Dolgu Barajlar Tasarim Rehberi

T.C.
ORMAN VE SU LER BAKANLII

DEVLET SU LER GENEL MDRL

DOLGU BARAJLAR
TASARIM REHBER

REHBER NO: 003

EKM 2012
ANKARA
1. Barajlar Kongresi Ekim 2012
NSZ
Birok medeniyetin kesime noktas olan Anadolu'da yaklak 4000 yldr sren hidrolik
mhendislii almalar, bilhassa Seluklu ve Osmanllarn yaptklar muhteem eserler,
Trkiye'yi tarihi su yaplar asndan en zengin ve en dikkat ekici ak hava mzelerinden
birisi haline getirmitir. Bugn ise lkemiz, ina halindeki barajlarn says bakmndan
Dnyadaki sralamada st sralarda yer almaktadr. lkemizde her tipten barajlar ina edilmi
ve edilmektedir. Ayrca; bu barajlar dolgu hacmi, ykseklik, rezervuar kapasitesi, kret uzunluu
gibi teknik karakteristikleri ile de dnyadaki ina edilmi barajlar arasnda n sralarda yer
almaktadr. Atatrk Baraj 84 milyon m3 dolgu hacmi ile dnya sralamasnda beinci srada
yer almaktadr.
ubat aynda su tutma merasimine bizzat katlm olduum Deriner Baraj 249 m ykseklii
ile lkemizin en yksek baraj, kendi snfnda Dnyann 6. yksek barajdr. naat ihalesi
safhasnda bulunan Yusufeli Barajnn ykseklii ise 270 metredir. Yusufeli Baraj
tamamlandnda Trkiyenin en yksek baraj olma zelliine sahip olacaktr.
lkemizin su yaplar sahasnda ulam olduu bu gzel seviye, bu sektrde alanlarn

fedakar almalar ve mesleklerine olan saygnn neticesinde olumutur. Yllardan beri
lkemizde ve yurt dnda barajlar ve su yaplar alanndan saysz eserler kazandran
mhendislerimizin ve mteahhitlerimizin almalarn hepimizin malumlardr. lkemizdeki
baraj ve dier su yaplarnn projelendirilmesi ve inas srecine olumlu katks olacan
dndm; Uluslararas Byk Barajlar Komisyonu (ICOLD) kriterlerini esas alarak
lkemiz ihtiyalar ve artlar dikkate alnarak uygulanmas konusunda proje ve uygulama
kriterleri ile ilgili olarak Devlet Su leri Genel Mdrlnn (DS) Uluslararas Byk
Barajlar Komisyonu Trk Milli Komitesi (TRCOLD) ve Trk Mavir Mhendisler ve Mimarlar
Birlii (TMMMB) ile balatm olduu almann neticesinde hazrlanan bu rehber
dokmanlarn bu sektrde alanlara byk fayda salayaca aikardr.
Bu gayeye hizmet etmek iin komitelerde grev alan, bata DS personeli olmak zere btn
mhendislik ve mavirlik firmalar temsilcilerine teekkr ederim.
Su gibi aziz olunuz.
Prof. Dr. Veysel EROLU

Orman ve Su leri Bakan
DOLGU BARAJLAR i
GR
lkemizin su kaynaklarnn ynetiminden ve gelitirilmesinden sorumlu olan Devlet Su leri

Genel Mdrl gemiinden gnmze kadar stlenmi olduu grevleri baar ile
tamamlam ve insanmzn hizmetine sunarak kalknmamza ve refah dzeyimizin artmasna
byk katk salam ve salamaya devam etmektedir.
Bugn itibari ile, Genel Mdrlmz merkezde 15 Daire Bakanl, tarada 26 Blge
Mdrl ve bnyesinde bulunan takriben 20200 personel ile almalarna devam
etmektedir. Muhtelif yksekliklere ve deiik maksatlara hizmet eden 741 adet baraj bugn
iin iletmede olup, yenilerinin inas da devam etmektedir.
Genel Mdrlmzn vizyonu: Su kaynaklarmzn gelitirilmesi, korunmas ve ynetimi

konularnda dnya lideri olmaktadr.
Bu konuma gelmek iin yapacamz almalar; dier ilgili kurum ve kurulular,

mteahhitlerimiz, mhendislik ve mavirlik firmalarmz ve de akademisyenlerimizle
koordineli bir ekilde gerekletirmekteyiz.
1. Barajlar Kongresinin hazrlanmas ve ktlar buna ok gzel bir rnek oluturmutur. Bu

kongremizin maksad takriben 1 yla yakn bir sredir yaplan almalar neticesinde
lkemizdeki barajlarn/su yaplarnn projelendirilmesi ve uygulanmas srasnda kullanlacak
kriterlerin, Uluslararas Byk Barajlar Komisyonu (ICOLD) kriterlerini baz alarak lkemizin
ihtiyalarna gre uygulanmasnda yol gsterecek rehber dokmanlar ile ilgili ilk almalarn
neticelerinin sunulmasdr.
Bu rehber dokmanlar 8 ana balk altnda toplanmtr.
Baraj ve su yaplar ile ilgili almalarda byk fayda salayacana inandm bu rehber
dokmanlarn hazrlanmasnda emei geen tm ilgililere itenlikle teekkr eder bu ve
benzer almalarn devamn dilerim.
Akif ZKALDI
DS Genel Mdr
DOLGU BARAJLAR ii
BU REHBER DOKMAN ORMAN VE SU LER BAKANLIININ KATKILARI LE

DEVLET SU LER GENEL MDRL (DS), ULUSLARARASI BYK
BARAJLAR KOMSYONU TRK MLL KOMTES (TRCOLD), TRK MAVR
MHENDSLER VE MMARLAR BRLNN (TMMMB) ORTAK ALIMASI VE
TRKYE MTEAHHTLER BRL (TMB) VE TRKYE NAAT SANAYCLER
VEREN SENDKASI (NTES)NIN DESTEKLER SONCUNDA HAZIRLANMITIR.
DOLGU BARAJLAR iii

AIKLAMA
Bu rehber dokman, barajlar, hidroelektrik santrallar ve hidrolik yaplarn planlama,

tasarm, proje hizmetlerini ve inaatn yapan firmalarn, bu konuda grev ifa eden
kamu kurum ve kurulularnn ve zel sektr yatrmclarnn almalarna baz
olmas gayesi ile Devlet Su leri Genel Mdrl, Uluslararas Byk Barajlar
Komisyonu Trk Milli Komitesi, Trk Mavir Mhendisler ve Mimarlar Birlii ile
akademisyenlerin bir yla yakn sre ile almalar sonucunda hazrlanmtr.
Bu dokman lkemizde bu konuda yaplan ilk almalardan biri olup, ilgili

taraflardan gelecek gr ve neriler erevesinde revize edilecek ve
gncelletirilecektir.
Bu dokman bu konuda alan, hizmet reten ve imalat yapan kii, firma, kurum ve
kurululara rehber olmas amac ile hazrlanm olmakla birlikte, tasarm, imalat,
montaj, inaat, su tutma, iletme ve baraj emniyeti ile ilgili her trl sorumluluk
tasarm, imalat, montaj ve inaat ilerini yapan yklenicilere aittir.
Telif Hakk
Devlet Su leri Genel Mdrlnn nceden izni alnmadan bu yaynn hi bir

blm mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayt veya baka yollarla hi bir
surette oaltlamaz, muhafaza edilemez, baslamaz.
DOLGU BARAJLAR iv
NDEKLER
1 GR ...................................................................................................................1
2 TASARIM ANALZLER .......................................................................................2
2.1 ev Stabilitesi ......................................................................................................2
2.2 Gerilme - Deformasyon Analizleri ........................................................................3
2.3 Sktrlm Kaya Dolgunun Kesme Dayanm ....................................................5
2.4 Kret Oturmasnn Analitik Yntemlerle Tahmini ...................................................8
2.5 Szma Analizi .....................................................................................................10
3 KL EKRDEKL DOLGU BARAJLAR ..............................................................12
3.1 Genel .................................................................................................................12
3.2 Homojen Dolgu Barajlar .....................................................................................14
3.3 Kum akl (Yar Geirimli Veya Geirimli) Dolgu Barajlar .................................15
3.3.1 Merkezi Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar ...............................................15
3.3.2 Eik Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar .....................................................16
3.4 Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar .....................................................................16
3.4.1 Merkezi Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar........................................................16
3.4.2 Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar .............................................................17
3.5 Kark Zonlu (Kompozit) Dolgu Barajlar............................................................17
3.6 Gvde Dolgu Zonlarnda Kullanlacak Malzeme zellikleri ...............................18
3.6.1 Geirimsiz Dolgu Malzemesi..............................................................................20
3.6.2 Yar Geirimli-Geirimli Kum akl Kabuk Dolgu Malzemesi .............................22
3.6.3 Kaya Kabuk Dolgu Malzemesi ...........................................................................23
3.6.4 Filtre Dolgular ...................................................................................................25
3.6.5 Memba ev Korumas - Riprap..........................................................................27
3.6.6 Mansap evi Koruma rts .............................................................................29
3.7 Temel Tasarm ..................................................................................................29
3.8 lm Aletleri ....................................................................................................30
3.8.1 Giri ...................................................................................................................30
3.8.2 Harici kme Rperleri ......................................................................................30
3.8.3 Su Basn ler .................................................................................................30
3.8.4 Sznt lerler (V Azl) ..................................................................................30
3.8.5 Su Kotu ler ....................................................................................................30
3.8.6 vme ler .........................................................................................................30
3.8.7 Piyezometreler ...................................................................................................31
3.8.8 Basn lerler ..................................................................................................31
DOLGU BARAJLAR v
3.8.9 Manyetik Ekstansometreler................................................................................31

4 N YZ BETON KAPLI BARAJLAR...............................................................32
4.1 Analizler .............................................................................................................32
4.1.1 BKB Tasarm Prensipleri .................................................................................33
4.1.2 BKB Tasarm Analizleri ...................................................................................33
4.1.3 Basitletirilmi Elastisite Modl Tahmini ..........................................................34
4.1.4 Koruyucu Tasarm Kavramlar ...........................................................................35
4.1.5 El Hesaplar le Davran Tahminleri .................................................................37
4.2 Temel Kazlar ve yiletirmeler ..........................................................................45
4.2.1 Topuk Plann Temel yiletirmeleri ..................................................................46
4.2.2 Dolgu Temeli yiletirmesi ..................................................................................47
4.2.3 Kapak ve Perde Enjeksiyonu .............................................................................48
4.3 Topuk Pla ........................................................................................................48
4.3.1 Genel .................................................................................................................48
4.3.2 Topuk Pla Boyutlandrlmas ...........................................................................49
4.3.3 Topuk Pla Geniliinin Belirlenmesi................................................................49
4.3.4 Topuk Pla Mansabnn Geometrisi..................................................................52
4.3.5 Topuk Pla Geometrisi .....................................................................................53
4.3.6 Topuk Pla Stabilitesi .......................................................................................55
4.3.7 Topuk Planda Donat, Su Tutucu Ve Ankrajlar ...............................................57
4.4 evresel Derz Ve Su Tutucular .........................................................................58
4.4.1 Genel .................................................................................................................58
4.4.2 Tabandaki Metal Su Tutucular ...........................................................................59
4.4.3 Kesit Ortasndaki PVC Su Tutucular ..................................................................61
4.4.4 st Su Tutucularn Projelendirilmesi ..................................................................61
4.5 n Yz Betonu ..................................................................................................62
4.5.1 n Yz Betonunun Davran ............................................................................62
4.5.2 n Yz Betonunun Boyutlar .............................................................................63
4.5.3 Derzler Ve Genleme Derzlerinde Kullanlacak Malzemeler .............................65
4.5.4 naat Aamasnda n Yz Beton Kaplama Arkasnn Drenaj .........................67
4.5.5 n Yz Betonunun atlak Davran .................................................................68
4.5.6 atlaklarn Kontrol ...........................................................................................68
4.5.7 Beton zellikleri .................................................................................................69
4.5.8 Donat ................................................................................................................69
4.5.9 n Yz Kaplama le Yerinde Dkme Beton Bordr Aras Balant Detay ........71
4.6 Parapet Duvar ...................................................................................................71
DOLGU BARAJLAR vi
4.6.1 Giri ...................................................................................................................71

