Lineer Denklem Sistemleri

Ksa Bilgiler ve Altrmalar

Bir Matrisin Rank

matrisinin determinant sfrdan farkl olan alt kare matrislerinin boyutlarnn en byne
A matrisinin rank denir. rank(A) ile gsterilir. Bir matrisin rank ona satrca denk olan eelon
matrisin rankna eittir.
Eelon matrisin rank ise pivotlarnn saysna eittir. Rank ayn zamanda eelon matrisin satr
saysndan sfra eit satrlarnn says karlarak da hesaplanabilir.
Eelon matriste her bir satrda en fazla bir pivot bulunur. Ayn ekilde her bir stunda en fazla
bir pivot bulunur. Yani Eelon matrisin pivot says, satr saysn ve ya stun saysn geemez.
Bu sebeble m satra ve n stuna sahip matrisinin rankna r dersek ve dir.

Tutarl Denklem Sistemi:

En az bir zmn olduu denklem sistemine tutarl denklem sistemi denir.

Tutarsz Denklem Sistemi:

zmn olmad denklem sistemine tutarsz denklem sistemi denir.

rnek: Tek bilinmeyenli tek denklem = iin

i) 0 ise tek zm vardr = . Denklem tutarldr.
ii) = 0 ve = 0 0 = 0. Denklemin sonsuz zm vardr. . . = . Denklem
tutarldr.
iii) = 0 ve 0 0 0. Denklemin zm yoktur. . . = . Denklem tutarszdr.

mxn Boyutlu Sistemlerde Tutarllk ve zm Kmesinin Eleman Says

m denklemden oluan ve n bilinmeyen ieren sistemdir. Amn katsaylar matrisi, Bm1 sabitler
matrisi ile oluturulan AX B denklem sisteminde
i) rank ( A) rank ( A B) ise sistem tutarszdr (yani zm yoktur);
ii) rank ( A) rank ( A B) ise sistem tutarldr (yani zm vardr);
a) rank ( A) rank ( A B) n ise tek zm vardr;
b) rank ( A) rank ( A B) n ise sonsuz zm vardr.

Kare Sistemlerde (nxn Boyutlu Sistemlerde) zm Kmesinin Eleman Says

n denklemden oluan ve n bilinmeyen ieren sistemdir. Ann katsaylar matrisi kare matris
olduundan bu denklem sistemine kare sistem de denir. Ann katsaylar matrisi, Bn1 sabitler
matrisi ile oluturulan AX B denklem sisteminde zm kmesinin eleman says 1 mi yoksa
0 ve ya mu olduu determinant ile belirlenebilir.
i) det() 0 ise tek zm vardr. = 1
ii) det() = 0 ise ya zm yoktur ve ya zm kmesi sonsuz elemanldr.
Lineer Denklem Sistemlerinin zm Metotlar

Gauss Yok Etme (Gauss Eliminasyon) Metodu

= denklemi verildiinde ( ) geniletilmi matrisi satr ilemleriyle (satrca) eelon
hale getirilir. Daha sonra denklemler en alt satrdan yukarya doru yazlarak zm yaplr.

Gauss-Jordan ndirgeme Metodu

= denklemi verildiinde ( ) geniletilmi matrisi (satrca) indirgenmi eelon hale
getirilir. Daha sonra denklemler en alt satrdan yukarya doru yazlarak zm yaplr.

Kare Sistemlerde Katsaylar Matrisinin Tersi ile zm Hesaplama

Ann katsaylar matrisi kare matris olsun. = kare denklem sistemi verildiinde det() 0
ise = 1 ile zm bulunur.

Cramer Kural
Ann katsaylar matrisi kare matris olsun. . stunu gstermek zere = (1 2 )
biiminde yazlabilir. Bu metotta
= det() = det(1 2 )
= det( 2 )
= det(1 2 1 +1 )
= det(1 2 1 )
hesaplanr.

