Vdekja e Ivan Ilicit Tolstoi PDF

VDEKJA E IVAN ILIIT
Leon N. Tolstoi
6 LEON N. TOLSTOI
N godinn e madhe t Gjykats po gjykohej shtja Melvin. N

pushimin e seancs trupi gjykues dhe prokurori t mbledhur n
kabinEtin e Ivan Jegorovi Shebekut, e uan fjaln te shtja Krasov, aq
e bujshme asohere. Fiodor Vasilievii, i ndezur dhe i kreshpruar,
vrtetonte pamundsin e gjykimit t shtjes, Ivan Jegorevii ngulte
kmb n t vetn, kurse Piotr Ivanovii, i cili, q n fillim nuk qe
przier n kt debat, po i hidhte nj sy "Vedomosti" ("Buletinit"), q
sapo e solln.
- Zotrinj! u tha. Paska vdekur Ivan Ilii.
- 'thua, more?!
- Ja, lexojeni, - iu drejtua ky Fiodor Vasilieviit dhe i zgjati
"Buletinin", q ende mbante er boje shtypi t freskt.
Rrethuar me nj kuadrat t zi, thuhej: "Praskovia Fiodorovna
Gollovina, me hidhrim t thell, u njofton t afrmve dhe miqve
vdekjen e bashkshortit t dashur, antarit t Gjykats, Ivan Ili
Gollovinit, duke gdhir katr shkurti i vitit 1882. Varrimi bhet t
premten, n ora nj pasdreke".
Ivan Ilii ishte kolegu i zotrinjve t mbledhur aty dhe at e
donin t gjith. Q prej disa javsh, kishte zn shtratin dhe flitej se
vuante nga nj smundje e pashrueshme. Vendi i tij i puns ishte ende
i pazn, por mendohej se, po t vdiste, n at detyr mund t emrohej
Aleksejevi, kurse vendin e puns s Aleksejevit mund ta zinte Vinikovi
apo Shtabeli. Kshtu q, me t dgjuar lajmin e vdekjes s Ivan Iliit,
mendimi i par q i feksi n kok secilit prej zotrinjve t mbledhur n
kt kabinet, ishte: si do t ndikonte vdekja e Ivan Iliit n lvizjen apo
ngritjen n prgjegjsi t atyre vet, si pjestar t trupit gjykues, por
edhe t miqve t tyre.
VDEKJA E IVAN ILIIT 7
"Me siguri, do t jem un ai q do ta zr vendin e Shtabelit apo

t Vinikovit, - tha me vete Fiodor Vasilievii. - Ma kan premtuar qkur
dhe, ngritja n prgjegjsi, do t m sjell nj shtes prej 800 rublash, e
rroga rrog".
"Duhet br nj lutje pr transferimin e kunatit nga Kalluga
ktu, - tha me vete Piotr Ivanovii. - Gruaja do t gzohet shum. Nuk
do t ket goj q t ma qok or e ast se nuk bj pr njerzit e saj".
- E dija, s'kishte pr t'u ngritur, - tha me z t lart Piotr
Ivanovii. - I shkreti!
- Po nga se vuante?
- Mjekt nuk arritn n nj prfundim. Secili shprehu mendimin
e vet. Kur e pash pr her t fundit, rn'u duk se do ta hidhte.
- Kurse un, q nga festa e ktej, nuk i shkova m. U mata q t'i
shkoja, por ja q nuk m'u b mbar.
- Po si, a la ndopak pasuri?
- E shoqja ka, por voglsir sht.
- Po, duhet vajtur. E ka larg shtpin.
- Larg nga ju. Se, nga ju, t gjith larg e kan shtpin.
- E di, s'ma fal kt, q banoj matan lumit, - ia ktheu Piotr
Ivanovii, duke i buzqeshur kitht Shebekut.
Foln pak pr largsin e vendeve t qytetit dhe pastaj shkuan
n krye t detyrs.
Prve mendimeve pr lvizjet dhe pr ngritjet n prgjegjsi,
q mund ta pasonin kt vdekje, si dukuri, ajo ngjalli te t gjith, e kjo
ndodh kurdoher, nj ndjenj gzimi: vdiq ai e jo un.
"H, ai vdiq, kurse un jam gjall," - shkonte secili npr mend.
Kurse njerzit m t afrt, t ashtuquajturit miq t Ivan Iliit, padashur,
than me vete se do t'u duhej q t prmbushnin dhe disa detyrime,
pun t mrzitshme ishin, por t pashmangshme: duhej q t shkonin n
varrim dhe q aty, n prshpirtje tek e veja pr ta ngushlluar.
8 LEON N. TOLSTOI
Shokt e tij m t afrt ishin Fiodor Vasilievii dhe Piotr

Ivanovii.
Me Piotr Ivanoviin ai kishte qen shok q n Fakultetin e
Drejtsis, kshtu q ky ndihej i detyruar ndaj Ivan Iliit.
Si i bri t ditur n drek s shoqs lajmin e vdekjes s Ivan
Iliit dhe i shprehu mendimin pr mundsin e transferimit t vllait t
saj n rrethin e tyre, Piotr Ivanovii, pa u shtrir q t pushonte, si e
kishte zakon, veshi frakun dhe u nis pr te Ivan Ilii.
Prpara shtpis s t ndjerit, qndronte nj karroc me dy
karrocier. Posht, n paradhom, pran varses s rrobave, ishte i
mbshtetur te muri kapaku i arkivolit me arma, xhufka e gajtan, i
frkuar me pudr. Dy zonja, veshur me t zeza, po zhvishnin peliet.
Njra ishte motra e Ivan Iliit, at ai e njihte, kurse tjetra ishte nj zonj
e panjohur. Shoku i Piotr Ivanoviit, Shvarci, po zbriste shkallt. Tek e
pa, e ndali hapin, dhe ia bri me sy, si t donte t'i thoshte: "Nuk i bri
ashtu si duhet punt e veta ky Ivan Ilii, ne t dy ndryshojm kryekput
prej tij".
Fytyra e Shvarcit, me ato favoritet angleze, dhe figura e tij e
hajthme, me frak, shprehnin, si ngaher, nj madhshti solemne, e cila
nuk i shkonte aspak natyrs s tij lozonjare, mirpo, n kt rast, ato se
kishin nj si krip t veant. T paktn, n ata aste ky mendim i
shkrepi n kok Piotr Ivanoviit.
Piotr Ivanovii u trhoq, pr t'i ln zonjat q t kalonin dhe,
pas tyre, i ngjiti me ngadal shkallt. Shvarci nuk zbriti, vazhdoi t
qndronte aty ku ishte. Piotr Ivanovii e kuptoi arsyen: me sa dukej,
donte q ta pyeste se ku do t luanin letra at nat. Zonjat i ngjitn
shkalla pr t shkuar te vejusha, kurse Shvarci, me buzt e mbledhura,
me pamje serioze, por me vshtrimin lozonjar dhe me lvizjen e
vetullave, i tregoi nga e djathta, pr n dhomn e t vdekurit.
Piotr Ivanovii hyri disi i hutar, si ndodh ngaher n ksi

rastesh, ngaq nuk e dinte se 'duhej t bnte. Nj gj ai e dinte mire:
kryqin nuk ishte keq q ta bnte. Por n duhej edhe t prkulej, nuk
ishte i sigurt, prandaj zgjodhi mesin e art: me t hyr n dhom, edhe
bri kryqin, edhe u prkul leht. Sakaq, aq sa ia lejoi lvizja e duarve
dhe e koks, u prpoq q hidhte nj vshtrim dhoms. Dy djelmosha,
njri prej t cilve gjimnazist, me sa dukej, niprit, doln nga dhoma
duke br kryqin. Nj plak qndronte pa lvizur n kmb, kurse nj
zonj me vetullat uditrisht t ngritura lart di po i pshpriste. Nj
dhjak, me veshjen e zez t gjat deri te kmbt, tr gjallri dhe
vendosmri lexonte me z t lart pjes nga lutsori, me nj shprehje q
prjashtonte do kundrshtim. Muzhiku bufetist Gerasimi, tek kalonte
prpara Piotr Ivanovit, me ca hapa t leht, shprndau npr dysheme
nj pluhur. Kur e pa, Piotr Ivanovii ndjeu menjher kutrbimin e
leht t kufoms q po prishej.
N vizitn e fundit q i kishte br Ivan Iliit, Piotr Ivanovii e
kishte par kt muzhik n kabinetin e t ndjerit, i rrinte te koka t
smurit dhe Ivan Ilii at e donte shum. Piotr Ivanovii nj e dy dhe
bnte kryqin e prkulej leht n drejtim t arkivolit, t dhjakut dhe t
ikonave q ishin n qoshe t dhoms. Pas pak, ather kur lvizja e
dors q bnte kryqin iu duk se po zgjaste ca si shum, e ndrpreu at
dhe ia nguli shikimin t vdekurit.
I vdekuri dergjej, ashtu si dergjen gjithmon t vdekurit:
truplshuar, si t gjitha kufomat, i zhytur me kraht e kmbt e ngrira n
shtrojen e arkivolit, me kokn mbshtetur prgjithmon n jastk, duke
br q t dukej, si ndodh kurdoher me t vdekurit, balli dyll i
verdh me tmthat pak t futura dhe me hundn t dal, q dukej se do
t'ia shtypte buzn e siprme. Kishte ndryshuar shum, ishte dobsuar
dukshm q prej kohs kur e kishte par Piotr Ivanovii, por ashtu si t
gjith t vdekurve, fytyra i dukej m e bukur, kryesorja, m me pesh se
10 LEON N. TOLSTOI
e t gjallit. T dukej sikur thoshte se ajo q ai duhej t bnte, ishte br

dhe ashtu si duhej. Prve ksaj, i shprehte dhe nj si qortim, nj
vrejtje q u hiqte t gjallve. Kjo heqje vrejtjeje, Piotr Ivanoviit iu
duk krejt pavend, t paktn, me personin e tij, ajo nuk kishte t bnte.
Se prse nuk i erdhi mir dhe Piotr Ivanovii shpejtoi t bnte kryqin,
por iu duk se e bri me shum nxitim, jo sipas rregullave t rnirsjelljes,
bri prapa ktheu, dhe eci drejt ders. Shvarci po e priste n dhomn e
mesit, qndronte me kmbt t hapura dhe duke rrotulluar cilindrin q e
mbante me t dyja duart prapa shpins. Pamja e figurs lozonjare, t
pastr dhe elegante, e Shvarcit, e freskoi. Piotr Ivanovii e kuptoi se
Shvarci qndronte mbi t gjitha kto q sapo i kishin par syt, ai nuk
ishte nga ata q u jepen kollaj mbresave ndrydhse. Pamja q kishte,
sikur thoshte: incidenti i prshpirtjes s Ivan Iliit nuk mund t
shrbente aspak si shkak i mjaftueshrn pr ta prishur rendin e
zakonshm t mbledhjes, domethn nuk mund t'i pengonte q, sonte n
dark, t hapnin paketn e re t letrave t bixhozit, ndrkoh q
shrbtori ndizte t katr qirinjt n tryez; pra, nuk kishte asnj arsye
q kjo q ndodhi t'i pengonte q ta kalonin kndshm edhe mbrmjen e
sontme. Dhe nuk la pa ia thn me pshprim Piotr Ivanoviit tek po i
kalonte pran, i propozoi q t mblidheshin te Fiodor Vasilievii. Po ja
q nuk ishte e shkruar q Piotr Ivanovii t luante letra at mbrmje.
Praskovia Fiodorovna, nj grua shtatvogl dhe e shndosh, e cila, me
gjith prpjekjet q bnte pr t'u dobsuar, vazhdonte t trashej n supe
dhe posht, e veshur me t zeza, me kokn t mbuluar me vel dantellash
dhe me vetullat t ngritura lart, n nj mnyr po aq t uditshme sa dhe
ajo zonja q qndronte prkundruall arkivolit, doli nga dhoma e saj
bashk me disa zonja t tjera, i shoqroi kto deri te dera e dhoms s t
vdekurit dhe u tha:
- Tani do t falet prshpirtja. Hyni!
Shvarci, pasi u prkul pa iu drejtuar kujt, ndali, pa ln q t

kuptohej n e pranoi apo e kundrshtoi at q u tha. Praskovia
Fiodorovna, me ta njohur Piotr Ivanoviin, pshertiu, iu afrua, ia mori
dorn n t vetat dhe i tha:
- E di q ishit nj mik pr kok i Ivan Iliit... - dhe e pa duke
qndruar n pritje t reagimit t tij, ashtu si e krkonin fjalt e thna.
Piotr Ivanovii e dinte se, ashtu si duhej br atje kryqi, ktu
duhej shtrnguar dora, duhej pshertir dhe duhej thn: "T m
besoni!" Dhe ai ashtu bri. Sakaq, e ndjeu q i doli tamam si dshironte
ai q t'i dilte: u mallngjye, ashtu si sapo ishte mallngjyer ajo.
- Ejani pak, sa nuk ka filluar. M duhet t'ju them dy fjal, - i
pshpriti vejusha. - Ma jepni dorn!
Piotr Ivanovii ia dha dorn dhe ata shkuan n dhomat e
brendshme. Kur po kalonin pran Shvarcit, ky ia shkeli syrin, duke i
shprehur hidhrimin q ndiente. ja dhe bixhozi! Po mos kini keq,
gjejm dhe ndonj tjetr. N u lirofshi, do t jeni i pesti," - ja se 'po i
thoshte ai vshtrim lodrues i Shvarcit.
Piotr Ivanovii pshertiu edhe m thell, edhe m pikllueshrn
dhe Praskovia Fiodorovna ia shtrngoi dorn, n shenj mirnjohjeje.
Hyn n sallonin e saj, t veshur me kreton bojroz e t ndriuar
zbeht prej Ilarnbs s vetme. Iu afruan tryezs, q t uleshin. Ajo u ul
n divan, kurse Piotr Ivanovii u ul n nj pufe t ult e me sustat e
prishura, ku nuk rrihej rehat, sepse ngriheshin e uleshin, n varsi t
peshs trupore q ushtrohej. Praskovia Fiodorovna deshi t'i thoshte q t
ulej n nj ndenjse tjetr, por i tha vetes se kjo nuk i shkonte aspak
gjendjes s saj, ndaj s'e bri. Kur po ulej n pufe, Piotr Ivanoviit iu
kujtua, q Ivan Ilii ishte kshilluar me t pr rregullimin sa m t mir
t sallonit, e kishte pyetur pr kretonin trndafili, t zbukuruar me
gjethe t gjelbra. Kur po ulej n divan, duke kaluar prbri tryezs
(salloni qe i mbushur me rraqe dhe me mobilie), vejushs i ngecn
12 LEON N. TOLSTOI
dantellat e zeza t mantelit t zi te cepi i tryezs. Piotr Ivanovii u ngrit

q ta ngecte, pufeja e liruar nga pesha e trupit t tij krklliti
ankueshm, duke e shtyr lart. Vejusha u orvat q ta ngecte vet
danteln, kshtu q Piotr Ivanovii u ul prsri, duke e shtypur pufen
rebele. Por vejusha nuk po e hiqte dot, kshtu q Piotr Ivanovii i dha
prsri prpjet trupit dhe srishmi u rebelua e krklliti pufeja. Si mori
fund e gjith kjo, vejusha nxori shamin e pastr prej batisti dhe filloi t
qante. Piotr Ivanoviin e sklldisi kjo q ndodhi me dantelln dhe
lufta pr mposhtjen e pufes, kshtu q ndenji vetullngrysur. Situatn e
nder q u krijua, e shkrehu Sokollovi, bufetieri i Ivan Iliit, i cili erdhi
q t'i bnte t ditur vejushs se vendi i varrit n varreza, q kishte
porositur Praskovia Fiodorovna, bnte dyqind rubla. Ajo e ndrpreu t
qart dhe, me pamjen e viktims, ia hodhi syt Piotr Ivanoviit, i tha
frngjisht se sa t drrmuar q e ndiente veten. Piotr Ivanovii bri nj
shenj t heshtur q shprehte besimin e tij t patundur n kt q po i
thoshte, ndryshe nuk kishte si t ishte.
- Ndizeni nj cigare, ju lutem, - i foli me nj z t shuar, q i
shprehte zemrmadhsi dhe u mor me Sokollovin pr shtjen e mimit.
Duke pir duhan, Piotr Ivanovii vuri re q ajo po i krkonte t dinte
hollsi pr do gj q kishte t bnte me mimin e toks dhe, n fund, e
porositi si t vepronte. I dha edhe porosi pr psaltt. Sokollovi doli.
- I bj vet q t gjitha, tha duke iu drejtuar Piotr Ivanoviit dhe
duke shtyr me krah n ann tjetr t tryezs albumet, i afroi dhe tavlln
e vazhdoi: - Nuk dua q t shtirem e t'ju them se, nga hidhrimi, nuk
mund t merrem dot me punt praktike. Dhe merrem jo sepse m
ngushllon... ama mendjen ma largon, se prkujdesi sht pr t. Dhe
ajo prsri e nxori shamin dhe u b gati q t shkrehej n lot, por,
papritur, sikur e mori n dor veten, e shkundi trishtimin dhe nisi t
fliste me nj ton t qet: - Kam nj pun me ju.
Piotr Ivanovii iu prkul, por pa i ln sustat e pufes q t

harbonin.
- Ditt e fundit ai vuajti shum.
- Vuajti shum? e pyeti Piotr Ivanovii.
- Ah! Tmerrsisht! Dhe jo n minutat e fundit, por or t tra
nuk pushoi s brtituri. Tri dit e tri net ulriti pa e ndryshuar zrin.
S'durohej. Klithmat dgjoheshin edhe tri dhoma m tej. Ah! Zemra ma
di se 'hoqa!
- Po si, a ishte n vete? - e pyeti Piotr Ivanovii.
- Po, - i pshpriti ajo. - Deri n minutn e fundit. U nda me ne
nj erek ore parpara se t jepte shpirt. Na krkoi q ta largonim
Vollodien.
Mendimi pr picirrn q paska par me syt e tij njeriu, t cilin e
kishte njohur nga afr, n fillim nxns gazmor, pastaj koleg n t
njjtn pun, me gjith pshtirosjen q po e mbyste nga shtirja e ksaj
gruaje, i kalli tmerrin. I doli prpara syve balli, hunda e dal q dukej se
do t'ia shtypte buzn e siprme dhe ndjeu llahtar pr veten e tij. "Tri dit
e tri net vuajtje t padurueshme dhe mandej vdekja. Ja, e njjta gj
mund t ndodh edhe me mua, tani, kt rninut," mendoi dhe i ngriu
gjaku n deje. Por, aty pr aty, pa e kuptuar as vet sesi, i erdhi n
ndihm mendirni i zakonshm, q kjo i kishte ndodhur Ivan Iliit e jo
atij vet, atij kjo nuk duhet q t'i ndodh, jo, nuk mund t'i ndodh. Tek
mendonte ksisoj, vetrn se po e lshonte veten e kjo nuk duhej br. E
pse t mos ndiqte shembullin e atij lozonjarit qyfyrexhi, Shvarcit? Dhe,
pasi e gjykoi kshtu shtjen, Piotr Ivanovii sikur u qetua, sakaq u
interesua t dinte hollsi pr ort e fundit t Ivan Iliit, sikur ajo q i
kishte ndodhur shokut, t ishte thjesht nj aventur, e cila nuk kishte t
bnte me at vet.
Pas fjalve vrtet t lemerishme, pas hollsive vrtet ngjethse
pr vuajtjet fizike q kishte hequr Ivan Ilii (dhe hollsit Piotr
14 LEON N. TOLSTOI
Ivanovii i msoi prmes atij efekti q ato kishin shkatuar mbi nervat e
Praskovia Fiodorovns), vejusha, me sa dukej, e pa t udhs q t dilte
te shtja pr t ciln e kishte hequr mnjan.
- Ah, Piotr Ivanovi, sa e rnd, sa tmerrsisht e rnd q
sht... - pshpriti dhe ia shkrepi t qarit prsri.
Piotr Ivanovii pshertiu dhe priti sa t shfrynte hundt. Pasi
kjo i shfryu, i tha:
- Ju besoj... Dhe ajo prsri filloi t fliste, e oi fjaln te m
kryesorja: si t bnte q, me rastin e vdekjes s burrit, t merrte t holla
nga shteti. Bri sikur ishte duke i krkuar nj kshill pr shtjen e
pensionit, por ai e nuhati. q ajo ishte n dijeni t gjithkaje, madje
dinte dhe hollsi, dinte dhe ato q ai vet nuk i dinte. E pyeti se 'mund
t prfitonte nga arka e shtetit, por donte t dinte n ishte e mundur q
t zhvaste sa m shum. Piotr Ivanovii e vrau mendjen pr t gjetur
ndonj mnyr, por, si qndroi pr nj koh i menduar, nga mirsjellja,
vetm e qortoi qeverin pr kopracin q tregonte, i tha sc, me sa dinte,
m shum nuk qe e mundur. Ather ajo pshertiu dhe zuri t mendohej
si ta hiqte qafe vizitorin. Ky e kuptoi, e shoi cigaren, u ngrit, i shtrngoi
dorn dhe doli.
N dhomn e buks, me orn, s cils i gzohej pamas Ivan
Ilii, q e kishte bler me aq qejf n dyqanin me komision, Piotr
Ivanovii takoi priftin dhe disa t njohur, q kishin ardhur n
prshpirtje, pa dhe zonjushn bukuroshe, t bijn e Ivan Iliit. Ishte
krejt n t zeza. Shtati i hajthm dhe i derdhur i dukej edhe m i
hijshm. Dukej e zymt, si e zernruar dhe shihte e vendosur. Iu prkul
mezidukshm Piotr Ivanoviit dhe e kqyri sikur ky t ishte fajtor pr
dika. Prapa vajzs, po me at shprehje prej njeriu t fyer, qndronte
djaloshi i pasur, t cilin Piotr Ivanovii e njihte, ishte hetues dhe qen
lidhur me fejes, kshtu kishte dgjuar. Iu prkul me nj shprehje
pikllimi n tr qenien dhe doli q t shkonte n dhomn e t vdekurit,
por nn shkall i zun syt gjimnazistin q i ngjante shum Ivan Iliit.

Ishte i biri. Piotr Ivanovii at e kishte par n msimet e drejtsis.
Syt i kishte t prlotur, por edhe si t papastr, si i kan djelmoshat e
moshave trernbcihjet - katrmbdhjetvjeare. Me ta vn re Piotr
Ivanoviin, rrudhi turikat dhe i dha fytyrs nj pamje t rrept, por
edhe prej t turpruari. Piotr Ivanovii e prshndet-i me tundje t
koks dhe hyri n dhomn e t vdekurit. Filloi falja e prshpirtjes:
girinjt, rnkimet, temjani, lott, ngashrimet. Piotr Ivanovii qndroi
fytyrngrysur, duke par majat e kpucve t veta. Nuk i oi as edhe nj
her syt drejt t vdekurit, deri n fund nuk e lshoi veten dhe ishte nga
t part q doli nga dhoma. N paradhom nuk kishte njeri. Gerasimi,
muzhiku bufetier, doli nga dhoma e t ndjerit, i trazoi vrullshm me
duart e tij t forta t gjitha qyrqet, pr t gjetur at t Piotr Ivanoviit
dhe ia mbajti q ta vishte.
- E, vllako Gerasim? i foli Piotr Ivanovii sa pr t thn
dika. - T vjen keq?
- Kshtu urdhroi Zoti. Asaj udhe do t shkojm t gjith. Fjalt
i tha me t zgrdhir, duke zbuluar dhmbt e plot dhe t bardh t
muzhikut dhe si njeri n val t puns q qe, e hapi vrullshm portn, i
bri z karrocierit, e uli Piotr Ivanoviin n karroc dhe u kthye me
vrap andej nga kishte dal, i vetdijshm q e prisnin punt.
Piotr Ivanovii, me knaqsi dihati ajrin e pastr pas ers s
temjanit, t kufoms dhe t fenolit.
- Pr ku urdhroni q t'ju shpie? - e pyeti karrocieri.
- Nuk sht von. M shpini te Fiodor Vasilievii. Dhe Piotr
Ivanovii shkoi. I gjeti n fundin e vals s par t lojs, kshtu q
mund t ulej me ta e t luante si lojtari i pest.
16 LEON N. TOLSTOI
II
Historia e s kaluars s Ivan Iliit ishte nga m t thjeshtat e m

t zakonshmet, por edhe nga m t tmerrshmet.
Vdiq n moshn dyzet e pes vje, kur punonte n detyrn e
antarit t trupit gjykues. Ishte i biri i nj npunsi, i cili kishte br n
ministri dhe n zyra t tjera t ndryshme at lloj karriere, q i katandis
njerzit n at far feje, kur, ndonse duket ashiqare se nuk jan m n
gjendje q t'i kryejn detyrimet e zyrtarit me prgjegjsi, pr arsye t
viteve t gjata t shrbimit dhe t grads q mbajn, nuk mund t
pushohen nga puna, ndaj i emrojn n vende pune t sajuara, fiktiv
dhe marrin gjasht deri dhjet mij rubla rrog vjetore, me t cilat
jetojn deri n pleqrin e thell.
Kt fat pati dhe kshilltari i fsheht, npunsi i panevojshm i
zyrave t sajuara, Ilia Efimovi Gollovini.
Kishte tre djem. Ivan Ilii ishte i dyti. M i madhi bri po at
karrier si i ati, vetm se shrbeu n nj ministri tjetr. Tani po i afrohej
moshs, kur rrogat merreshin pr inerci. Djali i tret doli dshtak: kudo
q kishte qen, nuk kishte br dot prokopi, tani punonte n hekurudh.
As i ati, as vllezrit e veanrisht grat e tyre, jo vetm q nuk donin ta
takonin, por nuk donin as t dinin n ishte gjall apo kishte vdekur.
Detyroheshin ta shihnin vetm ather, kur nuk kishin nga t'ia mbanin.
Motra qe martuar me baronin Gref, nj npuns petrburgas si dhe
vjehrri. Ivan Ilii ishte le phenix de la famille1 si thoshin. Nuk ishte aq
i ftoht, i kujdesshm dhe i prpikt sa ishte i madhi, por as i prap sa i
vogli nuk ishte. Qndronte ndrmjet t dyve: i zgjuar, i gjall, i
kndshm dhe i edukuar. Ndoqi, s bashku me vllan e vogl,
Fakultetin e Drejtsis, por i vogli nuk e mbaroi, ngaq e prjashtuan
kur ishte n vitin e pest, kurse Ivan Ilii e mbaroi at me sukses. Edhe
1
Krenaria e familjes (frngj.)
student, kishte qen ashtu si vazhdoi t ishte pastaj gjith jetn, njeri i
aft, tip gazmor dhe qejfpaprishur, i dashur me t gjith, por tepr
korrekt, njeri q e kryente me prpikrnri at, q e quante si detyrn e
vet. Me fjaln detyr, Ivan Ilii kuptonte at q i ngarkonin personat me
poste t larta. Nuk u prkiste sahaalpirsve, as kur qe djal e as m
von kur u rrit, por q s vogli e trhiqnin, si trheq drita mizn,
njerzit e veshur me pushtet n shoqri. Ua kishte prvetsuar mnyrat
e sjelljes, ua dinte pikpamiet q kishin pr jetn, me ca si kta i plqente
t lidhej me miqsi. Hazdisjet fmijrore dhe dertet rinore 'kaluan. pa
ln gjurm n karakterin e tij. Se vrtet q, kur ishte adoleshent, qe
dhn pas epsheve dhe sqims, kurse n vitet e fakultetit, kishte anuar
nga liberalizmat, por i kishte br kurdoher brenda caqesh t caktuara,
t cilat me saktsi t pagabueshme ia diktonin ndjenjat.
N Fakultetin e Drejtsis kishte kryer dhe veprime q i ishin
dukur si t flliqur, madje aq shum, saq e neveritnin dhe at vet
ather, por m pas, kur kishte vn re q veprime t atilla i kryenin
edhe persona me pozit t lart n shoqri e nuk konsideroheshin si
veprime t ult, Ivan Ilii jo se i shpalli si t mira, por thjesht i la n
harres, edhe kur i sillte ndr mend, nuk e prishte terezin.
Kur mbaroi studimet dhe mori nga i ati parat q duheshin pr t
bler uniformn, Ivan Ilii preu nj pal rroba te Sharmeri, vari n
qostekun e vet nj medalion me mbishkrimin: respice finem 2 , u
prshndet me princin dhe me profesort, shtroi nj drek pr shokt me
t afrt te Dononi dhe, me valixhen e re, t mods, n dor, ku kishte
futur ndrresat, rrobat e reja, takmin e rojs dhe t tualetit, si dhe nj
mbules t lesht pr t mbshtjell kmbt, q t gjitha t blera n
dyqane t mira, u nis pr n provinc me detyrn e npunsit me porosi
t posame t guvernatorit, vend pune q ia kishte gjetur i ati.
2
Parashiko fundin (lat.)
18 LEON N. TOLSTOI
N provinc Ivan Ilii u rregullua si s'kishte vazhdoi t bnte

jetn e kndshme t fakultetit. Shrbente, bnte karrier, por nuk linte t'i
rrshqisnin dhe argtimet pa teprime, n t rrall, me porosi t shefave,
kryente shrbime n komunat prreth, mbahej me dinjitet, si me m t
mdhenjt se vetja, dhe me m t vegjlit, kryesorja, sillej me nj
ndershmri q nuk dinte se 'sht korruptimi, pr ka nuk kishte pse t
mos krenohej, detyrat i kryente me prpikri, sidomos ato q kishin t
bnin me sektin fetar t raskolnikve.
N shtje detyre ai nuk t falte, ndonse ishte njomzak dhe ia
kishte qejfi hazdisjen dhe hargalisjen, e shihnin kurdoher t rrept n
krye t punve, t vetprmbajtur dhe rigoroz ndaj rregullave zyrtare.
Kurse n shoqri tregohej hokatar dhe shakaxhi mendjeholl, kurdoher
dashamir ndaj tjetrit dhe i sjellshm, nj bon enfant 3, si e thrrisnin
ledhatueshm shefat dhe bashkshortet e tyre, t cilve u bnte vizita n
shtpi.
Pati dhe nj dashurik me nj zonj, e cila iu var vet n qaf
juristit elegant; mbante lidhje dashurie dhe me nj rrobaqepse, i kishte
qlluar q t shtrohej n gosti me ca fligeladjutant q vinin nga qyteti,
u bnte dhe vizita pas darkave shtpive q ndodheshin n at rrugn e
largt, bnte dhe veprime pr t'ua fituar zemrn shefave dhe grave t
tyre, por q t gjitha kto bashkshoqroheshin prej nj toni aq t
strholluar mirsjelljeje, saq nuk mund t shiheshin si shfaqje
laprdhie. Se, q t gjitha, lehtsisht mund t renditeshin n at
rubrikn, e cila n frngjisht prkufizohet me fjalt: il faut que jeunesse
se passe4. Gjithka bhej me duar t pastra, me kmish t lar, me fial
e shprehje frngjisht dhe, kryesorja, bhej vetm n shoqrin e lart.
Pra bhej nn hijen e personave me pesh.
3
Djal i mir (frngj.)
4
Rinia do bj t vetn (i riu si veriu) (frngj.)
Ivan Ilii shrbeu n provinc pes vjet. Pas ksaj u transferua.

