Hidrokarburet

T ngopura T pangopura

Alkanet Arenet Alkenet Alkinet

Formul e Struktur ciklike. Kan lidhje dyfishe. Kan lidhje trefishe.

prgjithshme Hyjn n reaksione Formul e Formu e
CnH2n+2. zvendsimi prgjithshme CnH2n. prgjithshme CnH2n-
T gjith atomet C i elektrofilik. Marrin 2.
kan me hibridizim Kan formul t prapashtesn -en Prfaqsues etini.
sp3. prgjithshm C6H6 (eten). Marrin
Kan lidhje sigma. Gatiten nga Hibridizim sp2. prapashtesn -in
Kan struktur cikloalkanet, Kan lidhje sigma (etin).
vargore ose ciklike. trimerizimi i etinit. dhe pi. Kan hibridizim sp.
Marrin Veprojn me acidin Kan izomeri Kan lidhje sigma
prapashtesn -an nitrik. gjeometrike. dhe pi.
(met-an) Benzeni, Gatiten nga alkanet, Gatiten nga veprimi i
Jan prbrje prfaqsues, sht alkoolet, ujit me karburin e
jopolare. nj lng pa ngjyr. halogjenalkanet kalciumit.
Pikat e vlimit rriten Nn veprimin e Japin reaksione Nuk treten n uj.
me rritjen e drits benzeni hyn adicioni dhe Prdoren n
atomeve C. n reaksion me oksidimi. bomblat e gazit.
Nuk treten n uj. halogjent. Kane reaksione
Veprojn nn Ka struktur 6- polimerizimi.
pranin e drits me kndore.
halogjene. Kan edhe lidhje 2-
Kan vetm lidhje 1 fishe por sillen si
fishe. hidrokarbure t
ngopur.

Punoi: Kristian Petro XIB

2017
 Prbrjet organike q prmbajn C; H; O;

Alkoolet Fenolet Aldehidet dhe Ketonet Acidet karboksilike

Ndahen n alkoole Struktur ciklike. Prmbajn grupin Prmbajn grupin

parsore, dytsore Prbrje aromatike. karbonilik. karboksilik (-COOH).
dhe tretsore. Hibridizim sp2. Alhedidet e kan t Karboni i grupit
Ndahen n alkoole Veprojn me bazat lidhur grupin karboksilik sht i
me nj dhe disa dhe jo me acidet. karbonilik me nj hibridizimit sp2.
grupe hidroksile. hidrogjen dhe Kan molekula
Prftohen nga
Jan alkanole (t radikal. polare.
rrjedhsit e benzenit.
ngopur) me formul: Ketonet e kan t Uthulla q prdorim
Veprojn me Na, K.
CnH2n+1OH lidhur karbonin q sht nj acid
Prdoren si lidh grupin karbonilik
Alkinole dhe alkenole krboksilik.
dezifektant dhe n me dy radikale.
(t pangopur) me Gatiten nga alkoolet,
industrin e
formula: Hibridizim sp2. aldehidet, alkenet,
pastrimit.
CnH2n-3OH dhe Marin prapashtesn alkinet, ketonet.
CnH2n-1OH Kane prove veprimin
-al (metanal). Jan acide t dobt.
me baza si psh me
Grupi hidroksil lidhet Aldehidet gatiten nga Veprojn me baza.
NaOH
me lidhje kovalente. alkoolt parsor Veprojne me
Nuk kan veti bazike. nderkoh q ketonet amonjak.
Veprojn me acidet. gatiten nga ata
Japin estere kur
Prdoren gjersisht dytsor.
veprojn me alkoole.
n jetn e Gatiten nga alkinet.
Jan t lengt n
prditshme si pjes e Aldehitet veprojn temperatur dhome
pijeve. me KMnO4 dhe japin por nse rrit numrin
Gatiten nga nj acid kurse e karboneve kalojn
fermentimi i ketonet japin 2 acide. n t ngurt.
glukozs, nga Veprojn me
reduktimi i reaktivin grignjart.
aldehideve apo nga Aldehidet japin
alkenet. reaksionin e pasqyrs
Veprojn me Na, K, ndrsa ketonet
H2SO4 provn e jodoformit.
Pika vlimi m t larta
se sa hidrokarburet.
2 alkoole japin nj
eter me formule t
prgjithshme
R-O-R
Veprojne me acidet si
psh me HCl.

