Professional Documents
Culture Documents
Prefabrykacja: Jakość, Trwałość, Różnorodność - Zeszyt 1
Prefabrykacja: Jakość, Trwałość, Różnorodność - Zeszyt 1
Prefabrykacja: Jakość, Trwałość, Różnorodność - Zeszyt 1
Wstp 1
Prefabrykacja
jako, trwao, rnorodno
- Zeszyt 1 -
skierowany do:
inwestorw, projektantw,
wykonawcw, inynierw,
studentw budownictwa,
uczniw technikw budowlanych
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
2 Spis treci
Autorzy:
dr in. Grzegorz Adamczewski
dr hab. in. Piotr Woyciechowski
Wsppraca i konsultacje:
Przedmowa ..3
Mariusz Bangrowski,
PRECON Polska Sp. z o.o. 1. Wstp..................................................................................4
1.1. Rys historyczny.....................................................................6
Bronisaw Deskur,
PEKABEX Bet S.A. 1.2. Koncepcja oglna prefabrykacji............................................8
2. Zagadnienia oglne.............................................................9
Arkadiusz Gacki,
CONSOLIS Polska Sp. z o.o. 2.1. Charakterystyczne cechy budownictwa z prefabrykatw.........9
2.2. Podejcie do projektowania................................................10
Marcin Landman,
GRALBET Sp. z. o.o. 2.3. Bezpieczestwo poarowe..................................................12
2.4. Wymagania z zakresu fizyki budowli....................................12
Tomasz Lorek,
FABUD WKB S.A. 3. Potencja techniczny prefabrykacji......................................13
3.1. Przygotowanie produkcji......................................................14
Joanna Maciejko,
Comfort S.A. 3.2. Procesy produkcyjne...........................................................14
3.3. Linia produkcyjna................................................................21
Jan Makuszewski, 3.4. Transport prefabrykatw.....................................................25
Doradca Techniczny SPB
3.5. Monta...............................................................................26
Grzegorz Marzec, 3.6. Poczenia elementw konstrukcyjnych..............................27
FABET S.A.
4. Asortyment wyrobw..........................................................32
Marzena Nowaczyk, 4.1. Kryteria klasyfikacji wyrobw prefabrykowanych..................32
PREFABET BIAE BOTA S.A.
4.2. Budownictwo publiczne......................................................33
Marek Roicki, 4.3. Budownictwo przemysowe.................................................34
COMFORT S.A.
4.4. Budownictwo infrastrukturalne...........................................35
Micha Skrzypczyski, 4.5. Budownictwo mieszkaniowe...............................................37
CHRYSO Polska Sp. z o.o.
5. Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie..................38
Anna Stankiewicz, 5.1. Obiekty kubaturowe o konstrukcji nonej szkieletowej
JORDAHL & PFEIFER TECHNIKA
hale, biurowce.................................................................38
BUDOWLANA Sp z o.o.
5.2. Obiekty kubaturowe z prefabrykowanymi cianami nonymi
Piotr Szymanowski, budynki mieszkalne i biurowe..........................................47
BETARD Sp. z o.o.
5.3. Obiekty infrastruktury transportowej
Piotr wiconek, konstrukcje inynierskie drogowo-mostowe......................51
ERGON Poland Sp. z o.o.
5.4. Obiekty infrastruktury technicznej
Tomasz Wrona, uzbrojenie terenu, zbiorniki i kominy................................57
SIBET S.A.
5.5. Budownictwo niestandardowe,
PRZEDMOWA
WSTP
Prefabrykaty z betonu s stosowane w budownictwie od budowlanych, znaczco szybsz prac na placu budo-
wielu lat. Nie ulega wtpliwoci, e beton jest jednym wy, a przez to skrceniem czasu wykonania obiektw
z najpopularniejszych i najbardziej uniwersalnych ma- oraz wysok trwaoci prefabrykatw.
teriaw stosowanych w budownictwie.
W Polsce w ostatnim okresie zauwaa si ponowne zwik-
Coraz czciej jest wykorzystywany nie tylko jako mate- szenie zainteresowania stosowaniem prefabrykatw
ria konstrukcyjny, lecz take wykoczeniowy. Jest atwy z betonu, jednake tendencja stosowania prefabrykatw
do ksztatowania, estetyczny, a dziki rozwojowi techni- jest odwrotna najwikszy udzia prefabrykacji betono-
ki moe uzyskiwa rne faktury i kolorystyk. Stanowi wej obserwowany jest w budownictwie przemysowym
dokonae narzdzie do konstruowania nowoczesnych i przy wznoszeniu obiektw handlowych, magazynowych
bry i ksztatowania przestrzeni. i innych uytecznoci publicznej (np. stadionw). Duy
udzia w rynku prefabrykatw w Polsce, podobnie jak
Skala wykorzystania prefabrykacji betonowej w Euro- w krajach Europy Zachodniej (np. Holandii, Belgii, Niem-
pie jest bardzo rna. W niektrych krajach jej zasto- czech), zajmuj take wyroby drobnowymiarowe, w tym
sowanie ogranicza si do produkcji bardzo typowych tzw. galanteria, elementy drogowe oraz infrastruktury
elementw, gwnie stropw, cian warstwowych i uzbrojenia terenu. Specyfik wspczesnej polskiej
i jednowarstwowych, czy belek dla budownictwa prefabrykacji jest natomiast may udzia wyrobw pre-
mieszkaniowego lub uytecznoci publicznej. W in- fabrykowanych w budownictwie mieszkaniowym. Warto
nych natomiast zakres wykorzystania prefabrykatw zaznaczy, i na podstawie analizy rynku budowlanego
obejmuje take w duym stopniu budownictwo iny- w Polsce i jego tendencji wielokrotnie w ostatnich latach
nieryjne i drogowe. podkrelan kwesti jest zbliajcy si ponowny wzrost
znaczenia technologii prefabrykowanej w budownictwie
Zauwaalny w ostatnich latach postp w dziedzinie mieszkaniowym wielorodzinnym i budownictwie obiek-
prefabrykacji w Europie zwizany jest zarwno z wdra- tw uytecznoci publicznej. Takie przewidywania wska-
aniem nowych technologii produkcji, jak i nowymi zywane s przede wszystkim z uwagi na:
rozwizaniami i zastosowaniami elementw prefabry-
kowanych. Wytwarzane w warunkach przemysowych szybko wznoszenia obiektw z prefabrykatw (do-
umoliwiaj uzyskanie wysokiej wydajnoci przy jed- minacja montau nad robotami mokrymi na budo-
noczesnym zapewnieniu powtarzalnoci waciwoci wie),
uytkowych, zgodnych z deklaracj producenta, wy- moliwoci optymalizacji jakoci i zapotrzebowa-
maganych przez rozporzdzenie Parlamentu Europej- nia materiaowego i energochonnoci wytwarzania
skiego i Rady (UE) nr 305/2011 ustanawiajce zharmo- w warunkach powtarzalnej, certyfikowanej produkcji
nizowane warunki wprowadzenia do obrotu wyrobw fabrycznej wobec znacznie bardziej podlegajcych
budowlanych. Naley jednoczenie zwrci uwag, e wpywom losowym itp. technologii monolitycznych,
zalet stosowania prefabrykatw z betonu jest moli- znaczne uniezalenienie prowadzenia robt od wa-
wo ich wykorzystywania w poczeniu z innymi mate- runkw pogodowych,
riaami konstrukcyjnymi, w tak zwanych konstrukcjach wyeliminowanie najsabszych stron starej prefabry-
hybrydowych, w ktrych rne materiay mog praco- kacji nowoczesne, trwae zcza, elastyczne syste-
wa niezalenie lub wsppracowa ze sob, penic my uwzgledniajce wysokie wymagania estetyczne,
rne funkcje w konstrukcji. Czsto jedynym ze ska- ksztatowanie indywidualne bryy budynku o zrnico-
dowych elementw konstrukcji hybrydowych, projekto- wanym charakterze i programie funkcjonalnym.
wanych w Europie s prefabrykaty betonowe.
Dodatkowo warto zauway pozytywne wzorce z Zachodu
Analizujc poszczeglne rodzaje budownictwa, mo- i Skandynawii, ktre wskazuj na atrakcyjno technicz-
na zauway znaczce rnice regionalne w stopniu n i ekonomiczn prefabrykacji, co rwnie przekada si
i zakresie wykorzystania prefabrykacji z betonu. na wzrost inwestycji w tym sektorze na rynku polskim.
Przykadowo, najwiksze zastosowanie prefabrykacji
w Skandynawii ma miejsce w budownictwie mieszka- Obserwacja aktualnych trendw dotyczcych m.in. zwik-
niowym wielorodzinnym lub biurowym i wynosi okoo szenia efektywnoci energetycznej i ograniczenia emisji
80 % obiektw tego typu. Tak szeroka skala wykorzy- gazw cieplarnianych oraz kierunkw zmian w prawie
stania prefabrykatw wynika z ich specyficznych za- (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE
let, ktre wi si gwnie z brakiem sezonowoci z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energe-
prowadzonych z wykorzystaniem prefabrykatw prac tycznej budynkw - Dz.U.UE L z 18 czerwca 2010 r. , wdro-
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Wstp 5
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
6 Wstp
ona do polskiego prawa rozporzdzeniem Ministra Trans- szczeglnie istotne wobec stopniowo zaostrzanych kry-
portu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej zmieniajcym teriw oceny wyrobw budowlanych w kontekcie ich
rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim oddziaywa na rodowisko w trakcie caego cyklu ycia
powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie (Dz.U. wyrobu (cradle to grave approach).