Shrbeu n zyra nga m t ndryshmet, aty ku kishte nevoj pr njerz t
rinj.
Dhe Ivan Ilii ishte njri prej ktyre njerzve t rinj.
I ofruan detyrn e hetuesit, e pranoi, ndonse vendi i puns ishte
n nj guvern tjetr dhe do t'i duhej q t'i ndrpriste marrdhniet e
konsonduara dhe t krijonte t reja. E prcolln miqt, vun t holla dhe
i blen dhurat nj kuti cigaresh prej argjendi. Dhe ai u nis pr n
vendin e ri t puns.
Si hetues, Ivan Ilii e ndjeu veten comme il faut5, i zoti pr t'i
ndar detyrimet e shrbimit nga jeta private, e kjo ndillte respektin e t
gjithve, njlloj si i kishte ndodhur tek shrbente si npuns me detyra
t posame. Ndrsa detyra e hetuesit, pr t, paraqiste m shum interes
dhe e trhiqte m shum. N detyrn e mparshme atij i ledhatohej
sedra, tek kalonte me hap t shpenguar, i veshur me uniformn q e
kishte prer te Sharmeri, prpara nevojtarve, q qndronin n radh me
zemr t ngrir, pr t hyr te shefi, si dhe prpara zyrtarve, q e kishin
zili tek ulej te shefi n kabinet pr t pir aj dhe pr t shijuar nj
cigare n shoqrin e tij, por ato q vareshin drejtprdrejt prej tij dhe ai
ua kishte n dor fatin, ishin pak. Kta ishin vetm komandantt e
policis dhe pjestart e sektit fetar t raskolnikve, por edhe kta
vetm n ata raste, kur drgohej ndonj porosi e posame. Atij i
plqente q t tregohej kurdoher i njerzishm, sillej thuajse shoqrisht
me ata q vareshin prej tij, i plqente q t'u linte t kuptonin se ja, ai,
nj person i fuqishm, cl mund t'i shtypte, sillej thjesht si shok me ta.
Dhe duhet thn se njerz t till ather kishte pak. Kurse tani hetuesi
Ivan Ilii po e ndiente se q t gjith, pa asnj prjashtim, edhe ata q
mbaheshin rnd dhe tregoheshin t vetknaqur, pra, q t gjith pa
prjashtim, ai i kishte n dor, mjaftonte q t shkruante n at fijen e
5
Ashtu si duhet (frngj.)
20 LEON N. TOLSTOI
letrs me stemn e shtetit, ca fjal t duhura dhe, edhe at m t fryrin e

m fodullin e shoqronin pr tek ai, si t akuzuar apo si dshmitar,
kurse ky, n nuk donte q ta rrasnin brenda, do t qndronte gatitu
prpara tij, do t'u prgjigjej, pa e br dy, pyetjeve q do t'i
parashtronte. Ivan Ilii nuk e shprdoroi kurr kt pushtet q e
zotronte, prkundrazi, prpiqej q ta zbuste shprehjen e tij, ama
vetdija e ktij pushteti dhe mundsia q zotronte pr ta zbutur
ushtrimin e tij, paraqisnin pr t interes t madh dhe atij po i plqente
shum detyra e re. N vet shrbimin dhe pikrisht n hetimet, Ivan Ilii
shum shpejt arriti q ta prvetsonte marifetin e mnjanimit nga vetja
t rrethanave q nuk lidheshin me detyrn, mundi ta vishte do shtje,
sado e ndrlikuar q i paraqitej, me nj t till rrob, q ajo vet, s
jashtmi, t pasqyrohej n letr dhe prej saj t prjashtohej kryekput do
far ndikimi vetjak, kryesorja, t ruhej formaliteti i krkuar. Nj trajtim
si ky i shtjeve hetimore ishte nj gj e re. Ivan Ilii, ndr t part, e
zbatoi n praktik statutin e miratuar n vitin 1864.
Kur shkoi n qytetin e ri me detyrn e hetuesit, Ivan Ilii bri
njohje t reja dhe zuri miqsi t reja, ai, si t thuash, u prtri dhe vet,
prpunoi nj sjellje t re. Mbajti njfar largsie me pushtetart e
guberns, duke c nxjerr bukur mir n pah dinjitetin vetjak, kurse pr
komunikim t prditshm, zgjodhi miq n qarqet gjyqsore dhe t
fisnikris vendase, ata m t shquarit dhe m t pasurit, zuri t mbahej
paksa i paknaqur nga qeverisja q i bhej vendit, hodhi n qarkullim
dhe qndrime e sjellje prej liberali t moderuar dhe prej qytetari t
civilizuar. Pa e ndryshuar aspak paraqitjen e vet elegante, n kt detyr
t re, Ivan Ilii nuk ia shkoi m briskun mjekrs, por e la q t'i rritej
lirisht, ashtu si ia donte qejfi.
N kt qytet t ri, jetn po e kalonte si s'kishte m mir:
shoqria e atyre q i kundrviheshin gubernatorit ishte e przernrt dhe
kndellse, rrogn ai ktu e kishte m t madhe, jets q nisi t bnte ia
shtoi lezetin dhe loja me letra, bixhozi, ia ngazllente shpirtin. I binte

shpejt n t letrs s duhur, vepronte sakt dhe kurdoher ndahej me
fitim.
Pas dy vjetsh shrbimi n qytetin e ri, Ivan Ilii u njoh me
bashkshorten e ardhshme, me Praskovia Fiodorovna q ishte vajza m
trheqse, m e zgjuar dhe m e shquar e rrethit, ku vrtitej Ivan Ilii.
Ndr dfrimet pr t'u lodhur pas puns kapitse t hetuesit, Ivan Ilii
zgjodhi lodrimin zbavits prej apkni t shkujdesur me Praskovia
Fiodorovnn.
Kur kishte qen npuns me detyra t posame, kishte marr
pjes n vallzirne, por tani q punonte hetues, Ivan Ilii ngrihej pr t
vallzuar vetm n form prjashtimi. Dhe vinte n kt argtim nj
kuptim t ri. Thoshte me vete: "Ndonse jam nj zyrtar i rangut t pest,
me kt detyr q kam, n duhet vallzuar, kt di ta bj m mir se
gjithkush tjetr". N t rrall e ftonte Praskovia Fiodorovnn q t
vallzonin, zgjidhte kohn e fundit t mbrmjeve dhe, kryesisht, gjat
ktyre vallzimeve ia fitoi zemrn. Ajo e dashuroi. Ivan Ilii nuk kishte
ndonj mendim t ciart e t prcaktuar pr martesn, por, kur e pa q
vasha u dashurua pas tij, i bri vetes pyetjen: "Vrtet, e pse t mos
martohem?"
Vasha Praskovia Fiodorovna vinte nga der e mir, i rridhte n
deje gjak fisniksh, kishte dhe paraqitje t mir, papo dhe nj pasuri t
vogl e kishte t regjistruar n emrin e saj. Ivan Ilii mund t
pretendonte pr nj gjetje edhe m t mir, por edhe ky rast q i doli
prpara, nuk iu duk i keq. Vet ai kishte rrog t mir, tha me vete se,
po aq t ardhura do t kishin dhe nga pasuria e saj. Ishte nga nj familje
e mir, ishte vajz e dashur, simpatike, sjelljen e kishte t
paqortueshme. T thuash se u martua sepse e dashuroi t fejuarn, sepse
gjeti tek ajo mbshtetjen e pikpamjeve t veta pr jetn, do t ishte po
aq e padrejt, sa dhe po t thoshe se u martua, ngaq njerzit e shoqris
22 LEON N. TOLSTOI
s lart, ku vrtitej, ia miratuan dhe e shtyn q ta bnte kt martes.

Ivan Ilii u martua duke i bashkuar n nj q t dyja kto argumente:
bri at q i plqeu, zgjodhi pr shoqe jete nj vajz pr kokn e vajzs
dhe, n t njjtn koh, bri at q njerzit me pozit e quanin m t
drejt.
Dhe Ivan Ilii u martua.
Ceremonia e martess, koht e para t jets bashkshortore, me
ledhatimet bashkshortore, me mobiliet e reja, me takmet dhe serviret
e reja, me ndrresat e reja, deri n kohn e shtazanis, kaluan shum
mir, aq sa Ivan Ilii nisi t mendonte q martesa jo vetm nuk e
ndryshoka natyrn q ka jeta e leht, e kndshme, e gzuar dhe
kurdoher e mirsjellshme, e miratuar nga shoqria, q, sipas mendimit
t tij, ishte pikrisht ajo mnyr jetese q i parashtrohej si m e mira
njeriut, por edhe m t ngazllimt e m t plot. Po ja q, n muajt e
par t shtatzanis nxori kryet nj dukuri e re, e beft, e pakndshme, e
rnd dhe aspak e plqyeshme, t ciln ai nuk e priste dhe nuk kishte si
ta hiqte qafe.
E shoqja, pa kurrfar arsyeje, si i dukej Ivan Iliit, de gait de
6
coeur , si shprehej ai, filloi t'ia prishte lezetin dhe rregullin jets: pa
asnj shkak bhej xheloze, i krkonte q t merrej m shum me t, i
qepej kot m s koti dhe ia plaste shpirtin me grindje e znka.
N fillim Ivan Ilii shkoi me shpresn se do t mund t
shptonte nga sherret, duke vn n prdorim marifetet e jets s leht,
q jo nj her e kishin nxjerr t palagur nga situata t ngjashme, provoi
q t mos i kushtonte kurrfar vmendjeje humorit t keq t s shoqes,
vazhdoi jetn e mparshme: ftonte miqt pr t luajtur tek ai me letra, i
shumoi vajtjet n klub dhe vizitat te shokt. Tek e pikasi marifetin, e
shoqja iu prvesh aq rnd, duke mos ia kursyer as banalitetin e as
brutalitetin, mandej skena si kto i prsriti me kmbngulje dhe egrsi
6
Me qllim, pr qejf (frngj.)
sa her q nuk ia plotsonte krkesat, e shante pil m pil, me synimin

q ta vinte prfund, domethn ta detyronte q t rrinte me t n shtpi
dhe ta ndante me t pikllirnin, saq Ivan Iliin e pushtoi tmerri. E
kuptoi se jeta bashkshortore, t paktn n rastin e tij me t shoqen, nuk
ua hapte kurdoher rrugn knaqsive dhe mbarsive, prkundrazi, m
shpesh ua prdhoste jetn bashkshortve, prandaj duhej br mos q
t mos e lejonte prishjen e asaj, q pr t ishte e rregullt. Dhe lvan Ihi
zuri t vriste mendjen si t bnte. Kishte punn, at Praskovia
Hodorovna nuk mund ta kundrshtonte, dhe Ivan Ilii, duke nxjerr si
shkak detyrimet e shrbimit, filloi t luftonte me t shoqen, pr ta
ruajtur pavarsin q e monte aq shum.
Pas lindjes s fmijs, i doln telashe t reja: me ushqyerjen, me
mirrritjen, me smundjet e vrteta dhe t rreme, si t fmijs, ashtu dhe
t s shoqes. I krkohej q t bnte dika, kurse ai gj prej gjje nuk
dinte. Iu b e pashmangshme nevoja e ruajtjes s vetes jasht familjes.
Sa m grnjare bhej e shoqja, sa m krkuese bhej ndaj tij, aq
m shum Ivan Ilii e kalonte pikn e rndess s jets n pun. Zuri ta
donte edhe m shum detyrn dhe u b m shum ambicioz nga 'kishte
qen.
Shum shpejt, jo m larg vitit t par t martess, Ivan Ilii u
bind se jeta bashkshortore, duke patur disa t mira, n thelbin e saj
paragitej tejet e koklavitur dhe e vshtir, ndaj saj, pr kryer si duhej
detyrimet familjare, dornethn q t bje jet t plqyeshme dhe t
miratuar n opinionin shoqror, duhej t prpunoje qndrime t
prcaktuar, qart, ashtu si dhe ndaj shrbimit.
Dhe ai i prpunoi kto qndrime. Krkoi nga jeta familjare
komoditetet m t domosdoshm: gatimin, mirmbajtjen e shtpis,
detyrimet bashkshortore dhe, kryesorja, paraqitjen n syt e bots,
sepse kjo kishte t bnte me opinionin shoqror. N t tjerat, do t'i
krkonte ndjet vetjake jasht familjes, po t'i gjente edhe n familje, do
24 LEON N. TOLSTOI
t tregohej shum mirnjohs, n rast se do t ndeshte kundrshtim e do

t vazhdonin grindjet, ather do t largohej dhe do t mbyllej n at
botn e tij t puns, e cila i jepte knaqsi t mirfillt.
Ivanin Iliin e monin si npuns dhe pas tre vjetsh e emruan
zvendskryeprokuror. Detyra e re, prgjegjsit e shtuara, kompetenca
pr t thirrur para trupit gjykues dhe, edhe pr t rrasur brenda, fjalimet
publike, sukseset nga m t ndryshmet q e shoqruan gjat shrbimit
n detyrn e re, ia forcuan edhe m ndjenjn e prgjegjsis dhe ia
shtuan dozat e zellit.
U lindn fmij. Gruaja sa vinte e bhej m grnjare e zemrake,
por marrdhniet rigoroze q ai vendosi n jetn e familjes e bnin
thuajse t padeprtueshm ndaj grindjeve q nuk kishin t mbaruar.
Pas shtat vjet punsie n qytet, Ivan Iliin e transferuan, po me
detyrn e prokurorit, n nj guvern tjetr. Shkuan. Para nuk kishin
shum dhe gruas nuk i plqeu vendi. Rroga ishte vrtet m e madhe,
por jeta ktu ishte m e shtrenjt. U vdiqn dy fmij. Nga kjo familja u
zhyt n nj pikllim t dukshm, jeta u b m e mrzitshme.
Pr t gjitha fatkeqsit e ndodhura n vendbanimin e ri,
Praskovia Fiodorovna fajsonte t shoqin. Shumica e temave t
bisedimeve t tyre, sidomos ato q kishin t bnin me mirrritjen dhe
me miredukimin e fmijve, rndoheshin nga probleme dhe, nga
bisedimi, kalohej shpejt n grindje, n acarime. U mbeteshin periudha
t rralla dashurie, dhe ato t shkurtra. Ngjanin me ca ishuj t vegjl, ku
ata ndalonin vetm pr pak koh, por shpejt zhyteshin n at detin e
armiqsis s fsheht, q shprehej si tjetrsim i njrit nga tjetri. N nj
koh tjetr, tjetrsimi do ta mbushte me hidhrim Ivan Iliin, sepse do
t mendonte se nj dukuri e till nuk duhej t ndodhte, por tani ai e
shihte gjith kt si nj gjendje krcjt normale, madje e quante se kishte
qen synimi q i kishte vn vetes lidhur me qndrimin q duhej
mbajtur ndaj familjes. Donte me do kusht q t lirohej sa m shum
nga paknaqsit e s shoqes q nuk kishin t numruar, t'i jepte

gjendjes pamjen e situatave t padmshme, t'i mbante pr ngjarje krejt
t zakonshme. Dhe ia doli mban: arriti q t rrinte gjith m pak n
shtpi, dhe ather kur detyrohej q t rrinte, bnte mos q t mos
ishin vetm, t kishte dhe t tjer. Kuptimin e jets ai e lidhi me
shrbimin, ishte ky q e prpinte me gjithsej. Vetdija e pushtetit q
ushtronte, mundsia q kishte pr t marr n qaf cilindo q t donte,
mbajtja m t madh, q shfaqej edhe n pamjen e tij t jashtme, kur
hynte n salln e gjyqit dhe takonte vartsit, bravura q manifestonte n
sy t eprorve dhe t vartsve dhe, kryesorja, mjeshtria dhe
profesionalizmi i lart q tregonte n trajtimin e shtjeve gjyqsore dhe
kt ai e ndiente fort mir, Ivan Iliin e gzonin pa mas, por po aq edhe
bisedimet me shefat, drekat dhe darkat, loja me letra po ashtu ia
mbushnin jetn. Kshtu q, n prgjithsi, jeta e Ivan Iliit po kalonte
ashtu si e quante ai q duhej t kalonte: e kndshme dhe e hijshme.
Kshtu i ngrysi t shtat vjett. Vajza e madhe ishte
gjashtmbdhjet vjee, u vdiq dhe nj fmij, por kishte dhe djalin
gjimnazist. Pr shkakun e tij, grindeshin shpesh: Ivan Ilii donte q djali
t vazhdonte pr drejtsi, kurse Praskovia Fiodorovna nga inati pr t, e
kundrshtonte. Vajza rnsonte n shtpi me msues privat, shkonte
mir n msime, edhe djali nuk mbetej prapa.
III
Kshtu rrodhi jeta e Ivan Iliit gjat shtatmbdhjet vjet

martese. Mbahej i vjetr n detyr, nuk i pranoi disa lvizje paralele q i
propozuan, ngaq priste nj vend pune m t dshiruar dhe m t
merituar, kur, papritur, ndodhi nj ngjarje, e cila ia prishi qetsin e
26 LEON N. TOLSTOI
jets. Ivan Ilii priste t emrohej n detyrn e kryeprokurorit n qytetin

universitar, por Hopeja u tregua m i shpejt e m i shkatht: at vend e
zuri ai. Ivan Iliit iu ngritn nervat, e qortoi shokun dhe u prfol me
shefin, pas ksaj kta i qndronin ftoht, n emrimin e radhs prsri e
lan mnjan.
Ishte viti 1880, m i rndi i jets s Ivan Iliit. Rroga nuk po u
dilte, me t nuk po i prballonin dot nevojat n rritje, t gjith e kishin
harruar dhe, ajo q atij, n marrdhniet me t tjert i dukej si padrejtsi
e madhe, ata e quanin nj pun t zakonshme. As i ati nuk e quajti t
udhs q t'i vinte n ndihm. E pa veten t braktisur, sepse e quanin q
rroga prej 3500 rublash q merrte, ishte m se normale pr ta ndier
veten njeri t lumtur. Vetm ai e dinte se, me padrejtsit q i ishin
br, me grnjat dhe mrit e pandashme t s shoqes, s cils nuk i
mbyllej kurr goja, por dhe me borxhet q kishte nisur t merrte, duke
jetuar nj jet jasht mundsive, pra, vetm ai e dinte q gjendja, n t
ciln ndodhej, nuk ishte aspak normale.
N vern e po ktij viti, pr ta lehtsuar sadopak gjendjen e
rnd ekonomike, mori lejen e zakonshme dhe vajti t jetonte me gruan
dhe fmijt n fshat, te vllai i Praskovia Fiodorovns.
N fshat, pa pun, Ivan Ilii pr her t par e ndjeu rnrzin
brejtse dhe kapitse, nj mrzi t padurueshme dhe u bind piotsisht se
kshtu nuk jetohej, duheshin marr me doemos disa masa vendimtare.
Si kaloi nj nat t tr pa gjum jasht n tarrac, Ivan Ilii e
ndau mendjen t nisej pr n Petrburg. Duhej alltisur pr veten, pr
m tepr q do t ishte dhe nj ndshkim pr ata, q nuk kishin ditur ta
monin: do t krkonte q ta transferonin n nj ministri tjetr.
T nesrmen, me gjith kundrshtimin e s shoqes dhe t
kunatit, mori rrugn pr n Peterburg. Dhe kishte nj piksynim t
vetm: t emrohej n nj detyr, e cila do t'i jepte nj rrog prej 5000
rublash. Pak rndsi kishte pr t se n ciln ministri do t punonte apo
n 'administrat, n bank, n hekurudh, n ndonj institut t

perandoreshs Maria, madje e pse jo, edhe n dogan, por mjaft q t
siguronte rrogn 5000 rubla dhe t largohej nga ministria, ku nuk kishin
ditur q ta monin.
Dhe udhtimi u kurorzua me nj sukses t mrekullueshm dhe
t papritur. N Kursk, n vagonin e klasit t par u ul n kupen e tij
F.S. Ilini, nj i njohur i vjetr. Ky i foli pr telegramin q kishte marr
guvernatori i Kurskut, ku thuhej se ato dit n ministri do t kishte
ndryshime n organik: n vendin e Piotr Ivanoviit, do t emrohej
Ivan Semionovii.
Ndryshimi, prve rndsis q kishte pr Rusin, kishte nj
rndsi t madhe edhe pr Ivan Iliin, sepse ngritja n prgjegjsi e
Piotr Petroviit dhe, me sa dukej, edhe ajo e shokut t tij Zahar
Ivanoviit, do t ishte e favorshme edhe pr Ivan Iliin: Zahar Ivanovii
ishte mik pr kok i tij.
Lajmi u vrtetua dhe n Mosk. Kur arriti n Petrburg, Ivan
Ilii e gjeti Zahar Ivanoviin dhe mori prej tij premtimin pr nj vend n
ministrin ku kishte punuar dikur, n Ministrin e Drejtsis.
Nj jav pas ksaj, Ivan Ilii i drgoi s shoqes kt telegram:
"Zahari z vendin e Milerit emrohem shpejti".
Fal ktij ndrrimi zyrtarsh, Ivan Ilii mundi t zinte n
ministrin ku kishte punuar gjith jetn, nj vend pune q qndronte dy
grad m lart se ai i shokve, me 5000 rubla rrogn dhe me 3500 rubla
t ardhura nga dietat e shrbimeve. Gjith mllefi ndaj armiqve t
dikurshm dhe ndaj ministris u harrua dhe Ivan Ilii po e ndiente veten
n qiellin e shtat.
U kthye n fshat i ngazllyer dhe i knaqur, si nuk kishte qen
prej kohsh. Edhe Praskovia Fiodorovns tani po i qeshte fytyra, kurse
ndrmjet tyre u vendos armpushimi. Ivan Ilii u tregoi sa shum e
kishin nderuar atje n Petrburg q t gjith miqt e tij, nuk dinin se ku
28 LEON N. TOLSTOI
t futeshin nga turpi armiqt, kur i rastiste q t'i takonte, nuk ia fshihnin
zilin q ndienin pr punn e re, ku ishte emruar, u tregoi se sa shum
e donin t gjith n Petrburg.
Praskovia Fiodorovna e dgjonte, shtirej sikur e besonte dhe nuk
e kundrshtonte, vetm se n mendjen e saj bnte plane si do ta
rregullonte jetn n qytetin e madh, ku do t shprnguleshin. Dhe Ivan
Ilii me knaqsi po vinte re se planet e saj ishin si t tijat, se ato
prputheshin dhe se jeta e tij e kalamendur do t niste t rridhte
gazmore dhe e hijshme, do t ishte jet e vrtet.
Ivan ilii qndroi vetm pak koh. M 10 shtator duhej t
paraqitej n detyrn e re, i duhej njfar kohe pr t'u sistemuar n
vendin e ri t puns, papo duheshin transportuar dhe plakat, duhej t
porosiste orendi t reja, shkurt fjalt, t rregullohej ashtu si kishte br
mendje, por, thuajse po ashtu si e kishte vendosur edhe Praskovia
Fiodorovna n mendjen e saj.
Dhe tani q punt po u shkonin mbar, kur s bashku me gruan
kishin qlluar n shenj, por dhe ngaq pak jetonin bashk, po shkonin
shum mir, ja, si ather n vitet e para pas martess. Bri mendje q
ta merrte familjen me vete, por kmbngulja e motrs dhe e dhndrit, q
po tregoheshin papritmas aq t dashur me Ivan Iliin dhe me familjen e
tij, bri q ai t nisej vetm.
U nis dhe ngazllimi, q i eci si n drejtim t puns, ashtu dhe
n mirkuptimin me t shoqen (t mirat forconin njra-tjetrn), nuk iu
largua pr asnj ast. Gjeti nj apartament shum t mir, pikrisht t
atin, q e kishin ndrruar burr e grua. Kishte nj dhom t madhe,
me tavan t lart, q shkonte shum si sallon pritjeje, kishte dhe nj
dhom pr ta br kabinet pune, dhom pr gruan dhe vajzn, dhom
studimi pr djalin dhe q t gjitha si t ishin ndrtuar me porosi pr ta.
Ivan Ilii iu prvesh punve pr ta pajisur sa m mir: vet e zgjodhi
tapicerin, mendoi pr mobiliet, i paraplqeu t stilit t vjetr, t stilit
come il faut7 , bleu qilimat dhe gjith 'duhej. Mendimet sa vinin e i

