JU Srednja Tehnika kola kolska 2016/17 godina

Elektrotehnika kola
Teanj

MATURSKI RAD

Uzemljenje u elektroenergetskim
postrojenjima

Predmet: Elektroenergetska postrojenja

Mentor: Uenik:
Meliha Dananovi, dipl.ing.el. Mirnes Spahi
Sadraj:

1. Spisak slika...........................................................................................................3

2. Uvod ........................................................................................................................4

3. Uzemljenje .............................................................................................5

3.1. Zatitno uzemljenje ...........................................................................................6

3.2. Pogonsko uzemljenje .........................................................................................7

3.3. Gromobransko uzemljenje ................................................................................8

3.4. Zdrueno uzemljenje .........................................................................................9

4. Dijelovi uzemljenja .................................................................................................9

4.1. Uzemljivai .....................................................................................................10

4.2. Uzemljivaki vodovi .......................................................................................11

5. Proraun uzemljivaa .........................................................................................12

5.1. Proraun dubinskih uzemljivaa .....................................................................13

5.1.1. Uzemljiva u obliku kugle......................................................................13

5.1.2. tapasti ili cjevasti uzemljiva ...............................................................13

5.1.3. Ploasti uzemljiva .................................................................................14

5.1.4. Trakasti pravolinijski uzemljiva ...........................................................14

6. Mjerenje otpora uzemljenja ................................................................................15

7. Zakljuak ..............................................................................................................16

8. Literatura .............................................................................................................17

2
1. Spisak slika

- Slika 1. ema spajanja zatitnog uzemljenja

- Slika 2. ema spajanja pogonskog uzemljenja

- Slika 3. Nain izvoenje gromobranskog uzemljenja

- Slika 4. Zdrueno uzemljenje

- Slika 5. Napon dodira i napon koraka

3
2. Uvod

Uzemljenje je jedan od najbitnih faktora u elektroenergetskom sistemu.

Uzemljenje je zatita strujnog kruga od prevelike struje koja moe nastati usljed
atmosferskog pranjenja ili se koristi s namjerom zatite ljudi u postrojenju od
strujnog udara.
Naziv proizilazi iz toga to se uzemljeni vod spaja direktno sa zemljom, dakle on se
svodi na elektrini potencijal zemlje1.
Glavni zadatak uzemljivaa je da ostvaruje dobar kontakt sa zemljom, a uzemljivai
se pomou uzemljivakih vodova spajaju sa dijelovima postrojenja koje je potrebno
uzemljiti.
Uzemljenje koje se primjenjuje za zatitu ivih bia se izvodi direktnim spajanjem
vodia i zemlje (tj. kratktim spojem vodia i zemlje) sa to manjim otporom. Kod
radova na naponskim postrojenjim,pomou rastavljaa se iskljui dovod struje, a
uzemljenje je dodatna zatita, ukoliko bi sluajno dolo do neeljenog spajanja
rastavljaa. Takoer, kao dodatna mjera moe se postaviti i osigura, prije ili poslije
uzemljenja u same uzemljene vodove.
Kod zatite od atmosferskog pranjenja koriste se prenaponski odvodnici napona. Ti
odvodnici prenapona su direktno spojeni sa uzemljenjem. Ukoliko doe do
atmosferskog pranjenja i pojave prenapona, struje sa vanjske strane probiju kroz
zrak put u uzemljenje, te se tako viak napona odvede u zemlju.
Svoenje potencijala vodia na potencijal zemlje, sav tok struje kroz vodi se
zaustavlja i time se spreavaju neeljene posljedice poput poara, topljenja plastine
mase i slino.
Dakle, pod uzemljenjem podrazumjevamo vodljivi spoj neke take mree ili dijela
postrojenja, koje bi moglo doi pod napon, sa zemljom, preko uzemljivaa.

Ostvarivanje ove veze se postie ukopavanjem metalnih ploa razliitih oblika i

dimenzija i njihovo povezivanje sa dijelovima postrojenja.