z 2013 r., poz. 926.) sugeruj, e w najbliszym czasie na-
ley spodziewa si wzrostu zapotrzebowania na materia- 1.1 Rys historyczny
y budowlane charakteryzujce si najwyszym poziomem Idea prefabrykacji betonowej w budownictwie siga czasw
energooszczdnoci przy zapewnieniu bezpieczestwa rzymskich. Wprawdzie wspczesne pojcie beton ma inne
konstrukcji, odpowiedniej charakterystyki i funkcjonalno- znaczenia ni rzymskie opus ceamenticium, ale w wietle
ci materiaw z uwzgldnieniem niskich kosztw wytwo- najnowszych bada inynierii materiaowej i archeologii s
rzenia. Nowoczesne technologie i systemy prefabrykacji to pojcia zaskakujco bliskie. Staroytni Rzymianie tworzyli
stanowi jedno z efektywnych i efektownych rozwiza z kamiennego kruszywa, gipsu, wapna, wody oraz wezuwia-
kwestii redukcji energochonnoci budownictwa. Duym skich popiow wulkanicznych materia przypominajcy
plusem prefabrykacji w tej dziedzinie jest take uproszcze- w sensie technicznym dzisiejszy beton. Wykorzystywali go
nie procesu wznoszenia obiektu i montau instalacji, przy- gwnie w konstrukcjach, ktre dzi nazwalibymy monoli-
spieszenie realizacji inwestycji i ograniczenie kosztw przy tycznymi, ale produkowali take w formach elementy o znacz-
zapewnieniu szczeglnie wysokiej jakoci budowanych nych gabarytach prefabrykaty do budowy infrastruktury,
obiektw. Powysze przesanki pozwalaj wnioskowa tj. czci akweduktw, przepustw, tuneli. Znane s take przy-
o dalszym szybkim rozwoju technologii prefabrykacji na kady wykonywania elementw prefabrykowanych konstruk-
polskim rynku budowlanym. cyjno-architektonicznych (np. czci wityni wytworzone
w Rzymie, a przeznaczone do jej budowy w Afryce wzmianki
Jednym z przewidywanych kierunkw rozwoju prefabry- w listach Pliniusza Modszego).
kacji bdzie zwikszenie udziau materiaw pocho-
dzcych z recyklingu (kruszywa do betonu, dodatki do Koncepcja prefabrykowanych elementw z betonu odya
cementu) w tym, w szczeglnoci niewykorzystywanych wraz z wynalezieniem wspczesnego betonu z cemen-
dotychczas powszechnie w budownictwie spoiw polime- tu portlandzkiego w pierwszym wierwieczu XIX wieku.
rowych pochodzenia mineralnego, tzw. geopolimerw. Za pocztki wspczesnej prefabrykacji mona uzna
W poczeniu z tradycyjnymi zaletami prefabrykacji taka pocztki elbetu w tym osawione siatkobetonowe do-
innowacyjno materiaowa ma szans uczyni z pre- nice pana Monier, naczelnego ogrodnika miasta Parya,
fabrykacji technologi doskonale wpisan w strategi ktry opatentowa te pierwsze wspczesne prefabrykaty
zrwnowaonego rozwoju w kontekcie zarwno ogra- w 1867 roku. Za ojca wielkiej prefabrykacji betonowej mona
niczenia energochonnoci produkcji, jak i zmniejszenia z pewnoci uzna Le Corbusiera z jego wizjonersk kon-
jej ladu wglowego. Stanie si to w najbliszych latach cepcj budynku Domino z 1914 roku (rys. 1).
Rys. 1.
Koncepcja budynku
z prefabrykatw
Domino Le Corbusier
1914
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Wstp 7
budownictwa, w tym mieszkaniowego, zwaszcza, e po- wymienione wyroby mog skada si na kompatybilny
tencja techniczny polskich zakadw prefabrykacji jest na system, umoliwiajcy wzniesienie konstrukcji komplet-
takie wyzwanie przygotowany. Tematyka ta znajdzie swoje nego budynku (rys. 2., 3., 4.).
miejsce take w kolejnych zeszytach serii.
Pojcie prefabrykacja okrela technik projektowania i wyko-
1.2. Koncepcja oglna prefabrykacji nywania budowli charakteryzujc si nastpujcymi cechami:
Wyraz prefabrykacja jest dwuczonowy. Pierwszy podzia budowli na czci i elementy funkcjonalne spe-
czon pre, odnosi si do czego bardzo odlegego cjalizowane,
w czasie lub do pocztkowej fazy, bd wczeniejszego podzia i specjalizacja wykonawstwa obejmujce produk-
wystpowania czego. Czon drugi fabrykacja, ozna- cj, transport i monta elementw,
cza produkcj w skali przemysowej. Poczenie zna- specjalizacja zastosowania materiaw i mechanizacja
czenia tych wyrazw w kontekcie budownictwa ozna- robt w produkcji, transporcie i montau,
cza proces wczeniejszego wytwarzania elementw ograniczenie robt na budowie do montau i czenia cz-
konstrukcyjnych, ktre poczone w procesie montau ci i elementw specjalizowanych.
tworz obiekt budowlany. Przy duej rnorodnoci
Rys. 2.
Konstrukcja
portalowa
Rys. 3.
Konstrukcja
szkieletowa
Rys. 4.
Konstrukcja
pytowa
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Zagadnienia oglne 9
Zagadnienia oglne
2.1 Charakterystyczne cechy budownictwa z prefabrykatw wego ich wytwarzania, a co za tym idzie, pozwala obnia
Budownictwo z prefabrykatw zasadniczo rni si od koszty inwestycji poprzez obnienie kosztw produkcji.
prac budowlanych wykonywanych na tradycyjnym pla- Modularyzacja konstrukcji charakteryzuje si znacznym
cu budowy. Jedn z najbardziej widocznych rnic jest stopniem autonomicznoci poszczeglnych jej czci pod
istotnie krtszy czas realizacji. Zwizane jest to z wyko- wzgldem moliwoci zamontowania lub zdemontowania
nywaniem elementw na liniach produkcyjnych, w halach prefabrykatw bez naruszania pozostaych elementw.
przemysowych z wykorzystaniem uniwersalnych stano-
wisk produkcyjnych, na ktrych wytwarzane s wszystkie Wskazane powyej modularyzacja i typizacja nie ograni-
elementy konstrukcyjne w staej temperaturze otoczenia, czaj jednake dowolnoci ksztatowania przestrzeni, co
co uniezalenia w znacznym stopniu realizacj inwesty- jest cech charakterystyczn elastycznych systemw no-
cji od czynnikw pogodowych. Elementy prefabrykowa- woczesnej prefabrykacji. W zakadach prefabrykacji mo-
ne uzyskuj w procesie produkcyjnym docelowe cechy liwa jest realizacja elementw o w zasadzie dowolnych
techniczne (np. wytrzymaociowe), co redukuje prze- geometrii i ksztacie. Wykorzystanie technologii sprania
rwy technologiczne we wznoszeniu obiektu, zwiazane oraz materiaw o wysokich parametrach wytrzymaocio-
np. z dojrzewaniem betonu elementw konstrukcyjnych. wych umoliwia projektowanie i wykonywanie elementw
Monta elementw przez wyspecjalizowane ekipy oraz o duych rozpitociach (np. belek strunobetonowych
stosowanie rozwiza projektowych przypieszajcych o rozpitoci dochodzcej do 42 m), co z kolei przekada
roboty montaowe, dodatkowo skraca czas budowy. si na du, nieograniczon supami powierzchni, ktr
Poniej przedstawiono porwnania obrazujce oszczd- mona zagospodarowa w dowolny sposb.
no czasow wynikajc z zastosowania konstrukcji
prefabrykowanej zamiast monolitycznej (przy zaoeniu W zakresie konstrukcji prefabrykowanych przemys bu-
pracy jednej ekipy montaowej): dowlany zwraca szczegln uwag na zgodno wyrobw
z normami oraz systemami zapewnienia jakoci. Kontrola
1. Strop prefabrykowany o powierzchni 2400m2 montowa- przebiegu produkcji na etapie przygotowania, wykonywania
ny w pi dni roboczych to dwa razy szybciej ni uoe- i odbioru elementw minimalizuje moliwo pomyki i prze-
nie samego deskowania pod strop monolityczny, kada si na wysok jako wyrobw. Stosowanie materia-
2. rednie tempo montau cian prefabrykowanych wynosi w wysokiej jakoci w poczeniu z reimem technologicz-
okoo 180m2 dziennie, w przypadku wykonania ich jako nym nadaj produktom podwyszone cechy eksploatacyjne.
monolityczne zadanie to zajmuje minimum cztery dni Uzyskany w ten sposb dodatkowy zapas bezpieczestwa
(otwarcie deskowania, zbrojenie, zamknicie deskowa- i trwaoci zazwyczaj znacznie przewysza poziomy wyma-
nia, betonowanie, wizanie, rozdeskowanie), gane przepisami i normami projektowania.
3. 12 sztuk supw prefabrykowanych montowanych w cigu
1 dnia, osiem sztuk monolitycznych powstaje w cigu 2 dni, Dziki zastosowaniu nowoczesnych technik projektowania
4. Monta belek prefabrykowanych w liczbie 20 sztuk i produkcji elementw wikszo budynkw moe by kon-
dziennie praca przy monolitycznych trwa cznie struowana przy uyciu prefabrykatw. Budynki na planie
ok. 35 dni. ortogonalnym s idealne do wznoszenia w systemach pre-
fabrykacji, poniewa charakteryzuj si du regularnoci
Kolejn widoczn na pierwszy rzut oka rnic jest ogranicze- i powtarzalnoci w siatce konstrukcyjnej tych samych ele-
nie do minimum wielkoci placu budowy. Wynika to z faktu, mentw, etc. W przypadku budynkw o nietypowej geome-
e w przypadku realizacji inwestycji w technologii prefabry- trii i konstrukcji zastosowanie prefabrykatw jest rwnie
kowanej gotowe do wbudowania elementy prefabrykowane moliwe dziki elastycznoci wspczesnych systemw
docieraj na budow cile wg zaplanowanych harmonogra- prefabrykacji pozwalajcych na wytwarzanie elementw
mw. Ograniczenie powierzchni placu budowy jest szczegl- o nietypowych, czsto bardzo skomplikowanych ksztatach.
nie znaczce w przypadku lokalizacji miejskich, gdzie plac Wymienione korzyci i zalety prefabrykacji kojarz si
budowy zazwyczaj jest ograniczony ssiednimi budynkami. przede wszystkim z prefabrykacj betonow. Wynika to
z faktu, e wykonywanie konstrukcji stalowych i drewnia-
Nastpn szczegln cech budownictwa prefabrykowa- nych rzadko kiedy okrelane jest tym terminem.
