Professional Documents
Culture Documents
Nurettin Topçu - Mantık
Nurettin Topçu - Mantık
Nurettin Topu
Mantk in yayn haklan Dergh Yaynlanna aittir.
Dergh Yaynlan
239
ISBN
975-6611 22-7
2. Bask
Kasrn 2006
Sahife Dzeni
Ayten Bala
Kapak Tasannu
etmin Yavuz
Basm Yeri
A Ajans Reklamclk Filimcilik Matb. San. ve Tic. Ltd. Ltd. ti. Beysan
Sanayi Sitesi Birlik Cad. Yaynclar Birlii Sitesi
No: 32 Kap No: 4G Yakuph - Bykekmece / stanbul
Cilt
Gven Mcellit & Matbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti.
Devekaldnm Cad. Gelincik Sok. Gven han No: 6
Mahmutbey - Baclar / tstanbul
Datm ve Sat
Ana Basm Yayn
Molla Fenan Sok. No: 28 Yldz Han Giri Kat
Tel: [212] 526 99 41 (3 hat) Faks: [212] 519 04 21
Nurettin Topu
MANTIK
Yayna H azrlayanlar
Ezel Erverdi - smail Kara
DERGH YAYINLARI
K lodfarer Cad. Nu.: 3/20 34112 Sultanahm et / stanbul
Tel: [212] 518 95 78 (3 hat) Faks: [212] 518 95 81
www.dergahyayinlari.com / e-posta: bilgi@ dergahyayinlari.com
SUNU
5
SUNU
im deerlendirmeleri zikredilebilir.
Uzun yllar liselerde ve mam Hatip Okullarnda ders kitab
olarak okutulan bu kitaplarn btn basklar gzden geirildii za
man Milli Eitim Bakanlnca ders programlarnn, nite muhte
valarnn deitirilmesine paralel olarak yenilendii, baz ksmlar
nn deitirildii, eklendii grlecektir. Dnemlerin siyaset ve
hissiyatna uygun olarak Sosyolojinin Toplumbilim, Psikolo-
jinin de Ruhbilim olarak basld olmutur. Nurettin Beyin ken
di ktphanesinden bize intikal eden kitaplarda yeni basklar iin
baz sadeletirmeler yapt da grlmektedir. Bu deiikliklerin
btnn elinizdeki basklarda zikretmemiz elbette szkonusu ola
mazd. Fakat felsefe grubu derslerinin Trkiyede tedrisi ve prog
ramlan ile ders kitaplar zerinde alacak veya Nurettin Top
unun fikriyatna hususen eilecek olanlarn bu basklan tek tek ve
kronoloji gzeterek tetkik etme mecburiyetinde olduklar aktr.
Ders kitab hviyetini korumas iin nite sonlarnda yer alan soru
lan da muhafaza ettik.
Mantk kitabnn ilk basks 1952 ylnda yapld. Son basks
1984 ylnda yaplan 8. bask olmaldr. Biz burada 1966 tarihli 3.
basky esas aldk.
DERGAH YAYINLARI
6
indekiler
MANTIK NEDR?/ 9
Mantn blm len/10
Mantn douu/ 11
TERMLER/ 13
lem ve mul/ 14
Be geneller/ 13
Snflandrma/ 16
Tarif/ 17
NERMELER/ 19
AKIL YRTME/21
Metodun genel kaideleri/ 22
Vastasz dedksiyon ekilleri/ 23
1. Akis/ 23
2. Karolum/ 24
KIYAS/ 27
Kyasn artlar/ 28
ncllerin kemmiyet ve keyfiyetine gre kyasn ald ekiller/ 29
Dzensiz kyaslar/ 30
Kyasn deeri/ 34
MATEMATKTE METOT/ 37
Matematiin konusu: Mikdar ve kemmiyet/ 37
MATEMATK LMLER/ 39
Aritmetik/ 39
Cebir/ 40
Analitik geometri/ 40
Geometri/ 40
7
NDEKLER
Mekanik/ 41
Astronomi/ 41
MATEMATN PRENSPLER/ 42
Aksiyomlar/ 42
Pastlatlar/ 43
Tarifler/ 44
MATEMATKTE SPAT/ 46
spatn ekilleri/ 46
Kyastan faiklar/ 50
MATEMATN DEER/ 52
LMLERN DOUU/ 56
Msbet ilmin karakterleri/ 58
LM DN/ 61
DENEYSEL LMLERDE METOT ENDKSYON/ 63
Sebep aratrma yollar/ 63
A. Bacon'n ii levhas/ 64
B. Stuart Millin metotlar/ 64
C. Deneysel metodun safhas: I. Gzlem,2. Hipotez,3. Deneyleme/ 67
Deneysel kanun/ 73
DENEYSEL LMLERDE PRENSP VE TEORLER/ 76
I. Prensipler/ 76
II. Teoriler/ 77
Fizikte teoriler/ 78
Biyolojide teoriler/ 79
ANALOJ/83
Analojinin yaps ve deeri/ 84
TARHTE METOT/86
Tarihin evrimi/ 87
Tarihin metodu/ 89
1. Tarihte analiz/ 89
2. Tarihte sentez/ 92
Tarih felsefesi/ 93
OKUNACAK ESERLER/95
8
MANTIK NEDR?
