SARINGAN & INTERVENSI MINDA SIHAT

KESIHATAN MENTAL DALAM KOMUNITI

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

1
Paramedik KKM
 KANDUNGAN
1. Patofisiologi stress dikalangan pesakit NCD

2. Kaedah saringan, interpretasi keputusan dan diagnose

stress (DASS 21)

3. Pengambilan Sejarah

4. Intervensi stres umum

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

2
Paramedik KKM
 Definisi SIHAT

1. Bebas daripada penyakit

2. WHO- Kesejahteraan Fizikal,Mental Dan

Sosial Yang Sempurna Dan Bukan Sekadar
Ketiadaan Penyakit Atau Kelemahan Sahaja.

3. Bukan sekadar kesempurnaan fizikal, mental

dan sosial malahan juga kesejahteraan rohani
dan jiwa serta bebas dari sebarang penyakit

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

1
3
Paramedik KKM
KESIHATAN MENTAL : DEFINISI

Mereka yang mempunyai kesihatan

mental yang baik merasa selesa dengan
diri sendiri, merasa selesa dengan orang
lain dan boleh memenuhi cabaran hidup
seharian

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

4
Paramedik KKM
Mental Spectrum of Mental Disorders
Health
MENTALLY HEALTHY

COMMON SEVERE M E N TA L D I S O R D E R S
M E N TA L D I S O R D E R S
Depression Schizophrenia
Anxiety Bipolar affective disorder
Panic attack Brief psychotic disorders
Phobias
Medically
Unexplained
physical symptoms
Substance abuse

Suicide represents perhaps the most serious outcome

of mental health disorders.
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
5
Paramedik KKM
 PERKHIDMATAN
MINDA SIHAT
1. Saringan Minda Sihat
2. Rawatan Kes Mental Stabil
3. Rehabilitasi Psikososial

Objektif Perkhidmatan
1. Menggalakkan masyarakat menjalani saringan
bagi mengenalpasti status kesihatan mental
dan faktor risiko

2. Mengesan awal masalah stres, anzieti dan

kemurungan

3. Memperkasakan individu menangani stres

melalui teknik relaksasi dan kemahiran
daya tindak

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

6
Paramedik KKM
 PAKEJ MINDA
SIHAT
Diperkenalkan dalam tahun 2005
Saringan MInda Sihat untuk Stress, Anzieti dan Kemurungan
(DASS)
Stress intervention
- Handling Stress 10Bs, Control Anger (3B)
- Effective Interpersonal Communication
- Problem Solving
- Relaxation techniques: Breathing techniques, Neck and
Shoulder Massage

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

7
Paramedik KKM
7
CARTA ALIR PERKHIDMATAN SARINGAN
MINDA SIHAT
Tawarkan saringan kepada klien Berikan nasihat ringkas
yang layak Klien tidak atau bahan pendidikan
Setuju
Klien Setuju kesihatan berkaitan
kesihatan mental
Lakukan saringan minda sihat
menggunakan DASS 21 dan
rekod
Teknik Intervensi dan
Ringan,
Sederhana KDT
Apakah skor DASS
keseluruhan?
Normal
Rujuk kepada Pegawai
Teruk, Perubatan untuk
Berikan nasihat ringkas Sgt Teruk
penilaian seterusnya
berkaitan minda sihat dan gaya
hidup sihat
DASS Ulangan utk kes
ringan/Sederhana Selepas 2 Minggu
Tamat bersama-sama ujian KDT/Personaliti
8
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
 SIAPAKAH YANG BOLEH
DISARING?
Pesakit anda
Keluarga/Pengiring Pesakit
Klien yang datang ke klinik

KLIEN YANG BERISIKO

Pesakit NCD
Warga emas
Ibu tunggal
Tidak bekerja tetap
Sejarah keluarga yang mempunyai penyakit mental
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
9
Paramedik KKM
SARINGAN MINDA SIHAT

Saringan untuk mengenalpasti individu yang mempunyai

SIMPTOM dan TANDA-TANDA stres, anzieti dan kemurungan.

Keadaan anda SEMINGGU yang lepas

BUKAN DIAGNOSIS.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

10
Paramedik KKM
 APAKAH PERASAAN ANDA 1 MINGGU
KEBELAKANGAN INI?

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

11
Paramedik KKM
SARINGAN MINDA SIHAT

KEMURUNGAN ANZIETI STRESS

NORMAL 0 -5 0-4 0-7
RENDAH 6-7 5-6 8-9
SEDERHANA 8 - 10 7-8 10 - 13
TERUK 11 - 14 9 - 10 14 - 17
SGT TERUK 15 + 11 + 18 +
SKOR DASS KESELURUHAN
SKOR TERTINGGI DI ANTARA STRESS,KEMURUNGAN DAN
ANZIETI
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
12
Paramedik KKM
 SKOR DASS KESELURUHAN
Contoh :

Ujian Tahap Ujian Tahap

Stress Ringan Stress Normal

Anzieti Normal Anzieti Sederhana

Kemurungan Teruk Kemurungan Ringan

KESELURUHAN TERUK KESELURUHAN SEDERHANA

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
13
Paramedik KKM
INTERVENSI MINDA SIHAT

SKOR DASS NORMAL

SYABAS ! ANDA TELAH BERJAYA

MENGURUSKAN CABARAN HIDUP
ANDA DENGAN BAIK.

WALAUBAGAIMANAPUN, KEHIDUPAN HARIAN

ADALAH PENUH DENGAN CABARAN.
OLEH ITU,
TERUS AMALKAN GAYA HIDUP SIHAT
DALAM KEHIDUPAN ANDA

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

14
Paramedik KKM
INTERVENSI MINDA SIHAT

SKOR DASS RINGAN

ANDA TELAH BERJAYA

MENGENDALIKAN CABARAN HIDUP
ANDA DENGAN BERKESAN

WALAUBAGAIMANAPUN, ANDA PERLU

TINGKATKAN KEMAHIRAN DAYA
TINDAK ANDA.
NILAI KEMBALI PERKARA-PERKARA
YANG MENYEBABKAN STRES DALAM
KEHIDUPAN ANDA DAN APA YANG
ANDA BOLEH LAKUKAN UNTUK
MENGATASINYA
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
15
Paramedik KKM
INTERVENSI MINDA SIHAT
SKOR DASS SEDERHANA

ANDA SEDANG MENGALAMI STRES

YANG BOLEH MENJEJASKAN
KEBAHAGIAN HIDUP ANDA.
ANDA PERLU TINGKATKAN KEMAHIRAN
DAYA TINDAK ANDA

ANDA PERLU BERKONGSI MASALAH

DENGAN ORANG LAIN ATAU
MENDAPATKAN BANTUAN PROFESIONAL

SEKIRANYA STRES ANDA TIDAK

DAPAT DIURUSKAN DENGAN BERKESAN
ANDA MEMPUNYAI RISIKO UNTUK
MENGALAMI MASALAH KESIHATAN MENTAL

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

16
Paramedik KKM
SKOR DASS KESELURUHAN
SKOR DASS KESELURUHAN
NORMAL
TINDAKAN ANDA
TERUSKAN GAYA HIDUP DAN MENTAL
YANG SIHAT
SILA DATANG LAGI JIKA PERLU.

RENDAH BERIKAN INTERVENSI :

1) KEMAHIRAN GAYA DAYA TINDAK
+
SEDERHANA 2) TEKNIK RELAKSASI

TERUK
RUJUKAN KE PEG. PERUBATAN UNTUK
PENILAIAN LEBIH LANJUT
SGT TERUK

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

17
Paramedik KKM
KEMAHIRAN KESIHATAN MENTAL
1. Pemikiran Positif
2. Kemahiran Menenangkan Diri : 10 B
(Kerohanian/Kemarahan/Perasaan takut)
3. Komunikasi Interpersonal Yang Berkesan
4. Membuat Keputusan dan Penyelesaian Masalah
dengan Bijak
5. Tegas Diri
6. Pengurusan Masa
7. Menangani Pengaruh Tekanan Rakan
Sebaya/Persekitaran/Keluarga

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

18
Paramedik KKM
 CARTA ALIRAN INTERVENSI MINDA SIHAT

UJIAN DASS

SKOR DASS
KESELURUHAN *Sederhana
*Ringan,

Kaunseling
Kaunseling
Latihan Kemahiran
Daya Tindak Teknik Relaksasi
1.Berfikiran Positif 1.Latihan Pernafasan
2.Teknik Penyelesaian Masalah 2.Senaman Bahu/Leher
3.Asertif 3. Urutan Bahu/Leher
4.Kawal Marah 4.Terapi Muzik
5.Komunikasi Berkesan 5.Aromaterapi
Diberi kelonggaran utk menggabungkan teknik intervensi
19
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
20
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
21
Paramedik KKM
KEMAHIRAN 2- BERFIKIRAN POSITIF

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

22
Paramedik KKM
KEMAHIRAN 3- PENGURUSAN MASA
Perhatikan jangka masa yang diambil untuk melakukan sesuatu
tugas
Rancang jadual tugas yang membolehkan anda menyiapkan tugas
harian tanpa perasaan tertekan
Pastikan adanya waktu rehat di antara pekerjaan
Senarai dan jadualkan tugas mengikut keutamaan. Lakukan tugas
yang penting terlebih dahulu. Selepas dilaksanakan, beri ganjaran
pada diri anda.(seperti memuji,mendengar muzik dll
Jika kerja anda tertangguh, kaji punca dan buat jadual semula
Buat pemantauan akan kemajuan dan keberkesanan anda
menguruskan masa

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

23
Paramedik KKM
KEMAHIRAN 4- Penyelesaian Masalah dan membuat
keputusan
I (Identify) Mengenalpasti masalah

D (Describe) Perjelaskan beberapa pilihan cara penyelesaian

E (Evaluate) Penilaian kebaikan dan keburukan pilihan-pilihan

tersebut

A - (Act) Bertindak atas pilihan yang telah dibuat

L (Learn) Semak semula keberkesanan tindakan yang telah

diambil dan berikan pujian diatas usaha anda dan mereka yang
terlibat

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

24
Paramedik KKM
KEMAHIRAN 5 - BERKONGSI MASALAH

Teman hidup
Keluarga dan saudara mara
Sahabat Handai
Kaunselor

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

25
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
26
Paramedik KKM
 TEKNIK RELAKSASI
Latihan Pernafasan
Urutan Bahu dan Leher
Relaksasi otot
Terapi Muzik
Aromaterapi

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

27
Paramedik KKM
 FAEDAH TEKNIK RELAKSASI
Mengurangkan masalah fizikal akibat tertekan seperti seperti gangguan
tidur,sakit kepala,stress dan tekanan darah tinggi.
Meningkatkan tahap keyakinan dan harga diri (self esteem) hasil daripada
keupayaan mengawal reaksi stress dgn baik
Sikap tenang hasil daripada relaksasi dapat memperbaiki perhubungan
klien dgn orang lain

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

28
Paramedik KKM
 CARTA ALIRAN INTERVENSI MINDA SIHAT

2 MINGGU SELEPAS INTERVENSI

ULANG UJIAN DASS

Normal dan Sederhana,Teruk dan

Ringan DASS Sangat Teruk
KESELURUHAN

-Amalkan gaya Rujuk Kepada

hidup dan minda Pegawai
yang sihat Perubatan
-Datang semula
jika perlu
RETEN INTERVENSI MINDA SIHAT
NOMBOR FORMAT JENIS BORANG / LAMPIRAN

PKM 17/2001 Pin 2007 Senarai Semak Kesan Sampingan Ubat-

ubatan Psikotropik
PKM 201/2003 Pin 2007 Borang Maklumbalas Kes Rujukan

PKM 202/2003 Pin 2007 Notis Pemberitahu Kes Cicir

PKM 203/2003 Pin 2007 Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan

Kesihatan Mental Peringkat Klinik Kesihatan

PKM 2O4a/2003 Pin 2007 Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan

Kesihatan Mental Peringkat Daerah

PKM 204b/2003 Pin 2007 Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan

Kesihatan Mental Peringkat Negeri
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
30
Paramedik KKM
 NOMBOR FORMAT JENIS BORANG / LAMPIRAN
PKM 205/2003 Pin 2007 Borang Rujukan Pesakit dari Klinik Kesihatan
ke Hospital
Per. PL 102 Buku Daftar OPD

PKM 101/2003 Pin 2007 Kad Daftar Kedatangan Pesakit Mental di

Klinik Kesihatan
PKM 1/2001 Pin 2007 Borang Rujukan Pesakit Mental ke Klinik
Kesihatan
PKM 3/2001 Pin 2007 Buku Daftar Perkhidmatan Kesihatan Mental
Ketidakhadiran Bulanan
PKM 4/2007 Buku Temujanji dan Semakan
Ketidakhadiran Bulanan
PKM 5/2001 Borang Penilaian Threshold Assessment
Grid(TAG)
Apkm 13/2001 Pin 2007 Senarai Semak Kesihatan Mental Di Klinik
Kesihatan
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
31
Paramedik KKM
RAWATAN SUSULAN PESAKIT MENTAL YANG STABIL

KEMURUNGAN
SKIZOFRENIA
KEGELISAHAN (ANZIETI)

LOKASI YANG HAMPIR, DALAM KOMUNITI

MUDAH DI TERIMA PESAKIT DAN KELUARGA
PERKHIDMATAN SECARA INTEGRASI
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
32
Paramedik KKM
Rawatan Susulan Pesakit Mental Stabil
Objektif
Untuk membolehkan pesakit mental yang stabil menerima rawatan susulan yang optima
di Klinik Kesihatan untuk mencegah relapse.
Untuk membantu pesakit mental yang stabil dalam pemulihan.
Untuk menggalakkan pesakit mental yang stabil menyesuaikan diri dan berfungsi dalam
komuniti.

Rujukan :
Garispanduan Perkhidmatan Rawatan Susulan Pesakit Mental di Klinik Kesihatan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

33
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
34
Paramedik KKM
SKOP PERKHIDMATAN RAWATAN MENTAL STABIL

SETIAP KALI RAWATAN SUSULAN (PKM 17 /2001 Pin 2007

Menilai Pengetahuan Tentang Ubat Yang Diambil
Menilai Tentang Ubat Yg Diambil Dan Kesan Sampingan Ubat

PENILAIAN FIZIKAL:
Berat Badan / Tekanan Darah
Ujian Saringan Darah Setahun Sekali
ECG

PELAN PERAWATAN PESAKIT SERTA KELUARGA:

Meneruskan Ubat
Pendidikan Kesihatan
Kaunseling
Rekod Tarikh Rawatansusulan Ke Dlm Buku Daftar Ulangan Pesakit Mental

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

35
Paramedik KKM
SKOP
1. PEMILIHAN PESAKIT:
Diagnosa di KK / dirujuk dari Institusi Mental / Jab. Psikiatri
Kriteria penerimaan:
Pesakit bersedia menerima rawatan di kk
Kategori ringan dan sederhana berpandukan tag

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

36
Paramedik KKM
7 aspek / domain:

Keselamatan 2 aspek
Risiko 2 aspek
Keperluan dan kurang upaya 3 aspek

Penilaian:

Ringan : semua aspek/domain tiada masalah atau masalah

ringan
Sederhana : hanya 1 domain sederhana diperlukan
Teruk : hanya 1 domain teruk diperlukan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

37
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
38
Paramedik KKM
2. PENDIDIKAN KESIHATAN MENTAL

Maklumat mengenai penyakit

Matlamat perawatan:
Mengawal gejala-gejala penyakit termasuk mood tingkahlaku dan
pemikiran yang memerlukan rawatan yang berterusan
Komplian terhadap ubat
Mengoptimakan tahap kefungsian pesakit

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

39
Paramedik KKM
Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
40
Paramedik KKM
KES KECICIRAN

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

41
Paramedik KKM
RETEN DAN DOKUMENTASI
PERKHIDMATAN RAWATAN MENTAL
STABIL
Dokumentasi
Buku Daftar Perkhidmatan Kesihatan Mental
PKM 3 / 2001 Pin 2007

Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan Kesihatan Mental

PKM 203 / 2003 Pin 2007

Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan Kesihatan Mental Daerah

PKM 204a / 2003 Pin 2007

Laporan Kemajuan Perkhidmatan Rawatan Kesihatan Mental Negeri

PKM 204b / 2003 Pin 2007

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

42
Paramedik KKM
PROGRAM KESIHATAN MENTAL DALAM KOMUNITI

Objektif :

Untuk mempromosikan kesihatan mental positif melalui peningkatan

kemahiran hidup & amalan cara hidup sihat.
Untuk mengurangkan prevalen mental disorders di kalangan kumpulan
berisiko tinggi melalui saringan dan pengesanan awal di peringkat penjagaan
primer.
Untuk merangsang tahap keupayaan psikososial kendiri yang optima
dikalangan pesakit mental dalam komuniti.
Untuk menyediakan penjagaan berterusan dalam komuniti.

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

43
Paramedik KKM
AKTIVITI-AKTIVITI PROGRAM INTERVENSI KELUARGA
1. MENDAPATKAN PENGLIBATAN KELUARGA

Mendapatkan sokongan keluarga dalam rawatan pesakit mental

Berdasarkan biodata yang lengkap diperolehi semasa pendaftaran
Mewujudkan rapport dengan keluarga pesakit dan mengatur temujanji
Kepentingan Ubat-ubatan:
Menolong mengawal gejala-gejala penyakit
Mengurang kadar relapse dan kesengsaraan
Keperluan menerima perubahan pada pesakit sebagai sebahagian daripada
penyakitnya. Perubahan ini adalah diluar kawalan pesakit sendiri.
Membantu keluarga pesakit teknik penyelesaian masalah
Menggalakan pesakit dan keluarganya mendapat sokongan daripada
masyarakat
Menyedarkan keluarga pesakit bahawa kesejahteran pesakit boleh
ditingkatkan dengan akitiviti kehidupan harian, vokasional dan
sebagainya Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk
44
Paramedik KKM
2. PENGENDALIAN TEKANAN
Mempertingkatkan kemahiran daya tindak
Pengendalian kemarahan dan penyelesaian komplik
Teknik relaksasi
Penyelesaian masalah dan membuat keputusan
Pemikiran positif
Menetapkan tugas ( task setting )

LANGKAH-LANGKAH ADALAH SEPERTI BERIKUT:

Mengenalpasti masalah-masalah pesakit yang memerlukan
perhatian.
Mendapatkan pandangan ahli keluarga tentang masalah pesakit.
Berbincang mengenai cara penyelesaian dengan matlamat yang
realistic
Mengenalpasti kebaikan dan keburukan

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

45
Paramedik KKM
 Berbincang dan mempersetujui tentang penyelesaian yang terbaik.
Menetapkan langkah-langkah penyelesaian
Memperaktikkan penyelesaian
Menilai kerja rumah yang telah dibuat dan belajar daripada proses
tersebut.

3. MENINGKATKAN KOMPLIAN RAWATAN

Menjalankan pendidikan kesihatan mengenai ubat-ubatan dan
pengambilan ubat seperti yang diarah dan menyedarkan ahli keluarga
mengenai kepentingan ubatan, supaya boleh memainkan peranan
menyelia dan meningkatkan komplian rawatan

4. MEMPERBAIKI FUNGSI KELUARGA

Memperbaiki komunikasi
Memberi sokongan kepada ahli keluarga

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

46
Paramedik KKM
 Key home messages :

Saringan Minda Sihat menggunakan Saringan Dass 21 wajar

dijalankan kepada semua klien yang berumur 14 tahun dan ke
atas

Bagi klien yang berisiko mendapat penyakit mental, saringan

DASS perlulah dijalankan secara berkala atau lebih kerap jika
perlu

Intervensi dengan Skor Dass Keseluruhan Rendah boleh

dijalankan di klinik. Manakala Skor Dass Keseluruhan Sederhana
perlu dirujuk kepada Pegawai Perubatan / Pakar

Modul Latihan Pengendalian Perkhidmatan NCD Untuk

47
Paramedik KKM