Dom Opery w Guangzhou, Chiny

fot. Hufton and Crow

ARCHITEKTURA
Zaha Hadid Architects

KONSTRUKCJA
SHTK (Szanghaj, Chiny),
Guangzhou Pearl River,
Foreign Investment Architectural Designing
Institute

AKUSTYKA
Marshall Day Acoustics (MDA), Melbourne,
Australia

PROJEKT
(2-etapowy konkurs midzynarodowy)
20022003

REALIZACJA
20052011

INWESTOR
Zarzd Miasta Guangzhou

Pow. zabudowy: 42 393 m2

Pow. uytkowa: 70 000 m2

KOSZT
160 mln USD

Ilustracje:
Zaha Hadid Architects, Christian Richters,
Virgile Simon Bertrand, Jan Lorenc, Ivan Baan

Krystyna Januszkiewicz Centrum Kultury

Istotnym wydarzeniem architektonicznym minionego roku byo oddanie do uytku komplek-
su obiektw dla widowisk scenicznych w Guangzhou. Projekt tego zespou zosta wyonio-
ny w drodze konkursu midzynarodowego w 2002, w ktrym Zaha Hadid pokonaa Rema
Koolhaasa i Coop Himmelb(l)au. Jest to Dom Opery Guangzhou oraz wielofunkcyjna sala
widowiskowa, ktre oferuj 70 tys. m2 powierzchni dla rnego rodzaju wystpw i wido-
wisk teatralnych. To trzeci co do wielkoci obiekt w Chinach, zaraz po Wielkim Teatrze
Narodowym Pekinu oraz Wielkim Teatrze Szanghaju. Na budow zuyto 10 tys. ton stali
oraz 5,1 tys. tafli szka, a take 75 tys. pyt z granitu. Znalazy si tutaj sale widowiskowe, jed-
na zapewnia miejsca dla 1,8 tys., a druga 400 widzw. Dla tych budowli inynierowie z Szan-
ghaju opracowali zupenie nowy rodzaj konstrukcji, ktry nie by jeszcze stosowany w ad-
nej budowli na wiecie. Po raz pierwszy take rozwizany zosta problem akustyki w niere-
Sytuacja gularnym geometrycznie, swobodnie uformowanym wntrzu teatru operowego.

V
6 V 1/2012
w Guangzhou
Guangzhou to jedno z siedmiu staroytnych miast Chin, pooone w delcie Rzeki Perowej sale koncertowe, galerie sztuki, centra roz-
w poudniowej czci kraju oddalone 120 km od Hongkongu. Jest stolic prowincji Guang- rywki, a take powikszenie zielonych tere-
dong czsto odwiedzan przez turystw. W 1711 Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska nw rekreacyjnych o nowe parki czy nad-
zaoya placwk handlow w Guangzhou, nazywanym wwczas Kanton. Dziki rzeczne bulwary. Realizacja tego programu
temu miasto stanowio jeden z gwnych orodkw handlu z pastwami zachodnimi. Obec- pochonie miliardy USD w nadziei dorwna-
nie jest prnie rozwijajcym si orodkiem przemysu elektronicznego oraz naukowym po- nia wiodcym w tej czci wiata metropo-
siadajcym liczne wysze uczelnie. W ostatnich dwch dekadach obszar delty Rzeki Pero- liom takim jak Szanghaj czy Hongkong.
wej z Guangzhou sta si wiodcym regionem Chin pod wzgldem rozwoju ekonomiczne- O budowie gmachu Opery mylano
go. Liczce dzi niemal 13 mln mieszkacw miasto (trzecie co do wielkoci w Chinach w Guangzhou ju na pocztku1993, kiedy
Poudniowych) aspiruje, by sta si jednym z wikszych azjatyckich centrw kultury. gubernator Lin Shusen wywalczy przezna-
Opracowany w kocu lat 90. ubiegego wieku program rozwoju przewiduje powstanie czenie ogromnego Placu Haixinsha na ce-
licznych obiektw uytecznoci publicznej, jak muzea, biblioteki i archiwa oraz kina, teatry, -le kultury i komercji. Plac ten, przylegajc

V
1/2012 V 7
z jednej strony do rzeki, zamyka waniejsz o urbanistyczn mia-
sta. Od tamtego czasu powstao tu Muzeum Prowincji Guangdong
oraz Miejskie Archiwa. Dla Domu Opery przeznaczono teren znaj-
dujcy si naprzeciwko tego muzeum, otwarty na Rzek Perow
i Bulwar Zhujiang.
Rozpisany w 1999 na progu Nowego Millenium dwuetapowy
konkurs midzynarodowy na Dom Opery przycign nie tylko lokal-
nych architektw, ale take renomowane nazwiska i biura projekto-
we z rnych czci wiata. W czerwcu 2002 po rozstrzygniciu I eta-
pu konkursu do walki stany prace wykonane przez nastpujce
zespoy: OMA Reem Koolhaas (laureat Nagrody Pritzkera 2000), Co-
op Himmelb (l) au oraz Zaha Hadid Architects. Zesp Reema
Koolhaasa przedstawi propozycj przestrzenn zoon z prostych
bry nawizujc bezporednio do prostokrelnej zabudowy miasta
zdominowanej przez budynki wysokie. Coop Himmelb (l) au za
przedstawi form, ktra niczym pomita i rozdarta torebka z celulo-
idu o programowej zawartoci porzucona na placu reprezentowa
by miaa oper chisk, ktrej tradycja siga III wieku naszej ery. Na-
tomiast zesp Zaha Hadid Architects posuy si zrozumia dla lo-
kalnych jurorw metaforyk form i wygra drugi etap konkursu, kt-
rego wyniki ogoszono w grudniu tego samego roku. W padzierni-
ku 2004 zwyciski zesp przedstawi rysunki wykonawcze,
a w styczniu 2005 rozpoczto budow.
rda inspiracji
Istota projektu stworzonego przez zesp Zaha Hadid Architects tkwi
w nakadaniu si na siebie dwch oddziaywa, a to architektonicz-
nego i kulturowego.
Inspiracj byy tu kamienie, zwyke otoczaki, takie jakie zazwyczaj
wystpuj w grskich rzekach czy strumieniach, a ktrych ukadanie
naley do dziedzictwa kulturowego Chin. Rzeka Perowa, najdusza
rzeka Chin Poudniowych, po przepyniciu ponad 2 tys. kilometrw,
wyrzuca u swego ujcia miriady rnej wielkoci kamykw, ktre
daj wiadectwo o budowie geologicznej gr, przez ktre przepywa.
Nie maj ju one ostrych krawdzi, a rni si midzy sob wielko-
ci, ksztatem, kolorem, wzorem i chropowatoci powierzchni.
Niekiedy zalegaj one w przybrzenym mule, a gdy si je podniesie,
zauway mona ich wklse, wygniecione lady.
V
8 V 1/2012
Zainteresowanie kamieniami to jedna z najstarszych chiskich trady-
cji. Od najdawniejszych czasw zbierano je i selekcjonowano, dobie-
rano tak, aby ich kompozycje mogy przypomina naturalne pejzae
czy mityczne gry. Ukadano je na paskich powierzchniach i dostrze-
gano w nich harmoni wszechwiata. Rnie je nazywano, lecz do-
piero w XIX w. rozpowszechnia si nazwa suiseki, czyli wodne ka-
mienie (chiski: sui woda, seki kamie), ktr okrelano jedynie
kompozycje z otoczakw.
Kamie zgodnie z chisk filozofi Jin-Jang symbolizowa pier-
wiastek mski, jeden z dwch uzupeniajcych si skadnikw ko-
smosu jako element twardy, suchy, szorstki, ciki by przeciwie-
stwem wody jasnej, lekkiej, chodnej, mikkiej i penej energii (pier-
wiastek eski). Ponadto kamienie o naturalnym ksztacie byy,
zgodnie z przekonaniami shinto, siedzib bstw kami. Pod wpywem
buddyzmu zaczto w sztuce suiseki ka nacisk na prostot, sub-
telno i bezpretensjonalno.
Zaprojektowany przez zesp Zahy Hadid kompleks dla wido-
wisk scenicznych w Guangzhou jest zatem jak kompozycja suiseki.
Czyni j dwa wodne kamienie tyle co wydobyte z Rzeki Perowej
i uoone z pietyzmem w pobliu nabrzenego bulwaru. Wszystko
jest tak, jak nakazuje tego tradycja, za wyjtkiem skali. A ponadto ka-
mienie Zahy Hadid wydrya woda, tworzc przestrzenie wewntrz-
ne dogodne dla rnego rodzaju widowisk. Z architektonicznego
punktu widzenia chodzio o to, aby dobra odpowiedni ksztat i wiel-
ko kamieni, najlepszy dla danej funkcji. A take, co wane,
wyrazi zwizek z krajobrazem: uczyni tak, aby projekt znajdowa
uzasadnienie przez swj kontekst. Nie mylelimy zbytnio o me-
taforze mwi Zaha Hadid lecz bardziej poszukiwalimy analo-
gii analogii krajobrazowej, gdzie cechy krajobrazu naturalnego wy-
raane s przez architektur sam w sobie. Takim przykadem s
mikkie przejcia midzy poszczeglnymi terytoriami i strefami, a tak-
e przejcia midzy poziomami.
Przedstawienie tak poetyckiej idei byo moliwe tylko dziki cy-
frowym narzdziom projektowania. Posuono si kilkoma rnymi
programami. Do uzyskania nieskazitelnego ksztatu formy przydatny
okaza si program Rhino. Przestrzenie wewntrzne za, zoone
i pynne powierzchnie w audytorium, byy formowane przy pomocy
programu Maya.
 Projekt konkursowy