4.6.2 Duvarn Ykseklii .............................................................................................72
4.6.3 Parapet Duvar le n Yz Beton Arasndaki Derz .............................................72
4.6.4 Enine Derzler .....................................................................................................73
4.6.5 Yama Detaylar ................................................................................................74
4.6.6 Kret Genilii .....................................................................................................74
4.7 n Yz Beton Kapl Kaya Dolgu Baraj Zonlar ................................................74
4.7.1 Zonlar .................................................................................................................74
4.8 1A Zonu (Kohezyonsuz Silt, nce Kum Zonu) ....................................................74
4.8.1 Filtre (2A Blgesi) ..............................................................................................79
4.8.2 n Yz Betonu Destek Malzemesi (2B Blgesi)................................................84
4.8.3 naat Aamasnda Yzey Korumas .................................................................91
4.8.4 Gvde erisinde Batardo Kullanm ..................................................................94
4.9 Baraj lm Aletleri ...........................................................................................94
4.9.1 lm Sistemleri ................................................................................................94
4.9.2 Gemi rnekler ..............................................................................................101
4.10 Yardmc Yaplar ..............................................................................................102
4.10.1 Dipsavak ..........................................................................................................102
4.10.2 Dolusavaa ve Su Alma Duvarlarna Balant .................................................104
5 ASFALT EKRDEKL BARAJLAR .................................................................105
5.1 Giri .................................................................................................................105
5.1.1 Tasarma Ynelik Analizler ..............................................................................106
5.1.2 Kaya Dolgu Davran ......................................................................................106
5.1.3 Sonlu Eleman Yntemleri ile Deformasyon/Gerilme Analizleri ........................109
5.2 Temel Tasarm ................................................................................................111
5.2.1 Temel Kazlar ve Dolgu Temeli zellikleri ......................................................111
5.2.2 Topuk Pla Temel Kayas Konta ..............................................................112
5.2.3 Enjeksiyonlar ...................................................................................................114
5.3 Asfalt ekirdek .................................................................................................115
5.3.1 Asfalt ekirdek Bileenleri ve zellikleri ..........................................................115
5.3.2 Asfalt ekirdek Deformasyonlar .....................................................................117
5.3.3 Asfalt ekirdein Sahip Olmas Gereken Optimum Birleim ...........................118
5.4 Gvde Blgeleri Ve zellikleri .........................................................................120
5.4.1 Baraj Blgeleri .................................................................................................120
5.4.2 Asfalt ekirdek Filtre ve Destek Zonlar...........................................................121
5.5 lm Aletleri ..................................................................................................122
DOLGU BARAJLAR vii

5.5.1 Giri .................................................................................................................122

5.5.2 Harici kme Rperleri ....................................................................................122
5.5.3 Su Basn ler ...............................................................................................123
5.5.4 Sznt lerler (V Azl) ................................................................................123
5.5.5 Su Kotu ler ..................................................................................................123
5.5.6 vme ler .......................................................................................................123
5.5.7 Piyezometreler .................................................................................................123
5.5.8 Basn lerler ................................................................................................123
5.5.9 Manyetik Ekstansometreler..............................................................................123
5.6 Tamamlanm Ve naat Devam Eden Asfalt ekirdekli Barajlar, Tipleri
Ve zellikleri ....................................................................................................123
6 YARARLANILAN YAYINLAR ...........................................................................130
DOLGU BARAJLAR viii

1 GR
Bu rehber, dolgu barajlarn tasarmnda kullanlacak yntemleri sunmaktadr.

Rehberde dolgu barajlar drt kategoriye ayrlm olup bunlar kil dolgu barajlar, n
yz beton kapl barajlar, geomembran uygulamal dolgu barajlar ve asfalt ekirdekli
barajlardr.
Birinci blmde genel olarak tm dolgu barajlarn tasarm analizlerine ait esaslar
verilmektedir. kinci blmde kil dolgu barajlar, nc blmde n yz beton kapl
barajlar, drdnc blmde geomembran uygulamal dolgu barajlar beinci ve son
blmde ise asfalt ekirdekli barajlarla ilgili esaslar verilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 1
2 TASARIM ANALZLER
2.1 ev Stabilitesi
Dolgu barajlarn evleri, statik ev stabilite analizi yaplarak projelendirilir. Analiz,

aadaki ykleme durumlar dikkate alnarak gerekletirilir:
Tablo 1.1: Analizlerde Ykleme Durumlar ve Emniyet Katsaylar
Hal Emniyet Katsays Ykleme Durumu
naat Sonu 1, 3 Olaan d
naat Sonu Depremli (ED) > 1, 0 Ekstrem
letme 1, 5 Olaan
letme Depremli (ED) 1, 2 Olaan d
letme Depremli (EED) > 1, 0 Ekstrem
Ani Boalma* 1, 2 Olaan d
Ani Boalma Depremli (ED)** > 1, 0 Ekstrem
Bu tablo tasarm mhendislerine yol gsterici mahiyettedir.
* n yz kaplamal barajlarda dikkate alnmayacaktr.
** Sadece pompajl depolamalar iin uygulanacaktr.
Tm incelenecek durumlar iin ev stabilitesi analizleri kayma daireleri yntemi ile

yaplacaktr ve istenen emniyet katsaylarnn salanmas aranacaktr. Kullanlacak
yazlma deprem durumu sabit ivme olarak girilecekse K katsays kullanlmaldr.
Yatay edeer deprem katsays (K) seilirken aadaki eitliklerden
faydalanlabilir.
K=(0, 40~0, 60)amax
amax: Seilen depremin pik ivmesi
DOLGU BARAJLAR 2
Towhata (2008)da ise Noda ve dierlerinin toplad datalar kullanlarak 0.2den

kk ivmeler iin PGA, 0, 2g den byk yer ivmeleri iin ise ((PGA)0, 333)/3 deerini
nermektedir
Bu deiken katsay olas depremin frekans zellikleri ile dorudan ilikilidir. Deprem
dalgalarnn uzun periyot bileenleri hakimse byk deer, kk periyot bileenleri
hakim ise kk deer dikkate alnabilir. Ancak yar-statik analizlerde kayan bir
ktleye sabit bir ivme uygulanarak sistem zldnden ev stabilitesi ile ilgili bilgi
vermekle birlikte kretteki oturmalar ile ilgili bilgi vermemektedir. Bu sebeple her
koulda dinamik analizler ile krette oluacak kalc oturmalar hesaplanmaldr.
2.2 Gerilme - Deformasyon Analizleri
Tablo 1.2, kaya dolgu barajlarn, llen depremlerin neden olduu

deformasyonlarn gstermektedir. Veriler, Swaisgood tarafndan derlenmi ve
Mays 1995de Devlet Baraj Gvenlii alanlar Birlii Bat Blgesi Konferansnda
sunulmutur. Rlatif oturma, llen kret oturmasnn baraj ile onun altndaki
alvyonun toplam yksekliine blmnn yzde cinsinden tanmlanmasdr.
Deprem iddet Endeksi, baraj yerinde meydana gelen kaydedilmi ve tahmin edilen
pik zemin ivmeleri esas alnarak Swaisgoodun tablosuna eklenmitir.
Tablo 1.2: Kaya Dolgu Barajlarda Deprem Nedeniyle Oluan Deformasyonlar

Kret Rl.
Baraj AT, PGA,
Baraj Ad Yer DH, m Deprem Ad Yl Byklk Oturmas Oturm. ESI
Tipi m g
cm %
Cogoti ili BKB 85.4 0.0 Illapei 1943 7.9 0.20 37.8 0.44 7.86
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 Mich.-Guerro 1985 8.1 0.13 32.9 0.24 6.07
Pantabangan Filipinler GKB 114.3 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.58 27.7 0.24 19.01
Aya Filipinler GKB 102.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.58 20.1 0.20 19.01
Los Angeles Kaliforniya GKB 47.3 0.0 Northridge 1994 6.7 0.43 8.8 0.19 4.58
Makio Japonya GKB 95.0 0.0 Naganoken 1984 6.8 0.57 15.0 0.16 6.94
Matahina Yeni Zellanda GKB 86.0 ? Edgecumbe 1987 6.3 0.33 11.9 0.14 1.92
Diayo Filipinler GKB 60.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.38 6.7 0.11 12.45
Namioka Japonya GKB 52.1 0.0 Nihonkai-Chubu 1983 7.7 0.08 5.8 0.11 2.62
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 Playa Azul 1981 7.3 0.09 14.3 0.11 1.98
Minase Japonya BKB 67.1 ? Nigata 1964 7.5 0.08 6.1 0.09 2.16
La Villita Meksika GKB 60.1 75.3 n/a 1985 7.5 0.04 12.2 0.09 1.08
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 n/a 1979 7.6 0.12 13.1 0.09 3.57
North Dike (LA) Kaliforniya GKB 35.7 0.0 Northridge 1994 6.7 0.42 3.0 0.09 4.47
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 Mich-Guerro 1985 8.1 0.13 11.0 0.08 6.07
San Justo Kaliforniya GKB 39.9 14.0 Loma Prieta 1989 7.1 0.26 3.7 0.07 4.57
Canili Filipinler GKB 70.1 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.38 4.3 0.06 12.45
Leroy Anderson Kaliforniya GKB 71.6 0.0 Loma Prieta 1989 7.1 0.26 4.3 0.06 4.57
Cogswell Kaliforniya BKB 81.1 0.0 Sierra Madre 1991 5.8 0.46 4.3 0.05 1.01
El Infiemillo Meksika GKB 146.0 0.0 Playa Azul 1981 7.3 0.05 6.4 0.04 1.10
Nagara Japonya GKB 52.1 ? Chiba-Toh 1987 6.9 0.27 2.1 0.04 3.73
Tsengwen Tayvan GKB 131.4 ? n/a 1976 5.3 0.16 4.0 0.03 0.08
Cogswell Kaliforniya BKB 81.1 0.0 Northridge 1994 6.7 0.10 2.1 0.03 1.06
Leroy Anderson Kaliforniya GKB 71.6 0.0 Morgan Hill 1984 6.2 0.41 1.5 0.02 2.01
Miboro Japonya GKB 129.9 0.0 Kitamino 1961 7.0 0.15 2.7 0.02 2.34
Magat Filipinler GKB 100.0 0.0 Filipinler 1990 7.7 0.05 0.6 0.01 1.64
Oroville Kaliforniya GKB 234.8 0.0 Oroville 1975 5.9 0.10 0.9 0.00 0.27
Burada:
DOLGU BARAJLAR 3
DH: Baraj ykseklii, m
AT: Barajn altndaki alvyon kalnl, m
GKB: Geirimsiz ekirdekli kaya dolgu baraj
BKB: n yz beton kapl kaya dolgu baraj
PGA: Pik zemin ivmesi
Rlatif Oturma: Kret oturmasnn baraj ykseklii ve alvyon yksekliinin toplamna