piqeshin dhe po arrinin at ideal, q e kishte ndrruar prej kohsh. Kur
e kishte mbaruar gjysmn e puns, me gzim vuri re se arritja po e
kalonte parashikimin. I doli prpara syve stili aq elegant dhe jo vulgar
q do t mbizotronte kudo, kur t kishte prfunduar gjithka. Para se ta
zinte gjumi, nanuritej me mendimin se 'pamje do t kishte salloni. Nuk
ishte n prfundim, i shihte me syt e mendjes oxhakun, pasqyrn e
madhe, etazhert, karriget elegante, dollapt mc qelqurinat dhe
farfurin, me zbukurimet e varura n mure dhe statujzat e bronzta, t
vna me shije. Gjithka do t ishte n vendin e duhur. E gzonte pa
mas mendimi sa shum do ta habiste Pashn dhe Lizanjkn, q po
ashtu merrnin vesh nga kto pun dhe s'u mungonte shija. Me siguri, q
do t befasoheshin. Sidomos i eci me blerjen lir t plaks s vjetr. I
jepnin mjedisit paraqitje fisnike. N letrat q u drgonte, ua paraqiste
punt enkas m keq nga 'ishin, e bnte me qllim q t mbeteshin pa
mend kur t'i shihnin. E trhoqi aq shum selitja e vatrs familjare, saq
detyrs s re, t ciln e donte me shpirt, koht e para i kushtoi m pak
vmendje nga 'duhej. Gjat mbledhjeve, kishte aste kur mendja i
fluturonte gjetiu: mendonte se far kornizash t'u vinte perdeve, t
drejta apo dyshe. Merrej kaq shum me kto, sa shpesh shkonte e vinte
nga dhoma n dhom, ndrronte vendin e mobilieve dhe varte vet
perdet. Nj her hipi n shkall pr t'i treguar tapicierit se si duhej
vendosur sixhadja, e humbi ekuilibrin dhe u rrzua, por si truplidhur
dhe i shkatht q ishte, nuk u vra shum, vetm shembi pak ijen te
doreza e dritares. Vendi i vrar i dhembi, por i shkoi shpejt. Gjith kt
koh e ndiente veten shum t gzuar dhe plot shndet. S shoqes i
shkruante: "M duket vetja pesmbdhjet vjet m i ri.". Mendonte se
ktyre punve do t'u jepte fund n shtator, por ato vazhduan deri nga
7
Ashtu si duhet (frngj.)
30 LEON N. TOLSTOI
mesi i tetorit. Zgjati ca, por doli bukur dhe nuk e thoshte vetm ai, e
thoshin t gjith ata q e shihnin.
Po ta gjykoje holl, u ndodhi ajo q u ndodh atyre q nuk jan
shum t pasur, por q duan t'u ngjajn t pasurve e prandaj duken si
tjetri. Kishte edhe damask, edhe abanoz, edhe lule gjithfarshe, edhe
qilima e sixhade, edhe bronz e porcelan, t errt e t shkelqyer, pra,
kishte do gj q e kan njerzit e srs s lart, u blen me qllim q
t'u ngjanin njerzve t srs s lart. Edhe ai kishte jo pak nga ato, q u
ngjajn atyre q kan t tjert dhe q nuk ta trhiqnin vmendjen, po ja
q atij i dukeshin si t prveme. Si i takoi t shtpis n stacioain e
trenit, Ivan Ilii i solli n apartamentin e br gati dhe t ndriuar pr
bukuri, lakeu me kravat t bardh u hapi portn dhe i futi n
paradhomn e zbukuruar me lule, pastaj ata hyn n sallon, n kabinet
dhe grate, tr kohn, lshonin klithma mahnie, ai po e ndiente veten
shum t lumtur, tek u shkonte pas, mend shkrihej nga fjala e tyre t
mira q ia ledhatonin sedrn, shndrinte fytyra nga hareja. Po at
mbrmje, kur po pinin aj, Praskovia Fiodorovna e pyeti, ndr t tjera,
si qe rrzuar ashtu. Ivan Ilii u skrmit sikletshm dhe u tregoi se si
kishte shkar nga shkalla dhe e kishte br t trembej tapicierin.
- E po, nuk jam m kot sportist, de, - u tha. - Nj tjetr do t
kishte mbetur top n vend, kurse un vetm se u shemba pak, ja ktu.
Kur e prek, m dhemb, por e ndiej q po m kalon. Vetm se e kam pak
t mavijosur vendin.
Nisn jetn n apartamentin e ri ku, ashtu si ndodh ngaher, sa
u msuan me t gjitha t mirat q i kishin, e ndien se u mungonte nj
dhom, po edhe sikur t'i shtoheshin rrogs nja pesqind rubla, q e
ndienin se u mungonin, mir do ishte, athr po, do t ishte vrtet
shum mir. Po u dukej se koh m t bukur se ajo, kur ende kishte
pun q prisnin t bheshin, kur duhej t porositnin ndonj plak apo
t dilnin q ta blinin, nuk kishin pr t gjetur. Bnin 'bnin dhe u
ndrronin vendin mobilieve, here tjetr ndreqnin ndonj gj, q u dukej

se nuk qe ashtu si duhej. Edhe pse jo n do gj u puqeshin mendimet,
q t dy ndiheshin t knaqur, sepse kishin ende shum pun pr t br
dhe nuk u mbetej koh q t merreshin me grindje e me prfolje. Kur
nuk kishin se far t rregullonin m, zun t ndienin nj si mrzi, po u
dukej se dika u mungonte, por shpejtuan q t bnin miqsi t reja dhe
zbraztia po u fashitej, jeta po u mbushej.
Ivan Ilii, q e kalonte mngjesin n gjyq, kthehej n shtpi n
drek, koht e para dukej q ishte n qejf, ndonse qe merak pas
apartamentit. (Edhe njolla m e vogl n mbulesn e tryezs, kordoni i
kputur i perdes, at e zemronin sa s'thuhej: ishte munduar shum pr
ta patur sa m t mir shtpin dhe sklldisej tek vinte re qoft dhe
ndonj cen.) Por, n prgjithsi, jeta, si besonte ai, po kalonte ashtu si
duhej: e leht, e kndshme dhe e plqyeshrne. Ngrihej n orn nnt,
pinte kafen, lexonte gazetn, pastaj vishte uniformn dhe shkonte n
gjyq. Atje duhej t prkulte zverkun dhe t vinte zgjedhn e puns, si
kau i prmends. Tanim ishte msuar me kt regjim. E prisnin
ankues, merrte t dhna pr punt e zyrs, merrej me seancat publike
dhe me punt e administrats. N do rast, duhej t tregohej i zoti dhe t
mnjanonte banalitetet, q kurdoher ua vn mkrnbzn
mbarvajtjes s punve t shrbimit: nuk duhej hyr me njerzit n
asnj lloj marrveshjeje tjetr, prve atyre q kishin t bnin me punn,
arsyeja e marrdhnieve me njerzit duhej t ishte vetm n lidhje me
proceset gjyqsore. Pr shernbull, vjen dikush dhe krkon t dij dika,
Ivan Ilii, si person jozyrtar, nuk mund t hynte dot n asnj
marrdhnie me kt njeri, por, n past ndonj pun me t si person
zyrtar q ishte, pun e cila sht e shprehur n letrn zyrtare, me stem
dhe me firm e vul, ather ndryshonte do gj, Ivan Ilii bnte
gjithka q ishte n kompetencat e tij, dhe bnte kujdes q t tregohej
dhe ngrohtsia e duhur njerzore, mirsjellja e nevojshme. Me t marr
32 LEON N. TOLSTOI
fund veprimtaria zyrtare, merrte fund dhe do lloj marrdhnieje tjetr.

Kt zotsi t veimit t ans zyrtare t lidhjes me njerzit, pa e
ngatrruar at me jetn e tij private, Ivan Ilii e kishte aq t shfaqur,
saq ishte i paqortueshm. Kt e arriti fal praktiks s gjat dhe
talentit vetjak. Dhe e bnte aq mir, si nj virtuoz i vrtet, saq
ndonjher ia lejonte vetes, si duke br shaka, q t'i prziente kto lloj
marrdhniesh, ato njerzore me ato zyrtare. Dhe ia lejonte vetes, sepse
e ndiente q ishte aq i fort, sa ta ndante, kur t donte, njrn prej
tjetrs. N pushime pinte duhan, aj, bisedonte pak pr politik, pak pr
shtje t prgjithshme, pak pr lojn me letra dhe m shum pr
emrimet. Dhe ashtu i kapitur, por i mbushur me ndjenjn e virtuozit,
q e ka ekzekutuar mrekullisht mir pjesn q i takon si violin e par e
orkestrs, kthehej n shtpi. Qllonte t mos gjente aty as gruan dhe as
vajzn ose t ishin t zna me ndonj mikeshn e tyre, q u kishte ardhur
pr vizit, kurse djali t ishte n gjimnaz apo t bnte msim me ndonj
msues privat. Gjithka shkonte rnbar. Pasdreke, po t mos u vinin
mici, Ivan Ilii ulej me librin prpara, lexonte sidornos ata libra, pr t
cilt flitej m shurn, kurse n mbrmje ulej t punonte, domethn
lexonte shkresat, konsultonte ligjet, krahasonte dshmit dhe lndn e
konformonte me ligjet. Kjo pun at as e mrziste, por as e gzonte.
Mrzitej kur puna nuk e lejonte q t luante me letra, ndryshe, m mir
shkresat, ato ishin m mir se ndenja vetm apo me gruan. I jepte
knaqsi shtrimi i drekave t vogla, n t cilat ftonte zotrinjt e
shoqris s lart me zonjat e tyre. Ky kohkalim u ngjante
kohkalimeve t zakonshme pr kta zotrinj t lart, ashtu Si salloni i
tij i ngjante salloneve t tyre.
Nj her organizuan nj mbrmje vallzirni, krcyen. Ivan Ilii u
ndie ngadhnjyes, gjithka kaloi mire, vetm se nuk u shmang dot sherri
me t shoqen pr shkakun e tortave dhe bomboneve: Praskovia
Fiodorovna kishte patur nj plan t sajin, Ivan Ilii nguli kmb q t
bliheshin te nj pastier i shtrenjt. Porositi shum torta. Sherri plasi se

ato mbetn t paprdorura dhe pastierit i duheshin paguar dyzet e pes
rubla. U b hataja, Praskovia Fiodorovna n zemrim e sipr e quajti:
"Budalla! Tutkun!" Ai kapi kokn me duar i lemeritur dhe, si i lojtur, i
prmendi divorcin. Kurse mbrmja kishte qen gazmore. Shoqri m t
mir nuk gjeje dot dhe Ivan Ilii kishte krcyer me princeshn
Trufonova, me motrn e asaj, q njihej si themeluesja e institucionit t
bujshm "Ma hiq hidhrimin". Se gzimet zyrtare ishin gzime
amorpropi, gzimet n shoclri ishin gzime sqime, kurse gzime t
rnirfillta Ivan Ilii provonte kur luante me letra. E pohonte me gojn e
tij se pas gjithkaje, pas gjithfar ngjarjesh t pagzimshme q i
ndodhnin, gzimi q i ndizej si qiri prpara gjith t tjerve, ishte ai q
ndiente kur ulej me lojtar t mir, me partner q nuk brtisnin gjat
lojs, duhej q patjetr t ishin katr (se kur qen pes, se si
shtrngohej, ndonse me t shtir thoshte se i plqente) dhe t bje loj
t menur e serioze (sepse t ecn letra), pastaj ulesh t hash dark dhe
t kthesh nj got ver. Ndrsa gjumi pas letrave, sidomos kur fiumi
ishte i vogl (i madhi ishte i pakndshm), e zinte menjher dhe flinte
mir.
Kt jet bnin. Rrethi i shoqris ku vrtiteshin, prbhej nga
njerzit m t mir, kishte me pozit t lart, kishte dhe djem t rinj.
Prsa i prket zgjedhjes s miqve, burri, gruaja dhe vajza kishin
t njjtat pikpamje dhe, pa e br me fjal mes tyre, mundoheshin q t'i
hiqnin qafe ca miq e kushrinj "qelbanikr", si i quanin, q u suleshin
me gjithfar lajkatimesh n dhomn e pritjes, me pjata japoneze n
mure. Shum shpejt kta miq "qelbanik" u zhdukn, dhe Gollovinve u
vinin vetm njerz t shoqris s lart. T rinjt i bnin korte
Lizanjks, m i zellshm dukej Petrishevi, i biri i Dmitri Ivanovi
Petrishevit, trashgimtari i vetm i pasuris s ktij, me detyrn e
hetuesit gjyqsor, kshtu q Ivan Ilii e bisedoi me Praskovia
34 LEON N. TOLSTOI
Fiodorovnn: mos duhej ln Lizenjka q t bnin nj shtitje me trojk

apo q t shkonin n ndonj shfaqje. Dhe punt po u shkonin vaj, do
gj ishte n vendin e vet, m mir prishej.
IV
Me shndet ishin t gjith mir. Se nuk mund ta quaje smundje

at q Ivan Ilii qahej ndonjher se ndjente nj si allkom n goj dhe i
mbante n ann e majt t barkut.
Por kshtu i ndodhi q kjo e mbajtur zuri t'i shtohej, vrtet q
nuk thoshte dot se kishte dhembje, ama nj smbim i vazhdueshm ia
prishte humorin. Dhe kjo gjendje e bezdisshme e ndjellakeqe, sa po
vinte e po i rritej, aq sa filloi t'ia helmonte jetn e qet, t leht dhe t
kndshme, q ishte msuar t bnte n gjirin e familjes. rregulloi dhe
statukuon e vendosur n familjen burri me gruan filluan t grindeshin,
jeta e leht dhe e kndshme sikur u troshit e me zor po mbahej n
kmb harmonia dhe mirsjellja aq t dshiruara. Skenat e pakndshme
u bn t shpeshta dhe ata ishujt e qetsis, ku burri me gruan mund t
rrinin pa shprthyer, u bn m t pakt.
Dhe Praskovia Fiodorovna tani, jo pa arsye, thoshte se i shoqi
kishte nj karakter t rnd. Si e kishte zakon q t'i zmadhonte gjrat,
prsriste se i shoqi kshtu kishte qen kurdoher, njeri me karakter t
tmerrshm dhe se, po t mos kishte qlluar ajo, jo njeri, por qengj, nuk
do ta duronte dot nj burr t till dhe jo pak, por njzet vjet. 'sht e
vrteta, grindjet tani i fillonte ai. Kur shtrohej dreka, 'nuk bnte q t
ngecte: jo supa ishte si e shplar, jo nj en ishte e skrmitur, jo gjella
nuk qe ashtu si duhej, jo djali mbshteste brrylin n tryez tek hante, jo
vajza nuk i kishte n rregull flokt. Dhe fajtore pr t gjitha kto bnte
Praskovia Fiodorovnn. N fillim kjo e kundrshtonte dhe e lshonte
gojn duke i thn edhe fjal t pahijshme, por Ivan Ilii nja dy her u
xhindos aq ligsht pas fjalve t saj, sa ajo e kuptoi q irritimi i vinte
nga smundja, edhe neveria pr gatimet nga kjo i vinte, u mundua q ta
prmbante veten, nuk e kundrshtonte, vetm hante drek shpejt e
shpejt dhe ngrihej e ikte. Kt nnshtrim ndaj burrit ajo ia regjistroi
vetes si merit t madhe. Iu mbush mendja q i shoqi ishte njeri nopran,
q nuk i bheshin t mirat, se me karakterin e tij ia kishte nxir jetn
dhe i erdhi keq pr veten. Sa m shum q i dhimsej vetja, aq m e fort
i bhej urrejtja pr t. E heshtur, filloi t'i uronte vdekjen, q t
shptonte prej tij, por edhe nuk e dshironte n t njjtn koh, sepse
ather nuk do ta kishin rrogn q merrte, nga kjo i krcenin edhe m
keq kacabunjt. E quajti veten tmerr6isht fatkeqe, q as vdekja e tij nuk
do ta shptonte dot, i vuri si detyr vetes q t tregohej sa m e
vetprmbajtur, mirpo zemrimi, q ajo e ndrydhte prbrenda, ia
ngrinte edhe m keq nervat.
Pas nj grindjeje, ku Ivan Ilii e tregoi veten katrciprisht t
padrejt, n shpjegim e sipr, i tha se po tregohej aq grindavec, ngaq
ishte i smur; ajo ia ktheu se po t ishte i smur, duhej t mjekohej
dhe e kshilloi q t vinte t vizitohej te nj mjek q ishte m i dgjuari.
Shkoi. Doli ashtu si e priste, i ndodhi ajo q u ndodh t
gjithve. Edhe pritja, edhe krekosja prej shtiraniku e mjekut, t ciln ai
e njihte fort mir, sepse e manifestonte vet n gjyqet q bheshin, edhe
trokllitjet me gishtat n kurriz e n gjoks, edhe t dgjuarit me vesh,
edhe pyetjet q krkonin prgjigje t sakta, por q dihej q m par se
ishin t kota, edhe pamja hijernd e mjekut, e zgjedhur enkas pr t
ndjell respekt dhe q dukej sikur donte t thoshte: "N rni n dorn
ton, dim ne se 'do t'ju punojrn," i foln shum. E kuptoi q mjeku,
duke u sjell ndryshe me njrin e ndryshe me tjetrin, dilte n t njjtn
36 LEON N. TOLSTOI
qaf. Gjithka ishte si n gjyq. At pamje q merrte ai n gjyq prpara

atyre q gjykonte, at pamje kishte marr ndaj tij dhe mjeku.
Po i thoshte: kjo dhe kjo tregojn se fshihni aty brenda kt dhe
kt; por n mos u vrtetoft kjo edhe kjo nga analizat e asaj edhe t
ksaj, ather duhet menduar se mund t keni kt ose at. N
mendofshim se keni at ose kt, domethn... e m the t thash. Pr
Ivan Iliin rndsi kishte vetm t'i thoshte: i kish apo nuk e kesh n
rrezik shndetin. Kurse mjeku, kt pyetje nuk e gjeti aspak me vend.
Pr mjekun, kjo pyetje ishte e kot, ajo as q duhej marr n shqyrtim;
pr t mjaftonte vetm peshimi i mundsive, sqarimi i hamendjeve pr
smundjen e veshkave, pr katarin kronik, pr smundjen e zorrs s
verbr. Nuk shtrohej shtja e jets s Ivan Iliit, bhej fjal pr
zgjidhjen e problemit se cili prej organeve ishte smur, veshka apo
zorra e verbr. Dhe kt problem, n syt e Ivan Iliit, mjeku e zgjidhi
shklqyeshm n favor t zorrs s verbr por me nj rezerv: analiza e
urins mund t jepte prova t reja dhe ather duhej filluar prap nga e
para. Sa shurn q ngjanin t gjitha kto me ato q kishte br me
mijra her Ivan Ilii me t pandehurit q gjykonte, po ashtu
shklqyeshm. Po aq shklqyeshm e bri dhe at rezumen e tij mjeku,
duke e par hijernd Ivan Iliin. q sipr syzeve t lshuar, n maj t
hunds, madje e bri me nj si ngazllim. Nga rezumeja e mjekut, Ivan
Ilii nxori kt prfundim: i kishte keq punt, kurse atij, mjekut, aq i
bnte. Po, punt ishin keq. Dhe ky prfundim i ra plumb n zemr, duke
i ndjell nj keqardhje t thell pr veten dhe nj mri t madhe pr kt
mjek, q po tregohej aq moskokars ndaj nj shtjeje me rndsi
jetike pr t.
Nuk e la q t'i dilte jasht ajo q mendoi, vetm u ngrit, i vuri t
hollat mbi tryez dhe tha me pshertim:
- Ne t smurt, si duket, ju bjm shpesh pyetje pa vend. M
thoni: sht apo nuk sht smundje e rrezikshme kjo imja?...
Mjeku e vshtroi rrept vetm me nj sy q sipr syzave, sikur

t'i thoshte: i akuzuar, po t mos u prmbaheni prgjigjeve q duhet t
jepni brenda caqeve t pyetjeve q ju bhen, do t detyrohem t jap
urdhr t'ju nxjerrin nga salla.
- Ju thash at q mendoj se duhet t bni, - i tha mjeku. - T
tjerat do t'i tregojn analizat.
Dhe iu prkul n shenj prshndetjeje.
Ivan Ilii doli ngadal, u ul i mrzitur n saj dhe vajti n shtpi.
Udhs, pa pushuar, sillte ndr mend ato q i kishte thn mjeku,
prpiqej q fjalt e ngatrruara dhe jo t garta shkencore t'i kthente n
nj gjuh t thjesht dhe t gjente aty prgjigjen e pyetjes sfilitse: keq i
kam punt apo mund t mbahem? Dhe atij po i dukej se fialt q i
kishte thn mjeku, kishin nj kuptim t vetm: i kishte shum keq
punt me shndetin. Gjithka q i shihnin syt rreth e rrotull, po i dukej
e trishtuar. Karrociert i kishte mbytur trishtimi, shtpit qen zhytur n
trishtim, kalimtara, dyqanet, ishin t trishtuara. Kurse dhembja,
pikllimndjellse, ththitse e dalldisse, nuk po i pushonte as pr nj
ast, po i dukej sikur, pas atyre fjalve t paqarta t mjekut, ajo kishte
marr nj kuptim tjetr, ishte br m serioze. Dhe Ivan ilii ia vuri
veshin me nj ndjenj t re, aq kapitse.
Erdhi n shtpi dhe filloi t'i tregonte gruas. Kjo po e dgjonte,
por, n mesin e tregimit, hyri vajza me kapel n kok: se ku do t
shkonin t dyja. Ndenji si mbi gjmba pr t dgjuar kt mrziti, por
nuk pati durim. As e ma nuk pati durim q ta dgjonte deri n fund.
- Bukur fort! Gzohem shum! i tha gruaja. Tani hap syt, bj
kujdes, piji n rregull ilaet. Ma jep mua recetn, po oj Gerasimin n
farmaci.
Dhe shkoi q t vishej.
Ivan Ilii me zor mbushej me frym, n kohn y ajo ishte n
dhom dhe pshertiu thell i lehtsuar, kur ajo doli q andej.
38 LEON N. TOLSTOI
- E po, s'ke 'bn, - nprdhmbi. - Kushedi, nuk kam gj

Filloi t'i pinte ilaet dhe t'u prmbahej porosive t mjekut, t
cilat ndryshonin pas do analize t urins. Por, gjat analizave dhe pas
porosive q iu dhan se 'duhej t bnte, ndodhi nj ngatrres. Te
mjeku ai nuk mund t shkonte m, sepse doli q nuk kishte vepruar
ashtu si e kishte porositur ky. Ose i kishte harruar porosit, ose e kishte
gnjyer, ose i kishte fshehur dika.
Sidoqoft, Ivan Ilii iu prmbajt me prpikri porosive t mjekut
dhe, koht e para, gjeti njfar ngushllimi.
I respektoi porosit pr higjienn trupore dhe pr marrjen e
ilaeve, ndiqte me kujdes ecurin e smundjes, ndikimin e dhembjes
mbi organizm. I shkonte mendja edhe te smundjet e t tjerve, te
problemet q kta kishin me shndetin. Kur flisnin n prani t tij pr t
smurt, pr t vdekurit, pr t shruarit, sidomos pr ato lloj
smundjesh q ngjasonin me t tijn, duke u prpjekur q ta mbyste
tronditjen, mbante vesh, mandej pyeste dhe, ato q dgjonte, i vinte n
pun pr t shruar smundjen q kishte.
Dhembja nuk po i paksohej, por Ivan Ilii prpiqej ta bindte
veten se ndihej mir. Dhe arrinte q ta gnjente veten pr aq koh, sa
nuk ndiente ndonj shqetsim t thekshm. Por, me t'i ndodhur ndonj
dika e paplqyer, me t shoqen apo me shtjet e puns, t mos i ecte
n letra apo kushedi far tjetr, dhe smundja ia tregonte kthetrat. M
par i duronte pa ndonj sforcim mossukseset, i thoshte vetes se kishte
koh q ta ndreqte t keqen e ta mposhtte t lign, q t'i buzqeshte
prsri suksesi, madje t'i ndodhte dhe bumi. Kurse tani i thoshte vetes:
kam filluar t bhem m mir, ilaet po e bjn punn e tyre, mirpo kjo
e keqe q m ndodhi, 'duhej? Dhe i hipnin xhindet. Zemrohej me t
gjith: me vet fatkeqsin, me njerzit q i binin m qaf dhe ia
plasnin shpirtin dhe e ndiente sa shum e drrmonte zemrimi, por nuk
dinte nga t'ia mbante. Logjika ta thot se duhej t'i thrriste mendjes e ta
kuptonte q ky zemrim, ndaj rrethanave dhe njerzve, vetm ia

keqsonte t lign, q e kishte t strukur prbrenda vetes, prandaj nuk
duhej t'u jepte rndsi telasheve t rastit, kurse ai arsyetonte krejt
ndryshe. Thoshte se kishte nevoj pr qetsi, prpiqej t'i dilte prpara
do lloj prishsi t saj, mirpo, edhe prishja m e vogl, at e trbonte.
Gjendja n t ciln ndodhej iu keqsua pas marrjes me leximin e librave
mjeksor dhe pas kshillimeve me mjekt. Ather zuri t'i dukej se
shndeti po i shkonte posht e m posht, madje, me nj shpejtsi
marramendse. E krahasonte gjendjen e vet t mparshme me t sotmen
dhe nuk shihte ndonj prmirsim. Nuk kishte nga ia mbante, prsri
shkonte dhe kshillohej me mjekt.
At muaj shkoi tek nj mjek tjetr i njohur. Edhe ky mjek i
dgjuar i tha, thuajse t njjtat gjra, por duke ia parashtruar pak m
ndryshe pyetjet. Ivan Iliit kshillimi me t ia shtoi edhe m keq
dyshimet e frikn. Nj shok i shokut t tij, q ishte nj mjek shum i
mir, ia prcaktoi krejt ndryshe smundjen dhe, ndonse i dha fjaln se
do ta shronte, me pyetjet q i bri dhe me hamendjet q parashtroi, e
ngatrroi mosmkeq Ivan Iliin dhe ia shtoi dyshimin. Homeopati, nga
ana e vet, e prcaktoi pak m ndryshe smundjen, i dha edhe barnat e
duhura dhe Ivan fshehurazi nga t gjith, kishte nj jav q po
vazhdonte t'i pinte. Por i ndrpreu, sepse nuk po ndiente ndonj
lehtsim. Po e humbiste besimin te kurimi, ndjeu ta mbyste pikllimi.
Nj dit, nj zonj, e njohura e tij, i tha se ishin dor me nj shrimet
me ikona. Ivan Ilii po e dgjonte me vmendje dhe vuri re q po e
besonte at q po i thoshte, e besoi si nj t vrtet t faktuar. Kjo e
trembi. "Mos qenkam matufepsur n kt far feje? e qortoi veten. -
Gjepura! Kto jan prralla! M sht br mendja havale. Kur t
zgjedh nj mjek, duhet q t'i prmbahem deri n fund kurs q m
cakton ai. Pastaj, me t par e me t br. I duhet dhn fund gjith
ksaj. Do ta largoj mendjen nga smundja dhe deri n ver do t ndjek
40 LEON N. TOLSTOI
kt mjekim. Pastaj shohim e bjm. Mjaft m me kto luhatjet!..." Nj

fjal goje ishte, por hajt ta bje! Dhembja n ij nuk po i pushonte,
rnadje sikur i qe forcuar, i qe br e vazhdueshme, allkoma n goj po i
kallte datn, goja i mbante er t keqe, oreksi dhe fuqit sikur po i
paksoheshin dita- dits. Nuk duhej ta gnjente veten: po i ndodhte nj
gj e tmerrshme, e re dhe shum e rnd, aq e rnd, sa nuk kishte patur
gj tjetr n jetn e tij t derisotme. Dhe ishte n dijeni t gjendjes i
vetm, t tjert at nuk e kuptonin ose nuk donin q ta kuptonin,
mendonin se gjithka shkonte si m par. Kjo at e mundonte cdhe m
shum. Sidomos gruaja dhe vajza nuk mblidheshin fare n shtpi, u
vinte plasje tek e shihnin t mrzitur dhe u krkonte qiqra n hell.
Ndonse mundoheshin t mos i binin n sy, ai e shihte se u qe br
barr, e kishte t qart mendimin e s shoqes pr smundjen dhe ajo
vazhdonte t'i prmbahej mendimit t hershm, pavarsisht nga ato q
thoshte dhe bnte ai. E pati dgjuar me vesht e tij tek u thoshte miqve:
- E dini? Ivan Ilii nuk pranon q t kurohet, si bn tr bota.
Sot pi barin me pika dhe mban diet e bie t flej n koh, nesr,
papritmas, harron t'i pij ha bli t skuqur (q mjeku ia ka ndaluar), dhe
ulet t luaj bixhoz deri n orn nj t nats.
- Kur kshtu? ia kthen Ivan Ilii zemrplasur. - Ndodhi vetm
nj her te Piotr Ivanovii.
- Edhe mbrm te Shebeku.
- Po t mos shkoja, njlloj nuk do t mbyllja dot sy nga
dhembja...
- Duket ajo, me kt sjelljen tnde, nuk ke pr t'u shruar kurr
dhe ve ne na mundon.
Mendimi q kishte Praskovia Fiodorovna pr smundjen e t
shoqit, mendim t cilin ua shprehte t tjerve ashtu si dhe vet atij, ishte
se fajin pr ato q po i ndodhnin e kishte vet Ivan Ilii, ishte nj telash
i ri q po i nxirrte s shoqes. E kuptonte q e thoshte pa t keq, por nga

kjo nuk e ndiente veten m leht.
N gjyq, Ivan Ilii vinte re ose kujtonte q vinte re, po kt
qndrim t uditshm t njerzve ndaj tij: her i dukej se e shihnin si
njeri q pr s shpejti do ta lironte vendin q mbante, her shokt si me
shaka ia qoknin se i qe br mendja havale, sikur smundja e
tmerrshme q kishte prbrenda, q e thithte dhe i ngjante pikllim, t qe
objekti m i kndshm pr shaka. Sidomos Shvarci me nojmat dhe
lodrimin plot gjallri, q e kishte n gjak, i ndrmendte Ivan Iliit veten
ktu e dhjet vjet t shkuar, prandaj ia cyste keqas nervat.
I vinin shokt pr t br nj dor letra, zinin vendet, hapnin
pakon me letra t reja, i shkartisnin, i ndanin, i bashkoheshin letrat ma
q ta gzonin syrin dhe jo pak, por shtat n nj vend. Partneri q rrinte
prkarshi, shpall loj pa xhola dhe ia mbshtet letrat ma duke hedhur
dy n tryez. E 'duhej m tepr? T gufon shpirti, t vjen t fluturosh
nga gzimi, gati bllofi. Kurse Ivan Ilii, befas ndien allkomn e pshtir
n goj dhe gjithka i neveritet, as n mend nuk i shkon q t'i gzohet
bllofit. Ia hedh syt Mihaill Mihailloviit, partnerit, ky i prplas letrat
me pamje ngadhnjyesi, e mposht tundimin q ta mbledh ai vet
kuarjen, ia afron Ivan Iliit, q t mos mundohet e t zgjas krahun. "Pa
shih, pandeh se jam aq i dobsuar, saq as krahun nuk e zgjas dot," -
thot me vete Ivan Ilii dhe e harron kushtin e lojs pa xhola, del gabim
dhe e humbet lojn e tmerrshme sht se e v re se sa keq q i vjen
Mihaill Mihailloviit, kurse atij vet kaq i bn. Dhe mornicat e
rrqethjes ia prshkojn trupin.
T gjith e shohin sa shum q e mundon loja dhe i thon: "Po
deshe, e lm. Duhet t pushosh". T pushonte? Jo, ai nuk sht aspak i
lodhur, sht gati t luaj deri n fund. T gjith rrin t zymt dhe t
heshtur. Ivan Iliin e bren marazi, se shkaktari i ktij humori sht ai,
por nuk sht i zoti q t'ua davaris. Ata han dark dhe pastaj Ivan Ilii
42 LEON N. TOLSTOI
mbetet vetmprvetm me vetdijn se jeta i sht helmuar dhe po ua

helmon edhe t tjerve dhe ky helm, n vend q t paksohet, po
deprton gjithnj e m thell n qenien e tij.
Dhe me kt vetdije e me kt dhembje fizike, madje edhe me
frikn e madhe q e ka vn prfund, i duhej t binte n shtrat, kurse
gjumi mezi e zinte nga dhembja. Kurse n mngjes, duhej t ngrihej, t
vishej, t shkonte n gjyq, t fliste, t shkruante, ndrsa, po t mos
shkonte n zyr, do t'i duhej t ngujohej n shtpi njzet e katr or, prej
t cilave donjra ishte tortur. Dhe kt jet n buz t gremins qe i
detyruar q ta bnte i vetm, pa asnj njeri prbri, q ta kuptonte dhe t'i
vinte keq pr t.
Kshtu kaluan edhe dy muaj. Para Vitit t Ri, erdhi pr t bujtur

kunati. Ivan Ilii ishte n gjyq, Praskovia Fiodorovna kishte dal pr t
br pazarin. Kur i zoti i shtpis hyri n kabinet, gjeti aty kunatin, nj
burr n vaktit, tip sanguini, i qeshur dhe i elur, q po nxirrte vet
rrobat nga valixhja. Me t dgjuar hapa, ngriti kokn dhe e pa heshtur
kunatin. Vshtrimi i dha shum t kuptonte Ivan Miku hapi gojn pr t
shprehur habin, por s'e bri, u prmbajt. Mirpo shprehja e habis q i
kishte ngrir n fytyr, ua vuri vuln q t gjithave.
- Mos paskam ndryshuar?
- Po... Ke ndryshuar.
Ivan Ilii e oi fjaln te pamja e vet e jashtme, pr ta kandisur
kunatin q t'i hapej, por ky paraplqeu t hesht. Erdhi Praskovia
Fiodorovna dhe kunati vajti tek ajo. Ivan Ilii e mbylli me ky dern e
kabinetit dhe filloi t shihej n pasqyr, nj her drejt, pastaj anash.
Mori n dor fotografin ku kishte dal me t shoqen dhe zuri ta
krahasonte veten me at t fotografis, duke u par n pasqyr.