9
MANTIK NEDR?
Mantn blmleri
10
MANTIK
Mantn douu
11
MANTIK NEDR?
Sorular
12
TERMLER
13
TERMLER
lem ve mul
h -
Asyal AvrupalI Afr ikal Amerikal AvustralyalI
_ | __
Hintli inli Trk Iranl
I----- -------1--------------- 1
Trkistanl Azerbey canl Trkiyeli
I------
Yusuf Bey Hsrev Aa Gazi Osman Paa
14
MANTIK
Be geneller
15
TERMLER
HAYVANLAR
Omurgallar Omurgaszlar
Snflandrma
16
MANTIK
Tarif
17
TERMLER
Sorular
18
NERMELER
19
NERMELER
Sorular
20
AKIL YRTME
Bir veya birka nermeden yeni bir nerme karmak iin zih
nin ileyiine akl yrtme denir. Balca ekilleri dedksiyon ve
endksiyondur.
Dedksiyon: Prensipten sonuca gememize yarayan ak! y
rtmedir. Baka ifade ile, prensip olarak alman ncllerden sonu
cun zorunlu olarak karlmasna yarayan akl yrtmeye denir. Mi
sl:
21
AKILYRiME
22
MANTIK
1. Akis
23
AKIL YRTME
2. Karolum
Yanl da olabilir:
24
MANTIK
25
AKIL YRTME
26
KIYAS
27
KIYAS
Kyasn artlar
28
MANTIK
Gl kokuludur.
Karanfil iektir.
Kemrruyete gre:
A. Ayn cinsten iki kll veya iki cz nermeden hi bir v
g kmaz:
Fuzul airdir,
Cz hal {
Hmit airdir.
Keyfiyete gre:
A. ki msbet nermenin vargs mutlaka msbettir:
29
KIYAS
Ahmet ku deildir.
Ku yzc deildir.
Dzensiz kyaslar
Baka misl:
30
MANTIK
31
KIYAS
32
MANTIK
33
KIYAS
Protagoras Evalt
Kazanrsam Kaybedersem Kazanrsam Kaybedersem
Mukavele ile Hkim karar ile Hkim karar ile Mukavele ile
Kyasn deeri
34
MANTIK
35
KIYAS
AKIL YRTME
________ I________
-------1
D edkjyon Endksiyon
___ I____ I
Vastasz Vastal
I __ I__
--------1
Akis Karolum Kyas Matematik dedksyon
Dzenli Dzensiz
I--------- ------1------ I
Ksaltlm kyas Delilli kyas Zinciriemc kyas Dilem
Sorular
36
m a t e m a t ik t e m e t o t
Matematiin konusu
37
MATEMATKTE METOT
artk blnemez olan birimi elde etmek hibir zaman kbil olmya-
caktr. Zira var olan ey, mutlaka blnebilir ve ne kadar blnr
se blnsn yok edilemez. u halde blnemez olan birim hibir
zaman elde edilemiyecektir; birimler arasndaki boluk ortadan
kaldrlamyacaktr. Aadaki seride ortaya konan orant, birimin
sonsuz olarak blnebileceini gstermektedir.
I
m
8
Sorular
Aritmetik
39
MATEMATK LMLER
Cebir
Analitik geometri
Geometri
40
MANTIK
Mekanik
Astronomi
Sorular
41
MATEMATN PRENSPLER
Aksiyomlar
42
MANTIK
Postulatlar
43
MATEMATN PRENSPLER
yerek baka bir postulat ortaya koydu. Ona gre bir dorunun d
ndaki bir noktadan o doruya hi paralel izilemez. Bizim don
dediimiz, kre zerindeki byk dairelerden alnm yay parala
rdr. Bunlarn hepsi birbirini kutup denilen krenin en uzak nokta
snda keseceklerinden, paralellik mmkn deildir. Bu postlat-
tan herbiri neticede ayn hl ekillerine ulatryor. Ancak tatbikat
taki kolayl sebebiyle, Eudide postulatlar kullanlmaktadr.
Tarifler
44
MANTIK
Sorular
45
MATEMATK SPAT
spatn ekilleri
46
MANTIK
47
MATEMATK SPAT
48
MANTIK
A B
D C E
B C
49
MATEMATK SPAT
Kyasdan farklar
50
MANTIK
SPATIN EKLLER
I
Vastasz ispat Vastal ispat
(abese irca metodu)
Analiz yoluyla Sentez yoluyla
I ---- 1------------------------ 1
Tatbik ekillerin Bir eklin edeerini bulma
blnmesi
Sorular
51
MATEMATN DEER
52
MANTIK
53
MATEMATN DEER
Cinayet isizlik
54
MANTIK
Sorular
55
LMLERN DOUU
56
MANTIK
57
LMLERN DOUU
58
MANTIK
Sorular
60
LM DN
61
LM DN
Sorular
62
DENEYSEL LMLERDE METOT
ENDKSYON
63
DENEYSEL LMLERDE MFI UT
A. Baconun U levhas
64
MANTIK
A a b c d
A a e f g
A a 1m o
A a b c
- - b c
65
DENEYSEL LMLERDE METOT
a 3 a3 b5 C I2 ^8
^6 b ,6 dp
a9 a bzj 25 ^30
A B C
a b c d e f
66
MANTIK
67
DENEYSEL LMLERDE METOT
1. Gzlem
68
MANTIK
2. Hipotez
69
DENEYSEL LMLERDE METOT
70
MANTIK
3. Deneyleme
71
DENEYSEL LMLERDE METOT
72
MANTIK
Deneysel kanun
73
DENEYSEL LMLERDE METOT
74
MANTIK
Sorular
75
DENEYSEL LMLERDE
PRENSP VE TEORLER
I. Prensipler
76
MANTIK
II. Teoriler
77
DENEYSEL LMLERDE PRENSP VE TEORLER
Fizikte teoriler
78
MANTIK
Biyolojide teoriler
79
DENEYSEL LMLERDE PRENSP VETEORlLER
80
MANTIK
81
DENEYSEL LMLERDE PRENSP VE TEORLER
Sorular
82
ANALOJ
83
ANALOJ
84
MANTIK
Sorular
85
TARHTE METOT
86
MANTIK
Tarihin evrimi
87
TARHTE METOT
88
MANTIK
Tarihin metodu
1. Tarihte analiz
89
TARHTE METOT
90
MANTIK
91
TARHTE METOT
2. Tarihte sentez
92
MANTIK
Tarih felsefesi
93
TARHTE METOT
Sorular
94
OKUNACAK ESERLER
Ansto : Organon
Austen Jane Saduyu ve Duyarlk
Bacon Franois : Denemeler
Bemard Clade . Tpta tecrbe usulnn tetkikine giri
Boutroux Emile Tabiat kanunlarnn zorumsuzluu
Descanes Rene Akln idaresi iin kurallar
t i
Tabiat ile hakikati arama
: Metot zerine konuma
Efltun : Sofist
: Gorgias
: Protagoras
: Kharmides
F rab limlerin saym
Gazl El munkizu Min Ad-Dall
Goblot Edmond : limler sistemi
Lachelier Jules Tmevarm (endksiyon)n temeli hakknda
Mach Emst : Bilim ve hat
Poincar Henri Bilim ve metol
M
Bilimin deeri
: Bilim ve varsaym
: Son dnceler
Renan Emest : Bilimin gelecei
Russel Bertrand . Mistiklik ve mantk
95