-8-

CHNG 1
LCH S PHAT TRIN CUA TUC BIN

Khi noi v tuc bin chung ta thng gp 3 loai tuc bin: tuc bin hi, tuc bin
kh va tuc bin nc. Ngay nay tuc bin la b phn rt quan trong trong cac nha may
nhit in (tuc bin hi, tuc bin kh) va trong nha may thuy in (tuc bin nc).
Giao trnh nay chu yu trnh bay v tuc bin hi va tuc bin kh.

1.1- Tuc bin hi:

Tuc bin hi ra i cach y hn 100 nm.
Trong th ky 19 may hi nc pit tng la may nhit chu yu. Nm 1883 ln u tin
tuc bin hi c a vao th nghim va a nhanh chong phat trin hn hn may hi
nc nh nhng u im sau y:
- Cng sut ln hn nhiu do ta s dung c mt lng hi ln
- Hi co th gian n t ap sut cao xung ap sut rt thp v vy nng cao
c hiu sut.
- Co th thu hi lai nc ngng trong mt chu trnh nc - hi kh nen, tng
cht lng nc cp vi cac thng s cao.
- Chay m hn may hi nc, thun tin trong vn hanh

Hnh 1.1: S mt ct
Tuc bin xung lc mt tng
1- Truc tuc bin
2- a
3- Cach ng
4- Day ng phun
5- Thn Tuc bin
6- ng thoat
 -9-

Hnh 1.2: M hnh tuc bin hi hin ai - hang Siemens

Nm 1883 Gustav de Laval (Thuy in) a ch tao ra tuc bin u tin. y la

tuc bin xung lc mt tng, cng sut 3,7 kW, s vong quay rt ln, ln n 32.000
vong/phut, c ni qua hp giam tc vi may phat in - hi i qua ng phun day
(ng phun Laval), tng tc, co ng nng ln sau o i vao canh quat ng c gn
trn nh tuc bin. Tai y ng nng bin thanh c nng lam quay truc tuc bin
Nm 1884 Charles Parsons (Anh quc) a ch tao ra tuc bin phan lc u
tin. Tuc bin co cng sut 5 kW, s vong quay 18.000 vong/phut, c ni trc tip
vi may phat in mt chiu, ap sut hi mi 0,7 MPa. y la mt tuc bin nhiu
tng (mi tng gm mt day ng phun va day canh ng lin nhau) c gn trc
tip ln truc hnh tang trng
Hi c gian n lin tuc trong cac tng, ng nng ra khoi tng trc c s
dung mt phn tng sau. Do o lam giam c tn tht tc ra, nng cao c
hiu sut cua tuc bin. Trong tuc bin loai nay, hi khng nhng gian n trong ng
phun ma con ca trong canh quat ng.
Nm 1896 Charles Curtis (My) a vao vn hanh tuc bin co tng tc .
Trong tng tc nay cac canh quat c gn ln cung mt nh co nhiu day k
nhau. Nh o giam c s vong quay va n gian trong truyn ng.
 - 10 -

Hnh 1.3: Tuc bin phan

lc nhiu tng
1- Thn tuc bin
2-3 - Canh ng
4-5 - Canh tnh
6 - Thn ngoai
7 - Hi vao
8 - Thn tuc bin
9 - ng hi mi
10 - Ca thoat

Nm 1900 ra i tuc bin xung lc nhiu tng u tin cua ky s ngi Phap
Rateau vi cng sut 735 kW.
1903 nha bac hoc ngi Thuy sy Aurel Stodola ln u tin trnh bay v ly
thuyt tuc bin hi.
1904 Tuc bin xung lc nhiu tng va ng phun co min ct vat cua Heinrich
Zoelly ( Thuy s ), cng sut 1100 kW.
1907 Hang BBC ( Thuy sy ) ch tao tuc bin hi cng sut 5000 kW u tin
vi s vong quay la 1000 vong/phut, co tng tc va tng phan lc.
1912 Tuc bin hng truc u tin cua hai anh em Ljungs Trons ngi Thuy
in. Loai tuc bin hng truc nay v sau t c ph bin do han ch v cng sut.

Hnh 1.4: S Tuc bin

hng truc
1,2 - a Tuc bin
3 - ng dn hi mi
4,5 - Truc Tuc bin
6,7 - Cach quat tn trung gian
8 - Thn Tuc bin
 - 11 -

1925 Hang AEG ( c ) va BBC ( Thuy in ) nng thng s cua hi ln n

P = 3,5 5,5 MPa, nhit t = 450oC
1930 Tuc bin cao ap u tin cua th gii ra i do hang BBC ch tao vi ap
sut P = 19,5 Mpa , t = 500oC , y la tuc bin th nghim nn cng sut ch mi at
4 MW.
1930 Tuc bin 2 truc vi cng sut 160 MW BBC va 210 MW (GE,
Westinghouse)
1931 Tuc bin mt truc vi cng sut 160 MW (GE)
1954 Nha may in nguyn t u tin ra i Dbnisk (Lin x cu) vi tuc
bin hi m.
1956 Tuc bin siu tc vi thng s hi P = 24 MPa, t = 560oC cua hang
Siemens (c) va GE (My)
1960 Cac tuc bin cng sut 500MW u tin ra i. ( My, Anh, Thuy s ).
1970 T hp Tuc bin may phat 1000 MW u tin va 1300 MW - Tuc bin
hai truc cua hang BBC ra i.
Song song vi vic tng cng sut cac t may, thng s hi va hiu sut cua
cac tuc bin nay ngay mt tng. Trn hnh 1.4 biu th qua trnh phat trin cua thng
s hi, hiu sut va cng sut cua t hp tuc bin may phat t gn mt th ky nay.

P(MW)
o
TE( C)
1200 0,6 800
P

PE(MW)
1000 0,5 700

800 0,4 600 40

TE

600 0,3 500 30

PE

400 0,2 400 20

200 0,1 300 10

0 200 0
1900 1925 1950 1975 2000

Hnh 1.5: Qua trnh phat trin thng s hi, hiu sut va
Cng sut tuc bin hi
N
 - 12 -

gay nay tuc bin la mt trong nhng thit b chnh san xut ra in nng trn th
gii. Khi tuc bin ln nht co cng sut 1300 MW, thng s hi P = 16 MPa, t =
540oC (di ti han). Tuc bin trong nha may in nguyn t co cng sut ln n
1500 MW. Tuy nhin y la tuc bin hi m vi P = 3 7 MPa, t = 300 310oC.
Trong tng lai gn, thng s cua cac tuc bin hi se ln n 35 MPa/700oC. Bn
canh o vic tng tin cy va kha nng vn hanh an toan cac tuc bin cung c
quan tm. giam gia thanh va giam nhim mi trng cn thit phai nng cao
hiu sut cua nha may nhit in. Ngay nay hiu sut nay co th ln n 35 - 45 %.
Mt trong nhng bin phap thch hp nht nng cao hiu sut la thc hin san
xut phi hp in nhit nng va chu trnh hn hp kh - hi.
Hin nay cac hang ch tao tuc bin trn th gii co rt nhiu, trong o ang k
la ABB (Thuy s), Siemens (c), GE (My), LMZ (Nga), Skoda (Tip)... Vit nam
hin nay cha ch tao c tuc bin. Vao u nhng nm 70 a co d nh xy dng
nha may ch tao tuc bin, a c ngi i thc tp cac nc XHCN luc by gi. Tuy
vy , do hoan canh chin tranh, trnh ky thut lac hu va nn kinh t yu kem, d
an nay khng thc hin c. Nhng tuc bin u tin nc ta c nhp t thi
Phap, cng sut t 1 - 5 MW, sau nm 1954 min Bc a co cac tuc bin trung ap
cua Lin x (cu), Trung quc, cng sut t 6 - 50 MW. Gn y a co cac t may 66
MW va 100 MW Thu c va Pha Lai. Noi chung so vi th gii cac tuc bin nay
rt nho be, lac hu.
1.2- Tuc bin kh
Khai nim v tuc bin kh a co cach y khoang 200 nm. o la mt ng
c nhit, thc hin qua trnh bin hoa nng cua nhin liu trong bung t nhit
cao thanh c nng nh nhng b phn may quay co canh. Nguyn ly lam vic nay
c thc hin chu yu qua hai chu trnh vi qua trnh chay ng ap (chu trnh
Bragton) va chu trnh chay ng tch (chu trnh Hunphrey).

Tuc bin kh vi chu trnh chay ng ap u tin co cng sut 400 kW c

Armangen va Laval a vao s dung nm 1905. Sau o 4 nm Holzwarth ch tao
thanh cng tuc bin kh theo chu trnh chay ng tch. Trong mt thi gian dai cac
tuc bin kh nay lam vic vi hiu sut rt thp t 3 15 % .
Mai n nm 1930 Whittle thit k tuc bin kh dung cho ng c may bay.
u im ln cua loai tuc bin nay la hiu sut nhit cao hn cac ng c t trong
kiu Pistng thnh hanh luc by gi. Nm 1937 may bay co ng c la tuc bin kh
u tin ra i . [GTTB]
 - 13 -

tng hiu sut va cng sut tuc bin ngi ta s dung cac s nhit phc
tap, lam mat cung nh qua nhit trung gian, hoc lam nhiu truc. Nh vy ma cng
sut, hiu sut cua tuc bin tng ln khng ngng

o
T ( C)
0,5 1200
P(MW) T

400 0,4 1000

300 0,3 800

200 0,2 600

P

100 0,1 400

1930 1950 1970 1990 2000

Hnh 1.6:Qua trnh phat trin cac thng s tuc bin kh

Hnh 1.7: Tuc bin kh V94.3 cua hang Siemens

 - 14 -

c bit trc va trong chin tranh th gii th II cac nc tham chin lun
tm cach tng sc manh va tc cua may bay chin u nh cac tuc bin kh co sc
keo ln. Sau chin tranh, tuc bin kh cang c phat trin nhanh hn, a loai cac
ng c pit-tng ra khoi phn ln cac may bay chin u va bt u c s dung
rng rai phat in. Theo [ 1 ] th nhng thanh tu ang k at c trong lnh vc
tuc bin kh nh sau :
1939 Tuc bin kh phat in u tin do hang BBC (Thuy s) ch tao vi cng
sut 4 MW va hiu sut 17%.
1941 Tuc bin kh cho may bay u tin cua Junkers va BMW (c) va Rolls
- Royce (Anh).
1949 Tuc bin kh u tin cho nha may in ganh phu tai ngon cua hang
BBC cng sut 27 MW, hai truc, nhit vao 650oC. y la loai tuc bin chnh cua
nha may in trong nhng nm 50.
1960 ln u tin a vao s dung cac ng c may bay phat in trong
cac nha may in ganh phu tai ngon, va sau o truyn ng cho bm, may nen va
tau chin (Anh, c, My)
1965 Hang GE (my) cho ra i t hp tuc bin kh mt truc 15 MW, bt u
mt thi ky mi phat trin cac tuc bin mt truc, kt cu gon nhe, chay n nh.
Cung trong nm nay, ln u tin chu trnh hn hp c ap dung nha may in
Hohr Wand (Ao) (Cng trnh tuc bin kh 10 MW phi hp vi chu trnh hi, hiu
sut at n 41,6%)
1974 Tuc bin kh mt truc u tin vi cng sut ln n 100 MW nha
may in Leopoldau (Ao).
1980 Tuc bin kh mt truc cng sut 125 MW (V.94) cua KWU (c) c
a vao s dung.
1982 Nha may in chu trnh hn hp vi cng sut mi khi 375 MW, hiu
sut 42,3% c a vao vn hanh Bank PaKong (Thai lan)
1990 Tuc bin kh mt truc at cng sut ln hn 200 MW, nhit vao ln
hn 1200oC hiu sut ln hn 36% a c cac hang san xut hang loat , cung cp
cho cac nha may in, c bit cac nc ang phat trin.

1.3- Phn loai tuc bin hi nc.

Tuy thuc vao tnh cht cua qua trnh nhit co th phn bit cac loai tuc bin
hi nc chu yu nh sau :
1) Tuc bin ngng hi : Trong o toan b lu lng hi mi, tr lng hi
trch gia nhit, u i qua phn chuyn hi, gian n n ap sut be hn ap sut kh
 - 15 -

quyn, ri vao bnh ngng, trong o nhit cua hi thoat truyn cho nc lam mat va
mt i mt cach v ch
2) Dung tuc bin i ap : Hi thoat trong tuc bin nay c dn v h tiu thu
nhit dung cho muc ch sinh hoat hoc cng nghip. Tuc bin lam vic vi chn
khng xu cung c xp vao loai nay. Trong loai nay hi gian n ti ap sut di ap
sut kh quyn, con nhit cua nc lam mat bnh ngng th c dung cho cac nhu
cu sinh hoat, si, hay la cho muc ch nng nghip.
Hi thoat cua tuc bin i ap cung c s dung chay tuc bin hi khac .
Tuc bin nh vy c goi la tuc bin t chng
3) Tuc bin ngng hi co ca trch iu chnh trung gian.
Trong tuc bin nay hi trch t tng trung gian c dn v h tiu thu nhit,
lng hi con lai tip tuc lam vic trong cac tng khac va i vao bnh gia nhit, lng
hi con lai tip tuc lam vic trong cac tng khac va i vao bnh ngng. Ap sut hi
trch c t ng duy tr mc khng i.
Nu h tiu thu nhit yu cu hi co ap sut khac nhau th trong mt tuc bin
co th thc hin hai ca trch hi iu chnh trung gian. S lng ca trch ln hn
na khng phai la ph bin.
4) Tuc bin co ca trch hi iu chnh va i ap
phuc vu cac h tiu thu nhit co nhu cu hi vi ap sut khac nhau, co th
dung tuc bin co trch hi iu chnh va i ap, trong o mt phn hi vi ap sut
khng i c trch t tng trung gian. Phn hi con lai, sau khi i qua cac tng tip
theo, cung se dn v h tiu thu nhit vi ap sut thp hn.
Tuy thuc vao ap sut cua hi dn vao tuc bin ma chia ra :
a) Tuc bin thp ap, vi ap sut hi mi 1,22 bar
b) Tuc bin trung ap, vi ap sut hi mi khng qua 40 bar.
c) Tuc bin cao ap, vi ap sut hi mi t 60 n 140 bar.
d) Tuc bin trn cao ap, vi ap sut trn 140 bar.
Tuy theo cng dung cua tuc bin hi cn phn bit :
1/ Tuc bin truyn ng may phat in. Nhng tuc bin nay thng c
ni trc tip vi may phat in va lam vic vi s vong quay khng i. Vi tn s
50 Hz tuc bin c ch tao va lam vic 3000 v/f keo may phat in hai cc.
Nu keo may phat in bn cc th s vong quay cua tuc bin se la 1500v/f.
Tuc bin vi cng sut be (2500 kW va thp hn) thng c ch tao vi s
vong quay cao. (5000v/f va trn na) va ni vi may phat qua hp giam tc. Tc bin
nh vy c goi la tuc bin truyn ng co hp giam tc.
 - 16 -

2/ Tuc bin truyn ng cac quat nen, may nen va bm thng lam vic
vi s vong khng i. y phai iu chnh duy tr ap sut khng i cua khng
kh hay la nc hoc gi cho lu lng khng kh khng i.
3/ Tuc bin dung cho vn tai.
a) Tuc bin hi tau thuy c dung ph bin lam ng c cho cac tau thuy
dn dung va hai qun. Tuc bin tau thuy hin ai thng c ni vi truc chn vt
qua hp giam tc va lam vic vi s vong quay thay i.
b) Tuc bin cho cac u may cung co hp giam tc truyn ng banh chu
cua u may xe la va lam vic vi tc vong thay i. n nay u tau tuc bin
cha c ng dung rng rai.
Cac loai tuc bin thng c ky hiu theo tiu chun quc gia ( nc ta
cha co tiu chun o). V du : theo tiu chun quc gia Lin x a quy nh cac ky
hiu nh sau : ch cai u c trng cho chung loai tuc bin :
K - Ngng hi ; T - Ngng hi co trch hi cp nhit thu hi ;
- Co trch hi dung cho h tiu thu cng nghip ;
T - Co trch hi iu chnh cho cng nghip va cp nhit thu hi
P - i ap
P - Co trch hi cng nghip va i ap.
Sau ch cai la cng sut cua tuc bin bng MW (nu co phn s th t s la
cng sut nh mc, mu s la cng sut cc ai), sau o la ap sut ban u trc
van stp cua tuc bin kG/cm2. Sau du gach ngang i vi tuc bin , T, P va P
la ap sut nh mc cua ca trch cng nghip hay la i ap , kG/cm2.
V du : K -160 -130, K-100-90
T-50-130
T -60-130/13
v.v...
Tuc bin ngng hi vi cng sut 150 MW lam vic vi b qua nhit trung gian
 - 17 -

CHNG 2
CHU TRNH NHIT VA HIU SUT TUYT
I CUA THIT B TUC BIN HI NC.

2.1- Chu trnh nhit:

S nguyn ly cua thit b tuc bin hi nc (Hnh 2.1)
Mi cht lam vic la hi nc. S thay i trang thai hi trong chu trnh Renkin ly
p, t , i , tng c biu th trn (Hnh
3
2.2). Bm nc cp 1 nng ap
L
sut cua nc ti ap sut Pa va
q1 dn vao lo hi 2.
2
pa, i a, 4 p, i , 6 Cng tiu hao cho 1 kg
nc cp la LB. Qua trnh nen
ng entrpi trong bm c biu
L 1 q2 th trn th T-s bng ng aa.
Trong lo hi nc c
p, i', 5 un ln di ap sut khng i
n nhit si (ng ab) va
Hnh.2.1. S nguyn ly cua thit b nhit nng bc hi (ng bc). Sau o hi i
1 - Bm nc cp 2 - Lo hi vao b qua nhit 3, o nhit
3 - B qua nhit 4 - Tuc bin tng ln n To. Qua trnh cung
5 - Bnh ngng 6 - May phat in cp nhit trong b qua nhit din
T ra di ap sut khng i Po, cho
T d
nn lng nhit cp vao q1 truyn
cho nc va hi hoan toan c
c
tiu ph cho vic nng entanpi cua
b
hi va i vi 1 kg hi se la :
q1 = io - ia
a Trong o :
a' e io - Entanpi cua hi
T
khi ra khoi b qua nhit, kJ/kg
ia - Entanpi cua
1 2 s nc cp vao lo hi kJ/kg
Hnh.2.2. Chu trnh Renkin trn th T-s Nhit truyn cho hi trong
lo hi va trong b qua nhit c
biu th bng din tch 1abcd21.
 - 18 -

Khi ra khoi b qua nhit vi entanpi io hi c dn vao tuc bin 4, gian n va

sinh cng LT. i vi tuc bin lam vic khng co tn tht va khng co trao i nhit
vi mi trng bn ngoai, qua trnh gian n hi la qua trnh oan nhit (ng de).
Hi thoat khoi tuc bin se i vao bnh ngng 5. y vi ap sut pk khng
i se din ra qua trnh hi nha nhit cho nc lam mat tun hoan, hi c ngng tu
lai thanh nc co entanpi ik (qua trnh ea) va c bm 1 bm vao lo hi. Nh vy
chu trnh cua hi nc trong nha may nhit in la mt chu trnh khep kn.
Nhit lng nha ra t 1 kg hi khi ap sut trong bnh ngng gi khng i
c xac nh bi hiu s cua entanpi.
q2 = ik - ikt
Trong o :
ikt - Entanpi cua hi thoat t tuc bin sau khi gian n ng entrpi
ik - Entanpi cua nc ngng
Cng co ch ly thuyt cua 1 kg hi bng :

l = q1 - q2= (io - ia) - (ikt - ik)

= (io- ikt ) - (ia- ik) = lT - lB (2-1)
Trong o :
lT = io - ikt - Cng cua 1 kg hi trong tuc bin ly tng, va c goi la cng ly
thuyt.
lB = ia - ik - Cng tiu hao bm 1 kg nc vao lo hi.
Din tch co gach cheo trn th T-s tng ng vi cng l (H 2.2)

2.2- Hiu sut tuc bin:

Hiu sut tuyt i
Ty s cua cng tuc bin ly tng trn lng nhit cp vao goi la hiu sut
tuyt i hay la hiu sut nhit, tc la :
l (i i ) (i a i'k )
t = = o kt (2-2)
q1 io ia
Nu thm va bt i ai lng ik mu s, ta co :
(i o i kt ) (i a i k )
t =
(i o i'k ) (i a i'k )
Nu bo qua cng dung keo bm th hiu sut tuyt i cua chu trnh ly
tng se la :
i o i kt
t = (2-3)
i o i k'
 - 19 -

Trong o : ho = io - ikt - Nhit giang ly thuyt cua tuc bin c xac nh d

dang trn th i-s (Hnh 2.3)

i p
T T
d
i
t a
c
hi = io - ik
b
ho = io - ikt

p
t i a
a' e e'
it
T
s
S - S'
s
1 2 2' s
Hnh.2.3. Qua trnh gian n hi
trong tuc bin trn th i-s Hnh.2.4. Chu trnh nhit thc t
trn th T-s

Khi qua trnh gian n hi kt thuc vung hi m th nhit giang ly thuyt

cung co th tnh theo cng thc :
ho = io - ik - Tk (so - sk)
Cac ky hiu xem hnh (H.2.4).

Tk ( so sk' )
Va t = 1 - (2-4)
io i k'

Nu qua trnh gian n kt thuc vung hi qua nhit th co th tnh ho theo

phng trnh cua kh ly tng :
k 1


p v 1

k p k
ho = k
(2-5)
k 1 o o po

i vi hi qua nhit k = 1,3
povo - Tch cua cac thng s hi ban u, c xac nh theo bang hi nc
pk - Ap sut cui cua qua trnh gian n oan nhit.
 - 20 -

Hiu sut trong tng i

Trong thc t qua trnh gian n hi trong tuc bin la qua trnh khng thun
nghch, bi v s chuyn ng cua hi trong phn chay lun kem theo tn tht cng
ang k. Cho nn ng qua trnh gian n trn th i-s lch khoi ng thng
entrpi (Hnh 2.3) va trn th T-s (Hnh 2.4) v hng tng entrpi.
Do tng entrpi cua hi thoat khi ap sut khng thay i nn entanpi cua no
tng ln, hiu s cua entanpi u va cui c trng cho cng thc t do 1 kg hi trong
tuc bin sinh ra se giam xung va bng :
li = hi = io - ik
Cng thc t do 1 kg hi trong tuc bin sinh ra c goi la nhit giang s
dung cua tuc bin (hi )
Trn th T-s qua trnh gian n thc c biu th bng ng de (Hnh2.4).
Nhit cp cho lo hi bng din tch 1abcd21, nhit cp cho nc lam mat (nc tun
hoan) bnh ngng , q2 = 1ae21, tng so vi nhit cua chu trnh ly tng, con cng do
hi trong tuc bin sinh ra se giam va bng hi = q1 - q2 hay la bng hiu s cua cac
din tch :
aabcdea - 2e e22 ho - Tk s (2-6)
Din tch sau cung la nhit lng cp cho nc tun hoan, c trng cho cac
tn tht khi hi gian n trong tuc bin. Trong trng hp nay, khi im cui cua qua
trnh gian n nm vung hi m, th nhit lng y se bng Tk s, trong o, s - Gia
s entrpi do tn tht khi hi gian n trong tuc bin gy nn .
Ty s cua nhit giang s dung hi trn nhit giang ly thuyt ho goi la hiu sut
trong tng i cua tuc bin.
hi l
oi = = i (2-7)
ho lo
i vi trng hp gian n trong vung hi m
Tk s
oi = 1 -
ho
ng thi cung co th biu th
ho
s = (1 - oi )
Tk
Hiu sut trong tng i cung co th tm c bng cach so sanh cng sut
do hi sinh ra trong tuc bin vi cng sut ly tng cua may.

li G Pi
oi = =
l o G Po
 - 21 -

Hiu sut trong tuyt i

Ty s cua nhit giang s dung trn nhit lng cung cp cho 1 kg mi cht
trong lo hi q1 goi la hiu sut trong tuyt i cua tuc bin.
li hi hi ho
i = = ' = = oit (2-8)
qi io i k ho (io i k' )
Cung co th din at theo ty s cng sut trong cua tuc bin trn nhit lng
trong mt giy Q cp cho mi cht trong lo hi :

li G P P
i = = i = i (2-8')
qi G qi G Q
Hiu sut c kh:
Khng phai tt ca cng sut do hi sinh ra u c cung cp cho h tiu thu,
v mt phn cng sut phai chi ph thng cac tn tht c kh Pm.
Cng sut hiu dung Pe trn khp truc ni tuc bin vi may c truyn ng
be hn cng sut trong tuc bin Pi mt ai lng bng gia tr cua cac tn tht c kh
Pm.
Pe = Pi - Pm
Ty s cua cng sut hiu dung trn cng sut trong goi la hiu sut c kh :

Pe
m = (2-9)
Pi

Hiu sut hiu dung tng i:

Cng sut ly thuyt cua tuc bin ly tng c xac nh theo phng trnh :
Po = G.ho (2-10)
Trong o :
ho - Nhit giang ly thuyt
Ty s cua cng sut hiu dung trn cng sut ly thuyt goi la hiu sut hiu
dung tng i.
Pe Pi Pe
oe = = = oi m (2-11)
Po Po Pi

Hiu sut hiu dung tuyt i :

Ty s cng sut hiu dung cua tuc bin trn lng nhit cung cp trong lo hi
goi la hiu sut hiu dung tuyt i thit b tuc bin :
 - 22 -

Pe Pi Pe
e = = = i m = t oi m = t oe (2-12)
Q QPi

Hiu sut may phat in:

Nu trong tuc bin dung truyn ng may phat in th cng sut PE phat
ra t u dy may phat se be hn cng sut hiu dung mt ai lng bng gia tr tn
tht PG cua may phat :
PE = Pe - PG
Ty s cua cng sut in u dy may phat trn cng sut hiu dung goi la
hiu sut may phat in.

PE
G = (2-13)
Pe
Hiu sut in tng i
Ty s cua cng sut in cua may phat trn cng sut ly thuyt cua tuc bin ly
tng goi la hiu sut in tng i.

Pe P
oG = = e e = oe G = oi m G (2-14)
Po Po
Hiu sut in tuyt i
Ty s cua cng sut in (tnh bng n v nhit) trn nhit lng cung cp
vao lo hi goi la hiu sut in tuyt i

PE P
E = = G e = e G = t oi m G (2-15)
q1G q1G

T (2-15) thy rng : co hai con ng tng hiu qua kinh t cua thit b.
Con ng th nht la tng hiu sut nhit cua chu trnh bng cach nng cao hiu s
nhit trung bnh khi cung cp nhit vao lo hi (ngun nong) va nhit khi thai
nhit trong bnh ngng (ngun lanh).
Con ng th hai la hoan thin cu tao cua tuc bin va may phat, chu yu la
giam bt tn tht trong phn chay cua tuc bin, cung nh giam tn tht c kh va tn
tht trong may phat.
Ngi vn hanh co nhim vu bao am hiu sut ti a cua thit b trong thi
gian lam vic lu dai. Mun vy phai duy tr cac thng s nh mc cua qua trnh
nhit, trng coi cn thn va nh ky sa cha tuc bin.
Nhng hiu sut va cng sut a phn loai trn kia c ghi trong bang 1-1
 - 23 -

Bang 1-1 Cng sut va hiu sut cua tuc bin

Hiu sut Hiu sut Hiu sut Cng sut

tng i tuyt i
Cua tuc bin ly 1 hi Po = G.ho
t =
tng io i k'

Trong oi =
hi i = toi Pi = G.hi
ho =Pooi
Hiu dung oe = oim e = toe Pe = G.him
=PooE
in oE = oi mG E = toe PE = G.himG
=PooE

Khi anh gia hiu qua cua toan nha may in cn phai tnh thm tn tht nhit
trong lo hi, tiu hao nng lng keo bm cp nc, tn tht ap sut va tn tht nhit
trong cac ng dn hi,v.v...
Trong thc t tnh toan cng sut c do bng W(J/s) hay la bng kW va ky
hiu bng ch P. S lin kt gia lu lng khi lng cua hi G, kg/s, cng cua 1kg
hi va cng sut (do bng kW) nh sau :
Pi = G.li = G.hi [J/s] = 10-3 hiG [kW] (2-16)
Nu nhit giang hi tnh bng kJ/kg th lu lng hi trong mt giy sinh ra
cng sut trong :
P Pi
G= = [kg/s] (2-17)
hi hoi oi

Va lu lng trong mt gi :
D = 3600.G [kg/h]
i vi tuc bin ngng hi thng hay dung ph bin ai lng sut tiu hi
la lng hi san sinh ra1 KWh trn u dy may phat, la :
3600. G 3600. G
de = = [kg/kWh] (2-18)
ho .oE ho .oi .m .G
Hiu qua kinh t cua tuc bin ngng hi c anh gia theo sut tiu hao nhit
la lng nhit san sinh ra 1kWh va tnh theo cng thc :
3600.
qE = dE (io - ik) =
E
 - 24 -

Trong o :
io - Entanpi cua hi mi. kJ/kg
ik - Entanpi cua nc ngng hi thoat kJ/kg
Hay
1
qE = (2-19)
E
la ai lng nghch ao cua hiu sut in tuyt i.

2-3. Cac bin phap nng cao hiu sut nhit cua chu trnh tuc
S phu thuc cua hiu sut nhit vao cac thng s hi tai cac im khac nhau
cua chu trnh c trnh bay trn th T-s (Hnh.2.4). thy ro hn tt nht ta
thay chu trnh Renkin bng chu trnh Cacn tng ng.
Trong chu trnh Renkin, nhit em vao khi un nc cp n nhit bao hoa
(ng ab Hnh 2.4), khi bc hi (ng bc) va khi qua nhit hi (ng cd) c
tin hanh vi nhiu nhit khac nhau. Con s thai nhit trong bnh ngng vung
hi m trong chu trnh nay cung nh trong chu trnh Cacn din ra vi nhit Tk
khng i (ng ea). Vy th, thay chu trnh Renkin bng chu trnh Cacn tng
ng ch cn thay nhit thay i T trn oan cp nhit bng nhit tng
ng khng i Ttd. y din tch cua chu trnh tng ng se bng din tch
c gii han bi ng vin cua chu trnh Renkin. Tc la hiu sut cua chu trnh
Renkin t se bng hiu sut cua chu trnh Cacn tng ng :
(T Tk )
t = C =
td
(2-20)
Ttd
T y :
Tk
Ttd = (2-21)
(1 ) t

2.3.1. Nng cao ap sut ban u po

Vi nhit hi thoat Tk va nhit hi mi To khng i, nu tng ap sut
hi ban u Po th nhit hi bao hoa hoa se tng, do o nhit tng ng cp
nhit se tng t Ttd n Ttd1 (Hnh 2.5). Theo cng thc (2-20) hiu sut tuyt i cua
chu trnh se tng ln.
Nhng cang tng ap sut ban u, nhit tng ng cua chu trnh Ttd luc
u tng sau o do tng phn nhit dung un nc ti nhit bao hoa nn nhp
tng y chm dn, nu tip tuc tng ap ln na th se lam giam Ttd va hiu qua
kinh t cua chu trnh.
 - 25 -

Nhit giang s dung cua tuc bin ho

T To' = To d d' se cung tng vi Po cho n luc ng
tip tuyn ab vi ng ng nhit
b c (trn th i-s ,to = const song song vi
Tt1 oan ng ap Pk = const (Hnh 2.6).
Tt2 b c'
Nu tip tuc tng Po nhit giang se bt
u giam. t th i-s (Hnh 2.6) ro
a
e e' rang la entanpi io cua hi mi vi to =
const se giam khi co tng Po. iu o
cung ly giai c tai sao lai at c
hiu sut t cc ai khi co ap sut hi
1 2 3 s Po cao hn so vi luc co nhit giang cc
Hnh.2.5. So sanh cac chu trnh ly tng ai.
vi ap sut ban u khac nhau trn Tuy vy khi nng ap sut ban
th T-S u Po vi nhit to a cho va ap sut
cui Pk khng i th se lam tng m
cui cua hi xem (Hnh 2.5) va (Hnh
i to
2.6). Nh vy se lam giam hiu sut
po

trong tng i oi cua tuc bin. Mt

a
khac m tng lam cho canh quat b
ho

r, mai mon, m cui khng c

x=
1 vt qua 14%. Cho nn khi tng ap sut
h o (max)

ho
ho

ban u cung cn tng nhit ban u

hay la ap dung qua nhit trung gian. V
pk
du : i vi tuc bin ngng hi khng
co qua nhit trung gian, vi ap sut hi
s mi Po = 3,54 MPa, nhit ban u
khng c di 400435oC, con vi
Hnh.2.6 S thay i nhit giang ap sut Po = 9MPa - khng c di
ly thuyt ho 500oC.
V vy nng cao hiu sut cua
chu trnh cn phai ng thi nng cao nhit hi mi.

2.3.2. Nng cao nhit hi ban u To

Anh hng cua nhit hi ban u ti hiu sut nhit c thy ro th T-
s. Tng nhit hi ban u t To ti To1 se lam tng nhit cp nhit trung bnh t
 - 26 -

Tt n Tt (Hnh 2.7) khi nhit hi thai Tk gi khng i, tng ng, hiu sut cua
chu trnh se tng ln.
V trong chu trnh u
To' d' nhit cp nhit trung bnh
Tt thp hn nhit trung
To
d bnh Tt cua chu trnh sau, con
b c nhit hi thai cua hai chu
Tt' trnh th bng nhau, nn hiu
Tt sut cua chu trnh sau se cao
a
e e' hn hiu sut cua chu trnh
u.
Nu qua trnh gian n
1 2 2' s kt thuc vung hi m th khi
nng nhit ban u ln
Hnh.2.7. So sanh cac chu trnh nhit ly tng m cua hi trong cac tng cui
co nhit hi ban u khac nhau cua tuc bin se giam. Do o
khi nng cao nhit ban u
khng nhng tng hiu sut nhit ma hiu sut trong tng i cua tuc bin cung
tng ln.
Nu tip tuc nng nhit ban u ln na, qua trnh gian n co th kt thuc
vung hi qua nhit. Trong trng hp nay nhit cua nhit thai trung bnh tng ln
chut t. Nhng v cac ng ng ap vung hi qua nhit phn ky theo hnh quat v
phai trn va pha phai, nn nhit cp nhit cua chu trnh se tng ln. Nh vy la,
khi tng nhit ban u cua hi se lam tng hiu sut tuyt i cua chu trnh.
Nh co th i-s d dang khng nh rng khi tng nhit ban u cua hi
qua nhit, nhit giang ly thuyt bao gi cung tng theo. Trong cac thit b nhit hin
ai, ngi ta a ap dung rng rai qua nhit hi ti 545565oC nhm nng cao hiu
sut.
Nhng vi nhit cao, gii han chay cua kim loai se giam, con tc rao se
tng. Cho nn khi tng nhit ban u cua hi th phai s dung thep chu nhit tt
cho b qua nhit, cac ng ng dn hi va phn u cua ban thn tuc bin va ng
nhin, gia thanh cua nha may in se phai tng ln ang k.
2.3.3. Giam ap sut hi thoat pk
Nu giam ap sut hi thoat Pk khi cac thng s hi ban u Po va to khng i
se lam giam nhit ngng tu cua hi, tc la nhit thai Tk. Nhit cp nhit
trung bnh Tt se giam khng ang k. Cho nn khi giam ap sut cui bao gi cung
lam tng hiu nhit trung bnh cua nhit cp vao va thai ra, tng nhit giang ly
 - 27 -

thuyt va tng hiu sut nhit chu trnh. iu o co th d nhn thy c khi ta
nghin cu hai chu trnh nhit ch co ap sut cui khac nhau trn th T-s
(Hnh2.8). Din tch abcdea (ng vi chu trnh th nht) ln hn din tch abcdea
cua chu trnh th hai vi ap sut cui cao hn va ng vi mt ai lng bng din
tch phn gach cheo aaeea.
Vy la, nhit giang ly
T
d thuyt trong chu trnh th nht
ln hn nhit giang trong chu
trnh th hai:
b c ho = (Tk - Tk)
(so - sk)
a' T'k e' Nhit giang ly thuyt
a
Tk e tng khi giam ap sut cui cung
co th thy ro trn th i-s.
Gii han giam ap sut
1 1' 2 2' s trong chu trnh do nhit bao
s k s'k so
hoa ( ap sut pk) xac nh, ma
Hnh.2.8. So sanh cac chu trnh nhit ly tng nhit nay khng th thp hn
vi cac ap sut cui khac nhau nhit cac mi trng xung
quanh. Trong trng hp ngc
lai th khi hi ngng tu khng co kha nng truyn nhit cho mi trng chung quanh.
Nhit bao hoa cua hi thoat c xac nh t ng thc
tk = t1b + t + t (2-22)
Trong o :
t1b - Nhit cua nc lam mat - nc tun hoan khi vao bnh ngng.
t - hm nc lam mat trong bnh ngng.
t - Hiu cua nhit hi bao hoa tk ( ap sut Pk) va nhit cua nc ra
khoi bnh ngng t2b , con c goi la chnh nhit (t = tk - t2b).
chnh t nay rt cn truyn nhit t hi cho nc qua vach ng bnh
ngng.
Nhit cua nc lam mat t1b phu thuc vao dang cung cp nc va cac iu
kin kh hu. Nu la cung cp nc trc lu th chp nhn t1b = 10 15oC, ng vi Pk
=0,030,04 bar, nu la cung cp nc tun hoan th t1b = 2025oC, ng vi P2 = 0,05
0,07 bar.
hm nc lam mat t c xac nh t phng trnh cn bng nhit cua
bnh ngng :
 - 28 -

ik ik'
t = t2b - t1b = (2-23)
4,19m
Trong o :
m - Bi s lam lanh hay con goi la bi s tun hoan - Bi s lam lanh bng ty
s cua lu lng nc lam mat trn lu lng hi ngng tu.
ik - ik - Hiu entanpi cua hi thoat va cua nc ngng, tc la, nhit n cua qua
trnh sinh hi, i vi tuc bin ngng hi ik - ik = 22002300kJ/kg.
T (2-23) thy rng, bi s lam lanh m cang ln, hm nc lam mat cang
t, nhit ngng tu tk cang thp (theo 2-22), tc la ap sut trong bnh ngng Pk cang
be. Nhng khi tng bi s lam lanh m th phai tng thm nng lng keo bm tun
hoan cp nc vao bnh ngng. Tc cua nc tun hoan cung se tng ln, do
o kha nng mai mon cac ng ng cung ln hn. Mt khac, khi giam ap sut bng
cach nh vy oi hoi phai tng kch thc cua cac tit din ra cho cac tng cui tuc
bin. Nh th th cu tao thit b se phc tap hn va gia thanh se phai cao hn.
Cho nn trong thc t ngi ta thng chon bi s lam lanh trong gii han t
50 n 90, ng vi hm nc lam mat trong bnh ngng t t 11 n 6oC.
Trong tuc bin ln hin ai ap sut trong bnh ngng Pk =0,035 0,04 bar, ng
vi nhit bao hoa tk = 2629oC.

2.3.4. Qua nhit hi trung gian.

giam m cua hi cac tng cui cua tuc bin ngi ta ap dung qua
nhit trung gian. Tc la hi sau khi ra khoi fn cao ap (PCA) co nhit t1se c
a vao lo hi va nh b qua nhit trung gian nng nhit ln n to1. Sau khi a
qua nhit trung gian hi c dn v phn ha ap (PHA), trong o hi tip tuc gian n
n ap sut Pk (Hnh 2.9).
Chu trnh nhit vi qua nhit trung gian trn th i-s (Hnh 2.10) co th c xem
nh la t hp cua hai chu trnh chnh th nht la 1abcde21 va chu trnh phu th hai la
2eefg32.
 - 29 -

p , t ,i
01 01 01

4
p , t ,i
1 1 1

P
E

2 p , t ,i
0 0 0
8
3 5
Hnh 2.9. S tuc bin nhit in
1 co qua nhit hi trung gian
1- Lo hi
2- B qua nhit
3- Phn ha ap
P 4- B qua nhit trung gian
B
6
7 5- Phn cao ap
6- Bnh ngng
7- Bm nc cp
i'k
8- May phat in

Nu nhit tng ng cua chu trnh phu (Ttd), cao hn nhit tng ng Ttd
cua chu trnh chnh, th hiu qua
f kinh t cua chu trnh phu se cao hn
To d To1
hiu qua kinh t cua chu trnh chnh
va hiu sut cua chu trnh chung se
T't
tng ln.
b c T1 ng dung qua nhit trung
Tt e'
gian se lam giam m cua hi
trong cac tng cui cua tuc bin, do
a o hiu sut trong tng i cua cac
Tk e g
tng y tng ln va hiu sut cua
s
s = so - s'k toan tuc bin cung se tng ln.
Ngoai ra, khi co qua nhit
1 2 3 s trung gian se cho phep tng ang k
ap sut hi ban u vi nhit ban
Hnh 2.10- Chu trnh nhit ly tng co qua u khng i va bao am c
nhit hi trung gian m cui trung bnh.
Cng ly thuyt cua 1kg hi
trong chu trnh co qua nhit trung bnh bng tng cac nhit giang ly thuyt :
lo = (io - i1t) + (io1 - ikt)
 - 30 -

Trong o :
io, io1 - Entanpi cua hi mi va hi sau qua trnh trung gian
i1t , ikt - Entanpi cua hi sau gian n ng entrpi trong thn cao ap va thn ha
ap (Hnh 2.11).
Nhit lng cung cp trong lo hi va trong b qua nhit trung gian cho 1kg
hi la
q1 = (io -ik) + (io1 - i1t)
Trong o :
ik - Entanpi cua nc ngng.
Hiu sut tuyt i cua chu trnh ly tng :
lo (i i ) + (io1 i kt )
t = = o 1't ; (2-25)
q1 (io i k ) + (io1 i1t )
Hiu sut trong tuyt i :
(io i1t )oi' + (io1 i kt )oi''
i =
(io i k' ) + (io1 i1 )

Trong o:
, oi'' - Hiu sut trong tng i cua phn cao ap va phn ha ap cua tuc bin.
'
oi

i1 - Entanpi cua hi khi ra khoi phn cao ap, va i1 = io - (io - i1t)oi

Nn:
(i i ) ' + (io1 ikt ) oi''
i = o 1t ' oi
(io ik ) + (io1 i1t ) oi'

Hay la :
hi''
1+
hi'
i = (2-26)
i01 ik'
1+
hi'
y : hi = (io - i1t) oi ; hi = (io1 - ikt) oi
Nu qua trnh gian n ng entrpi kt thuc vung hi m th hiu sut tuyt
i cua chu trnh ly tng c tnh theo biu thc :
Tk ( so1 sk' )
t = 1 - (2-27)
(io i k' ) + (io1 i1t )
Trong o : so1 = so + s (H 2.10)
Tn tht ap lc Po1 trong tuyn qua nhit trung gian (trong ng ng dn
hi t tuc bin vao lo hi, vao b qua nhit va t lo hi n tuc bin) se lam giam
 - 31 -

hiu sut, cho nn tn tht y khng c qua 10% ap sut tuyt i trong tuyn qua
nhit trung gian (Hnh 2.11)
Nhit hi sau qua nhit trung gian thng chp nhn bng hoc gn bng
nhit hi mi : to1 = to (10 20)oC. ng nhin, co qua nhit trung gian se lam
cho cu tao tuc bin phc tap hn, tng thm tiu hao kim loai cua thep hp kim cao
cp va tng ng la tuc bin se t thm 1012%.
Hiu qua kinh t cua chu trnh nhit ly tng co qua nhit trung gian phu
thuc vao cac thng s hi dn vao b qua nhit trung gian.
Nu chp nhn nhit sau qua nhit trung gian bng nhit hi mi To va
thay i nhit hi dn vao b qua nhit trung gian T1 va thay i nhit hi dn
vao b qua nhit trung gian T1, th khi nhit T1 cang cao, hiu sut cua chu trnh
phu cang ln, nhng ty trong cua no trong chu trnh chung se giam. Trong trng
hp ring , khi T1 = To se
i t o1 khng co qua nhit trung
01
po

i 01
p

i0 to gian
Nu giam nhit T1
h'i
i1 se lam giam nhit tng
i1t ng(Ttd1 ) tc la giam hiu
1

x=
p

1 h"i
sut cua chu trnh phu, cui
cung la khng phai nng cao
ma la ha thp hiu sut cua
ik chu trnh chung.
Nhit ti u T1tu
i kt
cua hi dn vao b qua nhit
k
p

trung gian co th s b anh

s
gia nh sau. Trc tin xac
nh nhit tng ng :
Hnh 2.11. Qua trng banh trng cua hi trn Ttd = Tk
thi i-s 1 t
t - Hiu sut cua chu
trnh chnh, sau o theo (2-25) hay la (2-17). Tnh hiu sut tqn cua chu trnh chung
vi T1 = Tt d ri tm :
Tk
T1tu = (2-28)
1 tqn
Thng thng T1tu = (1,02 1,04)Ttd
Ap sut hi trc qua nhit trung gian thng chon bng 0,20,3 ap sut hi mi.
2.3.5 Hi nhit hm nc cp
 - 32 -

Tn tht nhit cho nc lam mat trong bnh ngng cua tuc bin ty l thun vi
lng hi thoat i vao bnh ngng. Lu lng hi i vao bnh ngng co th giam
nhiu (n 30-40%) nu em trch hi t mt s tng tuc bin un nc cp (sau
khi hi a sinh cng cac tng trc). Bin phap nay goi la hi nhit hm nc cp.
Vi cung mt nhit thoat trung bnh so vi chu trnh thng, chu trnh hi
nhit co nhit trung bnh cp nhit cao hn, cho nn hiu sut cua no cung cao
hn.
Mc tng hiu qua kinh t trong chu trnh hi nhit ty l vi cng sut sinh ra
trn c s tiu thu nhit, tc la tng ng vi nhit lng truyn cho nc cp trong
h thng gia nhit.
gia nhit hi nhit nc cp ngi ta dung cac bnh gia nhit hn hp hay
la b mt. Trn s (Hnh 2.12) la thit b tuc bin ngng hi co mt bnh gia nhit
hi nhit kiu b mt. Nc cp c un nong ti nhit gn vi nhit bao hoa
cua hi trch.

2 i 0

3
1 Hnh 2.12. S tuc bin nhit i
7 co qua nhit hi trung gian
i 2
1- Lo hi
in 2- B qua nhit
3- Tuc bin
6 4- Bnh ngng
5- Bm
i 1 6- Bnh gia nhit
i'n 7- May phat in
4
5
i'k

Gia s, hiu s gia entanpi nc ong cua hi trch in va entanpi nc cp j2 khi ra

khoi bnh gia nhit la = in - j2 kJ/kg.
( y va sau nay ngi ta ky hiu entanpi cua hi la i, cua nc ong la i va
cua nc c un nong la j).
Ky hiu . - Lng hi trch , c th hin bng mt phn cua lu lng hi
i vao tuc bin, cho rng j1 = ik ; ta vit phng trnh cn bng nhit cua bnh gia
nhit :
(in - in) = j2 - ik = in - - ik
T y phn hi c tnh bng :
 - 33 -

in' i k'
= (2-29)
in in'
Cng sut do lu lng hi trch sinh ra bng :
(in' i k' )(io in )
L = (io - in) = (2-30)
in in
'

Mun nng cao hiu qua kinh t

0 i cua chu trnh hi nhit th ngi ta ap
dung gia nhit nhiu cp, v du, ba cp
chng han (Hnh 2.13).
Trong thc t, xut phat t tnh
i'1

i n1 toan kinh t ky thut, s ca trch hi la

hu han va thng khng qua chn.
i'2 Nu qua nhiu ca trch se lam giam
i n2
bn cua thn tuc bin. Cac im trch
ik
hi cung la chon sao cho, tng
i'3 entanpi cua nc cp trong cac bnh gia
i n3
nhit gn ging nhau, tc la nhit giang
gia cac tng trch hi gn bng nhau.
i'
k
i'n Bng cach gia nhit hi nhit, noi
chung, co th nng nhit nc cp
i'k
n nhit , gn vi nhit bao hoa ,
ng vi ap sut hi mi. Nhng tn tht
Hnh 2.13- S nguyn ly cua tuc
nhit do khoi lo hi thai ra se tng
bin ngng hi vi 3 cp gia nhit
manh.
hi nhit hm nc cp
Cho nn theo tiu chun quc t
a quy nh chon nhit cua nc cp u vao lo hi bng 0,650,75 nhit
bao hoa, ng vi ap sut trong lo hi.
V du:
Ap sut hi mi trc tuc bin ata 29,0 90 130 240
bar 28,5 88 128 236
MPa 2,85 8,8 12,8 23,6
o
Nhit hi bao hoa hoa C 230,9 301,9 329,3 -
o
Nhit un nc cp C 150 215 235 260
2.3.6. Phi hp san xut nhit va in nng.
Trong tuc bin ngng hi thoat i vao bnh ngng, ngng tu lai va hoan nhit
n sinh hi cho nc lam mat. Nhit lng y gm 60 65% nhit lng cung cp
 - 34 -

trong lo hi va b mt i mt cach v ch, bi v nhit cua nc lam mat u ra

cua bnh ngng ch cao hn nhit kh quyn khng ang bao nhiu (khoang 10
15oC).
Mt khac, i vi nhu cu sinh hoat va cng ngh (v du : si m, un
nong va sy vt liu) th ch cn nhit vi nhit khng cao lm (100 110 oC).
Ngun nhit y co th la hi a c khai thac trong tuc bin n ap sut cn thit
cho h tiu thu. Trong trng hp nay co th s dung hoan toan nhit ngng tu cua
hi thoat trong cac thit b cng ngh hm nc hay sy cac vt liu, con nc
ngng th c tra v chu trnh cua thit b tuc bin.
Nh vy la a san xut
i to
i0 ng thi in nng va nhit nng
trong cung mt thit b nhit lc
0

va ro rang la co li hn so vi san
p

h'i
xut ring bit. iu nay se thy
h"i
ro nu em so sanh cac chu trnh
in
nhit ly tng cua tucbin ngng
n
p

hi va tuc bin i ap trn th

ik T-s. Trong tuc bin ngng hi
nhit cua hi thoat, tng ng
vi din tch 1ae21, b mt hoan
k
p

s toan, v no truyn cho nc lam

mat.
Hnh 2.15. Qua trnh banh trng cua hi
0 i
trong tuc bin i ap va ngng hi
trn th T-s
Trong tuc bin i ap co th san
PE1 PE2
xut ng thi in nng va nhit nng. n i

y, toan b nhit cua hi thoat tng Qn

i
ng vi din tch 1ae21, se c s i'k
k

dung thoa man nhu cu cua h tiu thu

nhit.
cac nha may nhit in s phi i'k
hp san xut in nng va nhit nng
phuc vu cac nhu cu sinh hoat va cng Hnh 2.14. S nguyn ly cua thit b nhit
ngh c tin hanh bng cach trch hi va lc phi hp san xut nhit va in nng
s dung hi thoat, trn c s cung cp nhit
tp trung, va c goi la cung cp nhit thu hi.
 - 35 -

Cung cp nhit thu hi la mt trong nhng bin phap quan trong nhm ha thp
sut tiu hao nhin liu ring trong cac nha may nhit in.
Ga s yu cu phai bao am cng sut in P E va cung cp nhit lng Qn
cho h tiu thu. Cho rng, cac qua trnh gian n hi trong tuc bin ngng hi va tuc
bin i ap c biu th bng ng cong chung trn th i-s (Hnh.2.15), con
entanpi cua nc cp trong ca hai thit b u bng nhau va bng ik.
Ky hiu ;
- Nhit giang s dung cua tuc bin i ap hi = io - in
- Nhit giang s dung cua tuc bin ngng hi hi = io - ik
(Hnh 2.15). cho n gian ta se tnh theo cng sut trong
pi = MPE G
Lu lng hi san xut in nng cua tuc bin ngng hi ;
Nh vy, lng nhit khi san xut ring le in nng va nhit nng se la :
Pi P
Qring = G (io - ik) + Qn = (io ik' ) + Qn = i + Qn (2-38)
"
hi i
Lu lng hi i qua tuc bin i ap bao am nhit lng Qn cho h tiu
thu nhit khi co s phi hp san xut nng lng bng:
Qn
G =
in i k'
Con cng sut cua tuc bin y tng ng bng
io in
Pi = G(io - in) = Qn
in i k'
Phn cng sut con thiu ma tuc bin ngng hi phai san xut ;
P i = P i - P i
Mun vy cn phai cho thm lu lng hi:
Pi " Pi Qn (io in )
G = =
io ik io ik (io ik )(in ik' )
Th th, lu lng hi tng khi phi hp san xut nng lng la :
Gphi = G + G
Va nhit lng tng ng se bng ;
Pn (io ik' ) Pi (io ik' ) Qn (io in )(io ik' )
Qph = (G + G) (io - ik) = +
in ik' io i k (io ik )(in ik' )
P Q (i i ) i i
= i n o 'n + Qn ( o n' +1)
i i (in ik ) in i k
Ky hiu :
 - 36 -

io in hi'
= = (2-40)
in i k' io hi' i k'
Trong o :
io - in - Cng c chuyn hoa trong tuc bin i ap
in - ik - Nhit lng cua mt kg hi trong tuc bin i ap truyn cho h dung
nhit.
Nhit lng tiu hao toan b khi phi hp san xut nng lng theo (2-39) va (2-40)
se la :
P
Qph = i Qn i + Qn ( + 1)
i i
Pi 1
= + Qn [1 ( + 1)]
i i
Nhit lng tit kim c cho phi hp san xut nng lng so vi san xut
ring le se bng :
Q = Qrle- Qn

Pi Pi 1
= + Qn { + Qn [1 ( 1]}
i i i
1
= Qn ( 1)
i
Gia tr tng i cua mc tit kim o c biu th bng mt phn cua lng
nhit trao cho h tiu thu nhit va bng :
Q 1
ph = = ( 1) (2-42)
Qn i
Th la, mc san xut in nng trn c s tiu thu nhit cang ln va hiu
sut tuyt i i cua thit b ngng hi cang thp, th mc san xut tit kim t san
xut phi hp nng lng cang cao.
S thit b dung phi hp san xut in nng va nhit nng (Hnh.2-23)
gm co tuc bin ngng hi va tuc bin i ap thng rt t gp.
Ngi ta hay dung tuc bin co trch hi iu chnh cp nhit thu hi va phuc
vu cac nhu cu cng ngh.
Qua phn tng quan v cac phng phap nng cao hiu sut cua chu trnh
nhit ng hoc cua hi nc ta thy rng, mun at c hiu qua kinh t cao cho
thit b cn bao am hiu qua kinh t cao cho chu trnh, cac b phn cua thit b phai
c ch tao vi hiu sut cao (tuc bin, lo hi, bm cp nc ,v.v..)
Khi dung hi nc, mun nng cao hiu qua kinh t cao cua chu trnh phai
chu y : Nng cao ap sut va nhit ban u, giam ap sut cui cua hi thoat (chn
 - 37 -

khng cao), s dung hi nhit gia nhit nc cp, ap dung qua nhit trung gian (trong
cac thit b cao va trn cao ap), ng dung phi hp san xut in nng va nhit nng.
Cung co th nng cao thm hiu qua kinh t bng cach ap dung chu trnh ghep vi
cac mi cht khac nhau trong vung nhit cao va thp. Cui cung la thi gian gn
y a thit k cac thit b phi hp, trong o kt hp tuc bin hi va tuc bin kh.
iu o cung cho ta tng hiu sut chut t.
2.3.7- Ap dung chu trnh hn hp kh - hi :
Cho n nay, mc du cac nc u c gng khai thac cac ngun thuy in va
cac dang nng lng khac san xut in, nhng nhit in vn chim khoang 80%
tng lng in nng c san xut ra. Cac ngun nhin liu hu c (than, du kh)
khng phai la v han, tc khai thac ngay cang tng, bn canh o vn nhim
mi trng va nguy c pha huy tng -zn do t qua nhiu nhin liu a lam cho
cac nha nng lng phai co nhng phng hng mi giai quyt vn nay. Mai
cho n u nhng nm 70 vn gia thanh la yu t quan trong nht trong vic
nng cao hiu sut cac nha may in, th ngay nay yu t quan trong hn la cac
ngun d tr nng lng va bao v mi trng sng cua con ngi goc toan cu.
Hiu sut cua cac nha may nhit in ngoai cac yu t khac ra, im chu yu
vn c anh gia bng nhit vao ra khoi tuc bin hi. Vic nng cao thng s
vao (ap sut, nhit ) do gii han bi sc chu ng cua kim loai ch at n 600oC,
con nhit ra cua nc lam mat phu thuc vao nhit cua mi trng cung ch at
thp nht khoang 30oC.
Trong khi o, cac tuc bin kh vn hanh nhit khoang 1200oC va nhit
ra khoang 600oC. y la mt lng nhit rt ln, nu bo i th tht la lang ph, v vy
cac tuc bin kh hoat ng ring le se khng co hiu sut cao c. s dung nhit
lng nay, ngi ta dung mt chu trnh hn hp, goi tt la chu trnh kh - hi. Khoi
thai ra khoi tuc bin kh se c a qua mt ni hi c bit san xut ra hi lam
chay mt tuc bin hi keo thm mt may phat in. Hiu sut cua mt chu trnh nh
vy se cao hn khoang 1, 5 ln so vi hiu sut cua nha may in truyn thng.
Trn hnh (Hnh 2.16) th hin s nguyn ly cua mt nha may in chu
trnh hn hp kh - hi. Tuc bin kh c cu tao bi 03 b phn chnh la : may nen
kh (1), bung t (2) va tuc bin kh (3). Khng kh c nen n ap sut cao va a
vao bung t, nhin liu (kh hoc du) c phun vao bung t va chay cung vi
khng kh nen. Sau khi hoa trn vi khng kh th cp, dong kh co nhit va ap
sut cao nay c a vao tuc bin, quay truc tuc bin. Mt phn cng sut cua tuc
bin se truyn ng cho may nen va lai se keo may phat in (4).
 - 38 -

2
1 3 6

4 9
1- May nen kh
2- Bung t
3- Tuc bin kh
4- May phat in
5- Lo hi 5
6- Tuc bin hi 7
7- Bnh ngng
8- Bm nc cp
9 - May phat in 8

Hnh 2.16.Nguyn ly cua chu trnh hn hp kh - hi:

Dong kh thoat co nhit khoang 500-600oC c a vao mt lo hi (5)

san xut ra hi, va hi nc se lam quay tuc bin hi (6), keo may phat in (9). Nh
vy, kh thoat khoi tuc bin kh y a c tn dung lai san xut ra hi nc va
t hi ra in. Hiu sut cua mt nha may in ch dung tuc bin kh vao khoang
33%, con hiu sut nha may in ngng hi trong khoang 35-40%. Mt nha may
in hn hp ca hai loai chu trnh trn se at hiu sut ln hn 50%.
 - 39 -

CHNG 3
S BIN I NNG LNG TRONG TNG TUC BIN

3.1- Nhng gia thit va cac phng trnh c ban.

Qua trnh bin i nng lng trong tuc bin rt phc tap, phu thuc vao rt
nhiu yu t nh kch thc cua tng tuc bin, ch dong chay v.v... co th tnh
toan chung ta cn co mt s gia thit va s dung mt s phng trnh c ban cua
dong chay. y ta se xet dong hi la n nh mt chiu, tc la ta cho rng cac
thng s cua dong bt ky im nao cung c gi khng i theo thi gian va s
thay i ch xay ra khi chuyn t tit din nay sang tit din khac.
Thc t, trong tng tuc bin dong lun b chn ng theo chu ky. Canh ng
c gn ln vanh a va cung quay tron, ln lt khi th i qua phn trung tm cua
ranh ng phun, khi th ct ngang vt sau mep ra cua cac canh quat trc o. V
th tc dong hi bao quanh canh quat thay i theo chu ky, n gian hoa ta gia
thit gn ung rng, dong hi trong canh ng la n nh, va se hiu chnh s sai lch
do dong khng u bng h s cac tn tht phat sinh trong day canh ng. iu kin
n nh cung khng c tun thu trong nhng trng hp lam vic c bit cua tuc
bin, v du, khi thay i nhanh lu lng hi qua tuc bin va khi cac thng s hi ban
u va cui b dao ng.
i vi nhiu bai toan thc t cn phai giai khi tnh toan tuc bin, co th s
dung cac phng trnh mt chiu, cho rng s thay i cac thng s va tc cua
dong trong ranh ch xay ra theo mt chiu cua tm ranh. Trong nhiu trng hp
cung cn xet n dong hai hoc ba chiu na. nhng ch ma s phn tch bng ly
thuyt cha u am bao tin cy, khi xac nh cac c tnh thc cua dong chay, th
phai nh n thc nghim. S kt hp gia thu thut toan hoc a c n gian hoa
vi cac h s thc nghim se cho ta kt qua kha chnh xac.
tnh toan dong chay cua cht long chu nen va m ta qua trnh bin i
nng lng trong tng tuc bin, ta se s dung nhng phng trnh c ban sau y :
1) Phng trnh trang thai
2) Phng trnh lin tuc
3) Phng trnh ng lng
4) Phng trnh bao toan nng lng.
1- Phng trnh trang thai:
Phng trnh trang thai n gian nht i vi kh ly tng la phng trnh Clapeyron:
pv = RT (3-1)
 - 40 -

Trong o :
p - ap sut tuyt i , N/m2 hay Pa
1
v= - th tch ring, m3/kg

- mt , kg/ m3
T - nhit tuyt i, oK
R - hng s cht kh, J/
Nu p = 1,013.105 pa ; v = 22,4 Nm3/mole ; T = 273oK
pv 1,013.10 5.22,4
R= = = 8,314 kJ/
Tn 273
Moi cht kh thoa man phng trnh nay c goi la kh ly tng.
i vi hi qua nhit phng trnh nay khng chnh xac, bi v h s R phu
thuc vao ap sut va nhit va quan h phu thuc chnh xac la :
k
i= pv + const (3-2)
k 1
Tc la, entanpi cua hi gi khng i khi tch pv la mt hng s. Nu hi co
tnh cht thoa man c phng trnh (3-2) th goi la hi ly tng.
Nu cho rng qua trnh gian n hi din ra khng co tn tht, nhng nhit
cung cp vao khng thay i, th s thay i trang thai hi ly tng se tun theo
phng trnh cua qua trnh a bin ;
pvn = const (3-3)
Va hiu cua entanpi se la :
n 1


p o vo 1 1
n p n
io - i 1 = (3-4)
n 1 po

Trong o n - s mu cua qua trnh a bin.
Trong trng hp ring, khi khng co trao i nhit vi mi trng bn ngoai,
dong chay la oan nhit va khng co tn tht th s mu n se bng s mu oan nhit va
cung bng ty s cac nhit dung :
Cp
n=k= (3-4a)
CV
Con hiu entanpi qua trnh gian n ng entropi la :
k 1

p
p o v o 1 1
k k
io - i 1 = (3-4b)
k 1
po

 - 41 -

S mu oan nhit k i vi hi nc qua nhit thay i trong pham vi k = 1,25

1,33, thng ta ly k = 1,3, i vi hi bao hoa kh k = 1,135.
Tuy nhin vic tnh toan theo cac cng thc a nu khng am bao chnh
xac cao, nht la khi qua trnh gian n lai chuyn t vung hi qua nhit sang vung hi
m. Luc nay bt buc phai dung bang hi nc hay la gian i-s
2- Phng trnh lin tuc
Gia s rng, trong ranh ( H 3.1) co dong hi chuyn ng n nh, mt chiu.
Ngoai ra ta cho rng, tm cua ranh gn nh theo ng thng va tit din ngang hoc
la khng thay i hoc la thay i
0 u n.
1 F
F0
1

A S phn phi tc trong

C
0
tit din ngang cua ranh cung c
dFo dF1 th hin trn H 3.1.
0 1 phn gia cua tit din
0
Lp bin 1 C
1
(trong pham vi oan b) tc
C0
tng i khng i va bng C1,
b con lp bin tc cua dong
thay i t khng (ngay trn vach)
1 C1m n C1. S thay i tc trong
0

Hnh. 3.1 S cua dong trong ranh pham vi lp bin do lc ma sat (

va s phn b tc trong cac nht) cua cht long xac nh. Mt
tit din ngang cua ranh khac, b day cua lp bin cung
khac nhau va phu thuc vao
nht, tc dong chay, kch thc
hnh hoc cua ranh, ma dong co th
tng tc hoc giam tc trn oan ranh y.
Ta se xet dong chay trong oan ranh trn Hnh.3.1. Tai im A, trn tit din
0-0, ta tach mt phn t din tch dFo va ky hiu Co vect tc thng goc vi phn
t din tch y ; vo - th tch ring tai im A.
Ta co lu lng khi lng cua hi trong mt giy i qua din tch dFo trn
din tch 0-0 bng :
Co
dG o = dFo
vo
Ly tch phn trn toan tit din 0-0, ta c lu lng toan phn cua trong
mt s giy chay qua tit din Fo
 - 42 -

Co
Go =
vo ( Fo )
dFo

Tng t i vi lu lng hi khi ra khoi ranh qua tit din 1-1 ta co :

C1
G1 = dF1
( F1 ) v1
Khi chuyn ng n nh, lu lng hi i qua oan ranh ang xet trong mt
giy la khng i, tc la Go = G1
Co C1
hay la : ( F0 ) vo
dFo = ( F1 ) v1
dF1 (3-5)

Tch phn lu lng theo tit din ngang cua ranh co th trnh bay di dang:
C1m C1
v1m
F1 = ( F 1) dF
v1 1
Trong o C1m va v1m - cac ai lng trung bnh (theo lu lng) cua tc va
th tch ring cua hi.
Trong nhiu trng hp thc t ngi ta tnh toan theo gia tr trung bnh cua
C1m va v1m.
Trong trng hp tng quat ta vit phng trnh lin tuc di dang :
C0 C
F0 = F1 1
v0 v1
hay la
C
G=F = const (3-6)
v
Vit di dang lgarit :
lnG = lnF + lnC - lnv
Vit di dang vi phn
dF dC dv
+ =0 (3-7)
F C v
dF dv dC
hay la = (3-7)
F v C
Phng trnh (3-7) cung ch ra rng, gia s din tch tit din ngang cua ranh
c xac nh bi tng cua gia s tc dong chay va gia s th tch ring. Gia s
nay cung co th m hoc dng, ngha la ng phun co th nho dn hoc ln dn. T
c s nay ngi ta ch tao ra cac ng phun co tc ln hn m thanh, hay con goi la
ng phun Laval
 - 43 -

3- Phng trnh ng lng

Ta xet mt oan ranh thng
1 p dx co tit din ngang thay i t t
p + 2 x
(Hnh.3.2). Ta tach ranh ng dong
vi tit din u vao la fo va
f dS 1 f1 u ra f1 cn nh rng, ng dong la
C
b mt c tach ring bi cac
p dx p + ng dong, tc la, nhng ng
ma doc theo chung vect tc
0 1 lun gi hng tip tuyn vi
p + 1 p dx nhng ng y.
2 x
Xet khi lng hi in y
Hnh 3.2. Phn t oan ranh vi tit din oan ng dong o dm va vit
thay i u n phng trnh cua cac lc tac dung
ln khi lng y.
Ky hiu : po - ap sut tai tit din fo ;
dx - khoang cach gia fo va f1 ;
Tai tit din f1 ap sut se bng
p
po + dx
x
Nhng lc do ap sut tac dung ln b mt ngoai cua ng dong se t cn bng
nhau.
Trong dong thc ta cn phai tnh n tr lc truyn cho mi cht bn ngoai
trn b mt cua ng dong va hng ngc chiu chuyn ng.
Nu goi dS1 - phn lc ma sat (tr lc).
Th theo phng trnh Dalmbe co th vit :
p dC
f o po f1 po + dx dS1 = dm (3-8)
x d
Trong o
dC/dr - gia tc cua khi lng hi dm.
V tit din cua ng dong t thay i, dx cang be th fo f1 f va ng thc
(3-8) se la :
p dC
-f dx ds1 = dm (3-9)
x d
em chia ca hai v cho dm va y rng dm = .f.dx, ta co
1 p dC
S = (3-10)
x d
 - 44 -

y, - mt cua hi
ds 1
S= - lc can trn 1 kg trong khi cua dong cht long (hi)
dm
Chu y rng, ao ham toan phn cua ap sut theo thi gian bt ky tit din
nao cua dong thng c biu th bng biu thc:
dp p p dx
= +
d x d
Trong chuyn ng n nh s thay i ap sut cuc b theo thi gian la bng
p
khng, tc la = 0,

dp p dx
Do o =
d x d
p dp
Vy la =
x dx
Nh th, phng trnh (3.10) co dang :
dp dx
Sdx = .dC
d
dx
Nhng C =
d
dp
Cho nn Sdx = C.dC (3-11)

(3.11) goi la phng trnh ng lng cua dong chay mt chiu.
Nu ly tch phn phng trnh (3.11) trn oan ng di chuyn hu han cua
hi, ta c trng hp ring cua phng trnh bao toan nng lng.
C 12 C o2 Po dp X1 Po X1

2
=
P1

Xo
Sdx = P1
vdp
Xo
Sdx (3-12)

Gia s ng nng cua dong bng hiu s cng gian n cua hi khi chuyn
P0 X1
ng ( vdp ) va cng cua lc ma sat ( Sdx )
P1 X0

Mun tm gia s ng nng cua dong phai ly tch phn v phai cua phng
trnh (3.12). Mun vy phai bit nh lut thay i trang thai v = F(p) va nh lut
thay i cua lc ma sat S = F(x). c bit la n gian nu bai toan c giai cho
trng hp dong chay ng entropi, tc la dong chay khng co tn tht va khng co
trao i nhit vi bn ngoai. Luc nay lc ma sat S = 0, va phng trnh thay i trang
thai tun theo nh lut ng entropi :
p 1 v 1kt = p o v ok = pv kt = const
 - 45 -

1
p o k
T y, v = vo va thay vao ta co :
p
k 1

C C
2 2 1 1
p
p o v o 1 1
po k k
= v op p k dp =
1 o k
2
o
k 1
p1
po

k k v
k 1

= (p o v o p 1 v 1 ) = = p o v o 1 o (3.13)
k 1 k 1 v1

Nu qua trnh gian n ng entropi

p cua hi chuyn ng c biu th trn
v th pv ( Hnh.3.3) th trong phng
p a trnh (3.12) tch vdp se tng ng
vi din tch phn gach soc, con s gia
dp

u toan b cua ng nng se tng ng

p1 vi din tch c gii han bi ng
b
u1
v thng entropi, cac ng thng ng ap
po va p1 va truc tung.
Hnh. 3.3. Cng banh trng cua Trong trng hp phai tnh n
dong chay lc ma sat (S 0) th ch co th ly tch
phn phng trnh (3.12) a bit
S = S(x) va v = F(p).
Chu y rng, nhng phng trnh trn y a c chng minh cho ng dong
vi phn t din tch fo va f1 co th m rng ra cho toan tit din cua ranh. Nhng
trong trng hp o, cac ai lng c, v, p phai ly theo gia tr trung bnh.

4- Phng trnh bao toan nng lng

Ta ng dung phng trnh bao toan nng lng cho dong hi n nh. Gia s
dong hi chuyn ng qua h thng bt ky (Hnh.3.4)
Lu lng trong lng cua dong hi trong mt giy la G,kg/s.
Gia s trong pham vi cua h thng se cung cp cho hi mt lng nhit Q, J/s,
ng thi trao i cho mi trng bn ngoai cng sut P,J/s.
Phng trnh bao toan nng lng phan anh s cn bng cua tng cac dang
nng lng a vao va ra khoi h thng.
Ky hiu : - Ch s 0 - Cac thng s trung bnh cua hi tit din vao h thng
0-0 ; - Ch s 1 - Cac thng s trung bnh cua hi tit din ra khoi h thng 1-1.
 - 46 -

Sau thi gian d tng cac dang nng lng a vao se la

C 2o
U o Gd + Gd + p o Fo dx o + Qd
2
y
Q Uo - ni nng
b b'
a a'
cua 1 kg trong lng
G G hi a vao ;
c c1 C 02
- ng
u , p u 1 , p1 2
t, , i dx t 1, 1 , i 1
P dx1 nng cua 1 kg trong
a a'
b b' lng a vao, chuyn
ng vi tc Co ;
Hnh. 3.4. Dong hi chuyn ng trong h thng bt ky poFodxo - cng
cua hi khi dch
chuyn trn oan ng dxo
Qd - lng nhit a vao h thng sau thi gian d.
Cung bng cach nh vy, ta vit tng cac dang nng lng ra khoi h thng:
C12
U 1Gd + Gd + p1 F1 dx1 + Pd
2
Trong o :
P - cng cua dong hi sinh ra trong mt n v thi gian.
Cn bng hai phng trnh trn va chia cho Gd, ta co :
C 2o p o Fo dx o Q C 2 p F dx P
Uo + + + = U1 + 1 + 1 1 1 + (3-14)
2 Gd G 2 Gd G
y rng, theo phng trnh lin tuc F.C/v = G va dxo /d = Co , dx1/d = C1;
Ky hiu Q/G = qo - lng nhit cung cp cho 1 kg hi, P/G = l - cng do 1 kg
hi sinh ra, ta vit phng trnh (3.15) di dang :
C o2 C2
U o + po vo + q o = U 1 + p1 v1 1 + l1 (3-15)
2 2
hay la , v U + pv = i - entanpi cua hi, ta co :
C o2 C2
io + + q o = i1 + 1 + l1 (3-16)
2 2
Biu thc nay c goi la Phng trnh bao toan nng lng cho s chuyn
ng n nh cua hi.
Phng trnh nay ung cho ca dong hi co tn tht (S 0) hay khng co tn
tht (S = 0)
Phng trnh (3.16) co th vit di dang vi phn:
 - 47 -

di + CdC - dp - dl = 0 (3-17)
Nhng phng trnh trn y cho ta giai c nhiu bai toan thc t trong vic
tnh toan cac ranh, cac ng phun hi, v.v ..

3.2- Nhng c tnh va cac thng s hi chu yu cua dong trong ranh
Dong chay mt chiu trong ranh c chia ra dong tng tc va dong tng ap
(giam tc)
Dong tng tc la dong trong ranh vi tc cua mi cht tng ln theo hng
dong.
Trong phn chuyn hi cua may tuc bin (tuc bin hi va kh, may nen) dong
tng tc la dong chay trong ranh ng phun va canh ng tuc bin, trong ng vao cua
chung v.v.. dong tng ap la dong chay trong ranh hng va canh ng cua may nen,
trong cac ng thoat cua tuc bin hi, tuc bin kh va may nen, trong cac b phn
khuch tan cua van stop va van iu chnh. Chu y rng, trong ranh canh ng nhng
tng c bit dong chay cua hi hay kh co th la tng ap (giam tc).
Nhng phng trnh c ban cua dong mt chiu a trnh bay trong muc 3.1
cho ta tnh toan dong chay trong cac ranh tuc bin.
T phng trnh (3.16) thy rng, vi dong tng tc, v du, trong cac ng phun
tuc bin, doc theo dong chay, cung vi s tng tc cua mi cht, entanpi tng, bi
v tc giam.
Trong cac ranh ng phun, khi entanpi giam, ap sut doc theo ranh cung giam,
tc la mi cht (hi) gian n va ngc lai, trong cac ranh tng ap, ap sut tng ln
theo hng dong, tc la mi cht b nen.
Gia thit rng, hi chuyn ng trong ranh khng trao i nhit vi mi
trng bn ngoai.
T phng trnh (3.16) ta co s gia ng nng khi gian n se la :
C12t C 02
= i o i1t (3-18)
2
i vi qua trnh thc :
C 12 C 20
= i o i1t (3-18)
2
Trong o : [i] = [J/kg] ; [C] = [m/s]
Nh vy la s thay i ng nng cua dong hi do s thay i entanpi quyt
nh.
Nu i vi hi ly tng, co th vit cng thc (3.18a) nh sau :
 - 48 -

C 12t C 20 k
= (p o v o p 1 v 1t ) (3-19)
2 k 1
i vi dong thc
C12 C 02 k
= ( p o v o p1 v1 ) (3-19)
2 k 1
Nh vy, khi khng co trao i nhit vi mi trng bn ngoai (dong chay
oan nhit) s gia ng nng ch do trang thai u va cui cua hi xac nh va khng
phu thuc vao nh lut thay i cac tn tht (trong qua trnh gian n).
Ta se xet nhng trng hp ng dung
C khac nhau cua cac phng trnh a tm c
p
tnh toan ng phun theo s trn hnh
p C 1
Hnh.3.5.
C p1 Giai phng trnh (3.18b) ta tm
c.
C 1 = 2(i o i 1 ) + C 2o m/s (3-20)
C C1
p
Trong o i tnh theo n v J/kg ;
p1 C - tnh theo n v m/s
Nu i tnh theo n v kJ/kg th:
Hnh 3.5. th thay i ap sut va C 1 = 2.10 3 (i o i 1 ) + C 2o m/s (3-20)
tc doc theo tm ng phun Entanpi io cua hi a vao tm c
ngay trn th i-s (Hnh 3.6). Nu entanpi i1 cui qua trnh gian n cung a cho,
th cng thc (3-20a) cho ta tm c tc
i
chuyn ng cua hi. Gia s chuyn
p
ng khng co tn tht va khng co trao
i a t
i nhit vi mi trng bn ngoai, qua
px
trnh gian n cua hi trong ng phun la
hx

p1 ng entrpi. Bit c ap sut p1 cua hi

h

v1t khi ra khoi ng phun, ve ng thng

i1 entrpi a-a trn th i-s (Hnh 3.6), ta tm
i1t i1t , va tnh c tc C1t , (3.20).
s Nu cn tnh tit din ra cua ng
phun th theo trang thai hi im a, tm
Hnh.3.6. Qua trnh gian n cua hi c th tch ring v cui qua trnh gian
1t
trn thi i-s n, ap dung phng trnh lin tuc, ta co :
 - 49 -

v 1t
F1 = G.
C 1t
Trong o, G la lu lng hi trong 1 giy a cho trc..
Vi dong chay ng nhit tit din be nht cua ng phun, cung nh cac thng
s hi ng vi tit din y, u trung vi cac gia tr ti han, tc la, tc cua dong
hi C1 tai tit din be nht cua ng phun at ti tc truyn m thanh a.
*Thng s ham
tnh toan dong mt chiu trong cac ranh ngi ta a ra khai nim v cac
thng s ham hoan toan cua dong tai tit din ang xet.
Ta bit rng, s gia ng nng cua dong cht long chu nen co dang :
C 12 C 20 k
= (p o v o p 1 v 1 )
2 k 1
Do o ,
C 12 k C2
= (p o v o p 1 v 1 ) + o (3-21)
2 k 1 2
Ta thy rng, ng nng cua dong hi khi ra khoi ng phun do s thay i cac
thng s nhit ng xac nh va phu thuc vao ng nng ban u.
Nu ng nng ban u Co2/2 be va co th bo qua c, th tc dong chay
ch la ham s cua cac thng s nhit ng ma thi.
C12 k
= ( p o v o p1 v1 ) (3-21)
2 k 1
Nu khng th bo qua ng nng ban u, th co th coi rng, ng nng y la
kt qua gian n ng entrpi cua hi t cac thng s ao p o , v o nao o vi tc ban
u bng khng (Co = 0) ti thng s cua dong po, vo trc ng phun vi tc
bng Co. Noi mt cach khac, se at c thng s p o , v o nu em ham hoan toan
dong ang chuyn ng vi tc Co theo qua trnh ng entrpi cho n khi co tc
bng khng ( Co = 0).
T y, cac thng s p o , v o , i o c goi la thng s ham ng entrpi cua
dong, hay goi tt la cac thng s ham.
Ta se biu th ng nng ban u cua dong qua cac thng s ham :
C 2o k
= (p o v o p o v o ) (3-22)
2 k 1
Thay vao phng trnh (3.21), ta co :
C 12 k
= (p o v o p1 v 1 ) (3-23)
2 k 1
hay la
 - 50 -

C 12 k k 1

= p o v o 1 k (3-24)
2 k 1

Trong o :
p1
= - Ty s ap sut tnh p1 trn ap sut ham cua dong p o
po
Ap sut po va p1 c goi la ap sut tnh, khac vi ap sut ham (ap sut toan
phn).
i Co th tm thng s ham bng nhiu cach;
p Nu dung gian i-s (Hnh 3.8) th t
A t oan thng entrpi AA = Co2/2 t im A , ng
vi thng s ban u po va to , ta tm c
C
2 im A cac thng s cua dong b ham p o , v o , t o
p
2 Nu tnh toan bng phng phap giai
t
A' tch, i vi hi qua nhit, xac nh
p o , v o phai thm vao phng trnh (3.22)
s
phng trnh ng entrpi pvk = const, tc la po
Hnh.3.8. Xac nh thng s ham vok = p o v o = const.
bng th i-s
Sau khi bin i ta co :
k
po k 1 C 2o k 1
= 1 +
(3-25)
po 2 kp o v o
k

vo k 1 C 2o k 1
Va = 1 +

vo 2 kp o v o
Nu tc Co khng ln lm va khng vt qua 100 150m/s, th co th
dung cng thc gn ung xac nh cac thng s ham :
C 2o
po = po +
2v o
C 2o
vo = vo + (3-26)
2kp o
Tc m thanh, tc gii han.
i vi cac c tnh cua dong tc m thanh va tc ti han co y ngha
quan trong.
Tc m thanh la tc truyn m c xac nh theo cac thng s tnh cua
dong :
 - 51 -

a= kpv = kRT (3-27)

Co th bin i cng thc (3.24) di dang :
C 12 k k
+ p1 v 1 = po v 0 (3-28)
2 k 1 k 1

2
C 12 a2 ao
hay la : + 1 =
2 k 1 k 1
y, a1 - tc m thanh vi cac thng s hi p1, v1 ;
a o - tc m thanh vi cac thng s ham p o , v o ,
p1 v 1
Nu em chia phng trnh (3.28) cho k ta co :
k 1
k 1 p vo
M 12 +1 = o (3-29)
2 p1 v 1
Trong o :
M1 = C1/a1 - tc m thanh cuc b tng i cua dong. Ty s tc nay
c goi la s Max.
Trng hp co gian n ng entrpi, co th vit :
1 k
po v o
= k
p1 v 1
va phng trnh (3.29) co dang :
k 1
1 k

M 2
1 +1 = k
(3-29)
2
Giai ng thc nay, ta tm c :
1 k
2
M1 = ( 1) k
k 1
Nu trong qua trnh gian n, tc cua dong at c tc m thanh C1 = a1 = a*
th tc y c goi la tc ti han, va cac thng s tng ng - thng s ti han.
Ro rang la vi tc ti han M1t = 1.
Thay gia tr M1t vao phng trnh (3.29), ta tm c ty s ap sut ti han.
k
2 k 1
= (3-30)
k +1
ng thi t phng trnh (3.28) ta tm tc ti han cua dong
2
a 2* a2 ao
+ * =
2 k 1 k 1
 - 52 -

2 2k
Va a* = a o = po v o (3-31)
k +1 k +1
* Lu lng ti han :
Ta se ap dung phng trnh lin tuc
FC1 = Gv1
va thay th bng cac thng s ti han
G a
= *
F * v *
Chu y rng, vi qua trnh ng entrpi
1

v * p o k
1

= = *k
v o p *
Ta tm c :
k +1
1
G a a o 2 2( k 1)
= * k =
F * v * vo k + 1
Sau khi bin i phng trnh nay, ta co :
k +1
G k p o 2 k 1
= (3.32)
F * vo k + 1
Nu thay cac gia tr bng s cua s mu k vao cng (3.30) va (3.32) cac thng
s ti han se co dang nh trong bang 3-1.
Bang 3-1 : Cac thng s ti han cua dong khi gian n ng entrpi.

S mu Ty s
Mi cht ng ap sut Tc ti han., C* m/s Lu lng ti han
entrpi ti han (G/F)* , kg/s.m2
k *
Khng kh 1,4 0,5283 C* = 0,913 a o = 1,08 p o v o (G/F)* = 0,57 a o v o
= 0,685 p o / v o
Hi qua nhit 1,3 0,5457 C*=0,932 a o = 1,064 p o v o (G/F)* = 0,585 a o v o
= 0,667 p o / v o
Hi bao hoa 1,135 0,5774 C*= ,967 a o = 1,032 p o v o (G/F)* = 0,598 a o v o
kh = 0,635 p o / v o
 - 53 -

Cac th nguyn dung y nh sau :

p o - N/m2 ( 1bar = 105 N/m2 ) ; v o - m3/kg ; a o - m/s ; F - m2 va G - kg ;
* S thay i cac thng s va tit din ngang cua ranh.
Ta se xem xet cac thng s va tit din ngang cua ranh thay i nh th nao.
Chp nhn bin s y la gian n, tc la = p1/ p o
Bin i phng trnh (3.24) theo dang sau y :
k 1
2 k +1 k 1
C 1t = a o (1 k
) = a* . (1 ) k (3-33)
k 1 k 1
Nu chia 2 v cua ng thc trn cho tc ti han a*, ta c biu thc :
k + 1
k 1
C k
= 1t = 1 (3.34)
a* k 1

o la s phu thuc cua tc khng th nguyn (tnh theo mt phn cua tc
ti han) vao gian n .
Nu hi gian n ti chn khng tuyt i ( = 0), tc cc ai se bng:
k +1
max =
k 1
i vi hi qua nhit k = 1,3 , max = 2,77 ap dung phng trnh lin tuc i
vi bt ky nao ta co th tm c biu thc :
2 k
1 2 k +1
G C1 C1 k a o
= = = k
F v1 vo vo k 1

2k p o 2k k +1

= k (3-35)
k 1 vo

Mt thng s khng th nguyn quan trong na la lu lng quy dn.
Lu lng quy dn hay lu lng tng i la ty s cua lu lng trong lng i qua
n v din tch G/F cua tit din ang xet trn lu lng trong lng i qua n v
din tch G*/F cua tit din y vi cac thng s ti han, tc la
G F G
q= . =
F G* G*
G G
Hay la, sau khi thay th gia tr cua va *
F F
1+ k
2 1 k 2 k
2 k +1
G
Ta co q= = k (3-36)
G* k +1 k 1

 - 54 -

Vi lu lng a cho, quan sat s thay i din tch cua tit din ngang c
biu th bng mt phn cua din tch ti han F* , tc la f = F/F* th thy rng f la ai
lng nghch ao cua lu lng quy dn q* va bng :
1+ k
F 2 1 k k 1
f= = (3-37)
F* k +1 2 k 1

2 k k


Cac quan h phu thuc trn c din at trn th hnh Hnh 3.9.
th nay cho ta thy rng, c tnh
a
2,8 a f cua dong cht long chu nen c chia ra
2,6 *
lam hai vung : vung dong chay di m
2,4
trong pham vi thay i t 1 n * , vung
2,2
trn m trong pham vi thay i t * n
2,0
1,8 0. Trong vung di m tit din cua ranh se
1,6 f giam khi hi gian n.
1,4 Trong vung trn m khi dong hi
1,2 tng tc oi hoi phai m rng dn tit din
1,0 a
a* cua ranh.
0,8 Vi chuyn ng ng entrpi tit

0,6 din be nht cua ranh ng vi trang thai ti
0,4
han, tc la khi tc cua dong chay C1 = a
0,2
* hay la = 1.
0
1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 d thy nguyn nhn phai giam
tit din ngang f vung di m va phai
Hnh 3.9 S thay i cac thng s hi,
tng vung trn m, ta dung phng trnh
tc cua dong va tit din tng i
lin tuc di dang vi phn (3.7)
cua ng phun theo gian n (k=1,3)
dF dv dC
=
F v C
dC dv dF
vung di m > do o < 0 tc la, tit din ngang phai giam (ranh nho
C v F
dn).
dC dv dF
vung trn m > va > 0 ngha la gia s cua th tch hi trong qua
C v F
trnh gian n bt u tri hn gia s tc va tit din ngang cua dong tng ln (ranh
to dn).
Cng thc (3.35) cung co th dung tm quan h phu thuc vao ap sut sau
ng phun cua lu lng hi i qua ng phun nho dn vi tit din ra F khng i.
 - 55 -

ng cung tng ng Oab

G c th hin trn th hnh
a
Hnh.3.10. Nhanh ng cong ab
a c thc nghim kim chng.
Nhng bt u t ty s ap sut
G * thc t la lu lng hi gi
* = 0,546
khng i va bng lu lng ti
han ( G = G*). S khac nhau gia
0 b
lu lng hi thc va lu lng
= 1,0 p1
= p tnh theo cng thc (3.35) cho ta
o
thy rng trong vung *= 0,546
n = 0 khng th ng dung
Hnh 3.10 th v s thay i lu lng
phng trnh lin tuc c, trong
hi tuy thuc vao ty s ap sut
khi vn coi tit din u ra cua
ng phun la khng i.
Qua vy, trn c s cua phng trnh lin tuc cng thc (3.35) se ung, nu
vi cac thng s ban u a cho, ap sut tit din ra cua ng phun bng ap sut p1,
tng ng vi ty s ap sut 1.
Ta se xem trong tnh hung nao th co th thc hin c iu kin y. Bit
rng, s lan truyn ap sut trong mi cht an hi din ra vi tc m thanh a. Nu
dong hi thoat ra khoi ming ng phun vi tc C1 th tc lan truyn ap sut
theo hng ngc chiu vi dong hi se la a1 - C1. Cho nn s lan truyn ap sut
ngc dong ch co th xay ra trong trng hp C1 < a1 . T luc, khi C1 at c tc
m thanh, tc la C1 = a*, trang thai hi tit din bt ky cua ng phun nho dn se
khng con phu thuc vao trang thai hi sau ng phun na. S gian n cua hi t ap
sut ti han p* n ap sut p1 < p* se xay ra sau ng phun, ng thi vi moi gia tr
cua p1 < p* tai tit din cua ng phun ap sut p* va lu lng hi gi khng i va
bng lu lng ti han G*.
Nh vy, khi xac nh lu lng hi i qua ng phun nho dn ch co th dung
cng thc (3.35) trong pham vi thay i t n *.
Co th thay i cng thc (3.36) bng cng thc gn ung trn c s cho rng
ng ab (H 3.10) la cung enlip. Ta co
2
G p p* 1
q= = 1 1 = 1 2 * (1 ) 2 (3.38)
G* p
o p * 1 *
 - 56 -

Trong rt nhiu trng hp tnh toan thc t cng thc (3.38) a cho ta kt qua
kha chnh xac.
Trong thc t, nh th nghim a chng minh, lu lng hi ti han khng
bng lu lng hi tnh toan theo qua trnh ly tng, ng entropi.
Ty s cua lu lng thc t trn lu lng ly thuyt goi la h s lu lng
G*
=
G *t
k +1
2 k 1 p o
Va G* = G*t = G* k (3-39)
k +1 vo
i vi hi qua nhit = 0,97 0,95, tc la be hn 3 5% so vi khi tnh toan
theo cng thc
po
G = 0,667F*q
vo
Trong chuyn ng cua hi bao hoa nu trang thai hi ban u gn vi ng
cong gii han trn, theo kt qua cua nhiu th nghim, lu lng hi ti han qua ng
phun se ln hn lu lng hi tnh toan theo cng thc
po
G = 0,635F*q
vo
Mc tng y co th at ti gn 2 5 % va Stodola a giai thch rng o la do
s qua lanh cua hi khi gian n trong ng phun.
Qua vy, khi hi chuyn ng vi trang thai qua nhit nhe va bao hoa, qua
trnh tao thanh giot nc va trao i nhit trong hn hp hi kh va phn t nc
cha c hoan thin, v thi gian ma dong i qua oan nho dn cua ng phun la qua
ngn. Cho nn, thc cht ming ra cua ng phun co m be hn so vi qua trnh
chay ly thuyt.
Nhiu th nghim a chng minh rng, s tao thanh giot nc khi hi bao hoa
gian n thng xay ra sau gii han ng phun va phn phi khng u theo tit din
dong chay, cho nn lu lng hi bao hoa thc t ln hn hi c tnh theo cng
thc trn i vi hi bao hoa.
H s lu lng trong chuyn ng cua hi bao hoa co th ly gn bng
=1,02 1,05.

3.3- Cac tn tht nng lng trong dong chay thc

Trong dong thc bao gi cung co tn tht. Nhng tn tht nay phu thuc vao
hnh dang cua ranh hoc day canh, vao cac thng s mi cht va mt s yu t khac.
 - 57 -

Trong trng hp nay co th s dung phng trnh ng lng (3.13), nu bit lc

can dong S. Phng trnh bao toan nng lng (3.16) th co th s dung cho trng
hp co va khng co tn tht.
i vi dong ly tng, khi khng co trao i nhit vi mi trng bn ngoai,
nng lng cua hi gian n u ra khoi ng phun se la :
C 12t C 2o
= + i o i 1t (3-40)
2 2
(ky hiu cac entanpi a dn trn hnh Hnh 3.6. Trong qua trnh thc mt phn
ng nng b tan i va truyn cho mi cht di dang nhit.
C12 C12t
ng nng thc t <
2 2
2 2
C1 C o
= + i o i1 (3-41)
2 2
Ly hiu s cua (3.40) va (3.41) ta co:
C12t C12
h C = = i o i1t (3.42)
2
o la tn tht trong day ng phun lam cho entanpi u ra khoi day canh tng
ln (i1 > i1t).
so sanh dong thc vi dong ly thuyt ta dung khai nim v h s tc .
Tc trung bnh cua dong thc co th biu th bng :
C1 = C1t (3.43)
Trong o < 1
Thay cac ai lng vao (3.42), ta co biu thc sau y cho cac tn tht trong
day ng phun :
C 12 1 C2 C2
h C = 2 1 = 1t (1 2 ) = h o + o (1 2 ) (3.44)
2
2 2
Cung co th dung tn tht nng lng :
2
h C C
C = = 1 1 (3.45)
C 12t C 1t
2
C2
hay la : h C = C h o + o (3.46)
2
S lin h gia h s tc va h s tn tht nh sau :
C = 1 - 2 (3.47)
= 1 C (3.48)
 - 58 -

Hiu s C = 1 - C (3.49)
la hiu sut cua dong.
Nhng h s a lit k thng c ap dung cho s thay i cui cung cua
trang thai va anh gia tn tht tng. i vi cac day ng phun hin ai, vi chiu
cao va phai va c gia cng cn thn th tn tht khng ln lm. H s tc
thng mc = 0,96 0,98 va tng ng h s tn tht C = 8 4%.
Do co tn tht ma qua trnh gian n se chch khoi ng thng entropi va
nghing v pha tng entropi (xem Hnh 3.6). S chnh lch y cang ln khi tn tht
trong dong cang cao. Trong trng hp gii han co th coi rng ng nng hoan toan
mt i va bin thanh nhit. Luc nay hiu s entanpi u va cui qua trnh gian n se
bng khng.
i o - i1 = 0 (3-50)
Qua trnh nh vy goi la qui trnh tit lu. Nu bo qua hiu s ng nng
u vao ra u ra (cng thc 3.50), th im u va cui qua trnh se nm trn ng
nh entanpi (ng thng gach trn hnh Hnh 3.11)
i Khi xet cac qua trnh cua dong chay
p
co tn tht (Hnh 3.11), ta thy rng, khng
t
i l thuc vao tnh cht cac tn tht, trong
px cac qua trnh dong chay khac nhau, bao gi
cung at c mt tc ti han nh nhau,
h

p'1 va no ch phu thuc vao cac thng s ham

p'a
ng entropi ma thi.
a = const
Tht vy, tc m thanh c xac
i* p
nh bi ng thc a = kpv va gi khng
s
i khi tch pv khng i. V th, v tr hnh
Hnh 3.11 ng tc ti han hoc cua cac im tc m thanh trn gian
khng i trn th i-s i-s la ng entanpi khng i i* =
const.
iu nay thoa man phng trnh (3.2)
Nhit giang tng ng cua tc ti han :
a 2 kpv
h* = =
2 2
cung gi khng i i vi trng hp tc di m, ng vi i* = const
Vy la, vi trang thai ban u cua dong b ham tc ti han se at c khi
trong qua trnh gian n entanpi se giam xung n i* = iO - h*
 - 59 -

Chu y rng, ty s ap sut ti han * khng phai la ai lng c nh, ma phu

thuc vao s din bin cua qua trnh, tc la phu thuc vao cac tn tht trong o. Qua
vy, t hnh H 3.11, tc ti han se at c vi p1 khac nhau, tuy thuc vao ng
thay i trang thai.
i vi trng hp ly tng.
k
2 k 1
* =
k + 1
Con ty s ap sut thc *r < * , trong o tc cua dong bng tc ti han
co th tm t (3.24) va (3.31):
k
k 1 1 k 1
*r = 1 .
k +1 1
ng thi, ty s ap sut p11 trn ap sut ham p 11 c tnh theo tc C1
(Hnh.3.11) khng l thuc vao h s tn tht, vn gi c ti han : p11 / p 11 = *.
H s tn tht cang ln th ty s *r cang thp va ty s p11 / p o cang be.

3.4.Day ng phun khi ch lam vic thay i. ng phun nho dn

Khi ap sut ban u po khng i va i ap p1 thay i th lu lng hi i qua
ng phun nho dn thay i theo nh lut a trnh bay trn hnh Hnh 3.10.
By gi ta xet lu lng hi i qua ng phun nho dn se thay i nh th nao,
nu ng thi thay i ap sut cua hi a vao pon va ap sut p1 sau ng phun.
Gia s trn ng ng dn hi ta t ng phun nho dn ( Hnh. 3.12)
Tit din cua ng ng
A B rt ln, nn co th bo qua tc
Co cua hi dn vao ng phun.
p pon p1
Lu lng hi i qua ng phun
c iu chnh bng cac van A
va B t trn ng dn hi. Gia
Hnh 3.12 S t ng phun trn ng ng thit ap sut po va nhit to
dn hi cua hi dn v van A gi khng
i. Khi i qua van B hi c dn v bnh ngng. Ap sut tuyt i trong bnh
ngng co th coi gn bng khng (p1 0).
Nu m hoan toan van B va m dn van A, th lu lng hi i qua ng phun
se tng ln va ap sut pon trc ng phun cung tng theo. V a gia thit rng, khi m
van B ap sut sau ng phun bng ap sut trong bnh ngng, tc la gn bng khng,
 - 60 -

dong chay trong ng phun lam vic vi ty s ap sut = p1/pon 0, ngha la, trong
ng phun co lu lng ti han va bng :
Pon
G* = 0,667F
v on
Khi m hoan toan van A ap sut trc ng phun at n gia tr po , ng vi lu
lng ti han cc ai Go .
Ty s cua lu lng hi ti han (ng vi ap sut pon), trn lu lng ti han
cc ai bng ;
G* Pon v o
= (3-51)
Go v on p o
Trong v du ang xet hi trc ng phun co entanpi io = const , va vi
chnh xac cao co th vit :
pon von = po vo,
p on v
hay la : = o
po v on
Thay th quan h nay vao phng trnh (3.51), ta tm c
G* p
= on = * (3.52)
Go po
tc la , lu lng ti han ty l thun vi ap sut trc ng phun.
Kt qua nay ch ung trong trng hp entanpi io gi khng i moi ch .
Trong trng hp ngc lai, ty s cac th tch ring khng ch phu thuc vao ty s ap
sut ma con phu thuc vao nhit . Cho nn lu lng hi tng i phai c xac
nh trc tip theo (3.51) va i vi hi qua nhit :
G* p To
= on = (3.53)
Go po Ton
Trong o,
To va Ton - nhit tuyt i cua hi. Nu gi ap sut pon = const, thay i ap
sut u ra cua oan ng dn hi ( v du, ong bt van B), th qua trnh thay i lu
lng hi c th hin bng ng ABC ( Hnh.3.13), thm vao o ty s ap sut ti
han se at c khi.
p1 p
= 0,546 hay la khi 1 = 0,546 o ,
p on po
 - 61 -

Con lu lng se bng 0 khi:

p1 p 1 p on
G =1 tc la khi = = o
p on po po
G* A B Nh vy la , ba im chnh cua
G ng ABC
p1 A - im ng vi lu lng ti han G* ,
p C p1= p B - im ng vi ap sut ti han * ,
*pon C - im ng vi lu lng bng G = 0
p= p
1 on Khi thay i ap sut trc ng
phun se dch chuyn ty l vi ap sut y.
Hnh 3.13 th v s thay i
Ky hiu cac ai lng tng i :
lu lng hi
G
- Lu lng hi : = q o Go - lu lng hi ti han ti a
Go
p
- Ap sut ban u tng i : on = o
po
p1
- Ap sut cui tng i : = 1
po
G*
Ngoai ra , chu y rng = o ; * = 0,546 o
Go
S dung phng trnh (3.38) ( trnh bay s lin h gia lu lng va ap sut
trong vung di ti han );
2 2
G p p*
+ 1 = 1
G* p on p *
Va bin i ta co :
2
p1 p p
2 * on
GG o
+ o =1
p p on p o

p pp
GoG* on * on
p o p on p o
Thay cac ky hiu trn vao, ta c :
2
po ( * o ) 2
+ 21 =1
* o (1 * ) 2
( 1 * o ) 2
Hay la : + q 2o = 2o (3-54)
(1 * ) 2
 - 62 -

Phng trnh nay lin h cht che lu lng hi i qua ng phun nho dn vi
ap sut tng i ban u o va cui 1 .
Trn th hnh Hnh 3.14 la li lu lng phan anh quan h y. Phng
trnh (3.54) ch ung trong vung thay i 1 t 1 = o* n 1 = o.
o= 0,1
1,0
G 0,9
0,9 q o=
Go 0,8
0,8
0,7
0,7
0,6
0,6
0,5
0,5
0,4
0,4
0,3 0,3

0,2
0,2
o= 0,1
0,1
1 , o
0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1

Hnh 3.14 Li lu lng tng i cua hi i qua ng phun nho dn

Nu chon c ty
qo
l thch hp cho cung
1,0
enlip (3.54), th ta co th
0,8
thay th bng cung vong
0,6
tron. Trong vung ti han (
0,4 o
1 = o*) lu lng hi
0,2
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1 gi khng i va bng q
1,0
= o.
0,8
0,6
Khi bit c hai
0,4
trong ba ai lng tng
0,2 i o ,1 , qo co th xac
0 nh ai lng th ba.
Hnh 3.15 B mt cn cua cac lu lng hi th hnh Hnh.3.14
i qua ng phun nho dn cung co th dng trong
toa khng gian. Theo
 - 63 -

ba truc toa ghi cac gia tr tng i cua o , q , 1 ta c hnh Hnh.3.15. b mt

con biu th s thay i lu lng hi tng i i qua ng phun nho dn khi thay i
ap sut u va cui, nhng vi entanpi ban u khng i.
Tam giac phng tip tuyn vi b mt cng ng vi vung lu lng ti han.
ng phun to dn.
S lam vic cua ng phun to dn khi ch lam vic khac nhiu vi s lam
vic cua ng phun nho dn.
Thng thng khi tnh toan ngi ta xac nh kch thc cua tit din be nht
va tit din ra cua ng phun {xem (3.35) va (3.37)}
Cac tit din trung gian se thc hin, sao cho din tch ngang cua ng phun
thay i u n doc tm ng phun va d gia cng.
Thng hay gp ng phun co tm cn xng hoc ng phun co vach phng
song song pha trn va di.
phn tch s lam vic cua ng phun to dn khi ch lam vic thay i, ta
se xet mt s hin tng c trng cho dong vt m cua cht long chu nen.
Gia s dong hi ang chuyn ng vi tc C1 va trn ng i gp vt can
tai im A (Hnh 3.16) Vt can y se gy nn chn ng va se lan truyn trong dong
chuyn ng vi tc m thanh a.
Trong mi trng cht long tnh song chn ng se lan truyn theo vong tron
ng tm vi ban knh r sau thi gian chn ng .
Trong dong chuyn
ng hin tng y cung
a
xay ra tng t, nhng song
c A c
a

A 1 1
b dong cun i va tm cua
c c
1 1
song vong sau thi gian se
dch i mt oan C. Nu
1 c<a 1c>a C1 < a th song vong se
truyn i theo hng
chuyn ng cung nh theo
Hnh 3.16 S phn b song chn ng trong hng ngc chiu.
Dong chay di m va trn m Nu C1 = a th tm
chn ng se dch i mt
oan bng C1 = a va tt ca song vong se co chung mt ng tip tuyn thng
ng tai im chn ng A.
 - 64 -

Nu C1 > a song ch lan

a truyn theo hng dong hi, trong o
0,9
0,6
0,8 vung lan truyn song vong (i vi
0,8 0,9 b
0,7 b dong phng) c gii han bi hai
0,6 ng nghing di goc so vi
0,5 * hng cua dong. Goc nay phu thuc

0,4 vao ty s tc m thanh trn tc
0,3 '
cua dong c xac nh bng quan
0,2 h n gian:
0,1 f
a 1
0
1 sin = =
C1 M
y, M - s Max.
b Xet dong chay cua hi trong
ng phun phng to dn (Hnh 3.17).
Trong iu kin tnh toan khi
a b c hi gian n ng entropi ng cong
biu th s giam dn ap sut doc
tm ng phun va co th tnh c t
H 3.17 th qua trnh gian n phng trnh (3.35). ai lng 1
trong ng phun to dn ng vi ap sut tnh toan u ra
ng phun. Gia s ap sut sau ng
phun giam xung thp hn ap sut tnh toan (11 < 1).
V dong chuyn ng vi tc trn m nn nh lut thay i ap sut bn
trong ng phun vn gi khng i.
Tai cac im A va A1 xut hin s chn ng cua dong (Hnh.3.18,a) do ap
sut giam t ngt t ap sut tnh toan 1 xung ap sut thp hn 11.
ng ng ap trong dong (ng c tnh) c biu th bng ng thng
xut phat t tm A va A1 ; trong o nghing se phu thuc vao ty s tc cua dong
trn tc m thanh tc la vao s Max. ng AC va A1C ng vi ap sut ming
ng phun, ng AD va A1D1 la ng c tnh ng vi ap sut trong mi trng ma
dong chay ra. Nh vy la trong vung ACA1 ap sut gi khng i va bng 1, trong
vung 2 la ap sut cua mi trng xung quanh.
 - 65 -

A B E
Khi ti gii han ngoai cua
L
11 2 dong cac ng ng ap BD, C1E
1 D p1 < p 2 2 4 2
1 C C1
2 va B1D1, C1E1 phan xa bng nhng
D1 3 2
2
A1 B1 E1 L1 song nen, thay i hng va tu lai
a) cac im L,L1. y lai xut hin
A
11
B s phan xa mi va cac hin tng
1 p3 > p 2 2 4 2 5
1 C 3 2 2
trn c lp lai nh oan u.
A1
B1 Nh vy la trong dong vt m, khi
b)
giam i ap xung di gia tr th se
A
B xut hin s tng ap theo dang
C song. Trng hp i ap u ra
B1 ng phun to dn vt qua gia tr
A1
c) tnh toan khng nhiu lm (11 >
A A
1). ( H 3.18b), trong dong trn m,
ap sut tai cac tit din trung gian
A1 A1
gi khng i, tc la lu lng ti
d) e) han gi khng i. tai cac im A
Hnh.3.18 S cac ph cua dong va A1 ap sut tng t ngt ti 1
trong ng phun to dn vi mt ct thng cua mi trng bn ngoai. y
xut hin mt tng nhay vot at
ti i ap 11 trn cac ng AC va AC1.
Ap sut nng ln se lam cho dong b nen lai va tit din BB1 tr nn be hn
AA1. Cac mt tng nhay vot A1B va AB1 sau khi giao nhau tai im C co b lch
thm ; khi ti gii han ngoai se phan xa di dang song gian n. Tnh cht tip theo
cua dong t do tng t nh trn trng hp trn kia.
Cang tng i ap hnh anh cua dong vt m se thay i dang (Hnh 3.18c).
y ngoai hai mt tng nhay vot xin con thm mt tng vot thng CD. Cui cung,
u ra cua ng phun to dn at ti ap sut 11 , ma vi ap sut nay se xut hin mt
tng nhay vot cong (Hnh 3.18d). Nu tip tuc nng ap sut u ra ln na, th se
lam tng ap sut t ngt bn trong phn loe cua ng phun (Hnh 3.18e). Trng hp
nay, do co mt tng nhay vot, dong vt m se chuyn sang dong chay di m,
trong nhiu trng hp dong b tach khoi vach va tao thanh nhng vung xoay. Cang
nng cao i ap, mt tng nhay vot cang tin su vao c ng phun.
Trn th (Hnh 3.17) ng chm chm la ng mt tng nhay vot a xut
hin khi tng i ap trong phn loe cua ng phun to dn. ng cong y c xac
nh bng ly thuyt vi gia thuyt mt nhay vot thng. Trong mt tng nhay vot tc
 - 66 -

trn m chuyn sang tc di m va nu khng b tach th trong ranh to dn ap

sut se tng ln (Hnh 3.17, ng b , ng 11 ).
n khi 11 tng n a mt tng nhay vot se xut hin c ng phun, toan b
dong chuyn sang vung di m va ch c, tai im *. mi at tc m thanh.
Nu tip tuc tng ap sut u ra ln na, ng phun to dn bt u lam vic nh la
ng Venturi thng thng, trong o luc u dong con tng tc, sau se chm dn trong
phn loe cua ng phun.
Chng nao c con gi c ap sut * chng o lu lng gi khng thay
i va bng lu lng ti han. Ch trong trng hp khi i ap tng qua a, lu lng
hi bt u giam.
Nu trong ng phun nho dn lu lng ti han se at c khi ap sut tng
i bng * ( i vi hi qua nhit * = 0,546), th trong ng phun to dn i ap a

1,0
G
0,9 q o=
Go
0,8
0,7
0,6
0,5
0,4
0,3
0,2
o
0,1
1 , o
0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
a= 0,8
= 1,0
1

Hnh 3.19 Li lu lng cho ng phun to dn

(vi ap sut nay se at c lu lng ti han) phu thuc vao loe cua ng phun,
tc la f = F1/F* va co th tm c theo cng thc :
2
1
a = o,5460,454 1 (3-55)
f
Khi f = 1, ng vi ng phun nho dn, a = * = 0,546.
 - 67 -

Nu ng thi thay i ap sut u cui, vi entanpi cua hi vao khng i,

lu lng tng i i qua ng phun to dn co th c biu th trn th Hnh.3.19
(Fmin/F1 = 0,829 va * = 0,546), nhng a - ap sut gii han lai phu thuc vao kch
thc hnh hoc cua phn loe ng phun to dn.
S xut hin mt tng nhay vot trong ng phun to dn se lam tng tn tht
ng nng cua dong. Cho nn, nu h s lu lng (ch phu thuc vao s gian n
hi trong phn nho dn) t thay i khi ch lam vic thay i, th h s tc
lai thay i trong pham vi ln : ch gn tnh toan at ti s Max va giam nhanh
khi i ap khac nhiu vi gia tr tnh toan 1 .

3.5 S gian n cua hi trong min ct vat cua day canh:

am bao hng i cn thit cua dong hi khi vao cac ranh canh ng cua
tuc bin, ng phun c ch tao vi min ct vat (Hnh.3.20).
Tm cua ng phun nghing i
mt goc 1 theo hng chuyn
o

t1
ng cua dong hi. Nhiu ng
phun ghep canh nhau theo mt
B
p*
bc nht nh tao thanh day ng
C
phun. i vi ng phun nho dn
B' O1 = t1sin1
.

c1 thng ngi ta coi tit din ra

.

B A p
1
tnh toan la hnh ch nht vi
1 chiu cao l1 va chiu rng 01 =
.

c1
a
. t1sin1, nn din tch F = 01l1=

l1t1sin1.
Ngi ta cung cho rng,
t 1sin .
( tit din A - B trong qua trnh
1+
)
gian n ap sut hi se at ti i
Hnh 3.20 S dan n cua hi trong min ap p1 (ap sut trong khe h p1
ct vat ng phun gia mep ra cua ng phun va
canh ng cua tng 1 = p1/po >
* va M1t < 1) Nu gi ap sut o
trc ng phun khng i, giam ap sut 1 cho n khi M1t = 1, tc la 1 = * , th tai
tit din ra be nht AB se co ap sut ti han p* = * po va tc ti han C*.
Khi giam 1 < * th s gian n cua hi t tit din AB tr i se xay ra trong
min ct vat.
 - 68 -

Nu ap sut 1 sau ng phun be hn ap sut ti han, s gian n cua hi t tit

din vao n tit din be nht AB se din ra nh khi co ch ti han trong ng
phun, va ng ng ap ti han gn trung vi AB. Sau o s gian n se tip din
trong pham vi ct vat.
Ro rang la tai im A ap sut giam t ngt t * xung 1 , tc la tai im A
dong a b khuy ng. S chn ng se lan truyn trong mi cht chuyn ng vi
tc m thanh va v tr cua cac ng ap trong pham vi ct vat se c xac nh bi
nhng ng keo dai t im A. Nh vy la dong tr thanh khng i xng so vi
tm ng phun. Hng cua dong hi khi ra khoi ng phun cung khng trung vi
hng cua tm, va toan b dong se b lch i mt goc va goc ra bng 1 + . Thc
nghim a chng minh ro iu nay.
Trong trng hp khi hi gian n trong pham vi ct vat co th t phng trnh
lin tuc tnh c gn ung goc lch cua dong hi khi ra khoi canh ng.
Phng trnh lin tuc i vi tit din ra cua ng phun khi co cac thng s va
tc ti han c th hin di dang :
F1 C * l 1 t 1 sin 1 C *
G= = (3.56)
v* v*
Khi ra khoi ng phun, goc nm gia phng tc va ng gii han min
ct vat la 1 + . ng dung phng trnh lin tuc cho tit din dong hi khi ra khoi
ng phun, ta co :
F C1 l'1 + sin( 1 + )
G= =
v1 v1
So sanh hai biu thc trn va sau khi bin i tm c
sin( 1 + ) l1C * v1
= '
sin 1 l1 C 1 v *
Nu cho rng, chiu cao cua dong l1 sau khi ra khoi ng phun bng chiu cao
l1 cua ng phun, ta co :
sin( 1 + ) C* v1
= (3.57)
sin 1 C1 v *
Cng thc nay co tn goi la cng thc Bre. Dung phng trnh chuyn ng
cua kh ly tng co th bin i cng thc (3.57) nh sau:
Ta t :
1 1 1 1
v1 p k p p k k 2 k 1 1
= * = * o = * = . 1 k
v * p1 p p
o 1
1 k + 1
 - 69 -

C* k 1 1
va : =
C1 k +1 k 1
1 1 k

Vy :
1
2 k 1 k 1

sin(1 + ) k + 1 k +1
= (3.58)
sin 1 2 ` k + 1
1 1
k k

Nh vy la, trn c s cua

1 sin(1+1) = f (1) phng trnh lin tuc co th thit lp
sin1 quan h gn ung gia lch dong hi
o
30 2,0
trong min ct vat cua ng phun vi
gian n 1.
i vi hi qua nhit ( k = 1,3 )
theo (3.58) ta dng th Hnh 3.21
20 1,5
o
Gii han giam ap sut 1 trong
min ct vat cung co th xac nh c
qua phng trnh (3.58). Tht vy, gii
han gian n ng vi trng hp khi
ng ng ap (ng c tnh) xut

10 1,0
o
phat t im A (Hnh 3.20) gn trung
0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 vi mt phng AB, mt phng gii han
Hnh 3.21 th xac nh goc min ct vat cua ng phun.
lch trong min ct vat Nhng trong trng hp y goc
1 + a cua goc C1 trung vi goc , nn
v 1C * a
sin (1 + a) sin = =
v *C1 C1
1
k 1
* k k +1 k
T ng thc nay tm c: sin 1 = 1
2
Giai phng trnh nay ta co :
k
2k
2 k +1
= .(sin 1 ) k +1 (3-59)
k + 1
gian n gii han tuy thuc vao goc 1 c trnh bay trn Hnh 3.21
bng ng thng nghing.
 - 70 -

c tnh thay i tc va lch dong khi gian n trong min ct vat cua
ng phun c th hin trn Hnh 3.22.
1 = 20 y a dng ng mut cac tia vn
tc tng i = c1 / a* cho cac ng phun vi
1
goc ra 1 = 20o va k = 1,3. Gii han gian n
= trong min ct vat se kt thuc khi = 0,19.

1+a Qua trnh gian n tip theo xay ra ngoai pham
vi ct vat. Trn Hnh 3.22 ta thy rng khi gian
n trong min ct vat Cu = C1cos 1 tng chm
1+max dn khi ap sut 1 cang thp. Sau khi mt kha
nng gian n trong min ct vat, tc la khi 1 <
cho n luc 1 0, thanh phn tc C1u =
ax
m

Cumax (C1cos 1)max = C1umax = const va ch tng

thanh phn C1a = C1sin1 ma thi.
=0 Khi dong chay trong chn khng (1 0)
max = 2,77 lch dong at ti gia tr ln
Hnh 3.22 ng tia mut vn tc nht. th Hnh 3.22 c xy dng theo cac
khi hi gian n n cac i cng thc cua kh ly tng (3.34), (3.58).
ap khac nhau Chu y rng, y ch la gia thit, v
trong thc t khi gian n qua su hi nc chuyn v vung bao hoa, nn cac phng
trnh tnh toan luc u se khng phu hp na. V vy th nay ch xem nh la v du
minh hoa c tnh lch dong trong va ngoai min ct vat khi hi gian n kha su.
i vi day ng phun to dn lch dong bt u khng phai t ch 1 *
ma ch 1 1o ( tnh toan )
ng dung phng trnh (3.37) ta c cng thc tng t nh (3-58)
2 k +1

sin( 1 + ) v (C ) k
k
= 1 t = 1t o = 1o 1o

sin 1 ( v 1t ) o C 1t 2 k +1

1
k
1
k

1
2 k +1 k 1

=
Fmin k + 1 k +1
(3-60)
F1 2 k +1

k
1 1
k

y ch s 0 thuc ch tnh toan.

 - 71 -

3-6. S bin i nng lng trong tng tuc bin doc truc:
Tng tuc bin la t hp cua day canh ng phun bt ng, ma trong ranh cua no
dong hi se c tng tc va day canh ng, trong o nng lng cua dong hi c
bin i thanh c - cng lam quay rto.
Ta se nghin cu s bin i o trong mt tng trung gian cua tuc bin doc
truc (Hnh 3.23)
Trong ranh cac ng
phun hi gian n t ap sut
trc ng phun Po n ap sut
P1 trong khe h gia canh
po l1 p1 l2 p2
ng phun va canh ng. u
B1 B2
ra khoi ng phun trong qua
1 d
trnh gian n mi cht co tc
C1, hng theo goc 1 so
vi vec t tc vong cua
canh ng (Hnh 3.24)
Hnh 3.23 S tng tuc bin doc truc
Day canh ng chuyn ng sau ng phun vi tc vong u. Gia tr cua tc
nay phu thuc vao ng knh trung bnh d va vao tn s quay cua rto n (u =
l1 dn). u vao day canh
po io ng trong chuyn ng
tng i mi cht dch
b1 chuyn vi tc tng
.

B i W1 c xac nh
C
bng :
B'
c1 W1 = C 1 - u
p1 i1 Cac vec t tc
1
1 u tuyt i C1, tc vong
c1
u w1 u va tc tng
2
i W1 tao thanh tam giac
2 2
2 w1 tc u vao cac canh
u
c1 ng (tam giac tc
vao). Goc tao thanh gia
cac vec t tc tng i
Hnh 3.24 Prfin day ng phun va canh ng
va tc vong c ky
 - 72 -

hiu qua 1. Khi gia cng hng cua cac mep vao canh quat ng do hng cua tc
tng i, tc la goc 1, xac nh. Khi i qua day canh ng hi tip tuc gian n
trong ranh t ap sut P1 n ap sut P2 sau cac canh ng va dong th b ngot. Do
ngot dong va do gian n hi trong cac canh ng ma tao nn lc, tc la mmen
quay, tac dung ln rto va sinh cng thng tr lc cua may c truyn ng ma
tao thanh phn xung lc, con do gia tc dong trong ranh canh ng - phn phan lc
tac dung ln canh quat.
u ra khoi cac ranh canh ng tc tng i W2 c xac nh bi ng
nng trong chuyn ng tng i u vao trong ranh canh ng va bi nng lng
cua hi gian n t ap sut P1 n ap sut P2 tc tng i W2 va tc vong quay
u , ta co vec t tc tuyt i C 2 . Ky hiu cua vec t tc W2 vi hng ngc
chiu vi u qua 2. Gia tr cua goc nay do hnh dang cua prfin canh quat ng va s
b tr trn rto xac nh ; hn na hng cua mep ra canh ng se xac nh hng tc
C 2 vi hng ngc chiu vi u c ky hiu bng 2 . Tam giac tc do cac
vec t W2 , u va C 2 tao thanh c goi tam giac tc ra.
Qua trnh dong chay cua mi cht trong tuc bin c biu th trn gian i - s
(Hnh 3.25)
i Nu dong hi chuyn ng trong
canh ng khng co tn tht th khi hi
p
gian n t ap sut P1 n ap sut P2
i t entanpi se giam xung h02 - i1 - i2 va nhit
p1 giang ly thuyt cua toan tng se la :
h01

i1 ho = h01 + h02
i1t p2 Trong o ,
h

2
h02

h01 - nhit giang ly thuyt trong

h'02

i2
day ng phun
i1t i2t h02 - nhit giang ly thuyt trong
s day canh ng
Tht ra, h02 h02 bi v do co tn
tht trong ng phun ma nhit trc day
Hnh 3.25 Qua trnh cua dong chay
canh ng tng ln. Do o h02 tng chut t
trong tng tuc bin trn th i-s
so vi h02. Th nhng nu tn tht trong
ng phun khng ln lm, nhiu trng
hp co th coi h02 = h02
 - 73 -

Trong thc t, do co tn tht , s gian n hi trong day canh ng se lam tng

entropi va trang thai hi u ra khoi canh ng co th biu th bng im 2
(Hnh3.25)
phan lc.
Ty s nhit giang h02 trn nhit giang toan tng :
h 02 h
= 02 (3-61)
h 01 + h 02 h0
c goi la phan lc.
Nu phan lc cua tng = 0 va khng co gian n hi thm trong day canh
ng th tng c goi la xung lc. Nu phan lc khng ln lm ( = 0,10,15 )
th tng c goi la xung lc, i khi con goi la tng xung lc co phan lc be.
Nu phan lc kha ln ( = 0,4 0,6) th tng c goi la tng phan lc.
Trong cac tng tuc bin hi thng khng dung phan lc ln hn.
Trong mt s trng hp co th gp ap sut P1 hi be hn ap sut P2. Hn na
ap sut trong ranh canh ng se tng ln, nhit giang h02 co th m va < 0. phan
lc m se lam tng thm tn tht va cn phai tranh hin tng nay.
Thng thng phan lc m hay xay ra tit din gc cua day canh ng
cung nh mt vai ch khac vi tnh toan.
Lc tac dung ln cac canh ng
Co lc kh ng hoc tac dung ln canh ng khi dong hi bao quanh la do s
ngot dong trong ranh canh va s gia tc cua no. S ngot va gia tc dong hi trong
cac ranh canh cong din ra di anh hng cua cac lc tac dung ln dong hi sau
y:
- Dong hi chu phan lc cua vach ranh canh quat
- Hi in y ranh chu tac dung cua hiu s ap lc P1 - P2 u vao va u ra cua
ranh.
Nu ky hiu R - hp lc t cac canh quat tac dung ln dong hi, th dong hi
se tac dung ln canh quat mt lc R bng R, nhng ngc chiu.
Khi tnh toan thng chiu lc y ln phng tc vong Ru va theo phng
thng goc vi no Ra.
tm lc vong Ru do dong hi tac dung ln canh quat Ru (bng nhng khac
du). Lc nay co th tm c da vao phng trnh ng lng. Ta se xet dong hi
qua ranh canh ng, c biu th trn Hnh 3-26.
 - 74 -

Gia s, sau thi gian

C
p m
co mt khi lng m i vao
1
1
ranh vi tc C1 va ch n
nh khi lng y se ri khoi
R'
Ru R'i canh ng vi tc C2. S
u
R'u thay i lng chuyn ng
R
Ri cua khi lng phn t m theo
phng tc vong u ch chu
anh hng cua phan lc t vach
p 2
2 ranh ti dong hi ma thi, bi
m v hiu s ap sut P1 - P2 khng
tao nn lc theo phng u.
Nu chp nhn phng
Hnh 3.26 S dong hi i qua day canh ng cua tc vong u la dng la
th s thay i lng chuyn
ng bng xung cua cac phan lc truyn cho dong hi c vit di dang:
Ru = m ( C2u - C1u ) = m ( C2 cos 2 - C1 cos 1 )
Trong o : C2u = C2cos 2 ; C1u = C1cos1 - tc tuyt i c chiu theo phng
chuyn ng cua canh quat. T y
m
Ru = (C 2 cos 2 C 1 cos 1 ) ,

m
Nhng ch n nh bng G, tc la lu lng hi trong 1 giy. Lc

cua dong hi tac dung ln canh quat bng, nhng ngc du vi Ru tc la :
Ru = - Ru = G(C1 cos1 - C2cos 2 ) (3-62)
Hng cua lc vong Ru trung vi hng cua tc vong cua day canh ng.
Cho nn lc vong Ru xac nh cng do dong hi sinh ra trong canh ng, tc la trn
rto tuc bin.
S gia ng lng cua dong hi theo phng thng goc vi tc vong u, ma
i vi tng doc truc th no lai song song vi tm cua tuc bin. y cn chu y n
lc do ap sut cua hi tac dung ln 2 pha canh quat. Ky hiu din tch vong cua
canh ng. Ta vit phng trnh thay i lng chuyn ng do anh hng cua hiu
ap sut hi va cac lc truyn cho dong hi t b mt ranh canh theo hng doc truc :
m
- Ra + ( P1 - P2) = ( C1a - C2a )

 - 75 -

m
Hay la Ra - ( P2 - P1) = ( C2a - C1a ) ,

Trong o
Ra - lc tac dung t canh quat ln dong hi chiu ln phng doc truc
C2a - C1a - tc tuyt i chiu ln phng doc truc
Giai phng trnh trn theo Ra , ta co
m
Ra= ( C2a - C1a ) + ( P2 - P1) = G( C2a - C1a ) - ( P1 - P2)

Lc doc truc Ra tac dung ln canh quat bng Ra nhng ngc hng.
Vy :
Ra = - Ra= G(C1 sin1 -C2sin2 ) + ( P1 - P2) (3-63)
Trong thc t, khi tnh
toan tuc bin hi thng chp
nhn xy dng cac tam giac tc
2
1 1 2

C2 sin2
C1 sin1

.
.
.
.
2
. cua dong hi, bng cach chp
2
w2
.

C2 nh cua tam giac tc ra va

C1 w1
u
u w1 cos 1 + w 2 cos 2
vao tai mt im. ( Hnh 3.27).
Ngoai ra, cac goc 2 va 2
C 1 cos 1 + C 2 cos 2
thng c tnh thun theo
chiu kim ng h, nn
Hinh 3.27 Tam giac tc cua tng tuc bin
2 = 2 va 2 = 2
V vy cng thc (3.62) c vit lai di dang :
Ru = G (C1cos1 + C2cos2 ) = G (W1cos1 + W2cos2 ) (3-64)
Va cng thc (3.65) co dang :
Ra = G( C1 sin1 - C2sin2 ) + ( P1 - P2)
= G (W1sin1 + W2sin2 ) + ( P1 - P2) (3-65)
Lc Ra khng tham gia sinh cng, nhng phai dung n khi tnh lc doc truc
tac dung ln pali chn cua rto tuc bin.
Cng sut cua tng.
Ap dung cac cng thc cua tam giac nghing, ta co
W12 = C12 + u2 - 2uC1cos1
C22 = W22 + u2 - 2uW2cos2 (3.66)
2 2 2
Hay cung la C2 = W2 + u - 2uC2cos2 (3.67)
Cng sut do dong hi sinh ra trn cac canh ng cua tng bng tch cua lc
Ru vi tc cua cac canh ng u.
Pu = Ru .u = Gu (C1cos1 + C2cos2) (3.68)
 - 76 -

i vi lu lng hi 1kg/s ta vit :

Pu
Lu = = u(C1cos1 + C2cos2) = u (W1cos1 + W2 cos2 ) (3.69)
G
Dung cac cng thc (3.66) va (3.67), ta bin i phng trnh (3.69) nh sau :
1
Lu = ( C 12 W 12 + W 22 C 22 ) (3-70)
2
Trong phng trnh (3.68) cng sut Pu tnh bng J/s tc la bng Watt. Nu
tnh bng kW th cng sut do dong hi sinh ra trn canh ng se la :
Pu = 10-3 Gu (C1cos 1) + (C2cos2) = 0,5.10-3 G(C12 - W22 - C22) (3.71)
va mang tn cng sut trn cac canh ng cua tng tuc bin.
Khi phn tch s chuyn cua hi trong ranh canh cua tng tuc bin, co th xac
nh d dang tc tuyt i C1 cua dong chay khi ra khoi day ng phun ( phng
trnh 3.20) va tm c tc tng i W1 cua hi khi vao canh ng qua tam giac
tc .
Phng trnh bao toan nng lng chung (3.16) cung co th ng dung cho
dong hi trong ranh cua day canh ng, nhng nng lng L1 do dong hi cung cp
khng c tnh bng 0, bi v khi chuyn ng trong ranh canh quat mt phn nng
lng hi c em cung cp cho rto tuc bin.
Theo hnh 3.25 va Hnh 3.27, va gia thuyt rng trong cac canh ng hi gian
n t ap sut P1 n ap sut P2 th i vi 1 kg hi chuyn ng, khi khng co trao
i nhit vi bn ngoai ( q = 0 ), phng trnh bao toan nng lng co dang :
C 12 C 22
i1 + = i2 + + L u
2 2
Thay gia tr cua Lu ( cng thc 3.70), i vi G = 1 kg/s, ta co
C 12 C 22 1
i1 + = i2 + + ( C 12 C 22 + W 22 W 12 )
2 2 2
W 22 W 12
Hay la = i1 i 2 (3.72)
2
Nh vy la, s giam entanpi cua hi do gian n trong ranh canh ng se lam
tng ng nng trong chuyn ng tng i cua dong.
T ng thc (3.72), ta tm c tc ra tng i :
W 2 2 = 2 ( i 1 - i2 ) + W1 2 (3.73)
Nu dong chay trong ranh canh ng co tn tht th hi se gian n theo qua
trnh ng entrpi. Trong trng hp nay, ky hiu W2t tc ra tng i cua hi ; i2t
- entanpi cua hi cui qua trnh gian n trong ranh canh ng, i vi trng hp
dong chay ly thuyt y, ta co :
 - 77 -

W22t W12
= i 1 i 2 t = h 02 (3.74)
2
Suy ra,
W2 t = 2(i 1 i 2 t ) + W12 = 2h 02 + W12 = 2h o + W12 (3.75)
Trong thc t, do co tn tht trong ranh canh ng nn tc ra tng i W2
at c u ra be hn W2t , con i2 th ln hn i2t.
Tr hai phng trnh (3.74) va (3.72) vi nhau ta co :
hL = i2 - i2t = 0,5(W2t 2- W2 2) (3.76)
o la tn tht nng lng trong day canh ng tnh bng J/kg.
Trong qua trnh thc tc dong chay W2 co lin h vi tc dong chay ly thuyt
W2t bng h s tc :
W2 = W2t th tn tht trong ranh canh ng co th biu th:

1 W 22 W 22 1
h L = W 22 = 2 1 (3.77)

2
2 2
Nu la tng xung lc va khng co gian n hi trong ranh canh ng, khi
khng co tn tht th W2t = W1 va i2t = i1 . i vi qua trnh thc cua dong chay trong
tng xung lc tn tht se la :
W12 W22 W12
h L = = (1 2 ) (3.78)
2 2
Biu thc tnh cng dong hi sinh ra trong cac ranh canh ng trn [xem
cac cng thc (3.69) va (3.70) ] c chng minh trn c s phng trnh ng
lng.
Mt khac, cng cua dong hi cung co th tnh bng cach ly nng lng ly
thuyt cua tng tr i cac tn tht phat sinh khi hi chuyn ng trong cac b phn
ring le cua tng.
Phng trnh bao toan nng lng vi tt ca cac tng co th trnh bay di
dang
Lu = Eo - hc - hL (3.79)
y :
Eo - nng lng ly thuyt cua tng
hc - tn tht trong day ng phun
hL- tn tht trong day canh ng
Nng lng ly thuyt cua hi i vi tng lam vic co phan lc c trnh bay
di dang ;
 - 78 -

E0 =
C02
2
C2 1
2 2
[
+ h01 + h02 2 = (C12t C22 ) + (W22t W12 ) ] (3.80)
Thay biu thc nay vao cng thc (3.79) va thay th cac tn tht theo cng
thc (3.42) va (3.76), ta tm c :
1 2
Lu = [(C 1t C 22 ) + ( W22t W12 ).(C 12t C 12 ) ( W22t W22 )]
2
Sau khi bin i n gian ta co :
1 2
Lu = [(C 1 C 22 ) + ( W22 W12 )]
2
Phng trnh nay trung vi phng trnh (3.70) a chng minh trn kia.
Trong phn chng minh trn y ta ly nng lng ly thuyt bng ;
C 2o C2
Eo = + h o1 + h o 2 2
2 2
Tc la , tng cac nhit giang ly thuyt trong ng phun va canh ng cua tng
va ng nng cua hi i vao trong tng tr i ng nng cua dong hi ra khoi tng.
Nu trong tng ly tng, tc ra cua hi bng khng, th toan b ng nng
co th bin i hoan toan thanh cng va nng lng ly thuyt cua tng y se bng :
C 2o
E'o = + h o1 + h o 2
2
Trong trng hp nay phai coi ng nng ra cua dong hi khoi tng thc la
tn tht :
hc2 = C22 / 2
Tn tht nay c goi la tn tht tc ra .
Vi s ly giai nh vy phng trnh cn bng nng lng cua tng thc co
dang :
Lu = Eo - hc - hL - hc2
Cn nhn manh rng, khi nghin cu vn cng do dong hi sinh ra trong
ranh canh ng cua tng, muc nay ch mi cp ti nhng tn tht cua tng co
lin quan trc tip ti dong chay trong phn chuyn hi cua tng. o la tn tht trong
day ng phun hc tn tht trong day canh ng hL va tn tht bi tc ra hc2 .
ng nng b mt trong ranh canh ng se bin thanh nhit va cn c lu y
khi dng qua trnh trn i-s. ng nng cua hi khi ri canh ng cung bin thanh
nhit, nu khng c em s dung cho tng tip theo.
 - 79 -

i i
p p
i t i t
p1 p1

h01

h01
i1 i1
i1t p2 i1t p2
h

h
2 2

h02

h02
h'02

h'02
i2 i2
i1t i2t i1t i2t
s s

a) b)

H 3.28 Qua trnh gian n cua hi trong tng trn th i-s

Nh vy, qua trnh nhit cua tng tuc bin c biu th trn gian i-s
(Hnh.3.28a), i vi tng phan lc va (Hnh 3.28b) i vi tng xung lc.

3.-7. Hiu sut tng i trn day canh ng cua tng tuc bin
Hiu sut tng i trn day canh ng cua tng la ty s cua cng Lu do 1kg
hi sinh ra trong tng trn ng nng ly thuyt cua no Eo :
Lu
OL =
Eo
Phai noi rng, khai nim v ng nng ly thuyt i vi tng tuc bin tach
ring ra chng mc nao o co tnh cht quy c.
Thy vy, nh a trnh bay trong phn 3-6, ng nng khi hi i ra khoi tng
tuc bin co th c coi la tn tht do lam vic khng hoan thin cua tng y gy
nn. Trong luc o trong tuc bin nhiu tng ng nng cua dong hi khi ri khoi tng
y thng c s dung (hoan toan hoc mt phn) trong tng tip theo. Cho nn,
thch hp nht nu hiu ng nng ly thuyt cua tng la tng ai s :
C 2o C 22
Eo = o + h o 2 (3.81)
2 2
C 2o
Trong o o phn ng nng cua dong hi em vao co th s dung trong
2
tng ;
 - 80 -

ho = ho1 + ho2 - nhit giang ly thuyt

2
C
2 2
phn ng nng cua dong hi khi ra khoi tng va co th dung cho tng
2
tip theo.
Ro rang la cac h s o va 2 co th dao ng trong gii han t 0 1. Trng
hp khi ng nng cua dong hi ra khng th s dung c th 2 = 0, ngc lai, nu
iu kin cu tao cho phep s dung hoan toan ng nng cua dong hi ra vao tng
tip theo th 2 = 1.
Hiu sut tng i trn day canh ng cua tng se la :
Lu Lu
OL = = 1
Eo C C2
o o
+ h o 2 2
2 2
C o2
o + ho hc h L hc 2
= 2 (3.82)
C o2 C 22
o + ho 2
2 2
Hay la :
C o2 C 22 C 22
o + ho 2 hc h L hc 2 + 2
OL = 2 2 2
C o2 C 22
o + ho 2
2 2
h c h L hc 2
= 1 (1 2 )
Eo Eo Eo
= 1 - c - L - ( 1 -2 ) c2 (3.83)
Cac h s ky hiu cac ai lng tn tht tng i
y rng,
1
[ (C12 - C22 ) + (W22 - W12 ) ]
Lu =
2
C 2o 1
Va o + ho = [ (C1t2 + (W2t2 - W12 ) ]
2 2
Ta vit cng thc (3.82) di dang;
C 12 C 22 + W22 W12
OL = (3.84)
C 12t 2 C 22 + W22t W12
Ap dung cng thc (3.69), ta tm c :
2u (C 1 cos 1 + C 2 cos 2 )
OL =
C 12t 2 C 22 + W22t W12
 - 81 -

2u ( W1 cos 1 + W2 cos 2 )
= (3.85)
C 12t 2 C 22 + W22t W12
Nhng cng thc nay chng to rng hiu sut trn canh quat tuc bin la mt
quan h phu thuc rt phc tap vao tc cua dong hi va hng chuyn ng cua
no.
Biu thc tnh hiu sut OL co th bin i theo dang sau y :
Gia thit cho rng nhit giang ly thuyt cua tng ho = hoL + ho2 co th biu th
di dang ng nng :
C 2a
ho =
2
Trong o Ca la tc quay quy c (ao) cua dong chay.
Th th co th vit :
2u (C 1 cos 1 + W2 cos 2 u )
OL = (3.86)
o C 2o + C 2a 2 C 22
Nu ta xet mt trong cac tng trung gian cua tuc bin nhiu tng, th thng
co th chp nhn :
oCo2 2C22
Ngoai ra, ta thay :
C1 = 2(1 )h o + o C 2o = C a 1 + 1
trong o,
2
C
1 = o o
Ca
Cung nh vy, i vi W2 :
W2 = 2h o + W12 = C a + 2
trong o,
2
W
2 = 1
Ca
t cac ai lng y vao trong cng thc (3.86), ta tm c :
u
OL = 2 cos 1 1 + 1 + cos 2 + 2 u
Ca Ca

hay la, ky hiu xa = u/ca , ta co :
(
OL = 2 xa cos 1 1 + 1 + cos 2 + 2 x a ) (3.87)
Di dang nay hiu sut trn canh quat la ham cua ty s tc xa = u/ca va
phan lc . Ngoai ra, trong biu thc y con co cac goc 1 , 2 va ai lng 1 va 2 .
 - 82 -

Nh a bit, 1 phu thuc ng nng cua dong i vao tng Co2, con 2 la ham s cua
cac bin s W1, xa , , 1 , 2.
Trong mt s trng hp ring biu thc cho hiu sut OL co dang n gian
hn.
V du :
Tng xung lc ( = 0 ), lam vic vi tn tht hoan toan bi tc ra, khng s
dung ng nng cua hi i vao tng. Phng trnh (3.87) co dang :
W1
OL = 2 xa cos 1 x a + cos 2
C a
W1 cos 2
= 2 xa ( cos 1 x a )1 +
C a cos 1 u
cos 2
= 2 xa ( cos 1 x a )1 + (3.88)
cos 1
Bi v = 0, tc C1 = Ca cho nn cng thc (3.88) cung co th vit
cos 2
OL = 22 x1 (cos 1 x 1 )1 + (3.89)
cos 1
trong o,
x1 = u/x1 - ty s tc vong trn tc thc C1 cua dong chay
Ty s tc c xac nh t tam giac tc u vao day canh ng.
Cac cng thc (3.88) va (3.89) i vi hiu sut trn day canh cua tng xung
lc do giao s Banki chng minh va c mang tn ng.
Chu y rng, khi chng minh cac cng thc trn, a quy nh rng, goc vao
trong canh quat 1 khng phai la ai lng c nh, ma lun thch ng vi hng i
cua tc tng i W1.
Nu coi hiu sut ch phu thuc vao ty s x1, va gia thit rng h s khng
phu thuc vao x1, con goc vao canh ng lun bng 1, tc la 1 = const, th ng
cong thay i hiu sut co dang parabn (Hnh 3.29).
Parabn ct truc toa cac gia tr x1=0 va x1 = cos1, bi v tai cac im
nay OL = 0. Gia tr cc ai cua hiu sut OLmax se at c khi co ty s tc ti u.
Mun vy, ta ly ao ham dOL/dx1 va cho bng khng, ta c :
d OL cos 2
= 2 2 1 + (cos 1 x 1 x 1 ) = 0
dx 1 cos 1
t y,
cos 1
x1 = (3.90)
2
 - 83 -

Nh vy la, mun at
1,0 c hiu sut cc ai cua tng
0L xung lc, cn bao am cho ty s
0,8 tc x1 = u/c1 = cos1/2. Bi v
goc 1 thng khng ln (1 = 8
0,6 14o) nn ty s tc ti u nm
vao khoang 0,4 0,5.
0,4
t gia tr x1 nay vao cng
0L thc (3.89), ta co hiu sut cc
ai trn vanh canh ng ;
0,2

0 x1
2 cos 2
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1 ( oL ) max = cos 2 1 1 +
2 cos 1
Hnh 3.29 S phu thuc hiu sut cua
tng xung lc vao ty s x1=u/C1 ng cong hiu sut
dang parabn cung c xac nh
bng nh lut thay i cac tn tht trong ng phun, canh ng va tn tht bi tc
ra tuy thuc vao ty s tc x1. Biu th cac tn tht bng mt phn nng lng ly
thuyt va tr tng cac tn tht y vi mt, ta se c ng cong hiu sut trn canh
ng cua tng nh nhau (H 3.29).
th nay cho ta thy tn tht bi tc phu thuc nhiu nht vao ty s tc
x1. Vi cung x1 hiu sut cc ai se at c khi tn tht tc ra la be nht.
V du 2 :
Mt trng hp khac v hiu sut la vi tng phan lc co phan lc = 0,5.
Trong trng hp nay canh hng va canh ng thng c ch tao sao cho
1 = 2, con tc W2 = C1. Ngoai ra, co th chp nhn = . i vi tng phan lc
trung gian o = 2 = 1. Trong trng hp nay cng thc (3.87) c bin i sang
dang :
2
1 W1
OL = 2xa 2 cos 1 + x a (3.91)
2 Ca

Chu y rng, trong trng hp nay :
C 12 W2 C2
C 2a = W12 + 22 C 22 = 21 W12

Vy, sau khi bin i , ta tm c ;
 - 84 -

C2
2 21 W12 + 2W12

OL = 2xa 2 cos 1 2
xa
2C a


C
= 2xa 2 cos 1 1 x a (3.92)
Ca
Co th biu th hiu sut trn vanh canh ng cua tng phan lc phu thuc
vao x1 = u / C1 bng cach xac nh trc tip t tam giac tc .
Mun vy ta bin i cng thc (3.84) :
C 12 C 22 C 12 W12
OL = =
C 12t C 22 C 12t C 12 + C 12 W12
2uC 1 cos 1 u 2
=
1
C 12 2 1 + 2uC 1 cos 1 u 2

x 1 (2 cos 1 x 1 )
=
1
1 + x 1 (2 cos 1 x 1 )
2
1
= (3.93)
1
1
2
+1
x 1 (2 cos 1 x 1 )

1,0 Cung nh trong trng

0L
0L = f(Xo) hp cua tng xung lc, hiu sut
0,8 cua tng phan lc phn ln phu
Xa
0L = f(X1) thuc vao x1 ( Hnh 3.30)
0,6 Biu thc (3.93) se at ti
gia tr cc ai nu gia tr mu
0,4
= 0,5 o
1 = 20 s be nht.
= 0,92 Gia tr be nht cua mu s
0,2
ng vi gia tr ln nht cua biu
x1, Xa thc
0
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 y = x1 (2cos1 - x1 )
Ly ao ham dy/dx1 va
Hnh 3.30 S phu thuc hiu sut cua tng
cho bng khng, ta co:
phan lc vao x1 va xa
 - 85 -

dy
= 2 cos 1 x 1 x 1 = 0 T y, gia tr x1 co OL ln nht se la x1 = cos1
dx 1
Trong trng hp nay, hiu sut cc ai trn vanh canh ng cua tng phan
lc bng :
cos 2 1
(OL)max =
1
1 + cos 2 1
2

i vi tng vi phan lc = 0,5 co th thit lp quan h phu thuc gia Ca

va C1 cung nh gia xa va x1
T quan h
C 2a
= h 01 + h 02
2
1 W 2
ta co : Ca2 = 2C12 2 . 1
C 1
T biu thc cua tam giac nghing :
2
W12 u u
= 1 2 cos 1 +
c c1 c
1 1
1 2
Ta co Ca2 = 2C12 2 1 + 2x 1 cos 1 x 1

Suy ra :
x1
xa = (3.94)
1
2 2 1 + 2x 1 cos 1 x 12

1
hay la xa =
1
2 1

1
2 cos
2 2
+ 1

x1 x1


Gia tr xa ti u co (OL)max se tm c bng cach thay th vao cng thc
(3.94) x1 = cos1 , va
cos 1
(xa)tu = (3.95)
1
2 2 sin 2 1

 - 86 -

Trn Hnh 3.30 cung vi ng cong OL = f(x1) con ghi thm th x1 va

OL = f(xa).
Theo cng thc (3.95) co th tm c ty s (xa)tu cho tng phan lc. Chu y
rng trong du cn di mu s gn bng mt tc la :
1
sin 2 1 1
2

cos 1
nn co th vit (xa)tu = (3.96)
2
So sanh gia hai ty s tc ti u xap va xaak ;
x ap cos 1 cos 1
= : = 2
x aak 2 2
Ta thy rng ty s ti u cua tng phan lc ln hn 2 ln ty s ti u xaak cua
tng xung lc va tc vong va xa nh nhau, nhit giang cua tng xung lc ln gn
gp i nhit giang cua tng phan lc :
2 2
C ak u u
a ak
2.u x
h ak
h
o
p
=
=
2
a =
2
( 2) 2
= 2.
o Ca u
p
u
p
2.u x
a
 - 85 -

CHNG 4
CAC TN THT CUA DONG
KHI CHUYN NG QUA CANH

xac nh c cac tn tht cua dong (hi, kh) khi chuyn ng qua canh
ngi ta thng dung phng phap thc nghim, thng thng dung ng kh ng.
Nhng tn tht nay thng phu thuc vao c tnh hnh hoc va ch dong chay.

4-1. c tnh kch thc hnh hoc cua day canh va ch dong chay
Trong tng tuc bin gm co day ng phun (canh hng) va day canh ng.
Day ng phun la t hp cac canh quat bt ng cua tng tuc bin c lp trn stato
(phn tnh) cua tuc bin.
Day canh ng la t hp cac canh quat ng cua tng tuc bin, c lp ln rto tuc
bin.
Tt ca canh quat cua day ng phun u co dang prfin ging nhau va c b tr
cach u nhau. Tng t nh vy, canh ng cung c b tr cach u nhau va co
cung mt dang prfin nh nhau.
4.1.1 c tnh kch thc hnh hoc.
c tnh hnh hoc cua cac day
z canh cua tng doc truc c biu
th trn hnh 4-1:
b - Cung cua prfin (cung canh):
khoang cach gia nhng im xa
u
z

nht cua prfin.

t - Bc cua day canh - khoang
a 1x cach gia cac prfin k nhau.
B - Chiu rng cua day canh:
a' khoang cach theo ng thng
y goc vi mt tip giap day canh.
b

t
a l - Chiu cao hay chiu dai canh
2 x quat.

d - ng knh trung bnh cua day
canh - ng knh cua vong tron
Hnh 4.1. c tnh hnh hoc cua cac day canh i qua cac im chia i chiu cao
canh quat.
 - 86 -

- B day cua mep ra canh quat - ng knh cua vong ni tip gia cac ng vin
cua prfin gn mep ra.
a - C ( chiu rng cua ranh) - kch thc be nht cua ranh u ra khoi day canh.
No c o bng ng knh cua vong tron ni tip trong ranh.
e - phun hi - ty s cua oan cung co ng phun L trn toan b chiu dai cua vong
tron theo ng knh trung bnh cua day canh.
L
e=
d
1E - goc ra hu hiu ( i vi ng phun canh hng )
a1
1E = arc sin
t1
Thng s hnh hoc nay thng c dung xac nh hng cua dong sau day canh.
Thng th cac thng s hnh hoc cua day canh ngi ta ky hiu nh sau :
- i vi day ng phun (canh hng ): b1 , t1 , B1 , l1 , d1 , 1 , a1 , 1E ..
- i vi day canh ng b2 , t2 , B2 , l2 , d2 , 2 , 2 , 2E = arcsin a2/t2
y ,y la goc t cua prfin trong day canh - goc gia giy cung b va tm cua day
canh.
Ngoai ra cac c tnh trn con hay s dung khai nim v goc cos (goc hnh hoc) cua
mep vao prfin (0k,1k) (Hnh 4.2 b), ngha la goc nm gia ng tip tuyn vi
ng tm cua prfin u vao day canh va phng cua tc vong. ng tm
cua prfin la ng bao gm nhng im nm cach ng vin prfin u nhau ( =
- k goi la goc va). i vi ng phun va canh ng phan lc thng thng 0k,1k
gn bng 90o, i vi canh xung lc be hn 90o rt nhiu.
Cung vi cac c tnh hnh hoc tuyt i ngi ta con dung cac thng s hnh
hoc tng i cua cac day canh:
Bc tng i t = t/b; chiu cao tng i l = l/b; b day tng i cua mep
ra = /O; re quat :
1 l
= =
d
S lin h gia re quat cua day canh va ty s cua ng knh trn chiu dai
canh quat ( = d/l) co th biu th bng ng thc :
+l
= (4-1)
l
Da vao cac thng s hnh hoc cho ta ghep nhom cac day canh ng dang co
kch thc hnh hoc tuyt i khac nhau.
Trong nganh ch tao tuc bin co th chia cac day canh ra tng loai theo cac
du hiu khac nhau :
 - 87 -

1) Day ng phun va day canh ng phan lc ( hnh 4-2a)

2) Day canh ng va canh hng xung lc ( hnh 4-2c)
Co
o ok
W1
y k
a)
b
y B
r
a1
1
1k b)
x t1 W1
C1
1k 1
a1 y

am b
B

y c)

a2
2
2k
t2 W2
x

Hnh: 4.2 Prfin cac day canh cua tng tuc bin
a) Day canh phan lc nho dn
b) S xac nh goc ok (1k)
c) Prfin cac day canh xung lc

Trong gii han mi loai ( 1 va 2 ) co th chia day canh ra mt s nhom theo s

max M u vao hoc u ra
- Nhom A - di m ( M < M* ; M 0,3 + 0,9 )
- Nhom - gn m (M* < M < 1,2)
- Nhom B - vt m (1,1 < M < 1,3)
- Nhom P - to dn ng phun Lavan (M > 1,3 1,5)
- Nhom (lng gay) - pham vi thay i tc ln
Trong ky thut ngi ta dung ky hiu cac dang canh nh sau :
 - 88 -

Ch cai du C - ng phun hay la P - canh ng ; ch s - gia tr trung bnh cua goc

vao (o hay la 1) ; ch s tip theo - gia tr trung bnh cua goc ra hu hiu (1E hay
la 1E); ch cai cui cung - loai prfin
V du: C - 90 - 12A ngha la day ng phun dung cho tc di m vi goc ra vao
o 90o va goc ra hu hiu 1E 12o.
Khi thit k day canh hay phn tch dong hi trong o cn s dung cac
phng phap tnh toan ly thuyt cung nh nghin cu thc nghim. Ta thy rng, c
tnh cac day canh khng ch phu thuc nhiu vao kch thc hnh hoc ma no phu
thuc vao ch dong chay na . Nhom thng s ch tao bao gm o , 1 - goc vao
day canh cua dong, C , W - tc u vao hoc u ra khoi day ng phun hay la
day canh ng o gian n P1/Po ; P2/P1 s max Ma = C/a s, Reynolds Re = Cb/ ;
nht ng hoc, xa = u /Ca ; x1 = u/C1 - tc vong tng i ; u - tc vong ; Ca
- tc quy c ; tng ng vi nhit giang ly thuyt trong tng v .v ...
Chu y rng, nhng thu thut hin co giai bng ly thuyt, cac bai toan trn la
rt s, tn nhiu cng sc va cung khng tnh c ht mt s yu t khac. Cho
nn thng ngi ta trc tip da vao cac kt qua th nghim, trong o co tnh n
anh hng cua nht va chu nen cua cht long. Bng th nghim co th xac
nh c cac c tnh nng lng va kh ng lc hoc.

4.1.2 c tnh kh ng hoc cua day canh

Cac c tnh kh ng lc hoc rt cn cho vic tnh toan nhit cac tng tuc
bin, ma chu yu la h s tn tht ng nng, h s tc , h s lu lng va goc ra
khoi day canh cua dong.
- H s tn tht ng nng trong day canh la ty s cac tn tht nng lng trong
dong trn nng lng ly thuyt cua dong trn day canh :
+ i vi day ng phun :
h C
C = (4-2)
h o1
+ i vi day canh ng
h 1
L = (4-3)
h o2
H s tn tht nng lng cua day canh phu thuc vao cac c tnh hnh hoc va cac
thng s ch dong ( s M, s Re , cac goc cua dong v .v...) ta se nghin cu sau :
- H s tc c xac nh theo cac cng thc :
C1 W
= ; = 2
C 1t W2 t
Trong o : C1 , W2 , C1t , W2t - tc sau day canh trong qua trnh thc ly thuyt.
 - 89 -

Nu tn tht nng lng trong day canh la bng hiu cua cac ng nng u ra khoi
day canh trong dong chay ly thuyt va dong thc, con nng lng ly thuyt la ng
nng cua dong u ra khoi canh trong qua trnh ng entrpi th :
C 22 t / 2 C 12 / 2
c = 2
= 1 2 (4-2,a)
C /2 1t

W22t / 2 W12 / 2
L = 2
= 1 2 (4-2,b)
W /2 1t

Nh vy la khi bit c cac c tnh cua day canh C va L th co th tm c cac

c tnh kh ng khac va mt cach d dang.
- H s lu lng cua day canh la ty s cua lu lng thc i qua day canh trn lu
lng trong khi ly thuyt cua mi cht i qua day canh y.
= G / Gt (4-3)
Lu lng thc cua mi cht khac vi lu lng ly thuyt la do trng tc tai tit
din ra cua day canh khng ng u. o la do co lp bin pha li, pha lom cua
canh quat va trn b mt mut cua ranh canh, cung nh do trng ap sut khng u
tai tit din ra cua ranh [ ap sut vach lng (li) be hn ap sut vach bung (lom)].
Khi xac nh lu lng ly thuyt a gia nh rng, ap sut tai tit din ra gi khng
i va bng ap sut sau day canh. i vi hi m, lu lng thc khac vi lu lng
ly thuyt cung la do anh hng cua qua trnh qua lanh, do co giot nc trong dong.
Khi xac nh h s lu lng cua day canh co th dung ly thuyt lp bin xac nh
lu lng thc. Nhng thng th h s lu lng c xac nh bng thc nghim
theo lu lng o c.
H s lu lng cua day ng phun va canh ng phu thuc vao cac c tnh hnh hoc
va thng s ch .
- Goc ra cua dong khoi canh ng (1, 2) goi la gia tr trung bnh cua cac goc nh
hng cua vec t tc thc sau day canh, Nh phng trnh ng lng ta tin
hanh ly trung bnh theo bc t va theo chiu l.
V du: goc ra khoi day ng phun tm c theo cng thc :
C 12t

(1) (t)
sin 1
v 1t
dtdl
sin 1 = (4-4)
C 12t

(1) (t) v 1t
dtdl

Trong thc t goc ra khoi day canh thng c xac nh bng thc nghim. Nu
khng co nhng s liu th nghim, i vi day canh cua tuc bin hin ai co tc
di m, goc ra thc c chp nhn bng gia tr cua goc ra hu hiu.
+ i vi day ng phun :
 - 90 -

a1
sin 1 sin 1E = (4-5)
t1
+ i vi day canh ng :
a2
sin 2 sin 2 E = (4-6)
t2
S chnh lch goc ra thc khoi goc hiu dung thng khng ln lm. Trong day canh
co tn tht nng lng ln th goc ra thc thng ln hn goc ra hu hiu.
- H s ap sut doc ng vin cua b mt lng va bung canh:
Ngoai ra, tnh cht phn phi ap sut trong cac ranh canh cung co anh hng n
quyt nh nh ti cac tn tht tng, tn tht prfin va lc vong do day canh sinh ra.
V vy trong th nghim theo quy tc ngi ta xac nh h s ap sut doc ng vin
cua b mt lng va bung canh :
p i p1
p= (4-7)
C12 / 2
Trong o : p1 , 1 , C1 - ap sut , mt va tc cua dong sau day canh ;
pi - ap sut cuc b tai cac im o trn prfin.
phn tch s chuyn ng cua dong bao quanh day canh ta xet n s phn phi
ap sut p tng ng la tc C theo ng vin cua b mt prfin. S phn b o se
ch ro dong nao trong day canh la tng tc hay la giam tc (tng ap) va cho ta xac
nh tnh cht cua lp bin, tnh toan cac c tnh cua no, phat hin kha nng va ch
b t dong.
Trn hnh 4.3 trnh bay s thay i ap sut xung quanh prfin cua hai day canh ng
phun va canh ng co ranh nho dn. Trong day canh ng phun (hnh 4.3a) mep vao
dong t phn nhanh. Tai im phn nhanh tc bng 0 va ap sut at ti gia tr ln
nht. Sau im phn nhanh khi dong chay qua mep vao a c lam tron do o dong
se gia tc. Sau o s phn b ap sut phu thuc vao hnh dang cua prfin va ranh
canh. Trn b mt lng (li) cua prfin dong tip tuc c gia tc manh cho im 9
11 trong min ct vat cua day canh oan lng nay ap sut p be hn ap sut sau
day canh p1. oan lng gia cac im 11 va 15 ap sut tng ln va tai mep ra se
at ti gia tr gn vi p1.
Tnh cht phn phi ap sut trn b mt lom co khac. Do dong gia tc t ngt mep
vao ap sut vn gia gn nh khng i n im 27 ch khi n gn mep ra (im
27 30) ap sut p mi giam va dong lai gia tc.
Nh vy la lng va bung se tao thanh vunng co gradien ap sut m, bng 0
va dng tc la gia tc, co tc khng i va co giam. Trong day canh nay vung
gradien ap sut dng (vung tng ap) nm oan ra cua lng prfin.
 - 91 -

o
1 17
2 20 0,8
o
4 26 90
8 30

16
12 0,6

a)
0,4

0,2

16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27282930

B mt lng (li) B mt bung (lom)

1
15 13
16
11 17 1,0
9
19
7 21
4 23 0,8
2
1 o
30
0,6

0,4 b)

0,2

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

B mt lng (li) B mt bung (lom)

TheoHnh
c 4.3
imScuphn
a donbg abao bt m
p su theot cong
ngcovi
th noi rncugadoda
n prfin ngy ca
chanyh tng tc (vi
gradiena) ap
sui tvm dP
i da y <n0) la ttC-90-12A
g phun nht. y,
vi b u t
t 1t=0,75; i=m902 otrn
; M1tlng
=0,5prfin va t
o

2=0,7; 1= 30 ; M2t=0,7
im 27b)trn ibuvnigdaprfin
y canh, b
ngdaP-23-14A
y lp binvi ttheo dong chayo tng ln khng ang
k, va trong mt s iu kin con co th mong i. oan dP 0 (im 19 - 27) c
trng cho s tng ln cua lp bin. S tng trng luc u cua lp bin xay ra khi
dong bao mep vao. y tai mt oan khng ln, ap sut P tng ln. Trn lng
prfin, tai min ct vat b day cua lp bin tng ln rt nhiu ; tai y trong nhiu
 - 92 -

trng hp lp bin con b chay ri, va vung tng ap dP > 0 (im 11-16) co kha
nng lp bin b tach.
S tao thanh lp bin va s thay i b day cua no khi bao quanh day ng phun
c trnh bay trn Hnh 4.4.

b
a)
l
Lp bin

b)

Hnh 4.4 S tao thanh lp bin trn prfin day canh ng phun
a) Dong bao khng b t b) dong bao b t

S phn b ap sut theo prfin cua day canh xung lc, tc la tht dn cua ranh be
cung c trnh bay trn Hnh 4.3,b.
oan vao cua lng prfin cung co gia tc nh day ng phun. Sau o lai co
gia tc dong va ap sut giam xung n gia tr be nht gn mep ra (im 2,3). Tip
theo o la oan tng ap, trong ap sut tng ln n p2 (ap sut sau day canh).
Trn b mt lom ap sut cung giam rt manh gn mep vao, sau o tng ln ri giam
t t n 21 - 22. Tip theo (sau im 23) ta thy ap sut giam rt nhanh xung P2.
Do iu kin u vao day canh t thun tin hn, do oan co tc dong khng i
 - 93 -

kha ln., do s bt u gian n lai ( P > P2) trc min ct vat (im 7) va do tng ap
sut qua nhanh trong vung tng ap nn h s tn tht nng lng khi dong bao quanh
day canh kiu xung lc se ln hn khi bao quanh day canh ng phun (a c thc
nghim chng minh).

w1

pb.cos

pl
pu
pb
pl.cos

w2
a) b)

Hnh 4.5: Biu ap sut trn prfin day canh ng (a) va hnh chiu
ap sut trn b mt lng (Pl) va bung (Pb) cua prfin (b) theo hng
tc vong

Co th trnh bay s phn b ap sut quanh prfin canh di dang th vec t, bng
cach ve cac gia tr P theo ng thng goc vi ng vin cua prfin (Hnh 4.5).
Theo Hnh 4.5 thy rng ap sut trn b mt bung (Pb) ln hn nhiu so vi ap
sut trn lng (PL).
Hiu s ap sut y se tao nn lc vong va co th xac nh c bng cach ly
tch phn hiu s cac ap sut theo chiu dai S cua vanh tng prfin :
2W 2
Ru =
2 ( Pb Pl ) cos dsdl
l ,s

Trong o :
S - chiu dai cua vanh prfin
- Goc gia phng u va phap tuyn vi phn t b mt cua prfin ds.
l - Chiu cao cua canh quat.
Vi lu lng hi G a cho, vi cac thng s a bit trc day canh, vi ap sut sau
day canh a bit, vi ngot dong va s canh quat a cho cht lng cua day canh
ng c quyt nh bi lc Ru tac dung ln canh quat. lc vong cang ln, hiu sut
day canh cang cao.
 - 94 -

4-2. Tn tht nng lng khi dong chuyn ng bao quanh day canh
Qua nhng kt qua nghin cu bng ly thuyt va thc nghim mt cach co h
thng, ngi ta co th xac nh c tnh cht cua cac tn tht khac nhau trong cac
day canh, phn bit cac tn tht chu yu, n nh c anh hng cua cac kch thc
hnh hoc ring re va ch dong chay trong day canh ti cac gia tr cua nhng tn
tht.
Cac tn tht cua dong chay bao quanh day canh co th quy c chia ra my
nhom sau y :
1) Tn tht prfin pr c xac nh khi dong bao quanh day canh cua prfin co
chiu dai v han
I = 1/b , tc la khi 1 > b
Tn tht prfin bao gm :
Tn tht ma sat trong lp bin va tn tht xoay khi dong trn prfin b t, ms ;
Tn tht xoay sau mep ra con c goi la tn tht mep ra , mr
Tn tht song khi dong chuyn ng vi tc vt m , s ;
pr = ms + mr + s (4-8)
2) Tn tht cac u cui canh quat k co lin quan ti tnh cht chuyn ng trong
khng gian cua day canh vi chiu cao hu han.
3) Tn tht do re canh quat , t trng cho day canh co re quat ln, tc la gia
tr cua = d/l be, va do s thay i iu kin dong chay theo chiu cao cua day canh
gy nn.
4) Tn tht do s tng tac cua cac day canh ln cn gy nn trong tng hoc
trong tuc bin nhiu tng , b3.
5) Tn tht do khoang chm ra cua canh quat ( khoang chm ra - hiu s chiu cao
canh quat cua hai day canh ln cn) cung nh do ro hoc hut hi vao cac khe h gia
day ng phun va canh ng.
6) Tn tht phu khi dong chay trong day canh vung hi m, .
Noi ung ra th cac tn tht a lit co lin quan vi nhau, nhng ta chp nhn
rng h s tn tht nng lng trong day canh la mt tng :
= pr + k + + b3 + (4-9)
Trong trng hp chung, c bit la trong cac day canh co re quat ln, cn
phai tnh n s thay i chiu cao cua cac thng s hnh hoc cung nh cac thng s
ch , va ta quan nim rng, h s tn tht nng lng la mt ai lng tch phn
trung bnh (theo lu lng) :
 - 95 -

=
(l)
( pr + k + b3 + )Gdl
+ (4-10)
Gdl
(l)

Trong o :
G - Lu lng hi tai ban knh ang xet trn n v chiu dai canh quat
Tt nhin, trong cng thc (4-10) ch tnh tn tht u cui k theo chiu cao
cho cac oan chu anh hng nhiu cua cac u cui.
Ngay nay cac tn tht prfin va tn tht u cui a c nghin cu ty my
trn day canh phng. Cac thanh phn tn tht khac cha c nghin cu y u, nn
ch ung cho mt vai trng hp ring thi.
Di y ta se nghin cu ty my hn v tn tht prfin va tn tht cac u
cui day canh .
1- Tn tht prfin:
pr = ms + mr + s
ai lng tn tht prfin pr noi ln mc hoan thin cua prfin khi chiu
cao cua canh la v tn.
Tn tht prfin phu thuc vao cac c tnh hnh hoc cua day canh ( tng
tc hay tng ap cua ranh, goc vao hnh hoc oK , 1K , goc ra 1K , 1K , bc, goc t
y , (y), b day mep vao, mep ra, nham cua prfin v .v...) va phu thuc vao ch
dong chay (s Re, M) goc vao cua dong o , 1 , tnh chay ri, khng u cua
trng tc , v.v...
Thanh phn u tin va chu yu cua tn tht prfin la tn tht ma sat trong
lp bin ms co th xac nh bng ly thuyt, nu bit ch cua lp bin va b day
quy c cua no u ra khoi day canh (Hnh 4.4,a);
h *** + b*** H * ( L** + b** )
ms = 2 ms L = (4-11)
C1t / 2 t sin 1E t sin 1E
y :
l - Ky hiu b mt lng
b - Ky hiu b mt bung
H* = ***/ ** - c tnh lp bin , trong o, i vi ranh tng tc H* 1,8
C vo C
** = 1 dy - b day tn tht xung lng c trng cho xung lng b
o v Co Co
mt (lng chuyn ng) C2/v ;
 - 96 -

C v o C2
dy - ( Co , vo thuc dong pha ngoai) - b day tn tht nng
*** =
o v C o
1
Co
2

lng, ngha la b day cua cht long chuyn ng ngoai lp bin, co ng nng a
mt i trong lp bin.
i vi day canh ng th thay 1E bng 1E vao (4-11). V cha co y u
phng phap ly thuyt tng hp xac nh b day tn tht nng lng quy c **
nn ngi ta dung cac s liu th nghim.
Cung cn lu y rng, tn tht ma sat trong day canh phn ln phu thuc vao
cht lng ( nham) cua b mt prfin, nht la trn lng prfin min ct vat. Cho
nn khi gia cng ng phun va canh ng cn chu y nhiu ti bong cua cac b mt
y.
Thanh phn th hai cua tn tht prfin la tn tht mep ra. Khi ri khoi mep ra
cua prfin dong b t. Kt qua la sau mep ra se tao thanh nhng cai xoay va hnh
thanh oan u cua vt mep ra (Hnh 4.4). S tng tac gia vt mep ra va loi dong
se lam u trng cua dong sau day canh. Ap sut tnh cua dong se tng ln, con tc
trung bnh th giam xung, gy nn tn tht ng nng, tng t nh tn tht khi
co gian n t ngt.
Theo cac s liu th nghim qua trnh lam u dong sau day canh din ra rt
nhanh chong, va tuy thuc vao kch thc hnh hoc cua day canh va b mt cua mep
ra ma no se kt thuc khoang cach y = (1,3 1,9) t, k t mep ra.
khoang cach ngn sau mep ra trng tc , ap sut va goc ra khng ng
u theo chu ky (Hnh 4.6). Cang cach xa day canh tc trong loi cua dong se giam
va vt mep ra se tng ln, dong sau day canh se c lam u. Hn na, v co s
pha trn ma chiu rng cua vt mep tng ln.
H s tn tht mep ra trc ht phuc thuc vao b day tng i cua mep ra
/a, trong o a - chiu rng be nht cua ranh canh. Th th, mun giam m cn lam
mong mep ra ti gia tr ma iu kin sc bn va cng ngh gia cng cho phep.
H s tn tht mep ra cung phu thuc vao bc tng i t va co th xac nh
theo cng thc thc nghim:

mr = mro + 0,088 (4-12)
at 2
y, mro 0,01 - H s tn tht mep ra khi b day ra bng khng, tc la
khi vt mep ra ch do lp bin khep kn tao thanh.
Tn tht mep ra phu thuc vao y - khoang cach cua tit din o k t ng
cac mep ra, va tng u u khi tng khoang cach y (cho ti luc dong c lam u
hoan toan)
 - 97 -

Tn tht song la thanh phn th ba cua tn tht prfin. Khi dong at ti tc

vt m se co s thay i v cht c tnh cua dong chay trong ranh canh, v luc nay
se xut hin tnh cht song cua dong mep ra.
Nh a bit, trong kh ng lc hoc ngi ta a nghin cu c im cua dong
vt m bao quanh im goc, ngun chn ng cua dong. Tai im nay khi dong
chuyn ng trong vung thp ap hn se sinh ra song gian n trong o dong se b
qut, ap sut va mt se giam, con tc th tng ln.

y
0
t
0,2
0,4
0,6
0,8 C
1,0 C1
-0,1
0 p
+0,1
13
15
17 1
19

Hnh 4.7 S phn phi tc , ap sut tng i va goc ra cua dong

sau day canh vi khoang cach y khac nhau
y=0,1t ; ------------- y=0,8t

Khi dong chuyn ng trong vung co ap sut cao hn se xut hin mt tng
nhay vot. Trong trng hp nay ap sut va mt tng ln t ngt, con tc th
giam xung va dong cung b qut.
Mt tng nhay vot co th thng hoc xin. Trong mt tng vot entropi se tng
ln, tc la qua trnh tng ap t ngt se lam cho tn tht nng lng tng ln.
 - 98 -

Tn tht nay goi la tn tht song. No se tng khi tng s M va goc cua
mt tng nhay vot cK, va at ti gia tr ln nht khi co mt tng nhay vot thng cK =
90o. Sau no dong lun la di m.

Anh hng cua cac thng s hnh hoc va ch lam vic ti tn tht prfin
Anh hng cua bc tng i cua prrfin trong day canh.
S thay i bc tng i cua day canh t = t/b co anh hng ti dang cua
ranh canh, s phn b ap sut va c tnh cua lp bin trn prfin, ngha la cac tn
tht ma sat va tn tht mep ra phu thuc vao t . ai lng m thay i chu yu la do
b day cua mep ra tng i thay i.

= (4-13)
0 b t sin 2E
Khi tng bc tng i t se lam thay i hnh dang cua ranh canh va tng
ng la s thay i s phn phi ap sut theo prfin cua canh. dai cua lng min
ct vat se tng ln va tng dai cua vung tng ap oan ra cua lng canh.

p
1,0 t =0,82
1 13
17 0,8
b
t =0,705
20
12 t =0,57
8 23
5 0,6
1 t pr
t =0,705 t =0,82 o
0,04 16
o pr
0,4 0,03 14

t =0,57 0,02 12 o
o
0,2 0,01 10 t
t opt t=
0 b
0,5 0,6 0,7 0,8 0,9
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

-0,2
lng (li) bun g (lom )
-0,4

Hnh 4.8 anh hng cua bc tng i ti s phn b ap sut trong ranh cua
day canh phan lc, h s tn tht prfin va goc trung bnh cua dong M=0,61

Ngoai ra khi tng t giang ap trong ranh gia b mt lom va lng se tng,
tng ng la lam tng tn tht u canh. Khi giam bc tng i se lam tng tn
 - 99 -

tht mep ra v a giam kch thc cua c ranh canh, tng ng se lam tng b day
cua mep ra tng i cua canh quat (cng thc 4-13).
Tn tht ma sat trong trng hp nay cung se tng do s phn phi khng hp
ly ap sut theo prfin, nht la khi bc qua be co th xut hin cac oan tng ap , bi
v u ra ranh se t tht hn.
V vy h s tn tht prfin co gia tr be nht khi co bc ti u t opt 0,7
0,85 (Hnh 4-8).

p
pr 1,0
o
0,08 22 0,8
t =0,705
o pr 2
0,06 20 t =0,593
0,04 18 o 0,6
o t =0,55
0,02 16 t 21
o
t opt t=
0 b 18 14
0,5 0,55 0,6 0,65 0,7 0,4 8
21 t b
5
25 1
0,2 2
t =0,56 t =0,593
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23

t =0,705
-0,2
lng (li ) bun g (lom )
-0,4

Hnh 4.9 anh hng cua bc tng i ti s phn b ap sut trong ranh cua
day canh xung lc, h s tn tht prfin va goc trung bnh cua dong M =0,58

Anh hng cua bc ti h s tn tht prfin trong day canh xung lc cung
tng t nh vy (Hnh 4.9). Cng thay i tn tht nng lng khi thay i
bc tng i ln hn so vi khi co day canh phan lc. Nu bc be th phn tng
ap trn lng gn pha mep ra ngn hn, nhng lai xut hin oan tng ap nhe phn
bung gn mep vao.

Gia tr pr be nht ng vi bc ti u t opt 0,55 0,65. Cn nhn manh rng,

khi giam bt bc tng i ranh gia cac canh quat co th tr thanh to dn u
ra. Trong trng hp y tc cua dong di m oan ra cua ranh se giam (dong
 - 100 -

b ham), lam tng nhanh tn tht prfin. Anh hng cua bc trong day canh xung
lc ln hn la do hnh dang cua ranh thay i nhiu hn khi thay i bc t
Anh hng cua goc qut cua dong trong day canh
Tn tht nng lng phu thuc vao goc qut cua dong trong day canh, tc la
phu thuc vao gia tr cua :
= 180o - ( 1K + 2E ) i vi day canh ng
va = 180o - (oK + 1E ) i vi day ng phun.
Vi goc qut ln, tng ng vi goc 1 va 2 be th dai cua min ct vat
trong ranh va b day tng ng cua mep ra /0 se tng ln (kch thc cua c giam)
dai cua min ct vat ln se tao iu kin tng b day lp bin trn lng, tng ng
la tng tn tht ma sat ms. B day tng i vi mep ln - tng tn tht mep ra mr .
Trong cac day ng phun vi 1E < 8 10o tn tht nng lng cao hn nhiu
so vi 1E = 13 18o , va day canh vi 1E < 8o hu nh khng c s dung trong
tuc bin. Nu goc ra qua ln 1E > 30o, khi thit k kho long am bao nho dn
trn toan chiu dai cua ranh va do o co th tng ln.
Anh hng cua goc t prfin (y)
Anh hng cua goc t prfin y (y) a c nghin cu vi cac goc vao
khac nhau va bc t thay i. Bc ti u phu thuc vao goc t va khi giam goc
t bc tng i t se tng. Ro rang la, cung mt prfin co th s dung cho cac
iu kin chay khac. S thay i goc ra (1E hoc 2E) co th thc hin c bng
cach thay i t hoc y (y) .
Anh hng goc vao cua dong.
Khi thay i goc vao o (1) trong day canh vi kch thc a cho se lam thay
i s phn phi ap sut theo prfin, tnh cht va b day cua lp bin cung nh v tr
t dong, ngha la tn tht prfin se thay i. Kinh nghim thy rng, i vi tng
day canh (i vi mi ch : M,Re ...) se co mt goc vao ti u 1opt vi tn tht
prfin be nht prmin. Bnh thng goc y ln hn goc ct 1k (khi 1k < 90o).
1opt = 1k + ( 3 6)o
Nu goc vao be hn 1 < 1opt dong bao phn vao lng prfin se xu hn, co
th xut hin oan tng ap, ma trong cac day canh xung lc co th chim phn ln
ranh canh . Vi 1 > 1opt ngc lai, se lam cho dong bao phn bung kem i. Anh
hng cua goc vao ti tn tht prfin co th thy ro trn Hnh 4.10.
 - 101 -

Trong day canh xung

0,08
pr lc anh hng cua goc vao
2 ti tn tht prfin manh hn
so vi day canh phan lc
(ng phun) v nho dn cua
0,04
1 ranh be va thng th goc 1k
khng ln lm.
o -o
opt

Co th anh gia gn
1 - 1
opt

0 ung anh hng cua goc vao

20 0 -20
ti tn tht prfin theo cng
Hnh 4.10 anh hng cua goc vao ti tn thc :
tht prfin trong day canh
1- day ng phun C-90-15A
2- day canh ng P-30-21A
sin(1 1opt ) sin 2E
pr = prmin + 0,22 (4-15)
sin 1 . sin 1opt
Trong o
prmin - tn tht prfin be nht ng vi goc vao 1opt ;
i = = 1 - 1opt - goc ra cua dong
1opt = 1 + ( 3 6o)
Khi tnh day ng phun th thay trong (4-15) bng goc
Anh hng cua s M u ra
day canh
2 Anh hng cua s M ti
pr
tn tht prfin bt u t luc M
4
1 > 0,4 0,6, khi co tac dung
2
ang k cua chu nen. Khi
tng s M trong dong di m
0
do lp bin co mong i va t co
0,2 0,4 0,6 0,8 M 1t M 2t kha nng b t dong nn tn
tht prfin co giam i chut t.
Hnh 4.11 Tn tht prfin tuy thuc vao M Khi M > M* do co tn tht song
2- day ng phun C-90-15A (1E=12o) nn anh hng nhiu ti tn tht
3- day canh ng P-30-21A (xung lc) prfin (Hnh 4.11).
 - 102 -

Anh hng cua s Re u ra day canh khi co tc di m.

Ch dong chay trong lp bin va tn tht ma sat trong lp bin trn prfin
canh quat phu thuc vao s Re khng ln trong lp bin co chay tng; cang tng
s Re ch dong chay trong lp bin se chuyn thanh chay ri. i vi b mt trn
cua canh khi tng s Re tn tht nng lng se giam theo nh lut = ARe-m , trong o
cng giam tn tht ch chay tng cao hn nhiu (m = 0,5)s vi luc ch
chay ri (m 0,14 0,20). i vi canh co b mt nham vi Re 3.105 107 tn tht
nng lng trong day canh khng phu thuc vao Re, tc la trong vung y co ch
dong chay t iu chnh.

0,08
pr

1
0,04

0 5
1 2 3 4 5 6 Re x 10

Hnh 4.12 anh hng cua s Re ti h s tn tht prfin pr

1- i vi day canh ng xung lc
2- i vi day ng phun

Gii han ti thiu cua s Remin cua vung t iu chnh phu thuc vao nham
tng i h/b (ty s cua chiu cao nham h trn cung prfin b). i vi canh trn
thc t Remin 107, vi h/b 0,01 Re 105. i vi canh tuc bin Remin = (3 5) 105.
Tn tht nng lng trong vung t iu chnh phu thuc vao nham tng
i. Tuy theo nham tng i tn tht ma sat trong day canh tuc bin co th anh
gia theo cng thc :
ms = 0,19 (h/b)0,251 (4.16)
Ch dong chay trong phn ln cac tng theo s Re thng nm trong vung
t iu chnh (i vi day ng phun cung nh day canh ng). Cho nn, cho cac
tng y lam vic co hiu qua th nham cua canh quat phai rt be.
Nhng day canh cua cac tng cui tuc bin co th lam vic ch Re < Remin
cho nn khi tnh toan cac tng y cn lu y n anh hng cua s Re (Hnh 4-12).
 - 103 -

ri cua dong Eo cung co anh hng n ch dong chay trong lp bin.

Khi ri cua dong u vao day canh tng ln (u c trng cho qua trnh thc
cua dong chay trong cac tng tuc bin) tn tht prfin tng ln, bi v ngay t oan
vao cua day canh lp bin a b ri. V du : khi tng Eo t 0 n 10% tn tht prfin
trong day canh tng ln 1,5 2 ln. i vi day canh xung lc th anh hng con ln
hn.
2/ Tn tht u cui (tn tht u cui canh quat).
Trong ranh canh tuc bin vi chiu cao hu han dong chay mang tnh cht
khng gian. y xut hin dong chay ngang (dong th cp) lam tng thm tn tht
nng lng. Nguyn nhn xut hin dong th cp trong ranh canh la v co nht
cua hi va giadien ap sut ngang do cong cua ranh tao nn.
V ap sut bung ln hn ap sut trn lng canh nn trong lp bin xut hin
hin tng chay tran theo cac b mt gii han chiu cao cua ranh t bung n lng
(Hnh 4.13).
Trn lng pha cac u
canh quat lp bin chay t cac
vach gii han se tng tac vi lp
bin chuyn ng doc lng canh
(lp bin chnh) theo quy ao
song song vi vach gii han. Do
s tng tac y ma lp bin trn
lng canh quat gn cac u cui
b phng ra, b day lp bin tng
ln ang k. Trn b mt lom pha
cac u canh ap sut giam i chut
t, con trn lng th tng ln.
Hnh 4.13 Cac ng dong trn vach gii Chu y rng, thanh phn tc
han va trn lng prfin u canh quat cua chuyn ng ngang
(chuyn ng th cp trong lp
bin pha lng va cac vach u canh se khac nhau, tuy thuc v tr cua tit din
ang trong ranh. Cac phn t hi nm gn nht v pha cac u canh va pha trn
lng prfin co d tr ng nng t nht (tc be), va di tac dung cua gradien ap
sut ngang se i lch hng chuyn ng chnh nhiu nht, tao nn thanh phn tc
ngang. Nh o ma trong ranh canh sinh ra hai vung xoay nm i xng theo chiu
cao cua day canh phng gn vi vach gii han cua ranh. Hi trong lp bin chay tran
t bung n lng cua prfin ln cn. Gn u cui ranh canh ta thy co chuyn ng
xoay trong dong va c goi la xoay th cp
 - 104 -

S tao thanh
dong chay th cp
2
26
o trong ranh canh a c
2 25 chng minh bng thc
24
23
nghim. Anh v cac vt
1,00 22 cua dong cho ta thy ro
o
21
rang dong chay trong lp
0,08
bin t vach u cui n
0,06 lng canh. c tnh thay

0,04 i h s tn tht nng
z=z
l lng va goc ra cua dong
0,02
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0 theo chiu cao cua canh
c nn ln trn
Hnh 4.14 S phn phi h s tn tht va goc ra cua
Hnh.4.14
dong theo chiu cao cua day canh phng xung lc
Khi canh ri cac
vach u cui luc u tn
tht giam xung, sau o tng nhanh, ri tip tuc giam n tit din gia, ni co tn
tht ng vi tn tht prfin.
Tn tht ln nht theo chiu cao xut hin vung lp bin phng ln cung
nh ngay trn vach gii han.
Tn tht cac u canh phu thuc vao cac thng s hnh hoc va ch lam vic
cua day canh. Nhng anh hng ln nht quyt nh nht ti cac tn tht u cui la
chiu cao tng i l = l/b. Cac th nghim a chng minh, cu truc cua dong hi
trong ranh, tc la ai lng tuyt i cua tn tht du cui gi khng i, con tn
tht tng i th tng ln khi giam chiu cao l xung n gii han nht nh. Vi
chiu cao be, khi dong chay th cp b khep kn, khng ch tn tht u cui tng
i ma ca gia tr tuyt i cua no u tng ln. o la do s hp lai cua cac lp bin
phng ln va s tng cng chuyn ng xoay.
Tn tht u cui c xac nh bng thc nghim bng cach ly tn tht toan
phn (tnh trung bnh theo chiu cao) tr i tn tht prfin.
k = - pr
Chng nao dong chay th cp cha khep kn, chng o tn tht u cui k
con ty l thun vi ai lng 1/l = b/l.
anh gia gn ung tn tht u cui k trong cac day canh di m tuy
thuc vao goc qut cua dong = 180o - (1 + 2E ) ( vi 1, 2E , t va M la ti u) ta
co th s dung th tng quat trn Hnh 4.15.
 - 105 -

i vi day ng phun ta
thay bng .
k o
140 120 100
o o
8 0
o
pr Goc qut cang be th hiu
2 o
=60 s ap sut pha lng va bung
prfin cang nho, tc la tn tht
u cui cang be.
1 Vi ai lng l/b a cho
co th giam tn tht u cui,
1=b nu lam mong c lp bin
l l
vung co cong cua ranh ln
0 1 2 3 4
nht, cung nh nu giam bt
Hnh 4.15 S thay i cac tn tht u cui gradien ap sut trong vung y.
trong day canh phng tuy thuc vao chiu Ro rang la, nu gn tit din ra
cao tng i cua canh quat va goc qut bng nhng bin phap c bit
cua ranh =180 - (1+2E)
o
tng tht dn cua dong, th
tn tht u cui se giam.
Muc ch y a c thc hin trong nh hnh day canh xung lc vi chiu
cao be l < 1 1,5. Ngi ta a thay ranh co tit din khng i vi tc c nh t
u vao n u ra khoi day canh bng ranh to dn (oan u) sau o la nho dn. Do
tht dn trc c ln, lp bin v tr y c lam mong i va tn tht u cui
giam, ng thi tn tht ma sat tng.
Giam tn tht u cui trong day ng phun co th thc hin c bng cach
nh hnh kinh tuyn cho ranh. Cach nh hnh nh vy cho ta giam gradien ap sut
ngay tai cac v tr co cong ln nht, tc la, giam bt dong chay tran th cp, giam
b day cua lp bin tai tit din ra trn lng prfin do tng tht dn cua ranh
min ct vat; ngoai ra giam c tn tht cua day canh vong, cu th la do dong b ep
vao tit din gc cua canh ma giam tn tht ai tru pha di. Cach nh hnh kinh
tuyn cung cho phep lam u mt phn ap sut tnh doc chiu cao sau cac canh ng
phun.
Khi tng s M va Re ( trong pham vi Re < Remin ) nh lam mong lp bin ma
tn tht u cui giam. Khi giam goc vao cua dong trong day canh tn tht u cui
se tng v gradien ap sut.
 - 106 -

CHNG 5
TNH TOAN TNG TUC BIN

5-1. La chon cac c tnh va tnh toan tng tuc bin (tng n).
Khi tnh toan tng tuc bin cn phai la chon kch thc cua no, hnh dang
prfin cua day ng phun va canh ng, chiu cao dy canh, goc t canh quat, kt
cu cua ai canh ng va cac khe h, v.v.. sao cho vi chi ph ch tao va phai ma
tng vn thoa man yu cu kinh t va am bao vic lam an toan. ng thi vi
vic xac nh cac kch thc chu yu cua tng cn phai anh gia chnh xac hiu
sut cua no.
Khi thit k tuc bin mi yu cu tn dung ti a cac dang prfin a nghin
cu va theo cac tiu chun thit k. iu o cho ta vng tm tnh toan tng va gii
han mt cach hp ly s lng prfin tuc bin. Ch trong trng hp c bit lm
mi nn xy dng profin hoan toan mi.
Tnh toan tng theo ng knh trung bnh (thng thng vi d/l > 10 15 ).
Nhng ai lng cho trc:
a- Lu lng hi G ; cac thng s cua hi Po , i o ; hng dong hi khi vao tng
(goc o );
b- Tn s quay n ;
c- s dung tc ra x C 2 ;
Mt ai lng c chon theo d kin s b :
d- phan lc ;
e- Ty s tc u/ca
f- phun hi e ,v.v..
Ngoai ra, nu tnh mt trong cac tng trung gian th kch thc cua no
(ng knh, chiu cao vao va ra cua canh quat) phai phu hp vi phn chay cua
toan tuc bin.
Trnh t tnh toan tng tuc bin.
Chon la phan lc.
Ngay nay tuc bin hi c ch tao vi cac tng xung lc (co banh tnh) va
phan lc. Kt cu cua nhng tng y c trnh bay trong hnh 5-1.
 - 107 -

a
b

r
r v1
v2
a
b

l1 a l2 l'1 l1 l'2 l2
a
a
k

a
k

rk

db
d1 d2 d1 d2
dk

B1

b1
y
b2 a1 t2
a1 a2
t2 y
t1 b2
y t1 a2
b1 y B1 B2
B2
b)
a)

Hnh 5-1. c tnh hnh hoc cua cac day canh

a- kiu xung lc b- kiu phan lc

Khi thit k u tin ta la chon kiu tng. Nu la tng xung lc th chon

= 0,05 0,25 trong o ty s d/l cang be th c chon cang ln. Nu co phun
hi tng phn th chon = 0,02 0,10 . Trong cac tng xung lc phn nhit giang
chu yu ho1 = ( 1 - ) h o bin i trong day ng phun c b tr trong banh tnh
( Hnh 5-1a). Nh vy prfin cua canh ng phun va canh ng cua tng hoan toan
khac nhau. Trong day canh ng dong gia tc khng ang k tuy goc quat cua no
ln.
 - 108 -

Trong phn phan lc ngi ta chon 0,5. Tnh cht cua dong bao day
ng phun va canh ng thc t la ging nhau, va ban thn prfin y thng co
kch thc nh nhau ( cung canh, mep canh .v.v..)
Khi la chon phan lc cn lu y rng, nu tng dong bao quanh canh
ng se tt hn, dong se tng tc hn. V vy ma hiu sut tng i trn canh
quat tng ln. Mt khac do tng nhit giang trn day canh ng mt phn hi se
khng i qua no ma lot qua cac khe h, v vy ma giam hiu qua cua tng.
c im cua tng co phan lc tng la tng lc tac dung ln canh quat
va a theo hng doc truc. Trong phn tuc bin iu o se lam cho kt cu cua
tng phc tap thm va co th giam hiu qua kinh t cua tuc bin.
Chu y rng, khi tng phan lc se giam nhit giang ly thuyt ti u :
u cos 1

ca opt 2 1
Do o se tng s tng va gia thanh cua tuc bin.Vy la, vic la chon phan lc
la mt bai toan kinh t - ky thut
Chon ty s tc u/ca .
Tuy thuc vao phan lc ma xac nh ty s tc ti u (u/ca)opt nhm
am bao hiu sut tng i cc ai oL max
trn canh quat cua tng. Th nhng
ngoai cac tn tht nng lng trong cac day canh hC , hL va tn tht bi tc
ra hC2 , trong tng con nhiu tn tht phu khac. Tn tht phu cang ln, ty s tc
ti u cang thp.
Cung cn lu y rng, nu giam ( u/ca ) < (u/ca )opt vi cung mt tc vong
nh nhau trong tng se co nhit giang ln, mt mt se lam giam hiu sut oL mt
khac giam s tng hoc ng knh cua tng, do o tuc bin c ch tao re hn.
i vi mt s tng tuc bin yu t quan trong la chon u/ca la s lam
vic trong iu kin ch lam vic thay i.
Xac nh kch thc chu yu:
C o2
Vi nhit giang cua tng a cho h o = ho + va ty s tc u/ca a
2
chon ng knh cua tng bng:
2.h o u
d=
.n c a
Trong o: h o - tnh bng J/kg ; n - tnh bng s-1
 - 109 -

Trong mt s trng hp khi cho ng knh d , co th xac nh nhit

giang ly thuyt cua tng ;
2


1 dn
ho = ho + (5-1)
2 u

ca
Tit din ra cua day ng phun i vi ch di m, tc la khi
M1t = C1t/ a1 < 1 hay la 1 = P1 P o > * , t phng trnh lin tuc tm c :
F1 = G 1 v 1t ; (5-2)
1c 1t
Trong o : c1t = 2h o = 2 (1 ) h o

Con th tch ring v1t xac nh theo th i-s cui qua trnh banh trng
ng entrpi trong day canh ( Hnh 5-2). H s lu lng 1 phu thuc vao cac
thng s hnh hoc va ch lam vic cua day canh. Khi tnh toan s b co th ly
t th Hnh 5-3, ly gn ung 1 = 0,97.
o

2
o co to
io 2

v1t
p1
h01
ho
p2
2
1 c2 c2
2
hc2
2
hc hc
ho2
2t
v2t
s

Hnh. 5.2. Qua trnh gian n cua hi tng tuc bin trn thi i-s
 - 110 -

1,00

0,98
Day ng phun

0,96
Day canh ng
0,94
o
105
0,92
o
130
0,90
o
145
0,88 l/b
0 1 2 3 4 5

Hnh. 5.3. H s lu lng i qua day canh vong cua

tuc bin 1 va 2 tuy thuc vao chiu cao tng i
l/b va goc qut cua dong = 180 (1+)

Nu tng lam vic trong vung hi m th h s lu lng a ln hn so vi

h s lu lng i vi hi qua nhit qn ( Hnh 5-4) . o la do co s banh trng
hi khng cn bng trong day canh tuc bin, v th th tch ring cua hi tit
din ra cua day canh giam so vi th tch ring cua hi tnh theo iu kin banh
trng cn bng nhit ng lc hoc. Nhng gia tr cua h s lu lng a nu i
vi hi qua nhit va hi m la gia tr trung bnh.
Mun chnh xac hn ngi ta dung cac gia tr thc nghim.
Nu dong co tc vt m, tc la M1t > 1 ( hay la 1 < * ). Thng ngi
ta dung day canh nho dn, nhng trong trng hp nay din tch ra c tnh toan
theo cng thc :
G 1 v 1
F1 = (5-3)
u 1C
y :
v1* va C* ng vi ty s ap sut 1 < * hay la nhit giang ti han h* = C*/2 ,
trong o :
2k
C* = kP v = Po v o
k +1
 - 111 -

Chiu cao u ra cua day ng phun l1 ( Hnh 5.1) c xac nh t biu thc :
F1
l1 = (5-4)
1 d 1 e sin 1E
Trong o :
e - phun hi - chiu dai cua cung co day ng phun trn toan vong tron.
Z1 t 1
e= (5-3)
1 d
Thc hin phun hi tng phn e < 1 trong tng iu chnh va trong cac tng
u cua tuc bin co cng sut khng ln ( ti P = 4 12 MW )

1,06
a
qn
1,05
un
g ph 0,5
n
1,04

0,2
1,03

0,1
1,02

0,05
1,01

1,00
0,00 y2
0 2 4 6 8 10 12 14 16 %

Hnh. 5.4. anh hng m cua hi tai tit din ra cua day canh
ti h s lu lng

Goc ra hu hiu 1E c cho trc. Nn lu y rng, mt mt ngi ta

mun giam 1E tng chiu cao va nng cao hiu sut cua tng ( bi v tn tht
bi tc ra gn ty l vi sin21 , mt khac khi giam 1E se lam tng tn tht
prfin trong day canh va tng cng ng i a/sin1 cua dong hi i qua khe
h doc gia canh ng phun va canh ng, do o se lam cho hi ro v pha nh va
tng tn tht trong khe h. Trong thc t i vi tng xung lc ngi ta quy nh
goc 1E ti u bng 11o -16o Gia tr cua 1E be c ap dung trong cac tng co
canh quat ngn tng chiu cao cua no.
 - 112 -

Theo cac ai lng 1E, goc vao a cho o ( phn ln o 90o) va s M1t ,
ta chon prfin cua ng phun ( chng 4) va theo cac c tnh kh ng lc hoc cua
day canh a chon ta xac nh goc t y va bc tng i cua no t .
Cung cua prfin b1 ( Hnh 5.1) c chon sao cho, co th bao am y u
bn cua canh quat va cng cua banh tnh khi lam vic ch vn hanh
nng n nht. Thng thng i vi cac tng xung lc b1 = 40 80mm. i vi
tng phan lc cung cua prfin day ng phun thng bng cung cua prfin day
canh ng b1 = b2 = 20 60 mm.
Sau khi la chon cung cua profin b1, phai tnh chiu cao tng i l1 = l1/b1
va tnh lai bc tng i cho chnh xac hn t 1 = t1/b1 cho s canh zp la s
nguyn va chn.
Trong nhng tng u cua mt s tuc bin cao ap, nu gia tr cua b1 qua be,
tng cng cho banh tnh cn phai han thm g tng cng, tuy nhin, hiu
qua kinh t cua tng se b giam.
Tnh h s Reynolds
b 1 C 1t
Re 1 = va ty s d1/l1 ta co th ly chnh xac c tnh cua day canh.

tnh tc thc cua dong C1 phai bit h s tn tht nng lng C.
Theo cac thng s hnh hoc va ch lam vic a bit co th tm c C qua cac
c tnh kh ng lc hoc.
Nhng trong tng thc, hnh dang cac day canh va cac iu kin dong bao
co khac vi khi tin hanh nghin cu tnh va xy dng cac c tnh, cho nn tn
tht nng lng ln hn chut t va bng :
C = (C)bang + (0,01 0,03)
Khi tnh toan s b tng tuc bin co th dung gia tr trung bnh cua h s tc
= 1 C ( Hnh 5-5)
Giai oan tnh toan tip theo la dng tam giac tc vao, xac nh tc tng
i vao day canh ng W1 va goc nh hng cua no 1.. Mun vy, phai tnh tc
C1 = C1t va goc nh hng 1 cua no (nh chng 3) hay la trong nhiu
trng hp chp nhn :
O1
sin 1 sin 1E =
t1
tnh day canh ng cn bit trang thai hi trc no. Mun vy phai tnh tn
tht nng lng trong day ng phun :
 - 113 -

C12t
hC = ho1C = (1 2 ) (5-7)
2

Nu cho rng goc vao day canh ng la 1 va vit phng trnh lin tuc cho tit
din ra cua day canh ng, th co th tm c chiu cao mep vao :
G2 v 1t
I'2 =
'1 d1 eW1 sin1

0,98
o
35
0,96

0,94
o
90
0,92 o
9

0,90 14
5 o 13 o
0
0,88

0,86 b1/l1 b2/l2

0 1 2 3 4 5 0 1 2 3 4 5
a) b)
Hnh. 5.5. H s tc (a) va (b) dung cho mang vong tuy thuc vao
l/b va goc qut cua dong
= d/l -------------------------- = 8

y rng, W1sin1 = C1sin1 cho gn ung 1' = 1 ta thy rng chiu cao cua
day canh ng u vao v ly thuyt bng chiu cao cua day ng phun l2' = l1
Trong thc t canh ng lun co chm so vi chiu cao cua day ng phun, tc
la l2' > l1
chm trong tng la ai lng lb + lk = l2' = l1 (Hnh5.1) i vi nhng tng
co day canh tng i khng cao lm cn chon chm ti thiu goc
lk = 1,0 1,5mm va nh lb = 1,5 2,0mm.
 - 114 -

Trong cac tng xung lc co canh ngn khng nn chm ln v se sinh

ra tn tht phu do hi ro qua khe h, do dong b m rng va tao thanh vung xoay
trong ranh. Trong cac tng cui cua tuc bin ngng hi vi canh quat dai cho
phep chm ti 20 mm va hn na.
Khi bit tt ca cac thng s u vao day canh ng co th tin hanh tnh
toan va la chon prfin.
Din tch ra cua day canh ng i vi ch di ti han, tc la :
M2t = W2t / a2 < 1 Hay la : 2 = p2 / p'1 >
Trong o ;
p'1 - Ap sut ham trong chuyn ng tng i co th tm qua phng trnh
lin tuc :
G2v2t
F2 = (5-8)
2W2t
Tc W2t :
W2t = 2h o + W12
Con th tch ring v2t xac nh theo th i-s cui qua trnh banh trng
ng entrpi trong day canh (Hnh 5.2 ). H s lu lng 2 = 0,93.
Nu la dong hi m chay qua day canh phan lc th h s lu lng se tng
va co th tm c trong (Hnh 5.4).
Vi dong chay vt m, tc la vi M2t > 1 ( hay la 2 > * ) din tch ra se
tm c qua phng trnh :
G2 v 2*
F2 = (5.9)
2 W
y , v2* va W* ng vi ty s ap sut ti han p2 / p1 ' = * hay la nhit
giang ti han h* = W*2/2 , trong o :
2k
W* = kp2* v2* = p1' v1'
k +1
Trong phn ln cac tng vanh kinh tuyn cua canh ng co dang ng
vin ngang ( hnh tru ) tc la l2 = l'2 . Trong mt s trng hp, c bit la trong
day tng cui cua tuc bin l2 > l'2 va c la chon theo iu kin u dn cua
phn chay tng cum tng. Vi gia tr cua l2 a chon xac nh goc ra hiu dung cho
day canh ng :
F2
sin 2E = (5-10)
d2el2
 - 115 -

thng nht hoa cac canh ng co th cho trc goc 2E va cng thc (5-10)
c dung tnh chnh xac chiu cao l2. Nu khng tm c chm cho phep
th hoc la thi vic thng nht hoa, hoc la thit k lai tng bng cach chon
phan lc khac.
Thng ta chp nhn G2 = G1 = G luc o t cac phng trnh lin tuc i
vi day canh cua tng co th co ty s :
W2 sin 2 l 1 v 2 t / 2 sin 2 / sin 2E l v
= 1 2t 5-11)
C 1 sin 1 l 2 v 1t / 1 sin 1 / sin 1E l 2 v 1t
Phn tch biu thc nay, ta thy rng khi v2t / v1t 1, tng ng vi tng
xung lc hay bt c tng nao co tc be ( M < 1 ), thanh phn tc doc truc
u ra cac day canh ty l nghch vi chiu cao canh quat va W2sin2 < C1sin1
Trong cac tng co tc phan lc ln, c thit k vi nhit giang cao, v2t
W2 sin 2
/ v1t > 1 va > 1 (Hnh 5-6)
C 1 sin 1

a)

b)

c)

Hnh. 5.6. Tam giac tc cho tng tuc bin

a) < 0,1
b) 0,5 va v2t/v1t 1
c) 0,5 va v2t/v1t 1,6

Tuy theo ai lng 2E, c chng bng gia tr cua goc vao 1 (co th khac
vi 1opt chut t) va s M2t, ta chon prfin canh ng, con theo cac c tnh kh
ng cua day canh a chon ta xac nh goc t y va bc t 2 cua no.
 - 116 -

Kch thc tuyt i cua cung prfin c la chon trc ht t iu kin

tin cy. Tnh gn ung, ta xem canh ng nh la dm cng xn, c ghep cng,
va co th tm c mmen un ln nht phat sinh tit din gc cua canh quat
(trng hp prfin khng thay i theo chiu cao):
Rl 2
un
2 Z 2 eWmin
Lc R tac dung ln canh quat tnh theo Ru va Ra (Chng 3) tc la :
R = Ru 2 + Ra 2
Con mmen khang Wmin ly theo tiu chun hoc phai tnh. i vi thep
khng r, loai thep thng dung trong ch tao canh ng, thng chp nhn
[ un ] = 30 80 Mpa gia tr ln dung cho tng phan lc.
Nu kch thc chon c cua prfin khng thoa man yu cu v sc bn
b' uon
th cn tng cung prfin theo biu thc: =
b [ uon ]
Trong luc vn gi s ng dang cua tt ca kch thc cua day prfin, thanh
th bc tng i t = t/b cung khng thay i.
Bi v lun lun phai kim tra ca tin cy v rung ng cua canh quat,
nn co th xem gn ung rng, tn s dao ng ring ty l thun vi cung prfin.
Sau khi chon xong day canh va xac nh moi kch thc cua tng cn tnh
ung cac tn tht nng lng trong tng va hiu sut tng i trn canh ng OL
.
Tn tht nng lng trn day canh ng hL tnh theo cng thc :
W12 W2
hL = h 02 + L = 2 t (1 2 )
(5-14)
2 2
Co th tm h s tn tht L t cac c tnh kh ng theo cac thng s hnh
hoc va ch lam vic a bit .
Trong thc t, nht la khi co ri kha ln cua dong u vao day canh
ng va anh hng cua day canh tn tht nng lng se ln hn, cho nn thc t:
L = (L)atlat + 0,03 0,05 (5-15)
i vi tng xung lc, i vi tng phan lc, s hiu chnh y se be hn va
0,02.
Khi tnh toan s b co th dung gia tr trung bnh cua h s tc
= 1 L ( Hnh 5-5). Trn Hnh 5-7 cung trnh bay gia tr cua h s tc
 - 117 -

i vi day ng phun tuy thuc vao chiu cao l1, va trn hnh 5-8 h s tc
i vi day canh ng tuy thuc vao chiu cao l2 va cac goc 1 va 2.

0,98

0,96

0,95

0,95

0,94

0,93 l1(mm)
0 50 100 150 200 250

Hnh. 5.7. H s tc i vi day ng phun nho dn tuy thuc vao

Chiu cao l1

Nhng th nay co gia tr va be hn gia tr nhn c qua kt qua th

nghim tnh cac day canh. Nhng co th dung anh gia s b hiu sut cua
tng, ni co nhng tn tht phu ( do dong khng n nh theo chu ky, co ro r hi,
anh hng cua chm, v .v ...) ma thng cha c k n khi tnh hiu sut
cua tng.
tnh hiu sut va cng sut cua tng cn xy dng tam giac tc ra
(Hnh 3-27). Mun vy, ta tnh tc W2 = W2t va xac nh goc hng cua no
theo cng thc (3-57) hay la trong nhiu trng hp co th chp nhn 2 2E va:
O2
sin 2 sin 2E =
t2
Tuy nhin nu co tc vt m M2t > 1 , cung nh trong dong chay cua
hi m th phai tnh n s chnh lch gia 2 = 2E
Sau khi tnh tn tht bi tc ra :
C 22
hC =2
2
 - 118 -

0,98

0,96

0,95
o o
1 40 1 33
= =
0,95 2 36
o
2 28
o
o o
1 36 1 27
= =
2 30
o
2 24
o

0,94

0,93 l1(mm)
0 12 50 100 150 200 250

Hnh. 5.8. H s tc i vi day ng phun nho dn tuy thuc vao

Chiu cao l2 va 1 , 2

Chu y n mc s dung no vao tng tip theo C ta xac nh hiu sut :

2

h h h C 2
OL = 1 - o - L - C2 ( 1- C 2 ) = 1 C L (1 C 2 )
Eo Eo Eo
Hay la :
u ( W1 cos 1 + W2 cos 2 )
OL = (5-17)
Eo
Va dng qua trnh dan n cua hi trn th i-s ( Hnh 5-2).
Mun tnh hiu sut trong tng i cua tng OL , cng sut trong P1 va
cac thng s hi u vao cua tng tip theo cn tnh n tn tht phu trong tng
y
Bai toan v thit k tng nh a trnh bay trn y la bai toan ngc. Bai
toan thun la bai toan oi hoi phai xac nh cac thng s cua dong, k ca cac tit
din bn ngoai day canh, vi cac iu kin a cho va bit trc kch thc cua day
canh, trong o co ca prfin.

5.2- Tnh toan tng tc

Nhit giang ho trong tng tuc bin do tc vong u va ty s tc u/ca
xac nh. Ro rang la u/ca cang be, vi gia tr u a cho, nhit giang ly thuyt ho
 - 119 -

cang ln. ng thi at c hiu sut cao OL cn thit k tng vi ty s tc

ti u (u/ca) opt , ma no lai phu thuc vao phan lc va i vi tng doc truc
se la be nht khi phan lc la be nht min . Theo cng thc (3- 90) ta vit cng
thc cho (u/ca) opt khi = 0 :
u 1
= cos 1 0,47
ca opt 2
Nh vy la, nhit giang ln nht, ng vi hiu sut tng i trn canh quat
2

cao nht Olmax , bng: (h )

max
o opt

1 u

2 0,47
( i vi tng tc c xet trong muc nay ta se gia thit rng co2/2 0
va ho = ho ).
i vi tng xung lc, bo qua co2/2 vi n = 3000 v/f,
2

(h )
max
o opt
1 dn

2 60.0,47
1 2n2
2 60 2.0,47 2
d 2 = 55,8d 2 kJ / kg (5-18)

y, d la ng knh cua tng.

Tc vong b gii han bi iu kin sc bn cua a va tang trng, tc la
ng knh cua tng cung b han ch. V du, i vi rto uc mt khi nu tng
ng knh cua tng la khng co li v kt cu va kho khn v cng ngh gia
cng. Ngoai ra khi tng ng knh i vi day canh co din tch ra F khng ln
co ngha la giam bt chiu cao (khng co li v hiu qua kinh t).
Chu y rng, ng knh cua tng d thng nm trong gii han t 1,0 2,0
m, ng vi nhit giang cua tng n t ~ 55 n ~ 220 kJ/kg (13 52 Kcal /kg),
tc la phn nhit giang ly thuyt y khng ln so vi nhit giang chung cua toan
tuc bin (1250 1700 kJ/kg. Trong mt s trng hp trong tng phai lam vic
vi nhit giang kha ln vi tc vong quay va phai va co hiu sut cao.
Khi ra khoi day canh hng dong hi se lai i vao day canh ng th hai,
trong o ng nng cua dong hi c bin thanh cng trn vanh a. Nu sau day
canh ng th hai dong hi con co ng nng ln th co th t day canh hng
th hai vao day canh ng th ba.
Loai tng ma trong o vi mt day ng phun s bin i nng lng din
ra trong mt s day canh ng c goi la tng tc . Loai nay ky s ngi
Curtis xut nn goi la tng Curtis.
Vi tc vong va phai, nhit giang cng sut ln th s vanh, tc la s
day canh ng trong tng tc , cang nhiu.

Nhng, hiu sut cc ai cua tng se giam khi tng s day canh ng trong
tng. Cho nn trong tuc bin hin ai thc t ch gp loai tng tc co hai day
canh ng ma thi - (tng tc kep).
Hnh. 5.9. Phn chay va prfin cua day ng
phun va canh ng vi a co 3 cp tc
- 120 -
u im cua tng tc la:
vi tc vong va phai, vi hiu
sut tng i cao, tng co th lam
vic vi nhit giang kha ln, bi v
ty s ti u (u/ca)opt y be hn
so vi tng n.
Trn ( Hnh 5-9) biu th
phn chay va cac prfin canh
hng va canh ng cua canh
ng tuc bin vi ba cp tc ,
ng thi cung ve cac tam giac tc
u vao va u ra cua day
canh ng tuc bin.
Nhng ky hiu v tc va
cac goc gia cac vec t tc va
tc vong cua vanh canh ng
th nht vn gi nguyn nh i
vi tng n. Goc vao cua dong
hi hang hng canh th nht
gn bng goc 2 , hng cua tc
tuyt i cua dong hi khi ri
khoi vanh th nht cua day canh
ng. i vi cp tc th hai
bao gm vanh th nht cua day
canh hng va vanh th hai cua
day canh ng, tc va goc cua
vec t tc cung c ky hiu
nh cp tc th nht nhng
thm du phy (C'1, W'1, W'2, C'2,
'1, v.v.. )
Cng do mt kg hi sinh ra
khi i qua a co nhiu cp tc
 - 121 -

bng tng cac cng trn day canh ng cua vanh th nht, th hai va th ba.
Cng cua 1 kg hi trn day canh ng cua vanh th nht bng :
L1 = u (C1cos 1 + C2cos 2)
Cng trn vanh th hai bng:
L'1 = u (C'1 cos 1 + C'2cos 2)
Cng trn vanh th ba bng:
L"1 = u (C"1 cos "1 + C"2cos "2)
Nh vy la, cng trn canh ng cua toan a Curtis bng :
L1 = u [(C1 cos 1 + C2 cos 2 ) + (C'1 cos '1 + C'2 cos ' 2 )
+ (C''1 cos ''1 + C''2 cos '' 2 )] (5-19)
Hay la :
L1 = u [(W1 cos 1 + W2 cos 2 ) + (W'1 cos '1 + W'2 cos ' 2 )
+ (W''1 cos ''1 + W''2 cos '' 2 )] (5-20)
Ro rang la, nu tuc bin co s cp tc nhiu hn th cng se c cng tip
cho toan tng.
Tam giac tc i vi a co nhiu cp tc thng c ve t mt
im cc ( Hnh 5-10).

c1sin 1 "2 c2sin 2

"1 1
" "2
'1 '2 '2
1 1 '1 c"2 2 2
w'2
c'1 c"1 " u w"2
c1 w1 c'2 u
w' 1 u c2 u
u w''1cos''+ w''2cos'' w2
w1 1
u 2
w'1cos'1+ w'2cos'2
w1cos1 + w2cos2

Hnh. 5.10. Tam giac tc cua a co ba cp tc

 - 122 -

Hiu sut tng i trn canh quat tuc bin co tng tc bng :
L 1
OL = (5-21)
Eo
Trong o : Eo - nng lng ly thuyt
Mt khac, cng do hi sinh ra trn cac day canh ng co th tnh theo phng
trnh cn bng nng lng. Cng trn canh quat bng nng lng ly thuyt cua 1
kg hi tr i cac tn tht phat sinh trong cac phn t cua phn chuyn hi cua tuc
bin.
Cac tn tht y la :
- Tn tht trong day ng phun :
C12t C12t C2 1
hc = c = (1 2 ) = 1 2 1
2 2 2
- Tn tht trong day canh ng va vanh th nht :
W22t W2 W2 1
h L = L = 2 t (1 2 ) = 2 2 1
2 2 2
- Tn tht trong day canh hng th nht :
C'12t C'12t C'2 1
h'H = 'H = (1 ' H ) = 1 1
2

2 2 2 'H 2

- Tn tht trong day canh ng cua vanh th hai :
W'22 t W'22 t W'22 1
h'L = 'L = (1 ' ) =
2
2 1
2 2 2 '
- Tn tht trong day canh hng th hai :
C"12t C" 2 C" 2t 1
h' 'H = " H = 1t (1 " 2H ) = 1
2 2 2 ' ' 2
H
- Tn tht trong cac day canh ng vanh th ba :
W" 22 t W" 22 t C" 22 t 1
h' ' L = " L = (1 " ) =
2 1
2 2 2 ' ' 2

- Tn tht bi tc ra :
C" 22
h C 2 =
2
y, - Tn tht ring re trong phn chay cua tuc bin bng mt phn
nng lng nhit ly thuyt cua day canh tng ng (tt ca cac tn tht h a nu
trn u tnh bng J).
 - 123 -

Bi v dong bao day canh hng ng dang. Cho nn trong tnh toan co th
chp nhn H =
Cng cua hi trn canh bng :
L1 = Eo - hc - hL - h'H - h'L - h''H - h''L - hc2
Chia biu thc v cng cho nng lng ly thuyt ta tm c hiu sut trn
canh quat (khng tnh n kha nng s dung tc ra khoi tng vao tng tip
theo) :
OL = 1 - c - L - 'H - 'L - "H - "L - c2
Trong o :
h c h L h' H
c = ; L = ; 'H = ; v.v..
Eo Eo Eo
Trn hnh 5-11 a xy dng th thay i cac tn tht ring re va hiu
sut trn canh quat tuy thuc vao x1 i vi tng n xung lc va a co hai va ba
cp tc .
Trong ca ba trng hp u gia thit rng tng la xung lc thun tuy, tc la
phan lc = 0 .
Tn tht c trong day canh ng phun khi co phan lc khng i va
=const khng phu thuc vao x1 va c gi khng i i vi tng n cung nh
i vi tng tc . Cung co th chp nhn rng, tn tht L trong day canh ng
cua cac vanh th nht thay i tuy thuc vao x1 theo nh lut chung cho bt ky
kiu tng ang nghin cu. Tn tht nay tng khi giam x1 chu yu la do tng tc
tng i W2t = W1. Vy la, cac tn tht c va L , c bao toan duy tr chung
cho tng n cung nh cho a co cp tc (Hnh 4-11).
Trong tng n vung c gii han bi cac ng aa' va bb' biu th tn
tht c2 bi tc ra cua dong hi. Nh a lu y trn kia, tn tht nay se la be nht
khi x1 = 0,4 0,5. Khi giam x1, c2 se tng nhanh, lam cho hiu sut giam t ngt.
Nu ap dung cp tc th hai th co th bin mt phn tn tht c2 thanh cng co
ch, ngha la lam tng hiu sut vung x1 be.
Tn tht trong day canh hng th nht va trong day canh ng cua vanh
th hai thay i theo nh lut chung i vi tuc bin co tng kep cung nh tuc
bin co ba cp tc . Vung c gii han bi cac ng cc, va dd' biu th vung
tn tht bi tc ra c2 i vi tng kep, va vung nm gia ng dd' va bb' - la
phn thu c v hiu sut cua tng kep so vi hiu sut cua tng n.
 - 124 -

1,0
L c I
ho/ho1
0,9 9

0,8 a' 8
L b'
c2 IL
0,7 c' 7

0,6
d' 6
a 'H IIL
L
III

0,5
'L 5

"H
0,4 a kep a n 4
"L
'c2
0,3 I
3
d ho/ho1
c
0,2 2
a vi ba
cp tc
0,1 1

b x1= u/c1
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5

Hnh. 5.11. th hiu sut trn canh quat va cac tn tht cua tuc bin co
tng tc tuy thuc vao x1

T th thy ro rng, hiu sut cc ai trn canh quat cua a co vanh kep
xung lc se at c gia tr x1 = 0,2 0,3 va chu yu cung do nh lut thay i
tn tht bi tc ra 'c2 xac nh.
Tn tht bi tc ra hay con ln trong a co vanh kep vi x2 < 0,16 co
th em s dung bng cach dung cp tc th ba. th tn tht va hiu sut
cua tng tc y cung c biu th trn Hnh 5-11, trong vung thay i x1 t 0
n 0,18. Phn c ve hiu sut khi ap dung cp tc th ba khng ln lm.
Cc ai cua hiu sut tng tc ba cp se at c khi x2 = 0,120,18, nhng gia
 - 125 -

tr tuyt i cua hiu sut a ba vanh vi x1 = 0,17 trong v du nay thp hn nhiu
so vi hiu sut cc ai cua tng tc hai cp. Phn thu c tng i v hiu
sut do ng dung ba cp tc se c gia tr x1 be va x1 = 0,08 0,16.
Trn c s th (Hnh 5-11) co th ghi nh rng, vic ng dung tng tc
se lam tng hiu sut cua tuc bin ch vi gia tr x1 thp. Gia tr tuyt i cua
hiu sut cc ai giam khi tng cp tc , cho nn ch ng dung tng tc khi
trong mt tng phai lam vic vi nhit giang kha ln.

'1=2 '1
1 '2='1 2
1 2=1
'2
c1 c2 w2=w1
c'1= c2 w'1 c'2 w'2=w'1
w1
u u u u u u u
c1cos1 = 4u
a)

u u u u u u u u u u u
c1cos1 = 6u
b)

Hnh. 5.12. Nhng tam giac tc c ly tng hoa cua cac tng tc
a) Tng kep b) Tng tc ba cp

Nu cho rng khi thay i x1, trong moi phng an trn ( Hnh 5-11), tc
vong c gi khng i, tc la x1 thay i la do thay i tc tuyt i C1
va lin quan ti no la nhit giang ly thuyt, th co th ve ng cong nhit giang
ly thuyt trong tng n hay la tng tc vi tc vong u khng i. Nhit
giang trong tng kep vt gp 4-5 ln nhit giang trong tng n. Trong a ba
cp tc nhit giang co th ln gp 9-11 ln so vi nhit giang cua tng n.
 - 126 -

anh gia ty s tc u (x1 = u/c1)opt , luc co oimax i vi tng tc ,

ta se xet cac tam giac tc . Nu biu th cac tam giac tc cua tng co hai va
ba cp tc di dang ly tng tc la :
c1sin1 = c2sin2 = c'1sin1 = c'2sin'2 = ... va cac goc 2 va 1, '1 = '2 = ....
th ro rang co th bao am goc ra cui cua tng '2 = 90o i vi tng kep va ''2 =
90o i vi tng co ba cp tc (tc la tn tht bi tc ra hc la be nht) bng
cach giam tc vong u xung tng ng vi 2 va 3 ln so vi tng n (Hnh
5.12).
T tam giac tc thy rng c1cos1 = 4u hay la :
u cos 1
=
C 1 opt 4
Tng t nh vy, co th chng minh rng, ty s tc ti u vi day tng
ba day khi phan lc bng khng :
u cos 1
=
C 1 opt 6
Nh vy la, trong trng hp chung, i vi tng tc co m vanh, ty s tc
ti u (u/c1)opt se be hn m ln so vi tng n, tc la tng xung lc :
u cos 1
= (5-23)
C 1 opt 2m
Trong o :
m - S vanh (cp day canh) trong tng tc .
ng dung gia tr (x1)opt y cho tuc bin co tng tc vi m vanh, ta vit
biu thc cua nhit giang :
C 12 u2 2u 2 m 2
ho = = = = Bm 2
2 2 2 x 1
2 2
cos 1
2

Trong o :
2u 2
B=
2 cos 2 1
Nu xem nhit giang cua tng n lam n v, ta nhn thy rng vi tc
vong u nh nhau nhit giang cua tng co m tc se ln hn m2 ln nhit giang
cua tng n. Quy lut thay i cua nhit giang nh th a c biu th trn Hnh
5.11.
 - 127 -

to
io
0

HiL

p1
h0 hcL
h"L
h"H
h'L
h'H
hL
hc

Hnh. 5.13. Qua trnh banh trng cua hi trong tng

tuc bin xung lc co ba cp tc trn thi i-s

Nu a Curtis lam vic theo nguyn ly xung lc thun tuy va ap sut trong ranh
canh ng gi khng i, th tn tht nng lng trong dong se lam tng entanpi
cua hi, va qua trnh cua tng co ba cp tc c biu th trn Hnh 5.13.
Vic xac nh kch thc cua day ng phun va canh ng trong cac tng
tc cung c tin hanh nh i vi tng n.
Din tch ra cua day ng phun nho dn khi 1 * va cac ng phun to dn
khi 1 < * .
Gv 1t
F1 = (5-24)
1 c 1t
Trng hp co lu lng ti han trong ranh nho dn
Gv 1 G
F1 = = (5-25)
c 0,667 1 Po / v o
Din tch cua day canh ng vanh th nht
Gv 2t
F2 = (5-26)
2 c 2t
 - 128 -

Din tch ra cua day canh hng

Gv'1t
F'H = (5-27)
'H c'1t
Din tch ra cua day canh ng vanh th hai
Gv'2 t
F'2 = (5-28)
'2 W'2 t
v.v...
y h s lu lng co th ly theo th Hnh 5.3 va ly gn ung
1 = 0,970,98 , 2 = 'H = '2 = 0,920,95.
Nu ky hiu phan lc
h 02 h' h'
1 = ; 'H1 = 0H ; '1 = 02 .... ; (5-29)
h0 h0 h0
Th tc ly thuyt cua dong se la :
C2 = 2(1 1 'H '1 ...)h o
W2 = 2 1 h o + W12 (5-29)
C'1t = 2'H h o + C 22
W'2t = 2'1 h o + ( W1 ) 2 v.v....
Th tch ring cua hi i vi tng day canh ly theo th i-s cui qua
trnh ng entrpi.
Vi hiu s a cho: ng knh trung bnh cua tng d, phun hi e va goc
1E , 2E , '1E , '2E , ta xac nh chiu cao u ra cua canh quat :
F1
l1 =
de sin 1E

F2
l2 = ;
de sin 2 E
(5-30)
FH
l'H =
de sin '1E

l'2 =
F '2
de sin ' 2 E
T y, ty s cac chiu cao cua canh quat va ng phun c biu th :
l 2 F2 sin 1E v C sin 1E 1v 2t C1 sin 1E
= = 1 2t 1t =
l1 F1 sin 2 E 2 v1t W2t sin 2 E 2v 2t C 2 sin 2
 - 129 -

Co th chp nhn gn ung ty s :

1 v 2 t
1
2 v 2 t
Va v vy, s thay i cac chiu cao canh quat chu yu c quyt nh bi
s thay i hnh chiu tc C1sin1 , C2sin2 , C'1sin'1 , v.v...
Goc 1E thng ly trong gii han t 8 o - 16o, trong o gia tr be cua goc
1E c dung trong cac tng co lu lng th tch cua hi khng ln tng
phun hi e. Thng chp nhn '2 = '1 - (78o).

l1 l2 l'2 l"2
2=1; '1=2; '2='1
2=1-2 ; '1=2- 4 ; '2='1- 8
o o o

2=1- 4 ; '1=2- 8 ; '2='1-16

o o o

Hnh. 5.14. anh hng cua goc ra n dang phn chay cua tuc bin

Cn lu y rng, khi giam goc ra cua canh quat se lam tng chiu cao u
ra cua canh. Nu tng chiu cao qua nhanh co th lam cho dong chay phn u
cua ranh canh ng va canh hng co gradien ap sut dng va tn tht se tng
ln ; cho nn khi thit k cn kim tra dang cua phn chay cua tng.
Theo iu kin cng ngh th mun lam cho chiu cao u vao va u ra
cua canh quat bng nhau. Nhng nu khng th thc hin c goc (goc xac
nh cng tng trng cua chiu cao mep ra canh quat) khng c vt qua
1520o (Hnh 5-14).
 - 130 -

giam bt goc i khi phai tng chiu rng cua prfin canh quat. Thm
b rng cua prfin canh ng thng cung cn thit tng cng bn, bi v
phu tai un ln cua dong hi va s tac dung gian oan cua no ln cac canh quat
khi co phun hi tng phn co th gy rung cho canh quat va lam cho canh gay do
kim loai b moi, cho nn thng hay gp tng tc co b rng canh quat ti
5060mm va hn na, nht la trong cac tng iu chnh cua tuc bin hi nhiu
tng cua tuc bin cao ap.
Chiu rng ln hn cua prfin, tc cung la giy cung b cua canh ng ln
hn, vi chiu cao l, se lam giam chiu cao tng i l = l/b. Hn na, trong day
canh tn tht cac u cui cung tng ln, y la iu khng co li cho hiu sut
cua tng.
Ty s cn thit gia
oL cac in tch u ra va cac
0,7 chiu cao cua nhng day
0-5-10 canh cung nh s nng cao
0-0
-5 hiu sut cua tng tc co
0-0 th at c bng cach ap
-0
0,6 dung phan lc trong day
canh ng va canh hng.
Nhng tng nay
thng hay lam vic vi
0,5
phun hi, nn khng cho
phep phan lc ln hn
trong ranh canh c, bi v
0,4 khi tng ap sut hi trong cac
khe h trc canh quat se lam
x1
0,2 0,24 0,28 0,32
tng ro hi trong cac khe
h, v th ma hiu sut cua
Hnh. 5.15. anh hng cua phan lc ti tng se giam.
hiu sut cua tuc bin co tng tc Trong thc t thng
cho phep ly phan lc
tng trong day canh ng va
canh hng 1 + H + '1 t 3 n 12% so vi tng nhit giang cua toan tng.
Anh hng cua phan lc ti hiu sut cua tuc bin co tng tc kep
c biu th trn Hnh 5.15.
 - 131 -

5-3. Hiu sut trong tng i cua tng va cac tn tht phu :
Trong chng 3 ta a nghin cu hiu sut tng i trn canh ng OL va
a xac nh c cac tn tht nng lng chu yu : tn tht nng lng trong day
ng phun c , trong day canh ng L va tn tht bi tc ra c2 , i vi tng tc
kep con xac nh c tn tht nng lng trong day canh hng va trong day
canh ng th hai 'L.
Ngoai nhng tn tht y trong tng con xut hin cac tn tht phu :
- Tn tht ma sat cua b mt a, tang truc va ai canh ms ,
- Tn tht do phun hi tng phn e ;
- Tn tht do hi ro qua cac khe h gia stato va rto y ;
- Tn tht do hi m khi tng lam vic trong vung hi m ;
Ngoai ra, con co kha nng giam cng sut cua tng va hiu qua kinh t cua
no do trch hi va tach m.
Hiu sut trong tng i OL la hiu sut khi tnh n cac tn tht trn.
OL = OL - ms - e - y - (5-30)
Khng phai trong tng nao cung u co tt ca cac tn tht y. V du : Trong
dong hi qua nhit khng xut hin tn tht do hi m, trong tng co phun hi
e = 1 khng co tn tht do phun hi tnng phn .v.v...
Cac tn tht phu phu thuc vao ch lam vic cua tng : ty s tc u/ca,
s Re , v.v... Trong mt s trng hp cac tn tht nng lng phu co anh hng
rt nhiu ti ty s tc ti u.
Tn tht ma sat cua a va ai canh.
Khi quay a tuc bin trong bung do cac vach tnh tao nn (v du : cac
banh tnh ln cn cua tng trung gian) se xut hin lc can quay kh ng lc hoc
(Hnh 5.16)
thng lc can o cn chi ph mt phn cng sut, c goi la cng sut
ma sat Pms . Lc can quay kh ng la lc ma sat ln cac a va ai ; ngoai lc ma
sat con thm lc can cua ap sut co lin quan n hin tng t oan trn cac
phn li (v du, cac u tan ai) hoc cac phn lom (nhng l cn bng). th
phn phi tc cua dong sinh ra khi quay gia a va b mt bt ng c
biu th trn Hnh 5.16.
 - 132 -

Trn b mt a quay va
trn b mt bt ng ta thy
gradien tc tng ln. phn
gia bung tc gn bng mt
S na tc vong cua a. Chuyn
rk ng quay cua dong tao nn
gradien ap sut hng doc theo
ban knh. Di tac dung cua
gradien ap sut y trong lp sat
vach cua b mt bt ng se xut
S hin dong chay theo hng t chu
vi ti tm cua bung.
Trn a vung co tc
u ln di tac dung cua lc ly tm se
Cm
xut hin dong chay t tm ti chu
vi. Nh vy a tao thanh dong
chay tun hoan nh a ghi trn
Hnh. 5.16 S dong chay cua hi Hnh 5.16. duy tr dong chay
trong bung a tuc bin va o phai tiu ph thm nng lng
th phn phi tc ly t a ra.
Cng sut ma sat cua a
khi quay co th anh gia nh sau. Nh a bit t mn thuy kh ng lc hoc, i
vi dong chay ri ng sut ma sat ln cac b mt cua a ty l vi bnh phng tc
cua dong va mt hi trong bung co a quay, tc la ;
u2
ms ~ u 2 =
v
Trong o : u - Tc vong cua a trn ban knh r ( hnh 5-16)
v - Th tch ring cua hi trong bung cua a
M men lc ma sat vi tm rto co th tnh c bng cach ly tch phn
cac mmen xut hin trong cac phn t din tch dF cua b mt a.
rk

Mms =
2 FD
ms rdF = 2 ms r2rdr
rb

Nh vy th cng sut ma sat cua a vi rb kha be c xac nh bng

quan h :
 - 133 -

2
u 3k d k
Pms . W = Mms ~
v
y dk = 2 rk
Hay la :
2
u3d
Pms = kms (5-31)
v
3
H s kms trong cng
k ms .10 thc nay phu thuc vao ch
2,6
dong chay trong bung
2,2
tc la vao tr s Re = ur/,
nham cua b mt a,
1,8 khoang cach doc truc gia
a va vach ng cua bung
s/r =0,5 (anh hng cua dong kinh
1,4
0,2 tuyn trong bung), cac l
0,05 cn bng trong a,v.v... va
1,0
0,02 y uk va dk c thay
0,6 bng u va d tnh toan
cho tin v hai ai lng
0,2 Reu
5 6 7 8
nay khng khac nhau my.
10 10 10 10
Trn Hnh 5-17 biu
th s phu thuc cua kms va
Hnh. 5.17 H s kms tuy thuc vao s
Re=urk va ty s s/rk s Reu va khe h tng i
s/r.
Quan h phu thuc thc nghim y c m ta bng cng thc :
(1 / 10 )
S ( 1 / 5 )
kms = 2,5 .10
-2
R eu (5-32)
r
i vi tng tuc bin hi thng thng :
kms = ( 0,45 0,8).10-3
Cng sut ma sat cua ai, thc t, ngi ta bo qua.
Tn tht ma sat tng i cua a va ai bng ty s cng sut ma sat cua
a trn cng sut ly thuyt cua tng :
k ms u 3 d 2
ms = P ms / P o = (5-33)
2vGH o
 - 134 -

em thay th t phng trnh lin tuc i vi ng phun tch Gv F1C1t

F1Ca (gia thit tng co tc phan lc be), ta bin i (5-33) thanh dang :
3
d2 u
ms = kms (5-34)
F1 Ca
Va thay th : F1 = dl1esin1E , ta co
3
k ms d2 u
ms = . (5-35)
el 1 sin 1E Ca
Trong nhng tng co canh quat tng i ngn (d/l ln ), tn tht ma sat
ln hn so vi tn tht ma sat trong cac tng co canh quat tng i dai (d/l be).
Cn lu y rng, anh hng cua ch lam vic tc la ty s tc u/Ca ti
tn tht ma sat ms rt ln.
Nhng tn tht co lin quan ti s phun hi tng phn
Khai nim v s phun hi tng phn a c trnh bay trong chng trc.
Ngi ta ap dung cp hi tng phn vao tuc bin cho nhng trng hp khi lu
lng th tch hi khng ln, tc la trong cac tuc bin co cng sut khng ln va
trong tng iu chnh. Khi co phun hi tng phn, hi vao canh ng khng theo
toan vong tron, ma ch mt phn e thi. ng thi trn oan cung tron 1-e trong
cac ranh canh ng se khng co dong hi hoat tnh, ma lai c in y bng hi
ong t bung co a quay. Do a quay ma hi in y trong cac ranh y, di
tac dung cua lc ly tm, se di chuyn t gc canh ti nh canh ng, hn na co
kha nng la hi se chuyn ng t mt pha nay cua canh quat sang pha kia.
Cng di chuyn hi ong trong ranh c ly t cng cua a. Bi vy, nng
lng co ch cua tng b giam i mt ai lng bng tn tht nng lng do di
chuyn (quat) hi trong ranh.
Cng quat hi (thng hi) trn phn khng co hoat tnh cua canh ng
bng tch s lu lng hi dung cho vic thng hi vi cng sut do 1 kg hi sinh
ra trn canh quat HB : P B = GBHB
Lu lng hi quat GB ty l vi din tch (1-e) dl2 va tc u ty l nghch
vi th tch ring cua hi v2 trong bung cua a, con cng thng hi cua 1 kg
hi HB ty l vi u2
Nh vy la, cng sut tiu hao cho vic thng hi trong tng co phun
hi c xac nh bng quan h :
3
u 1
P B = k(1-e)dl2 (5-36)
100 v 2
 - 135 -

H s k trong cng
thc nay phu thuc vao cac
yu t hnh hoc va ch
lam vic. Anh hng cua h
s M va Re thng co th
7 5 bo qua. Co anh hng ti
cng sut thng hi la hnh
3,8 - 4,8 3,8 - 4,8 dang va kch thc cua
bung co canh quat chuyn
ng trong phn cung
Hnh. 5.18. Cu tao cua vanh bao che giam khng co hoat tnh. Nu
bt tn tht do thng hi trong tng kep co canh ng c bao che th
phun hi tng phn. h s k se c giam xung
23 ln (Hnh 5.18 va 5.19)
so vi trng hp a khng
c bao che (1) (Hnh 5-
20)
Trong trng hp
1 2 3 nay lu lng hi GB se
K giam xung nhiu nh co
1 vo bao che ngn can hi
200 chuyn ng.
i vi nhng tng
150
2 khng co vo bao che h s
k se tng ln khi tng chiu
100
cao tng i cua canh quat
3
50 l2/d. Khe h tng i /l2,
chiu rng tng i cua
l1/d
canh ng B2/l2, cac goc 1
0,2 0,05 0,10
va 2 , co phun hi e
Hnh. 5.19. anh hng cua vanh che va cung co anh hng ti h
chiu cao tng i ti tn tht do s k.
thng hi vi B2/l2 = 0,0076 Cng thc tnh
toan tn tht nng lng
 - 136 -

tng i do thng hi trong tng n co phun hi tng phn, khng co vo bao

che, t phng trnh (5-36), sau khi bin i ta co :
3
kB 1 e u
B = PB /Po = (5-37)
sin 1E e C a

Chp nhn h s kB trong cng thc nay bng 0,065. Cng thc (5-37) co
th trnh bay di dang chung hn, co tnh n anh hng cua phn cung c
bao che ek va s vanh canh ng cua tng tc m :
3
k B 1 e 0,5e k u
B = .m (5-37,a)
sin 1E e Ca
Tn tht nng lng do thng hi B la mt trong nhng thanh phn tn
tht co lin quan ti vic phun hi tng phn. Mt thanh phn khac la tn tht
cac u cui cua cung phun hi ( cac u mep cua cum ng phun) i
giai thch ban cht cua cac tn tht y ta xet s dong chay cua hi
trong tng co phun hi tng phn (Hnh 5-20).

Co

B M N
C
C1 A
u w1
D

Hnh. 5.20 S cua dong cac u cui cua cung phun hi

pha phai cua u cui cung phun hi, khi cac ranh canh co hi ong i qua
lung hi, hi ong b lung hi hoat tnh y i (theo ng bin C) ng thi
trong ranh xut hin dong xoay. y hi ong va tao thanh xoay phai tiu ph
nng lng cua dong hi. Ngoai ra u cung phun hi pha phai hi ong b y
ra khoi khe h gia banh tnh va canh ng (dong A), cho nn cung hao ph thm
nng lng phu. u cung phun hi bn trai khi ranh canh thoat khoi lung hi
hoat tnh, hi ong t khe h b y vao ranh do tac dung quan tnh cua lung hi
 - 137 -

hoat tnh con sot lai trong ranh, c phn cach hi b y vao ranh bi ng
bin D. Ngoai ra, u pha trai con xut hin ro r hi hoat tnh t ranh ng phun
cui qua khe h ngang gia banh tnh va banh ng do tia hi cua ranh ng phun
cui bam vao vach banh tnh (dong B). Nhng hin tng nh vy u gy thm
tn tht nng lng cua hi hoat tnh. giam bt hi ro qua cac khe h ngang
trong tng co phun hi tng phn ngi ta chon phan lc tnh toan khng ln
( = 0,02 0,06).
Ngoai cac thanh phn a lit k, tn tht cum ng phun con bao gm tn
tht nng lng trong cac ranh ng phun cui, trong o dong b lch do tac ung
cua mep cui trong cac ng phun.
Nh vy la, cac tn tht nng lng trong cum ng phun tng co phun
hi tng phn do mt loat hin tng tng tac vi nhau cac u cui cua cum
xac nh. Nhng tn tht y ty l vi lng hi ong b y ra hut vao, tc la ty l
vi chiu rng va chiu cao cua day canh ng B2 va l2. Ty s tc u/ca s cp
cac u cum ng phun i, hiu sut OL cung co anh hng ti tn tht u cui
cung ng phun hi.
Ngi ta hay dung cng thc ph bin sau y tnh tn tht u cui cua
cung phun hi :
B2l2 u
i = 0,25 OL i ; (5-38)
F1 C a
i vi tng kep :
B 2 l 2 + 0,6 B' 2 l ' 2 u
i = 0,25 OL i (5-38,a)
F1 Ca
y F1 la din tch cua tt ca cac ranh ng phun co hi chay qua.
Tn tht do thng hi B va tn tht u cui cum ng phun gp thanh
tn tht do phun hi tng phn: e = B + l
Vic nghin cu tn tht do ma sat va thng hi a c cng b trn
nhiu cng trnh nghin cu khoa hoc. Trong o, cng thc ban thc nghim c
ph bin rng rai tnh tn tht do ma sat va thng hi la cng thc Stodola vi
dang sau y :
3
u
PTB = [Ad2 + B(1-e-0,5ek)dl21,5] [kW] (5-39)
100
ai lng th nht trong du ngoc vung la ai lng tnh n tn tht
do ma sat cua a, ai lng th hai - tn tht thng hi do canh quat quay gy
nn.
 - 138 -

Trong cng thc (5-39) ek la cung tng ng cua phn canh co vo bao che.
Trong trng hp, khi phun hi bng n v, tn tht thng hi se bng khng
tc la , luc e = 1 , ek = o.
Th nguyn cua cac ai lng trong cng thc nay:
- ng knh cua a d tnh bng m;
- Chiu dai canh quat l2 tnh bng cm
- Tc vong u tnh bng m/s;
- Mt cua hi trong bung a tnh bng kg/m3
Nu cng sut tnh bng KW, th co th chp nhn A = 1,0 , B = 0,40. H s vi
hi qua nhit ly bng 1,0 , i vi hi bao hoa = 1,2 1,3.
i vi tng kep, th phn tn tht do thng hi trong cng thc (5-39)
bng: B(1-e-0,5ek)d(l21,5 + l'21,5) ;
Nh vy la, sau khi a tnh c cac tn tht do ma sat, thng hi ong va
y hi qun, co th tnh c hiu sut trong tng i cua tng.
Hiu sut trong tng i cua tng lam vic trong vung hi qua nhit bng:
Oi = OL - ms - e = OL - ms - B - i
Trn hnh 5-21 trnh bay th phu thuc OL = f (u/ca) va Oi = f (u/ca).
Qua cac th nay thy rng, tn tht do phun hi tng phn va do ma sat
cua a se lam giam hiu sut cua tng va cung lam thay i ty s tc
(u/ca)optoi so vi ty s tc ti u (u/ca)optoL.
Nh vy khi la chon nhit giang tnh toan cua tng cn chon (u/ca)optoi
theo hiu sut tng i. Ty s tc ti u nay cang be khi nhng tn tht phu
do phun hi tng phn va do ma sat cua a cang ln. V du : i vi tng n
co phan lc khng ln vi e = 1,0 th ty s tc ti u (u/ca)optoi =
0,480,52 con vi e = 0,25 0,50 th (u/ca)optoi = 0,38 0,45.
Khi tnh toan va thit k tng co phun hi tng phn cn bit la chon
phun hi at c hiu qua trong oi cao nht. Bai toan nay co th giai c
trn c s cac lp lun sau y.
T tnh toan s b tuc bin ta bit c lu lng hi, cac thng s hi
trc va sau tng, cung nh a chon ng knh cua tng bao am ty s tc
ti u (u/ca)opt . T phng trnh lin tuc tm c din tch ra cua day ng phun :
Gv 1t F1
F1 = va tch el1 =
1 C 1t d sin 1E
 - 139 -

1,0 1,0

oL oL

oi oi

0,5 0,5

ms

l
e+ ms
B
u/ca
0 0
(u/ca)opT cos1 cos1 (u/ca)opT cos1 cos1
2 4 2

Hnh. 5.21. anh hng cua cac tn tht nng nng lng phu
ti hiu sut 0 va ty s tc ti u (u/ca)opt

Chon 1E, thay i chiu cao l1, vi din tch F1 khng i, co th tnh c
cac tn tht trong day ng phun va canh ng, cung nh cac tn tht cac u
cui cum ng phun va cac tn tht thng hi. Gia tr eopt vi tn tht tng be nht
la gia tr ti u va bao am co hiu sut oi cua tng ln nht.
Cung co th giai bai toan nay bng phng phap giai tch.
Tn tht trong day ng phun va canh ng i vi tng n khi c = 0 co 2

th vit di dang :
2 2
C W2 t
c + L = c 1t + L
Ca Ca
Mi tn tht tuy thuc vao chiu cao co th biu th nh la mt tng, v du:
b1 be
c + pr = a1 = pr 1 a1
l1 el1
 - 140 -

Trong o: pr - Tn tht prfin, tc la tn tht i vi day canh co chiu cao ln

( l 1 ),
b1
a1 - Tn tht u cui do co chiu cao hu han.
l1
a1 - H s khng th nguyn, co th ly t cac c tnh kh ng cua cac
day canh.
Vy tn tht tng trong tng tuy thuc vao chiu cao canh quat l hoc
phan lc e co th vit nh sau ( n gian ta ly B2 b2).
2 2
a b C 1t a b l W2 t
= c + L + B + 1 = 1 1 e + 2 2 1 e
el 1 Ca el 1 l 2 Ca
3
kB u 1 e k1b2 l2 u 1
+ + i OL (5-41)
sin 1E Ca e d sin 1E l 1 Ca e
Chu y rng, khi thay i phun hi e tch cua el1 gi khng i, va cho
rng cac ai lng khac cung khng phu thuc vao e, co th ly ao ham phng
trnh (5-41) theo e, cho bng khng va sau khi giai ta tm c phun hi ti u
tn tht tng cua tng la be nht.
Nu chon C1t/Ca 1, th phun hi ti u bng :
3
u b l u
k B + k i 2 2 OL i
Ca d l 1 Ca
eopt = el 1 (5-42)
l W
2

sin 1E a 1 b 1 + a 2 b 2 1 2 t
l2 Ca

i vi tng n, nu chon (u/ca) = 0,42, a1 = 0,02 , a2 = 0,045 , l1/l2 = 0,9
va 1 = 13oth
b2
1 + 7i
eopt = d el 1 0,5 el 1 (5-42,a)
b 1 + 0,6 b 2
Trong o [l1] = [cm]
Thng thng, i vi tng n
eopt = (0,5 0,7) el 1
Tng t nh vy, i vi tng kep, nu chp nhn u/Ca = 0,25 va sin1 = 0,20,
th :
 - 141 -

b2
0,5 + 8i
eopt = d el 1 0,33 el 1 (5-42,b)
b 1 + 1,4 b 2 + 0,4 b H + 0,08 b' 2
Trong o [l1] = [cm]
Thng thng, i vi tng kep
eopt = (0,29 0,34) el1
Nu theo tnh toan eopt > 1 th chp nhn e = 1. i vi tng iu chnh, do
co vach ngn gia cac cum ng phun, nn gia tr ln nht cua phun hi emax =
0,8 0,97 tuy thuc vao cu tao hp ng phun. Ngoai ra, nu eopt > 0,7 cung chp
nhn e = 1,0 giam bt ng sut ng lc hoc tac dung ln canh ng.

0,25

0,20

0,15
i
0,10
B
L
0,05

0
c e
0 0,2 0,4 e opt 0,6 0,8 1,0

Hnh. 5.22. S thay i cac tn tht trong tng xung lc tuy theo
phun hi e. Tnh cho tng vi el1 = 1cm; d=100cm;
= 13 ; b1=5cm, b2=4cm, u/ca = 0,47; i=2

Trn Hnh 5-22 trnh bay cac th cac thanh phn tn tht trong tng co
phun hi tng phn tuy thuc va phun hi.
T cac th y thy rng, trong vung eopt tn tht tng thay i khng
ang k. Cho nn thng ngi ta chon e hi khac vi eopt chut t tng thm
 - 142 -

tin cy cho canh quat va chiu c n yu cu thng nht hoa i vi cac tuc bin
khac.

5- 4. Tng co canh quat dai .

Cho n nay, khi khao sat qua trnh nhit cua tng tuc bin ta thng gia
thit rng, dong chuyn ng trong day ng phun va canh ng la dong phng
song song, cac thng s cua no trong khe h gia cac ng phun va canh ng
trc va sau tng c gi khng i doc ban knh, tc la P1(r ) = const, C1(r ) =
const, 1(r ) = const, v.v... Cac kt qua tnh toan u theo ng knh trung bnh.
Nhng trong tng thc cac thng s dong thay i doc banh knh. Trong
cac tng vi d/l = > 10 15 th s thay i o khng ln lm. Nhng tng nh
vy c goi la tng co canh quat tng i ngn va khi tnh toan co th bo qua s
thay i cac thng s theo chiu cao. Nhng tng vi < 15 thuc loai tng co
canh quat dai (tng co re quat ln).
Trong cac tng nay
0 1 2
cac thng s doc theo ban
po +dpo p1 +dp1 p2 +dp2 knh thay i nhiu. Gia
dr
a a thit v dong phng song
da song la khng ung na.
Co po p1 p2
Trong mt phng kinh
tuyn cac phn t hi di
chuyn theo nhng ng
dong phc tap, cho nn
cn thit phai tnh n s
0 1 2
thay i y.
rk r rB
Trong cac tng co
1-1 canh quat dai prfin cua
Co p +dp
1 1 day ng phun va canh
ng thay i theo chiu
dr p1 +1/2dp1 cao, do o goc vao va goc
p1
r ra khoi day canh cung
d thay i, tc la phai
"xon" canh quat bao
Hnh 5-23. S tng co quat dai am cho tng co hiu qua
cao.
 - 143 -

Mun nh hnh canh quat i vi tng co re quat ln phai bit quan h

phu thuc cua s thay i cac thng s doc ban knh trong khe h gia cac day
canh.
Nhm muc ch y ta tm phng trnh vi phn co lin h ti s thay i ap
sut P1 trong khe h doc ban knh vi tc C1 cua dong (tit din 1-1 Hnh
5.23).
Ta se nghin cu tng co cac ng dong nm song song vi cac b mt
hnh tru, tc la, thanh phn tc doc ban knh Cr bng khng. Ngoai ra, ta cho
cac thng s cua dong theo phng vong tron khng i, tc la dong trong tng
c coi la i xng truc.
chng minh quan h vi phn, ta xet phn t cua dong c tach ra trong
khe h bi hai b mt hnh tru vi ban knh r va r + dr, hai mt phng kinh tuyn
i qua tm cua rto va tao thanh goc d, va hai mt phng thng goc vi tm cua
rto va nm cach nhau mt oan bng da.
Lc do cac ap sut tac dung ln phn t y la :
- Theo cac b mt hnh tru :
P1rdda va - (p1 + dp1) (r + dr) dda ;
- Theo b mt phng kinh tuyn :
p1drda va lc quan tnh do tc hng tm cua phn t
2
1 C
rddr 1u
v1 r
y, C1u = C1cos 1 - thanh phn tc C1 chiu ln tc vong u.
Lc do ap sut tac dung ln cac canh thng goc vi tm rto cua phn t se
cn bng nhau, bi v trong khe h ap sut P1 doc tm a khng thay i.
Phng trnh cn bng cua tt ca cac lc a lit k chiu ln phng ban
knh c vit di dang :

P1rdda - (P1 + dP1) (r + dr) dda + 2P1drdasind
2
2
1 C
+ rddadr 1u = 0
v1 r
Thay th sind(/2) d/2 , khi bin i ta c :
dP1 1 C 12u
= (5-43)
dr v r
Quan h nay c goi la phng trnh cn bng hng knh. i vi tng
co thanh phn tc c1u thay i theo ban knh cung nh doc tm a trong gii
 - 144 -

han khe h, tc la i vi tng vi dong i xng truc co dang bt ky, phng

trnh cn bng hng knh co dang:
1 C 1u C 1r r C 1 r
2
dP1
= C 1a C 1r (5-44)
dr
v1 r a r
Khac vi phng trnh (5-43) trong phng trnh nay ngoai gia tc hng
tm, con co thanh phn gia tc hng knh cua phn t dong a tach ra. T
phng trnh (5-44) thy rng phng trnh (5-43) ( i khi ngi ta con goi la
phng trnh hng knh rut gon) khng ch ung vi iu kin cr = 0, ma con
ung vi tng khi Cr (r) = const trong khe h gia ng phun va canh ng.
Sau nay, cho s lp lun c n gian, ta se nghin cu tng phu hp
vi phng trnh cn bng hng knh rut gon (5-43)
Chu y rng, trong cac khe h trc ng phun va sau canh ng phng
trnh cn bng hng knh cung c biu th tng t nh (5-43) di dang
sau y :
- Tai tit din O-O :
dPo 1 C 2ou
=
dr vo r
- Tai tit din 2-2 :
2
dP2 1 C 2u
= (5-43,a)
dr v2 r
T cac phng trnh cn bng hng knh rut ra c rng gradien ap sut
tnh doc ban knh trong khe h ty l vi bnh phng thanh phn tc vong cu va
ty l ngch vi ban knh. Nh vy la, nu trc hay sau tng thanh phn tc
vong Cou (C2u) bng khng, tc la cac goc o hoc 2 bng 90o, th ap sut tnh
trc va sau tng khng thay i theo chiu cao.
Phn tch s thay i cac thng s chu yu theo chiu cao.
S thay i entanpi trong khe h gia ng phun va canh ng co th nhn
thy t phng trnh nng lng vit cho khe h y vi gia thit rng, entanpi ham
khng thay i theo chiu cao canh quat .
c 12
io = i1 + = const
2
Ly vi phn chng trnh nay theo r, ta co :
di o di dC 1
= 1 + C1 =0
dr dr dr
 - 145 -

Sau khi thay th di1 = vdp1 bin i, ta co biu thc cho gradien ap sut
hng knh :
dp1 C dC1
= 1
dr v dr
Thay biu thc nay vao (5-43) ta co gradien ap sut hng knh qua tc
C 12u C dC
= 1 1 (5-45)
r dr
S dung quan h gia cac hnh chiu tc :
C12 = C1a2 + C1u2
Va gia thit rng, tng c thit k vi iu kin C1a = const , sau khi ly
vi phn ta co :
C 1u dC 1u
dC 1 = (5-46)
C1
Thay gia cua dC1 trong (5-46) vao (5-45), ta c quan h vi phn cho s
thay i thanh phn tc vong doc banh knh :
dr dC 1u
=
r C 1u
Sau khi ly tch phn phng trnh nay co dang :
C1u .r = const. (5-47)
Nh vy la, tch s cua phn tc vong vi ban knh trong khe h la mt ai
lng khng i. Noi mt cach khac, lu s tc doc vong tron sau cac canh
ng phun khng thay i theo ban knh cua tng. iu kin nay c trng cho
phep nh hnh canh quat tuc bin c goi la phng phap lu s tc khng
i. Phng phap nh hnh nay oi hoi phai thoa man iu kiin cua phng
trnh cn bng hng knh rut gon va iu kin khng i cua thanh phn tc
doc truc C1a. S thay i tc C1 theo ban knh cua tng co th vit di dang
(theo 5-47).
C1u . r = C1uk . rk
Trong o :
rk - Ban knh tit din goc canh quat ( Hnh 5-23)
C1uk - Thanh phn tc vong gc canh quat.
Va y rng :
C1u2 = C12 - C1a2
r2(C12 - C1a2) = r k2 C1uk2
Sau khi bin i ta co :
 - 146 -

rk2
C12 = C1a2 + C1uk2 (5-48)
r2
T phng trnh nay ta thy rng, trong tng c thit k theo phng
phap lu s tc khng i, tc trong khe h giam theo chiu cao canh quat.
Bi vy, trong khe h gia ng phun va canh ng ap sut tng t tit din
gc n tit din nh cua canh quat. Tng t phan lc cung tng theo chiu
cao canh quat. Nu cho rng, h s tc cua day ng phun khng thay i doc
ban knh, tc la: (r) = const , th :
rk2
C 12a + C 12uk
H 01 C 12 r 2
=1 =1 =1
H0 2H 0
2
2H 0
2

Chia va nhn t s cua v th hai phn bn phai vi C1k2 , ta c :

C 12k 2 r2
=1 sin 1k + k2 cos 2 1k
2 2H 0 r

Bi v :
C 12k
= 1 k
2 2H 0
Phng trnh thay i phan lc theo chiu cao canh quat c bin i di
dang :
1 cos 2 1k
= sin 2 1k + (5-49)
1 k r
2

y, r = r/rk - Ban knh khng th nguyn.

S thay i goc ra cua dong khoi day ng phun theo chiu cao c xac
nh bng quan h :
C 1a C r
tg1 = = 1a = tg1k r (5-50)
C 1u C 1u rk
Nh vy la, goc cua dong tng theo chiu cao
Mun am nhn s thay i goc ra cua dong nh vy, canh quat cua ng
phun phai co prfin thay i theo chiu cao, tc la phai xon canh qiuat.
nh hnh canh quat cn bit quy lut thay i goc vao cua dong trong
chuyn ng tng i 1 theo chiu cao canh quat. Theo phng phap lu s
khng i co th xac nh 1 theo cng thc :
C 1a 1 1
tg1 = = = (5-51)
C 1u u C 1u u 1 u
k r
C 1a C 1a tg 1k .r C 1a
 - 147 -

Theo cng thc nay goc 1 tng theo chiu cao, hn na, i vi = d/l2 be
hn cac tit din goc 1 < 90o, con tit din nh 1 > 90o. Nh vy la, trong
nhng trng hp y canh ng phai xon rt nhiu.
Lu lng hi i qua day ng phun co th tnh c, bng cach ly tch
phn phng trnh lin tuc (co s dung n s phn phi cac thng s cua dong
trong khe h doc chiu cao) hay la dung cng thc gn ung cua V.V.Uvarov :
C1a 2 2 (C .r ) 2
G= r k (rB 1) 1 + 1u2 2 1 2 ln r b (5-52)
2
v1k 2rk a1k r b 1
Trong o :
v1k, a1k - Th tch ring va tc m thanh tit din gc ;
rb - Ban knh tit din nh canh ;
rk - Ban knh tit din gc.
Cac thng s sau day canh ng khi tnh toan cac canh quat dai theo phng phap
C1u.r = const c xac nh t iu kin thay i ap sut tnh doc ban knh trong
khe h sau canh ng tc la :
2
dP2 1 C 2u
= =0
dr v2 r
Hay la C2u = 0
iu kin nay bao am khng thay i cng c hoc trn cac canh ng doc
theo ban knh :
L = u(C1u + C2u) = 2 nrC1u = const
Nu entanpi ham i o trc ng phun gi khng i theo chiu cao canh
quat, th iu kin bt bin cua cng doc ban knh dn n entanpi ham sau cac
canh ng cung gi khng i theo chiu canh quat. Nhng v ap sut tnh P2 =
const, nn tc ra sau cac canh ng trong trng hp nay cung khng thay i
theo chiu cao, tc la C2 = const.
S thay i goc ra cua dong trong chuyn ng tng i 2 theo chiu cao
canh quat c xac nh theo cng thc (2 = 90o)
C2 C 1
tg2 = = 2 = tg 2k (5-53)
u ukr r
Nh vy la, goc ra 2 giam t tit din gc n tit din nh cua canh
ng.
 - 148 -

Nhng cng thc a chng minh cho ta tnh cac thng s cua dong doc
chiu cao cua canh quat trong tng, trong o phn chay c hnh thanh theo
phng phap lu s khng i (Hnh4-24).

2,0 2,0
r r
tg1
1,8 C1u 1,8 tg1k
C1uk
U U
1,6 C1t C1tk 1,6
tg2
tg2k
1,4 2 1,4
C1t tg1
C1tk tg1k
1,2 1,2
C1u tg1
1,0 C1uk 1,0 tg1k
2
0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 C1t 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 tg2
C1tk ,
tg2k
U U tg1
1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 1t C
C 1,0 2,0 3,0 4,0 5,0 tg1k

Hnh. 5.24. Tng vi canh quat dai, c nh hnh theo nh lut

C1u.r=const (1k=15o, 2k=23o)

Phng phap nh hnh canh quat dai a trnh bay trn thng c ap dung khi
vanh cua tng la hnh tru va co re quat khng ln (10 > > 3,5).
Vi gia tr cua be phng trnh nh hnh nh th se lam cho canh quat
cua ng phun, nht la canh ng, b xon nhiu. Cng ngh gia cng se phc tap.
Cho nn khi gia tr cua ngi ta ap dung phng phap khac vi iu kin C1u .r
= const.
Trong cac phng phap nh hnh y co phng phap goc ra bt bin cua
dong theo chiu cao canh quat, tc la 1 = const. Phng phap nay la n gian
nht, trong o, ngi ta cho goc vao 1 thay i, ng vi hng cua vec t tc
W1 tai tng tit din theo ban knh.
 - 149 -

w2B
2

w1B 2B
w2k
1B
1m
w1m
1k
1 w1k
2 C2B u B
UB
2
Uk Um

uk
C2k
C1

Hnh 5-25. nh hnh canh quat dai theo phng phap goc va bt bin
(1=const)

Tnh cht thay i cua goc 1 c xac nh bng cach dng cac tam giac
tc vao tai cac tit din khac nhau doc chiu cao canh quat ; t tit din gc
n tit din nh ( Hnh 5-25).
y chp nhn tc dong chay cua hi ra khoi day canh hng C1 va
1 la nh nhau tt ca cac tit din. Tc vong u th bin i.
Bi v vec t uk, um va ub khac nhau, nn ai lng va hng cua tc
tng i W1k, W1m , W1b cung khac nhau. Mun bao am cho hi vao canh ng
vi goc 2 = const. Qua tam giac tc ra thy rng, ai lng va hng cua tc
tuyt i C2 thay i nhiu t gc n nh canh : dong sau tng b xon. Hn
na cng do hi sinh ra L = u (W1u + W2u) thay i nhiu theo ban knh.
 - 150 -

am bao cho cng c phn phi u hn theo ban knh, tc la

giam bt xon cua dong mep ra cn thit k vi goc 2 thay i.
Phng phap nh hnh canh quat dai nay da trn gia thit cho rng, cac
thng s cua dong (ap sut va nhit ) gi khng i theo ban knh trong khe
h gia canh ng va canh hng cung nh sau canh ng.
Trong thc t th cac thng s cua dong thay i theo hng knh va ngi
ta co th ap dung phng phap hin ai hn nh a trnh bay trong phng phap
lu s khng i.
Phng phap sut tiu hao hi bt bin cung c ap dung nh hnh
canh quat dai. y lu lng trong khi trn n v din tch u mut cua ng
phun va canh ng khng i theo chiu cao, tc la :
G 1 C sin 1E
G 1 = = 1 1t = const
2r1 r1 v2
G 2 W G 1
G 2 = = 2 2 t sin 2E = = const
2r2 r2 v 2t 2r1 r1
iu kin G 2 = const co ngha la khi dP2/dr = 0 va 2 = 1, i vi tc
di m
W2 t
M2 = <1
a2
Goc 2 se giam t goc n nh do W2t tng.
i vi tc trn m iu kin G 2 = const co ngha la :
W*
sin 2E = const
v*
Lu lng ti han W*/v* thay i theo ban knh, tng t gc n nh do
tng ap sut p1 va p 1 theo ban knh. Vy th trong trng hp nay goc 2E giam t
goc n nh.
Ngoai nhng phng phap a trnh bay trn, ngi ta con ap dung cac
phng phap khac, nhm cai thin tnh cht nay hoc tnh cht khac cua tng co
canh quat dai.
V du, giam bt gradien cua phan lc theo chiu cao cua canh quat,
ngi ta ap dung phng phap nh hnh, trong o la goc 1 giam t goc n nh.
v.v...
 - 151 -

Khi la chon nh lut xon cn lu y ti mt s chu y sau y:

1) Trong tng hnh tru (vi prfin khng i theo chiu cao cua ng phun va
canh ng khi < 10 13). Tn tht nng lng trong tng se tng khi tng
gia tr cua ( Hnh 5-26). o la do tng tn tht phu v co re quat.
Tn tht do co
oL
re quat phat sinh la v
9 goc vao cua dong 1
8 khng la ti u, v co s
6 phn phi lai lu lng
4 trong cac tit din tng
2 ng trong day ng phun
0 va v th, tn tht bi
3 4 5 6 7 8 9 10 11 = d/l tc ra tng ln do s
phn phi tc khng
ng u C2 = f(r) ; v
Hnh. 5.26. Mc tng hiu sut cua tng co canh
bc tng i cua cac
Xon so vi hiu sut cua tng khng co canh xon
prfin tit din gc va
nh khng la ti u,v.v...
2) Tng co canh ng phun khng xon, nhng canh ng c nh hnh theo
chiu cao khi > 4 6 se khng lam giam hiu qua kinh t so vi tng c
ch tao theo phng phap C1u. r = const hay la phng phap sut tiu hao hi
bt bin.
3) Tng c thit k theo phng phap lu lng bt bin co tn tht nng
lng be trong pham vi thc t cua tng co re quat ln 10 > > 2,5. Phng
phap nay la phng phap xon tng co canh quat dai ph bin nht.
4) Nhm muc ch tng cng bn chu un tit din gc cua canh ng
giam bt goc gn gc 1E cua cac tng cui va chiu dai gii han cua canh
ng la hp ly.
Khi phn tch s thay i cac thng s trong khe h gia cac day ng phun va
canh ng cua tng (c nh hnh theo cac phng phap xon khac nhau C1u .r
= const, 1 = const, G 2 = const), ta thy rng s thay i phan lc theo chiu
cao canh quat t phu thuc vao nh lut xon.
i vi cac phng phap xon khac nhau phan lc doc chiu cao canh
quat co th xac nh theo cng thc a co i vi phng phap 1 = const.
 - 152 -

1 k
=1 (5-54)
( 2 2 cos 2 1 )
r
y k - phan lc tit din gc cua tng.
r = r/rk - Ban knh tng i cua tit din tng, ni ang tnh phan lc.
i vi canh quat co prfin khng i (khng xon) phan lc doc chiu cao
tnh gn ung theo (5-54). Trong cac tng y, tnh phan lc ng knh
trung bnh va tit din nh, thng ngi ta s dung cng thc rut gon :
1,8
m = k + (5-55a)
+ 1,8
1,8
b = m + (5-55b)
+ 1,8
 - 153 -

CHNG 6
B CHEN CUA TUC BIN HI NC

6.1- S chuyn ng dong hi trong b chen.

Ngoai dong hi chnh G chay qua ng phun va day canh ng trong tuc bin
con co dong hi ro, khng trc tip tham gia sinh cng, lam giam hiu sut cua no.
Nu ta khao sat tuc bin ngng hi nhiu tng th thy rng, trong phn cao
ap hi co th ro qua khe h gia truc va thn may ; trong cac tng tuc bin hi co
th ro qua khe h gia banh tnh va truc, gia ai canh ng va stato (banh tnh
hoc thn may), gia banh tnh va a gc canh ng, cung nh qua cac l cn
bng ; trong phn ha ap cua tuc bin ngng hi cn cho thm mt lng hi vao
chen cui ngn nga khng cho khng kh lot vao bnh ngng.
Ngoai ra con th co hi ro do
Thn may khim khuyt v cu truc trong cac ch
ni ghep gia cac b phn , v du trong
mt bch cua na banh tnh, vanh banh
Truc tuc bin tnh va b chen trong thn may.
giam bt hi ro qua khe h
po p' p" gia stato va rto tuc bin ngi ta s
p1 dung rng rai b chen rng lc. S
b chen rng lc c th hin trn
Hnh. 6.1 S cua b chen rng lc hnh 6.1. B chen gm nhiu rng chen
ni tip nhau, tao thanh nhng khe h
rt hep sat vi rto tuc bin va nhng ngn gian n. Khi i qua khe h hep dong
hi tng tc va t c tc C.
Trong ngn gian n ng nng cua dong hi C2/2 b mt i va bin thanh
nhit . Khi i qua khe h tip theo, hi lai gia tc, ri lai mt ng nng va bin
thanh nhit trong ngn gian n tip theo .v.v...Nh vy, la qua trnh chuyn ng
cua hi qua b chen la qua trnh lun phin lin tip gia tc va trit tiu ng nng
cua dong hi.
Vi giang ap a cho s rng chen cua b chen cang nhiu th tr lc cang
ln va lng hi ro qua b chen cang t.
Qua trnh gian n cua hi trong b chen rng lc trn th i-s co th biu
th trn Hnh 6.2.
 - 154 -

Trang thai hi ban u trc b

i p p' p" chen la im A. Trong khe h cua rng
A o B io p1
chen th nht hi c gia tc do gian
hx n n ap sut trung gian p. Trong
ngn gian n vi ap sut khng i
ng nng b trit tiu va bin thanh
nhit va lam tng entanpi cua hi n
b s
mc ban u io . Tip theo lai xut hin
s gian n hi ti ap sut p va phuc
Hnh. 6.2 S cua b chen rng lc hi lai entanpi im B. Khi dong hi
i qua nhng rng chen tip theo th
qua trnh trn lai lp i lp lai nhiu ln cho n khi at c ap sut p1 sau rng
chen cui cung. nh lut thay i ap sut cua hi doc theo chiu dai cua b chen
c biu th bng ng bc thang trn Hnh 6.1.
Ta se khao sat b chen co din tch cua khe h hep nht bng nhau Fy =
dyy trong o y - khe h hng knh trong b chen ; d - ng knh cua b chen.
Khi dong chay qua b chen hi gian n, th tch ring cua hi tng, tc
cua dong hi i qua cac khe chen tng t rng chen nay sang rng chen khac tng
ng la tng nhit giang hx, lam cho hi tng tc trong tng khe chen.
Nu trong tng ngn gian
q n ng ngn cua hi sau khi ra
khoi khe h hep b mt hoan
ng phun
0,8 toan, th im tng ng vi
trang thai hi trong ngn gian n
L co cua tng rng chen se nm trn
0,6
canh sc
ng entanpi ban u io, con
0,4 im ng vi trang thai hi
trong khe chen trung vi ng
0,2
ab (ng dng cho ty s Gy /Fy
= const). ng cong y goi la
** * ng Fann.
0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 Dong hi i qua b chen
rng lc c coi nh la dong
Hnh. 6.3 Lu lng hi tng i cua
i qua lin tip nhiu l co canh
ng phun nho dn va l co canh sc
sc.
Khac vi ng phun nho dn, trong o dong hi ra khoi mep ng phun co tit
din bng tit din ra cua ng phun va h s lu lng cua ng phun gn bng mt,
 - 155 -

khi dong chay ra khoi l co canh vung di m tit din cua dong co tht lai va
h s lu lng (tc la ty s lu lng i qua khe h co canh sc trn lu lng i
qua ng phun vi cung din tch ra va ty s ap sut nh nhau) bng y = 0,630,68.
Khi giam ap sut u ra khoi l, h s lu lng thay i va vi ap sut be u
ra gia tr cua y = 0,85 ; v th khi dong chay ra khoi l co canh sc lu lng hi
tip tuc tng, ngay ca khi ty s ap sut < * . Theo s liu th nghim, gia tr ln
nht cua lu lng hi qua nhit se at c khi giam ap sut n ** = 0,13, va
nu tip tuc giam th lu lng se gi khng i (Hnh 6.3).
y q = G/G*ng phun - lu lng hi tng i; = P1/P0 ty s ap sut.

6.2- Xac nh lu lng hi ro qua b chen

S thay i lu lng tuy thuc vao ty s ap sut, cung nh trng hp i
vi ng phun nho dn. Nu ly q = G/G*o, trong o G*o - lu lng ti han vi ap
sut ban u Po, th ro rang la, vi ap sut be hn Poi va To = Toi = const , lu lng
hi ti han G*i se bng :
Poi
G*i = Goi = Goio
Po
Th th :
2 2
G P P o
q= = 1 i . o = 2o i (6-1)
G o Poi P 1
y i = Pi /Po
Tng t, i vi l co canh sc, lu lng hi ti han G** vi ap sut ban u Po
co dang :
** o
2
G
q= = o2
(6-2)
G** 1 **
Trong o vi hi qua nhit ** = 0,13.
Lu lng hi cc ai i qua l co canh sc trong trng hp nay c xac
nh theo cng thc hi khac vi cng thc cua lu lng ti han i vi ng phun
nho dn bi h s y = 0,85
Po
G** = y .0,667Fy
vo
 - 156 -

Nu trc l co canh sc entanpi cua hi khng i, nhng thay i ap sut

ban u (tc la tit lu hi trc l), th tng t nh i vi ng phun nho dn,
co th xy dng th nh Hnh 6.4.
1,0
th Hnh 6.4 cho ta tm
q c s rng chen cn thit khi a
0,9
bit lu lng hi tng i i
0,8
qua b chen rng lc.
0,7
Tht vy, trang thai hi
0,6
B4 B3 B 2 B1
trc tng rng chen ng vi
0,5
entanpi khng i, cho nn th
0,4 co th c ap dung cho rng
0,3 chen trung gian bt ky.
0,2 Gia s b chen gm bn
0,1 rng chen. Yu cu xac nh, vi
A5 A4 A3 A2 A1
p ty s ap sut nao th lng hi
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 = p1o
tng i i qua chen q = 0,5?
Hnh. 6.4 Lu lng hi tng i cua Dong chay qua khe h cua
ng phun co l canh sc rng chen th nht co thng s
trc chen bng Po,vo. Lu lng
hi tng i ap ng cac thng s y tng ng vi ng A1,B1. Theo ng
cong y tai B1 ta co gia tr q = 0,5. Vi lu lng y ap sut tng i sau rng
chen th nht = 0,88. Ap sut tng i nay se la ap sut ban u cua rng chen
th hai. Qua im A2 vach cung tron ng vi ap sut ban u = 0,88 va ng
thng i qua im B2 - giao im cua cung tron A2B2 vi ng lu lng tng i
q = 0,5, ta tm c im A3 , tng ng vi ap sut tng i sau rng chen th hai
= 0,75. Lp lai cach xy dng nh vy i vi rng chen th ba va th t, ta tm
c tai im A5 ap sut sau rng chen th t = 0,33. Vi ap sut nay lu lng
hi tng i i qua chen bng q = 0,5.
Cung co th tnh giang ap trong cac rng chen rng lc bng phng phap
giai tch.
Ta vit lai cng thc (6-2) di dang :
( - ** o )2 = (1 - ** )2 (o2 - q2) (6-4)
Cng thc (6-4) co th bin i va em v dang :
(1 - ** ) (o2 - 2) - ** (o - )2 = (1 - ** )2q 2
Nu co Z rng chen va ly tng v trai va v phai, ta co:
Z Z
(1 - ** )
1
(o2 - 2) - ** (o - )2 = (1 - ** )2q 2Z
1
(6-5)
 - 157 -

y rng, ap sut cui i vi rng chen th n bng ap sut u o i vi

rng chen th n + 1, va i vi rng chen th nht o = 1, biu thc cua tng th
nht v trai cua (6-5) co th vit :
Z

(o2 - 2) = 1 - z2
1

Phng trnh rut gon co dang :

Z
(1 - ** ) (1 - z2) - ** (o - )2 = (1 - ** )2q 2Z
1

Nu s rng chen ln va giang ap trong tng rng chen = o - be, th co

th bo qua tng bnh phng cua cac ai lng be y va ta tm c:
1 2Z
q= (6-6)
Z(1 )
Cn chu y rng, lu lng hi i qua b chen ty l nghch vi cn bc hai
cua s chen Z.
Trong trng hp khi ty s ap sut trong rng chen be (tc la ln), o la
luc co s rng chen khng ln va ty s ap sut trong toan b chen be, nu bo qua
2 th se co sai s ln, va co th tnh gn ung:
Z
(1 Z ) 2
(o - )
1
2
Z
Va biu thc i vi lu lng hi tng i la:
1 Z2 ** (1 Z ) 2
q= (6-7)
(1 ** ) Z (1 ** ) 2 Z 2
Thc t a chng minh rng, cng thc (6-7) cho ta kt qua kha chnh xac
i vi s rng chen bt ky.
Phng trnh (6-7) cho ta tm lu lng hi tng i qua b chen rng lc,
trong o khi giam lu lng q se tng ln. Gia tr cc ai qmax tng ng vi lu
lng ti han i qua khe h cua rng chen cui cung va ng vi = (**)Z.
Nu tip tuc giam lu lng khng thay i va gi bng qmax Mun xac
nh (**)Z, cn ly ao ham cua q theo , cho bng khng va giai ng thc nhn
c theo .
**
Ta co : (**)Z = (6-8)
Z (1 ** ) + **
Nu dan n thc < (**)Z, th mun xac nh lu lng hi i qua b
chen cn thay bng (**)Z, va nh vy se xac nh c lu lng ti a qmax i
qua b chen.
 - 158 -

1,0 Hnh 6.5 - Biu th

q th lu lng hi tng
0,9 i vi b chen gm co
Z =1
0,8 s rng chen hu han.
2 th c xy dng
0,7
tuy thuc vao ty s ap
0,6 3 sut sau b chen trn ap
0,5 4 sut ban u.
5 Trong thc t
0,4 6
8 khi tnh toan hi ro qua
10 b chen tuc bin hi
0,3
20 nc khng th coi
0,2
rng, rng chen co canh
0,1 sc tuyt i, hn na
trong vn hanh no se va
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
cham va dong chay
trong khe h se tng
Hnh. 6.5 Lu lng hi tng i i qua ln.
b chen co s rng chen hu han Nu xem rng,
hi ro qua khe h ng
vi lu lng i qua ng phun co cung din tch Fy th 1, ** * = 0,546.
Th th :
0,667 Po 1 2 Po 1 2
Gt = FY FY (6-9)
1 0,546 vo Z vo Z
Trong thc t, do s thay i hnh dang cua rng chen va b day tng i
cua no, lu lng hi tng ln, nn:
Po 1 2
Gy Y FY (6-10)
vo Z
Trong o: y - h s thc nghim cua lu lng, no ch rng, lu lng hi
i qua chen be hn lu lng tnh theo (6-9) bao nhiu ln.
Tt ca nhng kt lun trn y phu hp vi b chen rng lc ly tng,
trong o cho rng, trong tng ngn gian n ng nng cua dong hi khi ra khoi khe
h hep b trit tiu hoan toan.
 - 159 -

Gia thit nay cung kha chnh xac i vi b chen co cp (xem hnh 6-1).
y khng ch co hi gian n trong cac khe h hep ma dong con b ngot trong cac
ngn gian n. Nhc im cua chen co cp la, khi co di doc truc (xut hin luc sy
tuc bin cung nh luc thay i phu tai) nhng phn nh trn truc co th ct nhng
rng chen sc bt ng. Cho nn chen co cp
thng c b tr gn nhng ni ma s di truc
Thn may
khng ln lm. Con nhng ni khac khoang cach

doc truc gia cac phn nh trn truc phai u ln
Truc tuc bin
hoc la lam b chen khng co cp (truc trn nh
Hnh 6.7). B chen nay kem hiu qua hn b chen
Hnh. 6.7 B chen rng co cp. y truc trn, dong hi khi ra khoi khe
lc trn truc trn chen hep khng b ngot, thanh th hi b lot qua
khe chen vi tc ban u ln.
Lu lng hi i qua b chen truc trn phn ln phu thuc vao ty s cua khe
h hng knh gia rng chen va truc trn bc cua b chen S, va c tnh
theo cng thc (6-10) nhn vi h s hiu chnh ky ( Hnh 6.8)
H s hiu chnh khng ch phu
2,6 thuc vao ty s /s, ma con phu thuc vao
ky ty s rng chen tuyt i trong b chen .
2,4
Nh a thy trn hnh 6-8, ky tng khi tng
Z =
2,2 s rng chen va tng /s.
20 10 V du: cn xac nh lu lng hi i qua
2,0 b chen gm 20 rng chen. ng knh
6 chen dy = 300mm. Khe h hng knh y
1,8
4 = 0,3 mm. Bc cua rng chen S = 6mm.
1,6 Cac thng s hi trc b chen : Po
3 = 0,784 MPa (7,84 bar), to = 250oC, ap
1,4 sut cua hi sau b chen P1 = 0,196 MPa
2
(1,96bar) tc la la ty s ap sut = 0,25.
1,2
Th tch ring cua hi vo = 0,30 m3/kg.
1 s
Giai:
0 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 Xac nh din tch cua khe chen :
Hnh. 6.8 H s hiu chnh tnh Fy = dyy = 0,28. 10-3 m2
b chen rng lc trn truc trn Lng hi ro qua b chen co cp vi h s
lu lng y = 0,8 bng :
 - 160 -

Po 1 2
Gy = Y F Y
vo Z
0,784.10 5 1 0,25 2
= 0,8 .0,28 .10-3 = 0,36 kg/s
0,30 20
Nu la chen truc trn th phai nhn vi h s ky. Trong trng hp nay, y/a = 0,05,
Z = 20 nn theo hnh 5-8, ky = 1,73.
Vy th lu lng hi thc t chen trn la :
Gy = ky . 0,36 = 0,62 kg/s.

6.3- Kt cu cua b chen rng lc:

Dong hi trong nhng b chen rng lc cac u cui c ni vi nhau
bng h thng ng ng chung (Hnh 6.9)

a b
c1 c2 c3 c4

g i i g i

d
e

Hnh. 6.9 S ng ng dn hi chen va xa ng cua tuc bin

T cac hp chen trung gian nhng ng dn hi ng ni vi ng chung.

Theo ng ng chung y, khi co phu tai ln hi thoat t cac b chen C1 va C2
c dn v b chen C3 va C4, va khi hi qua cac b chen cua thn ha ap se ngn
khng kh lot vao bnh ngng.
 - 161 -

Khi co phu tai ln lng hi i qua b chen C1 va C2 co th qua nhiu cho

vic chen thn ha ap. Trong trng hp y lng hi tha se toa ra gian may.
loai tr s bay hi qua ang trong gian may, ngi ta ni ng dn hi chen chung
vi ng e qua van g, dn bt hi tha v bnh ngng.
Khi phu tai tuc bin be, do giam ap sut trc cac b chen C1 va C2, lng
hi thoat ra qua chen giam xung, va thm ch b chen C2 co th ri vao chn
khng. Nh vy, khi phu tai tuc bin thp se khng u lng hi chen. V vy
ngi ta phai cho thm hi mi vao ng ng chung f qua van d.
ng gach gach trn ng Hnh 6.9 la ng xa ong trn cac thn may.
Van i se m xa ong khi sy tuc bin, luc ma hi vao tuc bin gp phai vach thn
may va rto con ngui va ngng tu rt nhanh. Nc ong y phai c xa ngay qua
van i vao bnh ngng. Khi tuc bin a c sy y u se ong ng xa lai
tranh hi ro lin tuc vao bnh ngng.
Kt cu cua b chen co anh hng nhiu n lam vic tin cy cua tuc
bin. Nh a trnh bay trn, trong tuc bin nhiu tng b chen rng lc dung
chen cac u cui va chen banh tnh. Ngoai ra trong phn chay cua tuc bin con
co chen trn ai canh va goc canh ng. Kiu cu tao cac chi tit cua b chen :
khe h, rng chen va cac ngn gian n tip theo la quan trong cho b chen lam
vic co hiu qua. Cn phai lam cho ng nng cua dong khi ra khoi khe chen c
trit tiu hoan toan trong ngn gian n. Nu at c iu kin o th se bao am
c lu lng hi qua chen la be nht.
Nu khe h theo rng chen gia stato be, th se giam c nhiu nht lu
lng hi qua chen. Nhng vi khe h qua be th co kha nng va cham rto vi
stato. Khi co co xat vi rng chen tai ch tip xuc se phat nhit, lam cho lp ngoai
cua kim loai rto se b sy nong. Do co s dan n nhit cua kim loai se xut hin
cong rto v pha b sy cuc b, v th s co xat lai cang tng, rto b sy nong
thm va cong cua rto cung tng ln. V rto lai b bin dang nn xut hin ng
sut nen trong vung b va cham, nu b sy manh co th vt gii han an hi cua
kim loai, trong rto phat sinh bin dang nen d, sau khi ngng may va ngui dn
rto se b cong v hng ngc chiu vi vung co xat trn rto. Khi rto chu
vong d, phai em i nn lai rt phc tap.
loai tr kha nng va cham trm trong trong b chen, khi xy dng cu
truc cua b chen cui va chen banh tnh a tnh n hai bin phap chu yu. Trong
trng hp khi rng chen 1 c lp ln stato, nn rto co tao thm cac ranh nhit,
nu b co xat s gian n doc truc cua cac th kim loai rto trn oan nm gia cac
ranh nhit se din ra mt cach t do khng lam cong truc va gy nn bin dang d.
Phng phap th hai la lam nhng rng chen mong ln cht vao trong. Trong
 - 162 -

trng hp nay s truyn nhit do ma sat tai ch tip xuc vi rto la kho khn, v b
mt truyn nhit cua rng chen mong tng i be.
Nu s di dch doc truc cua rto so vi stato ln (v du , trong thn ha ap cua
tuc bin co cng sut ln) ngi ta ap dung b chen khng cp vi truc trn, con
rng chen th c lp trn stato ; hoc la ngi ta lam b chen vi rng chen
nghing c b tr ca trn stato ln rto. giam bt h s lu lng trong b
chen y, nhng rng chen nay c t vi b nghing ngc chiu vi dong hi.
Kim loai cu tao rng chen la : ng thau - nu lam vic vung nhit
thp ; hp kim mnen (68Ni, 2,5Fe, 1,5Mn, 28Cu) - vung nhit cao, thep
khng r - vung hi m./.
 - 163 -

CHNG 7
TUC BIN HI NC NHIU TNG

7-1. Qua trnh lam vic cua tuc bin nhiu tng
truyn ng may phat in co cng sut ln ngi ta dung tuc bin co
hiu qua kinh t cao. Loai tuc bin nh vy c ch tao nhiu tng vi kiu xung
lc va phan lc.
Trong nhng tuc bin hi nc hin ai nhit giang ly thuyt cua tuc bin
la 1000 1600 kJ/kg. Do bn cua kim loai hin nay nn khng th cho phep
ngi ta ch tao tuc bin mt tng, co hiu qua cao, vi nhit giang ln nh vy
c. Tht vy, tc u ra khoi ng phun trong iu kin y la 1500 2000
m/s. Do o tuc bin mt tng lam vic vi hiu qua kinh t cao, th tc vong
cua canh quat trn ng knh trung bnh vi ty s tc u/ca = 0,65 phai la 1000
1100m/s. bao am bn cho rto va canh quat vi tc vong nh th thc
t la khng th c.
Ngoai ra s M trong
dong hi trong trng hp
nay la 3 3,5. V th tn tht
song trong dong la rt ln.
Bi vy, tt ca cac tuc bin
ln cho nganh nng lng va
cac nganh kinh t khac u
c ch tao nhiu tng.
Hnh. 7.1 S mt cat phn chay cua tuc bin Hnh 7-1 biu th s
Xung lc nhiu tng cu tao cua tuc bin xung
1- Truc tuc bin 2- Canh hng lc nhiu tng. Trong nhng
3- ng phun 4- Canh ng tuc bin y, hi gian n tun
5- Thn tuc bin 6,7- Hi chen t trong cac tng, hn na
nhit giang cua tng ch la
mt phn nho cua nhit giang ly thuyt toan tuc bin. Cho nn tc vong cua
canh quat trong tuc bin nhiu tng la 120 250m/s ( i vi phn ln cac tng
cao ap va trung ap) va at ti 350 450m/s (i vi cac tng cui cua tuc bin
ngng hi).
Qua trnh gian n hi din ra trong ng phun. B phn cua tuc bin bao
gm banh tnh va a tip theo co mang canh ng (tao thanh day canh ng)
 - 164 -

c goi la tng tuc bin xung lc. Banh tnh cua hai tng k nhau tao thanh
bung, bn trong co banh ng.
Trong nhiu tuc bin ngi ta ap dung phn phi hi bng ng phun. Tng
th nht lam vic vi phun hi thay i khi lu lng hi thay i. Tng nay
c goi la tng iu chnh va vi nhit giang tnh toan be th c ch tao di
dang tng n xung lc, con vi nhit giang ln th c ch tao di dang tng
tc kep.
Trong tuc bin nhiu tng nhit giang ly thuyt toan phn t trang thai hi
ban u ti ap sut ng thoat c phn phi cho cac tng ni tip nhau. V th,
nhit giang cua tng tng ch la mt phn cua toan nhit giang chung ma thi.
Hi dn vao tuc bin chay qua van stop va cac van iu chnh. Dong chay
y co tn tht, nn ap sut cua hi Po trc day ng phun cua tng iu chnh co
thp hn ap sut trc van stop (~ 4 6%). Trong day ng phun cua tng th nht
hi gian n t ap sut Po n ap sut P1, v th tc khi dong chay ra khoi day
ng phun se tng n C1. Phn ng nng chu yu C12/2 cua dong hi i qua day
canh ng cua tng iu chnh se bin thanh nng lng quay cua rto tuc bin,
va khi ra khoi day canh ng tc C1 cua dong hi con khng ang k. C nh
vy, hi tip tuc gian n trong nhng tng tip theo, cho n khi at c ap sut
Pk ng thoat tuc bin. Trong cac tng cao ap va trung ap cua tuc bin xung lc
cho phep phan lc khng ln. Trong cac tng ha ap phan lc tng ln.
M men quay trn truc tng dn t tng trc n tng sau do cng cac m men
quay ma dong tao nn trong tng. Mmen tng M tng ng vi cng sut tng P
. Vi tn s quay tuc bin truyn cho rto may phat in co cng sut :
P = 10-3 M kW.
M men m khng ln u truc pha trc do chi ph cng sut truyn
ng bm du t trong caste cua pali trc xac nh.
 - 165 -

po t Qua trnh gian n hi

io o trn gian i-s cua tuc bin
xung lc nhiu tng c
p1
biu th trn hnh 7.2.
p'
Qua trnh gm co
x = 1,0 hi nhng qua trnh ni tip cua
p" cac tng ring le, trong o
trang cui cua tng trc la
hc trang thai u cua tng sau.
ik
Nhng tng ha ap c thc
hin vi phan lc ln
pk ng knh trung bnh.
Trong khi hi gian n
iNT va giam ap sut, th tch
s ring cua hi tng ln.
cho hi i qua c phai tng
dn tit din ra cua day ng
Hnh. 7.2 Qua trnh banh trng hi trong phun va canh ng, chu yu
Tuc bin xung lc nhiu tng trn th i-s bng cach tng ng knh
cua tng va chiu cao canh
quat. Vi s tng ln phai b
tr cac tng y trong hai hoc nhiu thn may.
Trn Hnh 7.3 trnh bay s cu tao phn chay cua tuc bin phan lc
nhiu tng.
Nu trong tuc bin phan lc co phn phi hi bng ng phun, th tng th
nht (tng iu chnh) c ch tao kiu xung lc. Bi v tng iu chnh lam vic
vi phun hi khng toan phn nn phan lc khng ln.
Sau tng iu chnh la cac tng phan lc. y bao gi cung thc hin
phun hi toan phn. Canh ng cua cac tng phan lc c ghep trc tip trn
tang truc, con canh ng phun th ghep vao thn tuc bin hay la ghep vao vong
canh.
Nu ghep canh ng phun vao banh tnh va lp canh ng ln a trong tuc
bin phan lc, th se tng lc doc truc tac dung ln rto ln nhiu, lam tng kch
thc cua tuc bin va nng gia thanh cua tuc bin ln.
 - 166 -

Hnh. 7.3 S phn chay cua tuc bin phan lc nhiu tng

1- Canh ng 2- Canh hng 3- Vong chen

4- ng cn bng 5- Hi chen

Hnh 7.4 biu th qua trnh gian n hi trong tuc bin phan lc trn gian
i-s. V s gian n hi xay ra trong ca day ng phun va day canh ng, nn s thay
i trang thai cua hi khi gian n c th hin bng ng cong trn.
Do gia tr cua (u/Ca)opt cua tng phan lc ln, nn vi cung mt tc vong
nh nhau, nhit giang cua tng phan lc be hn nhit giang cua tng xung lc va
s tng trong tuc bin phan lc cung ln hn.

So vi tuc bin mt tng tuc bin nhiu tng co mt s u im sau y :

- Trong tuc bin nhiu tng nhit giang trn tng tng khng ln, tc dong
chay cua hi ra khoi day ng phun giam, nn ngay ca vi tc vong va phai
cung bao am c gia tr cua xa = u/Ca ti u, thanh th hiu sut cua tng cao.
- Trong tuc bin nhiu tng khi tng s tng ln, chiu cao cua day ng phun va
canh ng trong tt ca cac tng se tng ln. Tht vy, t cng thc cho chiu cao
canh ng phun el1 = F1/dsin1E thy rng, vic tng chiu cao l1 gn lin vi vic
giam ng knh cua tng d va tng din tch cua day ng phun F1.
ng knh cua tng giam la do khi tng s tng, nhit giang cua tng
giam, va v th giam tc vong u cua canh quat. Din tch F1 tng la do giam tc
 - 167 -

cua hi trong day canh ng phun. Tng chiu cao cua day ng phun va canh
ng se lam giam tn tht u cui trong day canh cua tng va giam bt hi ro
qua cac khe h trn ai va goc canh ng.
Trong tuc bin vi cng sut khng ln co phun hi tng phn, khi tng s
tng va giam ng knh xung, co kha nng tng thm phun hi, tc la giam
bt tn tht do phun hi tng phn.
po t Thc hin c phun hi
io o toan phn va bao am u chiu
p1 cao cho cac tng khng iu
chnh cua tuc bin nhiu tng la
mt yu t rt quan trong
nng cao hiu sut cua tuc bin.
hi
x=1 - Trong tuc bin nhiu tng nng
,0
ho lng do tc ra cua tng trc
c s dung trong day ng
ik phun cua tng tip theo. Nng
lng do tc ra y se nng cao
pk nng lng ly thuyt cua tng
iNT
s ti p theo. Nh a trnh bay
chng 3, hiu sut cua tng
trung gian c xac nh theo
cng thc OL = 1 - c - L.
Hnh. 7.4 Qua trnh banh trng hi trong
Nh vy la, trong cac tng
Tuc bin phan lc nhiu tng trn th i-s
trung gian cua tuc bin nhiu
tng tn tht bi tc ra bng khng. Nng lng tc ra ch mt trong tng
cui cung cua tuc bin va trong cac tng nm trc bung co dung tch ln trong
phn chay cua tuc bin, v du : trong tng iu chnh, trong tng trc bnh trch
hi,v.v... Trong cac tng y c2 = 0.
- Trong tuc bin nhiu tng tn tht nhit nng cua tng trc c s dung san
xut nng lng co ch trong tng tip theo nh co hin tng hoan nhit trong
tuc bin.
- Vi cu tao cua tuc bin nhiu tng cho phep thc hin trch hi gia nhit nc
cp va qua nhit hi trung gian, v th hiu sut cua chu trnh nhit c nng cao
ln rt nhiu.

Nhc im chu yu cua tuc bin nhiu tng:

 - 168 -

- Khi tng s tng cu tao se phc tap hn, gia thanh ch tao se tng ln, nhng se
c bu lai do tng hiu sut cua tuc bin va thit b tuc bin.
- Trong tuc bin nhiu tng xut hin thm tn tht phu: Do hi ro qua chen cui
pha trc, qua chen banh tnh trung gian. Trong tng co phan lc con ro theo
khe h hng knh cua canh ng. Trong tuc bin mt tng khng co hi ro qua
chen banh tnh. Khi co hi ro se lam giam hiu sut cua tuc bin.
Nhng tng cui cua tuc bin nhiu tng lam vic trong vung hi m. Hiu
sut cua nhng tng y se giam do nhng giot nc va p vao canh tuc bin.
Nu la chon ung cu tao th se giam c cac tn tht phu y va nng
cao c hiu sut cua tuc bin nhiu tng.
Chu y rng, trong thanh phn cua tuc bin con co van stop van iu chnh
t trc tuc bin va trc phn trung ap cua tuc bin co qua nhit trung gian.
Trong cac van y dong chuyn ng vi tn tht thuy lc cung lam giam hiu sut
cua tuc bin.
Cac ng dn hi gia cac thn may, ng thoat cua tuc bin cung la thanh
phn cua tuc bin. Qua trnh dong chay cua hi trong cac ng y cung kem theo
tn tht nng lng, lam giam hiu sut cua may.

7.2. H s hoan nhit :

Mt trong nhng u im cua tuc bin nhiu tng la s dung tn tht nng
lng cua nhng tng trc sinh cng co ch trong cac tng tip theo. Tn tht
nng lng trong tng se chuyn thanh nhit va lam tng entanpi cua hi sau tng.
Trong vung hi qua nhit se lam tng nhit cua hi sau tng, trong trong
vung hi m - tng kh x cua hi.
Trn hnh 7.5 biu th qua trnh gian n cua hi trong tuc bin ngng hi
nhiu tng trn th T-s.
Nhit giang ly thuyt cua toan tuc bin ho, tng ng vi din tch
1234a1, co th xem nh la tng nhit giang ng entrpi cua cac tng ring le :
Ho = h'01 + h'02 + h'03 + ...
 - 169 -

Tn tht nng
T lng trong tng th
4 nht cua tuc bin, c
5
q2 biu th trn gian T-s
To A 3 bng din tch a'4'55a',
2 4' 6 q
3
h 01 5' se nng cao nhit
7
h 02 4" 6' q
h 03 f 1 f2 4 cua hi trc tng th
h 04
f3 hai.
T2 B 7' Nh vy la, nhit
1 a b
s giang ng entrpi cua
Z
s s tng th hai khng phai
la h'02 , nh khi khng
s co tn tht trong tng
a' 5" b'
th nht, ma bng in
tch tng ng vi tng
Hnh. 7.5 Qua trnh banh trng hi trong h'02 = h'02 + q2
Tuc bin nhiu tng trn th T-s

Trong o :
q2 = 4'55'4"4 - Gia s nhit giang cua tng th hai, do tn tht cua tng
trc a bin thanh nhit sinh ra.
Cung nh vy nhit giang ly thuyt cua tng th ba :
h'03 = h'03 + q3
Trong o :
q3 - Bng din tch co net vach ng (Hnh 7.5) la nhit giang tng thm do
tng entanpi cua hi trc tng th ba, v co tn tht trong tng th nht va tng
th hai.
Bng cach lp lun nh vy, ta i n kt lun rng tng nhit giang ly
thuyt i vi tt ca cac tng tuc bin c bin th bng din tch :
12344'55'66'77'1 = Ho + Q
Con tng tn tht cua tt ca cac tng tuc bin c bin th bng din tch :
a'4'55'66'77'bb'a' = Q + T2 S
( nu qua trnh kt thuc vung hi m )
Nhit giang s dung cua toan tuc bin bng hiu s nhit giang ly thuyt va
cac tn tht nhit truyn cho nc tun hoan :
(Ho + Q) - (T2 S + Q) = Ho - T2 S
 - 170 -

Trong vung hi m cac tn tht y c biu th trn th T-s bng hnh

ch nht T2 S.
Ro rang la, nhit giang s dung khng phu thuc vao tnh cht din bin
cua qua trnh trong tuc bin, va ch do entanpi ban u va cui cung cua hi khi
vao va ra khoi tuc bin xac nh.
Nhit giang s dung tng ring le h1 co th xem nh la tch cua nhit giang
ly thuyt cua tng vi hiu sut cua no Oi Vy la :
hi = h0c Oi
Nhit giang s dung cua toan tuc bin bng tng nhit giang cua cac tng
ring le :
Hi = hi = ho Oic = (h'o + q) Oic (7-1)
Nu gia thit cho rng hiu sut cua tt ca cac tng u ging nhau, th Oic
co th a ra ngoai du cng th th :
Hi = Oic ho = Oic (h'o + q) = Oic (Ho + Q) (7-2)
y :
Ho - Nhit giang ly thuyt cua toan tuc bin, (din tch 1234a1 trn th T-s)
Q - Phn nhit b mt mat trong cac tng tuc bin co th c s dung trong
nhng tng tip theo.
Mt khac, nhit giang s dung cua toan tuc bin
Hi = Ho.Oi
So sanh hai biu thc cho nhit giang s dung, ta tm c hiu sut cua
toan tuc bin Oi
Q
Oi = Oic 1 + = Oic (1 + qT) (7-3)
Ho
Ty s T = qT = Q/Ho c goi la h s hoan nhit, va xac nh phn tn
tht co th s dung trong cac tng tip theo.
Nh vy la, cng thc (7-3) cho ta thy rng, hiu sut tng i cua toan
tuc bin nhiu tng ln hn hiu sut trung bnh cua tng tng ring le.
S tng tuc bin cang ln th ng gay khuc 44'55'66'77' cang gn vi
ng gii han 4b va din tch tng ng vi Q cang ln, ngha la h s hoan
nhit cang cao.
Anh hng cua s tng tuc bin vi h s hoan nhit i vi tuc bin lam
vic bng hi bao hoa co th anh gia theo gia thit gn ung sau y :
Cho rng, im ban u cua qua trnh gian n hi trong mi tng nm
trong vung hi m, trn ng AB ( hnh 7.5)
Vi s tng Z nhit hoan lai bng tng :
 - 171 -

S ( To T2 ) S ( To T2 )
Q= (Z 1) + (Z 2) + ...
Z Z Z Z
Mi s hang cua day s y tng ng vi din tch f1,f2,...
Tng s cac s hang cua cp s cng bng :
S Z 1
Q= ( To T2 ) (7-4)
2 Z
Vi s tng v tn nhit hoan lai cho hi bao hoa la :
S
Q = ( To T2 )
2
Vi s tng hu han nhit hoan lai bng Z-1/Z phn cua Q.
Gia s entrpi S co th biu th nh sau :
i vi trng hp, khi qua trnh kt thuc vung hi m, nhit cp cho
ngun lanh c biu th trn th T-s bng hnh ch nht T2S. Mt khac,
nhit y co th xem nh la tch cua Ho ( 1- Oi).
Vy la :
T2S = Ho ( 1- Oi)
T y :
Ho
S = (1 oi )
T2
Thay th gia tr nay vao (7- 4), ta co :
Ho To Z 1
Q= 1(1 oi ) (7-5)
T2 T2 Z
Cui cung, h s hoan nhit bng :
Q To (1 oi ) Z 1
T = qT = = 1 (7-6)
Ho T2 2 Z

Nhng cng thc nay c chng minh vi gia thit rng, qua trnh gian n
din ra trong vung hi m va ng gian n trn gian T-s co th biu th bng
ng thng ni im u va im cui cua trang thai hi.
 - 172 -

Cac cng thc gn ung (7-4) va (7-5) cung co th dung cho trng hp,
khi toan b hi gian n trong vung qua nhit, nhng nhit T2 phai ly theo
trang thai cui qua trnh gian n ng entrpi, ch khng phai theo trang thai
cua hi thoat ( vung bao hoa hai nhit nay u ging nhau). Nu ban u qua
trnh gian n nm vung hi mi, con cui cung qua trnh kt thuc ( vung bao
hoa hai nhit nay u ging nhau).
Nu ban u qua
To trnh gian n vung hi
1
mi, con cui cung qua
po trnh kt thuc vung
bao hoa, th khi tnh
toan theo cng thc (7-
Ts 1'
4) va (7-5) se co sai s.
Tht vy, nu
1s
gia thit rng ng
gian n trn th i-s la
T2 a 2' ng thng ni lin
2
A
im u va im cui
s s cua qua trnh, th co th
coi la gn vi s biu th
Hnh. 7.6 Qua trnh banh trng hi trn th T-s ban u cua qua trnh
khi chuyn t vung hi qua nhit sang vung hi m gian n.
Nhng khi a
sang th T-s khi
chuyn qua ng gii
han, th co ch b gay khuc (Hnh 7-6).
Nh vy, vi s tng v cung ln nhit lng hoan lai c th hin qua
din tch a11'2a1.
Nu chp nhn cac ky hiu nh trn Hnh 7.6, va cho rng cac ng 11' va
1'2 la nhng ng thng, th din tch y bng:
To T2 T T2
Q = A+ S (S A )
2 2
T TS T T2
= o A+ S S
2 2
T T2
Trong o : A = 1S o
To TS
 - 173 -

Dung biu thc nay ta co th tnh gn ung h s hoan nhit :

Q
T = qT =
Ho
Trong qua trnh thc dong gian n khng phai la ng thng ma la ng
cong (xem hnh 7.2 va 7.4). Cho nn h s hoan nhit trong thc t thng be hn
gia tr tnh toan va bng :
= q (0,8 0,9) T
anh gia gn ung h s hoan nhit co th dung cng thc cua G.Flugel :
Z 1
= k (1- Oi) Ho (7-7)
Z
Trong o :
- i vi tuc bin ch lam vic trong vung hi mi
k = 4,8 . 10-4
- Nu toan b ng qua trnh nm trong vung hi m :
k = 2,8 . 10-4
- i vi tuc bin co qua trnh gian n chuyn t vung qua nhit v vung
hi m : k = 3,2 4,3. 10-4

% Trn Hnh 7-7

10 trnh bay th thay i
coi=0,6 h s hoan nhit tuy thuc
9
vao s tng vi cac gia tr
8 hiu sut trong tng i
coi=0,7
7 Oic cua tng khac nhau.
i vi s tng va
6 coi=0,8 hiu sut thng gp h
5
s hoan nhit dao ng
4 oi
c
=0,9 trong gii han t 0,04 n
3
0,10.
Nhng cng thc
2
a chng minh (7-4) va
1 (7-6) da trn gia thit
Z cho rng, nhit giang cua
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 cac tng ring le u
bng nhau. Trong thc t,
Hnh. 7.7 anh hng cua s tng va hiu sut nu nhng iu kin y
trung bnh cua tng ti h s hoan nhit
 - 174 -

khng c thoa man, th sai s khi anh gia h s hoan nhit co th tng ln, mc
du trong nhiu trng hp chnh xac vn phu hp cho tnh toan tuc bin.
Phng phap anh gia h s hoan nhit a khao sat da trn vic nghin
cu qua trnh gian n hi trong tuc bin c biu th trn th T-s, va tnh n
c im cua s chuyn qua trnh t vung hi qua nhit sang vung hi bao hoa.
Nu khao sat s
% gian n cua cht kh, hoc
10 la chp nhn i vi hi
coi=0,70
9 qua nhit, co th s dung
phng trnh cua kh ly
8
oi=0,75
c tng. H s hoan nhit co
7 th xac nh bng phng
coi=0,8
6 phap tch phn.
5 oi=0,85
c Trn Hnh 7-8 trnh
bay th v s phu thuc
4
coi=0,9 h s hoan nhit vao ty s
3 ap sut va hiu sut cua
coi=0,95 tng.
2
S mu entrpi k =
1 1,3. Trn truc hoanh t ty
pc /pz
s ap sut, c trng cho
0 5 10 15 20
gian n hi trong tuc bin.
Hnh. 7.7 anh hng cua s tng va hiu sut Trn truc tung - h s hoan
trung bnh cua tng ti h s hoan nhit nhit. Nh a thy, h s
hoan nhit qt tng khi
tng gian n cua hi.
Vi s tng hu han Z, h s hoan nhit tnh theo cng thc :
Z 1
Z = q Z = q T (7-8)
Z

7.3. Tn tht do hi ro :
Khi nghin cu dong chay cua hi qua ng phun va ranh canh ng, ta gia
thit rng, toan b lng hi em vao tng u i qua ranh ng phun va canh
ng.
 - 175 -

Trong thc t th khng nh vy. Trong tng trung gian xung lc, mt phn
hi G1y khng qua ng phun ma lai lot qua khe h gia rto va b chen banh tnh.

G2y

G1y
p1 p2

a) b) c)

Hnh. 7.9 S hi ro khac nhau trong tng tuc bin xung lc

Kt cu banh tnh
Ngoai ra, nu tng lam vic vi phan lc > 0 va ap sut trc canh
ng P1 ln hn ap sut sau a P2 , th mt phn hi G2y se ro qua ai canh va
khng tham gia sinh cng.
Bn canh nhng trng hp nay trong cac cu tao khac nhau cua tng cung
co th xut hin nhng hin tng ro khac na. V du, trong tng xung lc co l
cn bng (Hnh 7.9) dung phong co hiu ap ln trn hai pha cua a lam
tng lc doc truc, vi phan lc = 0, dong hi khi ra khoi ng phun va hut hi
t khe h, co th tao thanh vung thp ap trc a. Kt qua sinh ra dong chay qua
l cn bng ngc chiu vi s chuyn ng cua dong hi trong tuc bin.
Thng thng hay gp trng hp hi ro nh trn Hnh 7.9,c. Ngay ca
khi co phan lc khng ln lm, luc ra khoi day ng phun hi khng ch ro qua
vanh ai, ma con ro qua l 1 (theo mui tn)
 - 176 -

Cui cung la co th co trng hp trung gian, luc mt phn hi lot qua

chen banh tnh se ro qua l cn bng, trong luc o phn con lai cua ng hi y b
dong hi khi ra khoi day ng cun hut i.
Ta khao sat trng hp chung th nht (Hnh 7.9,a) v dong chay cua hi
qua khe h va lp phng trnh ng lng i vi dong i qua day canh ng :
Ru = (G - G1y - G2y) C1cos1 + (G - G2y) C2cos2 (7-9)
Trong o :
G - Lu lng hi i qua tuc bin trong mt giy
G - G1y-G2y - Khi lng i vao ranh canh ng vi tc C1.
G - G2 - Khi lng hi ri khoi canh ng vi tc C2.
Cng sut trn canh ng cua tng xung lc a tnh n hi ro :
P = u [(G - G1y - G2y) C1cos1 + (G - G2y) C2cos2] (7-10)
Hiu sut trn canh ng :
u [(G - G1y - G2y) C1cos1 + (G - G2y) C2cos2]
'OL =
GEo

u G 1y G 2 y G
= 1 C 1 cos 1 + 1 2 y C 2 cos 2 (7-11)
Eo G G
G

Bin i phng trnh (7-11), ta co :
u G 2y G 2y
'OL = (C 1 cos 1 + C 2 cos 2 )1
C 1 cos 1

Eo G G
G 2 y G 1y uC 1 cos 1
= oL 1 (7-12)
G G Eo
Thay
C 12t C 32 + W22t W12t
Eo =
2
Gia thit rng, tc ra c s dung hoan toan vao tng tip theo (2 = 1), ta
c:
G G 2uC cos
'OL = oL 1 1y
2y 1 1
(7-13)
G G C 1t C 2 + W2 t W12
2 2 2

i vi trng hp ring cua tng xung lc ( = 0) co th coi rng

G2y/G = 0, W1 = W2t.
Ngoai ra, cho rng ng nng ra mt hoan toan (2 = 0), ta co :
 - 177 -

G 1y
'OL = oL 2 2 x 1 cos 1 (7-14)
G
Nu a co l cn bng (thng c thc hin trong tng xung lc) th hi
lot qua chen banh tnh se ro qua cac l y ra lu lng hi i vao day canh ng la
G - G1y. Cng thc (7-9), c vit di dang :
Ru = (G-G1y - G2y) (C1cos1 + C2cos2)
y rng i vi tng xung lc G2y 0, sau khi bin i phng trnh
nay ta co :
G 2y
'OL = oL 1 = 'OL- 1y
(7-15)
G
Trong o :
G 1y
1y = 'OL
G
Cng thc nay thng dung tnh tn tht hi ro trong cac tng xung lc.
giam bt tn tht hi ro qua chen banh tnh, ngi ta ch tao b chen
rng lc vi s rng chen Z.
Lu lng hi ro qua chen co th tnh gn ung bng cng thc :
Po 1 2
G1y 1y F1y 0,667
vo Z(1 * )
Trong o :
1y - H s lu lng qua khe chen ;
F1y = d1y - Din tch cua khe vong chen ;
Lu lng cua hi qua day ng phun cua tng ;
Po 1 2 (1 ) 2
G 1 F1 .0,667
vo (1 * ) 2
Thay th gia tr cua cac lu lng vao h s tn tht hi ro, ta co:
G 1y 1 y F1 y (1 2 )(1 * )
1y = 'OL oL
G 1 F1 Z [1 2 (1 ) 2 ]
Hay c tnh gn ung la :
1y F1y OL
1y (7-16)
1 F1 Z
Khi dng qua trnh trn th i-s phai tnh gia tr cua tn tht hi ro :
h1y = 1yEo (7-17)
y rng : F1 = dlesin1
Cung co th tm c:
 - 178 -

1y d 1y OL
1y =
1 dle sin 1 Z
Trong tuc bin xung lc doc truc thng co phan lc theo ng knh
trung bnh khng ln m = 0,05 0,10. nh canh phan lc tng ln, lam
phat sinh hi ro qua khe h trn vanh ai, ma khng th bo qua c.
Co th tnh gn ung tn tht y theo cng thc sau y :
2 y F2 y OL o
1y = (7-18)
1 F1 Z 1 m
Trong o :
2y F2y = 2y (d + l)2
y:
2y va 1 - H s lu lng qua khe chen va qua day ng phun
F2y va F1 - Din tch cua khe vong chen
o va m - phan lc nh va tit din trung bnh cua tng.
Nu t tnh toan bit c m, th gia
tr cua phan lc ai canh o co
th anh gia qua cng thc gn ung :
2 b = 1- (1- m)
2


1 +
Tn tht tng cua hi ro trong cac
tng co phan lc be bng :
d2 hy = (1y + 2y)Eo
Trong tun bin phan lc tn tht bi
1
hi ro rt ln.
d
i vi tng phan lc
d1 (Hnh7.10) kiu tang trng co th bo
qua tn tht ma sat. Tn tht thng
Hnh. 7.10 Khe h trong phn chay hi va y hi qun cung co, v y
cua tng phan lc Kt cu banh tnh thc hin phun hi toan phn. Cho
nn cng thc (7-13) xac nh hiu
sut trong Oi cua tng.

Nu tng co phan lc = 0,5 th cng thc (7-13) sau khi bin i co

dang :
 - 179 -

G2 y G1 y x1
'OL = OL 1 1 (7-19)
G 2G 2 cos 1 x1

Theo ky hiu trn hnh 7-10, ta biu th hi ro nh sau :

1 y F1 y C1t 1 d1 1 y 2ho (1 ) + C o2
G1y = = (7-20)
v1 v1
2 d 2 2 y 2h o (1 ) + w 12
G1y = (7-21)
v2
Trong o :
1y va 2y - H s lu lng qua khe h
Mt khac, lu lng hi i qua day canh ng :
dl sin 1 1 2h o (1 ) + C 2o
G'1 = G - G1y = (7-22)
v1
Va lu lng hi i qua day canh hng
dl sin 2 2 2h o (1 ) + w 12
G'2 = G - G2y = (7-23)
v2
S dung cac cng thc nay va lp ty s G1y/G va G2y/G, ta co :
G 1y 1 d 1 1y '1
= (7-24)
G 1 dl sin 1 + 1 d 1 1y l sin 1
Trong o : Khe h quy dn
1y 1 d 1
'1 =
1d
va
G 2y 2 d 2 2y '2
=
G 2 dl sin 2 + 2 d 2 y l sin 2
Trong o, khe h quy dn :
2y 2 d 2
'2 =
2d
i vi tng phan lc lam vic vi = 0,5 thng ta ly '2 '1 , 2 = 1.
Vy cng thc (7-19) c vit lai nh sau :
G1 y x1
Oi = OL 1 1,5 +
G 2(2 cos 1 x1 )

 - 180 -

'1 x1
= OL 1 1,5 + = OL- y (7-27)
l sin 1 2(2 cos 1 x1 )

Trong o :
' x1
y = 1 OL
1,5 + (7-27)
l sin 1 2(2 cos 1 x1 )

Ta se khao sat anh hng cua hi ro ti s phu thuc cua hiu sut vao ty s x1.
Gia s tng c tnh vi nhit giang a cho ho. Cho rng, khe h phu thuc vao
ng knh bng '1 = kd , ngoai ra, qua phng trnh lin tuc ta biu th tch :
Gv
lsin1 =
dC 1
Thay th cac gia tr y vao phng trnh (7-27) ta co :
kd 2 C 1 x1
y = 1,5 + OL
Gv 2(2 cos 1 x 1 )
Thay
2
60u
d =
2

n
Ta co
3600ku 2 C 1 x1
y = 1,5 + OL
n Gv
2
2(2 cos 1 x 1 )
Cui cung, thay u = x1c1, ta co :
3600C 13 x1
y = x 12 1,5 + OL (7-28)
n Gv 2
2(2 cos 1 x 1 )

V du, trn Hnh 7.11 a dng th y, cung nh OL va Oi vi cac d kin sau

y:
k = 0,001 ; C1 = 150m/s ; n = 3000v/f ; G = 10kg/s ; v = 0,283m3/kg ;
1 = 2 = 20o ; = = 0,92
Thay th cac gia tr y vao (6-28) ta se em v dang sau y :
x1
y = 0,157x 12 1,5 + OL
2(2 cos 1 x 1 )
 - 181 -

Trong trng hp nay, lu lng th tch hi khng ln (Gv = 2,83 m3/s),

do o anh hng cua tn tht hi ra rt ln, va i n kt lun rng ty s tc x1
co li nht la 0,5, trong luc o i vi OL th x1 = cos1 = 0,94.
anh gia gn ung tn tht hi ro trong cac tng phan lc cua tuc bin
co th dung cng thc n gian :

y = a (7-29)
1
Trong o :
1,0 H s a phu
o thuc vao phng phap
0,9
chen cua khe h hng
0,8
oL oi knh vao sin1
0,7 Nu khng co chen c
bit va 1 = 1418o th
0,6
h s a = 3 4,5.
0,5
Do co tn tht
0,4 hi ro ma entanpi hi
thoat tng thm. Cho
0,3
nn tn tht hi ro cn
0,2 c tnh n khi dng
y
0,1
cac qua trnh trn gian
x1= uc i-s. Trn c s
1
phng trnh (7-17)
0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1,0
tn tht hi ro bng :
Hnh. 7.11 Anh hng cua tn tht hi ro ti hy
hiu sut cua tng phan lc = y Eo
Hay la tnh theo cng

thc (bng cach s dung phng trnh hn hp)

G 1 y i 1 y + G 2 y i o (G 1 y + G 2 y ) i 1
hy = ix - i1 = (7-30)
G
Trong o :
io - Entanpi hi khng i qua canh quat
i1y - Entanpi cua hi khng i qua ng phun, nhng qua ranh canh ng.
 - 182 -

Qua trnh cua tng tuc bin vi phan lc khng ln co tnh n tt ca cac tn
tht c biu th trn th i- s (Hnh 7.12).

2
o
o
o
2
io
0

hi
2hc
p1
h0 hc
hm ix
hc
hy i1
hn

Hnh. 7.12. Qua trnh cua tng trn thi i-s

7.4. Anh hng cua m ti hiu sut cua tng tuc bin
Trong tuc bin ngng hi nhiu tng cac tng cui thng lam vic trong
vung hi m. Trong tuc bin hi bao hoa hay la hi qua nhit nhe cac nha may
in nguyn t s tng lam vic trong tng hi m lai cang nhiu hn. Nh vy la
cac day canh trong cac tng y lam vic vi mi cht hai pha: hi kh bao hoa
(pha hi) va cac hat nc l lng (pha nc). Pha nc trong hi m co th
trang thai phn tan mn - dang sng mu, phn tan th - dang giot nc, mang
nc chuyn ng trn b mt prfin canh quat va trn vach mut, va cung co th
la dang tia dong.
S chuyn ng cua hi m trong tng tuc bin keo theo mt loat hin
tng ma trong dong chay cua hi qua nhit khng co. Trong day ng phun va
 - 183 -

canh ng nhng hat nc tng i ln chuyn ng chm hn pha hi, tc

cua giot nc be hn tc cua hi nhiu.
Trn s Hnh 7.13 biu th prfin cua day ng phun va canh ng trong
mt tng trung gian.
Nu trc day ng
phun hi co m bng
po xo
(1- x0).th trong qua trnh
gian n m tng ln va
khi ra khoi ng phun
m bng (1- x1).
Vi trang thai l
lng trong dong hi khi ra
1 p1 x 1 khoi day ng phun nhng
c 1b giot nc co tc khng
1b u nhau, hn na tc
c1
cua giot nc lai be hn
tc cua hi. Ro rang la
nhng hat nc tao nn do
s gian n trc o va
Hnh 7.13 Tam giac tc i vi hi m
c dong hi dn vao
ng phun la chm nht.
Nhng hat nc y c gia tc trong ng phun la do dong hi cun hut
vao. Con nhng hat nc tao thanh trong pham vi ranh ng phun do gian n hi
cung se ra khoi ng phun vi tc be hn tc cua hi. Nhng s chm tr y
khng ln nh s chm tr cua nhng giot nc ln trong hi trc ng phun.
Nu ky hiu C1 la tc ra cua hi khoi ng phun (Hnh 7.13), va gia thit
rng, mep vao c ch tao tt phu hp vi goc vao canh ng 1 cua hi, th hat
nc khi ra khoi ng phun vi tc C1b be hn se co goc hng cua tc vao
tng i W1b bng 1b va p vao lng canh quat di mt goc va bng = 1b -
1 . S va p cua hat nc ln canh ng se gy ra m men ham ln a cua
tng. T tam giac tc vao thy rng thanh phn va p cua hat nc cang ln
th tc tuyt i C1b cang be va tc vong u cang ln.
S va p cua nhng hat nc vao mep cua canh ng, mt mt se lam
giam hiu sut cua tng, mt khac se pha huy b mt kim loai cua canh quat, tc
la canh quat b mai mon.
 - 184 -

Bn canh tac dung va p cua giot nc khi tng lam vic trong vung hi
m cn chu y mt s hin tng sau y :
1. Khi hi gian n t trang thai qua nhit ti gn ng bao hoa ( x = 1,0) co th
co hin tng qua lanh hn (hin tng ngng tu chm).
c trng cua qua trnh gian n hi co qua lanh la trong hi khng xut
hin cac giot nc, khng co ngng tu hi, va ang ly ra phai xay ra.
Hi qua lanh trong trang thai khng bn vng c goi la trang thai gia
bn, khi nhit cua hi thp hn nhit hi bao hoa (ng vi ap sut cua hi).
Trang thai y co th chuyn sang trang thai cn bng nhit trong qua trnh xut
hin pha nc. Khi gian n hi co qua lanh nhit giang ly thuyt i vi dong
trong day canh thp hn so vi khi gian n hi cn bng nhit ng vi s hnh
thanh giot nc (khi co qua lanh th tch hi be hn so vi trng hp cua qua
trnh cn bng nhit ng. Cho nn cng ly thuyt ho = vd1 cung be hn).
Hiu s tng i cua cac nhit giang khi gian n cn bng va khi gian n
co qua lanh (Ho - Hoql )/Ho c goi la h s tn tht do qua lanh ql.
2. Vi mt gii han qua lanh nht nh hi t trang thai gia bn chuyn sang
trang thai cn bng vi s ngng tu mt phn hi va tao thanh sng mu. ch
luc s M 1 se xut hin hin tng mt tng nhay vot oan nhit n nh va
khng n nh. Mt tng nhay vot oan nhit khng n nh di chuyn ln xung
theo dong va co th la mi nguy him cho cac canh quat (v phng din rung
ng).
3. Do s lng ong cac giot nc ln b mt canh quat hay la trn vach mut cua
ranh canh ma tao nn mang mong va khi tng tac vi lp bin cua dong hi se
lam tng tn tht nng lng trong dong. Mang mong khi ri khoi mep ra canh
quat se b xe vun ra hnh thanh nhng giot ln (dang phn tan th). Nhng giot
nc cung tach ri khoi mang long .
4. Trong cac ranh ng phun giot nc co th tng kch thc ln do hi ngng tu,
b xe vun di tac dung cua lc kh ng hoc cua dong va bc hi va ngng tu do
va cham nhau.
5. Quy ao cua giot nc trong ranh canh phu thuc vao c hat cua no. Nhng
giot nho trong dong vi kch thc d < 1 5 mcr se i theo ng dong cua pha
hi(dang sng mu). Nhng giot ln chuyn ng lch khoi ng dong cua pha
hi. Giot nc cang to th lch cang ln. Nhng hat rt to (d > 50 100mcr)
chuyn ng qua ranh canh khng phu thuc vao hng cua dong.
6. Trong ranh canh din ra hin tng ma sat, trao i nhit, trao i cht gia
cac pha,v.v...
 - 185 -

Trn y ta a thng k mt s hin tng chu yu da phat sinh khi tng lam
vic trong vung hi m.
Kt qua cua qua trnh phc tap o, song vi dong chay hi qua nhit, lam
thay i cac thng s thc cua dong u ra day canh : tc , cac goc cua dong,
s phn phi ap sut theo ng vin prfin va theo chiu cao,v.v...Noi mt cach
khac la a anh hng ti cac c tnh tng hp cua dong bao day canh, cung nh
anh hng ti h s tn tht va lu lng, tc la lam giam hiu qua kinh t cua
tng tuc bin.
Tn tht nng lng do m trong tng tuc bin bao gm cac thanh phn
chu yu sau y :
a) Tn tht do s va p cua giot nc va lng canh ng gy nn mmen
can quay rto;
b) Tn tht do qua lanh cua hi
c) Tn tht do dong hi phai gia tc cac giot nc ;
d) Tn tht trong lp bin do s tao thanh mang nc ln b mt cua phn
chay.
e) Tn tht do tng kch thc cua vt mep ra v mang b xe vun sau khi
ri khoi mep ra canh quat.
anh gia anh hng cua m ti hiu sut cua tuc bin thng ngi
ta ap dung quy tc : trong vung hi m hiu sut cua tng giam ty l vi kh
cua hi.
Nu ky hiu Oikh la hiu sut cua tng lam vic bng hi kh bao hoa,
th khi tng y lam vic bng hi m hiu sut se la :
Oix = Oikhx (7-31)
Nh vy:
Tn tht do hi m co th tm theo cng thc :
hx = x Eo (7-32)
Trong o :
(1 - x) Oikh
o la cng thc dung anh gia s b anh hng cua m ti hiu sut
cua tuc bin.
Tht ra, nhng hin tng phc tap cua dong chay hi m khng cho phep
xy dng c phng phap tnh gn ung cac tn tht nng lng do m cua
hi. Nhng yu t chu yu co anh hng ti tn tht do m trong tng, la
m trc tng yo va sau tng y2, ty s tc u/Ca, cung nh phn tan cua giot
nc.
 - 186 -

Cng thc ban thc nghim sau y cua MEI a tnh n cac yu t y :
u
= 2 [0,9yo + 0,35(y2 - yo)] (7-33)
Ca
Trong cng thc nay s hang th nht tnh n tn tht do nhng giot ln
(dang phn tan th) c tao nn t tng trc o va do m trc tng ang xet
yo xac nh, s hang th hai tnh n tn tht do sng mu (dang phn tan mn)
c tao thanh trong tng ang xet bng hiu s cua m sau va trc tng y2-
yo. Cac h s 0,90 va 0,35 trc cac s hang y chng to rng phn gop vao tn
tht nng lng cua nhng giot to ln hn phn gop cua cac giot mn (sng mu).
Cng thc (7-33) co th dung tnh cac tng lam vic trong vung ap sut thp.
Trong tnh toan thc t ngi ta cung ap dung rng rai cng thc gn ung
anh gia tn tht do m :
yo + y2
= a (7-34)
2
Cac th nghim a chng to rng h s a trong cng thc nay thay i trong
pham vi rng t 0,4 n 1,4 va phu thuc nhiu vao kt cu cac thng s va iu
kin lam vic.
tnh toan s b co th chp nhn a = 0,8 0,9.

7.5. S mai mon canh quat tuc bin va phng phap tach nc trong phn
chay cua tuc bin.
Nh a trnh bay trn, trong tng tuc bin lam vic vung hi m canh
quat thng b mai mon.
Do s va p cua cac giot nc vao b mt cua mep vao canh ng, luc
u b mt canh b nham, dn b r, co l thung, b nham nh nh rng ca, hnh
dang prfin canh b thay i. Canh co th b mai mon ti 0,2 0,3 cung cua no,
Nu lam vic lu dai phn trn cua canh co th b pha huy hoan toan. Kt qua la
giam bn c kh cua canh va giam hiu sut cua tng.
S mai mon cua canh ng dnh lin vi s pha huy kim loai cua canh quat
do moi v chu ng sut c rt cao khi nhng giot nc va p vao b mt canh.
Ap sut khi giot nc tng tac vi b mt canh co th xac nh c trn
c s phng trnh va thuy lc cua N.E.Jukovski :
P = Wa
Trong o :
- Mt cua nc trong ranh ;
W - Tc cua giot nc so vi b mt canh quat
 - 187 -

a - Tc m thanh trong cht long.

- H s. No thay i tuy thuc vao tc cua giot nc W t 0,25 ti
0,5, khi W 150 m/s ; = 0,5.
Ap sut va co th at ti 310 MPa vi tc va cham nhau cua giot nc
va canh quat W = 300m/s.
Tc tng i W1
h, mm
nay se at c khi tc
vong trn canh quat hi vt
chut t gia tr cua u = 300m/s.
Ngoai ng sut c, s
han r kim loai, s xm
thc,v.v.. cung co th anh
I II III hng n qua trnh mai mon
canh quat.
Qua trnh pha huy canh
, h quat do s mai mon theo thi
gian co th quy c chia ra lam
ba giai oan (Hnh 7.14)
Hnh 7.14 Qua trnh mai mon b mt canh quat
Tuy theo thi gian lam vic cua tuc bin
I- Giai oan thc nht,
bt u - giai oan "u bnh"
luc ma trn b mt lp kim loai
tch tu nhng hin tng h hong do moi (s tao thanh va tng trng cac vt nt
do moi).
II- Giai oan th hai - giai oan mai mon manh
III- Giai oan th ba - Giai oan tng chm s mai mon.
Thi gian cua cac giai oan y phu thuc vao m cua hi, phn tan
cua nc, tc va cham nhau cua giot nc va b mt canh quat.
mai mon giai oan III tng chm la nh co mang nc m trn b
mt ro cua canh quat.
bao v canh quat khoi b mon ngi ta ap dung cac bin phap sau y :
1- Giam m cua hi u ra cua tuc bin bng cach nng cao nhit
hi mi, ap dung qua nhit trung gian.,v.v...
2- Giam m thc t trc day canh ng bng cach ap dung bin phap
tach nc co hiu qua trong phn chay (tach nc bn trong, tach nc
bn ngoai vi cua tng.. .)
 - 188 -

3- Tng khe h doc truc gia ng phun va canh ng, tao kha nng cho
giot nc c xe vun va giam bt s cach bit v tc cua nc va
hi. (Khe h y co th at ti 100 300mm).
4- Tranh dung ai giy, ni tao iu kin cho nc tch tu.
5- Ap dung xe ranh doc trn phn vao lng, gn nh canh quat, nc
trong ranh se giam bt s va p cua giot nc, ngoai ra, ranh con co
tac dung tach nc na.
6- S dung kim loai chu mon lam canh (thep khng r, hp kim titan,
v.v...) tng bn mt (v du, bng cach ti), dung kim loai bao v
tng bn mep vao cua canh quat pha lng ngi ta han boc thm
nhng ming p bng kim loai stelit co cng va chu mon cao.
giam bt ng sut chp trong mi han co th phat sinh khi canh b rung
va bao am cho canh quat t do gian n nhit, ngi ta chia ming p ra nhiu
phn t theo chiu dai cua mep vao canh quat.
Nhng bin phap chng mai mon a thng k cho ta tranh c him hoa
mai mon canh quat khi lam vic vi tc vong 560 580m/s va m sau tuc
bin gn 8%, con vi tc vong thp hn th m n 1214%.
Ngoai nhng bin phap nhm nng cao tui tho cua canh quat k trn,
trong nhiu tng tuc bin hin ai con co b phn tach nc ra khoi phn chay va
cac phn cui cua tuc bin. Nh vy khng nhng giam mai mon canh quat,
ma con giam c tn tht nng lng do m, tc la nng cao hiu sut cua
tuc bin. Kinh nghim cho ta thy rng, ch co th tach c nhng giot nc
(dang phn tan th) ma no lai chim phn khng ln trong ham lng hi m
chung.
Co th tin hanh tach nc trong phn chuyn hi bng cach sau y :
1. Hut mang nc khoi b mt canh ng phun hoc khoi mep cua no (tach nc
trong ranh).
2. Tach nc t bung sau day ng phun, do dong b xon u ra cua day ng
phun vong nhng hat hi m chu tac dung cua lc ly tm. Nhng giot nc vi
mt ln hn nhiu so vi mt cua hi se vng ra pha ngoai bin. Do co
sc ly tm cua nhng giot nc ma hiu qua tach nc kha tt. Nhng ng thi
se lam giam hiu sut cua tng. Nguyn nhn la khi hut nc co cun theo ca hi
va lam ri dong i vao canh ng. Trong trng hp nay ng dong hng v
pha ngoai bin.
3. Tach nc t canh ng hoc la sau canh ng. thai nc t cac canh ng
vng ra do sc ly tm, trn canh quat phai co khoang trng ni lin vi cac ranh
 - 189 -

tach nc hay la nhng ranh xa c bit. Khng co ai canh quat th thun tin
cho vic tach nc, nhng lai lam giam hiu sut cua tng.
Trong nhiu yu t co anh hng ti s tach nc, cn chu y n ap sut
cua hi P. Bi v khi ap sut tng se giam bt hiu s cac mt cua hi va nc,
v vy hiu qua tach nc se thp.

7.6. Lc doc truc trong tuc bin hi nc

Khi gian n trong phn chuyn hi cua tuc bin, hi khng nhng ch
truyn m men quay cho rto do cac lc vong tac dung ln canh ng, ma con ca
lc doc truc, khng sinh cng va chuyn v pali chn. Thng thng, lc nay c
y rto theo chiu dong hi, hn na, co khi lai at ti gia tr ln. am bao
cho tuc bin lam vic an toan, va an toan cho pali chn, cn xac nh kha chnh
xac lc doc truc.
Mun vy, ta se khao sat lc doc truc tac dung ln mt trong cac tng trung
gian cua tuc bin nhiu tng (Hnh 7.15). Tng nay c biu th trn hnh 7.16
vi ty l a c khuych ai.
Lc vong truyn ln canh ng i vi tng th n co phun hi toan phn la:
Ra' = G(C1n sin1n C2n sin2n) + dnln(P1n - P2n) (7-35)
Nu ap sut hi P'1n va P2n ca hai pha a khng bng nhau, th a chu
mt lc doc truc tac dung bng :

Hnh. 7.15 Ban ve lc cua tuc bin xung lc nhiu tng co a giam tai
 - 190 -

Ra" = S1 (P'1n + P2n) = [( dn - ln)2 - d2n2] ( P'1n - P2n) (7-36)
4
Trong o :
1n dn - ng knh trung bnh cua tng
d2n - ng knh cua bac chen
ln - Chiu cao cua canh ng
G2y
Nu ng knh d1n va d2n cua chen trung gian
p'1n ca hai a khng bng nhau, nh hnh 7-16,
th lc doc truc truyn cho b mt mut trong
p 2n gii han cua tng do hiu cua cac ng knh
dn chen gy nn se la :
G1y
Ra" = ( d2n2 - d1n2) P'1n
4
(7-36)
giam bt lc doc truc tng chuyn
d1n d2n v pali chn, trong tuc bin hi nc ngi ta
co gng cn bng no. Co th at c iu o
bng cach, v du, tng ng knh cua chen
Hnh. 7.16 S tuc bin
cui pha trc (Hnh 7-15) va ni bung chen
xung lc (co banh tnh)
trung gian A vi bnh ngng hay la vi tng
trung gian co ap sut khng ln. Nh vy la a tao c lc cn bng hng
ngc chiu dong hi va giam bt phu tai cho pali chn. Chi tit cn bng lc
doc truc y c goi la a (pit tng) cn bng hay la a giam tai.
Nu s dung cac ky hiu trn Hnh 7-15, va chp nhn rng :
Z Z Z

1
RaI + RaII + RaIII = R1 (7-37)
1 1

Ky hiu phan lc cua pali chn qua Ry va gia thit rng, hi rut t bung
cua a giam tai c em v tng trung gian, ma ap sut trong o vi phu tai tnh
toan bng Px, th tng cac lc doc truc chiu theo chiu truc se bng :
Nhng lc hng v pha bn trai :

Ry + P1 (dx2 - d1n2) + P2 (dx2 - d022)
4 4
Nhng lc hng v pha bn phai
Z
PX + (dx2 - d012) + P'1n (d2n - d1n ) + R1
2 2
4 4 Z

Giai phng trnh nay ta tm c :

 - 191 -

Z
1 4
dx = ( R1 RY ) + F '1n (d 22n d 12n ) P2 (d Z2 d 022 ) + P1 d 12n Px d 012
P1 Px 2

ng thc nay chng to rng, dx phu thuc vao phu tai Ry ma pali chn
co th chu ng c.
Nu trong tuc bin tt ca cac tng u la xung lc thun tuy, con a th co
y u l cn bng, nu bo qua lc doc truc trong chen lt leo, th co th xem Ry
= 0 la gn ung. Trong trng hp nay, cho phu tai doc truc bng khng, ch
cn ch tao ng knh bng khng, tc la :
dx = d1 = d01 = d2n = d1n = d2 = d02
Nh vy la piston cn bng bng vi chen cui bn ngoai.
Trong tuc bin phan lc, canh ng c lp trc tip ln tang truc va
khng co banh tnh trung gian, lc Ra" khng co, nhng lc Ra"' lai rt ln, bi v
mc tng ng knh cua tng hoan toan do hiu cua cac ng knh tang truc
xac nh :
Ngoai ra, trong tng phan lc, lc Ra' la ln, v giang ap ln canh ng ln.
i vi cum tng phan lc co ng knh trung bnh bng nhau va chiu cao
canh quat t thay i, bo qua hiu cua lng chuyn ng theo chiu truc, co th
vit :
Ra' = dlm (P1n- P2n) = dlm (Pon- P2n) = dlm (Po - P2) (7- 38)
Trong o Po va P2 - ap sut u va cui cum tng phan lc. cn bng
lc doc truc ang k xut hin trong tuc bin phan lc ngi ta ap dung a giam
tai vi ng knh ln (hnh 7.15). Nu trong tuc bin phan lc tt ca cac canh
ng c lp trn tang truc hnh tru, con ap sut Px bng ap sut sau tng cui
cung, th lc doc truc c cn bng hoan toan vi iu kin la ng knh cua
a cn bng dx bng ng knh trung bnh cua tng gia.
 - 192 -

Trong tuc bin nhiu tng khng co qua nhit trung gian ngi ta c gng
cn bng lc doc truc bng canh hng dong hi trong thn may th nht va th

PCA PHA R2

R1

Hnh 7.17 Cn bng lc doc truc trong tuc bin co hai thn may

hai i ngc chiu nhau (Hnh 7.17). ng thi lc doc truc cua tng thn may co
th cn bng hoan toan va khng cn n a cn bng na.
Trong tuc bin co qua nhit trung gian khng th thc hin s cn bng
bng phng phap y khi co ch qua c ; bi v do quan tnh ln cua th
tch hi trong ng ng dn hi qua nhit, ap sut trc phn trung ap cua tuc
bin thay i khng ng thi vi s thay i ap sut trc phn cao ap cua tuc
bin. Cho nn lc R1 va R2 (Hnh 7.17) a c cn bng ch n nh co th khac
nhau nhiu ch qua , va nh vy se tao nn lc qua ln, khng cho phep
ln pail chn. V nguyn nhn y ma trong tuc bin co qua nhit hi trung gian
cac rto PCA va PTA phai c cn bng ring. i vi tuc bin co trch hi iu
chnh cung tin hanh cn bng lc doc truc ring tng t nh vy.
Tac dung ln pali chn con co cac lc doc truc phu t rto cua may c
truyn ng (may phat in, quat nen,v.v...) Theo quy tc, nhng lc y khng
ln lm. Lc doc truc ang k co th xut hin trong cac khp truc y chuyn
ng theo doc truc va mi rto co pali chn ring cua no. Lc doc truc phu cung
 - 193 -

co th phat sinh khi co gian n nhit cua rto va khi chuyn ng doc truc cua
khp truc b han ch ...
Trong tuc bin ln hin tai, nu nhng lc doc truc phu y qua ln, th
ngi ta ch dung khp truc cng.
Trong qua trnh vn hanh lc doc truc trong tuc bin co th thay i do
thay i phan lc trong cac tng ring le hay trong tng cum tng, do thay i
hi ro qua chen banh tnh va chen trn ai,v.v...
S thay i lc doc truc co th xay ra do chuyn t ch nay sang ch
khac nhanh qua. Hn na, s thay i nhanh nhit trong cac chi tit cua rto va
stato se lam thay i cac khe h trong chen va tng ng, se lam thay i lc doc
truc.
 - 194 -

CHNG 8
TUC BIN PHI HP
SAN XUT NHIT VA IN NNG

Tuc bin phi hp san xut nhit va in la tuc bin khng ch dung
chay tuc bin phat in, ma con cung cp nhit cho cac h tiu thu nhit bn
ngoai, c goi la tuc bin cp nhit thu hi va c phn ra cac loai chu yu sau
y:
- Tuc bin i ap;
- Tuc bin co mt ca trch hi iu chnh;
- Tuc bin co mt ca trch hi iu chnh va tuc bin i ap;
- Tuc bin co hai ca trch hi iu chnh;

8.1. Tuc bin i ap

S cua thit b tuc bin i ap c biu th hnh 8.1.

po t o i o

5 1 2

4
3 pk

pn

Gn

Hnh. 8.1 S nguyn ly cua thit b tuc bin i ap va tuc bin ngng hi
1- Tuc bin i ap 2- Tuc bin ngng hi 3- Bnh ngng
4- H tiu thu nhit 5- B giam n - giam ap
Hi mi t lo hi vi cac thng s Po va to c dn vao tuc bin. Trong
tuc bin 1 hi gian n ti ap sut pn, hi thoat i vao h tiu thu nhit 4. si
 - 195 -

m ngi ta dung hi vi ap sut pn = 70250 kPa, i vi muc ch cng nghip

pn = 0,4 n 0,7 MPa va trong nhiu trng hp pn = 1,3 1,8 MPa.
Trong tuc bin i ap lng hi tiu thu phu thuc vao h tiu thu nhit
Cho nn cng sut in cua tuc bin i ap sinh ra khng phai la tuy y ma phu
thuc vao cng sut nhit cua h tiu thu nhit.
Cng sut in PE do tuc bin khng co ca trch hi sinh ra bng :
PE = Gn Ho OiMG = Gn Ho OE (8 -1)
Khi thng s hi khng thay i, nhit giang ly thuyt Ho khng thay i
nn hiu sut OE chu yu phu thuc vao lu lng th trch hi qua tuc bin, do
o cng sut cua tuc bin i ap c xac nh duy nht bi lu lng hi Gn i
qua tuc bin va ch thay i khi co s thay i phu tai cua h tiu thu nhit.
Trn thc t, th phu tai nhit va in nng khng trung nhau, nn khi
lam vic c lp, tuc bin i ap khng th bao am in nng cho h tiu thu V
vy trong h thng nng lng hin ai ngi ta t tuc bin i ap lam vic song
song vi tuc bin ngng hi 2 (Hnh 8-1). Khi lam vic nh vy tuc bin i ap
ch san xut cng sut in tng ng vi lu lng hi cung cp cho h tiu thu
nhit, phn san lng in con lai do tuc bin ngng hi am nhim. Trong gi
cao im cua phu tai nhit, nu nhu cu hi cho h dung nhit vt qua kha nng
cung cp hi cua tuc bin i ap, th phai ly thm hi mi t lo hi qua b giam
n giam ap 5. B giam ap cung cho phep cung cp hi cho h dung nhit 4 khi
tuc bin 2 ngng lam vic.
Nh vy la, cng sut in cho tuc bin i ap sinh ra hoan toan phu thuc
vao phu tai nhit, do o khng cho phep s dung hiu qua ht cng sut t cua
thit b tuc bin va iu o cung han ch pham vi s dung cua tuc bin i ap.

8.2. Tuc bin co trch hi iu chnh:

Tuc bin ngng hi co trch hi iu chnh co th cung cp ng thi nhit
nng va in nng cho h tiu thu dung bn ngoai, cho nn no ngay cang c ap
dung rt ph bin.
Khac vi tuc bin i ap tuc bin co trch hi iu chnh san xut ra in
nng khng l thuc vao phu tai nhit cua cac h tiu thu.
Tuc bin co trch hi iu chnh gm co hai phn (Hnh 8.2)
 - 196 -

po t o i o
Go
11 1 2
10
3

PCA PHA

5
9 8
pk Gk
6
pn 7
4
Gn
Hnh. 8.2 S nguyn ly cua thit b tuc bin co trch hi iu chnh

Cum tng nm trc ca trch (1), goi la phn cao ap (PCA), va cum tng
t ca trch n bnh ngng hi (2) - Phn ha ap (PHA).
Hi mi c a vao
po tuc bin qua van stop va xupap
to
io iu chnh 10 vi ap sut Po va
nhit to. Trong (PCA) hi gian
H'i
H'o n ti ap sut Pn, c gi khng
in i va do h tiu thu nhit 9
quyt nh. Khi ra khoi (PCA)
Ho p n H"o H"i dong hi Go se phn nhanh; phn
ik hi Gn qua van ngt 6 va van mt
chiu 7 i vao h tiu thu 9, con
pk phn hi GK, qua cac c quan
s iu chnh 5 - vao PHA ri gian
n n ap sut PK trong bnh
ngng 4. B giam n giam ap 11
dung cung cp hi cho h
Hnh. 9.3 Qua trnh gian n hi cua tuc
dung nhit luc ngng tuc bin 1.
bin co trch hi iu chnh trn th i-s
Cng sut in cua tuc
 - 197 -

bin PE (kW), co mt ca trch hi iu chnh (khng tnh n hi cho gia nhit)

c xac nh t biu thc :
PE = Pi MG
Pi = Pi ' +Pi" = Go (io - in) + Gk (in - ik)
= Go Ho' Oi ' + Gk Ho" Oi "
= Gn (io - in) + Gk (io - ik)
= Gn Ho' Oi ' + Gk Ho" Oi " (8-2)
Trong o :
Pi' va Pi" - Cng sut trong cua PCA va PHA, kW
Go, Gn , Gk - Lu lng hi qua tuc bin, PCA, PHA , kg/s ;
io , in, ik - Entanpi cua hi mi, hi trch, hi thoat , kJ/kg
Ho, Ho', Ho" - Nhit giang ly thuyt cua tuc bin, PCA, PHA, kJ/kg
oi, oi', oi" - Hiu sut trong tuc bin, PCA, PHA;
M - Hiu sut c kh
G Hiu sut may phat in.
Ta bit: Gk = Go - Gn
T (8 -2) ta co biu thc cho lu lng hi mi i qua tuc bin co ca trch hi
iu chnh:
i i i 1 1 P
Go = + Gn n k = ( Pi + G n H i" ) = ( E + G n H i" ) (8 -3)
io ik io ik H i H i M G

Vi nhit giang s dung khng thay i Hi" cua PHA, va cua toan tuc bin
Hi lu lng hi i qua tuc bin co trch hi iu chnh phu thuc vao cng sut
in PE va lu lng hi trch Gn cho h dung nhit.

c im cua tuc bin co ca trch hi:

1- Tnh a dang cua cac ch lam vic co th xay ra la c trng cua tuc
bin co ca trch hi. Tuy thuc vao phu tai nhit co th chia thanh hai nhom ch
; ngng hi va cp nhit thu hi.
Khi lu lng hi trong ca trch iu chnh bng khng, ch lam vic
cua tuc bin c goi la ch cp nhit thu hi. Tuy theo tnh cht cua tuc bin
co th co ch lam vic theo ch nhit hoc in. Khi tuc bin lam vic theo
th nhit cng sut in do phu tai nhit xac nh khng th thay i, nu phu
tai nhit khng thay i tng ng. cac ch y c quan iu chnh cua PHA
la khng i, con s thay i phu tai cua h tiu thu dung nhit va cng sut cua
tuc bin th do cac c quan phn phi hi cua PCA am nhim. Ngoai ra con co
 - 198 -

kha nng lam vic theo ch i ap, nu cac c quan iu chnh cua PHA ong
lai va toan b hi c dn v ca trch hi iu chnh. ch nay cn phai cho
mt lng hi ti thiu i qua PHA dn nhit do s ma sat vi cac b phn
quay cua rto ra ngoai.
Khi tuc bin lam vic theo th in cac c quan iu chnh cua PHA co
th thay i ong m tuy y.
2- Tnh a dang cua cac ch lam vic trong tuc bin co trch hi iu
chnh do s thay i lu lng hi i qua PCA trong pham vi rng rai xac nh.
V vy trong cac tuc bin co ca trch hi ngi ta thng hay phn phi hi bng
ng phun.
3- Trong tuc bin co ca trch hi nhng dong hi i vao PCA va PHA u
c iu chnh, trong o ap sut hi dn v h dung nhit c gi khng i,
khng phu thuc vao cng sut va lu lng hi.
4- Theo quy tc, ng ng dn hi trch tip giap vi tuc bin va co dung
tch ln. Khi ct may phat mt cach t ngt, nu cac c quan iu chnh PHA
cha ong lai, th hi t ng dn hi trch co th i ngc qua PHA v bnh
ngng. Luc y, khi gian n trong PHA hi co th tng tc tuc bin n mc
pha huy no. phong tng tc tuc bin nh vy, trn cac ng ng dn hi
trch iu chnh va khng iu chnh u t van mt chiu 5. Ngoai ra, con phai
ngt van 4 va cac c quan iu chnh 6, ng thi phai ong xupap iu chnh 7
va van stop trn ng dn hi mi vao tuc bin (hnh 8.2).
5- Khi ng trch hi c gom t mt s tuc bin, co kha nng giam ap
sut trong ng ng do ngng s c mt trong nhng tuc bin y. Luc y giang
ap ln cac banh tnh cua cac tng cui PCA tuc bin se tng t ngt, co th gy
nn h hong c hoc. Mc nguy him cang ln, khi ap sut hi trch cang cao.
nng cao tin cy cua tuc bin phai t thit b ct hi vao tuc bin hoc
vao ng trch hi khi giang ap ln tng cui cung cua PCA tng ln t ngt.
Trong cac tuc bin cp hi thu hi khng co s nguy him o, v banh tnh cua
tng cui cung PCA a c tnh cho trng hp giam ap sut trong cua trch
xung bng khng.

8.3. Tuc bin i ap co trch hi iu chnh :

Tuc bin i ap co trch hi iu chnh c t trung tm nhit in
Trong trng hp, khi cn phai bao am hi cho h dung nhit vi cac ap sut
khac nhau nh muc ch cp nhit sinh hoat va cng nghip. S nguyn ly cua
thit b tuc bin loai nay c biu th trn hnh 8.4.
 - 199 -

o to io
G Go

PCA PHA

Gn GT pk Gk
pn
pT
HTT1

HTT2

Hnh. 9.4 S nguyn ly cua thit b tuc bin co trch hi iu chnh

Hi mi vi cac thng s po, to c em vao tuc bin va gian n trong

PCA n ap sut Pn cung cp cho h dung cng nghip HTT1. Tip theo,
dong hi t phn thanh 2 phn; mt phn hi Gn c dn vao h tiu thu nhit
cng nghip HTT1, phn con lai vi lng GT c em qua cac c quan iu
chnh va vao PHA , ri gian n n ap sut pT va cung cp cho h dung nhit
thp ap HTT2 (h thng sy si m, h thng nc nong).
Do tuc bin i ap co trch hi ch co th s dung hp ly theo th nhit,
nn bn canh thng t thm tuc bin ngng hi ap ng s dao ng cua
phu tai in.
Cng sut trong tuc bin i ap co trch hi phat ra c xac nh bi phu
tai cua cac h dung nhit va bng :
PE
Pi = = Go(io - in) + GT (in - iT)
M G
= GoHo' oi'+ GT Ho"oi" = GnHo' oi'+ GT Hooi (8-4)
 - 200 -

Trong o :
po Go, Gn, GT, io , in , iT - Lu
to
io lng va entanpi cua hi mi
va hi i vao cac ca trch
H'i
H'o cng nghip va sinh hoat.
in
Ho, Ho', Ho'', oi, oi', oi'' -
Ho pn Nhit giang ly thuyt va hiu
H"o H"i
sut trong tng i cua tuc
iT
bin, PCA, PHA.
Nhc im ln nht
pT cua tuc bin i ap co trch hi
s la khng tn dung ht kha nng
cua thit b nng lng trong
thi im cn giam tiu thu
Hnh. 8.5 Qua trnh gian n hi cua tuc bin nhit.
i ap co trch hi iu chnh trn th i-s

8.4. Tuc bin co hai ca trch hi iu chnh:

o to io
Go

PCA PTA PHA

GT pk Gk
pn
Gn pT
HTT1

HTT2

Hnh. 8.6 S nguyn ly cua thit b tuc bin co hai ca trch hi iu chnh
 - 201 -

ng thi phuc vu hai h tiu thu nhit vi cac thng s hi khac nhau,
tuc bin co hai ca trch hi iu chnh co tnh u vit tri hn nhiu so vi tuc
bin i ap co trch hi. S nguyn ly cua cac loai tuc bin nay c biu th
trn hnh 8.6. Tuc bin c chia ra lam ba cum
- Cum tng nm trc cua ca trch hi cho cng nghip HTT1.
- Cum tng nm gia ca trch cho h tiu thu thp ap HTT2
- Cum tng co trch hi cp nhit thu hi n bnh ngng.
i po Hi mi vi lu lng Go va
to
io Po, to, se gian n trong phn
cao ap PCA n ap sut Pn
H'i
H'o cung cp hi cho h dung nhit
in
cng nghip HTT1. Tip o lu
Ho p lng hi G = Go - Gn i qua
n
H"o H"i
iT cac xupap iu chnh vao
phn trung ap PTA . y hi
H"'
o
H"'
i
pT gian n n ap sut PT cp
ik nhit thu hi t ca trch GT
cho h dung nhit thp ap
pk
s HTT2.
Phn hi con lai Gk =
Go - Gn - GT i vao pha ha ap
Hnh. 8.7 Qua trnh gian n hi cua tuc bin PHA va gian n n ap sut
Co 2 ca trch hi iu chnh trn th i-s
trong bnh ngng Pk.

Cng sut trong Pi (kW) do tuc bin co hai ca trch hi iu chnh phat ra
(khng k hi trch cho gia nhit) bng tng cua cac cng sut ring cng lai
(hnh.8.7)
PE
Pi = = Pi ' + Pi " + Pi "'
M G
= GoHo'oi' + (Go- Gn) Ho"oi''+ (Go- Gn- GT) Ho"'oi''' (8-5)
Giai phng trnh (8-5), ta tm c lu lng hi i qua tuc bin co hai ca trch:

PE H o" . oi" + H o"' . oi"' H "' . "'

Go = + Gn + GT o oi (8-6)
H o oi M G H o oi H o oi

Trong o :
 - 202 -

Pi ', Pi ", Pi "' - Cng sut trong PCA, PTA , PHA

Go ,Gn ,GT - Lu lng hi miva hi i vao cac ca trch hi cng nghip
va sinh hoat , kg/s
Ho, Ho', Ho", Ho'" - Nhit giang ly thuyt cua tuc bin, PCA, PTA va PHA
kJ/kg ;
oi, oi', oi''oi"' - Hiu sut trong cua tuc bin, PCA, PHA, PTA

8.5. th cac ch .
Trong trng hp chung th cac ch th hin di dang th phu
thuc gia cng sut in cua tuc bin PE, lu lng hi Go, phu tai nhit cua h
tiu thu Qn, (QT), ap sut hi trch cho h tiu thu pn (pT), cac thng s hi mi
po,to lu lng nc nc lam mat Wc va cac ai lng khac co anh hng ti ch
lam vic cua tuc bin :
F (PE, Go, Qn, QT, pn, pT, Wc ,...) = 0 (8-7)
Phng trnh (8-7) c trnh bay bng th trn mt phng trong trng
hp nu khng co qua ba bin s. Trong trng hp ngc lai, ch co th biu th
th ch trn mt phng, nu em thay th s tng giao cua cac bin s bng
s phu thuc gn ung: nhng cac thng s bin thin phng trnh (8-7) cang
nhiu th sai s em vao th cang ln. Cho nn tt nht la gii han s lng cac
thng s c lp. Cn lu y rng, anh hng cac thng s ring le ti cng sut
khng ging nhau. th chu yu, thng c goi la th cac ch , biu th
s phu thuc gia cng sut cua tuc bin va lu lng hi. Cac th phu, c
goi la th phu hiu chnh. Xac nh anh hng cua s thay i cua mt trong
cac thng s th phu khac nh: s phu thuc nhit nc cp vao lu lng
hi mi, s phu thuc ap sut be nht trong ca trch hi iu chnh vao lu lng
hi va ca trch, v.v...
th ch chnh co th thc hin vi chnh xac cao, v s bin thin
a c han ch. th phu thng co kem theo sai s. Nhng sai s cua th
phu lam tng khng ang k sai s chung cua th cac ch , bi v gia tr tuyt
cua h s hiu chnh ch bng vai phn trm cng sut chung cua tuc bin.
Nh co th cac ch ta co th thit lp bng th s lin h gia cac
thng s cua phng trnh (8-7) va phn vung cac ch lam vic cua thit b
tuc bin.
th cac ch c s dung rng rai khi thit k va vn hanh nha may
nhit in v ro rang, thun tin va co chnh xac kha cao.
Trong thc t ngi ta thng dung cac th ch sau:
 - 203 -

1- th cac ch cua tuc bin i ap

th ch cua tuc bin i ap phan anh s phu thuc lu lng hi mi
Go vao cng sut in PE va i ap pn ;
Gn = f(PE, pn) (8-8)
No co th c biu th trn mt phng tng ng vi cac s liu thc
nghim hay tnh toan a co. Trong ba thng s cua phng trnh (8-8), ap sut
cui pn, la t co anh hng nht, cho nn th cac ch cua tuc bin i ap
c th hin di dang mang ng cong Go = (PE), khi Pn = const
2- th cac ch cua tuc bin co mt ca trch hi iu chnh
Trong trng hp chung th cac ch biu th s phu thuc cng sut
in PE vao lu lng hi i qua tuc bin Go va qua ca trch Gn, cung nh vao ap
sut hi trong ca trch pn.
Gn = f(PE, Gn , pn) (8-9)
T phng trnh nay co th loai tr ap sut cua hi trch pn, thay th anh
hng cua no bng h s iu chnh (sai s tng i be). V vy s phu thuc
(8-9) co th c th hin trn mt phng doi dang mt loat cac ng cong Go
= f (PE) khi Gn = const.
Ta se khao sat v du v cach dng th cac ch cua tuc bin co trch
hi bng phng phap gn ung cho rng quan h phu thuc cua lu lng hi Go
vao cng sut PE va Gn a c tuyn tnh hoa :
Go = Gk.o + ynGn = Gk.x rk PE + ynGn
= Gk.x + dnom (1-x) PE + ynGn ; (8-10)
Trong o :
Gk.o= Gk.x rk PE - Lu lng hi vao tuc bin khi lam vic vi ch ngng
hi khng co trch hi ;
Gk.x - Lu lng hi khi chay khng tai khng co trch hi ;
rx = (Go - Gk.x)/ PE - Sut tng lu lng hi ch ngng hi, kg/kWh
yo = (in - ik)/ (io - ik) - Ty s cua nhit giang s dung phn ha ap trn nhit
giang s dung toan phn tuc bin (h s hut cng sut do hi trch );
dm = Gm /Pm - Sut tiu hao hi khi co phu tai nh mc va ch
ngng, kg/kWh
G k .x
x = H s chay khng tai.
Go

3- th cac ch cua tuc bin co hai ca trch hi iu chnh.

 - 204 -

th phan anh s phu thuc gia cng sut cua tuc bin PE,lu lng hi
i qua tuc bin Go cac lu lng hi trch pha trn (cng nghip) va pha di
(cp nhit thu hi) Gn va GT ;
Go = f (PE, Gn, GT) (8-11)
Anh hng cua cac thng s con lai cua phng trnh (8-7) c tnh cac
h s hiu chnh.
Khi dng th cac ch cua tuc bin co hai ca trch iu chnh ngi
ta quy c thay th bng tuc bin ao co ca trch hi pha trn. Hi trch cp nhit
thu hi c xem bng khng, con hi dn vao PHA cua tuc bin se sinh thm
cng sut.
PT = GTHi MG = kGT (8-12)
Trong o :
Hi - Nhit giang s dung cua PHA
k - H s ty l
Nu k n (9-12) biu thc (9-11) co th em v dang ;
PE = PEqui c - PT = f(Go,Gn) - GTHi MG (8-13)
Trong o :
PEqui c = f(Go,Gn) - Cng sut do tuc bin quy c sinh ra khi hi trch cp
nhit thu hi bng khng.