Ndryshimi ishte i madh. Pastaj e prveshi parakrahun deri te brryli, e
pa mir e mir, e uli mngn dhe u lshua fuqiprer n kanape pik e
vrer.
"Jo kshtu, jo," - i tha vetes dhe brofi, iu afrua tryezs, hapi
dosjen, filloi t lexonte shkresat, por nuk po prqendrohej dot. E hapi
dern e kabinetit dhe bri disa hapa drejt sallonit. Dera e sallonit ishte e
mbyllur. Iu afrua n maj t gishtave dhe mbajti vesh.
- Sikur po i zmadhon gjrat, dgjoi t'i thoshte Praskovia
Fiodorovna t vllait.
- Pse po i zmadhokam? Nuk e sheh q sht katandisur gjysm
njeriu? Shihi syt. N ta nuk ka drit. Po nga se vuan?
- Askush nuk e di. Nikollajevi (ky ishte mjeku tjetr) tha dika,
por un s'e di. Lesheticki (ky ishte mjeku i dgjuar) pohoi t
kundrtn...
Ivan Ilii u largua nga dera, shkoi n dhomn e vet, u shtri dhe u
zhyt n mendime: "Veshka, veshka e shkar". Rrklleu n mendje
gjith 'i kishin thn doktort pr veshkn e shkar, vuri n pun
imagjinatn dhe u prpoq q ta kapte at veshk, ta vinte n vendin ku
duhej t ishte, kaq pak duhej br, sipas mendimit t tij. "Jo, s'duhet
qndruar duarkryq. Po shkoj deri te Piotr Ivanovii". (Ishte miku i tij
q e kishte mik mjekun). I ra ziles, dha urdhr q t bnin gati pajtonin,
por duke dal, dgjoi ta thrrisnin:
- Pr ku kshtu, Jean?
Ishte e shoqja. Zri i shprehte trishtim, por edhe nj mirsi t
pazakonshme.
Kjo ngjyres mirsie e zrit t saj, nj gj e jashtzakonshme, ia
cingrisi edhe m nervat Ivan Iliit. E vshtroi i ngrysur.
- M duhet t shkoj deri te Piotr Ivanovii. Vajti, t dy bashk
shkuan te mjeku. E gjetn aty, biseduan gjat.
44 LEON N. TOLSTOI
Duke shqyrtuar hollsit anatomike dhe fiziologjike q, sipas

mendimit t mjekut, po ndodhnin n organizmin e tij, Ivan Ilii i kuptoi
t gjitha.
Kishte dika, dika t vogl, n veshkn e majt. Mund t
riparohej. Se, duke e forcuar energjin e nj organi dhe duke e dobsuar
at t organit tjetr, ndodh prthithja dhe gjithka z vendin e vet. U
vonua pr drek, hngri vetm, tr kohn bisedoi me gjallri dhe nuk
po i ngrihej, por bri si bri dhe, m n fund, shkoi n kabinet q t
punonte. Lexoi disa procese, punoi nj cop her, por nuk po i hiqej nga
mendja ajo dikaja brenglnse, e cila kishte mbetur e pasqaruar, por
q ishte e nj rndsie t madhe. Dhe kur mbylli dosjet, gjithka iu
kthjellua: ajo dikaja lidhej me zorrn e verbr. Por nuk ia vuri veshin,
shkoi n sallonin e pritjes pr t pir ajin me njerzit e shtpis. U
kishin ardhur miq, flisnin me z t lart, i binin pianos, kndonin, ishte
n mes tyre dhe dhndrushi aq i dshiruar, hetuesi pasanik. Ivan Ilii e
kaloi mbrmjen, sipas fjalve t Praskovia Fiodorovns, "m i
ngazllyer se t gjith", por ai nuk e kishte harruar as dhe nj ast se e
kishte ln mnjan at mendimin shum t rndsishm, mendimin pr
zorrn e verbr. N orn njmbdhjet u nda me miqt dhe shkoi n
dhomn e gjumit. Q pas smundjes, flinte vetm n dhomn e vogl
ngjitur me kabinetin. Hyri brenda, u zhvesh dhe mori n dor romanin e
Zolait, por nuk nisi ta lexonte. Ra n mendime. N imagjinat zuri
fanitej ai riparimi aq i dshiruar i zorrs s verbr. Ajo i prthithej,
flakej tej, i rivendosej veprimtaria, norrnale. "Po, kshtu sht, tha me
vete. Vetm se duhet ndihmuar natyra". Iu kujtua ilai, u ngrit, e piu, u
shtri n shpin dhe e ndjeu se sa bukur q po vepronte ilai, si po ia
zhdukte dhembjen. "Duhet marr n rregull dhe duhen shmangur
ndikimet dmsjellse. Ja, sikur po e ndiej m mir veten, shum mir".
Preku me gishta ijn, nuk i dhembi. "Ja, nuk po m dhemb. Vrtet, jam
m mir, shum m mir". E shoi qiririn dhe u kthye n brinj... Zorra e
verbr po i shrohej, po i kthehej normalitetit. Kur papritur, ndjeu at t

mbajturn e vjetr, at dhembjen e zgjatur, pikllimndjellse, aq mir
t njohur, smbimin e shurdht, t ngult, t qet dhe serioz. N goj
ndjeu alikomn e urryer. I theri zemra e iu turbullua koka. "O Perndi!
O Perndi! - nprdhmbi. - Prsri! Dhe nuk ka pr t m pushuar
kurr!" Papritur, shtja iu paraqit nga nj an krejt e ndryshme. "Zorra
e verbr! Veshka! i tha vetes. - Po ktu nuk sht fjala as pr zorrn e
verbr e as pr veshkn! Bhet fjal pr jetn dhe... vdekjen! Ja, jeta
sht dhe po ikn! Kurse un nuk e ndal dot! Po. E pse u dashka gnjyer
vetja? A nuk e shohin q t gjith, prve meje, se un po vdes, se kjo
sht pun javsh, ditsh, ja, ndoshta tani. Kjo drit qe, kurse pas nj
asti t vetm bie errsira! Tani jam ktu, kurse pastaj do t jem atje! Po
ku?" Iu mbush trupi me mornica, iu ftohn gjymtyrt dhe i ndali
frymmarrja. Dgjonte vetrn t rrahurat e zemrs.
"Un nuk do t jem, por far do t ket? Asgj nuk do t ket!
E ku do t jem, vall, kur t mos jem m ktu? Mos po m kanoset
vdekja? Jo, nuk dua!" I dha prpjet trupit, donte q t ndizte qiririn, e
krkoi me duart q i dridheshin, i ra padashje me dor qiririt, e rrzoi
bashk me pjatn dhe prsri u lshua fuqiprer n shtrat. "E pse? A
nuk sht njlloj?" i tha vetes duke par me syt t shqyer errirn. -
Vdekja! Po, vdekja! Kurse ata atje nuk din asgj dhe pr asgj nuk
duan t din, nuk dshirojn q t din. Shohin qejfin e tyre. (Dgjonte
kukurisma dhe kng q vinin nga larg.) Atyre aq u bn, ama, pr t
vdekur edhe ata do t vdesin. Leshkot. Un m par, ata m pas. T
gjithve na pret exheli. E 'sht gjith ai gzim! Kafsht!" E mbyti
dalldia nga ligsia q i teptisi. Nuk po e duronte dot rn. E pamundur
duket, po ja q t gjith e kan shkruar kt fat skterre, vdekjen. U
ngrit.
Jo, di nuk shkon. I duhet vn gishti koks. Duhen menduar
gjrat nga e para. Dhe ashtu bri. "Po, m'u b sebep ajo shembja e ijs
46 LEON N. TOLSTOI
kur rash nga shkallt. Po, ndjeva dhembje n ij. Po, i fillova ecejaket
npr mjek. Po, mrzia dhe kapitja m'u bn t pandashme. Prsri
mjekt. Nga dita n dit, po i afrohesha grernins. Fuqit m'u paksuan.
Iu afrova honit, jam fare pran. U ronita, syt po m erren. Po m troket
vdekja, kurse un mendoj pr zorrn e verbr. E vras mendjen si ta
shroj zorrn e verbr, kurse mua po m troket n der vdekja. T jet
vrtet vdekja?" U lemeris mosmkeq, po i zihej fryma, zgjati krahun,
zuri t krkonte shkrepsen, e mbshteti brrylin n komodin, ajo po e
pengonte, po i shkatonte dhembje, u inatos me t, i dha t shtymn,
komodina u prmbys. Nga dshprimi, duke turfulluar e guluar, u
lshua n kurriz dhe qndroi n pritje t vdekjes.
Ishte koha kur po largoheshin miqt. Praskovia Fiodorovna doli
q t'i prcillte. E dgjoi zhurmn e komodins q u rrzua dhe hyri.
- 'pate?
- Asgj. E rrzova padashur.
Ajo doli dhe i solli nj qiri t ndezur. Ai rrinte shtrir dhe merrte
frym shpesh e me mundim, si ndonj q ka br vrap t fort, ia nguli
syt asaj.
- 'ke kshtu, Jean?
- Asgj. E rr...zo...va, ja. "E 't'i tregoj? Nuk do t m kuptoj," -
tha me vete.
Ashtu ishte, ajo asgj nuk kuptoi. Vetm i ndezi qiririn dhe doli
me nxitim: duhej ta prcillte mikun e shtrenjt, dhndrushin e
dshiruar.
Kur u kthye, e gjeti t shtrir n kurriz, me syt qepur tavanit.
- 'ke kshtu? Mos je m keq?
- Po.
Ajo tundi kokn dhe u ul.
- E di si them un, Jean? Drgojm t thrresim Leshetickin.
T thrrisje n shtpi mjekun e dgjuar, donte t thoshte t mos i

kurseje parat. Ai u skrmit hidhur dhe tha:
- Jo.
Ajo ndenji dhe pak, pastaj u ngrit dhe e puthi n ball.
Ndjeu nj urrejtje t dal nga shpirti pr t, n astin kur u
prkul dhe e puthi n ball, por e prmbajti veten q t mos e shtynte.
- Natn e mir! Do Zoti e t z gjumi shpejt.
- Po.
VI
Ivan Ilii e shihte se po vdiste dhe e kishte pushtuar ankthi.

Thell n shpirt, e dinte q po vdiste, por jo vetm nuk qe
msuar me kt mendim, por as nuk e kuptonte dot.
Shernbulli i silogjizrnit, q e kishte msuar n ligjikn e
Kizeveterit: "Kaji sht njeri, njerzit jan t vdekshm, prandaj dhe
Kaji sht i vdekshm," i dukej i drejt vetm n lidhje me Kajin, por
aspak pr veten e tij. Se ai ishte Kajinjeri, njeri n prgjithsi, ajo q
thuhej ishte krejt e drejt, por ai nuk ishte Kaji dhe as njeri n
prgjithsi, ai kurdoher ka qen krejt, po krejt i veant nga t gjitha
qeniet e tjera; ishte Vanja i nns, i babait, i dhe i Vollodies, me lodrat,
me karrocierin, me dadon, m pas me Katenjkn, me t gjitha gzimet,
entuziazmin e fmijris, t mituris dhe t rinis. Se mos kishte lidhje
me Kajin ajo era e atij topit rripa- rripa prej lkure, q e donte aq shum
n vogli Vanja! Po dorn nns ashtu ia puthte Kaji, si Vanja? Po pse a
frfrinte pr Kajin ashtu ai fustani prej mndafshi si frfrinte pr at,
Vanjn? Po pse a kishte dashuruar ndonjher Kaji, ashtu si kishte
48 LEON N. TOLSTOI
dashuruar ai, Vanja? Po mbledhjet dhe seancat gjyqsore a i mbante dot

Kaji ashtu si i mbante ai, Ivan Ilii?
Kaji po, ai sht saktsisht i vdekshm, ai me t drejt do t
vdes, sa pr at vet, pr Vanjn, pr Ivan Iliin, ndryshonte puna. Ai
ishte krejt ndryshe me t gjitha ndjenjat dhe mendimet. Nuk ishte e
mundur q ai t vdiste. Kjo do t ishte dika shum e tmerrshme.
Atij kshtu i dukej.
"Sikur dhe un t isha njlloj i vdekshm, ashtu si Kaji, do ta
kisha ditur, do t ma kishte thn zri im i brendshm, por me mua kjo
nuk ndodhi; un dhe t gjith shokt e mi e kuptojm q me ne nuk do
t ndodh aspak ashtu, si me Kajin. Dhe ja 'na doli! thoshte me vete. -
Nuk sht e mundur! S'sht e mundur! Po ja q qenka! E si kshtu? Si
duhet kuptuar e gjith kjo?"
Ivan ilii nuk po i jepte dot dum. Bnte mos q ta largonte nga
vetja kt mendim, si c rrem, si jo t drejt, si t smur, orvatej q ta
zvendsonte me mendime t tjera, t drejta, t shndetshme. Por dilte
q ky i tiji nuk ishte thjesht mendim, ai ishte nj realitet dhe i vinte i
prsritur, i qndronte pandashm prpara syve.
U bnte thirrje mendimeve t tjera q t'i vinin n ndihm, n
mnyr q zvendsonin kt q i qe br rrodhe, shkonte me shpresn
q t mbshtetej n to. Prpiqej q t'i kthehej rrjedhs s mprshme t
mendimeve dhe t preokupimeve, q dikur ia mnjanonin dhe ia
sikterisnin mendimin pr vdekjen. Por, o udi! Ato q m par ia
terratisnin, ia fshinin dhe ia asgjesonin vetdijen e vdekjes, tani nuk po
e bnin dot m. Koht e fundit, Ivan Ilii bnte shum prpjekje q t'i
rimkmbte ato ndjenja, q dikur ia terratisnin mendimet pr vdekjen.
Thoshte me vete: "Do t'i shtrohem puns, se un me t kam jetuar dhe
po jetoj". ohej n mngjes dhe shkonte n gjyq, duke u prpjekur q t
largonte nga vetja do dyshim, aty jepte e mcrrte me shokt, pastaj ulej
duke i hedhur nj shikim si t hutuar dhe t prhumbur turms q kishte
zn vend n sall dhe, duke u mbshtetur me t dy brrylat e krahve

t dobsuar n dorezat e kolltukut prej dru lisi, si zakonisht, e eponte
paksa trupin pr nga shoku q kishte prbri, lvizte pak nga vendi
dosjen q kishte prpara, i pshpriste disa fjal, mandej rehatohej m
mir dhe shqiptonte fjalt q hapnin shtjen. Por papritur, n mes t
puns, ndiente smbimin e njohur n ij, i cili pa e ar kokn pr
ecurin e shtjes, bnte punn e vet prthithse, pikllimndjellse. Ivan
Iliit i ngecte fryma, mundohej t mos e kishte mendjen te dhembja,
kurse ajo bnte punn e vet, vinte dhe qndronte prpara tij, e shihte
drejt n sy, kurse ai bhej kallkan, i erreshin syt, dhe prsri i drejtohej
vetes me pyetjen: "Si kshtu? T jet e vrtet? Nj e vrtet e vetme? E
patundshme?" Dhe shokt e vartsit vinin re me habi dhe hidhrim se si
ky gjykats i shklqyer dhe aq mendjempreht, me prvoj t madhe,
ngatrrohej e bnte gabime. Rrqethej, prpiqej ta mblidhte veten, por
me zor e shtynte gjykimin e shtjes deri n fund. Kthehej n shtpi
mendjeprishur, e ndiente gjall q punt e gjyqit nuk do t mund t'ia
fshihnin at, q ai krkonte t fshihte: nuk do ta hiqte dot qafe at;
prkundrazi, ishte ajo q po e trhiqte nga vetja gjith m tepr, i
krkonte jo t bnte ndonj pun, por ta shihte at dhe vetm at drejt
n sy, ta shihte dhe duke mos mundur t bnte dot pun tjetr, t hiqte
t zit e ullirit.
Pr t shptuar nga kjo gjendje, Ivan Ilii zuri t krkonte
ngushllime t tjera, t gjente nj korrac mbrojtse, dika e arriti, dhe
pr pak koh ajo e shptoi, por at nuk mundi q ta shpartallonte, ajo
sikur u b e tejdukshme, sikur deprtonte npr gjithka dhe asgj nuk e
mnjanonte dot at.
Qllonte, koht e fundit, q t hynte n sallonin e pritjes, t cilin
e kishte selitur dhe zbukuruar me duart e tij, n sallonin ku qe rrzuar
nga shkallt dhe pr t cilin, si mendonte me hidhrim e me tallje,
"kishte br fli jetn", sepse e dinte q smundja aty e kishte zanafilln,
50 LEON N. TOLSTOI
tek ajo shembje e ijs. Nj her i vajtn syt te nj e grvishtur n

tryezn e mesit, qe br prej nj objekti t fort. E kuptoi se e kishte
shkaktuar albumi me kapakt e forcuar me pllaka bronzi, t kthyer n
cepa. E mori n dor albumin e br me dashuri dhe i erdhi inat pr
pakujdesin e s bijs dhe t t njohurve t saj, q e kishin keqprdorur
albumin dhe ia kishin prthyer cepat. E rregulloi me shum kujdes dhe
e la n vendin e vet.
Pastaj i erdhi n mendje q t gjith kt tablissement 8 t
albumeve ta shpinte n qoshen tjetr t sallonit, te lulet. Thirri lakeun.
Erdhi dhe e shoqja me t bijn, q t shihnin 'donte t bnte. E
kundrshtuan, u hngrn me fjal, ai u mrzit, por gjithka shkoi mir,
sepse gjat ksaj kohe e hoqi mendjen prej asaj. Ajo nuk nxori krye.
Mirpo, kur po shtynte tryezn me albumet, e shoqja i tha: "Lri
t tjert q ta bjn, do t vritesh prsri". Qe e mjaftueshme q ajo t
deprtonte prmes asaj korace, q ai u prpoq t vinte, ai e pa at. E pra,
kishte shkuar me shpresn se do t qndronte e fshehur, kurse ajo vetm
qe tulatur dhe prgjonte atje n ij. Njlloj zuri ta smbonte, t'i
shkaktonte at dhembjen pikllimndjellse, kshtu q ai nuk kishte si ta
harronte, ajo me siguri q e prgjonte q prapa luleve. E prse t gjitha
kto?
"Vrtet. Ja, te kjo perdja ktu, n nxitim e sipr, e humba jetn si
n nj sulm! Kshtu t jet? 'tmerr dhe 'rnarrzi! Nuk mund t jet
kshtu! Nuk mund t jet, por sht!"
U kthye n kabinet, u shtri n kanape dhe mbeti prsri vetm
pr vetm me at. Kok m kok me at. Dhe s'kishte 't'i bnte. Vetm
ta shihte dhe t frgllonte nga t ftohtt.
8
Vendosje (frngj.)
VII
Se 'i ndodhi Ivan Iliit n muajin e tret t smundjes, nuk e

thua dot, sepse gjithka u b hap pas hapi dhe pa u vun re, por u b ajo
q edhe e shoqja, edhe e bija, edhe i biri, edhe shrbtort, edhe t
njohurit, edhe mjekt dhe, m kryesorja, ai vet tanim e dinin se i
gjith interesi q tregonin t tjert ishte t msonin sa shpejt do t vinte
fundi, kur do t ishte dita q do ta lironte vendin e puns, do t'i lironte
t gjallt nga bezdia dhe angaria, q u shkaktonte prania e tij dhe vet ai
t shptonte nj her e prgjithmon nga vuajtjet.
Gjumi erdhi e iu paksua, u detyruan t'i jepnin opium dhe t'i
bnin morfin. Por ndonj lehtsim nga kjo ai nuk po ndiente. Gjendja e
prhumbjes dhe e topitjes n at gjysmdremitjeje q e pllakoste n
fillim, sikur e lehtsoi disi, pr arsye se ishte nj gj e re pr
organizmin, por nuk kaloi shum dhe ajo gjendje u h po aq, n mos
edhe m e mundueshme, se vet dhembja.
Pr t gatuanin ve, sipas porosis s mjekut, por t gjitha
ushqimet ishin nga m t pashijshmet dhe m t neveritshmet q mund
t ekzistonin.
Edhe pr t dal jasht, i blen nj oturak t veant, sa her q
bnte nevojn, torturohej sa m s'bhej. E lemeriste vet jashtciitja,
turpi q e bnte n ata kushte, era e keqe, kryesorja, se ishte i detyruar
ci ta bnte n pranin e t tjerve.
Po ja q n kt pun aq shum t paplgyer Ivan Ilii ndjeu dhe
oturakun ia hiqte muzhiku bufetist Gerasimi, prania e t cilit ia gzonte
shpirtin. Gerasimi ishte burr n vaktit, mbahej shum pastr, dukej
shum i freskt, ishte ngjallur duke ngrn e pir sa deshte n kuzhinn
e t zotit. E shihje kurdoher t cieshur, qejfpaprishur me asknd,
fytyrelur. Koht e para pamja e ktij burri t paqortueshm, t veshur
si rust, q bnte nj pun aq t neveritshme, e turbullonte Ivan Iliin.
52 LEON N. TOLSTOI
Nj her, si u ngrit nga oturaku, nuk pati fuqi as pr t ngritur

pantallonat, u lshua n kolltukun e but dhe i pataksur zuri t
vshtronte mishrat e squllura si lapra.
N dhom hyri Gerasimi me ape t lehta e t forta, duke
shkelur me izmet e mdha dhe duke prhapur aromn e kndshme t
rrshirs s pishs, me t ciln kishte lyer izmet. Bashk me t, hyri n
at dhom dhe fresku e ajrit dimror. Kishte veshur prparse t re prej
mushamaje, nn t i dukej kmisha e pastr prej basmeje, me mngt
prthyer deri lart, q lejonin t'i dukeshin kraht e mbushur dhe
muskuloz dhe, pa ia shtir syt Ivan Iliit, (me sa dukej, druhej se mos
e fyente t smurin me gzimin plot jet e shndet q i buiste nga t
gjitha poret e fytyrs) iu afrua oturakut.
- Gerasim, - i foli me z t shuar Ivan Ilii.
Gerasimi u drodh, si duket u friksua mos kishte br ndonj
veprim q nuk duhej br dhe me nj lvizje t shpejt, i ktheu t
smurit fytyrn tr shend e ver, t ngazllyer, t thjesht dhe t
brisht, t ciln kishte filluar ta mbulonte pushi i mjekrs.
- 'urdhroni?
- Them se t vjen ndot nga kjo. T m falsh. Ja q nuk
mundem.
- Ju ruajt Zoti! - Dhe Gerasimit i shndritn syt dhe iu
skrmitn dhmbt e bardh, t rinj. - E pse t m vika ndot? Ju jeni i
smur.
Dhe me ca lvizje t shkathta dhe t shpejta, bri 'duhej br,
doli me ape t leht. Dhe, pas pes minutash, me po at ecje t leht, u
kthye.
E gjeti Ivan Iliin ulur n po at kolltuk.
- Gerasim, - i tha zotria, kur pa q ky e vuri oturakun e lar n
vendin e duhur. - T lutem, m ndihmo pak! Eja ktu! - Gerasimi iu
afrua. - M ngri pak! Vet un nuk ngrihem dot, kurse Dmitrin e kam
drguar me nj pun.
Gerasimi iu afrua. E pushtoi me kraht e fuciishm, ashtu si ecte
leht, me po at lehtsi e ngriti, ia veshi pantallonat dhe deshi q ta ulte
aty ku ishte, por Ivan Ilii e luti q ta shtrinte n divan. Gerasimi, pa
sforcimin m t vogl, e ngriti pesh dhe e oi te divani, aty e uli.
- T falemnderit! Me sa lehtsi q e bre, ... Sa mir.
Gerasimi vuri buzn n gaz dhe donte t dilte, por Ivan Ilii po e
ndiente aq mir veten n shoqrin e tij, saq nuk deshi ta linte q t
ikte.
- Ma afro, t lutem, at karrige. Jo aty, ma vr posht kmbve.
E ndiej m mir veten, kur i mbaj kmbt lart.
Gerasimi bri si i than, edhe kmbt ia vuri lart. Ktij iu duk
vetja m i lehtsuar.
- E ndiej veten m mir, kur i kam kmbt lart, - prsriti Ivan
Ifii. - Ma vr posht kmbve at jastkun q sht atje.
Gerasimi ia plotsoi dshirn: ia ngriti me kujdes kmbt dhe e
vuri nn to jastkun, ia mbshteti me avash n jastk. Ivan Ilii e ndjeu
veten edhe m mir pas ksaj, por sidomos i plqeu ajo koh, kur
Gerasimi ia mbajti n kraht e tij kmbt pr t'i vn posht jastkun.
Mirpo, pas pak vuri re se lehtsimi i kaloi.
- Gerasim, tha. -Mos ke gj pun?
- Jo, zotri, - ia ktheu Gerasimi, q tani e dinte si duhej folur me
zotrinjt e qytetit.
- T pyes mos t ka mbetur ndonj pun pa u br?
- I kam br t gjitha. Vetm drut duhen ar pr nesr.
- A mund t m'i mbash kmbt pak lart?
- Si jo. Gerasimi ia kapi me kujdes kmbt dhe ia ngriti aq lart,
sa i donte zotria. Ivan Iliit iu duk se n kt gjendje i kishin pushuar
dhembjet.
54 LEON N. TOLSTOI
- Po drut?
- Mos u bni merak, zotria juaj. Edhe at pun do ta bjm.
Ivan Ilii e urdhroi Gerasimin q t ulej, t'ia mbante n prehr
kmbt dhe zuri t kuvendonte me t. Dhe vet po uditej q kshtu po
e ndiente veten m mir.
Q nga kjo koh, Ivan Ilii e thrriste ngaher Gerasimin dhe i
thoshte q t'ia mbante kmbt n supe dhe i plqente q t kuvndonte
me t. Gerasimi e bnte kt pun me lehtsi dhe me qejf, thjesht dhe
me dashamirsi, e kjo e mallngjente Ivan Iliin. Shndeti, fuqia,
gjallria e jets, sa her q i vinte re te t tjert, e fyenin, vetm fuqia
dhe gjallria e jets s Gerasimit nuk e hidhronin, prkundrazi, e
qetsonin.
Mundim m t madh i shkaktonte gnjeshtra, se prse, q t
gjith e pranonin si pa t keq gnjeshtrn q ai vrtet ishte smur, por
jo se ishte duke vdekur, se mjaftonte vetm q t rrinte shtrir, t
qetsohej dhe t mjekohej, e pasktaj gjithka do t ishte si s'kishte m
mir. Kurse ai e dinte se do gj q t bhej, asnj prfitim nuk do t
kihej, se prve vuajtjeve m sfilitse dhe mandej vdekjes, at nuk e
priste gj tjetr. Ivan Iliin e mundonte kjo gnjeshtr, e mundonte fakti
q ata nuk donin ta pranonin at, q t gjith e dinin dhe q e dinte dhe
ai vet; donin ta gnjenin dhe ta detyronin q ai ta besonte. Dhe kjo
gnjeshtr qarkullonte n prag t vdekjes s tij. Ishte nj gnjeshtr q
synonte ta fashiste kt akt t tmerrshm e aq solemn, krkonin q ta
zbrisnin n nivelin e vizitave t rndomta q ata bnin, t blerjes s
perdeve t reja, t gatimit t blinit pr dark... Dhe udi. Sa her q i
kapte me presh n dor, duke u marr me ato shakat e tyre prej
dredharaksh t neveritshm, vetm buzt ia mbanin q t'ua prplaste n
fytyr e t'u thoshte: mos gnjeni, edhe ju e dini t vrtetn, edhe un e
di. Por asnjher nuk i mjaftoi guximi q t'ua thoshte. Akti i tmerrshm
i vdekjes s tij qe banalizuar, duke u barazuar me nj telash t rndomt
dhe rastsor, por edhe t pahijshm (t ngjashm me at qndrim q