1
Elektrini potencijal je veliina u fizici i elektrotehnici kojom se izraava potencijalna energija naboja u
statikom elektrinom polju. (Oznaka ili V )

4
3. Uzemljenje

Uzemljenje je elektrina veza izmeu zemlje i u zemlju ukopanih metalnih dijelova

koji obezbjeuju tu vezu.

Osnovni zadaci uzemljenja su:

Obezbjediti sigurnost osoblja koje dolazi u dodir sa elektrinim ureajem;

Zatita samih elektrinih ureaja;

Poboljanje rada kvaliteta pogona.

S obzirom na ulogu uzemljenja razlikuju se:

Zatitno uzemljenje;

Pogonsko uzemljenje;

Gromobransko uzemljenje;

Zdrueno uzemljenje.

5
3.1. Zatitno uzemljenje

Zatitno uzemljenje je uzemljenje metalnih dijelova koji ne pripadaju strujnom krugu,

niti su neposredno u elektrinom kontaktu sa njim, ali u sluaju kvara mogu da dou
pod napon. Zatitno uzemljenje smanjuje ovaj napon, kao i potencijale razlike dodira
i koraka kojima mogu da budu izloeni ljudi i na taj nain da ih titi.
U zatitna uzemljenja moe se ubrojiti:

Uzemljenje sekundarnih namota strujnih i naponskih transformatora,

Uzemljenje dijelova koji u sluaju kvara mogu doi pod napon i

Uzemljenja za zatitu osoblja za vrijeme rada na visokonaponskim

dijelovima postrojenja.

Slika 1. ema spajanja zatitnog uzemljenja

6
3.2. Pogonsko uzemljenje

Pogonska uzemljenja povremeno ili trajno predstavljaju sastavni dio pogonskog

strujnog kruga iji je povratni vodi zemlja utiui na taj nain na smanjenje struje
zemljospoja.Kod pogonskog uzemljenja imamo direktno i indirektno radno
uzemljenje. Direktno radno uzemljenje je neposredno vezivanje na sistem uzemljenja,
i indirektno uzemljenje vezivanje na sistem uzemljenja preko impedanse.

Slika 2. ema spajanja pogonskog uzemljenja

7
3.3. Gromobransko uzemljenje

Gromobransko uzemljenje je uzemljenje gromobranske instalacije koje slui za

odvoenje struje atmosferskog pranjenja u tlo.Gromobransko uzemljenje ograniava
napon na koji dolazi gromobranska instalacija kako bi se sprijeili povratni preskoci s
tih instalacija na radne strujne krugove i metalne objekte. Unutranju gromobransku
instalaciju treba obavezno izvesti da bi se sprijeilo sekundarno dejstvo direktnih
atmosferskih pranjenja i eliminisali uticaji komutacionih unutranjih
prenapona.Unutranja gromobranska instalacija titi osjetljivu elektronsku opremu i
komponente od uticaja elektromagnetnih polja pri direktnom atmosferskom
pranjenju i ljude od strujnog udara i varninih preskoka izmeu nepovezanih
metalnih masa unutar objekata.

Slika 3. Nain izvoenje gromobranskog uzemljenja

8
3.4. Zdrueno uzemljenje

Zdrueno uzemljenje je uzemljenje koje se koristi i kao radno i kao zatitno.

Slika 4. Zdrueno uzemljenje

4. Dijelovi uzemljenja

Uzemljenje se sastoji od:

Jednog ili vie uzemljivaa iji je zadatak da ostaju vezani sa zemljom i odvode
struju zamljospoja;

Uzemljivakih vodova preko kojih se sa uzemljivaem spajaju dijelovi

postrojenja koje treba uzemljiti.

9
4.1. Uzemljivai

Uzemljivai su uvijek bili izvedeni od neizolovanih vodia i ukopavaju se u zemlju,

te preko njih struja zemljospoja oslazi u zemlju. Poto je zemlja omski otpor, u njoj
se javljaju padovi napona i uzemljiva dobija odreeni potencijal u odnosu na tlo. Tu
potencijalnu razliku nazivamo naponom uzemljivaa. Prostorna slika promjene
napona tla zove se naponski lijevak. Naponski lijevak se teoretski protee
beskonano, pa smatramo da prestaje tamo gdje napon pada na 5 % vrijednosti
napona uzemljivaa.

