Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 80

saqarTvelos politikis instituti (GIP) aris arakomerciuli, arapartiuli, kv-

leviTi da analitikuri organizacia, romelic 2011 wlis dasawyisSi daarsda. GIP


cdilobs saqarTveloSi demokratiuli institutebis organizaciuli safuZvlebis
gaZlierebas da efeqturi mmarTvelobis principebis ganviTarebas politikuri kv-
levisa da advokatirebis gziT. organizacia aseve xels uwyobs samoqalaqo sazo-
gadoebis mSeneblobisa da demokratiuli procesebis ganviTarebaSi saxalxo Car-
Tulobas. 2013 wlis dekembridan saqarTvelos politikis instituti aris euTos
akademiuri institutebisa da analitikuri organizaciebis qselis wevri.

publikacia momzadda `nacionaluri fondis demokratiisTvis~ finansuri mxar-


daWeriT. aq gamoTqmuli mosazrebebi ekuTvnis avtorebs da SeiZleba, ar emTxveo-
des saqarTvelos politikis institutisa da nacionaluri fondis demokrati-
isTvis Tvalsazriss.

redaqtori: korneli kakaCia


avtorebi: biZina lebaniZe, giorgi vardiSvili,
elene fanCuliZe, levan kaxiSvili,
salome minesaSvili, Tornike zurabaSvili

gamomcemloba: grifoni

Georgian Institute of Politics


Tel: +995 599 99 02 12
Email: info@gip.ge
www.gip.ge
3
winasityvaoba

damoukideblobis mopovebidan 25 wlis marTalia, evrokavSirTan gaRrmavebuli


ganmavlobaSi, saqarTvelom mniSvnelo- TanamSromloba xels uwyobs saqarTve-
van progress miaRwia stabiluri poli- los demokratiuli institutebisa da
tikuri institutebisa da funqciuri usafrTxoebis gaZlierebas, Tumca sru-
demokratiuli sistemis ganviTarebis li suraTi SedarebiT kompleqsuria.
kuTxiT. qveyana ganagrZobs stabilur, grZelvadiani demokratiuli ganviTare-
Tumca nel progress natosa da evro- ba da produqciuli ekonomikis Sene-
kavSirSi integraciis mimarTulebiT. ba iseTi arastabiluri garemos mqone
es ukanaskneli, qveynis politikuri qveynisaTvis, rogoric saqarTveloa,
da ekonomikuri ganviTarebis ZiriTad ZiriTad gamowvevad rCeba. aRsaniSnavia
mimarTulebas warmoadgens. aRniSnul isic, rom demokratiuli ganviTarebis
process damatebiTi stimuli misca, TvalsazrisiT, saqarTvelo bevrad win
ukanasknel periodSi, evrokavSirsa da uswrebs mezobel saxelmwifoebs. Tum-
natosTan saqarTvelos gaRrmavebul- ca, ekonomikis, demokratiisa da poli-
ma TanamSromlobam. kerZod, 2014 wlis tikuri stabilurobis TvalsazrisiT,
ivnisSi, saqarTvelom xeli moawera ev- saqarTvelo jer kidev CamorCeba im
rokavSirTan asocirebis xelSekrule- dasavlur standartebs, romelTa miR-
bas, dokuments, romelic moiTxovs ada- wevasac eswrafvis. am fonze, saqarTve-
mianis uflebebis, demokratizaciisa da los miswrafeba gaxdes demokratiuli
kargi mmarTvelobis sferoebis daax- samyaros srulfasovani wevri cen-
loebas evrokavSirSi arsebul stand- traluri mniSvnelobisaa da uSualo
artebTan. aRsaniSnavia, rom asocirebis kavSirSia qveyanaSi mdgradi da kanonis
xelSekrulebis xelmowera da ratifik- uzenaesobaze dafuZnebuli mmarTve-
acia aRqmulia, rogorc saqarTvelos lobis sistemis CamoyalibebasTan. Ses-
prodasavluri kursis garanti. amasTa- abamisad, aRniSnuli mizani mravalgzis
nave, es xelSekruleba moiazreba, ro- mxardaWerilia yvela tipis ideologiis
gorc qveynis modernizaciis samoqmedo mqone politikuri Zalebis mier. Tumca,
gegma, ramdenadac qveynis socialur, jer kidev gaurkvevelia is, Tu ramde-
ekonomikur da politikur garemoze nad aqvs saqarTvelos unari uzrunve-
mas mniSvnelovani gavlena aqvs. aseve, lyos Tavisi politikuri institutebis
2014 wels saqarTvelom natosgan arse- mdgradi ganviTareba da demokratiuli
biTi paketi miiRo, rac demokratiuli kulturis irgvliv konsolidacia.
mmarTvelobis gaumjobesebis kuTxiT
damatebiTi reformebis ganxorcielebas qveyanam evro-atlantikuri integraciis
iTvaliswinebs. dResdReobiT, saqarTve- mimarT sakmao mzaoba aCvena. es aris arCev-
lo bevrad ufro axlosaa evropasTan, ani, romelsac Tan axlavs demokratiis
vidre odesme. 2017 wlis martSi, saqa- xelSewyobis valdebulebebic. Tumca,
rTvelos mier miRebuli vizaliberal- saqarTvelos mosaxleobis didi nawi-
izacia, rac saqarTvelos moqalaqeebs li jer kidev moTminebiT elodeba im
Sengenis zonaSi uvizo mimosvlis ufle- dros, rodesac ixilavs demokratiuli
bas aniWebs, amis kidev erTi naTeli da- reformebis Sedegad miRebul xelSesax-
dasturebaa. eb sargebels. saqarTvelos mTavrobis
4
gacxadebuli mizania, arsebuli arakon- vis dawesebuli barieris ver gadalax-
solidirebuli demokratiuli sistema vis gamo), avtomaturad miiRebs wamyvani
warmomadgenlobiT, evropuli stilis partia. cvlilebebi gaakritikes, ro-
liberalur demokratiad gardaqmnas, gorc mTavrobis Sefaruli mcdelo-
es yovelive ki axal sazrunavs aCens. ra ba moipovos kontroli prezidentis
mimarTulebiT midis axlandeli mTav- institutze da kidev ufro gaimyaros
roba, romelic sakonstitucio umrav- umravlesoba parlamentSi.
lesobas flobs? ramdenad unda vendoT
mas da gauZlebs Tu ara is Zalauflebis demokratiis Skalaze koeficientis
cdunebas imisaTvis, rom saTanado re- mcire gaumjobesebis (4.64-dan 4.61-mde)
formebi ganxorcieldes? uaxloesi miuxedavad, fridom hausis reJimebis
warsulis gakveTilebidan gamomdin- klasifikaciis mixedviT, saqarTvelo
are, bevr damkvirvebels aSinebs situ- kvlav hibridul reJimad miiCneva.1 amde-
acia, romelSic erTi partia flobs nad, qarTuli sazogadoebis interesSia,
TiTqmis SeuzRudav Zalauflebas. am rom meti yuradReba daeTmos konkuren-
sakiTxTan mimarTebiT, opoziciisa da tunariani politikuri landSaftis gan-
samoqalaqo sazogadoebis warmomad- viTarebas, rac politikuri partiebis
genelebis mxridan ukve gaJRerda kri- gaZlierebiTa da sazogadoebaSi maTi
tika, rac, ZiriTadad, swored uaxloe- meti ndobisa da gavlenis mopovebiT
si warsulis mware gamocdilebiTa da unda moxdes. arsebiTad mniSvnelova-
moqmedi mTavrobis mier SeTavazebuli nia, aseve, isic, rom parlamentSi war-
sakonstitucio cvlilebebis Sinaarsis modgenilma politikurma partiebma
gaTvaliswinebiT aris ganpirobebuli. mzaoba gamoxaton ZiriTadi reforme-
sakonstitutucio cvlilebebi mdgo- bis ganxorcielebisTvis. Tumca, mzao-
mareobs SemdegSi: prezidentis pirdapi- ba da aRebuli valdebulebebi mxolod
ri wesiT arCevis praqtikis Secvla, rac parlamentSi warmodgenil politikur
gulisxmobs, rom dRes arsebuli mod- partiebs ar unda moicavdes da arasa-
elisgan gansxvavebiT, prezidents air- parlamento partiebsa da samoqalaqo
Ceven parlamentisa da municipalitetis seqtorzec unda gavrceldes. sazoga-
sabWoebis delegatebi; aseve, parlamen- doebis aqtiurobis meSveobiT, romelic
tarebis arCevis amJamindeli, Sereuli, kanonis uzenaesobis pativiscemis prin-
maJoritarul-proporciuli sistema cipsa da saerTaSoriso Tanamegobrobis
Canacvldeba proporciuli sistemiT. mtkice mxardaWeras efuZneba, jer kidev
Tumca, aRniSnul proporciul sistemas arsebobs seriozuli Sansi, rom saqa-
aqvs garkveuli maxasiaTeblebi, rom- rTvelos svla tolerantuli da plu-
lebic sadavoa: kerZod is, rom partiebi ralisturi sazogadoebisken Seuqcevadi
saarCevno blokebis CamoyalibebaSi Sez- procesi gaxdes.
Rudulni iqnebian da nebismier gadaun-
awilebel adgils, romelic patara saqarTvelos demokratiul ganviTare-
partiebis warumateblobis gamo Tavi- basTan mimarTebiT kiTxvebi kvlav arse-
sufali darCa (parlamentSi SesvlisT- bobs, iseve, rogorc arsebobs kiTxvebi

1
Freedom House. Georgia-Nations in Transit. Annual report, 2016. Available at: https://freedomhouse.org/
report/nations-transit/2016/georgia
5
evro-atlantikuri institutebis efeq- politikuri partiebis stabiluri
turobaze, Tu ramdenad SeuZliaT maT, platformis ganviTareba; saxelmwifosa
rom reformebisTvis saWiro stimule- da saqarTvelos marTlmadidebel ekle-
bi uzrunvelyon. amdenad, politikuri sias Soris urTierTobebi; ZalTa bal-
klasisTvis, samoqalaqo seqtorisa da ansi xelisuflebis sxvadaxva ganStoe-
farTo sazogadoebisTvis, mniSvnelo- bebs Soris. publikacia gankuTvnilia
vania, rom ufro aqtiurad CaerTon saxelmwifo moxeleebisTvis, masmediis,
rogorc demokratizaciis, ise evro- samoqalaqo sazogadoebisa da akademi-
peizaciis procesSi. uri sferos warmomadgenlebis, anali-
tikosebis, da sakiTxiT dainteresebuli
swored aseT rTul garemoSi, saqa- farTo sazogadoebisTvis, aseve, yvela
rTvelos politikis institutma, na- im pirisTvis, romelic saqarTvelos
cionaluri fondi demokratiisTvis demokratiuli ganviTarebis procesSi
mxardaWeriT, proeqtis demokra- monawileobs da masTan dakavSirebuli
tizacia da saparlamento monitorin- sakiTxebiT aris dainteresebuli.
gi saqarTveloSi farglebSi moamzada
winamdebare publikacia. publikacia mo- korneli kakaCia
icavs xuT politikis dokuments, rome-
lic evropeizaciisa da demokratizacis
kuTxiT saqarTveloSi arsebul viTare-
basa da ZiriTad sakiTxebze iZleva re-
komendaciebs. es sakiTxebia: saqarTve-
los evro-atlantikur struqturebSi saqarTvelos politikis
Semdgomi integraciis prioritetebi; institutis direqtori
saqarTvelos evropuli
integracia: ra iqneba aRmosavleT
partniorobis Semdeg?

biZina lebaniZe1
9
mokle Sinaarsi

naSromi mimoixilavs evrokavSirisa da rTvelosTvis mimzidveli aRmoCndes.


saqarTvelos urTierTobis samomavlo moxsenebaSi gamoyofil iqneba saqarT-
perspeqtivebs. evrokavSiris gafarToe- velo-evrokavSiris urTierTobis sami
bis procesi am etapze Seferxebulia. amas ZiriTadi aspeqti: demokratia da kanonis
Tan erTvis evrokavSiris SigniT arsebu- uzenaesoba, ekonomikuri integracia da
li ekonomikuri da saimigracio krizisi usafrTxoeba da samxedro sakiTxebi.
da memarjvene partiebis momZlavreba,
rac evrokavSirze damatebiT zewolas demokratiuli konsolidacia da kanonis
axdens da aRmosavleT partniorobis uzenaesobis ganmtkiceba evrokavSirTan
qveynebTan mis urTierTobaze uaryof- urTierTobis gaRrmavebis erT-erTi
iTad aisaxeba. imis gaTvaliswinebiT, rom umTavresi winapirobaa da amasTanave,
saqarTvelos evrokavSirSi gawevrianebis erTaderTi sferoa, romelzec saqa-
sakiTxi am etapze aqtiurad ar ganix- rTvelos xelisuflebas mniSvnelovani
ileba, izrdeba gansxvaveba saqarTvelos gavlena aqvs. aseve, Zalian mniSvnelo-
miswrafebebsa da evrokavSiris mxridan vania, rom saqarTvelos mTavrobam da
SemoTavazebul praqtikul winadadebebs sazogadoebam mokle vadebSi srul
Soris. zogadad, evrokavSiris mesame gawevrianebasTan dakavSirebuli usa-
saxelmwifoebTan urTierTobis isto- fuZvlo molodinebi gafanton da yur-
ria gvTavazobs ormxrivi urTierTo- adReba gaamaxvilon ufro realizebad
bis ramdenime models, romelic mesame da amasTan, srul wevrobaze aranakleb
qveynebis evrokavSirSi srul wevrobasa sargeblis momtani miznebis miRwevaze
da asocirebul wevrobas Soris gadis. am rogorebicaa, magaliTad evrokavSiris
moxsenebaSi yuradReba gamaxvilebulia erTian bazarSi samuSao Zalis Tavisufa-
urTierTobebis swored msgavss mod- li gadaadgilebis Tavisuflebis miReba
elebze, romlebic, im pirobebSi rode- da evrokavSiris samxedro da usafrTx-
sac aRmosavleT partniorobis proeqtma oebis struqturebTan instituciuri
sakuTari Tavi amowura, SesaZloa saqa- urTierTobis damyareba da gaRrmaveba.

ZiriTadi daskvnebi da rekomendaciebi

demokratia da kanonis uzenaesoba cia SeuZlebeli iqneba. integraciis


process sagrZnoblad arTulebs
saqarTvelos mTavrobam unda isic, rom saqarTvelo aRmosavleT
uzrunvelyos qveynis mdgradi partniorobis farglebSi ukve yve-
demokratiuli ganviTareba, ris ga- lanairadaa mxardaWerili, evropu-
reSec qveynis evrokavSirSi integra- li integraciis gzaze saWiro axali

1
biZina lebaniZe aris saqarTvelos politikis institutis ufrosi mkvlevari da fraiburgis uni-
versitetis leqtori. mas miRebuli aqvs doqtoris xarisxi politikur mecnierebebSi, berlinis
Tavisufal universitetSi. igi aseve iyo berlinis Tavisufali universitetis mkvlevri da kiTxu-
lobda leqciebs berlinis ekonomikisa da samarTlis skolaSi.
10
miznebi ki jer ar Cans. integraciis mizniT, saqarTvelo
mWidro koordinaciaSi unda iyos
metic, demokratiuli konsolida- ukrainasTan, radgan am or qvey-
cia, sazogadoebis molodinebis anas saerTo interesebi aerTianebs.
marTva da saqarTvelos mosaxle- Tumca, teritoriis sididisa da
obis evropisadmi skeptikuri gan- strategiuli adgilmdebareobis
wyobis zrdis prevencia mTavrobis gaTvaliswinebiT, ukraina evroka-
prioritetebad unda darCes. vSirisa da natosTvis gacilebiT
mniSvnelovania.
saqarTvelos samoqalaqo sazoga-
doeba, evrokavSirisa da saerTaSo- ekonomikuri integracia da socialuri
riso Tanamegobrobis mxardaWeriT, mobiloba
saqarTvelos demokratiuli insti-
tutebis mcvelad unda gvevline- evropis ekonomikur zonaSi gaer-
bodes. kerZod, samoqalaqo sazo- Tianeba, romelic samuSao Zalis
gadoebam Zalisxmeva ar unda Tavisufal gadaadgilebas moicavs,
daiSuros saimisod, rom saqarT- SesaZloa, saqarTvelosTvis axlo
velos mTavrobam qveynis demokra- da saSualovadian perspeqtivaSi
tiuli ganviTarebis kursidan ar saukeTeso scenari iyos. saqarTve-
gadauxvios. los mTavroba evrokavSirTan gan-
sakuTrebuli SeTanxmebis miRwevas
samxedro da usafrTxoebis sakiTxebi unda Seecados, romlis Tanaxmadac,
saqarTvelos moqalaqeebs garkveu-
natoSi integracia saqarTvelos li periodis ganmavlobaSi evrokav-
prioritetad unda darCes. Tum- Siris samuSao bazriT Tavisuflad
ca, saqarTvelos mTavrobam evro- sargeblobis saSualeba eqneba.
kavSirsa da amerikis SeerTebul
Statebs Soris mzard gansxvavebeb- evrokavSirSi ekonomikuri inte-
zec unda gaamaxvilos yuradRe- graciis yvela konfiguracia saqa-
ba da im alternatiul samxedro rTvelosTvis momgebiani ver iqne-
struqturebSi gaerTianebas Seeca- ba. vinaidan, saqarTvelo sagareo
dos, romlebic SesaZloa, evrokav- vaWrobis liberalur politi-
Sirma, momavalSi Camoayalibos. kas atarebs, igi unda moeridos
sagareo vaWrobis SemzRudveli
saqarTvelo unda ecados evroka- xelSekrulebebis xelmoweras, ro-
vSiris samxedro da usafrTxoebis goric SeiZleba iyos magaliTad,
organoebTan, maT Soris evropis evrokavSiris sabaJo kavSiri.
Tavdacvis saagentosTan da samx-
edro misiebis axladdaarsebul saqarTvelom evrokavSirSi ekono-
samxedro StabTan instituciuri mikuri integraciis mizniT sxva-
urTierTobis damyarebas; dasxva xerxebis moZieba unda ga-
nagrZos. saqarTvelos mTavrobam,
evroatlantikur struqturebSi evropis Tavisufali vaWrobis aso-
11
ciaciis msgavsi organizaciis Ca- niorobis wevr am sam qveyanas evro-
mosayalibeblad, ukrainasTan da pis ekonomikur zonaSi gaukvalavs
moldovasTan unda iTanamSrom- gzas da samuSao Zalis Tavisufal
los, romelic aRmosavleT part- gadaadgilebas uzrunvelyofs.

Sesavali

saqarTvelo ubrundeba evropul ojaxs evrokavSiri ufro metad acnobierebs


_ ase gamoexmaura sakuTari tviteris aRmosavleT partniorobis qveynebTan
gverdze saqarTvelos premier-ministri urTierTobis ormxrivi formatis mniS-
giorgi kvirikaSvili 2017 wlis 28 marts vnelobas, rac evropis samezoblo
evrokavSirTan vizaliberalizaciis re- politikis (ENP) bolo mimoxilvaSic
Jimis oficialur SemoRebas. marTlac, aisaxa.3 meore mxriv, arsebobs aRmo-
Rrma da yovlismomcveli Tavisufali savleT partniorobis pioneri qveynebi
vaWrobis zonaSi gawevrianebisgan gansx- - saqarTvelo, moldova da ukraina,
vavebiT, romlis Sedegebic mxolod romlebic aRmosavleT partniorobis
xangrZlivi periodis Semdeg gaxdeba farglebSi yvelaze metad wavidnen win
SesamCnevi, vizaliberalizacia saqarT- da evrokavSirSi gawevrianebis survi-
velos evrokavSirSi integraciis pro- li Riad gamoTqves. Tumca, am qveynebis
cesSi pirveli da yvelaze mniSnvelo- erTaderTi gamaerTianebeli faqtori
vani sargebelia. amasTanave, es procesi ruseTis Sekavebis interesia, sxva mxriv
evrokavSirisa da saqarTvelos urT- ki, maTi Sida mdgomareoba da saWiroe-
ierTobis mimdinare etapis dasasruls bebi mniSvnelovnad gansxvavdeba. Sesa-
asaxavs. vizaliberalizaciis oficialu- bamisad, samive qveyanasTan mimarTebaSi
rad ZalaSi SesvliT, saqarTvelom aRmo- erTiani midgomis Camoyalibeba sakmaod
savleT partniorobiT SemoTavazebuli rTuli iqneba. amitom, saqarTvelosTvis
sargeblis bolo, msuye nawili miiRo, SesaZloa ufro metad sasargeblo iyos
riTac aRniSnuli urTierTobebis Car- evrokavSirTan ormxrivi urTierTobis
Cos potenciali amoiwura. SenarCuneba da aRmosavleT partnioro-
bis saerTo aspeqtebze ki ara, sakuTar
mTavari kiTxva, romelsac dRes qarTve- saWiroebebze yuradRebis gamaxvile-
li politikosebi, akademiuri da samo- ba. Tumca, imis gaTvaliswinebiT, rom
qalaqo sazogadoebis warmomadgenlebi ukrainasTan SedarebiT saqarTvelos
svamen aris is, Tu rogori iqneba evroka- politikuri mniSvneloba gacilebiT
vSirisa da saqarTvelos momavali urT- naklebia, SesaZloa, msgavsi midgoma
ierTobebi. aSkaraa, rom samxreT kavkasia, TviT evrokavSirisTvis naklebad sain-
rogorc erTiani regioni, dasavleTis tereso aRmoCndes. amitom, saukeTeso
interesis sferoSi aRar Sedis da Tavad SemTxvevaSi saqarTvelo evrokavSirTan
evrokavSirma regionisadmi aqamde arse- urTierTobis rogorc ormxrivi, aseve
bul holistur midgomaze erTi zoma mravalmxrivi (magaliTad, TanamSrom-
ergeba yvelas2 xeli Caiqnia. am etapze, loba ukrainasTan da moldovasTan)

2
Brzel and Lebanidze, Brzel et al. 2015
3
European Commission, Review of the European Neighbourhood Policy
12
meqanizmebis SemuSavebas unda Seecados, vania imis gaTaviseba, rom evrokavSir-
romlebic aRmosavleT partniorobis Si integracia, rac aRmosavleT part-
arsebul CarCoebs gascildeba. niorobis CarCoebs scildeba, qveynis
demokratiul ganviTarebasTan da kargi
Tumca, realurad, saqarTvelos ev- mmarTvelobis principebTan pirdapir
roatlantikur sivrceSi integraciis aris dakavSirebuli: erTi meoris ga-
procesze minimaluri gavlena aqvs. ev- reSe warmoudgenelia. Sesabamisad, es
rokavSirisa da saqarTvelos urTier- erTaderTi sferoa, sadac saqarTvelos
Tobis tempi da intensivoba amJamad, mTavrobas mniSvnelovani gavlena aqvs
dasavleTis SigniT mimdinare cvlile- da SeuZlia, rogorc Seanelos, aseve,
bebzea damokidebuli. nato krizisSia daaCqaros saqarTvelos evropasTan
da jer bolomde arc is aris naTeli, daaxloebis procesi. meore mxriv, saqa-
Tu rogor gadaitans evrokavSiri mTel rTvelos mTavrobis gavlena minimal-
rig krizisebs, maT Soris breqsits, uria, evrokavSirTan ekonomikuri da
memarjvene Zalebis momZlavrebas, saimi- politikuri instituciuri urTierTo-
gracio kriziss da ruseTis revizion- bebis gaRrmavebis sferoSi. am sakiTxeb-
istul politikas. meores mxriv, evro- ze zemoqmedebis berketebi saqarTvelos
kavSirisa da natos bundovani momavali am etapze ar gaaCnia da mTlianad evro-
aRmosavleT partniorobis qveynebsac kavSiris SigniT mimdinare procesebzea
gaurkvevlobaSi tovebs, radgan am or- damokidebuli.
ganizaciebSi maT integraciasTan daka-
vSirebuli samomavlo gegmebi SesaZloa, mTeli rigi krizisebiT damZimebuli ev-
axlo momavalSi dRis wesrigidan saer- rokavSiri dRes politikurad uZluria,
Tod gaqres. aRniSnuli naSromi, am ga- rom aRmosavleT partniorobis qveynebs,
mowvevebs iTvaliswinebs da maT fonze maT Soris saqarTvelos, gawevrianebis
aanalizebs saqarTvelos da evrokav- perspeqtiva SesTavazos. amitom, saqa-
Siris urTierTobebis perspeqtivebs rTvelosTvis umjobesi iqneboda, Tuki,
sam ZiriTad sferosTan mimarTebaSi _ am etapze srul wevrobasa da asocire-
demokratia da kanonis uzenaesoba, usa- bul wevrobas Soris moqceul Sualedur
frTxoebisa da samxedro TanamSromlo- modelebze gaamaxvilebda yuradRebas.
ba da ekonomikuri urTierTobebi. magaliTad, integraciis erT-erTi ase-
Ti Sualeduri modeli SesaZloa iyos
demokratia da kanonis uzenaesoba evropis ekonomikuri zonasTan mierTe-
saqarTvelos evropeizaciis proce- ba, rac saqarTvelos gauxsnida evro-
sis Sidapolitikur ganzomilebas uka- kavSiris samuSao bazars. analogiurad,
vSirdeba, romlis warmatebaze pasux- nato-s srul wevrobamde an mis parale-
ismgeblobac mTlianad saqarTvelos lurad, SesaZloa aseve, evrokavSirTan
mTavrobasa da sazogadoebas ekisreba. garkveuli formis samxedro TanamSrom-
saqarTvelos mTavrobisTvis mniSnvelo- lobis xelSekrulebaze muSaobac.
13
demokratia da kanonis uzenaesoba