Uksztatowanie budynku Opery za pomoc

narzdzi programu Rhino.

Przedstawienie zaoe ideowo-formalnych

koncepcji konkursowej.

Aranacja naturalnie uformowanych kamieni bya

w sztuce suiseki odbiciem krajobrazu lub
harmonii wszechwiata. Kamie i woda to dwa
uzupeniajce si skadniki kosmosu.
Kamie jako element twardy, suchy, szorstki
ciemny, ciki, pasywny by rozumiany jako
przeciwiestwo wody, substancji jasnej, lekkiej,
chodnej, mikkiej i penej energii.
Projekt konkursowy

V
1/2012 V 9
fot. Zaha Hadid Architects
Widok od strony Rzeki Perowej (wizualizacja)

NGZHOU OPERA
GUANGZHOU H
A HOUSE
L 0.00M
VEL
PLAN LEVEL

1. Plaza na poziomie
7 9
wejcia gwnego
2. Hol wejciowy
3. Poczekalnia dla VIP-w
6
5
4. Widownia
10
8 5. Scena
6. Kiesze sceny
7. Wejcie dla pracownikw
4
8. Magazyn sceny
2 9. Kuchnia
3 10. Jadalnia
11. Kafeteria
2
12. Biuro biletw
16
1 13. Sklep z pamitkami
14. Centrum badawcze
1 1 15. Sala dla konferencji
prasowych
16. Zejcie na niszy
11 12 15
poziom
13 14

Rzut na poziomie holu gwnego

Widoki holu gwnego oraz widowni budynku Opery (wizualizacje)

V
11 V 1/2012
 Widok oglny
ukad bry i konfiguracja
wielopoziomowej platformy
z parkingiem podziemnym
(wizualizacja)

GUANGZHOU
NGZHOU OPERA
A HOUSE
PLAN LEVEL 5.00M

1. PLAZA
1. Plaza
2. Foyer
3. CLOAK ROOM

3. Szatnia
4. Widownia
A
5. VOID ABOVE STAGE
6
5 5. Pustka ponad
6. VOID Y
scen
ASSEMBLY
7 2
6. Pustka kieszeni sceny
T
7.HALL
Wielofunkcyjna sala
widowiskowa
4
3
2

Rzut na poziomie foyer

Przekrj poprzeczny przez scen budynku Opery i wielofunkcyjnej sali widowiskowej

V
12 V 1/2012
 Widok od strony schodw
na platform wejcia do holu
gwnego budynku Opery
i wielofunkcyjnej sali widowiskowej
(wizualizacja)

Przekrj przez kiesze sceny budynku Opery

Przekrj przez widownie budynku Opery

Widoki holu wejciowego budynku Opery (wizualizacje)

V
1/2012 V 13
Przekrj przez scen i widownie budynku Opery Przekrj przez hol wejciowy, foyer, sal widowiskow (fragment)

Elewacja wschodnia

Elewacja zachodnia Przekrj przez cian zewntrzn (fragment)

fot. Christian Richters

Przekrycie budynku Opery
Przestrzenny ukad siatkowych faset przekrycia
fot. Virgile Simon Bertrand
budynkw Opery i wielofunkcyjnej sali koncertowej
Rozwinicie na paszczynie faset przekrycia budynku Opery
Konstrukcja nona przekrycia
Zarwno brya budynku Opery, jak i brya wielofunkcyjnej sali wido-
wiskowej to kubatura w kubaturze. Audytorium i wiea sceniczna to
elbetowe pudeka ze wspornikowymi tarasami wysunitymi w kie-
runku audytorium i foyer. Wszystko to przekryte jest wielowarstwo-
w struktur o granitowej powierzchni podpart tylko w kilku punk-
tach. Zastosowano tu cakowicie nowy rodzaj konstrukcji nonej, kt-
ry zosta nazwany rozkadan pask strukturaln siatk przestrzenn.
Ten typ konstrukcji nie by jeszcze stosowany w adnej budowli
na wiecie. Jest to nowe rozwizanie, ktre cho podobne do jed-
nowarstwowych powok stalowych, to posiada cakowicie rne za-
chowania strukturalne.
Wymodelowane w programie Rhino powierzchnie bry budynku
Opery i wielofunkcyjnej sali widowiskowej podzielono tak, aby otrzy-
ma trjktne i czworoktne paskie powierzchnie. Dla tych po-
wierzchni, zgodnie z trjktn tesselacj, opracowano struktur zo-
on ze stalowych belek tworzcych przestrzenne fasety. Otrzymy-
wane w ten sposb fasety siatkowe s czone z sob pod
wymaganym ktem wynikajcym z uksztatowania wymodelowa-
nych powierzchni.
Struktura przekrycia budynku Opery skada si z 64 trjktnych
i czworoktnych faset, ktre zintegrowano w przestrzeni tak, e otrzy-
mano 104 krawdzie. Te za zbiegaj si z sob (pod innym ktem
kada) w 41 punktach. Kty midzy dwoma fasetami zmieniaj si
od 79 do 177, 5. Tak zwane belki gwne to belki biegnce wzdu
linii krawdziowych (kolor czerwony). Belki te bdc jednoczenie
belkami obwodowymi kadej fasety zostay podzielone: dusze
na osiem, a krtsze na cztery lub dwie czci. czc te punkty po-
V
16 V 1/2012
Przekrycie wielofunkcyjnej
sali koncertowej
Widok struktury przekrycia
budynku Opery podczas montau
dziau za pomoc tzw. belek porednich, uformowano trjktn
siatk, ktrej rednia dugo nie przekracza szeciu metrw. Kty
midzy belkami porednimi s zmienne od 45 do 60, a w niekt-
rych przypadkach zawieraj si w przedziale 1530.
Przekroje belek gwnych i porednich formujcych kratowe fa-
sety, czyli grubo faset, przyjto rne w zalenoci od strefy ich wy-
stpowania. Zrnicowanie to ma na celu wyeliminowanie lokalnych
odksztace czy deformacji caoci przekrycia. I tak w strefie fronto-
wej grubo fasety wynosi 1000 mm, a w pozostaych stre-
fach 800 mm. Dla belek porednich przyjto przekroje odpowied-
nio 300 x 1000 mm oraz 300 x 800 mm. Podstawowa szeroko
przekroju gwnej belki zostaa przyjta jako 400 mm, natomiast jej
wysoko zmienia si od 0,8 m do 1,4 m w zalenoci od kta mi-
dzy fasetami. Wszystkie elementy tej struktury s o przekroju
skrzynkowym i wykonano je ze stali spawanej Q345GJB. Powierzch-
nia cakowita struktury przekrycia budynku Opery wynosi 23 180 m2,
podczas gdy jego projektowana dugo i szeroko mierzo-
na na planie horyzontalnym wynosi 136 m i 129 m. Struktura opada
bowiem ku doowi na 43 m od najwyszego punktu elewacji. Osa-
dzona zostaa ona na fundamentach z betonu spronego za po-
rednictwem stalowego piercienia o wysokoci 400 mm, ktry wy-
posaono w 56 podpr antysejsmicznych.
Ze wzgldw architektonicznych podpory podtrzymujce to
przekrycie skoncentrowano ponad i na zapleczu sceny. Z tego te
powodu najwiksza faseta siatkowa osiga rozpito 51 m. Dziki
temu uwolnione zostay od podpr przestrzenie wewntrzne, zwasz-
cza ogromnego foyer widowni teatru operowego przeznaczonego
dla 1800 widzw.
 Ten sam rodzaj przekrycia zastosowano dla ssiedniej budowli mieszczcej wielofunk-
cyjn sal widowiskow. Jest to obiekt mniejszy, z widowni przeznaczon dla 400 wi-
dzw. Wymodelowan w przestrzeni cyfrowej powierzchni podzielono na 37 trjkt-
nych i czworoktnych faset, ktre zintegrowano w przestrzeni tak, e otrzymano 54 kra-
wdzie. Krawdzie te zbiegaj si z sob, kada pod innym ktem, w 18 punktach. Kty
midzy dwoma fasetami zmieniaj si tu od 43,9 do 174,1. Powierzchnia cakowita
przekrycia wynosi 9440 m2, podczas gdy projektowana dugo i szeroko w planie
horyzontalnym to 87,6 m i 62 m. System strukturalny i ukad jego elementw jest nie-
mal taki sam jak w przekryciu budynku Opery, z wyjtkiem tego, e gwne belki dzie-
lone s odpowiednio na sze i trzy czci. Cao, tak samo jak w budynku Opery,
oparta zostaa na stalowym piercieniu o wys. 400 mm zaopatrzonym w 46 podpr an-
tysejsmicznych i osadzona na fundamencie ze spranego na mokro betonu. Ukad podpr
wewntrznych
przekrycia
budynkw
fot. Zaha Hadid Architects

Opery
i wielofunkcyjnej
sali
widowiskowej

stiffeners

Projekt wzw
dla 6 belek

Wykonane metod tradycyjn

wzy poddawane byy analizom
za pomoc Metody Elementw
Skoczonych (MES)
na trjwymiarowych modelach
cyfrowych. Badano warunki
wytrzymaociowe
(ciskanie, rozciganie), a take
analizowano wpyw zmian
termicznych

V
1/2012 V 17

Analizy modalne: ksztat struktury budynku Opery przy parametrach:
T1=0,66s,T2=0,61s,T3=0,49s (od lewej do prawej)
Analizy modalne: ksztat struktury budynku wielofunkcyjnej sali widowiskowej przy parametrach:
T1=0,61s,T2=0,57s,T3=0,48s (od lewej do prawej)
Przesunicia wsch.zach. w strukturze budynkw Opery Przesunicia wsch.zach. w strukturze budynku
przy wietrze 135 m/s wielofunkcyjnej sali widowiskowej przy wietrze 0 m/s
Przesunicia poprzeczne w strukturze budynkw Opery i wielofunkcyjnej sali widowiskowej pod
obcieniem wiatrowym (mm)
Przekroje belek gwnych i porednich formujcych kratowe fasety
przekrycia, ze wzgldu na deformacje, s rne. Dla belek pored-
nich przyjto stay przekrj 250 x 250 mm. Dla belek gwnych za
podstawowa szeroko wynosi 400 mm. Natomiast ich wysoko
zmienia si od 0,76 m do 1,5 m zgodnie z ktem midzy fasetami.
Wszystkie belki s skrzynkowe ze stali spawanej Q345GJB.
Sztywno przyjtego dla obu budowli systemu strukturalne-
go przekrycia zaley od tego, jak pracuje rama ze sztywnym mo-
cowaniem belek kratujcych oraz od wsppracy wszystkich faset
tworzcych przekrycie.
Najtrudniejszym zadaniem inynierskim w realizacji struktury prze-
krycia byo zaprojektowanie i wykonanie pocze pomidzy elemen-
tami strukturalnymi. Niektre wzy wymagay powizania z sob kil-
ku elementw, ktre trafiay tam z rnych kierunkw i kady pod in-
nym ktem. W najtrudniejszych sytuacjach posuono si metod
tradycyjn. Dla 59 pocze, ktre wystpuj w fasadzie, wykonano
najpierw potrzebne poczenia z drewna, a nastpnie na ich podsta-
wie powstay formy piaskowe, do ktrych wylewano stal. Wzy te
zespalaj siatkowe fasety i pracuj jak powierzchnie sztywne.
Analizy strukturalne i symulacje zachowa
Zrealizowana przez Zaha Hadid Architects w Guangzhou kompozy-
cja dwch kamieni rzecznych to kompozycja zoona z dwch form
swobodnych. Przez formy swobodne zwyko si w inynierii rozu-
mie takie formy, ktre s trudne do opisania przy pomocy konwen-
cjonalnych metod analogowych i geometrii euklidesowej. Z form
swobodn borykali si wielcy twrcy XX w. jak Antonio Gaud
(18521926), Eero Saarinen (19101961) czy Eduardo Torroja
(18991961). Wznosili oni takie budowle wedug makiety i w oparciu
tylko o przyblione obliczenia analityczne. Mona by tu przypomnie,
e rysunki dla terminalu TWA na Lotnisku FK w Nowym Jorku zast-
powa model fizyczny wykonany w skali 1:35.
V
18 V 1/2012
fot. Zaha Hadid Architects
Dzi modele fizyczne zastpuj modele cyfrowe, a narzdzia pro-
jektowania pozwalaj na pen kontrol geometryczn nad dowol-
nie skomplikowanym ksztatem. Coraz wiksza moc obliczeniowa
komputerw za pozwolia na rozwj metody elementw skoczo-
nych (MES), ktra jest konieczna do rozpatrywania nieliniowych za-
gadnie i oblicze inynierskich. Dziki udoskonaleniom w techni-
kach przetwarzania graficznych danych wejciowych i technikom
wizualizacji mog by dzi przeprowadzane rnorakie jakociowe
oceny koncepcji projektowych. Przez nakadanie na siebie (super-
pozycje) rnych analitycznych ocen, propozycje projektowe mo-
g by porwnywane, aby wybiera stosunkowo proste rozwiza-
nia, dajce optymalne wyniki.
W projektowaniu przekrycia budowli w Guangzhou posuono
si programem Sap2000 Computers and Structures, Inc. (CSI). Jest
to zintegrowany program do analiz strukturalnych oraz projektowa-
nia i modelowania konstrukcji budowlanych, ktry wykorzystuje me-
tod elementw skoczonych (MES) dla obiektw 3D. Mona do-
da, e program ETABS zintegrowany z Sap2000 by pomocny
w tworzeniu matematycznych modeli dla wieowca BurjKhalifa
w Dubaju, obecnie najwyszego budynku na wiecie (829,84m),
projektu Skidmore, Owings&Merrill (SOM), a oddanego do uytku
w 2010.
Praca z symulacjami bowiem wymaga opracowywania logicz-
nego matematycznie opisu dziaania systemu lub procesu, ktry od-
powiada okrelonym parametrom zachowa fizycznych. W nauce
model oznacza wicej ni zapis geometryczny obiektu. Model sy-
mulacyjny jest wyabstrahowaniem procesu, co mona rozumie ja-
ko obraz procesu w trakcie jego przebiegu czyli gdy zoony pro-
blem jest wanie modelowany. Symulacje s niezbdne w projekto-
waniu zoonych systemw strukturalnych i materiaowych. Analizom
podlegaj rwnie zachowania strukturalne, jakie bd wystpowa
wraz z upywem czasu.
 Przesunicia poprzeczne

Zestawienie elementw ciskanych





























 







Przy pomocy Sap2000 dla obiektw w Guangzhou wykonano po-
trzebne analizy strukturalne w tym analizy statyczne, analizy modal-
ne, wykonano take symulacje sejsmiczne, temperaturowe, pracy
konstrukcji pod obcieniem wiatrowym etc. Natomiast do koniecz-
nych analiz wzw pomocny okaza si program Ansys.
Struktura nona przekrycia zostaa zaprojektowana z uwzgldnie-
niem nastpujcych obcie:
obcienia wertykalne; materiaem wykoczeniowym od zewntrz
s trjktne pyty granitowe, ktre pokrywaj niemal ca powierzch- dowych. Przez analizy modalne identyfikuje si take czstotliwoci
ni przekrycia, z wyjtkiem stosunkowo niewielkich stref przeszklo-
nych; system odprowadzenia wody wykonany ze stopu aluminium,
magnezu i manganu take znajduje si po zewntrznej stronie pro-
jektowanej struktury; przyjto cakowite obcienie w strefach z oka-
dzin granitow 3,4 kN/m2, a w strefach przeszklonych 1,7 kN/m2,
obcienia wiatrowe; rozpatrywane w interwale 100 lat, gdy tak
zostaa przyjta trwao projektowanych budowli; w takim odnie-
sieniu przyjto cinienie wiatru 0 jako 0,6 kN/m2, a dla konfiguracji
terenu Stopie B; wspczynniki obcienia wiatrowego wynikaj-
ce z uksztatowania powierzchni bryy, ze wzgldu na jej nietypowy
ksztat, zostay ustalone w testach w tunelu aerodynamicznym;
wspczynnik opotania przyjto jako 2,0, obcienie przy maksy-
malnym ssaniu wiatru osigno 4,2kN/m2, przy maksymalnym ci-
nieniu 2,4kN/m2,
obcienia sejsmiczne; brano pod uwag rwnie interwa czaso-
wy 100 lat, kierujc si przewidywaniami i danymi w aktualnych ra-
portach; przyjto prawdopodobiestwo akcji sejsmicznych rz-
du 63%, a horyzontalny wspczynnik wpywu 0,124 przy przesu-
niciu gruntu w czasie 0,23 s,
efekt temperaturowy; wpyw temperatury na zachowania struktu-
ry zoony i trudniej go precyzyjnie oceni ni wpyw innych czynni-
kw rodowiskowych; majc potrzebne dane przyjto rnic tem-
peratur rzdu 25C.


Elementy ciskane oraz przesunicia poprzeczne w strukturze Lateral
budynku OperyF podczas rzadkich wstrzsw sejsmicznych
Jednym z wanych zagadnie w projektowaniu strukturalnym jest dy-
namika konstrukcji. Wasnoci dynamiczne konstrukcji maj kluczo-
we znaczenie dla zapewnienia prawidowych warunkw eksploatacji.
Cyfrowe narzdzia projektowania strukturalnego pozwalaj dzi
precyzyjnie okrela potrzebne parametry poprzez analizy modalne.
Mona precyzyjnie zatem bada zachowania konstrukcji pracujcej
w przyjtych warunkach obcieniowych i rodowiskowych, okre-
la i lokalizowa jej wyboczenia czy wykrzywienia elementw ska-
rezonansowe, mogce powodowa pkania konstrukcji, luzowanie
si mocowa czy wzw. Wyniki tych analiz przyczyniaj si do unik-
nicia niepodanych zjawisk dynamicznych poprzez modyfikacj
konstrukcji, zmian sztywnoci lub masy. Dziki takim analizom mo-
na zweryfikowa projekt i wprowadzi konieczne modyfikacje. Prze-
prowadzone analizy modalne dla budynkw Opery i wielofunkcyjnej
sali widowiskowej wykazay niewielkie przesunicia masy w kierun-
kach X i Y oraz mieszczce si w normie wibracje najwikszej fasety
ponad foyer budynku Opery.
Deformacje wertykalne struktury przekrycia pod obcieniem sta-
tycznym to deformacje gitne elementw kratujcych fasety oraz de-
formacje spowodowane rotacj faset. Kierunek deformacji na wzach
jest jednak inny ni kierunek, jaki jest na fasetach. Dlatego te nie ma
moliwoci, aby temu przeciwdziaa przez odwrotne odOpera gicia kon-
house
struk
F cji. Z uwagi na fakt, e granitowa okadzina jest wyjtFig.13.
kowo ci -
Vertical deforma
ka, kontrola deformacji staa si najwaniejszym kryterium w projek-
cie tej struktury. Jak zatem przyj w projekcie odpowiednie kryteria,
skoro jest to zupenie nowy rodzaj struktury, dla ktrego nie sporz-
dzono jeszcze adnych specyfikacji? W projekcie przyjto nastpu-
jce kryteria deformacji: kontrola przesuni w wzach (w porwna-
niu do wsprzdnych w oryginalnym projekcie) przy L/300, kontrola
ugicia belek przy l/400, gdzie L jest rozpitoci konstrukcyjn,
a l dugoci belki (jak pokazuje ilustracja powyej).
V
1/2012 V 19
fot. Zaha Hadid Architects
fot. Hufton and Crow
Budynek Opery
Kryteria kontrolne przy wertykalnej deformacji Deformacja wertykalna przy maksymalnym obcieniu uytkowym
Deformacja przekrycia budynkw Opery i wielofunkcyjnej sali wido-
wiskowej podczas penego obcienia uytkowego tych obiektw
wynosi odpowiednio 116 mm oraz 93 mm, co stanowi zaledwie 15
i 10 procent wartoci przyjtych dla stanw krytycznych. Przepro-
wadzono take szczegowe analizy sztywnoci wzw i ich podat-
noci na deformacje przy rozpatrywanych rodzajach obcie. Ba-
dano rwnie zdolno przenoszenia obcie przez poszczeglne
belki kratujce w kadej fasecie. Pozwolio to przyj odpowiednie
gruboci blach dla przekrojw skrzynkowych belek gwnych i po-
rednich. I tak w strefie frontowej budynku Opery przyjto 20 mm dla
belek gwnych, a 12 mm dla belek porednich. W budynku wielo-
funkcyjnej sali widowiskowej za i pozostaych czciach budynku
Opery przyjto gruboci odpowiednio 16 mm i 10 mm. Dziki tym
analizom mona byo dokadnie okreli i kontrolowa zuycie stali,
dokonujc powanych oszczdnoci.
Na podstawie: Huang Tai Yun, ApplicationofSpatialFoldedPlateTriangularLatticeStructureinGuangzhouOperaHouse, Guangzhou Pearl River Foreign Investment
Architectural Design Institute Co. Ltd.
Budynek wielofunkcyjnej sali widowiskowej
Unikatowa forma architektoniczna zespou obiektw w Guangzhou
oraz danie projektantw dokadnego odtworzenia jej w zrealizo-
wanych obiektach przyczyniy si do opracowania zupenie nowego
rodzaju stalowego systemu strukturalnego zoonego z kratowych
faset rozkadalnych na paszczynie. Ten nowy rodzaj struktury mo-
e mie zastosowanie w realizacji powierzchni swobodnych obiek-
tw budowlanych generowanych w przestrzeniach cyfrowych. Swo-
bodna powierzchnia wirtualna wymusza bowiem ustalenie nowych
relacji midzy geometri a rozwizaniem technicznym i materiao-
wym. Strukturalna skra budowli w Guangzhou jest tego znako-
mitym przykadem. Implikuje take potrzeb nowych materiaw, kt-
re bd w stanie utrzyma cigo skry i wyeliminuj system do-
datkowych podpr.
V
1/2012 V 21
fot. Zaha Hadid Architects

Problem zachowania cigoci powierzchni swobodnej

Uksztatowanie przekrycia zarwno budynkw Opery, jak i wielofunkcyj-
nej sali widowiskowej skada si z okrelonej liczby paskich faset odpo-
wiednio 64 i 37. Fasety te czc si z sob krawdziami i wierzchokami,
nie zachowuj jednorodnej, pynnie zakrzywionej powierzchni przewidzia-
nej w projekcie. Taka powierzchnia bowiem, pokryta pytami z granitu od-
powiadaaby zaoeniom konceptualnym i przyjtej metaforyce kompo-
zycji suisekizoonej tu z dwch kamieni rzecznych pozbawionych ostrych
krawdzi i eksponowanych na wielopoziomowej platformie.
Ponadto zaprojektowana przez konstruktorw z Szanghaju struk-
tura nona przekrycia zoonego z kratowych faset wymagaa opraco-
wania systemu pozwalajcego na monta dachowych warstw izolacyj-
nych, ponad ktrymi dopiero uoono warstw wierzchni zoon z se-
tek pyt granitowych.
Problemem byo take znalezienie sposobu, jak wprowadza prze-
szklenia o nieforemnym ksztacie, tak aby zapewni szczelno prze-
Modelowanie siatki wtrnej w miejscach, gdzie stykaj si krawdzie
krycia, a jednoczenie pynno jego powierzchni zewntrznej. i wierzchoki faset struktury nonej przekrycia
Aby osign zamierzone cele, zaprojektowano duo gstsz siat-
k stalow, ktr naoono, od gry, na fasety konstrukcyjne. Zadaniem
tej siatki byo rwnie zniwelowanie, niejako wygadzenie miejsc styku
fot. Christian Richters

krawdzi i wierzchokw faset konstrukcyjnych przekrycia. W tych miej-

scach wprowadzone wic hiperboliczne i cylindryczne powierzchnie,
ktre pozwoliy utrzyma cigo powierzchni swobodnej oraz cigo
ukadu granitowych pyt okadzinowych. Otrzymane w ten sposb geo-
metrycznie cige powierzchnie swobodne form budynkw Opery i wie-
lofunkcyjnej sali widowiskowej podano na modelu cyfrowym trjktnej
tesselacji, aby otrzyma jednorodny wzr i wykrj kamiennych pyt. Uyto
75 tys. trjktnych elementw granitowych. Model ten w formacie files
tofactory posuy take wytwrcy, ktry posugujc si maszynami CNC
(Computer Numerical Control), poci i przygotowa pyty do montau.

V
22 V 1/2012
 Rozwinicie na paszczynie faset przekrycia
budynku Opery oraz drugiej siatki dla przekrycia
i stref przeszklonych przekrycia

Widok z gry podwojonej struktury

przekrycia budynkw Opery oraz
wielofunkcyjnej sali widowiskowej

Modelowanie siatki wtrnej dla wypukych i wklsych powierzchni elewacyjnych

Dziki wsppracy architektw, konstruktorw i wykonawcw ju na wczesnym etapie

projektu realizacyjnego udao si opracowa zupenie nowy system budowlany, ktry
jest jak interaktywna ciana kurtynowa, w ktrej szko i kamie wsppracuj z sob
nawzajem, czynic unikatowy efekt estetyczny. Intrygujce s zwaszcza te strefy ufor-
mowania, gdzie nieregularne przeszklenia wyginaj si, poddajc si, jakby z atwoci
uksztatowaniu formy. Miejsca wklse i wypuke elewacji osigaj nawet 18 m. Ten no-
wy system budowlany rozwizuje w pewnej mierze podstawowy problem w realizacji
form swobodnych, jakim jest powoka zewntrzna czy te skra osaniajca zawar-
to uytkow. Architekci oczekujc na nowe materiay, ktre bd lekkie i atwe
w formowaniu s zmuszeni do poszukiwa nowych relacji pomidzy starymi ma-
teriaami i technikami budowlanymi a now geometri.

V
1/2012 V 23
fot. Zaha Hadid Architects
Druga warstwa siatek stalowych mocowana
do konstrukcji nonej przekrycia pozwala
na uzyskanie powierzchni cigej
projektowanej bryy i monta warstw
izolacyjnych oraz paneli szklanych
i okadziny kamiennej.

fot. Zaha Hadid Architects

 1. Nakadka aluminiowa
2. Podkadka mocujca
3. Pyta izolacyjna glazurowana
4. Nakadka aluminiowa ochraniajca stalowy ksztatownik T
5. Stalowy ksztatownik T podziau na sekcje
6. Oddolna nakadka aluminiowa
7. Prt usztywniajcy ze stali nierdzewnej

Mocowanie i ukad warstw izolacyjnych na siatce konstrukcyjnej aksonometria

fot. Jan Lorenc
Mocowanie okadziny kamiennej ponad belkami Uksztatowanie warstwy izolacyjnej
krawdziowymi faset (wizualizacja) z wykadzin kamienn przy przeszkleniach

Detal konstrukcyjny Detal konstrukcyjny czci otwieranej

fot. Christian Richters

fot. Christian Richters

Kompleks obiektw Domu Opery wpisuje si dynamicznie w nabrzee

Rzeki Perowej. Otwierajc si na rzek, wykorzystuje lustro wody
dla podkrelenia swoich walorw architektonicznych i treci
metaforycznych. Rampy i estakady wprowadzaj na poziomy
zrnicowane funkcjonalnie. Tworz si atrakcyjne enklawy
dostpne zarwno z poziomu parkingu, jak i traktw
cyrkulacji pieszej wyprowadzonych z Bulwaru Zhujiang.
fot. Jan Lorenc

Forma i tre
Zamysem projektantw byo zaangaowanie krajobrazu natural-
nego w fascynujc interakcj pomidzy architektur a Natur. An-
gaujc odwoania do naturalnego procesu, jakim jest erozja, oraz
do topografii terenu realizowano koncepcj, ktra znajduje rw-
nie uzasadnienie w lokalnej kulturze opartej na poszanowaniu
wiata Natury i symboliki jego wszechrzeczy.
Projekt zespou teatru operowego i wielofunkcyjnej sali kon-
certowej niewtpliwie znajduje swoje umocowanie ideowe i for-
malne w tradycji suiseki. W Chinach, inaczej ni w Japonii, kamie-
nie suisekinie musz by wiernym odbiciem istniejcego krajobra-
zu. Przez wieki sztucznie tworzono tam rne fantastyczne ksztaty
kamieni, cenic sobie walory estetyczne ich kompozycji, takie jak
sugestywno, kolorystyka czy rwnowaga wewntrzna.
Architektura Zahy Hadid Architects jest tak kompozycj, ktra jak
chc jej projektanci, jest odbiciem pobliskich wzgrz, przez ktre
przepywa Rzeka Perowa, przyczyniajc si do ich erozji.
Dynamiczne linie wyznaczajce wielopoziomow platform
i dojcia rozamuj niejako ten krajobraz, wnikaj do wntrza, okre-
lajc strefy i terytoria dla potrzebnych funkcji uytkowych. Wyci-
nane s kaniony do cyrkulacji, obszerne westybule i kawiarnie.
fot. Christian Richters
S take pknicia i rozamy, przez ktre wiato dzienne wnika g-
boko do budowli. Mikkie przejcia pomidzy cakowicie rnymi
elementami na rnych poziomach s kontynuacj analogii do te-
go krajobrazu. Prowadz one take do ogromnej groty skal-
nej jest ni widownia teatru operowego, ktrej ciany wymode-
lowano, stosujc odlewy z gipsu (GFRC) wzmacnianego wknem
szklanym. A wszystko zrobiono po to, aby architektoniczny jzyk
pynnoci i braku spoin by kontynuowany.
Geometria a akustyka
Budynek Opery to kubatura w kubaturze widownia wraz ze sce-
n, jej zapleczem oraz wie to elbetowe pudeka ze wsporni-
kowymi balkonami wok i ponad widowni, a take holem wej-
ciowym. Osania je opisana wczeniej, gigantyczna struktu-
ral na skra czy skorupa o konstrukcji stalowej. Geometri
widowni uksztatowano przy pomocy narzdzi projektowania pro-
gramu do animacji Maya. Program ten pozwala na wykonywanie
morfowania, czyli projektant moe sprawi, e dwukrzywiznowe
powierzchnie NURBS bd pynnie przechodziy jedna w drug,
tworzc odpowiednie dla funkcji wnki i wypukoci. Tak uformo-
wano balkony, loe widowni czy galerie nad holem wejciowym.
V
1/2012 V 29
fot. Zaha Hadid Architects
Pracujc z programem Maya, architekci przygotowali cyfrowe pli-
ki 3D do wytwarzania (filestofactory) i przesali je do wytwrcy.
Tam za za pomoc frezarek CNC wykonano odpowiednie formy
dla odleww gipsowych (GFRC), ktrych wzmocnienie stanowi
wkno szklane. Formy te byy czone z sob i wypeniane w miej-
scu przeznaczenia. Dziki temu otrzymano, tak samo jak w prze-
strzeni cyfrowej, powierzchnie cige, bez adnych cze.
Pomys tak uksztatowanej widowni Zaha Hadid przedstawia
ju wczeniej, biorc udzia w 1994 w konkursie CardiffBayOpera
House, ktry wygraa. Jednak projekt ten nie doczeka si realiza-
cji. Model i perspektywy malarskie przedstawiajce konfiguracj
obiektu pokazuj nieregularn, graniast bry z odwanym audy-
torium, podobnie jak obecnie w budynku Opery w Guangzhou. Nie-
mniej widownia Opery Guangzhou jest duo wiksza (1800 miejsc)
i bardziej zoona pod wzgldem uksztatowania przestrzennego.
W projektowaniu widowni teatru operowego, ju w fazie za-
mysu twrczego, projektantom doradzali specjalici od akustyki
fot. Jan Lorenc
fot. Christian Richters
z Marshall Day Acoustics (MDA) z Australii. Dziki tej wsppracy
architekci mogli przyj waciwe parametry w modelowaniu cy-
frowym ksztatu widowni i zasadniczych powierzchni odbijajcych
dwik. Przeprowadzono bowiem cyfrowe symulacje akustyczne,
ktre pozwalaj na wstpne wyznaczanie i analizowanie cieki od-
bicia dwiku. Wan czci tej analizy jest odsuchiwanie muzyki
z kadego wybranego miejsca na wirtualnej widowni. Jest to au-
ralizacja (termin pokrewny wizualizacji). Proces ten polega na prze-
bywaniu w wyciszonym pokoju z gonikami i suchaniu wystpu
z symulowanej przez komputer widowni. W projekcie wirtualnym
mona wprowadzi rne zmiany podwyszy sufit lub wprowa-
dza gbsze balkony, a efekt tych zmian ocenia na such. Nie-
mniej jednak otrzymane na wyidealizowanym modelu dane wyma-
gaj weryfikacji podczas budowy obiektu. Firma MDA zostaa za-
tem wczona w proces realizacyjny w poowie 2005. Chodzio
bowiem o uzyskanie wysokiej sprawnoci akustycznej caego
obiektu. Rozpatrzy naleao zagadnienia przenoszenia wibracji
fot. Christian Richters
fot. Christian Richters
fot. Virgile Simon Bertrand
przez grunt przy zewntrznych obcieniach dynamicznych, zneu-
tralizowania zewntrznych i wewntrznych rde haasu wynika-
jcych z uytkowania obiektu. Celem dziaa akustycznych jest
bowiem osignicie tak uksztatowanej przestrzeni, w ktrej, nie-
zakcone niczym, doznania suchowe i wzrokowe bd stanowi
o jakoci przey dowiadczanych podczas spektaklu.
Konsultanci MDA dooyli wszelkich stara, aby ucili pod-
jte wczeniej decyzje i zrealizowa projekt za pomoc wszelkich
dostpnych rodkw. Istotne byo przede wszystkim zweryfikowa-
nie przyjtych w projekcie zaoe metrycznych. Wymagao to
przeprowadzenia dodatkowych prac studialno-badawczych, gdy
najmniejsze uchybienie metryczne jest pniej nie do naprawienia
innymi rodkami. Chodzio o to, aby osign na widowni opero-
wej wysoki poziom czystoci dwiku, stosujc rny czas rewer-
beracji w zalenoci od wysokoci i natenia dwiku oraz rodza-
ju wystpu scenicznego. Zaprojektowany dla tej sali system aku-
styczny uwzgldnia take indywidualne wystpy orkiestry i wtedy
scena traktowana jest jak muszla koncertowa. Uwzgldniono tak-
e sytuacje, kiedy w spektaklu zachodzi konieczno korzystania
z urzdze do wzmacniania i odtwarzania dwikw. Projekt
wstpny zakada rnorakie rodzaje absorpcji, lecz zaoenia te
fot. Zaha Hadid Architects
Uksztatowanie widowni operowej z odleww
gipsowych (GFRC) wykonanych insitu
pozwolio na otrzymanie powierzchni
cigych bez szww
V
32 V 1/2012
ulegy zmianie podczas procesu realizacyjnego. Zazwyczaj gw-
nym elementem absorbujcym dwiki redniej czstotliwoci jest
widownia. Mona take zaprojektowa fotele w taki sposb, by
miay t sam charakterystyk absorpcji dwiku co siedzce
w nich osoby.
Rysunki ostatniego etapu konkursu przedstawiay widowni
rozwizan na planie symetrycznym, zamknit cianami odchy-
lonymi dynamicznie od pionu. Zmieniono ukad tej widowni, gdy
taka geometria sali nie jest korzystna (jak owalu lub koa), ponie-
wa daje nierwne pole dwiku i skupia dwik w tak zwanych
gorcych punktach. Naleao zatem powrci do asymetrycz-
nej koncepcji z pierwszego etapu konkursu, unikajc stosowania
paszczyzn rwnolegych. Paszczyzny takie nie s zalecane
w akustyce, poniewa dochodzi midzy nimi do wielokrotnego
odbicia dwiku. Zjawisko to nazywane jest trzepoczcym
echem. Raz jeszcze zbudowano model 3D widowni, aby znale
waciwe cieki odbicia dwiku weryfikujce wyniki wczeniej-
szych analiz. Najlepsze warunki akustyczne powstaway wtedy,
gdy zachowano asymetryczny ukad balkonw, a na parterze
uczyniono rozam w widowni tak, e cz siedze znalaza si
na wydzielonym dla nich rwnie asymetrycznym podwyszeniu.
fot. Christian Richters
fot. Zaha Hadid Architects
fot. Virgile Simon Bertrand
Powierzchnia dyfuzyjna widowni operowej a) diagram wzoru (wizualizacja), b) zrealizowana powierzchnia (fragment)
Asymetryczny ukad przestrzenny widowni pozwoli opracowa
akustyk w sposb taki, e zalet stao si swobodne uksztato-
wanie powierzchni otaczajcych w kierowaniu wczesnego odbi-
cia dwiku ku publicznoci.
Jednak Specjalici z MDA posiadali tylko wzory odbicia dwi-
ku dla analiz, ktre dotyczyy jedynie paskich powierzchni. Nie po-
siadali oni wzorw, ktre odpowiadayby pynnej geometrii widow-
ni operowej zaprojektowanej przez Zaha Hadid Architects. Aby
ucili i urealni wczeniejsze wyniki bada akustycznych, trze-
ba byo przeprowadzi je najpierw na modelu fizycznym, aby po-
sugiwa si nimi w analizach cyfrowych. Przygotowanie modelu
w skali 1:25 miao miejsce w South China University of Technolo-
gy (SCUT). Model skada si z odlewanych segmentw GRG, kt-
re mogy by wymieniane podczas testw.
Istotnym problemem byo take zapewnienie odpowiedniej dy-
fuzji cian we wntrzu. Dyfuzyjne rozprzestrzenianie dwiku po-
woduj bowiem powierzchnie o odbijajcych waciwociach aku-
stycznych. Kada struktura architektoniczna o twardej powierzch-
ni bdzie odbija i przekierowywa dwik. Dawniej sale teatralne
czy koncertowe bogato zdobiono ornamentami i paskorzebami,
stosowano mikkie pluszowe obicia i draperie, dziki czemu
dwik by rozpraszany czy pochaniany w naturalny sposb.
Wspczenie akustycy potrafi sterowa dyfuzj, stosujc odpo-
wiednie fakturowanie cian o okrelonej gsto i gbokoci. Wraz
z architektami opracowano odpowiedni wzr faktury powierzchni
cian widowni operowej, aby podkrela on treci metaforyczne
budowli, oddawa nastrj wydronej przez wod jaskini czy wiel-
kiej groty powstaej w wyniku erozji.
fot. Ivan Baan
fot. Ivan Baan
Sala prb baletu i fragment zastosowanej powierzchni dyfuzyjnej
V
34 V 1/2012
W opracowaniu akustycznym istotne jest rwnie zapewnienie od-
powiednich warunkw akustycznych sceny. Obnienie dla orkie-
stry pozostao tak uksztatowane, aby artyci mogli si ze sob ko-
munikowa i sysze siebie nawzajem. Wprowadzono dodatkow
cian odbijajc dwik w zadanym kierunku.
Wielofunkcyjna sala widowiskowa na 400 miejsc nie wymagaa
tak wielu zabiegw akustycznych, jak widownia teatru operowe-
go. Zastosowano tam standardowe rozwizania pozwalajce
na du elastyczno i dostosowanie do potrzeb kadego niemal
rodzaju widowiska scenicznego.
Programem opracowania akustycznego objte byy take dwie
sale prb jedna dla zespow muzycznych, a druga dla baletu.
Idiom architektoniczny wymaga twardych powierzchni utrzyma-
nych w gadkiej i pynnej konfiguracji, bez wyranej granicy midzy
cianami a sufitem. Nie brano pod uwag uycia standardowych
paneli akustycznych. Opracowano natomiast nowy rodzaj paneli
o podanym ksztacie oraz wspczynniku absorpcji i dyfuzji
dwiku. Zastosowano wygite panele GRG o podstawowej gru-
boci 1,4 m. Warstw wierzchni tych paneli stanowi corian o gru-
boci 25 mm. Panele te s perforowane otworami o rednicy
od 91 mm do 5 mm. nienobiay kolor tych paneli sprawia, e
wntrza te uzyskuj niemal metafizyczny charakter.
Podstawowym zaoeniem w opracowaniu akustyki zespou
widowiskowego w Gaungzhou byo opracowanie takich rozwiza,
ktre bd wykorzystywa uformowanie i powierzchnie wewntrz-
ne w osigniciu zamierzonych celw. Po raz pierwszy w historii ar-
chitektury rozwizano problem akustyki w nieregularnym geome-
trycznie, swobodnie uksztatowanym wntrzu widowiskowym.
fot. Christian Richters
fot. Steve Double
Zaha Hadid, laureatka Nagrody Pritzkera w 2004, jest
architektem, ktry wiadomie przekracza granice
w projektowaniu architektury i urbanistyki. Jej ekspe-
rymenty z now koncepcj intensyfikowania istniej-
cej tkanki miasta podaj za wizjonersk estetyk,
ktra ogarnia wszystkie pola projektowania od skali
urbanistycznej poprzez projektowanie wntrz i mebli
do produktw detalicznych.
Zaha Hadid urodzia si w Bagdadzie. Najpierw
studiowaa matematyk na Amerykaskim Uniwersy-
tecie w Bejrucie. Potem wyjechaa do Wielkiej Brytanii
i w 1972 rozpocza studia architektoniczne w Londy-
nie. W 1977 obronia dyplom, otrzymujc wyrnienie
i asystentur. Rozpocza take wspprac z OMA.
W 1987 zaoya w Londynie wasn pracowni.
Najbardziej znane dziea Zahy Hadid to:
Stra Poarna Vitra, LandFormation-One, skocznia
narciarska Bergisel, Strasbourski Dworzec Trolejbu-
sw, Centrum Rosenthala przy Muzeum Sztuki
Wspczesnej w Cincinnati, Budynek Centralny BMW
w Lipsku, Hotel Puerta America (wntrza) w Madry-
cie, rozbudowa Muzeum Ordrupgaard w Kopenha-
dze oraz Centrum Nauki Phaeno w Wolfsburgu. Za-
ha Hadid z tak sam pasj angauje si w praktyk,
nauczanie, jak i prac twrcz.
Zaha Hadid naley do tych postaci w architektu-
rze, ktre w swojej pracy w rwnym stopniu cz in-
tensywn dziaalno akademick z praktyk projek-
tow. Od koca lat 70. wykadaa gocinnie na uni-
wersytetach Columbia i Harvard, a take prowadzia
zajcia tzw. Master Classes w rnych szkoach na ca-
ym wiecie. W 1994 obja katedr im. Kenzo Tange
w Podyplomowej Szkole Designu na Uniwersytecie
Harvarda. W tej chwili Hadid jest profesorem na uni-
wersytetach w Yale i w Wiedniu.
Nie jest zatem gigantem komercji, jak Norman Fo-
ster. Jej droga yciowa przypomina bardziej dokona-
nia Petera Zumthora architekta, ktry w mikki
sposb czy dydaktyk z karier projektow. Ukazuje
to jej dorobek twrczy. Niemal wszystkie dziea to za-
mwienia publiczne muzea, galerie sztuki, instala-
cje, meble, wntrza. Jest bardziej artystk ni partne-
rem biznesowym. Hadid projektujc, tworzy unikato-
we obrazy i rysunki. S one pokazywane na wiecie
i stanowi sta cz kolekcji rnych instytucji takich
jak MOMA w Nowym Jorku i Niemieckie Muzeum Ar-
chitektury we Frankfurcie.
V
36 V 1/2012
Wybrane dziea
Selected works
1993 Completed Project: Vitra Fire Station, Weil am Rhein, Germany First
Prize: Cardiff Bay Opera House, Cardiff, Wales First Prize: Thames
Water Habitable Bridge Competition, London
1997 First Prize: MAXXI: National Museum of XXIst Century Arts, Rome, Italy
Tea & Coffee Set for Sawaya & Moroni, Milan, Italy
1998 Completed Project: Landesgartenschau, Weil am Rhein, Germany
Honorable Member of the Bund Deutsches Architekten
1999 Completed Project: The Mind Zone, Millennium Dome, London, UK
First Prize: Phaeno Science Centre Wolfsburg, Wolfsburg, Germany
2001 Completed Project: Hoenheim-Nord Terminus, Strasbourg, France
2003 Completed Project: Rosenthal Center for Contemporary Art, Cincinnati,
USA Mies van der Rohe Award: Terminus Honheim-Nord, Strasbourg
Zaha Hadid Architecture Exhibition at the MAK, Vienna Max Protech
Bench for Max Protech Gallery, New York Tea & Coffee set for Alessi,
Milan, Italy
2005 Completed projects: BMW Central Building, Leipzig, Germany; Hotel
Puerta America (Interior), Madrid, Spain; Ordrupgaard Museum
Extension, Copenhagen, Denmark; Spittelau Viaducts Housing,
Vienna, Austria; Phaeno Science Center, Wolfsburg, Germany
2006 New Projects: University of Seville Library, Spain; Issam Fares Institute:
The American University of Beirut, Lebanon; Kartal-Pendik Masterplan,
Istanbul, Turkey; Edifci Campus, Barcelona, Spain; Business Bay Towers,
Dubai; E.ON Energy Research Department - RWTH Aachen, Germany;
Republic Square, Almaty, Kazakhstan; Nuragic and Contemporary Art
Museum, Cagliari, Italy;
Completed Projects: Lopez de Heredia Winery, Haro, Spain; Maggies
Centre, Kirkaldy, Scotland
2007 New Projects: Szervita Square Tower, Budapest, Hungary; Moscow
Expo Centre, Moscow, Russia; Civil Courts of Justice, Madrid, Spain;
Dongdaemun World Design Park, Seoul, Korea; Regium Waterfront,
Reggio Calabria, Italy; Innovation Tower, Polytechnic University. Hong
Kong; Completed Project: Nordpark Railway Stations, Innsbruck, Austria
2008 New Projects: Dubai Opera House; Lilium Tower, Warsaw, Poland;
Eli & Edythe Broad Contemporary Art Museum, Michigan, USA; Nassim
Road Villas, Singapore; Farrer Court, Singapore; Museum & Cultural
Centre, Vilnius; Next Gene Museum, Taiwan;
Completed Projects: Mobile Art: Chanel, Hong Kong, China; Zaragoza
Bridge Pavilion, Zaragoza, Spain
2009 New Projects: Library & Learning Centre, Vienna, Austria; Port House,
Antwerp, Belgium; Stone Towers, Cairo, Egypt; Cairo Expo City, Cairo,
Egypt; King Abdullah Petroleum Research Centre, Riyadh, Saudi Arabia;
BBK Bank Headquarters Bilbao, Spain; Galaxy SOHO Beijing, China;
Completed Projects: Avilion Triflow Taps, London, UK; Genesy Lamp for
Artemide, Milan, Italy; J S Bach Chamber Music Hall, Manchester, UK;
Burnham Pavilion, Chicago, USA; MAXXI: National Museum of XXI
Century Arts, Rome, Italy
2010 New Projects: King Abdullah II House of Culture & Arts, Amman, Jordan;
Grand Theatre, Rabat, Morocco; SOHO Wangjing, China; Central Bank of
Iraq, Baghdad;
Completed Projects: Art Borders Wallpaper; Glace Collection for
Swarovski; Egypt Pavilion at Shanghai Expo, Shanghai, China; Evelyn
Grace Academy, London, UK; Sheikh Zayed Bridge, Abu Dhabi, UAE
 GUANGZHOU OPERA HOUSE [GUANGZHOU, CHINA] 20032010