nego jet modularyzacja konstrukcji i w pewnym zakresie
jej typizacja. Przez typizacj naley rozumie ujednolicenie Przy wyborze konstrukcji budynku inwestor wsplnie
i uproszczenie formy konstrukcji, polegajce na tworzeniu z projektantem powinni przeanalizowa wszystkie ekono-
obiektw przemysowych (hale produkcyjne, magazynowe, miczne argumenty wynikajce z wyboru typu konstrukcji
handlowe), inynierskich (belki mostowe, przepusty), rza- i materiaw, jakie zostan uyte, biorc pod uwag takie
dziej budynkw mieszkalnych. Stosowanie powtarzalnych czynniki jak np.: koszty konserwacji budynku, koszty zda-
elementw budowlanych stwarza moliwoci przemyso- rze poarowych, zabezpiecze ppo., koszt ogrzewania
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
10 Zagadnienia oglne
budynku czy koniecznoci odnieania dachu, zabezpie- i warte podkrelenia jest take to, e niewiele podnoszc
czenie ze wzgldu na klas rodowiska agresywnego etc. koszt konstrukcji dachu (okoo 5% wartoci konstrukcji
Przy zastosowaniu elementw prefabrykowanych, w tym elbetowej) i projektujc j na zwikszone wartoci obci-
szczeglnie spranych, uzyskuje si mniejsz kubatur e niegiem, mona pozby si problemw zwizanych
obiektu, ktra przynosi oszczdnoci w zakresie ogrzewa- z koniecznoci odnieania dachw, ktre mog stano-
nia, w stosunku do analogicznych rozwiza konkurencyj- wi znaczny koszt w przypadku duych powierzchni dacho-
nych. Odpowiednio dobrane elementy prefabrykowane wych. Tak wic warto zwrci uwag na wszelkie pozycje
poczone z systemami odzysku ciepa dziki akumulacji kosztowe zwizane nie tylko z budow obiektu, czy zdarze-
pozwalaj uzyskiwa oszczdnoci sigajce 1530% niami jednorazowymi, lecz take uwzgldni koszty eks-
rocznych kosztw ogrzewania, co stanowi niebagateln ploatacji okrelonego budynku w cigu kilkudziesiciu lat
oszczdno. Konstrukcje elbetowe prefabrykowane sta- i na tej podstawie podj decyzj o wyborze rozwizania
nowi w warunkach poarowych znakomit ochron ycia, konstrukcji.
zdrowia i mienia uytkownikw i maj wpisan w stan-
dardzie ognioodporno sigajc godzinnej odpornoci Szczeglnym aspektem prefabrykacji betonowej s
ogniowej R60. Przy niewielkim wzrocie kosztw konstruk- zagadnienia ekologiczno-ekonomiczne. elbet jako
cji, rzdu 510% (w zalenoci od typu konstrukcji), mo- materia konstrukcyjny jest wyrobem przecitnie ener-
liwe jest uzyskanie odpornoci R120 (dwugodzinnej), co gochonnym, z uwagi na niski udzia skadnikw wyma-
w przypadku konkurencyjnych rozwiza opartych o kon- gajcych w procesie produkcyjnym znacznych nakadw
strukcje stalowe dla klasy R60 wynosi okoo 20%, a dla kla- energii (stal okoo 6%, cement okoo 15%). Konstruk-
sy R120 okoo 60% wartoci konstrukcji (wartoci te mog cje stalowe lub ceramiczne charakteryzuj si wiksz
by zdecydowanie wysze w zalenoci od typu konstruk- energochonnoci materaiau uytego do budowy uka-
cji i sposobu zabezpieczenia). Warto podkreli, e take du nonego obiektu. Wobec wymogw nowoczesnego
w przypadku rocznych kosztw ubezpiecze budynkw budownictwa, w zakresie standardw BREEAM i LEED,
o konstrukcji elbetowej na wypadek poaru koszty te s czsto decydujcym aspektem przy wyborze konstrukcji
znaczco nisze od rozwiza opartych na konstrukcjach staje si, wykorzystanie konstrukcji w aspekcie ograni-
stalowych czy drewnianych. Warto rocznej skadki moe czenia emisji CO2 oraz wykorzystania jej do kumulacji
by trzykrotnie wysza i siga 1% wartoci budynku, nie energii cieplnej. Zastosowania maj tu ukady wenty-
mwic o skadkach ubezpieczeniowych za wyposaenie lacyjne poaczone z systemami wbudowanymi w kon-
obiektu. strukcj prefabrykowan, ktre powoduj wykorzysta-
nie masy cieplnej do ogrzewania i chodzenia budynkw
Warto te zaznaczy, e w przeciwiestwie do stropw w zalenoci od potrzeb.
monolitycznych, stropy prefabrykowane mona uytko-
wa od razu po montau, a ich monta jest szybki, najcz- Warto podkreli, e aspekty ekonomiczne zdecydowa-
ciej wykonywany na sucho lub tylko z niewielk warstw y o tym, i Polska ma najwicej w Europie wybudowa-
nadbetonu, ktry korzystnie wpywa na cechy uytkowe nych budynkow w certyfikacji BREEAM i LEED. Iwestorzy
stropu. W obecnych czasach, kiedy w przetargach gw- decydujcy si na zielone budownictwo powinni zwr-
nym kryterium jest koszt ,nikt nie pomyli nawet o innym ci szczegln uwag na tego rodzaju korzyci, pynce
typie stropu, dlatego mali inwestorzy wybieraj takie z wykorzystania elementw prefabrykowanych.
sprawdzone rozwizanie.
2.2. Podejcie do projektowania
Kolejn kwesti wart podkrelenia jest bezpieczestwo Inwestorzy i projektanci obiektw, dokonujc wyboru
konstrukcji poddanej przecieniu wynikajcemu ze zda- technologii prefabrykacji, kieruj si m.in wysok jako-
rze pogodowych (obfite opady niegu lub deszczu), ci elementw, krtkim cyklem inwestycji, produkcj
losowych lub po prostu z bdw uytkowania. Przy kon- uniezalenion od warunkw atmosferycznych, wysok
strukcjach stalowych nawet prawidowo zaprojektowany ognioodpornoci, sprawniejsz organizacj placu bu-
dach poddany maksymalnym obcieniom niegiem moe dowy, moliwoci demontau.
nie ochroni przed katastrof spowodowan przecie-
niem i stanowi najbardziej prawdopodobne obcienie, Do wykonania prostych projektw, architekt moe sam
ktre moe wywoa katastrof budowlan. W przypadku opracowa wstpny projekt na podstawie asortymentu
dachw opartych o dwigary elbetowe lub pyty spro- i wytycznych zawartych w katalogach producenckich.
ne, przy uwzgldnieniu globalnego wspczynnika bez- W bardziej zoonych projektach konsultowanie projek-
pieczestwa wynikajcego w norm europejskich, warto tu z projektantem systemu prefabrykacji jest niezbdne
obcie przeciajcych konstrukcj mogcych doprowa- (rys. 5.). Konsultant powinien by czonkiem zespou pro-
dzi do katastrofy moe by nawet o 60% wiksza. Wane jektowego ze wzgldu na wysz efektywno pracy, mi-
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Zagadnienia oglne 11
nimalizacj ryzyka i popenienia bdw w pniejszych oraz poszczeglnych jego skadowych moduw (be-
etapach realizacji inwestycji. Istotne jest, by w kocowym lek, supw, pyt stropowych) umoliwia zastosowanie
etapie projektu wykonawczego, nastpia cisa wsp- w budynku elementw typowych, o ujednoliconym lub
praca z producentem prefabrykatw w celu uniknicia zblionym ksztacie. Zastosowanie podobnych elemen-
ewentualnych problemw produkcyjnych oraz motao- tw ogranicza koszty zwizane z projektowaniem i re-
wych. Sam projekt jest to twrcza dziaalno zwizana alizacj, przypiesza cay proces produkcji i montau
z powstaniem produktu, powodujca jego zrnicowanie oraz pozwala na uniknicie bdw podraajcych ka-
wynikajce z cech i parametrw uytkowych, czyli zgod- d inwestycj.
noc ze standardami, trwaoci, niezawodnoci, atwoci
ewentualnych napraw i stylu. Projekt zawiera rysunki, ob- Przed opracowaniem projektu wykonawczego prowa-
liczenia, opisy, a take kosztorysy. dzone s uzgodnienia w zakresie projektw brano-
wych instalacji i wyposaenia. Takie przygotowanie
Projektant obiektu na etapie opracowania koncepcji pozwala na zaprojektowanie prefabrykatw w sposb
zakada pewn powtarzalno poszczeglnych jego umoliwiajcy osignicie maksimum korzyci z prefa-
czci. Powtarzalny rozstaw osi gwnych budynku brykacji.
Projekt budowlany
Kontrola technicznej
dokumentacji budowlanej
Przetarg/
specyfikacja i oferta
koncepcja otwarta
Projekt budowlany
Proces uzyskania
pozwolenia na budow
Zlecenie w zakadzie
prefabrykacji
W projekcie wykonawczym uwzgldniane s rwnie sach odpornoci ogniowej ukadu nonego, tj minimum
warunki dostawy i montau prefabrykatw, kolejno, R 120. Prefabrykowane elementy, ktre s waciwie za-
tempo realizacji i stany statyczne konstrukcji. Obiek- projektowane i wykonane, mog osign ognioodpor-
ty z prefabrykatw, podobnie jak obiekty wznoszone no do REI 240.
w dowolnej innej technologii, zgodnie z prawem bu-
dowlanym musz spenia wymagania podstawowe, Prefabrykaty z betonu nie wymagaj stosowania spe-
stawiane obiektom budowlanym wedug przepisw cjalnych powokowych rodkw, majcych na celu za-
krajowych i europejskich (w tym Rozporzdzenia bezpieczenie konstrukcji przed poarem. Badania la-
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 boratoryjne potwierdzaj stosunkowo du odporno
z 9 marca 2011 r. ustanawiajcego zharmonizowane betonu na dziaanie ognia, w porwnaniu do innych
warunki wprowadzania do obrotu wyrobw budowla- materiaw konstrukcyjnych. Usuwanie skutkw poa-
nych), zarwno w zakresie nonoci, bezpieczestwa ru w obiekcie zbudowanym z elementw prefabrykowa-
jak i energooszczdnoci oraz zasad zrwnowaone- nych, wie si czsto jedynie z drobnymi naprawami.