oran, %
ESI: Earthquake Severity Index: Deprem iddet endeksi: PGA*(Deprem Bykl-

4.5)3dir.
Dolgu barajlarda sonlu elemanlar yntemi ile zmleme yapan bir yazlm yardm
ile inaat sonu ve iletme durumlarnda depremsiz ve depremli (inaat sonu iin ED
veya daha kk bir deprem seviyesi, iletmede EED) gerilme - deformasyon
analizleri yaplmaldr. Bu analizler oturma paynn belirlenmesi ve baraja tasarm
depreminin etkilerinin irdelenmesi amac ile yaplacaktr.
Baraj naatnn Kademeli Olarak Modellenmesi: Baraj gvdesindeki gerilme

dalmnn doru olarak alnabilmesi iin yazlmda kurulacak modelin, inaat
koullarn da yanstmas gerekmektedir. Baraj gvdesi inaatn da modele
ilave edebilmek iin gvde geometrisi kademeli olarak oluturulmaldr. Modelin
ka kademeden oluacana mhendis karar vermelidir. Eer sonular
beklenenden farkl kyorsa, mhendis kademe yksekliklerini azaltarak,
kademe saysn artrabilir.
Gerilme - Deformasyon Analizleri in Temel Prensipler: Gerilme - deformasyon

analizleri inaat sonu hali iin baraj inaatnn kademeli olarak modellenmesi ve
yer ekimi ivmesi ile yklenmesi, inaat bittikten sonra inaat srasndaki
oturmalarn sfrlanarak barajn kret kotuna getirilmesini kapsar. Daha sonra
ayn modelde dinamik analizler de yaplabilir. letme hali iin inaattan sonra
depreme maruz kalmam olan modelde glalan kademeli olarak
doldurulmaldr ve gerekli grlen iletme koullar iin dinamik analizler
yaplmaldr.
DOLGU BARAJLAR 4
Dinamik Analizler in Temel Prensipler: Sonlu elemanlar metodu ile kurulan

saysal modelde, zaman dzleminde dinamik analizler yaplmaldr. Sismik risk
deerlendirme raporlarna dayanacak zaman-ivme grafiklerinin yazlma
fonksiyon olarak tanmlanmas ve baraj modelinin bu fonksiyona dayanan
deprem yklemesine hem inaat sonu hem de iletme hallerinde maruz
braklmas gerekmektedir. naat sonu ve iletme halleri ayr modellerde
incelenmeli ve deprem kayd bittikten sonraki kalc deplasmanlar esas
alnmaldr. Malzemenin depremi snmleme zelliklerini de dikkate alacak
malzeme yenilme kriterleri kullanlmaldr.
Sonularn Yorumlanmas: Bulunan oturma paylar ve yatay deplasmanlarn

barajn ED depreminde ilevini srdrebilmesi ve EED depreminde ilevini
yitirse bile stabilitesini kaybetmemesi koullarn salayp salamad
yorumlanmaldr. Merkezi kil ekirdekli barajlarda toplam kalc deplasman filtre
geniliinin yarsn amamaldr. Kalc dey deplasman ise baraj kret kotu ile
normal su seviyesi arasndaki farktan dk olmal, deprem sonras baraj su
tutma kapasitesini devam ettirebilmelidir. Oturma payna gre baraj kretinde
yaplacak kamber dzenlemesine karar verirken deprem oturmalar da dikkate
alnmaldr. Ancak oturma deerleri baraj yksekliinin %2sini ayorsa, hava
pay da dikkate alnmaldr. Sonu olarak, inaat sonras ve su tutma
tamamlandktan sonra EED sonras normal su seviyesinin zerinde 100 yllk
takn hacmini depolayabilecek yksekliin salanmas gerekmektedir. Dinamik
analizden kan sonularn mertebeleri Makdisi ve Seed Metodu ve Bureau
Metodu ile kontrol edilebilir.
2.3 Sktrlm Kaya Dolgunun Kesme Dayanm
Basit stabilite analizlerinde karmak malzeme modelleri yerine kohezyon ve kesme

dayanm ieren Mohr-Coulomb modelleri kullanlmaktadr. Leps (1970), sktrlm
kaya dolgunun ve akl dolgunun kesme dayanmn byk apl malzemenin
laboratuarda eksenli testlerinden faydalanp lmek suretiyle yeniden
incelemitir. sel srtnme asyla llen kesme dayanm, krlma dzlemi
zerinde normal gerilmeye kar izilmektedir. Kesme dayanmnn belli bir
kohezyonu iermediine dikkat edilmelidir. Veriler ak bir ekilde normal basnl
kesme dayanmnn deiimini gstermektedir. Genel olarak Leps aadakileri
bulmutur:
DOLGU BARAJLAR 5
Yaklak 70 kPan (10 psi) altndaki normal gerilmelerde, isel srtnme as

dk younluklu, kt derecelendirilmi zayf paracklarda 45 civarnda,
yksek younluklu iyi derecelendirilmi salam paracklarda ise 60 kadar
yksek bir aralkta deimektedir.
Srtnme alar, krlma dzlemindeki normal basncn her 10 kat artnda 6-

7 kadar dmektedir.
yi derecelendirilmi malzeme kt derecelendirilmi malzemeye gre daha

yksek kesme dayanm gstermektedir.
Yksek younluklu malzemeler dk younluklu malzemelere gre daha

yksek kesme dayanm gstermektedir.
Keli malzemeler yuvarlak malzemelere gre daha yksek kesme dayanm

gstermektedir (dier faktrler eit olduunda).
Kuru malzemeler doymu malzemelere gre daha yksek kesme dayanm

gstermektedir.
Dier kaya dolgu ve akl dolgu barajlardan elde edilen veriler, ICOLD Blten 92,
Kaya dolgu Barajlarn Kaya Malzemelerinde sunulduu gibi, genel olarak Lepsin
raporlad bulgular desteklemektedir.
DOLGU BARAJLAR 6
Isabella granite 4 in. USED 1948 Infiernillo diorite 8 in. CFE 1965
Cachuma gravel 3/4 in. USBR 1953 Infiernillo conglom 8 in. CFE 1965
Cachuma gravel 3 in. USBR 1953 Malpaso conglom 8 in. CFE 1965
70 Cachuma quarry 3 in. USBR 1955 Pinzandaran gravel 8 in CFE 1965
Oroville tailings 3 in. USED 1963 Infiernillo basalt 7 in. CFE 1966
Soledad gravel 4 in. CFE 1965 Infiernillo gness X 7 in. CFE 1966
65 Infiernillo gneiss Y 7 in. CFE 1966
Contreras gravel 7 in. CFE 1965
Santa Fe rock 7 in CFE 1965
60 Fort Peck sand No. 20 TML 1939
Scituate sand No. 8 TML 1941
Ottawa std. sand TML 1938
55
Friction angle , in degrees
50
45
40
35
30
1 2 5 10 20 50 100 200 500
Normal pressureN, in pounds per square inch
ekil 1.1: Byk Eksenli Testlerden kan Kaya Dolgu Kesme Dayanm (Leps, 1970)
Kaya dolgu kesme dayanmyla ilgili eitli almalar (Marsal 1973, Barton ve
Kjaernlsi 1981, Charles ve Watts 1980, ICOLD 1993, vd.) kaya dolgunun gerek
davrannn lineer olmadn dorulamaktadr. Kayma gerilmesi ile normal gerilme
arasndaki iliki:
=A*()b dir.
Burada, kayma dayanm, efektif normal gerilme A ve bde kaya tipine bal olan
ampirik katsaylar olarak basitletirilerek verilebilir. Grld zere barajn deiik
yerlerinde sarglama basncna gre kaya dolgunun davran deimekte, alt
blgelerde daha rijit, st blgelerde daha yumuak bir davrana rastlanmaktadr.
Dolays ile kaya dolgunun statik modellenmesinde iki teknik nerilir.
ekil 1 kullanlarak sarglama basncnn deerlendirilmesi ile gvenli srtnme

alar seilmesi ve basit Mohr-Coulomb plastisite modeli kullanlmas (bu malzeme
modeli ile sadece ev stabilitesi analizleri gerekletirilebilir, deformasyon tahmini
mmkn deildir).
DOLGU BARAJLAR 7
2.4 Kret Oturmasnn Analitik Yntemlerle Tahmini
Barajn EEDye gsterdii tepki, deprem esnasnda barajlarn gerek performansna

dayanan ampirik analiz metotlarnn kullanlmasyla ve Makdisi ve Seed (1977) ile
Bureau (1997)nin nermi olduu prosedrlerin kullanld basitletirilmi analitik
metotlarla belirlenebilir.
Makdisi ve Seed Metodu: 1965de Rankine konferansnda, Newmark, ev

hareketlerinin potansiyel bir kayma ktlesindeki atalet kuvvetlerinin krlma yzeyi
snr boyunca mevcut verilen direnci amas durumunda balayacan esas alarak,
dolgu barajlarda deprem kaynakl yer deitirmelerin tahmini iin bir metot
nermitir. Newmark, kayan ktleye rijit bir madde olarak davranmtr. Makdisi ve
Seed (1977), Newmarkn yaklamn bir dolgu barajn esnek bir yap olarak tepki
gsterdiini kabul ederek gelitirmiler ve yer hareketinin iddetinin baraj kretine
olan etkisini tahmini iin bir metot nermilerdir. Analiz, o zaman verilmi bir yer
hareketi iin maksimum pik kret ivmesinin (max) tahminine gre temellendirilir ve
potansiyel kayan ktlenin maksimum ivmesi belirlenir (kmax). Bu ivme istem olarak
deerlendirilir ve genellikle kret ya da yer ivmesinin bir fraksiyonu olarak kullanlr.
evin kaymasn salayan ivme olan ky ise emniyet katsaysnn 1.0 alnd
geleneksel ev analizlerinde ortalama yatay ivmenin bulunmas ile tahmin edilir. Bu
katsay, duraan olmayan bir yatay kuvvetin (bir deprem nedeniyle oluabilir) kayan
ktlenin arlna oran olarak tanmlanmaktadr. Kynin kmaxa oran baraj kretindeki
yer deitirmesinin tahmin edilmesinde kullanlabilmektedir. Tahmin edilen bu yer
deitirmenin hem yatay hem de dey bir bileeni olabilir. Bu deformasyonlar
sadece olas bir davran indeksi olarak deerlendirilmelidir.
Bureau (1997)den alnm Makdisi ve Seed tablolar ekil 1.2de gsterilmektedir.

