ti gii quyt xung t vi
cc thnh vin khc?), mc trao i ca bn (Mnh thng
chia s thng tin v tng tc vi thnh vin t th no?) v s
gip ca bn (Mnh gip v h tr ngi khc th no?).
Bn cng ngh nhiu v nhng iu ny bn cng bit r
hn v k nng mm ca bn. Bng vic bit im mnh v
im yu ca bn, bn c th pht trin hay ci tin k nng ca
bn ti tim nng y . iu ny s nh hng ti thi
ca bn khi bn tng tc vi ngi dng, khch hng, thnh
vin t, ngi qun l, v nhng ngi khc. Mt s sinh vin
hi ti: Chng em sng trong th gii cnh tranh, nu em gip
ngi khc th h c th tin ln hn em. iu g xy ra nu
em chia s thng tin ca em vi h nhng h khng chia s ci
g vi em?
Cu tr li ca ti l: Bn khng nn lo ngh qu nhiu
v ai c th i trc bn. Ch nhng ngi c tri thc mi
c th chia s tri thc ca h. Nhng ngi che giu cc th
vi thnh vin t thng rt khng an ninh v s st, bi v bn
trong h, h chng c g g my chia s. Gip ngi khc l
quan trng v tt c cc bn lm vic trong cng d n, v bn
mun d n ca bn thnh cng. Nu bn gip ai , khng c
ng c no khc hn l thy h qua c vn ca h, bn
21
s hiu cu sng l gip v iu s lm giu cho cuc sng
ca bn. Khng ci g cho s tho mn tt hn, c ngha v
hnh phc hn l gip chn thnh cho ngi khc v thy
tc ng n gy ra trn kip sng ca h. Ngy nay nhiu
ngi b m bi tham vng, h mun i ln trc, thnh
cng ch bi chnh h. Tuy nhin, phn ln trong h s khng
i xa trong ngh ca h v khng c k nng t, h s khng
thnh cng. Cui cng t s nhn ra thi xu v ci v k
v h s phi hnh ng nh thi b ngi khi t. T
khng th thnh cng nu thnh vin ca no khng chi theo
lut hay khng lm vic cng nhau. l l do ti sao nhiu d
n phn mm tht bi. Chng ta hy hnh dung kch bn rng
mt ngi pht trin lm vic trn vi d n v tt c chng
u tht bi. Ngi hc c kinh nghim g t iu ?
Nhng ngi lm vic trong cc d n tht bi c th mang
theo h thi tht bi v c l khng hc c g c. H s
tip tc lm vic vi thi v k v bao gi cng gi mi
th cho h v h mun l anh hng, anh hng duy nht. Bn
ngh kiu ngi s sng st c bao lu trong cng nghip
ni lm vic t l mu cht? Vic gip ln bao nhiu hay
nh bao nhiu khng quan trng, khi bn gip ngi khc v
ng gp cho t iu tt nht bn c th lm c, bn s c
c s tha nhn, sm hay mun. Gip l ng hai chiu.
Bn gip ngi khc v nhn gip t ngi khc na.
Khng ai bit c mi th cho nn cho php ngi khc gip
bn i, cng ht nh bn mun ngi khc cho bn gip h.
L ngi pht trin phn mm, bn cn bit rng k nng
k thut l khng tt. Bn cn k nng mm Bn cn k nng
mm gip c cho cc thnh vin t trao i v cng tc mt
cch hiu qu.

22
i thoi v cng nhn c k nng
Tom Mitchell l ngi ch ca mt cng ti chuyn v
tuyn m cng nhn c k nng Cng ngh thng tin (CNTT)
cho cc cng ti ton cu. ng y ni: Ngy nay, mi cng ti
u cn cng nhn c k nng nhng h khng c tri thc
chuyn gia phn bit nhng ngi chuyn nghip vi ngi
nghip d cho nn h yu cu chng ti lm vic thu ngi
cho h. Chng ti tuyn cng nhn c k nng t nhiu nc,
v t mi mc v v tr. Chng ti c vn phng nhiu nc,
chng ti bit dn tc v vn ho v chng ti chn cng nhn
ng cho khch hng ca chng ti. Ti trong kinh doanh
ny trn ba mi nm qua, nhng cha bao gi thy nhu cu
cao th nh ngy nay.
Ti hi: Sao h khng thu cng nhn trc tip m dng
dch v ca ng?
ng y ci: Thu cng nhn nc ngoi khng n
gin nh ng ngh u. Cng ti M khng bit g v nhng
ngi xin vic nc ngoi. H khng bit v h thng gio dc
ca nhng nc . H khng bit cc trng tt vi cc
trng km. H khng bit bng gi vi bng tht. H khng
bit cch phng vn ngi t cc nn vn ho khc vi cc
ngn ng khc. Cng ti ca ti l chuyn gia trong khu vc ny,
cn b ca ti l ngi a phng, h sng , v h bit
mi trng v vn ho .
Ti hi: Lm sao ng phn bit c ngi xin vic tt
vi ngi khng tt th?
ng y gii thch: Tiu ch then cht nh gi cng
nhn CNTT l: o to chnh thc v kinh nghim. Vi o
to chnh thc chng ti nhn vo cc trng, vi kinh nghim
chng ti nhn vo hiu nng ca h. Chng hn, bng cp t
cc trng hng u l ch bo tt v n hnh thnh nn tri thc
v k nng ca sinh vin khi so snh vi trng trung bnh. Cc

23
trng hng u la chn cn thn sinh vin hng u trong k
nhp hc. Ci vo tt cho ci ra tt. l l do ti sao
chng ti ch la nhng ngi tt nghip t cc trng hng
u ny. Chng ti kim im chng trnh o to, chc
rng chng tng hp vi cc trng M. Chng trnh o
to m khng cp nht l khng ng mong mun, cho nn
chng ti khng tuyn cc sinh vin t cc chng trnh li
thi ny. Chng ti cng nhn vo k nng ngoi ng, k nng
trao i, thi , cam kt, v tnh qu quyt. Chng ti mun
chc rng nhng ngi tt nghip ny c k nng tng t vi
ngi tt nghip M cho khi h c thu, h c th lm tt.
Nu h lm tt, khch hng ca chng ti hi lng th iu
phn nh danh ting ca chng ti v h s lm nhiu kinh
doanh hn vi chng ti. Tt nhin, s ch v chi tit th no
l cn tu vo cc mc v tr. C khc bit gia mc vo
ngh v mc iu hnh. Vi cc v tr cao hn, chng ti nhn
cn thn vo kinh nghim v thi .
Ti hi: Lm th no ng coi cng nhn c phm
cht?
ng y gii thch: Vi ngi c kinh nghim, chng ti
i hi v danh sch cc d n qu kh m h lm vic.
Danh sch ny c th bao gm nhng c t yu cu, thit k
kin trc, c t kim th, nh ngha qui trnh, bi trnh by,
danh sch cc d n h qun l v.v. iu ny cho chng ti
kh nng phn bit mc kinh nghim v nng lc. Chng ti
phi cn thn v phi chc rng h c tri thc v k nng snh
ng vi nhu cu ca khch hng ca chng ti. Tt nhin, mt
s ngi ngn ngi v iu hay c trn ln phn ng. Ti
bo h: S khng th ngh ti vic thu ngi cho mt v tr
cp cao m khng c bng chng no v hiu nng. Khi khch
hng ca ti sn lng tr hai ti ba trm nghn la mt nm
cho ai , h phi rt gii. Chi ph ca vic thu c visa
em ai vo M v tr nhiu tin cho h yu cu iu tra k
lng v k nng v kinh nghim ca h. Tt nhin, vi nhng
24
ngi mi tt nghip gn y hay ai vi t hn nm nm
kinh nghim th khng yu cu kiu iu tra . Vi nhng
cng nhn ny, chng ti mun bit k nng ca h ngn ng
lp trnh chuyn dng hay bng chng trong cc d n v cng
c c bit. Chng ti mun bit loi cng vic no h lm,
vai tr no h thc hin. Chng ti phi chc rng h c k
nng ting Anh tt trong trao i, c, vit v k nng mm
nh trnh by, lm vic t v.v.
Ti hi: H c tr lng bao nhiu? Ngi mi tt
nghip gn y c th lm c bao nhiu?
ng y ni: Khch hng ca chng ti thu h cho nn
khch hng tr cho h tng ng theo lut ca nc . Nu h
lm vic M, cng ti phi tr cho h cng s lng v phc
li nh bt k ai . H l cng nhn hp php v phi nhn
c cng bo v lut php theo lut ca M. Ngy nay mt
ngi tt nghip k s phn mm c th lm c $85,000 ti
$100,000 la mt nm M. Anh v cc nc chu u tr
qung 20% t hn, cho nn trung bnh c th l $70,000 ti
$80,000 la M.
Ti hi: ng tuyn nhng ngi ny th no? ng c
qung co khng?
ng y ci: Khng, cng ti ca chng ti him khi
qung co. Qu nhiu ngi khng phm cht xin vo v
iu lm mt qu lu mi tm ra c ng c vin c phm
cht. Chng ti tng trong kinh doanh ny trong mt thi
gian lu, chng ti bit r hn nhiu c mi quan h tt vi
cc i hc v gio s a phng. Chng ti gi mt danh
sch cc sinh vin hng u da trn khuyn co t cc trng
v cc gio s ny. Chng ti tip cn sinh vin t nht mt
nm trc khi h tt nghip. Chng ti gim st cng vic ca
h nh hiu nng trong lp v d n Capstone. Khi khch hng
ngh chng ti tuyn cng nhn cho h, chng ti c ai
trong u ri. Chng ti tip cn sinh vin v cho h
25
ngh trc khi h tt nghip v phi mt vi thng c c
visa em h vo M hay chu u. Chng ti da ch yu vo
mng cc quan h ca chng ti v iu phn bit cng ti
chng ti vi cc cng ti khc.
Ti hi: Lm sao ng thu c visa cho h?
ng y gii thch: Khch hng ca chng ti, phn ln
l cc cng ti phn mm, trnh n ngh cho chnh ph
M yu cu s visa H1B. Khi h nhn c s chp thun
h lin h vi chng ti. Chng hn, mt cng ti nhn c
php cp cho 25 visa th chng ti lm hp ng em 25
k s phn mm c cht lng vo cho h. Chng ti khng
lm visa, khch hng ca chng ti lm iu , chng ti ch
thu cng nhn c cht lng cho h. Chng ti s gip lm
cng vic giy t cn thit v em h vo M. Ngi ca chng
ti thng h tng h ti khch hng ca chng ti v y l
ch vic ca chng ti chm dt.
Ti hi: ng tm u ra phn ln cng nhn ca ng?
ng y p: Trong mi nm qua, chng ti hot
ng phn ln n , Trung Quc, Nga, v cc nc ng
u bi v c d tha cng nhn c k nng . Ngy nay, c
thiu ht cng nhn c k nng CNTT mi ni. Ngay c n
v Trung Quc cng khng to ra cng nhn c k nng
cho nn chng ti phi i sang cc nc ng Nam v ngay
c chu Phi. Chng ti bit v cc nc ny v h thng gio
dc ca h. Chng ti bt u xy dng mi quan h vi cc
trng v cc gio s . Ngy nay, c M v cc nc chu
u u ang i din vi thiu ht trm trng v cng nhn
CNTT c k nng v nhu cu ny l rt cao. Trong qu kh,
nhiu cng ti coi khon ngoi nh gii php nhng tnh th
chnh tr by gi ang thay i, do nhiu cng dn phn nn.
Phn ln cc chnh ph khng thin v khon ngoi hay xut
khu vic lm cho cc cng ti nc ngoi na. H ang thng
qua cc lut di tr phng khong hn cho php ngi c k
26
nng ti v lm vic. Trong trng hp , phn ln vic lm
vn cn li nc h v cng nhn s ng thu v ng gp
cho nn kinh t . Nhng thay i ny l rt thun li cho
cng ti ca ti v chng ti mong i lm tt trong vi nm
ti.

Nhu cu v cng nhn c k nng

Tun trc, mt cng ti Wall Street hng u tin
hnh mt cuc iu tra v 25 cng ti cng ngh v thy rng
c 20,000 vic lm m ra vi t ngi xin lm hn cho d
nhng vic ny c tr lng t nht l $60,000 mt nm hay
hn. Cng ti lm iu tra tin rng nu h m rng cuc iu tra
sang cc cng ti cng ngh khc, danh sch ny c th tng ln
vi trm nghn hay hn. Kt qu cuc iu tra a ra bc tranh
thc ca kinh t M hin thi: Trong khi cc cng ti ang m
rng v sn lng thu thm ngi, c t cng nhn t cch
p ng nhu cu ny. C nhiu cng nhn b tht nghip cn
vic lm nhng khng c k nng.
Nghin cu su thm v cuc iu tra ny nhn din
ra vi nguyn : Nhiu cng nhn ang sp ti tui v hu (gia
55 v 65) v khng mun hay khng c kh nng hc k nng
mi. H ch mun gi vic lm ca h cho ti lc v hu. Cc
cng nhn tr hn (gia 35 ti 55) khng cp nht k nng ca
h v h khng coi n l quan trng cho ti khi qu tr. Khi k
nng ca h ang tr nn li thi, nhiu ngi vi v hc k
nng mi nhng cng ti ca h quyt nh thay th h bng
cng nhn mi c k nng cao. Trong s nhng cng nhn tht
nghip mi ny, trn 67% s h ang theo lp vi hi vng rng
h s c kh nng tm c vic lm mi. Trong s cc chn
la hng u ca h c: Cng ngh thng tin, Cng ngh sinh

27
hc v Chm sc sc kho. Vo cui nhng nm 1990, quyn
r lm c nhiu tin kinh doanh th trng c phn v
cng nghip ti chnh c tc ng ln chn la ca sinh vin
i hc. Nhiu sinh vin ng tuyn vo kinh doanh, ngn hng,
thng mi c phn v ti chnh hn l vo khoa hc v cng
ngh. Sau cuc khng hong ti chnh nm 2008, n to ra
d tha rt ln ngi tt nghip kinh doanh m khng c vic
lm.
Mt trong nhng thch thc mu cht nht cho kinh t
M l vn v khon ngoi i snh vi ti nguyn trong
nc. Trong hai mi nm qua, khon ngoi l chn la
c a chung nhng tnh th chnh tr hin thi v tht
nghip cao v cm ngh v xut khu vic lm ca M trong
nm bu c lm cho nhiu chnh khch v ngi ch cng ti
st rut. Chiu hng hin thi ca chnh ph l em tr li
cc cng vic CNTT tr lng cao v M v thng qua lut di
tr phng khong cho php nhiu cng nhn nc ngoi c
k nng c vo lm vic trong M p ng nhu cu cng
nghip.
Vin dn ti ham mun a vic lm CNTT tr li, nhiu
bang thng qua lut khuyn khch thu khuyn khch cc
cng ti cng ngh cao em tr li vic lm khon ngoi v
t li a im cng ti . Chng hn, nhm CGI ang xy
dng mt trung tm cng ngh $7 triu la Belton, Texas
qung 60 dm pha bc ca Austin. Cp qun l ca CGI ni
rng trung tm mi s s dng vi trm v tr mi nm ti.
ng thi, Apple nhn c $21 triu l khuyn khch
t trung tm hot ng ca n Austin, Texas. Nhiu bang
ang lp k hoch lm nhng iu tng t nhng vn cn
li l liu h c th tm c cng nhn CNTT c k nng
khng?

28
Cng nhn c k nng
Theo mt kho cu ca Vin ton cu McKinsey, n
2020 s c thiu ht t 38 triu ti 40 triu cng nhn c k
nng (cng nhn c bng i hc) p ng cho nhu cu th
trng ton cn khi th gii chuyn t kinh t ch to sang
kinh t thng tin. ng thi, s c thng d 95 triu hay hn
nhng cng nhn k nng thp (cng nhn khng c bng i
hc) trn ton cu v iu ny c th lm ly c nhng thay i
ln c v chnh tr v x hi. Cc nc tht bi trong dch
chuyn ny s kinh nghim kinh t khng n nh v khng
hong chnh tr. Bo co ny da trn c lng v d phng
lc lng lao ng ton cu l 3.5 t ngi n nm 2020, so
vi 2.9 t ngy nay.
Theo mt kho cu ton cu khc v cnh quan vic lm
tng lai, 75% s vic lm trong mi nm ti s yu cu gio
dc i hc v chng s bao gm nhng tri thc no , c
bit tri thc v cng ngh thng tin (CNTT). Vi s pht trin
nhanh chng ca in thoi thng minh v e-business, m-
business, v m-government, s c nhu cu nhiu hn v cng
nhn c k nng CNTT khi th gii ang nhanh chng chuyn
t kinh t ch to sang kinh t thng tin. Kho cu ny d bo
rng tht nghip cho nhng cng nhn k nng thp s tng ln
cao nht trong lch s qung nm ti by ln hn mc hin thi.
Cc nc c dn s cao nh n v Trung Quc s phi
tng lc lng lao ng c gio dc ca h ln p ng nhu
cu ca h c 23 ti 30 triu cng nhn k nng cao trc nm
2020.
Bo co no gi rng thiu ht cng nhn k nng cao
ch c th trnh c bng vic tng gp i t l t ti gio
dc i hc, gi c cng nhn trong cng ngh, hay khuyn
khch vic di tr ca cng nhn c gio dc sang nc h. Bo
co ny nghin cu rng phn ln cc nc s chn tu chn
d nht v t tn km nht bng vic cho php cc cng nhn
29
c gio dc c nhp c lm vic nc h thay v ci
tin h thng gio dc ca h hay gi li cng nhn hin thi.
Mi quan tm l iu g s xy ra cho cc nc mt i cc cng
nhn c k nng ca h? Bo co ny d bo rng s c tht
nghip cao, bt n chnh tr, sp kinh t v thm ch ni
chin gia cc phn no .

Cuc chin yn tnh v cng nhn c k nng

Trong hai trm nm qua, cc nc cnh tranh v nh
nhau v cc ngun ti nguyn t nhin, nhng ngy nay h
cnh tranh v nh nhau v cng nhn c k nng. Mt cuc
chin ton cu yn tnh v cng nhn c k nng din ra
nhng t ngi .
Trong thi i Tri thc, gi tr ca mt cng ti hay s
giu c ca mt quc gia s thay i t ti nguyn t nhin
sang vn con ngi. Ngay c ngy nay, nhiu ngi vn khng
th hiu ni gi tr v hnh ca vn con ngi nhng nu bn
nhn vo ch s kinh t ca cc nc pht trin, bn s thy
rng cng nghip tri thc chim phn trung tm ca cc nn
kinh t ca h. Chng hn, trong hn mt trm nm qua,
Coca Cola l biu tng ca s giu c ca M v n c
bn trn khp th gii nhng ngy nay, Apple v Google l
nhng i din mi ca s giu c ca M. Khng lu trc
y, cc t ph M l Rockefellers, Vanderbilt, Carnegie, v
J.P Morgan nhng ngy nay h l Bill Gates, Larry Ellison,
Sergey Brin, v Marc Zuckerberg.
Trong bt k chuyn i no, u c cc nhng ngi
lnh o quc gia chn ng yn, v ch i v h khng bit
phi lm g v iu mi l kh hiu. Trong qu kh, cc Hong
Trung Quc quyt nh ng yn, khng thay i th ri b

30
mt mt bi nhng ngi nc ngoi n xm lc v khai
thc Trung Quc. Hong Nht Bn nhanh chng chp nhn
iu mi v hin i ho t nc h bng vic ci tin h
thng gio dc ui kp vi cc nc phng Ty v trng
thnh l mt cng quc. Ngy nay lch s ang lp li bn
thn n nhng thi nay iu xy ra chu u v mt s
nc quyt nh ng yn v ch i thi tt hn th thy b
tan chy nn kinh t ring ca h nh xy ra Hi Lp, Ty Ban
Nha, B o Nha, Italy v.v Trong chuyn i t cng
nghip sang tri thc, c cc nc bit cch nm ly c hi ny
bng vic u t vo gio dc cng ngh pht trin th h
tip nhng ngi lnh o v cng nhn c k nng. Chng hn,
n , c thi l nh xut khu chnh v cng nhn khng
k nng chi ph thp, tin ho thnh trung tm tri thc
chuyn gia cng ngh thng tin (CNTT) k nng cao. Trong
khng y hai mi nm, n thay i t $250 triu la
xut khu cng nhn khng k nng thnh trn $100 t l
trong xut khu sn phm CNTT v to ra vi triu vic lm
mi cho nn kinh t ca n.
Ngy nay, phn ln cc nc pht trin ang i din
vi thiu ht cc k nng CNTT c bit, v cn nhp khu
nhiu cng nhn CNTT p ng cho nhng yu cu ny.
Mt kho cu gn y, bi World Economic Forum nm 2012
ch ra rng M s cn thm 26 triu cng nhn cho lc lng
lao ng ca n trc nm 2030 duy tr tng trng kinh t
ca n, trong khi Ty u s cn thm 46 triu ngi. Vn l
h tm nhng cng nhn c k nng ny u? Gii php l c
lut di tr m cho cng nhn c k nng t cc nc khc
ti v lm vic. M dng visa H1B nh cch m ca cho ngi
c k nng cao; Anh v cc nc chu u pht trin visa lm
vic c bit to iu kin cho cng nhn c k nng ti nc
h. Singapore c chnh sch c bit hp dn cng nhn c k
nng cao lm vic ; Israel m ca cho ngi di dn Nga
v chu u ti lm vic trong khu vc cng ngh cao, v.v. Mt

31
nh kinh t ni ting tuyn b: T gi tr i trn th gii s
khng c chin tranh thu tm ti nguyn t nhin na, nhng
s c cuc chin khc thu tm cng nhn c k nng v
cuc chin ton cu ny din ra ri. Trong thi i tri thc
ny, cc nc c nhiu cng nhn c k nng s chi phi v
pht kin cng ngh l yu t mi ca cng quc kinh t.
Ngay c vi di tr m, vn khng th em hng triu
cng nhn v gia nh ca h vo mt nc m khng ng
u vi nhng ngi a phng, ngi s mt vic lm vo
tay cc di dn mi. Mt im khc l thit lp cc trung tm
nghin cu v pht trin nhiu nc ly c lc lng
lao ng c k nng bt k ch no h v kt ni h qua
nhng mc ni truyn thng v nn lm vic cng tc to ra
t ton cu. Qui tc mi ca cng nghip tri thc l m
trung tm cng vic ni cng nhn c k nng sng v l
l do ti sao Microsoft, Google, IBM, Oracle, Facebook v.v.
ang m cc trung tm pht trin trn khp th gii hp dn
nhiu cng nhn c k nng.
Trong nhiu nm, hai nc c s lng ln cng nhn
khng k nng l Trung Quc v n nhng khi th gii
ang chuyn sang thi i tri thc c hai nc ny u kinh
qua vic thiu ht cng nhn c k nng trong khu vc cng
ngh. Kho cu ca World Economic Forum ch ra rng n
s KHNG c cng nhn c k nng gip ci tin nn
kinh t ca n v phn ln cng nhn c k nng ca n ri
khi t nc kim vic lm u khc. Triu chng
chy no cp i tng lai ca n . Trung Quc s c
vn nghim trng trong tng lai v n khng c ngi
qun l cp trung qun l cc c xng, v vic xy dng do
b m nh v lao ng k nng thp trong ch to thay v pht
trin nhng ngi qun l ring ca n. Trung Quc cho tt
nghip vi triu ngi tt nghip mi nm, nhng vn ang
c nu ra v cht lng gio dc ca h v liu h c k
nng cn thit cho cng nghip ang tng trng ca t
32
nc khng. Kho cu ca World Economy Forum kt lun
rng hc qua ghi nh ca h thng gio dc Trung Quc c
ngha l ngi tt nghip ca n thng thiu kinh nghim
thc hnh v cc k nng mm c cn trong th gii doanh
nghip hin i. Ngi tt nghip t cc h thng gio dc ny
da ch yu trn vic ghi nh s kin nhng khng c tng
no v cch p dng chng gii quyt vn . So vi n ,
ngi tt nghip Trung Quc cng thiu k nng ngoi ng
(c bit ting Anh ni) cho nn ngi tt nghip ca h c th
khng c kh nng cnh tranh trong tng lai gn. V s tng
trng kinh t nhanh chng ca Trung Quc vi nhiu cng ti
nc ngoi thit lp cc vn phng v c xng, gio dc ca
n khng c kh nng to ra ngi qun l cp trung c cht
lng, ngi c th qun l cc c xng ny mt cch hiu
qu cho nn h phi a ngi qun l nc ngoi vo. ng
thi, dn s Trung Quc ang gi i nhanh chng iu gia tng
thm gnh nng cho nn kinh t ca n trong khi s ngi tr
gia 20 v 40 tui co li do lut mt con nghim ngt, iu
ngn cn bt k ci tin kinh t tng lai no.
Hin thi c hai nc ny ang lo ngh v vic mt cc
cng nhn c k nng gii nht v li lc nht ca h cho cc
nc phng ty v bt u to ra ro chn ngn cn hin
tng chy no nhng n gi cc ro chn cng khng
hiu qu my.

Cc k nng b lc hu
Kha cnh then cht ca Cng ngh thng tin (CNTT) l
cng ngh mi c to ra hng nm. iu ngha l cng
nhn CNTT phi lin tc cp nht k nng ca h nu khng h
s KHNG c kh nng duy tr vic lm ca h c. Hin

33
thi c thiu ht ngi CNTT c k nng trn khp th gii
nhng ng thi c s ln cng nhn CNTT khng th tm
c vic lm bi v h khng c k nng c cn. Mi nc
pht trin u phi em cng nhn c k nng t cc nc
khc vo nhng ng thi sa thi mt s ln cng nhn CNTT
v h khng bt kp vi thay i trong cng ngh hay khng
sn lng hc k nng mi. Sau y l mt s k nng khng cn
c cn ti bi cng nghip trong cc nc pht trin:
1) Ci t & h tr phn mm: Vi tin b ca tnh ton
my hay Phn mm nh dch v (SaaS) nhiu cng ti
ang Thu thay v Mua do chi ph gim v h tr k
thut tt hn. Phn ln cc cng ti c trung bnh v nh
khng cn cn chi tin vo phn cng my tnh, my
phc v v ngi ci t v h tr h thng CNTT ca h
na. Vi thu h thng tnh ton t cc nh cung cp
tnh ton my, phn ln cc dch v u c bao hm.
iu ny ngha l khng cn cn cn b h tr CNTT v
ngi c nhng k nng ny.
2) in thoi: H thng in thoi PBX ang tr nn lc hu
mc d mt s nc ang pht trin vn cn dng n.
Nguyn l ca in thoi khng thay i, nhng cch
chng c thc hin thay i nhiu. Ngy nay, in
thoi khng ch l h thng thoi m l gi truyn thng
ton din cha c d liu, thng ip tc thi, vn
bn, video, v hi ngh t xa. Mng in thoi chuyn
mch cng cng c s dn b thay th qua thi gian.
Nhiu nc by gi ang loi b cc ng dy trn t
v chuyn sang in thoi di ng. iu ny ngha l
khng cn cn ngi h tr ng in thoi na.
3) Mng truyn thng c hn: Vi nm trc, mt s gi
truyn thng cn dng giao thc IPX/SPX hay IDP ca
Xerox Network Systems. Ngy nay hu ht cc mng u
chuyn sang TCP/IP v n tr thnh giao thc chun ton

34
 cu. iu ny ngha l khng cn cn ngi h tr cho
cc giao thc ny.
4) Sa cha my tnh v trang thit b: Vi nm trc, mi
ngi c th sa cu phn my tnh hay thay
th chip ROM. Ngy nay nhng cu phn ny c
tch hp y vo trong mt cc cho nn thay th cc
mi r hn sa tng cu phn. Cng iu xy ra cho
cc trang thit b khc nh mn hnh, a, hay my in.
Mua ci mi r hn hn l sa cha chng.
5) Ngn ng lp trnh lc hu: C hai ngn ng lp trnh:
COBOL v Fortran c t qung trn 50 nm nay. C
hai u l nhng ngn ng lp trnh c nht. S qua i
ca COBOL v Fortran c ni ti t 20 nm qua
vy m chng vn cn trong nhiu h thng CNTT my
tnh ln ca chnh ph v cc h thng kinh doanh ch
to c hn. Khi cc ng dng mi c vit trong cc
ngn ng khc, chng trnh c vit trong hai ngn
ng ny v nhng ngi h tr chung s thy bn thn
mnh cn tp k nng mi hay vn cn b tht nghip.
6) G & nhp d liu: Vo ngy xa, mi ngi vit th
bng tay. Vi my ch h thu th k g th hay ngi
nhp d liu g d liu vo my tnh ln. Nhng vic lm
ny tn t i trong nhiu nm nhng mt s cng ti vn
gi cc th k g emails (Nhiu ngi qun l khng
bit cch g). Ngy nay, vi vic dng ln ca vn bn
hay ni tin nhn nhanh v s ph bin ca my tnh c
nhn, nhiu ngi khng dng email nhiu m dng cch
nhn tin nhng phng tin trao i ca h cho nn nhu
cu c th k hay ngi nhp d liu mt i.
7) H tr email: H tr email cng l tp k nng b lc hu.
Trong khi khng mt i ngay lp tc nhng s ngi
dng email ang gim i nhanh chng, c bit trong
nhm ngi tr hn. Trong hu ht cc doanh nghip
35
 ngy nay, trao i ang dng ln l vic nhn tin v hi
ngh Web. Mt s ni c th khng thy tc ng ngay,
nhng h tr cho email ang gim i v s mt i sm.

L hng k nng
C nhiu kho cu v pht trin kinh t cng ngh
trn bn ti trong vi nm qua m ti khng th m c.
Nhng kho cu ny tt c u kt lun rng c l hng ln v
cng trong kinh t cng ngh cao, c M v trn khp th
gii. Nhng l hng ny l l do chnh cho vic lm chm li
trong tng trng ca cc cng ti cng ngh cao v nn kinh t
th gii.
Mt kho cu bi Hi cng ngh thng tin M d bo
rng n nm 2012, s c trn 1.6 triu vic lm CNTT mi
c to ra trong nc M nhng qung hai phn ba vic lm
ny s khng c ngi lm v do , phi c khon ngoi
cho cc nc khc. Mt kho cu khc bi Nhm phn mm
Thung lng Silicon c lng rng c su vic lm
California cho mi sinh vin tt nghip khoa hc my tnh v
k ngh phn mm. Mt kho cu bi chnh ph n c
lng rng n ang tri qua thiu ht ln cng nhn phn
mm c k nng. Hin thi, nhiu cng ti n phi m vn
phng chu Phi v Nam M tm cng nhn phn mm.
Mt kho cu khc Trung Quc ni rng nc ny cn nhiu
cng nhn phn mm duy tr v tr ton cu ca n v tip
tc tng trng ca n v khu vc ch to ca n ang chm
dn li. Trn khp th gii, k nng phn mm l c nhu cu
cao v cung khng p ng vi cu ang tng ln.
Trong mt th gii y nhng ngi tht nghip v sinh
vin tt nghip m khng th tm c vic lm cu hi ca ti

36
l ti sao nhng kho cu ny khng ti? Ti sao mi
ngi khng ch ti th trng vic lm cng ngh? Ti sao
chnh ph khng khuyn khch nhiu sinh vin hc v cng
ngh? Ti sao c t sinh vin hn trong khu vc cng ngh?
Cho nn ti lin h vi nhng ngi bn tm cu tr li v
mt s trong h cho ti kin ca h.
Mt gio s M gii thch: Trong mi nm qua, thanh
nin c ng vin bi xu hng Lm giu nhanh. Nhiu
ngi mun hc v ti chnh, ngn hng, kinh doanh v th
trng chng khon v h c th lm c nhiu tin. Hnh nh
ca cc triu ph ngn hng li nhng chic xe hi t tin
cng gi p l hp dn nhiu hn hnh nh anh chng hc
gii nhng nht nht lm vic mt mnh trc my tnh. Phn
mm cng c coi nh mt k nng s c khon ngoi cho
Trung Quc v n cho nn nhiu sinh vin n trnh n v
h s rng khi tt nghip, h c th khng c vic lm. l l
do ti sao trong mi nm qua, rt t sinh vin ng tuyn vo
lnh vc my tnh. Vi khng hong ti chnh, mt s sinh vin
bt u nhn ra rng cc ngh ti chnh, ngn hng v th
trng chng khon khng phi l nng g na m by gi
li l qu tr. Cho d mt s ngi bt u ng tuyn vo lnh
vc tnh ton nhng c l phi mt mi nm na hay i loi
nh vy lp y s cng nhn my tnh c cn ti trong
cng nghip.
Mt gio s Trung Quc bo ti: Mi nm hc,
trng ti c qung nm trm sinh vin ng tuyn vo khoa
hc my tnh. Trong vng su thng, qung hai trm trong s
h chuyn sang khu vc khc v h ni my tnh qu kh.
Chng ti c lng rng v trung bnh, qung 40% sinh vin
hc khoa hc my tnh, k ngh phn mm v qun l h thng
tin chuyn sang khu vc khc. Nhiu ngi trong s h a
thch ci g d dng hn, vui a hn, v khng yu cu
nhiu hc tp. Tt nhin, vi cc lnh vc d hc tp, nhiu
ngi trong s h khng th tm c vic lm sau khi h tt
37
nghip. Trung Quc, hu ht sinh vin sng nh cng b
m h, khi h khng th kim c vic lm, gia nh vn
chm nom cho h. Nhiu ngi tr nn b h hng v c thi
bt cn. Khng vic lm, h c nhiu thi gian hn i
ti ca hng tr chi video, qun c ph, hc nhng thi quen
xu, v nhiu ngi b lm vo rc ri. Ngy nay s sinh vin
tht nghip t ti vi triu mi nm v l vn chnh
cho x hi chng ti.
Mt gio s n gii thch: n , mi ngi
u bit rng phn mm l ngh nghip ng mong mun. Tuy
nhin, chng ti c nhng trng tt v trng km. Vo
trng tt l kh v h rt chn lc nhng bt k ai c tin u
c th vo trng km v n d hn. Trong cc nm 2000 ti
2007, cng nghip khon ngoi CNTT tng trng nhanh
chng, nhu cu v cng nhn phn mm l cao v bt k ai c
bng phn mm u c th kim c vic lm. iu lm
ny sinh vic nhiu sinh vin chy theo bng cp, khng theo
k nng. Cc trng km tng trng nhanh vi hng triu sinh
vin ng tuyn. Mt s sinh vin khng hc chm ch; h sao
chp bi lm ca nhau. Nhiu ngi b lp v gian ln thi c.
Tt nhin, trng bit nhng h khng quan tm. Sinh vin c
tr tin, h cho sinh vin qua cc mn hc. Vi h gio
dc ch l kinh doanh ch khng g khc. Vi sinh vin, gio
dc ch l tr tin c bng cp ch khng g khc. Trong
thi gian , c nhiu cng nhn khng c k nng trong
cng nghip. Nhng cng nghip phn mm nhanh chng bit
c iu ny da trn s ln cc d n tht bi v e do ca
khch hng chuyn kinh doanh sang nc khc. Nm 2008,
Hip hi cc cng ti phn mm v dch v quc gia
(NASSCOM) a ra li cnh bo rng 75% sinh vin tt
nghip phn mm khng c k nng c s lm vic trong
cng nghip. Nhiu cng ti phn mm nhanh chng c hnh
ng. H bt u chn lc sinh vin tt nghip mt cch cn
thn v phng vn k cng v kim tra k nng. p ng nhu

38
cu cao, nhiu cng ti m trng ring ca h o to sinh
vin thay v da vo trng a phng. Tt nhin, h cng rt
chn lc. iu gip gim bt s d n tht bi v duy tr v
tr ca cng nghip vi khch hng ton cu. Ngy nay n
vn c thiu ht cng nhn phn mm c k nng nhng ng
thi n cng c mt s ln cng nhn phn mm tht nghip
na. iu rt ng tht vng l khi bng cp tr thnh mc
ch ch khng phi k nng. Khi thanh nin hc thi quen xu,
kh m thay i c. l l do ti sao n chng ti c
nhiu thanh nin c bng cp nhng khng c vic lm.
Tun trc, ti nhn c mt kho cu khc t i hc
Georgetown lin quan ti th trng vic lm tng lai. N ch
ra s ngt qung tng ln gia vic lm sn c v nhng ngi
c k nng lp vo . N tm ra rng sinh vin khng c
gio dc i hc s ch c chn la ngh gii hn trong ch to,
xy dng, phn phi v bn hng. Nhng vic lm ny l c
phn b ton cu, kh duy tr chng c lu. Cc cng ti s
lin tc chuyn c xng ti bt k ch no h c th tm c
cng nhn lao ng r hn. Cng nhn xy dng s phi ti
nh v bt k ch no c v tr xy dng chnh v sng trong
iu kin km vi lng thp, v c nhiu ngi sn lng lm
vic hn l vic lm. Phn phi, vn ti v bn hng cng c
tnh hnh tng t vi lng thp, iu kin lm vic ngho
nn, t cng vic khi s ngi tm nhng vic ny l ln hn s
vic lm sn c. Kho cu ny kt lun rng ch khu vc cng
ngh v chm sc sc kho l khu vc tt cho ngy nay v
tng lai. Theo bo co ny, khu vc tng trng nhanh nht l
cng ngh thng tin vi lng cao nht, s c hi vic lm l
cao nht nhng n yu cu u t vo bn nm i hc.
Nu khu vc ny l ha hn th, ti sao thanh vin khng
mun n lc vo theo ui n? Bn nm hc tp l
khng qu lu. Khng ai ni n l d nhng cng ngh thng
tin khng phi kh nh trng y hay qu tru tng nh vt l.
Ti t hi liu sinh vin c bit v thiu ht k nng ton cu
39
ny khng nhng vi internet, in thoi di ng khng th no
ni c rng h khng bit. Trong qu kh, c nhiu
chng ngi, sinh vin phi hc di nhng iu kin bt li
nhng nhiu ngi vn hc tt. Cho d ch c vi cun sch
gio khoa, t cng c nhng nhiu ngi vn tt nghip. Ngy
nay, c nhng iu kin tt hn, trng tt hn, chng trnh
tt hn, nhiu thng tin hn, nhiu sch gio khoa hn, my
tnh tt hn, v internet bng thng cao hn nhng bng cch
no sinh vin khng c khuyn khch. y l cu hi ti
khng c cu tr li.

Cnh quan k nng

Ti nhn c mt kho cu mi t mt cng ti qun l
ton cu v vn l hng k nng. Kho cu ny thy rng
qung 60 phn trm cng nhn cm thy sc p phi ci tin k
nng ca h duy tr vic lm ca h hay tm vic lm mi
trong cng ti khc. Hn hai phn ba cng nhn ni rng cp
nht k nng ca h l trch nhim c nhn ring ca h nhng
phn ln khng bit k nng no c cn. Trong s cc cng
nhn tht nghip, nhiu ngi b ln ln v h khng bit k
nng no s gip h tm ra vic lm hay k nng no c cn
trong vi nm ti.
Kho cu ny thy rng hu ht cc cng nhn u thiu
cnh quan v k nng h c. Qu na tin rng cng ti gi bn
ghi v k nng ca h v h lm vic trong nhiu nm. Phn
ln khng nh h c g. a s ni rng cng ti ca h da trn
kinh nghim ca h v khng xem xt ti cc k nng c bit.
Chng no h cn lm vic lm tt, h c th duy tr vic lm
ca h. Tuy nhin, c nhng thay i trong th trng vic lm
ngy nay, c bit cc cng ti ton cu ln. Kho cu ny

40
thy rng nhiu cng ti s tin hnh kim k v mi k nng m
h phi chun b cho cnh tranh nhiu hn trong tng lai gn.
Mt nh phn tch ngh nghip d on: Mt khi vic kim k
k nng c thc hin, cng ti s c d liu chnh xc v bao
nhiu cng nhn c k nng m h cn v bao nhiu c k nng
lc hu. Nhiu thay i s xy ra. V cnh tranh ton cu ang
xy ra vi cc cng ti bnh trng hot ng ca h trn khp
th gii, h s cn cc kiu cng nhn khc nhau. iu s
lm cho nhiu ngi bt hnh. S khng c vic lm an ton
thm na v nhng ngi khng bit cch iu chnh k nng
ca h v gi cho h c cp nht s b loi b.
Kho cu ny thy rng hu ht cc cng nhn khng
bit h cn k nng no ci tin ngh nghip ca h. Gn hai
phn ba s cng nhn phi chuyn ngh do thay i th trng
vic lm nhng ch vi ngi c tng v k nng h s cn.
S cng nhn cn li s phi phn ng vi bt k ci g ti v
iu l rt khng thoi mi do tnh bt nh. S kin l cuc
khng hong ti chnh M trong nhng nm qua v vn
hin thi th trng chu u s lm cho mi cng ti cng nh
chnh ph phi nhn vo tnh hiu qu ca h. Khi tin tr nn
khan him, ngn qu b gii hn cho nn gim trong chi ph s
l u tin chnh. Kho cu ny d bo rng c cc cng ti t
nhn v chnh ph s quay sang cng ngh thng tin (CNTT)
nh cch lm tng tnh hiu qu v gim chi ph. iu s ly
c vic s ln cng nhn b sa thi trn khp th gii b thay
th bi cc h thng tin ln m c th t ng ho qui trnh
nghip v. Nhng ngi lm vic trong cc vn phng chnh
ph, lun chuyn giy t, hay tham gia vo tng tc vi cng
dn s b thay th bi cc h thng chnh ph in t. Nhng
ngi lm vic nh th k, bn hng, giao tip khch hng s b
thay th bi cc h thng qun l quan h khch hng (CRM)
v thng mi in t. Kho cu ny d on rng phn ln
vic lm trong mi nm ti s bao gm thay th v t ng
ho qui trnh thin v cc cng nhn c k nng cng ngh

41
thng tin. Kho cu ny cng ch ra rng s c thiu ht ln v
cng nhn c k nng CNTT do nhng thay i ny.
Kho cu ny cnh bo rng cng nhn s phn nn v
cc cng ti khng lm ci tin k nng ca h hay khng
o to h mt cch cng bng. S c biu tnh nh iu ang
xy ra Hi Lp, Ty Ban Nha v Italy gn y. Tuy nhin, cc
cng ti t nhn ang vn hnh theo li nhun, khng chm
nom ti con ngi. Khi h c th tng tnh hiu qu v
gim chi ph, mi s s xy ra. Tt nhin, s l tt nu mi
cng ti thi gian h tr cho cng nhn ca h lm tng
trng ngh nghip ca h nhng iu l khng c trong th
gii chng ta ang sng ngy nay. Phn ln cc cng ti khng
c thi gian, tin bc hay cm tnh tt lm nh vy. Chnh
trch nhim ca cng nhn l chm nom cho h.
Nu bn mun m bo k nng ca bn l c cn ti,
iu quan trng l phi duy tr hin hnh vi nhng thay i
trong th gii kinh doanh. Chnh trch nhim ca bn l hiu k
nng no bn cn c c thu, c bt hay chuyn
sang vic lm tt hn. L cng nhn, bn khng th da trn
cng ti ca bn h tr cho bn, bn khng th da trn th
trng vic lm a phng bi v vi ton cu ho, nhiu th
s xy ra v tc ng ln mi nc, mi doanh nghip. Nu
bn khng chun b v sn sng, bn c th b chong ln. Nu
bn l sinh vin, iu quan trng cn m bo rng iu bn
hc s c nhu cu cao bng vic hiu mi thay i trong th
gii kinh doanh. Bng vic bit k nng no c cn, bn c
th chun b cho ngh nghip tt hn vo lc bn tt nghip.