go rozwoju. Zapewnienie ochrony poarowej w konstrukcjach el-
betowych jedynie nieznacznie zwiksza koszty reali-
2.3. Bezpieczestwo poarowe zacji obiektu. Przy uyciu innych rozwiza materia-
Jednym z podstawowych wymaga, jakie stawia si owych konstrukcji (stal, drewno) ochrona poarowa
obiektom budowlanym, jest kryterium bezpiecze- stanowi znaczc pozycj w cakowitych kosztach re-
stwa poarowego. Dziaania przeciwpoarowe w za- alizacji obiektu.
kresie budownictwa obejmuj m.in. podzia budynku
na strefy poarowe, zastosowanie niepalnych mate- 2.4. Wymagania z zakresu fizyki budowli
riaw budowlanych oraz zastosowanie materiaw Podstawowe wymagania z zakresu fizyki budowli to
budowlanych o wysokiej klasie odpornoci ognio- izolacyjno termiczna i akustyczna przegrd. Kry-
wej. Wymogi wynikajce z ochrony przeciwpoarowej teria te, w wysokim stopniu, zalene s od rozwi-
budynkw, formuowane s m.in. z wykorzystaniem za materiaowo-konstrukcyjnych budynku. Inne za-
takich uwarunkowa jak: rodzaj budynku, liczba gadnienia fizyki budowli, jak np. kwestia wentylacji
jednostek mieszkaniowych, liczba piter, wysoko w obiekcie, s w mniejszym stopniu zwizane z jego
budynku oraz wymiary zewntrzne. Pod pojciem konstrukcj. Typowy beton konstrukcyjny nie zapew-
ochrony przeciwpoarowej kryj si dziaania zwiza- nia wystarczajcej ochrony cieplnej. Niezalenie od
ne zarwno z projektowaniem i budow obiektu, jak tego, czy przyjmuje posta prefabrykatu, czy monoli-
i z jego funkcjonowaniem. Betonowe obiekty mog tu, wymusza to konieczno stosowania docieplenia
spenia najostrzejsze wymagania w zakresie ochro- niekonstrukcyjnymi materiaami izolacyjnymi. Istotne
ny przeciwpoarowej pod warunkiem, e zostanie to uproszczenie techniki docieplania i obnienie praco-
uwzgldnione na etapie projektowania prefabrykatw chonnoci jest moliwe dziki zastosowaniu prefabry-
i caego obiektu kowanych cian warstwowych. W prefabrykowanych
cianach warstwowych odpowiednia warstwa izolacji
Wanym aspektem dziaa przeciwpoarowych s kla- termicznej, zapewnia wymagan ochron ciepln.
sy odpornoci ogniowej obiektw. Przede wszystkim, ciany warstwowe mog by produkowane, jako no-
dlatego e dziki nim udaje si minimalizowa ryzyko ne konstrukcyjne, samonone przenoszce ciar
utraty zdrowia i ycia ludzi. W przypadku zastosowania wasny, lub zawieszane na szkieletowej konstrukcji
wyszej klasy odpornoci ogniowej ni wymagana prze- nonej. Stosowane obecnie rozwizania cian war-
pisami, inwestor zyskuje wiksze prawdopodobiestwo stwowych, rni si znaczco od cian znanych z sys-
ochrony mienia nalecego do mieszkacw budyn- temw wielkiej pyty pod wzgldem trwaoci i nieza-
ku dotknitego poarem. Ochrona mienia jest istotna wodnoci przyjtych rozwiza.
przede wszystkim dla uytkownikw obiektw, dlatego
to rozwizanie okazuje si rozsdne, gdy chodzi o kwe- Aktualne wymagania ustawodawstwa w zakresie charakte-
stie ekonomiczne. rystyki energetycznej budynkw (wiadectwa energetycz-
ne) wymuszaj spenienie przez przegrody w obiektach
Kolejnym znaczcym zagadnieniem ochrony przeciwpo- budowlanych coraz bardziej surowych norm w odniesieniu
arowej jest schemat statyczny konstrukcji. Prefabryka- do izolacyjnoci termicznej. Systemy prefabrykacji, nad-
cja jest tu korzystna ze wzgldu na ograniczenie przeno- ajc za tymi wymaganiami, oferuj rozwizania czce
szenia oddziaywa poarowych na ssiednie elementy zarwno odpowiedni wspczynnik prefabrykatu cien-
konstrukcji. Konstrukcja nona elbetowa stosowana nego, jak i waciwe uksztatowanie zczy w systemowy
jest w szczeglnoci przy wymaganych wysokich kla- sposb, ktry eliminuje mostki termiczne. Dodatkowo
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 13
przypadkowe powstanie mostkw termicznych jest ograni- ne konstrukcje elbetowe czone s przegubowo,
czone do minimum, z powodu braku moliwoci montau z zastosowaniem podkadek elastomerowych, ktre
prefabrykatw w inny sposb ni systemowy, ktry jest ograniczaj przenoszenie dwikw. Rwnie prefa-
przewidziany w projekcie technicznym. brykowane elementy klatek schodowych uoone na
podkadkach tumicych drgania zapobiegaj prze-
Zagadnienia fizyki budowli zwizane z izolacyjnoci noszeniu dwikw na konstrukcj budynku, co daje
akustyczn wskazuj na pewn przewag prefabry- wikszy komfort akustyczny w stosunku do konstruk-
kacji nad technologi monolityczn. Prefabrykowa- cji monolitycznych.
Prefabrykowane elementy z betonu znajduj zastosowa- noci wykonywania deskowa oraz zbrojenia elementw
nie w wielu gaziach budownictwa. Obecnie elementy w warunkach budowy czy koniecznoci oczekiwania na
prefabrykowane s powszechnie stosowane w budow- uzyskanie przez mody beton wymaganej wytrzymaoci.
nictwie publicznym, infrastrukturalnym oraz przemyso- Nie bez znaczenia jest rwnie wysza jako wykonywa-
wym (rys. 6.). Zastosowanie technologii prefabrykacji nych elementw ze wzgldu na stosowanie zakadowej
pozwala na zwikszenie efektywnoci wykonywania ele- kontroli produkcji w wytwrni prefabrykatw. Z uwagi
mentw powtarzalnych w konstrukcji, m.in. dziki unie- na wykorzystywany przy produkcji materia oraz sposb
zalenieniu w znacznym stopniu prac betoniarskich od produkcji i montau prefabrykaty mog by wykonywane
warunkw atmosferycznych. Ponadto dostarczenie go- jako betonowe, elbetowe, sprone lub zespolone (el-
towych elementw pozwala na wyeliminowanie koniecz- betowe lub sprone, rys. 7.).
Rys. 6.
Realizacja
obiektw
w technologii
prefabrykowanej
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
14 Potencja techniczny prefabrykacji
Prefabrykaty elbetowe wykonywane s z betonu zbrojo- Prefabrykaty zespolone to elementy powstae w wyni-
nego wiotkimi prtami stalowymi (tzw. zbrojenie pasyw- ku zapewnienia wsppracy w przekroju poprzecznym
ne) w taki sposb, e sztywno i nono konstrukcji jednego lub kilku wczeniej wykonanych elementw
uwarunkowana jest wspprac betonu i stali. Pod wpy- elbetowych lub spronych z betonem uzupenia-
wem dziaajcych obcie element elbetowy zbrojony jcym wykonanym pniej na prefabrykacie lub p-
prtami moe si ugi ku doowi, w granicach wartoci prefabrykacie, po jego zamontowaniu. Bardzo czsto
strzaki ugicia dopuszczalnej przez norm. element prefabrykowany jest w tym wypadku wyko-
rzystywany jako tzw. szalunek tracony (np. stropy
Prefabrykaty sprone, strunobetonowe to elementy, filigranowe). Elementy takie pen nono oblicze-
w ktrych nacig cigien nastpuje przed zabetono- niow uzyskuj po zwizaniu betonu uzupeniajcego
waniem elementu, a zwolnienie nacigu i przekazanie z prefabrykatem. Wspprac pomidzy prefabryka-
sprenia na beton dziki przyczepnoci stali spraj- tem a nadbetonem zapewnia odpowiednie zbrojenie
cej do betonu ma miejsce po uzyskaniu przez mieszank oraz powierzchnia styku uszorstniona, zgroszkowa-
betonow odpowiedniej wytrzymaoci. Struny (cigna) na lub zadyblowana.
peni rol zbrojenia aktywnego. W typowym schemacie
obliczeniowym belki i dwigary prefabrykowane obci- 3.1. Przygotowanie produkcji
ane s od gry, w wyniku czego najwiksze siy roz- Prawidowa organizacja produkcji prefabrykatw wy-
cigajce pojawi si w elemencie w dolnej czci jego maga posiadania z odpowiednim wyprzedzeniem do-
przekroju. W celu zrwnowaenia obcie i wynikych kumentacji wykonawczej elementw, przygotowania
z tego powodu ugi ku doowi element strunobetonowy rysunkw warsztatowych, zoenia zamwie mate-
jest sprany (ciskany) przede wszystkim w dolnej cz- riaowych i opracowania harmonogramu produkcji,
ci przekroju mimorodowo. Pojawiajce si wygicie uwzgldniajcego terminy montau i moliwoci pro-
do gry w rodku rozpitoci prefabrykatu jest zamierzo- dukcyjne zakadu. W przypadku osadzania w prefabry-
nym efektem wynikajcym ze sprenia. katach nietypowych akcesoriw wymagajcych dodat-
kowej obrbki niezbdne jest uwzgldnienie zapasu
czasu na wykonanie takich elementw.
stabilizujce zbrojenie oraz rodki antyadhezyjne za- uzyskiwany jest przez dodanie nieorganicznych do-
pobiegajce przywieraniu betonu do powierzchni formy datkw barwicych do mieszanki betonowej.
w procesie produkcji.
ze zbrojeniem rozproszonym zbrojony wknami
Beton syntetycznymi lub stalowymi. W prefabrykacji stoso-
Wytwrnie prefabrykatw korzystaj z wasnych wy- wany najczciej w elementach cienkociennych oraz
twrni mieszanki betonowej zlokalizowanych bezpo- w elementach eksploatowanych w rodowisku agresyw-
rednio przy hali produkcji gwnej i posiadaj wasne nym.
zaplecza laboratoryjne, prowadzce zarwno projekto-
wanie betonw, jak i kontrol jakoci produkcji. Dziki
staej kontroli uzyskuje si betony o znacznie lepszych
i wyszych parametrach ni beton konstrukcji mo-
nolitycznych. Istnieje moliwo uzyskania betonw
o bardzo duej wytrzymaoci, np. przy realizacji budo-
wy Auchan Bronowice w Krakowie zastosowano w prefa-
brykatach beton klasy C90/105.