Uygulamada nce kayan ktlenin zerindeki atalet ykn gsteren kmax ekil
1.2den kayan ktlenin derinliine ve pik yer ivmesine gre seilir. Ardndan bu
ivmenin kayma ivmesi ile oran bulunarak Ky/kmaxa deplasman tahmini yaplr.
DOLGU BARAJLAR 8
0.0 10.0000
-0.1 M = 6.50
M = 7.50
-0.2 M = 8.25
1.0000
Normalized Displacement (u/kmaxgTo)

M = 6.50
-0.3 M = 7.50
Sliding Mass Depth Ratio (-y/h)
M = 8.25
-0.4 0.1000
-0.5
-0.6 0.0100
-0.7
-0.8 0.0010
-0.9
-1.0 0.0001
0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0
2
Maximum Acceleration Ratio (kmax/u max) Average Acceleration Ratio (ky/kmax)
ekil 1.2: Makdisi/Seed Uygulamas (Bureau, 1997)
Bureau Metodu: Bureau (1997), dolgu malzemesi srtnme asnn baz deerleri
iin Rlatif Kret Oturmas ile Deprem iddet Endeksi (ESI) arasndaki ilikiyi bir
tabloda sunmutur (ekil 1.3). Tablo, tipik kaya dolgu barajlarn sonlu eleman
analizleri esas alnarak yaplmaktadr. Unutulmamaldr ki; oturma, tablodan okunan
deerle baraj yksekliinin arplmas ile elde edilmeli sonra 100e blnmelidir. Bu
metodun kullanlmas EED esnasnda, 40lik bir srtnme as kullanldnda,
yaklak 2 mlik bir oturmay iaret etmektedir. 50lik bir srtnme asnn
kullanlmas, 1 mlik bir kret oturmasn iaret edebilmektedir.
100.00
10.00
Rel. Crest Settlement (DeltaH/H) %
1.00
0.10
0.01
0.001
0.1 1.0 10.0 100.0
Earthquake Severity Index (ESI)
*Friction angle of the fill material
ekil 1.3: Bureau (1997)
DOLGU BARAJLAR 9
ESI = PGA*(M 4.5)3 (1.1)
Burada:
ESI = Deprem iddet endeksi
PGA = Baraj yerindeki pik yatay zemin ivmesi
M= Depremin bykl
ekil 1.4te gsterildii gibi, rlatif oturma ile deprem iddet endeksi arasnda
kabaca bir iliki vardr:
1
in Rlatif Oturmas (%)
0,1
0,01
0,001
ekil 1.4: Deprem Srasnda Kaya Dolgunun Performans
2.5 Szma Analizi
Barajlarda szma analizleri aadaki sebeplerle yaplr:
Dolguda Szma Kontrol: ev Stabilitesi analizleri ncesinde iletme ve ani boalma

durumlar iin freatik hattn belirlenmesi,
Temelde Szma Kontrol: Baraj temelinin szma durumunu incelenmesi,
Szma Tedbirlerinin Performansnn Deerlendirilmesi: Geirimsizlik perdeli ve

perdesiz model sonularnn karlatrlarak perdenin performansnn
deerlendirilmesi.
Szma analizleri genellikle sonlu elemanlar metodunu kullanan ve suyun ak

modellenebilen yazlmlar ile yaplr. Bu analizlerde Darcy forml temel alnr.
DOLGU BARAJLAR 10
Q=A x k x i (Darcy foml) (1.2)
Burada:
Q: Szma Miktar
A: Szma Alan
i: Hidrolik eim
Analizde kullanlacak model safhada oluturulur;
Saysal a modelinin oluturulmas: Baz zel koullarda fiziksel model deneyleri

nerilebilir ama mhendis saysal modellerle sonulara daha hzl ular ve fiziksel
modellerin aksine pek ok farkl koulu kuraca saysal modelde yapaca birka
deiiklik ile kolayca inceleyebilir. Saysal modelin hazrlanmas sadece birka
geometrik eklin izilmesinden ibaret deildir. Modeli hazrlayan mhendisin proje
sahas ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmas beklenmektedir. Sonularn
irdelenebilmesi iin Darcy Kanunu ile elle yaplacak bir hesap faydal olacaktr. Eer
sonular beklenenden ok farkl karsa saysal modelde, snr koullarnn
kabulnde hatalar olabilir.
Malzeme parametrelerinin seimi: Mazleme parametreleri mhendis tarafndan,

malzeme deneylerine uygun olarak seilmelidir. Eer malzeme deneyleri yeterli
deilse kabul edilebilir uluslaras kaynaklar incelenmelidir.
Snr koullarnn belirlenmesi: Szma akmnn oluma sebebi iki nokta arasndaki
su kotu fark ve sisteme giren ve sistemden kan aklardr. Snr koullar bu iki
parametreden biri veya her ikisine gre belirlenir. Model kurulurken tanmlanan su
kotlar ve debiler snr koullardr. zme ulamak iin en az bir noktada su kotu
snr koulu tanmlamak gerekir.
DOLGU BARAJLAR 11
3 KL EKRDEKL DOLGU BARAJLAR
3.1 Genel
Dolgu Barajlar, gvdelerini kaya, kum-akl ve kil gibi doal malzemelerin

oluturduu barajlardr. Geirimsizliin baraj gvdesinin merkezinde bulunan
geirimsiz kil dolgu zonu ile saland dolgu barajlar Merkezi Kil ekirdekli Dolgu
Barajlar olarak adlandrlr.
Gvde mansap eteini toparlamak iin dolgu evini dikletirmek, baraj aksndaki
jeolojik olumsuzluklardan kil ekirdek temelini karmak veya kil malzemenin
miktarn azaltmak iin kil ekirdein temelini membaya kaydrmak gerekebilir. Kil
ekirdei bu ekilde tasarlanan Barajlar Eik Kil ekirdekli Dolgu Barajlar olarak
adlandrlrlar.
Baraj yerinin topografyas, jeolojisi ve temel artlar (temeldeki alvyonun

granlometresi, kalnl ve tama gc vb.), baraj ykseklii, baraj dolgusunda
kullanlacak malzemenin fiziksel zellikleri, miktar, tam mesafesi, deprem durumu
vb. gz nne alnarak baraj kabuk dolgusunda kullanlmak zere seilen
malzemeye gre Kil ekirdekli Dolgu Barajlar aadaki ekilde snflandrlr:
a) Homojen gvdeli barajlar
b) Zonlu barajlar
Kum akl dolgu (Yar geirimli veya geirimli)

Kaya dolgu
Kark zonlu dolgu
Kil ekirdekli Barajlarda gvde dolgusunda kullanlan malzemenin granlometresine

gre filtre tahkiki yaplarak filtre zonlar tasarlanmaktadr. Rezervuarn ani boalma
durumunda kilin memba kabuk dolgusuna ykanmasn nlemek iin kil ve kabuk
dolgu arasnda dey filtre tabakas tasarlanr. Kil ekirdek dolgusundan szan
sularn mansap evinden kmasn ve buna bal olarak da borulanma riskini yok
etmek ve szan sularn dolguya zarar vermeden tahliye edilmesini salamak
amacyla kil ekirdek mansabna dey filtre ve buna bal olarak da mansap dolgu
tabannda yatay filtre tasarlanr.
Gvde dolgusunun memba ve mansap dolgu evlerini korumak iin eitli nlemler
alnr. Gvdenin memba evindeki baraj dolgusunda rezervuardaki su dalgalarnn
DOLGU BARAJLAR 12
olumsuz etkisini nlemek iin riprap ve kabuk dolgu iindeki ince malzemenin
ykanmasn nlemek iin filtre tuvenan malzeme kullanlmas uygun olacaktr.
Baraj mansap dolgusunda kum akl veya kil malzeme kullanlmas halinde, mansap
evi yamur sularnn erozyonuna maruz kalacaktr. Bunu nlemek amac ile
mansap evinin zerinde koruyucu rt tabakas tasarlanr.
Kil ekirdekli Dolgu Barajlarda geirimsizlik gvde dolgusunda kil ekirdek ile,
gvde temelinde ise geirimsizlik perdesi (enjeksiyon, slurry trench, thinwall vb.) ile
salanmaktadr. Sz konusu geirimsizlik perdesi Gvde kil ekirdek tabanndan
balayarak temelde geirimsiz birime soketlenerek oluturulmaktadr. Gvdenin
oturduu aksta eer alvyon kalnl fazla deilse, alvyon uygun bir evle temel
kayasna kadar kazlarak kil dolgu temelinin ana kayaya oturmas salanr. Bu
uygulamaya pozitif katof denir. Ancak alvyon kalnlnn fazla olmas durumunda
kazlmas yatrm maliyetini arttraca iin alvyonun kaldrlmas yerine, temel
geirimsizliini yksek bir oranda salayabilecek bir zm olan alvyon yzeyinin
kil blanketle kaplanarak szma boyunun uzatlmas yoluna gidilir. Bu tr uygulamaya
yzer katof denilir. Ancak bu zmn uygulanabilmesi iin genel olarak Barajn
talvegden yksekliinin 30 mden az olmas, alvyonun uygun granlometrede
olmas ve kil blanket kaplamasnn oturma nedeni ile atlamamas iin gerek
alvyonun gerek kil kaplamann iyi sktrlmas gerekmektedir. Kil ile alvyon
arasna uygun granlometride filtre malzeme ile bir gei filtresi, blanket stne ise
uygun kalnlkta koruma amal tunenan filtre tasarlanmas uygun olacaktr. Blanket
kalnl ve uzunluu su yk ve alvyon geirimliliine bal olarak hesaplanr.
Ancak ilk yaklamda blanketin su yknn sekiz kat uzunluunda ve 1 metreden
az olmamak kaydyla su yknn onda biri kalnlnda tasarlanmas uygun
olacaktr.
ekil 2.1: Kil Blanketli Dolgu Baraj Tipi
DOLGU BARAJLAR 13
3.2 Homojen Dolgu Barajlar
Homojen gvdeli baraj, geirimsiz veya ok az geirimli, ayn zelliklere sahip tek bir
malzemeden olumu, geirimsizlik fonksiyonuna, ev korumalar hari btn
gvdenin katld bir Baraj tipidir. Rezervuar uzun sre dolu tutularak malzemenin
doygun hale gelmesinden sonra ani boalmalarda, evlerin kaymamas iin ok
yatk evli tertip edilmeleri gerekir. Barajn evlerini korumak amacyla memba
evinde Riprap ve mansap evinde koruyucu tabaka kullanlmaktadr. Riprap ve
kabuk dolgusu arasnda, kabuk dolgusunun ykanmamas amac ile tranzisyon zonu
olarak filtre tuvenan malzeme kullanlr. Ayrca kil ekirdekte oluabilecek szntlarn
baraj mansabna aktarlmas amacyla filtre zonlar tekil edilmektedir.
ekil 2.2: Kil ekirdekli Homojen Dolgu Tipi
Homojen dolgu baraj tipi, genelde ykseklii 30 metrenin altnda olan barajlarda
uygulanmaktadr. Ancak civardaki malzeme imkanlarndan dolay 30 metreden
yksek barajlarn homojen dolgu baraj tipinde tasarlanmasnn zorunlu olmas
durumunda, aadaki kesitten grlecei gibi gvde memba ve mansap kabuk
dolgusu ierisine uygun aralklarda, membada ani boalma halinde oluacak boluk
suyu basnlarnn azaltlmasna, mansapta ise freatik hattn drlmesine
yardmc olmak iin filtre tasarm yaplmas uygun olmaktadr.
ekil 2.3: Kil ekirdekli Homojen Dolgu Tipi (ykseklii 30mden fazla olan barajlar iin)
DOLGU BARAJLAR 14
3.3 Kum akl (Yar Geirimli Veya Geirimli) Dolgu Barajlar
Barajn kabuk zonlar, yar geirimli veya geirimli kum akl ve benzeri nispeten
ince daneli malzemelerden oluturulmutur. Baraj gvdesinin geirimsizlii merkezi
kil ekirdek veya eik kil ekirdek ile salanr. Kil ekirdein memba ve mansap
yzlerinde kabuk dolgularnn belirledii tipte filtreler ngrlr. ekirdein her iki
tarafnda ekirdei destekleyen kabuk dolgular yer almtr. Eer merkezi kil
ekirdek membaya doru eik veya ince olarak projelendirilmi ise, mansap evi
biraz daha dikletirilebilir. Barajn evlerini korumak amacyla memba ve mansap
evlerinde kabuk dolgu malzemesine gre gerekli zonlar tekil edilir.
3.3.1 Merkezi Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar
ekil 2.4: Kil ekirdekli Yar Geirimli-Kum akl Dolgu Tipi
ekil 2.5: Kil ekirdekli Geirimli Kum akl Dolgu Tipi
DOLGU BARAJLAR 15
ekil 2.6 Eik Kil ekirdekli Kum akl Dolgu Tipi
3.3.2 Eik Kil ekirdekli Kum-akil Dolgu Barajlar
3.4 Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar
Kaya dolgu tipi gvdelerde, barajn kabuk zonlar kaya malzemeden