Iz naponskog lijevka definiramo dvije vane karakteristike:

Napon dodira i

Napon koraka.

Slika 5. Napon dodira i napon koraka

10
NAPON KORAKA jednak je razlici napona u dvijema takama koje su radijalno
udaljene jedna od druge 1 metar (kaemo duina jednog koraka).

NAPON DODIRA je razlika izmeu napona uzemljivaa i napona tla u taki koja je
za 1 metar udaljena 1 metar od uzemljenog predmeta.

Napon dodira je opasniji po ljudski organizam od napona koraka, jer dio struje moe
da protee kroz srce,

Uzemljivae prema nainu izvedbe dijelimo na:

Dubinske uzemljivae i

Plitke uzemljivae.

DUBINSKI UZEMLJIVAI su ukopani na znatnoj dubini, a u dubinske

uzemljivae ubrajamo tapaste i cjevaste uzemljivae.

PLITKI UZEMLJIVAI su ukopani na manjoj dubini, a u plitke uzemljivae

ubrajamo trakaste,povrinske i mrene uzemljivae.

4.2. Uzemljivaki vodovi

Uzemljivaki vodovi izvode se od aluminijskih i bakarnih provodnika ili od

pocinane eline trake. Radi sigurnosti u sluaju prekida, propisima je tano
odreena boja uzemljenja:

Za vodove zastitnih uzemljenja - crna ili siva

Za vodove radnog uzemljenja - bijela sa crni ili sivim poprenim prugama

Za vodove zatitnog i radnog uzemljenja - crna ili siva sa bijelim poprenim

prugama

Ako je uzemljivaki vod izolovan i ako se po boji razlikuje od faznog vodia,

moemo ga zajedno polagati u istu cijev, a ako se razlikuje po boji, moramo ga

11
posebno polagati. Umjesto posebnog uzemljivakog voda dozvoljeno je koristiti i
postojee metalne konstrukcije, ukoliko ne moe nastati prekid na njima. Spojevi
uzemljivakih vodova trebaju biti privreni spojnicama ili lemljenjem kao dodatna
mjera. Svaki spoj treba biti zatien od korozije. Prikljuci uzemljivakih vodova
moraju biti dostupni pogonskom osoblju i zato moraju biti iznad zemlje.

5. Proraun uzemljivaa

Zadatak prorauna uzemljivaa je pravilno dimenzionisanje uzemljivaa. Osnovni

podatak za potrebno dimenzionisanje je pravilna procjena specifinog otpora tla:

Movare 30 m

Ilovaa, oranica, sitni vlani pijesak 100 m

Vlani pijesak 200 m

Fini suhi pijesak 500 m

ljunak i suhi pijesak 1000 m

Stijena 3000 m

Ovi podaci vae ako zemlja nije smrznuta, jer je smrznuta zemlja izolator, pa se
uzemljiva mora ukopati ispod dubine smrzavanja (0,5-1 metar). Najmanji dozvoljeni
presjeci vodova za postrojenja od 1 kV su:

FeZn 50 m2

Al 35 m2

Cu 16 m2

12
5.1. Proraun dubinskih uzemljivaa

Imamo sljedee dubinske uzemljivae:

- uzemljiva u obliku kugle
- tapasti ili cjevasti uzemljiva
- ploasti uzemljiva
- trakasti pravolinijski uzemljiva

5.1.1. Uzemljiva u obliku kugle

Uzemljivai u obliku kugle se ne koriste, ali se formula koristi kod prorauna

uzemljenja stubova.

R
D
- specifini otpor tla

D - prenik polukugle

5.1.2. tapasti ili cjevasti uzemljiva

tapasti ili cjevasti uzemljiva se upotrebljava za manja uzemljenja i kod dopuna
povrinskih uzemljenja koja slue za velika velika uzemljenja.

4l
R ln
2 l d
l-duina uzemljivaa
d - debljina (tj. prenik uzemljivaa)

13
5.1.3. Ploasti uzemljiva

R 0 , 25
a
- specifini otpor tla

a - duina u metrima

5.1.4. Trakasti pravolinijski uzemljiva

Trakasti pravolinijski uzemljiva se probava na dubini 0,5-1 metar. Na manje dubine

se ne ukopava zbog smrzavanja, a na vee zbog ekonomske raunice.

l2
R lu
2 l H d
H - visina uzemljivaa

14
6. Mjerenje otpora uzemljenja

Slika 5. Mjerenje otpora uzemljenja

Raspon izmeu dva uzemljivaa je minimalno 25m. Uzemljenje elektrinog ureaja

samo je onda dobro ako je otpor rasprostiranja jedank ili manji od otpora kojim
smo proraun dobili.

Mjerenje otpora uzemljivaa se vri u najnepovoljnim uslovima, najee ljeti kada

je zemlja suha. Za mjerenje otpora uzemljivaa A potrebna su jos 2 dodatna
uzemljivaa i , kao to je prikazano na slici. Pomoni uzemljiva je strujni
uzemljiva i preko njega i uzemljivaa A protie struja. Potreban je jo pomoni
uzemljiva koji obino nazivamo sondom. On je postavljen izmeu uzemljivaa A i
uzemljivaa . Sonda je udaljen od uzemljivaa A 25m kao i uzemljivaa od
sonde . U tom poloaju otpor uzemljivaa dobijemo dijeljenjem napona koji smo
oitali na voltmetru sa strujom oitanom na ampermetru.Poslije toga ne mijenjajui
poloaj pomonog uzemljivaa pomaknemo sondu za oko 3 metra blie
uzemljivau A i ponovimo izmjerimo otpor. Vrimo i tree mjerenje tako da
pomaknemo sondu od poetnog poloaja 3 metra prema uzemljivau . Ako su to 3
rezultata isto dobiveni rezultat je taan, a ko su razliiti onda sondu i pomoni
uzemljiva treba jo razmaknuti i mjeriti ponovo.

15
7. Zakljuak

Najidealnije postrojenje je ono postrojenje koje ima dobro napajanja, odnosno

postrojenja koje ne dolaze u kvar. Kako bi samo postrojenje bilo dobro i kako bi ono
imalo neprekidno napajanje bez posljedica, koristimo uzemljenje. Osnovni zadatak
svake zatite je da titi postrojenje od nekih uticaja. Uzemljenje titi postrojenje od
atmosferkog pranjenja. Odnosno, osnovi zadaci uzemljenja je da obezbjeuje
sigurnost osoblja koje dolaze u dodir sa tim ureajem, zatita samih ureaja i
poboljanje kvaliteta rada pogona. Kako bi samo uzemljenje bilo dobro izvedeno ono
se sastoji od jednog ili vie uzemljivaa iji je zadatak da ostvaruje vezu sa zemljom i
odvede struju zemljospoja2, i uzemljivakih vodova preko kojih se sa uzemljivaa
spajaju dijelovi postrojenja koje treba uzemljiti. Prema tome, uzemljivae dijelimo
prema nainu izvedbe (dubinski uzemljivai i plitki uzemljivai) i prema sredini u
kojoj se nalaze (uzemljivai u tlu i temeljni uzemljivai).

Iz ove teme smo nauili da je uzemljenje jako bitan faktor za postrojenje, jer svakom
postrojenju je neophodno da ima dobru zatitu. Uzemljenje je zatita koja titi objekat
i osoblje u objektu od atmosferkog pranjenja. Dakle, ni jedan ureaj nee dobro
funkionisati ako nema dobro uraenu zatitu, zbog toga smo odabrali ovu temu koja
nam moe posluiti pri postavljanju te zatite i da znamo njenu funkciju u
postrojenju.

2
Zemljospoj je jednopolni kratki spoj u mrei sa izoliranim zvjezditem

16
8. Literatura

1. Zabiljeke i zapaanja sa asa

2. https://hr.wikipedia.org/wiki/Uzemljenje

3. http://www.ieee.hr/_download/repository/UzemljenjeEEP.pdf

4.http://elektro-energetika.weebly.com/uploads/1/1/1/7/11177968/zatitno_uzemljenje
_i_nulovanje.ppsx

17