Stal zbrojeniowa
W prefabrykatach z betonu stosowana jest stal zbroje-
niowa (rys. 9.) zwyka lub sprajca.
Wkadki dystansowe
Wkadki dystansowe (rys. 10.) maj na celu uzyskanie w ele- Rys. 9.
mencie prefabrykowanym odpowiedniej gruboci otuliny, Stal
przez odsunicie prtw zbrojeniowych od powierzchni for- zbrojeniowa
my. Inn funkcj wkadek jest zapewnienie niezmiennoci
rozstawu prtw zbrojeniowych. Wkadki dystansowe wy-
konywane s z polietylenu, polipropylenu lub betonu. Ma-
teria wkadek powinien by obojtny dla betonu i zawartych
w nim dodatkw. Wkadki dystansowe w oglnoci powinny:
rodki antyadhezyjne
umoliwia odpowiednie obcienie dopuszczalne i sta- Podobnie jak w przypadku deskowa konstrukcji monoli-
bilno w zalenoci od dziaajcych obcie i warun- tycznej w formach do wytwarzania prefabrykatw stoso-
kw pogodowych, zwaszcza temperatury; wane s rodki antyadhezyjne zapobiegajce przywieraniu
umoliwia pewne montowanie na zbrojeniu; betonu do powierzchni formy i umoliwiajce rozformowa-
mie moliwie niewielki stopie odprania, aby po roz- nie elementu bez uszkodze jego powierzchni. Stosowane
szalowaniu nie doszo do odpryskiwania znajdujcej si s rodki chemiczne aktywne lub bierne (niewchodzce
blisko powierzchni warstwy betonu; w reakcj ze skadnikami betonu), na bazie olejw mineral-
mie taki ksztat, aby beton mg otoczy je ze wszystkich nych, rolinnych i rozpuszczalnikw. Stosowane s rodki
stron i wskutek zainstalowania dystansu nie doszo do w postaci emulsji i dyspersji wodnych. Dobr rodka uzale-
rozwarstwiania si betonu z dystansem; niony jest od materiau poszycia formy, rodzaju betonu, wa-
by odporne na korozj i alkaliczne rodowisko betonu; runkw wytwarzania oraz oczekiwa co do estetyki wyrobu.
nie powodowa korozji zbrojenia.
wkadki dystansowe nie powinny obnia odpornoci Przygotowanie zbrojenia
ogniowej elementu; W zalenoci od sposobu wytwarzania oraz ksztatu zbro-
jenie mona podzieli na zbrojenie prtowe, zgrzewane
szkielety paskie lub przestrzenne, siatki zgrzewane,
przestrzenne lub paskie zbrojenie wizane. Zbrojenie
wytwarzane jest w przyzakadowej zbrojarni, lub wyspe-
cjalizowanej wytwrni pfabrykatw zbrojeniowych.
Zbrojenie wykonywane jest przez prostowanie, cicie
i gicie prtw stalowych zgodnie z dokumentacj pro-
jektow. Z reguy na etapie przygotowania wykonuje si
Rys. 10.
Wkadki
dystansowe
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
18 Potencja techniczny prefabrykacji
Rys. 11.
Przygotowanie
zbrojenia przed
zaformowaniem
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 19
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
20 Potencja techniczny prefabrykacji
Rys. 12.
Betoniarka
wspbiena
Przygotowanie form
W technologii prefabrykacji formy maj znaczenie szczegl-
ne. Nadaj ksztat elementom, decyduj o estetyce, technolo-
gii i precyzji wykonania elementw (rys. 13.). W prefabrykacji
form okrela si zinwentaryzowan, powtarzaln konstruk-
cj, stanowic cz skadow stanowiska produkcyjnego
elementw prefabrykowanych, suc do nadania ukadanej
mieszance betonowej odpowiednich ksztatw. W zaleno-
ci od stopnia skomplikowania formy, koszt kompletu form
moe siga od 40% do nawet 80% wartoci wyposaenia
linii produkcyjnej lub okoo 70% w odniesieniu do kosztw
produkcji elementu, dlatego tak wana jest powtarzalno
elementw. Wobec powyszego forma powinna by w taki
sposb zaprojektowana, aby maksymalnie upraszcza tech-
Rys. 13.
Forma do wykonania
pyty TT oraz
elementu przestrzennego
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 21
Rys. 15.
Produkcja elementw
strunobetonowych
wodowa jej segregacj. Zjawiska te mona wyelimino- Kolejn czynnoci technologiczn jest zagszczanie
wa przez waciwy dobr urzdze oraz odpowiednie mieszanki betonowej. Istot zagszczania mieszanek
zaprojektowanie mieszanki betonowej. Najbardziej po- betonowych jest zapewnienie jednorodnoci materia-
pularnym sposobem transportu jest transport szynowy, u przez usunicie powietrza wprowadzonego podczas
ktry przebiega w grnych czciach hali, co pozwala na mieszania i transportu mieszanki betonowej. Efekt za-
automatyzacj i niekolizyjn prac. Sterowanie wzkami gszczania to spadek porowatoci mieszanki oraz wzrost
odbywa si z poziomu sterowania wzem betoniarskim, gstoci.
ktry otrzymuje informacje o lokalizacji zapotrzebowania.
Z wzkw mieszanka betonowa trafia do koszy, ktre s Sposoby oraz metody zagszczania wieego betonu
transportowane przez suwnice lub bezporednio do ko- rni si pomidzy sob przede wszystkim sposobem
sza zasypowego nad form. przyoenia obcienia zagszczajcego, mechanizmami
pokonywania tarcia wewntrznego, spjnoci i lepko-
Oprcz szczeglnych wymaga technicznych z zakresu ci, jak te sposobem pozbycia si nadmiaru powietrza.
dozowania i ukadania mieszanki w trakcie formowania W przypadku niektrych metod korzystnym skutkiem
musi by speniony take warunek zachowania jednorod- ubocznym zagszczania jest obnienie stosunku wodno-
noci mieszanki, tak aby nie nastpio rozsegregowanie -cementowego w mieszance betonowej przez usunicie
skadnikw. czci wody zarobowej.
Rys. 16.
Transport mieszanki
betonowej
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
24 Potencja techniczny prefabrykacji
czanego betonu. Najefektywniejsz prac wibratorw Niezalenie od warunkw dojrzewania powierzchnia nie-
przyczepnych mona uzyska poprzez zastosowanie zaformowana elementu wymaga pielgnacji wilgotno-
kilku takich urzdze jednoczenie oraz ich synchro- ciowej. Elementy po rozformowaniu powinny dojrzewa
nizacj. Brak synchronizacji moe doprowadzi do w warunkach podwyszonej wilgotnoci i dodatniej tem-
nakadania si drga, co powoduje pogorszenie efek- peratury.
tywnoci zagszczania. Najczciej wykorzystywane
wibratory przyczepne dziaaj na zasadzie siy odrod- Ewentualne defekty wyrobw o niewielkim znaczeniu
kowej i maj napd elektryczny. technicznym mog by usunite przez powierzchniow
kosmetyk betonu, z wykorzystaniem standardowych
Wibrowanie objtociowe na stoach wibracyjnych jest materiaw naprawczych.
powszechnie stosowane w produkcji wyrobw o maej
i redniej masie. Zalet tej metody jest zagszczenie ca- Warunki produkcji
ej objtoci wyrobu w jednym krtkim cyklu wibrowania, Zestawienie warunkw produkcji w zakadzie prefabry-
a wad konieczno wprawienia w drgania caej formy kacji z warunkami panujcymi podczas wykonywania
z mieszank betonow, co czyni proces mniej efektyw- konstrukcji w technologii monolitycznej wskazuje na
nym energetycznie oraz wymusza stosowanie droszych istotne rnice midzy nimi. Podstawow rnic s
(bardziej odpornych i masywnych) form. Popularno warunki atmosferyczne, ktre w wytwrni prefabrykatw
tego rozwizania wynika z krtkiego czasu operacji za- s stae (lub atwe do uwzgldnienia w produkcji letniej
gszczania i moliwoci wykorzystania w potokowej or- lub zimowej), co pozwala na zachowanie optymalnych
ganizacji produkcji. warunkw pielgnacji i dojrzewania elementw. Uzy-
skuj one dziki temu projektowane cechy uytkowe
Ostatni operacj w procesie formowania jest wyko- bez ryzyk zwizanych z negatywnym oddziaywaniem
czenie powierzchni elementu. Powierzchnia grna, ktra obnionej temperatury, nadmiernego parowania itp. Go-
nie ma styku z form, wymaga wygadzenia, a ten proces towe elementy dostarczane s na miejsce wbudowania,
mona wykona przez: walcowanie powierzchni elemen- gdzie nastpuje monta, ktry jest moliwy do przepro-
tu, wibrowanie powierzchniowe elementu, zacieranie wadzenia w znacznie szerszym zakresie warunkw at-
grnej powierzchni wyrobu. Gadk powierzchni mona mosferycznych ni prowadzenie robt monolitycznych.
uzyska take przez zastosowanie cementowej warstwy Stanowi to o znacznym uniezalenieniu prowadzenia
wykaczajcej, ktra zawiera drobne kruszywo, czsto robt budowlanych w technologii prefabrykowanej od
z dodatkami wodoszczelnymi, lub zastosowanie innych warunkw pogodowych.
powok ochronnych, zalenie od przeznaczenia wyrobu.