risi gakeTeba SeuZlia saqarTvelos gamomdinare, aRar Cans axali, stimu-


mTavrobas saqarTvelos evrointe- lis momcemi iniciativebi, romlebic
graciis procesis xelSewyobisa da saqa- saqarTvelos mTavrobas demokratiuli
rTvelos evropul gzaze svlis Senar- normebis dacvisken ubiZgebda. prob-
CunebisTvis? arsebobs ori ZiriTadi lemas aseve arTulebs ZalTa axali
Sidapolitikuri dabrkoleba,romelic wonasworobac, romelic bolo sapar-
metnaklebad moqceulia saqarTvelos lamento arCevnebis Sedegad Camoyalib-
mTavrobis pasuxismgeblobaSi da ro- da da ris Sedegadac mmarTveli partia
melsac SeuZlia saqarTvelos evropa- qarTuli ocneba parlamentSi sru-
Si integraciis Seferxeba an misi sru- li sakonstitucio umravlesobiT aris
li paralizeba. esenia: saqarTvelos warmodgenili. aq problema saqarTve-
demokratiuli ganviTarebis SenarCune- los politikuri kulturis deficit-
ba da mosaxleobaSi evrokavSirisadmi Si mdgomareobs. saqarTvelos politi-
skeptikuri damokidebulebis zrda. kur landSafti ar aris bolomde mzad,
rom mxolod sakuTari ZalebiT, da ga-
asocirebis SeTanxmebis implementaci- reSe stimulebisa da wnexis gareSe mi-
asTan da vizaliberalizaciis reJimis hyves demokratiul dinebas. warsulSi,
ZalaSi SesvlasTan erTad, saqarTvelom saqarTvelos mTavrobis demokratiuli
evrokavSirSi integraciis iseT dones normebis dacvis iZulebis mizniT da
miaRwia, romlis Semdegac evrokavSirs avtokratiuli procesebisgan Tavda-
saqarTveloSi demokratiis normebis sacavad, xSirad aucilebeli xdeboda
darRvevaze Tvalis daxuWva gauWirdeba. samoqalaqo sazogadoebis mobilizeba.
sxva qveynebi, romlebic saqarTveloze saerTaSoriso sazogadoeba, da gansa-
ufro Rrmad arian integrirebuli ev- kuTrebiT evrokavSiri, mniSvnelovan
rokavSirSi, saqarTvelosTan SedarebiT rols TamaSobda demokratiuli pro-
aseve demokratiis ufro maRali xarisx- cesebis waxalisebaSi, risTvisac, saW-
iT gamoirCevian. Sesabamisad, Tuki rame iroebis SemTxvevaSi, saqarTvelos xeli-
aris sruliad naTeli saqarTvelos da suflebis winaaRmdeg arc zemoqmedebis
evrokavSiris samomavlo urTierTobeb- berketebis gamoyenebas erideboda. Tum-
Si, es, pirvel rigSi, demokratizacii- ca, rogorc ukve aRvniSneT, saqarTve-
sa da evropeizaciis procesebis erT- lom aRmosavleT partniorobis prog-
maneTisgan ganuyoflobaa. Semdgomi ramidan ukve yvela SesaZlo sargebeli
demokratizaciis gareSe evrokavSir- miiRo da am etapze evrokavSirTan urT-
Si integraciis procesSi progresi ar ierTobebSi axali miznebi ar Cans. Ses-
iqneba. abamisad, arsebobs imis safrTxe, rom
saqarTvelos mTavroba demokratiul
saqarTvelos demokratiul konsolida- mmarTvelobaze yuradRebas naklebad
cias is faqtoric arTulebs, rom 2017 gaamaxvilebs. Tumca, telekompania rus-
wlis dasawyisisTvis saqarTvelom evro- Tavi 2-Tan dakavSirebulma movlenebma
kavSirisgan am etapisTvis mosalodneli aCvena, rom Tu saqarTvelos mTavro-
yvela SemoTavazeba miiRo da aqedan ba demokratiul normebs gadauxvevs,
14
saerTaSoriso sazogadoebas kvlavac aRsaniSnavia, rom bolo wlebSi, saqa-
SeuZlia da gamoiyenebs kidec masze rTvelos mosaxleobam evrokavSirSi
zemoqmedebis berketebs, amjerad ukve integraciis procesis stagnaciasTan
eqs-post faqtum reJimSi. dakavSirebiT sakuTari ukmayofilebis
gamoxatva ukve daiwyo. erovnuli
meore mniSvnelovani Sida gamowveva, mo- demokratiuli institutis (NDI) mier
saxleobaSi evrokavSirisadmi skeptikuri Catarebuli kvlevebi aCvenebs, rom qa-
damokidebulebis zrdas ukavSirdeba. am- rTvelebis 31% evropaSi integracias
Jamad, saqarTvelos mosaxleoba mxolod ruseTTan urTierTobis daregulire-
evrokavSiris sruli wevrobisken miis- baSi gacvlida, rac, maTi SexedulebiT,
wrafis. xSirad cru molodinebi iqmne- qveynisTvis ufro momgebiani iqneba.4
ba, rasac aucileblad mohyveba imedga- bolo periodis miRwevebma, kerZod, ev-
crueba da dasavleTiT ukmayofileba. am rokavSirTan uvizo mimosvlis reJimis
problemis mosagvareblad saqarTvelos SemoRebam SesaZloa, evrokavSirisad-
molodinebis marTvis efeqturi meqa- mi skeptikuri damokidebulebis zrda
nizmebi esaWiroeba. wina mTavroba, mix- garkveuli droiT SeaCeros. Tumca, sa-
eil saakaSvilis meTaurobiT, xSirad gas- Sualovadian perspeqtivaSi evrokavSir-
cemda ararealur dapirebebs, romelTa Si realuri gawevrianebis perspeqtivis
mizanic mosaxleobis mxardaWeris mop- ararsebobam da Rrma da yovlismom-
oveba iyo. am kuTxiT dRevandeli mTav- cveli Tavisufali savaWro sivrcidan
roba gacilebiT TavSekavebulia. Tumca, miRebuli dauyovneblivi dadebiTi Se-
es uTuod politikur simwifeze rodi degebis simwirem SesaZloa, mosaxleobis
miuTiTebs da SesaZloa, mxolod ruseTis evrokavSiris sawinaaRmdego talRaze
daSoSminebis politikis nawili iyos. gadasvla ganapirobos.

mdgradi usafrTxoebis ZiebaSi

usafrTxoeba aRmosavleT partnioro- iswinebiT, saqarTvelos natoSi axlo


bis qveynebisTvis, maT Soris saqarTve- momavalSi gawevrianebis imedi ar unda
losTvisac ZiriTad problemad rCeba. hqondes, vinaidan qveynis natoSi wevro-
saqarTvelo sakuTari mowyvladi geo- bis mxardaWeris survili saqarTvelos
politikuri mdgomareobis gamjobese- mTavari dasavleli partnioris, aSS-s
bas, erTi periodi, natoSi gawevrianebis mxridanac mcirdeba. amitom, saqarTve-
gziT cdilobda. Tumca, 2008 wlidan lom usafrTxoebis problemis gadaW-
natoSi integraciis procesis stagna- ris alternatiuli gzebi unda eZebos.
cia daiwyo, rac natos zogierTi wevri meore mxriv, saqarTvelom yuradRebiT
saxelmwifos politikurad motivirebu- unda miadevnos Tvali natoSi dawyebul
li winaaRmdegobiT iyo ganpirobebuli. kriziss, romelic amerikis SeerTebuli
msgavsi damokidebulebiT, ZiriTadad, Statebis prezidentis, donald trampis
safrangeTi da germania gamoirCeod- aliansTan midgomam kidev ufro gaamwva-
nen. dRes arsebuli viTarebis gaTval- va. aSS prezidentma ramdenjerme Riad
4
NDI, Public attitudes in Georgia Results of a November 2016 survey carried out for NDI by CRRC Georgia
15
gaakritika nato-s evropuli wevrebi da val samxedro struqturebTan mWidro
eWvqveS daayena nato-s wevri saxelmwi- kavSiris damyarebas Seecados. evroka-
foebis dacvis aRebuli valdebuleba. vSiris ignorirebiT, mxolod aSS-Tan
vaSingtonidan wamosul araerTgvaro- samxedro da politikuri urTierTo-
van signalebze sapasuxod, evrokavSirma bebis damyareba, wina mTavrobis Secdoma
sakuTar usafrTxoebaze meti yuradRe- iyo. dasavleT evropis qveynebis mimarT
bis gamaxvileba da samxedro da usa- saqarTvelos politikurma gaucxoebam
frTxoebis institucionaluri struq- Tavisi wvlili Seitana 2008 wlis natos
turebis gaZliereba daiwyo. magaliTad, buqarestis samitis gadawyvetilebaSi,
evrokavSiris wevrebi SeTanxmdnen gaer- rodesac saqarTvelos wevrobis samo-
Tianebuli samxedro Stabis Camoyalibe- qmedo gegmaze (Membership Action Plan-
baze, romlis safuZvelzec daigegmeba MAP) uari eTqva. Tumca, amis Semdeg,
da Sesruldeba samxedro saswavlo mis- saqarTvelom samxedro da usafrTxoe-
iebi.5 bevri, am svlas erTiani evropu- bis sferoSi Tanamromlobis diversi-
li jaris Camoyalibebis winapirobad ficireba metnaklebi warmatebiT mainc
miiCnevs, romelmac, SesaZloa, saboloo moaxerxa, risi Sedegic iyo magaliTad,
jamSi, swored natos gauwios.6 Tumca, safrangeTisgan mowinave sahaero Tav-
bolo periodis gaaqtiurebis miuxeda- dacviTi sistemebis SeZena.7 SesaZloa,
vad, evrokavSiri, romelic ruseTTan es martivi ar iyos, magram saqarTvelom
samxedro da usafrTxoebis sfero- erT-erT mTavar amocanad, evrokavSiris
Si dapirispirebis Tavidan acilebas usafrTxoebisa da samxedro struq-
cdilobs, kvlavac TavSekavebul hege- turebTan institucionaluri kavSiris
monad rCeba. Tumca, meore mxriv, in- damyareba unda daisaxos. asocirebis
stitucionaluri buneba evrokavSirs, xelSekruleba ukve moicavs konkretul
garemoebebis cvlilebebis miuxedavad- debulebebs, romlebic saqarTvelos ev-
ac, Tanmimdevruli sagareo politikis rokavSiris sxvadasxva uwyebebTan, maT
warmoebis saSualebas aZlevs. amerik- Soris evropis Tavdacvis saagentosTan
is SeerTebuli Statebis SemTxvevaSi ki mWidro kavSiris damyarebis saSuale-
xSirad iqmneba iseTi STabeWdileba, rom bas aZlevs.8 saqarTvelo aseve aqtiurad
TiTqos, qveynis politika imis Sesabam- aris CarTuli evrokavSiris samSvidobo
isad icvleba, Tu vin marTavs qveyanas misiebSi, rac imas niSnavs, rom saqarTve-
TeTri saxlidan. lo ara marto usafrTxoebis momxmarebe-
li, aramed mimwodebelicaa. magaliTad,
ra Tqma unda, saqarTvelos msgavs qvey- saqarTvelo evrokavSiris erTaderTi
anas dasavleTis sxvadasxva samxedro arawevri saxelmwifo iyo, romelmac
struqturebs Soris arCevanis gakeTebis monawileoba miiRo afrikis centraluri
fufuneba ar aqvs. amdenad, saqarTvelom respublikis samSvidobo misiaSi. Tumca,
dasavleTSi mimdinare dinamiur cvlile- saqarTvelosa da evrokavSiris amJamin-
bebs fexi unda auwyos da rogorc aSS-s, deli urTierTobebis xarisxi, terito-
ise evrokavSiris amJamindel da moma- riuli mTlianobis aRdgenaze rom aR-

5
EUbusiness, EU defence ministers agree joint military HQ
6
Kanter, E.U. Moves to Create Military Training Headquarters
7
Kucera, Georgia Finalizes Controversial Air Defense Deal With France
8
Emerson, Which model for Brexit?, 12
16
araferi vTqvaT, TviT qveynis xangrZlivi turi Semakaveblis rolis Sesrulebac
usafrTxoebis da stabilurobis uzrun- gauWirdeba. metic, ucnobia, surT Tu
velsayofadac ki ar aris sakmarisi. Sem- ara intermariumis aliansSi monawileo-
deg nabijad, aucilebelia evrokavSiris ba TviT centralur da aRmosavleT ev-
arsebul Tu Camoyalibebis procesSi ropul saxelmwifoebs, romlebic, pir-
myof samxedro uwyebebTan institucio- vel rigSi, moiazrebian aliansis mTavar
naluri kavSirebis damyareba - saqarT- mamoZravebel Zalad. intermariumis
velos sruli an asocirebuli wevrobis idea am etapze ZiriTadad poloneTis da
formiT. evrokavSirTan samxedro inte- ukrainis akademiur wreebSi ganixileba.
graciam, SesaZloa, sxvadasxva formebi garda imisa, rom intermariumis Seqmnis
miiRos da saqarTvelos gza gauxsnas idea am etapze mxolod Canasaxis do-
mTeli rigi SesaZleblobebisken, maT So- nezea, aseve sakamod bundovania, Tu ro-
ris: evrokavSiris samSvidobo misiebSi gori struqtura SeiZleba hqondes ms-
kidev ufro aqtiuri CarTuloba, gaer- gavsi tipis alianss. ukrainaSi moRvawe
Tianebuli samxedro wvrTnebis Catare- germaneli eqspertis andreas umlandis
ba, evrokavSiris bazarze TavdacviTi azriT, intermariumis modelad Sesa-
SeiaraRebis Sesyidva da evrokavSiris Zloa gamoyenebul iqnas iseTi strate-
TavdacviTi saSualebebis Sesyidvis ten- giuli aliansi, romelic natos wevr
derebSi CarTva. TurqeTsa da natos arawevr azerbai-
jans Soris arsebobs.10 Tumca, gaurkvev-
bolo periodSi, ganxilvis Tema, aseve, elia, Tu ra doneze SeuZlia am models
gaxda e.w. intermariumi, samxedro aRmosavleT partniorobis qveynebis
aliansis koncefcia, romelic ramden- usafrTxoebisa da stabilurobis uz-
ime aRmosavleT evropul saxelmwifos runvelyofa. am etapze aSkaraa, rom,
aerTianebs.9 Tumca, germaniisa da sxva TurqeTTan strategiulma aliansma, ver
dasavleT evropuli qveynebis CarTvis Seuwyo xeli verc mTiani yarabaxis kon-
gareSe, verc erTi evropuli aliansi fliqtis mogvarebas da verc azerbai-
ruseTisgan momdinare hibriduli omis- janis usafrTxoebisa da stabilurobis
gan Tavs ver daicavs da ruseTis efeq- gaZlierebas.

ekonomikuri urTierTobebis axali formati


ekonomikuri sfero saqarTvelo-evroka- vSirs romelime qveyanasTan dRemde
vSiris urTierTobis yvelaze ganviTare- gauformebia. igi uzrunvelyofs saqa-
bul nawils warmoadgens. saqarTvelosa rTvelos evrokavSiris erTian bazarSi
da evrokavSirs Soris 2014 wels gafor- integracias da saqarTvelos saSuale-
mebuli Rrma da yovlismomcveli Tavis- bas aZlevs, miiRos evrokavSiris oTxi
ufali vaWrobis (DCFTA) xelSekruleba ZiriTadi Tavisuflebidan sami: saqon-
yvelaze masStaburi Tavisufali savaW- lis, momsaxurebis da kapitalis Tavis-
ro xelSekrulebaa, romelic evroka- ufali gadaadgileba.11 Tumca, Rrma da

9
Dostl, Intermarium: the story of the pipe-dream coming from Warsaw; Umland, Ein Pakt gegen den
Neohegemon
10
Umland, Ein Pakt gegen den Neohegemon
11
Emerson, Which model for Brexit?, 6
17
yovlismomcveli Tavisufali vaWrobis integrirebadi, kvalificiuri da daba-
xelSekrulebidan amoRebulia meoTxe lanazRaurebadi muSaxeli SesTavazon.
da yvelaze mniSvnelovani Tavisufleba - evrokavSiris qveynebSi sazogadoebrivi
samuSao Zalis Tavisufali gadaadgile- ukmayofilebis Sesamsubuqeblad, aseve
ba. Sesabamisad, imis gaTvaliswinebiT, SesaZlebelia damatebiTi sakontro-
rom am etapze evrokavSiris Semdgomi lo meqanizmebis SemoReba, magaliTad,
gafarToeba ar ganixileba, aRmosavleT aRmosavleT partniorobis qveynebidan
partniorobis wevrma qveynebma, maT So- Sesuli muSaxelisTvis damatebiTi, seg-
ris saqarTvelom, yuradReba or ZiriT- menturi da droiTi limitebis daweseba.
ad amocanaze _ ekonomikuri integraci- evrokavSiris samuSao bazarze wvdoma
is gaRrmavebasa da evrokavSirSi samuSao momgebiani iqneba aRmosavleT partnio-
Zalis Tavisufali gadaadgilebis miRe- robis qveynebisTvis, Seamcirebs ra,
baze unda gaamaxvilon. am qveynebis mosaxleobis ruseTidan
miRebul fulad gzavnilebze damok-
raoden ararealisturadac unda mo- idebulebas (saqarTvelos SemTxveva-
Candes, dRes arsebuli saimigracio Si, ruseTidan miRebuli fuladi gzav-
krizisisa da evrokavSiris bevr qvey- nilebis raodenoba, am etapze, wliurad
naSi memarjvene Zalebis momZlavre- mTliani Sida produqtis 5 da 10% So-
bis pirobebSi, grZelvadian perspeqti- ris meryeobs).
vaSi samuSao bazris gaxsna SesaZloa,
momgebiani aRmoCndes orive mxarisTvis gasuli aTwleulebis manZilze evroka-
- rogorc evrokavSirisTvis, ise aRmo- vSirma mesame qveynebTan ekonomikuri
savleT partniorobis qveynebisTvis. urTierTobis ramdenime modeli SeimuSa-
evrokavSiris qveynebis umetesoba de- va, romlebic integraciis sxvadasxva
mografiulad moberebulia da sakuTari dones moicavs. Rrma da yovlismomcve-
socialuri sistemebis SesanarCuneblad li Tavisufali vaWrobis sivrcis gar-
aucileblad esaWiroebaT imigraciis da, evropis ekonomikuri zona da sabaJo
garkveuli done, Tundac kontrolis kavSiri ekonomikuri integraciis ori
ufro daxvewili meqanizmebiT. aRmo- yvelaze mniSvnelovani formaa. Sesabam-
savleT partniorobs qveynebs ki Seu- isad, am sami ekonomikuri integraciis
ZliaT, evrokavSirs SedarebiT ukeT modelis Sedarebac mniSvnelovania.

evropis ekonomikuri zona


ekonomikuri da socialuri mobilobis daarsda, im mizniT, rom evrokavSiris
TvalsazrisiT evrokavSirSi saqarTve- Sida bazari xelmisawvdomi gamxdariyo
los integraciisTvis saukeTeso varian- evropis Tavisufali vaWrobis asocia-
ti evropis ekonomikur zonaSi gawevri- ciis12 qveynebisTvis.13 evropis ekonomi-
aneba iqneboda. es ukanaskneli, 1994 wels kuri zonis wevroba damokidebulia ev-

12
evropis Tavisufali vaWrobis asociacia (EFTA) 1960 wels, stokholmSi Seiqmna. igi warmoadgens
damoukidebeli mTavrobaTSoris organizacias, romelic instituciurad evrokavSirs ar ekuTvnis
da romlis mTavari mizanicaa, uzrunvelyos misi wevr-saxelmwifoebis ekonomikuri integracia da
Tavisufali vaWroba evrokavSirTan. amJamad organizacia oTx qveyanas: norvegias, islandias, lix-
tenSteinsa da Sveicarias aerTianebs.
13
European Parliament, Fact Sheets on the European Union
18
ropis erTian bazarTan dakavSirebuli da masSi gawevrianeba organizaciis um-
sruli kanonmdeblobis implementaci- Tavresi mmarTveli organos, palatis
asTan, romlis ZiriTad nawilsac Rrma politikur nebazea damokidebuli.
da yovlismomcveli Tavisufali vaWro-
bis xelSekruleba ukve moicavs. evropis is faqti, rom evropis Tavisufali vaWro-
ekonomikur zonasa da Rrma da yovlis- bis asociaciis palatis gadawyvetilebis
momcveli Tavisufali vaWrobis zonas miRebis procesze mniSnvelovan zega-
Soris ZiriTadi gansxvaveba isaa, rom vlenas politikuri prioritetebi ax-
es ukanaskneli evrokavSiris Sida ba- dens, kidev ufro naTeli gaxda didi
zris oTxive Tavisuflebas - saqonlis, britaneTis evrokavSiridan gasvlis
adamianebis, momsaxurebis da kapitalis Semdeg ganviTarebuli movlenebis Sede-
Tavisufal gadaadgilebas moicavs. meo- gad. kerZod, asociaciis erT-erTi wevri
re mxriv, evropis ekonomikuri zona ar norvegia, didi britaneTis (asociaciis
iTxovs sabaJo kavSiris wevrobas da arc damfuZnebeli wevri, romelmac Semdeg
Tavisufali vaWrobis xelSekrulebis asociacia datova) xelaxla gawevrianebis
gaformebaze mesame qveynebTan molapar- winaaRmdegi iyo, radganac, misi xelax-
akebas zRudavs. magaliTad, evropis Ta- ali gawevrianeba, organizaciaSi ZalTa
visufali vaWrobis asociaciis wevrebs wonasworobas norvegiis sawinaaRmdge-
mesame qveynebTan ukve 31 Tavisufali god Secvlida.16 aRmosavleT partnio-
vaWrobis xelSekruleba aqvT gaforme- robis qveynebis, maT Soris saqarTvelos
buli.14 SemTxvevaSi, kidev ufro naklebia saimi-
so mizezi, rom ganviTarebul dasavleT
evropis ekonomikur zonaSi gawevri- evropul qveynebs ufro Raribi da nak-
anebis erT-erTi nacadi xerxi, swored, lebad ganviTarebuli qveynis sakuTar
zemoTaRniSnuli evropis Tavisufali gundSi miReba moundeT.
vaWrobis asociaciis wevrobaa, Tumca es
SesaZloa, evrokavSiris srul wevroba- evropis Tavisufali vaWrobis asocia-
ze rTuli procesi iyos/aRmoCndes. ciasTan grZelvadiani molaparakebebis
evropis Tavisufali vaWrobis asoci- dawyebis nacvlad, aRmosavleT part-
aciis konvenciis Tanaxmad, nebismier niorobis proevropuli qveynebisTvis
saxelmwifos aqvs wevrobis survilis umjobesi iqneboda asociaciis msgavsi
gamoTqmis ufleba, Tumca, gawevriane- modelis SemuSavebaze jer, erTmaneT-
baze saboloo gadawyvetilebas evropis Tan da Semdeg, evrokavSirTan molapa-
Tavisufali vaWrobis asociaciis pala- rakebis dawyeba. samive qveyanas (saqa-
ta iRebs. asociaciis wevroba ganisaz- rTvelom, moldovam da ukrainam) ukve
Rvreba palatis gadawyvetilebaSi asax- aqvs vizaliberalizacia da evrokav-
uli wesebiTa da pirobebiT.15 amasTan, SirTan, dRemde arsebul modelebs So-
aq mniSvnelovania is garemoeba, rom, ev- ris yvelaze masStaburi, Tavisufali
rokavSirisgan gansxvavebiT, evropis Ta- savaWro urTierToba. es garemoebebi
visufali vaWrobis asociacias wevrobis evropis Tavisufal zonaSi samomavlod
oficialuri kriteriumebi ar gaaCnia gawevrianebisTvis molaparakebebis daw-
14
Emerson, Which model for Brexit?, 3
15
EFTA, Convention establishing the European Free Trade Association, 29
16
The Guardian, Norway may block UK return to European Free Trade Association
19
yebis winapirobas qmnis. SesaZloa, es partniorobis farglebSi SeTavazebuli
procesi evropis Tavisufali vaWrobis iniciativebi Rrma da yovlismomcveli
asociacia-aRmosavleTis farglebSic savaWro xelSekrulebisa da vizaliber-
warimarTos da aRmosavleT partnioro- alizaciis reJimis xelmoweriT srulad
bis iseTi qveynebi moicvas, romelTac amowures.

sabaJo kavSiri

evrokavSirTan sabaJo kavSirSi gaer- mxareebic hqondes. sabaJo kavSiris Zir-


Tianeba SeiZleba, ekonomikuri inte- iTadi maxasiaTebelia saerTo sagareo
graciis kidev erT modelad moviazroT. tarifi, romelic saerTo satarifo da
mesame qveynebTan evrokavSiris sabaJo importis qvotirebis sistemas warmoad-
kavSiris muSaobis saukeTeso magaliTia gens, romelic mesame saxelmwifoebTan
1995 wlidan moqmedi evrokavSir-Tur- mimarTebaSi gamoiyeneba.19 Sesabamis-
qeTis sabaJo kavSiri. evrokavSirTan ad, evrokavSirTan sabaJo kavSirSi gaw-
sabaJo kavSirma didwilad ganapiroba evrianeba, aRmosavleT partniorobis
TurqeTis ekonomikuri da savaWro wins- qveynebs mesame qveynebTan savaWro xe-
vla ganapiroba da is, regionis savaWro lSekrulebebis gaformebis Tavisu-
saxelmwifod aqcia.17 sabaJo kavSiris flebas SeuzRudavs, rac SesaZloa, wi-
SemoRebis Semdeg, oci wlis manZilze naaRmdegobaSi movides saqarTvelos
evrokavSirsa da TurqeTs Soris vaWro- mier vardebis revoluciis Semdgom
ba eqvsjer gaizarda, xolo TurqeTis gacxadebul liberaluri vaWrobis dRis
wliuri savaWro brunva 1985-dan 2014 wesrigTan. saqarTvelos SemTxvevaSi,
wlebamde periodSi 20 miliardi aSS pirvel rigSi, es Seexeba CineTTan Tav-
dolaridan 400 miliard aSS dolaramde isufali vaWrobis SeTanxmebas, romelic
gaizrda.18 saqarTvelos mcire ekonomi- ZalaSi 2017 wlis bolos unda Sevides.
ka TurqeTisas ver Seedreba. Sesabamis- saqarTvelos sabaJo kavSirSi gawevri-
ad, saqarTvelosTvis (iseve, rogorc ev- aneba msgavsi xelSekrulebis gaformebas
rokavSirisTvis) msgavs sabaJo kavSirSi SeuZlebels gaxdis. Tumca, sabaJo kav-
Sesvlis Sedegad miRebuli ekonomikuri Siris wevrobis gareSec, evrokavSirTan
sargebeli SedarebiT mcire iqneba. Tum- Tavisufal vaWrobis Tanamdevi mTeli
ca, sabaJo kavSirSi gawevrianebas saqa- rigi SezRudvebi arsebobs. ase magaliT-
rTvelosTvis strategiuli mniSvneloba ad, msgavsad Rrma da yovlismomcveli
eqneba. es evropul bazarze saqarTve- Tavisufali vaWrobis xelSekrulebisa,
los poziciebs gaamyares da, amasTanave, evropis ekonomikuri zoniT sargeblo-
ruseTs saqarTvelos ekonomikaze zewo- bis erT-erTi winapirobaa saqonlis
lis berketebs gamoaclis. warmomavlobasTan dakavSirebuli wese-
bis dacva. qarTvelma eqsportiorebma
aqve unda aRvniSnoT, rom sabaJo kav- unda aCvenon, rom produqcia, romlis
Siris wevrobas, SesaZloa, uaryofiTi eqsportsac isini axorcieleben, saqa-

17
Kirici and Ekim, Why an EU-Turkey Customs Union Upgrade is Good for Turkey, 2
18
Kirici and Ekim, Why an EU-Turkey Customs Union Upgrade is Good for Turkey, 2
19
BBC, Free trade area, single market, customs union - whats the difference?
20
rTveloSia warmoebuli da evrokavSirSi utarifod SeeZlebaT. am process xels
importirebis Sesabamis tarifebs eqvem- saqarTveloSi arsebuli iafi muSaxelic
debareba. erTi SexedviT, es SezRudvad Seuwyobs. Tumca, evropis ekonomikur
Cans, magram am regulaciam SesaZloa, zonasTan SedarebiT sabaJo kavSiris
saqarTvelos ekonomikaze dadebiTi ze- mTavar sisusted mainc samuSao Zalis
gavlenac moaxdinos, magaliTad, moiz- mobilobis ararseboba rCeba, rac aRmo-
idos pirdapiri ucxouri investiciebi. savleT partniorobis yvela qveynisTvis
warmoSobis wesebis gamoyenebam Sesa- mniSnelovani prioritetia. imis gaTval-
Zloa, ucxoeli mwarmoeblebi daaint- iswinebiT, rom Tavisufal vaWrobasTan
eresos da sakuTari warmoebis saqarTve- dakavSirebuli kidev sxva SezRudvebic
loSi gadmotana gadaawyvetinos, radgan, arsebobs, Cndeba kiTxva, ramdenad aris
am SemTxvevaSi, TavianTi produqciis ev- sabaJo kavSirSi gawevrianeba Rrma da
rokavSirSi importi saqarTvelosTvis yovlismomcveli Tavisufali savaWro
dawesebuli dabali tarifebiT an sulac xelSekrulebis logikuri gagrZeleba.