oluturulmutur. Baraj gvdesinin geirimsizlii merkezi kil ekirdek veya eik kil
ekirdek ile salanr. Kil ekirdein memba ve mansap yzlerinde kabuk
dolgularnn belirledii tipte filtreler ngrlr. Kaya dolgu gvde tipinde kil
ekirdein mansabnda yer alan ince (Fk) ve kaln filtrelerden (F) sonra, filtrelerin
mansap kabuu kaya dolgusu ierisine ykanmamas iin bir gei tabakas tertip
edilir. Bu zon kaya ufandan oluturulur.
Barajn kabuk dolgusu kaya malzemeden tasarland iin, barajn evlerini korumak
amacyla memba ve mansap evlerinde herhangi bir zona gerek duyulmamaktadr.
3.4.1 Merkezi Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar
ekil 2.7: Kil ekirdekli Kaya Dolgu Tipi
DOLGU BARAJLAR 16
3.4.2 Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu Barajlar
ekil 2.8: Eik Kil ekirdekli Kaya Dolgu
3.5 Kark Zonlu (Kompozit) Dolgu Barajlar
Genellikle, baraj tesislerinde eitli yaplarn kazlarndan elde edilen uygun

malzemelerin de ekonomik nedenlerle gvde dolgusunda kullanlma durumu vardr.
Bundan dolay kark malzeme zonlarndan oluan gvde tiplerinin uygulama alan
genitir.
Bu tip gvdelerde, mevcut malzemelerin (ocaktan ve kazlardan) etd ile teknik ve

ekonomik ynden en uygun tasarm seilir. Mevcut malzeme durumuna gre gvde
memba ve mansap kabuk dolgular farkl malzemelerden oluturulabilir. Memba
kabuunda minimum su seviyesi stnde mmkn mertebe geirimli malzeme
kullanlmaldr. Gvde mansap kabuk dolgusunda dk kalitede ve az geirimli olan
malzeme, kil ekirdein bitiminden hemen sonra kullanlmal yanna iyi derecelenmi
salam malzeme zonu tekil edilmelidir.
ekil 2.9 Kark Zonlu Dolgu Baraj Tipi
DOLGU BARAJLAR 17
3.6 Gvde Dolgu Zonlarnda Kullanlacak Malzeme zellikleri
Suda zlebilir, inorganik ve likit limiti 80in zerinde olan bir malzeme veya
sktrma esnasnda dalabilen kaya malzeme dolguda kullanlmamaldr.
Su muhtevas optimumda olan bir malzeme ile dolgu yaplabilir. Ancak, ge drene
olabilen kil malzemeyi dolguda kullanmak sakncal olabilir. Optimum su
muhtevasndan %2 veya %5 fazla su muhtevasnda olan bir malzemenin
kullanlmas uygundur. Ancak yresel iklim artlarnn dikkate alnmas
gerekmektedir.
Toprak dolgu barajlarda kullanlan kil malzeme, kaya dolgu ve kum akl barajlarda
da geirimsiz zon dolgusu olarak kullanlabilir. Su kaybnn minimumda tutulmas
isteniyorsa geirimsiz ekirdekte kullanlan malzemenin dk permeabiliteli
olmasna zen gsterilmelidir.
Kaya dolgu barajlarda salam kaya malzemesinin kullanlmas tercih edilir. Zayf
kaya, tahallll veya zayf imentolu kum talar da kullanlabilir. Ancak kaz
esnasnda veya dolgu srasnda ok paralanan ve ufalanan malzeme kaya
malzeme olarak vasflandrlmamaldr.
Souk iklimlerde don etkisine kar d kabuk dolgularnda daha salam malzeme
kullanlmaldr.
Dolguya Uygun Olmayan Malzeme ve Zeminler
Bitkisel toprak,
Aa, al, kk ve benzeri organik maddeler,
Kmr, kmr tozu dahil iten yanmas sz konusu olan malzeme,
Bataklk veya suyla doygun hale gelmi killi ve marnl zeminler,
Sprnt, enkaz gibi artk maddeler,
Suyla kolayca ufalanarak oturmalara sebep olacak malzeme,
Karl, buzlu ve donmu topraklar,
Arlka %20den fazla jips bulunmayacak.
Malzeme Deneyleri
naat aamasnda, antiyede arazi laboratuvar tesis edilmeli ve dolguya
balamadan nce ve inaat sresince deneylerle ilgili gerekli btn almalar
yaplmaldr.
DOLGU BARAJLAR 18
Dolguya yerletirilen malzemenin kalite kontrol iin aada belirtilen

deneyler yaplmaldr.
naata Balamadan nce Yaplacak Deneyler
Dolgu ilerine balamadan nce aadaki standartlar uygulanacak ve deneyler

yaplacaktr.
Tane boyu dalm (ASTM D-422)

zgl arlk (ASTM C-127, D-854)
Los Angeles Deneyi (ASTM C-131) (Grading 4)
Sodyum slfat dayankllk deneyi (ASTM C-88)
Rlatif younluk (ASTM D-2049)
Filtre deneyleri (belirtildii zere) TS 130
Atterberg limiti TS 1900
Hidrometri analizi TS 1900
Doal nem muhtevas TS 1900
Sktrma deneyi ASTM D 698
Organik yabanc madde
naat Srasnda Yaplacak Deneyler
Geirimli Malzemeler zerinde Yaplacak Deneyler
Tane boyu dalm
Sermeden nce (ASTM D-422)
Sktrmadan sonra (ASTM D-422)
Los Angeles Deneyi (ASTM C-131)
Dayankllk Deneyi (ASTM C-88)
Sktrmadan sonra yerinde younluk
Arazide geirimlilik
Geirimsiz ekirdek Malzemesi zerinde Yaplacak Deneyler
Tane boyu dalm (ASTM D-422) (TS 130)
DOLGU BARAJLAR 19
Hidrometri analizi (ASTM D-422)
Atterberg limitleri (ASTM D-423, D-424)
Organik yabanc madde (ASTM C-40)
Nem muhtevas (ASTM D-2216)
Sktrma Deneyi (ASTM D-698)
Sktrmadan sonra yerinde younluk
Arazide geirimlilik
3.6.1 Geirimsiz Dolgu Malzemesi
3.6.1.1 Genel
Genel olarak dolgu barajlarda merkezi geirimsiz kil ekirdek dolgusu daha geirimli
kabuk dolgular ile desteklenirler. Memba kabuk dolgusu; inaat sonu, ani boalma,
deprem ve dier yklemelere kar stabilite dolgusu grevini grr. Mansap kabuk
dolgusu da stabilite grevinin yansra drenaj grevini grerek szmalar kontrol
eder. Kabuk dolgularn szma ve ani boalma esnasnda drenaj grevini yaparken
permeabilitenin kil ekirdekten memba ve mansap evlerine doru, iten da doru
artmaldr.
Geirimsiz ekirdek inaat iin kullanlacak malzeme zel teknik artnamede

belirtilen esaslara uygun olmaldr.
Tane boyu dalm TS 130 ile uyumlu olacak ekilde yaplacaktr.
Maksimum Tane Boyutu yaklak 75 mm.
No. 4 (4.76 mm.) elekten geen %70 - 100
No. 200 (0.074 mm.) elekten geen %40 - 90
Kil muhtevas (< 2 )minimum %10
Plastisite indeksi (TS 1900) minimum %15
Malzeme zararl miktarda ot, im, kk veya dier arzu edilmeyen malzemeyi ihtiva
etmeyecektir. Uygun grlmeyen malzeme dolguya serilmeden dar atlmaldr.
DOLGU BARAJLAR 20
ayet doal su muhtevas optimum su muhtevasndan %3den daha fazla sapma

gsterir ise, malzeme temin sahasndan veya depo sahasndan nem ayarlamas iin
gerekli ilemler yaplmaldr.
Proje alannda ekonomik mesafede yukarda verilen deerlerden daha dk

nitelikte malzeme bulunmas durumunda uygun tasarm yntemleri izlenerek bu
malzemeler de kullanlabilinir.
Memba kabuk dolgusunun tekilinde tabii drenajl malzeme bulunamad zaman

yatay drenaj tabakalar tekil edilmelidir.
Kil ekirdein genilii szma, borulanma ve sismik parametreler dikkate alnarak

tespit edilmelidir. Genel olarak kil ekirdein taban genilii, maksimum su seviyesi
ile kuyruksuyu seviye farknn %25ne eit veya daha fazla olmaldr. Kil ekirdein
kret seviyesindeki genilii batardolarda en az 4.00 m, baraj gvdesinde en az 6.00
m olmaldr.
3.6.1.2 Serme ve Sktrma
Malzeme, optimum rutubette, sktrma tabaka kalnl 15 cm olacak ekilde

serilecek ve baraj tipi kei aya silindirle sktrlacaktr. Kuru arazi kesafetinin
laboratuvarda normal proktor deneyi ile bulunan maksimum kuru kesafete oran
%98in altna dmeyecektir. Dolguda kullanlan kil malzemenin (PI) Plastisite
ndisinin 15in altnda olmamasna zen gsterilmelidir.
Silindirin gei dorultusu yaklak olarak gvde aksna paralel olacak ancak yama
eteklerinde, yama etei dorultusunda olmaldr.
Malzemenin sktrldktan sonra yerindeki su muhtevas aada belirtildii gibi

olmaldr.
llen su muhtevas deerlerinin %99u Standart Proktor optimum rutubet

muhtevas deerinden %3 farkl deerler iinde kalmaldr.
llen su muhtevas deerlerinin %95I Standart Proktor optimum rutubet

muhtevas deerinden %2 farkl deerler iinde kalmaldr.
Tabakalarn daha iyi kaynamas ve yapmasn salamak iin serilen tabakalarn

zeri trmklanmaldr.
DOLGU BARAJLAR 21
Kil dolgu zonu yapmna ara verilmesi halinde bir sonra ki sezon kile balamadan
nce syrlacak kil tabakas tespiti iin gerekli (proctor) deneyler yaplacak, uygun
art salayacak syrma tabakas kalnl tespit edilmelidir.
Kil ekirdek zonu tabakalarnn yama kayasna veya yaplarn beton bloklarna
kar gelen yerlerde dolgunun iyi bir ekilde skmasna zel dikkat gsterilmelidir.
Kaya ile ekirdek veya beton ile kil ekirdek dolgu kontann sk bir ekilde
kaynamas iin tabaka kalnlnn 10 cmye azaltlmal ve sktrmann buna gre
yaplmaldr. Sktrma ekipmannn yaklamasna imkan vermek iin ekirdek
malzemeye yama kayasna doru artan bir meyil verilmelidir. Kaya yzeyine dik 3
m mesafe iinde bulunan blgede zel sktrma nlemi alnmaldr.
3.6.2 Yar Geirimli-Geirimli Kum akl Kabuk Dolgu Malzemesi
3.6.2.1 Genel
Yar geirimli-geirimli kum-akl kabuk dolgu iin lzumlu olan malzeme, projesinde
gsterilen geirimli malzeme ocaklarndan temin edilmelidir.
3.6.2.2 Malzeme Nitelii
Yar geirimli malzeme, geirimlilik katsays K=10-4 10-6 cm/s arasnda olan ve
iinde ince tane oran %12den az olan malzemedir.
Geirimli malzeme, geirimlilik katsays K= 10-4 cm/sden az ince tane ieren kum-
akl ve blok olan malzemedir. nce malzeme miktar % 5den fazla olmamaldr.
Kum-akl karma malzemede max. tane ap 7.5 cmden daha byk

olmamaldr.