Uformowany element z reguy dojrzewa w formie do cza- Niezwykle istotnym aspektem technologii prefa-
su uzyskania wytrzymaoci rozformowania. Wyjtkiem brykowanej jest wysoka jako wykonywanych wy-
s linie produkcji elementw z mieszanek betonowych robw. Zwizane jest to z faktem szczegowej
o suchej konsystencji, zagszczanych gwnie z udziaem kontroli skadnikw do produkcji prefabrykatw, pre-
prasowania, kiedy rozformowanie nastpuje natychmiast cyzji sterowanych komputerowo systemw dozowania
po zagszczeniu. w przyzakadowych wytwrniach mieszanki betonowej
(eliminacja przypadkowych dostawcw) oraz biec
Zwikszenie wydajnoci produkcji uzyskuje si zazwy- kontrol w przyzakadowych laboratoriach (ZKP). Prace
czaj dziki zastosowaniu cementw o szybkim rozwoju w zakadzie prefabrykacji i zwykle monta elementw
wytrzymaoci lub modyfikacji mieszanki betonowej na budowie prowadzone s przez wykwalifikowan
domieszkami chemicznymi przyspieszajcymi tward- i wyspecjalizowan kadr techniczn. Przekada si to
nienie betonu. Technologia ta pozwala na uzyskanie na wysok, niezmienn w czasie, jako wyrobw w za-
odpowiednio wysokiej wczesnej wytrzymaoci umo- kresie materiaowym oraz precyzj wykonania.
liwiajcej rozformowanie i podniesienie elementu lub
zwolnienie nacigu strun (w przypadku prefabryka- Warto podkreli, e proces projektowania prefabryka-
tw spranych). Wykorzystuje si powszechnie efekt tw i obiektw z prefabrykatw odbywa si zazwyczaj
samoistnego wydzielania ciepa przez dojrzewajcy przy cisej wsppracy midzy zakadem prefabrykacji
beton, zwizany z egzotermiczn reakcj hydratacji ce- a biurem projektowym, ktre czsto jest jedn z jedno-
mentu. Zgrupowanie form z dojrzewajcymi elementa- stek organizacyjnych zakadu prefabrykacji. Umoliwia
mi w ograniczonej przestrzeni (np. spitrzenie) pozwa- to zindywidualizowane podejcie do projektowania,
la w wyniku samoocieplenia betonu podnie lokalnie z uwzgldnieniem potrzeb inwestora oraz dowiad-
temperatur otocznia, co przyspiesza dojrzewanie pre- cze wykonawcy i projektanta.
fabrykatw.
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 25
Rys. 18.
adunki ponadgabarytowe,
dwigar o dugoci 42,7 m
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
26 Potencja techniczny prefabrykacji
3.5. Monta
W budowie obiektw prefabrykowanych, z uwagi na
wysokie tempo realizacji, szczegln uwag naley
zwrci na stateczno elementw i caej konstrukcji
w kadej fazie montau, poczwszy od wyboru uka-
du statycznego, zwaszcza w etapowej realizacji kon-
strukcji. Naley cile okreli niezbdny zakres i czas
wykonania robt monolitycznych (zalewanie wzw)
koniecznych do usztywnienia budynku, w kadym eta-
pie montau, i uwzgldni czas osigania wymaganych
wytrzymaoci przez betony i zaprawy monolityczne.
Zalenoci te naley uwzgldni w projekcie kolejnoci
i tempa montau oraz dostaw elementw. Uwzgldnia-
jc harmonogram dostaw naley zaplanowa produk-
cj, ze szczeglnym uwzgldnieniem elementw po-
wtarzalnych produkowanych w duych seriach.
Rys. 19.
Monta
elementw
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 27
W wysokich obiektach wielokondygnacyjnych, zwaszcza jest sporzdzenie planu organizacji montau, ktry wy-
na maych dziakach, do montau moe by uyty uraw korzystuje si take przy ustalaniu kolejnoci produkcji
wieowy, stacjonarny, lub torowy. urawie te zakotwione i dostaw.
do konstrukcji wznoszonego obiektu maj moliwo
podnoszenia przedmiotw na bardzo due wysokoci. 3.6. Poczenia elementw konstrukcyjnych
urawie maj duy zasig, ktry czsto pokrywa cay rzut Rozwizanie pocze elementw prefabrykowanych
obiektu. Mankamentem jest ograniczony udwig. Ju na jest kluczowym czynnikiem ksztatujcym przebieg
etapie projektu budowlanego ograniczenie to wymaga i szybko montau obiektu. W miejscu poczenia ele-
dostosowania masy prefabrykatw do nonoci urawia, mentw konieczne jest wykonanie zcza, ktre peni
i przeanalizowania podziau konstrukcji na prefabrykaty. funkcje: konstrukcyjn zapewnienie przenoszenia si
Miejsce montau prefabrykatw musi by odpowiednio w poczeniu, izolacyjn termika, akustyka, drgania,
przygotowane do wprowadzenia pojazdw dwigowych oraz funkcj uszczelniajc woda, wiatr. Zcze moe
i transportowych. Do tego potrzebne s odpowiednio skada si zatem z kilku czci, obejmujc paszczyzn
utwardzone powierzchnie dojazdw i ulic w obrbie styku, spoin, izolacj i czniki czciowo wbudowa-
budowy, ktre umoliwi przejazd oraz stateczne usta- ne w prefabrykat na etapie jego produkcji. Moliwe jest
wienie urawi. Naley rwnie utwardzi powierzchnie take takie uksztatowanie zcza, e jeden uniwersal-
skadowania, w obrbie zasigu urawia, tak by podoe ny kompaktowy element cznikowy spenia wszystkie
wytrzymao punktowe obcienie elementami. wymienione funkcje. Dobrym przykadem ilustrujcym
taki przypadek jest cznik balkonowy, ktry pozwala
Coraz wikszego znaczenia nabiera tzw. monta z k. zamocowa wspornikow pyt balkonow do stropu,
Stosowany, jest w przypadku braku miejsca na skadowa- jednoczenie zapewniajc ochron ciepln i szczelno
nie na placu budowy, ktry czsto ograniczony jest inny- w zczu.
mi budynkami. Motod t charakteryzuje monta bezpo-
rednio ze rodka transportowego. Uytkowany jest tylko Konstrukcje prefabrykowane pozwalaj zrealizowa
w uzasadnionych przypadkach, z uwagi na wiksze kosz- praktycznie kady schemat statyczny poczenia. Nawet
ty przestoju rodkw transportowych i brak elastycznoci skomplikowane statycznie obiekty mog by realizowa-
w kolejnoci montau. ne z elementw prefabrykowanych. Moliwe do realizacji
schematy pocze:
Monta prefabrykatw elbetowych jest mao zale-
ny od warunkw pogodowych. Jeeli monta przypada Swobodnie podparty (najczciej stosowany ze wzgl-
w okresie zimowym, gdy przewidziany jest mrz, naley du na swoj prostot i szybko montau, szczeglnie
przedsiwzi szczeglne kroki do wykonania pocze zalecany w budynkach niskich i rednio wysokich),
montaowych. Mona to osign dziki stalowym, kon- Psztywne (pozwalajce przenosi cz momentw
strukcyjnym poczeniom lub poprzez ogrzewanie miejsc oraz biorcych udzia w usztywnieniu konstrukcji),
zalewowych przy dodatkowym zastosowaniu ochrony Sztywne (przenosz maksymalne momenty moli-
przed warunkami atmosferycznymi. Szczegln uwag wo wykreowania takich pocze dziki systemowym
naley zwrci na przepisy zwizane z zapobieganiem cznikom lub monotylizacji pocze).
nieszczliwym wypadkom podczas montau. Realiza-
cja pozostaych prac budowlanych w obszarze zasigu Prawidowo uksztatowane poczenie zaprojektowane
urawia, w trakcie montau prefabrykatw, jest niedo- na etapie produkcji i wykonane na etapie montau po-
puszczalna. Kierownik budowy musi uzgodni wykonanie winno spenia nastpujce warunki:
wszystkich prac na budowie, tak by unikn zagroe przenoszenie si w zczu,
oraz wzajemnych kolizji. uniemoliwienie przenikania wody i wiatru przez zcze,
zapewnienie ochrony cieplnej takiej samej, jak w caej
Do obowizkw kierownika budowy naley m.in. sporz- przegrodzie (eliminacja ewentualnych mostkw ter-
dzenie lub zapewnienie sporzdzenia planu BIOZ (plan micznych),
bezpieczestwa i ochrony zdowia) uwzgldniajcego ograniczenie przenoszenia dwiku i drga,
specyfik obiektu budowlanego i warunki prowadzenia trwao na poziomie wymaganego okresu uytkowania
robt budowlanych oraz koordynowanie dziaa zapew- obiektu,
niajcych przestrzeganie podczas wykonywania robt prostota konstrukcji zapewniajca szybki i niezawodny
budowlanych zasad bezpieczestwa i ochrony zdrowia. monta,
Dodatkowo sporzdza si take projekt organizacji budo- posiadanie wymaganej odpornoci ogniowej,
wy. Przed rozpoczciem robt montaowych konieczne niski koszt i estetyczny wygld.
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
28 Potencja techniczny prefabrykacji
Przy poczeniach warto wspomnie o tolerancjach pro- sposb determinuj sposoby czenia i w konsekwen-
dukcyjnych i projektowych, ktre naley uwzgldni na cji rodzaje stosowanych cznikw, ktre mog by
etapie projektowania i montau. Dziki prefabrykacji zrealizowane jako: elbetowe, betonowe, stalowe, ze-
konstruowane s detale pocze z systemowych czni- spolone lub klejone.
kw pozwalajce wykona trwae poczenia, regulowa
spasowanie elementw lub umoliwiajce ich monta na- Wybr rozwizania poczenia wynika z rodzaju czo-
wet w warunkach do duych tolerancji produkcyjnych. nych elementw (np. sup belka), schematu statyczne-
Spasowanie konstrukcji stalowej lub drewnianej musi go wza (sztywny, przegubowy) oraz rodzaju czonych
by zdecydowanie bardziej precyzyjne, co powoduje cz- konstrukcji (prefabrykat z konstrukcj stalow, elbetow
ste problemy na budowach, wynikajce z koniecznoci lub murow).
dostosowywania zczy do tolerancji montaowych.
Poczenia pomidzy prefabrykatami s take zr-
Istotne rnice rozwiza zczy midzy prefabrykata- nicowane pod wzgldem rozwizania technicznego,
mi wynikaj przede wszystkim z ich lokalizacji w kon- w zalenoci od rodzaju obiektu co zostanie omwione
strukcji (rys.20.-24.). Miejsca pocze w zasadniczy w kolejnych zeszytach tematycznych.