daskvna

winamdebare naSromSi mimoxilul iqna anebis mcdelobasTan erTad, saqarTve-


saqarTvelos evrokavSirSi integraci- lo usafrTxoebisa da samxedro sfero-
asTan dakavSirebuli gamowvevebi da per- Si urTierTobis gaRrmavebas uSualod
speqtivebi. yvela mniSvnelovani miznis evrokavSirTanac unda Seecados; da me-
miRwevis, maT Soris Rrma da yovlis- same, saqarTvelom, evrokavSiris saer-
momcveli savaWro xelSekrulebis ga- To bazarze sruli integraciis gzebi
formebis da vizaliberalizaciis amo- unda eZios, rac magaliTad, qarTveli
qmedebis Semdeg, saqarTvelosTvis, muSaxelisTvis evrokavSiris Sromis ba-
moldovasa da ukrainisTvis evrokav- zris gaxsnasac moiazrebs.
SirTan urTierTobaSi bundovani peri-
odi iwyeba. aRmosavleT partniorobiT rogorc zemoT ukve ganvixileT, ev-
gaTvaliswinebuli yvela mizani ukve rokavSirSi samuSao Zalis Tavisufali
miRweulia, axali miznebi ki dasaxuli gadaadgilebis misaRwevad (rac Rrma da
ar aris. amasTan, didia sxvaoba saqa- yovlismomcveli Tavisufali savaWro
rTvelos mosaxleobis mxridan sruli xelSekrulebis oTxi Tavisuflebidan
integraciis molodinsa da evrokav- bolo, darCenili Tavisuflebaa, romel-
Siris realur SesaZleblobebs Soris. ic am etapze saqarTvelosTvis ar aris
im garemoebis gaTvaliswinebiT, rom gaTvaliswinebuli), erT-erTi gza evro-
evrokavSirSi gawevrianebis perspeqti- pis Tavisufali vaWrobis asociaciis ms-
va am etapze ar arsebobs, saqarTvelos gavsi organizaciis daarsebaa, romelic
mTavrobam yuradReba sam gamowvevaze Rrma da yovlismomcveli Tavisufali
unda gaamaxvilos. pirveli, mosaxleo- vaWrobis xelSekrulebis mqone aRmo-
baSi evrokavSiris sawinaaRmdego damok- savleT partniorobis wevr qveynebs mo-
idebuleba ar unda gamZafrdes da qveya- icavs. es qmedeba, Tavis mxriv, evropis
nam demokratiuli ganviTarebis gzas ar ekonomikuri sivrcis xelmisawvdomobas
unda gadauxvios; meore, natoSi gawevri- Seuwyobs xels. amavdroulad, saqarT-
21
velom Tavi unda Seikavos evrokavSiris gaagrZelos, magram, amavdroulad, evro-
iseT institucionalur CarCoebSi (mag- kavSiris samxedro SesaZleblobebis gan-
aliTad, evrokavSirSis sabaJo kaSirSi) viTarebis processac yuradRebiT unda
monawileobaze, romlebic umniSvnelo daakvirdes da am procesSi SeZlebisdag-
sargeblis momtania da amasTan, sagareo varad CaerTos. dabolos, saqarTvelos
vaWrobis sferoSi saqarTvelos avtono- mTavrobam qveynis demokratizaciis
mias SezRudavs. rac Seexeba usafrTxoe- procesis uwyvetoba unda uzrunvelyos,
bis da samxedro sferos, saqarTvelom radgan am ukanasknelis Seferxeba qveynis
natoSi gawevrianebisTvis muSaoba unda evropeizaciis Seferxebasac gamoiwvevs.

bibliografia

BBC, Free trade area, single market, customs union - whats the difference?, 2017
<http://www.bbc.com/news/business-36083664>, accessed 26 Mar 2017.
BRZEL, TANJA, and LEBANIDZE, BIDZINA, European Neighbourhood Policy at the
Cross-Roads: Evaluating the Past to Shape the Future, MAXCAP Input Paper, 2015.
DOSTL, VIT, Intermarium: the story of the pipe-dream coming from Warsaw, 2016
<http://visegradplus.org/intermarium-the-story-of-the-pipe-dream-coming-from-war-
saw/>, accessed 26 Mar 2017.
EFTA, Convention establishing the European Free Trade Association, 2013 <http://
www.efta.int/sites/default/files/documents/legal-texts/efta-convention/Vaduz%20
Convention%20Agreement.pdf>, accessed 26 Mar 2017.
EMERSON, MICHAEL, Which model for Brexit?, CEPS <https://www.ceps.eu/system/
files/SR147%20ME%20Which%20model%20for%20Brexit.pdf>, accessed 26 Mar 2017.
EUBUSINESS, EU defence ministers agree joint military HQ, 2017 <http://www.eu-
business.com/news-eu/security-defence.63lw>, accessed 26 Mar 2017.
EUROPEAN COMMISSION, Review of the European Neighbourhood Policy, 2015
<http://eeas.europa.eu/enp/documents/2015/151118_joint-communication_review-
of-the-enp_en.pdf>, updated 2015, accessed 3 Dec 2015.
EUROPEAN PARLIAMENT, Fact Sheets on the European Union, 2017 <http://www.
europarl.europa.eu/atyourservice/en/displayFtu.html?ftuId=FTU_6.5.3.html>, ac-
cessed 27 Mar 2017.
KANTER, JAMES, E.U. Moves to Create Military Training Headquarters, 2017 <https://
www.nytimes.com/2017/03/06/world/europe/eu-military-headquarters.html>, ac-
cessed 26 Mar 2017.
KIRICI, KEMAL, and EKIM, SINAN, Why an EU-Turkey Customs Union Upgrade
is Good for Turkey, 2015 <http://www.gmfus.org/publications/why-eu-turkey-cus-
toms-union-upgrade-good-turkey>, accessed 27 Mar 2017.
KUCERA, JOSHUA, Georgia Finalizes Controversial Air Defense Deal With France,
2015 <http://www.eurasianet.org/node/73901>, accessed 26 Mar 2017.
NDI, Public attitudes in Georgia Results of a November 2016 survey carried out for
NDI by CRRC Georgia, 2017 <https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI_Novem-
ber%202016%20poll_Issues_ENG_vf.pdf>, accessed 10 Apr 2017.
22
THE GUARDIAN, Norway may block UK return to European Free Trade Association,
2016 <https://www.theguardian.com/world/2016/aug/09/norway-may-block-uk-re-
turn-to-european-free-trade-association>, accessed 26 Mar 2017.
UMLAND, ANDREAS, Ein Pakt gegen den Neohegemon, 2016 <http://www.zeit.de/
politik/ausland/2016-08/osteuropa-ukraine-georgien-moldau-intermarium-buendnis/
komplettansicht>, accessed 26 Mar 2017.
meti saqarTvelo evrokavSirSi
- saqarTvelos evropuli
perspeqtiva

giorgi vardiSvili,
elene fanCuliZe*

publikacia momzadda fond Ria sazogadoeba _ saqarTvelos mxardaWeriT. aq ga-


moTqmuli mosazrebebi ekuTvnis avtorebs da SesaZloa, ar emTxveodes Ria sazoga-
doeba _ saqarTvelos da saqarTvelos politikis institutis Sexedulebebs.
25
mokle Sinaarsi

politikis dokumenti mimoixilavs saqa- modgenilia evrokavSiris wevrobis kan-


rTvelo evrokavSiris urTierTobebis didati qveynebis saukeTeso praqtika
samomavlo perspeqtivas. saqarTvelosa da evrointegraciis gzaze da aRniSnuli ga-
evrokavSiris urTierTobebis istoriul mocdilebis safuZvelze SemoTavazebu-
gamocdilebaze dakvirveba cxadyofs, rom lia konkretuli rekomendaciebi.
institutebis mSeneblobisa da demokra-
tiuli ganviTarebis mimarTulebiT miR- politikis dokumenti aseve moicavs, ro-
weul progress saqarTvelo-evrokavSiris gorc safrTxeebis ise riskebis analizs
TanamSromloba axal etapze gadahy- evrokavSirTan urTierTobis WrilSi.
avs. Sesabamisad, saqarTvelos Semdgomi naSromSi aseve ganxilulia istoriuli
demokraticaziis procesiT izrdeba alba- SesaZleblobis fanjris gaCenis San-
Toba da SesaZlebloba imisa, rom Tbilisi si, romlis procesSi saqarTvelo mzad
briuselTan partniorobis xarisxobrivad unda iyos sagareo politikuri miznebis
axal safexurze gadavides. naSromSi war- efeqtiani realizebisTvis.

ZiriTadi daskvnebi da rekomendaciebi


SesaZleblobis fanjris gaCenis proces- ba calke konceptualuri doku-
Si monawileobis misaRebad da am fanjris menti evrokavSirSi gawevrianebis
gaxsnis xelSesawyobad, mniSvnelovania, perspeqtivis miniWebisTvis poli-
rogorc saqarTvelos xelisuflebis, tikuri safuZvlis mosamzadeblad;
aseve samoqalaqo sazogadoebis aqtiuri
CarTuloba. aRniSnuli rekomendaciebi mniSvnelovania, gawevrianebis Te-
moicavs, rogorc zogad, aseve konkret- masTan dakavSirebuli axali mid-
ul nabijebs, saqarTvelos evropuli gomebi qveynis sagareo politikuri
integraciis gzaze: dRis wesrigis Sesabamisad aisaxos
konceptualuri Tu strategiuli
mizanSewonilia, mTavrobam gaake- Sinaarsis iseTi dokumentebis ga-
Tos politikuri gancxadeba, rom naxlebisas, rogoricaa sagareo
asocirebis axali dRis wesrigi politkis strategia, erovnuli
iqneba ambiciuri gegma gawevri- usafrTxoebis koncefcia da sxva;
anebis strategiul mizanTan kidev
ufro dasaaxloeblad da gawevri- amasTanave, xelisuflebam sakuTari
anebis perspeqtivis miniWebisTvis iniciativiT unda daiwyos sakanon-
safuZvlis Sesaqmnelad; mdeblo skriningis winaswari pro-
cesi (pre-emptive legal screening),
aucilebelia, mTavrobam SeimuSa- romelic saqarTvelos Semdgomi
vos strategia saqarTvelos evro- teqnikuri da formaluri proce-
kavSirSi gawevrianebis miznebTan durebisTvis mzadyofnas uzrunve-
daaxloebis Sesaxeb, romelic iqne- lyofs.

*
giorgi vardiSvili _ saerTaSoriso urTierTobebis mkvlevari; elene fanCuliZe - saerTaSoriso
urTierTobebis doqtoranti
26
aucilebelia, gawevrianebis Temis qveynebis diferencireba aRmosav-
saerTaSoriso doneze aqtual- leT partniorobis sxva monawilee-
izacia sxvadasxva saerTaSoriso bisgan; evroparlaments SeuZlia
RonisZiebebze, rogorc xelisu- rekomendaciiT mimarTos evro-
flebis, aseve samoqalaqo sazoga- komisias da wevr saxelmwifoebs,
doebis warmomadgenlebis mxridan; rom SeimuSaon axali strategia am
qveynebTan mimarTebaSi evropuli
mizanSewonilia, aRmosavleTis perspeqtivis gaTvaliswinebiT;
partniorobis samoqalaqo sazo-
gadoebis forumis, saqarTvelos amasTan, kidev ufro intensiuri
erovnulma platformam rekomen- unda gaxdes Temis ganxilva ormxrivi
daciiT mimarTos saqarTvelos par- politikuri dialogis formatSi.
lamentsa da mTavrobas moamzados
safuZveli gawevrianebaze ganacxa- politikuri safuZvlis momzadeba Ses-
dis Sesatanad; amasTan mniSvnelo- aZlebels gaxdis saqarTvelos xelisu-
vania, platformis gareT arsebuli flebis mier wevrobaze oficialuri
arasamTavrobo da sazogadoebrivi ganacxadis gakeTebas. ar aris aucile-
organizaciebis aqtiuroba aR- beli winaswar gaiweros saqarTvelos
niSnuli mimarTulebiT; oficialuri ganacxadis gakeTebis vade-
bi. umjobesia, rom wevrobaze aplikaci-
maqsimalurad unda moxdes gawev- ia gaigzavnos mas Semdeg, rac 2019 wlis
rianebis sakiTxis intensificireba Semodgomaze damtkicdeba evrokomisi-
megobari qveynebis dedaqalaqeb- is axali Semadgenloba. ganacxadis ga-
Si (aRmosavleT evropa, maT Soris keTeba SesaZlebelia daemTxves saqarT-
viSegradis jgufi, SvedeTi, balti- velo-evrokavSiris asocirebis rigiT
is qveynebi); meore dRis wesrigis Sesrulebis pro-
cess, romelic 2020 wlamdea gawerili.
unda daiwyos wina mosamzadebe-
li ganxilvebi dasavleT evropis rTulia imis winaswar gansazRvra,
dedaqalaqebSi; mniSvnelovania xazi Tu konkretulad ra Sedegs miaRw-
gaesvas, rom msjeloba mimdinare- evs saqarTvelo. rasakvirvelia gasaT-
obs perspeqtivis miniWebis sakiTx- valiswinebelia, rogorc Sida, aseve
ze da ara gawevrianebaze; saerTaSoriso doneze mimdinare poli-
tikuri cvlilebebi. Tumca, imis Tqma
mizanSewonili iqneba, saqarTvelos danamdvilebiT SeiZleba, rom politi-
evropuli perspeqtivis sakiTx- kuri safuZvlis momzadebis da refor-
is Casma asocirebis saparlamento maTa axali talRis Semdeg, saqarTvelo
sabWos, asocirebis komitetis da gawevrianebis strategiul mizanTan
asocirebis sabWos dRis wesrigSi; kidev ufro axlos miva. mTavaria gaw-
evrianebis sakiTxi Seuqcevad procesad
mniSvnelovania mTavrobam aqti- iqces da Temis Semdgomi ganxilvisTvis
urad imuSaos, raTa evroparla- mzaoba Candes, rogorc adgilobriv,
mentma moiTxovos asocirebis aseve saerTaSoriso politikur, Tu
xelSekrulebaze xelmowerili sazogadoebriv wreebSi.
27
Sesavali
2017 wlis 28 marts saqarTvelos moqa- vizaliberalizaciis Sesaxeb erTi Sexed-
laqeebisTvis Sengenis zonaSi uvizod mi- viT teqnikur gadawyvetilebas calsaxad
mosvlis reJimi oficialurad amoqmed- politikuri datvirTva gaaCnia da saqa-
da. es kidev erTi istoriuli TariRia rTvelos deklarirebuli sagareo poli-
saqarTvelos evropul ojaxSi dab- tikuri miznis ganxorcielebis gzaze
runebis da saboloo integraciis gzaze. umniSvnelovanes rols asrulebs. saqa-
savizo reJimis liberalizacia aris Se- rTvelos moqalaqeebisTvis daubrkole-
degi im xangrZlivi politikuri proce- beli gadaadgileba Tavisufal samyaro-
sis da reformaTa jaWvisa, romelic jer Si niSnavs, ara mxolod met kavSirebs
kidev 2012 wlis ivnisSi iqna inicirebu- da evropuli bazris aTvisebis gazrdil
li savizo dialogis formatSi. SesaZleblobas, aramed sazogadoebebs
Soris urTierTobebis damyarebasa da
saqarTvelosa da evrokavSirs Soris ganviTarebas, rac Tanamedrove urT-
savizo reJimis gamartivebis Taobaze ierTdamokidebulebis sistemaSi saer-
molaparakebebis dawyebas vizaliberal- TaSoriso politikis ganxorcielebis
izaciis samoqmedo gegmis (VLAP) momza- ganmsazRvrel elements warmoadgens.
deba mohyva1, romelic evrokomisiam
saqarTvelos xelisuflebas 2013 wlis saqarTvelos sagareo politikuri mi-
25 Tebervals gadasca. kanonmdeblobis swrafebebi bevrad ufro didia, vidre
harmonizaciisa da dargobrivi poli- Tavisufali mimosvla evropis kontinen-
tikis reformaTa am CarCo dokumentma tze. vizaliberalizaciis oficialurad
gansazRvra is ZiriTadi mimarTulebebi ZalaSi Sesvlis Semdeg yvelaze aqtual-
da moTxovnebi, romelTa dakmayofilebis ur sakiTxs evrokavSirTan partnioro-
Semdeg biometriuli pasportis mqone bis Semdegi etapi warmoadgens. rogorc
saqarTvelos moqalaqeebma Sengenis zo- Sida auditoriisTvis, ise dasavleli
naSi moklevadiani vizitebis uvizod partniorebisTvis cnobilia, rom saqa-
ganxorcielebis ufleba miiRes. rTvelo ar apirebs vizaliberalizaci-
aze gaCerebas da evrokavSirSi saboloo
evropuli ojaxis Ria kari da Tavisu- gawevrianebisTvis agrZelebs muSaobas.
fali gadaadgilebis ufleba erT-erTia Tumca, jer kidev msjelobis sagans
im sikeTeTagan, romelsac saqarTve- warmoadgens is, Tu rogori unda iyos
los moqalaqeebi evrokavSirTan TanamS- saqarTvelos samoqmedo gegma wevrobis
romlobis Sedegad iReben. aRniSnuli saboloo miznis misaRwevad: politikis
iniciativa unikalurobiT gamoirCeva, warmarTva ukve arsebuli TanamSromlo-
radgan is TiToeul moqalaqeze vrcel- bis formatebis farglebSi, Tu axali
deba da maTTvis evrointegraciis gzaze formatebis Seqmnaze muSaoba da maTi
miRebul am sikeTes Zalian konkretul- Semdgomi instrumentalizacia gawevri-
sa da xelSesaxebs xdis. anebis miznebTan dasaaxloeblad.

1
State Commission on Migration Issues of Georgia, official web-site, EU-Georgia Visa Dialogue, Action Plan
on Visa Liberalization; accessed on 02.04.2017, xelmisawvdomia: http://migration.commission.ge/files/vlap-
eng.pdf
28
saqarTvelo da evrokavSiri _ TanamSromlobis Semdegi etapi

2017 wlis 12 aprils viSegradis jgu- flebis araerTi mcdelobis miuxedavad,


fis (V4) sagareo saqmeTa ministrebma evropuli perspeqtivis Sesaxeb Canaw-
erToblivi gancxadebiT oficialurad eri gakeTebuliyo evrokavSiris ofi-
dauWires mxari aRmosavleT partnioro- cialur dokumentebSi, briuseli Tavs
bis qveynebis evropul perspeqtivas. ikavebda msgavsi pirobis daTqmisgan.
gancxadebaSi aRniSnulia, rom aRmosav- garda amisa evrokavSiris warmomad-
leT partniorobis 2017 wlis briuse- genlebs, rogorc politikosebis, ise
lis samitis deklaraciam unda asaxos funqcionerebis doneze araerTxel
evrokavSiris partniori qveynebis gansx- aRuniSnavT, rom evropuli perspeqtivis
vavebuli miswrafebebi evrointegraci- miniWebis sakiTxi dRis wesrigSi ar idga
is gzaze da wevrobis interesis mqone da saqarTvelos fokusirebas asocire-
saxelmwifoebs SesTavazos evropuli bis xelSekrulebiT nakisri valdebule-
perspeqtiva.2 erToblivi gancxadeba bebis Sesrulebaze urCevdnen.
gakeTda viSegradis jgufis da aRmo-
savleT partniorobis qveynebis sagareo miuxedavad saqarTvelos xelisuflebis
saqmeTa ministrebis Sexvedris Semdeg survilisa, 2014 wels xelmowerili aso-
poloneTis dedaqalaq varSavaSi. cirebis SeTanxmeba Tavs aridebs saqarT-
velos evrokavSirSi wevrobis perspeq-
uvizo reJimis amoqmedebamde erTi TviT tivas. dokumentis Sesavali aRiarebs
adre ki, saqarTveloSi vizitiT myofma saqarTvelos evropul miswrafebebs da
migraciis, saSinao saqmeTa da moqalaqe- evropul arCevans, Tumca ar gulisx-
obis sakiTxebSi evrokomisarma dimitris mobs gawevrianebis perspeqtivas, gansx-
avramopulosma oficialur preskon- vavebiT saboloo wevrobis dapirebisa,
ferenciaze saqarTvelos mier vizalib- romelic dasavleT balkaneTis qveynebs
eralizaciis misaRebad ganvlili gzis mimarT iqna Cadebuli maTTan xelmow-
SefasebasTan erTad saqarTvelos evro- eril stabilizaciis da asocirebis xe-
puli perspeqtivac axsena. evrokomisris lSekrulebebSi.4
gancxadebiT, saqarTvelo progresisa da
reformebis magaliTia da swored es aw- 2015 gazafxulze, saqarTvelos xelisu-
inaurebs mas evropisken mimaval gzaze, flebas evrokavSiris mier qveynis evro-
evropuli perspeqtivisken.3 puli momavlis oficialurad deklar-
irebis kidev erTi mcdeloba hqonda.
dimitris avramopulosis mimarTva erT- aRmosavleT partniorobis rigis samita-
gvari siaxle iyo qarTuli sazogadoe- mde, saqarTvelos prezidentma giorgi
bisTvis, radgan saqarTvelos xelisu- margvelaSvilma, yofilma premierminis-

2
Joint Statement on the Eastern Partnership of the Foreign Ministers of the #Visegrad Group; Official Twitter
account of the Ministry of Foreign Affairs of Poland, Poland(MFA) https://twitter.com/PolandMFA/sta-
tus/852171700112416768
3
onlain gamocema sivil jorjia, evrokomisari saqarTvelos evropuli perspeqtivis Sesaxeb sau-
brobs, 28.02.2017, xelmisawvdomia: http://www.civil.ge/geo/article.php?id=31065
4
onlain gamocema sivil jorjia, evrokomisari saqarTvelos evropuli perspeqtivis Sesaxeb sau-
brobs, 28.02.2017, xelmisawvdomia: http://www.civil.ge/geo/article.php?id=31065
29
trma irakli RaribaSvilma da parla- albaToba da SesaZlebloba imisa, rom
mentis maSindelma Tavmjdomarem da- Tbilisi briuselTan partniorobis
viT usufaSvilma oficialuri weriliT xarisxobrivad axal safexurze gada-
mimarTes evropuli sabWos prezidents, vides.
donald tusks, evrokomisiis prezi-
dents, Jan-klod iunkers da evropar- asocirebis xelSekruleba da vizalib-
lamentis maSindel prezidents, martin eralizacia, rom ar warmoadgens sab-
Sulcs. erToblivi weriliT saqarTve- oloo mizans evrokavSirsa da saqarTve-
los xelisuflebam evrokavSirs rigis los urTierTobebSi, amas saqarTvelos
samitis farglebSi qveynis evropuli mosaxleobis ganwyobebic adasturebs:
perspeqtivis aRiarebisken mouwoda.5
erovnuli demokratiuli insti-
aRniSnul mcdelobebs briuseli da tutis (NDI) dakveTiT, 2016 wlis
wevri saxelmwifoebi Cveulebisamebr martSi CRRC saqarTvelos mier
skepticizmiT pasuxobdnen, Tumca ev- Catarebuli kvlevis farglebSi
rokavSiri yovelTvis aRniSnavda, rom kiTxvaze _ misaRebia Tu ara saqa-
saqarTvelo iyo warmatebuli SemTxve- rTvelos mTavrobis gacxadebuli
va da imeds gamoTqvamda qveynis evrop- mizani saqarTvelo gaxdes evroka-
ul ojaxTan kidev ufro daaxloebaze. vSiris wevri? gamokiTxulTa 77%
amaze metyvelebs evrokavSiris sagareo dadebiTad pasuxobs.7
da usafrTxoebis politikis 2016 wlis
globalur strategiaSi saqarTvelos saerTaSoriso respublikuri in-
regionalur doneze warmatebis mag- stitutis (IRI) dakveTiT Catarebu-
aliTad moxseniebac.6 li kvlevis Tanaxmad ki, romelic
2017 wlis 4 aprils gamoqveynda,
saqarTvelosa da evrokavSiris urTier- gamokiTxuli respondentebis 90%
Tobebis istoriul gamocdilebaze da- mxars uWers saqarTvelos evroka-
kvirveba cxadyofs, rom institutebis vSirSi gawevrianebas.8
mSeneblobisa da demokratiuli ganvi-
Tarebis mimarTulebiT miRweul prog- mniSvnelovania isic, rom sazogadoe-
ress saqarTvelo-evrokavSiris Ta- bis ganwyobebi asaxulia saqarTvelos
namSromloba axal etapze gadahyavs. sagareo politikis Sesaxeb oficialur
Sesabamisad, saqarTvelos Semdgomi dokumentebSic. 2017 wlis 29 dekembers
demokraticaziis procesiT izrdeba saqarTvelos umaRlesi sakanonmdeblo

5
erToblivi werili evrokavSiris sabWos prezidents mis aRmatebuleba donald tusks, onlain
gamocema sivil jorjia, accessed on 06.04.2017, xelmisawvdomia: http://www.civil.ge/files/files/2015/
Tusk_GEO.pdf
6
Shared Vision Common action: A Stronger Europe, A global Strategy for European Unions Foreign and
Security Policy, EEAS Website, June 2016 xelmisawvdomia: http://www.eeas.europa.eu/archives/docs/
top_stories/pdf/eugs_review_web.pdf
7
Public attitudes in Georgia Results of a March 2016 survey carried out for NDI by CRRC Georgia. NDI
website, accessed on 01.04.2017, xelmisawvdomia: https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20Geor-
gia_March%202016%20poll_Public%20Issues_ENG_vf.pdf
8
politikuri reitingebi da sazogadoebrivi ganwyobebi IRI-is dakveTiT Catarebul kvlevaSi, inter-
net gazeTi sivil jorjia, 05.04.2017, xelmisawvdomia: http://www.civil.ge/geo/article.php?id=31169
30
organos mier miRebul iqna rezolu- diplomatiis ganviTarebas uwyobs xels.
cia sagareo politikis ZiriTadi mimar-
Tulebebis Sesaxeb. dokumentSi gacxa- 2015, 2016, 2017 wlebis evrokavSi-
debulia, rom asocirebis SeTanxmeba ri-saqarTvelos asocirebis saparla-
ar aris saqarTvelosTvis bolo nabiji mento oTxi komitetis sxdomaTa gancxa-
da saqarTvelos saboloo mizania evro- debebi xazs usvams principul pozicias,
kavSirSi gawevrianeba, evrokavSiris xe- rom asocirebis SeTanxmeba ar warmoad-
lSekrulebis 49-e muxlis Sesabamisad. gens saboloo mizans evrokavSirsa da
sagulisxmoa, rom saqarTvelos kon- saqarTvelos urTierTobebSi... da saqa-
stituciis axali redaqciis mixedviT, rTvelos, rogorc nebismier evropul
swored parlaments gaaCnia funqcia saxelmwifos, SeuZlia gaakeTos ganacxa-
mTavrobas saSinao da sagareo politikis di evrokavSiris wevrobis Sesaxeb.9
ZiriTadi mimarTulebebi ganusazRvros.
am mimarTulebiT aseve mniSvnelovania
saqarTvelos mecxre mowvevis parla- evrokavSiris sakanonmdeblo organos
mentis 2017 wlis dekemberSi miRebul mier miRebuli rezoluciebi, maT So-
rezoluciasTan erTad, mniSvnelova- ris 2016 wlis 21 ianvris saqarTvelos,
nia aseve saparlamento doneze miRe- moldovasa da ukrainasTan asocirebis
buli sxva oficialuri dokumentebic, xelSekrulebisa da Rrma da yovlis-
maT Soris evrokavSiri-saqarTvelos momcveli Tavisufali savaWro sivr-
asocirebis saparlamento komitetis cis Sesaxeb rezolucia.10 dokumenti
gancxadebebi da rekomendaciebi, rom- adasturebs evropuli saxelmwifoebis
lebic instituciurad evroparlament- uflebas gaakeTon evrokavSiris wev-
sa da saqarTvelos parlaments Soris robaze ganacxadi Sesabamisi pirobebis
kavSiris ganmtkicebasa da saparlamento dakmayofilebis SemTxvevaSi.