mbahet ndaj njeriut, i duke hyr n dhomn e pritjes, prhap nga vetja
er t keqe). Sa pr at, ai "mirsjelljes" i kishte shrbyer tr jetn. E
shihte q nuk i vinte keq kujt pr t, sepse askush nuk dshironte makar
ta kuptonte gjendjen n t ciln ndodhej. I vetmi njeri q e kuptonte,
ishte Gerasimi, vetm atij i vinte keq pr t. Prandaj dhe veten e ndiente
mir vetm me Gerasimin. I gufonte shpirti nga ngazllimi kur,
ndonjher, Gerasimi tr natn ia mbante lart kmbt dhe nuk pranonte
q t shkonte t flinte, duke u shprehur: "Ju mos u shqetsoni pr mua,
Ivan Ili, kam koh t fle". Vetm Gerasimi nuk gnjente, dukej qart
se vetm ai e kuptonte si qndronte puna dhe nuk e quante t nevojshme
q ta fshihte, thjesht i vinte keq pr t smurin, q ronitej e venitej dita-
dits. Nj dit ia tha cop, kur Ivan Ilii donte q ta largonte:
- T gjith do t vdesim. E pse t mos bj pun?
Dhe me kto fjal, ai shprehu mendimin e njeriut, t cilit nuk i
rndej shrbimi, sepse i shrbente nj njeriu, i cili tanim e kishte marr
t tatpjetn dhe shkonte me shpresn se do t gjendej nj njeri q do t'i
shrbente, kur t'i vinte dhe atij koha.
Prve gnjeshtrs apo si rrjedhoj e saj, pr Ivan Iliin ishte i
mundirnshm edhe fakti se atij askush nuk ia qante hallin, ashtu si do
t dshironte ai q t'ia qanin. Dhe dshira e tij, nj dshir e madhe
(ndonse i skuqej faqja nga turpi q e ushqente kt dshir), ishte q,
pas dhembjeve t forta, dikush ta mshironte, ashtu si mshirojm
fmijn. Ndiente nevoj pr ledhatime, pr pekule dhe pr lot
keqardhjeje, q ta merrnin me t mir si fmijn. E dinte q ishte person
me pesh, q mbante mjekr t thinjur, e dinte q kjo q dshironte
ishte pun q s'bhej, po ja q shpirti ia donte. N marrdhniet e tij me
Gerasimin, kishte dika q i afrohej ksaj, prandaj dhe ngushllohej. I
vinte pr t qar, ia kishte nda q ta prkdhelnin, q t qanin bashk
me t. Ndodhte q t'i vinte pr vizit antari i trupit gjykues Shebeku,
56 LEON N. TOLSTOI
por ky, n vend q t'i qante hallin dhe ta merrte me t mir, i jcpte vetes
nj pamje serioze, t rrept, t njeriut hijernd dhe, nga forca e zakonit,
i shprehte mendimin q kishte pr vendimin e Gjykats s Lart dhe e
zgjaste, e bnte trkuz. Dhe tr kjo gnjeshtr q e rrethonte dhe q
gjendej edhe brenda tij, ia nxinte dhe zymtonte mosmkeq jetn n kto
dit t fundit, t mbetura.
VIII
Gdhiu mngjesi. Dhe ishte mngjes, sepse Gerasimi ishte

larguar dhe kishte ardhur Piotr lakeu. Ky i shoi qirinjt, e hapi njrn
perde dhe filloi t rregullonte dhomn pa br zhurm. Mngjes ishte,
mbrmje ishte, n ishte e premte apo e diel, Ivan Iliit aq i bnte, sepse
prsritej po e njjta gj: dhembja smbuese, pikllimndjellse bnte t
sajn, vazhdonte q ta mundonte dhe nuk e linte rehat as dhe nj
minut, vetdija se jeta po i ikte pa shpres kthimi, vazhdonte ta
shponte si turjel, vdekja e tmerrshme, aq shum e urryer, sa vinte dhe i
afrohej dhe kjo ishte e vrteta e vetme reale, ndrkoh q prreth
vazhdonte t qarkullonte e njjta gnjeshtr. Por jeta ende nuk i ishte
shuar, e 'rndsi kishin ditt, javt dhe ort e dits?
- T'jua sjellim ajin?
"Respekton rregullin e vendosur, do q zotrinjt mngjeseve t
pin aj," - tha me vete Ivan Ilii. Ndrsa me z t lart, iu prgjigj:
- Jo.
- Mos doni t kaloni n divan?
"Do q t sjell n din dhomn, kurse un e pengoj: jam
papastrtia vet, jam rregullirni vet," shkoi npr mend Ivan Ilii.
Ndrsa me z t lart shqiptoi:
- Jo, m lr rehat.
Shrbtori u mor me punt e dhoms edhe nj koh. Ivan Ilii

zgjati n drejtim t tij krahun. Piotri iu afrua, i gatshm si ngaher.
- 'urdhroni?
- Orn.
Piotri e mori orn q ishte n komodin dhe ia dha.
- Tet e gjysm. Po ata u ngritn?
- Jo ende. Vasili Ivanovii, i biri, shkoi n gjimnaz, kurse
Praskovia Fiodorovna m urdhroi ta zgjoja, po t keni nevoj.
Urdhroni?
- Jo. Mos e zgjo. "Po sikur t pija nj got aj?" tha me vete. -
Po mir... m sill ajin, - i tha. Piotri mori q t dilte. Ivan Ilii ndjeu
frik t mbetej vetm. "Si t bj q ta mbaj? Po, do pi ilain". - Piotr,
m jep ilain. "Kushedi, mbase m bn mir". E mori lugn dhe e piu.
"Jo, s'do t m bj gj. Gjepura jan, gnjeshtra, - tha me vete, sapo
ndjeu shijen e keqe n goj. - Jo, nuk kam si e besoj. Ah, sikur t m
pushonte, qoft dhe nj minut, kjo e shkret dhembje!" Pshertiu dhe
rnkoi thell. Piotri u kthye. - Shko! Ma sill ajin!
Piotri doli. Kur mbeti. vetm, Ivan Ilii u dha liri rnkimeve jo
aq nga dhembja, sado sfilitse q ajo ishte pr t, se sa nga mrzia.
"Gjithmon e njjta gj po m prsritet, ditt dhe nett nuk kan t
mbaruar. T vinte makar nj or e m prpara. Cila t vinte? Vdekja,
errsira. Jo, jo. Gjithka tjetr sht m e mir se vdekja!" Kur hyri
Piotri me ajin n tabaka, Ivan Ilii e pa i prhumbur dhe i hutuar, pa e
kuptuar se kush ishte dhe far donte. Piotri u ndie i zn ngusht nga ky
shikim. Turbullimi i lakeut e solli n vete.
- Po, tha. E solle ajin. Mir, lre aty! Vetm m par m
ndihmo t lahem dhe t vesh nj kmish t pastr. Dhe Ivan Ilii filloi
t lahej. I lau duart m nge, pastaj dhmbt, fytyrn, u kreh duke u par
n pasqyr. E tmerroi ai q po e shihte nga pasqyra, sidomos i kalln
datn flokt e ngjitur pas ballit t zbeht.
58 LEON N. TOLSTOI
Kur Piotri do t'ia ndrronte kmishn, e ndjeu q do t tmerrohej

edhe m nga pamja e trupit, kshtu q u prpoq t mos e shihte. Ja dhe
kjo pun kishte mbaruar. Veshi rrobdhomn, i mbshtolli kmbt me
batanije dhe u ul n kolltuk, pr t pir ajin. Pr disa aste, e ndjeu
veten t freskuar, por, kur gjerbi ajin, prsri ndjeu n goj shijen e
allkorns s pshtir, prsri zuri ta ndiente dhembjen pikllimndjellse
n ij. ajin e glltiste me t sforcuar, pastaj i shtriu kmbt dhe u shtri.
I tha Piotrit q t dilte.
Po ajo pun. Her i shklqente prpara syve nj pik shprese,
her kreshprohej dhe dallgzohej deti i trbuar i dshprimit. Dhe tr
kohn s'iu nda dhembja, pikllimi dhe zemra e plasur. Po e mbyste
mrzia duke cien vetm, ndjeu nj dshir t paprmbajtur pr t
thirrur ndoknd, por q m par e dinte se do ta ndiente veten m keq n
syt e t tjerve. "Sikur t merrja prsri morfin dhe t harrohesha. Do
t'i them mjekut q t m caktoj edhe ndonj ila tjetr. Kshtu nuk
sht e mundur! Jo, nuk shtyhet kshtu!"- mendoi.
Kaloi nj or, nj tjetr. Ra zilja e ports. Do t jet mjeku. Po,
ai sht, mjeku. Ky hyri duke buzqeshur, plor gjallri, buko, ndrsa
shprehja q i dha fytyrs, sikur thoshte: "E 'sht kjo frik? Tani do t'i
vm n vij q t gjitha!". Mjeku e dinte q kjo paraqitje n kt
mjedis nuk ishte e hijshme, po ja q kshtu e kishte zakon dhe prej tij
nuk hiqej dot dor, njlloj si ai q vesh frakun n mngjes dhe shkon
pr t br vizita.
Mjeku, i vetknaqur, i frkoi gjat duart pa ia shqitur syt t
smurit.
- Mrdhiva. Bn shum ftoht. M lini q t ngrohem pak,
shqiptoi me nj t till shprehje, sikur i lutej t priste pak sa t ngrohej,
pa pastaj dinte ai si e vinte n vend do gj.
- H, si?
Ivan Ilii e ndien se mjekut ia ka fort nda q ta pyes: "Pa h, si

jan punt?" por dhe vt ai e kupton q nuk duhet folur n kt
mnyr, prandaj ndrron mendje dhe e pyet: "Si e kaluat natn?"
I smuri i ngriti syt dhe e pa n mnyr pyetse: "Si nuk t vjen
turp nga vetja q gnjen?" Po ja q mjeku nuk donte ta kuptonte pyetjen
q i bhej.
Ather Ivan Ilii i thot:
- Keq. Tmerr e shkuar tmerrit. Dhembja nuk po m kalon, nuk
do t tarakset. M jepni ndonj ila.
- Ju t smurt kshtu thoni ngaher. E po, tani m duket se u
ngroha. E prpikta Praskovia Fiodorovna nuk do t qe kundr q t
fillonim. Kshtu pra. Bukur.
Dhe mjeku i shtrngoi dorn t smurit.
Mjeku e fshiu sakaq shprehjen e lozonjarit nga fytyra bukane, i
la mnjan gjestet e shpenguara, i dha fytyrs parnje serioze dhe iu
prvesh puns: i mati pulsin, temperaturn dhe i trokiti me gishta n
gjoks pastaj n shpin, e dgjoi me vesh.
Ivan Ilii e di fort mir, nuk ka as dyshimin m t vogl, se t
gjitha kto jan gjepura, jan gnjeshtr me bisht, por, kur mjeku u ul
n gjunj, u nder sipr tij dhe e mbshteti njrin vesh her m lart dhe
her m posht npr kraharor, duke i dhn fytyrs shprehje nga m t
uditshmet, por kuptimplote, Ivan Ilii nuk kundrshton, ashtu si nuk i
kundrshtonte edhe fjalimet e avokatve, duke e ditur fare mir se ata
gnjenin, e dinte dhe arsyen prse gnjenin.
Mjeku po vazhdonte ta vizitonte, kur n der u dgjua fshfritja
e fustanit t mndafsht t Praskovia Fiodorovns, u dgjua dhe qortimi
i saj, q i drejtohej Piotrit, sepse ky nuk e kishte lajmruar pr ardhjen e
mjeku.
60 LEON N. TOLSTOI
Ajo hyri, e puthi t shoqin dhe menjher filloi t demonstronte

se kishte koh q ishte ngritur, se mosqenia e saj aty ishte thjesht nj
keqkuptim.
Ivan Ilii e shihte, e peshonte me syt t topitur, kurse me vete e
qortonte pr bardhsin e llrve, t qafs, pr pamjen e topolakes s
shndetshme, pr shklqimin e flokve dhe xixllimin e syve plot
gjallri. E urrente me t gjitha fuqit e shpirtit. Kurse prekja e saj, e bri
t vuante edhe m, pr shkak t vals s urrejtjes q ia prshkoi qenien.
Ajo vazhdonte t mbante ndaj smundjes s tij po at qndrim t
fillimit. Ashtu si e ka prpunuar qndrimin e vet ndaj t smurve
mjeku, t cilin ai tanim nuk mund ta ndryshonte m, ashtu dhe ajo
prpunoi nj qndrim t caktuar ndaj tij dhe vazhdonte t'i qndronte
besnike: nuk bnte at q duhej t bnte, vet e kishte fajin q nuk i
pinte n rregull ilaet dhe ajo, nisur nga dashuria q ka pr t, e qorton.
- Nuk dgjon! Nuk i pi ilaet n kohn e duhur! Kryesorja, rri
shtrir n nj pozicion t till, q, me siguri, i bn shum dm: i mban
krnbt lart.
I tregoi mjekut q e detyronte Gerasimin t'ia mbante Iart
krnbt. Ky vuri buzn n gaz dhe shqiptoi me nj z gjysm ledhatar
dhe gjysm prbuzs se t smurt kshtu e kan, ndonjher trillojn
dhe marrzira, por mund t'ua falim.
Kur mbaroi vizita dhe mjeku pa orn, Praskovia Fiodorovna i
bri t ditur t shoqit se kishte thirrur mjekun e famshm, q t vinte ta
vizitonte dhe s bashku me Mihaill Danilloviin (kshtu e quanin
mjekun q sapo e vizitoi) bnin nj konsult mjeksore.
- T lutem, mos kundrshto Kt e bj pr veten time, - i tha pa
e fshehur ironin, duke i ln t kuptonte se ajo t gjitha i bnte pr t,
kshtu q nuk i jepte asnj t drejt q ta kundrshtonte. Ai nuk foli, por
rrudhi ballin. Po e ndiente q gnjeshtra q e rrethonte ishte mpleksuur
e kokolepsur aq keq, saq ishte e pamundur q t'i gjendej fija.
Plot n ora njmbdhjet e gjysm, erdhi mjekun i famshm.

Prap e dgjuan, prap trokitn me gishta, prap biseduan n pranin e
t smurit dhe mandej ve, n dhomn e pritjes, foln pr veshkn, pr
zorrn e verbr, kmbyen pyetje dhe prgjigje, t shoqruara me pamje
pezante, me gjeste dhe grimasa kuptimplote dhe prsri shtja e
madhe, e vrtet, q kishte t bnte me jetn dhe me vdekjen, tanim
nj shtje reale dhe konkrete, prsri u zvendsua me debatet pr
smundjen e veshkave dhe t zorrs s verbr, t cilat nuk po
funksiononin ashtu si duhej, por q tani me drmn q pritej t'u jepej
prej Mihaill Danilloviit dhe mjekut t famshm, do t detyroheshin q
t ndreqeshin.
Mjeku i famshm u ngrit q t prshndetej me t smurin
prpara se t dilte, i dha vetes nj pamje serioze dhe nuk dukej aspak
shpreshumbur. Pyetjes s druajtur, me t ciln iu drejtua Ivan Ilii,
duke e par me syt e shndritshrn t mbushur me frik dhe shpres
bashk, n kish shenja shrimi, iu prgjigj se garanci t plot nuk jepte
dot, por mundsia ekzistonte. Ai vshtrim shprese, me t cilin Ivan Ilii
e prcolli mjekun, ishte aq i mjer, sa kur e pikasi Praskovia
Fiodorovna, qau dhe ashtu e prlotur, doli nga dera e kabinetit pr t'i
dorzuar honorarin mjekut t famshm.
Humori i mir, nga shprsesa q u ushqeu mjeku i famshm, nuk
qe jetgjat. Aty mbeti prsri dhoma, me po ato tablo npr mure, me
po ato perde, tapiceri dhe n divan rrinte shtrir po ai trup i rrnuar
mosmkeq nga dhembjet q s'i ndaheshin. Dhe Ivan Iliit i doln vetiu
nga thellsia e shpirtit rnkime t thekshme. I bn nj gjilpr dhe ai
humbi n nj gjum t rnd.
Kur u zgjua, kishte rn muzgu. I solln t hante dika. E shtyti
me zor lngun e mishit, pastaj u dergj n po at gjendje lngate t
madhe dhe prap e priste nata, q i kallte datn.
62 LEON N. TOLSTOI
N orn shtat, n dhom hyri Praskovia Fiodorovna, e veshur

dhe e stolisur si pr mbrmje, me gjinjt t fryr dhe t ngritur, me
gjurm pudre dhe t kuqi n fytyr. I kishte thn q n mngjes se do
t shkonin n teatr. Kishte ardhur me turne Sarra Bernari, kishin
porositur nj lozh, porosi, pr t ciln kishte qen ai q nguli kmb.
Tani Ivan Iliit i doli nga mendja kjo q kishte thn dhe stolia e
pispillosja e s shoqes e fyen. Vetm se nuk e dha veten, e fshehu
fyerjen, pasi iu kujtua q kishte qen ai q kishte ngulur kmb t
shkonin, sepse pr fmijt do t ishte nj argtim dhe edukim estetik
njherazi.
Praskovia Fiodorovna ndihej e knaqur nga vetja, por edhe si
me faj. U ul si mbi gjmba, e pyeti si e ndiente veten, e bri, si iu duk
atij, vetm sa pr t kaluar radhn, por jo se donte vrtet ta dinte se cila
ishte gjendja shndetsore e tij, e vetdijshme q nuk kishte se 't re
msonte, dhe e oi fjaln aty ku i rrihte asaj vet. I tha se n asnj
mnyr nuk do t shkonte n shfaqje, por ja q lozha u porosit dhe me
t do t shkonte edhe Elena, edhe Petrishevi (hetuesi, i fejuari i
ardhshm i s bijs), t cilt duheshin shoqruar patjetr. Sa pr at
vet, do t ishte m e knaqur t rrinte ktu rne t. Iu lut t bnte ashtu
si e kishte porositur doktori.
- Ah, po. Fiodor Petrovii (i fejuari i ardhshm) deshi t t
shihte. T hyj? Edhe Liza.
- Le t hyjn.
Hyri vajza, e veshur dhe e stolisur, me trupin e ri e t bukur t
zbuluar. Tek e shihte, Ivan Iliit mend po ia zinte frymn angshtia.
Kurse ajo ndihej e get, e fort, e shndetshrne dhe e dashuruar, por
edhe e indinjuar nga smundja, vuajtjet dhe vdekja, q po ia pengonin
lumturin.
Hyri dhe Fiodor Petrovii, veshur me frak, me flokt t dredhur
la Capoul, qafgjat e me darnart e fryr mbi jakn e bardh, t
ngrir, me kraharorin e gjer e t bardh dhe me kofsht e mbushura, t

shtrnguara prej pantalionave t zeza, me njrn dorez t bardh t
veshur, ndrsa n dorn tjetr mbante cilindrin.
Pas tij nuk hyri, por rrshqiti n der gjimnazisti me uniform t
re, me doreza t bardha dhe me rreth mavi posht syve, kuptimin e t
cilve Ivan Ilii e dinte fort mir. I dhimsej djali. I pikonte mu n zemr
tek e shihte me at vshtrim t trembur dhe si t przishm. I dukej se,
prve Gerasimit, Vasia e kuptonte dhe dhimsurohej pr t.
U uln q t gjith dhe prsri e pyetn pr shndetin. Ra
heshtja. Liza e pyeti t mn mos e dinte gj se ku ndodhej binokli.
Nn e bij ia hodhn fajin njra-tjetrs, nuk dihej se ku ishte vn. Nuk
qe sken nga t kndshmet.
Fiodor Petrovii e pyeti Ivan Iliin a e kishte dgjuar Sarra
Bernarin? N fillim ky nuk e kuptoi far i tha, por pastaj iu prgjigj:
- Jo. Po ju e keni dgjuar?
- Po. N Adrienne Lecouvreur.
Praskovia Fiodorovna vuri n dukje se ajo ishte e mir, sidomos,
n aksh rol. E bija e kundrshtoi. U ndez nj debat lidhur me elegancn
dhe vrtetsin e interpretimit t kngtares, nj bised e rndomt n
raste t tilla.
N mesin e fjalkmbimit, Fiodor Petrovii i ktheu syt nga
Ivan Ilii dhe s'foli m. Edhe t tjert pan nga ai dhe po ashtu heshtn.
Ivan Ilii kishte ngrir, me shikimin e syve rrezllits prpara vetes,
dukej q ishte i indinjuar me at sjellje q po tregonin. Duhej korrigjuar
lapsusi, por nuk qe e mundur. Heshtja e zgjatur duhej thyer. Askush nuk
po guxonte, t gjith ndiheshin t lemeritur, trembeshin mos i dilte boja
gnjeshtrs s mirsjelljes, ather gjendja do t dukej n dritn e saj t
vrtet. Kuturisi q ta bnte e para Liza, e theu heshtjen. Deshi q ta
fshihte at q provonin t gjith n ato aste, por s'e bri dot,
nprdhmbi:
64 LEON N. TOLSTOI
- N duhet shkuar, shkojm, - tha duke par orn e dors, q ia

kishte br dhurat i ati, dhe fare pak, q mezi shquhej, por n nj
mnyr shum kuptimplote, i buzqeshi djaloshit dhe u ngrit e
shoqruar nga fslifrima e fustanit.
Pas saj u ngritn dhe t tjert, morn leje dhe doln.
Kur ata ikn, Ivan Iliit iu duk se po ndihej m mir, sepse nuk
kishte m gnjeshtr: ajo kishte dal s bashku me ta. Sa pr dhembjen,
ajo aty ishte. Si dhembja, si frika qen po ato t parat, gjendja e
prgjithshme as iu keqsua e as iu prmirsua.
Prsri minuta ndoqi minutn, ora ndoqi orn, qe gjithka njsoj
dhe fundi nuk po dukej, por ishte edhe m i tmerrshm n at
pashmangshmrin e vet.
- Po, i thoni Gerasimit q t vij, - iu prgjigj Ivan Ilii pyetjes
s Piotrit.
IX
E shoqja u kthye natn von. Hyri n maj t gishtave, por ai e

dgjoi: i hapi syt dhe pastaj i mbylli shpejt. Deshi q ta zvendsonte
Gerasimin, t rrinte vet me t, por ai i hapi syt dhe i tha:
- Jo. Shko.
- Ke shum dhembje?
- S'ke 'bn.
- Merr opium.
Bri si i tha. Ajo doli.
Kohn deri n orn tre, e kaloi n nj prhumbje t

mundimshme. I dukej sikur po e rrasnin n nj thes t zi, t ngusht,
dhembja q ndiente ishte e padurueshme, po mundoheshin q ta fusnin
sa m thell, mirpo sado q prpigeshin, nuk po mundnin. Kjo q po i
bnin, i shkaktonte vuajtje t prbindshme. Ai, edhe ndiente frik, edhe
donte q t zhytej n at thellsi; edhe rropatej t mbahej aty ku ishte,
edhe i ndihrnonte t padukshmit q ta zhytnin. Dhe ja, papritmas,
shkputet dhe bie. U zgjua. Gerasimi, si m par, rrinte ulur te kmbt e
tij n krevat dhe dremiste i qet, i mbushur me durim. Kurse ai rrinte
shtrir me kmbt e dobsuara, t veshura me orape, mbshtetur n
supet e tij. Qiriri ishte po ai, brenda n abazhur, edhe dhembja ishte po
ajo, nuk i kishte pushuar as dhe nj minut.
- Shko, Gerasim, - pshpriti.
- Jo, s'ka gj. Po rri.
- Shko, shko.
I hoqi kmbt, u shtri n brinj mbi krah dhe u platit n nj
dhimsuri t kobshme pr veten e tij. Me zor priti sa doli Gerasimi dhe
shkoi n dhomn fqinje, nuk i prmbajti dot m lott e qau si fmij.
Vajtonte dobsimin nga lngata, vetmin e lemerishme q ndiente,
egrsin dhe vrazhdsin njerzore, por edhe mizorin e Perndis,
mungesn e Zotit.
"E pse i ke br t gjitha kto, o Zot? Prse m katandise n kt
far feje? Pse, pse po m mundon aq shum?..."
Nuk priste prgjigje. Lott i shkonin urg. E dinte q prgjigje
nuk kishte, nuk mund t kishte. Dhembja e shtrngoi srish, por ai nuk
lvizi, nuk thirri q t vinin ta ndihmonin. Tha me vete: "Fl, m bjer!
Po prse? 't paskam br? Prse?"
Pas ksaj nuk u ndie dhe jo vetm pushoi s qari, por edhe s
marri frym, zuri t prgjonte: ia kishte nda q t dgjonte jo zrin e
66 LEON N. TOLSTOI
vet tek kuvendon me shpirtin me ann e tingujve, por zrin e shpirtit,

donte t ndiqte ecurin e varganit t rnendimeve q i buisnin n kok.
- H, 'do? - qe pyetja e drejtprdrejt dhe e qart q e ndjeu se
po i bhej. far do? H, far, - ia prsritn. - far the? - T mos
kem vuajtje. T rroj, - qe prgjigjja q i dha.
Dhe prsri u tendos n at prgjrim, pr t mbajtur vesh zrin
e shpirtit dhe aq shum, saq as dhembja nuk e pengoi dot.
- T rrosh? Si t rrosh? - e pyeti zri i shpirtit.
- Po t rroj si m par, mir dhe i knaqur.
- Ashtu si jetoje m par, mir dhe i knaqur? - prsriti pas tij
zri i shpirtit.
Dhe filloi t kalonte npr mend minutat m t mbla t jets
s tij t kndshme. Por, pr udi, ato tani nuk po i dukeshin m aq t
bukura si ather. Q t gjitha, me prjashtim t kujtimeve t fmijris.
Ather, n kishte jo pak gjra t mira, me t cilat mund t jetoje, sikur
t qe e mundur q jeta t kthehej prap. Por njeriu q ato i kishte
prjetuar, nuk ishte m: po i dukeshin si kujtime t dikujt tjetr.
Sa fillonte ajo pjes e jets, rrjedhoj e s cils ishte Ivan Ilii i
tanishm, gjithka q ather i ishte dukur ngazllimndjellse, tani n
syt e tij shkrihej dhe shndrrohej n hi, shpesh n flliqsi.
Dhe sa m shum q largohej nga fmijria, sa m shum i
afrohej s tashmes, aq m t pavlera dhe m t dyshimta bheshin
gzimet. Fillimin e kishte n Fakultetin e Drejtsis. Asoher kishte
gjra vrtet t mira: ishte miqsia e iltr, ishte gzimi i shpenguar
rinor, ishin shpresat pr t ardhmen. Por n vitin e fundit t Fakultetit,
minutat e ngazilimta u paksuan ndjeshm. M pas, n vitet e para t
shrbimit pran guvernatorit, prsri pati disa minuta t bukura: ishin
kujtimet e dashuris pr grat. Pastaj q t gjitha i ngatrroheshin, kurse
gzimet vetm n t rrall i nxirrnin kryet. Dhe sa m pas, aq m pak
gzime kujtonte.
Martesa... ashtu shpejt e shpejt, zhgnjimi q erdhi m pas, era e

gojs s gruas, sensualiteti, shtirja... Po dhe shrbimi i vdekur, detyra e
flashkt, tahmaja e paras... Vit pas viti, dhjetra vjet, e njjta gj. Dhe
sa m thu, aq m keq. Jeta i mori t tatpjetn, kurse ai pandehte se i
mori t prpjetn. Kshtu kishte qen. N syt e shoqris, ai ngjitej
lart, kurse n t vrtet jeta i shkonte nn kmb... Dhe tani gati vdekja!
E 'ishte kjo kshtu? Prse? Nuk ishte e mundur. Jeta nuk mund
t ishte kaq e pakuptimt dhe kaq e flliqur! N qenka aq e pakuptimt
dhe e flliqur, ather prse u dashka vdekur me kaq vuajtje? Se
'kishte n kt mes q nuk shkonte!
"Mos nuk paskam jetuar ashtu si duhet?"- qe mendimi q i erdhi
sakaq n kok. "E si kshtu, kur i bra t gjitha punt ashtu si duhej?" e
kundrshtoi po aty veten dhe e flaku tej kt zgjidhje t vetme t
enigms s jets dhe t vdekjes bashk, si nj gj krejt e pamundur.
"Po ti tani 'dshir ke? T jetosh? Si t jetosh? T bsh jetn q
bje n gjyq, kur trupi gjykues shpallte: "Gjyqi filloi!" Gjyqi po
zhvillohet, po po zhvillohet, - prsriti me vete. - Ja ky sht gjyqi! Po
un jam i pafajshm! - thirri i zemruar. - Prse?" Dhe Ivan Ilii e
ndrpreu t qart, si e ktheu fytyrn nga shpina e divanit, zuri t
mendonte vetm pr nj gj: "Po pse? E 'sht i gjith ky tmerr?"
Sado q u mundua, nuk e gjeti dot prgjigjen. Dhe kur n kok i
erdhi mendimi, i cili e vizitonte shpesh, se e gjith kjo po i ndodhte pr
arsye se kishte jetuar jo ashtu si duhej, ather solli n mend rregullsin
e jets s br dhe e largoi, si bnte ngaher, kt mendim t uditshm.
X
68 LEON N. TOLSTOI
Kaluan edhe dy jav. Ivan Ilii nuk ngrihej m nga divani. Nuk
donte q t shtrihej n krevat, i plqente m shum t rrinte shtrir n
divan. Dhe, thuajse tr kohn, rrinte me fytyrn t kthyer nga shpina e
tij, hiqte n vetmi ato vuajtje t pandashme dhe rrkllente n kok, n
vetmi, po ato mendime pa rrugdalje. "Po kjo sht? A thua t jet
vdekja?" Dhe zri i brendshm i prgjigjej: "Po, vrtet. Prse gjith kto
vuajtje?" Dhe zri i par ia kthente: "Ashtu, kot". M shum se kjo dhe
prve ksaj, asgj tjetr nuk kishte. Q me fillimin e smundjes, q
prej kohs kur Ivan Ilii shkoi t vizitohej te mjeku, jeta q bnte iu nda
n dy gjendje shpirtrore, q ishin kryekput n kundrshtim me njra-
tjetrn dhe q zvendonin n mnyr t ndrsjellt njra-tjetrn: her e
mbyste dshprimi dhe ankthi, t shkaktuara nga pritja e vdekjes s
pakuptueshme dhe t tmerrshme, her e flladiste shpresa dhe ndiqte me
interes veprimtarin e trupit t vet. Her i dilte prpara syve veshka apo
zorra e verbr, t cilat prkohsisht i qen shmangur detyrave t tyre,
her e pllakoste ndijimi i vdekjes s pakuptueshme dhe t trnerrshme,
prej s cils nuk shptonte dot.
Q n fillim t smundjes, kto dy gjendje shpirtrore kmbenin
njra- tjetrn dhe, sa m shum q prparonte smundja, aq m t
dyshimta dhe m fantastika i bheshin vegimet, q lidheshin me
veshkn dhe me zorrn e verbr dhe po aq m reale i bhej vetdija e
vdekjes q po i afrohej.
I mjaftonte q t sillte ndr mend se n 'gjendje kishte qen tre
muaj m par dhe n 'gjendje qe katandisur tani, t prfytyronte t
tatpjetn ku po gremisej, q t'i shmbej do mundsi shprese.
Koht e fundit t ksaj vetmie, n t ciln qe zhytur kok e
kmb, tek rrinte shtrir me fytyrn kthyer nga shpina e divanit, t ksaj
vetmie mu n mesin e qytetit plot e prplot me njerz dhe i rrethuar prej
miqve e dashamirve t shumt dhe prej pjestarve t familjes, nj
vetmi q nuk ia gjeje dot shoqen as n fundin e detit e as n tok, pra,
koht e fundit i zhytur n kt vetmi lebetitse, Ivan Ilii jetonte vetm

me prfytyrimin e s kaluars. Prpara syve i dilnin si t gjalla tablot e
asaj jete t shkuar. Dhe nisnin me ndodhit e kohve m t afrta dhe
mandej vazhdonin me ato m t largtat, t kohs s fmijris. Aty
ndalej. Sa her q Ivan Iliit i jepnin komposto kumbulle, i kujtoheshin
kumbullat e rrudhura dhe t thata franceze, q hante kur ishte i vogl,
shija e tyre e veant, i kujtohej si mbushej goja me lng kur i vinte
radha brthams q t zhvishej sa m mir prej tulit dhe bashk me kt
kujtim pr shijen, i lindte vargani i kujtimeve pr at koh t largt:
dadoja, vllai, lodrat. "Nuk duhet t'i sjell n mend kto kujtirne... m
hidhrojn shum," thoshte me vete Ivan Ilii dhe kthehej prsri n
kohn e tanishme. Kopsa n shpinzn e divanit dhe rrudhat e saftjanit.
"Saftjani sht i shtrenjt dhe nuk duron, ishin grindur pr kt. Por
ishte nj saftjan krejt tjetr dhe grindja qe tjetrsoj, kur grism
portofolin e babait dhe na dnuan, kurse nna na e solli mblsirn".
Dhe prsri mendja i fluturonte te fmijria, dhe prsri Ivan Iliit i
drithrohej zemra, ndaj prpiqej q t'i largonte kto kujtime aq prekse
dhe t mendonte pr gjra t tjera.
Dhe po ktu, s bashku me kt rrjedh kujtimesh, n shpirt i
teptisn kujtimet e nj lloji tjetr: si iu shfaq dhe zuri t'i keqsohej
smundja. Dhe edhe n kt rast, sa m larg shkonte me ato kujtime, aq
m shum jet i dilte prpara syve. Edhe mirsi kishte m shum n at
jet, dhe vet jeta ishte m e madhe. Njra me tjetrn shkriheshin e
bheshin nj. "Sa m shum dhembje m shtohet, aq m shum ligsi i
shtohet jets," arsyetoi. Vetm nj pik e shklqyer gjendej atje thell,
mbrapa, n fillimin e jets, mandej zi e m zi, me shpejtsi gjithnj e
m t madhe. "sht n prpjestim t zhdrejt me katrorin e largsis
prej vdekjes," prllogariti Ivan Ilii. Dhe kjo pamje si e gurit q
gremiset tatpjet me rnie t prshpejtuar, i ra n shpirt. Jeta, vargu i
vuajtjeve n rritje, prfytyrimi i fluturimit drejt fundit t
70 LEON N. TOLSTOI
pashmangshm, e bri t rrqethej. "Po gremisem..." - mrmriti.

Frglloi, lvizi vendit, deshi q t kundrshtonte, por e dinte q nuk
ishte e mundur t kundrshtonte dhe prsri me po ata sy, t lodhur nga
shikimi ngultas, vazhdoi t shihte shpinn e divanit dhe qndroi n
pritje: priste rrzimin e tmerrshm, prplasjen dhe shkatrrimin. "sht
e pamundur q t kundrshtosh, - tha me vete. Por t paktn, ta kuptoja
prse ndodh e gjith kjo? Edhe kjo qenka e pamundur t arrihet. Se
mund t shpjegohej, sikur t thosha q nuk e jetova jetn ashtu si duhej,
por kt un n asnj mnyr nuk kam si e pranoj", tha dhe solli ndr
mend jetn e tapinosur, t hijshme dhe pa asnj cen q kishte br.
"sht e pamundur q t pranohet kjo. Nuk kam si e pranoj q nuk
paskam br at jet q duhej t bja, ia prforcoi vetes mendimin e
rigulitur fort n kok dhe vuri fare leht buzn n gaz, sikur dikush
mund ta pikaste at buzqeshje dhe t gnjehej prej saj. Shpjegim nuk
ka! Vuajtje, vdekje... Prse?"
XI
Kshtu kaluan dy jav. Gjat ktyre dy javve, ndodhi ngjarja e

shumpritur dhe e shumdshiruar: Petrishevi u bri propozimin pr t'u
fejuar me t bijn. Ndodhi n mbrmje. Me t gdhir dita, Praskovia
Fiodorovna hyri n dhomn e t shoqit me gzimin q po i buiste, e
bindur q do ta ngazllente me lajmin e mir, por at nat Ivan Ilii e
kishte ndier veten m keq. Ajo e gjeti shtrir sa gjat gjer n divan n
nj gjendje t re, n kurriz, dukej krejt i shkrehur, rnkonte dhe
shikimin e kishte si t ngrir.
I foli pr ilaet q duhej t pinte. Ai e ktheu ngadal shikimin e

ngrir drejt saj. Ksaj i ngeci fjala n gryk, nuk e mbaroi dot at, q
donte t'i thoshte, sepse vuri re n at shikim t llahtarshm ligsin q i
drejtohej asaj.
- M lr t vdes i qet, n ke besuar Krishtin, - i tha.
Ajo deshi t dilte, por at ast hyri vajza dhe iu afrua q ta
prshndeste. Ai e pa t bijn ashtu si sapo pa t shoqen, kurse pyetjeve
t ksaj pr shndetin, iu prgjigj that, e mbylli me fjalt se pr s
shpejti nuk do ta kishin m barr. Nn e bij ndenjn pak t heshtura,
pastaj doln.
- Po ne 'faj paskemi? - iu qa Liza s ms. - Se mos ia
shkaktuam ne smundjen! M dhimset babi, po pse t na mundoj?
Mjeku erdhi n kohn e caktuar. Pyetjeve q i bri, Ivan Ilii iu
prgjigj: "po, jo". Nuk po ia shqiste shikimin e mbushur me ligsi, m
n fund, i tha:
- Ju e dini q s'keni se 't m bni, prandaj sht e kot.
- Mund tjua lehtsojm vuajtjet, - ia ktheu mjeku.
- As at nuk mund ta bni. Mjaft!
Mjeku doli, shkoi n sallon dhe i tha Praskovia Fiodorovns se
gjendja e t smurit ishte keqsuar, se mbetej vetm nj mjet q do t'ia
lehtsonte vuajtjen: opiumi. Sipas tij, dhembjet fizike duhej t ishin t
mdha. Konstatimi qe i drejt, por edhe m t tmerrshme ishin vuajtjet
shpirtrore, ishin kto q po e torturonin aq shum n kto aste Ivan
Iliin. Iu shkaktuan pr arsye se natn q shkoi, duke par fytyrn e
prgjumur, q shprehte mirsi dhe bujari, t Gerasimit, befas i feksi
mendimi: po sikur vrtet kjo jeta ime, jeta e vetdijshme, t ket qen
"jo ashtu"?
E vrshoi sakaq mendimi se ajo q atypari i qe dukur krejt e
pamundur, q ai ta kishte kaluar jetn jo ashtu si duhej, mund t ishte e
vrtet. Tha me vete se pikrisht ato pak shenja lufte q kishte shfaqur
72 LEON N. TOLSTOI
kunofir t mirave, q shiheshin nga njerzit e shoqris s lart si t

tilla, shenja q mezi shfaqeshin tek ai dhe q nxitonte t'i largonte sa m
tutje nga vetja, mund t ken qen t vrteta, kurse t tjerat jo. Edhe
shrbimi, edhe organizimi. i jets, edhe familja, edhe interesimi pr
shtjet e puns, q t gjitha mund t mos ken qen ashtu si i ishin
dukur atij. Ka br mos q t'i mbroj si t vrteta t patundshme, por ja
q tani po e ndiente dobsin e argumenteve q nxirrte n mbrojtje. Po e
shihte q nuk kishte se far t mbronte.
"N qoft kshtu, tha me vete, un po e l jetn me vetdijen se i
paskam marr npr kmb t mirat q ajo t afron, po ndahem me
asgj dhe kt nuk ke si e ndreq. Ather si?" Ashtu si ishte, shtrir n
kurriz, e shkoi npr mendje jetn q kishte br. Kur pa n mngjes
lakeun, t shoqen, t bijn dhe pastaj mjekun, do lvizje e tyre, do
fjal e shqiptuar e vrtetonte katrciprisht kt konstatim t
llahtarshm, q kishte br natn. N ta ai shihte veten, gjith ato me t
cilat kishte jetuar dhe u bind prfundimisht q nuk ishin ato q duhej t
ishin, se t gjitha s'ishin vese gnjeshtr, e madhe, e prbindshme,
ishte ajo q e mbulonte si jetn, si vdekjen. Kjo vetdije ia
dhjetfishonte vuajtjet fizike. Rnkonte, gulonte, prplitej i lebetitur,
zhvaste rrobat dhe largonte batanijen, sepse i dukej se po ia zinin
frymn dhe po e shtypnin. Edhe pr kt i urrente.
I bn nj doz t madhe opiumi, ra behot, por me afrimin e
darkes, krizat iu prsritn si m par. I dboi q t gjith dhe u prplit
pr llahtar.
Erdhi e shoqja, i tha:
- Jean, t keqen, bje kt pr mua (pr mua?). Nuk t bn dm,
prkundrazi, t lehtson. Nuk sht ndonj gj. Shpesh edhe ata q jan
shndosh e mir e bjn...
Ai shqeu syt.
- far? T kungohem? Prse? Jo, s'sht nevoja! Po rnir...
Ajo zuri t qante.

- Mir, miku im? Po thrres priftin ton, sht aq mir...
- Thirre. Mir do bsh, - nprdhmbi.
Kur erdhi prifti dhe i krkoi t rrfehej, Ivan Ilii e bri me
gatishmri t plot, pas ksaj u lektis, ndjeu lehtsim n shpirt, sikur iu
davaritn dyshimet dhe, pr rrjedhoj, edhe vuajtjet dhe sikur e prndriti
nj rreze shprese. E oi mendjen te zorra e verbr, tha me vete se ajo
mund edhe t shrohej. Kungimin e mori me lot n sy.
Koha q kaloi shtrir pas kungimit, nuk qe aq e rnd, sikur iu
prtri shpresa pr t jetuar gjat. Kujtoi pr operacionin q i kishin
thn se duhej t bnte. "T jetoj, dua t jetoj," - ia prsriste vetes.
Erdhi e shoqja, i uroi shndet pas kungimit. Pastaj e pyeti: -
Pse, a nuk sht e vrtet q ndihesh m mir?
Pa e vshtruar, ai iu prgjigj:
- Po.
Veshja e saj, trupi, shprehja e fytyrs, tingulli i zrit, q t gjitha
i thoshin po at gj: "Vet e sheh se ato me t cilat ke jetuar dhe po
jeton, nuk jan gj tjetr, vetm se gnjeshtr, mashtrim, q fshehin nga
syt e tu jetn dhe vdekjen". Me ta shkuar npr mend kt mendim, iu
ndez urrejtja dhe bashk me urrejtjen, iu shumfishuan vuajtjet fizike,
kurse me kto iu prforcua vetdija e vdekjes s afrt dhe t
pashmangshme. Po i ndodhte nj dukuri e re: nj turjel e padukshme
po e shponte, nj pushk e padukshme po e godiste, nj barr e
padukshme po ia zinte frymn. Shprehja q i mori fytyra, kur e shqiptoi
at "po", ishte e tmerrshme. Tek e tha at "po", duke ia qepur shikimin e
syve t nemitur fytyrs s t shoqes, Ivan Ilii krejt papritur, po t kihet
parasysh gjendja e tij fare e shkrehur, u kthye vrulltas prmbys dhe
ulriu:
- Ikni! Ikni! M lini t qet!
74 LEON N. TOLSTOI
XII
Q at ast, filloi dhe nuk pushoi tri dit ajo britm ndjellakeqe
dhe e zez, q dgjohej edhe dy dhoma m tutje dhe t kallte lemerin.
N kohn q iu prgjigj s shoqes, Ivan Ilii e ndjeu se po merrte fund,
se nuk kishte kthim, se kaq e pati t shkruar, se tani nuk kishte m asnj
shptim, kurse dyshimi zemrndrydhs ashtu dhe i mbeti, pa asnj
zgjidhje.
- O, o, o! - zuri t brtiste me ca uljengritje zri kobndjells. -
Nuk dua! ulriu dhe zri iu zvarg duke e zgjatur t pandryshuar zanoren
e fundit: "a,a,a!"
Gjat ktyre ditve, kur e kishte humbur kuptimin e kohs, ashtu
dergjur n divan, trupi i prplitej dhe laprat i llokoiteshin t
mbrthyera prej atij thesit t zi, ku e thithte tr kohn fuqia e
padukshme dhe e pamposhtshme. Frgllonte, ashtu si frgllon n
duart e xhelatit, i dnuari me vdekje, duke e ditur se e ka t pamundur
shptimin dhe do minut e ndien se me gjith prpjekjet mbinjerzore
q bn, i afrohet gjith m tepr fundit sterrim. Po e ndiente se
shkaktare e ksaj sfilitjeje kaq ndrydhse ishte dhe sikleti q po
prjetonte, ngaq gjith m tepr po zhytej drejt asaj vrims
gllabruese, por pr t'u futur n t, nuk po futej dot. Dhe penges po i
bhej vetdija se jetn q po linte prapa e kishte br t mir. Ishte kjo
prligjje kokforte q prpiqej t'i bnte jets q kishte kaluar, ajo q po
e mbante ashtu t kaprthyer e t gllabruar n kt gjendje as tutje e as
thu, nuk po e linte q t zhytej m tej, drejt asaj vrims dhe nga kjo, po
shihte picirr me sy.
Papritmas, nj shakullim iu prplas n karaharor, n ij, ia
shtrngoi si n mengene gjoksin, po ia merrte frymn, dhe e ndjeu q
tani po gremisej n at vrimn sterr t zez, kurse atje posht, n

fundin e atij honi, po shndrinte nj rrzllim. Po ndodhte dika e
ngjashme me at, q provojm n nj vagon, kur pandehim se treni po
shkon prpara dhe aty pr aty i thrret mendjes dhe e kupton drejtimin e
vrtet.
"Po, ajo q u b, nuk sht ajo q duhej t bhej, i tha vetes. -
Por s'ka gj. "Ajo", q duhej br, edhe tani mund t bhet. Po 'na
qenka kjo "ajo" q duhej br? e pyeti veten dhe s'u ndie.
Ndodhi nga fundi i dits s tret, nj or prpara se t jepte
shpirt. Gjimnazisti iu afrua ngadal t atit dhe u gjunjzua pran
divanit. I smuri vazhdonte t ulrinte dhe t lvizte vrullshrn
parakraht e duart. Dora i goditi kokn gjimnazistit. Ky ia kapi, e
mbshteti te buzt dhe u shkreh n lot.
N kt koh, Ivan Ilii u gremis, pa drit dhe iu qartsua n
mendje se jeta q kishte br nuk qe ajo q duhej br, por at mund ta
riparoje. E pyeti veten: "Po kjo 'sht?" Dhe mbajti vesh q t dgjonte
prgjigjen. Ndjeu q se kush po ia puthte dorn. I hapi syt dhe pa t
birin. I erdhi keq pr t. Iu afrua dhe e shogja. Ai dhe at e pa. Me gojn
t hapur, me lott t pafshir, q i zbrisnin npr hund dhe faqe, me nj
shprehje ankthi n fytyr, e shoqja nuk po ia ndante syt. I erdhi keq
edhe pr t.
"Po, un ata po i mundoj, - mendoi. - Atyre po u vjen keq pr
mua, por do ta ndiejn veten m mir kur t vdes un". Donte t'ua
shprehte kt mendim q i feksi, por ja q nuk ishte n gjendje, s'kishte
forca. "E 'duhen llafet, m mir po e bj," - tha me vete. I tregoi me sy,
t shoqes n drejtim t t birit dhe mrmriti:
- Merre... gjynah... Dhe ty gjynah... Deshi t'u thoshte edhe "m
falni", por tha: "Lrmni..." Dhe duke mos qen n gjendje q ta
korrigjonte veten, tundi krahun, duke ushqyer shpresn se kush duhej q
ta kuptonte, do ta kuptonte.
76 LEON N. TOLSTOI
Dhe sakaq iu b e qart se ajo q e kishte munduar aq pamshir

deri m tani dhe nuk po e lshonte, zuri t terratisej vrullshm: nga t
dyja ant, nga dhjet an, nga t gjitha ant. Po i dhimseshin t vett,
duhej br dika pr ta, q t mos vuanin. Duhej q t'i shptonte ata, por
t shptonte dhe vet nga gjith kto heqje. "Sa mir dhe sa thjesht, -
mendoi. - Po dhembjen? e pyeti veten. - At ku ta shpie? Pa h? Ku je,
moj dhembje?"
Mbajti vesh.
Ja ku sht. E po, le t jet.
"Po vdekja? Ajo ku sht?"
E krkoi frikn e pakmparshme q kishte patur nga vdekja dhe
nuk e gjeti. Ku ishte? Cila vdekje? Frik nuk ishte m, sepse as vdekje
nuk kishte.
N vend t vdekjes ishte drita.
- Ja se 'na qenka! - klthiti i befasuar. - 'gzim!
Pr at, t gjitha kto ndodhn brenda nj asti dhe kuptimi i
ktij asti nuk ndryshoi m. Pr t pranishmit, agonia zgjati edhe dy
or. N kraharor i llokoiste dika. Trupi i ronitur i regtinte. Pastaj
llokoitjet iu paksuan dhe regtimat sa vinin e i rralloheshin.
- Mbaroi! - tha dikush q ishte prkulur mbi t.
Ai e dgjoi kt fjal dhe e prsriti n shpirtin e vet. "Mbaroi
vdekja, - tha me vete. - Ajo nuk sht m".
E thithi ajrin, por i mbeti n gjysm t rrugs, u drodh dhe dha
grahmn e fundit.
78 LEON N. TOLSTOI
I MBAN GJALL NJERZIT

E dim q erdhm n jet nga vdekja, sepse i duam sivllezrit:

ai q nuk e do t afrmin, sht i dnuar me vdekje (Sipas
Joanit, III, 14).
Ai q sht i kamur n kt bot dhe e sheh sivllan n nevoj,
por i v kyin zemrs, si bka fole n shpirtin e tij dashuria e
Zotit? (III,17).
Fmijt e mi! Le ta duam tjetrin jo me fjal e mburrka, por me
shpirt e me duart plot (III, 18).
Dashuria sht nga Zoti dhe kush e ka n shpirt dashurin, ai
lind nga Zoti dhe e njeh Zotin (IV,7).
Kush s'e do tjetrin, nuk njeh Zotin, sepse Zoti sht dashuria
(IV, 8).
80 LEON N. TOLSTOI
Zotin askush asnjher s'e ka par. N e daim tjetrin, Zoti sht

n mesin ton (IV, 12).
Zoti sht dashuria dhe ai q rron n dashuri, rron me Zotin,
Zoti sht brenda (IV; 16).
Ai q thot se e do Zotin, por e urren sivllan, sht gnjeshtar,
sepse tek nuk do sivllan, q e sheh me sy, si mund ta doj
Zotin, t cilin nuk e sheh? (IV, 20).
Nj kpucar, bashk me t shoqen dhe me fmijt, rronte qiraxhi

te nj muzhik. Nuk kishte as shtpi e as tok, ai dhe t vett e mbanin
gjall frymn me zanatin e kpucarit. Buka kushtonte qimet e koks, pr
punn paguhej me kopek, me ato q zinte, sa mezi e shtynin. Kishin
vetem nj qyrk, e vishte her ai dhe her e shoqja, por u vjetrua dhe u
strapacua, u kthye n zhele. Kishin dy vjet q mateshin t blinin nj
lkur dashi e t qepnin nj qyrk t ri.
N t hyr t vjeshts, iu bn parat: tri rubla letr i mbante e
shoqja n snduk, kurse pes rubla dhe njzet kopek ua kishin borxh
muzhikt e fshatit pr punt e bra.
Me t gdhir dita e perndis, u nis kpucari pr t bler

lkurn. Veshi xhupin me astar pambuku t s shoqes, e veshi mbi
kmish, i vuri kraht xhybes prej stofi t dalboje, t gjat deri te
kmbt, futi n xhep trirublshen, shkuli nj hu nga gardhi dhe e bri si
shkop e u nis, fill pasi hngri mngjesin. Tha me vete: "Do t'i mbledh
pes rublat e njzet kopekt nga muzhikt, do t'u shtoj tri t miat dhe do
ta blej nj lkur dashi pr t qepur nj qyrk.".
Shkoi te muzhiku q ishte m afr, nuk e gjeti n shtpi, e
shoqja i dha fjaln se brenda javs do ta drgonte t shoqin tek ai me
parat n xhep, kurse pr t dhn, nuk i dha. Shkoi te tjetri, ky bri be
e rrufe se nuk i gjendej shuma q i kishte borxh, i dha njzet kopek dhe
izmet pr t'ia meremetuar. E ndau mendjen q ta merrte lkurn
veresie, por dyqanxhiu i tha se veresie nuk i kishte hije.
- Parat n dor dhe zgjidh e merr. Na e keni sjell n maj t
hunds me ato borxhet tuaja.
Nuk mbaroi dot pun, mori vetm njzet kopek pr
meremetimin e izmeve dhe, me to ndr duar, e mbajti frymn n
mejhane. I piu ato njzet kopek nga marazi dhe mori rrugn e kthimit
pr n shtpi pa lkurn e dashit. Kur doli, mngjesi iu duk i acart, tani
q i ktheu nja dy gota, moti po i dukej i ngroht edhe pa qyrkun veshur.
Eci npr rrugn e fshatit, n njrn dor mbante hurin, me t cilin
trokiste npr gurt e ngrir t kalldrmit, kurse n dorn tjetr mbante
izmet dhe fliste me vete.
- Un, - thoshte, - edhe pa qyrkun veshur ngroht jam. I
rrklleva nja dy t mira, m'u shprnda npr damar afshi, ohohosh...
S'ka 'm duhet qyrku mua. Gotat ma humbn mendjen. Ja, ksisoj
njeriu jam! Nuk kam gajle, edhe pa qyrk bj. 't'i bj gruas, q do
mrzitet. Ama plasje t vjen: punon si qopi, kurse ai tjetri t heq pr
hunde. Di un tani si ua punoj: nuk ke para q t paguash, ta heq
kokoren prej gzofi nga koka dhe tungjatjeta. Pr at Zot q do ta bj.
82 LEON N. TOLSTOI
T jep njzet kopek burri i bots! Hakun m jep, at bj! T thot se e

ka nga e keqja. Po un, nga e mira e paskam? Zotria e tij t ka edhe
shtpi, edhe tok, edhe gj t gjall dhe gjith tjetr 'duhet, kurse un
jam gisht. Ti ha bukn q e nxjerr vet, kurse un e blej, gjeji parat ku
t duash, por tri rublat e buks do t'i bsh hall, pa buk s'rrohet. Vjen n
shtpi e t thon: "Buka na mbaroi". Gjeji parat ku t duash, me bukn
nuk bhet shaka. H, de, paguama hakun q ta blej.
N kt e sipr, u gjend te kisha. Sheh se 'zbardhllon n at
buzmbrmje n ann e hajatit. E ndali shikimin pr ta par m mir se
'ishte, po nuk po e shquante dot. "Gur n at vend atje, nuk ka si t
ket. Mos ka hyr ndonj dele? Sikur nuk ngjan me delen. Nga koka
ngjan si njeri. Po pse t jet aq bardhosh? Pastaj, 'pun ka njeriu ktu?"
Iu afrua. U duk m mir. udi e shkuar udis: njeri ishte, po i
gjall a i vdekur, s'e thoshte dot, rrinte ulur lakuriq mbshtetur pas
murit, pa lvizur. I shkuan shtat kpucarit, tha me vete: "E paskan
vrar nj njeri, e paskan zhveshur dhe e paskan ln aty. Ngec n bela
dhe s'del dot m!"
Dhe kpucari vazhdoi rrugn. Mori t kthyern te cepi i kishs,
ai njeri nuk dukej m. E kaptoi kishn, doli n rrugn e hapur, ktheu
kokn dhe u duk njeriu, vuri re q po lvrinte, se ishte duke shikuar.
Kpucarit i hyri data, tha rne vete: "T'i afrohem apo t shoh rrugn? M
mir po i afrohem, le t dal ku t dal. Po jo, se nj Zot e di 'njeri
mund t jet. Nuk u gjend ktu pr t mir. Ti i afrohesh, kurse ai t
hidhet e t mbyt. Shko e merru me t, t kam rixha. E 't bsh me t,
me laskuriqin? Nuk e heq dot rrobn nga trupi yt q t'ia japsh. Ruajna,
o Zot!"
Dhe kpucari e shpejtoi hapin. E la prapa kishn, por po e brente
pendimi. I erdhi turp nga vetja.
Qndroi n mes t rrugs.
- Po ti, more, Semion, 'je duke br? - iu prvesh vetes. - Tjetri

ka keq, sht duke vdekur, kurse ti u trembe, e le n balt. Se mos je
ndonj i pasur, zotrote dhe ke frik se t'i marrin parat? Ah, Semion ziu,
s'bre mir!
U kthye dhe iu afrua njeriut.
II
Iu afrua dhe e pa nj cop her: ishte nj djal i ri, djal n

vaktit, pa asnj shenj plage n trup, vetm se qe mbledhur gurruc i
mardhur dhe i trembur. Rrinte pshtetur pas murit, me syt ulur, ende
nuk i kishte ngritur q ta shihte Semionin, dukej aq i dobsuar dhe i
drobitur, sa edhe pr ta par nuk kishte fuqi. Semioni iu afrua edhe m
shum, njeriu sikur at ast u zgjua nga dremitja, ngriti kokn, i hapi
syt dhe e pa. Dhe ai shikim n ast ia ngrohu shpirtin Semionit, se
prse i hyri menjher n zemr ky njeri. I hodhi n tok izmet q
mbante n dor, hoqi brezin, me t cilin kishte shtrnguar xhyben, e
hodhi mbi izmet dhe zhveshi xhyben.
- Lri nazet, i tha. - Vri kraht. Pa h.
E kapi nnsqetull, e ngriti n kmb. Njeriu qndroi. Semioni ia
vshtroi trupin e pakt, t pastr, kraht hollak, kmbt e drejta dhe
fytyrn e prdllimt. Ia hodhi xhyben n supe, njeriu mezi po i gjente
mngt. Semioni ia futi kraht n mng, ia rregulloi n trup, e
rnbshtolli me xhyben dhe ia shtrngoi me brez.
E hoqi nga koka kasketn e zhubrosur, donte t'ia vinte n kok,
por ndjeu t'i mbrdhinte shoga, ndaj tha me vete: "M kan rn flokt,
kurse ai shih si i paska, t gjat dhe t dredhur". E veshi prsri. "Po i
mbath dhe izmet".
E uli n pllakat e hajatit dhe i mbathi izmet.
84 LEON N. TOLSTOI
E pa ashtu t veshur e t ngjeshur dhe i tha:

- Kshtu, or byrazer. Tani lviz pak, q t shpihesh dhe t
ngrohesh. Sa pr t tjerat, me to ka kush merret, nuk na pyet kush ne, as
ty e as mua. Ecn dot?
Njeriu qndronte qiri n kmb dhe e shihte me prgjrirn
Semionin, kurse pr t folur, nuk fliste.
- E pse t qenka lidhur kshtu gjuha? Se nuk do t dimrojm
ktu, de. Duhet shkuar n shtpi. Na, merre n dor kt hu, mbshtetu
n t, n s't arritkan forcat. Pa h, luaj vendit.
Dhe njeriu hri si i than. Eci me ap t leht, nuk mbetej prapa
Semionit.
Kur doln n rrug, Semioni e pyeti:
- Pa trego, kush je?
- Nuk jam vendali.
- Vendalinjt i njoh t gjith. T pyes si u gjende ktu, n hajatin
e kishs.
- Nuk sht e mundur q ta them.
- Mos t fyen gj njerzit?
- Mua askush nuk m fyeu. M ndshkoi Zoti.
- Ajo dihet, nga Zotina vijn t gjitha. Por duhet gjetur nj
streh. Ku t t shpie?
- Pr mua njlloj sht se ku.
Shqeu syt Semioni. Nuk ngjante me t ndrkryerin, fjalt dhe
lvizjet i kishte t buta, por vetm nuk donte q t'i hapej. Tha me vete:
"E 'nuk bn vaki n kt bot!" Kurse njeriut i tha:
- Po mir, shkojm tek un. Se dhe t ecsh pak, t bn mir.
Semioni au prpara, shtegtari e ndoqi pas. Fryu nj shkulm ere
e thllimt, Semionit iu fut t ftohtit nn kmish, dehja po i dilte, ndjeu
t mbrdhinte. Ecte dhe ngjethej, shmonte dhe ndrydhej, u mbshtoll
mir me xhupin e s shoqes dhe mendoi: "Ja dhe qyrku. Dola nga
shtpia pr t bler lkurn e dashit e po kthehem pa xhyben veshur,

papo edhe laskuriqin po ua oj peshqesh atyre t shtpis. Do t m
telendis Matrena!" Tek e oi mendjen te Matrena, iu ngjeth trupi.
Kurse tek vshtronte shtegtarin, iu kujtua srish shikimi q ky i hodhi
atje te hajati dhe zemra iu prplit si zogth.
III
At mngjes, e shoqja e Semionit e nasqerisi dhomn e vetme,

me t dal i shoqi. I bri arallke drut, mbushi uj, u dha fmijve pr
t ngrn, hngri dhe vet nj ap buk dhe e pyeti veten: "Kur ta z
magjen, sot apo nesr?" Kishin edhe nj tepsi me buk t pazn. "N i
shkrep Semionit dhe ha prjashta, n dark nuk para hahet shum buk,
del e tepron pr nesr".
E vrtiti disa her npr duar tepsin me bukn dhe e ndau
mendjen: "Sot nuk po z magje. Se dhe mielli po na mbaron, del a s'del
edhe pr nj her. Duhet shkuar deri t premten".
Matrena e ngriti bukn, u ul te tryeza dhe u mor me arnimin e
kmishs s burrit. Mendja i rrinte tek i shoqi, ishte n merak si do t'ia
dilte mban, q t blinte lkur t mir.
"Do t'ia hedh dyqanxhiu. Nuk para ua thot ktyre punve.
Vet kurr, asknd s'e mashtron, kurse atij edhe kalamau q sht
kalama ia shkon ujt nn rrogoz. Tet rubla s'i thon pak. Me kaq para
blen nj lkur t mir dhe qep nj qyrk pr t qen. Nuk them se e bn
me dy faqe, por me nj faqe dhe t mir e qep. Dimrin e shkuar hoqm
pikn e zez pa qyrk! As deri n lurn nuk shkoje dot, askund. Ja dhe
sot, veshi rrobn rn t ngroht dhe doli, mua nuk m la gj. Doli hert,
zre se sht kthyer. N mos i prishet mendja dhe futet n ndonj
mejhane, bandilli...
86 LEON N. TOLSTOI
Matrena s'e mbaroi mendimin, kur u dgjuan krcitjet e

shkallve t ardakut, se kush po i ngjiste. E nguli gjilprn dhe doli n
ardak. Sheh, ishin dy: Semioni dhe nj muzhik i panjohur pa kokore,
n kmb kishte mbathur izme.
E nuhati n ast ern e vodks q dilte nga goja e t shoqit.
"Ashtu qenka, paska pir," tha me vete. Kur e pa t heshtte dhe t
mrrudhej, pa xhybe, vetm n xhup, dhe n dor nuk kishte asgj,
Matrens i pikoi mu n zemr. "I paska shpenzuar parat, ia paska
shtruar me kt t paudh dhe po na e sjellka n shtpi".
I la t hynin n dhom, hyri dhe vet pas tyre dhe sheh: njeriu
nuk ishte i atyre anve, ishte nj djal i ri, thatim, kishte veshur xhyben
e tyre. Nuk i dukej kmish nn xhybe, as kokore nuk kishte. Si hyri n
dhom, djali ngriu: as lvizte dhe as syt nuk i ngrinte. Matrena tha me
vete: "Nuk duhet t jet njeri i mir, qenka i trembur".
U ngrys, u trhoq pr te soba, qndroi n pritje t asaj q do t
ndodhte. Semioni e hoqi kasketn dhe u ul n nj stol, dukej mirsia
vet.
- Pa h, Matrena, - i tha, - na shtro pr t ngrn dark.
Kjo se drdlliti nn hund dhe nuk luajti nga soba: shikimin e
syve t ndezur e kalonte sa te njri, te tjetri, tr kohn tundte kokn
qortueshm. Semioni e vuri re zemrimin e s shoqes, po nuk kishte nga
t'ia mbante. Bri sikur s'po e vinte re dhe e mori shtegtarin pr dore.
- Ulu, or byrazer, i tha, - q t ham dark. Shtegtari u ul n nj
stol.
- Mos nuk ke br gj pr dark? - e pyeti t shoqen.
Matrena s'e mbajti dot m prbrenda mllefin:
- Kam br, por jo pr ty! Se ti, me 'po shoh, nuk paske pir
vodkn, por paske pir mendjen! Shkove pr t bler lkurn, q t
qepnim qyrkun, kurse u ktheve pa xhyben veshur, na solle n shtpi
edhe nj rruga laskurig. Nuk ka pr ju, pijanikr, dark!
- Lri kto, Matrena. E 'm kakaris si ndonj larask? Ti m

par pyet se 'njeri sht...
- Bn mir t m tregosh 'i bre parat?
Semioni futi dorn n xhepin e xhybes dhe i nxori tri rublat
letr, ia tregoi.
- Ja parat. Kurse Trifonovi nuk m'i dha se nuk kishte. M dha
fialn se do t m'i sjell nesr.
Mllefi i Matrens erdhi e u rrit: lkurn e dashit nuk e bleu,
xhyben e vetme q kishin ia kishte veshur nj laskuriqi dhe e pruri edhe
n shtpi.
E rrmbeu nga tryeza trirublshen, shkoi te snduku dhe e futi.
Tha:
- Nuk kam gatuar pr dark. Se nuk mbahen me t ngrn e t
pir pijanect q s'kan as kmish n trup.
- Ah, Matrena, mbaje gojn. Bn mir t dgjosh n fillim.
- E 'fjal t menur mund t dgjosh nga goja e nj budallai t
dehur. S'e kisha kot q nuk desha t martohesha me nj pijanec si ti.
Nna m nxori me paj, ti e shite dhe e pive, shkove pr t bler
lkurn, edhe ato para i pive.
Semioni u orvat q t'i mbushte mendjen s shoqes se pagoi
vetm njzet kopek pr vodkn, po pse, e linte Matrena q t hapte
gojn. Ia kujtoi dhe 'u kishte ndodhur dhjet vjet t shkuar.
Foli sa foli, pastaj u derdh pr te Semioni, e kapi pr mnge, ia
tundi me sa fuqi kishte dhe i tha:
- Hiqe xhupin, sht imi! E vetmja rrob q m ka mbetur. I
vure kraht dhe krcite ike. Ma jep ktu, mor qen bir qeni, q t rnt
nj plasje, o Zot!
Semioni s'e bri t gjat: e zhveshi xhupin, por i ngeci njri
krah. Matrena nuk duroi, ia hoqi me forc, krahu u gris n tegel.
Matrena e rrmbeu xhupin, e hodhi n kok dhe u gjend te dera, donte
88 LEON N. TOLSTOI
t dilte, por ndali nj hop: nuk po i ikej pa e marr vesh se 'njeri ishte
ky q kishte prpara. Zemra po i rrihte fort, donte q ta nxirrte jasht
ligsin q po e mbyste.
IV
Ndali te dera dhe tha:

- Qenka njeri i mir, kshtu thua, po ama as kmish veshur nuk
t ka. Paska dal npr bot pr t br pun t mira, kshtu the, por m
par pse s'm thua, nga na erdhi ky rrjepacak?
- Po t tregova, moj: po kthehesha n shtpi, shoh, n hajatin e
kishs se zbardhllente, i afrohem, ishte ky njeriu q ke prpara,
lakuriq. Zoti m oi q t'i zgjasja dorn e ndihms, ndryshe do t merrte
fund, zavalli. Si t bja, h? Se me njerzin ndodh e 'nuk ndodh! Mu
dhims robi i perndis, e vesha dhe e mbatha, e solla ktu. Qetsohu
tani! Mos hyr n gjynah, Matrena! Do vdesim nj dit.
U kreshprua srish Matrena, donte q t'i sulej e ta bnte helaq
t shoqin, por, tek pa shtegtarin, i ngeci fjala n gryk. Rrinte ulur, i
kruspullosur, n buz t stolit. Ashtu si kishte zn vend n fillim, ashtu
dhe kishte ngrir, mjerani: me kraht lshuar mbi gjunj, me kokn
vajisur n kraharor, me syt prtok dhe vetm mrrudhej, si ta mbyste
nj dor e padukshme. S'u ndie m Matrena. Semioni shtoi:
- Matrena, mos t mungon Zoti n shpirt, moj?!
Me t dgjuar kto fjal, Matrena ia qepi syt shtegtarit, e
zhbiroi me at shikim turjel dhe sikur ia hoqi njeri me dor zemratn.
Bri disa hapa drejt sobs, e shtyu gjelln n tas dhe ua vuri prpara.
Vuri n tryez dhe dy gota me dhall. Shkoi te dollapi, nxori tepsin me
bukn e pazn dhe ua vuri n tryez. U dha dhe lug.
- Hani, - belbzoi.
Semioni i tha shtegtarit q ta afronte stolin t tryeza.

- Urdhro e merr, o njeri, - e ftoi.
Semioni e preu bukn, e thrmoi dhe e bri prshesh gjelln q
ishte n tas. Zun t hanin. Kurse Matrena u ul n cepin e tryezs,
mbshteti brrylat, pastaj kokn e vuri n mes t pllmbve dhe nuk ia
ndau shikimin shtegtarit. Po i dhimsej varfanjaku, i kishte hyr n
zemr. Sakaq, shtegtari u gjallrua, iu fshi mrrudhja nga fytyra, ngriti
syt, e pa Matrenn dhe vuri buzn n gaz.
Hngrn. Gruaja ngriti bukn dhe zuri ta pyeste t panjohurin:
- Ty nga t kemi?
- Nuk jam nga ant tuaja.
- Po si u gjende n hajatin e kishs?
- Nuk sht e mundur q ta them.
- E kush t katandisi n kt hall?
- M ndshkoi Zoti.
- Po si, lakuriq ishe?
- Po, lakuriq. Ngriva s ftohti. M pa Semioni dhe i erdhi keq, e
hoqi xhyben dhe ma dha mua, m mori me vete dhe m solli ktu.
Kurse ti m dhe pr t ngrn e pr t pir, u dhimsurove pr mua.
Shptimi e prdllimi do t'ju vij nga Zoti!
Matrena u ngrit, mori nga parvazi i dritares kmishn e vjetr t
Semionit, at q sapo e kishte arnuar, dhe ia dha q ta vishte, mori dhe
poturet e vjetra dhe ia dha edhe ato.
- Vishi dhe shtrihu ku t t plqej m shum, n minder apo
mbi sob, - i tha.
Shtegtari e hoqi xhyben, i veshi kmishn dhe poturet dhe u shtri
n minder. Matrena mori xhyben, shoi dritn dhe u shtri prbri t
shoqit. U mbulua me njrin cep t xhubes, mbetjen ia hodhi t shoqit
dhe s'u ndie, por gjum nuk kishte, s'i hiqej nga mendja shtegtari. Tek
kujtoi se e prlan tepsin me buk dhe nuk u mbeti gj pr nesr, tek
90 LEON N. TOLSTOI
solli n mend se i dha kmishn dhe poturet, i theri zemra e iu ligshtua

shpirti, por kujtoi buzagazin e shtegtarit dhe i gufoi zemra.
Nuk po e zinte gjumi, mbajti vesh dhe vuri re q as Semioni nuk
po flinte, e trhoqi xhyben nga vetja.
- Semion!
- !
- Buka q hngrt ishte e fundit, nuk vura magje. Si do t'ia
bjm nesr, nuk e di. Do marr buk hua te Mellania.
- N qofshim gjall, do t bjm hall.
Ajo heshti nj cop her, pastaj pshpriti:
- Duket njeri i mir. Po pse nuk tregon se kush sht?
- Nuk tregon, se nuk mundet.
- Sema!
- !
- Mir q ne japim, po neve pse s'na jep kush?
Nuk dinte Semioni se 'prgjigje t'i jepte. I tha:
- Lri brokullat!
U kthye n ann tjetr dhe e zuri gjumi.
Semionit dhe Matrens i doli gjumi hert. Fmijt ende flinin.

Gruaja shkoi te komshija pr t huajtur pak buk. Edhe shtegtari u ngrit,
rrinte ulur n stol, i veshur me kmishn dhe poturet q i dha Matrena
mbrm dhe shihte lart. Fytyrn e kishte m t prndritur, krahasuar me
t djeshmen.
I pari foli Semioni:
- Mir, more djal. Barku do buk, kurse trupi lakuriq do veshje.
Duhet punuar q t hash. 'pun di t bsh?
- Asnj pun nuk di t bj.

U habit Semioni tek e dgjoi dhe ia ktheu:
- N qoft dshira, do gj arrihet.
- Njerzit punojn, edhe un do punoj.
- Po emrin se e ke?
- Mihajllo.
- E po, Mihajllo, n nuk do t tregosh se kush je, kjo sht puna
jote, ama, pa ngrn nuk rrihet. N e bfsh punn q do t jap, do t t
mbaj me buk e do t t bj streh.
- T dhnt Zoti kuvet. Edhe un do t msoj q t punoj. M
trego se 'duhet br, dhe gati m ke.
Semioni mori n dor fijen e spangos, e prdrodhi disa her n
gishtin tregues dhe zuri ta frkonte pas cops s
dyllit.
- Nuk do shum marifet. Ja, kshtu...
E pa Mihajlio, e prdrodhi disa her fijen e spangos n gishtin
tregues dhe e frkoi me copn e dyllit.
Semioni i tregoi zbrujtjen e lkurs. Mihajllo edhe kt e kuptoi.
Kpucari i tregoi si pastrohej lkura nga qimet, si shkohej tegeli dhe
Mihajlio i kuptoi dhe i bri edhe vet. do pun q i tregonte zanatliu,
Mihajllo e kuptonte menjher dhe e bnte n vend. Pas dits s tret, iu
prvesh punve si t'i kishte br nj jet t tr. Nuk e ngrinte kokn
nga puna, kurse pr t ngrn hante maja-maja. Njra pun kmbente
tjetrn, kurse Mihajllos nuk i ndihej zri, ulte kokn dhe punonte.
Vetm her mbas here ngrinte kokn me syt nga qielli. N rrug nuk
dilte, as fjal t teprt nga goja s'lshonte. Shakat s'i donte, nuk i
qeshte buza.
Vetm nj her e pan q vuri buzn n gaz: natn e par, kur
Matrena u shtroi darkn.
92 LEON N. TOLSTOI
VI
Dit pas dite, jav pas jave dhe muaj pas muaji, kaloi viti.
Mihajllo, tr kt koh e kaloi t Semioni, punonin t dy bashk. Nami
pr punn e mir t irakut t kpucarit mori dhen, askush nuk bnte
izme aq t shndosha dhe pa hile si ai. Myshterinjt zun t vinin nga i
gjith qarku, po dhe haku i puns iu rrit.
Nj her, n dimr, po punonin si ngaher Semioni dhe Mihallo.
Mbajtn vesh, dgjuan tringllima zilkash kuajsh t hazdisur, nj trojk,
q s'ishte par n ato an, iu afrua oborrit. Pan n dritare: jo larg
gardhit, ndali ajo trojk, krceu q nga pupa karrocieri si top llastiku,
hapi dern e trojks dhe q andej doli nj zotri goxha i mbajtur, eci
npr oborr dhe zuri t ngjiste shkallt e ardakut. Matrena u gjend m
prpara te dera, ia hapi me nderim, zoteria iu prkul me mirsjellje, uli
kokn dhe kaloi pragun. Kur u gjend n dhom, e drejtoi trupin si t
divit, mend e ciku me kok tavanin dhe me at trup t bshm, e mbushi
qoshen e dhoms.
Semioni u ngrit n kmb, iu prkul deri n tok dhe po e shihte
gojhapur. Nuk i kishin par syt njeri aq bojalli. Se Semioni vinte i
pakt, po dhe Mihajllo me karthin ngjasonte, kurse Matrena t kujtonte
caragen. Iu duk si jotoksor me at fytyr t gjer dhe t kuqe, me
kok61 t madhe sa nj daulle, me qafn t trash si t buallit dhe me
trupin si t derdhur n bronz. Si e shtroi frymmarrjen, zotria e zhveshi
qyrkun, u ul n stol dhe u thot:
- Kush sht ustai, kpucari?
Semioni beri pak prpara dhe i tha:
- Un jam, fisnikri.
Zotria i bri z karrocierit:
- Hej, Fedka, pa na e sill plakn.
Erdhi me vrap karrocieri si top llastiku, ia dorzoi t zotit bohen me

plakn brenda. Zotria e mbajti pak ndr duar, pastaj e la mbi tryez.
- Pa zgjidhe bohen, e urdhroi.
Karrocieri e zgjidhi.
Zotria e shpoi disa her me majn e gishtit tregues palkn dhe
tha:
- Vrja mir veshin ksaj q do t them, o ustabash: a e sheh se
mall sht? Semioni e preku me gishta si njohs lkure q ishte, e
moi mallin dhe i tha zotris:
- Mall pr kokn e mallit qenka. Nuk paska t shar, fisnikria
juaj.
- Po mir, me tamam a e kupton se me far malli ke t bsh?
Semioni e provoi dhe njher me gishta dhe i tha:
- Po, mall i mir sht.
- Ashtu, de. I mir thua. Po ti mor kok e budallait as n ndrr
nuk ke par kurr mall si ky! sht bler n Gjermani, njzet rubla n
dor jan paguar pr t. Semioni u shushat nga kto fjal dhe, kokulur,
mrmrit:
- Si urdhroni, nuk kam par.
- Ashtu, de. Po si, a merr prsipr t m bsh nj pal izme pr
kmbn time?
- Marr, fisnikri.
Zotria u akrrye dhe i brtiti:
"Marr", - thua. Po a e ke t qart se pr k do t'i bsh ato izme?
Po se me far lkure do t'i bsh, kt e ke t qart? Dhe do t m'i bsh
q as t mos shtrembrohen dhe as t mos grisen gjat gjith vitit dhe t
mos hiqen nga kmba si n shi, ashtu dhe n dbor. N zotohesh, ja ku
e ke mallin, merre dhe fillo nga puna, n s'ta mban, lre aty ku sht. T'i
kemi kusit pa kapak: n u shtrmbrofshin dhe n u grisshin pa e
mbyllur vitin, do t urdhroj q t t degdisin n filifistun. Ama, n mos
94 LEON N. TOLSTOI
u shtrembrofshin dhe n mos u grisshin pa mbushur motin, pr punn

do t shprblej me dhjet rubla.
Semioni u tremb nga kto fjal t zotris dhe po nguronte t
jepte prgjigje. U pa sy n sy me Mihajllon, I afroi buzt te veshi i ktij
dhe i pshpriti:
- Si thua, e pranojm porosin?
Ky tundi kokn: "Mos e kthe punn".
Semioni e moi miratimin e Mihajllos, e mori prsipr
prgatitjen e izmeve, e pranoi kushtin q t mos shtrembroheshin e as
t griseshin brenda vitit.
Ather zotria i bri z karrocierit si top llastiku, e urdhroi q
t'i zbathte izmen e kmbs s majt dhe e shtriu kmbn.
- M merr masn.
Semioni i bashkoi dy fije bashk pr kt rast, e shtroi me
pllmbn e dors letrn, i fshiu mir e mir duart pas prparses, pr t
mos ia ndotur orapet zotris dhe zuri t'i merrte masn. Fillimisht, i
mati gjatsin dhe gjersin e tabanit, pastaj i mati samarin e kmbs,
filloi t'i maste vendin te noka e kmbs, por letra nuk i doli. N vendin
e noks kjo e tij nuk ishte kmb, por krcu druri.
- Hap syt, mos m vijn t ngushta n pulp, hoqi vrejtjen
zotria.
Semioni u detyrua t bashkonte edhe nj fije tjetr, pr t matur
pulpn, ku do t vinte qafa e izmes. Zotria po bnte durim, rrinte-
rrinte dhe ua hidhte syt atyre q ishin n dhom, e ndali shikimin mbi
Mihajllon.
- Po ai atje kush sht? - e pyeti kpucarin.
- sht mjeshtri. Ai do t'i punoj izmet tuaja, finikri, shpjegoi
Semioni.
- M dgjo se 'do t them, - shqiptoi zotria duke iu drejtuar
Mihajllos. T'i punosh izmet me aq merak, q t mos grisen e as
shtrembrohen para kohe. Semioni pa andej nga ishte Mihajllo: u habit,

q ky as syt nuk ia kishte drejtuar zotris, e kishte tretur shikimin
diku n at qoshen e dhoms, prapa shpins s zotris. Dukej sikur
kmbente shikime me dik atje. Mihajllo, pa sa pa, dhe vuri buzn n
gaz, se si u prndrit i gjithi.
- Po ti, mor marrok, 'm zgrdhihesh. Hap syt, mor derdimen,
q izmet t jen gati brenda kohs s caktuar.
Kurse Mihajlio ia ktheu pa e prishur terezin:
- Gati do t jen, ather kur duhet.
- Ashtu, de. Zotria e veshi izmen, pastaj qyrkun, u mbshtoll
mir e mir dhe eci drejt ders. Por harroi t ulej te shtalku dhe prplasi
ballin.
Shau rnd, frkoi ballin, u ul n trojk dhe iku.
Kur zotria iku, Semioni tha:
- Jo njeri, por gur stralli qe. As pes burra bashk s'e vn dot
prfund. Shtalku i ders u troshit, kurse ai vetm sa e frkoi pak vendin
e shembur dhe u nis.
Kurse Matrena sqaroi:
Po t bsh jetn q bn ai, si t mos jesh div majmok. Me at
alamet shndeti dhe fuqie, as vdekja nuk t merr dot.
VII
Semioni i tha Mihajllos:

- Porosin e morm, por mos morm dhe t keqen pr veten
ton. Kam frik se mos bjm ndonj gabim, na mori lumi e deti pastaj.
Se meshini q na solli sht mall i shtrenjt, kurse zotria qe si shum
kokoro. Pa hape bohen, merr metrin dhe viju puns, se ti dhe syrin e
96 LEON N. TOLSTOI
ke m t sakt dhe dorn m t matur, un kam filluar t bie. Ti bj at

pun, kurse un po u jap fund balleve q kam n dor.
Mihajllo nuk e bri t gjat: e hapi bohen, e shtriu lkurn e
punuar holl n tryez, e shtroi mir me pllmb, e palosi m dysh,
mori grshrt dhe zuri ta priste.
Iu afrua Matrena, ndoqi m sy 'po bnte Mihajlio, e shihte dhe
s'po u besonte syve t saj. "Po ky 'bn kshtu?" - e pyeti veten. Se
Matrena qe e ditur n punt e kpucaris, e shihte dhe habitej, sepse
Mihajllo nuk po e priste lkurn si bjn kpucart, se bnte ca si
rrath. Dhmbt ia mbajtn q t'i thoshte dy fjal, por s'e bri, heshti.
"Mos nuk e di ai si duhet prer Wkura pr t br izme pr nj zotri.
Me siguri q e di. S'e ka sefte. Bj mir t mos przihem n punt e t
tjerve".
Mihajllo e preu lkurn, aq sa duhej dhe ashtu si duhej, pr nj
pal izme dhe iu vu puns s qepjes, e bnte jo si kpucart e tjer, por
allasoje.
Matrena prsri shqeu syt tek e shihte, por edhe kt her
paraplqeu t mos fliste, nuk donte q t przihej. Kurse Mihajlio qet-
qet e oi deri n fund punn e nisur. Po afronte mesdita. Semioni u
ngrit nga vendi i vet i zakonshm dhe u afrua q t shihte punn q
kishte nxjerr nga duart Mihajllo. Ky, n vend t izmeve kishte br
opinga me qafat q shkonin deri lart, por q nuk kishin tak.
Semioni ngriu. "Po kjo kshtu? Mihajlio ka nj vit q punon n
zanat, as dhe nj her nuk ka lajthitur, s'e ka gnjyer kurr dora, kurse
sot ja se 'paska brl Prite t keqen. Se zotria na porositi q t'i bjm
izme sipas t gjitha rregullave, ne e morm prsipr punn, kurse ky
shkon e llangos ja se far! At deli lkur e paska prishur! Shko e dili
prpara zotris me kt mall. S'do t'i pranoj opingat me qafa. E ku ta
gjejm lkurn q t'ia kthejm?"
E pa drejt n sy Mihajlion dhe i tha:
- Po 'paske qullosur kshtu, mor njeri i perndis? Po do t na

marrsh n qaf me kt q paske sajuar. Zotria na porositi izme e jo
opinga me qafa. Mjer ne, do na pij e zeza!"
Kpucari nuk e kishte mbaruar mir ankimin, kur nga dritarja q
shihte oborrin erdhn trokllima patkonjsh kali. Pan n dritare: nj
kalors i zbriti kalit dhe po e lidhte te gardhi. I hapn dern: ishte
karrocieri si top llastiku, ai q kishte sjell ktu zotrin n trojk.
- Tungjatjeta!
- Tungjatjeta. 'e mir ju paska sjell?
- M drgoi zotria pr punn e atyre izmeve.
- Si, pr punn e izmeve?
- Po ja, pr ato q porositm te ju. Nuk i duhen ato izme
zotris. Ndrroi jet zotria e tij.
- 'thua?
- Q ktu nga ju, ai as deri n shtpi nuk mbrriti dot, dha shpirt
n pajton. Se ne kur ikm nga ju, morm rrugn pr n shtpi. Arritm.
Zbrita shpejt e shpejt nga popa pr t'i hapur dern, si e do detyra, shoh,
rrinte shtrir n ndenjse si ndonj thes me kasht, ashtu kishte ngrir.
Me zor t madh e nxora nga pajtoni. Te ju m drgoi zonja, m
urdhroi: "I thuaj kpucarit, se zotris q ju bri porosin dhe la aty
edhe bohen me plakn, nuk i nevojiten izmet. Me lkurn bni m
mir nj pal opinga me qafa pr t vdekurin. M urdhroi t pres deri
sa t bhen gati dhe t'i marr me vete". Prandaj erdha.
Mihajllo i mori opingat me qafa nga tryeza e puns, mbshtolli
n bohe dhe ia dha karrocierit t zotris. Ky i mori dhe u la shnden
me fjalt:
- Lamtumir, ustallar! Pai t mira dhe gzime!
VIII
98 LEON N. TOLSTOI
Kaloi edhe nj vit, pas tij dhe nj tjetr, edhe dy, dhe ja, u
mbushn gjasht vjet q Mihajllo jeton n shtpin e Semionit. Jetn e
bn q t gjithn njlloj: nuk shkon gjikundi, as dhe nj fjal t teprt
nuk lshon, dhe tr kt koh e vuri buzn n gaz vetm dy her:
ather kur e zonja e shtpis u shtroi darkn dhe i ftoi n tryez, dhe
ather kur zotria i krcnoi. Semioni nuk di se me 'fjal ta shpreh,
gzimin q i ndihu fati dhe i qlloi nj puntor aq i mir. Nuk e pyet m
nga erdhi n ann e tyre, vetm se shpirti drithrohet mos merr e ikn.
Po punonin si ngaher n shtpi. Zonja e shtpis po merrej me
gatimin, kurse camrdhokt vraponin npr dhom, hipnin e zbrisnin
npr stola dhe shihnin n dritare. Semioni po u shkonte tegelin nj pal
balleve, kurse Mihajllo po u vinte takat kpucve.
Djalka, q nga dritarja, u sul pr te Mihajllo, e pushtoi me kraht
njomzak pr qafe q prapa dhe i pshpriti:
- Xhaxhi Mihajllo, shih pak n dritare, e shoqja e tregtarit m
duket se po vjen te ne bashk me t dyja vajzat, njra alon.
Me ta dgjuar, Mihajllo e la punn, iu afrua dritares dhe bri si i
than.
Semioni u habit: Mihajllo nuk e kishte zakon t shihte se 'bhej
jasht, kurse kt her e kishte ngjeshur hundn pas xhamit dhe s'po ia
shqiste dot syt rrugs. U ngrit dhe Semioni, iu afrua dritares dhe pa n
rrug: vrtet nj grua dhe dy vajza iu drejtuan shtpis. Gruaja kishte
veshur rrobe t pastra, pr dore mbante dy vajza, me pelie dhe me shall
leshi n kok. Vajzat, me vshtirsi i shquaje nga njra- tjetra, vetm se
njra alonte n njrn kmb.
Gruaja me vajzat i ngjiti shkallt e arciakut, trokiti n dern e
shtpis, ia hapn dhe e futn brenda.
- Rrofsh e qofsh, o i zoti i shtpis!
- Mir se vini! 'urdhroni?
Gruaja u ul te tryeza. Vajzat u ngjeshn pas gjunjve t saj, t

druajtura nga prania e t huajve.
- Dua t'u porosis vajzave nga nj pal kpuc verore.
- Pse jo, i bjm. Nuk kemi br ndonjher kpuc pr kmbn
e tyre, por do ta provojm. Ua bjm me lkur qengji apo keci, q t
jen t buta, por edhe prej doku t shndosh ua bjm. Ja, Mihajllon e
kemi mjeshtr pr ksi punsh.
Semioni e ktheu kokn nga Mihajllo dhc sheh: c kishte ln
punn, syt ua kishte ngulur vajzave dhe nuk po ua shqiste.
U habit Semioni. Se vrtet q vajzat ishin t mirka, syzeza,
faqemafishe dhe faqekuqe, por edhe pelija e shalli i lesht i hijeshonin
edhe m, por po habitej Semioni, sepse po vinte re dika t veant n
at shikim, si t'i njihte prej kohsh vocrraket.
Semioni u ul m afr gruas dhe bri pazar. E gjetn kollaj llafin.
Donte q t'u merrte masn vajzave. Gruaja e mori n prehr alamanen
dhe i tha Semionit:
- Ksaj merri dy masa: njrn pr kmbn e shndosh, tjetrn
pr kmbn e smur. Asaj tjetrs bja njlloj si t kmbs s mir t
ksaj, jan binjake, ngjajn si dy pika uji.
Semioni ashtu bri dhe tha duke par alamanen.
- Nga se iu b? Se vajza qenka pr kokn e vajzs. Mos ka
lindur kshtu?
- Jo, e shtypi e ma.
Iu afrua dhe Matrena, donte t dinte se kush ishte gruaja, n i
kishte fmijt t sajt. I tha:
- Nuk qenke e ma e tyre?
- Nuk jam as e ma dhe as gjiri i tyre, i kam br bija pr shpirt.
- Nuk i paske t tuat dhe t'u dhimskan aq shum!
100 LEON N. TOLSTOI
- E si t mos dhimsurohem pr to? Q t dyja i kam rritur me

qumshtin e gjirit tim. Kisha fmijn tim, por ma mori Zoti. Pr t nuk
jam dhimsuruar, si dhimsurohem pr kto.
- Po t kujt jan?
IX
Gruaja i tregoi:
- Gjasht vjet m par, ashtu ndodhi q, brenda javs, u vdiq i
ati dhe e ma, mbetn jetime n mes t katr rrugve. T atin e varrosn
t martn, kurse e ma ia dha shpirtin Zotit t premten. Ngeln krthijat
triditshe nga i ati dhe as nj ditshe tamam nga e ma. Un n at
koh, s bashku me tim shoq, jetoja n at fshat. Shtpin ton nga
shtpia e ktyre, e ndante gardhi. I ati i vajzave ishte njeri pa njeri,
punonte pylltar. Tek prisnin drurt, e zuri njri nn vete, e solln n
shtpi pa ndjenja, at dit i mbylli syt prgjithmon. Kurse e shoqja,
po at jav, lindi binjaket, kto q shihni ktu. T kputur ishin, vetm
rronin, kur i lindi, ishte vetm, n lindje e sipr, vdiq. Shkova n
mngjes q ta shihja, si fqinj q ishim, kurse ajo mjerane ishte
kallkanosur. Tek kishte vdekur, kishte zn nn vete njrn, ia dmtoi
kmbn prgjithmon. U mblodh graria, e lan, e prokofisn, e
varrosn. U gjendn njerz t mir q ndihmuan. Vocrraket mbetn pa
njeri. Si t bnin? Ndr grat e fshatit, vetm un kisha fmij n gji: dy
muaj m par kisha lindur djal. I mora n shtpin time. U mblodhn
muzhikt, e pleqruan pr m mir, m thirrn dhe m than: "Ti,
Marie, mbaji hprh vajzat, kurse ne do t mendojm dhe do t'i japim
udh ksaj pune". Kurse un i dhash gji ksaj t mirs, kurse t
shtypurn nuk e ushqeva: nuk doja q t mbetej gjall. Por i vura gishtin
koks, thash me vete: "E pse duhet q engjllit t'i mehet shpirti?" M
erdhi keq pr t gjorn. Dhe u dhash gji q t treve bashk: dy i

ushqeja njherazi, kurse t tretn e ushqeja pas pak. Ia dola mban, po
rriteshin. Se un isha e re, ushqimin e haja t mir, kisha gji, pinin dhe
tepronte. Dy pinin, e treta priste. Ngihej njra, merrja at q nuk kishte
pir. Po ja q kshtu. deshi Zoti: t dyja vajzat u rritn mir e tu mir,
kurse djali sm rrojti shum, e varrosa n vitin e dyt t jets. Pas ksaj
q m ndodhi, nuk m dha m perndia frnij. Sa pr kamjen, ajo erdhi
e na u shtua. Ja, tani jetojm me burrin n mullirin e tregtarit, paguhemi
mir, jetn e bjm t mir. Kurse fmij nuk kemi. Po si t rrosh
vetm, pa fmij? Asaj nuk i thon jet! Po t mos kisha vajzat, jeta do
t m shkonte sterrim! E si t mos i dua! M jan si dylli n ka dyll,
ka drit.
N kt e sipr, i pushtoi vajzat me njrin krah, kurse me dorn
tjetr fshiu lott q i rridhnin npr faqe.
Pshertiu Matrena tek e pa t prlotur dhe i tha:
- Duket ajo q nuk sht thn kot: pa nn e pa bab rron, por
pa Zotin pran nuk rrohet!
Si foln sa deshn, u ngrit gruaja bashk me t dyja vajzat pr t
ikur. I prcolln t zott e shtpis, u kthyen, shohin: Mihajllo rrinte me
kraht lshuar mbi gjunj dhe me kokn t ngritur lart, buzqeshte.
Semioni iu afrua dhe e pyeti:

- 'sht kshtu me ty, Mihajllo?
Mihajllo u ngrit, e la punn q kishte n dor, e hoqi prparsen,
iu prkul t zotit me t zonjn dhe u tha:
- Ju lutem shum, zotrinjt e mi. Mua m fali Zoti. M falni
dhe ju.
102 LEON N. TOLSTOI
Dhe shohin kpucari me t shoqen q Mihajllo rrezllin

prndritje. Iu prkul deri n tok Semioni dhe i tha:
- Po e shoh, Mihajllo, q nuk je njeri si ne t tjert, kshtu q
nuk kam si t t mbaj, por as t pyes nuk kam t drejt. M thuaj vetm
kaq: prse ather, kur t gjeta dhe t solla n shtpi ishe aq i zymtuar,
kurse kur ime shoqe t shtroi darkn, ti buzqeshe asisoj dhe t erdhi
prndritja? M pas, ather kur zotria na erdhi me at porosi e un po i
merrja masn, ti buzqeshe pr t dytn her dhe q ather u prndrite
edhe m? Kurse tani, q kjo grua solli me vete ktu te ne binjaket pr t'u
porositur kpucka, ti buzqeshe pr her t tret dhe u prndrite krejt.
M thuaj, Mihajllo, 'sht, vall, kjo prndritje q t erdhi? 'kuptim
kishin ato tri buzqeshje?
Mihajllo i ktheu kt prgjigje:
- Prndritja m ndodhte, sepse isha i dnuar, kurse tani Zoti m
fali mua. Buzqesha tri her, sepse m duhej t msoja se cilat ishin ato
tri fjalt e Zotit. I msova ato fjal: t parn ather, kur gruas sate i
erdhi keq pr mua, prandaj buzqesha hern e par. Fjaln tjetr e
msova, kur zotria erdhi e na porositi izmet, un buzqesha pr her
t dyt. Kurse tani, kur pash vajzat, msova dhe fjaln e tret, t fundit,
dhe e vura buzn n gaz pr her t tret.
Semioni e pyeti:
- M thuaj, Mihajllo, pr se t dnoi Zoti dhe cilat jan fjalt e
Zotit, q ti tani i di, por q dua t'i di dhe un.
Mihajllo i ktheu kt prgjigje:
- Zoti m dnoi, sepse nuk iu binda, nuk ia ova n vend
porosin. Isha engjll n qiell dhe nuk iu binda Zotit. Si engjll q isha,
m oi Zoti q t'ia merrja shpirtin nj gruaje. Zbrita n tok, shoh: rrinte
shtrir ajo grua, ishte e smur, lindi binjak, dy vajza. Lvrinin duart
dhe kmbt mituraket prbri s ms, kjo nuk i merrte dot q t'u jepte
gji. Tek m pa, gruaja e kuptoi q m kishte drguar Zoti t'ia merrja
shpirtin, u lebetit, m tha: "Engjlli i Zotit! Sapo e varrosn tim shoq, e

shtypi druri n pyll. Nuk kam as vlla e as motr, nuk kam as teto e as
halla, as gjysh e as gjyshe, nuk ka kush m'i rrit vajzat. Mos ma merr
shpirtin, m lr gjall q t'i ushqej e t'i rris vet, sa t'i bj q t ecin me
kmbt e tyre! Se fmijt nuk kan si t rriten pa nn e pa baba!" Ua
vura veshin fjalve t nns, ia afrova njrn vajz te gjiri, tjetrn ia
dhash nns ta mbante n prehr dhe u ngjita lart n qiell, te Zoti. I
shkova Zotit dhe i thash: "Nuk munda t'ia merrja shpirtin nns q
sapo lindi, o Zot! T atin e fmijve e vrau druri, q u rrzua n pyll, e
shoqja lindi binjake, m luti q t mos ia merrja shpirtin, m tha: "M
lr gjall q t ushqej dhe t rris t voglat, t'i bj t ecin me kmbt e
veta. Se fmijt nuk bjn dot pa nn e pa baba". Nuk ia mora shpirtin
lehons". Tha Zoti: "Shko e merrja shpirtin lehons dhe do t msosh tri
fjal: do t msosh 'u sht dhn njerzve dhe 'nuk u sht dhn, do
t msosh 'i mban gjall njerzit. Kur t'i msosh, ather do t
kthehesh prsri n qiell". Fluturova prsri nga qielli n tok dhe ia
mora shpirtin lehons. U shqitn gojt e foshnjave nga gjiri. U rrzua n
krevat trupi pa jet, e zuri nn vete njrn vajz, ia ndrydhi kmbn. U
ngrita lart mbi fshatin, desha q t'ia shpija shpirtin Zotit, por m mori
me vete era, m'u dmtuan keqazi kraht e pastaj m'u shkputn, kurse
shpirti shkoi i vetm te Zoti dhe un rash n rrug, n tok.
E kuptuan Semioni me Matrenn se cilin kishin veshur dhe
kishin ushqyer, se kush ishte ky, q jetoi n shtpin e tyre jo pak, por
gjasht vjet dhe qan nga frika dhe nga gzimi.
U tha engjlli:
- U gjenda i vetm dhe lakuriq. M par nuk e kisha ditur se
'sht nevoja njerzore, nuk e kisha ditur as se 'sht t ftohtit dhe
pangrnia, ndrsa ktu n tok un u bra njeri. M preu uria,
mbrdhiva dhe nuk dija se 't bja. Pash nj ki.h, thash me vete se
enkas pr Zotin e kan ngritur, shkova n at streh Zoti, desha t
104 LEON N. TOLSTOI
fshihesha n t. Por e gjeta t mbyllur, ishte e pamundur t hyhej.

Shkova n hajat, aty mund t mbrohesha nga era e thllimt. Afroi
mbrmja, m preu uria, u kallkanosa, m tundn ethet. Befas dgjoj: po
ecte npr rrug nj njeri me nj pal izme n dor, fliste me vete.
Pash pr her t par fytyr njeriu, fytyr t vdekshmi, tani q dhe vet
u bra njeri dhe m tmerroi ajo fytyr, ula syt dhe nuk dshiroja q t'i
ngrija. Dhe dgjova tek fliste vet me veten ky njeri, si t bnte q ta
ruante trupin e vet dhe t s shoqes prej ngrics dhe acarit dimror,
mbante me frym gruan dhe fmijt. Dhe thash me vete: "Un jarn
duke mar fund nga uria dhe nga t ftohtit, kurse ky njeri ecn dhe po t
njjtn gj mendon, si un, si t mbijetoj, si t ket nj qyrk, i cili ta
mbroj nga t ftohtt dhe si t'i ushqej t vett. Nuk ka si m ndihmon".
M pa ai njeri dhe u vrenjt, iu b edhe m e tmerrshme shprehja e
fytyrs dhe kaloi pa m kushtuar vmendje. M pushtoi nj ankth i
vrtet. Kur befas, dgjoj q u kthye ai njeri. Tek e pash, nuk e njoha
at q sapo kisha par t m kalante pa m kushtuar vmendje: se
ather n fytyr i dukej vdekja, kurse tani befas i qe br e gjall, dhe
n kt fytyrn e tij un njoha Zotin. M'u afrua, m veshi e m mbathi,
m mori me vete dhe m shpuri n shtpin e tij. Na doli prpara nj
grua dhe zuri t fliste. Gruaja ishte edhe m e tmerrshme se njeriu,
shpirti i vdekjes i teptiste nga goja, zuri q t villte ca fjal, t cilat
ndillnin vdekjen, dhe nuk po mundesha t mbushesha me fryrn, ngaq
s'rn linte duhma e smrit t vdekjes. Krkonte q t m dbonte, t
m linte prjashta n acar dhe un e dija se m priste vdekja e sigurt,
sikur t m dbonte. Dhe ja, n at ast aq shum t vshtir pr mua, i
shoqi i kujtoi Zotin dhe gruaja sakaq ndryshoi kryekput. Kur na shtroi
pr dark, kurse vet nuk po m'i ndante syt, edhe un e pash, n t
tanim nuk kishte vdekje, ajo ishte e gjall dhe un, edhe brenda saj, e
pash Zotin.
Dhe m'u kujtua fjala e par e Zotit: "T msosh se far ka n

mesin e njerzve". Dhe un msova se ka n mesin e njerzve dashuri.
Dhe u gzova pa mas q Zoti filloi t m zbulonte at, q m dha
fjaln se do t ma zbulonte dhe vura buzn n gaz pr her t par. Por
q t gjitha nuk kisha si i msoja menjher. Ende nuk po arrija dot t
kuptoja se far ishte ajo, q nuk i sht dhn njeriut nga Zoti, ajo q i
mban gjall njerzit.
Jetova te ju, kaloi nj vit. Erdhi nj njeri pr t porositur izme,
krkoi q t mos i griseshin dhe t mos shtrembroheshin, t paktn, nj
vit. Ia qepa shikimin dhe befas, prapa shpins s tij shqova nj shokun
tim, nj engjll vdekjeje. Askush tjetr prve meje nuk e pa at engjll,
kurse un at e njihja dhe e dija se pa arritur q t perndonte dielli,
zotris s pasur do t'i merrej shpirti. Dhe mendova: "I bn hesapet
njeriu pr t mbyllur t paktn vitin dhe as n mend s'i shkon se nuk do
t rroj as deri n mbrmje". Dhe m'u ndrmend nj fjal tjetr e Zotit:
"T msosh at, ka nuk u sht dhn njerzve nga Zoti".
Se far e kishin njerzit, un tanim e dija. Tani sapo msova
dhe far nuk u sht dhn njerzve nga Zoti q ta din. Dhe nuk u
sht dhn q ta din se far u nevojitet pr trupin e tyre. Dhe
buzqesha pr her t dyt. U gzova q e pash shokun tim engjll, u
gzova q Zoti ma bri t ditur dhe fjaln e dyt.
Por t gjitha nuk mundja q t'i kuptoja. Nuk mundja dot t
kuptoja se 'sht ajo q i mban gjall njerzit. Jetova dhe jetova te ju
n pritje t fjals s fundit q do t ma bnte t ditur Zoti. Dhe n vitin e
gjasht t jets, te ju erdhi kjo gruaja me t dyja binjaket, i njoha
menjher ato vajza, e dija fort mir se si mbetn gjall. I njoha dhe
thash rne vetc: "Mu lut e ma q t mos vdiste se duhej t rriste
binjaket, e besova at q m tha ajo nn, mendova se pa nn e pa baba
nuk kan si t mirrriten foshnjat, kurse nj grua krejt e huaj i ushqeu
dhe i rriti". Dhe kur iu prdllye shpirti ksaj gruaje fal prgjrimit pr
106 LEON N. TOLSTOI
fmijt e huaj dhe i shkuan lott urg, n personin e saj pash t

mishruar Zotin e vrtet, krejt t gjall. Dhe e kuptova se Zoti im ma
zbuloi mua fjaln e fundit dhe m fali dhe un buzqesha pr her t
tret.
XII
Dhe engjllit iu zhvesh lakuriq trupi e iu vesh me dritn e

amshimit dhe shndriti aq fort, sa nuk e shihje dot, t lbyreshin syt.
Foli me z m t lart, i cili nuk dilte nga ai vet, por vinte nga qielli.
Dhe tha:
Msova se gjithsecili rron jo me prkujdesin dhe pekulin pr
veten e tij, por rron me dashurin. Msova se nuk i sht dhn nns e
drejta pr t ditur se 'u duhet fmijve t saj pr jetn. Se nuk i sht
dhn t pasurit e drejta pr ta ditur i duhet atij vet pr jetn. Dhe
asnj njeriu t ksaj toke nuk i sht dhn e drejta q ta dij n i duhen
izme pr t gjallin apo opinga me qafa pr t vdekurin, madje jo larg,
por prpara se t ngrys dita. Msova se un mbeta gjall, kur u bra
njeri, jo sepse e kisha menduar q m par do gj ashtu si duhej, pra
sepse e kisha paracaktuar 'm priste n jetn q do t bja n tok, por
mbeta gjall, sepse rronte dashuria brenda kalimtarit dhe s shocies, fal
dashuris pr t afrmin, u erdhi keq pr mua dhe m zgjatn dorn e
ndihms. Dhe jetimt mbetn gjall, jo sepse dikush q m par e kishte
menduar kt pr ta, por sepse n zemrn e nj gruaje t huaj rronte
dashuria dhe asaj i erdhi keq pr ta, i birsoi. Dhe q t gjith njerzit
jan gjall, jo sepse ata vet t till e mendojn veten, por sepse njerzit
ngrohin dashurin brenda vetes.
E kam ditur dhe m par se sht Zoti ai q ua fal jetn njerzve,
se sht Zoti ai, i cili do q njerzit t jetojn; tani msova se Zoti nuk
do q njerzit t jetojn t ndar nga njri- tjetri, q t'i rrin me kokn

mnjan njrim tjetrit dhe prandaj nuk na e ka br t ditur gjithsecilit
se far i duhet donjrit pr veten e tij, por do q njerzit t rrojn t
gjith bashk. Kt e arrijn prmes dashuris. Dhe Zoti ua bn t ditur
njerzve n do hap q hedhin. Dashuria u duhet pr veten dhe pr t
tjert, ajo duhet pr t gjith.
E kuptova tani se njerzve vetm sa u duket se jan gjall fal
prkujdesit pr veten e tyre, n t vrtet ata jan gjall vetm fal
dashuris pr ta. sht dashuria dhe vetm dashuria ajo q ata i mban
gjall. Kush rron me dashurin, rron me Zotin. Ai sht brenda Zotit
dhe Zoti sht brenda tij, sepse Zoti sht dashuria.
Dhe engjlli i kndoi lavdin t Madhit Zot dhe nga zri i tij u
drodh shtpia. Dhe u hap tavani, dhe u ngrit shtylla e zjarrt q nga toka
e deri n qiell. Dhe Semioni, bashk me gruan dhe fmijt, ran
prmbys n dysheme. Dhe iu shpalosn engjllit flatrat prapa shpins
dhe ai u ngjit n qiell.
Kur erdhi Semioni n vete, shtpia ishte si m par, aty ishin
vetm njerzit e shtpis, tjetr njeri, prve tyre, nuk kishte.
108 LEON N. TOLSTOI
Contents
Vdekja e Ivan Iliit 5
i mban gjall njerzit ... 79

Vdekja e Ivan Ilicit Tolstoi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Vdekja e Ivan Ilicit Tolstoi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

VDEKJA E IVAN ILIIT

N godinn e madhe t Gjykats po gjykohej shtja Melvin. N

"Me siguri, do t jem un ai q do ta zr vendin e Shtabelit apo

Shokt e tij m t afrt ishin Fiodor Vasilievii dhe Piotr

Piotr Ivanovii hyri disi i hutar, si ndodh ngaher n ksi

e t gjallit. T dukej sikur thoshte se ajo q ai duhej t bnte, ishte br

Shvarci, pasi u prkul pa iu drejtuar kujt, ndali, pa ln q t

dantellat e zeza t mantelit t zi te cepi i tryezs. Piotr Ivanovii u ngrit

Piotr Ivanovii iu prkul, por pa i ln sustat e pufes q t

por nn shkall i zun syt gjimnazistin q i ngjante shum Ivan Iliit.

Historia e s kaluars s Ivan Iliit ishte nga m t thjeshtat e m

N provinc Ivan Ilii u rregullua si s'kishte vazhdoi t bnte

Ivan Ilii shrbeu n provinc pes vjet. Pas ksaj u transferua.

letrs me stemn e shtetit, ca fjal t duhura dhe, edhe at m t fryrin e

shtoi lezetin dhe loja me letra, bixhozi, ia ngazllente shpirtin. I binte

s lart, ku vrtitej, ia miratuan dhe e shtyn q ta bnte kt martes.

sa her q nuk ia plotsonte krkesat, e shante pil m pil, me synimin

t tregohej shum mirnjohs, n rast se do t ndeshte kundrshtim e do

nga paknaqsit e s shoqes q nuk kishin t numruar, t'i jepte

Kshtu rrodhi jeta e Ivan Iliit gjat shtatmbdhjet vjet

jets. Ivan Ilii priste t emrohej n detyrn e kryeprokurorit n qytetin

n 'administrat, n bank, n hekurudh, n ndonj institut t

come il faut7 , bleu qilimat dhe gjith 'duhej. Mendimet sa vinin e i

ndrronin vendin mobilieve, here tjetr ndreqnin ndonj gj, q u dukej

fund veprimtaria zyrtare, merrte fund dhe do lloj marrdhnieje tjetr.

bliheshin te nj pastier i shtrenjt. Porositi shum torta. Sherri plasi se

Fiodorovnn: mos duhej ln Lizenjka q t bnin nj shtitje me trojk

Me shndet ishin t gjith mir. Se nuk mund ta quaje smundje

qaf. Gjithka ishte si n gjyq. At pamje q merrte ai n gjyq prpara

Mjeku e vshtroi rrept vetm me nj sy q sipr syzave, sikur

- E po, s'ke 'bn, - nprdhmbi. - Kushedi, nuk kam gj

kuptonte q ky zemrim, ndaj rrethanave dhe njerzve, vetm ia

kt mjekim. Pastaj shohim e bjm. Mjaft m me kto luhatjet!..." Nj

i ri q po i nxirrte s shoqes. E kuptonte q e thoshte pa t keq, por nga

mbetet vetmprvetm me vetdijn se jeta i sht helmuar dhe po ua

Kshtu kaluan edhe dy muaj. Para Vitit t Ri, erdhi pr t bujtur

krahasonte veten me at t fotografis, duke u par n pasqyr.

Duke shqyrtuar hollsit anatomike dhe fiziologjike q, sipas

verbr po i shrohej, po i kthehej normalitetit. Kur papritur, ndjeu at t

T thrrisje n shtpi mjekun e dgjuar, donte t thoshte t mos i

Ivan Ilii e shihte se po vdiste dhe e kishte pushtuar ankthi.

dashuruar ai, Vanja? Po mbledhjet dhe seancat gjyqsore a i mbante dot

zn vend n sall dhe, duke u mbshtetur me t dy brrylat e krahve

tek ajo shembje e ijs. Nj her i vajtn syt te nj e grvishtur n

Se 'i ndodhi Ivan Iliit n muajin e tret t smundjes, nuk e

Nj her, si u ngrit nga oturaku, nuk pati fuqi as pr t ngritur

dhe rastsor, por edhe t pahijshm (t ngjashm me at qndrim q

Gdhiu mngjesi. Dhe ishte mngjes, sepse Gerasimi ishte

Shrbtori u mor me punt e dhoms edhe nj koh. Ivan Ilii

Kur Piotri do t'ia ndrronte kmishn, e ndjeu q do t tmerrohej

Ivan Ilii e ndien se mjekut ia ka fort nda q ta pyes: "Pa h, si

Ajo hyri, e puthi t shoqin dhe menjher filloi t demonstronte

Plot n ora njmbdhjet e gjysm, erdhi mjekun i famshm.

N orn shtat, n dhom hyri Praskovia Fiodorovna, e veshur

ngrir, me kraharorin e gjer e t bardh dhe me kofsht e mbushura, t

- N duhet shkuar, shkojm, - tha duke par orn e dors, q ia

E shoqja u kthye natn von. Hyri n maj t gishtave, por ai e

Kohn deri n orn tre, e kaloi n nj prhumbje t

vet tek kuvendon me shpirtin me ann e tingujve, por zrin e shpirtit,

Martesa... ashtu shpejt e shpejt, zhgnjimi q erdhi m pas, era e

koht e fundit i zhytur n kt vetmi lebetitse, Ivan Ilii jetonte vetm

pashmangshm, e bri t rrqethej. "Po gremisem..." - mrmriti.

Kshtu kaluan dy jav. Gjat ktyre dy javve, ndodhi ngjarja e