Rys. 20.
Wysuwany cznik
np. do mocowania
biegw schodowych
Rys. 21.
Wspornik stalowy do
punktowego podpierania
pyt stropowych
Rys. 22.
Ukryte poczenie
elementw za pomoc
wysuwanego wspor-
nika mieczowego
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 29
Rys. 23.
Poaczenie supa
z fundamentem
za pomoc kotew
fundamentowych
Rys. 24.
czniki
ptlowe
stosowane
w cianach
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
30 Potencja techniczny prefabrykacji
Docisk w miejscach bezporedniego kontaktu dwch Poczenia prefabrykatw z innymi rodzajami konstrukcji
elementw moe, w przypadku nawet niewielkich nierw- s rwnie moliwe za pomoc systemowych cznikw
noci powierzchni, skutkowa znacznymi koncentracjami wbudowywanych w elementy na etapie produkcji. cz-
napre i w efekcie lokalnymi uszkodzeniami elemen- niki takie pozwalaj ograniczy prace montaowe do mi-
tw. Powstawaniu takich uszkodze mona zapobiega nimum.
poprzez wykonanie warstwy podkadowej. Warstwa taka
suy nie tylko rwnomiernemu rozkadowi napre Do poczenia prefabrykatw z konstrukcj murow lub
w zczu, lecz take tumieniu drga konstrukcji. Rozr- drewnian powszechnie stosowane s szyny kotwice
nia si warstwy podkadowe twarde (wylewka z zaprawy) oraz kotwy (rys. 26.), ktre zapewniaj trwae i pewne
i mikkie (podkadka elastomerowa, rys. 25.). poczenie. Szyny kotwice do muru s wbetonowywane
w elementy elbetowe. Kotwy po wprowadzeniu do szyn
Warstwy podkadowe twarde stosowane s wycznie kotwicych s mocowane w murze lub do elementw
przy maych siach docisku, jak np. przy niektrych py- drewnianych. W murze kotwy mocowane s w zaprawie,
tach stropowych. Przy wyszych obcieniach podpory, pomidzy warstwami w odstpach okoo 25 cm.
jak np. dwigary dachowe lub pyty TT lub kanaowe oraz
biegi schodowe, stosuje si z reguy podkadki elastome-
rowe. Naley unika bezporedniego opierania elemen-
tw tzw. suchego podparcia.
Rys. 25.
Podkadka
elastomerowa
pod elementem
Rys. 26.
Poczenie ciany
murowanej i elementu
prefabrykowanego za
pomoc szyny i kotew
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Potencja techniczny prefabrykacji 31
Rys. 27.
Poczenie z elbetem skrcane za pomoc
szyn kotwicych i rub lub monolityczne
z wykorzystaniem cznikw ptlowych
Asortyment wyrobw
4.1. Kryteria klasyfikacji wyrobw prefabrykowanych zawarte jest odniesienie do gabarytw elementu, ale
Wyroby prefabrykowane mona podzieli na wiele ka- w literaturze najczciej podaje sie kryterium masy
tegorii, w zalenoci od zastosowania w budownictwie, (drobnowymiarowe o masie do 200 kg, i wielkowy-
ksztatu, stopnia wykoczenia, rodzaju rozwizania kon- miarowe: o masie przekraczajcej 3-5 ton). Jako istot-
strukcyjnego lub materiaowego (tabl. 1.). n cech prefabrykatw wielkowymiarowych podaje
si te konieczno uycia do ich przemieszczania na
Jednym z najistotniejszych kryteriw klasyfikacyjnych terenie wytwrni suwnic i urawi. Pod wzgldem kszta-
jest rozmiar i masa elementw. Wedug tego kryterium tu prefabrykaty mona podzieli na elementy paskie
potocznie wyrnia si prefabrykaty drobnowymia- (w tym prtowe, szkieletowe, blokowe, pytowe) i ele-
rowe, redniowymiarowe i wielkowymiarowe. Nie jest menty przestrzenne. Najbardziej praktyczna jest jednak
jednoznaczne, jaka cecha mierzalna powinna by pod- klasyfikacja uwzgldniajca zastosowanie elementw
staw tego kryterium. W nazwie wielkowymiarowe w rnych sektorach budownictwa.
Tabl. 1.
Budownictwo publiczne
Stadiony supy, belki podtrybunowe, pyty audytoryjne,
pale, schody, podesty
Parkingi wielootoworowe sprone pyty kanaowe, pyty
TT, supy, belki, patwie, ciany elbetowe, ciany
warstwowe typu sandwich, ciany podwalinowe,
stopy fundamentowe, kompletne systemy garao-
we, schody, podesty
Kocioy dwigary i inne elementy konstrukcyjne wedug
indywidualnych zamwie
Budownictwo przemysowe
Hale fabryczne i magazynowe wielootworowe sprone pyty kanaowe, pyty TT,
belki, supy, ciany warstwowe, ciany elbetowe,
rury, podwaliny, stopy kielichowe
Zbiorniki krgi, elementy przestrzenne, pyty
Kontenery wielofunkcyjne elementy przestrzenne, pyty, ciany oporowe L
i T
Budownictwo infrastrukturalne
Drogi i mosty przyczki mostowe, belki typu Kujan, belki T
i KNG, przepusty, wyspy i bariery drogowe, ekra-
ny antyhaasowe, ciany oporowe
Tunele elbetowe pyty teowe, bloki upinowe, tubingi
pytowe i kasetonowe
Energetyka elbetowe i sprone erdzie oraz supy
Sanitarne i kanalizacyjne rury elbetowe lub sprone, studzienki kanaliza-
cyjne, obudowy przepompowni ciekw
Budownictwo mieszkaniowe
Budynki jednorodzinne wielootworowe sprone pyty kanaowe, stropy
typu filigran, garae
Budynki wielorodzinne wielootworowe sprone pyty kanaowe, ciany
jednowarstwowe i wielowarstwowe typu san-
dwich, biegi schodowe, balkony, szyby dwigo-
we, garae
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Asortyment wyrobw 33
Rys. 29.
Konstrukcja trybun
z elementw
prefabrykowanych
Rys. 31.
Prefabrykowana
konstrukcja hali
Prefabrykowane supy elbetowe oraz sprone dostpne od C25/30 do C50/60. Zbrojenie, w zalenoci od tech-
s w przekrojach prostoktnych oraz okrgych, spotyka- nologii, moe by wykonane ze stali zwykej lub spra-
ne s take przekroje wieloktne i teowe. Dugo produ- jcej. Asortyment produkowanych dwigarw, obejmuje
kowanych supw moe przekracza nawet 30 m. Supy elementy dwuspadkowe, bezspadkowe o przekroju pro-
mog by wyposaane w konsole lub inne akcesoria do stoktnym lub teowym. Dugoci prefabrykowanych dwi-
montau belek dachowych, stopowych oraz cian. Beton garw mog przekracza nawet 50 m, a do ich wykonania
stosowany do wykonywania supw zazwyczaj jest klasy stosuje si betony wyszych klas, np. C40/50 i C50/60.
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Asortyment wyrobw 35
Rys. 32.
Dwigary sprane
w trakcie wykonywania
Rys. 34.
Elementy obudowy tuneli,
ekrany akustyczne
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Asortyment wyrobw 37
Rys. 36.
Prefabrykowane elementy
cienne oraz balkonowe
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
38 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
5.1. Obiekty kubaturowe o konstrukcji nonej szkiele- wanie w budownictwie przemysowym, logistyce (hale
towej hale, biurowce produkcyjne i magazynowe), budownictwie handlo-
Temat bdzie rozwinity w zeszycie nr 2, wym i wystawienniczym (wielkopowierzchniowe obiek-
Obiekty, ktrych szkieletowa konstrukcja skada si ty handlowe i wystawowe), oraz uytku publicznego
gwnie z elementw prtowych, pionowych (supy) (rys. 38., 39.). Konstrukcje tego typu s szczeglnie
i poziomych (belki, dwigary, patwie), maj zastoso- predysponowane do prefabrykacji.
Rys. 38.
Obiekty
magazynowe
o konstrukcji
szkieletowej
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwiew 39
Rys. 39.
Budynki hal maj na celu stworzenie moliwie jak najwik- Obiekty biurowe
szych wewntrznych powierzchni otwartych, o niezakco- o konstrukcji szkieletowej
nej moliwoci manewrowania i skadowania. Na obudow
budynkw oddziaywuj zazwyczaj tylko obcienia nie-
giem i wiatrem.
Typowy obiekt halowy moe by jedno- bd wielona- Supy sprone stosuje si take w przypadku wystpo-
wowy, jednokondygnacyjny, czsto ze stropem pored- wania duych momentw (oddziaywanie mimorodowe),
nim w czci rzutu (antresola) bd na caoci rzutu np. supy podsuwnicowe, lub w przypadku supw o znacz-
( np. obiekt handlowy z parkingiem pod przestrzeni nych smukociach (np. trejae o dugoci 18 m. i przekroju
handlow). Obudowa najczciej lekka panelowa, ale 300/300).
z podwalinami elbetowymi, opcjonalnie ze cianami
prefabrykowanymi elbetowymi na ca wysoko, lub Supy cian zewntrznych projektuje si najczciej w roz-
do poziomu 2 4 m od posadzki, w strefie zagroonej stawie 4,59 m, wynikajcym z sztywnoci cian osono-
uszkodzeniami transportowymi. W obiektach produk- wych. Rozstaw supw wewntrznych podyktowany jest
cyjnych suwnice, w obiektach handlowych i uyteczno- wymaganym rozwizaniem przestrzeni uytkowej i de-
ci publicznej rozbudowane systemy grzewczo-wenty- terminuje rozpito dwigarw przekrycia i rozwizania
lacyjne. konstrukcji dachu. W celu zwikszenia komfortu funkcjo-
nalnego (poprzez zastosowanie wymianw pomidzy su-
Supy i stopy pami wewntrznymi) poszerzany jest rozstaw supw do
W budownictwie preferowane s supy (rys. 40.), o wy- dwukrotnej odlegoci rozstawu supw zewntrznych.
sokoci obiektu o przekroju prostoktnym lub kwadra-
towym, jednolitym, bd zmiennym na wysokoci. Wy- Poczenie supa ze stop fundamentow moe by wyko-
sokoci do kilkunastu metrw nie stanowi problemu. nywane w formie kielichowej, za pomoc cznikw syste-
W przypadku supw o wikszych wysokociach lub mowych lub jako stoposupy. W przypadku koniecznoci
duej smukoci stosuje si symetryczne sprenie szybkiego montau i niesprzyjajcych warunkw dla robt
przekroju, wspomagajce prac supa w pooeniu pro- monolitycznych (zima) korzystnym rozwizaniem jest za-
dukcyjno-transportowym, oraz na oddziaywanie si po- stosowanie stoposupw (sup utwierdzony w stopie jako
ziomych na zamontowany sup. jeden prefabrykat, rys. 40.).