1 = , = , =

ile bilinmeyenler bulunur.

Altrmalar

1)
2 1 3 2
= [1 2 0] olsun. = [ 1 ] denklemi veriliyor.
3 2 1 3
a) ekA y bulunuz, b) det(A) y bulunuz. c) matrisin tersini bulunuz. d) =?

2)
6 2 8 0
= [3 4 1] olsun. = [2] denklemi veriliyor.
4 4 5 1
a) ekA y bulunuz, b) det(A) y bulunuz. c) matrisin tersini bulunuz.

3) Aadaki lineer denklem sistemini Cramer Kural ile znz.

21 + 42 + 63 = 2
{ 1 + 23 = 0
21 + 32 3 = 5
4) Aadaki lineer denklem sistemini Cramer Kural ile znz.

21 + 2 + 3 = 6
{31 + 22 23 = 2
1 + 2 + 23 = 4

5) Aadaki lineer denklem sistemini Cramer Kural ile znz.

21 2 + 33 = 0
{1 + 22 33 = 0
41 + 22 + 3 = 0

6) Aadaki lineer denklem sistemini Cramer Kural ile znz.

21 + 32 + 73 = 0
{ 21 43 = 0
1 + 22 + 43 = 0

7) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 2 3 = 7
{ 41 2 + 53 = 4
61 + 2 + 33 = 18

8) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 2 3 = 7
{ 1 2 + 53 = 4
4
61 + 2 + 33 = 20

9) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 2 3 = 0
{41 2 + 53 = 0
61 + 2 + 33 = 0

10) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 2 + 33 = 0
{ 41 + 2 3 = 0
21 + 2 + 33 = 0

11) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 32 + 23 = 5
{ 1 + 42 + 3 = 4
21 + 52 + 53 = 11
12) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 2 + 33 = 11
{ 41 + 2 3 = 4
21 2 + 33 = 10

13) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 2 23 = 4
{ 31 22 + 3 = 2
21 2 + 23 = 3

14) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.
1 22 +3 +4 =2
31 +23 24 =8
{ 42 34=1
1 +62 23 =7

15) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 + 32 53 + 4 = 4
{
21 + 52 23 + 44 = 6

16) Aadaki lineer denklem sistemini Gauss eliminasyon yntemi ile znz.

1 22 + 3 + 4 = 5
{
21 32 + 43 4 = 1

3 6 7 3
17) 9 0 5 X 3 denklem sistemini Gauss yok etme metoduyla znz.

5 8 6 4
1 3 5 6 x1 8 x1
1 2 4 5 x2 5 x
2 ?
18) denklem sistemini Gauss yok etme metoduyla znz.
3 4 5 6 x3 10 x3

1 2 2 3 x4 5 x4

19) Aada boyutlar ile verilen matrislerin ranklar en fazla ka olabilir tespit ediniz.
a) A44 b) B54 c) C45 d) D37 e) E96

x1 2 x2 2 x3 4

20) x1 , x2 , x3 bilinmeyenleri iin verilen x1 kx2 3x3 5 denklem sisteminin k nin
2 x kx 5 x 6
1 2 3

hangi deerleri iin tek zm vardr?

 3 6 1 x1 2
21) 0 6 5 x 3 denklem sistemi veriliyor.
2
0 0 k 2 4k 3 x3 k 3
a) katsaylar matrisinin determinantn hesaplaynz.

b) k nin hangi deerleri iin bu sistemin tek zm vardr?

3 6 1 x1 2

22) 0 6 5 x 3 denklem sistemi veriliyor. k nin farkl deerleri iin
2
0 0 k 2 4k 3 x3 k 3
katsaylar matrisinin rank ile geniletilmi matrisin rankn hesaplaynz.
23) Bir nceki soruda bulduunuz ranklar karlatrarak k nin hangi deerleri iin bu
sistemin
a) tek zm vardr?
b) sonsuz zm vardr?
c) zm yoktur?
belirleyiniz.