3.6.2.3 Malzemenin Serilmesi ve Sktrlmas
Projelerde skm tabaka kalnl belirtilmemise, dolguya balamadan nce

testler yaplacak, sktrlmam-sktrlm tabaka kalnlklar tespit edilecektir.
Skm tabaka kalnlnn (2/3)den byk boyutta iri talar veya kaya paralar
tabaka iinde bulunmayacaktr.
DOLGU BARAJLAR 22
Sulama, serilmeden hemen sonra veya sktrma esnasnda yaplacaktr.
Projelerde veya talimatlarda aksine bir madde olmadka skm tabaka kalnl
(25-30) cm.dir.
Geirimli malzeme, skm tabaka kalnl 30 cm olacak ekilde serilecek, yeteri

kadar sulanmasndan sonra asgari 8 tonluk vibrasyonlu silindirle sktrlmaldr.
emax e
Dolgunun izafi sklk oran Dort = = % 85in altna dmemelidir.
emax emin
Geirimli tabakann sktrlmasnda paletli traktr kullanlyorsa, bu halde traktr

pratik olarak en dk hzla hareket etmelidir.
Sktrmalarda birbirini takip eden geilerden nce sktrma vastalarnn

sktrma alannn her noktasndan gemesi temin edilmelidir.
3.6.3 Kaya Kabuk Dolgu Malzemesi
3.6.3.1 Genel
Kaya dolgu iin lzumlu olan malzeme, projesinde gsterilen kaya malzeme
ocaklarndan veya yeralt kazlarndan temin edilmelidir.
3.6.3.2 Malzeme Nitelii
zgl arlk 2.60 gr/cmden byk olmaldr.
Don sonu diren kayb en fazla %10 olmaldr.
Basn dayanm en az 500 kg/cm olmaldr.
Los Angeles anma kayb 100 devirde en fazla %10, 500 devirde en fazla %40
olmaldr. Malzeme iyi gronlometreye sahip olmaldr. Kaya malzeme iinde silt-
kum-kil olmayacaktr. Kaya malzeme iinde 2.5 ile 10 cm apnda olan tane miktar
dolgunun %10unu gememelidir.
Kaya malzeme iyi granlometreye sahip olacaktr. Kaya malzemede tane ap

maksimum 90cm en byk tane hacmi 0, 750 m olmaldr.
Kaya malzeme dolguda yaplan dkme-serme sktrma ilemleri esnasnda hi bir

ekilde paralanmayacak ve ayrmayacak nitelikte olmaldr.
DOLGU BARAJLAR 23
Kaba filtre zonuna bitiik olarak serilen malzeme yukarda belirtilen malzemenin ince
ksm olacak ve bu ksmdaki malzemenin maksimum boyutu yaklak olarak 30
cmyi amayacaktr.

Kaya ocann iletilmesi, malzemenin dolguya getirilmesi ve sktrlmas proje,

artname ve talimat esaslarna uygun ekilde yaplmaldr.
Kaya malzeme yatay tabakalar halinde dzgn bir ekilde serilmeli,
Serilme ve su ile ykama srasnda ayn boyuttaki malzemelerin bir arada

toplanmasna izin verilmelidir.
Kaya malzeme iinde ayrm, ksa srede ayrabilecek, basn altnda

dalabilecek malzeme olmamaldr.
Kaya dolgu zonlarnda uygun olmayan malzeme ykanacak veya el aletleriyle

uzaklatrlmaldr.
Ykama en az 50 mm azlktan 7 kg/cm2lik basnta tazyikli su ile yaplacaktr.
Ykamada sarfedilecek suyun miktar, kaya dolgunun bir m3 iin asgari 0.3-0.5 m3
olacaktr.
Kaba filtre veya kaya ufa zonu ile temasta olan kaya dolgularda;
nce malzeme maks. ebad yaklak 30 cm, skm tabaka kalnl 40 cm
Orta malzeme maks. ebad yaklak 60 cm, skm tabaka kalnl 100 cm
ri malzeme maks. ebad yaklak 90 cm, skm tabaka kalnl 120 cm
olmaldr.
nce malzemede 6 pas
Orta malzemede 4 pas
DOLGU BARAJLAR 24
ri malzemede 4 pas sktrma yaplmas nerilir. naat srasnda zel durumlarda

deneme dolgusu yaplarak deiiklik yaplabilir.
3.6.4 Filtre Dolgular
3.6.4.1 Genel
Ana gvde ve filtre dolgular iin gerekli olan btn malzeme, projelerde gsterilen
malzeme sahalarndan veya dare tarafndan belirlenen gerekli kazlardan veya
malzeme depo sahalarndan temin edilecektir.
Geirimsiz ekirdek zonun memba ve mansap taraflarnda bulunan ince ve kaba

filtre zonlar ok iyi derecelenmi olacak ve aada belirtilen filtre kriterine
uymaldr.
Filtre zonlarnn grevi; baraj kil ekirdeinden szan sularn en ksa yoldan ve en
ksa srede baraj dolgusundan uzaklatrlmasdr. Bunun iin filtre zonlar yeterli
dearj kapasitesine sahip olmal, borulanmaya kar nleyici ve stabiliteye destek
olmaldr.
Filtre malzemesi, ariyet sahasndan artnameye uygun granlometride veya evsafta

temin edilebilirse tuvenan, aksi halde eleme ve ykama suretiyle temin edilmelidir.
Bu halde filitre malzemesi, antiye almalarnn balamas ile beraber

granlometrisine gre tasnif edilmi depolar halinde antiyede dolgu ilerine hazr
halde depolanmaldr.
3.6.4.2 Filtre Kriterleri
Taban malzemesi iin : (TM)
Filtre malzemesi iin : (FM)
FM 15/TM 15 = 5 40
TM 15/TM 85 5
Filtre malzemesine ait tane dalm eri taban malzemesine ait tane dalm
erisine kabaca paralel olmaldr.
Filtre malzemelerinde 200 nolu elekten geen ince malzeme miktar (%5)den daha
fazla olmamaldr.
DOLGU BARAJLAR 25
Taban malzemesi akl ihtiva ediyorsa ve iinde ayn zamanda ince malzemede
bulunuyorsa, filtre malzeme limitleri 4 nolu elekten geen malzemenin tane
dalmna gre yaplr, akl dikkate alnmaz.
ayet bu kriteryumlar verilen malzeme ile gereklemezse bu halde zonlu filtre

kullanlr. Bu taktirde ince zon malzemesi olarak dikkate alnr ve bunun yanndaki
daha kaba malzemeli zon filtre zonu olarak kabul edilerek kriterler buna gre
uygulanr.
Filtreler iin ayrca aadaki artlar yerine getirilmelidir.
Yerletirme esnasnda tanelerin ayrmasn ve boluk meydana gelmesini nlemek

veya asgari hadde tutmak iin filtre malzemesi (3")den gemelidir.
Filtre ve taban malzemesi tane dalm erileri ince ksmlarda mmkn olduu
kadar birbirlerine paralel olmaldr.
Drenaj borularna yakn ksmlardaki filtre malzemesi yeteri byklkte kaba

malzemeyi iermelidir. Drenaj borularndaki deliklerin veya aralklarn Max. ebad
(FM 85)in yars olacak ekilde seilmelidir.
Filtrelerin inaasnda aadaki hususlar dikkate alnmaldr.
Filtreler yerletirildii zemin salam olmaldr. ayet gerekiyorsa sktrlmaldr.
Temiz filtre malzemesi yerletirme srasnda yeteri kadar nem iermelidir. (%3 10)
Filtreler serbest drenajl kum-akl dolgularnda aranan artlara uygun ekilde, rolatif
kesafeti (%85)den byk olacak ekilde sktrlrlar.
Kaln malzemeli (maksimum tane ebad 3") filtrelerin tabaka kalnlklar 20 cmden
aa olamaz. Daha ince malzemeli filtrelerin minimum tabaka kalnlklar da 15
cmden aa olamaz.
Filtre sistemi ile birlikte drenaj borusu kullanlan yerlerde bu borunun kapasitesi
szan suyu toplayacak ve sevkedecek kapasitede olmaldr.
Borular denirken, bu borularn aralklarnda tkanma olmamas iin uygun bir

geirimli malzeme ile kaplanmaldr. (Geotekstil vb.)
DOLGU BARAJLAR 26
Filtre Tane Dalm;
Elek Numaras veya Arlk Olarak
Gz Akl Geen Yzde Miktar
nce filtre Kaba filtre
5" (127.00 mm.) 100 100
3" (76.2 mm.) 100 80-100
1 1/2" (38.1 mm.) 75-100 50-100
3/4" (19.1 mm.) 55-75 30-75
3/8" (9.53 mm.) 40-55 20-55
No. 8 (238 mm.) 15-30 5-30
No. 16 (1.18 mm.) 5-20 0-20
No. 30 (0.59 mm.) 0-15 0-15
No. 200 (0.074 mm.) <2 <2
nce ve kaba filtre dolgularnn malzemesi, ayrmaya meydan vermeyecek bir

tarzda dklp serilecektir. Sktrlm tabaka kalnl ince filtre zonu iin 40
cmden ve kaba filtre zonu iin 60 cmden daha fazla olmayacak tabakalar halinde
serilecektir.
Sktrmadan nce malzeme, 10 tonluk vibrasyonlu silindirlerle 4 pas geerek

sktrldnda maksimum kuru younlua ulamasna yeterli olacak, niform nem
miktarna sahip olacaktr.
3.6.5 Memba ev Korumas - Riprap
3.6.5.1 Genel
Gvdenin memba evinde dolgunun su dalgalar etkisi ile ykanmasnn nlenmesi