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
40 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 40.
Stopy, supy Rys. 41. Konstrukcja dachu
i stoposupy
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 41
Rys. 44.
Pyta stropowa
filigran
Pyty TT
Dwuebrowe pyty TT (rys. 46.) o rozstawie eber nonych
1,2 m lub zmiennym w zalenoci od rodzaju formy, i pyt
o gruboci od 5 do 12 cm. Szeroko pyty dostosowana
jest do siatki supw, przy czym ze wzgldw transpor-
Rys. 45. towych najczciej nie przekracza 2,5 m. Przy wysokoci
Pyty stropu rwnej 900 mm rozpito moe wynosi nawet
kanaowe powyej 20 m. Pyty TT s w stanie przejmowa wysokie
i ich monta obcienia uytkowe wynoszce 25 kN/m i wicej. Z tego
te wzgldu pyty TT s szczeglnie korzystne w budow-
nictwie przemysowym, jak i parkingach wielopoziomo-
wych, gdzie strop ebrowy nie jest przeszkod architek-
Krawdzie boczne uksztatowane w zamki dyblowe za- toniczn.
pewniajce wspprac ssiednich pyt przy nierwno-
miernym obcieniu, do zabetonowania na budowie. Stropy z zastosowaniem pyty TT wykonuje si najczciej
z nadbetonem na cienkiej (5 cm 7 cm) pycie z wypusz-
Dziki spreniu mona zrealizowa konstrukcje no- czonym zbrojeniem zespalajcym i ewentualnie dwigar-
ne dachw i stropw o duej rozpitoci (16 m 18 m), kami typu Filigran.
smukoci wynoszcej 1/40 lub 1/45 z nieznacznymi
odksztaceniami. Poprzez produkcj na szalunkach Pyty bez nadbetonu o gruboci 12 cm wykonuje si gw-
stalowych uzyskuje si wysok jako powierzchni nie do garay wielopoziomowych, z gotowym szorstkim
spodu pyty. Przy stropach surowych, bez nadbetonu, wykoczeniem powierzchni, W tym przypadku krawdzie
ze wzgldu na wystpujce rnice ugi pyty, smu- podune musz by uksztatowane w zamki dyblowe,
ko nie powinna przekracza 1/35. w celu zapewnienia wsppracy ssiadujcych pyt.
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
44 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 46.
Pyty TT,
nazywane te
pytami
elementy i monta
w konstrukcji
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 45
Rys. 47.
Belki stropowe
Rys. 48.
Monta
elementw ciennych
swobod ksztatowania wntrz. Wad jest niedostatecz- korzystywane s stropy z prefabrykowanych pyt
na sztywno konstrukcji na siy poziome. Czsto trzon kanaowych pyt spronych (ang. HC - hollow core
komunikacyjny nie zapewnia dostatecznej sztywnoci slabs). Czsto stosowanym rozwizaniem jest sprenie,
i trzeba wprowadza dodatkowe ciany usztywniajce, w rnych formach, a uzasadnieniem jest tu atwo
niebiorce udziau w przenoszeniu obcie pionowych. zwikszania rozpitoci, oszczdno materiaw,
Problemem jest rwnie przeprowadzenie instalacji przez moliwoci dopenienia wysokich wymaga jakocio-
potne belki stropowe. wych, elegancja rozwiza konstrukcyjnych. Wzno-
szone s rwnie budynki wysokie, ponad 100 m,
5.2. Obiekty kubaturowe z prefabrykowanymi ciana- przykadem moe by prawdopodobniej najwyszy
mi nonymi - budynki mieszkalne i biurowe budynek wielkopytowy w Europie zbudowany w Ha-
Temat bdzie rozwinity w zeszycie nr 3 dze. Wspczesne budynki wielkopytowe nie s ju
obarczone syndromem 3D (dirty, dangerous, difficult),
Wielkopytowe budownictwo mieszkaniowe a du rol odgrywaj tu atrakcyjne elewacje (rys. 49, 50.).
Konstrukcje wielokondygnacyjnych budynkw mieszkal-
nych i biurowych, oparte na wielkowymiarowych cianach
prefabrykowanych, okrelane jako wielka pyta stanowiy
w latach 1960-1990 dominujcy rodzaj budownictwa. Po
cakowitym zaniku zapotrzebowania na konstrukcje wiel-
kopytowe w latach 90. i na pocztku XXI wieku ten rodzaj
budownictwa odzyskuje utracon popularno, jako jedno
z rozwiza konstrukcyjnych moliwych do zastosowania
w budowie tych obiektw. Odrzucenie wielkiej pyty w la-
tach 90., w znacznym stopniu miay charakter polityczny,
jako symbolu minionego systemu. Gwne grzechy, jak
mae i niefunkcjonalne mieszkania, saba izolacyjno
cieplna i akustyczna, monotonia, doprowadzona do ab-
surdu typowo, nadmierna wielko osiedli i budynkw,
nie wynikaj z istoty konstrukcyjnej , a uwarunkowa cza-
su, w ktrych osiedla z wielkiej pyty budowano.
Obecna prefabrykacja pozbawiona jest tych saboci. Rys. 49.
Ukady konstrukcyjne budynkw s tak dobierane, Osiedle domw jednorodzinnych
aby zorganizowa swobodn przestrze wewntrzn. realizowane w technologii
ciany zewntrzne mog by perforowanymi elemen- prefabrykowanej
tami konstrukcyjnymi, tworzcymi skorup usztyw-
niajc cay ustrj. Na wiecie bardzo czsto wy-
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
48 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
ciany jednowarstwowe
ciany jednowarstwowe s stosowane jako wewntrzne
(rys. 51.), oraz jako zewntrzne konstrukcyjne, pod ocie-
plenie i obudow elementami fasadowymi. S wysoko-
ci kondygnacji, ich dugo dochodzi do 11 m, grubo
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 49
Rys. 52.
ciana 2-warstwowa
z wbudowan
stolark okienn
ciany trjwarstwowe
Trjwarstwowe ciany zewntrzne (rys. 53.), none lub
osonowe (samonone) skadaj si z elbetowej warstwy
o gruboci 1220 cm, izolacji termicznej (styropian, styro-
dur, wena mineralna), o gruboci zapewniajcej dan
izolacyjno ciepln (od 6 cm do ponad 20 cm) i warstwy
fakturowej elbetowej o gruboci 7-10 cm. Powierzch-
nia fakturowa moe by z betonu gadkiego (od strony
formy), pod malowanie lub tynk ozdobny, boniowana,
Rys. 51. ksztatowana przestrzennie matrycami, lub z odsonitym
ciana kruszywem (faktura pukana). Istnieje moliwo dosta-
jednowarstwowa wy z osadzon stolark okienn. ciany s produkowane
w pozycji poziomej na stoach uchylnych.
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
50 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 53.
ciana 3 warstwowa
z powierzchni
architektoniczn
Rys. 54.
Rozmieszczenie
instalacji w nadbetonie
stropu filigran
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 51
Najczciej spotykanym elementem konstrukcji takich Stosuje si dwa podstawowe ksztaty przekroju belek el-
obiektw s prefabrykaty belkowe (rys. 57.). Spotykane betowych spronych:
s rwnie prefabrykaty o ksztacie ukowym (rys. 58.) lub belki o ksztacie odwrconego T o szerokoci 60 lub
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 53
Rys. 57.
Strunobetonowe belki
prefabrykowane
w konstrukcji wiaduktw
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
54 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 58.
uki prefabrykowane,
poprzecznice przsowe
budowa wiaduktu nad lini
PKP w miejscowoci Rytro
Rys. 59.
Prefabrykowane upiny Rys. 60.
mostu nad rzek Bbr Przepusty
w Jeleniej Grze drogowe
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 55
Rys. 61.
Prefabrykaty gzymsowe wykonane w stylizowanych
formach most na Nysie uyckiej w Zgorzelcu
Rys. 62.
Pyta torowiskowa,
podkady kolejowe
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
56 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 63.
cianka oporowa typu L
oraz pyta peronowa
Rys. 64.
Ekrany akustyczne
Kanalizacja
Gama elementw betonowych bezcinieniowych sucych do
budowy sieci kanalizacyjnych jest znacznie szersza ni w przy-
padku sieci wodocigowych. Rozwizania maj czsto charak-
ter systemowy, obejmujc rne typy rur oraz elementw uzu-
peniajcych, np. studzienek rewizyjnych, zwek, pokryw itp.
Rys. 65.
Prefabrykowane
elementy kanalizacji
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 59
Rys. 66.
Budowa chodni kominowej Rys. 67.
Niestandardowe elewacje
w budynkach uytecznoci publicznej
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
60 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 67.
Niestandardowe elewacje
w budynkach uytecznoci publicznej
Rys. 68.
Prefabrykowane
azienki
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie 61
Rys. 69.
Prefabrykowane dwigary
w konstrukcji kocioa
Rys. 71.
Prefabrykowany
pywajcy
pomost eglarski
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
62 Prefabrykacja we wspczesnym budownictwie
Rys. 72.
Niestandardowe elementy
konstrukcyjne
Prefabrykacja jako, trwao, rnorodno
63
PARTNERZY
TWJ PARTNER
W TECHNIKACH BUDOWLANYCH
Stowarzyszenie Producentw Betonw
02-829 Warszawa, ul. Mczeskiego 2
tel. 022 643-64-79, fax 022 643-78-41
www.s-p-b.pl; e-mail:biuro@s-p-b.pl