European Parliament resolution on Association Agreements / Deep and Comprehen-


sive Free Trade Areas with Georgia, Moldova and Ukraine 21 January, 2016

Stresses that, pursuant to Article 49 of the Treaty on European Union, any European
state may apply to become a member of the EU provided that it adheres to the princi-
ples of democracy, respects fundamental freedoms and human and minority rights, and
ensures the rule of law

9
EU-Georgia Parliamentary Association Committee, Fourth Meeting Final Statement and Recommendations,
15-16 February 2017, Website of Parliament of Georgia, xelmisawvdomia: http://www.parliament.ge/ge/
ajax/downloadFile/56297/4th_EU_Georgia_PAC_meeting_final_statement-adopted
10
Association Agreements / Deep and Comprehensive Free Trade Areas with Georgia, Moldova and Ukraine,
21 January, 2016, Website of European Parliament, xelmisawvdomia: http://www.europarl.europa.eu/
sides/getDoc.do?type=TA&reference=P8-TA-2016-0018&language=EN&ring=P8-RC-2016-0068
31
lisabonis xelSekrulebis 49-e muxli11, Tavad formaluri ganacxadis gakeTeba
romelze apelirebac saqarTvelosa da ar warmoadgens rTul process. ganacxa-
evrokavSiris sakanonmdeblo doneze dis Setanis dros aplikant saxelmwifos
miRebul rezoluciebSi xdeba, ganmar- ar moeTxoveba vrceli kiTxvaris Sevse-
tavs, rom nebismier evropul saxelmwi- ba, an garTulebuli biurokratiuli
fos, romelic lisabonis xelSekrulebis procedurebis gavla. sakmarisia gawev-
me-2 muxlSi formulirebul Rirebule- rianebis survilis werilobiTi for-
bebs iziarebs, rogoricaa adamianis miT dafiqsireba da misi gagzavna evro-
ZiriTadi uflebebis pativiscema, maT kavSiris sabWos moqmedi Tavmjdomare
Soris umciresobaTa uflebebis dacva, qveynis saxelze. instituciurad rTu-
kanonis uzenaesoba, Tanasworoba, samar- li procedurebi evrokavSirSi gawevri-
Tlianoba, Tavisufleba da demokratia, anebis Sesaxeb oficialuri ganacxadis
SeuZlia ganacxadi gaakeTos evrokav- gakeTebis Semdeg iwyeba.
SirSi gawevrianebis Taobaze.12

11
Lisbon Treaty, Article 49, accessed on 01.04.2017, xelmisawvdomia: http://www.lisbon-treaty.org/wcm/
the-lisbon-treaty/treaty-on-european-union-and-comments/title-6-final-provisions/136-article-49.html
12
Consolidated Treaty of the European Union, Article 2, Pg C115/17, accessed on 01.04.2017, xelmisawvdo-
mia: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:C:2008:115:0013:0045:en:PDF
32
bosnia hercogovinas oficialuri ganacxadi - 2016 wlis
15 Tebervali13

13
Escaping the First Circle of Hell or the Secret Behind Bosnian Reforms, ESI Report, 10.03.2016, xelmisaw-
vdomia: http://www.esiweb.org/pdf/ESI%20-%20Bosnia%20escaping%20the%20first%20circle%20of%20
hell%20-%2010%20March%202016.pdf
33
procedurebi ganacxadis Setanidan gawevrianebis Sesaxeb
molaparakebebis dawyebamde14
aplikanti saxelmwifo akeTebs ofi- romlis kiTxvebis raodenoba
cialur ganacxads gawevrianebis Cveulebisamebr ramdenime aTasia,
Sesaxeb, romelic egzavneba evroka- aplikant saxelmwifos saSualod 3
vSiris sabWos; Tve eZleva, Tumca es vada SesaZle-
evrokavSiris sabWo, evrokomisias, belia gagrZeldes saWiroebidan
evroparlaments da wevri saxelm- gamomdinare; rac Seexeba komisiis
wifoebis erovnul parlamentebs mier mosazrebis (Opinion) momza-
aplikanti saxelmwifos mier Se- debis process is saSualod 1 weli
motanili ganacxadis Sesaxeb atyo- an meti grZeldeba;
binebs; evroparlamenti ganixilavs ap-
evrokomisia samarTlebriv kiTx- likanti qveynis mier Semotanil
vars (Acquis Questionnaire) ugzavnis ganacxads wevrobaze da Sesabamis
aplikant qveyanas da amzadebs mo- gadawyvetilebas iRebs;
sazrebas (Opinion) aplikanti saxel- evrokomisiis mosazrebis da ev-
mwifos gawevrianebis procesisTvis roparlamentis rekomendaciis sa-
(Acession Process) mzadyofnis Sesax- fuZvelze, evrokavSiris sabWo
eb; evrokomisia amowmebs Tu ramde- iRebs gadawyvetilebas aplikanti
nad akmayofilebs aplikanti saxel- qveynisTvis wevrobis kandidatis
mwifo `kopenhagenis kriteriumebs; statusis miniWebis Sesaxeb; evro-
evrokomisiis samarTlebriv kiTx- kavSiris sabWos gadawyvetilebas
varze pasuxis mosamzadeblad, amtkicebs evropuli sabWo;

procedurebi gawevrianebis procesis dawyebidan saboloo


gawevrianebamde15

evropuli sabWo iRebs gad- seria, sadac ganixileba evrokav-


awyvetilebas daiwyos gawevrianebis Siris kanonmdeblobasTan kandi-
molaparakebebi (Accession Negotia- dati qveynis samarTlebrivi bazis
tions) kandidat qveyanasTan; harmonizaciaSi moyvana. konfer-
evrokomisia iwyebs kandidati qvey- enciebze ganixileba 35 samarTle-
nis samarTlebrivi skriningis (Ac- brivi sfero (chapters of the acquis);
quis Screening) process; kandidat qveyanasTan xeli ewereba
kandidat qveyanasTan ministrebis gawevrianebis xelSekrulebas (Acces-
doneze iwyeba gawevrianebis kon- sion Treaty), mas Semdeg rac aRniSnul
ferenciaTa (Accession Conference) iniciativas mxars dauWers evro-

14
From EU Membership Application to Accession Negotiations: Frequently Asked Questions, regional web
portal European Western Balkans, accessed on 02.04.2017, xelmisawvdomia: https://europeanwesternbalkans.
com/2016/02/15/from-eu-membership-application-to-accession-negotiations-frequently-asked-questions/
15
European Neighbourhood Policy And Enlargement Negotiations, European Commission, accessed on
04.04.2017, xelmisawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/countries/detailed-coun-
try-information/croatia_en
34
kavSiris sabWo, evrokomisia da ev- cireba Tavad kandidati qveynis da
roparlamenti. aucilebelia moxdes evrokavSiris wevri saxelmwifoebis
aRniSnuli gadawyvetilebis ratifi- erovnuli parlamentebis mier;

evrokavSirSi gawevrianebis kriteriumebi


evrokavSiri gawevrianebis survilis maroko, romelsac uari eTqva im motiv-
mqone saxelmwifos mzaobas evrokavSi- iT, rom igi ar warmoadgenda evropul
ri kopenhagenis kriteriumebis16 sa- saxelmwifos.
fuZvelze gansazRvravs, romelic 1993
wlis ivnisSi evropuli sabWos samitze dReisTvis kandidati saxelmwifoebis
iqna miRebuli: statusi gaaCniaT: TurqeTs, serbeTs,
montenegros, yofili iugoslaviis re-
politikuri kriteriumi: stabilu- spublika makedonias da albaneTs. jer
ri institutebi, romlebic war- kidev potenciuri kandidatebi arian
moadgenen demokratiis, kanonis bosnia hercogovina da kosovo.
uzenaesobis, adamianis uflebebis
dacvisa da umciresobaTa pativis- saxelmwifoebis mixedviT wevrobaze
cemis garantias; formaluri ganacxadis Setanidan kan-
didatis statusis miniWebamde arsebu-
ekonomikuri kriteriumi: moqmedi li praqtika mniSvnelovnad gansxvavde-
sabazro ekonomika da unari gaum- ba erTmaneTisgan. magaliTad, TurqeTma
klavdes konkurencias evrokav- ganacxadi 1987 wels gaakeTa, kandidati
Siris bazarze; qveynis statusis miniWeba mxolod 1997
wels gaxda SesaZlebeli, rac Seexeba
samarTlebrivi Tanxvedris kriteri- gawevrianebis molaparakebebs is 2005
umi (acquis criteria): evrokavSiris wev- wels daiwyo da dRemde grZeldeba.17
robis valdebulebebis Sesrulebis
SesaZlebloba da politikuri, TurqeTisgan gansxvavebiT, SedarebiT
ekonomikuri da monetaruli gaer- swrafad gaiares es procedurebi sxva
Tianebis miznebisadmi erTguleba. moqmedma kandidatma qveynebma. serbeTma
wevrobaze ganacxadi 2009 wels gaakeTa,
jerjerobiT ar yofila SemTxveva, rom kandidatis statusi 3 wlis Semdeg 2012
evrokavSirs uaryofiTi gadawyvetileba wels mieniWa, 2013 wels ki miRebul iqna
mieRo aplikanti qveynisTvis kandida- gadawyvetileba gawevrianebis procesis
tis statusis miniWebaze. gamonaklisia dawyebaze.18

16
European Neighborhood Policy and Enlargement Negotiations, Conditions for Membership, European
Commission, accessed on 06.04.2016, xelmisawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/
policy/conditions-membership_en
17
European Neighbourhood Policy and Enlargement Negotiations - Turkey, European Commission, ac-
cessed on 04.04.2017, xelmisawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/countries/de-
tailed-country-information/turkey_en
18
European Neighbourhood Policy and Enlargement Negotiations -Serbia, European Commission, accessed on
04.04.2017, xelmisawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/countries/detailed-coun-
try-information/serbia_en
35

evrokavSiris finansuri instrumentebi

msoflioSi arsebuli gamowvevebis gaT- partniorobis instrumenti (PI)


valiswinebiT, evrokavSirs sagareo birTvuli usafrTxoebis sfero-
politikuri prioritetebis ganxor- Si TanamSromlobis instrumenti
cielebisTvis cxra ZiriTadi finansuri (INSC)
instrumenti gaaCnia, romelic rogorc
geografiul, aseve Tematur instrumen- dRes saqarTvelosTvis evrokavSiris
tebs moicavs19. mTavar finansur instruments evropis
samezoblo instrumenti (ENI) warmoad-
geografiuli instrumentebi: gens, romlis farglebSic erasmusis
(Erasmus+), teqnikuri daxmareba da in-
ganviTarebisa da TanamSromlobis formaciis gacvlis programis (TAIEX),
instrumenti (DCI) marTvisa da mmarTvelobis mxardaWeris
instrumenti gawevrianebamde dax- programis (SIGMA), samezoblos sain-
marebisTvis II (IPA II) vesticio meqanizmis (NIF) msgavsi pro-
evropis samezoblo instrumenti gramebis dafinanseba da ganxorcieleba
(ENI) mimdinareobs. evropis samezoblo in-
instrumenti grenlandiisTvis (IfG) strumentis garda, saqarTvelo aseve
evropis ganviTarebis fondi (EDF) sargeblobs Tematuri instrumentebiT,
maT Soris demokratiisa da adamianis
Tematuri instrumentebi: uflebaTa dacvis evropuli instrumen-
tiT da stabilurobis da mSvidobis
demokratiisa da adamianis ufleba- mxardaWeris instrumentiT.
Ta dacvis evropuli instrumenti
(EIDHR) evrokavSiri saqarTvelos daxmarebas
stabilurobis da mSvidobis mx- ENI-is farglebSi erTiani mxardaWeris
ardaWeris instrumenti (IcSP) CarCos (Single Support Framework - SSF)

*
yofili iugoslaviis respublika makedonia
**
This designation is without prejudice to positions on status, and is in line with UNSCR 1244/1999 and the
ICJ Opinion on the Kosovo declaration of independence; xelmisawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbour-
hood-enlargement/countries/detailed-country-information/kosovo_en
19
Funding Instruments, European Commission, accessed on 06.04.2017, https://ec.europa.eu/europeaid/
funding/funding-instruments-programming/funding-instruments_en
36
programuli dokumentis saSualebiT principiT Sedarebisas mniSvnelovnad
axorcielebs. saqarTvelosTvis gan- CamorCeba IPA II-is farglebSi gamoyo-
kuTvnili daxmareba 2014-2017 wleb- fili daxmarebis moculobas wevrobis
Si 335,000,000-dan 410,000,000-mde ev- kandidati da ponetnciuri kandidati
ros Seadgens,20 rac proporciulobis qveynebisTvis.

IPA II-is farglebSi gamoyofili da dagegmili finansuri


daxmareba 2014-2020 wlebSi21

saqarTvelos evropuli perspeqtiva

evropis politikur, administraciul lSekrulebebi ar moicavs gawevrianebis


da savaWro sivrcesTan daaxloebas- pirobas.
Tan erTad, saqarTvelo evrokavSir-
Tan ufro mWidro TanamSromlobisTvis Tumca, rogorc qveynis sagareo poli-
ibrZvis da aSkaraa, rom misi miswrafeba tikis mimarTulebebze miRebuli ofi-
gawevrianebis perspeqtivas ukavSirde- cialuri dokumentebi cxadyofs, saqa-
ba. miuxedavad, imisa, rom evrokavSirsa rTvelosTvis mTavar strategiul
da saqarTvelos Soris asocirebis xe- mizans evrokavSiris wevroba warmoad-
lSekrulebis preambula saqarTvelos gens, xolo asocirebis xelSekruleba,
evropul miswrafebebsa da evropul iseve, rogorc Rrma da yovlismomcveli
arCevans aRiarebs22, evrokavSiris war- Tavisufali vaWrobis Sesaxeb SeTanxmeba
momadgenlebi xSirad xazs usvamen, rom (DCFTA), vizaliberalizacia, Tu sxva
saqarTvelosTan, moldovasa da ukrain- integraciuli iniciativa aRniSnuli
asTan xelmowerili asocirebis xe- miznis ganxorcielebis saSualebebia.

20
Programming of the European Neighbourhood Instrument (ENI) - 2014-2020 Single Support Framework for
EU support to Georgia (2014-2017); Pg- 5 -8; accessed on 06.04.2017, xelmisawvdomia: http://eeas.europa.eu/
archives/docs/enp/pdf/financing-the-enp/georgia_2014_2017_programming_document_en.pdf
21
Overview - Instrument for Pre-accession Assistance, European Commission, accessed on 06.04.2017, xelmi-
sawvdomia: https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/instruments/overview_en
22
EU-Georgia Association Agreement, Pg L 261/5, EEAS Website, accessed on 01.04.2017, xelmisawvdomia:
https://eeas.europa.eu/sites/eeas/files/association_agreement.pdf
37
qveynis strategiuli sagareo politi- cialuri ganacxadi ar gaukeTebia. pro-
kuri amocanis realizaciisTvis ori sa- cedurulad SesaZlebelia saxelmwifos
varaudo scenari ikveTeba, romelTac evrokavSiris wevrobaze oficialuri
SesaZloa saqarTvelosTvis gzamkvlevis ganacxadi Setanili ar hqondes, magram
funqcia qondeT: evropuli perspeqtiva gaaCndes, Ses-
abamisad potenciur kandidatad mainc
1. evrokavSiri saqarTvelos (calke an iTvlebodes da iyos evrokavSiris gaw-
moldovasa da ukrainasTan erTad) evrianebamde daxmarebisTvis instrumen-
ucxadebs evropul perspeqtivas da tis (IPA) beneficiari.
aniWebs wevrobis potenciuri kan-
didatis statuss; es niSnavs imas, aRniSnuli procesis farglebSi, mniS-
rom moqmedi finansuri daxmarebis vnelovania saqarTvelom evrokavSiri da
ormxrivi programis (evropis same- wevri saxelmwifoebi daarwmunos, rom
zoblo instrumenti - ENI) nacvlad, mas gaaCnia ufro meti ambicia, rom im-
saqarTvelos SeeZleba gaxdes gaw- saxurebs dawinaurebas meti metisTvis
evrianebamde daxmarebis instrumen- principiT da rom saWiroa aRmosavleT
tis (IPA II)-is beneficiari; Semdegi partniorobis qveynebidan im monaw-
nabiji ki iqneba saqarTvelos mier ileebis politikuri diferenciacia,
wevrobaze formaluri ganacxadis visTanac asocirebis xelSekrulebebi
Setana da oficialuri kandidatis gaformda da visac kidev ufro meti in-
saWiro statusis miniWeba. tegracia surs evrokavSirSi;

es aris gza, romelic dasavleT bal- evrokavSiris regionuli da qveyanaTa


kaneTis qveynebma gaiares. aRniSnuli miznobriv jgufebad dayofis poli-
procesi gulisxmobda evrokavSiris li- tikis gaTvaliswinebiT saqarTvelosT-
derebis mier 2003 wlis salonikis sami- vis am yvelafris miRweva, rogorc
tze evropuli perspeqtivis gacxadebas calke mdgomi saxelmwifosTvis rTuli
dasavleT balkaneTis qveynebisTvis,23 iqneba. politikis ganxorcieleba unda
mogvianebiT stabilizaciis da asocire- warimarTos aRmosavleT partniorobis
bis xelSekrulebebis xelmoweras, IPA- qolgis qveS an mis gareT magaliTisT-
Si maT CarTvas, sxvadasxva dros wev- vis axali, stabilizaciis da asocirebis
robaze formaluri ganacxadis Setanas procesis (SAP) msgavsi integraciuli
da kandidatis statusis oficialurad iniciativis SemuSavebis meSveobiT.
miniWebas.
2. meore scenaris mixedviT, saqarT-
gamonaklisia bosnia hercogovina da velo ar elodeba evrokavSiris mx-
kosovo, romlebic jer kidev potenciu- ridan evropuli perspeqtivis da
ri kandidatebi arian. bosnia hercogov- potenciuri kandidatis statusis
inam sul axlaxans gaakeTa wevrobaze miniWebas da wevrobaze ganacxadis
ganacxadi da aplikaciis procedurebs gakeTebiT briusels faqtis winaSe
gadis. kosovos ki jerjerobiT ofi- ayenebs. am nabijis gadadgma nebi-

23
EU-Western Balkans Summit, Thessaloniki Declaration, 21 June, 2003, Website of European Commission,
xelmisawvdomia: http://europa.eu/rapid/press-release_PRES-03-163_en.htm
38
smier dros SeiZleba lisabonis rogorc pirvel scenarSi aRiniSna,
xelSekrulebis 49-e muxlze ape- aSkaraa, rom evrokavSirs Zalian gauWir-
lirebiT, Tumca aqve gasaTvalis- deba mxolod saqarTvelos da/an mol-
winebelia, rom am istoriuli da dovas misces evropuli perspeqtiva da
Tvisobrivad axali ganzomilebis ukrainelebi ganze datovos. Sesabamis-
nabijis gadadgmamde aucilebelia ad, SeiZleba briusels erCivnos kidec,
momzaddes Sesaferisi da mosaxerx- rom saqarTvelom Tavad gaakeTos wev-
ebeli politikuri safuZveli saqa- robaze formaluri ganacxadi. am SemTx-
rTvelosTvis sasurveli Sedegis vevaSi evrokavSirs ufro meti moqnilo-
misaRwevad. bis saSualeba eqneba, radgan wevrobis
Sesaxeb iniciativa, Tavad mesame qveyni-
pirveli mimarTulebisgan gansxvavebiT, dan wamova.
es gza ufro moklea, Tumca amavdrou-
lad ufro rTuli da sarisko. upirve- evrokavSiris biurokratiuli struq-
les yovlisa imitom, rom aplikaciis turis gaTvaliswinebiT, umjobesia
procesi SeiZleba gaiwelos da molod- saqarTvelom TanmimdevrobiTi da meTo-
inebi iyos Zalian bundovani. amas garda, duri politikis gatarebiT moaxdinos
procesis dasrulebamde saqarTvelo gawevrianebis strategiul mizanTan
ver gaxdeba im sikeTeebiT mosargeble, kidev ufro daaxloeba. saqarTvelos
rac potenciur wevr qveynebs gaaCniaT. xelisuflebas ar unda qondes fuWi
islandiis magaliTze, romelsac `evro- molodinebi, rom `urigod SeZlebs
puli perspeqtiva ar gaaCnda cxadia, kandidati qveynebisTvis gankuTvnili
rom aseT SemTxvevaSi IPA-Si CarTva Ses- sikeTeebis miRebas an vinme `avansad
aZlebeli iqneba mxolod mas Semdeg, rac daawinaurebs mas gawevrianebis gzaze.
aplikanti qveyana wevrobis kandidatis naklebad savaraudoa, rom briuseli da
statuss oficialurad miiRebs.* wevri saxelmwifoebi daTanxmdnen axali
instrumentis Seqmnas mxolod saqarT-
sagulisxmoa, rom patara saqarTvelos velosTvis. Sesabamisad, saqarTvelos
da moldovas ukrainisgan gansxvavebiT xelisuflebam fokusireba unda moax-
erTi didi plusi aqvT. es gaxlavT gaw- dinos ukve arsebul da moqmed teqni-
evrianebis erT-erTi kriteriumi _ ab- kur procedurebze da am gziT ecados
sorption capacity.24 Sesabamisad kargi strategiul miznebTan kidev ufro
iqneba, Tu saqarTvelo am mimarTulebiT daaxloebas.
muSaobis procesSi koordinaciaSi iqne-
ba moldovasTan. vizaliberalizaciis axali instrumentis Seqmnis Teoriuli
procesma naTlad aCvena, rom ukrainas- SesaZlebloba gaizrdeba im SemTxvevaSi,
Tan wyvilSi yofna politikuri Tval- Tu saqarTvelo faqtis winaSe daayenebs
sazrisiT ar aris momgebiani. evrokavSirs, magaliTad wevrobaze ga-

*
islandiam wevrobaze ganacxadi 2009 wlis ivlisSi Seitana; IPA-s beneficiari ki mxolod mas Sem-
deg gaxda, rac 2010 wlis ivnisSi evropulma sabWom kandidati qveynis statusi mianiWa; islandia
IPA-s programaSi 2011 wels CaerTo da sargeblobda kandidati saxelmwifosTvis gankuTvnili sike-
TeebiT 2013 wlamde, vidre islandiis axalma mTavrobam ar SeaCera gawevrianebis molaparakebebi;
24
Just what is this absorption capacity of the European Union?, CEPS, 6 October 2006, xelmisawvdomia:
https://www.ceps.eu/publications/just-what-absorption-capacity-european-union
39
nacxadis SetaniT. aRniSnul procesSi tis Seqmna da evropuli saxelmwifosT-
ki Cndeba albaToba imisa, rom briusel- vis kandidatobaze uaris Tqma. evrokav-
ma saqarTvelosTan Semdgomi partnio- Sirma SeiZleba pragmatuli gamosavalic
robis gaRrmavebis Taobaze konkretu- moZebnos da saqarTvelos evrokavSir-
li gadawyvetileba miiRos. saukeTeso Tan Semdgomi TanamSromlobis axali
SemTxvevaSi es SeiZleba iyos saqarT- modeli SesTavazos, magaliTad strate-
velosTvis kandidati qveynis statu- giuli partnioroba wevrobis perspeq-
sis miniWeba da IPA II-Si CarTva, uares tiviT da IPA II-gan gansxvavebuli axali
SemTxvevaSi ki, istoriuli precenden- finansuri instrumenti.

saqarTvelos evropuli gza da istoriuli fanjara


saqarTvelos evro-atlantikuri in- strategiaSi evrokavSiris samezobloze
tegraciis analizis procesSi, xSirad saubrisas, ENP-is 16 qveyanas Soris mx-
aqtualuri xdeba saerTaSoriso orga- olod saqarTvelo da tunisia moxseniebu-
nizaciebis mxridan politikuri nebis li, romelTa warmatebac regionalur
ar arsebobis sakiTxi. aRniSnul Temaze doneze evrokavSiris samezobloSi axali
msjelobisas, ZiriTadad apelireba e.w pozitiuri cvlilebebis stimuls aCens.
istoriul fanjaraze keTdeba, romlis institucionalurad mimdinare strate-
gaCenis droisTvis saqarTvelo jerovnad giuli gaazrebis procesma ki, SesaZloa
unda akmayofilebdes evropuli ojaxis evropul ojaxSi saboloo integraci-
wevrobisTvis aucilebel kriteriumebs. is msurveli saxelmwifoebisTvis Sesa-
Zleblobis fanjaris gaCenas misces biZgi.
amJamad evrokavSiri sagareo da usafrTx-
oebis politikis strategiuli gaazrebis amasTanave unda aRiniSnos romis
(strategic reflection) procesSi imy- deklaracia, romelic evrokavSiris dam-
ofeba. am mxriv aRsaniSnavia globaluri fuZnebeli xelSekrulebis xelmoweri-
strategis dokumentis (Global Strategy for dan 60 wlis aRsaniSnav saiubileo sami-
the European Unions Foreign and Security tze iqna miRebuli. 2017 wlis 25 marts
Policy) SemuSaveba da misi Semadgeneli/ Tavisufali erebis unikaluri aliansis
Tanmdevi procesi _ samezoblo politikis ganaxlebisTvis Sekrebilma wevri saxel-
gadaxedva. zemoTxsenebuli dokumenti da mwifoebis liderebma xeli moaweres
zogadad strategiuli gaazrebis proce- deklaracias, romelic evrokavSiris mo-
si Zalian mniSvnelovania, radgan evroka- mavalze saerTo xedvas aerTianebs uax-
vSiris usafrTxoebis politika jer kidev loesi aTi wlis perspeqtivaSi. saSinao da
2003 wels damtkicebul evropuli usa- sagareo doneze uprecedento gamowveve-
frTxoebis strategiis (European Security bis miuxedavad deklaraciaSi aRiniSna,
Strategy) dokumentzea dafuZnebuli. rom gaerTianeba Ria rCeba im evropuli
saxelmwifoebisTvis, romlebic pativs
sagulisxmoa is faqtic, rom sagareo da scemen evropul Rirebulebebs da xels
usafrTxoebis politikis globalur uwyoben maT gavrcelebas.25
25
Declaration of the leaders of 27 member states and of the European Council, the European Parliament and
the European Commission, Website of European Council, 25 March 2017, xelmisawvdomia: http://www.con-
silium.europa.eu/en/press/press-releases/2017/03/25-rome-declaration/?utm_source=dsms-auto&utm_
medium=email&utm_campaign=The+Rome+Declaration
40

We want a Union which remains open to those European Countries that respect our
values and are committed to promoting them.