amacyla konulan bir rt tabakasdr. Dalga yksekliine gre kayalarn ap ve
tabakann kalnl tayin edilirse de genelde 0, 5-1.0 m apnda kayalar 1.0 m
tabaka kalnlnda dzenlenir. Memba dolgusunun dalga etkisi ile riprap kayalarnn
arasndan dar srklenmesini nlemek iin riprap'in altnda bir gei tabakas
(filtre) serilmelidir.
DOLGU BARAJLAR 27
3.6.5.2 Riprap Tane Dalm
evler zerindeki riprap malzemenin riprap kalnlna bal olarak granlometresi

zel teknik artnamede belirtilen esaslara gre yaplmaldr.
Tablo 3.1: Riprap Tane Dalm
En az
Riprap Maksimum %45-75 En ok %25nin
Tane %25
tabakas nisbetinin daha iri olaca
arl nisbeti tane arl
kalnl aral
(kg) daha iri (kg)
(cm) (kg)
(kg)
60 680 275 13, 5-275 13, 5
75 1140 455 22, 5-455 22, 5
90 2270 910 45, 5-910 45, 5
Kaya boyutu (D50) deerleri aada verilmitir.
Riprap tabakas kalnl (cm) Ortalama tane boyu (D50) (cm)
60 38
75 45
90 53
3.6.5.3 Riprap Yerletirilmesi
Riprap dolgusu ile baraj dolgusu birlikte yrtlmelidir.
Riprap dolgusu ana gvde dolgusundan 1, 0 m. aada olacak ekilde ilerlemelidir.
Riprap dolgu malzemesi, filtre dolgu malzemesi zerine dklmelidir.
Riprap malzeme dkldkten sonra el aletleri ve dier ekipmanla gerekli istifleme ve

yerletirme almalar yaplmaldr.
3.6.5.4 Riprap Altnda Filtre
Toprak dolgularda ve su ile temas eden yzeylerde dolgu malzemesinin su etkisi ile
srklenip gitmemesi iin riprap dolgu ile toprak dolgu arasna uygun grlecek
tuvenan malzeme konulmaldr.
DOLGU BARAJLAR 28
3.6.6 Mansap evi Koruma rts
Geirimli-Yar Geirimli veya Homojen Dolgu tipinde ina edilen dolgu barajlarda
mansap evini yamur sularnn erozyonundan korumak iin (kullanlan malzemeye
bal olarak) 1 ila 0.50 m kalnlnda koruyucu rt malzemesi kaya oca
artndan veya elek st malzemelerden temin edilecektir.
Memba, mansap koruyucu rt inaatlar dier dolgularla birlikte yrtlmelidir.

Aamalar aras kot fark maksimum 1, 00 m olmaldr.
3.7 Temel Tasarm
Baraj inaat ve iletmesi srasnda arazinin doal koullarnda olmayan pek ok

kuvvet oluur. Barajn arl, scaklk deiimleri, atlaklardan szacak sular ve gl
alannda depolanacak su gibi sebeplerle, temelde basn, ekme ve kesme
kuvvetleri oluur. Tm bu kuvvetler baraj temelinin stabilitesini etkilemektedir. Baraj
ve yaplarnn stabiliteleri kadar baraj temelinin stabilitesi de baraj emniyeti
asndan nemlidir.
Baraj ve temel sistemi yksek dereceden hiperstatik bir sistemdir ve temel baraj,
baraj da temeli etkilemektedir. Bu sebeple tasarma gemeden nce baraj temelinin
geirimlilik ve tama gc gibi parametrelerinin ok iyi aratrlmas gerekmektedir.
Alnacak tm szdrmazlk tebdirlerine ramen yksek hidrostatik basnlar altnda

bir miktar su szacak ve bu durum ek gerilmelere sebep olacaktr.
Yaplacak temel sondajlar ve deneyler neticesinde temelin tama gc ortaya

konmaldr. Gerekli tama gc salanana kadar syrma kazs kazs yaplmal ya
da daha ekonomik bir zmse temel iyiletirilmesi yaplmal ya da evler yatrlmal
ve gerekli tama gc deeri salanmaldr.
Tasarmc kaya mekanii yntemleri ile temelin mukavemetini, deplasman zellikleri

ve yapya yansmalarn ve szma etkilerini ok iyi irdelemelidir. Temel slahnn sz
konusu olduu durumlarda ncelikle bir optimizasyon almas yaplmal, temelin
iyiletirilmesi maliyeti, kt malzemenin syrlmas maliyeti, sevlerin yatrlarak
temele aktarlacak ykn daha da yaylmasnn salanmasnn maliyeti gibi
maliyetleri karlartrmal ve optimum zme karar vermelidir. Tama gc
deerleri almadan, stabilite sorunlarna izin verilmeden tasarm yaplmaldr.
Szdrmazlk perdesinin performansn ngrebilmek iin szma analizleri yaplmal
DOLGU BARAJLAR 29
gerekirse perde uzatlmaldr. Toprak temellerde ana kayaya kadar, borulanmay

enegelleyecek ekilde temel malzemesi ile ayn deformasyon modlne sahip
malzeme ile geirimsizlik salanmaldr. Kaya birimlerde ise enjeksiyon ile
szdrmazlk salanr.
3.8 lm Aletleri
3.8.1 Giri
Barajlar, byk mhendislik yaplar olarak tadklar nem nedeniyle iletme sresi
boyunca eitli lmlerle izlenmelidir. Kil ekirdekli barajlarda lm ve izleme
faaliyetleri dier dolgu barajlara benzerdir. Yatay ve dey ynl hareketler baraj
gvdesi yaknnda belirlenen sabit referans noktalarna gre yaplabilir. Buna ek
olarak deformasyonlar, gerilmeler, temelde meydana gelecek szma ve yk
deiimleri zel donanmlarla llebilmektedir.
3.8.2 Harici kme Rperleri
Baraj gvdesi mansap evinde ve krette konumlandrlrlar. ynl olarak

deformasyon lmne imkan salarlar. Sabit bir noktaya gre meydana gelen
deformasyonun deeri ve dorultusu belirlenir.
3.8.3 Su Basn ler
Mansapta filtre zonunun tabanna yerletirilir. Bir nevi rasat kuyusu ilevi
grmektedir.
3.8.4 Sznt lerler (V Azl)
Mansaba szan sularn ve eer var ise drenaj galerilerindeki sznt sularn
llmesinde kullanlr.
3.8.5 Su Kotu ler
htiyaca ve barajn amacna gre minimum su seviyesine ve normal iletme

seviyesine yerletirilmektedir.
3.8.6 vme ler
Krette, sahillerde ve baraj topuunda deprem etkilerini lmek amacyla yerletirilen

ve e zamanl alan cihazlardr.
DOLGU BARAJLAR 30
3.8.7 Piyezometreler
Baraj temelinde meydana gelecek szmalar, YAS seviyesini, enjeksiyon perdesinin

efektifliini ve temeldeki boluk suyu basnlarn lmek amacyla kulanlan
cihazlardr.
3.8.8 Basn lerler
Dolgudaki oturmalarn ve basnlarn llmesi iin kullanlan cihazlardr.
3.8.9 Manyetik Ekstansometreler
Gvdede meydana gelecek dey deformasyonlarn lmnde kullanlr. Mansapta

maksimum enkesitte asfalt ekirdee yakn bir blgeye yerletirilir.
DOLGU BARAJLAR 31
4 N YZ BETON KAPLI BARAJLAR
4.1 Analizler
Birok BKB tasarm getiimiz yllarda az miktarda analizle gerekletirilmi,

yapsal analizler, projenin ina sreci, rezervuarn ilk defa dolmas ve normal proje
iletmesi boyunca barajn performans hakknda mhendise ve iverene bilgi
salamas amacyla nerilmitir. Bu genel rasyonel kk ve orta lekli bir ok
barajda szma problemleri dnda baar ile uygulanmtr. Bununla birlikte 120
mnin zerinde ve/veya ekil faktrnn (A/H) 3ten daha kk olduu yerlerde
barajlarn performanslarnda ciddi problemlere yol amtr. BKB davran gvde
ve beton plan etkileimini ieren kompleks bir davrantr, ve gvdenin dorusal
olmayan davran, zamana bal deien zellikleri ve bir ok deiik kaya tipinden
yaplmas, davran karmaklatrmaktadr. Son yllarda ska kullanlmaya
balayan kum-akl gvde dolgulu n yz beton kapl barajlar da BKB olarak
isimlendirilmektedir; bununla birlikte geirgenlik zelliklerinin son derece deiik
olmas nedeni ile bu barajlarn n yz beton kapl kaya dolgu barajlarla ayn
kategoride deerlendirilmemelerini gerektirmektedir.
Bu blmde BKBlerin alma prensiplerine gre son yllarda bu konuda yaplan

aratrmalara bal olarak gelitirilen tasarm prosedrleri ve koruyucu tasarm
nerileri sunulmaktadr. Ampirik yntemler ve snrl analizler ile elde edilen tecrbe
korunmakta, bununla birlikte byk barajlar iin (Temelden Ykseklik>120 m)
tasarmda daha gelimi bir pratik nerilmektedir. Son yllarda ciddi miktarda inaa
edilen byk BKBlerden ve analitik almalardan elde edilen bilgilerle bu
barajlarn plak ve gvde blgelerinin tasarm ve szmay azaltma odakl tasarm iin
bu dkmanda neriler sunulmaktadr.
Trkiye gibi bir deprem lkesinde baraj tasarm deprem yklerinden bamsz
dnlemez. Dolays ile BKBler iin de sismik ykler altnda kalc
deplasmanlarn tahmin edilmesi, ev eimlerinin stabilite gereksinimlerini salamas
ve evlerdeki yerel deplasmanlarn kabul edilebilir dzeyde olmas salanmaldr.
BKBler gvde odakl sismik tasarm ile birlikte plaka zerinde olabilecek atlama,
ayrlma, ezilme riskini de berarebinde getirmektedir. Bu blmde bu davranlarn
tahkiki ile ilgili yntemler ve nlenmesi ile ilgili koruyucu tasarm zmleri
verilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 32
4.1.1 BKB Tasarm Prensipleri
n yz beton kapl barajlar, kayann yksek dayanmndan yararlanarak su tutucu

nyz betonunu desteklenmesi prensibi ile alr. Kayann yksek geirgenlii
szma durumunda bile borulanma tehlikesi yaanmamasn salar, dayanmn
yksek olmas da durayllk ve uzun sreli sehimleri engeller. Bu avantajlar yannda
bu tip barajlarn tasarmnda gze alnmas gereken yapsal sorunlar ksaca aada
zetlenmektedir.
BKB sistemlerinde szma olaandr. Kaya dolgu BKBler genelde ak bir szma
hatt salad iin isel su basncnn artmasna ve i erozyona tabi olmamaktadr,
dolays ile szma yapsal problem yaratmaz. Kum-akl dolgu barajlarda ise szma
hatt geirimsizlik nedeni ile ak deildir. Dolays ile bu barajlarda isel erozyon
riski (borulanma) mevcut olup buna gre zel filtre veya katman tasarm
gerekmektedir.
BKBler ykseldike (120 mden yksek barajlarda) dolum aamasnda n yz