42
Hc k nng mi -1
Trong thi k thay i nhanh ny, d bn trong trng
hay ni lm vic, mt iu l chc chn: iu bn bit by
gi l tt cho by gi, nhng c th lc hu trong mt hay hai
nm. iu ny ngha l c nhu cu hctri thc mi v k nng
mi theo kp vi thay i. Nhiu ngi pht trin phn mm
thng hi: Ti cn hc g? V ti hc chng u? Nhng
ngi qun l cng i din vi cu hi tng t: By gi ci
g c cn ti v ci g s c cn ti ngy mai? Ai chu
trch nhim cho quyt nh k nng no c lin quan? Ci g l
mu cht, v ci g khng?
Trong khi hu ht cc trng thng chm thay i v
khng p ng nhanh chng cho nhu cu, sinh vin c gng
liu lnh hnh dung ra k nng no h cn c vic lm v
xy dng ngh nghip ca h. H cn bit cng ngh mi s
tc ng ln h khi h tt nghip. H cn bit k nng no h
phi c cho h c th lm vic ca h mt cch hiu qu.
Mi ngi cng vic cng thng lo ngh v kh nng duy tr
vic lm ca h khi mi s thay i. H mun bit liu h c
cn o to thm hay khng theo kp vi nhu cu cng
nghip.
Khi ti chu , nhiu ngi hi ti nhng cu hi
ny. Mi ngi bit rng hc c i l quan trng nhng khng
bit ly thng tin u. Khi ti bo h rng phn ln cc thng
tin ny c th c tm thy quainternet, h dng nh ngc
nhin. Vn l nhiu ngi chu khng c tin k thut hay
theo di xu hng k thut nh ngi phng ty. H dnh
nhiu thi gian hn c cc tin a phng v website gii tr
nhng him khi kim cc website k thut. H a thch ai
bo h cn hc lp no ci tin k nng ca h. V cn bn,
h th ng v hc hnh thay v tch cc. Ngy nay, bn gn
nh tm c bt k thng tin no v hon cnh k thut t hng
triu ngun: blogs, podcasts, websites, tp ch in t, sch
43
in t nu bn mun. l quyn nng ca cng ngh
internet, n to kh nng cho bn hc nu bn nghim chnh v
hc tp.
Hc tp l thu nhn thng tin cn thit lm vic ca
bn. Hc tp c th l chnh thc hay khng chnh thc. Bn c
th hc mt cch chnh thc bng vic theo lp, hay khng
chnh thc bng vic quan st cng nhn nhiu kinh nghim
hn lm vic ca h. Vn vi hc tp l ch kh m bit
liu bn hc c ci g hay khng chng no bn cn
cha phi lm n. Mt s lp hc chnh thc yu cu hc vin
phi qua cc k kim tra thm tra rng h hc c ci g
nhng kim tra khng th o c k nng. Mt s ngi c
th lm tt cc k kim tra nhng nhiu ngi khng c k nng
ny. Cch tt nht l thc hnh iu bn hc bng cch thc
t lm n kim tra bn thn bn nhng t ngi lm iu .
Nu h theo lp, h cm thy bng lng rng hc hc ci g
cho ti khi i din vi thc ti ca vic thc t phi lm n.
Ti thng t hi mnh, ti sao c nhiu ngi pht trin
phn mm tht nghip ni c nhu cu rt cao v h? Mt ngi
ch cng ti ni vi ti: Ti phi mt vi thng tm ra ngi
khp vi nhu cu ca ti, phn ln cc ng n khng t
cch bi v k nng ca h l lc hu. Khi cng ngh thay i
nhanh, nhu cu cao v lng tt bao gi cng i ti nhng
ngi c k nng mi nht. Vn l lm sao h bit, lm sao
mi ngi bit ci g l nng v ci g l khng nng? Cu tr
li l hu nh vo cc cng ngh mi. Chng hn, nm nm
trc, ng dng di ng l iu mi nhng t ngi bit chng
mi cho ti khi n bng n ngy nay. ng y tip tc: Bn
khng mun ch cho ti khi ci g tr thnh nng ri mi
hc chng, qu tr ri. Bn phi theo xu hng v hc ci g
mi trc khi n nng. Chng hn, th nng tip c th l
HTML 5.0 v Window 8. C nhiu websites v bi hc v
nhng iu mi ny, nu bn mun hc chng.

44
 Khi bn cn pht trin k nng mi hay p ng nhu cu
th trng, c nhiu website o to v bi hc m bn c th
i ti. Nhiu website trong chng khng tnh tin cho nn xin
tn dng u th ca chng. Ngy nay c hi hc tp l v tn
vi Podcasts, blogs, sch in t, tp ch in t v din n k
thut mi ngi chia s kinh nghim. Nu bn nghim
chnh v hc tp, i theo vi n. o to l quan trng cho sinh
vin cng nh cho ngi c vic lm. ng thiu k nng
hay tri thc len vo con ng ca tng lai hay ngh nghip
ca bn. Tn dng u th ca cng ngh i bi v trong th gii
thay i nhanh chng, ti sn duy nht ca bn l tri thc v k
nng.

Hc k nng mi -2
Nhng ngi pht trin phn mm thng tin rng bng
vic bit cc ngn ng lp trnh nh C, C++, Java, PHP,
Python, hay Ruby th h c th xy dng ngh nghip trong
cng nghip phn mm. Mc du mt s ngi c th kim
c vic lm ch bng k nng lp trnh nhng nu h mun i
xa hn ti nhng v tr tt hn, h s cn nhiu hn.
Ngi pht trin phn mm phi gi cc k nng k thut
ca h c hin thi. iu ny ngha l h cn i theo xu
hng k thut bit ci g ang thay i trong cng nghip
cho h c th hc c nhng iu mi. Vi nm trc y,
cc sch k thut rt t v kh kim nhng ngy nay
vi internet, c nhiu website vi cc ch dn, bi hc v tin
tc cng ngh. iu quan trng cho ngi pht trin l hc thi
quen tt bng vic theo cc website ny cho h c th tip
tc hc v ci tin k nng ca h.

45
 Cch khc ci tin k nng k thut l lm bn vi
nhng ngi pht trin cp cao, nhng ngi c nhiu kinh
nghim hn h. Nhng ngi ny c th dy bn tri thc
chuyn su hn l bn c th hnh dung. Thay v mt nhiu
nm hc ci g bng vic c sch, bn c th hc t kinh
nghim ca h nhanh hn nhiu. Bn bao gi cng c th hi
h ci g m bn khng bit. Chng no bn cn mun hc,
chng no bn cn chn thnh v knh trng, bao gi cng c
nhng ngi sn lng chia s kinh nghim ca h vi bn.
C cch khc mang tn Hc khi Lm. Nu bn mun
hc cng ngh mi, kim mt vic lm hay lm ngi tnh
nguyn cho mt cng ti ang dng cng ngh . Khng thnh
vn h tr bao nhiu cho bn, bn hc v bn s hc
nhiu iu hn trong mt thi gian ngn trong vic lm hn l
bn t hc, c sch hay n lp. Nhiu sinh vin khng bit
cch lm tnh nguyn v h bao gi cng cn nhc c tr bao
nhiu cho iu h lm. Ngi tnh nguyn hay lm vic khng
lng l cch khc em cho bn kinh nghim no v l
tt cho bn l lch ca bn, khi bn i tm vic. Khng c cch
no tt hn hc ci g bng vic thc t lm n.
Cch khc l tham gia vo cc cuc hi ngh k thut
hc ci g mi. Nhiu sinh vin khng quen thuc vi loi
hc ny. H ti m khng c chun b v thng lc trong
nhm ln mi ngi. Mt s s i cc cuc hi ngh gp g
bn b, tham gia x hi ho thay v hc. Phn ln cc
cuc hi ngh u c nhiu ch , bn phi chn lc ch
bn quan tm v chun b cu hi v ci g bn mun bit.
T mnh vit ra mt lot cu hi hay hi din gi v nghe cu
tr li ca h mt cch chm ch. Phn ln cc din gi hi
ngh u l cc chuyn gia trong lnh vc ca h v h s chia
s vi bn nhiu iu hn bn c th tm thy trong sch v.
Khi bn quen thuc vi loi hc tp ny, bn bit nhng din
gi gii nht, c kinh nghim nht trong mt lnh vc v bn
tm kim h v hc t h. Nhiu din gi s li sau bi ni
46
ca h tr li cc cu hi. Hi h liu bn c th c emails
ca h khng cho bn c th lin h vi h v cc cu hi
thm. Gi th ti cc chuyn gia l cch hiu qu nht hc
nhng iu mi.

Hc k nng mi -3
Mt sinh vin vit cho ti: Em tt nghip vi bng c
nhn trong qun tr kinh doanh nhng b tht nghip hn nm
nay ri. Mc du em vn sng vi b m nhng em cm thy
rt tht vng. Em th nhiu th nhng khng th tm c
vic lm. T khi em c blog ca thy, em ly lm tic l em
khng bit v mi c hi trong cng ngh v em khng l
ngi cng ngh. Em c ao em bit n vi nm trc nhng
qu tr ri v em khng bit phi lm g. Xin thy gip.

p: Khng bao gi qu tr lm bt k ci g. Nu
bn mun hc ci g bn c th lm n bt k bn bao nhiu
tui. Nhiu sinh vin b ln ln gia bng cp v k nng. C
bng cp khng c ngha l bn c k nng; v khng c bng
cp cng khng c ngha l bn khng c k nng. Bn ni bn
khng l ngi k thut nhng bn c dng cng ngh khng?
Bn c bit dng my tnh khng? Bn c bit cch dng in
thoi thng minh khng? Bn c chi tr chi video khng?
Nu bn c, bn c k nng k thut ri.
Bn khng c bng cp cng ngh nhng bn c k nng
cng ngh no v bn c th hc nhiu hn v pht trin k
nng cng nghip ph thm c cng nghip cn. Ngy nay
cng nghip cng ngh ang bng n v c thiu ht ngi c
k nng cng ngh trn khp th gii. Nu bn sn lng hc,

47
a n lc no vo, bn c th thu c vic lm trong cng
nghip cng ngh. Ngc vi mt s kin, cng ngh l
KHNG kh v chng c th c hc nhanh chng. Bn c
th hc cch lp trnh trong vi thng v bn c th hc v
cng ngh nu bn c nhiu bi bo k thut m rng tri
thc ca bn. Bn c th chn lnh vc no bn quan tm v
hi t vo vic hc nhiu hn. Ngi c ng c vi thi
hc tt c th lm c bt k ci g h mun lm. Hin thi
cc cng ti cng ngh bao gi cng tm nhng ng c vin cho
cc v tr trong phn tch doanh nghip, trinh st doanh nghip,
ngi qun l d n, v ngi pht trin sn phm. Nhng v tr
ny l ph hp vi ai c k nng doanh nghip ca bn,
ngi sn lng hc nhiu hn v cng ngh.
iu c th cho mt cng ti l thu ai c ng c v
o to h trong cng ngh hn l thu ai c bng cp cng
ngh nhng khng c ng c hc ci g. u t vo pht trin
ngi c thi hc c i s tt hn l u t vo ai ch
da trn bng cp kim vic lm. Ngy nay cc cng ti
khng thu ngi da trn bng cp na m da trn k nng
v thi ca h. Nu bn c k nng, bn c th c c bt
k vic lm no bn mun. Chng no bn c th chng t k
nng ca bn v ham mun ca bn trong khu vc k thut, bn
c th c c hi tt.
Li khuyn ca ti l bn thn bn a n lc no vo
hc cc k nng cng ngh no . C nhiu ti nguyn
gip bn hc cc k nng c s theo cch ring ca bn. Chng
hn, cc mn hc trc tuyn t KhanAcademy, MOOCs (EdX,
Coursera, etc.) c th gip bn pht trin tri thc v k nng c
bn. Nu c th, bn c th xem xt tr li trng ly bng
th hai trong Qun l h thng tin. Cng nghip cng ngh
cung cp c hi tt v n vn cn cng nhn. Cho d bn
khng c bng cp nhng c k nng, khng c g cn bn khi
t ti mc ch ngh nghip ca bn. Cho nn i ra, hc k
nng mi, v nng n tm vic lm. ng vn nh v cm
48
thy tic cho bn thn bn. Bn vn cn tr l c tng lai sng
ln pha trc. ng s, ng chn ch, c a n lc vo th
bn s thay i c mi th. Bn cn ch i ci g?

K nng tng lai

Mt sinh vin vit cho ti v mi quan tm ca anh ta:
Chng trnh o to i hc bn nm bao qut nhiu th th
nh lp trnh, kin trc, tch hp, qun l d n, m bo cht
lng v.v. Tuy nhin, th trng vic lm ch cn ngi lp
trnh v kim th v khng cn cc k nng khc. C th nhng
k nng ny c cn M nhng khng nc em. Em
ngh tri thc em hc c th khng cn thit. Thy ngh sao?

p: Khng ci g bn hc trong trng l khng cn

thit. L sinh vin i hc, bn phi nhn vo ngh nghip di
hn m cho php bn lm vic c i. Bn khng ti i hc
trong bn nm ch hc lp trnh. Bn ti i hc c
gio dc v tr thnh ngi k s phn mm chuyn nghip.
Tri thc ca bn s a bn ti v tr tt hn khi bn thu c
nhiu kinh nghim hn v gip bn tip tc hc trong c i.
Gio dc i hc ca bn l nn tng m bn c th xy dng
ngh nghip ca mnh trn . Xin nh gi n cao v NG
bao gi coi n l khng cn thit.
Th trng vic lm a phng s thay i v phi iu
chnh theo nhu cu ton cu. Nh ti vit trong cc bi khc,
th gii ang i vo tnh ton my v nn di ng. Trong vi
nm ti, nhiu cng ti s chuyn ng dng ca h sang my, v
h s cn cc k nng CNTT khc nhau t cc k nng m cng
nhn hin thi c. Bi v my s chun ho kt cu nn, cng

49
nhn CNTT s dnh t thi gian qun l my phc v, mng, v
lp trnh nhng nhiu thi gian hn hi t vo an ninh h
thng v hiu qu vn hnh. y l nhng cu phn ca kin
trc h thng m bn hc trong trng ngy nay. Ti tin tnh
ton my s yu cu nhiu v kin trc CNTT v k nng tch
hp hn cc k nng thng thng khc c tm thy trong
o to hng ngh ngn hn.
V tnh ton my s c thc hin mi ni, nhu cu v
k nng cao nh kin trc, tch hp, qun l d n s c cn
ti. Vi tnh ton my, t ngi hn s c cn lm vic v
lp trnh hay kim th. Phn ln cc ng dng s c cung
cp bi cc cng ti dch v tnh ton my. Nhiu ngi s c
cn lm cng vic kin trc gn cc dch v my khc
nhau li, v mc cc dch v ny li vi h thng trong nh.
Ngy nay, cc nc pht trin ang thc hin cng ngh ny
by gi nhng cc nc khc s theo sau sm thi. Cng nh
my tnh ln b thay th bi tnh ton khch-phc v trong
nhng nm 1990, phn ln cc cng ti v h thng chnh ph
s chuyn vo tnh ton my sm. Mt thay i trit nh
vy trong tnh ton s yu cu cc k nng khc nhau nh tch
hp v kin trc. S c nhu cu khng l v nhng ngi c k
nng ny trn khp th gii. V c t ngi trong s h, cu s
vt qu cung do vy n s thc y lng ca nhng ngi c
k nng ny ln mc cao hn nhiu.
L sinh vin, bn phi ngh v tng lai v xc nh cch
tri thc ca bn s c cn ti. Ngy nay, mi ngi c
o to lp trnh cho mt tnh nng, mt chc nng nhng
trong tng lai gn h phi bit cch khp mi cu phn li,
cch lm cho tng mnh vic lm vic cng nhau v cch h
thc hin h tr doanh nghip. V cn bn l kin trc v
tch hp h thng CNTT. Vi s chn mui ca tnh ton my,
cng ngh s c tch hp y vi qui trnh doanh nghip
v kt ni vi khch hng v nh cung cp trn khp th gii.
Vi ton cu ho, mi th s c kt ni. Vic kt ni bao la
50
ny ca nhiu doanh nghip vo mt mng ton cu ln s yu
cu t ngi k thut thc hin mt chng trnh hay chc
nng, v phn ln cc ng dng s c cung cp bi cc cng
ti dch v tnh ton my nh Microsoft, IBM, Google, Amazon
v.v. nhng mi cng ti s cn ngi thit k gii php, kin
trc s h thng v ngi qun l d n. y l nhng k nng
bn ang hc trong i hc ngy nay.

K nng tng lai -2

Vi tun trc, ti hi sinh vin ca ti: Bao nhiu
ngi trong cc bn vn i ti ngn hng ngy nay? Trong lp
c 65 sinh vin ch hai ngi gi tay v hu ht trong h lm
ngn hng trc tuyn. Ngy nay i a s mi ngi khng i
ti ngn hng na; ngn hng trc tuyn v my t ng tr
tin (ATM) thay th ngn hng truyn thng vi ngi. Ti
hi Bao nhiu ngi trong cc bn vn i ti hiu sch mua
sch ngy nay? Ch tm ngi gi tay v hu ht u mua sch
qua hiu sch trc tuyn. Ngn hng v hiu sch ch l cc v
d v cng ngh thng tin (CNTT) bin i th gii doanh
nghip nhanh chng lm sao. Nhng thay i ny ang nh
hng ti cch mi ngi lm vic ca h v cch h s lm
vic trong tng lai. Tin b trong CNTT ang thm chiu
hng mi cho mi ch lm vic. Cc sn phm c th c
thit k trong my tnh, cc cu phn c chia ra theo cch s
thc, v thng tin c gi ti h thng ch to phn phi cho
t cc robot thc hin cng vic. Vi cng ngh nhn dng
ting ni, mi ngi khng cn g trn bn phm my tnh na
m ni vi my tnh v bo n iu cn lm. Ngy nay my
tnh c th nhn dng cc ch lnh ting ni thc hin cng
vic. Nu bn c iPhone, bn c l dng Siri bo in thoi
ny iu bn mun. Cc h thng doanh nghip CNTT lm

51
phn tch, t chc, t ng ho v trao i vi nhau c
dng mt cch hiu qu trong nhiu cng ti trong nhiu nm.
Nhng cng ngh ny v nhng cng ngh mi khc ang lm
thay i mi vic lm, mi mc, trong mi cng ti.
Ngy nay cng nhn mi mc ang lm vic theo t v
cng tc ngang qua mi chc nng, mi phng ban, v mi n
v doanh nghip, dng cng ngh mi nht t ti mc ch
doanh nghip. p ng thch thc mi ny, cng ti phi hi
t vo vic chun b tt hn cho cng nhn ca h bng cc k
nng, kinh nghim v tri thc h cn thnh cng trong mi
trng th k 21. Hai mi nm trc, nhiu cng ti M
khon ngoi cng vic cho cc nc c lao ng chi ph thp
v dp b s ln nhn vin m khng th thay i c. Vic
chuyn i ny cho php h hin i ho c xng ca h,
cp nht my mc, ci tin lung cng vic doanh nghip, hp
l ho qui trnh doanh nghip ca h v o to kiu cng
nhn tri thc mi. By gi khi vic chuyn i sp hon tt,
mt xu hng mi ni ln: Khon trong hay a li nhiu
vic lm m h khon ngoi v vic ch to ca h by gi
hon ton c i tu bng cch lm doanh nghip mi, vi
cht lng cao, nng sut cao v t ngi hn nhiu. Chng hn,
phi mt 450 ngi lm mt xe hi M nm 1970 nhng
ngy nay vi trang thit b mi v qui trnh c t ng ho,
ch yu cu 75 ngi lm xe hi. Chi ph lao ng ngy nay
l t hn ba mi nm trc, cho d vi u t vo my mc
v robot mi, cng ti c th bn n nhiu hn v c li nhun
cao hn. Nu bn nhn vo khu vc ch to, bn c th thy
cch CNTT lm thay i c xng, doanh nghip, v bao
nhiu th ch trong thp k qua.
Trong mi trng lm vic mi ny, k nng l u th
cnh tranh. Qui tc c: Nu bn lm vic chm ch, tun theo
qui tc cng ti, bn c vic lm b thay th bng qui tc
mi: Nu bn lin tc ci tin k nng ca bn theo iu chng
ti cn, bn c vic lm. Qui tc hc c i ny l p ng
52
cho thay i cng ngh khi cng nhn phi lin tc cp nht k
nng ca h theo kp vi thay i. C u th r rng vi
nhng ngi c th hc cc k nng mi v vn cn lm vic
c qua c i. Trong qu kh, khuyn khch mi ngi
lm vic chm ch nhiu cng ti c qui tc lm vic c i
nhng ngy nay iu ang i thnh kh nng lm vic c
i. Ni cch khc, kh nng lm vic c i l mt chin
lc ni cng ti khuyn khch lin tc o to, gio dc
nng cp mc k nng v kinh nghim ca cng nhn.
Vn l ci g s xy ra cho ngn hng truyn thng?
Mt s ngn hng vn tn ti ngy nay nhng khng nhiu,
iu c d on l trong vng mi nm na, mi ngn
hng truyn thng s dng tn ti. iu g s xy ra cho cc
nhn vin ngn hng? H s mt i theo cng cch nh cc th
k v ngi nh my mt i khi my tnh c nhn vi phn
mm x l vn bn thay th cho my ch. iu g s xy ra cho
cc cng ti ch to dng lao ng th cng chi ph thp? H s
mt i theo cng cch nh cc nng dn thay th sc vy
nng tri nh tru bng my nng nghip. iu g s xy ra
cho cng nhn lao ng chi ph thp? H s khng c vic lm
nu h khng hc k nng mi. Chng ta thy bng chng
cho bin c ny khi tht nghip dng ln trong nhiu nc khi
vic chuyn i ang xy ra nhng cng nhn khng c
chun b cho iu .
Cch tt nht cng nhn c th gi vic lm ca h l
lin tc hc nhng iu mi. Trong qu kh, h hc cc k
nng trong nh trng iu phc v cho h trong c ngh
nghip ca h; nhiu ngi ang lm mt vic cho mt cng ti
trong c i h. Ngy nay, iu khng cn hp l v cng
ngh thay i nhanh chng v hc lin tc l gii php duy
nht m thm tri thc mi, k nng mi cho bt k c nhn no
trong c i h. Tuy nhin, hc lin tc khng phi l ci g
d dng v iu phi c dy sm xy dng thi quen
hc c i. y l ch h thng gio dc phi thay i.
53
 Ngy nay nhiu sinh vin ti trng vi mc ch qua
c k kim tra v t ti bng cp. H tin bng cp l chic
v cho vic lm c i. Tuy nhin mi trng lm vic thay
i v khng cn nh cng vic ca ngy hm qua. Cng nhn
l thuc duy nht vo bng cp phn ln s b tht vng. Trong
nhng ngi tht nghip, a s trong h u c bng cp v
kinh nghim nhng h khng c k nng m cng nghip cn.
Xy dng thi quen tt hc c i, hc sinh phi xy dng thi
quen tt v c sm nht c th trong trng tiu hc. Bng
vic c thi quen c tt, hc sinh s c nhiu, hc nhiu v
vi truy nhp vo Internet v cc website gio dc, hc sinh s
pht trin tri thc rng hn. c l then cht cho hc c i v
phi c khuyn khch v c tt hc sinh bao gi cng sn
lng hc thm nhiu th. Khi cng ngh thng xuyn tng
trng theo hm m, mi ngi s cn c trch nhim vi k
nng ring ca h v thay i ang xy ra ngay bn trong tin
trnh ngh nghip.
Khng ai c th d on ch xc vic lm v ch lm
vic s thay i th no trong cc thp k ti nhng iu chc
chn n s khng nh c. C nhn vo th gii ca chng ta
thay i bao nhiu trong nm nm qua, khng c l do g
ngh rng mi s s vn cn nh c. Trong th gii thay i
nhanh chng ny, hoc bn i cng vi n hoc bn s b b li
sau. Cho d bn ng im, bn vn s b b li sau.

Bng cp v k nng
Ngy nay cc cng ti c nhiu vic lm m ra nhng
khng th tm c ngi lm c k nng v cc i hc c
nhiu ngi tt nghip nhng khng th tm c vic lm bi
v h khng c nhng k nng m cng ti cn. C nhng tranh

54
ci v ai c li v ai phi sa vn ny v cc cng ti li
cho i hc, v i hc li cho chnh ph nhng bt k ai c
li hay ai phi sa n, nn nhn vn c l sinh vin.
trnh th kh x ny, sinh vin phi nhn ra rng
ngy nay bng cp khng cn l bo m cho vic lm m c
k nng ng mi bo m. H phi KHNG ch i ci g
c sa m phi lp k hoch ngh nghip ca h bng vic
chn ng lnh vc hc tp v pht trin k nng da trn xu
hng th trng. Bn cnh vic nhn vo k nng no c cn
hm nay, h cng phi nhn vo ci g s c cn ti trong vi
nm ti cho khi tt nghip, h s c k nng ng.
Ngy nay hu ht cc cng ti u ang thu ngi tt
nghip vi bng cp trong khoa hc v cng ngh. Trong cc
lnh vc cng ngh, Cng ngh thng tin (Khoa hc my tnh,
K ngh phn mm, v Qun l h thng tin) c nhu cu cao
nht v cung cp lng tt nht. Tuy nhin yu cu k nng ca
h cng rng hn nhiu so vi kh nng vit m trong Java hay
dng website. Ngn ng lp trnh v thut ton l c s nhng
cn nhiu na, k c kinh nghim lm vic v k nng mm. V
cng ngh ang thay i nhanh chng, cc cng ti phi iu
chnh theo nhng thay i ny cho nn bn cnh k nng k
thut, h cng cn cng nhn vi thi hc c i v s tr
nhiu tin hn cho nhng ngi c c k nng ng v thi
ng.
Sinh vin phi hiu rng tt nghip i hc KHNG phi
l ch kt thc ca vic hc m mi ch l bt u. iu bn
hc trng l tri thc nhng khi bn p dng tri thc vo
cng vic, bn ang pht trin cc k nng v k nng l quan
trng nht. iu bn hc trng l nn mng ni bn xy
dng k nng ca bn trn nh ca n. Khng c nn mng
vng, bn khng th pht trin k nng c. Cng nh nh
khng c mng vng khng th tr c vi cung phong.
Sinh vin khng coi vic hc tp ca mnh l nghim chnh,

55
hay ch hc qua kim tra c th khng c nn mng vng
pht trin k nng. Khng c k nng, h s khng c kh
nng c vic lm v cho d h c vic lm, h bao gi cng
sng trong s hi v h khng bit ci g s xy ra nu cng ti
pht hin ra rng h khng th lm c vic.
V cng ngh thay i rt nhanh chng, o to ca
trng thng tt li sau v n cn thi gian bt kp vi thay
i. L sinh vin, bn phi a thm n lc vo hc nhng
iu mi theo cch ring ca bn. iu ngha l bn phi
c nhiu v i theo xu hng cng nghip bit k nng no
l c cn v hc chng. iu bn hc trong trng c th
khng v bn phi tip tc hc nhiu v cc cng ngh mi,
phng php mi v nhng iu mi. C nhiu website dy
hc v lp hc trc tuyn m s gip bn hc chng v bn nn
tn dng u th ca n, nu khng bn s b tt li sau. Theo
bo co ca Massive Open Online Courses (MOOC), mi ngy
c trn ba triu ngi hc cc lp trong a dng ch im.
iu ngha l nhiu ngi ang hc nhng iu mi v tt
c h u mun cng iu bn mun: Vic lm tt hn, c hi
tt hn v lng tt hn. Trong th gii ton cu ho ny, cnh
tranh s d di v bn phi c chun b bi v n l tng lai
ca bn v n l cuc sng ca bn. Bn khng th ph thuc
vo trng hc gip bn, bn khng th ph thuc vo x
hi h tr cho bn m bn phi ph thuc vo bn thn bn
bng vic c k nng ng xy dng ngh nghip ca bn.
Trong nhiu nm, x hi knh trng ngi c gio dc
v thng lin kt h vi nhng ngi c bng cp nhng iu
ny khng cn hp thc na. C nhiu ngi c bng cp
nhng KHNG c k nng. Tri thc ca h b gii hn vo
sch v m h ghi nh trng qua c k thi nhng h
KHNG bit cch p dng chng. H khng bao gi hc ci
g bn ngoi iu nh trng dy cho h v thng qun
hu ht mi th sau khi h ri trng, v h ph thuc vo
bng cp c vic lm thay v k nng ring ca h. Nhng
56
ngi ny l nn nhn ca h thng gio dc li thi ni ghi
nh v qua c k thi l mc ch nhng phn ln s khng
sng st c trong th trng cnh tranh hin ti v bo ch
y nhng cu chuyn v nhng ngi tt nghip tht nghip
ny.
Ngy nay c thiu ht nghim trng v cng nhn c k
nng mi ni. Phn ln cc cng ti ton cu ang bt u
nhn ra bn ngoi bin gii ca h tm cng nhn c k nng.
Cc nc nh M, Anh, v c v.v ang thay i lut di tr
ca h cho php nhiu cng nhn c k nng hn c ti
v lm vic. Ngi ta c lng rng tng nc s thu nm
mi nghn ti hai trm nghn cng nhn mi nm v phn ln
cc k nng c cn u l Cng ngh thng tin, Chm sc
sc kho, v K ngh. Nu th trng a phng ca bn vn
cn chm chp, bn c c hi lm vic u khc nhng
vn l bn c k nng m h cn khng?

Vic lm v k nng -1
Khi ti du hnh nhiu ni, c chu v chu u, v
mi iu ti nghe mi ngi ni u l v vic lm, vic lm
v vic lm. Mt ch tuyt i chi phi l vic lm l vn
s mt nhiu nc. Mt gio s c bo ti rng bt k
ci g xy ra chu u s sm lan sang cc nc khc bi v
nhiu thanh nin th ang i din vi tng lai bt nh v
tht nghip. Nhiu chnh ph ang bt u lm vic v cc k
hoch to ra nhiu vic lm hn.
Tt nhin, to ra vic lm s l iu tuyt vi v n gip
ci tin vn kinh t m nhiu nc ang i din ngy nay.
Nhng l mt nghin cu vin v ton cu ho v cng ngh,
ti ngh mi ngi khng nhn ra rng c nhiu vic lm tt

57
sn c, vic lm khng c lp y nhiu nc. Thng
trc, khi ti dy mt x mi na ti c, ti yu cu sinh vin
ln trc tuyn v tm vic lm cng ngh thng tin. H thy
trn 300,000 bn lit k v cc cng ti ang tm cng nhn c
k nng ng. c khuyn khch bi pht hin ny, ti gi
in cho bn b Php, Ty Ban Nha, Nga, Nht Bn, Trung
Quc v n v yu cu h lm cng iu . Tt c h u
bo ti rng c hng trm nghn vic lm trong CNTT sn c
nc h. iu xc nhn tin tc rng c thiu ht ng k
cng nhn c k nng trong cng nghip CNTT. iu ng
quan tm hn l ch khng phi mi v tr m u c
lit k trc tuyn hay trn bo ch bi v mt s v tr m thc
t khng c qung co. Trong trng hp ny, con s thc
cc v tr cn m ch i cho ai lp vo chng c th cao
hn nhiu.
Quan im ca ti n gin l nhng phn nn thng
thng v chng ta cn nhiu vic lm hn che giu mt vn
chnh: L hng ang tng ln gia k nng m cng ti cn v
iu mi ngi c di dng cht lng. y l im m tt c
chng ta u cn lm: cp ti vic lm tt hn. Cc chnh
khch a ra ha hn thng cc cuc bu c da trn vic
lm m h s to ra. Cc quan chc chnh ph li cho khng
hong kinh t l nguyn nhn cho vic thiu vic lm. Cc nh
kinh t ni rng ton cu ho to ra tht nghip. Tt c h c
th ng theo cch nhn ring ca h. Tuy nhin, l nh gio
dc chng ta cn nhn vo s kin ny: Vn nhiu nc
ang i din ngy nay l vic khng c kh nng thay i
theo cng ngh. Mt s nc thay i nhanh hn do vn
t nghim trng hn. Mt s nc chm thay i do vn
bng n khi n ti nh trng hp ca mt s nc chu u.
Gii php l cung cp o to tt hn v k nng vic
lm c gi tr th trng cho mi ngi. Ngy nay h thng
gio dc l th trng t do khng c chiu hng r rng v
khng c vin kin. Sinh vin c th la chn bt k ci g h
58
mun hc bt k liu nhng lnh vc l cn hay khng. Mt
s gio s thch dy mt s lnh vc khng cn c cn na
v h c th gi c vic lm ca h. Tt nhin, sinh vin tr
khng bit cch chn, hay la khu vc no hc tp.
Nhiu ngi s chn bt k ci g d dng vo hc, bt k ci
g vui vui, bt k ci g khng yu cu nhiu n lc. y khng
phi l li ca h m l li ca chng ta nh cc nh gio dc
v chng ta khng lm tt vic t vn cho h.
Ngy nay c l hng trao i ln gia cng nghip v i
hc. y l lc c hai bn phi lm vic cng nhau khp li
l hng ny. Cng nghip phi i hc bit iu h cn v
h sn lng thu bao nhiu cng nhn. i hc phi bc ra
khi cm tnh hn lm v hi t vo o to cc k nng cn
thit snh c vi nhng thay i nhanh chng trong cng
ngh ang l nhu cu ca cng nghip. i hc v cng nghip
phi l i tc gip cho sinh vin cc k nng c cn
ch lm vic. Ngy nay, trn khp th gii, cc cng ti ang
dnh nhiu thi gian v tin bc gi li nhng ngi tt nghip
bc cu k nng c hc trong i hc v cc yu cu c
cn trong cng nghip. Vn ny b lm ti t thm bi vic
bng trng ton cu v cnh tranh gia cc cng ti, iu ang
to ra tp k nng mi m nhiu sinh vin tt nghip khng c
nng lc gii quyt.
Mt s ngi c th bt ng vi gi ca ti v h tin
gio dc l chn la m sinh vin phi lm. o to hn lm l
pht trin con ngi ton b, khng phi l cng nhn cho
cng nghip. Khi nim c th ng trong qu kh nhng
khng cn hp thc trong th gii thay i nhanh chng ny.
Nhng ngi hn lm khng nn duy tr cm tnh rng sinh
vin bit iu h mun, chn iu h mun, bi v vic lm
ca nh gio dc l dy hc ch khng nh hng ti chn la
ca h. Thi i ang thay i v nhu cu ny l khn thit.
y khng phi l lc cho tho lun v chng ta tt c u ang
ngi trn qu bom n chm v khng bit khi no n s n.
59
Sinh vin l tng lai ca x hi, nu h khng c o to
ng th l nh gio dc chng ta khng lm vic ca mnh.
Ti khng bin lun p buc bt k ai hc bt k ci g. Ti
ch khuyn ngh cng tc gia cng nghip v i hc cho
tng lai ca sinh vin. Chng ta cn ph v tho lun trit l
v gio dc v quay li khi nim v o to, v u t vo o
to bi v sinh vin ca chng ta ang hm h hc ci g
mi. Tt c h u mun c ngh nghip tt cho h c th
ng gp cho s thnh vng ca t nc, tt c h u xng
ng vi tng lai tt hn.

Vic lm v k nng -2
Mt sinh vin tt nghip vit cho ti: Em c bng
trong qun tr kinh doanh nhng khng th tm c vic lm
no. B m em phi hi sinh nhiu tr tin cho gio dc ca
em v h tht vng. Em dnh ton b nm cui tm vic lm
nhng chng tm c vic no. Em chn nn v khng bit
phi lm g. Xin thy li khuyn.

p: Ngy nay bng i hc KHNG CN l m bo

cho vic lm. c c vic lm tt, bn phi c K NNG
m cng ti cn. V bn tt nghip, bn phi nhn vo k nng
ca mnh xc nh cng ti no c th cn chng, cho d
chng c th bn ngoi khu vc hc tp ca bn. NG da
vo bng cp v lm hp chn la ca bn vo vi cng ti c
lin quan ti bng cp ca bn m dng k nng ca bn m
rng vic tm vic lm ca bn. Bn cn cp nht bn l lch
ca bn hi t r rng vo v tr xc nh m theo bn xin
vo lm v nhng g bn c th lm c cho cng ti. Bn cn
lit k ra mi k nng bn c khi c lin quan ti v tr xin vo,

60
v cn bn bn mun k nng ca bn l thy c nhiu hn
bng cp ca bn.
Nu bn dnh c nm i tm vic m khng tm c
vic no th bn c th cn xem xt li nhu cu thay i ngh
nghip. Cu hi ca ti l bn c bit bn mun ngh nghip
tip ca bn l g khng? Bn mun ci g c lin quan ti
khu vc kinh doanh hay ci g khc hon ton? Bn cn lm
ra danh sch v iu bn tm trong ngh nghip mi. Ngh
nghip KHNG phi l vic lm, n phi l ci g m bn
c th lm trong mt thi gian di v n phi l ci g m
bn s tn hng. Chng hn, nu bn khng thch ngi trc
my tnh trong nhiu gi mt ngy th bn c th khng chn
cng vic pht trin phn mm. Nu bn khng thch lm vic
vi con s hay tnh ton th bn khng nn chn cng vic k
ton.
Mt khi bn bit ngh tip ca bn s l g, bn cn tin
hnh nghin cu dng cc m t v iu bn i tm trong ngh
nghip mi. Bn c th lm hp n li vi khu vc khp vi
iu bn mun ri nhn din cc k nng c cn kim
c cc vic v so snh vi iu bn phi xc nh k nng
no bn cn hc. Chng hn, nu bn mun lm vic nh ngi
qun l h thng tin, bn c tri thc v kinh doanh v qun l
nhng c th cn hc v k nng h thng tin v qun l dch v.
Trong trng hp , bn c th phi tr li trng hc
thm vi mn na v ly bng hai trong Qun l h thng tin
(ISM) iu c th gip bn c c vic lm m bn mun.
V ln ny bn ang tp trung vo vic kim cc k nng
c th gip bn xy dng ngh nghip mi, bn s tp trung
nhiu hn v nghim chnh hn vo hc tp v ti ngh bn s
hc tt.

61
Vic lm v k nng -3
Mt sinh vin tt nghip vit cho ti: Em c bng
trong qun tr kinh doanh nhng khng th tm c vic lm
no. B m em phi hi sinh nhiu tr tin cho gio dc ca
em v h tht vng. Em dnh ton b nm cui tm vic lm
nhng khng tm c. Em tuyt vng v khng bit phi lm
g. Xin thy li khuyn.

p: Bng i hc ngy nay KHNG CN l bo m

cho vic lm. c c vic lm tt, bn phi c cc K
NNG v k nng phi l ci g m cng ti thu ngi
cn ti. V bn tt nghip, bn phi nhn vo k nng ca
bn xc nh cng ti no c th cn chng, cho d chng c
th ngoi lnh vc hc tp ca bn. NG da vo bng cp
ca bn v lm hp chn la ca bn vo vi doanh nghip m
dng k nng ca bn m rng vic tm vic ca bn. Bn
cn vit li bn l lch ca bn hi t vo tng v tr chuyn
mn m bn xin vo bng vic nhn mnh k nng ca bn m
bn c th lm cho cng ti.
V bn c nm i tm vic m khng th tm c
vic no, bn c th cn xc nh nhu cu l g trong th trng
a phng ca bn v quyt nh liu bn c mun thay i
ngh nghip ca mnh p ng cc nhu cu khng. Cu
hi ca ti l bn c bit bn mun g trong ngh tip khng?
iu quan trng vi bn l bit rng ngh KHNG phi l vic
lm; n phi l ci g bn c th lm trong thi gian lu; v
n phi l ci g m bn s thch th. Chng hn, nu bn
khng thch ngi trc my tnh nhiu gi mt ngy th bn c
th khng chn cng vic pht trin phn mm. Nu bn khng
thch lm vic vi con s th bn khng nn chn vic k ton.
Bn s cn tch cc hn trong vic tm kim ny bng
vic dng cc m t v iu bn mun trong ngh tip. Lm

62
hp n vo vi khu vc m khp vi iu bn mun ri nhn
din cc k nng cn c c cc vic lm v so snh n
vi iu bn c v xc nh k nng no bn cn hc. Nu th
trng a phng qu b hn ch, bn c th thm d th
trng ton cu v c nhiu c hi hn , nhng cnh tranh
cng d di. Nu bn quyt nh m rng vic tm kim vo th
trng ton cu th bn s cn c k nng trao i. Bn c th
phi hc ngoi ng c vic lm vi cc cng ti ton cu
nc bn hay tm vic lm nc khc.
Nu cn, bn c th phi tr li trng v ly bng hai
iu c th gip bn kim c vic lm bn mun. V thi
gian ny bn ang hi t vo vic c nhng k nng c th gip
bn xy dng ngh nghip, bn s phi tp trung v nghim
chnh hn v ti ngh bn s lm tt.

C hi vic lm v k nng c cn
Theo mt kho cu kinh t mi, kinh t ton cu bt u
ci tin v nu bn ang tm vic lm, bn s c c hi tt nu
bn c k nng ng. Mc du th trng vic lm a phng
c th bin ng t nc ny sang nc khc nhng nm 2014
c d bo l nm tt v phn ln cc cng ti ang thu ngi
lp vo nhiu v tr h cn nhng khng lp c trong
nhiu nm qua v khng hong ti chnh.
Tuy nhin y khng phi l lc phm sai lm v ngi
tt nghip i hc thng tm iu h mun thay v iu cng
ti cn thu. Mt kho cu mi iu tra trn nm nghn ngi
tt nghip tht nghip trong su nc thy rng nhiu ngi
trong s h vn hi vng tm vic lm trong phng tin tin tc,
gii tr, ngh thut, m nhc, kin trc v trang tr ni tht, tt
c nhng ngh ny khng c nhu cu cao bi th trng hin

63
thi. Tc gi ca kho cu ny lu : iu quan trng cho
nhng ngi tht nghip ny l i din vi thc ti bng vic
tm ra liu c cc vic lm m ra khng, cng ti no ang thu
ngi, v k nng no c cn c vic lm thay v tip tc
o tng c c iu bn mun hay da trn bng cp ca
bn l g. Ngi tt nghip tht nghip cn dnh thi gian vo
vic t nh gi mnh xc nh mi quan tm ca h, k
nng ca h v iu h c th cung cp ri so snh vi iu th
trng vic lm cn. H phi hi C k h gia iu h cn
v iu ti c th cung cp khng? Ti cn k nng no c
c vic lm? y khng phi l lc chn la m l c hi
c s dng.
Da trn d liu iu tra ny, tc gi thy 68% ngi tt
nghip tht nghip khng c k nng c cn, iu ch ra
vn c bn ca vic chn lnh vc hc tp v nhiu ngi
trong s h chc s lm tt hn nu h hc cc lnh vc khc
nh khoa hc, cng ngh, k ngh v ton hc (STEM) iu c
nhu cu cao thay v cc lnh vc nh x hi, ngh thut hay
gii tr. Tc gi vit: Bn khng th chy Marathon chng no
bn cha c o to v bn khng th ngh c v c vic
lm tt chng no bn khng c k nng c cn.
La chn lnh vc hc tp trong i hc l rt quan trng.
Nhng lnh vc no c c hi tt hn tm vic lm c
lin quan ti bng cp ca h. Chng hn, cc sinh vin hc
khoa hc, cng ngh hay k ngh rt c th tm c vic lm
lin quan ti bng cp ca h, trong khi cc khu vc nh vn
hc, ngh thut, m nhc hay gii tr l t c kh nng nht
lm nh vy. Ngy nay tr li trng hc cc k nng khc
cung cp c hi tt hn trong vic c vic lm v n c th l
tu chn tt nht cho nhiu ngi tt nghip b tht nghip.
Khng c o to li v k nng mi, nhiu ngi c th vn
ng trong hng tht nghip hay lm vic tr lng thp trong
thi gian di.

64
K nng c nhu cu cao -1
Cng nghip cng ngh thng tin (CNTT) ang tng
trng nhanh v cn thm nhiu ngi pht trin phn mm.
Cc cng ti cng ngh ang cnh tranh vi nhau v ngi pht
trin phn mm. Theo nhiu bo co cng nghip, phn ln
vic lm CNTT u yu cu t nht l bng c nhn hay cao
hn vi 2 nm kinh nghim.
Mc du Java v C++ vn l k nng s mt c cn
nhng do nhiu ngun m v ng dng Web nn c s ngy
cng tng vic lm cho ngi pht trin c k nng trong
Python v Ruby. Trn khu vc ng dng di ng, k nng
Android vn trn nh danh sch, Objective C v IOS
ca Apple l th hai. Nhu cu cao khc l HTML 5, JavaScript
v thit k UI. Phn ln cc vic lm ny yu cu bng c nhn
trong Khoa hc my tnh hay K ngh phn mm.
Khi nhiu cng ti ang dng CNTT, nhiu d liu c
sinh ra v vic nng gn y l ngi qun tr c s d liu,
kin trc s c s d liu v chuyn vin trinh st doanh
nghip vi tri thc v k nng v Oracle, Cognos, MySQL, v
Informatica. Phn ln cc vic lm ny u yu cu bng c
nhn trong Qun l h thng tin.
V cng nghip CNTT ang thay i nhanh chng, nhiu
cng ti ang chuyn sang tnh ton my thay v c nhm h tr
CNTT v trung tm d liu ring ca mnh. C nhu cu cao v
nhng ngi c tri thc v k nng v Salesforce, Amazon
Web Services Elastic Compute Cloud (EC2), Marketo, v
Eloqua. Phn ln nhng vic lm ny u yu cu bng c
nhn trong Qun l h thng tin hay K ngh phn mm.
Khi nhiu vic pht trin phn mm ang xy ra, nhu cu
v nhiu cng nhn m bo cht lng cng ang c i

65
hi cao m bo d n, sn phm hay dch v p ng cho
chun no v tho mn yu cu. Phn ln nhng vic lm
ny u yu cu bng c nhn v K ngh phn mm v c 2
ti 5 nm kinh nghim.
Gn nh mi cng ti u cn chuyn vin An ninh h
thng bo v, ngn nga v m bo mi trng an ton v
an ninh cho khch hng v nhn vin ca h. Phn ln vic lm
ca h u yu cu bng c nhn trong Khoa hc my tnh, K
ngh phn mm v chng ch An ninh.
Ti so snh vi vic lm m ra c lit k trn a
dng k nng CNTT v lng cc cng ti tr c c h.
Hin thi ngi pht trin app di ng (cc k nng pht trin
iPhone/iPad v Android) nm trong s nhng k nng c nhu
cu ln nht, v nhiu cng ti ang tr thm tin thng c
c nhng k nng ny. (Lng trung bnh $85,000
$125,000 v tin thng cng nhn mi qung $30,000 nu h
ng lm vic cho cng ti trong 2 nm). Cc cng ti cng tr
lng hng u cho ngi qun tr c s d liu vi tri thc
chuyn gia MySQL, Cognos v Informatica (lng trung bnh
$92,000 $135,000).
V phn ln cc cng ti khng th tm c cng nhn
CNTT, nhiu cng ti phi khon ngoi vic pht trin phn
mm ca h cho cc nc khc. Vi nm trc y, khon
ngoi CNTT l v chi ph thp, by gi n thay i nhanh
chng thnh cc k nng c cn. Gi tr ca cc hp ng
khon ngoi cng thay i nhanh chng iu chnh theo nhu
cu ny. Ngy nay cc cng ti sn lng tr tin cho cc cng ti
lm dch v khon ngoi $45 ti $60 USD mt gi cho ngi
pht trin app di ng. n vn l im n then cht cho
phn ln kinh doanh lm khon ngoi CNTT nhng n cng c
vn vi vic tm cng nhn CNTT. Gn y n bt
u khon ngoi mt s cng vic cho cc nc khc v n
khng c cng nhn.

66
K nng c nhu cu cao -2
Mt sinh vin vit cho ti: Em l sinh vin nm th nht
trong Khoa hc my tnh. Em mun bit em cn c k nng no
lc em tt nghip. Em c blog ca thy v Di ng, D
liu ln Big data, Tnh ton my v An ninh nhng nc em
phn ln vic lm ch yu cu k nng lp trnh v kim th.
Em hoang mang v khng bit chiu hng no l ng? Xin
thy gip cho.

p: Dng nh th trng cng ngh thng tin ca nc

bn cha bt kp vi phn cn li ca th gii nhng n s bt
theo v nhu cu s thay i. Trong mi nm qua, kinh t ton
cu tr nn c kt ni th, cho nn bt k ci g xy ra
ch ny s lan sang cc ch khc. Sm hay mun nhng k
nng no nh Tnh ton my, An ninh, Di ng v Big data
s c cn ti nc bn. Hin thi cc cng ti cng ngh
nc bn ang hi t hon ton vo kinh doanh lm khon
ngoi v th trng a phng vn cha c phttrin nhng
n s thay i. Bn cn nhn vo trong tng lai thay v vo
iu ang xy ra hm nay lp k hoch ngh nghip cho bn.
L mt sinh vin khoa hc my tnh, bn s hc v lp trnh v
kim th trong trng nhng bn cn pht trin tri thc v k
nng ca bn ra bn ngoi iu trng c th dy bn. Ti ngh
trong mt ti bn nm na, nhu cu nc bn s l trong pht
trin ng dng Di ng v Phn mm nh dch v hay Tnh
ton my. n lc bn tt nghip, bn c th cn nhng k
nng ny c c vic lm tt.
pht trin k nng trong ng dng di ng, bn cn
bit v IOS ca Apple, Android ca Google, hay Windows 8
ca Microsoft. Bn phi bit cch to ra mt site m c th

67
c xem v dn li t cc thit b nh nh in thoi di ng
hay my tnh bng. Ngy nay vic bn my tnh bng v in
thoi thng minh t ti trn nm t thit b v nhiu ngi
ang dng in thoi thng minh lm vic, kim emails,
lt web nhiu hn PC. C c thit b eo c nh ng h
thng minh ca Samsung v knh ca Google c gii thiu
nm qua v ti ngh s c nhiu thit b di ng na c xy
dng trong tng lai gn. Do cc k nng pht trin app di
ng s c nhu cu cao v th trng di ng l ln hn nhiu
so vi th trng PC hai mi nm trc.
Phn mm nh dch v Tnh ton my l khu vc khc
s tng trng ln. Tuy nhin k nng ny phn ln c dy
trong Qun l h thng tin, khng trong khoa hc my tnh. Khi
nhiu cng ti ang chuyn sang my gim chi ph, nhu cu
s l cao. Trong nm ti, bn c th thy vic t hp ca tnh
ton my v di ng vo mt th mi v b nh trn di ng b
gii hn cho nn mi ngi s phi lu cc th trn my. Di
ng v my c th l iu ln nht trong vi nm ti v nhu
cu cho nhng k nng ny s bng n.
An ninh tnh ton l quan trng nhng k nng ny ch
yu c dy chng trnh bng cp chuyn su. Nu bn
quyt nh tip tc hc bng thc s, an ninh tnh ton s l
chn la tt. Ti chc mi cng ti s cn k nng v hin
thi c thiu ht cng nhn an ninh tnh ton trn khp th gii.
Tuy nhin, bn cnh k nng k thut, bn cn pht trin
k nng mm v k nng ngoi ng na. Nhng k nng ny s
cho bn r rng u th hn so vi ngi khc v k nng k
thut mt mnh n l KHNG . Kinh t ton cu ang phc
hi, n s bnh trng sang nhiu nc v cc cng ti s cn
thu nhiu cng nhn hn. Khi kinh doanh ci thin, n s dn
li nhu cu v nhiu cng nhn k thut vi mi loi k nng,
t k nng c s nh lp trnh v kim th ti k nng chuyn
mn nh di ng v an ninh nhng k nng mm v k nng

68
ngn ng s l cc yu t then cht theo cng ti cn lm
vic v bn s lm c bao nhiu. Bng vic c tt c cc k
nng c cn, bn s c kh nng m bo an ninh v ngh
nghip tuyt vi trong tng lai.

K nng th k 21 -1
Th k 21 c bit ti l Thi i Thng tin tng
phn vi th k 20 l Thi i Cng nghip. iu quan trng
cn bit l cc k nng c cn trong nn kinh t ton cu
ngy nay l khc vi k nng c cn trong qu kh. Vi ton
cu ho, th gii tr thnh th trng m ni nhiu nc v
cng ti ang cnh tranh v li th kinh t. Vic p dng cng
ngh thng tin (CNTT) p t nhiu thay i m cha bao
gi xy ra trc y. Trong Th gii c kt ni ny,
khng nc no mnh tr vng vi tc ng ca cc lc
kinh t ton cu. Khng c tri thc v kinh t ton cu, mt
nc khng th t bo v c n vi cc lc m n khng th
kim sot c. Cng iu cng xy ra cho cng ti, khng
c chin lc tt n khng th t bo v mnh trc cc i th
cnh tranh m n thm ch cn khng bit ti.
sng cn, cng ti phi thay i bng vic ti cu trc,
ti t chc, v lm phng cp bc qun l, khon ngoi cng
vic, v dng cng ngh thng tin to ra u th cnh tranh.
Kt qu l, vic lm, cng vic, cu trc t chc, v qui trnh
doanh nghip cng phi thay i. Ngy nay, lm vic cho cng
cng ti sut c i khng cn tn ti thm na. Nn kinh t s
ln v xung cng vi lung chy ca cc lc kinh t ton cu.
Cc cng ti s m rng ra, co li hay thm ch sp . Bi v
iu ny, phn ln mi ngi s i vic lm ca h nhiu ln
trong c i h.

69
 sng cn trong th trng nng ng ny mi ngi
cn cc k nng c bit. Cc k nng ca th k 21 l k nng
trao i, k nng my tnh, k nng ti chnh; k nng nh doanh
nghip, k nng lm vic t v k nng t thc y. Nn tng
ca nhng k nng ny l trong lnh vc STEM (khoa hc,
cng ngh, k ngh v ton hc) v nhng lnh vc ny nn
c dy trong mi chng trnh gio dc. Vi ngi ang i
lm, h phi thch ng vi cch tip cn hc c i ci thin
k nng ca h tn ti.
Vi ton cu ho, ngoi ng khng cn l th xa hoa m
l s cn thit. Nu bn ch ni mt th ting, bn s khng c
my c hi trong th gii c kt ni ton cu ny. Theo
mt nghin cu mi, cng nhn th k 21 cn bit t nht hai ti
ba th ting l ti thiu c c vic lm tr lng cao.
Vic hc v lm ch ngoi ng tn thi gian cho nn tt nht l
bt u o to ngn ng sm nht c th c.
Vi vic tng ln ca vic dng cng ngh thng tin,
cng nhn phi c tri thc v my tnh. Nu bn khng bit
cch dng my tnh bn s khng c kh nng c c vic
lm tr lng cao. C l bn thm ch s khng kim c vic
lm. Tng tng rng bn khng bit c v vit ngy nay,
bn s kim c loi vic lm g? Cng iu s xy ra sm
nu bn khng bit dng my tnh. Bn khng cn phi l
chuyn gia hay ngi lp trnh nhng t nht bn phi bit ci
g v cng ngh thng tin v dng my tnh trong vic lm
ca bn.
Kinh t ton cu l th trng m v bt k ai cng c th
bt u vic kinh doanh ring ca h. Trong thi i cng
nghip, cng ti ln l nn tng ca nn kinh t ni n thu hng
trm nghn cng nhn nhng trong thi i thng tin, cng ti
nh l sc mnh kinh t chnh. Ngi ta c lng rng trong
mi nm ti, s cc cng ti ln s gim xung cn vi cng ti
thi nhng cc cng ti nh s tng ln ng k. L do l v cng

70
ti ln khng th thay i nhanh iu chnh theo nhu cu
th trng nhng cng ti nh th c th lm c. Cng ti nh
l linh hot iu chnh nhanh chng theo nhu cu th
trng v thnh vng trong nn kinh t mi ny.
Nh doanh nghip l ngi to ra v qun l doanh
nghip mi m v lm tng trng n thnh cng ti c li
nhun cao. K nng quan trng nht l kh nng nhn din c
hi v nm ly c hi trc ai khc. iu ngha l nh
doanh nghip phi c tri thc no v gim st thng xuyn
xu hng v th trng thay i nhn din c hi. Nh
doanh nghip phi tin tng vo kh nng ca h v thc y
lm cho mi s xy ra. H phi t hp tri thc cng ngh v k
nng doanh nghip pht trin chin lc kinh doanh v duy
tr v th ca h trong th trng nng ng ny.
Trong th trng cnh tranh cao ny, tri thc k thut l
khng m k nng doanh nghip nh qun l ti chnh mi l
mu cht. Bit cch gi cho cng ti vn hnh hiu qu v cn
bng n vi sinh li l quan trng. Mi doanh nghip u phi
hi t vo khch hng v bn hng. Nh doanh nghip phi
hnh dung ra kiu bn hng no l tt nht cho dch v v sn
phm ca h v cch thu tm c hi trc ngi khc v qun
l ti chnh cng ti lm cc i li nhun.
Nh doanh nghip l ngi t thc y mnh. H phi
nhn ra rng thi gian l bn cht v mi pht u qu gi. H
phi theo di xu hng ton cu, bit cn lm g, v sn lng
nhn ri ro. Trong th gii thay i nhanh chng ny, thi gian
khng ch i v c hi ti v i nhanh chng cho nn h phi
hnh ng nhanh v bao gi cng sn sng cho c hi tip.
Ngy nay, phn ln cng vic u yu cu lm vic t.
Lm vic t c cn ti gii quyt cc vn ln v phc
tp. Khi gii quyt vn , t l tt hn c nhn. T c th chia
cng vic cho cc thnh vin v lm tng nng sut nhanh hn.
Tuy nhin nhiu ngi khng thy thoi mi khi lm vic trong
71
t. Mt s ngi a thch lm vic mt mnh cho nn m
bo rng t hiu qu, cc thnh vin phi hiu lm vic t l g.
Lm vic t l qu trnh ni mt s t ngi c cc k nng b
sung tr nn c cam kt vi mt ch nh chung v t ti
tho thun v cc mc ch xc nh, cch tip cn lm vic, v
m nhim ln nhau. T thnh cng c chung nhiu c trng.
H thc by tri thc a dng, k nng, kinh nghim v mi
quan tm ca cc thnh vin; h pht sinh nhng p ng sng
to vi cc thch thc hn l c nhn; h lm xc tc cho cc
tng ti mi v sn phm v dch v mi, cc qui trnh
doanh nghip tt hn, v chin lc sinh li; h thc hin cng
vic vi s chuyn tm, nhit tnh v hiu qu trong chiu
hng nng sut.
Trong th gii cnh tranh cao ny, tri thc v k nng
phi thng xuyn c cp nht. Nu bn khng lm iu
ai khc s lm v h mun ly vic lm ca bn. Ngi
chu Phi c cu ngn ng: Mi sng chu Phi, linh dng
thc dy. N bit n phi chy nhanh hn con s t nhanh nht
nu khng n s b cht. Mi sng, s t thc dy. N bit n
phi chy nhanh hn con linh dng chm nht, nu khng n
s i n cht. Lin tc hc tp khng phi l ci g bn
lm khi bn c thi gian m l ci g bn phi lm sng
cn.

K nng th k 21 -2
Mc du i hc KHNG dnh cho mi ngi nhng
khng c gio dc i hc, s kh tm c vic lm tt. Nu
bn vo i hc nhng khng c tri thc v k nng no , bn
s KHNG c c vic lm v bng i hc KHNG l m
bo cho vic lm thm na. Bn c l thy rng c nhiu

72
ngi tt nghip b tht nghip v nhng ngi c bng cp
nhng lm nhng vic li khng yu cu bng cp.
Bn khng phi hc cc mn kinh t hiu lut cung
cu: Khi c nhu cu cao v k nng c bit nhng cung cp
vn cn thp th thiu ht k nng s xy ra iu dn ti lng
cao hn cho nhng ngi c cc k nng . Ni c nhu cu
thp v nhng k nng xc nh nhng cung cp vn cn cao
hn th d tha k nng s xy ra iu dn ti lng thp hn
cho nhng ngi c cc k nng . Ngy nay trn khp th
gii, c nhu cu cao v nhng ngi trong lnh vc STEM
(Khoa hc, Cng ngh, K ngh v Ton hc), nhng cung cp
l thp, do ngi tt nghip trong cc lnh vc ny c
mong i c c vic lm tt vi lng cao. Tt nhin,
iu KHNG c ngha l c bng cp trong lnh vc STEM,
bn s t ng c c vic lm. Bn vn cn tri thc v k
nng v bn phi chc rng nhng k nng bn pht trin l
thc hnh ch khng l thuyt.
Sinh vin thng hi ti: Ti sao em phi vo i hc
ni c nhiu ngi tt nghip b tht nghip? Ti cho h mt
v d n gin: Nu xe my ca bn cn sa, bn em n ti
ca hng sa cha. Th my sa xe my ca bn khng cn
gio dc i hc lm iu . Ngi c th hc cc k
nng t trng hng ngh hay c vi thng o to nhng
ngi c th lm vic tt v ngi c k nng v kinh
nghim. Tuy nhin nu thn th bn c vn (chng hn, bn
b au tim hay t qu) iu s l khc. Bn cn bc s y t
c gio dc i hc tt, nhiu k nng v kinh nghim iu tr
cho bn. C nhng vic lm KHNG yu cu gio dc i hc
v c nhng vic lm c yu cu gio dc i hc. KHNG
phi l vic bn phi hay khng phi vo i hc nhng l
VIC LM bn mun lm yu cu gio dc i hc hay
khng. Nu bn mun l bc s y t, k s, ngi pht trin
phn mm, hay gio s ton hc, th bn cn vo i hc v
hc lnh vc STEM.
73
 Tuy nhin cc k nng k thut l KHNG , thnh
cng trong th gii c dn li bi cng ngh ny, bn cn k
nng mm. Cc k nng mm truyn thng nh trao i, lm
vic t, trnh by, v lnh o c bit r nhng c nhng
k nng mm mi ang ni ln nh gii quyt vn , kh nng
hi cu hi v thy mi kt ni, (iu ny l iu Steve Jobs
gi l kt ni cc chm) kh nng hiu mc u tin bng
vic v cc ng song song v phn bit, kh nng ngh trong
thi tng lai, kh nng lm mi th mt cch khch quan,
sng to, v cng tc, k nng hc c i, k nng lnh o
ang ni ln bc ln khi cn v bc xung vo lc thch
hp, kh nng khim tn v bnh thn trong khng hong, v
kh nng o c v c trch nhim cho hnh ng ca bn v.v.
Nhng k nng mm mi ny thit lp nn t hp mi l bn
cht cho lm vic t trong tng thnh vin iu chnh v
thch ng vi mi trng thay i v chng l mu cht cho
mi cng ti iu hnh thnh nn nn kinh t ton cu ngy nay.
Cho d bn KHNG vo i hc, bn vn phi hc cc
k nng no . Ngy nay vic hc l tuyt i quan trng bi
v c nhiu thng tin bn cn bit, nhiu k nng bn cn c.
Khng lu trc y, cc k nng c bn nh c, vit v k
nng ton hc c bn l nhng ngy nay bn cng cn phi
c cc k nng cng ngh thng tin. Bn lm ci g khng thnh
vn , bn cn bit cch dng my tnh v nhiu th trn
my tnh. Bn c bo trc tuyn, mua cc th t ca hng trc
tuyn, kim thng tin trc tuyn v lm kinh doanh trc tuyn
na. mt s nc, c nhiu th bn c th ch mua trc
tuyn v ca hng vt l khng bn chng na. Nng dn v
ng dn by gi kim thng tin thi tit trc tuyn thay v ph
thuc vo bo co tin tc v chng chnh xc hn v cp nht
c nm pht mt. C cc ch hc nhng k nng ny, cho
d bn khng vo i hc, bn vn c th hc t cc website
trc tuyn. Nhiu i hc hng u cung cp cc mn hc trc
tuyn t do cho bt k ai mun hc (MOOC). C nhiu bi dy

74
vi a dng ch trn internet. Nu bn tm ci g hc,
bn bao gi cng c th tm thy n trn Internet, t nu n ti
ngoi ng. Internet cung cp mi loi lp m bn c th hc,
nu bn mun. Bn cng c th hc mi k nng bn cn c
c vic lm t Internet. Tt nhin, u tin bn phi hc
cch dng my tnh v l l do ti sao k nng ny l quan
trng th ngy nay. thnh cng trong th trng vic lm
ngy nay; bn phi cung cp gi tr theo cch ngi khc
khng c. Bn phi c k nng xng ng ci g cho cng ti,
v bn phi chng minh cho h rng bn c nhng k nng .
Trong hai mi nm qua, tin b cng ngh kh b i
nhiu vic lm tn ti trong hng trm nm trong khi to ra
ton th nhng vic lm mi cha bao gi c trc y. V
cng ngh thay i nhanh, bn s cn theo kp bng pht trin
thi hc c i. Bc u tin l c nhiu v i theo xu
hng cng ngh cng nh xu hng kinh t t ra phng
hng r rng v ni bn mun i vo trong ngh nghip ca
bn. Bn cng cn thc hnh v uyn chuyn iu chnh theo
cc thay i. Nu bn l sinh vin i hc, bn nn nhn vo
tng lai xc nh lnh vc no c nhu cu cao lc bn tt
nghip v bn khng nn da vo th trng vic lm hm nay
v mi th s thay i. Chng hn, hai mi nm trc t
ngi c in thoi di ng nhng ngy nay, nhiu ngi ang
dng n. Khng lu trc y, Apple l mt cng ti nh t
trong ga ra ca b m ca Steve Jobs nhng ngy nay n l
mt trong nhng cng ti ln nht trn th gii. Mi nm trc
khng ai bit v YouTube hay Facebook nhng ngy nay h c
hng t ngi dng. Ngy nay cng ngh thay i nhanh chng
v bn phi iu chnh nhanh bi v th gii ang thay i
nhanh na.

75
K nng k s phn mm
Mt sinh vin vit cho ti: Em tng ngh v i lnh
vc hc tp ca em sang k ngh phn mm. Cn ci g c
c bng cp ny? C cch nhanh chng hc n khng?
Phng php phn mm tt nht no cn theo? C nhiu ton
hc v vit m hay ch cn c k nng my tnh no ?
Phi mt bao lu tr thnh ngi qun l phn mm?

p: Bn cn bit ti sao bn mun i lnh vc hc tp

ca bn sang k ngh phn mm. ng c ca bn s xc nh
liu bn s thnh cng nh ngi k s phn mm hay khng.
K ngh phn mm khng kh nhng yu cu sinh vin dnh
thi gian v n lc xy dng tri thc v k nng ca h.
Khng c cch nhanh chng hc n v khng c phng
php no lm ch m khng mt n lc no. Mi lnh vc k
ngh u yu cu nn tng no v ton hc. Bn cng cn t
duy logic v kh nng phn tch v gii quyt vn .
Khng c mt phng php tt nht nhng c nhiu
phng php tt, tng phng php u c thit k gii
quyt vn c th. Nu bn hc k ngh phn mm, bn s
cn hc nhiu phng php trong chng. Tt nhin, bn phi
vit m ch. Khng c cch no hc phn mm m khng
lp trnh. l nn tng ca phn mm ni mi th c xy
dng trn n v tu thuc vo kiu d n v vai tr ca bn m
bn c th vit m nhiu hay t. Nu cc yu cu c vit r
rng, gii php c thit k tt th vit m l d v trc tip
nhng nu chng khng c, th vit m c th l kh khn do
nhiu thay i v sa li. K ngh phn mm l lnh vc yu
cu nhiu thc hnh. Bn cng vit m nhiu bn s cng tr
thnh ngi lp trnh gii hn. Tuy nhin, c ci g m bn
cn ch ti. Hu ht cc sinh vin u pht trin k nng lp
trnh khi h ln u tin hc vit m. Nu h khng hc cch

76
vit m ng, h s pht trin thi quen xu. Nhiu ngi
khng ch ti cch h vit m chng no n vn cn chy
c cho nn h vit cng nhiu m, thi quen tr thnh cch
h lm vic v rt kh thay i. Khng may, mt s trng
thng hi t vo c php ng, lung logic, v thut ton thay
v cch sinh vin vit m. Nu chng trnh chy vi kt qu
ng th th l tt. n lc sinh vin tt nghip, h c
thi quen vit m. l l do ti sao c nhng ngi lp trnh
gii v ngi lp trnh cu th.
Li khuyn ca ti l tm i hc tt d mi lp, ch
ti bi ging, lm bi tp v nh, v a nhiu n lc vo hc
tp th bn s hc tt trong bt k lnh vc no bn chn. iu
quan trng l hiu khc bit gia Khoa hc my tnh, K ngh
phn mm, Qun l h thng tin v K ngh my tnh v la
chn khu vc thch hp hc tp.
Ngay c sau khi tt nghip, bn s cn vi nm pht trin
k nng v tri thc chuyn gia ca bn. C th l bn s bt u
lm ngi kim th phn mm hay ngi pht trin, v ri vi
thi gian v kinh nghim bn s i ln thnh ngi lnh o t,
kin trc s h thng v ngi qun l d n. V trung bnh,
mt qung nm ti by nm i vo v tr qun l. Bn cng
a nhiu n lc vo trong nhng nm i hc, c hi l bn s
lm tt v leo ln nhng v tr cao hn nhanh hn nhng ngi
khc.
L k s phn mm gii, bn phi quyt tm hc tp c
i v cng ngh bao gi cng thay i. iu quan trng l
pht trin thi quen tt v c sch k thut, tin tc, websites,
blogs, wiki cho bn gi vic m rng tri thc k thut ca
bn. Ti tng l k s phn mm chuyn nghip trong gn
bn mi nm ti gi nhng ti vn cm thy ti c nhiu th
th hc. Ngy nay nhiu sinh vin khng thch c, h a
thch ci g nhanh chng, ngn cho nn nhiu ngi pht
trin thi quen xu v bit cht t ci ny ci n nhng chng

77
ci g bit r. Vi k nng nng cn, h khng th thng tin
ngh nghip ca h hn na c.

Cng ngh mi, k nng mi v nhu cu mi

Cng ngh bao gi cng thay i v vi bt k thay i
no, k nng cng thay i. Ngy nay vi vic ni ln ca cng
ngh di ng, tnh ton my, an ninh v phn tch big data, nhu
cu v k nng trong cc khu vc ny ang bng n. Do c
nhu cu o to khng l p ng cho nhng nhu cu ny
na. K nng k thut c nhu cu cao nht trong cng nghip l
trong pht trin ng dng di ng, dch v tnh ton my, an
ninh mng v an ninh tnh ton v phn tch Big data. K nng
hng u c cn qun l nhng cng ngh ny l trong
Qun l h thng tin v qun l d n CNTT.
Ngy nay, nhiu cng ti vin thng ang n gin ho
mng ca h bng vic phn tch chc nng phn cng v
phn mm bng vic dng trc quan ho ci tin vic qun
l mng trong tng phn mm. H bit rng vi in thoi
thng minh ang c dng; cch tt nht lm ra tin l
khng cn trong phn cng m l trong phn mm v ng dng
di ng. Vi nhiu ngi ang dng in thoi thng minh
nhiu ch hn, nhu cu v an ninh CNTT cha bao gi ln cao
hn th. Trong s nhng v tr c tr lng cao nht l
chuyn vin an ninh xi be; chuyn vin an ninh H thng tin;
chuyn vin an ninh mng. V in thoi thng minh c nng
lc b nh gii hn, nhiu ngi dng ang chuyn sang lu
gi tnh ton my iu lm cho n thnh khu vc sinh li mi
cho cc cng ti vin thng. Hin thi c nhu cu cao v ngi
tt nghip trong Qun l h thng tin (ISM) vi tri thc v Phn

78
mm nh dch v (SaaS) v k nng qun l d n CNTT
qun l kinh doanh tnh ton my.
Nhiu doanh nghip truyn thng cng nh doanh nghip
trc tuyn ang tm ra cch mi tip cn ti khch hng v
thu ly u th cnh tranh bng vic dng trinh st doanh nghip,
phn tch Big data cung cp khuyn khch c bit hp
dn khch hng ti vi h. N cng to ra nhu cu cao v
nhng ngi c k nng trong cc v tr qun tr c s d liu,
qun l h thng tin, kin trc doanh nghip v cc v tr pht
trin di ng. V mt s cc cng ti trong ton ngnh cng
nghip ang dng Big data nhn din v phn tch hnh
vi khch hng, nhu cu v ngi tt nghip c k nng phn
tch Big Data nh Hadoop, NoSQL, R v ngi lp trnh
Python cng tng ln.
Ngy nay nhiu ngi ang dng in thoi thng minh
nh nn mi lm mi th thay cho my tnh c nhn. Nhu
cu v cc k nng pht trin ng dng di ng tng ln qu
25% trong nm qua v s tip tc dng ln trong nhiu nm ti
khi s ngi dng in thoi thng minh tng ln. Mt nh
phn tch vit: Khi mi th nhanh chng chuyn sang di ng,
cc trng phi i vic o to ca h mt cch nhanh chng
bt kp v y l k nng c nhu cu cao. Nu cng nhn
CNTT, qun tr nh trng v ngi qun l doanh nghip
khng hiu tc ng ca tnh di ng, h s b l mt c hi
tt.
Trn khp th gii, cc cng ti ang tch cc i ti cc
i hc tuyn nhng ngi tt nghip pht trin ng dng di
ng. Mt ngi qun l gii thch: C thiu ht ngi pht
trin di ng v ch vi trng mi dy nhng k nng ny.
Ngy nay nu ngi tt nghip khng c k nng di ng, h s
gp kh khn kim vic lm v mi th u i sang di ng v
PC khng cn c cn na. K nng nng nht l pht trin

79
app ydi ng v cc v tr an ninh mng, v nhu cu ny vn c
tng nhanh.

80
 K nng mm

K nng mm -1
Mt vn thng xy ti vi sinh vin i hc l k
nng mm v cng. Sinh vin thng bo ti rng i hc ch
dy k nng cng (k nng k thut) nhng khng dy k nng
mm. Tuy nhin, c ln ln v k nng mm thc s l g. Phn
ln cc sinh vin bo ti rng k nng mm l k nng trao i,
k nng lng nghe, k nng lnh o v k nng trnh by.
Nhng khi ti hi Bn c thc s cn k nng trao i ni
chuyn vi bn ca bn khng? Ai c th dy bn l ngi lnh
o? Th th nhiu ngi trong s h dng nh b ln ln v
khng th tr li c.
V cn bn, k nng mm nm trong ci nhn bit v
kim sot tnh cm, chuyn hng v t hon thin, ng cm
vi ngi khc, nhn bit trong cc tnh hung x hi, v kh
nng thc by nhng phm cht ny cho vic lnh o hiu qu.
Mt s k nng mm l mt phn c tnh ca bn nh lc quan,
lng tri, trch nhim v chnh trc v.v. Cc k nng mm khc
m bn c th hc bng thc hnh nh ng cm, khuyn
khch, lm vic t, lnh o, trao i, thng lng v trnh
by v.v. C tnh ca bn trong t hp vi nhng k nng c

81
hc ca bn l iu k nng mm tt c l g. Chng hn, thnh
thong bn phi ch huy bng vic ra lnh, bo mi ngi lm
g v thnh thong bn phi chm sc hn v ng vin h v
iu phi lm. Khng c qui tc r rng v n nhng bit khi
no bn cn ch huy v khi no bn cn chm sc l iu k
nng mm l g. Bit khi no v th no l k nng mm. y
l ch nhiu sinh vin khng r rng bi v n l k nng lin
con ngi v l l do ti sao n c gi l mm.
Cu hi v liu k nng mm c phi l phn b sung ca
chng trnh o to i hc hay khng. Ngy nay hu ht
cc chng trnh ging dy ca i hc u y vi nhiu
mn hc. Thay i chng trnh thm nhiu mn v k nng
mm c th khng phi l tng tt. Bn cnh , k nng
mm phi c pht trin qua thi gian qua kinh nghim v t
ngh suy ch khng qua bi ging hay bi kim tra. Nhiu k
nng mm yu cu lm vic t, trnh by trn lp, tho lun
trn lp v tham gia. C nhng lc m ngi ta phi bc ln
trc v lnh o. V c nhng lc ngi ta phi trong bi
cnh v khng i vo con ng ca ngi khc, iu l bn
cht ca u quyn v trao quyn.
Tuy nhin, iu c gi tr cho trng l h tr cho sinh
vin bng vic cung cp cc phin o to nhn bit cho
sinh vin c th hiu nhng im mnh v im yu ca h, c
tnh ca h v chun b cho h pht trin k nng mm ring
ca h. N bt u bng vic tha nhn ca c nhn v tm
quan trng ca iu , thng xuyn nhn bit v nhng k
nng ny v nhiu c nhiu nm thc hnh. Cho nn, cha kho
cho i hc l cp ti vic tha nhn v m rng kha cnh
nhn bit ca sinh vin trc khi h tt nghip vo th gii lm
vic.

82
K nng mm -2
Mt sinh vin hi ti trong mt email: C bao nhiu k
nng mm v lm sao em pht trin c chng? K nng no
l quan trng nht cho ngi pht trin phn mm? C cc
trng dy k nng mm hay c bng cp v k nng mm
khng? Xin thy cho li khuyn.

p: K nng mm hay k nng lin con ngi l s

thnh tho m mi ngi p dng khi tng tc ln nhau. C
nhiu k nng mm nh k nng trao i, k nng gii quyt
xung t, k nng thng lng, k nng t duy chin lc, k
nng xy dng t, k nng bn hng v.v. V cn bn, k nng
mm khng phi l ci g bn c th hc trong thi gian
ngn m pht trin qua thi gian trong cuc i. C vi k nng
mm bn hc trong trng nh k nng trao i, k nng trnh
by, k nng lm vic theo t, k nng qun l thi gian, k nng
gii quyt vn gip ci tin tng tc ca bn vi ngi
khc, nng cao hiu nng hc tp ca bn v gip thng tin
ngh nghip ca bn.
Ngi pht trin phn mm gii phi pht trin mt s k
nng mm v chng l quan trng v phn ln cng vic phn
mm u c thc hin trong t. ng gp c nhn ca bn
cho t l quan trng cho thnh cng ca d n v cho cng ti.
Khi bn i ln v tr cao hn nh k s yu cu hay ngi phn
tch doanh nghip, bn s phi lm vic vi khch hng. Kh
nng trao i trc din, k nng trnh by, k nng lng nghe v
k nng thng lng tr thnh mu cht cho thnh cng ngh
nghip ca bn. Khi bn ln ti v tr ngi qun l d n, k
nng qun l thi gian ca bn, k nng lin con ngi, k nng
lnh o, k nng gii quyt xung t v k nng ra quyt nh
tr thnh quan trng hn cho thnh cng ca d n. iu
c gi l khi ngi ta i ln trong ngh nghip, k nng

83
mm tr nn quan trng v di hn hn l k nng k thut. Bi
l do ny, k nng mm ang c cc cng ti phn mm tm
kim bn cnh phm cht k thut.
C nhiu lp o to k nng mm. Mt s dy cc k
nng mm tng qut v mt s hi t vo k nng chuyn su
nh thng lng hay trnh by. Tuy nhin, khng c bng cp
k nng mm hay mt lnh vc c th ca nghin cu v k
nng mm. Li khuyn ca ti cho ngi pht trin phn mm
l trc ht hi t vo k nng k thut, ri hc lm ch tt v
ngoi ng. Ti ngh ting Anh l chn la tt bi v bn c th
dng ting Anh gn nh mi ni v n cng l ngn ng chung
nht dng trong cng nghip phn mm. Bng vic c c k
nng k thut v k nng trao i trong ting nc ngoi, bn c
th tin ln trong ngh nghip ca mnh nhanh hn nhng
ngi khc. Vi xu hng ton cu ho, phn ln nhng ngi
pht trin phn mm s khng lm vic mt ch m phi i
ti nhiu ch cho nn c k nng ngoi ng l iu cn thit.
Ti tin vi nm na k t by gi, ch c k nng k thut s
KHNG nhng mi ngi pht trin phn mm cng phi
c k nng trao i, c bit kh nng ni t nht mt ting
nc ngoi.

K nng mm -3
Nhiu sinh vin hi ti v k nng mm v h c th hc
nhng k nng ny u? V cn bn, k nng mm l k nng
xc nh ra nng lc ca mt ngi khp vo v lm xut
sc trong mt mi trng c th nh cng ti hay t d n.
C nhiu cng iu v k nng mm nhng thc ra
chng phn ln ch l theo ngha thng thng. C mt cun
sch nhan c nhn tm do Dale Carnegie vit, xut bn

84
nm 1936. Cun sch ny c dch sang nhiu th ting v
ti khuyn rng sinh vin nn c n, khng ch mt ln m
nhiu ln. Ti c cun sch ny khi ti cn trng trung
hc v ti vn cn c n ngy nay. Nu bn c th p dng
phn ln nhng iu cun sch ny nhc ti, bn c mi k
nng mm m bn cn cho thnh cng trong cuc sng.
C cc trng, lp, cc x mi na dy v k nng mm.
Nhiu k nng c thit k o to ngi chuyn nghip
nhng l sinh vin, bn phi pht trin k nng mm ca bn
khi bn cn trong trng v bn cn chng sau khi tt nghip.
Danh sch cc k nng mm c th di nhng sinh vin i hc
cn pht trin t nht nm k nng bn cht: trao i, trnh by,
lm vic t, gii quyt xung t v lnh o.
Trao i l ni chuyn xut hin gia hai hay nhiu
ngi. K nng ny l kh nng ni theo cch r rng cho
ngi khc hiu c. Sinh vin thng hi ti: Em ni vi
bn em mi lc, sao em cn k nng ny? Cu tr li ca ti l
Trao i l bit khi no ni v khi no nghe. Mt s sinh
vin ni nhiu m khng bao gi nghe. Mt s sinh vin khng
ngh trc khi h ni, h ch to ra nhiu ting n. Nhng sinh
vin ny khng c k nng trao i.
Nghe l k nng quan trng nht ca qu trnh trao i.
Sinh vin phi hc cch nghe chm ch v trnh ngt qung
khi ngi khc ni. K nng ny l kh pht trin v n phi l
mt phn ca tnh cch ca bn. L ngi nghe tt ngha l bn
c kin nhn v thng cm. Bn phi c tm tr ci m v ham
mun hiu ngi khc.
Ni l k nng quan trng. Ngi ni gii bao gi cng
ngh trc khi h ni. H ni r rng v i vo vn chnh
mt cch nhanh chng cho ngi nghe c th p ng.
Nhiu sinh vin tin l ngi ni gii, h phi dng nhng t
khc thng. Ngc li, ngi ni gii bao gi cng dng
nhng t n gin lm cho quan im ca h d hiu. Sinh
85
vin cn bit rng t sai c th lm tn thng ai hay to ra
hnh nh tiu cc v ngi ni. Ngi ni gii chn t cn thn
to ra ngn ng tch cc; thng ip ca h bao gi cng
lch s, th v v thc t to ra tc ng tch cc n tng
ln ngi nghe. Sinh vin phi hc trnh dng cc thut ng k
thut trong ni chuyn hng ngy. Chng hn, sinh vin CNTT
thng dng thut ng k thut m khng bit rng ngi nghe
c th khng hiu n. Thut ng kim th hp en l thng
dng trong nhng ngi kim th. Thut ng kim th n
v l thng dng gia ngi kim th v ngi pht trin
nhng nhng ngi khc c th khng hiu. iu quan trng l
bit iu ny v trnh dng cc thut ng k thut trong trao i
hng ngy ca bn. Mt s sinh vin dng tin nhn vi t ngn
v n tr thnh thi quen trong ni chuyn ca h vi bn b.
Khi h i d phng vn vic lm hay lm vic trong cng
nghip, nhng thut ng ny l khng c chp nhn v n
ng thi bt knh.
C k nng trao i quan trng khc c gi l trao i
v li hay din t ngn ng thn th nh biu l nt mt, tip
xc mt, v c ch iu cng l mt phn ca qu trnh trao i.
Theo mt kho cu v trao i, gio s A. Mehrabian thy
rng 55% ca ngha trong ni chuyn ti t ngn ng nt mt
v thn th v ch 38% ti t chuyn iu pht m.
Vi ngi phng ty, trong ni chuyn, bn phi nhn
vo nhau v c tip xc mt. Nu bn nhn xung hay n trnh
tip xc mt, l biu tng ca yu km hay khng chn
thc. Ngc li, phn ln vn ho chu coi nhn thng vo
mt ai v c tip xc mt l biu tng ca bt knh v
thch thc. Bn phi hiu khc bit ny v hnh ng tng
ng. Khi mi ngi trao i v ng, t th cng l quan trng.
Phn ln ngi chu khng thch ni khi ng tr khi l
ni chuyn ngn. Ngi phng ty coi ni chuyn l nghim
chnh khi ng v t th chn ca bn l quan trng. Nu bn
ng vi chn doi rng, th iu ch ra rng bn rt hung
86
hng v mun chi phi cuc ni chuyn. Nu bn ng vi c
hai chn khp cht vi nhau iu ngha l bn yu, d phc
tng v s. T th tt nht l ng vi chn rng bng vai. Vn
ho chu khng ch ti nhng tiu tit ny nhng vn ho
phng ty coi ngn ng thn th l quan trng v h thng
phn xt bn qua t th ca bn.
Trao i hiu qu ngha l chn ng t, chuyn giao
chng theo cch tch cc v ngn ng thn th ng. Mt
nghin cu cng nghip gn y v nhng ngi xin vic lm
thy rng vi mt trm ng c vin, ch mi lm ngi c
thu. Tm mi nhm ng c vin kia khng c chn v h
khng c k nng trao i ng. Mi ng c vin u c k
nng k thut v phm cht v h c chn ra t danh sch
hng nghn n xin vic phng vn. H khng gy n tng
cho ngi qun l thu ngi v k nng trao i ca h ngho
nn. Nghin cu ny l rng 30% s h khng chun b
tr li cc cu hi khng lin quan ti lnh vc hc tp ca
h; nhiu ngi chng c tng g v xu hng cng ngh
hay iu ang xy ra trn th gii. l ch dn rng h khng
c tri thc rng vn hnh tt trong cng nghip. 67% khng
ni r rng hay tr li cu hi mt cch ng n; nhiu ngi
bn chn v khng t tin. 58% c ngn ng thn th khng
ng v c ch khng ng trong ni chuyn, nh khng duy
tr tip xc mt, gi qu nhiu, khng ngi thng m ngi
thn tht trong gh. Nghin cu ny kt lun rng phn ln
sinh vin c k nng k thut tt nhng khng c kh nng din
t bn thn h ng n. Mt s ngi ni tri chy, nhng
khng th nghe c tt. Nhiu ngi c vn vi cch din
t ca h v ngn ng thn th hay dng c ch khng thch
hp.
Bn cnh ni v nghe, c, vit v trao i nhm cng l
mt phn ca k nng trao i. Phn ln cc i hc u yu
cu sinh vin c nhiu. Khng c k nng c tt sinh vin s
phi nh vt khi h vo i hc v thng b trn ngp bi
87
khi lng ti liu c. Ti thy rng vic c v vit gip
ci tin ni v nghe. Phn ln nhng c gi gii thng u l
din gi gii v h c khi lng tri thc bao la m h c th
dng. Ti bao gi cng khuyn sinh vin ci tin k nng trao
i ca h bng vic cho sinh vin thi gian c. H nn
c trn c s hng ngy cho tr nh ca h c lm ti
bng tri thc. Nhiu sinh vin CNTT tin rng h ch phi c
sch k thut. iu l sai lm. H nn c bt k ci g h
thch v lm vic c thnh hot ng then cht trong i h.
Vic c m mang tm tr vi nhiu iu khi h c tin tc, tp
ch, blogs, v bi bo m h quan tm cp nht tri thc ca
h. H cng nn c lch s, tin tc th gii, tin kinh t v
doanh nghip, gi cho h c cp nht vi bin c hin
thi.
Tho lun nhm l v trao i vi mt nhm ngi.
Trong tho lun nhm, mi ngi c a li cng nhau
din t kin ca h v trao i quan im v mt ch .
Trong tho lun nhm sinh vin hc v tnh ng ca nhm,
thu thp ni dung v thuc tnh lnh o. Trong tho lun lp
i hc, gio s nh gi sinh vin v ai c chun b tt, ai
c k nng ni tt v ai c k nng lnh o. Sinh vin phi hc
ni r rng v lch s cho nhm. H cn bit rng y l tho
lun ch khng phi tranh ci v kim sot ngh ca h
duy tr cng ch tho lun ch khng ni cc thng tin
khng lin quan. H cng nn kim sot xc ng ca h v
trnh nhng c ch khng cn thit.
K nng trao i l bn cht lm vic tt trong cng
nghip. Sinh vin nn pht trin k nng trao i ca h khi h
vn cn trong trng bng vic tham gia vo tho lun lp;
hc chn t cn thn to ra tc ng n tng ln ngi
nghe. H nn pht trin thi quen c tt lm giu cho t
vng ca h, m rng tri thc ca h ra bn ngoi khu vc k
thut hiu th gii ang thay i m h ang sng trong.

88
K nng mm -4
K nng trnh by l k nng mm quan trng m sinh
vin i hc cn hc. K nng ny yu cu sinh vin trao i
ngh v tng ca h v mt ch c bit, cho mt nhm
ngi. Sinh vin cn pht trin k nng ny trong cc nm hc
i hc cho khi h i phng vn vic hay lm vic trong
cng nghip, h s khng cm thy khng thoi mi. K nng
trnh by l khng kh hc nhng n yu cu nhiu thc hnh
c hiu qu.
iu quan trng nht cho vic trnh by l chun b sm
nht c th c. ng i cho ti pht cui cng v bn cn
thu thp mi thng tin chun b cho n. Mt cch in hnh
bi trnh by c phn gii thiu, ch chnh vi cc im then
cht m bn mun khn gi bit, v phn kt lun. Mc ch
ca bn l lm cho khn gi hiu iu bn mun h bit trc
khi bn i ti kt lun. Bi trnh by ca bn cha bao nhiu
chi tit s tu thuc vo thi gian bn phi ni. Vi phn ln
cc sinh vin, li khuyn ca ti l gi cho bi trnh by khng
qu mi lm pht. Ngay c khi bn lm vic trong cng
nghip, bn c th khng phi trnh by di hn th, tr phi bn
ln v tr mc qun l cp cao hay iu hnh. Tuy nhin, bn
cn bit rng bt k bi trnh by no hn mt gi s lm cho
khn gi mt hng th, v t ngi c th gi c ch ca h
lu chng . Sau kt lun, bn c th mun hi khn gi liu
h c cu hi no v iu bn ni khng. Thnh thong, tho
lun v sau gia din gi v khn gi l ng quan tm hn l
bi trnh by.
Nhiu ngi tin k nng trnh by l kh v yu cu nhiu
o to. S kin l iu c th ch p dng cho din gi

89
cng chng hay chnh khch, nhng l sinh vin v k s tng
lai, bn khng cn nhiu o to. Phn ln iu bn trnh by
c l l nhng iu k thut m bn bit cho nn mi iu
bn cn l thc hnh thu c t tin.
C nhiu k thut trnh by, tng ngi c th thy k
thut no l hu dng hn nhng c hai iu bn phi trnh:
ng bao gi c t din vn vit sn v ng bao gi c
slide. Khn gi c ch gii hn v khng thch ai c din
vn. c t din vn c vit sn ngha l bn khng c
chun b v phi da vo ci g . Bng vic lm iu , bn
cho khn gi n tng rng c th ai khc chun b n cho
thay cho bn. Ti bao gi cng khuyn sinh vin lm dn bi
ngn vi vi im then cht c vit ln mu giy nh
nhc h, phng trng hp h qun. Qui tc l khng bi trnh
by k thut no nn c vit ra nh din vn. Bn khngc
bi ging cho khn gi m ni chuyn vi h bi v c
din vn l chn khi ni chuyn li th v.
Ngy nay, mi ngi thng cho bi trnh by qua vic
dng trang thit b a phng tin v PowerPoint v mt s
c t slide. S kin l khn gi c th c c slide nhanh
hn bn c th c. H s mt chm ch nu bn ch c slide
cho h. Li khuyn ca ti l bn nn trnh cho bi trnh by
bng vic c t bi ni c vit sn hay c slides vi nhiu
vn bn. Tt hn c l gi cho n n gin bng vic cho bi
trnh by ging nh bn ni chuyn vi bn b gip cho
khn gi tp trung vo iu bn ni thay v vo ci g khc.
Bi trnh by nn c t chc dn dt khn gi t
u ti cui. N ging nh k chuyn, bn phi bt u vi
nhng iu chung ri lm hp dn ti tng im quan trng v
chi tit cho ti khi khn gi hiu iu bn mun h bit. iu
cng quan trng l thm v d cho tng im then cht minh
ho ti sao n quan trng. Cng ging nh Cu trc phn vic
(WBS) trong thit k sn phm phn mm, bn nn chia bi

90
trnh by thnh vi im then cht cho nu cn, bn c th
thm, xo hay i chi tit m khng mt nhiu n lc.
Din gi gii l linh hot thch ng vi rng buc thi
gian. Thnh thong bn c th ni nhanh khi b sc p v thnh
thong bn c th ni chm khi v phi ci g m bn khng
c chun b. l l do ti sao thc hnh l quan trng. Tt
nht l thc hnh n ni to trc gng v o thi gian cho
bn bit n di bao lu. Chun b v d ngn hay cu chuyn
ngn trong trng hp bn c thi gian thm. Tng t, bn
phi a im quan trng nht ln trc cho nu bn ht
thi gian, khn gi vn c nhng iu quan trng nht. Bn
phi thc hnh bi trnh by ca bn cho ti khi bn cm thy
c chun b. Bn phi thc hnh ton th bi trnh by, k c
dng slide v trang thit b a phng tin m bn s dng.
Cch tt nht l ni ton th bi trnh by cho vi ngi bn v
hi kin phn hi ca h. iu ny s gip bn nhn din bt
k vn no cho bn c th iu chnh v lm cho n thnh
bi trnh by thnh cng.
Ti thng khuyn sinh vin bt u bi trnh by vi
cu hi bi v cu hi s lm cho khn gi ch . Chng hn:
Ti sao bn ngh chng ta nn dng ngun m trong d n
ny? bn c th tip theo iu vi mt gii thch ri tin
vo cc im then cht chi tit ca bn. n cui bi trnh by,
bn nn tm tt cc im chnh ca bn m bo khn gi
ca bn s nh chng. Trong bi trnh by, khn gi c th c
cu hi. Mt s cu hi c th to ra ln ln cho bt k ngi
trnh by no, cho nn cch tt nht l c d on trc mi
cu hi m khn gi c th c trong v sau bi trnh by ca
bn. Ngh v khn gi m bn s trnh by v ngh v bt k ci
g trong bi trnh by ca bn m h c th khng bit cho
bn c th thm v d lm cho n d hiu hn. Nu c th,
nhn din thng tin khng c cp ti trong bi trnh by
ca bn m khn gi c th hi. Chun b li p m c th
c dng tr li nhanh chng bt k cu hi no c th ny
91
sinh. C cu tr li sn sng l then cht chng t tri thc
chuyn gia ca bn v ch trnh by.
Trnh by k thut khng kh. N thc s l gii thch
hay chia s thng tin cho khn gi. thnh cng, bn phi
thu thp mi s kin v d liu kim nghim cc lun im
ca bn v h tr cho kt lun ca bn. iu quan trng nht l
thc hnh n sut thi gian khi bn vn cn trng thu
c t tin. Khi bn t tin v c chun b tt, ti s ni
nhng k nng trnh by m bn cn.

K nng mm -5
Trong cng nghip cng ngh thng tin (CNTT) mi
ngi bao gi cng lm vic trong t. T l n v nh c t
chc t ti mc ch. Chng hn, t phn mm c t
chc t ti mc ch pht trin sn phm phn mm; t
cng ngh thng tin c hnh thnh t ti mc ch ca
vic truyn lu gi d liu cho nh cung cp dch v tnh ton
my. K nng lm vic t c xc nh nh kh nng lm vic
hiu qu nh mt phn ca t t ti mc ch chung.
Mc ch l l do t chc ra t. Khng c l do r rng,
khng ai s hiu ti sao h cn lm vic vi nhau Khng ai s
bit v vai tr hay trch nhim hay iu h lm trong t. Lm
vic t yu cu chia s thng tin khi cc thnh vin lm vic
cng nhau. Mi t u c cc thnh vin vi cc k nng a
dng v mt s ngi c nhiu kinh nghim hn, mt s c t
kinh nghim hn. Lm vic t l ch h hc t nhau. Cc thnh
vin t phi hiu vai tr c phn cng ca h cho h nh
gi c n lc mi ngi a vo. iu ny l quan trng v
khng c vai tr v trch nhim r rng, khi mi s khng lm
vic tt, cc thnh vin thng li cho ngi khc. y l l
do ti sao vai tr ca ngi qun l d n v ngi lnh o t

92
l quan trng. Vic lm ca ngi lnh o t l cung cp vic
lnh o cho t v phn cng cng vic cho cc thnh vin
tng ng vi k nng v kinh nghim ca h.
Mt trong nhng yu t quan trng nht trong lm vic t
l trao i hiu qu. Ngy nay, phn ln cc d n CTT c
phn b trong vi nc hay c cc thnh vin t ti t cc nc
khc nhau. C ngn ng chung nh ting Anh l quan trng.
Nhiu sinh vin CNTT khng hiu yu cu ngn ng v khng
coi hc ngn ng khc l quan trng. Theo mt kho cu cng
nghip gn y, nu cng nhn CNTT khng c ngn ng th
hai nh ting Anh, c hi ca h c c vic lm tt c th
b thu hp li 75%. Trao i hiu qu ngha l thng tin c
chia s gia mi thnh vin t. N cng c ngha l mi thnh
vin phi tham gia vo tho lun t v kim im k thut
cho mi ngi c th c thng tin v iu ngi khc lm.
Theo l thuyt lm vic t, phn ln t thng tri qua
bn giai on trc khi h c th vn hnh tt. Giai on th
nht l Giai on hnh thnh khi t ti vi nhau v bt u
bit ln nhau. Tng thnh vin thng cn thn n trnh bt k
xung t no nhng h khng c tin cy ln nhau. Cng vic
chm v cc thnh vin mun bo v quan im ca h v
khng ni nhiu. Thng mt vi ngy ti vi tun chuyn
sang giai on khc, tu theo kch c ca t. Giai on th hai
l giai on bo t khi xung t bt pht. Cc thnh vin t
bt u tranh ci v hnh thnh cc nhm nh, mi nhm c
quan im ring ca h v cch lm cng vic. H khng
mun chia s ci g v thng n trnh ln nhau. iu c
th ko di vi tun ti vi thng v tng nhm con nm gi
tng ring ca mnh v ch chia s vi cc thnh vin c cng
quan im. Phn ln ngi CNTT gi giai on ny l chin
tranh lnh v bt tn l qui tc. Dn dn, qua mt mi v tht
vng, tng nhm bt u nhn ra rng h khng th lm vic
hng ti mc ch v chia s thng tin l bn cht. Giai on
th ba l giai on bnh thng ho trong cc thnh vin
93
t bt u cng tc v tho hip vi nhau. Tnh hiu qu ca t
bt u ci tin v cc thnh vin t ng gp v tho lun ci
m hn. Cui cng t i vo giai on bn hay giai on hot
ng ni tin cy c xy dng gia cc thnh vin v h
nhn ra vai tr, trch nhim ca mnh v tng cc n lc c
nhn ca h trong vic t ti mc ch chung.
Bng vic hiu l thuyt nguyn l; ngi lnh o t gii
lm ngn thi gian mt cho vic pht trin t hiu qu. Ti
thng khuyn nhng ngi lnh o t phi c nhiu cuc
hp t vo lc bt u d n cho php cc thnh vin ni
chuyn vi nhau v chia s thng tin. Ngi qun l c kinh
nghim s quan st t hiu h ang giai on no. Nu t
ang trong chin tranh lnh hn mt tun, ngi qun l nn
can thip bng vic c cuc hp thng xuyn cho cc
thnh vin chia s quan im ca h v nhn mnh vo vai tr
v trch nhim ca h. Pht trin lm vic t thng mt vi
tun t ti giai on hot ng, tu theo k nng v kinh
nghim ca cc thnh vin t v ti nng ca ngi lnh o t.
Ti thng nhc nh sinh vin: Nu cc bn lm vic cng
nhau, cc bn s kt thc nhanh hn.
Lm vic t thng l nhc im ca sinh vin chu
khi h vo trng M v h thng gio dc truyn thng ca
h thc y lm vic c nhn thay v lm vic t. Nhiu sinh
vin chu khng ho hp vi cc thnh vin khc. H mun
l ngi duy nht ngi lm vic hn l chia s thng tin vi
t ca h. Mt s a thch lm nhng iu theo h mun thay
v tun theo qui trnh t. Cc cng ti ton cu cng bo ti rng
h gp kh khn khi vn hnh chu v cng nhn ca h
thng c xung t vi ngi khc khi lm vic trong t.
L thnh vin t, bn cn hiu rng mi ngi trong t
u tu thuc vo ngi khc lm cho cng vic ca h
c thc hin. Bn c vai tr v trch nhim c phn cng
bn trong t v iu bn cht l tun theo qui tc ca t m

94
bo rng bn s vn hnh tt bn trong t. Lm vic t nn
c khuyn khch t u trong i hc ni sinh vin vn ang
pht trin k nng ca h.
V lm vic t c yu cu trong cng nghip, mt s
sinh vin thng vit bn l lch ca h vi nhng cm t nh
C kh nng lm vic trong t hay Tham gia vo lm vic
t nh mt im mnh ca h. Nhng thc ra h cha bao gi
lm vic trong t v ch nghe ni v n trong sch v hay bi
bo. iu ny l nguy him v trong phng vn, s c cc cu
hi v lm vic t v khng tham gia vo t hay c kinh
nghim thc, nhiu ngi xin vic khng th tr li c. Nu
ngi phng vn tin rng ngi xin vic khng thnh thc th
ci g s l c hi c thu? Xin nh cho l ni v lm vic
t l d nhng iu l khng tt chng no bn cn cha
thc hnh n.

K nng mm -6
Gii quyt xung t l k nng mm quan trng m mi
ngi nn hc. D bn vn trong trng hay i lm vic,
xung t c th xy ra v nu bn khng th gii quyt c n,
bn s kinh nghim cng thng, iu c th dn ti nhiu vn
v sau. C hai kiu xung t: Xung t bn ngoi xy ra
gia bn v ngi khc. Chng hn, bn khng ng v ci
g vi ngi bn, hai bn ci nhau v bn gin. Xung t
bn trong xy ra bn trong mt ngi. Chng hn, bn mun
dnh nhiu thi gian hn cho hc tp nhng bng vic lm iu
bn khng th dnh thi gian cho bn gi ca bn. Tnh
hung ny to ra xung t bn trong bn thn bn v lm cho
bn rt bt hnh. Nguyn nhn ca xung t bn ngoi l cch
nhn rng bn ng v ngi khc sai v bn trch ngi khc

95
v khng ng vi bn. Nguyn nhn ca xung t bn trong
l bn mun c hai iu nhng khng bit cch gii quyt n
cho nn bn trch bn thn mnh.
Gii quyt xung t i hi bn kim sot xc ng ca
bn v khng phn ng vi n bng ci c, la ht v iu
lm cho vn thnh ti t hn. Ti thng khuyn cc sinh
vin khi xung t xy ra h nn trnh mi ng u bng vic
hc kim sot xc ng ca h. H nn ni: Ti cn thi gian
suy ngh v n cho nn chng ta tho lun ny qua ln ti
chng ta gp g. hay Mai chng ta gp li tip tc v ti
c cuc hp khc m ti phi i. Bng vic trnh phn ng v
by t xc ng, h c nhiu thi gian hn ngh v xung t
v c kh nng gii quyt n.
Phn ln cc xung t ngoi u bt u vi khc bit v
kin, mc ch hay cch nhn. Thnh thong n c th gy ra
bi khc bit trong nim tin v gi tr. Cch tt nht gii
quyt n l hiu nhng khc bit ny v th thu ly s ng
ln nhau hay tho hip. lm iu bn phi gt sang bn
xc ng ca bn, kin ca bn v sn lng lng nghe quan
im ca ngi khc m khng c tnh cm c nhn hay thin
v. iu ny khng d dng nhng nu t nht mt ngi vn
cn bnh tnh th xung t c th c trnh.
Gii quyt xung t yu cu bn thc hnh k nng nghe
v k nng trao i. Bng vic lng nghe cn thn ngi khc
m khng thin v; bn c th hiu quan im ca h r hn.
Bng vic gii thch r rng quan im ca bn theo cch bnh
tnh; h c th hiu bn c r hn. Bng tho lun v cc
khc bit theo cch bnh tnh v khng xc ng, c hai bn c
th i ti hiu bit chung hay mnh t gia v tip tc lm
vic hng ti mc ch chung. Ti thng khuyn sinh vin
nn tp trung vo Sa qui trnh, khng sa ngi. Nu bn
khng ng vi ai , c hai nn lm vic trn qui trnh dn
ti bt ng ch KHNG trn con ngi. Thnh thong, h

96
nn tho hip, iu c ngha l t nht mt ngi t b ci g
c ci g p li. Chng hn, bn t b kin ca bn
v chp nhn quan im ca ngi khc cho c hai bn c
th lm vic hng ti mc ch chung. iu quan trng l
nhn ra rng y KHNG phi l v ng hay sai M v hiu
bit v chp nhn. Bn hiu quan im ca ngi kia v sn
lng chp nhn n bng vic t b quan im ca bn. iu
khng c ngha l bn sai hay bn yu. Ngc li, n c ngha
l bn mun t ti ci g ln hn quan im ring ca bn.
Hnh ng ny yu cu nhiu dng cm v chn chn v l sc
mnh tch cc ca mt ngi. N cn tr hu ln lng nghe
v th i lp ca ai v nh gi khch quan n m khng c
thin v c th. Chng hn, trong d n phn mm, c nhiu
hn mt gii php cho mt vn nhng bn sn lng chp
nhn gii php ca ngi khc lm cho t tin ti thay v
tip tc tranh ci v gii php no l tt hn. Tho hip l cch
tt nht ho thun v ci tin mi quan h. Bng vic gi
cho mc ch d n c tp trung thay v gi kin ring ca
bn, bn gi cho s hi ho bn trong t v l thnh vin t tt.
Rt thng l cc thnh vin t khng ng v ci g nh
b ri thy bn thn h tranh ci iu a ti vn ci ln ln
hn v nhiu hn v ph thi gian. T c th gii quyt c
xung t ring ca n l t tt m s t ti nhng iu ln lao.
Nhiu ngi tin rng xung t ni b l kh gii quyt
bi v n xy ra bn trong mt ngi. Tuy nhin, n l d hn
bn tng. Trong tnh hung ny ngi ny b cng thng bi
hai iu v khng bit chn ci no. Bc u tin l thit lp
u tin bng vic xc nh ci no l quan trng v cp thit.
Bc th hai l lit k ra mi gii php v kch bn c th c.
Bc th ba l gi cn bng danh sch ny bng vic hi
kin th hai trnh thin v c nhn trc khi la ra gii php
tt nht. Thnh thong xung t ni b b gy ra bi quan nim
sai v thin v c nhn thay v s kin.

97
 Vi thng trc, mt sinh vin trong lp ca ti trt k
thi. Anh ta th nhn rng anh ta b cng thng bi v anh ta
khng bit cch phn chia thi gian gia hc thi v vi bn
gi ca anh ta. Anh ta s nu anh ta hc qu nhiu, c y c th
trch anh ta pht l c y. Vi anh ta c hc v mi quan h
u quan trng ngang nhau cho nn anh ta khng th u tin
ho gii php c. Ti bo anh ta rng gii php tt khng
phi l c ci ny hay ci kia m phi l c hai. Ti gi rng
anh ta tho lun iu vi c bn gi c kin th hai
nhng anh ta ngn ngi: Em khng th lm iu c, nu
em bo c y iu , c y s pht in. Ti gii thch rng
xung t c th khng ti t c y nhng t tm tr anh ta v
kin ca anh v c y. V anh ta l sinh vin gii, ti sn lng
cho anh ta c hi th hai lm li bi thi sau vi tun. Anh ta
ng tho lun iu vi c bn gi. Vi s ngc nhin ca
anh ta, c gi khng gin g. C y ni: Em tht vng l anh
c kin sai v em. Lm sao em c th trch anh v hc tp vt
v? Nu chng ta mun xy dng tng lai ca mnh, chng ta
phi hc tt trng. Anh ngh em l loi con gi g? Em
khng mun thy anh kh nh th ny. Anh cn cm n gio
s v cho anh c hi th hai. Xung t ca anh ta c gii
quyt trong mt pht v anh ta tha nhn: l li ca em v
khng gii thch n r rng m gi n bn trong da trn cch
nhn sai ca em.
Gii quyt xung t l k nng quan trng nhng n yu
cu nhiu thi gian pht trin. Thnh thong, cn hiu rng
rng gc r ca xung t c th khng l li ca ai m l
ca bn. Chnh bn ng ca bn, quan im ca bn v quan
nim sai ca bn gy ra xung t. V phng nga l tt hn
cha tr, bn c th cn d on bt k xung t no c th xy
ra v c gng ngn nga n thay v cho n xy ra v c gii
quyt n. Gii php tt nht l bao gi cng vn cn bnh tnh
trong mi tnh hung v th lng nghe ngi khc. Bng vic

98
hc gii quyt xung t, bn cng thc hnh k nng trao i
v k nng lng nghe na.

K nng mm -7
K nng mm hay k nng lin con ngi l s thnh
tho m mi ngi p dng khi tng tc ln nhau. C nhiu
"k nng mm" nh k nng trao i, k nng gii quyt xung
t, k nng thng lng, k nng t duy chin lc, k nng
xy dng t, k nng bn hng v.v. V cn bn, k nng mm
khng phi l ci g bn c th hc trong thi gian ngn m
pht trin qua thi gian trong cuc i. C vi k nng mm
bn hc trong trng nh k nng trao i, k nng trnh by, k
nng lm vic theo t, k nng qun l thi gian, k nng gii
quyt vn gip ci tin tng tc ca bn vi ngi khc,
nng cao hiu nng hc tp ca bn v gip thng tin ngh
nghip ca bn.
Ngi pht trin phn mm gii phi pht trin mt s k
nng mm v chng l quan trng v phn ln cng vic phn
mm u c thc hin trong t. ng gp c nhn ca bn
cho t l quan trng cho thnh cng ca d n v cho cng ti.
Khi bn i ln v tr cao hn nh k s yu cu hay ngi phn
tch doanh nghip, bn s phi lm vic vi khch hng. Kh
nng trao i trc din, k nng trnh by, k nng lng nghe v
k nng thng lng tr thnh mu cht cho thnh cng ngh
nghip ca bn. Khi bn ln ti v tr ngi qun l d n, k
nng qun l thi gian ca bn, k nng lin con ngi, k nng
lnh o, k nng gii quyt xung t v k nng ra quyt nh
tr thnh quan trng hn cho thnh cng ca d n. iu
c gi l khi ngi ta i ln trong ngh nghip, k nng
mm tr nn quan trng v di hn hn l k nng k thut. Bi

99
l do ny, k nng mm ang c cc cng ti phn mm tm
kim bn cnh phm cht k thut.
C nhiu lp o to "k nng mm". Mt s dy cc k
nng mm tng qut v mt s hi t vo k nng chuyn su
nh thng lng hay trnh by. Tuy nhin, khng c bng cp
"k nng mm" hay mt lnh vc c th ca nghin cu v k
nng mm. Li khuyn ca ti cho ngi pht trin phn mm
l trc ht hi t vo k nng k thut, ri hc lm ch tt v
ngoi ng. Ti ngh ting Anh l chn la tt bi v bn c th
dng ting Anh gn nh mi ni v n cng l ngn ng chung
nht dng trong cng nghip phn mm. Bng vic c c k
nng k thut v k nng trao i trong ting nc ngoi, bn c
th tin ln trong ngh nghip ca mnh nhanh hn nhng
ngi khc. Vi xu hng ton cu ho, phn ln nhng ngi
pht trin phn mm s khng lm vic mt ch m phi i
ti nhiu ch cho nn c k nng ngoi ng l iu cn thit.
Ti tin vi nm na k t by gi, ch c k nng k thut s
KHNG nhng mi ngi pht trin phn mm cng phi
c k nng trao i, c bit kh nng ni t nht mt ting
nc ngoi.

V cn bn, k nng mm nm trong ci nhn bit v

kim sot tnh cm, chuyn hng v t hon thin, ng cm
vi ngi khc, nhn bit trong cc tnh hung x hi, v kh
nng thc by nhng phm cht ny cho vic lnh o hiu qu.
Mt s k nng mm l mt phn c tnh ca bn nh lc quan,
lng tri, trch nhim v chnh trc v.v. Cc k nng mm khc
m bn c th hc bng thc hnh nh ng cm, khuyn
khch, lm vic t, lnh o, trao i, thng lng v trnh
by v.v. C tnh ca bn trong t hp vi nhng k nng c
hc ca bn l iu k nng mm tt c l g. Chng hn, thnh
thong bn phi ch huy bng vic ra lnh, bo mi ngi lm
g v thnh thong bn phi chm sc hn v ng vin h v

100
iu phi lm. Khng c qui tc r rng v n nhng "bit' khi
no bn cn ch huy v khi no bn cn chm sc l iu k
nng mm l g. Bit khi no v th no l k nng mm. y
l ch nhiu sinh vin khng r rng bi v n l "k nng lin
con ngi" v l l do ti sao n c gi l mm.
Cu hi v liu k nng mm c phi l phn b sung ca
chng trnh o to i hc hay khng. Ngy nay hu ht
cc chng trnh ging dy ca i hc u y vi nhiu
mn hc. Thay i chng trnh thm nhiu mn v k nng
mm c th khng phi l tng tt. Bn cnh , k nng
mm phi c pht trin qua thi gian qua kinh nghim v t
ngh suy ch khng qua bi ging hay bi kim tra. Nhiu k
nng mm yu cu lm vic t, trnh by trn lp, tho lun
trn lp v tham gia. C nhng lc m ngi ta phi bc ln
trc v lnh o. V c nhng lc ngi ta phi trong bi
cnh v khng i vo con ng ca ngi khc, iu l bn
cht ca u quyn v trao quyn.
Tuy nhin, iu c gi tr cho trng l h tr cho sinh
vin bng vic cung cp cc phin o to nhn bit cho
sinh vin c th hiu nhng im mnh v im yu ca h, c
tnh ca h v chun b cho h pht trin k nng mm ring
ca h. N bt u bng vic tha nhn ca c nhn v tm
quan trng ca iu , thng xuyn nhn bit v nhng k
nng ny v nhiu c nhiu nm thc hnh. Cho nn, cha kho
cho i hc l cp ti vic tha nhn v m rng kha cnh
nhn bit ca sinh vin trc khi h tt nghip vo th gii lm
vic.

101
K nng con ngi
Hu ht d n phn mm thnh cng u c hai yu t
quan trng: Ngi qun l d n phn mm gii v t c k
nng cao trong min h ang lm vic. V c bn, y tt c
u l v con ngi v k nng ca h. Qua 40 nm lm vic
trong cng nghip phn mm, ti cha bao gi gp mt d n
phn mm tht bi v vn k thut nhng ti thy nhiu
tht bi do vn con ngi v y l mt khu vc nhng
ngi hn lm khng bit r. Hu ht cc trng ch hi t vo
vn k thut m cha bao gi chun b cho sinh vin gii
quyt vi vn con ngi.
tng rng ngi k thut ch lm vic vi my tnh l
hon ton sai. Nhiu sinh vin ngh chng no h cn c th
vit c m, h c th vn lm vic tt, iu l sai. Ngay
khi sinh vin vo cng nghip, h s thy rng h s dnh n
na thi gian gian ni vi ngi khc: thu ly yu cu t
ngi dng, tho lun v thit k, kim im cch tch hp,
tranh ci v ai s thc hin chc nng no, phn tch m un
no s lm iu g, v ai s qun l giao din v.v. H s bit
rng mi ngi u c tnh cm v cch h tng tc vi mi
ngi s xc nh cch h c th lm cho d n thnh cng hay
khng. Mi ngi u mun c i x mt cch knh trng,
mt cch nh nhn v nu h hiu rng nu h mun dc i
x tt th h phi i x vi ngi khc cng ht nh vy.
Chung cuc, h s bit rng khi mi ngi lm vic vt v m
khng c ngh ngi, h s to ra khim khuyt. Khi mi ngi
qu b cng thng, h s khng ngh c r rng v s phm
nhiu sai lm hn. Khi mi ngi cm thy khng thoi mi h
s d dng tc gin v nu h ra i trc khi d n kt thc, d
n s khng p ng c lch biu.
Ngi c k nng cao c th vt qua cc vn k thut
v lm cho d n thnh cng nhng h KHNG th vt qua
c vic qun l km. Qun l km ph hu mi th. Nu
102
ngi qun l c lng thiu v lch biu, mi ngi s
KHNG c thi gian lm vic tt v cht lng s b
nh hng. Nu ngi qun l KHNG bit cch qun l mi
ngi, t d n s c xung t vi nhau v d n s tht bi.
Nu ngi qun l khng i x vi mi ngi mt cch cng
bng, t s KHNG lm vic vi nhau tt v tranh ci trong
cc thnh vin t s xy ra. v.v. Cu hi ca ti l bao nhiu
ngi qun l d n c o to v qun l con ngi? Bao
nhiu vic o to d n hi t vo vn con ngi?
Bao nhiu chng trnh i hc c mn hc v k nng con
ngi hay k nng mm? Nu trng khng dy bn th bn
phi tm cch khc hc thm v k nng ny.
Ngi qun l d n gii tha nhn ti nng ca t mnh
v hiu rng thnh cng ca d n ph thuc vo n lc ca
ngi ca h. H bit v ri ro d n v cch gim nh chng.
Mi d n phn mm u c ri ro nhng ngi qun l km
KHNG bit v chng hay khng bit cch ngn cn chng.
Bi v ri ro c th xut hin bt k u v bt k lc no,
ngi qun l km thng s ri trch mi ngi ca mnh ch
khng hiu trng thi ca d n ca h. Khi mi ngi b i
x khng cng bng, h bc bi, cng thng v nng sut s
gim.
Cc cng ti thnh cng hiu vn con ngi cho nn h
rt cn thn trong vic thu ngi v ch chn nhng ngi c
th thnh cng trong mi trng lm vic ca h. Trong phng
vn vic lm, h s hi t nhiu vo cu hi lm vic t v k
nng con ngi hn l cu hi k thut. H hiu rng phn ln
sinh vin tt nghip u c nn tng gio dc k thut tt cho
nn h khng hi v cu hi k thut. H bit rng, nu cn c
th o to li mi ngi v k thut. Nhng h s cn thn vi
c tnh, thi , hnh vi bi v nhng c trng ny l kh thay
i. Cc cng ti thnh cng nht c u t vo o to, khng
ch k thut m cn c cch lm vic t v k nng con ngi.
Mi ngi trong cc cng ti ny u hiu rng vic lm ca h
103
khng ch l chuyn giao sn phm m cn l lin tc xy dng
nng lc v lm vic cng nhau t ti mc ch chung:
Lm cho cng ti thnh cng hn.
Mi cng ti u cn ngi hiu vic ca mnh v bit
cch p dng k nng ca h xy dng sn phm phn mm.
Mi cng ti u cn ngi qun l c hiu bit, nhng ngi
hiu cch qun l c d n v con ngi, ngi bit v
doanh nghip ra quyt nh ng.

Hc k nng mm
Mt sinh vin hi ti: Ngy nay nhiu vic lm yu cu
k nng mm nhng em hc nhng k nng u? Em c
phi ti trng c bit hc chng khng?

p: Bn khng cn ti trng c bit u. Phn ln k

nng mm thng c dy trong i hc nhng bn c th
khng ch . Tt nhin, khng c lp hc no mang tn k
nng mm nhng nhiu lp bn hc c th gip bn pht trin
nhng k nng ny. Chng hn, mt s lp i hc yu cu sinh
vin lm bi trnh by hay tham gia v tho lun nhm. L
ngi trnh by bn s phi chun b bi ni ca bn trc lp,
bn phi hc v ch bn s trnh by cho bn c th ni
v n mt cch tin cn. Bn s phi chc chn rng bi trnh
by ca bn snh ng vi mc hay mi quan tm ca lp.
Nu n qu phc tp, khng ai s hiu bn. Nu n qu n
gin, h c th chn v khng ch . V cn bn bn phi
chun b v thc hnh n vi ln chc rng bn cm thy
thoi mi khi trnh by n. Bng vic lm iu bn ang
pht trin k nng mm ca bn trong trnh by.

104
 Mc du tho lun nhm l hot ng then cht trong
nhiu lp i hc nhng mt s sinh vin khng thch tham gia.
Nhiu ngi him khi hi cu hi hay din t quan im ca
h m thch ngi im lng. Bng vic khng tham gia, h b l
c hi pht trin k nng mm ring ca h. Khi tham gia vo
tho lun nhm, trc ht bn phi bit v ch bng khng
bn chng c g ni c. Cho nn bn phi hc v ch ny
ri bn ni ngh ca bn v hnh thnh nn kin da trn
iu bn hiu. Bn c th thc hnh n bng vic tho lun
quan im ca bn vi nhm. Bn cng pht trin k nng
thuyt phc ca bn bng vic bo v quan im ca bn khi
ngi khc thch thc kin ca bn. Bn pht trin k nng
ni bng vic gii thch r rng, n gin v chnh xc lp
trng ca bn cho h. y l nhng iu c bn ca k nng
trnh by. Bn cng tham gia nhiu vo tho lun lp, s t tin
ca bn s cng pht trin v n s nh hng ti mi kha
cnh ca cuc sng ca bn v xy dng nn tnh cch ca bn.
i hc yu cu nhiu cng vic. Sinh vin phi c
nhiu sch v bi bo. H cng phi chun b bi tp v nh,
bi kim tra hng tun, v bi thi. Nhng iu ny s lm cho
h rt bn rn cho nn h phi hc cch cu trc thi gian ca
h hon thnh chng. Bn pht trin k nng t chc bng
vic t u tin ci no bn phi lm trc, hot ng no c
th tr v sau. Bn cng pht trin k nng qun l thi
gian bng vic phn chia thi gian cho nhng hot ng ny
v xc nh bn cn dnh bao nhiu thi gian cho tng hot
ng. Qun l thi gian v t chc l k nng rt quan trng
m c th xc nh thnh cng hay tht bi trong i hc.
Chng cng l bn cht trong cuc sng khi bn lm vic trong
cng nghip. Khi bn qun l thi gian ca mnh, bn cng hc
cch t chc ti liu ca bn, phng php hc tp ca bn, v
cuc sng ca bn trong i hc. Bn s pht trin k nng x
hi khi bn quyt nh bn mun hc cng ai, loi ngi no
c th gip c bn, kiu t no bn mun gia nhp.

105
 Ngy nay, hu ht sinh vin i hc u khng lm vic
mt mnh m trong t. iu ny khng d v trng ph
thng nhiu ngi trong cc bn c dy t mnh lm vic v
lm vic trong t nhm b coi l gian ln. Nhiu i hc yu
cu sinh vin hc cng nhau hay lm vic trong d n t cho
nn bn phi hc k nng ny. Thch thc then cht cho bt k
t no l lm cho mi ngi lm vic cng nhau v vn hnh
nh mt t thay v i theo cc chiu hng tch bit. l l
do ti sao pht trin mc ch chung ni mi thnh vin t u
ng v lm vic hng ti n l hot ng u tin. Bng
vic lm iu , bn pht trin k nng t mc ch v k
nng xy dng t. Bn cng hc cch pht trin cc vai tr v
trch nhim cho t nh ngi lnh o t v thnh vin t v
cch nhng vai tr ny lun chuyn qua tng tun cho tng
thnh vin t u c c hi hc cc vai tr khc nhau. Bn hc
cch lm vic mt cch c cng tc vi nhau, gip tng thnh
vin t, khi lng nghe v khi ni kin ca bn. Bn cng hc
cch chia s thng tin v hiu nng ng nhm. Cng vic t l
k nng bn cht trong cuc sng v bn xy dng ngh nghip
ca bn tip theo sau i hc na.
Dnh bn nm trong i hc c th gip bn pht trin c
tri thc k thut v k nng mm cn thit xy dng ngh
nghip ring ca bn trong cuc sng. C nhiu iu bn c th
hc trong i hc khi bn pht trin nng lc ring ca mnh
nhng thi gian l ngn ngi cho nn xin ng lm ph hoi n.
Mc du c vic lm tt l gic m ca nhiu sinh vin nhng
mt s ngi da trn bng cp hn l kh nng ring ca h.
H khng bit rng bng cp khng phi l bo m m tri
thc v k nng mi bo m. Khng cng ti no s thu ngi
c bng m khng c tri thc v k nng. Tuy nhin, mt s
cng ti s thu ngi c k nng mc d khng c bng. Bng
cp l cha kho cho cnh ca c hi nhng bn phi c kh
nng m ca vo bc vo. Khng c kh nng, bn ch ng
vi cha kho nhng ngi khc i qua v bc vo.

106
iu rt ng tht vng l nhn vic lm ln c qung co
nhng bn khng p ng c yu cu.
Xin nh cho rng M ch l m nhng vic lm tt l
m c k hoch v lch biu. t ti m c ca bn, bn
phi c k hoch thu nhn tri thc v k nng cn thit. Bn
cng ch c lch biu ngn (bn nm) t ti chng. Vi
bng i hc v k nng, bn s c truy nhp vo a dng vic
lm. Vi k nng bn s c th thng tin trong ngh nghip
ca bn v c th thnh cng trong lnh vc c chn ca bn.

Pht trin k nng mm -1

K nng mm l k nng lin con ngi nh k nng
trao i, k nng lm vic t, k nng t chc, k nng lnh o,
k nng ra quyt nh, k nng gii quyt vn v.v. Nhiu sinh
vin, c bit sinh vin k thut thng hi t vo k nng k
thut nhng khng ch ti k nng mm l sai lm ln.
C k nng k thut v k nng mm u quan trng ch lm
vic. V cn bn trong mi nm u trong ngh ca bn, k
nng k thut l quan trng, nhng sau bn cn k nng mm
nhiu hn v cng ngh s thay i v bn c th khng theo
kp n. Khi bn thng tin ngh nghip ln mc cao hn trong
cng ti, bn s da nhiu vo k nng mm hn l k nng k
thut.
Phn ln cc i hc khng dy k nng mm hay ch
nhc vn tt ti chng. Khng c o to v thc hnh ng,
sinh vin c th khng c kh nng pht trin nhng k nng
ny. Chng hn, phi mt thi gian v nhiu thc hnh pht
trin k nng lm vic t nhng y l nhng k nng m phn
ln cc cng ti yu cu t sinh vin khi h vo lc lng lao
ng. Bn c th c k nng k thut tt nhng nu bn khng

107
ho hp vi ngi khc, bn s khng gi c vic lm lu.
Nhiu cng ti tin rng cng nhn c k nng mm tt c th
c o to vo v tr k thut nhng ai ch c k nng k
thut s kh hc k nng mm v nhng k nng ny khng th
c pht trin trong thi gian ngn.
C nhng k nng mm quan trng vi mt s cng ti
ny hn cc cng ti khc. Chng hn, k nng trao i l rt
quan trng trong cng ti kinh doanh khi lin h vi khch hng
l hot ng chnh. C nhng k nng mm l quan trng khi
bn bt u lm vic. Chng hn, lm vic t l rt quan trng
trong cng ti cng ngh khi cng tc v chia s thng tin l
hot ng chnh. C nhng k nng mm l quan trng khi bn
i ln trong ngh nghip. Chng hn, k nng lnh o v t
chc l quan trng cho cc v tr qun l.
Sinh vin thng hi: Nu c nhiu k nng mm, ci
no em phi tp trung vo pht trin by gi? Ti tin k nng
trao i l quan trng cho mi sinh vin. Nhiu sinh vin ngh
trao i l kh nng ni hay trnh by nhng n cn i ra ngoi
nng lc c i thoi vi ngi khc. N l v kh nng din
t ci g theo cch r rng, chnh xc v nht qun. N
khng ch l ni m cn l kh nng nghe chm ch. Hin thi,
phn ln o to v trao i u hi t vo k nng trnh by
hay k nng i thoi nhng khng ni nhiu v k nng lng
nghe. iu quan trng l hc cch lng nghe cn thn v ngh
trc khi bn ni.
Mt k nng quan trng khc l kh nng ho hp v lm
vic cng tc vi ngi khc. Lm vic t l v tin cy v h
tr cho cc thnh vin t khc. Nhiu ngi k thut khng
thch lm vic trong t v h ngh rng t h c th lm c
mi th. Mt s ngi mun l anh hng, hay c tha
nhn c nhn nhng h khng bao gi thnh cng. Trong th
gii phc tp ny, khng ai c th lm vic mt mnh c.
Lm vic theo t cn thi gian pht trin cho nn sinh vin

108
cn xy dng k nng ny sm nht c th c. Ti thng
phn cng sinh vin lm vic trong t khi h vo nm th nht
i hc. n lc h tt nghip, t nht h c bn nm kinh
nghim lm vic trong t.
K nng quan trng khc l k nng t chc v qun l
thi gian. T chc ngha l kh nng lp k hoch, lp u tin
v tun theo qui trnh lm cho cng vic c thc hin.
Nhiu sinh vin thng bt u bng mt hot ng ri nhy
sang hot ng khc trc khi h thm ch kt thc hot ng
th nht. n cui h c th bt u nhiu hot ng nhng
chng bao gi kt thc hot ng no. gip pht trin k
nng t chc, ti thng yu cu sinh vin pht trin danh sch
cc nhim v hng ngy v lp u tin cho chng. Mi lc h
hon thnh mt nhim v, h nh du kim cnh vic . H
khng th bt u hot ng tip chng no h cha kt thc
hot ng trc. Qun l thi gian ngha l nng lc lm vic
hiu qu v hiu lc v khng ph thi gian vo cc hot ng
khng cn thit. K nng ny yu cu cc hot ng lp k
hoch v lch biu hng hng v tun theo tng ng. Ti
khuyn sinh vin pht trin lch hng ngy vi thi gian ln lp,
thi gian t hc, thi gian hc cng t, v thi gian ngh thnh
thi. Vi mi gi trn lp, h cn hai gi t hc v mt gi
hc cng t. H cng cn t nht 6 ti 7 gi ng mi m
v mt gi thnh thi mt mnh.
K nng gii quyt vn yu cu sinh vin ngh v phn
tch vn mt cch cn thn trc khi pht trin gii php.
Mt khi vn c nhn din, h phi pht trin t nht ba
gii php ri tho lun vi t chn gii php tt nht. Nhiu
sinh vin vi vng tp trung vo gii quyt vn thay v phn
tch n v thng phm phi sai lm bi v h khng hiu vn
r. Bng vic yu cu h i ti ba gii php, iu buc
h phi phn tch vn cn thn hn v tip cn ti vn
theo cc cnh quan khc nhau.

109
Pht trin k nng mm -2
Trong cng nghip, k nng mm l cc k quan trng
v mt trong cc yu t then cht trong thu cng nhn l nng
lc k nng mm ca h. Tuy nhin, ti nhn c nhiu
email t sinh vin v ngi tt nghip rng h cm thy khng
c chun b cho k nng mm c cng nghip yu cu v
h khng bit phi lm g.
Mc du ngy nay mt s trng cung cp mn hc
c tn k nng mm nhng sinh vin thng bin lun rng
hc mt mn l khng v h vn cm thy khng c
chun b c k nng mm vo lc h tt nghip. Ging
nh k nng k thut, k nng mm yu cu nhiu thc hnh.
Nu sinh vin phi mt bn nm pht trin k nng k thut,
cng s mt cng thi gian pht trin k nng mm. Vy
m nhiu sinh vin khng hiu rng k nng mm khng phi l
ci g h s hc bng ly mt hay hai mn hc m h phi
bt u pht trin chng trong ton b thi gian h hc trong
trng.
Trc ht h hc k nng mm bng cch lm vic trong
t. C nhiu mn hc yu cu lm vic t nhng sinh vin
khng nhn ra rng ng thi h hc cch gii quyt vn ,
tho lun vn , tranh ci gii php k thut th h cng ng
thi pht trin k nng mm ca h. Khi h tho lun vi nhau,
h hc k nng trao i. Khi h tranh ci, h hc k nng t duy
ph phn. Khi h cu trc cng vic, h hc cc k nng t
chc, v khi h chia s kt qu vi lp, h hc k nng trnh
by. Lm vic t l nn tng ca mi o to k nng mm.
Nu bn tham gia tch cc trong lm vic t, bn ang pht

110
trin k nng mm ca bn. Bn khng phi hc mn hc trong
k nng mm, bn thc hnh n ri.
L mt gio s, ti thng rng trong hu ht cc
cng vic t, c t sinh vin tch cc t nguyn lm hu ht
cng vic v trnh by ti liu trong mi mn. V c nhng
sinh vin no thng tch cc n trnh n nhiu nht c th
c. H tham d cuc hp t nhng him khi lm nhiu hay
ch lm ti thiu c th p ng yu cu ca t. H khng
tho lun my v thng ng vi iu ngi khc gi .
Khi t phi trnh by kt qu cho lp, h thng n trnh n v
c nhng ngi khc s lm vic trnh by. V cn bn, h b
l c hi hc v pht trin k nng mm ca h v khng c g
ngc nhin, h thng l nhng ngi phn nn rng h khng
c k nng mm c cng nghip yu cu c c vic lm
tt.
Hc k nng mm l a bn thn mnh vo v tr khng
thun tin. Chnh l ch bng cch vt qua s khng thun
tin ny m ngi ta mi c th t nhin trong tnh hung cn
ti cc kiu nng lc ny v do vy hiu qu hn vi bt k
nhim v no bn tham gia vo. Qu nhiu sinh vin khng
mun b t vo trong nhng tnh hung ny trong lp hc, cho
d n s phc v cho h tt trong tng lai. H tin rng k nng
mm l ci g ging nh lch s hay a l ni h c th hc
trong mt hay hai mn hc. Ti ni chuyn vi cc gio s
dy mn k nng mm v h xc nhn: Chng ti c th dy
h k nng mm l g, chng ti c th khuyn khch h pht
trin chng v chia s vi h vi k thut nhng phn cn li l
tu h. Khng ai c th pht trin k nng mm bng vic ly
mt hay hai mn hc. H phi thc hnh chng trong ton b
thi gian trng.
Tuy nhin, s kin l qung 70% sinh vin khng hc
mn k nng mm bi v n khng phi l yu cu cho bng
cp v n thng c dy nh mn b sung, trong nm th t

111
khi sinh vin sn sng tt nghip. Li khuyn ca ti l nu
bn khng ly hnh ng pht trin k nng mm ring ca bn
sm nht c th c khi bn vo i hc bng vic tham gia
tch cc vo lm vic t, bn khng nn phn nn. Cu hi ca
ti l by gi bn bit s kin ny ri, ci g s i vo cch bn
nhn vai tr tch cc trong cng vic t ca bn?

K nng hc tp
K nng hc tp mi l iu quan trng nht ci tin
v duy tr ngh nghip ca bn. Khi cng ngh tip tc thay i,
bn phi theo kp vi nhng thay i duy tr ngh nghip k
thut ca mnh. lm iu , bn phi nhn din cc k nng
bn cn, ri xy dng tri thc v ch bng vic c hiu
bit cn bn v cc nguyn l c bao hm. Sau khi thu c
tri thc bn c th thit lp k nng bng vic p dng tri thc
mi vo d n hay bi tp thc v hc t vic thc hin khi bn
tip tc ci tin k nng ca mnh trong ngh chuyn mn. Nu
bn khng thch tng v hc c i, ngh trong cng ngh
c th khng phi l chn la tt nht.
nhn din k nng mi, bn cn theo xu hng trong
cng nghip bng vic c cc bi bo k thut, sch, hay tho
lun vi bn b v cc nh chuyn mn phn mm. Internet,
blogs v mng x hi c th l l cch tt theo kp vi
nhng xu hng v k thut mi nht. tm ti nguyn hay
phng php sn c bn trong min no , cc ng c tm
kim nh Google hay Bing c th gip bn tm ra thng tin bn
cn. C nhiu blogs chuyn cho min c bit v cc ch c
th gip bn gi cho tri thc ca mnh c cp nht.
Sch, c bit sch k thut c th cho bn mt ci nhn
tng quan v min ch c bit nhng i khi chng li kh

112
c v i hi kin nhn, bn c th c thng vi nn tng
vng chc v tri thc ca mnh. Tuy nhin, sch k thut bao
gi cng i sau xu hng bi v thay i cng ngh i nhanh
hn hu ht cc tc gi c th vit sch. Cui cng bn c th
i din vi ci g m bn khng bit hay khng gii
quyt trc y, cho nn hc trc tip trong cc mn o to
c bit c th gip bn thu nhn k nng v lm iu ng.
o to k thut c bit nh hi tho, seminar v lp tp
hun ngn hn v ch c bit c l l gii php tt nht
cho ngi hc tch cc. iu m sch, tp ch hay Internet
khng th cung cp c, bn c th kim n t cc lp tp
hun o to c bit bi v bn hc t cc hng dn vin
chuyn nghip, ngi s hng dn bn tng bc mt trong
qu trnh hc. Bn cng c cc bn cng lp tho lun v
chia s kinh nghim hc tp v bn hc t bn b cng nh t
ging vin. Trong loi o to ny, bn phi lm bi tp v nh
xy dng k nng ca mnh v bn s c ging vin cho
im v bn hc tt th no. Theo kin ti, cc mn o to
c bit l cch tt nht hc k nng mi hay i tng mi.
Mc du o to c bit thng i hi ci gi no , nhng
n vn l u t tt nht m bn c th lm duy tr v th
mnh trong mi trng cng vic c tnh cnh tranh ny. Ngy
nay nhiu cng ti nh gi ngi ca h theo ai c k nng m
cng ti cn v ai c k nng m cng ti c th khng cn na.
Da trn cc nng lc ny, quyt nh qun l s c a ra
v ai s c gi li v ai h khng mun gi. Theo kin ti,
c k nng hin thi nht l cch tt nht duy tr ngh
nghip ca bn. Bng vic c nhng k nng hin thi nht bn
cng to ra nhiu c hi cho bn khi cc cng ti ton cu by
gi thu ngi do thiu ht cng nhn c k nng trong ngnh
cng nghip ny.
Mt s ngi trong cc bn cm thy rng cc bn tt
nghip vi bng cp i hc v c vic lm cho nn ti sao cc
bn cn hc thm nhng iu mi? tng v bng cp nh
113
mc ch ti thng v chm dt hc tp l hon ton sai bi
v hc tp bao gi cng tip tc trong c i bn v bn khng
nn dng hc tp. Bng i hc ch l cha kho m kho
cnh ca lm vic nhng chnh tri thc v k nng mi gi
bn vn cn lm vic. Theo nhiu nghin cu t cng nghip,
nhiu sinh vin tt nghip khng c k nng m cng nghip
cn v phi tri qua o to ph trc khi h c th lm vic.
Nhng nghin cu ny cng thy rng c l hng ln gia iu
cng nghip cn v iu trng ang dy cho sinh vin. Trong
phng vn xin vic, ngi qun l thu nhn cng khng hi
iu sinh vin trong lp hc g m hi v h c k nng no v
y l ch nhiu sinh vin hng. Nhng cng ti hng u nh
Microsoft, Google dng k thut phng vn theo kch bn bng
vic yu cu ngi xin vic gii quyt cc vn trong thi
gian gii hn. Ngi xin vic phi chng t k nng ca h v
kh nng gii quyt cc vn thc ny c thu. Phn
ln cc cng ti ton cu by gi ang p dng k thut no
trong vic thu ngi ca h na.
ti nu cho bn vo v d n gin v phng vn theo
kch bn. Ngi qun l thu nhn cng ni vi ngi xin vic:
Anh l ngi qun l d n phn mm, khch hng cho anh
yu cu ny v lch biu. Xin anh hy c lng anh cn ngn
sch bao nhiu, anh chia nh cc yu cu ny ra th no, anh t
chc thnh cc nhim v v phn cng vic th no, anh nhn
din anh cn bao nhiu ngi hon thnh cc nhim v ny
v xc nh liu anh c th lm theo lch biu cho hay khng.
Anh c na gi hon thnh bn k hoch d n s b v ti
mun kim im bn k hoch ca anh. Nu bn khng c k
nng c lng v lp k hoch, bn s khng th hon thnh
kch bn ny v s khng c kh nng kim c vic.
Trong mt kch bn khc, ngi qun l thu nhn vin
ni vi ngi xin vic: Xem nh l khch hng ca anh, ti
cho anh yu cu ny, xin anh kim im v xc nh liu anh
c hiu khng v c kh nng hon thnh nhim v ny khng.
114
Nu anh c cu hi no, anh c th hi ti. Anh c mi pht
kim im cc yu cu ri ti s quay li. Nu bn khng c
k nng k ngh yu cu, bn khng bit cch t chc v trc
nghim li yu cu; bn khng bit hi ci g v cc yu cu
bao gi cng c nhng khon mc thiu. V nhiu sinh vin c
l s tr li rng h hiu cc yu cu v c th lm n m
khng hi g. H s khng kim c vic lm bi v h khng
c k nng phn tch yu cu.
thnh cng trong ngh ca mnh, bn cn t hi mnh
bn mun c loi thnh cng no. Bn c mun i ln cc chc
v qun l khng? Bn c mun l ngi lnh o k thut
c knh trng khng? Bn c mun s hu mt cng ti phn
mm khng? C th bn mun lm ra nhiu tin trc khi bn
ti tui no . D c mun ca bn l g, cha kho ph
thuc v tri thc v k nng ca bn v cch bn s p dng n
trong ngh ca mnh.
ti cho bn mt v d v iu xy ra cho mt trong
cc sinh vin ca ti. Tn c y l Margie v c y tt
nghip nm nm trc y, Margie khng mun lm vic cho
cng ti m mun l nh t vn c lp cho nn c y hi li
khuyn. Ti bo c y rng vic lm t vn ph thuc nhiu v
tri thc, k nng v trn tt c l nhiu kinh nghim. Bi v
Margie lm vic trong ngnh cng nghip phn mm trong
nhiu nm hi c y cn trng nn c y c t cch. Ti
bo c y rng vic qun l mt cng ti c lm vn hn l
vic c k nng k thut. C y l ngi ch, ngi s hu,
gim c, nh t vn, k ton vin, ngi qun l tip th v
ngi bn hng v.v. Cu hi ca ti l c y c tt c nhng k
nng c cn lm iu khng? C y bo ti l c y c
th khng c mi k nng nhng c nhng c hi trong cng
nghip m c y khng mun b l cho nn c y sn lng th
n.

115
 Nm ngoi, c y quay li trng v cho ti bit rng c
y thnh cng v lm ra nhiu tin. C y ni: Ti bt u
gip mt cng ti to ra website ri h gii thiu ti vi cng ti
khc. V ti lm mt vic tt, h gii thiu ti vi bn b h
cho nn ti c nhiu cng vic m ti khng th lm ht cho
nn ti thu vi ngi lp trnh phn mm ri cui cng cng ti
ca ti bnh trng ra 20 ngi nhng ri ti kinh nghim
nhiu vn do nhiu d n tht bi, ti mt mt s tin, khch
hng khng hi lng v ti khng th qun l c nhiu iu
bn ngoi k nng ca ti. Ti nh ti li khuyn ca thy nn
ti nhn ra rng ti l ngi lm k thut tt nhng ti
khng c k nng qun l cai qun cng ti cho nn ti tr v
trng hc k nng mi tr thnh ngi qun l tt. C y
ni: Mc ch ca ti l lm pht trin cng ti nhng ti
khng th lm c iu nu khng hc k nng mi. Ti
ng vi thy rng khi mi s thay i, ngi ta phi iu
chnh theo tnh hung mi v vic hc khng bao gi nn dng
li. iu quan trng cn bit l vic hc lin tc trong c i
nu chng ta nh lm nhng chn la c thng tin v cuc
sng ca mnh v v x hi m chng ta ang sng trong.
Margie by gi tham d hc chng trnh thc s v h
thng tin v c y chia s nhiu kinh nghim vi lp, ti chc
chn rng c y s lm tt khi c y hc tri thc v k nng mi.
Trong lp ca ti, phn ln sinh vin u l cc nh chuyn
mn phn mm thnh cng, ngi mun ci tin v hc cc k
nng mi, h i din cho nhm nhng ngi lnh o tng
lai trong cng nghip vi nhiu nng lc v ng c.

116
K nng lng nghe
Trong cc k nng trao i, k nng lng nghe l t c
nhc ti nht v l kh hc nht v n yu cu nhiu n lc. C
l l l do ti sao k nng lng nghe him khi c dy trong
o to k nng mm.
Sinh vin thng hi: Sao chng em cn k nng lng
nghe? Chng em hiu iu mi ngi ni cng nh chng em
bit iu thy ni trong lp. Ti gii thch: Mt s trong cc
bn c th nghe ti ni nhng tm tr cc bn c th u
khc. ch l vic nghe nhng KHNG phi lng nghe. Khi
bn gp bn b, tt c cc bn u ni v nhiu iu nhng sau
mt chc bao nhiu ngi trong cc bn vn cn thc s lng
nghe cuc i thoi? V bao nhiu ngi ang chuyn s ch
sang ci g khc? Chm ch ca phn ln mi ngi thng
l ngn v d b sao lng bi ngh khc cho nn bn khng
cn lng nghe na.
Nhiu ngi ngh k nng trnh by hay k nng i thoi
l quan trng nhng ti tin cch tt nht thu c knh trng
t ngi khc l kh nng lng nghe. Nu bn chm ch v cn
thn lng nghe mt ngi ni, bn s bit c nhiu v iu
ngi mun ni cng nh nh v ao c ca ngi .
Bn s i ra ngoi li, ra ngoi cu ni, bi v bn hiu y
iu ngi din t. Khch hng s p ng tch cc khi
ngi cm thy ngi thc s c nghe v c
hiu. Ngi lao ng s cm thy thoi mi v c nh gi
cao khi ngi bit rng ngi qun l ch ti iu ngi
ni.
Lng nghe l k nng m c th c hc v vi thc
hnh chng c th gip cho bt k ai tr thnh nh chuyn
nghip ti nng v ngi lnh o hiu qu. Lng nghe yu cu
ngi nghe hi t y vo cuc ni chuyn v khng c sao
lng no. iu cng quan trng l vn cn tch cc trong i

117
thoi bng vic thnh thong hi nhng cu hi lm sng t
vn . L do lng nghe l kh l v cha kho l ngi nghe
tt l thng cm hay kh nhng nhn bit v hiu cm gic ca
ngi khc. Ngi nghe thng cm khng ch lng nghe iu
ngi khc ni m h cng cn cm thy iu ngi kia ang
cm. Vic ny yu cu thi ch thc hng ti ngi khc
v lng nghe iu h ang c truyn t. Nu bn khng chm
nom ti h th s kh cho bn lng ngh cn thn mi quan tm
ca h. Gi tip xc mt cng l quan trng khi bn lng nghe,
nu bn thnh thong nhn ng h, iu cho n tng l
bn khng quan tmt ti iu ngi kia phi ni.
Vi i thoi di, ngi nghe tt thnh thong nn ghi
chp bng vic vit ra vi t hay cu then cht gi du vt
ca nhng iu quan trng. Kh nng lng nghe ngi khc l
mt trong nhng u th quan trng nht m ngi qun l gii
c th c. Bn cnh vic tr thnh ngi nghe thng cm,
ngi qun l c th to iu kin thun tin cho mi trng
m, ni nhn vin t do din t kin ca h cho cp qun l.
Ngi lm qun l v tr kh khn v hc cch l ngi nghe
tt l qu trnh tip din nhng bng thc hnh, n c th lm
cho vic lnh o hiu qu dng nh l v n lc.

K nng trao i -1
Theo nghin cu mi ca i hc v cc k nng qun l,
trao i l vn s mt trong hu ht mi cng ti v c quan
chnh ph. y l iu gy ngc nhin ln, c bit trong k
nguyn thng tin khi m in thoi di ng, email, tin nhn l
sn c cho hu ht mi ngi.
Theo nh ngha, trao i l qu trnh c cn ti
m bo chia s thng tin ng lc v thch hp gia mi

118
ngi. Nghin cu ny lm cuc iu tra trn 8000 ngi qun
l tm ra ngi qun l gii nht ang lm ci g khc bit v
ngi qun l in hnh ang lm g trong cng vic hng ngy
ca h. Nghin cu ny thy rng ngi qun l gii nht
dnh nhiu thi gian cho trao i hn ngi qun l t thnh
cng. Trong mt s trng hp h dnh ti 80% thi gian ca
h cho trao i vi cng nhn, h bit cch qun l lung thng
tin v ra quyt nh tng ng. Nghin cu ny cng thy rng
ngi qun l khng thnh cng lm dnh nhiu thi gian
vo hp hnh, c giy t hay ci g gi cho h c v
bn rn. H him khi ra quyt nh v thng khng bit iu
g xy ra bn ngoi khu vc cng vic ca h. S bn rn
ca h l lp v che vic thiu nng lc ca h v ni s tht
bi ca h. Qua thi gian, nhng ngi qun l ny to ra mng
quan liu trong cng ti ni mi vic mt thi gian lu hn,
tiu tn nhiu n lc hn, v him khi t ti ci g c ngha.
Mi cng ti u c mc ch v chiu hng. Nu cng
nhn khng bit v chiu hng h s b lc, ln ln v thng
tranh ci vi nhau. Khng c chiu hng r rng c trao
i vi h, cng nhn s lm bt k ci g h ngh l chiu
hng ca cng ti. Nhiu ngi s quyt nh ch i, hay
khng lm g cho ti khi h c bo ch xc iu phi lm.
V thng tin vn cn khng r rng t cp qun l, vn s
khng c gii quyt v khng ci g s c t ti.
Ngi qun l gii nht bit cch trao i chiu hng r
rng v chnh xc. H thng chc chn rng mi cng nhn
hiu h v c th tin ln trc theo cng chiu hng lm
cho cng vic c thc hin. Bn cnh chiu hng, ngi
qun l gii nht bit cch t mc ch cho h c th o
c cch cng nhn ang lm vic trong vic ca h. Da
trn hng trm cuc phng vn vi nhng ngi qun l thnh
cng, nghin cu ny thy rng phn ln h tun theo mt qui
tc n gin: Khng trao i bi v bn phi trao i nhng
bao gi cng tm ra iu ngi cng nhn cn v cung cp n
119
nhanh chng nht c th c. Phi chc ngi cng nhn hiu
n r cho h c th lm cho cng vic ca h c thc
hin tng ng. Bao gi cng cho h thi gian v h tr
to kh nng cho h hon thnh n v t ti mc ch ca h.
Trao i nhiu nht c th c trong cc cuc hp t cho
mi ngi nghe thy cng mt iu.
Trong hu ht cc d n phn mm, trao i l bn cht.
Nhiu tht bi c th c qui cho vic thiu trao i gia
nhng ngi pht trin, ngi kim th, ngi qun l, ngi
dng v khch hng. Ngi qun l d n gii bao gi cng
nhn mnh vo lung thng tin t do gia cc thnh vin t,
ngi ch sn phm, ngi dng v khch hng. H thng
dng cc cng c cng tc chia s thng tin nh bng trng,
wiki, blog, tin nhn, emails, v in thoi. Trong cch tip cn
Agile, c cuc hp hng ngy (i khi cn gi l cuc hp
ng) ni cc thnh vin t chia s thng tin trn c s hng
ngy.
Phn ln ngi lm phn mm khng thch trao i vi
ngi dng chng no h cha hon thnh xong cng vic ca
h. Nhiu ngi s rng h cng tho lun nhiu vi ngi
dng, ngi dng cng thay i tm tr v thng thay i yu
cu. Tuy nhin, ngi qun l d n gii phi bit cch trao i
vi ngi dng. thc s l qun l vn xy ra trong cuc
i ca d n ni khng ci g b che giu. Loi tnh thy c
ny cho ngi dng thng tin c cn v cng vi ngi qun
l, h c th gii quyt vn hay loi b chng ngi. Bt k
vn no ny sinh trong lp k hoch, vic thc hin phi
c theo di du vt v c gii quyt sm nht c th c.
Trong trng hp , d n s c kh nng thnh cng hn.

120
K nng trao i -2
Mt ngi vit cho ti: Em tt nghip trong K ngh
phn mm nm ngoi v c c vic lm mt cng ti c
trung bnh. Tun trc ngi qun l ca em bo em rng anh
y bt em vo v tr ngi qun l d n. Mc du em hc
mn qun l d n phn mm i hc nhng em lo lng v em
ch mi c mt nm kinh nghim v v tr ny xy ra bt thn
th. Em nn lm g thnh cng v tr mi ny? Xin thy li
khuyn.

p: Chc mng bn! Bn lm rt tt trong v tr hin

ti ca bn c bt . Ti vit nhiu bi blogs v
cc kha cnh k thut ca qun l d n phn mm cho nn xin
xem li chng. Trong blog ny ti s tp trung vo mt k nng
bn cht m bt k ngi qun l d n mi ny cng cn: Trao
i.
iu u tin bt k ngi qun l d n phn mm no
cng phi bit l bn khng th lm n mt mnh c. Phn
mm l lm vic t v bn cn t lm cng vic cng bn
m bo thnh cng ca d n. L ngi qun l d n bn cn
hiu rng iu bn cht ca trao i l lng nghe ch khng
phi l ni. Thay v nhn cc kin khc nhau nh cc vn
v bt u bo mi ngi iu phi lm, bn cn lng nghe cc
thnh vin t trc ht. Nhiu ngi qun l thng phm sai
lm ny bng vic cho bn ng ca h kim sot h, iu
thng dn ti xung t v tnh hung kh gii quyt. Bng
vic hiu iu cc thnh vin t ngh cng nh quan im ca
h, bn c th p ng tng ng vi h thay v vi xc ng
hay gin d. Bn nn ni chuyn vi cc thnh vin t bng s
chn thnh nhng phn ln trong tt c bn phi lng nghe
quan im ca h v tnh cm ca h. Cho d h bt ng vi
bn; bn cn ngh v cch bn c th dng cc kin khc

121
nhau to ra mc ch chung. Bn phi hiu rng bt k quan
im no cng l mt c hi ci tin. Nu bn nhn r iu
ny, bn s thnh cng.
Thnh thong, tho lun c th tr thnh kh khn v cc
thnh vin t c th c cc kin khc nhau v h hi t vo
vn hn l mc ch. Trong trng hp , bn nn nh
nhng nhc h v vin kin ca d n v nhng mc ch
chung v c li h xa khi bt k vn nh no c th lm sao
lng t khi lm vic tt. Tuy nhin bn khng bao gi nn n
trnh tnh hung kh khn m tip cn n vi s chm nom v
cn nhc. Cc thnh vin t thng mun c vn c gii
quyt cho h c th tp trung vo d n cho nn bn phi c
bo v h khi nhng hot ng khng cn thit m c th lm
ko di vn v cho php n tr nn ti t hn. Trong o to
qun l d n, bn nn hc v tm quan trng ca cch gii
quyt vi nhng tnh hung kh khn v lm vic hng ti
gii php nhanh chng nht c th c.
Nhiu ngi qun l d n thng ln ln trao i vi ni
chuyn v h thch triu tp cc cuc hp ni h c th ni cho
t ca h. l sai lm ln, nhiu cuc hp ly i thi gian qu
gi lm cho cng vic c thc hin. Thnh vin t khng
thch nghe din thuyt hay c bo phi lm g. V cn bn,
trao i l i thoi hai chiu nhng ngi qun l phi lng
nghe thay v ni. B mt ca trao i l lng nghe v ch ni khi
c cn. Bn nn hc duy tr mi quan h tt vi mi thnh
vin t v ci tin hi ho tng th ca t. Bn nn chc rng
cc thnh vin t cm thy thoi mi v mi trng lm vic.
Khi h hi lng, nng sut s tng ln v bn c c hi tt hn
cho d n thnh cng. Nhiu ngi qun l d n thng hi t
vo cc kha cnh k thut nh lp k hoch, gim st v gim
thiu ri ro nhng khng dn vo k nng mm. Dng cc k
nng mm nh trao i, lm vic t trong qun l d n l quan
trng chng km g cc kha cnh k thut khc.

122
 L ngi qun l d n mi, bn s hc nhiu iu. y
l cch tt nht p dng iu bn hc trng v hc
nhng iu mi. Khi bn cn ang hc, bn s tip tc trng
thnh v pht trin nng lc qun l ca bn. Gi tm tr c m
v hc cch qun l nhng tnh hung thch thc s phc v
bn tt trong ngh nghip tng lai ca bn. Qun l d n l
bc th nht trong thng tin ngh nghip ca bn, nu bn
lm tt trong v tr ny s c cc c hi khc ch i cho nn
thi gian hc n tt vo. Chc mng vic bt ca bn v
chc may mn.

K nng nghe, ni, trao i

V cn bn, k nng mm l k nng xc nh ra nng lc
ca mt ngi "khp vo" v lm xut sc trong mt mi
trng c th nh cng ti hay t d n.
C nhiu cng iu v k nng mm nhng thc ra
chng phn ln ch l theo ngha thng thng. C mt cun
sch nhan c nhn tm" do Dale Carnegie vit, xut bn
nm 1936. Cun sch ny c dch sang nhiu th ting v
ti khuyn rng sinh vin nn c n, khng ch mt ln m
nhiu ln. Ti c cun sch ny khi ti cn trng trung
hc v ti vn cn c n ngy nay. Nu bn c th p dng
phn ln nhng iu cun sch ny nhc ti, bn c mi "k
nng mm" m bn cn cho thnh cng trong cuc sng.
C cc trng, lp, cc x mi na dy v k nng mm.
Nhiu k nng c thit k o to ngi chuyn nghip
nhng l sinh vin, bn phi pht trin k nng mm ca bn
khi bn cn trong trng v bn cn chng sau khi tt nghip.
Danh sch cc k nng mm c th di nhng sinh vin i hc

123
cn pht trin t nht nm k nng bn cht: trao i, trnh by,
lm vic t, gii quyt xung t v lnh o.
Trao i l ni chuyn xut hin gia hai hay nhiu
ngi. K nng ny l kh nng ni theo cch r rng cho
ngi khc hiu c. Sinh vin thng hi ti: Em ni vi
bn em mi lc, sao em cn k nng ny? Cu tr li ca ti l
Trao i l bit khi no ni v khi no nghe. Mt s sinh
vin ni nhiu m khng bao gi nghe. Mt s sinh vin khng
ngh trc khi h ni, h ch to ra nhiu ting n. Nhng sinh
vin ny khng c k nng trao i.
Nghe l k nng quan trng nht ca qu trnh trao i.
Sinh vin phi hc cch nghe chm ch v trnh ngt qung
khi ngi khc ni. K nng ny l kh pht trin v n phi l
mt phn ca tnh cch ca bn. L ngi nghe tt ngha l bn
c kin nhn v thng cm. Bn phi c tm tr ci m v ham
mun hiu ngi khc.
Ni l k nng quan trng. Ngi ni gii bao gi cng
ngh trc khi h ni. H ni r rng v i vo vn chnh
mt cch nhanh chng cho ngi nghe c th p ng.
Nhiu sinh vin tin l ngi ni gii, h phi dng nhng t
khc thng. Ngc li, ngi ni gii bao gi cng dng
nhng t n gin lm cho quan im ca h d hiu. Sinh
vin cn bit rng t sai c th lm tn thng ai hay to ra
hnh nh tiu cc v ngi ni. Ngi ni gii chn t cn thn
to ra ngn ng tch cc; thng ip ca h bao gi cng
lch s, th v v thc t to ra tc ng tch cc n tng
ln ngi nghe. Sinh vin phi hc trnh dng cc thut ng k
thut trong ni chuyn hng ngy. Chng hn, sinh vin CNTT
thng dng thut ng k thut m khng bit rng ngi nghe
c th khng hiu n. Thut ng kim th hp en l thng
dng trong nhng ngi kim th. Thut ng kim th n
v l thng dng gia ngi kim th v ngi pht trin
nhng nhng ngi khc c th khng hiu. iu quan trng l

124
bit iu ny v trnh dng cc thut ng k thut trong trao i
hng ngy ca bn. Mt s sinh vin dng tin nhn vi t ngn
v n tr thnh thi quen trong ni chuyn ca h vi bn b.
Khi h i d phng vn vic lm hay lm vic trong cng
nghip, nhng thut ng ny l khng c chp nhn v n
ng thi bt knh.
C k nng trao i quan trng khc c gi l "trao i
v li" hay din t ngn ng thn th nh biu l nt mt, tip
xc mt, v c ch iu cng l mt phn ca qu trnh trao i.
Theo mt kho cu v trao i, gio s A. Mehrabian thy
rng 55% ca ngha trong ni chuyn ti t ngn ng nt mt
v thn th v ch 38% ti t chuyn iu pht m.
Vi ngi phng ty, trong ni chuyn, bn phi nhn
vo nhau v c tip xc mt. Nu bn nhn xung hay n trnh
tip xc mt, l biu tng ca yu km hay khng chn
thc. Ngc li, phn ln vn ho chu coi nhn thng vo
mt ai v c tip xc mt l biu tng ca bt knh v
thch thc. Bn phi hiu khc bit ny v hnh ng tng
ng. Khi mi ngi trao i v ng, t th cng l quan trng.
Phn ln ngi chu khng thch ni khi ng tr khi l
ni chuyn ngn. Ngi phng ty coi ni chuyn l nghim
chnh khi ng v t th chn ca bn l quan trng. Nu bn
ng vi chn doi rng, th iu ch ra rng bn rt hung
hng v mun chi phi cuc ni chuyn. Nu bn ng vi c
hai chn khp cht vi nhau iu ngha l bn yu, d phc
tng v s. T th tt nht l ng vi chn rng bng vai. Vn
ho chu khng ch ti nhng tiu tit ny nhng vn ho
phng ty coi ngn ng thn th l quan trng v h thng
phn xt bn qua t th ca bn.
Trao i hiu qu ngha l chn ng t, chuyn giao
chng theo cch tch cc v ngn ng thn th ng. Mt
nghin cu cng nghip gn y v nhng ngi xin vic lm
thy rng vi mt trm ng c vin, ch mi lm ngi c

125
thu. Tm mi nhm ng c vin kia khng c chn v h
khng c k nng trao i ng. Mi ng c vin u c k
nng k thut v phm cht v h c chn ra t danh sch
hng nghn n xin vic phng vn. H khng gy n tng
cho ngi qun l thu ngi v k nng trao i ca h ngho
nn. Nghin cu ny l rng 30% s h khng chun b
tr li cc cu hi khng lin quan ti lnh vc hc tp ca
h; nhiu ngi chng c tng g v xu hng cng ngh
hay iu ang xy ra trn th gii. l ch dn rng h khng
c tri thc rng vn hnh tt trong cng nghip. 67% khng
ni r rng hay tr li cu hi mt cch ng n; nhiu ngi
bn chn v khng t tin. 58% c ngn ng thn th khng
ng v c ch khng ng trong ni chuyn, nh khng duy
tr tip xc mt, gi qu nhiu, khng ngi thng m ngi
thn tht trong gh. Nghin cu ny kt lun rng phn ln
sinh vin c k nng k thut tt nhng khng c kh nng din
t bn thn h ng n. Mt s ngi ni tri chy, nhng
khng th nghe c tt. Nhiu ngi c vn vi cch din
t ca h v ngn ng thn th hay dng c ch khng thch
hp.
Bn cnh ni v nghe, c, vit v trao i nhm cng l
mt phn ca k nng trao i. Phn ln cc i hc u yu
cu sinh vin c nhiu. Khng c k nng c tt sinh vin s
phi nh vt khi h vo i hc v thng b trn ngp bi
khi lng ti liu c. Ti thy rng vic c v vit gip
ci tin ni v nghe. Phn ln nhng c gi gii thng u l
din gi gii v h c khi lng tri thc bao la m h c th
dng. Ti bao gi cng khuyn sinh vin ci tin k nng trao
i ca h bng vic cho sinh vin thi gian c. H nn
c trn c s hng ngy cho tr nh ca h c lm ti
bng tri thc. Nhiu sinh vin CNTT tin rng h ch phi c
sch k thut. iu l sai lm. H nn c bt k ci g h
thch v lm vic c thnh hot ng then cht trong i h.
Vic c m mang tm tr vi nhiu iu khi h c tin tc, tp

126
ch, blogs, v bi bo m h quan tm cp nht tri thc ca
h. H cng nn c lch s, tin tc th gii, tin kinh t v
doanh nghip, gi cho h c cp nht vi bin c hin
thi.
Tho lun nhm l v trao i vi mt nhm ngi.
Trong tho lun nhm, mi ngi c a li cng nhau
din t kin ca h v trao i quan im v mt ch .
Trong tho lun nhm sinh vin hc v tnh ng ca nhm,
thu thp ni dung v thuc tnh lnh o. Trong tho lun trn
lp i hc, gio s nh gi sinh vin v ai c chun b
tt, ai c k nng ni tt v ai c k nng lnh o. Sinh vin
phi hc ni r rng v lch s cho nhm. H cn bit rng y
l tho lun ch khng phi tranh ci v kim sot ngh ca
h duy tr cng ch tho lun ch khng ni cc thng
tin khng lin quan. H cng nn kim sot xc ng ca h v
trnh nhng c ch khng cn thit.
K nng trao i l bn cht lm vic tt trong cng
nghip. Sinh vin nn pht trin k nng trao i ca h khi h
vn cn trong trng bng vic tham gia vo tho lun trn
lp; hc chn t cn thn to ra tc ng n tng ln ngi
nghe. H nn pht trin thi quen c tt lm giu cho t
vng ca h, m rng tri thc ca h ra bn ngoi khu vc k
thut hiu th gii ang thay i m h ang sng trong.

K nng t duy ph phn

Mt trong nhng k nng quan trng ngy ny l t duy
ph phn nhng t ngi c kh nng gii thch n mt cch
r rng. C vi cun sch vit v t duy ph phn nhng hu
ht dnh cho hc gi trit hc hay nh ton hc chuyn su hn
l cho ngi thng. Sinh vin thng ni vi ti l h hiu k

127
nng k thut, k nng mm nhng khng hiu v k nng t
duy ph phn. Mt sinh vin ni: Nu em khng bit n l g,
lm sao em c th pht trin hay ci tin n c? Cho nn ti
i ti mt hng dn n gin, da trn trc gic ring ca ti
chia s vi sinh vin nh sau:
T duy ph phn thng bt u vi mt cu hi quan
trng: Ti sao? Cu hi ny dn ti nhiu ci nhn su th v
v bn ang thch thc cch thc s vic thng thng xy ra
v mun bit nhiu hn. N l tnh t m ca bn i su hn
vo trong thng tin hin thi v nhng nim tin hc nhiu
hn v bng vic hi cu hi ny, bn ang bt u pht trin
k nng t duy ph phn ca bn.
V d n gin nht v t duy ph phn l cu
chuyn Isaac Newton thy qu to ri v hi ti sao to bao gi
cng ri xung t v suy ra lut hp dn. Vi nm trc
y, Jeff Bezos thy mt s sinh vin ti trng vi nhng
ng sch nng v hi cu hi tng t: Ti sao h phi mang
nhiu sch th ti trng? iu dn ng y ti my c sch
Kindle ca Amazon.
Bng vic bt u vi Ti sao? v lin tc hi cho ti
khi bn ti ct li ca vn s cho php bn hiu nhiu iu
cc mc su nht. Kiu t duy ny s cho bn sng sut pht
trin gii php cho vn phc tp. Xem xt bt k ci g ngha
l i su vo trong vn hiu n mt cch ton b. Sau y
l v d n gin v tho lun gia hai ngi A v B v vic
ghi danh thp ca mt i hc.
A: Kh c c nhiu sinh vin vo i hc ca chng ta.
B: Ti sao?
A: Nhiu sinh vin khng bit v i hc ca chng ta.
B: Sao sinh vin khng bit v i hc ca chng ta?

128
 A: C nhiu i hc trong khu vc ny v chng ta
khng phi l i hc hng u.
B: Sao i hc ca chng ta khng l i hc hng u?
A: Chng trnh o to ca chng ta khng duy nht v
cc thy c ca chng ta khng ni ting.
B: Sao chng trnh o to ca chng ta khng duy nht
v thy c ca chng ta khng ni ting?
A: Chng ta c chng trnh o to thng thng cng
ging nh cc i hc khc v cc thy c gio trong khoa c
cng phm cht nh cc trng khc.
B: Sao chng ta c chng trnh thng thng v thu
cc thy c vi cng phm cht nh trng khc?
A: Chng ta tin rng mi i hc u phi c cng o
to v cc thy c phi c cht lng tng t.
n ch ny, B bit rng bng vic i su hn, anh ta
c c ci nhn su vo trong nim tin rng mi i hc
phi nh nhau trong o to v cht lng ca cc thy khoa.
Liu nim tin ny l ng hay khng l khng lin quan nhng
bng vic thch thc nim tin ny, s vic c th xy ra. Nu B
quyt nh ci tin vic ghi danh bng vic c o to duy nht
m cc i hc khc khng c v thu cc thy c cht lng
hng u, ng y c th ci thin tnh trng ca i hc nh i
hc hng u trong khu vc. Gi nh rng iu xy ra; c
th ng y c nhiu sinh vin tham d vo i hc ca mnh.
Bng vic thay i nim tin chung, ng y c th tm ra gii
php cho vic ghi danh thp vo i hc. V cn bn t duy
ph phn l cch quyt nh liu mt nim tin l ng hay
khng bng vic i su hn vo trong n cho ti khi bn tm ra
cu tr li.

129
K nng gii quyt vn
Mt trong nhng k nng mm m cc cng ti coi l rt
quan trng khi thu ngi tt nghip i hc l gii quyt vn
. Trong phng vn vic lm, sinh vin thng c cho
nhng vn gii quyt xc nh h tt mc no trc
khi h c thu. V tnh hung ny, sinh vin thng hi:
Ti hc k nng ny u?
K nng gii quyt vn thng c dy trong cc lp
khoa hc v ton hc nhng mt s sinh vin khng nhn ra
iu . Khi h c trao cho mt l thuyt chng minh hay
bi ton ton hc gii, h ang hc v gii quyt vn . V
cn bn, gii quyt vn bao gm nm bc: Nhn din vn
(Vn l g?); thu thp thng tin v phn tch vn (Ti
c thng tin g?); pht sinh gii php tim nng (Ti c th gii
n bng bao nhiu cch?); la chn v kim th gii php (Gii
php no l tt nht v lm sao ti kim th c n?); v nh
gi kt qu (Ti gii c n cha? Gii php tt th no?).
Vn chung trong cc sinh vin l h c xu hng gii
vn ngay lp tc thay v phn tch mi phng n. H cn
bit rng c vi gii php v h cn phn tch tt c chng
trc khi la chn gii php tt nht. Ti khuyn co sinh vin
dng k thut Flowcharting (lu ) khi hc gii quyt vn
. Flowchart l bn hay biu ch ra mi bc trong qu
trnh. N gip sinh vin hiu qui trnh v m bo chc mi
bc trong qui trnh u c cp ti. Khi i din vi
nhiu tu chn, sinh vin nn dng k thut Decision Matrix-
ma trn quyt nh". Mt Decision Matrix bao gm hai ct, cc
tu chn c lit k ct bn tri v tiu ch la chn c
lit k hng trn cng ca ct bn phi. Tng tu chn u
c phn hng theo tiu ch la chn i ti quyt nh
logic tt nht.

130
 Gii quyt vn thng c gn vi k nng trao i
v lm vic t bi v trong mt cng ti, cng nhn khng gii
quyt vn mt mnh m lm n trong t. Cha kho cho gii
quyt vn hiu qu v ra quyt nh l i qua qui trnh mt
cch h thng. Trong cuc hp t, ngi lnh o t nn hi
cu hi Vn ch xc l g? Bng vic cho cc thnh
vin t tham gia vo nhn din vn , iu s gip mi
ngi hiu n r rng v trnh c bt k ln ln no v sau.
iu quan trng i vi ngi lnh o t l hi t vo tng
lai bng vic hi cu hi Chng ta i u t y? hay Gii
php ca chng ta l g. L do l nhiu t thng phm sai lm
bng vic hi t vo qu kh v iu xy ra v ai ng trch,
thay v hi t vo gii quyt vn . Bng vic nhn li thay v
nhn ti, cuc hp c th kt thc mt cch tiu cc thay v c
nng sut.
Ti thng nhc nh sinh vin rng gii quyt vn
KHNG phi l phn tch nguyn nhn, iu hi t vo nhn
li tm ra nguyn nhn. Cch duy nht gii quyt vn
l hi t vo vic sa cc th v i ln trc. T phi dng mi
n lc ni v gii php thay v vn . Ngi lnh o t
phi gi s ch ca cc thnh vin t v iu c th c
thc hin thay v iu xy ra. Bt k ci g v ai to ra
vn hay ai phm sai lm nn c trnh v n c xu hng
ngn cn tnh sng to ca t. T cng ngh v gii php, mi
ngi s cng sng to hn v h s i ti cc tng hay hn.
Khi cc thnh vin t thc hnh gii quyt vn cng nhau,
thi tinh thn ca h thay i t nhn thng tin th ng
sang ngi tham gia vo sng to gii php.

131
Gii quyt xung t
Mt sinh vin hi ti: Thy gii quyt xung t trong t
d n th no? Hnh mu ca xung t l g v thy s lm g
nu thy l ngi qun l d n?

p: Xung t xy ra trong mi d n do va chm c

nhn; bt ng v cch lm cng vic v nhiu l do khc. L
ngi qun l d n, bn phi gii quyt mi bt ng trc khi
n thot ra ngoi s kim sot. Cch tt nht l phi chc c
hai bn u ti vi gii php theo cch ca h v bn khng th
gii c n cho h; cho d bn c gii, h c th khng hi
lng vi gii php ca bn.
L ngi qun l d n bn phi thu xp cuc gp vi
tng c nhn tham gia vo xung t. iu quan trng l phi
lng nghe cch nhn ca tng ngi, mi ngi u c ci g
ni cho nn bn phi lng nghe cn thn v khng vi
vng i ti kt lun no. Bn phi hi vn l g. H mun
g? Gii php c th s l g? Cc phng n khc l g? Lm
sao h c th qua c vn v lm vic cng nhau ln na.
iu quan trng l gii thch rng xung t gia h ang nh
hng ti d n v t nh mt ton th.
Sau khi lng nghe c hai bn v hiu r vn , bn
ngh c hai bn cng ti vn phng ca bn. Vai tr ca bn s
lm cho h ni chuyn vi nhau v vn ca h, cng nh
cc tng gii quyt xung t v i ti tho thun v cch
gii quyt n. iu quan trng cn nh l bn khng th gii
quyt c n cho h m h phi t mnh gii quyt n. Bn
to iu kin tho lun cho h v gip h gii quyt xung t
trong bn thn h.
Tt nhin, thnh thong tho thun khng th c t ti.
Trong tnh hung ny, bn phi i ti gii php tm thi iu

132
cho php h lm vic cng nhau. Thng thng l phn tch
tng tc ca h bng vic phn cng cho h vo cc nhm
khc nhau, cc nhim v khc nhau mc du h vn phi lm
vic cng nhau hng ti thnh cng ca d n. Bn cn gii
thch cho h rng h phi hiu iu nh gii php cui cng
trc khi hnh ng quyt lit c th c thc hin.
L ngi qun l d n, bn s cn theo di vi h mt
cch c nhn kim v cch mi s lm vic, v cung cp cho
h s h tr h cn lin tc lm vic hng ti mc ch
chung ca d n. S khch quan ca bn s gip cho h hiu
cch h ang tham gia su vo qua d n ny bng vic l
chuyn nghip vi nhau.

K nng trnh by
K nng trnh by l k nng mm quan trng m sinh
vin i hc cn hc. K nng ny yu cu sinh vin trao i
ngh v tng ca h v mt ch c bit, cho mt nhm
ngi. Sinh vin cn pht trin k nng ny trong cc nm hc
i hc cho khi h i phng vn vic hay lm vic trong
cng nghip, h s khng cm thy khng thoi mi. K nng
trnh by l khng kh hc nhng n yu cu nhiu thc hnh
c hiu qu.
iu quan trng nht cho vic trnh by l chun b sm
nht c th c. ng i cho ti pht cui cng v bn cn
thu thp mi thng tin chun b cho n. Mt cch in hnh
bi trnh by c phn gii thiu, ch chnh vi cc im then
cht m bn mun khn gi bit, v phn kt lun. Mc ch
ca bn l lm cho khn gi hiu iu bn mun h bit trc
khi bn i ti kt lun. Bi trnh by ca bn cha bao nhiu
chi tit s tu thuc vo thi gian bn phi ni. Vi phn ln

133
cc sinh vin, li khuyn ca ti l gi cho bi trnh by khng
qu mi lm pht. Ngay c khi bn lm vic trong cng
nghip, bn c th khng phi trnh by di hn th, tr phi bn
ln v tr mc qun l cp cao hay iu hnh. Tuy nhin, bn
cn bit rng bt k bi trnh by no hn mt gi s lm cho
khn gi mt hng th, v t ngi c th gi c ch ca h
lu chng . Sau kt lun, bn c th mun hi khn gi liu
h c cu hi no v iu bn ni khng. Thnh thong, tho
lun v sau gia din gi v khn gi l ng quan tm hn l
bi trnh by.
Nhiu ngi tin k nng trnh by l kh v yu cu nhiu
o to. S kin l iu c th ch p dng cho din gi
cng chng hay chnh khch, nhng l sinh vin v k s tng
lai, bn khng cn nhiu o to. Phn ln iu bn trnh by
c l l nhng iu k thut m bn bit cho nn mi iu
bn cn l thc hnh thu c t tin.
C nhiu k thut trnh by, tng ngi c th thy k
thut no l hu dng hn nhng c hai iu bn phi trnh:
ng bao gi c t din vn vit sn v ng bao gi c
slide. Khn gi c ch gii hn v khng thch ai c din
vn. c t din vn c vit sn ngha l bn khng c
chun b v phi da vo ci g . Bng vic lm iu , bn
cho khn gi n tng rng c th ai khc chun b n cho
thay cho bn. Ti bao gi cng khuyn sinh vin lm dn bi
ngn vi vi im then cht c vit ln mu giy nh
nhc h, phng trng hp h qun. Qui tc l khng bi trnh
by k thut no nn c vit ra nh din vn. Bn khng"c
bi ging" cho khn gi m "ni chuyn" vi h bi v c din
vn l chn khi ni chuyn li th v.
Ngy nay, mi ngi thng cho bi trnh by qua vic
dng trang thit b a phng tin v PowerPoint v mt s
c t slide. S kin l khn gi c th c c slide nhanh
hn bn c th c. H s mt chm ch nu bn ch c slide

134
cho h. Li khuyn ca ti l bn nn trnh cho bi trnh by
bng vic c t bi ni c vit sn hay c slides vi nhiu
vn bn. Tt hn c l gi cho n n gin bng vic cho bi
trnh by ging nh bn ni chuyn vi bn b gip cho
khn gi tp trung vo iu bn ni thay v vo ci g khc.
Bi trnh by nn c t chc dn dt khn gi t
u ti cui. N ging nh k chuyn, bn phi bt u vi
nhng iu chung ri lm hp dn ti tng im quan trng v
chi tit cho ti khi khn gi hiu iu bn mun h bit. iu
cng quan trng l thm v d cho tng im then cht minh
ho ti sao n quan trng. Cng ging nh Cu trc phn vic
(WBS) trong thit k sn phm phn mm, bn nn chia bi
trnh by thnh vi im then cht cho nu cn, bn c th
thm, xo hay i chi tit m khng mt nhiu n lc.
Din gi gii l linh hot thch ng vi rng buc thi
gian. Thnh thong bn c th ni nhanh khi b sc p v thnh
thong bn c th ni chm khi v phi ci g m bn khng
c chun b. l l do ti sao thc hnh l quan trng. Tt
nht l thc hnh n ni to trc gng v o thi gian cho
bn bit n di bao lu. Chun b v d ngn hay cu chuyn
ngn trong trng hp bn c thi gian thm. Tng t, bn
phi a im quan trng nht ln trc cho nu bn ht
thi gian, khn gi vn c nhng iu quan trng nht. Bn
phi thc hnh bi trnh by ca bn cho ti khi bn cm thy
c chun b. Bn phi thc hnh ton th bi trnh by, k c
dng slide v trang thit b a phng tin m bn s dng.
Cch tt nht l ni ton th bi trnh by cho vi ngi bn v
hi kin phn hi ca h. iu ny s gip bn nhn din bt
k vn no cho bn c th iu chnh v lm cho n thnh
bi trnh by thnh cng.
Ti thng khuyn sinh vin bt u bi trnh by vi
cu hi bi v cu hi s lm cho khn gi ch . Chng hn:
Ti sao bn ngh chng ta nn dng ngun m trong d n

135
ny? bn c th tip theo iu vi mt gii thch ri tin
vo cc im then cht chi tit ca bn. n cui bi trnh by,
bn nn tm tt cc im chnh ca bn m bo khn gi
ca bn s nh chng. Trong bi trnh by, khn gi c th c
cu hi. Mt s cu hi c th to ra ln ln cho bt k ngi
trnh by no, cho nn cch tt nht l c d on trc mi
cu hi m khn gi c th c trong v sau bi trnh by ca
bn. Ngh v khn gi m bn s trnh by v ngh v bt k ci
g trong bi trnh by ca bn m h c th khng bit cho
bn c th thm v d lm cho n d hiu hn. Nu c th,
nhn din thng tin khng c cp ti trong bi trnh by
ca bn m khn gi c th hi. Chun b li p m c th
c dng tr li nhanh chng bt k cu hi no c th ny
sinh. C cu tr li sn sng l then cht chng t tri thc
chuyn gia ca bn v ch trnh by.
Trnh by k thut khng kh. N thc s l gii thch
hay chia s thng tin cho khn gi. thnh cng, bn phi thu
thp mi s kin v d liu kim nghim cc lun im ca
bn v h tr cho kt lun ca bn. iu quan trng nht l
thc hnh n sut thi gian khi bn vn cn trng thu
c t tin. Khi bn t tin v c chun b tt, ti s ni
nhng k nng trnh by m bn cn.

K nng ngoi ng
Tun trc, mt sinh vin gi cho ti mt qung co
trong bo a phng c ni rng bn c th hc ngoi ng nh
ting Anh, ting Php, hay ting Nht bng vic nghe vi CD
v hi kin ti.
Ti thy cc qung co kiu ny trn khp th gii c
bit l cc nc chu ni nhu cu hc ngoi ng l cao.
Li ngh ca ti: Khng ai c th hc ngoi ng bng vic

136
nghe CD nh nghe nhc. NG ph tin ca bn vo nhng
iu nh th ny. Nu mc ch ca bn l hc ngoi ng,
mua CD s KHNG gip g. C l bn KHNG hc c my
t "Sch c bit" m qung co rng bn c th ni ting nc
ngoi trong vng vi tun hay mt thng. y ton l qung
co gi.
Hc ngoi ng l KHNG d. iu c ngha bn phi
thc hnh v iu l mt thi gian. C thang v thnh tho
ngn ng c Vin dch v nc ngoi - Service Institute
(FSI) pht trin i t 0 ti 5. "0" ngha l bn ch bit vi t
nh Yes, No, Hello, Goodbye v "5" ngha l bn ni thng
tho nh ngi bn ng. FSI thy rng mc "2" l cn trao
i khi du hnh nc ngoi v mc 3 l tt hc tp
hay sng nc ngoi. t ti mc 2 yu cu qung by
trm ti mt nghn gi hng dn V thc hnh. Thng mt
6 thng ti mt nm t c mc ny. Mc 3 yu cu
hc tp trung v nhiu gi hn nhiu thc hnh.
ngh ca ti l nu bn mun hc ngoi ng bn nn
theo cc lp ngoi ng trong trng ca bn. Tt hn rt nhiu
nu bt u t lp cho ngi mi bt u ri chuyn ln cc
mn trung gian v chuyn su trong trng a phng ca bn.
Khng c php mu hay li tt trong hc ngoi ng, n cn
thi gian v bn phi kin nhn.
Ti tin rng trong th gii ton cu ho ny, mi ngi
nn bit t nht mt ngoi ng. Mt s ngi ch cn bit vi
cu, nhng mt s ngi c th cn nhiu hn tu theo ngh
nghip ca bn. Tr thnh ngi song ng hay a ng cn thi
gian lu hn, nhng phn thng l xng ng v trong nhiu
trng hp n l iu cn thit.

137
Thi quen c
Ngy nay nhiu sinh vin i hc c kh khn trong c
sch gio khoa. Nhiu ngi c ht trang n ti trang kia
nhng khng hiu g cho nn h phi c i c li v iu
tn nhiu thi gian. S kin l sch gio khoa i hc c vit
khc vi sch gio khoa ph thng v chng c nhiu thng tin
vi cc khi nim phc tp. L do chnh sinh vin khng c
tt v h khng ch v khng pht trin thi quen c tt khi
h cn tr.
thnh cng i hc, sinh vin bt u pht trin thi
quen c khi h trng ph thng. Tuy nhin ngy nay,
thanh nin khng thch c ci g di hn mt trm trang. H
ch c ci g ngn, d hiu v b sao lng bi cc th khc
nh tivi, phim, v tr chi. Nhiu sinh vin thm ch khng kt
thc cun sch, h ch c vi trang, nhy t chng n sang
chng kia ch ly tng m khng hiu ci g. Thi quen
xu ny s dn ti nhiu kh khn trong i hc. Nu h khng
th hiu c ti liu, h s khng thnh cng. H c th qua
c vi k kim tra nu tr nh ca h l tt nhng h s qun
iu h hc ngay sau bi kim tra v phi hc li chng trong
bi kim tra sau. iu ny dn ti nhiu ghi nh hn v "vic
hc thuc lng" ch qua k thi nhng khng dn ti hiu bit
v tri thc. Khng c tri thc su sc, h khng th pht trin
c k nng v khng c k nng, h s khng thnh cng
trong bt k ci g h lm trong ngh nghip ca h. l l do
ti sao c nhiu ngi c bng cp nhng khng bit g v phi
ph thuc vo ngi khc gip h.
Vi nhng sinh vin mun hc rng, c l quan trng
hn v h s phi c trong ting nc ngoi. Nu h khng
th hiu r trong ting m , cn c hi no hiu trong
ting nc ngoi? Trong mi i hc, c trn ngp ti liu c
m sinh vin phi hc. Khng chun b, khng lm ch chc
ngn ng, khng c thi quen c tt, nhiu ngi s tht bi.
138
 thnh cng i hc, sinh vin phi pht trin thi quen
c tt trc khi vo i hc. H phi c nhiu mi ngy v
bng vic kim im thi quen c ca h bit liu h c
gii hay cn ci tin. Nu h c ci g nhng khng th
hiu c cc t hay cu c bit, nu h phi c li vi cu
th h cn ci tin thi quen c ca h. iu quan trng l c
cun s vit ra cc t m h khng hiu r v ri kim tra vi
t in tm ngha. H cn ghi chp cc tng m h coi l
quan trng trong s tay. Thnh thong sinh vin cn c to
gi cho h tnh thc c hiu qu.
Khi c, sinh vin phi c n trong mi trng khng
c sao lng. Th vin l mt trong nhng ch tt nht, khi m
bn khng b lm sao lng bi bn b. C tm ra khu vc bit
lp ni bn b ca bn khng th tm c bn cho bn c
th dnh vi gi cho vic c. Cng vy, c gng c trong
thi gian ban ngy khi bn thc cho bn c th tp trung tt.
Ti khuyn rng sinh vin t ra mc ch h s c bao nhiu
trong mt tun v nh du vo n. Nu h c th lm iu
trong vi thng th h pht trin thi quen c tt.

Li khuyn v c
Bn khng phi c sch my tnh hay bi c khoa hc
xy dng k nng c ca bn. Cch tt nht bt u l
c bt k ci g bn quan tm ti. Bn c th bt u t bo
ch, tp ch, tiu thuyt hay bt k ch no bn quan tm.
Bn s bit nhiu thng tin bng vic c tn hng. Khi ti
cn tr, ti thch c cc tiu thuyt lch s c im nh "Tam
quc ch", "Thu H", "Ty du k", v cc tiu thuyt kim
hip. V cn bn ti c bt k ci g ti thy. Chung cuc ti
tm ra iu ti thch cho nn ti bt u la chn tc gi no ,
kiu sch no v l cch ti pht trin thi quen c
ca ring ti.

139
 ng coi vic c l nghim chnh th, bn nn tn
hng n trc. Chng hn, ti thch c tnh anh hng, s
trung thnh, cc nguyn tc, v chin lc trong tiu thuyt
lch s. Ti hc v tt v xu, danh d, tnh bn, bo v k yu,
v t bi trong tiu thuyt kim hip. iu then cht l ch
bn bit nhiu thng tin bng vic c tn hng. Khi ti
hc ting Anh trng ph thng, ti bt u c sch ting
Anh, ch yu l truyn c in nh Ba chng ng lm, B
tc Monte Cristo pht trin vic c ca ti trong ting
nc ngoi. Bng vic c sch nc ngoi, ti pht trin k
nng ngn ng ca ti v ti bit nhiu t vng hn. Vic c
tn hng gip ti xy dng k nng c cho nn khi ti
vo i hc, ti cha bao gi gp vn g vi sch gio khoa
dy hay vic c thm. V cn bn, c l k nng v bn cng
c nhiu, bn cng kh hn.
ng bt u bng ci g kh c. Bn nn pht trin
k nng c trc. N phi l ci g m bn yu thch v tn
hng iu gip cho bn thnh thi. Khi bn c k nng c tt,
bn c th c gn nh bt k ci g. Sau nhiu nm, ti vn
thch c v n gip cho ti tn hng t cng vic hng ngy
v s cng thng.

Ti sao bn cn lm vic t?
Mt thy gio vit cho ti: Ti c vn vi vic dy
dng cch lm vic t. Phn ln sinh vin ca ti khng thch
lm vic t. Trong lp ti c mt s sinh vin lm vic cn c
v mt s khng lm vic g my m cho ngi khc lm
cho h. Mt s sinh vin khng ho hp c vi ngi khc
cho nn lm vic t c nhiu tranh bin v t vic hc. Mt s
thnh vin t thm ch khng c mt trong cuc hp ca t hay

140
khng ng gp g cho t. y l vn chung vi cc thy c
khc na v mt s ngi thm ch cn b vic . Ti khng
bit phi lm g. Xin thy gip cho.

p: C nhng thy gio v sinh vin tin lm vic t l

ph thi gian v chng my vic hc xut hin trong t. Vi
nhng sinh vin v thy gio ny, bi ging l cch hc tt hn.
N d dng, hiu qu hn, c dng nhiu nm m khng
c vn g. H thng hi ti sao thay i sang ci g m
chng ai thch v c th khng c tc dng? Cu hi ca ti l
loi kt qu hc tp no c c t vic nghe bi ging? Loi
k nng no m sinh vin c th pht trin c ch bng vic
ghi nh nhng s kin v cng thc no ? Tt nhin c cc
bi kim tra nhng kiu bi kim tra no c th thm tra c
k nng ca h v nng lc gii quyt vn ca h?
Ti liu bi ging l d ghi nh qua c bi kim tra
nhng bao nhiu sinh vin vn cn nh iu sau bi kim
tra? Lm vic t buc sinh vin hc ti liu mc su hn
v p dng iu h hc vo pht trin k nng. Sinh vin c
th qun cng thc nhng h khng qun k nng. Tt nhin,
lm vic t l kh lc ban u v sinh vin khng bit cch
lm vic trong t do vy c ln ln, tht vng, thm ch gin
d trong cch hc mi ny. Nhng nu sinh vin cha bao gi
kinh nghim tht vng , h s khng bao gi kinh nghim
cc lc ca khm ph ci g hay hiu ci g mt cch r
rng. Lm vic t cho php sinh vin tri qua qu trnh hc
gm c, xo trn, thu thp, khm ph, phn tch, tng hp v
hiu r rng mi th mc su hn.
S vic d hn nhiu nu thy gio c bi ging, gii
thch, cho v d, nu cu hi, nh gi cu tr li, v ri cung
cp li gii ng. Ni cch khc, thy gio lm tt c vic dy.
Mi iu sinh vin phi lm l lng nghe, ghi chp, sao chp
gii php v ghi nh n cho bi kim tra. Vic hc th ng
141
ny c th c tc dng trong qu kh khi thi c da trn ghi
nh nhng n s khng pht trin cc k nng cn thit cho
sinh vin xy dng ngh nghip chuyn nghip trong th trng
cnh tranh ny.
Lm vic trong t kh hn nhiu so vi hc theo cch
ring ca bn. Lm vic t yu cu hp tc, t chc, trao i,
u quyn, tho lun, ni cc thnh vin t hc v vai tr, trch
nhim, v cch lm vic cng nhau v ph thuc ln nhau. C
nhiu iu sinh vin hc c bng lm vic trong t nhng
lc ban u bao gi cng c nhng sinh vin li ngi
khng lm g my m cho ngi khc lm mi th cho h.
H lm cho ngi khc cm thy tht vng v nhng ngi ny
phi lm vic vt v hn mang c t, nhng n cui, c
mt s ngi c k nng v mt s ngi khng c. n lc tt
nghip, c mt s ngi c vic lm v mt s ngi khng c.
Sinh vin phi hiu rng ch lm vic, mi th u l lm
vic t v nu bn khng hc k nng lm vic t by gi, khi
no bn s lm? Nu bn khng hc ho hp vi cc thnh
vin t by gi, khi no bn s hc? Nu bn khng hc lm
vic cng nhau by gi, khi no bn s hc? Trong cng ti, bn
khng c chn la bn mun ai trong t ca bn v bn phi
lm vic vi cc thnh vin ngi khng phi l bn tt nht
ca bn. Nu bn khng mun lm vic m h lm vic th
bn s b ui. Nu bn khng c k nng, sm hay mun bn
s b phi ra v bn s b ui. Trong cng ti, bn c phn
cng cho mt vai tr v trch nhim v nu bn khng th lm
c iu , bn s b ui.
Lm vic t cng c th gip pht trin cc k nng mm
m phn ln sinh vin khng c. K nng mm l k nng lin
con ngi m t cho mi quan h con ngi vi nhng ngi
khc. Trong cng ti, k nng mm c coi l quan trng hn
k nng k thut. Nm ngoi, mt cng ti phn mm tin
hnh mt kho cu v ngi mi c thu v thy rng 42%
s h tht bi trong vng 14 thng u. S kin ng ngc
142
nhin l khi ngi mi c thu tht bi, 89% ln n c
gy ra bi vn k nng mm v ch 11% ln v thiu k nng
k thut. S kin l nhiu ngi mi c thu khng ho
hp c vi cc thnh vin t, nhiu ngi khng c mt lm
vic ng gi, v khng hon thnh cng vic ca h mt cch
tng ng nhng tin cc thnh vin khc s lm iu cho h
v.v. Tc gi nghin cu ny vit: D nh gi k nng k thut
khi thu ngi tt nghip v mi cng ti c th tin hnh phng
vn nh gi k nng k thut nhng h khng th nh gi
tt c k nng mm. Trong phng vn vic lm, mi ng c
vin u l php v nng n lm vic nhng khi h c c
vic lm, cng ti nhn ra rng h thiu nhng k nng quan
trng nht: K nng mm, c bit k nng lm vic t. Tc gi
kt lun rng cc k nng k thut c th c o to nhanh
chng nhng k nng mm nh lm vic t s mt nhiu thi
gian pht trin v khng cng ti no c th m ng c
iu . l l do ti sao nhiu sinh vin i hc b ui sau
vi thng.
Mi nm ti u c nhng sinh vin ni vi ti rng h
khng thch lm vic t v yu cu c cho lm c lp.
Ti bo h rng y l cch ti dy v nu h khng thch n,
h khng phi hc mn ca ti. Tuy nhin, n cui mn hc,
phn ln ti v bo ti rng h nh gi cao vic dy ca ti v
h hc c nhiu v hiu ti liu tt hn, c bit trong kh
nng ca h gii quyt vn. V cn bn h hc lm vic
cng nhau v h bt u hiu cch lm vic t c th gip cho
h trng thnh v chuyn nghip. Ti bo h: L thy gio,
thy ch gip em qua qu trnh hc tp nhng chnh em mi l
ngi thc t hc.

143
144
 K nng cng

K nng cng ngh thng tin

Ngy nay, cng ngh thng tin v doanh nghip c
tch hp v iu quan trng i vi ngi tt nghip l c trn
ln cc k nng em gi tr gia tng cho vic lm ca h
tin ln trong ngh nghip ca h. iu ny l quan trng hn
i vi nhng ngi tt nghip s lm vic cc cng ti nh
hay va v h s phi nhn nhiu trch nhim hn vi t ngi
hn. Da trn i thoi ca ti vi nhiu cng ti cng ngh, sau
y l nhng k nng h mong i cc bn c khi cc bn tt
nghip.
Qun l d n phn mm Khi nhiu cng ti hn ang
dng cng ngh thng tin, vic qun l d n phn mm tr
thnh k nng mu cht m mi ngi tt nghip CNTT phi
c. Ngi tt nghip phi bit cch lp k hoch, c lng,
lp lch biu, t chc, v thc hin cc d n trong c doanh
nghip v h thng tin. Ngi tt nghip CNTT phi nhanh
chng hc v kinh doanh ca cng ti, cch n vn hnh m
bo cc d n ca h p ng vi mong i ca cng ti. Ngy
nay, nhiu cng ti ang nhn ra tm quan trng ca k nng
qun l nh phn sng cn ca cng ti. Lm ch k nng ny s

145
cho bn u th ng k trong ngh nghip tng lai, k c
thng chc hay nhiu c hi hn trong th trng vic lm. Li
khuyn ca ti: Phi chc bn hc c qun l d n phn
mm trc khi tt nghip.
An ninh tnh ton Khi h thng c kt ni nhiu hn,
an ninh tr thnh vn chnh. Ngi tt nghip CNTT by
gi phi c tri thc v k nng trong an ninh tnh ton. N
khng di dng v vu hay cp nht kiu phn ng m phn
nhiu di dng phng nga d ng. Khi nhiu th s c t
vo tnh ton my, iu bn cht cho cng ti l ch nhiu hn
ti an ninh. Li khuyn ca ti: Trc khi tt nghip, phi chc
bn hc t nht mt lp trong an ninh my tnh.
K nng ng dng di ng Vi vic bng n trong cng
ngh di ng dn ti bng n v app di ng. Ngi tt
nghip CNTT cn bit pht trin app di ng cng nh qun l
cc ng dng ny v truy nhp ca chng. Ngi tt nghip
CNTT cng cn c cc k nng trong vic dng cc API kt
ni cc ng dng gia cc h thng ni b v bn ngoi. Li
khuyn ca ti: Hc t nht mt lp v pht trin ng dng di
ng v xy dng vi app di ng ci tin k nng pht trin
di ng ca bn.
Qun l di ng Khi nhiu cng ti ang chp nhn my
tnh bng v in thoi thng minh l thit b lm vic chnh,
iu quan trng l bn c tri thc v k nng trong qun l
nhng thit b ny, c bit vi quan tm v an ninh. Vi tt c
nhng thit b di ng truy nhp vo d liu cng ti, k nng
ca bn trong an ninh mng, an ninh di ng, qun l thit b di
ng, v qun l ng dng di ng l mu cht c c vic
lm tt.
K nng tip th Phn ln sinh vin CNTT c l cha
bao gi ngh rng h c th lm vic trong tip th. Vi vic s
dng tng ln ca mng x hi v nhiu ngi ln trc tuyn
tm thng tin, tip th ang thay i nhanh chng thnh trc
146
tuyn v h cn nhiu cng nhn c k nng CNTT gip h.
iu ny c ngha l c nhiu vic lm hn trong tip th v
qung co cho ngi tt nghip CNTT. Li khuyn ca ti:
sinh vin CNTT cn hc mt lp trong tip th hay quen thuc
vi cch cng ti qung co trc tuyn.
Pht trin chin lc Cng ngh thng tin ang thay
i cch cc cng ti lm kinh doanh. Ngy nay c nhiu tim
nng cng nh ri ro cho cng ti khi n i ti dng cc cng
ngh nh di ng, tnh ton my. Nhng ngi lnh o cng
ti cn c hiu tng minh v ci g c mong i v khng
c mong i ca ngi dng. Pht trin chnh sch chin
lc CNTT ang tr thnh k nng quan trng cho sinh vin
CNTT.
Phn tch Big Data Big data cung cp cho cng ti nhiu
c hi kinh doanh c tnh cnh tranh. h tr cho doanh
nghip, ngi tt nghip CNTT phi c tri thc no v big
data cng nh vic dng cc cng c phn tch v dch v. Li
khuyn ca ti: Mt s sinh vin CNTT c th tip tc theo
ui bng cp trong Khoa hc d liu v phn tch Big data.

Hc k nng cng ngh thng tin trc tuyn

Mt hc sinh trung hc vit cho ti: Liu c th kim
c vic lm trong cng ngh thng tin (CNTT) m khng c
bng i hc khng. Gia nh em ngho v khng m ng
c vic cho em vo i hc. Em tt nghip trung hc vi
im tt nhng em phi gip b m em lm nui gia nh
by ngi. Em c nhiu em trai v em gi cn gip . Em sn
lng hc bt k ci g cn thit c c vic lm tr lng
tt chng no em khng phi tr tin.

147
 p: Mc du kh tm c vic lm tr lng tt m
khng c bng i hc, tuy nhin, vn c th kim c vic
lm trong cng nghip cng ngh thng tin m khng c bng
i hc. Do thiu ht cng nhn c k nng, mt s cng ti sn
lng thu ngi c k nng CNTT nhng khng c bng i
hc. Theo mt cuc iu tra cng nghip mi y, 42% cc
cng ti c iu tra ni rng h sn lng thu hc sinh trung
hc c k nng CNTT c bit cho vic lm lp trnh v kim
th. c th hn, h tm cng nhn c th lp trnh cc ng
dng di ng trn iOS, Android hay Window 8.
Cng nghin CNTT thng cn ngi c k nng mi
nht hay k nng m kh tm ra. iu ang xy ra by gi l
nhu cu cao hn nhiu so vi cung cp trong mt s khu vc v
cc cng ti khng th thu c cng nhn cho nn mt s
sn lng thu cng nhn c k nng m khng c bng i hc.
C hai loi vic lm CNTT. Vic lm k thut mc vo ngh
(lp trnh v kim th) v vic lm h tr (k thut vin, ngi
vit ti liu, ngi bn hng v dch v khch hng). Tt nhin,
nhng cng nhn ny phi t nht c tri thc nn tng v
cng ngh. Ngy nay i a s thanh nin u quen thuc vi
cng ngh my tnh cho nn tng i d cho h hc k nng
no trong vi thng ti mt nm. Hoc bn c th vo cc
kho o to ngn hn ti trng hng ngh hoc nu bn c
th truy nhp vo web, c nhiu mn hc trc tuyn m bn c
th hc khng phi tr tin. C hng trm nghn bi hc sn c
cho mi ngi cho bn bn c th tm trn Web thy iu
bn cn. Sau y l mt s trang:
http://www.khanacademy.org/
http://itunes.apple.com/us/app/khan-
academy/id469863705?mt=8
http://maniacdev.com/ios-5-sdk-tutorial-and-guide/
https://developer.apple.com/devcenter/ios/index.action

148
 http://docs.oracle.com/javase/tutorial/
http://www.cprogramming.com/
http://www.killerphp.com/
http://visualbasic.freetutes.com/learn-vb6/
http://www.youtube.com/watch?v=Y0YF5tKLMLI
http://www.youtube.com/watch?v=pJ2sk3NifRg&feature
=related

K nng cng ngh no c cn ti?

Mt s trong cc bn hi ti v cc k nng cng ngh
l quan trng trong kinh doanh ngy nay. L sinh vin k ngh
phn mm, bn mun bit k nng no bn s cn c kim
c vic tt trong th gii ton cu ny. Ti son mt danh
sch cc khu vc m bn c th xem xt ti, tt nhin n c th
b gii hn da trn iu ti bit nhng l khu vc bt u
tt cho mt s trong cc bn.
lm vic nh k s phn mm, bn cnh cc k nng
lp trnh c bn nh C, C++, Java, Ruby, v Python, bn c th
xy dng tri thc chuyn gia k thut ph trong cc khu vc
sau:
Nn tnh ton: UNIX (AIX, HP-UX, v Solaris), Linux;
phn mm nhng (Symbian, BREW, MicrosoftWindows
Mobile, mLinux, iPhone, v ng dng iTRON); ng dng di
ng: J2ME, K-Java, M-Flash; PC (Windows, Vista, Windows
Server, v.v.);
Nn h iu hnh: Windows Server, Sun/HP, Unix/IBM
AIX, v Linux;
Ngun phc v c s d liu DB: Oracle 9i/10g; SQL
Server 2000, 2005; DB2; Sybase; Informix, v MySQL;

149
 Ngun phc v OLAP: Hyperion Essbase; Cognos
PowerCube; Microsoft SQL Server 2005/2008, Analytic
Service (SSAS) v Oracle OLAP;
ETL: Informatica; IBM Websphere Datastage; Cognos
Decision Stream; Microsoft SQL Server Integration Service
(SSIS); v Oracle Data Integrator.
Khu vc cng ngh khc m bn c th cn xem xt l
Kin trc hng dch v Service Orient Architecture (SOA).
y l khun kh thit k ti kin trc cc chc nng ri rc
thnh cc m un qui trnh nghip v chun. Do cc nim
linh hot v hng kinh doanh, SOA chng kin vic chp
nhn nhanh chng trong cc ngnh cng nghip v cc t chc.
Theo Gartner Inc., nh t vn cng ngh, SOA s c dng
trong hn 80 phn trm cc ng dng vn hng c s mnh
then cht v cc qui trnh nghip v trong nm nm ti. Phn
ln SOA/Middleware s dng cc cng ngh sau: IBM
WebSphere; MQ Series, DB2, Tivoli, v Rational,TIBCO
Product Suite, Rendezvous; Oracle/BEA AquaLogic,
WebLogic, Tuxedo, Fusion; Microsoft .NET, BizTalk.
Bi v phn ln cc doanh nghip ang dng cc gi
phn mm bn sn trn th trng cho cc h thng ERP, CRM,
SCM ca h, bn s cn c tri thc v c cc gi SAP v
Oracle. Vi th trng chu u, SAP l rt ph bin nhng vi
Bc M, Oracle v Peoplesoft l ph bin hn.

K nng qun l d n phn mm

Bi v cng ngh thay i rt nhanh chng, cc nh
chuyn nghip phn mm mun thnh cng phi lin tc ci

150
tin k nng ca h. Trong s h, ngi qun l d n phn
mm cn o to thch hp hn v d n phn mm ang tr
nn ngy cng ln v phc tp hn. Mc ch ca mi d n
phn mm l chuyn giao sn phm ng thi gian, trong ngn
sch, p ng cc chc nng c yu cu v cht lng nh
c khch hng xc nh.
Ngi qun l d n phn mm phi bit cch lm vic
vi khch hng hiu nhu cu doanh nghip ca h; h phi
c k nng trong pht trin k hoch d n v phn cng gi
cng vic cho cc thnh vin t. H phi c k nng trao i
tho lun, gii thch v bo co trng thi cho khch hng,
ngi qun l. H phi bit cch qun l cc hot ng hng
ngy, theo di tin b, gim st hiu nng, v gii quyt vi
cc ri ro d n. C nhiu iu m ngi qun l d n phn
mm phi hc m bo rng d n s thnh cng.
iu th nht ngi qun l d n phn mm phi hc l
cch lm vic vi khch hng. C nhiu kiu khch hng: Mt
s ngi d lm vic vi khch hng v mt s th khng. Mt
s khng bit cch gii thch r cc yu cu v mt s thm ch
cn khng bit h mun g. Khng hiu r rng cc yu cu, s
khng th no bt u c d n. l l do ti sao ngi
qun l d n phn mm phi c k nng trao i tt nh nghe
tch cc v bit cch hi cc cu hi thu c yu cu. C
vi k thut lm iu ny nh ngh khch hng k chuyn
v cch h mun dng h thng (nh, chuyn ngi dng, kch
bn ngi dng v.v.). K thut khc l xy dng bn mu v
khch hng dng n v a ra phn hi thu c yu cu
ng v.v.
iu th hai ngi qun l phn mm phi hc l gii
quyt vi thay i. V khch hng thng yu cu thay i,
ngi qun l d n phn mm phi bit cch gii quyt n mt
cch thch hp. Ngi qun l khng c kinh nghim s chp

151
nhn mi thay i v chu hu qu v chi ph cao, tr lch v
sn phm cht lng km.
Ngi qun l d n phn mm c kinh nghim s thng
lng thay i bng vic cho khch hng thng tin ph v tc
ng ca thay i v cho h quyt nh. Ti thng khuyn
sinh vin p ng: Chng ti c th lm thay i nhng
chng ti cn ng hoc tr thay i ti ln a ra sau; hoc
cho chng ti nhiu thi gian hn, nhiu ti nguyn hn
thc hin thay i. ng c th cn xo bt yu cu tng
ng khc chng ti c th hi t vo thay i mi. Chng
ti cn quyt nh ca ng sm cho chng ti c th bt u
ngay. ng c th cho chng ti quyt nh ca ng vo ngy
hm sau c khng? Cu tr li n gin s buc khch
hng phi ngh v tc ng v vic b tr v h phi quyt nh.
Phn ln cc ln, h b cc yu cu thay i v h khng mun
ra quyt nh kh khn.
iu th ba ngi qun l phn mm phi hc l k nng
xy dng t, bao gm cch pht trin t c ng c m s lm
vic hp tc vi nhau. C mt t mnh v c quyt tm s cho
ngi qun l d n phn mm tin tng bm theo k hoch khi
k hoch l ng, thay i k hoch khi n sai; v c chun
b ra quyt nh ng khi cn. iu yu cu kh nng
lnh o ca ngi qun l d n phn mm hng dn t
hon thnh mc ch d n. Khng c lm vic t v hp tc
bi c t hay tng thnh vin trong t, d n khng th thnh
cng. Ngi qun l d n phn mm thiu kinh nghim
thng bt u d n bng cch t mnh lm vic trn bn k
hoch ri phn cng nhim v cho cc thnh vin t v gim
st tin b ca t. Ngi qun l d n phn mm c kinh
nghim bao gi cng bt u vi vic xy dng t bng vic
em t ti cng nhau tho lun v mc tiu ca d n. Khi mi
ngi trong t cm thy thoi mi vi cc mc tiu th ngi
qun l c th tho lun vi t v cch tip cn tt nht cho d
n. Bng vic cho cc thnh vin t tham gia vo trong vic
152
ra quyt nh, t cm thy rng h c cam kt vi d n; h
cm thy rng y l d n ca h, khng phi l d n ca
ngi qun l. Bng vic c tho lun d n sm, ngi qun l
d n phn mm tm vi gii php trc khi la chn gii php
tt nht. Thng tin c tho lun cng t bao gi cng dn ti
quyt nh tt hn v phn cng t tt hn.
Bi v hot ng lp k hoch d n da trn quyt nh
tp th, t cm thy rng h tham gia vo lp k hoch ca d
n. Bng vic cho php cc thnh vin t ni ln kin ca h,
bng vic h gip pht trin bn k hoch, bng vic h
c lng cng vic m h phi lm, d n c cng vic t
c cam kt, iu a t vt qua cc khc bit c nhn v c
gng v thnh cng ca d n.
Vi nm trc, mt sinh vin vit cho ti: Khi ti hc
lp qun l d n phn mm ca thy, ti t hi mnh: Sao
mnh cn hc mn ny? C l mnh chng bao gi dng n v
mnh ch mun vit m, khng mun qun l d n. Say khi
tt nghip, ti lm vic nh ngi pht trin phn mm
trong ba nm ri c bt lm ngi qun l d n phn
mm. Vo lc , thi ca ti thay i v ti mun chc v
. t nhin ti nhn ra rng ti khng bit cch qun l d
n v ti khng ch my trong lp. May mn l ti vn
cn ti liu lp ca thy, b slide bi ging ca thy v phn
cng c thm. Ti ra hai tun n tp li mi th ri p
dng vo d n. Bi v n l d n nh, mc d ti phm phi
vi sai lm nhng chng khng mu cht. D n hon thnh
thnh cng. Ti tr li v n li ti liu ca thy ln na v
thy rng hu ht cc sai lm ti phm phi u c nhc
ti cho nn ti hc cch ci tin k nng ca ti. By gi
sau vi d n thnh cng, ti bit gio dc i c c gi tr lm
sao i vi ti. Ti mun ni vi mi sinh vin rng khng ci
g cc bn hc l ph hoi c; sm hay mun bn s cn n.
Hc tp chm ch v gi ti liu trng hc ca bn v bn
cha bao gi bit khi no bn s cn chng.
153
 C k nng lm vic vi khch hng, gii quyt vi
cc thay i v xy dng t mnh l cc k nng nn tng m
mi ngi qun l d n phn mm phi c qun l thnh
cng d n phn mm.

K nng qun l phn mm

Ti nhn c mt email ngi gi vit: Ti thch bi
ni ca thy v phm cht ngi qun l d n nhng thy c
th ni su thm v loi k nng no ngi qun l d n phi
c khng. Ti lm vic nh ngi pht trin phn mm
trong ba nm v mun bit k nng no hay mn hc o to
no ti cn trc khi xin vic lm ngi qun l d n phn
mm.

Cu tr li ca ti l: Khng c ci thay th cho kinh

nghim d n, ngi qun l d n phn mm phi c nhiu
nm lm vic nh ngi pht trin phn mm trc khi tr
thnh ngi qun l tt. Theo kin ring ca ti, ba nm c
th KHNG c phm cht l ngi qun l d n phn
mm tt. bt u, ti gi rng bn nn hc o to
trong cc khu vc sau:
1) Qun l d n phn mm.
2) K thut c lng phn mm.
3) Qun l ri ro.
4) K ngh yu cu.
5) Gim nh chnh thc v kim im ngang quyn.

154
6) K nng mm (k nng con ngi, k nng trao i, k nng
trnh by, k nng vit v.v).
7) K nng thng lng v qun l hp ng.
Bn s cn cc k nng c bit sau (tri thc cng kinh
nghim) thc hin vic qun l hiu qu:

1) K nng trong k thut quyt nh. Khng phi tt c cc d

n u nh nhau, tu theo kch c, phc tp v khu vc
min ng dng, bn c th chn cc k thut c lng
khc nhau. Phm cht ti thiu: Bn phi bit vi k thut
c lng v thc hin tng k thut t nht mt ln.
2) K nng trong vng i pht trin (Thc , xoy c, v
Agile v..) Tu theo kiu d n bn s chn cc vng i
khc nhau. Phm cht ti thiu: Bn phi c kinh nghim
vi tng vng i t nht mt ln.
3) K nng lp k hoch d n. Phm cht ti thiu: Bn phi
c kinh nghim trong vic vit t nht ba k hoch d n
cho cc kiu d n khc nhau (nh, nh, va v ln).
4) K nng trong qun l ri ro: Bn phi bit cch nhn din
ri ro d n, tnh xc sut xut hin, v bit cch theo di
v gim nh ri ro. Phm cht ti thiu: Bn phi lm vic
nh ngi lnh o t ri ro tr gip cho ngi qun l d
n trong theo di v gim nh ri ro t nht trong mt d n.
5) K nng trong qun l thay i v qun l cu hnh: Bn
phi bit cch kim sot v qun l cc thay i. Phm cht
ti thiu: Thc hin cc hot ng qun l cu hnh trong t
nht hai d n. Thc hin kim sot thay i trong t nht
ba d n.
6) K nng trong gi cn bng ti nguyn, lch biu v cht
lng: Bn phi bit cch iu chnh v tin hnh b tr
trn ba gc nhn ny gi cho d n cn n nh. Phm
155
 cht ti thiu: H tr ngi qun l d n nh mt ph t
trong t nht mt d n.
8) K nng trong gim st v theo di tin : Bit mt s
phng php theo di nh Qun l gi tr thu c, theo di
tin , v.v. Phm cht ti thiu: Lm vic nh ph t cho
ngi qun l d n trn t nht mt d n.
9) K nng trong tuyn cn b v lp ngn sch: Bn phi c
kinh nghim trong nhn din v thu nhn ti nguyn nhn
lc (cn b) v ngn sch (ti chnh) trong t nht mt d
n. Phm cht ti thiu: Hnh ng nh ngi ph t cho
ngi qun l d n trong t nht mt d n.
10) K nng trong ra quyt nh, k c cng tc, km cp v
hun luyn. Phm cht ti thiu: Bn phi lm vic nh
mt ph t cho ngi qun l d n trong t nht mt d n.
Bn cnh nhng o to v k nng ny, bn phi c c k
nng vit v ni na.
Nh bn c th thy rng phi mt thi gian v kinh
nghim tr thnh ngi qun l d n gii nht. Thc t,
ti vit cc yu cu ny da trn nhiu m t vic cho ngi
qun l d n phn mm trong cng nghip phn mm v sa
i n cho ngi pht trin nh bn. Ti mun thy rng bn
tr thnh ngi qun l d n phn mm GII NHT thay g
ch l ngi qun l d n TRUNG BNH.
Theo kin ti, ngi qun l d n l vai tr ti cng
vi nhiu trch nhim v cng vic kh khn cho nn xin xem
xt n mt cch nghim chnh. Bn ng bao gi ln ln vai
tr v chc danh. Ba nm trong pht trin phn mm c th
KHNG , bn vn cn thm vi nm na hc thm nhiu
th l ngi qun l phn mm GII NHT cho nn xin
tip tc hc tp ri c hi ca bn s ti khi bn sn sng.

156
K nng nng: Qun l dch v
Nu bn lm vic trong lnh vc cng ngh, bn c l
cng bit v thay i nhanh chng xut hin ti . Bn cnh
thay i cng ngh, bn cng phi iu chnh thay i t xu
hng ton cu v th trng ti chnh. Trong cuc khng
hong cui cng, hng nghn cng ti trn khp th gii sp
v hng triu ngi mt vic lm. Khi kinh t bt u phc
hi, cc cng ti by gi chun b cho trn chin tip: Trn
chin cho sng cn.
Trn chin chnh s l trong khu vc p dng cng ngh
thng tin (CNTT) h tr cho doanh nghip trong vic thu
ly u th cnh tranh. Chin lc gim chi ph, tng thu nhp,
lm qui trnh doanh nghip hiu qu hn v gim lng ph ang
c chp nhn v thc hin trong mi cng ti. Thnh cng
trong trn chin ny s m bo sng cn v tng trng nhng
tht bi s lm ny sinh ph sn hay b k khc mua li. Vic
p dng dng cng ngh lm u th cnh tranh then cht
tng trng tm quan trng qua nhiu nm, khi CNTT chuyn
t chc nng chi ph sang chc nng sinh thu nhp.
Khng may, nhiu ngi qun l CNTT KHNG bit
cch chuyn t vai tr k thut sang vai tr doanh nghip.
Nhiu ngi khng th i c cch h ngh hay cch h
qun l. H khng th bt kp vi nhng tng mi m c th
cung cp u th cnh tranh cho cng ti. H khng bit cch
tch hp h thng ca h vi h thng ca nh cung cp v ca
khch hng. Ngy nay khch hng v ngi dng mun truy
nhp ngay lp tc vo thng tin nh sn phm, dch v, n
hng, ho n v thanh ton qua a dng im truy nhp nh
in thoi di ng, email, tin nhn, hay cng Internet. Nhng
nhu cu ny i hi t duy mi, tng mi, cng ngh mi
gip cho doanh nghip ca h gii quyt vn . lm

157
iu phn mm khng cn ch l sn phm m cng l dch
v.
Theo nghin cu cng nghip CNTT gn y, a s
nhng ngi qun l b sa thi trong nhng nm qua u l
ngi k thut thun tu v nhng ngi c gi li lm
qun l c k nng doanh nghip. S kin ny l du hiu
cnh bo cho nhng ngi lm vic trong khu vc cng ngh
v l ch dn rng mt mnh k nng k thut l KHNG
sng st trong th gii thay i nhanh chng ny. Nghin cu
ny thy rng phn ln cc cng ti u o to li ngi qun l
ca h ci tin hiu nng. Nm 2010, cc cng ti M chi
trn $ 650 triu la o to li ngi qun l CNTT ca h
v k nng doanh nghip. Hi t l vo pht trin cc chin
lc bin i t pht trin sn phm sang cung cp dch v.
K nng nng nht trong nhu cu cao ny l qun l dch v hay
nhng ngi c th qun l loi hnh mi ny v dch v.
K nng qun l dch v l bn cht bi v ngi qun l
CNTT s chu trch nhim v cc d n hi t vo vic gim
chi ph, ci tin nng sut bng vic cung cp dch v tt hn
v hiu qu hn cho ngi dng. L ngi qun l dch v h
phi lm vic cht ch vi khch hng v ngi dng t cc
n v doanh nghip khc. Thay v pht trin phn mm, h
phi m bo rng dch v ca h p ng cho yu cu ca
ngi dng v nng lc, tnh hiu qu, hiu nng v.v. H phi
bit cch kim sot thay i trong h thng sn xut v m
bo rng d liu c gi an ton trong c s d liu. H phi
gim st mi dch v chc rng h thng CNTT l sn c,
tin cy v cung cp ti nguyn, kt cu nn p ng cho
c nhu cu ca ngi dng trong hin ti v tng lai.
Tuy nhin, nghin cu cng nghip cng thy rng vic
o to li ngi qun l k thut thnh ngi qun l dch v l
KHNG d dng. Nhiu ngi KHNG th lm ch c
nhng k nng ny v h cm thy khng thoi mi khi lm

158
vic trong mi trng doanh nghip ni trao i v k nng
mm l quan trng. Ngay c vi o to, s tho mn ca
khch hng vn thp v gi tr doanh nghip khng c t
ti nh mong i. l l do ti sao cc cng ti bt u quay
sang gii php khc: Thu nhng sinh vin mi tt nghip gn
y t cc i hc c dy v nhng k nng ny v sa thi
nhng ngi qun l thay v o to li h. D liu t vi nm
qua ch ra nhiu ngi qun l k thut c tr lng cao b
sa thi ng thi nhiu sinh vin tt nghip v Qun l h thng
tin c thu, c bit t cc i hc c dy v k nng qun
l dch v.
Nghin cu cng nghip ny kt lun: Trong th trng
vic lm cnh tranh ny, gim chi ph v tng li nhun, sa thi
ngi qun l k thut vi lng cao v thu sinh vin mi tt
nghip c o to tt hn, c k nng tt hn, lng thp
hn l chn la logic ca doanh nghip.

K nng k ngh phn mm

Mt ngi bn c, cng l mt gio s khoa hc my
tnh hi ti v tc ng ca cuc khng hong ti chnh ton
cu ti cng nghip phn mm. ng y lo ngh rng sinh vin
ca mnh c th khng kim c vic khi h tt nghip. Ti
bo ng y rng ti ngh cuc khng hong hin thi s c tc
ng c ngha ti ngnh cng nghip phn mm nhng theo
chiu hng tt hn bi v n s loi b cc cng ti khng hiu
qu v to ra nhiu c hi cho cc cng ti c qun l tt.
Lin quan ti vic s dng nhn cng, vic lm trong k ngh
phn mm vn cn c xp hng nm ngh hng u trong
nhu cu ton cu cho nn ng y khng phi lo ngh. Gi nh

159
rng sinh vin ca ng y c k nng tng xng vi nhu cu
ca ngnh cng nghip ny.
ng y bo ti rng ng y tng dy Khoa hc my
tnh trong nhiu nm da trn cng mt gio trnh v ng y
chng bit g v nhu cu cng nghip phn mm. Ti gii thch
cho ng y rng tc thay i cng ngh phn mm l cc k
nhanh. Cc ngn ng lp trnh mi c to ra hng nm vi
nhng cng c mi xut hin c sau vi thng. Tc thay i
cng ngh ny ngha l ngi lm phn mm b i din vi
nhu cu lin tc hc k nng mi mi lc.
ng y c v ngc nhin: By gi sinh vin ca ti cn
bit nhng k nng mi no vy? Ti bo ng y rng c mt
s ch m gio dc hin thi thm ch khng nhc ti
nh an ninh phn mm, kim sot cht lng, o v cch o,
kin trc phn mm, phng php phn mm, v nh gi v
chuyn giao cng ngh. Nhng l hng ny cn c lp y
nhanh chng nu sinh vin mun lm vic trong cc cng ti
ton cu nh cc k s phn mm chuyn nghip.
Ti cng bo ng y rng do suy thoi kinh t; ph
huynh rt la chn vic u t vo gio dc cho con em mnh.
H mun chc rng con h s c vic khi tt nghip cho nn
h xem xt cn thn iu i hc phi cung cp v chng
trnh no s c ch cho con em h. M, cc n xin hc vo
cc i hc hng u tng ln ng k trong vi nm qua
nhng nhiu trng nh nc li phi ng u vi vic
tuyn la thp hn. Khi cuc khng hong ti chnh bt u tc
ng vo chnh ph, ngn sch b gim i. Ti c trong
bo ch rng nhiu lp i hc nh nc b ct b, v mt
s gio s phi thi vic. Nhng iu ny ang xy ra khi
trng hc bt u ct gim chi ph do ngn sch nh nc ct
gim. Bn ti rt ra cun s tay ghi chp v hi ti v ch
m sinh vin phn mm cn hc cho nn ti chia s vi ng y

160
nghin cu ca ti v xu hng ton cu ti i hc Carnegie
Mellon.
Nm ngoi, nm 2007, ti tin hnh mt cuc iu tra
xc nh nhu cu trong ngnh cng nghip phn mm.
lm nghin cu ny, ti gi bng hi ti trn 800 cng ti
phn mm M, chu u, Australia, v chu . Ti cng
mi 15 cng ti c vai tr quan trng trong ngnh cng nghip
phn mm nh IBM, Microsoft, Oracle, SAP v phng vn
nhng ngi qun l ca h xc nh nhu cu hin thi v
tng lai ca h. Sau y l kt qu nghin cu ca ti:
Cc ch ngi k s phn mm cn bit gia cc
nm 2009 ti 2019:
1) Phng php Agile (nh SCRUM, Lp trnh cc
oan v.v.).
2) Kim th t ng
3) Anh ninh my tnh
4) E-business, c bit B2B (doanh nghip vi doanh
nghip)
5) Phn mm nh dch v (Saas)
6) SOA (Kin trc hng dch v)
7) EA (Kin trc doanh nghip)
8) (BPR ) Ti k ngh qui trnh nghip v
9) Khai ph d liu (data mining) v Thng minh
doanh nghip (BI);
10) Nh kho d liu
11) SCM (Qun l dy chuyn cung cp)
12) ERP (lp k hoch ti nguyn cng ti)
13) CRM (Qun l ti nguyn khch hng)

161
 14) RUP (Qui trnh thng nht hp l Rational Unified
Process)
15) UML (ngn ng m hnh ho thng nht unified
modeling language)
16) Trng hp s dng
17) OLAP (X l phn tch trc tuyn On-line
analytical processing)
18) GUI (Giao din ngi dng ho Graphical user
interface)
19) QFD (Trin khai chc nng cht lng Quality
function deployment)
20) RAD (Pht trin ng dng nhanh Rapid
application development)
21) o ho
22) Tnh ton my
23) Tch hp dy chuyn cung cp Supply-chain
integration
24) E-Government chnh ph in t
25) Doanh nghip & Pht kin
Bn ti xem li s ghi chp ca ng y v hi: Nhiu
ch tng i mi. Lm sao gio s i hc hin hnh c
vi nhng cng ngh mi nht ny? Lm sao h c th hc
nhng khi nim mi ny tt hiu qu trong vic ging
dy?
Ti bo ng y rng tri thc cng ngh khng phi l ci
g ngi ta ch hc mt ln m phi lin tc hc c i hay
l ngi hc c i. Do s thay i nhanh chng trong lnh vc
cng ngh, tri thc tr thnh yu cu bn cht cho mi nh
chuyn mn. L gio s ti i hc Carnegie Mellon, ti phi

162
tham d mt s seminar, lp tp hun hng nm gi c
hin hnh vi thay i cng ngh. Ti phi tin hnh nghin
cu v cng b bi bo hng nm v mt s ch v c tri
thc v mt s lnh vc cng ngh. Chng ti phi duy tr hin
hnh cho sinh vin ca mnh c th duy tr hin hnh c.
Bn ti ng : l iu tt cho cc gio s bi v
l vic ca h nhng vi cc k s phn mm v ngi qun l
th sao, lm sao h c th gi tri thc ca mnh c hin
hnh? C qu nhiu th phi hc v gn nh mi ngi u c
lng thi gian gii hn c th dng c?
Ti bo ng y rng khng phi mi ch u thch
hp cho mi d n. iu quan trng i vi ngi k s phn
mm v ngi qun l l bit v tng ch cho h c
th la ch thch hp cho cc d n ring. Trong thi i
thay i nhanh chng, h cn cp nht k nng ca mnh bng
vic tham d cc kho hun luyn ngn hn nh cc seminar,
tp hun c bit cho h c th ra quyt nh ng. l l
do ti sao ti ngh mi nh chuyn mn phn mm cng phi l
ngi hc c i. Trong th trng ton cu cnh tranh cao, khi
cc cng ti khng hiu qu b loi i, mi ngi vi k nng lc
hu cng s thy kh duy tr c v tr ca mnh.

K nng pht trin web -1

Mt sinh vin vit cho ti: L sinh vin nm th hai
trong Khoa hc my tnh, em ang theo blog ca thy u n
hc v cc xu hng cng nghip v li khuyn. Em mun
pht trin bn k hoch ngh nghip m bo rng em s c
tng lai tt khi tt nghip. Da trn li khuyn ca thy trn
blog, em ang hc ting Anh v cng ly thm cc o to
trong k nng mm. Cu hi ca em l loi k nng k thut no

163
em cn c m bo rng em s t ti mc ch gio dc
ca em. Nu em mun lm vic trong cng ti pht trin web,
em cn bit ci g? Xin thy li khuyn.

p: Ti rt mng l bn ang chun b tng lai ca

bn. C c ting Anh v k nng mm s cho bn mt th rt
mnh trong vic p ng cho cc mc tiu ngh nghip ca bn.
T kha cnh k thut, bn s cn pht trin k nng lp trnh
mnh v bit t nht hai ngn ng lp trnh.
Hin thi Java l ngn ng ph bin nht. N c thit
k l ngn ng hng i tng cho php ngi pht trin vit
chng trnh c th c dng trong bt k nn no do kha
cnh c lp nn ca n. Bn cng cn bit JavaScript; n l
ngn ng h tr cho c phong cch lp trnh hng i tng
v lp trnh hm. N rt ph bin trong cc trnh duyt web cho
nn cc kch on script pha khch c th cung cp tng tc
ngi dng, kim sot trnh duyt, trao i d b, cng nh
nng lc thay i ni dung ti liu c hin th. Ngn ng
ph bin khc l C++, mt ngn ng lp trnh hng i tng
c dng trong phn mm h thng, trnh iu khin thit b,
v phn mm khch-phc v hiu nng cao, hay bn c th hc
C# l ngn ng lp trnh hng i tng c dng trong hu
ht cc sn phm ca Microsoft.
V bn mun lm vic trong khu vc pht trin web, bn
s cn bit v ASP.NET mt khun kh ng dng web pha
ngun phc v c Microsoft dng rng ri cho php ngi
pht trin to ra cc website ng, cc ng dng Web v cc
dch v Web. Ngy nay, ASP.NET l rt ph bin trong thc
hin chui ng dng phn mm nh dch v (SaaS) da trn
web, x l thanh ton in t, v h qun l d liu. Ngn ng
kch on khc rt ph bin trong khu vc pht trin web l
PHP (Personal Home Page b tin x l siu vn bn), mt
ngn ng kch on pha ngun phc v c dng thng
164
thng nht cho pht trin Web. Nu bn lm vic trong khu
vc pht trin Web, bn cn hc ngn ng nh du siu vn
bn, hay HTML5, khi xy dng then cht ca Web c dng
to ra cc trang Web. Bt k trnh duyt Web no nh
Explorer, Chrome, Firefox, Opera hay trnh duyt di ng
Dolphin, c cc ti liu da trn HTML v chuyn chng
thnh cc trang Web bng vic c cc th HTML din gii
v hin th ni dung ca trang. Bng vic to ra cc app dng
HTML5, bt k ai cng c th truy nhp c vo cng d liu
bt k thit b c kt ni ti Internet m h dng.
C hai k nng k thut khc m bn cn hc: XML
(Extensible Markup Language), mt ngn ng nh du chun
m c dng nh ngha tp cc qui tc m ho ti liu.
N thng c dng cho biu din cu trc d liu cung
cp cho ngi dng nng lc lin tc v chia s cc cu trc
bn ghi d liu hiu qu hn. SQL (Structured Query
Language) l ngn ng c dng qun l d liu trong h
qun l c s d liu quan h (RDBMS) cho php ngi
dng chn thm truy vn, cp nht v xo d liu, cng nh to
ra v thay i vic to lc v kim sot truy nhp d liu.

K nng pht trin Web -2

Mt sinh vin vit cho ti: Em l sinh vin nm th t
trong khoa hc my tnh. V em ch cn vi thng trc khi tt
nghip, em cn k nng c bit no m c th cho em c hi
tt hn kim c vic lm khc vi nhng ngi tt
nghip khoa hc my tnh khc. Em mun lm vic nh ngi
pht trin Web hay ngi thit k Web v sn lng hc nhng
iu mi. Xin thy li khuyn.

165
 p: Ti thch thi tch cc v tm vic lm v sn
lng hc iu mi ca bn. Ngy nay, phn ln cc d n pht
trin web u dng cch tip cn pht trin agile, nu bn c
kinh nghim trong agile nh Scrum, lp trnh cc oan hay
Crystal th n qu c cho bn li th no . Theo vi bo co
cng nghip, s vic lm pht trin agile c qung co
ng hn s cc ng c vin c t cch theo t l 5:1. Bng
chng hin nhin l nhiu i hc vn khng dy agile trong
o to ca h trong khi mt s cng ti phn mm quan tm ti
nhng ngi tt nghip c kinh nghim lm vic trong t agile
v c tri thc v qui trnh . Nu trng ca bn c d
n capstone, y l c hi cho bn thc hnh agile v nhu cu
v qui trnh pht trin ny l mnh v cung cp l yu. Nu bn
khng bit v agile, y l c hi ca bn hc. Ti vit
nhiu bi bo v agile trong blog ca ti, bn c th xem li
chng. Ti mun khuyn l bn hc Scrum, v n l phng
php ph bin nht trong cch tip cn agile. T iu ti ni,
qung 70% vic lm yu cu kinh nghim Scrum.
Mc du phn ln cc cng ti u a thch ngi c vi
nm kinh nghim pht trin agile (phn ln vic lm c ng
u yu cu ti thiu 2 nm) nhng vi thiu ht k nng Agile,
d n capstone su thng dng cch tip cn agile nh Scrum
s cho bn u th hn nhng ngi tt nghip khc m khng
c tri thc v agile. V vic thu ai l ngi pht trin agile
c kinh nghim thng t, mt s cng ti sn lng thu ai
vi tri thc agile v t nm kinh nghim hn l phi o to ai
. (Phn ln cc cng ti khng cung cp o to thm na v
mi ngi thng b i sau o to). Ngy nay lng trung
bnh cho ngi pht trin agile M l $110,781 v vn cn
tng ln do thiu ht gn y.
C ngn ng pht trin web mi c tn l HTML 5. N
l pht trin mi nht t Lin on web th giiWorldwide
Web Consortium m bn nn bit. nh ngha cui cng v
HTML 5 l sn c trc tuyn nhng phin bn cui cng s sn
166
c vo sang nm (2014). Theo Worldwide Web Consortium,
HTML5 s thay th HTML 4 l chun cho mi pht trin
web trong tng lai (hin thi HTML5 l khuyn co ng c
vin t lin on) nhng nhng ngi pht trin t Microsoft,
Google, v Facebook dng HTML 5 v API ca n t vi
thng nay. Ti chc n s c chp nhn v nhng ngi
khc s theo. Nu bn hc HTML 5, bn s c u th ln so
vi nhng ngi khc. Khi n tr thnh chun quc t chnh
thc, mi cng ti s cn ngi c k nng ny. Ti tin HTML 5
s l ngn ng ca mi pht trin trn Internet (Internet ca
mi iu) n c thit k chc rng mi th trn web s
c tch hp y .
Bng vic c tri thc v qui trnh pht trin agile cng
nh ngn ng pht trin web HTML 5, bn dt khot c u th
ln so vi ngi khc v c th xy dng ngh nghip vng
chc trong cng nghip phn mm trong tng lai.

K nng Big Data

Mt sinh vin hi ti: Em cn k nng no lm vic
trong khu vc Big Data? Em c th hc nhng k nng ny
u? Xin thy li khuyn.

p: Big Data l khu vc ang ni ln trong cng ngh

thng tin (CNTT) gii quyt vi vic xy dng sn phm d
liu da trn cc thut ton phc tp. N l t hp ca cc khu
vc cng ngh tnh ton, ton hc, v qun l d liu. K nng
Big Data thng c dy trong chng trnh bng thc s
(thc s trong khoa hc my tnh chuyn mn ho trong Big

167
Data hay thc s trong cng ngh thng tin trong phn tch d
liu v.v).
L bng thc s, n yu cu rng bn phi c bng c
nhn trong khoa hc my tnh, k ngh phn mm hay qun l
h thng tin xin vo. iu cng c ngha l bn phi c
k nng lp trnh mnh trong Java, C++ hay Python, c tri thc
tt v cu trc d liu v thut ton, v hiu vng i pht trin
phn mm, c bit cho phn mm thc hin cc nhim v
phc tp.
Trong chng trnh ny bn s hc vi mn trong tr tu
nhn to (AI) nh Hc my v thng k pht trin cc thut
ton gii quyt vi tp d liu ln. Bn s hc v vi thut ton
c dng trong hc my, chng gii quyt cc vn no, v
chng c thc hin th no. (tc l, ng c khuyn co, cy
quyt nh, x l ngn ng t nhin v.v.) Bn cng hc vi mn
trong cng c m hnh ho nh R hay Matlab hay SAS. Cc
cng c phn tch thng k v trc quan ho l rt quan trng
trong cng vic Big Data thc hin phn tch hi qui, phn
tch kt cm, v phn lp d liu.
gii quyt vi tp d liu ln, bn cng cn hc cc
mn v Hadoop, MapReduce, NonSQL, Pig v Hive v
Mahout.
Big Data l mi v vn ang tin ho. Bn phi hc
nhiu cc k nng k thut v a vo thc hnh thu ly kinh
nghim. Do pht trin cc k nng Big Data, s cn thi gian,
cng sc lm vic nh chuyn vin d liu hay nh khoa
hc d liu. Ngy nay Big Data l mt trong nhng khu vc c
nhu cu cao vi tr lng cao trong cng nghip bi v c thiu
ht trm trng v nhng k nng ny.

168
Hc k nng Big Data u?
Mt sinh vin vit cho ti: Em l sinh vin nm th ba
trong Khoa hc my tnh. Em mun hc thm v Big Data
nhng em cn k nng no kim c vic lm trong khu
vc ny? Em c th hc nhng k nng ny u? Xin thy li
khuyn.

p: C vi phn loi trong ngh nghip v Big Data tu

theo bng cp v k nng. Tuy nhin tt c chng u hi t
vo phn tch khi lng ln d liu vi a dng kiu tm ra
xu hng v hnh mu m c th tit l thng tin c gi tr no
. Thng tin nh vy c th cung cp u th cnh tranh hn
cc i th cnh tranh khc trong ch li kinh doanh. Mc ch
ca phn tch d liu ln l gip cng ti dng nhng thng tin
ny ra quyt nh doanh nghip tt hn.
Phn tch d liu ln thng bt u vi thu thp v phn
tch d liu c cu trc ni b c lu trong c s d liu
ca cng ti cho nn cc k nng bn cn l: Qun tr c s d
liu, hc my, v khai ph d liu (nhng k nng ny thng
c dy trong chng trnh Qun l h thng tin). Bc tip l
thu thp v phn tch d liu phi cu trc bn ngoi t cc
ngun khc nh Internet. Bi v nhng d liu ny l phi cu
trc v khng c xc nh, bn khng th dng cc cng c
hin c ca c s d liu v khai ph d liu m cn cng ngh
khc c thit k gii quyt chng nh c s d liu
NoSQL database, Hadoop v MapReduce. V nhng th ny
cn mi, t i hc dy chng. Tuy nhin, lm cho chng
thnh sn c cho mi ngi mun hc, nhiu gio s quyt
nh a cc mn hc o to ca h ln trc tuyn nh mt
phn ca Cc mn hc trc tuyn m cho qun chng
Massive Open Online Courses (MOOC) m bn c th truy
nhp v hc m khng phi tr tin g.

169
 California Institute of Technology:
http://work.caltech.edu/telecourse.html
Hc Hadoop:
http://hadoop.apache.org/
Mn Big Data t Coursera University
https://www.coursera.org/
Cc mn edX t Harvard University and Massachusetts
Institute of Technology (MIT)
https://www.edx.org/

Tnh ton my: min mi, k nng mi

Ngy nay nhiu cng ti ang chuyn vo trong tnh
ton my gim chi ph bng vic trnh chi tiu vo cc cu
phn cng ngh thng tin (CNTT) hay nng cp kt cu nn
ca ring h. Vic chuyn sang tnh ton my s c tc ng
chnh ln nhiu vic lm CNTT nhng n cng to ra nng v
tr mi v c hi mi.
Cng nhn CNTT s thy nhiu c hi trong cung cp
cc dch v k thut v phn mm ang tr thnh dch v thay
v ch l sn phm. Cc cng ti s cn nhiu ngi CNTT hn,
ngi hiu dch v c cung cp bi cng ti tnh ton my
thc hin cng vic tch hp. Nhng ngi ny s qun l cc
hot ng nh Chin lc tch hp CNTT, Qun l cung cp,
An ninh mng, Qun l d liu, v Phn tch d liu v.v. iu
c ngha l cng nhn CNT phi hiu ton th hon cnh
doanh nghip, iu cng ti thu c t tnh ton my, v cch
dng cng c da trn my pht trin gii php CNTT h

170
tr cho chin lc doanh nghip. Cng nhn CNTT phi c
kh nng to iu kin cho vic dng hiu qu cng ngh my
cng nh gim st khi lng dch v m nh cung cp tnh
ton my cung cp. iu ny yu cu thay i trong suy ngh
v cch cng nhn CNTT c o to chuyn t pht trin
sn phm phn mm sang qun l dch v phn mm. Vi o
to ng trong qun l h thng tin (ISM), cng nhn CNTT s
tm thy nhiu c hi mi dng k nng CNTT ca h h tr
cho chc nng doanh nghip.
Nhiu vic lm CNTT s tin ho sang vai tr mi hi t
nhiu hn vo vic phi hp gia doanh nghip v cng ngh.
Nhng chc nng ny trc y c tin hnh tch ri bi
cng nhn CNTT v cng nhn nghip v v hai nhm ny
thng khng cng tc tt. Cng nhn nghip v coi CNTT
nh chc nng h tr v a yu cu cho nhm CNTT v cng
nhn CNTT thc hin iu nghip v yu cu. Tuy nhin, vi
tnh ton my, nhng vai tr ny s ni ln. V phn ln cc
chc nng CNTT ang c cung cp bi nh cung cp tnh
ton my bn ngoi, cng nhn CNTT khng cn pht trin sn
phm phn mm hay cng c na m qun l cc chc nng
c nh cung cp tnh ton my cung cp.
Trong qu kh, cc k nng k thut nh lp trnh, kim
th l phn chnh ca o to v cng nhn CNTT nhng khi
phn mm ang i thnh dch v, cc k nng mm ang tr
thnh quan trng hn. Cng nhn CNTT phi c k nng trao
i tt gii quyt mi quan tm ca khch hng qua in
thoi. V h khng c kh nng gp mt i mt vi khch
hng, iu quan trng l h phi c k nng trong vin thng v
bit cch dng cng c ng. Cng nhn CNTT lm vic nh
i din dch v khch hng hay i din bn tr gip phi c
k nng nghe tt v c kh nng vit chnh xc v r rng yu
cu ca khch hng v tr li h qua emails. Cng nhn CNTT
cng cn phi c k nng gii quyt vn v h phi chn
on vn , vt qua vn k thut v c kh nng tr li
171
cc cu hi phc tp. iu rt quan trng l phi c k nng
trong gii quyt vn logic, nhanh chng. V phn ln h
dng my tnh tm kim ti liu khch hng hay thng tin
cng ti, h phi nhanh chng dng my tnh tm, truy lc,
cp nht mi thng tin v c kh nng dng c s d liu ca
cng ti. Khch hng thng bc mnh khi h tip xc vi dch
v khch hng. Mt iu thnh rt quan trng l cc i din
phi c kh nng bnh tnh, nh nhn v knh trng vo mi
lc. Bi v k nng mm thng KHNG c dy trong i
hc, sinh vin CNTT phi lm mi n lc hc chng v
chng l k nng quan trng cn c.
Dch chuyn sang tnh ton my thc y nhiu pht kin
ti mc nhng cng ti mi ang ni ln mi lc. Trong mt
thi gian ngn, c hng trm cng ti my c to ra trong
cc phn loi Phn mm nh dch v (SaaS), Nn nh dch v
(PaaS), v Kt cu nn nh dch v (IaaS), cho d cng nghip
tnh ton my vn cn rt sm sa trong tin ho ca n. Nhiu
hng my mi ang tng trng nhanh chng v h ang thu
s ln cng nhn CNTT t khu vc Qun l h thng tin (ISM).
Cc cng ti nh Google, Amazon, VMware, IBM, Dell, HP,
EMC, Microsoft v.v. ang qut trn th gii tm nhiu cng
nhn CNTT c k nng cho khu vc mi ny, c thiu ht
nghim trng v cng nhn CNTT c k nng.

K nng tnh ton my

Theo nhiu bo co t Microsoft, Oracles v SAP, Tnh
ton my c th sinh ra hng triu vic lm mi trong nm nm
ti. Tuy nhin, nhiu cng ti tnh ton my s gp vn tm
cng nhn c k nng ng v tnh ton my yu cu mt kiu
k nng mi m c th hay khng th c dy i hc. Do

172
, sinh vin c th phi ch ti nhng k nng ny v tm
cch hc chng duy tr vic i trc thay i trong cng
nghip:
Mt trong nhng thch thc chnh ca tnh ton my l
nhu cu c cng nhn cng ngh thng tin (CNTT) ngi c
th trao i tt dng ngn ng doanh nghip gii thch cc
chi tit k thut cho khch hng v ngi dng. Ngy nay phn
ln cng nhn CNTT c o to tri thc k thut thng
khng hiu doanh nghip tht r v thng khng c tri thc
doanh nghip ni chuyn vi khch hng v gii thch cho
h r rng vn cng nh ch li ca tnh ton my. Khi h
dng ngn ng k thut iu l t nhin cho h th thng li
gy hoang mang cho khch hng. Vi tnh ton my chn la
a chung l thu ngi tt nghip t qun l h thng tin
(ISM) v h c c tri thc k thut v doanh nghip v c o
to gii thch nhu cu v ch li cng ngh cho khch hng
dng ngn ng doanh nghip. H hiu khi nim phn mm
nh dch v, cng nh thu nhp, chi ph, bn k ti chnh iu
l cch nhn doanh nghip v cch cng ti vn hnh. Chng
hn, h c th gii thch cch ng dng my s vn cn an ninh
nh ng dng trong ni b c quan. Cch tnh ton my c th
gim chi ph, tit kim nhiu tin hn v lm tng li nhun
cho khch hng. Sinh vin k thut c k nng mm gii c th
c kh nng lm vic trong tnh ton my nu h hc thm vi
mn doanh nghip.
V pht trin tnh ton my ang bng n trn khp th
gii khi nhiu cng ti ang i vo trong my, c nhu cu tng
ln v ngi lp trnh phn mm c th vit m, pht trin v
trin khai ng dng trong my. K nng c yu cu l: PHP,
Ruby, Ruby on rail, Java, .NET v Python. Hin thi phn ln
cc i hc ch dy Java cho nn sinh vin c th phi hc theo
cch ring ca h v Ruby, Python v .NET na p ng
nhu cu ca cng ti tnh ton my. Ngy nay, phn ln cc vic
lm lp trnh u mc vo ngh iu khng yu cu nhiu
173
kinh nghim. Theo nhiu bng lit k vic lm, cc cng ti tnh
ton my ang thu nhiu ngi tt nghip i hc trong khoa
hc my tnh, k ngh phn mm v qun l h thng tin.
Ngy nay in thoi thng minh l thit b then cht c
phn ln mi ngi dng, thay cho laptop hay my bn. Phn
ln mi ngi s dng ng dng di ng truy nhp vo d
liu ca h c lu trong my. Do ngi pht trin ng
dng di ng c tri thc v IOS, Android v Window 8 ang
c yu cu cao trn khp th gii. C thiu ht ngi c th
pht trin app di ng v hiu an ninh di ng. Trong khi
ngnh cng nghip ny cn cha c chun qun l an ninh di
ng, mi cng ti t ra chun ring ca h nhng iu s
sm thay i. iu ny ngha l cng nhn CNTT c mong
i tip tc hc v cp nht k nng ca h trong cng ngh an
ninh qun l truy nhp vo my. An ninh di ng v an ninh
mng cng l hai k nng nng ang ni ln.
Bn cnh vic hiu cch pht trin ng dng my, cng
nhn tnh ton my cn hiu cch ton th h thng tnh ton
lm vic qun l lung thng tin. Cng nhn CNTT phi c
tri thc v tng tc ngi my, v tch hp h thng v nhiu
cng ti tnh ton my cn nhng k nng ny cung cp cc
dch v tch hp da trn my. C nhiu cng c sn c trn th
trng ngy nay nh Formatica, Cast Iron v.v. nhng mt s
cng ti a thch xy dng cng c ring ca h dng SOAP,
RESTful APIs v.v. Nhng k nng ny yu cu tri thc nhiu
v phn mm v phn ln cc cng ti tnh ton my a thch
thu ngi tt nghip k ngh phn mm cho nhng v tr ny
thay v khoa hc my tnh.

174
An ninh my tnh
Ngy nay an ninh my tnh l mi quan tm chnh trn
ton th gii v vic hack v tn cng cyber l nhng e do
ln cho mi doanh nghip v ngi dng. Khng may l phn
ln cng nhn Cng ngh thng tin (CNTT) khng c o
to nhn ra v ngn nga nhng cuc tn cng ny. Theo
mt bo co cng nghip, c trn 4 triu cuc tn khng cyber
trong nm 2013 v n s tng ln trong nm ti. Mt s trong
chng ti t nhng chnh ph no lm do thm chnh ph
khc, nhng nhiu cuc tn cng ti t ti phm c t chc v
nhng hacker ring l, ngi thch nh cp thng tin t ngi
dng.
Bt k liu vic hack ti t u, phn ln cng nhn
CNTT khng c k nng an ninh nhn ra nhng ch mong
manh ca h trc khi qu tr. l l do ti sao k nng an
ninh my tnh c cn v nn c dy trong mi chng
trnh CNTT. Ngy nay k nng an ninh my tnh v Big data c
nhu cu cao nht v thng l vic lm tr lng cao nht
nhng t sinh vin bit iu . Mt quan chc iu hnh gii
thch: Sinh vin khng ch ti nhu cu cng nghip; h
thng i ti trng v hc bt k ci g trng dy cho h m
khng bit rng h phi pht trin chuyn mn. Phn ln cc
trng ch dy cc k nng chung nh lp trnh hay kim th
cho nn sinh vin khng c nhng k nng c bit m cng
nghip cn. Nu ti mun thu ngi lp trnh my tnh, ti c
vi nghn ngi chn nhng nu ti mun thu mt chuyn
vin an ninh, ti c th ch c vi ngi chn. Nu ti khng
cung cp cho h lng rt tt, ai s lm vic v ch c t
ngi trong s h. Trn khp th gii c hng triu ngi lp
trnh ang tm cng vic nhng ch c vi nghn chuyn vin
an ninh. V cng ti ca ti ph thuc vo CNTT, ti khng th
chu c vic cho hacker vo nh cp thng tin v ph

175
hu kinh doanh ca ti cho nn ti sn lng tr lng cao nht
c th c c cc chuyn vin an ninh.
Do nhu cu cao ny, gn y vi i hc bt u o
to trong an ninh my tnh v mt s cng ti ang pht
trin chng trnh o to ring ca h cho cng nhn ca h.
Mi cng ti CNTT t nht phi hiu cc c s ca an ninh
CNTT nh phng th vng ngoi, xc thc truy nhp ngi
dng, bn cht ca e do v cng c cc hacker thng dng.
H cn bit nhn ra s a dng rng cc vn an ninh
v hiu khi no cn ti tri thc chuyn gia chuyn mn. iu
quan trng l nhn ra bt k du hiu cnh bo no ngn
nga cuc tn cng nh cc hnh mu ng ng. V cc cuc
tn cng cyber v e do hack vn tip tc tng trng ton th
gii, mi cng ti s cn tri thc chuyn gia an ninh chng li
nhng mi e do ny v bo v thng tin by gi v trong
tng lai.

Ngh nghip trong an ninh my tnh

Theo mt bo co cng nghip, an ninh my tnh l mi
quan ngi hng u trong nhng ngi iu hnh cng ti v s
s c an ninh tng ln trong nm qua. Khi nhiu cuc tn
cng cyber ang phc tp ln, nhiu cng ti thy rng h khng
th no pht hin v phng th chng li cc cuc tn cng ny.
Mt ngi phn tch cng nghip gii thch: Ngy nay tng
la l KHNG ; phn mm qut virus l KHNG m
cng ti cn thit lp mt nhm an ninh tch cc phng nga
cc cuc tn cng cyber. Khng c n, bn s gp kh khn
lm kinh doanh vi ngi khc v nu h thng ca chng ta
c kt ni vi h thng ca khch hng v nh cung cp,
mt s c an ninh trong h thng ca chng ta c th lan rng

176
ti h v to ra nhiu thit hi hn. Trong th gii c kt ni
ny, nu cng ti ca bn khng th m bo c an ton v
tch hp mi giao tc kinh doanh, khng ai s lm kinh doanh
vi bn.
Ngy nay cc cng ti cn cc chuyn vin an ninh my
tnh pht trin cc gii php phng nga cc hackerkhi
nh cp thng tin hay ci phn mm hi ph v h thng my
tnh. Theo bo co ny, nhu cu v cc chuyn vin an ninh
my tnh c th tng ti 50,000 v tr trong nm nm ti. V y
l vn ton cu vi nhu cu khn thit nhng c ngun cp
gii hn v cc ng c vin, cc cng ti ton cu ang t v tr
ny thnh phi c bt k ti lng. V cn bn, cc chuyn
vin an ninh lp k hoch v thc hin cc bin php an ninh
bo v h thng my tnh. H phn tch h thng v ng
dng v pht trin nhng cch no bo v thng tin
chng li vic thay i d liu khng c thm quyn hay b mt.
H lm vic vi cc chuyn vin mng kim sot truy nhp,
pht hin v ngn nga xm nhp, bo v h thng chng li
cc virus v cc phn mm hi khc, chp thun vic thit t
tng la, VPN, b nh tuyn, cc cng ngh v my phc v
qut IDS; tin hnh kim nh an ninh, p ng cho s c an
ninh, pht trin v thc hin cc chnh sch v th tc an ninh.
H cng cung cp nhn bit an ninh v gio dc cng nhn v
chnh sch, th tc v thc hnh an ninh.
Mt chuyn vin an ninh ni vi bo ch: V cc chuyn
vin an ninh chu trch nhim duy tr an ninh ca h thng my
tnh, h phi ngh nh mt hacker s lm, h phi on trc
mi nc i v chin thut m hacker dng chim quyn
truy nhp khng thm quyn vo h thng my tnh. Vic lm
ny yu cu nhiu kinh nghim bt nhng k ti phm v h
phi i trc cc ti phm mt hai bc. iu l khng d
bi v bn phi yu thch nhn vo m v vit m nhng lng
th tuyt vi, phn ln cc chuyn vin c tr gp i so vi
ngi lp trnh v l l do ti sao nhiu chuyn vin an ninh
177
l cu hacker, v h hiu cch cc hackers vn hnh. Thay v
chc vo h thng cho vui by gi h ngn cn nhng ngi
khc khi lm iu v c tr tin. Nhiu chuyn vin an
ninh bt u ngh ca h l ngi lp trnh hay chuyn vin
mng v nhng vic lm ny cung cp o to cn thit tr
nn quen thuc vi h thng mng, an ninh v gii quyt vn
. Nhiu ngi hc cc lp an ninh b sung v nhn c
chng nhn cho vic lm chuyn mn, h c th bt u v tr
an ninh mc vo ngh gim st v phn tch thng tin, vi
nhiu kinh nghim hn h c th c tham gia vo cng vic
iu tra xc nh liu vic vi phm an ninh xut hin
cha.
Mt nh phn tch cng nghip vit: Nhu cu v ngi
lm an ninh thng tin s l cao v ngy nay khng ch hacker c
truy nhp vo my tnh hay ti phm c t chc c nh cp
thng tin m c gin ip ca cc nc khc cng c tm cch
ph hoi h thng mu cht ca nc khc. Thm vo ,
nhiu cng ti ang lm kinh doanh qua internet, nhiu ngi
ang dng in thoi thng minh v my tnh bng, nhiu
ngi ang mua v bn trc tuyn, cng nghip chm sc sc
kho ang dng cc y b in t, cc cng ti ti chnh ang
bun bn chng khon v chuyn tin v.v cho nn nhiu ngi
lm v an ninh thng tin s c cn bo v cho nn kinh t
s ny. V cn bn, mi cng ti, mi chnh ph, mi bnh vin,
mi cng ti ti chnh s cn cc chuyn vin an ninh my tnh.
Theo bo co cng nghip, bng c nhn trong khoa hc
my tnh, k ngh phn mm, qun l h thng tin, hay an ninh
thng tin l yu cu ti thiu cho vic lm ny. Nhiu cng ti
cng yu cu cc ng c vin c chng ch an ninh chuyn su
nh Certified Information Systems Security Professional
(CISSP), Certified Network Security Professional (CNSP) v
Certified Hacking Forensics Investigator (CHFI). S Lao ng
M bo co rng ci nhn chung v vic lm cho chuyn vin
an ninh c mong i tng ln qung 30 phn trm cho ti
178
nm 2025 v nhu cu v ngi c k nng an ninh tng ln.
Lng trung bnh cho mt chuyn vin an ninh thng tin l
$126,000 mt nm M. Nhng cc cng ti ton cu tr nhiu
hn v vic lm ny yu cu nhiu i li. Cc cng ti ton cu
c vn phng v h thng khp th gii v h mong manh
hn cho cc cuc tn cng. Mt chuyn vin an ninh ton cu
ngi sn lng du hnh v lm vic bt k u c th lm
c gia $180,000 ti $250,000 mt nm.

179
 K nng doanh nghip

K nng k thut v doanh nghip

Mt sinh vin khoa hc my tnh nm th ba vit cho ti:
Ti sao thy gi rng ngi k thut hc v doanh nghip?
Em hiu rng em cn cc k nng mm nhng ti sao em
cn tri thc doanh nghip? Em khng mun lm vic trong k
ton, ti chnh hay qun l. Xin thy gii thch.

p: Ngy nay cu trc t chc theo chc nng ang dn

li thi v bin gii gia cc min ang bin mt. Bt k ni
bn lm vic, bn cn c tri thc no v doanh nghip ca
cng ti bn. Ngi pht trin phn mm c tri thc v doanh
nghip l c gi tr i vi cng ti hn l ai ch c k nng k
thut.
Sau khi tt nghip, bn c th lm vic nh ngi pht
trin phn mm trong vi nm nhng bn cng c th c
bt vo v tr qun l. Cng ti thng chn ngi k thut c
hiu bit tt v nghip v ca cng ti vo v tr qun l. Bng
vic c tri thc doanh nghip bn c th gip cho ngi ch
cng ti v nhng ngi qun l cp cao ra quyt nh k thut

180
iu c th gip cho cng ti thnh cng. L sinh vin i hc,
vic hc thm cc mn doanh nghip s c ch li m rng
tri thc ca bn v lm mnh cho k nng ca bn. Nhiu sinh
vin ln ln cc k nng doanh nghip vi k nng k ton hay
ti chnh nhng nhng k nng doanh nghip c cn l ci
tin qui trnh, qun l quan h, trinh st doanh nghip, kin trc
doanh nghip, qun l d n, v qun l hp ng. Hai k nng
quan trng nht m ngi k thut cn c l qun l doanh
nghip v phn tch doanh nghip.
Qun l d n l kh nng t chc v qun l cng vic
vi con ngi t cc khu vc khc nhau m n th lm ny
sinh trong khi cng vic c hon thnh trong thi gian v
ngn sch. Phn tch doanh nghip (cng c gi l phn tch
h thng, k s yu cu) l kh nng hiu v phn tch nhu cu
ca cng ti hay nhu cu ca ngi dng h tr cho cc d
n. Ngy nay nhiu cng ti bt u dng tnh ton my, an ninh,
phn tch d liu ln, ng dng di ng trong doanh nghip
ca h. Bng vic c tri thc doanh nghip, bn c th dng
cc cng ngh ny mt cch nhanh chng v t hp chng
ci tin nghip v cng ti v chuyn giao kt qu. C ch k
nng k thut l khng tt trong th trng nng ng v
thay i thng xuyn ny. V cc k nng doanh nghip v
cng ngh l bn cht cho doanh nghip tng trng, thnh
cng trong ngh nghip bn cn c hai k nng ny i ln.

K nng doanh nghip - k thut

Sinh vin thng hi ti liu h nn theo ui ngh trong
k thut hay qun l. Tt nhin, cu tr li tu thuc thc s
vo mc ch ca sinh vin trong cuc sng v nhng mc ch
thng thay i theo thi gian. Tuy nhin, cu tr li ca ti

181
l: Lc ban u bn cn k nng k thut nhng qua thi gian
bn c th chuyn sang min qun l.
L nh chuyn mn phn mm trong nhiu nm, ti tin
s dch chuyn t k nng k thut sang k nng k thut-
doanh nghip l rt quan trng trong th trng ngy nay.
Phn ln cc cng ti c th thu sinh vin c k nng k thut v
h c o to v nhng k nng ny nhng tm c ngi
c k nng doanh nghip qun l d n hay t chc CNTT l
ci g khng th d dng thu c. Ngy nay sinh vin v
Khoa hc tnh ton khng c hun luyn v k nng doanh
nghip. H khng c o to trong cng vic t, nhiu ngi
thm ch khng th trao i c trong doanh nghip v h
dng ngn ng tnh ton m khch hng khng hiu. H
khng bit cch thu c yu cu t khch hng hay cch
thng lng hp ng. Nhiu ngi khng bit cch c
lng n lc, thi gian hay thm ch gi ca d n. Tuy nhin,
sinh vin v kinh doanh c o to v qun l d n li
khng th qun l c d n phn mm. H khng c tri thc
k thut v khng hiu bn cht thay i ca phn mm. Qun
l d n phn mm KHNG PHI l qun l d n bi v phn
mm bao gi cng thay i. Phn mm cng khng
s m c cho nn theo di tin d n phn mm l kh,
nu bn khng c tnh k thut. Phn mm cng duy nht v
n c yu cu nhiu kinh nghim k thut v cng ngh, nn,
h thng, c s d liu, cc tnh nng, v thuc tnh phm cht.
l l do ti sao ngi qun l d n phn mm gii nht
thng bt ngun t nhng ngi c nhiu kinh nghim phn
mm v vi hun luyn ng trong kinh doanh phn mm.
S tay ton cnh ngh nghip ca Cc Thng k lao ng
M d on rng ngi phn tch h thng v k s phn mm
c trng i trong s nhng ngh pht trin nhanh nht cho
ti nm 2017. Theo nghin cu ca chnh ph th M, ngi
phn tch h thng gi 887,000 v tr trong nm 2006 (tng t
268,000 v tr trong nm 2000) so vi 455,000 vic lm trong
182
nm 2006 cho ngi lp trnh my tnh (gim t 798,000 nm
2000). S tay ny cng ni rng vic s dng nhn cng v
ngi lp trnh my tnh c trng i tng chm hn cc
nh chuyn mn khc. V cc c lng gn y ca Vin
chnh sch kinh t a s vic lm M cn c khon
ngoi ln xp x 330,000 ti 500,000 vic lm. Qung 75% s
nhng vic ny l vic lp trnh my tnh ton thi. Theo
hng dn ca ban ch o cng nghip phn mm: Ngi
phn tch h thng l ngi lm chin lc ho, lp k hoch
v pht trin h thng tin hay ngh ra cch p dng ti nguyn
ca h thng hin c vo cc hot ng ph thm nh c
dy trong chng trnh Qun l h thng tin (ISM hay IS). N
cng m t ngi lp trnh my tnh l ngi vit ra chng
trnh tng ng vi c t c xc nh bi ngi phn tch
h thng, nh c dy trong chng trnh Khoa hc my tnh
(CS). Ngi k s phn mm l ngi lm kin trc, thit k v
tch hp h thng thnh h thng cc h thng c kt gii
quyt cc vn doanh nghip nh c dy trong chng
trnh K ngh phn mm. Da trn nhng thng tin ny, cha
kho duy tr ngh tt sau khi lm vic trong min k thut l
chuyn ln cc v tr hng doanh nghip nh ngi phn
tch h thng, ngi phn tch doanh nghip, ngi qun l d
n, ngi kin trc h thng hay k s phn mm. Tuy nhin,
ngi lp trnh my tnh khng th tr thnh ngi phn tch
h thng hay k s phn mm ngay lp tc c. Vic chuyn
i cn thi gian, nhiu hun luyn thm v yu cu c kinh
nghim v hc tp thnh cng.
ti cho bn vi v d: Ngi lp trnh thng phi lm
vic vi khch hng thu c yu cu v iu kh l khi c
hai bn khng th trao i c hiu qu. iu ny hon ton
thng thng bi v phn ln ngi lp trnh thch dng ngn
ng my tnh v hu ht khch hng khng hiu h. Khch
hng thng dng ngn ng doanh nghip m nhiu ngi
lp trnh chng c tng chng ngha l g. Mn Khoa hc

183
my tnh hin thi ch hi t phn ln vo ngn ng lp trnh
nhng khng my v k ngh yu cu hay phn tch h thng.
Tuy nhin, ngi trong mn Qun l h thng tin hay K ngh
phn mm c hun luyn theo c hai ngn ng v l l
do ti sao h c th trao i c hiu qu vi c ngi lp trnh
v khch hng.
Ngi lp trnh c nn tng k thut v kinh nghim tt
c th ly thm o to ph tr thnh ngi qun l d n
phn mm. Ngi qun l d n phn mm chu trch nhim
lp k hoch d n, thng lng vi khch hng v ti nguyn,
yu cu, chi ph v lch biu, thu thnh vin t v theo di tin
qua mi pha pht trin. L ngi qun l, ngi cng
chu trch nhim phn cng cng vic, gii quyt cc vn
hng ngy nh hng ti cng vic, v chc chn tng thnh
vin t ang lm vic tng ng. V cn bn, ngi qun l d
n phn mm phi l ngi doanh nghip, ngi k thut
cng nh ngi hng ti ngi thnh cng. L ngi
gii nht, ngi qun l d n phn mm phi lm vic vi c
ngi k thut v phi k thut mi mc ca cng ti cng nh
cng ti ca khch hng. l l do ti sao y KHNG
PHI l hc trong cng vic nh nhiu ngi lp trnh vn
ngh. Khng c hun luyn thm, khng th no ra mi quyt
nh ng v m bo thnh cng d n.
Ngi lp trnh ch thch lm vic vi k nng k thut m
khng c qu nhiu tng tc vi khch hng c th thy K
ngh phn mm l chn la tt hn. Kiu vic ny vn mang
tnh k thut nhng n bao gm nhiu vic ra quyt nh
cp ti vn tch hp, vn cht lng v cch h thng
mi s khp vi h thng c ca cng ti. thnh cng, tuyn
vic ny bao gm hiu v kim sot cc cu phn lin kt vi
h thng nh tnh tng hp, tnh i qui m, tnh an ninh, chi
ph, ri ro v cc nhn t kin trc khc. H phi bit cch
phn r v c lp cc cu phn khc nhau khp chng vo
trong h thng hin c v theo th t thc hin tng cu
184
phn tng ng theo k hoch kin trc. Khng c tri thc
thm v cch chng c th c tch hp, vic tch hp cc cu
phn c th l thm ho khng th no tng hp c vi h
thng hin thi. y l min ca K ngh phn mm m ngi
lp trnh c th hc thm cc mn hc v kin trc doanh
nghip, kin trc h thng, pht trin sn phm, k ngh h
thng, tng tc v tch hp h thng cho h c th lm vic
nh ngi k s phn mm.
Nh ti nhc ti trc y, l ngi phn tch h
thng hay k s phn mm gii bn phi c o to ng
bng vic ng k hc cc chng trnh o to tt. Nu bn
c nn tng k thut mnh hay lm vic nh ngi lp trnh
th bn c th theo hc o to thm tr thnh nh chuyn
mn k thut-doanh nghip mc cao. y l cng vic rt
thch thc v bn thng xuyn lm vic vi ngi qun l cp
cao, ngi qun l doanh nghip, ngi qun l d n,
v khch hng, tt c h u c ton cnh khc nhau, gc nhn
v kin khc nhau v bng vic tin hng phn tch b tr v
gi cn bng cc cch nhn ca h, bn c th tr thnh ngi
then cht to ra khc bit gia thnh cng v tht bi. Trong
cuc khng hong ton cu hin thi, ti thy ngy cng
nhiu cng ti thu cc nh phn tch doanh nghip v k s
phn mm thm him, kim im, kin trc v khuyn co
cc h thng khp vi doanh nghip chun b cho trn
chin tip khi kinh t phc hi. Theo ton cnh ca ring ti,
ti mnh m tin tng phn mm vn l ngh ln vi tng lai
ha hn v n c th l c hi tt cho nhng sinh vin thch
nhm ti nhng cng vic cao v nhn cng vic c tnh thch
thc.
Vi nhng ngi c kinh nghim nhiu trong c k
thut v doanh nghip nhng thch tr thnh ngi qun l cp
cao (CIO hay CEO), khuyn co ca ti l ng k hc chng
trnh bng cp nng cao, nh Thc s v Qun tr doanh nghip
(MBA) hay Thc s Qun l H thng tin (MISM). lm vic
185
cho cng ti ton cu hay lm kinh doanh ton cu bn cn c
bng cp nng cao t i hc c tha nhn ton cu. Mi
quan h gia i hc Carnegie Mellon vi Nhm K ngh phn
mm Vit Nam (SEGVN) l c hi ln thc by ngh ca
bn khi bn c th chuyn sang i hc Carnegie Mellon hay
i hc Seattle nh sinh vin i hc hay sau i hc t
chng trnh CMU cc trng thnh vin SEGVN (Duy Tn,
Vn Lang v DTT) bn cng c th ng k hc chng trnh
Thc s ti c hai i hc Carnegie Mellon hay i hc Seattle.
Khi ti chia s vi bn cch tip cn ti ci tin ngh ca
bn bng vic thu nhn tri thc k thut v tri thc doanh
nghip nhng vn cn c mt li khuyn cui cng: nng cao
ngoi ng ca cc bn, c bit l ting Anh. V th gii ang
ngy mt nh hn v phng hn (ti chc rng mt s trong
cc bn c cun Th gii phng ca Thomas Friedman)
trao i l k nng mu cht, v k nng ny cn thi gian lu
hn pht trin cho nn cc bn cn bt u sm. xy
dng nn tng vng chc, bn s cn ba nhn t: k nng Trao
i c bit bng ting nc ngoi, k nng K thut v k
nng Doanh nghip. C tt c ba k nng ny l cha kho i
ln chic thang ngh nghip ti bt k cng ti no v n c th
c ngha l khc bit gia vic l ngi lp trnh, ngi c th
vit m v kim th hay l ngi qun l d n, ngi phn
tch h thng, kin trc s, k s phn mm, ngi qun l cp
cao hay thm ch ngi sng lp ca cng ti ton cu m c th
thay i nn cng nghip phn mm trong tng lai.
Trong th gii thay i nhanh chng ny, mi th u c
th. Bn c th nh khng lu lm trc y, hai sinh vin i
hc Harvard dm ngh iu ln lao (H thnh lp cng ti c
tn l Microsoft) hay hai sinh vin t i hc Stanford cng c
gic m ln (H thnh lp cng ti c tn l Google). Vi nm
trc y, mt sinh vin Carnegie Mellon c tn James
Gosling lm vic trn n capstone c Sun
Microsystems ti tr to ra mt ngn ng lp trnh mi. Nh
186
l mt chuyn a vi bn mnh trng, anh ta gi n l
Java (V anh ta ung nhiu c ph trong thi gian
CMU). Ti chc tt c cc bn u bit iu g xy ra sau
khi anh ta tt nghip. Ti thc s hi vng mt ngy no ,
mt s trong cc bn s lm ra lch s nh iu .

K nng doanh nghip mi

Th gii doanh nghip thay i ln trong thp k qua.
Cc cng ti ang tr nn ton cu hn v cc doanh nghip
ang i din vi cnh tranh d di vi nhng qui tc mi,
cng ngh mi, sn phm v dch v mi. Cu trc cng ti
ang phng ra v nhiu cng tc v t ng ho hn nhng
vic o to qun l doanh nghip trong nhiu i hc khng
thay i g my. Sinh vin vn c dy cho cc l thuyt kinh
t v qui tc kinh doanh ca thi i cng nghip khi th gii
vo thi i thng tin. Sinh vin vn c dy dng giy v
bt ch tnh thu nhp, chi ph v li nhun khi phn mm k
ton c th lm nhng iu mt cch t ng. Sinh vin vn
c dy vit bo co gi cho ngi qun l cp cao nht
lm quyt nh thay v c kh nng lm quyt nh ring ca
h v c m nhim v hnh ng ca h.
Bo co cng nghip kinh doanh ni rng c k h ln
gia iu ngi tt nghip kinh doanh c th lm v iu h
cn lm trong cng nghip. L do cho s khng khp ny l cc
gio s hn lm v ngi qun l kinh doanh him khi ni
chuyn vi nhau. Nhng ngi qun l bao gi cng bn rn
gii quyt vn kinh doanh v khng c thi gian gp g
ngi hn lm. Cc gio s hn lm a thch tun theo cc gio
trnh truyn thng v h c dy nhiu nm trc v khng
mun xung nc vi iu h ngh l tri thc chun. Kt qu

187
l ngi tt nghip kinh doanh ang gp kh khn v thng
tht bi khi h i lm do tri thc v k nng b gii hn ca h.
Trong cuc phng vn vi bo ch, mt ngi iu hnh
cng ti ton cu gii thch: Ngy nay phn ln doanh nghip
ang dng cng ngh thng tin (CNTT) nhng nhiu trng
kinh doanh khng dy k nng CNTT. Cu hi ca ti l khi
no h s dy iu ? Sinh vin kinh doanh c dy nhiu
v l thuyt m li thi v doanh nghip thay i do ton
cu ho, t ng ho v nhiu cnh tranh. Vn ca chng ti
l cc k nng m chng ti cn khng l cng nhng k nng
m sinh vin c dy. Nhiu l thuyt h hc trong trng
khng cn hp thc v th trng thay i. Ngy nay
KHNG phi l th trng a phng m l th trng ton
cu; cnh tranh KHNG trong cc cng ti a phng m
trong cc cng ti ton cu. Cu hi ca ti l Khi no h s
dy v ton cu ho v cnh tranh ton cu? Vai tr ca cp
qun l thay i t vic cho ch o sang cng tc; t ra lnh
sang ng vin nhng bao nhiu sinh vin kinh doanh bit iu
? Cu hi ca ti l Khi no h s dy v qun l cng nhn
tri thc? Ngy nay ngi qun l phi c kh nng trao i v
mc ch ca cng ti theo cch ng vin cam kt ca cng
nhn nhng bao nhiu sinh vin kinh doanh c dy v k
nng trao i v k nng lin con ngi? Cc qui tc kinh
doanh c nhn mnh vo tnh n nh v trnh ri ro nhng
chng ta ang sng trong th gii y nhng thay i v chng
ta phi nhn ri ro no . Bao nhiu sinh vin kinh doanh
c dy v qui tc mi ca vic khng chng li thay i m
qun l thay i? Th gii kinh doanh thay i t lm quyt
nh trn nh sang lm quyt nh theo nhm cc mc
thch hp. Chng ta khng cn nhiu ngi qun l cc cp
ngi ng sau bn giy v gi thng tin ln cho ti khi n t
ti nh lm quyt nh. My tnh c th lm iu nhanh
hn nhiu v hiu qu hn nhng bao nhiu sinh vin kinh
doanh c dy v phn mm trinh st doanh nghip? Ngy

188
nay ngi qun l phi l ngi lnh o thay i, chuyn mn
ho trong qun l thay i vi k nng lin con ngi ng
vin nhng ngi khc bng vic chia s vin kin chin lc
ca cng ti, trong khi ng thi vn tun th cc qui tc o
c. H phi nhn vo bn thn h mt cch ni tm khi lm
quyt nh chc rng mi quyt nh o c tnh o c.
Nhng bao nhiu sinh vin kinh doanh c dy v vin kin
cng ti, mc ch doanh nghip v o c? Cam kt vi vin
kin, mc ch doanh nghip, v kh nng ng vin ngi
khc cam kt vi vin kin ny l yu t bn cht trong mi
trng doanh nghip ngy nay nhng bao nhiu sinh vin kinh
doanh c dy v lp k hoch tng ng vi chin lc,
thc hin hnh ng vt qua kh khn v ging thng cc
hot ng t ti mc ch doanh nghip?
Khi ti xem li cc chng trnh o to ca trng
kinh doanh, ti thy rng c nhng k nng no m ngi
tt nghip kinh doanh phi c nhng khng c dy cho nn
ti ngh cc trng kinh doanh xy dng cc mn hc
cp ti nhng k nng ny. Ngy nay ngi qun l doanh
nghip phi c kh nng lp k hoch cng vic mt cch chin
lc cnh tranh trong th trng ton cu. H phi c kh
nng qun l thay i v tnh a dng, iu ang xy ra trn
khp th gii. Ngi qun l mi phi hiu vin kin ca cng
ti v c kh nng ng vin cng nhn cam kt vi nhng hnh
ng gip cho cng ti t ti vin kin. H phi c kh nng
lm quyt nh nhanh chng p ng cho bt k e do
doanh nghip no bng vic c cnh quan ton cu. Ngi
qun l doanh nghip mi phi c o c v bao gi cng
hnh ng vi tnh ton vn. H phi c tri thc v cng ngh
thng tin v c k nng phn tch v gii quyt vn . Cng
vic ngy nay ton l cng vic t v h phi c kh nng to
iu kin v qun l t; v sau rt h phi c cch ngh t pht
trin tip tc hc v c kh nng nhn ra xu hng hin thi
v iu kin th trng.

189
K nng ca nh doanh nghip -1
Tun trc trong lp, mt sinh vin hi ti: Em
mun l mt nh doanh nghip nh Steve Jobs hay Bill Gates
v bt u cng ti ring ca em. Em cn lm g bit trc
khi em tt nghip? t nhin, vi sinh vin cng mun bit
cch bt u cng ti ring ca h. Dng nh l mi ngi u
mun l ng ch ring ca h thay v lm vic cho ai khc.
Ti gii thch cho lp rng vic bt u mt cng ti yu
cu nhiu cng vic nhng yu t mu cht nht l k nng l
nh doanh nghip. Mun l nh doanh nghip l mt iu; l
nh doanh nghip l iu khc. Nhiu sinh vin mun l Bill
Gates nhng cu hi ca ti l h c iu ng y c khng hay
h ch mun danh ting ca ng y v tin ca ng y? Tt
nhin cu hi ny dn ti nhiu tho lun trong sinh vin v
mi sinh vin u c kin khc nhau v n.
Ti ni vi lp: L nh doanh nghip, bn s cn trch
nhim khc hn nhng ngi lm vic cho cng ti. Chnh
thch thc c th rt gng. Chng no bn cn cha c
chun b c v tinh thn v tnh cm, bn s khng i xa. Bn
phi t hi mnh liu bn c l ng ngi cho vic l nh
doanh nghip khng. L ngi ch ca cng ti, bn chu trch
nhim cho mi iu, t thit lp vin kin ca cng ti ca bn,
em ti thu nhp, v qun l cng vic hng ngy. Khi bn tr
thnh ngi ch cng ti, bn lm vic cho bn thn mnh bi v
kinh doanh ca bn v thnh cng ca bn ph thuc ch vo
bn. iu bn ni v lm phi tch cc khi bn i ti t vin
kin ca bn. Nhng ngi lm vic cho bn s chia s vin
kin v quyt tm ca bn thnh cng, ngay c di
nhng hon cnh kh khn. Nu bn khng c tm th tch cc

190
mnh, lm sao bn c th thuyt phc c mi ngi lm vic
cho bn? Nu bn khng i x vi h bng knh trng, lm
sao bn yu cu h cng bn trong thi kh khn?
Mt sinh vin hi: Vy yu t then cht l tch cc trn
mi th nhng chng ti cn gii c k thut na ch?
Ti gii thch: Tt nhin, bn phi c tri thc k thut
nhng l nh doanh nghip phn ln l am m, k nng qun l
v cam kt. Qun l mt cng ti yu cu cam kt mnh vi cht
lng v tho mn khch hng ca bn. Bn khng th i tt
c ci g, bn khng th b l hn cht, bn khng th
chuyn giao sn phm xu hay a ra ha hn bn ngoi nng
lc ca bn. Bn phi c kh nng chng li mi cm d v
phn tn v lm cho cng vic ca bn c thc hin tng
ng vi phm cht cao nht v o c. Bi v th trng thay
i thng xuyn cng nh cng ngh, bn phi lin tc hc
iu mi, tm kim thng tin mi, tm tng mi, kim c
hi tt hn cho thnh cng. Bn phi theo xu hng th trng
v iu chnh sn phm v dch v ca bn tng ng vi nhu
cu ca khch hng. Bn phi hi t vo vic cung cp gi tr
tt nht cho khch hng ca bn. Bn phi lin tc ci tin u
th cnh tranh v hiu qu ca mnh lm cc i ho thu
thp ca bn. Bn phi gim st mi th nhn din vn
tim nng trc khi chng c th gy hi cho cng ti ca bn.
Mt sinh vin khc hi: Dng nh l ton th s vic
l v qun l. C phi cu hi l v vic thy c th qun l mt
cng ti? iu c ng khng?
Ti gii thch: iu cn nhiu hn ch l qun l mt
cng ti. Bn c th l ngi qun l trong mt cng ti nhng
nh doanh nghip cn nhiu hn vic qun l. Bn phi bit
cch nhn ra c hi kinh doanh v tip th n cho ngi khc.
Nhiu ngi KHNG ch ti tip th v h coi vic ny l
ca ngi bn hng. l sai lm ln. Khng doanh nghip
no, d tt ti u, thnh cng c m khng c mt loi tip
191
th no . Ngi tip th gii nht trn th gii ngy nay c l
l Steve Jobs. ng y KHNG l ngi k thut nh nhiu
ngi ngh. (Trong Apple, Steve Wozniak l ngi k thut).
ng y cng KHNG l ngi qun l tt. (ng y thu
ngi khc qun l cng ti ca ng y v phm sai lm
ln khi h chim quyn kim sot cng ti, ot mi tin bc ri
ng y ra Vng, Steve Jobs b Apple sa thi). Nhng
khi ng y quay li, ng y xy dng cng ti ca mnh da
trn tip th sn phm mi thay v bn my tnh v trong lnh
vc ny ng y l s mt. ng y bit rng ng y khng th
cnh tranh c vi Microsoft v phn mm. ng y bit rng
ng y khng th cnh tranh c vi HP. Dell, Toshiba, Sony,
Samsung v my tnh. Tuy nhin, ng y bit iu th trng
cn, ng y bit mi ngi cn k thut no, ng y bit khch
hng mun g, ng y ch ti iu i th cnh tranh ca ng
y ang lm, v ng y bit cch lm khc bit sn phm ca
ng y vi ngi khc. L nh doanh nghip, ng y bit cch
nhn ra c hi v c hnh ng trc khi ngi khc thm ch
hiu ra n. Bn c bit rng chut my tnh c pht
minh bi Xerox ti Menlo Park khng? Mi ngi ti Xerox
khng thy c tim nng ny v n chng lin quan g ti
sao v in ci g cho nn h em n cho Steve Jobs v ng
y tn dng u th ca n. l l do ti sao Apple thnh
cng th vi my tnh Mac vo thi u. Ngy nay mi my
tnh u c chut v tr v bm l d dng hn g ch lnh.
Bn c bit rng my chi MP3 c pht minh ra c v
c em ti Microsoft trc khng? Mi ngi
khng thy c tim nng ny v n l phn cng v khng
phi phn mm cho nn ngi pht minh em n ti Steve
Jobs. Steve to ra iPod v thay i ton b cng nghip
m nhc vi khi nim iTunes ca ng y. Bn c bit rng
in thoi thng minh c IBM pht minh ra nhng mi
ngi khng thy tim nng no v IBM khng phi l cng
ti in thoi. IBM bn n cho Nokia nhng Nokia khng th

192
lm cho n lm vic c bi v n cn nhiu phn mm v
Nokia khng phi l cng ti phn mm. Nokia cp php n cho
Microsoft ngi xy dng ra Window CE lm cho n hot
ng. in thoi thng minh ca Microsoft khng thnh
cng bi v n rt kh dng vi nhiu nt th bm. Cui
cng h t b v Steve Jobs chp ly tng ny, i n thnh
mn hnh phng khng c nt bm, ch c mn hnh chm v
tip th n l iPhone. Bn c l bit phn cn li ca cu
chuyn ny. iu Jobs lm l nng lc nhn ra c hi kinh
doanh khi ngi khc khng nhn ra v ng y bit cch tip
th n. Tt nhin, ngy nay nhiu ngi sao chp n, cnh tranh
bng sn phm gi thp nhng ngi tiu th vn a thch bn
gc v Apple vn lm rt gii. l nh doanh nghip, bn
phi c loi k nng , kh nng nhn ra c hi kinh doanh
tim nng khi ngi khc khng nhn ra.
C lp bng dng dng nh im lng. Nhiu sinh vin
bt u ngh su sc v h khng ngh v loi k nng ny v
h ch yu quan tm ti kha cnh tng k thut.
Ti kt lun: Ngay c c tng hay vn KHNG
tt bi v thc ti c th khc. Bt k ai i ti mt tng hay
quan nim nhng bn phi t hi bn thn mnh liu c nhu
cu cho tng c th ca bn khng? Bn c th tip th
c n khng? Bn c th bn c n khng? Bao nhiu
ngi s mua n? L nh doanh nghip, bn phi lm tnh ton
no y. Bn phi c cu tr li cho nhng cu hi sau:
Th trng ca bn ln th no? Ai l i th cnh tranh ca
bn? Bn phi u t bao nhiu tin trong sn phm ca bn?
Bn s sinh ra bao nhiu li nhun? Bn cn bao nhiu nhn
vin xy dng sn phm ny? Bn phi mua bao nhiu trang
thit b? C nhiu cu hi bn phi ngh rt cn thn v c cu
tr li cho chng trc khi bt u bt k ci g. Ngi ch
cng ti gii phi bit cch phn tch nhng vn ny t nhiu
cnh quan v hiu v sc mnh v gii hn ca tng vn
. Cho nn cu hi cui cng ca ti l bn c k nng ,
193
am m , tri thc k thut, tri thc doanh nghip, cam kt c
hnh ng theo m c ca bn khng? Bn c k nng dn
li doanh nghip ca bn ti thnh cng v chu trch nhim
vi mi nhn vin ca bn khng? Bn s lm g nu th trng
thay i? Bn s lm g nu cng ngh thay i? Bn s lm g
nu khch hng ca bn i ? Bn vn cn am m, tnh yu,
dng cm trong tnh hung o ngc khng? Khi bn lm
vic cho bn thn mnh, bn phi bit ch xc bn ang lm
g.

K nng ca nh doanh nghip -2

Tun trc trong lp, mt sinh vin hi ti: Em
mun l mt nh doanh nghip nh Steve Jobs hay Bill Gates
v bt u cng ti ring ca em. Em cn lm g bit trc
khi em tt nghip? t nhin, vi sinh vin cng mun bit
cch bt u cng ti ring ca h. Dng nh l mi ngi u
mun l ng ch ring ca h thay v lm vic cho ai khc.
Ti gii thch cho lp rng vic bt u mt cng ti yu
cu nhiu cng vic nhng yu t mu cht nht l k nng l
nh doanh nghip. Mun l nh doanh nghip l mt iu; l
nh doanh nghip l iu khc. Nhiu sinh vin mun l Bill
Gates nhng cu hi ca ti l h c iu ng y c khng hay
h ch mun danh ting ca ng y v tin ca ng y? Tt
nhin cu hi ny dn ti nhiu tho lun trong sinh vin v
mi sinh vin u c kin khc nhau v n.
Ti ni vi lp: L nh doanh nghip, bn s cn trch
nhim khc hn nhng ngi lm vic cho cng ti. Chnh
thch thc c th rt gng. Chng no bn cn cha c
chun b c v tinh thn v tnh cm, bn s khng i xa. Bn
phi t hi mnh liu bn c l ng ngi cho vic l nh

194
doanh nghip khng. L ngi ch ca cng ti, bn chu trch
nhim cho mi iu, t thit lp vin kin ca cng ti ca bn,
em ti thu nhp, v qun l cng vic hng ngy. Khi bn tr
thnh ngi ch cng ti, bn lm vic cho bn thn mnh bi v
kinh doanh ca bn v thnh cng ca bn ph thuc ch vo
bn. iu bn ni v lm phi tch cc khi bn i ti t vin
kin ca bn. Nhng ngi lm vic cho bn s chia s vin
kin v quyt tm ca bn thnh cng, ngay c di
nhng hon cnh kh khn. Nu bn khng c tm th tch cc
mnh, lm sao bn c th thuyt phc c mi ngi lm vic
cho bn? Nu bn khng i x vi h bng knh trng, lm
sao bn yu cu h cng bn trong thi kh khn?
Mt sinh vin hi: Vy yu t then cht l tch cc trn
mi th nhng chng ti cn gii c k thut na ch?
Ti gii thch: Tt nhin, bn phi c tri thc k thut
nhng l nh doanh nghip phn ln l am m, k nng qun l
v cam kt. Qun l mt cng ti yu cu cam kt mnh vi cht
lng v tho mn khch hng ca bn. Bn khng th i tt
c ci g, bn khng th b l hn cht, bn khng th
chuyn giao sn phm xu hay a ra ha hn bn ngoi nng
lc ca bn. Bn phi c kh nng chng li mi cm d v
phn tn v lm cho cng vic ca bn c thc hin tng
ng vi phm cht cao nht v o c. Bi v th trng thay
i thng xuyn cng nh cng ngh, bn phi lin tc hc
iu mi, tm kim thng tin mi, tm tng mi, kim c
hi tt hn cho thnh cng. Bn phi theo xu hng th trng
v iu chnh sn phm v dch v ca bn tng ng vi nhu
cu ca khch hng. Bn phi hi t vo vic cung cp gi tr
tt nht cho khch hng ca bn. Bn phi lin tc ci tin u
th cnh tranh v hiu qu ca mnh lm cc i ho thu
thp ca bn. Bn phi gim st mi th nhn din vn
tim nng trc khi chng c th gy hi cho cng ti ca bn.

195
 Mt sinh vin khc hi: Dng nh l ton th s vic
l v qun l. C phi cu hi l v vic thy c th qun l mt
cng ti? iu c ng khng?
Ti gii thch: iu cn nhiu hn ch l qun l mt
cng ti. Bn c th l ngi qun l trong mt cng ti nhng
nh doanh nghip cn nhiu hn vic qun l. Bn phi bit
cch nhn ra c hi kinh doanh v tip th n cho ngi khc.
Nhiu ngi KHNG ch ti tip th v h coi vic ny l
ca ngi bn hng. l sai lm ln. Khng doanh nghip
no, d tt ti u, thnh cng c m khng c mt loi tip
th no . Ngi tip th gii nht trn th gii ngy nay c l
l Steve Jobs. ng y KHNG l ngi k thut nh nhiu
ngi ngh. (Trong Apple, Steve Wozniak l ngi k thut).
ng y cng KHNG l ngi qun l tt. (ng y thu
ngi khc qun l cng ti ca ng y v phm sai lm
ln khi h chim quyn kim sot cng ti, ot mi tin bc ri
ng y ra Vng, Steve Jobs b Apple sa thi). Nhng
khi ng y quay li, ng y xy dng cng ti ca mnh da
trn tip th sn phm mi thay v bn my tnh v trong lnh
vc ny ng y l s mt. ng y bit rng ng y khng th
cnh tranh c vi Microsoft v phn mm. ng y bit rng
ng y khng th cnh tranh c vi HP. Dell, Toshiba, Sony,
Samsung v my tnh. Tuy nhin, ng y bit iu th trng
cn, ng y bit mi ngi cn k thut no, ng y bit khch
hng mun g, ng y ch ti iu i th cnh tranh ca ng
y ang lm, v ng y bit cch lm khc bit sn phm ca
ng y vi ngi khc. L nh doanh nghip, ng y bit cch
nhn ra c hi v c hnh ng trc khi ngi khc thm ch
hiu ra n. Bn c bit rng chut my tnh c pht
minh bi Xerox ti Menlo Park khng? Mi ngi ti Xerox
khng thy c tim nng ny v n chng lin quan g ti
sao v in ci g cho nn h em n cho Steve Jobs v ng
y tn dng u th ca n. l l do ti sao Apple thnh
cng th vi my tnh Mac vo thi u. Ngy nay mi my

196
tnh u c chut v tr v bm l d dng hn g ch lnh.
Bn c bit rng my chi MP3 c pht minh ra c v
c em ti Microsoft trc khng? Mi ngi
khng thy c tim nng ny v n l phn cng v khng
phi phn mm cho nn ngi pht minh em n ti Steve
Jobs. Steve to ra iPod v thay i ton b cng nghip
m nhc vi khi nim iTunes ca ng y. Bn c bit rng
in thoi thng minh c IBM pht minh ra nhng mi
ngi khng thy tim nng no v IBM khng phi l cng
ti in thoi. IBM bn n cho Nokia nhng Nokia khng th
lm cho n lm vic c bi v n cn nhiu phn mm v
Nokia khng phi l cng ti phn mm. Nokia cp php n cho
Microsoft ngi xy dng ra Window CE lm cho n hot
ng. in thoi thng minh ca Microsoft khng thnh
cng bi v n rt kh dng vi nhiu nt th bm. Cui
cng h t b v Steve Jobs chp ly tng ny, i n thnh
mn hnh phng khng c nt bm, ch c mn hnh chm v
tip th n l iPhone. Bn c l bit phn cn li ca cu
chuyn ny. iu Jobs lm l nng lc nhn ra c hi kinh
doanh khi ngi khc khng nhn ra v ng y bit cch tip
th n. Tt nhin, ngy nay nhiu ngi sao chp n, cnh tranh
bng sn phm gi thp nhng ngi tiu th vn a thch bn
gc v Apple vn lm rt gii. l nh doanh nghip, bn
phi c loi k nng , kh nng nhn ra c hi kinh doanh
tim nng khi ngi khc khng nhn ra.
C lp bng dng dng nh im lng. Nhiu sinh vin
bt u ngh su sc v h khng ngh v loi k nng ny v
h ch yu quan tm ti kha cnh tng k thut.
Ti kt lun: Ngay c c tng hay vn KHNG
tt bi v thc ti c th khc. Bt k ai i ti mt tng hay
quan nim nhng bn phi t hi bn thn mnh liu c nhu
cu cho tng c th ca bn khng? Bn c th tip th
c n khng? Bn c th bn c n khng? Bao nhiu
ngi s mua n? L nh doanh nghip, bn phi lm tnh ton
197
no y. Bn phi c cu tr li cho nhng cu hi sau:
Th trng ca bn ln th no? Ai l i th cnh tranh ca
bn? Bn phi u t bao nhiu tin trong sn phm ca bn?
Bn s sinh ra bao nhiu li nhun? Bn cn bao nhiu nhn
vin xy dng sn phm ny? Bn phi mua bao nhiu trang
thit b? C nhiu cu hi bn phi ngh rt cn thn v c cu
tr li cho chng trc khi bt u bt k ci g. Ngi ch
cng ti gii phi bit cch phn tch nhng vn ny t nhiu
cnh quan v hiu v sc mnh v gii hn ca tng vn
. Cho nn cu hi cui cng ca ti l bn c k nng ,
am m , tri thc k thut, tri thc doanh nghip, cam kt c
hnh ng theo m c ca bn khng? Bn c k nng dn
li doanh nghip ca bn ti thnh cng v chu trch nhim
vi mi nhn vin ca bn khng? Bn s lm g nu th trng
thay i? Bn s lm g nu cng ngh thay i? Bn s lm g
nu khch hng ca bn i ? Bn vn cn am m, tnh yu,
dng cm trong tnh hung o ngc khng? Khi bn lm
vic cho bn thn mnh, bn phi bit ch xc bn ang lm
g.

Cng ngh mi, k nng mi, nhu cu mi

Cng ngh bao gi cng thay i v vi bt k thay i
no, k nng cng thay i. Ngy nay vi vic ni ln ca cng
ngh di ng, tnh ton my, an ninh v phn tch big data, nhu
cu v k nng trong cc khu vc ny ang bng n. Do c
nhu cu o to khng l p ng cho nhng nhu cu ny
na. K nng k thut c nhu cu cao nht trong cng nghip l
trong pht trin ng dng di ng, dch v tnh ton my, an
ninh mng v an ninh tnh ton v phn tch Big data. K nng
hng u c cn qun l nhng cng ngh ny l trong
Qun l h thng tin v qun l d n CNTT.

198
 Ngy nay, nhiu cng ti vin thng ang n gin ho
mng ca h bng vic phn tch chc nng phn cng v
phn mm bng vic dng trc quan ho ci tin vic qun
l mng trong tng phn mm. H bit rng vi in thoi
thng minh ang c dng; cch tt nht lm ra tin l
khng cn trong phn cng m l trong phn mm v ng dng
di ng. Vi nhiu ngi ang dng in thoi thng minh
nhiu ch hn, nhu cu v an ninh CNTT cha bao gi ln cao
hn th. Trong s nhng v tr c tr lng cao nht l
chuyn vin an ninh xi be; chuyn vin an ninh H thng tin;
chuyn vin an ninh mng. V in thoi thng minh c nng
lc b nh gii hn, nhiu ngi dng ang chuyn sang lu
gi tnh ton my iu lm cho n thnh khu vc sinh li mi
cho cc cng ti vin thng. Hin thi c nhu cu cao v ngi
tt nghip trong Qun l h thng tin (ISM) vi tri thc v Phn
mm nh dch v (SaaS) v k nng qun l d n CNTT
qun l kinh doanh tnh ton my.
Nhiu doanh nghip truyn thng cng nh doanh nghip
trc tuyn ang tm ra cch mi tip cn ti khch hng v
thu ly u th cnh tranh bng vic dng trinh st doanh nghip,
phn tch Big data cung cp khuyn khch c bit hp
dn khch hng ti vi h. N cng to ra nhu cu cao v
nhng ngi c k nng trong cc v tr qun tr c s d liu,
qun l h thng tin, kin trc doanh nghip v cc v tr pht
trin di ng. V mt s cc cng ti trong ton ngnh cng
nghip ang dng Big data nhn din v phn tch hnh
vi khch hng, nhu cu v ngi tt nghip c k nng phn
tch Big Data nh Hadoop, NoSQL, R v ngi lp trnh
Python cng tng ln.
Ngy nay nhiu ngi ang dng in thoi thng minh
nh nn mi lm mi th thay cho my tnh c nhn. Nhu
cu v cc k nng pht trin ng dng di ng tng ln qu
25% trong nm qua v s tip tc dng ln trong nhiu nm ti
khi s ngi dng in thoi thng minh tng ln. Mt nh
199
phn tch vit: Khi mi th nhanh chng chuyn sang di ng,
cc trng phi i vic o to ca h mt cch nhanh chng
bt kp v y l k nng c nhu cu cao. Nu cng nhn
CNTT, qun tr nh trng v ngi qun l doanh nghip
khng hiu tc ng ca tnh di ng, h s b l mt c hi
tt.
Trn khp th gii, cc cng ti ang tch cc i ti cc
i hc tuyn nhng ngi tt nghip pht trin ng dng di
ng. Mt ngi qun l gii thch: C thiu ht ngi pht
trin di ng v ch vi trng mi dy nhng k nng ny.
Ngy nay nu ngi tt nghip khng c k nng di ng, h s
gp kh khn kim vic lm v mi th u i sang di ng v
PC khng cn c cn na. K nng nng nht l pht trin
app di ng v cc v tr an ninh mng, v nhu cu ny vn c
tng nhanh.

Lm sao l nh doanh nghip thnh cng

Nh doanh nghip thng khi u cng ti t mt
tng. H tin rng tng da trn tri thc ca h l .
tng ch tt khi n to ra gi tr. Gi tr l iu khch hng tin,
KHNG phi l iu nh doanh nghip ngh. Gi tr l l do ti
sao khch hng sn lng tr tin cho n. Gi tr l l do ti sao
khch hng mua t bn ch khng t ai khc. Gi tr l gii
php cho vn ca khch hng m h khng th t mnh gii
quyt c. V cn bn, gi tr l ch li m cng ti khi
nghip em li cho khch hng.
Ngy nay gi tr l v cch dng cng ngh lm li
cho khch hng, x hi v nhn loi. N l v vic thay th
cch lm kinh doanh lc hu v li thi bng cch lm vic
mi v pht kin. Chng hn, vi iPod viTunes, Apple to

200
ra cch thc pht kin lm bin i cng ti my tnh thnh lc
chi phi trong cng nghip m nhc. Vi iPhone v App store,
Apple to ra cch lm mi lm bin i cng ti my tnh
thnh lc chi phi cng nghip vin thng.
Mt tng l mt quan nim c nhn m bn c trong
u bn. N phi c pht trin thnh pht biu vin kin c
chi tit v cch em gi tr ti cho khch hng. Lm sao bn
to ra gi tr trong th trng cnh tranh cao? Bn khng th i
theo qui trnh hin c v trong mi th trng, c nhng cng ti
c uy tn. Bn l ngi mi ti v khng th cnh tranh
c vi h chng no bn cn cha c ci g m h khng
c. l l do ti sao phn ln cc cng ti khi nghip u bt
u bng cng ngh. Chng hn, Jeff Bezos mun bn sch
nhng ng y bit rng ng y khng th cnh tranh c vi
cc ca hng sch c uy tn. M c nm cng ti khng l
kim sot vi nghn hiu sch. Cch duy nht i vo trong
kinh doanh sch l dng cng ngh t ph th trng. t
ph l ci g l ngt qung th trng, lm ny sinh vic thay
th hay lm gin on mt kinh doanh. t ph lm thay i
doanh nghip c uy tn theo cch m n khng ng ti. Jeff
Bezos dng cng ngh thng tin bn sch trc tuyn. Trong
vng mi nm, ng y tng trng Amazon, doanh nghip
trc tuyn thnh cng ti khng l, ph hu hu ht cc hiu
sch v y bn trong nm cng ti sch khng l ra khi kinh
doanh.
thnh cng, nh doanh nghip phi dng pht kin
cng ngh to ra th trng mi hay t ph th trng c.
l l do ti sao ngy nay hu ht cc nh doanh nghip u
l nhng ngi hc trong lnh vc STEM (khoa hc, cng ngh,
k ngh, v ton hc). Lch s nhn loi y nhng t ph
cng ngh. Chng hn: Vo th k mi lm, Johannes
Gutenberg pht minh ra my in v hon ton lm thay i
chu u. Trc , mi th phi c sao chp bng tay v
iu l tn km. Ch ngi rt giu mi c th c c
201
sch; ch qu tc mi c th truy nhp c vo tri thc. Vi
sch in, mi ngi c th c v hc nhng iu mi. Khi tri
thc lan to, chu u nhanh chng chuyn t x hi nng
nghip sang x hi cng nghip. Cng iu ang xy ra
ngy nay vi Internet v in thoi di ng. Khng lu trc
y, lin lc l t, c bit gi in thoi ng di. Vin
thng b kim sot bi vi cng ti khng l mi cho ti khi mt
cng ti nh tn l Skype to ra gi tr pht kin mi: gi ng
di gi r v gi khng mt tin t Skype ti Skype. Ngy nay
Skype l cng ti vin thng ng di ln nht trn th gii.
iu g xy ra cho cc cng ti vin thng khc? Phn ln
trong h ra khi kinh doanh v qui trnh kinh doanh truyn
thng ca h b ph v v ph hu.
Lm sao nh doanh nghip c th pht minh, thit k, v
t ph cch lm kinh doanh c v a cng ti khi nghip
thnh doanh nghip mnh? Lm sao cng ti khi nghip nh c
th thch thc cc cng ti ln v rt c uy tn? Lm sao nh
doanh nghip c th bin tng vin kin ca h thnh doanh
nghip thnh cng? iu tt c u bt u vi tri thc cng
ngh. l l do ti sao STEM c coi nh nn tng ca mi
cng ngh tng lai, mi doanh nghip tng lai, v dn li
then cht ca mi tng trng kinh t.
Khi cng ti khi nghip tri qua tin trnh ca n t cng
ti nh ti doanh nghip ln, tng bc u phi c kim
nghim. Khi n i t ga ra ni tng v vin kin c pht
trin ti th trng a phng, n cn dng cng ngh nhiu
nht c th c. Trong nn kinh t ton cu cnh tranh ny,
tc l qui tc. Nu bn i chm, bn s b l c hi. Do ,
cc cng ti khi nghip phi c thit k l lc cnh tranh
m c th t ph th trng khi n i t th trng a phng
sang th trng quc gia v ton cu. Khi cng ti khi nghip
i t th trng ny sang th trng tip, n s ng u vi
ton th nhng vn v thch thc mi. Mi mt trong chng
s l c hi hc tp mi. Nh doanh nghip phi hc nhanh
202
chng v iu chnh cch h lm kinh doanh sng cn v
tin ln trc i th cnh tranh ca h.
Nh doanh nghip thng khi u cng ti da trn tri
thc ca h. Nhng BIT l KHNG . H cng phi HC
nhng iu mi khi h ng u vi thch thc. Khng hc
iu mi, khng c tm tr ci m, vi thi t tho mn
rng h bit ri, h s tht bi. Nhiu nh doanh nghip thnh
cng cng tht bi v h KHNG TH HC c iu mi.
Tri thc cng ngh thay i nhanh chng, iu bn bit hm
nay c th li thi ngy mai. Bn khng th da vo iu bn
bit sng cn trong th gii ang thay i nhanh ny. Nh
ti nhc ti trc y, nh doanh nghip phi i theo qui
trnh ng. Cng ti khi nghip ch l t chc lm thi m vn
cn ang tm th trng v khch hng. N s tin ho v iu
chnh vi mi trng mi v thch thc mi. Do nh doanh
nghip phi tip tc hc v l NGI HC C I.
Nu Steve Jobs m khng lin tc hc iu mi, Apple
khng bao gi tr thnh cng ti ln nht trn th gii. Nu
Steve Jobs m bng lng rng tri thc ca ng y l , Apple
vn l trong kinh doanh my tnh vi Apple 2, v Apple 3 v
khng th cnh tranh c vi th trng PC v Microsoft. Nu
Steve Jobs m hnh phc vi thnh cng ca ng y trong my
tnh, Apple khng bao gi i vo kinh doanh m nhc, hay
kinh doanh in thoi di ng.
Nu bn mun l nh doanh nghip v khi u cng ti
ring ca bn, bn cn ba k nng: tri thc cng ngh (t
STEM); sn lng nhn ri ro theo ui m c ca bn bt
k tht bi; v thi hc c i.

203
Nh doanh nghip cn g?
Mt sinh vin hi ti: iu u tin m nh doanh
nghip phi lm l g trc khi khi u mt cng ti? Ti p:
Tm khch hng v hiu th trng. Anh ta dng nh ngc
nhin: Lm sao thy c th tm c khch hng hay th
trng trc khi xy dng sn phm? Nu thy chng c g,
lm sao thy c th c c khch hng? iu c phi logic
khng?

Ti gii thch: Nu bn pht trin sn phm hay cng

ngh m khng bit ai s l khch hng ca bn th ch l
phng on. Nu bn khi u mt cng ti ch da trn phng
on th iu khng logic cht no. iu quan trng nht
cho cng ti khi nghip khng phi l sn phm m l khch
hng. Khch hng l quan trng nht cho bt k doanh nghip
no. Khng c khch hng, khng c khng ti khi nghip.
Trc khi bn xy dng bt k ci g, bn phi nhn din khch
hng ca bn l ai v tm ra h cn g? Vn ca h l g?
Lm sao bn vn ti h? H s nh tr bao nhiu cho sn
phm ca bn? Bn c th c c bao nhiu khch hng? Th
trng bn lm kinh doanh ln th no? Ai c th l i th
cnh tranh ca bn? Ai c th l i tc ca bn? V cn bn
bn phi c cu tr li cho nhng cu hi ny trc khi khi
u cng ti ca bn.
Anh ta dng nh khng thoi mi. L ngi phn mm,
anh ta bao gi cng ngh v gii php k thut: Nhng lm sao
thy c c nhng cu tr li ny m khng c sn phm,
thy chng c g c?
Ti gii thch: l l do ti sao bn cn tin hnh
nghin cu th trng bng vic hi khch hng. Bn c
tng, bn c vin kin v cng ti khi nghip ca bn lp k
hoch lm g nhng y ch l phng on. Bn khng c s

204
kin; bn khng c bng chng h tr cho vin kin ca bn.
Bn cn kim nghim phng on ca bn, vin kin ca bn,
v tng ca bn xc nh liu n l ng hay khng. Bn
khng th xy dng c bt k ci g chng no bn cn cha
tr li nhng cu hi . Tt nhin, c th bt u bng
tng hay, xy dng sn phm, to ra cng ngh v xy dng
cng ti nhng iu g xy ra nu khng c khch hng? iu g
xy ra nu khng c th trng v khng c nhu cu v sn
phm ca bn? Cho d bn c vi khch hng nhng n c
cho bn c li khng? iu g s xy ra nu th trng l
nh v bn khng th lm ra tin? Bn c tip tc vn hnh
cng ti m ang lm mt tin khng? Th gii y nhng
tng hay nhng khng c khch hng, chng ci g s xy ra.
Cng ti khi nghip ch l t chc lm thi trong tm kin
khch hng v p ng cch thc lm kinh doanh sinh li
c. Bn c th c tng hay nhng khi u mt cng
ti, bn cn nhiu hn ch l tng, bn cn hiu doanh nghip.
Bn bt u mt cng ti vi nh lm ra tin, nhiu tin.
Khng ai mun khi u cng ti lm mt tin cho nn bn
phi tun theo qui trnh ni tng bc u phi c kim
nghim. Bn cn d liu ra quyt nh, bn phi i nhanh
nm bt c hi nhng bn khng th lm iu mt cch bt
cn c. Bn phi bt u bng vic nhn din khch hng v
c lng bao nhiu ngi trong h sn lng tr tin cho sn
phm ca bn. Bn cng mun bit th trng ln th no. C
th trng ln cho bn lm ra li nhun v bn c th lm
c bao nhiu? Khng c nhng d liu ny bn ch ging
nh ngi bc i trong bng ti m khng c phng hng.
L nh doanh nghip bn phi ngh bn thn mnh l ngi
doanh nghip trc nht. Bn khng th ra quyt nh da trn
phng on v hi vng. Bn phi pht trin vin kin chi tit
v kim nghim n bng vic hi khch hng. Bn khng th
tm c cu tr li trong vn phng ca bn. Bn khng th
tm c cu tr li nh. Bn khng th tm c cu tr li

205
t bn b v bn khng th tm c cu tr li bng vic c
sch kinh doanh. Bn phi i ra v hi mi khch hng tim
nng v vin kin v tng ca bn; bn bin phng on
thnh s kin. Nu d liu xc nhn vin kin ca bn hp thc
th bn c c hi tt thnh cng.
Anh ta dng nh c thuyt phc: iu l logic
nhng iu g s xy ra nu tng ca thy sai? iu g s
xy ra nu khch hng khng ng vi thy?
Ti gii thch: l ch nh chnh ca nghin cu th
trng. Trong trng hp , bn khng mt tin hay ph thi
gian vo iu v gi tr. L nh doanh nghip bn hc bi hc
mi cho nn bn s i ti tng khc, vin kin khc v bt
u li. Bn khng bao gi nn t b, l tnh cch ca nh
doanh nghip. Chng no bn cn theo qui trnh ny, bn s
trnh c nhiu vic th v sai v bn s lm tng c hi
thnh cng ca bn. Nh doanh nghip gii khng ch l nh k
thut m cn l ngi hc c i v mi vic th, d tt hay
xu, u l c hi hc tp.

206