Punoi: Kristian Petro XIB

2017
 Aminat dhe Esteret

Aminat Esteret

Prmbajn C; H; N. Formohen nga bashkimi i nj acidi me

Jan rrjedhs t amoniakut. nje alkool.
Ndahen n parsore (kur grupi NH2 Kan formule R-COOR'.
lidhet me nje radikal); sekondare (kur Nuk treten n uj por treten n alkoole.
grupi NH lidhet me dy C) dhe tretsore Jan aromat e frutave dhe parfumeve.
(kur N lidhet me tre atome C). Marrin pjes n procesin e sapunifikimit.
Shfaqin veti t ngjashme me amoniakun. Kan polaritet t ult.
Veprojn me acidet e japin kripra.
Veprojn me ujin.
Veprojn me acid nitrik.
Gatiten nga halogjen alkanet, prbrjet
nitrile dhe prbrjet nitrociklike.

Punoi: Kristian Petro XIB

2017
 Karbohidratet:

Jan klasa m e madhe e biololekulave.

Shrbejn si rezerva energjie.
Ndahen n monosakaride, disakaride dhe polisakaride.
Ndahen ne aldoza dhe ketoza.
Kan struktura ciklike.
Jan lndt djegse te metabolizmit.
Prdoren n reaksione biosinteze.

Monosakaridet (C6H12O6):

Glukoza prftohet nga shprbrja e amidonit me acide dhe ka form kristalore. Ajo sht e tretshme n
uj. sht sheqeri bazik q prodhohet nga bimt prmes fotosintezs.
Frukroza, sht ketoz dhe njihet si sheqeri i frutave. sht 2 her m e mbl se sa glukoza.

Oligosakaridet:

Sakaroza me formule C12H22O11 sht nj sakarid q krijohet glukoze+ fruktoz. Ajo nxirret n rrug
industriale nga panxhari i sheqerit dhe sht sheqeri i prditshm. Kur shkrin formon karamelin.
Maltoza formohet glukoz+ glukoz dhe sht sheqeri i drithrave.
Laktoza, ose ndryshe sheqeri i qumshtit formohet nga glukoz+ galaktoz.

Polisaharidet prfshijn:

Amidonin q sht sheqeri rezerv i bimve (C5H10O5)n. Shrben si lnd e par pr gatitjen e etanolit.
Celulozn e cila sht pjes e bimve dhe formon murin e tyre qelizor. sht e patretshme por ndihmon
metabolizmin e njeriut.
Glikogjeni, sht karbohidrat shtazor q krijohet nga mlcia.

Punoi: Kristian Petro XIB

2017
 Lyrat

Ndahen n fosfolipide, trigliceride dhe steroide.

Jan hidrofobe.
Ndahen n shtazore (t ngurta) dhe bimore (t lngta).
Sherbejn si nj burim i madh energjie.

Roli i lyrave:

Ndrtojn membramat e qnieve t gjalla.

Krijojn rezervat energjitike.
Ndrtojn hormone.
Prthithin vitaminat.

Vlerat ushqyese:

Lyra t ngopura, u prfshihen lyrat shtazore q rrisin kolesterolin LDL.

Lyrat trans ku prfshihet margarina q nxisin kolesterolin e keq LDL.
Lyrat e pangopura q nxisin kolesterolin e mire HDL.
Acidet e pangupura omega-3 dhe omega-6, q luajn nj rol t rndsishm n organizm.

Shembuj:

Vajrat, si vaji i ullirit, misrit, lulediellit, kikirikut, sojs etj

Gjalpi
Margarina
Sapunt q formohen nga hidroliza e lyrave.

Punoi: Kristian Petro XIB

2017
 Aminoacidet dhe proteinat:

Aminoacidet dhe proteinat kan nj rol shum t rndsishm n jetn e gjallesave. Ato jan forma me an t s cils ruhet
informacioni gjenetik.

ADN:

Struktur proteine:

Punoi: Kristian Petro XIB

2017