plaklarnda ciddi atlaklara, ciddi szma artlarna rastlanm, hzl boaltma
yaplmak durumunda kalnmtr (Barra Grande, Campos Novos, Mohale). Dolays
ile yksek BKB sistemlerde basn ve ekme gerilmeleri betonun kritik snrlarna
ulamaktadr.
BKBlerden ciddi deprem ykne maruz kalan baraj says ok azdr. En ciddi
deprem ykne maruz kalan ZipingPu Barajnda ciddi hasar olumu ve
boaltlmak durumunda kalnmtr. Ksa ve orta yksekliklekteki BKBlerin kk-
orta dereceli depremlerde ufak szma artlar dnda davranlar mspet
grlmtr. Yksek deprem riski altnda yaplan yaplarda plak kalnl mevcut
pratikten daha kaln olarak alnmaya balanmtr.
4.1.2 BKB Tasarm Analizleri
BKBlerin tasarm analizleri;
Dolgunun gerilme deformasyon analizi
ev stabilitesi tahkiki szma tahkiki amaldr.
Bununla birlikte depremsellii yksek ve yksek risk potansiyeline sahip barajlarda

ilave analizler yaplabilir.
DOLGU BARAJLAR 33
n yz beton kapl barajlarda gerek n yzdeki atlan tahmininin zorluu,

gerekse de gvde geirimsizliindeki bilinmeyenler nedeni ile nadir olarak szma
analizi yaplr. Bununla birlikte iletme srasnda llen szmann baraj gvenliine
etkisini tespit etmek iin bu analizler gerekletirilebilir. Szma analizinin yaplmad
durumlarda bile yukardaki yapsal analizlerin asl amacnn barajn ciddi miktarda
szmaya yol aacak deplasmanlar geirmeyeceini kantlamak olduu
unutulmamaldr. Zira ciddi miktarda szma ile zellikle byk barajlarda mansapta
felaket riski yannda, baraj boaltlmas gereklilii ile oluacak maddi zarar da baraj
iletimini ciddi ekilde etkileyecektir.
4.1.3 Basitletirilmi Elastisite Modl Tahmini
Kaya dolgunun dorusal olmayan ve sarglama basncn gznne almadan

basitletirilmi ekilde btn dolgu iin elastisite modl hesaplanabilir.
Deformasyon modlleri, kaya dolgudaki boluk oranna ve kaya dolgu malzemenin
karakteristiine bal olarak geni bir aralkta deimektedir (25-400 MPa).
Genel hatlar ile:
niform olarak dalm kaya dolgu, Brezilyadaki Foz do Areia ve Segredo

Barajlarndaki gibi, dk deformasyon modlne sahiptir.
Sktrlm akl dolgu barajlar kaya dolgu barajlara gre nemli miktarda daha
yksek modle sahiptirler.
Gradasyon ve sktrma dolgunun modln nemli derecede etkiler: gradasyon ve

sktrma yaplmadan rastgele yerletirilen dolgularn elastisite modlleri dk elde
edilebilir.
naat esnasndaki dey oturma lmlerinden ve hesaplanm oturma lm

aletinin zerindeki dey kaya yknden elde edilen modl aada verilmektedir:
Ev = H *r * h / 1000 * s (1)
Burada Ev dey deformasyon modl (MPa), H oturma lerin zerindeki kaya

dolgunun dey derinlii (m), r kaya dolgunun birim hacim arl (kN/m3), h
oturma lerin altndaki kaya dolgu stunu (ykseklii) (m) ve s lme aletinin
oturmas (m)dr. Saha lmleri nda hesaplanm modlleri (modl snrlar)
gsterilen baz projeler aada verilmektedir: (Tablo 3.1, ekil 3.1)
DOLGU BARAJLAR 34
Tablo 3.1: Kaya Dolgu Barajlarda Basit Deformasyon Modl
Proje Ad Kaya Tipi Deformasyon Modl

(MPa)
Foz do Areia Bazalt 32
Segredo Bazalt 45
Aguamilpa akl 190
Salvajina Temiz akl 390
Alto Anchicaya Hornblend-Diyorit 145
Golilas Kirli akl 210
400
2.3-G
350 A - Cethana
B - Anchacaya
C - Foz do Arela
300
D - Segredo
E - Xingo
250
F Aguamilpa
G - Salvajina
Ev(MPa)
200 H - Golillas
I - Shiroro
150 J - Lower Pieman
K - Mackintosh
100 L - Murcheson
M - Bastyan
50 N - Khao Laem
0 - Kotmale
0
0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 0.4

ekil 3.1 Deformasyon Modl ve Boluk Oran Arasndaki liki (Pinto ve Marques,
1998)
4.1.4 Koruyucu Tasarm Kavramlar
4.1.4.1 Gvde
n yz betonunun ak gei imkan salayan yksek geirimlie sahip iyi dayanml

kaya tarafndan desteklenmesi BKBler iin ideal durumdur. nk n yz betonu,
DOLGU BARAJLAR 35
barajn memba yzeyinde bulunduundan dolgu malzemeleri suya doygun

olmayacak ve bu nedenle BKBnin iinde bir deprem esnasnda veya sonrasnda
artm boluk suyu basncnn bir sonucu olarak herhangi bir deformasyon meydana
gelmeyecektir. Membadan mansaba doru geirgenlii artan bir kaya blgelenmesi
yaplmaldr.
Eer dolgu yar geirgen kumlardan veya akllardan olumaktaysa, ilemden

geirilmi alvyon veya krma kayadan oluan eik bir drenaj blgesi memba
blgelerini mansap kum, akl ve kaya dolgu blgelerinden ayrmak iin
salanmaldr. Bu drenaj blgesi barajn sa sahilinden sol sahiline ve tabanndan
kretine kadar devaml olmaldr. Debi miktarlarnn, deformasyonlarn ve derz
hareketlerinin llmesi, barajlarn deprem sonrasndaki kapsaml performanslarnn
deerlendirilmesi iin alnmaldr.
4.1.4.2 ev Eimi Seimi
50lik bir srtnme as ile 1.3Y:1Dlik bir eim kullanlarak basit bir sonsuz ev
stabilitesi analizi, iyi sktrlm kaya dolgu iin yeterli olan 1.55lik bir gvenlik
katsaysn vermektedir. 1.2Y:1Dlik dik eimler, baz BKBnin mansap evlerinde,
ulam yollar arasndaki palyelerde kullanlmtr. nk modern sktrma
ekipmanlar kolayca ve rutin olarak youn yksek dayanml bir dolgu
yaratabilmektedir. BKBnin ev eimleri aadaki hususlar dikkate alnarak
seilmektedir:
Barajn ykseklii: Olduka yatk eimler 120 myi aan barajlar iin seilmektedir.
Kaya dolgunun kalitesi: Daha yatk eimler daha zayf kalitedeki kaya malzemesi
kullanldnda seilmektedir.
BKBnin ina edildii blgenin depremsellii: Daha yatk eimler, proje youn
depremselliin bulunduu bir blgede ina edildiinde seilmektedir.
Nispeten yksek statik gvenlik katsaylar BKBlerin ev stabilitesi

gerekletirilirken tahmin edilebilir. Bu ksmen mevcut yksek srtnme kesme
dayanmnn, ksmen de doygunluun eksiklii ve boluk suyu basncnn
sonucudur. Ayrca depremli ve depremsiz snr denge stabilitesi analizlerinde, zayf
temel derzlerinde hem dolgu ve hem de temelden geen potansiyel kayma yzeyleri
kontrol edilmelidir (Casinader ve Stapledon, 1979, Gosschalk ve Kulasinghe, 1985).
DOLGU BARAJLAR 36
4.1.4.3 Plaka Kalnl
n yz plann kalnl son yllardaki tasarmlarda giderek kltlmektedir. Kk

ve orta byklkte barajlardan byk barajlara ekstrapole edilen bu davran bir ok
byk barajda grlen davran nedeni ile yeniden deerlendirilmektedir. Byk
barajlarda (Temelden Ykseklik>120 m) klasik kalnlk belirleme denklemi kati
tasarm iin kullanlmamaldr. Bu tip sistemlerde basn ezilmesi ve buna bal
byk krklar grld iin plak kalnlnn daha byk alnmas gerektii aktr.
Byk deprem riski tayan barajlarda plak kalnl tasarmn nemli bir parasdr.
Zira plaklarn birbirine vurarak ezilmesi, ekmede derz almasndan daha fazla
zarar vermektedir (Bkz. ZipingPu Baraj). Dolays ile deprem riski ciddi olan
barajlarda da plaka kalnllnn gvenli tarafta seilmesi nerilir.
4.1.4.4 Plaka Donats
BKBlerde szmalar evresel derzlerden ve betonun iindeki atlaklardan dolay

olumaktadr. atlak kontrolnde nemli bir etken olan plan donats son yllardaki
tasarmlarda giderek kltlmektedir. Kk ve orta byklkte barajlardan byk
barajlara ekstrapole edilen bu davran bir ok byk barajda grlen davran
nedeni ile yeniden deerlendirilmektedir. 0.3% civarna kadar gerileyen donat ile
gerekletirilen bir ok barajda mspet davran grlse de, dier bir ok barajda da
ok ciddi szmalar olduu belirtilmitir. Szma kontrol iin zellikle dolgunun inaat
sonundaki deformasyon modlnn dk olduu durumlarda (Eeq<=50 MPa)
donat oran en fazla 0.6% olarak seilebilir. Donat arttrlmas szmann kontrol
iin tasarmcnn elindeki en etkili yntemdir, zira paspaynn deitirilmesi, plaka
kalnlnn veya beton kalitesinin deitirilmesi atlama davrann donat
oranndaki deiim kadar etkilememektedir (Arici, 2011). Donatnn plaka ierisinde
tek veya ift hat stnde yerletirilmesinin plaka davranna ciddi bir etkisi
bulunmamtr.
4.1.5 El Hesaplar le Davran Tahminleri
El hesaplar ile davran tahminleri modelleme yoluyla elde edilen sonularn

kontrol iin basit ve yararl yntemlerdir. zellikle bilgisayar programlarnda isel
ngrlerin ciddi olarak artt dnlrse elde edilen sonularn tutarllnn tespiti
byk nem kazanmaktadr. Aada inaat skmas, oturmas, beton plakann
DOLGU BARAJLAR 37
hareketi ve szma tahmini ile ilgili literatrde yaynlanm el hesab yntemleri

sunulmaktadr.
4.1.5.1 Tahmini naat Oturmas
Dolgu iindeki herhangi bir yerde inaat esnasndaki oturma, deformasyon modl,
ilgilenilen ksmn aasndaki sktrlabilen malzemenin kalnl ve sktrlabilen
malzemenin zerindeki yke bal olarak deikenlik gsterir. Basit bir bant,
deformasyon modlnn (Ev) gerilmenin (sktrlabilen malzemenin zerindeki yk)
ekil deitirmeye (en stteki tabakann oturmasn tabakann kalnlna oran)
oran, oturmay tahmin etmede kullanlabilmektedir. Ayrca inaat esnasnda oturma
lmlerinin nda bant deformasyon modlnn hesaplanmasnda
kullanlabilmektedir. Eer rnein, dolgu baraj ierisindeki bir stun 10 tabakaya
blnrse, en alttaki tabaka st ksmndaki oturma (0.1 H kalnlnda), bir tabakann
(0.1 H kalnlnda) ykyle meydana gelir ki, alt tabakann st tarafnda meydana
gelen oturma;
S = (r * H2)/(100 * Ev) eklindedir. (2)
Burada;
S = Oturma (m)
r = