Professional Documents
Culture Documents
58 179 1 PB
58 179 1 PB
Maria Szecwka-Nowak
mszecowka@yahoo.com
Dolnolska Szkoa Wysza
WPROWADZENIE TEORETYCZNE
76
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
thal, Tamez, Myerson, Hale, 2013; Rao, Baddeley, 2013; Ren, Wang, Altmeyer, Schweizer,
2014; Shamama-tus-Sabah, Gilani, Iftikhar, 2012).
77
MARIA SZECWKA-NOWAK
Test Matryc Ravena opublikowano w 1938 roku i od tego czasu jego podstawowe za-
oenia pozostaj niezmienione. Jest testem niewerbalnym - zadania maj posta matrycy,
w ktrej naley uzupeni brakujcy fragment wybierajc go spord figur zaproponowanych
przez autora testu. Liczba poprawnie rozwizanych zada skada si na wynik oglny, kt-
ry jest wskanikiem moliwoci intelektualnych jednostki (Jaworowska, Szustrowa, 2000).
Raven, jako pierwsz, opracowa wersj Standardow Testu Matryc, kt-
ra przeznaczona jest do badania osb w dowolnym wieku i o rnym poziomie zdolnoci.
Nastpnie skonstruowa wersj Kolorow, a jako ostatni wersj dla Zaawansowanych. Test
Matryc Ravena w wersji dla Zaawansowanych (TMZ) zosta stworzony w 1947 roku
do badania osb ponadprzecitnie zdolnych. W 1962 roku dokonano jego rewizji i ta forma
testu stosowana jest do dzi. Wszystkie wymienione wyej wersje i formy Testu Matryc s
dostpne w Polsce (Jaworowska, Szustrowa, 2000).
Test Matryc Ravena ma swe rdo w koncepcji inteligencji Spearmana (1920). Czyn-
nik g lecy u podstaw zdolnoci umysowych przejawia si dwojako w postaci zdolnoci
edukcyjnych i reprodukcyjnych. Testy Ravena umoliwiaj dokonanie oceny zarwno zdol-
noci edukcyjnych (Testy Matryc) jak i reprodukcyjnych (Skale Sownikowe) (Jaworowska,
Szustrowa, 2000; Raven 1950, 1960). Teori, ktr posuy si Raven konstruujc Test Ma-
tryc jest teoria noegenezy Spearmana (1931) zgodnie, z ktr proces percepcji form przebiega
w trzech fazach. Pierwsza faza procesu percepcji form - polega na bezporednim uwiado-
mieniu wrae dostarczonych przez zmysy. Druga faza - polega na wykrywaniu zwizkw
zachodzcych pomidzy spostrzeonymi elementami (edukcja relacji). Trzecia faza percepcji
form - to wnioskowanie na podstawie korelacji. Polega ono na tym, e znajc elementy wra-
e oraz zwizek, jaki zachodzi pomidzy nimi, mona wykry nowe wspzalene elementy
wystpujce w polu percepcyjnym (edukcja korelatw).
Za teoretyczn podstaw Testu Matryc Ravena posuya take teoria percepcji form
rozwinita, przez psychologw postaci. Kade zadanie stanowi cao zoon z wielu ele-
mentw uoonych wzgldem siebie w okrelonych stosunkach. Na proces percepcji, wyst-
pujcy podczas rozwizywania zada tego testu, skada si spostrzeganie: globalne, anali-
tyczne i syntetyczne (Hornowski, 1970).
Test Matryc Ravena suy do oceny aktualnych zdolnoci jednostki w zakresie spo-
strzegania i poprawnego mylenia (zdolnoci edukcyjne), bez wzgldu na jej minione do-
78
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
ligencji najczciej ograniczona jest do analizy wyniku lub profilu wynikw w sensie czysto
ilociowym. W wikszoci przypadkw pomijane s jakociowe aspekty poznania. Tymcza-
sem ten sam wynik ilociowy moe oznacza zupenie rne sposoby funkcjonowania inte-
lektualnego (Kossowska, 2000; Ncka, 1994). Ilustracj mog by wyniki bada skoncentro-
wanych na analizowaniu rnych sposobw rozwizywania zada testowych prowadzonych
przez Hunta (1974 za: Ncka, 1994). Wykazay one midzy innymi, e Test Matryc Ravena
mona rozwizywa na dwa rne jakociowo sposoby. Pierwszy z nich polega na dobieraniu
brakujcego elementu na podstawie graficznego ukadu bodcw tak, aby caa matryca two-
rzya dobr figur w sensie czysto wizualnym. Drugi sposb analityczny polega na wyab-
strahowaniu logicznych wspzalenoci midzy elementami zadania, a nastpnie wyborze
takiej moliwoci, ktra najlepiej spenia te zalenoci. Te dwa sposoby rozwizywania za-
da, mog prowadzi do rnych wynikw globalnych w tecie Ravena.
W rezultacie tradycyjnie dokonywanych pomiarw funkcjonowania poznawczego
niewiele wiadomo o naturze zjawiska, ktre badane jest za pomoc testu. Z kolei analiza spo-
sobu rozwizywania zada testowych umoliwia ujmowanie aktywnoci czowieka jakocio-
wo odkrywajc sposb dziaania, a nie jedynie jego efekt. Podejcie jakociowe koncentruje
si nie tyle na okrelaniu poziomu (skutecznoci) dziaa umysowych, co na sposobie funk-
cjonowania intelektualnego (np.: na rodzaju zaangaowanych operacji umysowych) (Anasta-
si, Urbina, 1999; Baron, 1996; Chan, 2003). Zatem mona stwierdzi, e dane ilociowe po-
zwalaj przede wszystkim dokonywa oceny poziomu funkcjonowania jednostki, natomiast
dane jakociowe przyczyniaj si do rozumienia funkcjonowania jednostki (Ernest, 2001).
Raven konstruujc matryce opracowa klucz odpowiedzi, ktry pozwala na ocen danej
odpowiedzi, jako poprawnej lub bdnej. Zasugerowa take, e odpowiedzi bdne mona
scharakteryzowa odwoujc si do czterech kategorii jakociowych (Raven, 1971):
niepeny korelat (incomplete correlate) - polega na braku umiejtnoci uchwycenia
wszystkich zmiennych okrelajcych natur poprawnego rozwizania,
bdna zasada (wrong principle) to wykorzystanie zupenie innej reguy ni ta, kt-
rej zastosowania wymagao zadanie,
80
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
81
MARIA SZECWKA-NOWAK
BADANIA WASNE
Metoda
Procedura badania
W badaniu wzio udzia 321 osb. Do analizy wyselekcjonowano wyniki 290 osb.
Podstawowym kryterium, jakie decydowao o ich wyborze byo udzielenie przez osob bada-
n odpowiedzi na wszystkie zadania TMZ (31 osb nie wypenio testu w caoci). Analizie
poddano wyniki 178 kobiet i 112 mczyzn o rednim wieku 26,5 (SD = 6,75). Najmodsza
osoba badana miaa 18 lat, a najstarsza 51. Zdecydowan wikszo osb badanych stanowili
studenci nastpujcych wyszych uczelni: Uniwersytet Wrocawski, Dolnolska Szkoa
82
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
Uzyskane wyniki
83
MARIA SZECWKA-NOWAK
Tabela 1. Dane dotyczce oceny przez sdziw kompetentnych rodzaju odpowiedzi w TMZ.
Wskanik Warto
W-Kendalla 0,813
Chi-kwadrat 1095,56
Poziom istotnoci 0,0001
Cz wsplnej wariancji oszacowa sdziw 52 %
Warto W-Kendalla zalena jest od liczby sdziw, dlatego zosta obliczony take
procent wsplnej wariancji oszacowa dla wszystkich sdziw metod redniej korelacji ran-
gowej (zob. Brzeziski, 2003). Z uwagi na eksploracyjny charakter bada uzyskany wynik
52%, cho niezbyt wysoki, zosta zaakceptowany.
Otrzymane za pomoc metody sdziw kompetentnych dane oraz rezultaty uzyskane
przez Ravena (dotyczce najczciej popenianych bdw) umoliwiy zaklasyfikowanie
wszystkich odpowiedzi na zadania w TMZ do okrelonej kategorii jakociowej (tabela 2).
Uzyskane wyniki stanowi realizacj tezy Ravena o tym, e w Tecie Matryc, odpowiedzi,
ktre w standardowej procedurze uznawane s za bdne, mog zosta pogrupowane
na zasugerowane przez niego kategorie jakociowe. Moe to stanowi krok, w kierunku uzy-
skiwania dodatkowych (niedostpnych w standardowej procedurze diagnostycznej) danych
o funkcjonowaniu osb badanych (por. Okrglicka-Forysiak, 1993).
9 3 3 3 3 5 2 3 1
10 5 5 4 1 3 3 4 3
11 2 5 3 3 1 3 3 5
12 5 3 5 3 3 1 3 3
13 5 1 2 3 2 2 2 5
14 1 3 3 3 3 2 5 5
15 2 1 3 4 2 2 3 2
16 3 3 5 1 4 3 3 4
17 3 3 2 2 5 1 4 5
18 2 2 2 4 2 3 1 3
19 2 2 1 2 2 2 2 2
84
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
20 3 2 3 4 3 3 2 1
21 3 3 2 2 3 3 3 1
22 3 2 2 3 4 3 1 4
23 3 2 2 3 3 1 3 2
24 3 5 1 2 2 2 3 3
25 4 3 3 4 5 3 1 4
26 3 1 3 3 2 2 3 3
27 3 3 2 3 2 3 1 4
28 3 2 2 2 1 3 3 2
29 3 2 2 5 3 1 2 3
30 3 5 5 2 1 3 3 2
31 2 2 2 1 3 2 3 2
32 4 3 5 2 2 3 4 1
33 3 3 2 3 1 3 2 3
34 1 2 3 2 3 2 2 2
35 5 3 1 3 2 3 4 2
36 3 1 3 3 3 4 3 3
Tabela 3. Czsto udzielania przez osoby badane (N=290) odpowiedzi zgodnych z kluczem
w TMZ.
Nr Zadania % odpowiedzi Nr Zadania % odpowiedzi Nr Zadania % odpowiedzi
(I poziom zgodnych z klu- (II poziom zgodnych z klu- (III poziom zgodnych z
trudnoci) czem trudnoci) czem trudnoci) kluczem
1 90,7 13 50,7 25 37,9
2 84,5 14 74,1 26 37,9
3 85,9 15 57,2 27 26,2
4 75,5 16 66,6 28 21,7
5 76,6 17 65,9 29 20,3
85
MARIA SZECWKA-NOWAK
W kolejnym kroku analiz porwnano rezultaty bada Ravena oraz bada wasnych
w zakresie czstoci wystpowania odpowiedzi poprawnych i bdnych w TMZ (tabela 4).
W badaniach Ravena (1971) rednia dla poprawnych rozwiza w tecie wynosi 59,8 %
(SD = 28,6), natomiast w badaniach autorki rednia dla odpowiedzi poprawnych jest nieco
nisza i wynosi 52,9 (SD = 24,4). Porwnujc wyniki bada Ravena i autorki, identyczne
oszacowania co do najczstszych i drugich co do czstoci odpowiedzi bdnych wystpiy
w wypadku 7 zada (zadania: 17, 20, 21, 26, 27, 35, 36). W 12 zadaniach pojawiy si tosa-
me oszacowania przynajmniej jednej z wartoci w wypadku najczstszych lub drugich,
co do czstoci odpowiedzi bdnych (s to zadania: 3, 4, 6, 7, 8, 12, 13, 19, 24, 25, 31, 34).
Z kolei w 14 zadaniach pojawiy si te same odpowiedzi bdne, ale w badaniach Ravena
np., jako najczstszy bd, a w badaniach autorki, jako drugi, co do czstoci lub odwrotnie
(dotyczy to zada: 1, 2, 5, 9, 10, 11, 14, 15, 16, 18, 23, 28, 29, 30). Jedynie w wypadku
dwch zada (32 i 33) pojawiy si w badaniach Ravena i autorki zupenie inne odpowiedzi
bdne, jako najczstsze lub drugie, co do czstoci. Wyniki s spjne z tymi, kt-
re kilkadziesit lat temu uzyska Raven. Mona je potraktowa rwnie, jako dodatkowe dane
wiadczce o rzetelnoci TMZ.
86
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
9 88 3 4 79,3 1 3
10 88 8 7 65,5 7 8
11 84 4 1 80,7 3i7 4
12 84 5 4i7 74,5 5 8
13 79 7 6i8 50,7 5 6
14 80 5 4 74,1 4 6
15 79 4 6 57,2 8 6
16 73 1 5 66,6 5 8
17 69 3 4 65,9 3 4
18 65 5 1 55,2 1 5
19 64 5 8 55,9 5 6
20 59 2 4 61,7 2 4
21 58 1 4 41,4 1 4
22 50 8 2 38,3 8 5
23 49 8 5 45,2 3 8
24 49 1 8 34,5 3 8
25 45 2 8 37,9 2 1
26 37 6 5 37,9 6 5
27 38 4 --- 26,2 4 6
28 32 4 3 21,7 3 2
29 29 2 7 20,3 7 3
30 26 4 8 28,6 2 4i5
31 24 8 2 21,4 8 7
32 16 4 5 22,8 7 1
33 24 7 4 29,3 2 8
34 13 3 2 23,4 3 5
35 14 1 4i7 22,4 1 4
36 5 1 8 9,3 1 8
W dalszej czci analizy oszacowano liczb osb badanych (N = 290), ktre wybray da-
ny rodzaj odpowiedzi - zgodn z kluczem, niepen zgodno, bdn zasad, natok pomy-
sw lub powtrzenia, w kolejnych zadaniach w TMZ. Obliczono nastpnie czstoci wyst-
pienia okrelonego rodzaju odpowiedzi w danym zadaniu testu (tabela 5). Analiza odpowiedzi
osb badanych ujawnia, e najwysz redni uzyskay odpowiedzi typu bdna zasada (M =
20,6; SD = 18,9 ) i niepena zgodno (M = 18,1 ; SD = 17,3), natomiast najnisze rednie
dotycz natoku pomysw (M = 5,2; SD = 8,9 ) i powtrze (M = 3,4; SD = 7,4). Rwnie
biorc pod uwag trzy poziomy trudnoci zada w Tecie Matryc najwysz redni osi-
gny odpowiedzi typu bdna zasada (I poziom: M = 10,1; SD = 9,3; II poziom: M = 16,6; SD
= 17,9; III poziom: M = 35,01; SD = 18, 9) i niepena zgodno (I poziom: M = 4,2; SD = 5,6;
II poziom: M = 23,5; SD = 14,3; III poziom: M = 26,4; SD =20,2) natomiast nisze rednie
dotycz natoku pomysw (I poziom: M = 3,6; SD = 5,3; II poziom: M = 4,5; SD = 6,2; III
poziom: M = 7,6; SD = 13,3) i powtrze (I poziom: M = 2,3; SD = 2,7; II poziom: M = 2,1;
SD = 2,9; III poziom: M = 5,8; SD =12,2).
87
MARIA SZECWKA-NOWAK
Uzyskane wyniki wskazuj na to, e osoby badane wybierajc odpowied bdn, naj-
czciej posuguj si bdn zasad lub niepen zgodnoci, natomiast rzadko odwouj si
do natoku pomysw i powtrze. Tendencja ta dotyczy czstoci wybierania odpowiedzi
bdnych zarwno na przestrzeni caego testu, jak i na trzech poziomach trudnoci.
88
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
89
MARIA SZECWKA-NOWAK
22 10 10 10 11 10 11 1 10
23 10 10 10 11 10 1 11 10
24 11 11 1 11 8 11 11 11
25 6i8 8 11 6i8 6i8 6 1 6
26 7 1 11 11 9 9 11 11
27 9 10 9 9 9 i 10 9 1 9
28 11 9 9 9 1 9 9 9
29 10 9 i 10 9 7 7 1 7i9 7 i 10
30 11 11 9 9 1 9 11 9
31 10 9 i 10 10 1 9 9 i 10 11 11
32 7 11 7 6i7 6i7 11 6i7 1
33 11 11 11 11 1 11 8 11
34 1 6i9 6i9 6i9 6i9 9 6i9 6i9
35 11 11 1 11 11 11 8 11
36 11 1 8 11 11 11 10 11
90
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
91
MARIA SZECWKA-NOWAK
Dyskusja
92
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
ZAKOCZENIE
Pomiar testowy w psychologii czsto uznawany jest za podstaw zarwno bada nau-
kowych, jak i dziaa na gruncie praktyki psychologicznej. Pomiar konstruktw psycholo-
gicznych stosowany jest chociaby do testowania teorii, do formuowania planw oddziay-
wa czy te do ewaluacji zastosowanych planw interwencji (Blanton, Jaccard, 2006).
W artykule zostay zaprezentowane rezultaty uwzgldniajce wybrane aspekty bada nad
Testem Matryc Ravena w wersji dla Zaawansowanych z perspektywy jakociowej. Poddano
analizie wszystkie odpowiedzi testowe zarwno zgodne z kluczem (wskazane przez autora
testu, jako poprawne), jak i niezgodne z kluczem (uznane przez autora testu, jako bdne).
Przedstawione zostay moliwoci skategoryzowania wszystkich odpowiedzi testowych. Za-
stosowano w tym celu klasyfikacj rodzajw bdw stworzon przez Ravena, a take klasy-
fikacj opart na reguach konstrukcyjnych testu. Przytoczone badanie stanowi cz szersze-
go projektu badawczego, ktrego celem jest weryfikacja zaoenia, e w trakcie rozwizywa-
nia testowych zada intelektualnych, udzielane przez osoby badane odpowiedzi niezgodne
z kluczem mog stanowi rdo cennych informacji diagnostycznych (por. Paluchowski,
2001; Okrglicka-Forysiak, 1993).
Literatura cytowana
American Psychological Association, APA (1985). Standardy dla testw stosowanych w psychologii
i pedagogice. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Laboratorium Technik
Psychologicznych.
Baron, H. (1996). Strengths and Limitations of Ipsative Measurement. Journal of Occupational and
Organisational Psychology, 69, s. 49-56.
Blanton, H., James, J. (2006). Arbitrary metrics in psychology. American Psychologist, Vol. 61, No.1,
27-41.
Carpenter, P.A., Just, M.A., Stell P. (1990). What One Intelligence Test Measures: A Theoretical
Account of the Processing in the Raven Progressive Matrices Test. Psychological Review, 97,
3, s. 404-431.
Chan, W. (2003). Analyzing Ipsative Data in Psychological Research. Behaviormetrika, 30, 1, s. 99-
121.
93
MARIA SZECWKA-NOWAK
Cockcroft, K., & Israel, N. (2011). The Raven's Advanced Progressive Matrices: a comparison of
relationships with verbal ability tests. South African Journal of Psychology, 41(3), 363-372.
Ernest, J.M. (2001). An Alternate Approach to Studying Beliefs about Developmentally Appropriate
Practices. Contemporary Issues in Early Childhood, 2, 3 s. 337-353.
Fernndez-Ballesteros, R., De Bruyn, E.E.J, Godoy, A., Hornke, L.F., Ter Laak, J., Vizcarro, C.,
Westhoff, K., Westmeyer, H., Zaccaganini, J.L. (2001). Guidelans for the assessment process
(GAP): a proposal for discussion. European Journal of Psychological Assessment, Vol. 17,
Issue 3, 187-200.
Guilford, J.P. (2005). Teoria testw psychologicznych. W: J. Brzeziski (red.), Trafno i rzetelno
testw psychologicznych (s. 26-61). Seria: Psychologia: Teksty rdowe, t. 1. Gdask:
Gdaskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Jaworowska, A., Szustrowa, T. (1991). Test Matryc Ravena w wersji dla Zaawansowanych.
Warszawa: Pracownia Testw Psychologicznych PTP.
Jaworowska, A., Szustrowa, T. (2000). Test Matryc Ravena w wersji Standard TMS. Formy:
Klasyczna, Rwnolega, Plus. Polskie standaryzacje. Warszawa: Pracownia Testw
Psychologicznych PTP.
Lilienthal, L., Tamez, E., Myerson, J., & Hale, S. (2013). Predicting performance on the Raven's
Matrices: The roles of associative learning and retrieval efficiency. Journal of Cognitive
Psychology, 25(6), 704-716. doi:10.1080/20445911.2013.791299.
Matczak, A. (1988). Bdne rozwizania zada intelektualnych jako rdo informacji przydatnych
w diagnozie zdolnoci dziecka. Psychologia Wychowawcza, 1, 76-89.
Oakland, E. (2004). Use of Educational and Psychological tests Internationally. Applied Psychology:
An International Review, 53 (2), 157-172.
94
JAKOCIOWA ANALIZA ODPOWIEDZI W TECIE MATRYC RAVENA W WERSJI DLA
ZAAWANSOWANYCH
Paluchowski, W.J. (2001). Diagnoza psychologiczna. Podejcie ilociowe i jakociowe. Seria: Wyka-
dy z Psychologii, t. 7. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Rao, K., & Baddeley, A. (2013). Raven's matrices and working memory: A dual-task approach.
Quarterly Journal of Experimental Psychology, 66(10), 1881-1887.
doi:10.1080/17470218.2013.828314.
Raven, J. C. (1950). Guide to using The Mill-Hill Vocabulary Scale with Progressive Matrices sets A,
B, C, D and E. London: H. K. Lewis and Co. Ltd.
Raven, J. C. (1956). Guide to using The Coloured Progressive Matrices, sets A, Ab, B. London: H. K.
Lewis and Co. Ltd.
Raven, J. C. (1960). Guide to The Standard Progressive Matrices, sets A, B, C, D and E. London:
H. K. Lewis and Co. Ltd.
Raven, J. C. (1971). Advanced Progressive Matrices, Sets I and II. Plan and use of the scale with
report of experimental work. London: H. K. Lewis and Co. Ltd.
Ren, X., Wang, T., Altmeyer, M., & Schweizer, K. (2014). A learning-based account of fluid
intelligence from the perspective of the position effect. Learning And Individual Differences,
3130-35. doi:10.1016/j.lindif.2014.01.002.
Shamama-tus-Sabah, S., Gilani, N., & Iftikhar, R. (2012). Ravens Progressive Matrices: Psychometric
evidence, gender and social class differences in middle childhood. Journal of Behavioural
Sciences, 22(3), 120-131.
Spearman, C. C. (1920). Manifold sub-theories of 'the two factors.'. Psychological Review, 27(3), 159-
172. doi:10.1037/h0068562.
Spearman, C. C. (1931). Our need of some science in place of the word 'intelligence.'. Journal
of Educational Psychology, 22(6), 401-410. doi:10.1037/h0070599.
Verguts, T., de Boeck, P. (2002). The induction of solution rules in Raven's Progressive Matrices Test.
European Journal of Cognitive Psychology, 14(4), 521-547.
doi:10.1080/09541440143000230.
95