saerTaSoriso doneze mimdinare cvlile- imisa Tu rodis gaixsneba SesaZleblobis


bebi cxadyofs, rom saqarTvelom aqtiu- fanjara saqarTvelosTvis, rac imas niS-
ri muSaoba unda ganagrZos misi sagareo navs, rom saqarTvelo, ara mxolod unda
politikuri amocanebis realizebisTvis. moemzados aRniSnuli SesaZleblobisT-
globaluri arqitequris cvlilebebis vis, aramed monawileoba unda miiRos
fonze rTulia zusti identificireba misi gaCenis procesSi.
aris Tu ara demokratia
SesaZlebeli stabiluri
politikuri partiebis gareSe?
partiuli politika saqarTveloSi da
demokratiis konsolidaciis perspeqtivebi

levan kaxiSvili 1
43
kvlevis mokle Sejameba
Zlieri politikuri partiebi konso- tiebad Camoyalibebis gzaze.
lidirebuli demokratiis sayrdens
warmoadgens. amitomac aris, rom par- es dokumenti ganixilavs imas, Tu ro-
tiebsa da amomrCevels Soris mWidro gor Seesabameba partiuli programebi
urTierTkavSiris arseboba, arCevnebSi amave partiebis ideologiebs, Tu rogor
warmatebis miRwevisTvis mniSvnelovan asaxaven isini sazogadoebriv azrs da
rols asrulebs. Zlieri da stabiluri ratom da rogor irCeven axalgazrdebi
kavSiri amomrCevelsa da partiebs Soris ama Tu im partias gasawevrianeblad. es
demokratiis stabilurobas uzrunvely- mimoxilva eyrdnoba: qveynis masStabiT
ofs, radgan aseTi kavSirebis da urT- Catarebuli sazogadoebrivi azris sami
ierTobis SemTxvevaSi, amomrCeveli gaT- sxvadasxva kvlevis analizs; Svidi mTa-
viTcnobierebulia, ras unda elodes vari politikuri partiis programebis
arCeuli partiebisgan. Sesabamisad, par- kontent analizsa da fokus jguf di-
tiebis ideologiaze dayrdnobiT Sedge- skusiebs im axalgazrdebTan, romlebic
nili programebi gadamwyvet mniSvnelo- am Svidi partiis axalgazrduli organi-
bas iZens. zaciebis wevrebi arian.

saqarTvelos demokratiis momwifebis kvlevis Sedegebi gviCvenebs, rom Svid-


gzaze, demokratiis konsolidaciisT- idan mxolod sam partias aqvs TavianT
vis qveyanaSi moqmedi partiebi insti- saxelebTan da ritorikasTan ideologi-
tuciurad unda ganviTardnen. Sesabami- urad Sesabamisi winasaarCevno programa;
sad, partiebma amomrCevelTan arsebul warmatebuli partiebis programebi uke-
kavSirebs unda gadaxedon. kvlevebi Tesad asaxaven sazogadoebriv azrs,
gviCvenebs, rom partiasa da amomrCev- vidre naklebad warmatebuli partiebis
els Soris kavSiri yvelaze stabiluria, programebi. rodesac ama Tu im partia-
rodesac is programul xazs mihyveba. es Si gawevrianebas daapireben, axalgazrda
faqtori politikuri kursis moulod- qarTvelebi ufro xSirad upiratesobas
nel cvlilebebs gvaridebs Tavidan. am- aniWeben araformalur pirad kavSirebs,
itom, winamdebare naSromi warmoadgens karieruli winsvlis SesaZleblobebsa
im gamowvevebis kvlevas, romelic qar- da ideologias, vidre partiis politi-
Tul partiebs xvdeba programul par- kur liders.

kvlevis Sedegebi da rekomendaciebi

saqarTveloSi moqmedi politikuri par- partiebis SeTavazebul dapirebebs


tiebis sayuradRebod: Soris SeuTavseblobas gviCvenebs.
partiebi unda moqmedebdnen sazo-
sazogadoebrivi azris kvlevis Se- gadoebis moTxovnebis Sesabamisad.
degebi da winasaarCevno programe- moTxovnebis gageba ki sazogadoe-
bi sazogadoebis saWiroebebsa da brivi azris kvlevebis saSualebiT

1
levan kaxiSvili aris saqarTvelos politikis institutisa da Savi zRvis saerTaSoriso univer-
sitetSi arsebuli politikis kvlevis centris mkvlevari.
44
aris SesaZlebeli. aseve, partiebma didi gamowvevaa qarTuli partiebi-
unda moaxerxon sazogadoebrivi sTvis. amitomac, partiebma saku-
azris mobilizeba im Rirebule- Tar rigebSi unda aRzardon poli-
bebis garSemo, romelsac efuZneba tikosebi an gareT eZebon axali
maTive ideologia. Sedegad, par- kadrebi. axali wevrebis mozidvisas
tiebma aramarto sazogadoebis partiebs sifrTxile marTebT dar-
moTxovnebi unda asaxon TavianT wmunebis meTodebSi, radgan finans-
programaSi, aramed unda izrunon uri sargebeli da karieruli Sesa-
sakuTari Rirebulebebis amomrCev- Zleblobebi ar aris mTavari axali,
elSi gavrcelebaze. loialuri wevrebis mozidvisas.
amitomac, partiebma iseTi wevrebi
fokus jgufis diskusiebi gviCven- unda ipovon, romlebic maT Rire-
ebs, rom qarTuli partiebi SeiZle- bulebebs iziareben.
ba daxasiaTdnen, rogorc potenci-
urad programuli an potenciurad mTavrobis sayuradRebod:
klientelisturi. kvlevis Sedegebis
mixedviT, arcerTi partia xasiaTde- kvleva gviCvenebs, rom qarTul
ba qarizmatulad. es faqti qarTu- partiebs arasakmarisi finansu-
li politikuri partiebis sistemaSi ri resursebi aqvT. janmrTeli da
eqspertebisa da mkvlevarebisgan Zlieri konkurencia warmatebuli
gansxvavebul optimistur xedvas da demokratiuli arCevnebis ga-
gvTavazobs. Tumca partiebma unda rantia, Tumca im partiebs, rom-
gaavrcelon sakuTari ideologia da lebsac resursebi ar gaaCniaT, ar
Rirebulebebi sakuTar axalgazrda SeuZliaT efeqturi konkurencia
wevrebs Soris, raTa programul gauwion sxvebs. amitomac, demokra-
partiebad Camoyalibdnen. tiuli konsolidaciisTvis ufro
efeqturi finansuri meqanizmebis
SemuSavebaa saWiro.
sasurvelia, rom partiebis ufrosma
wevrebma meti dro dauTmon axal- demokratizaciis mTavari kompo-
gazrda wevrebis mosmenas da maT nenti parlamentSi pluralizmia.
gadawyvetilebis miRebis proceseb- amJamindeli saarCevno sistema did
Si Cabmas, radgan swored es exmareba partiebs aniWebs upiratesobas, pa-
partiebs Sinagan gamWvirvalobasa tara partiebs ki parlaments ga-
da demokratiis damyarebaSi. mo- reT, araefeqturi mdgomareobidan
salodnelia, rom aseTi horizon- uwevT sakuTari amomrCevlebis in-
taluri mmarTveloba da Riaoba teresebis dacva. saWiroa maJori-
xels Seuwyobs axalgazrda wevrebis taruli saarCevno sistemis Secvla
partiis mimarT erTgulebas. (magaliTad regionuli proporci-
uli sistemiT), raTa gaumjobesdes
kvleva gviCvenebs, rom kvalifi- mcire partiebis parlamentSi mox-
ciuri kadrebis deficiti xSirad vedris Sansebi.
45
samoqalaqo sazogadoebis organi- kvidrebulia azri, rom media sfe-
zaciebisa da kvleviTi institutebis ro ar uTmobs Tanabar dros did
sayuradRebod: da patara partiebs. media orga-
nizaciebis mxridan neitraluri
samoqalaqo sazogadoebis organi- gaSuqeba da rogorc patara, aseve
zaciebma da kvleviTma instituteb- didi partiebisTvis sivrcis gam-
ma unda uzrunvelyon mTavrobis oyofa xels Seuwyobs politikur
angariSvaldebuleba misi amomrCev- konkurencias.
lis winaSe. winasaarCevno programe-
bis analizi da sazogadoebrivi donori organizaciebis sayuradRebod:
saWiroebebis kvlevebi exmareba par-
tiebs, mtkice kavSirebi daamyaron Tu donori organizaciebi pri-
sakuTar amomrCevlebTan. oritetad partiuli sistemis gan-
viTarebas daisaxaven, maSin maT
am organizaciebma xeli unda Seu- SeswevT Zala mniSvnelovani roli
wyon partiebis axalgazrda wevre- Seasrulon am sferoSi. samoqalaqo
bis ganaTlebas politikuri ide- sazogadoebis organizaciebisa da
ologiebis safuZvlebis Sesaxeb. am kvleviTi institutebis mxardaWer-
sferoSi ganaTleba xels Seuwyobs iT, donor organizaciebs SeuZli-
axalgazrdebs gaigon Tu ra mniSvn- aT mniSvnelovani roli Seasru-
eloba aqvs Rirebulebebsa da ide- lon politikuri partiebis Sida
ologiebs partiebsa da amomrCev- demokratiis gaumjobesebis, maTi
lebs Soris urTierTobaSi. amomrCevlis mimarT angariSval-
debulebis wina planze wamowevi-
media organizaciebis sayuradRebod: sa da ideologiuri platforme-
bis Sesaxeb cnobierebis amaRlebis
qarTul politikur partiebSi dam- TvalsazrisiT.

Sesavali
damkvidrebuli azria, rom saqarTvelo wyveti gavlena iqonios politikuri Ta-
akmayofilebs funqciuri demokrati- namdebobebis gadanawilebaSi.3
is zogad gansazRvrebas2, Tumca fun-
qciuri demokratia saWiroebs funqci- TanamdebobisTvis mebrZolni ki poli-
ur politikur partiebs. minimalistur tikuri partiebi arian, romelTa sta-
ganmartebaSic ki, demokratia aris biluroba principulad mniSvnelovania
politikuri sistema, romelic regu- demokratiuli arCevnebisTvis. par-
larulad iZleva mTavrobebis cvli- tiebis stabiluroba gansakuTrebiT
lebis konstituciur uflebas da, aseve mniSvnelovania saqarTvelos konteqst-
aris socialuri meqanizmi, romelic Si: qveynis politikuri sistema sapar-
sazogadoebas aZlevs uflebas, gadam- lamento mmarTvelobad yalibdeba 2013
2
Kakachia, K. and Kakhishvili, L. (2014). Georgias Political Transition: Halfway towards electoral democracy?
In: Sully, M. (ed.) Governance and Sustainability: Black Sea Region. Vienna: Institute for Go-Governance.
3
Lipset, S. M. (2000). The indispensability of political parties. Journal of Democracy, 11(1), 48-55.
46
wlis saprezidento arCevnebis Semdeg. mxars uWeren amomrCevlebi, romlebic
metic, 2016 wlis saparlamento arCev- elian personalur da konkretul xe-
nebis Semdeg, mimdinareobs diskusie- lSesaxeb da aramaterialur sargeb-
bi axali sakonstitucio cvlilebebis els sakuTari partiebis gamarjvebis
Sesaxeb, romelic prezidentis arCevis SemTxvevaSi. bolos, programuli par-
uflebas parlamentisa da sakrebuloe- tiebs hyavT amomrCevlebi, romlebic
bis delegatebs aZlevs.4 partiebi ufro arapirdapir sargebels elian koleq-
mniSvnelovan rols iZenen, rodesac tiuri daxmarebis saxiT, Tuki maTTvis
parlaments meti Zalaufleba aqvs. am- sasurveli partia gaimarjvebs arCevneb-
itomac, qarTuli demokratia warmoud- Si.6 postsabWoTa konteqstSi iSviaTia
genelia Zlieri da mdgradi politikuri programuli kavSiris Camoyalibeba par-
partiebis gareSe, romlebic demokrati- tiebsa da amomrCevlebs Soris, romelic
is konsolidaciis RirebulebebiT xe- demokratiuli reJimebis stabiluro-
lmZRvaneloben. bas da konsolidacias emsaxureba7. amis
gamo, qarTul politikur partiebs bev-
politikuri partiebis sistemebis sta- ri gamowveva xvdebaT programul insti-
biluroba damokidebulia or faqtorze: tuciebad transformaciis gzaze. ase-
partiebis stabilurobasa da partiasa Ti transformacia aZlierebs partiasa
da amomrCevels Soris kavSirebis mdgra- da amomrCevels Soris kavSirs, radgan
dobaze. qarTuli politikuri partiebi amomrCevlebs ukeT ecodinebaT Tu ra
xasiaTdebian maRali sikvdilianobiT.~5 politikas da ideologias eyrdnoba esa
es niSnavs, rom qarTuli partiebi xSir- Tu is partia arCevanis gakeTebis win.
ad ver axerxeben gaumklavdnen sakuTari msgavsi codna gansazRvravs demokrati-
liderebis popularobis dakargvas. is stabilurobasa da konsolidacias.
metic, partia-amomrCevlis kavSiri
yvelaze sust kategorias _ qarizmat- am naSromSi Seswavlilia Svidi mTavari
ul tips _ miekuTvneba. arsebobs par- qarTuli politikuri partia8 maT winaSe
tia-amomrCevlis kavSirebis sami kate- arsebuli gamowvevebis identifikaciisa
goria: qarizmatuli, klientelisturi da saqarTvelos demokratiizaciis pro-
da programuli. qarizmatul partiebs cesiT dainteresbuli mxareebisTvis re-
hyavT mxardamWerebi, romlebic loial- komendaciebis SemuSavebis mizniT. amis-
urebi arian partiis lideris mimarT. aTvis SevimuSaveT sami amocana: pirveli,
SedarebisTvis, klientistur partiebs es kvleva gansazRvravs, Tu ra doniT
4
Broadcasting Company Rustavi 2. (2016, October 10). Population may be deprived of the right to elect the
president - Georgian Dream is announcing constitutional amendments. Retrieved from http://rustavi2.
com/en/news/58783.
5
Nodia, G., & Scholtbach, . P. (2006). The political landscape of Georgia: political parties: achievements,
challenges and prospects. Eburon Uitgeverij BV.
6
Kitschelt, H. (1995). Formation of party cleavages in post-communist democracies: Theoretical propositions.
Party politics, 1(4), 447-472.
7
Kitschelt, H. (1995). Formation of party cleavages in post-communist democracies: Theoretical propositions.
Party politics, 1(4), 447-472. aseve ixileT: Lijphart, A., Rogowski, R., & Weaver, R. K. (1993). Separation of pow-
ers and cleavage management. In R. K. Weaver & B. A. Rockman (Eds.), Do institutions matter? Government
capabilities in the United States and abroad (pp. 302-344). Washington, DC: Brookings Institute.
8
qarTuli ocneba, erTiani nacionaluri moZraoba, saqarTvelos patriotTa aliansi, Tavisufali
demokratebi, demokratiuli moZraoba - erTiani saqarTvelo, leiboristuli partia, respubliku-
ri partia.
47
SeiZleba ama Tu im partiis programa Soris kavSirebis ukeT gasagebad, Svidi
daxasiaTdes rogorc memarcxene an me- partiis axalgazrda warmomadgenleb-
marjvene da ramdenad Seesabameba ama Tu ma monawileoba miiRes fokus jgufis
im partiis pozicia mis mier gacxadebul formatis diskusiaSi, romelic miznad
ideologias. am miznis misaRwevad, Svi- isaxavda maTi partiaSi gawevrianebis
di partiis winasaarCevno programaze mizezebis gagebas. kvlevam daadgina,
dayrdnobiT, kvlevaSi gaanalizebulia rom partiaSi gawevrianeba ZiriTadad
politikuri partiebis poziciebi so- sami mizeziTaa ganpirobebuli.10 esenia:
cialur da ekonomikur sakiTxebze. meo- qarizmatuli lideris mimarT didi in-
re, es naSromi ikvlevs Tu ramdenad amax- teresi; xelSesaxebi an aramaterialuri
vileben yuradRebas partiebi TavianT sargeblis miReba partiis gamarjvebis
winasaarCevno programebSi im sakiTxeb- SemTxvevaSi da Rirebulebebi da ideo-
ze, rac sazogadoebas awuxebs. sazoga- logia, romelsac konkretuli partia
doebis azris gasagebad gamoyenebulia iziarebs. kvlevis periodSi (Teberva-
sami gamokiTxva, romelic arCevnebis win li-marti 2017), Catarda Svidi fokus-
2015 wlis noemberSi, 2016 wlis martsa jguf diskusia, romelSic 18-dan 33
da 2016 wlis ivnisSi Catarda.9 bolos, wlamde 48 axalgazrda aqtivistma (30
saqarTveloSi partiasa da amomrCevels mamakaci, 18 qali) miiRo monawileoba.

partiuli poziciebis struqtura saqarTvelos partiul sistemaSi

mkafiod gansazRvrul ideologiebs, siebi, xelmisawvdomi jandacva da ganaT-


partiebsa da maT mxardamWerebs So- leba). partiebis dasaxelebebsa da maTi
ris kavSiris ganmtkiceba SeuZlia. am- warmomadgenlebis sajaro gamosvlebze
itomac, qarTuli partiebis pirveli dayrdnobiT, SeiZleba davaskvnaT, rom
ganxilvisas pirveli aspeqti aris is, Svidi partiidan ori memarcxene ide-
Tu rogor ganlagdebian isini memarcx- ologiisken ixreba _ qarTuli ocneba
ene-memarjvene RerZze. kvlevis far- (qo) da leiboristuli partia (lp); xuTi
glebSi Catarda 2016 wlis saparlamen- partia ki memarjvene ideologiisken _
to arCevnebSi monawile Svidi partiis erTiani nacionaluri moZraoba (enm),
programis kontent analizi. yuradReba saqarTvelos patriotTa aliansi (spa),
gamaxvilda iseT Temebze, rogoricaa: Tavisufali demokratebi (Td), demokra-
ekonomikuri sakiTxebi (dasaqmeba, si- tiuli moZraoba-gaerTianebuli saqa-
Raribe, mzardi fasebi da inflacia da rTvelo (dmgs) da respublikuri partia
xelfasebi) da socialuri sakTxebi (pen- (rp). Svididan mxolod sami programa

9
Caucasus Research Resource Centers. (2015, November). NDI: Public attitudes in Georgia, November 2015.
Retrieved from http://caucasusbarometer.org/en/nn2015ge/codebook/.
Caucasus Research Resource Centers. (2016, March). NDI: Public attitudes in Georgia, March 2016. Retrieved
from http://caucasusbarometer.org/en/na2016ge/codebook/.
Caucasus Research Resource Centers. (2016, June). NDI: Public attitudes in Georgia, June 2016. Retrieved from
http://caucasusbarometer.org/en/nj2016ge/codebook/.
10
SeniSvna: politikaSi CarTva da partiaSi gawevrianeba aRiqmeba, rogorc ori sxvadasxva gad-
awyvetileba. arsebobs sxva mravali mizezi saSualeba politikaSi aqtiurad CasarTavad, magram es
naSromi mxolod partiaSi gawevrianebazea koncentrirebuli da am Temis im mizezebs ikvlevs, rom-
lebic kiCelis Teoriul CarCoebSi jdeba.
48
Seesabameba partiebis mier deklarire- adi socio-ekonomikuri mdgomareobidan
bul ideologiebs(ixileT cxrili #1). gamomdinare, partiebi, SesaZloa, Segneb-
ulad irCevdnen memarcxene poziciebs
es analizi cxadyofs, rom winasaarCevno (rogorc, magaliTad, aRniSnes demokra-
dapirebebi ZiriTadad memarcxene ide- tiuli saqarTvelos wevrebma diskusiis
ologias efuZneba, mxolod memarjvene dros). dasasruls, arsebobs SemTxvevebi,
ideologiis matarebelma, respublikurma rodesac partiis poziciebi ekonomikur
partiam SeinarCuna ideologiasTan Sesa- da socialur sakiTxebTan mimarTebiT
bamisi kursi yvela sakiTxTan mimarTebiT. memarcxenes, Tumca araekonomikuri da
aseve aRsaniSnavia, rom rig SemTxvevebSi, socialuri Rirebulebebi konservatiul
partiis programa memarjvene Rirebule- ideologias eyrdnoba (magaliTad, pa-
bebs efuZneba (magaliTad Tavisufali triotTa aliansis SemTxevaSi, programa
demokratebi), magram konkretul sakiTx- xazs usvams qarTul sulis mniSvnelo-
ebze, partiis pozicia memarcxeneobisken bas, tradiciebs, religiasa da patri-
ixreba. meore mxriv, saqarTvelos zog- otizms).

cxrili 1: partiebis programebsa da maT mier deklarirebul ideologiur


Sexedulebebs Soris Sesabamisoba

partiis pozicia mocemul sakiTxTan dakavSirebiT, Seesabameba mis mier


deklarirebul ideologias
partiis pozicia mocemul sakiTxTan dakavSirebiT, ar Seesabameba mis mier
deklarirebul ideologias
N.A. programaSi ar aris gamoyofili adgili an ar eTmoba mniSvnelovani yur-
adReba mocemul sakiTxs

am monacemebidan ramdenime daskvnis ga- amomrCevlebs sakuTari cxovrebis stan-


motana SeiZleba: pirveli, winasaarCevno dartis amaRleba mokle vadaSi surT.
memarcxene ideologiasTan asocirebu- amitomac es dapirebebi SesaZloa pop-
li dapirebebi, SesaZloa, ubralod sim- ulizmad miviCnioT. meore, rodesac
boluria da aranair realur dapirebas partiis ideologia da winasaarCevno
ar Seicavs, radgan partiebs esmiT, rom dapirebebi erTmaneTs ar Seesabamebian,
49
maSin prgoramul partia-amomrCevlis Soris gansxvaveba partiis ideologiur
kavSiris Camoyalibeba rTuldeba, rac, identobasTan dakavSirebiT kiTxvis niS-
Tavis mxriv, saqarTvelos demokra- nebs aCens. am faqtma, SesaZloa, bevr mo-
tizaciis Seferxebas gamoiwvevs. bolos, tivirebul aqtivists politikaSi CarT-
partiis saxelsa da saarCevno programas vis survili gauqros.

prioritetebi: sazogadoebrivi azri winasaarCevno


dapirebebis pirispir
Temebi, romlebic yvelaze met yuradRe- srulad ver asaxavs amomrCevelTa gad-
bas imsaxureben partiis programebSi awyvetilebis miRebis process saarCev-
imaze miuTiTebs, Tu ra tipis kavSiri no yuTTan, magram naTlad gviCvenebs
arsebobs partiasa da mis amomrCevlebs qarTveli amomrCevlebis molodinebs.
Soris. es Temebi naTlad gviCvenebs Tu
ra gzebiT amyareben partiebi komunika- kvleva eyrdnoba sam sazogadoebriv
cias sakuTar amomrCevlebTan da ramde- gamokiTxvas, romelic 2016 wlis sapar-
nad gaTviTcnobierebulni arian sazo- lamento arCevnebis win 12 Tvis manZil-
gadoebis moTxovnebSi. damkvidrebulia ze Catarda: noemberi 2015, marti 2016,
azri, rom winasaarCevno periodSi da- ivnisi 2016. am gamokiTxvebma, romlebic
pirebebi partiis lideris qarizmasTan erovnulma demokratiis institutma
SedarebiT naklebad mniSvnelovania. (NDI) Caatara, didi gamoxmaureba hpova.
Tumca, rogorc gamokiTxvebi gviCvenebs, es niSnavs, rom sazogadoebriv kvleveb-
partiuli platformebidan daanonsebu- ze wvdoma Zalian martivia. samive gamok-
li dapirebebi TiTqmis Tanabrad mniS- iTxvaSi mkafiod Cans, rom qarTveli
vnelovan rols asruleben. kiTxvaze, xalxis prioriteti ekonomikuri da so-
aris Tu ara saarCevno platformebi da cialuri sakiTxebia. maT mosdevs Temebi,
dapirebebi mniSvnelovani, gamokiTxul- rogorebicaa: teritoriuli mTlianoba,
Ta 60-ma procentma upasuxa, rom isini sagareo da usafrTxoebis politika da
nawilobriv an Zalian mniSvnelova- Tavdacva da sxva sakiTxebi, romlebic
nia.11 igive maCvenebeli konkretuli mmarTvelobas, demokratias, samarTal-
partiis liderebis ndobisadmi 66 %-s sa da adamianis uflebebs ukavSirdeba
aRwevs.12 marTalia, sajaro gamokiTxvebi (ixileT cxrili 2).

11
Caucasus Research Resource Centers. (2016, June). NDI: Public attitudes in Georgia, June 2016. Retrieved
from http://caucasusbarometer.org/en/nj2016ge/codebook/.
12
Caucasus Research Resource Centers. (2016, June). NDI: Public attitudes in Georgia, June 2016. Retrieved
from http://caucasusbarometer.org/en/nj2016ge/codebook/.
50
cxrili 2: sazogadoebrivi azri da prioritetebi

qarTvelebisTvis, sami yvelaze pri- Tali da adamianis uflebebi _ sakiTx-


oritetuli erovnuli mniSvnelobis ebi, romlebic postmaterialistur
sakiTxidan ori ekonomikas exeba, darCe- Rirebulebebad SegviZlia moviazroT
nili erTi ki _ teritoriul mTlianobas. _ yvelaze naklebad miiCneva erovnuli
saSualod, respodentTa 33 % minimum mniSvnelobis problemebad: TiToeul
erT ekonomikur sakiTxs mainc miiCnevs Temas, saSualod, daaxloebiT 7.4 %
mniSvnelovan erovnul sakiTxad. so- aniWebs mniSvnelobas. am gamokiTxvebis
cialur sakiTxebs daaxloebiT 19.7% Sedegi SesabamisobaSia im mizezebTan,
aRiqvams erovnuli mniSvnelobis prob- romlebic amomrCevlebisTvis arCevnis
lemad. mesame kategorias, romelic gakeTebisas prioritetuli gaxlavT: 41
konfliqtebs, sagareo politikasa da % fiqrobs, rom partiis ekonomikuri
usafrTxoebas ukavSirdeba, daaxloe- politika yvelaze mniSvnelovania, amas
biT 12% aniWebs erovnuli mniSvnelobis mosdevs partiis pozicia jandacvis
statuss. bolos, mmarTvelobasTan da- sakiTxebze _ 14 %; erovnuli usafrTx-
kavSirebuli Temebi, demokratia, samar- oeba _ 11 %; kanonis uzenaesoba - 9 %;
51
sagareo politika _ 8 %; da ganaTlebis socialuri sakiTxebi, romlebic saSua-
politika _ 6 %.13 lod, yovel meoTxe sityvaSi gvxvdeba.
socialur sakiTxebs cotaTi CamorCeba
es naSromi efuZneba politikuri par- teritoriuli mTlianoba, sagareo da
tiebis winasaarCevno programebis kon- usafrTxoebis politika da Tavdacva.
tent-analizs partiebis prioritetebis bolos, mmarTveloba, demokratia, ada-
gansazRvrisTvis. gasakviri araa, rom mianis uflebebi, samarTali da sxva da-
yvelaze warmatebul politikur par- kavSirebuli Temebi programis mxolod
tiebs, rogorebicaa qarTuli ocneba da 18 %-s moicaven. amasTan, Tuki sityve-
erTiani nacionaluri moZraoba, mrav- bis raodenobiT ganvsazRvravT, qarTul
lad aqvT sazogadoebrivi prioritetebi ocnebas yvelaze didi saarCevno pro-
sakuTar programebSi (ixileT diagrama 1 grama aqvs (SedarebisTvis enm-is pro-
da 2). magaliTad, qarTuli ocneba, 24,800 grama 6000 sityvaze naklebia). aqve unda
sityviani programidan 32 %-s ekono- iTqvas, rom programis sidide naklebad
mikur sakiTxebs uTmobs. amas moyveba mniSvnelovania, vidre misi Sinaarsi.

diagrama 1 da 2: qarTuli ocnebisa da erTiani nacionaluri


moZraobis winasaarCevno programebis prioritetebi





3%

18% 15%
32% 22%


,

22% 24% ,


25% 39%

gamarjvebuli partiebisgan gansxvave- gansxvavebuli prioritetebi hqondaT


biT, leiboristul da respublikur par- (ixileT diagrama 3 da 4). mmarTveloba
tiebs, romlebmac yvelaze naklebi xmebi da demokratia, kulturul da post-ma-
daagroves 2016 wlis arCevnebSi (lp 3.14 terialistur sakiTxebTan erTad, ro-
%, rp _ 1.55 %14), sazogadoebis azrisgan goricaa garemos dacva, 48 da 53 %-ebs

13
Caucasus Research Resource Centers. (2016, June). NDI: Public attitudes in Georgia, June 2016. Retrieved
from http://caucasusbarometer.org/en/nj2016ge/codebook/.
14
Central Election Commission of Georgia. (2016, November 16). Summary Protocol of the Central Election
Commission of Georgia on the Final Results of 8 October 2016 Parliamentary Elections of Georgia. Retrieved
from http://cesko.ge/res/docs/shemajamebelieng.pdf.
52
aRwevs leiboristuli da respubliku- izze dayrdnobiT SeiZleba iTqvas, rom
ri partiebis programebSi. es sakiTxebi partiebis programebSi prioritetebis
yvelaze naklebad prioritetulia qar- gadanawileba ar warmoadgens gadam-
Tuli sazogadoebisTvis. msgavsad, pa- wyvet faqtors qarTveli amomrCevlis
triotTa aliansic, romelmac 5 %-iani arCevanSi. es naTlad gamoikveTeba, Tu
barieri gadalaxa da 6 saparlamento parlaments gareT darCenil partiebs
mandati miiRo, sazogadoebrivi azris- davakvirdebiT. magaliTad, demokrati-
gan gansxvavebul winasaarCevno pro- uli moZraoba - erTiani saqarTvelos
gramas warmoadgens. programaSi, saSu- programa kargad asaxavs sazogadoe-
alod yoveli mesame sityva eZRvneba bis prioritetebs, Tumca arCevnebSi am
sakiTxebs, rogorebicaa patriotizmi, partias mxolod 3.53 %-ma dauWira mx-
qarTuli suli, qarTuli sufra, reli- ari. msgavsia Tavisufali demokratebis
gia da patriarqi, qarTuli poezia, cek- SemTxvevac. am partiam programis 70 %
va da folklori, da kidev mravali sxva ekonomikur da socialur Temebs dauT-
(am sakiTxebis proporciuli wili pro- mo, Tumca mainc ver SeZlo xuT procen-
gramaSi 1 %-iT aRemateba 32 %-s, rome- tiani barieris gadalaxva. es ramdenime
lic ekonomikur da socialur sakiTx- faqtoriT SeiZleba aixsnas. magaliTad,
ebs exeba). Tumca unda aRiniSnos, rom partiam unda daimsaxuros amomrCev-
swored patriotTa aliansis konserva- lis ndoba, rom mas SeuZlia strate-
tiuli da tradiciuli Rirebulebebi giuli gadawyvetilebebis miReba da
iwveven am partiisadmi met simpatias, winasaarCevno dapirebebis Sesruleba.
vidre iseTi liberaluri partiebisadmi, bolos unda iTqvas, rom yvela pri-
rogorebicaa Tavisufali demokratebi oriteti da dapireba programaSia aR-
da respublikuri partia. werili, amomrCeveli ki programas na-
klebad kiTxulobs. miuxedavad amisa,
meore mxriv, unda aRiniSnos, rom par- winasaarCevno programebi mainc sasarge-
tiebis programebis kontent-analizis blo maCvenebelia imisa, Tu ra sakiTxebs
Sedegi ar iZleva mkafio da sworxazovani miiCneven partiebi prioritetad arCev-
daskvnebis gakeTebis saSualebas. anal- nebis win amomrCevelTan komunikaciisas.
53
diagrama 3 da 4: leiboristuli partiisa da respublikuri
partiis winasaarCevno programebis prioritetebi



15% 5%3%

24%


,
48% 20%
,
8%
48%

12%
18%


qarTul partiebs kidev bevri aqvT sa da Tanasworobis Sesaxeb cnobierebis


samuSao sazogadoebis Rirebulebebisa amaRleba social-demorkatebis moral-
da saWiroebebis gasagebad da maTi in- uri movaleobaa. amis msgavsad, arCev-
teresebis dasacavad. meore mxriv, unda anis Tavisuflebisa da individualizmis
arsebobdes mkafio gamyofi xazi sazo- mxardaWera liberaluri partiebis amo-
gadoebis saWiroebebsa da Rirebulebebs canas warmoadgens. amitomac, politi-
Soris. politikur partiebs pasuxismge- kuri partiebis prioritetebi SesaZloa
bloba aqvT, warmoadginon TavianTi amom- sazogadoebrivi prioritetebisgan gan-
rCevlebi da Seasrulon maTi moTxovne- sxvavdebodnen, magram partiebma imedi
bi, Tumca maT aseve akisriaT movaleoba, ar unda gaucruon sakuTar amomrCev-
moaxdinon sazogadoebis Rirebulebebis lebs maTi Rirebulebebis ignorirebiT,
mobilizeba garkveuli sakiTxis mimarT, aramed isini unda gaiTvaliswinon da
romelic jer araa farTod gavrcele- swori momenti SearCion ama Tu im axali
buli. magaliTad, socialuri samarTli- Rirebulebis gasavrceleblad.

qarTuli politikuri partiebis buneba da


ratom uerTdeba xalxi maT
partiebis klasifikacia SesaZlebelia degod, rom qarTul politikaSi ide-
im faqtorebis mixedviT, romlebsac mo- ologia umniSvnelo rols asrulebs,
qalaqeebi gadamwyvetad miiCneven arCev- kvlevam gviCvena, rom mecnierebisa da
nebis dros.15 es klasifikacia SesaZloa eqspertebis umetesi nawili, SesaZloa,
partia-amomrCevlis kavSirebis sam kat- arasaTanadod afasebdes ideologi-
egoriad davyoT. im azris sawinaaRm- is mniSvnelobas axalgazrda qarTveli

15
Kitschelt, H. (1995). Formation of party cleavages in post-communist democracies: Theoretical propositions.
Party Politics, 1(4), 447-472.
54
politikuri aqtivistebisTvis. kvlevam metic, konkretuli partiis arCevani
ganixila motivaciis oTxi ZiriTadi as- xSirad pirovnuli kavSirebis meSveobiT
peqti, romelic politikur aqtivobas keTdeba. es niSnavs, rom gadawyvetile-
ganapirobebs: ratom midian axalgazr- ba Tu romel partiaSi gawevriandes
debi politikaSi; ra faqtorebi axdenen axalgazrda, misi megobris partiazea
gavlenas partiis arCevisas; ra ubiZgebT damokidebuli. miuxedavad imisa, rom
axalgazrdebs politikaSi aqtiurad pirovnuli kavSirebi did rols asrule-
darCenisken; dabolos, ra mniSvnelo- ben kvlevaSi monawile axalgazrdebis
ba aqvT pirovnebebs (politikur lid- arCevanSi, arsebobs axalgazrdebis um-
erebs), karierul ambiciebsa da ideolo- ciresoba, romelTa gadawyvetilebac
giur-RirebulebiT Tanxvedras ama Tu ori damatebiTi faqtoriT aixsneba, es-
im partiasTan identifikaciis procesSi. enia: ideologia da partiis liderebi.
winamdebare kvlevis mixedviT, ideebi da
Rirebulebebi gansxvavebul rols as- profesiuli, megobruli da sxva sax-
ruleben gadawyvetilebis miRebis yvela is urTierTobebi, romlebic ama Tu im
etapze, Tumca ideologiis mniSvneloba partiis wevrs partiaSi moRvaweobis
swored maSin gamoixateba, rodesac ax- dros Camouyalibda, gadamwyvet rols
algazrda politikuri aqtivistebi ama asruleben partiis mimarT erTgule-
Tu im partiasTan sakuTari Tavis iden- baSi. rodesac partiebi axalgazrdebis
tificirebas axdenen. rekrutirebas cdiloben, xSirad xdeba,
rom sxva partiis axalgazrdebs iReben
kvlevis winaswari monacemebis mixedviT, mizanSi. advilia axalgazrdebis gad-
arsebobs sami mizezi, romelic axalgaz- abireba, Tuki isini partiaSi, rogorc
rdebs politikaSi CarTulobisken ubi- partiis dabali, ise maRali eSelonebis
Zgebs. pirveli, politikaSi CarTuloba mxridan, pativiscemas ver xedaven. Tu
SesaZloa iyos protesti arsebuli md- partiis axalgazrda wevrebi SeamCneven,
gomareobis winaaRmdeg da politikuri rom isini ufrosi wevrebisgan dafase-
procesebis cvlilebis survili. meo- bulni arian, yuradRebas imsaxureben da
re, axalgazrdebs surT aqtiuroba da pirovnulad viTardebian, maSin es axal-
sakuTari karieris ganviTareba, axali gazrdebi partiis mimarT loialurobas
gamocdileba da, amavdroulad, xalx- SeinarCuneben.16 es im SemTxvevaSic, Tuki
isTvis keTili saqmis keTeba. mesame da sxva partiis SemoTavazeba finansurad
bolo, pirovnuli kavSirebi da megobre- mimzidvelia. rogorc kvlevis monaw-
bis gavlenebi, SesaZloa, gadamwyveti ileebma ganacxades, yvelaze popularu-
faqtorebi aRmoCndnen am procesSi. es li meTodi, romelsac partiebi iyene-
monacemebi miuTiTebs politikuri par- ben finansuri SeTavazebebi da ukeTesi
tiebis klientelistur (kariera da kav- karieruli SesaZleblobebis dapirebaa.
Sirebi) da programul (RirebulebebiT finansuri SeTavazeba ufro im axal-
marTuli aqtivizmi cvlilebebisTvis) gazrdebis mosazidad gamoiyeneba, rom-
maxasiaTeblebze. lebsac moxaliseobis xangrZlivi ga-

16
SeniSvna: iqidan gamomdinare, Tu rogor aRwerdnen kvlevis monawileebi gadawyvetilebis process
rodesac uars eubnebodnen sxva partiis SemoTavazebas gawevrianebaze, Rirebulebebisa da ideebis
dadgena xdeba mas Semdeg, rac aqtivisti partiaSi gawevriandeba - erTi da imave partiis wevroba ar
iZleva imis garantias, rom or wevrs erTi da igive Rirebulebebi eqneba.
55
mocdileba aqvT partiaSi. xdeba xolme, partiis ideologiis sworad dasaxele-
rodesac msgavsi SeTavazebebi axalgaz- ba. amasTanave, igive monawileebi adas-
rdebs Seuracxyofad miaCniaT, radgan turebdnen, rom ideologias partiasTan
isini maT politikur identobasa da identifikaciaSi mTavari roli akisria.
momavlis perspeqtivas azianeben. iSvi- es faqti kiTxvis niSnis qveS ayenebs kv-
aT SemTxvevaSi, axalgazrdebi partiaSi levis Sedegebs, radgan Tu pirovnebam ar
ideologiuri Tanxvedris gamo rCebian. icis sakuTari partiis ideologia, maSin
arsebobs SemTxvevebi, rodesac politi- es niSnavs, rom partiis ideologia um-
kuri partiis xelmZRvanelobas ar aint- niSvneloa. meore, ideebi da Rirebule-
eresebs axalgazrda kolegebis bebi arcTu ise mniSvnelovania, rogorc
aRzrda, Tumca axalgazrda wevre- pirovnuli kavSirebi da karieruli per-
bi mainc loialurebi rCebian partiis speqtivebi, rodesac politikur kari-
mimarT ideologiuri Rirebulebebis eraSi pirveli nabijebis droa. ase rom
gamo. msgavsi wevrebi, ZiriTadad, mcire gasakviria, Tu rogor aRmoCnda Rire-
zomis partiebSi moRvaweoben. bulebebi da ideebi partiasTan mTavar
maidentificirebel faqtorad, Tuki es
bolos, partiis axalgazrda wevrebis partia ideologiuri niSniT ar Seir-
mier identificirebis procesi saku- Ca. saWiroa kvleva imis Sesaxeb, Tu ra
Tar partiasTan TavisTavad saintereso rols TamaSobs partiis Sinagani so-
informaciis Semcvelia. kvlevis monaw- cializacia axalgazrdebis Rirebule-
ileebs vTxoveT mniSvnelobis mixedviT bebis CamoyalibebaSi. mesame, SesaZloa,
CamoeTvalaT sami faqtori, romelic arsebobdes socialuri sasurvelobis
gadamwyvetia sakuTar partiasTan iden- problema, rodesac kvlevis monawilee-
tifikaciis procesSi. Sedegebma gviCve- bi ise pasuxoben SekiTxvebs, rogorc,
na, rom damkvidrebuli azri, rom ide- maTi azriT, mkvlevari elodeba maTgan.
ologias qarTul partiul politikaSi
mniSvneloba ar aqvs, mcdaria. kvlevis miuxedavad imisa, rom monacemebi aras-
monawileebma ideebi, Rirebulebebi da rulia da kvlevis Sedegebis frTxi-
ideologia nomer pirvel faqtorad lad Sefasebaa saWiro, Sedegebi mainc
daasaxeles. karieruli perspeqtivebi da mniSvnelovania. kvleva gviCvenebs,
personaluri ganviTareba meore adgil- rom hipoTeza, rom partiis lidere-
ze gavida. bolo, mesame adgili ki lid- bi mTavar rols asruleben qarTul
erebis da pirovnebebis gavlenas ergo. partiul politikaSi, axalgazrduli
es kvleva marTlac mravlismetyvelia, organizaciebis SemTxvevaSi mcdaria.
magram, amasTanave, misi Sedegebis in- SeiZleba iTqvas, rom saqarTveloSi
terpretacia ramdenime mizezis gamo partia-amomrCevlis kavSirebi icvleba
sifrTxiles saWiroebs. am mizezebidan da am transformaciis procesSi yvela
pirvelia is faqti, rom kvlevis monaw- dainteresebul mxares mniSvnelovani
ileebis nawilma ver SeZlo sakuTari roli akisria.
56
daskvna

kvlevam gviCvena, rom qarTuli poli- rTvelo, rogorc postsabWoTa qveya-


tikuri partiebi transformirdebian. na, swored axla aZlierebs politikuri
partiebma, romlebic, tradiciulad, sa- partiebis sstemas. es aris procesi,
kuTari liderebis popularulobiT saz- romlisTvisac CrdiloeT amerikasa da
rdoobdnen, meti kompleqsuroba gamo- evropas ori saukune hqonda. ase rom,
aCines. klientelisturi da programaze evoluciuri midgomebi am SemTxveva-
orientirebuli elementebi SeimCneva Si upiratesia, vidre revoluciuri da
partiebsa da amomrCevlebs Soris kavSir- mniSnvelobas hpovebs politikur par-
Si, rasac mniSvnelovani roli uWiravs tiebsa da amomrCevlebs Soris, Rire-
demokratiizaciis procesSi. miuxeda- bulebebze dafuZnebuli kavSirebis Seqm-
vad imisa, rom demokratiuli konsoli- nisa da ganmtkicebis procesSi. am gziT,
dacia ver miiRweva Zlieri politikuri qarTvel amomrCevels eqneba warmodgena,
partiebis gareSe, partiuli politikis Tu ras unda elodos sxvadasxva poli-
fragmentaciidan ideologiur konkuren- tikuri Zalisgan. saparlamento sisteme-
ciaze gadasvla xels Seuwyobs progress. bi, romlebiskenac saqarTvelo miiwevs,
es faqti gansakuTrebul mniSvnelobas ganviTarebul politikur partiebs saW-
iZens evropasa da CrdiloeT amerikaSi iroeben.17 msgavsi ganviTareba mxolod
mzardi populizmis konteqstSi. miuxe- araformaluri Zalauflebrivi kavSire-
davad im argumetisa, rom programuli bis dasustebiTa da qarTuli partiebis
politikuri partiebi aRaraa saWiro programuli Tvisebebis gaZlierebiTaa
politikis funqcionirebisTvis, saqa- SesaZlebeli.

17
Abdukadirov, S. (2009). The failure of presidentialism in Central Asia, Asian Journal of Political Science,
17(3), 285-298.
saqarTvelos marTlmadidebeli
eklesia, rogorc samoqalaqo
aqtori: gamowvevebi da
SesaZleblobebi

salome minesaSvili 1
59
mokle Sinaarsi

religiur organizacias, rogorc samo- organizebis unari da avtonomia gaaCnia.


qalaqo aqtors, misi socialuri kap- swored es axasiaTebs saqarTvelos
italidan gamomdinare, mniSvnelovani marTlmadidebel eklesias, romelic
rolis TamaSi SeuZlia socialuri da aramxolod flobs rig upiratesobebs
politikuri reformis procesSi, risi sxva samoqalaqo aqtorebTan SedarebiT,
magaliTebicaa afrikuli eklesia samx- aramed aqtiuradac monawileobs sazo-
reT afrikaSi da kaTolikuri eklesiis gadoebasa da saxelmwifoSi mimdinare
warmomadgenlebi laTinur amerikaSi.2 procesebSi. politikis dokumenti ga-
eklesiis, rogorc samoqalaqo aqto- nixilavs saqarTvelos marTlmadidebe-
ris mniSvneloba kidev ufro izrdeba li eklesiis, rogorc samoqalaqo aqto-
demokratiuli tranziciis procesSi ris saqmianobas, mis gamowvevebsa da
myof qveynebSi, sadac samoqalaqo seqto- potencials mimdinare demokratizaciis
ri jer kidev araorganizebuli da sus- procesSi, mis rols pluralur samo-
tia. misgan gansxvavebiT, eklesias sazo- qalaqo konteqstSi da urTierTobas am
gadoebaSi bevrad maRali avtoriteti, seqtoris sxva warmomadgenlebTan.

eklesia, rogorc samoqalaqo aqtori da misi mniSvneloba


demokratizaciis procesSi

samoqalaqo sazogadoeba TviTorgani- aramed amJamindeli statusisa da gavle-


zebuli jgufebis nakrebia, romlebic nis mixedviT, kidev ufro mniSvnelovani
moqalaqeTa interesebs warmoadgenen samoqalaqo aqtoria. saxelmwifo daf-
da mTavrobisa da kerZo seqtoris- inansebis miuxedavad, eklesia, maRali
gan damoukideblad moqmedeben. samo- avtoritetidan gamomdinare, inarCunebs
qalaqo seqtori gansakuTrebiT mniS- saxelmwifosgan avtonomias da xSirad,
vnelovan rols TamaSobs gardamaval mTavrobisgan gansxvavebuli poziciebic
demokratiebSi.3 religiuri gaerTiane- aqvs. amis erT-erTi magaliTi misi
bebi swored aseT aqtorebs miekuTvne- sagareo politikaa. eklesiis mier ru-
ba, maT Soris saqarTvelos marTlma- seTTan warmoebuli urTierToba acde-
didebeli eklesiac, romelic mrwamsis nilia saxelmwifo politikas, patri-
mixedviT gaerTianebuli moqalaqeebis arqis Sexvedrebi rus politikosebTan
warmomadgeneli sazogadoebrivi jgu- damoukidebeli xasiaTisaa da qarTul
fia.4 Tumca, amasTan erTad, eklesia xelisuflebasTan koordinaciis gareSe
aramxolod istoriuli gamocdilebiT, xdeba.5 xolo dafinansebis miuxedavad,

1
salome minesaSvili aris saqarTvelos politikis institutis mkvlevari da berlinis Tavisufali
universitetis politikis mecnierebis mimarTulebis doqtoranti.
2
Samuel, R. (2007, June 26). Religion: A Force for Social Change and Advocacy. Oxford Center for Religion
and Public Life. Available at: http://www.ocrpl.org/2007/religion-a-force-for-social-change-and-advocacy/
3
Bernhard, M., Hicken A., Reenock C. and Lindberg S.I. (2015). Institutional subsystems and the survival of
democracy. Do political and civil society matter? The Varieties of Democracy Institute. Series 2015:4. Univer-
sity of Gothenburg.
4
2015 wlis kavkasiis barometris monacemebiT, saqarTvelos mosaxleobis 82% miakuTvnebs Tavs
saqarTvelos marTlmadidebel eklesias. http://caucasusbarometer.org/en/cb2015ge/RELGION/
60
eklesia ar aris valdebuli saxelmwi- sia aramxolod flobs gavlenis ber-
fos winaSe xarjTaRricxvis raime ofi- ketebs, aramed, amave dros survili da
cialuri angariSi waradginos.6 pretenzia aqvs qveyanaSi mimdinare sx-
vadasxva procesSi Caerios, konkretul
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia cvlilebs an mxari dauWiros an Seewi-
wlebis manZilze ucvlelad inarCuneb- naaRmdegos. is aramxolod tradiciuli
da yvelaze maRali ndobis mqone insti- religiuri institutis rols TamaSobs,
tutis statuss. yvelaze saintereso ki aramed sazogadoebaSi Rirebulebebisa
isaa, rom `cianidis saqmis~7 miuxedavad, da principebis ganmsazRvrelia da, amave
romelic sxvadasxva sakiTxebis garda dros, saxelmwifo kanonmdeblobasa da
imazec miuTiTebs, rom eklesiis Sig- politikazec araerTxel pirdapir uc-
niT arsebuli urTierTobebi yovelT- dia gavlenis moxdena.
vis rodi Seesabameba qristianul prin-
cipebs, eklesiam ucvlelad SeinarCuna aRsaniSnavia is, rom samoqalaqo seqto-
sazogadoebis ndobis done. 2017 wlis ris danarCen aqtorebTan SedarebiT,
saerTaSoriso respublikuri insti- eklesias aqvs rigi upiratesobebi, rac
tutis sazogadoebrivi azris kvlevis mas kidev ufro mniSvnelovan moTamaS-
mixedviT, eklesia mosaxleobis 88%-iani es xdis. garda maRali sazogadoebrivi
ndobis doniT kvlav pirvel adgils ika- ndobisa, sxva jgufebisgan gansxvave-
vebs sxva institutebs Soris.8 ase rom, biT misi wevroba sando da grZelvadi-
eklesia yvelaze Zlieri samoqalaqo ania, xolo sxva asociaciebsa da sazo-
aqtoria da Sesabamisad, potenciurad gadoebriv organizaciebs mosaxleoba
yvelaze gavleniani jgufia am sfero- mxolod maSin uerTdeba, roca es mis
Si. garda mosaxleobaSi didi gavlenisa, interesebSia. religiuri niSniT insti-
eklesia aseve inarCunebs avtoritetul tutis wevroba niSnavs mis wevrebs So-
mdgomareobas politikur speqtrSic. ris saerTo rwmenis da Rirebulebebis
xSirad, is swored politikuri par- garSemo gaerTianebas, rac eklesiis wev-
tiebisa da calkeuli politikosebis rebs Soris maRali interpersonaluri
legitimaciis wyaroa.9 eklesiasTan Ria ndobis winapirobaa. garda amisa, maSin,
dapirispirebas yvela oficialuri piri roca sxva samoqalaqo aqtorebis wev-
erideba.10 rebi konkretuli niSniT erTiandebian,
rac SeiZleba iyos maTi socialuri da
saqarTvelos marTlmadidebeli ekle- ekonomikuri mdgomareoba, ganaTlebis

5
interpresniusi. (2011, 28 noemberi). saqarTvelos sagareo uwyebas kaTolikos-patriarqis moskov-
Si vizitis Sefaseba uWirs. xelmisawvdomi: http://bit.ly/2pFJhUW
6
adamianis uflebebis swavlebisa da monitoringis centri. (2015, 18 Tebervali). oTxi religiu-
ri organizaciis dafinansebis praqtikis samarTlebrivi Sefaseba. xelmisawvdomi: http://bit.ly/2d-
QNYGU
7
News.on.ge. (2017, 22 Tebervali). cianidis saqme _ mokled. xelmisawvdomi: http://bit.ly/2p4M2lp
8
Center for Insights in Survey Research. (2017, February 22-March, 8). Survey of Public Opinion in Georgia.
International Republican Institute. Available at: http://www.iri.org/sites/default/files/iri_poll_presenta-
tion_georgia_2017.03-general.pdf
9
Naskidashvili, M. (2013). Orthodox politics: religious renaissance and its political implications in post-Soviet
Georgia. Master thesis. University of Oxford.
10
netgazeTi. (2017, 25 aprili). vis eSinia eklesiisa da tradiciebis kritikis qarTul politikaSi.
xelmisawvdomia: http://netgazeti.ge/news/110105/
61
done da sxva, eklesiis wevrebi yvela isev misi Zlieri avtoritetidan gamom-
socialuri fenis warmomadgenlebi ar- dinare, eklesiis organizaciuli unari
ian. Sesabamisad, ndobis maRali xarisxia mas unikalur poziciaSi ayenebs, raTa
aramxolod eklesiis liderebis, aramed biZgi misces socialur qmedebas, razec
am organizaciis sxva wevrebis mimarT misi wevrebis mier organizebuli araer-
da mravalferovani mrevli eklesias Ti aqciac mowmobs.
Zlieri socialuri kapitalis baziss
uqmnis. garda amisa, sapatriarqo flobs eklesiis, rogorc samoqalaqo aqto-
sakuTar televizias _ erTsulovneba, ris potenciali TvalsaCinod maRali
romelic 2008 wlidan arsebobs da rome- da gasaTvaliswinebelia. Tumca saint-
lic mas sakuTari mosazrebebis eqsklu- eresoa, Tu raSi gamoixateba realobaSi
ziuri gavrcelebis saSualebas aZlevs, eklesis samoqalaqo saqmianoba da ro-
rasac moklebulia danarCeni konfesiebi gor SeiZleba ganvixiloT es saqmianoba
da samoqalaqo sazogadoeba. dabolos, demokratizaciis kuTxiT.

eklesiis, rogorc samoqalaqo aqtoris saqmianoba


demokratizaciis konteqstSi

oficialurad, saqarTvelos marTl- mebiT, arakomerciuli saqmianobis far-


madidebeli eklesia sajaro samarT- glebSi eklesia flobs 4 universitets, 5
lis iuridiuli piria, rac, zogadi sasuliero seminarias, 25 skolas, 8 so-
ganmartebis mixedviT, mas samoqalaqo cialur dawesebulebas, 18 saqvelmoqme-
seqtoris aqtorad aqcevs, Tumca zemoT do da ganviTarebis fonds, 16 kulturu-
ganxiluli upiratesobebis gamo, ekle- li da sulieri ganviTarebis centrs.
sia am seqtoris rigiTi warmomadgeneli sapatriarqos daqvemdebarebaSia 90-mde
ar aris. meore sakiTxia ramdenad Tvlis seminaria, skola da sabavSvo baRi, aseve
Tavad eklesia sakuTar Tavs samoqalaqo bavSvTa saxlebi. am skolebis didi nawi-
aqtorad, raSi mdgomareobs misi samoqa- li sapatriarqos mieraa daarsebuli da
laqo saqmianoba da rogor SeiZleba es maT episkoposebi an eklesiis maRali ier-
saqmianoba Sefasdes demokratizaciis arqiis sxva warmomadgenlebi marTaven.
perspeqtividan gamomdinare. magaliTisTvis, sapatriarqos centrebSi
Sedis ufaso sasadilo, moxucTa saxli,
saqarTvelos marTlmadidebel eklesias sabavSvo baRi smenadaqveiTebuli bavSve-
aqvs imis pretenzia, rom moicvas sazo- bisTvis, narkomaniasTan brZolis centri
gadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sfero, da a.S.11 garda amisa, sapatriarqos aqvs
maT Soris ganaTleba, jandacva, soflis profesiuli ganaTlebis centrebi, sad-
meurneoba da a.S. SeiZleba gamovyoT ac iswavleba iseTi xelsaqme, rogoricaa
eklesiis, rogorc samoqalaqo aqtoris xatwera, xeze Wra, qsova.
ramdenime saxis aqtivoba. saerTaSoriso
gamWvirvaloba _ saqarTvelos monace- garda zemoT CamoTvlili saqmianobi-
11
saerTaSoriso gamWvirvaloba - saqarTvelo. (2014, 5 seqtemberi). saqarTvelos sapatriarqosTan
dakavSirebuli bizneskompaniebi da sxva organizaciebi. xelmisawvdomia: http://www.transparency.
ge/blog/sakartvelos-sapatriarkostan-dakavshirebuli-bizneskompaniebi-da-skhva-organizaciebi?page=1
62
sa, eklesias araerTxel ucdia gavlenis tradiciuli Rirebulebebis winaaRmdeg
moxdena saxelmwifo sakanonmdeblo Tu iyo mimarTuli.14 sabolood, sagani Se-
aRmasrulebel saqmianobaze. amis mag- vida saswavlo gegmaSi, Tumca, Caswore-
aliTebia, Tundac 2011 da 2013 wlebSi bebisa da rigi terminebis amoRebis Sem-
sakanonmdeblo iniciativebis winaaRmdeg deg.15
eklesiis kampaniebi, pirvel SemTxvevaSi
religiuri umciresobebis statusis faqtia, rom eklesia saqmianobidan ga-
Sesaxeb samoqalaqo kodeqsis Casworeba momdinare gasaTvaliswinebeli aqto-
da meore SemTxvevaSi antidiskrimi- ria. Tumca meore sakiTxia, ramdenad
naciuli kanonis miReba. kidev ramden- Seesabameba eklesia struqturulad,
ime amgvari magaliTis moyvana SeiZleba. miznebidan da saqmianobidan gamomdinare
2015 wels daiwyo kampania konstituci- demokratiuli sazogadoebrivi aqto-
aSi qorwinebis, rogorc mamakacis da ris kriteriumebs. ama Tu im asociaciis
qalis erTobis gansazRvrisaTvis, rom- pozitiuri monawileoba demokratizaci-
lis farglebSic Segrovda xelmowere- is procesSi da samoqalaqo sazogadoe-
bi am sakiTxze referendumis Catarebis bis pluralisturi da saganmanaTleb-
moTxovniT da Seiqmna Sesabamisi kanon- lo funqciebis Sesruleba gulisxmobs
proeqti. am kampaniis erT-erT lideri am asociaciis Sida demokratiulobas,
iyo demografiuli ganviTarebis fondis mravalferovan wevrobas da SedarebiTi
xelmZRvaneli zviad tomaraZe, romel- Tanasworobis princips wevrebs Soris.16
ic am iniciativiT lobirebda sapatri- amave dros samoqalaqo aqtori unda Se-
arqos interesebs.12 Tumca, referen- modiodes sajaro diskursSi da ar uSveb-
dumis ideas prezidentma veto daado, des Zaladobas.17 Tumca, eklesia TviTon
xolo sakonstitucio cvlilebas sakon- aris Sinaganad arademokratiuli insti-
stitucio komisia dRemde ganixilavs.13 tuti, radgan damyarebulia ierarqiul
aseve, eklesia aqtiurad Caeria 2015 wyobasa da wevrobaze. ideologiurad
wels ganaTlebisa da mecnierebis samin- eklesia nacionalisturia da mis mTavar
istros mier inicirebuli sagnis - me mizans qarTvelebis sulieri gadarCena
da sazogadoeba - saswavlo programa- warmoadgens. Sesabamisad, eklesia sakma-
Si Setanis ganxilvaSi. wignis ganxilvaSi od CamorCeba mimdinare socialur gan-
monawileobdnen sapatriarqos saswav- viTarebas da naklebad pasuxobs amJamin-
lo centris warmomadgenlebi, romelTa del gamowvevebs da problemebs.18 amis
mixedviTac Casworebis gareSe rigi ter- erTi mizezi misi doqtrinaa, romelic
minologia da koncefciebi ojaxisa da garda sulier gadarCenaze fokusirebi-
12
eka WiTanava. interviu. tolerantobis da mravalferovnebis instituti. marti, 2017.
13
jampstart jorjia. (2017). qorwinebis gansazRvreba. xelmisawvdomia: https://marriage.jumpstart.
ge/ka#!61
14
liberali. (2015, 21 oqtomberi). sapatriarqos centri: me da sazogadoeba mozards mSoblebis
pativiscemas daakargvinebs. xelmisawvdomi: http://liberali.ge/news/view/18788/sapatriarqos-tsen-
tri-me-da-sazogadoeba-mozards-mshoblebis-pativistsemas-daakargvinebs
15
Netgazeti.ge. (2016, 30 maisi). sagani me da sazogadoeba axal erovnul saswavlo gegmebSi Sevida.
xelmisawvdomia: http://netgazeti.ge/news/119177/
16
Gathuo, A. (2003). Democracy Through an Undemocratic Institution? The Church as Part of Civil Society.
Religion and Civil Society. Trotter Review15(1).
17
anonimuri. adamianis uflebaTa swavlebisa da monitoringis centri. interviu. marti, 2017.
18
anonimuri. interviu. religiis sakiTxTa saxelmwifo saagento. marti, 2017.
63
sa, sakmaod Caketilia aRniSnuli Tana- kerZod, qarTuli organizaciebi nakle-
medrove gamowvevebis mimarT. erT-erT bad iTvleba qvemodan wamosul (grass-
aseT magaliTad SegviZlia genderuli Ta- root) organizaciebad, radgan ZiriTadad
nasworobis sakiTxi moviyvanoT, romel- elitebiT arian warmodgenili, rac xSi-
zec eklesia araTu ver pasuxobs sazo- rad zemodan qvemoT (top down) midgomas
gadoebaSi arsebul tendenciebs, aramed gulisxmobs.21 maTi dafinanseba xSir-
piriqiT, ewinaaRmdegeba maT. magaliTad, ad donorebis preferenciebzea damok-
erT-erTi sakvirao qadagebisas, patri- idebuli, rac SeiZleba iyos erT-erTi
arqma ilia meorem Semdegi gancxadeba mizezi imisa, rom isini ver axerxeben
gaakeTa: axla miRebulia aseTi termini, realurad arsebuli rigi problemebis
rom coli da qmari Tanasworuflebiania. dafarvas. igive gamowvevebi eklesia-
saRmrTo werili ambobs, rom ojaxSi mTa- sac exeba. miuxedavad imisa, rom ekle-
vari aris qmari. ojaxi es aris erTi sxeu- sias kidev ufro meti privilegia aqvs,
li da ar SeiZleba erT sxeulze iyos ori radgan mis warmomadgenlebs xSirad
Tavi.19 Sesabamisad, eklesiis aqtiuroba pirispir da ufro intensiurad aqvT
rezistentuli xasiaTisaa, rac cvlile- mosaxleobasTan Sexeba maTi saqmiano-
bebis winaaRmdeg brZolas ufro gulisx- bis tipidan da fokusidan gamomdinare,
mobs, vidre raime axlis inicirebas. aR- zemodan qvemoT midgoma aqac igrZno-
niSnuli ki yovelTvis konservatoruli ba. eklesiis warmomadgenlebi ufro
Rirebulebebidan momdinareobs, rac sa- zemodan karnaxoben Rirebulebebs da
Sualebas ar iZleva, moxdes qristianuli qcevis wesebs, vidre, iTvaliswineben
Rirebulebebis Tanamedrove gamowvevebis arsebul yofiT problemebs. magaliTad,
Sesabamisad reinterpretacia.20 2015 wels erT-erTi qadagebisas patri-
arqma qarTveli qalebis sazRvargareT
Tumca, ramdenime problema, romelic wasvlas da muSaobas mankieri wesi uwo-
eklesias, rogorc samoqalaqo aqtors da da maT saqarTveloSi dabrunebisak-
ukavSirdeba, zogadad qarTuli samoqa- en da aq Sromisaken mouwoda.22 Tanac, im
laqo seqtorisTvisacaa damaxasiaTebe- fonze, roca sazRvargareTidan Semosu-
li. samoqalaqo sazogadoebis erT-erTi li fuladi gzavnilebi mravali qarTu-
mTavari nakli qveyanaSi massa da sazo- li ojaxisTvis mTavari Semosavlis wy-
gadoebas Soris arsebuli napralia. aros warmoadgens.

eklesiisa da samoqalaqo seqtoris sxva aqtorebis urTierToba

eklesiis, rogorc samoqalaqo aqtoris arsebuli sxva jgufebis mimarT, ramde-


roli da kontribucia imazecaa damok- nad arsebobs TanamSromloba eklesiasa
idebuli, Tu rogori urTierToba da da samoqalaqo sazogadoebis organi-
damokidebuleba aqvs mas am seqtorSi zaciebs Soris da eklesia exmareba Tu
19
tabula. (2012, 29 aprili). ilia meore: ojaxSi mTavari aris qmari. xelmisawvdomi: http://www.
tabula.ge/ge/story/59228-ilia-meore-ojaxshi-mtavari-aris-qmari
20
anonimuri. adamianis uflebaTa swavlebisa da monitoringis centri. interviu. marti, 2017.
21
puigi, j.p. (2016). saqarTvelos samoqalaqo sazogadoebis situaciuri angariSi. evropis fondi.
xelmisawvdomia: http://bit.ly/2oSAJrU
22
Netgazeti.ge. (2015, 18 oqtomberi). ilia meore: qalebis sazRvargareT samuSaod wasvla mankieri
wesia. xelmisawvdomi: http://netgazeti.ge/news/72458/
64
piriqiT, xels uSlis maT saqmianoba- lieri gadarCenaa, igi ZiriTadad mxars
Si. eklesias sakmaod diferencirebuli uWers da TanamSromlobs im jgufebTan,
urTierToba aqvs samoqalaqo sazoga- romlebic am mizanTan TanxvedraSi mo-
doebis sxvadasxva warmomadgenlebTan. dian.23 rac Seexeba danarCenebs, aq ukve
gansxvavebuli damokidebuleba ZiriTa- eklesiis urTierToba varirebs Sedare-
dad efuZneba eklesiis mier maTi saqmi- biT SezRudul da erTjerad TanamS-
anobis mniSvnelobis da sargeblis aR- romlobas, indiferentulobasa da maT
qmas. iqidan gamomdinare, rom eklesiis mimarT mtrul damokidebulebas Soris.
prioriteti socialur problemebTan upriani iqneba am aqtorebis erTmaneTis-
SedarebiT qarTuli sazogadoebis su- gan gamoyofa da cal-calke ganxilva:

religiuri an religiuri miznebis dRis wesrigis mqone aqtorebi


eklesia da misi warmomadgenlebi pirda- nacionalisturia da qarTvelobis ideis
pir an arapirdapir kavSirSi arian iseT da tradiciuli Rirebulebebis dacvas
sazogadoebriv jgufebTan, romelTa isaxavs miznad. aseTia, magaliTad, de-
dRis wesrigs upiratesad religiuri an mografiuli aRorZinebis fondi, rome-
tradiciuli Rirebulebebis dacva war- lic 2013 wels patriarqis locva-kurTx-
moadgens. aqedan ramdenime jgufi Tvi- eviT da yofili premierministr biZina
Ton sapatriarqos an eklesiis warmo- ivaniSvilis mxardaWeriT dafuZnda. misi
madgenlebis mieraa dafuZnebuli. aseTia sameTvalyureo sabWos wevria mitro-
marTlmadidebel mSobelTa kavSiri, politi Sio mujiri, xolo xelmZRvan-
romlis erT-erTi lideria dekanozi eli levan vasaZe,27 romelic nacio-
daviT isakaZe, romelic miznad isaxavs nalistur-tradiciuli Sexedulebebis
erovnuli ideologiis da zneobrivi aqtiuri damcvelia. aseve, aRsaniSnavia
principebis dacvasa da mosaxleobaSi ga- saxalxo-marTlmadidebluri moZraoba,
tarebas da am principebiT saxelmwifo romelic rogorc religiuri, aseve so-
kanonmdeblobaze gavlenis moxdenas.24 cialuri sakiTxebiTaa dakavebuli, maT
sxva msgavsi organizaciebia wm. mefe Soris qarTuli faseulobebis aRdgenis
daviT aRmaSeneblis saxelobis marTlma- sakiTxebiT da sasuliero pirebi, aseve,
didebeli mrevlis kavSiri25, Tamar me- arian CarTulebi mis aqtivobebSi.28
fis sadroSo, jvari.26 aseve, eklesiis
warmomadgenlebi TanamSromloben da aq- Tumca, garda tradiciuli da religi-
tiurad arian CarTulebi iseTi jgufe- uri Rirebulebebis damcveli organi-
bis saqmianobaSi, romlebic tradiciuli zaciebisa, eklesiis warmomadgenlebi
Rirebulebebis dacvasa da mxardaWer- aseve kavSirSi arian ramdenime sagareo
isken mouwodeben. es jgufebi ZiriTadad politikis mimarTulebiT momuSave or-
23
beqa mindiaSvili. Teologi. interviu. marti, 2017.
24
wm. mefe daviT aRmaSeneblis saxelobis marTlmadidebeli mrevlis kavSiri. xelmisawvdomia:
http://www.religia.ge/about_MShK.html
25
igive.
26
beqa mindiaSvili. Teologi. interviu. marti, 2017.
27
Netgazeti.ge. (2013, 16 ivlisi). levan vasaZe demografiuli aRorZinebis fondis sameTvalyureo
sabWos uxelmZRvanelebs. xelmisawvdomi: http://netgazeti.ge/news/23752/
28
radio Tavisufleba. (2010, 25 marti). TbilisSi saxalxo-marTlmadidebluri moZraoba fuZnde-
ba. xelmisawvdomia: http://www.radiotavisupleba.ge/a/1993772.html
65
ganizaciasTan, radgan religia aseve sazogadoeba. maTi warmomadgenlebi
aris am organizaciebis dRis wesrigis aRniSnaven, rom TanamSromloben kler-
mniSvnelovani nawili. aseTebia mag- ikalebTan. zogierT maT aqtivobebSi,
aliTad, evraziuli arCevani, evra- marTlac, aqtiurad monawileoben ekle-
ziuli instituti da erekle meores siis warmomadgenlebi.29

eklesia da arasamTavrobo organizaciebi


arasamTavrobo organizaciebis mimarT Tumca, meore mxriv, arsebobs eklesiisa
eklesiis damokidebuleba sakmaod ar- da arasamTavrobo organizaciebis pozi-
aerTmniSvnelovania. arasamTavrobo tiuri TanamSromlobis magaliTebic.
seqtoris is nawili, romelic adamian- yvelaze sainteresoa is, rom aseTi mag-
is uflebebze muSaobs da fokusirebu- aliTebi iseT sakiTxebsac exeba, rome-
lia umciresobebis uflebebis dacvaze, lic, wesiT, eklesiis interesebs unda
eklesiisTvis miuRebelia da diskursis gamoricxavdes, magaliTad evrointe-
doneze maTgan, rogorc dasavleTis graciis Temas maSin, rodesac ekle-
liberaluri Rirebulebebis gamtare- sias xSirad antidasavlurobaSi sdeben
blebisgan, mtris xatsac qmnis.30 ekle- brals.33 magaliTisTvis, ganviTarebi-
sia maT fsevdoliberalebis saxeliT sa da demokratiis centris, natosa da
moixseniebs da xSirad adanaSaulebs evrokavSiris sainformacio centris
tradiciebis ugulvebelyofaSi. mag- organizebiT 2016 wlis noemberSi sa-
aliTad, 2014 wlis saSobao epistoleSi suliero pirebisagan Semdgari delega-
patriarqma ilia meorem ganacxada, rom cia natosa da evrokavSiris Stabbineb-
sxvadasxva arasamTavrobo organizacia Si sainformacio vizitiT gaemgzavra.34
icavs umciresobaTa jgufebs, rom- vizitis Semdeg sapatriarqom gaakeTa
lebic diskreditacias uweven am proce- gancxadeba, rom natosa da evrostruq-
sis mowinaaRmdegeebs, maT Soris ekle- turebSi saqarTvelos Sesaxeb araswori
sias da maTi ZiriTadi dartymis obieqti informacia hqondaT da Cven araswori
ojaxia.31 Tavis mxriv, es organizaciebi warmodgena gvqonda maT politikasTan
Ria dapirispirebaSi arian Sesuli ekle- mimarTebiT rig TemebTan dakavSire-
siasTan da am ukanasknels ideologiur biT~.35 garda amisa, ganviTarebisa da
sibneleSi sdeben brals.32 demokratiis centri 2015-2016 wlebSi

29
gulbaaT rcxilaZe. interviu. evraziis instituti. 2015. arCil WyoiZe. interviu. evraziuli
arCevani. 2015.
30
eka WiTanava. interviu. tolerantobis da mravalferovnebis instituti. marti, 2017.
31
adamianis uflebebis swavlebisa da monitoringis centri. (2014, 17 Tebervali). saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis epistoleebis analizi. xelmisawvdomia: https://emcrights.files.wordpress.
com/2014/02/danarti.pdf
32
anonimuri. adamianis uflebaTa swavlebisa da monitoringis centri. interviu. marti, 2017.
33
Netgazeti.ge. (2016, 9 maisi). saqarTveloSi rusuli propagandis winaaRmdeg gaerTianebuli orga-
nizaciebis gegmebi. xelmisawvdomia: http://netgazeti.ge/news/113152/
34
liberali. (2016, 28 oqtomberi). evrokavSirsa da NATO-Si saqarTvelodan sasuliero pirebis
delegacia gaemgzavra. xelmisawvdomia: http://liberali.ge/news/view/25552/evrokavshirsa-da-NA-
TOshi-saqartvelodan-sasuliero-pirebis-delegatsia-gaemgzavreba
35
saqarTvelos sapatriarqo. (2016, 15 noemberi). saqarTvelos sapatriarqos gancxadeba briuselSi
vizitis Sesaxeb. xelmisawvdomia: http://bit.ly/2oVzHMP
66
axorcielebda proeqts sapatriarqos- denime Zeglis, maT Soris yinwvisis fre-
Tan arsebuli wm. daviT aRmaSeneblis skis fotofiqsacias, sapatriarqosTan
saxelobis ganaTlebis centrTan er- arsebuli antinarkotikuli centris,
Tad, romlis farglebSic sxvadasxva aseve sapatriarqos mowyalebis centris
eparqiis da eklesiasTan dakavSirebuli proeqtebs da a.S.38 Tumca, meore mxriv,
saswavleblebis warmomadgenlebs utar- eklesiis warmomadgenlebi xSirad akri-
debodaT seminarebi evrointegraciis tikeben fonds, rogorc jorj sorosis
sakiTxebze.36 organizacias da amxileben mas antiqa-
rTul saqmianobaSi.39 aRniSnuli TanamS-
aseTi TanamSromlobis kidev erTi mag- romlobis magaliTebi miuTiTebs imaze,
aliTia fondi Ria sazogadoeba saqa- rom saerTo interesebis da pozitiuri
rTvelo, romelsac, iyo periodebi, dRis wesrigis arsebobis SemTxvevaSi,
roca yvelaze meti proeqti sapatri- eklesias SeuZlia rig SemTxvevebSi sa-
arqosTan hqonda ganxorcielebuli.37 kuTari poziciebis daTmoba da TanamS-
dafinansebuli sakiTxebi moicavda ram- romlobaze wasvla.

marTlmadidebeli eklesia da sxva religiuri mimdinareobebi


saqarTvelos marTlmadidebeli ekle- amis magaliTia 2011 wels eklesiis pro-
siis urTierToba sxva religiur orga- testi samoqalaqo kodeqsSi inicire-
nizaciebTan erTgvar ierarqiaze aris buli cvlilebisa, romlis mixedvi-
dafuZnebuli. eklesiis ideologiis Tac, religiuri umciresobis jgufebs
mixedviT mxolod erTi WeSmariti re- ufleba eniWebodaT daregistrirebu-
ligia arsebobs - marTlmadidebloba. liyvnen sajaro samarTlis iuridiul
religiuri pluralizmi da sxvadasx- pirebad. iniciativis sawinaaRmdego ar-
va konfesiebis Tanabar pirobebSi Cay- gumentebis mixedviT, aRniSnuli cvl-
eneba ganixileba, rogorc religiuri ileba saSualebas miscemda somxeTis
indiferentizmi.40 eklesia religiur da kaTolikur eklesiebs pretenzia ga-
bazarze monopoliisken iswrafvis, 2002 moecxadebina sadavo eklesiebze.
wels gaformebuli sakonstitucio Se-
Tanxmeba41 am gzaze warmatebis maga- saqarTvelos marTlmadidebeli eklesia
liTia. rig SemTxvevebSi, rodesac mis mxolod tradiciul religiebs cnobs,
monopolias safrTxe eqmneba, eklesia esenia kaTolikuri, islami, iudaizmi
aqtiurad gamoxatavs winaaRmdegobas. da somxeTis samociqulo eklesia, dan-

36
ganviTarebisa da demokratiis centri. (2015). saqarTvelo da evrokavSiri - 2015. xelmisawvdomia:
http://cdd.ge/300-saqarthvelo-da-evrokavshiri.html
37
anonimuri. interviu. religiis sakiTxTa saxelmwifo saagento. marti, 2017.
38
fondi Ria sazogadoeba saqarTvelo. proeqtebi. xelmisawvdomia: http://bit.ly/2oxpZki
39
guria niusi. (2016, 26 seqtemberi). miTebi jorj sorosis Sesaxeb. xelmisawvdomia: http://www.
gurianews.com/article/mtavari/sazogadoeba/42612
40
adamianis uflebebis swavlebisa da monitoringis centri. (2014, 17 Tebervali). saqarTvelos ka-
Tolikos-patriarqis epistoleebis analizi. xelmisawvdomia: http://bit.ly/2oXouPe
41
Orthodoxy.ge. konstituciuri SeTanxmeba saqarTvelos saxelmwifosa da saqarTvelos samoci-
qulo avtokefalur marTlmadidebel eklesias Soris. xelmisawvdomia: http://www.orthodoxy.ge/
samartali/konstitutsiuri_shetankhmeba.htm
67
arCenebs seqtebs uwodebs da saerTod li eklesiisa da sxva konfesiebis war-
ar aRiarebs. eklesia TanamSromlobs momadgenlebis TanamSromloba sakmaod
aRniSnul tradiciul religiur orga- mwiria.45 marTlmadidebelma eklesiam
nizaciebTan, Tumca iseT formatSi, ro- uari Tqva saxalxo damcvelTan arsebul
melic status kvos da Sesabamisad mis religiaTa sabWoSi monawileobaze, misi
privilegirebul statuss uwyobs xels.42 formatidan gamomdinare, rac yvela re-
ligiis Tanasworuflebianobas iTvalis-
aRniSnuli TanamSromlobis forma- winebs, sadac ar arsebobs ierarqizacia
ti funqcionirebs religiis sakiTxTa da romelime konfesiisTvis dominanti
saxelmwifo saagentos CarCoSi, sadac rolis miniWeba. religiuri gaerTianebe-
2015 wels Seiqmna interreligiuri sa- bi am formatSi msjeloben ara Teolo-
TaTbiro, sadac ganixileba religi- giur sakiTxebze, aramed samoqalaqo
uri Temebi, aseve saagentos mier ini- uflebebze da im problemebze, rac kon-
cirebuli sakiTxebi.43 Tumca, adamianis fesiebsa da saxelmwifos urTierTobis
uflebebis swavlebisa da monitoringis sakiTxebs exeba.46 arsebobs TanamSrom-
centris analizis mixedviT, saagento lobis ramdenime formati, eklesias aqvs
realurad religiuri organizaciebis urTierToba kaTolikur eklesiasTan
ierarqizebas aZlierebs da privilegias konferenciebis saxiT ojaxis, abortis,
swored marTlmadidebel eklesias ani- bioeTikis sakiTxebze, Tumca, zogadi
Webs.44 saagentos miRma marTlmadidebe- TanamSromloba minimaluria.47

daskvna da rekomendaciebi

yovelive zemoT aRniSnulidan ga- met problemas Seqmnis, vidre raime


momdinare aSkaraa, rom saqarTvelos dadebiTs moitans. misi avtoritetisa
marTlmadidebeli eklesia aramxolod da sxva aqtorebTan SedarebiT rigi upi-
gasaTvaliswinebeli aqtoria samoqa- ratesobebis gaTvaliswinebiT, eklesias
laqo seqtorSi, aramed aqvs ambicia, aqvs potenciali dadebiTi wvlili Seit-
aqtiurad iyos CarTuli sazogadoe- anos demokratizaciis procesSi. Tumca,
bisa da saxelmwifos ganviTarebis mim- amisaTvis mniSvnelovania misi frTxili,
dinare procesebSi. Tumca isic aRsan- mizanSewonili da Sinaarsiani CarTva
iSnavia, rom eklesiis miswrafebebi, samoqalaqo cxovrebaSi, rasac ekle-
Rirebulebebi da saqmianoba yovelTvis siis mxridan aseve unda mohyves saku-
rodi modis pluralisturi demokrati- Tari socialuri da politikuri rolis
is principebTan SesabamisobaSi. magram gaazreba. amisaTvis mniSvnelovania sxva
eklesiis izolacia da ignorireba ufro sazogadoebrivma jgufebma gaaaqtiuron

42
beqa mindiaSvili. Teologi. interviu. marti, 2017.
43
religiis sakiTxTa saxelmwifo saagento. (2015). wliuri angariSi. xelmisawvdomia: http://religion.
geo.gov.ge/geo/document/reports/religiis-sakitxta-saxelmtsifo-saagentos-tsliuri
44
adamianis uflebebis swavlebisa da monitoringis centri. (2016, 14 dekemberi). religiis
sakiTxTa saxelmwifo saagentos saqmianobis kritikuli analizi. xelmisawvdomia: https://emc.org.
ge/2016/12/14/emc-190/
45
beqa mindiaSvili. Teologi. interviu. marti, 2017.
46
eka WiTanava. interviu. tolerantobis da mravalferovnebis instituti. marti, 2017.
47
beqa mindiaSvili. Teologi. interviu. marti, 2017.
68
eklesiasTan urTierToba misi, rogorc cielon sainformacio aqtivobebi
pluraluri samoqalaqo aqtoris gamo- eklesiasTan. amis magaliTi ukve ar-
sawvevad da masze dakisrebuli pasux- sebobs ganviTarebisa da demokrati-
ismgeblobis axleburad gasaazreblad. is centris mxridan Catarebuli
seminarebis saxiT. eklesiasTan
unda Catardes saTanado kvle- CarTuloba da dialogis sxvadasx-
va, romelic Seiswavlis eklesiis va formatebi iZleva saSualebas,
warmomadgenlebis Sexedulebebs ufro gasagebi gaxdes sasuliero
maTi iseTi maxasiaTeblebis mixed- pirebisaTvis antidiskriminaciuli
viT, rogoricaa asaki, ganaTleba, kanonis miRebac ki, misi samarTle-
geografiuli mdebareoba da a.S. brivi kuTxiT axsnis SemTxvevaSi.
mniSvnelovania imis gaazreba, rom
eklesiaSi imave proporciiT arse- aucilebelia, samoqalaqo seqtoris
bobs stereotipebi liberalizmsa warmomadgenlebma, rogorc ormx-
da dasavleTze, rogorc, zoga- rivi, aseve mravalmxrivi dialo-
dad, sazogadoebaSi, metwilad in- gis farglebSi, gamoiwvion eklesia
formaciis naklebobis gamo.48 Ses- da SesTavazon proeqtebis saerTo
abamisad, eklesia mainc asaxavs da ZalebiT ganxorcieleba, iqneba es
pasuxobs sazogadoebaSi arsebul saTemo Tu ufro masStaburi pro-
ganwyobebs, magram xSirad es gan- eqtebi iseT Temebze, romlebic
wyobebi SeusabamobaSia demokrati- orive mxarisTvis sainteresoa. es
ul faseulobebTan. SeiZleba iyos garemos dacva, jan-
dacva, soflis meurneobis sfero,
samoqalaqo seqtoris warmomadgen- ganaTleba, konkretuli unarebis
lebma unda dagegmon da ganaxor- Seswavla mosaxleobisaTvis da a.S.

48
anonimuri. interviu. strategiuli kvlevebis regionuli centri. marti, 2017.
saprezidento arCevnebis
dasasruli

sakonstitucio reforma saqarTveloSi

Tornike zurabaSvili 1
71
mokle Sinaarsi

sakonstitucio reformis fargleb- na: ratom aniWebs mmarTveli partia


Si, mmarTveli partia _ qarTuli oc- prezidentis arapirdapiri wesiT arCev-
neba _ demokratiuli saqarTvelo _ as upiratesobas? rogor warimarTa
prezidentis pirdapiri arCevis wesis konstituciuri reformis procesi?
Secvlas apirebs. sakonstitucio cvli- hqonda Tu ara process xarvezebi? da
lebebis proeqtis mixedviT, prezidents Tu ki, rogor SeiZleba am xarvezebis
saarCevno kolegia airCevs, romlis gamosworeba cvlilebebis ZalaSi Ses-
SemadgenlobaSi 300 xmosani Seva, maT vlamde? es naSromi swored am kiTxvebs
Soris, saqarTvelos parlamentis da exmianeba, konkretulad ki, mimoixilavs
afxazeTisa da aWaris avtonomiuri re- prezidentis arCevis wesis cvlilebas
spublikebis umaRlesi da adgilobrivi da mkiTxvels am sakiTxze avtoriseul
TviTmmarTvelobis warmomadgenlobiTi Sexedulebebs sTavazobs. naSromi, aseve,
organoebis wevrebi. warmoadgens rekomendaciebs konsti-
tuciis proeqtis sayovelTao-saxalxo
am iniciativam ramdenime kiTxva gaaCi- ganxilvis procesisTvis.

ZiriTadi daskvnebi da rekomendaciebi

saqarTvelos parlamentis sayuradRebod gomebi, maT Soris cifruli plat-


formebi (magaliTad, konstituciis
eTxovos saqarTvelos premiermin- eleqtronul versiaze SeniSvnebis
istrs sakonstitucio cvlilebebis gakeTebis SesaZlebloba);
an mxolod prezidentis arCevis we- o dagegmil cvlilebebTan dakav-
sis cvlilebis Taobaze plebisci- SirebiT, gaimarTos satelevizio
tis daniSvna; politikuri debatebi da masSi
sayovelTao-saxalxo ganxilvebi- monawileobis SesaZlebloba yve-
sas, moxdes rac SeiZleba meti mo- la dainteresebul politikur
qalaqis CarTva qveynis rac SeiZle- partias mieces.
ba met qalaqsa da sofelSi; sayovelTao-saxalxo ganxilvebisas
o sazogadoebis ukeT informire- uzrunvelyofil iqnas preziden-
bis mizniT, gamoyenebul iqnas tis an prezidentis administraciis
regionuli da adgilobrivi me- warmomadgenelTa monawileoba;
diasaSualebebi, raTa eTnikuri mmarTvelma partiam aiRos valde-
umciresobebis warmomadgenel- buleba veneciis komisiis rogorc
TaTvis informacia xelmisaw- samarTleblivi, ise politikuri
vdomi gaxdes maT enebze; rekomendaciebis gaTvaliswinebis
o gamoyenebul iqnas inovaciuri mid- Sesaxeb.

1
politikis dokumenti Tornike zurabaSvilma SeimuSava. naSromSi gamoTqmuli azrebi ekuTvnis
avtors da ar asaxavs saqarTvelos politikis institutis an demokratiis erovnuli fondis mo-
sazrebebs.
72
samoqalaqo sazogadoebis sayuradRebod saerTaSoriso organizaciebis sayu-
radRebod
sayovelTao-saxalxo ganxilvebisas,
adgilobrivi aqtivistebisa da maTi mxardaWeril iqnas sayovelTao-sax-
qselebis meSveobiT, moxdes rac alxo ganxilvebi, maT Soris finans-
SeiZleba meti moqalaqis CarTva; uradac;
moxdes sakonstitucio reform- dapirispirebul partiebs Soris
is Taobaze saerTo gzavnilebis dialogisTvis Seiqmnas neitralu-
SemuSaveba da Zalisxmevis koor- ri platforma;
dinireba;
daxmareba gaewios sakonstitucio daxmareba gaewios sakonstitucio re-
reformis process, maT Soris formis process, maT Soris saerTaSo-
samoqalaqo sazogadoebis codnis riso gamocdilebis gaziarebiT iseT
gaziarebiT iseT sakiTxebze, ro- sakiTxebze, rogoricaa SemoTavazebuli
goricaa SemoTavazebuli cvlile- cvlilebebis gavlena qveynis saarCevno,
bebis gavlena qveyanaSi demokrati- politikur da politikis (policy) vi-
is ganviTarebaze. Tarebaze.

Sesavali

2016 wlis 22 aprils, oTxTviani muSao- am iniciativam ramdenime kiTxva gaaCi-


bis Semdeg, sakonstitucio reform- na: ratom aniWebs mmarTveli partia
is komisiam axali konstituciis pro- prezidentis arapirdapiri wesiT arCev-
eqti warmoadgina. proeqtis Tanaxmad, as upiratesobas? rogor warimar-
prezidenti pirdapiri arCevnebis gziT Ta konsituciuri reformis procesi?
aRar airCeva.1 prezidents 300-wevri- hqonda Tu ara process xarvezebi? da
ani amomrCevelTa kolegia airCevs; Tu ki, rogor SeiZleba am xarvezebis
aqedan 150 parlamentis wevri iqneba, gamosworeba cvlilebebis ZalaSi Ses-
xolo danarCen 150-s adgilobrivi mu- vlamde? es naSromi swored am kiTxvebs
nicipalitetebisa da avtonomiuri res- exmianeba, konkretulad ki, mimoixilavs
publikebis (afxazeTisa da aWaris) war- prezidentis arCevis wesis cvlilebas
momadgenlobiTi organoebis wevrebi da mkiTxvels am sakiTxze avtoriseul
Seadgenen. kanonproeqtis damtkicebis Sexedulebebs sTavazobs. naSromi, aseve,
SemTxvevaSi, aRniSnuli cvlileba 2023 warmoadgens rekomendaciebs konsti-
wlis saprezidento arCevnebidan Seva tuciis proeqtis sayovelTao-saxalxo
ZalaSi. ganxilvis procesisTvis.

sakonstitucio reformis procesi


qarTuli ocnebis xelmZRvanelobiT ocnebam saparlamento arCevnebSi im-
mimdinare sakonstitucio reformebis droindeli mmarTveli partia - erTiani
procesis istoria 2013 wlidan iwyeba, nacionaluri moZraoba daamarcxa. sa-
mas Semdeg, rac koalicia qarTulma konstitucio reformis komisiam, rome-
73
lic 58 wevrisgan Sedgeboda, samwliani gari saxelmwifo sakonstitucio komis-
arsebobis Semdeg, muSaoba uSedegod ia, romelSic konstituciis eqspertebi,
daasrula.2 amis ZiriTadi mizezi Sida politikuri partiebis warmomadgenle-
koaliciuri uTanxmoeba da cvlile- bi, saxelisuflebo uwyebebi da arasam-
bebis ganxorcielebisTvis arasakmarisi Tavrobo organizaciebi Sevidnen. komis-
saparlamento mxardaWera iyo. Sedegad, ia 2016 wlis 15 dekembers dafuZnda da
qarTul ocnebas sakonstitucio cvl- kanonproeqtis SemuSavebis vada 2017
ilebebze uaris Tqma mouwia. wlis aprilamde ganisazRvra.3

viTareba radikalurad Seicvala 2016 22 aprils, oTxTviani intensiuri muSaobis


wlis saparlamento arCevnebis Semdeg. Semdeg, komisiam kanonproeqtis samuSao
Zlieri saparlamento opoziciis ga- versias 43 xmiT dauWira mxari.4 saqarTve-
reSe darCenilma qarTulma ocnebam, los kanonmdeblobis Tanaxmad, dokumen-
romelic parlamentSi ufro didi um- tis parlamentSi wardgenis Semdeg, qveynis
ravlesobiTaa warmodgenili, sakonsti- masStabiT erTTviani sayovelTao-saxalxo
tucio reformis procesi ganaaxla. am ganxilva imarTeba, ris Semdegac kanon-
miznisTvis, Seiqmna 73 wevrisgan Semd- proeqts parlamentSi eyreba kenWi.

sakonstitucio reformis procesis kritikuli analizi

prezidentis boikoti ufro mniSvnelovania, ver daarwmuna


prezidenti, rom reformis procesi mis
veneciis komisiis Tanaxmad (evropis winaaRmdeg mimarTuli ar iyo.
sabWos sakonsultacio organo iurid-
iul sakiTxebSi), axali da kargi kon- komisiis SemadgenlobiT ukmayofilo
stituciis miReba unda efuZnebodes prezidentis administraciam komisias
sazogadoebis farTo konsensussa5 da boikoti gamoucxada7 da sakonstitucio
sxvadasxva politikuri Zalis, arasam- reformis procesi araerTxel gaakri-
Tavrobo organizaciebis, samoqalaqo tika.8 prezidentma, aseve, wamoiwyo kam-
jgufebisa da akademiur da mediis pania konstitucia yvelasia, romel-
sferoSi moRvawe adamianebis CarTulo- ic konstituciis gadaxedvis procesSi
bas.6 sazogadoebis CarTvas isaxavda miznad.9
es kampania parlamentisgan damoukide-
sakonstitucio reformis mTavari mi- blad mimdinareobda da im funqciebs
zani farTo konsensusis mopovebaa: imeorebda, rac parlamentis mier warm-
mxolod am SeTxvevaSia SesaZlebeli, arTul sayovelTao-saxalxo ganxilvebs
konstituciis iseTi teqstis SemuSave- aqvT.
ba, romelic qveyanas grZelvadian pe-
riodSi moemsaxureba. samwuxarod, re- sakonstitucio komisiis muSaobis da-
formis procesSi amgvari konsensusis sasruls, Svidma opoziciurma partiam
nakleboba TvalSisacemi iyo. reformis komisia datova da mmarTveli partia
SemuSavebisas, parlamentma ver SeZlo Zalauflebis gaxangrZlivebis mcde-
dainteresebuli politikuri partiebis lobaSi daadanaSaula. prezidentisa da
procesSi srulfasovnad CarTva da, rac partiebis boikotma sakonstitucio re-
74
formis procesi sagrZnoblad daazara- erovnuli uSiSroebis sabWos arsebobas
la da sazogadoebaSi komisiisadmi ndoba (icvleba erovnuli Tavdacvis sabWoTi,
Seasusta. boikoti uaryofiTad aisaxeba saomari mdgomareobis dros). es niS-
saqarTvelos demokratiul ganviTare- navs, rom mmarTveli partia preziden-
bazec: axali sakonstitucio teqstis tis ceremoniul Tanamdebobad Camoyal-
miReba farTo politikuri speqtris ibebas gegmavs. msgavsi gadawyvetileba
monawileobis gareSe, mmarTvel partias arc gamokveTilad pozitiuria da arc
konstituciis gadasinjvis erT parti- gamokveTilad negatiuri. prezidentis
aze morgebuli praqtikis gagrZelebis Tavdacvis politikis SemuSavebis pro-
SesaZleblobas aZlevs da, jer kidev cesisgan distancireba, aRmasrulebel
Camoyalibebis procesSi myof, konsti- saqmianobaSi misi arasasurveli Carevis
tucionalizmis praqtikas azianebs. SesaZleblobas gamoricxavs, rac qvey-
nis zogad demokratiul ganviTarebaze
mkafio xedvis ararseboba dadebiT gavlenas moaxdens. amavdrou-
lad, prezidents, rogorc mTavarsar-
mmarTvelma partiam sakonstitucio dals, aRar eqneba amomrCevlis pirda-
reformis procesi detaluri xedvis piri mandati da Tavdacvis politikaSi
gareSe daiwyo. mas ar warmoudgenia monawileobis ufleba. am faqtorma ki,
naTeli suraTi imis Sesaxeb, Tu ro- SesaZloa, prezidentis, rogorc mTa-
gori saprezidento institutis Seqmnas varsardlis roli Seasustos da saom-
apirebda. partiis argumenti, rom re- ari mdgomareobis dros saqarTvelos
formis procesi klasikuri saparlamen- Tavdacvisunarianobis Semcireba gamoi-
to sistemidan acdenas gamoasworebda wvios.
da am mizniT, prezidentis pirdapiri
gziT arCevis wess gaauqmebda,10 amom- sakonstitucio reformis procesis
wuravi araa; axali prezidentis ufle- analizi cxadyofs, rom prezidentis
bamosilebebi kvlav gaurkveveli rCeba. rolisa da uflebamosilebis cvlileba,
sajaro konsensusis, politikur par-
demokratiul politikur sistemeb- tiebs Soris diskusiebisa da qveynis gr-
Si prezidentebi gansxvavdebian; isini Zelvadiani prioritetebis gansazRvris
SesaZloa iyvnen aqtivistebi, neitral- gareSe moxda. Sedegad, sakonstitucio
urebi, ceremoniulebi da a.S. yvela am cvlilebebis saboloo miznebTan da-
saprezidento tips Tavisi gansxvavebu- kavSirebulma gaurkvevlobam, gansa-
li dadebiTi da uaryofiTi mxare aqvs. kuTrebiT prezidentis arCevis wesTan
aqedan gamomdinare, prezidentis tipebs mimarTebiT, sakonstitucio reformis
Soris arCevani, qveynis fundamentur procesze uaryofiTi gavlena iqonia.
moTxovnebze dayrdnobiT unda gakeT-
des, maT Soris, unda moxdes qveynis erTi sistema, ori interpretacia
politikuri, ekonomikuri da usafrTx-
oebis viTarebis gaTvaliswineba. saqarTveloSi moqmedi mmarTvelobis
modelis raobaze mimdinare debatebi
konstituciis proeqti prezidents arsebul gaurkvevlobas kidev ufro
kvlav qveynis mTavarsardlad moix- amZafrebs. uTanxmoeba qveynis konsti-
seniebs, magram aRar iTvaliswinebs tuciur mowyobaze 2012 wlis saparla-
75
mento arCevnebis Semdeg daiwyo.11 gamar- ris SeTanxmebis albaToba sagrZnoblad
jvebuli koaliciis - qarTuli ocnebis mcirdeba.
- erTi mxare ambobda, rom qveyana sap-
rezidento mmarTvelobidan saparla- winaswar gansazRvruli arCevani
mentoze gadadioda, xolo meore mxare
qveyanas naxevradsaprezidento sistemad mmarTveli partiis survili, gaauqmos
miiCnevda. am ukanasknel modelSi pirda- prezidentis pirdapiri wesiT arCeva,
piri gziT arCeuli prezidenti Tanacx- araxalia. qarTuli ocnebis pozicia
ovrobs premierministrTan da ministr- pirvelad 2014 wels gaxmovanda, rode-
Ta kabinetTan, romlebic sakanonmdeblo sac partiis liderebi da ministre-
organos mier arian arCeulni da mis bi prezident giorgi margvelaSvils
mimarT arian angariSvaldebulni. daupirispirdnen. maSin, qarTuli oc-
nebis warmomadgenlebma preziden-
mmarTvelobis formis Taobaze arse- tis qmedebebi mwvaved gaakritikes da
bulma uTanxmoebam sakonstitucio re- prezidentis pirdapiri wesiT arCevis
formis mimdinareobisasac iCina Tavi. Secvlaze alaparakdnen.
Cven vapirebT arsebuli saparlamen-
to mmarTvelobis formis SenarCune- parlamentis Tavmjdomare irakli kobax-
bas... Cven migvaCnia, rom saparlamento iZem, romelic sakonstitucio reform-
sistema, da es sayovelTaodac aris aR- is process xelmZRvanelobs, komisiis
iarebuli, bevrad met garantiebs qmnis muSaobis procesSi da mis Seqmnamdec,
demokratiisTvis, pluralizmisTvis, araerTxel ganacxada, rom qarTuli
vidre saprezidento an naxevrad sap- ocneba prezidentis pirdapiri wesiT
rezidento sistema, ganacxada parla- arCevis gauqmebas emxroboda.
mentis Tavmjdomare irakli kobaxiZem,
2017 wlis 2 marts.12 iman, rom mmarTvelma partiam preziden-
tis arapirdapiri wesiT arCevis Taoba-
sad gadawyvita qarTvelma xalxma, rom ze calsaxa da winaswari arCevani gaake-
Cven gvinda saparlamento modelze gad- Ta, sakonstitucio reformis komisiaSi
asvla. es kiTxvebi xom haerSia?, dasZina sakiTxis ganxilvas azri daukarga da ise-
giorgi margvelaSvilma irakli kobaxi- Ti STabeWdileba datova, TiTqos mTeli
Zis sapasuxod, 2017 wlis 23 marts.13 es procesi qarTuli ocnebis didi xnis
survilis legitimacias emsaxureboda.14
qveynis politikur liderebs Soris
mmarTvelobis formaze arsebulma procesma aseve gaamZafra eWvebi, rom
uTanxmoebam, amJamindel da momaval kon- reforma giorgi margvelaSvilis ufle-
stituciebSi prezidentis funqciebisa bamosilebebis Semcirebas isaxavda
da rolis Sesaxeb Sinaarsobrivi ganxil- miznad - misi da qarTuli ocnebis
vis SesaZlebloba Seamcira. msgavsi kon- dapirispirebis gamo. partiis gad-
sensusi ki, sakonstitucio cvlilebis awyvetilebam, romliTac prezidentis
gansaxorcieleblad aucilebelia: qvey- arapirdapiri wesiT arCeva mxolod 2023
nis mmarTvelobis formis erTgvaro- wlis saprezidento arCevnebisTvis Seva
vani ganmartebis gareSe, prezidentis ZalaSi, es eWvi nawilobriv gaaqarwyla,
uflebamosilebis sakiTxze mxareebs So- Tumca ara sabolood.
76
veneciis komisiis Tanxmoba referendumi nebismieri sakonstitucio
cvlilebis misaRebadaa savaldebulo,
22 aprils, sakonstitucio reformis xolo avstriaSi, estoneTSi, lixten-
komisiis bolo sxdomaze, parlamentis SteinSi, sloveniasa da SvedeTSi, ref-
Tavmjdomarem, irakli kobaxiZem ga- erendumis Catarebis aucileblobas
nacxada, rom yvela SeniSvna, romelic parlamenti gansazRvravs.15
iqneba gamoTqmuli veneciis komisiis
mxridan, yvela samarTlebrivi SeniSvna miuxedavad imisa, rom saqarTvelos
iqneba bolomde gaziarebuli da asaxu- kanonmdebloba sakonstitucio cvli-
li proeqtSi. kobaxiZis TqmiT, es aris lebebis misaRebad msgavs valdebulebas
is valdebuleba, romelic Cven aviReT ar awesebs, kanonmdebloba mniSvnelovan
da am sityvas, bunebrivia ar gadavalT... sakiTxebze referendumis an plebisci-
davelodebiT veneciis komisiis daskvnas tis Catarebis SesaZleblobas uSvebs.
da amis safuZvelze ukve parlamenti
sabolood miiRebs gadawyvetilebas ase rom, sasurvelia mmarTvelma par-
konstituciis gadasinjvis Taobaze. tiam referendumis an plebiscitis
Catarebis SesaZlebloba ganixilos da
qarTuli ocnebis mier aRebuli val- amgvarad, konstituciis sruli pro-
debuleba sakonstitucio reformis eqti an Tundac, prezidentis arCevis
process da qveynis demokratiul ganvi- sakiTxi amomrCevelTa samsjavroze ga-
Tarebas waadgeba, magram es valdebule- moitanos. mmarTveli partiis es nabi-
ba SesaZloa prezidentis arCevis wesze ji calsaxad misasalmebeli iqneba da
ar gavrceldes, radgan prezidentis reformis procesis mimarT sazogadoe-
arCeva ufro politikuri Temaa, vidre brivi ndobis gazrdas Seuwyobs xels.
- samarTleblivi. amitom, didi alba- es gadawyvetileba dadebiTad aisaxeba
TobiT, veneciis komisia prezidentis qveynis demokratiul ganviTarebazec:
arapiridapiri wesiT arCevis Sesaxeb konstituciis teqstis farTo sazoga-
mkafio Sefasebas ar gaakeTebs. im SemTx- doebrivi monawileobiT miReba, moma-
vevaSic ki, Tu veneciis komisia msgavs vali reformis procesebisTvis pozi-
Sefasebas gaakeTebs, parlaments aranai- tiuri precedenti iqneba da qveyanaSi
ri formaluri valdebuleba ar eqneba, konstitucionalizmis principis ganmt-
arasamarTlebliv rekomendacias mi- kicebas Seuwyobs xels.
hyves.
meore mxriv, konstituciis teqstis
legitimaciis mopovebis gzebi farTo sazogadoebrivi da politikuri
CarTulobis gareSe miRebiT, mmarTveli
rogorc wesi, sakonstitucio reformis partia konstituciis gadasinjvis erT
procesi, evropis qveynebis umetesobaSi, partiaze morgebul saziano praqtikas
mTlianad parlamentis mier xorcield- gaagrZelebs da, jer kidev Camoyal-
eba. Tumca, arsebobs ramdenime qveyana, ibebis procesSi myof, konstituciona-
sadac sakonstitucio cvlilebebisTvis, lizmis tradicias Seasustebs, rac, Ta-
savaldebuloa an nebayoflobiTia ref- vis mxriv, uaryofiTad aisaxeba qveynis
erendumic. magaliTisTvis, safrangeTSi, demokratiuli ganviTarebis perspeq-
irlandiaSi, rumineTsa da SveicariaSi, tivaze.
77
am mxriv, ori sakiTxis gaTvaliswine- robebi an vadamdel arCevnebs niSnaven
baa mniSvnelovani: qarTuli ocnebis an referendums/plebiscits atareben.
2016 wlis saarCevno programa pirda-
piri gziT prezidentis arCevis wesis gasaTvaliswinebelia isic, rom dagegmili
Secvlis Sesaxeb arafers ambobs.16 ase cvlileba amomrCevelTa uflebas zRu-
rom, mmarTvel partias, sakonstitucio davs; prezidentis arapirdapiri wesiT
umravlesobis miuxedavad, gegmis gan- arCeviT, partia amomrCevels prezidentis
saxorcieleblad amomrCevelTa manda- arCevis uflebas arTmevs. msgavsi cvli-
ti aklia. es ki, pirdapir ewinaaRmde- leba ki, amomrCevelTa mkafio Tanxmobas
geba saparlamento demokratiis cnebas saWiroebs, romelic mxolod im SemTxveva-
da praqtikas: evropul demokratiebSi, Si moipoveba, Tuki Tavad amomrCevels da-
mtkivneuli reformebis gatarebisTvis vusvamT kiTxvas, surT Tu ara preziden-
saWiro mandatis mosapoveblad, mTav- tis pirdapiri arCevis wesis cvlileba.

daskvna
sakonstitucio reformis procesis ana- bobam kidev ufro Seasusta es procesi.
lizi cxadyofs, rom procesi xarvezebis
fonze warimarTa. sakonstitucio komi- Tu qarTul ocnebas arsebuli probleme-
siam ver SeZlo yvela dainteresebuli bis gadaWra da procesis sisruleSi mosay-
mxaris CarTva da, rac ufro mniSvnelo- vanad saWiro demokratiuli mandatis mop-
vania, ver gaaqarwyla eWvebi imis Sesax- oveba surs, maSin is valdebulia, mWidrod
eb, rom es reforma prezident giorgi iTanamSromlos sxva politikur mxa-
margvelaSvilis sawinaaRmdegod iyo reebTan, sazogadoebriv organizaciebTan
mimarTuli. metic, mmarTvelma partiam da saerTaSoriso organizaciebTan. sazo-
sakonstitucio reformis procesi de- gadoebis CarTulobis gazrdis mizniT,
taluri xedvis gareSe wamoiwyo. poli- qarTulma ocnebam Zalisxmeva ar unda
tikur liderebs Soris, konstituciuri daiSuros, maT Soris, unda ganixilos
mowyobis Sesaxeb, konsensusis nakle- plebiscitis Catarebis SesaZleblobac.
78
wyaroebi
1
saqarTvelos parlamenti. saqarTvelos konstituciis gadasinjvis proeqti. 22 aprili, 2017.
xelmisawvdomia: http://constitution.parliament.ge/uploads/masalebi/konstitucia-gadasinjva-proeqt.pdf
2
sivil jorjia. parlamentma sakonstitucio reformaze momuSave komisiis Semadgenloba daakom-
pleqta. 28 dekemberi, 2013. xelmisawvdomia: http://civil.ge/geo/article.php?id=27707
3
sivil jorjia. saxelmwifo sakonstitucio komisiis Semadgenloba dakompleqtebulia. 23 dekem-
beri, 2016. xelmisawvdomia: http://civil.ge/geo/article.php?id=30892
4
saqarTvelos parlamenti. saxelmwifo sakonstitucio komisiam saqarTvelos konstituciis ga-
dasinjvis proeqts mxari dauWira. 22 aprili, 2017. xelmisawvdomia: http://constitution.parliament.
ge/news-22-1/04
5
Venice Commission Compilation of Opinions Concerning Constitutional Provisions for Amending the Con-
stitution, December 22, 2015. xelmisawvdomia: http://www.venice.coe.int/webforms/documents/?pdf=C-
DL-PI(2015)023-e
6
Venice Commission Opinion on the Legal Questions Arising in the Process of Drafting the New Constitution
of Hungary, March 28, 2011. xelmisawvdomia: http://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.
aspx?pdffile=CDL-AD(2011)001-e
7
sivil jorjia. prezidentis administracia dagegmil saxelmwifo sakonstitucio komisias boi-
kots ucxadebs. 12 dekemberi, 2016. xelmisawvdomia: http://civil.ge/geo/article.php?id=30859
8
sivil jorjia. prezidentma parlaments yovelwliuri moxsnebiT mimarTa. 7 aprili, 2017. xelmi-
sawvdomia: http://civil.ge/geo/article.php?id=31175
9
sivil jorjia. prezidentma kampania konstitucia yvelasia daiwyo. 14 marti, 2017. xelmisawvdo-
mia: http://civil.ge/geo/article.php?id=31113
10
saxelmwifo sakonstitucio komisia. irakli kobaxiZem saxelmwifo sakonstitucio komisiis
samuSao jgufebis wevrebs konstituciaSi gansaxorcielebel cvlilebebze mmarTveli gundis xe-
lmZRvanelobis saerTo xedva gaacno. 2 marti, 2017. xelmisawvdomia: http://constitution.parliament.
ge/news-02/03
11
sivil jorjia. qarTuli ocnebis deputatebis TqmiT, TebervalSi sakonstitucio da saarCevno
reformebis jgufebis Seqmna igegmeba. 21ianvari, 2013. xelmisawvdomia: http://civil.ge/geo/article.
php?id=26463
12
saxelmwifo sakonstitucio komisia. irakli kobaxiZem saxelmwifo sakonstitucio komisiis
samuSao jgufebis wevrebs konstituciaSi gansaxorcielebel cvlilebebze mmarTveli gundis xe-
lmZRvanelobis saerTo xedva gaacno. 2 marti, 2017. xelmisawvdomia: http://constitution.parliament.
ge/news-02/03
13
telekompania maestro. 20:22 saaTi, 23 marti, 2017.
14
sivil jorjia. parlamentis Tavmjdomare sakonstitucio cvlilebebze saubrobs. 21 marti, 2017.
xelmisawvdomia: http://civil.ge/geo/article.php?id=31126
15
Venice Commission Report on Constitutional Amendment, December 11-12, 2009. xelmisawvdomia: http://
www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2010)001-e
16
2016 wlis saparlamento arCevnebis winasaarCevno programa, qarTuli ocneba - demokratiuli
saqarTvelo. xelmisawvdomia: http://41.ge/program

You might also like