PROGRAM: 1,800-seat grand theatre, entrance lobby & lounge

400-seat multifunction hall, rehearsal rooms and other auxiliary facilities
CLIENT: Guangzhou Municipal Government
ARCHITECT: Zaha Hadid Architects
Design Zaha Hadid
Project Director Woody K.T. Yao, Patrik Schumacher
Project Leader Simon Yu
Project Team Jason Guo, Yang Jingwen, Long Jiang, Ta-Kang Hsu, Yi-
Ching Liu, Zhi Wang, Christine Chow, Cyril Shing, Filippo
Innocenti, Lourdes Sanchez, Hinki Kwong, Junkai Jian
Competition Team 1st Stage: Filippo Innocenti, Matias Musacchio,
Jenny Huang, Hon Kong Chee, Markus Planteu, Paola
Cattarin, Tamar Jacobs, Yael Brosilovski, Viggo Haremst,
Christian Ludwig, Christina Beaumont, Lorenzo Grifantini,
Flavio La Gioia, Nina Safainia, Fernando Vera, Martin Henn,
Achim Gergen, Graham Modlen, Imran Mahmood
2nd Stage: Cyril Shing, YanSong Ma, Yosuke Hayano,
Adriano De Gioannis, Barbara Pfenningstorff
CONSULTANTS: Local design institute: Guangzhou Pearl River Foreign Investment Architectural
Designing Institute (Guangzhou, China)
Structural engineers: SHTK (Shanghai, China); Guangzhou Pearl River
Foreign Investment Architectural Designing Institute
Facade engineering: KGE Engineering (Zhuhai, China)
Building Services: Guangzhou Pearl River Foreign Investment
Architectural Designing Institute (Guangzhou, China)
Acoustic consultants: Marshall Day Acoustics (Melbourne, Australia)
Theatre consultant: ENFI (Beijing, China)
Lighting design consultant: Beijing Light & View (Beijing, China)
Project management: Guangzhou Municipal Construction Group Co. Ltd.
(Guangzhou, China)
Construction management: Guangzhou Construction Engineering Supervision Co. Ltd.
(Guangzhou, China)
Cost consultant: Guangzhou Jiancheng Engineering Costing Consultant
Office Ltd. (Guangzhou, China)
Principal contractor: China Construction Third Engineering Bureau Co. Ltd.
(Guangdong, China)
SIZE/AREA: Project 70 000 m2
Site 42 393 m2
fot. Zaha Hadid Architects

V
1/2012 V 37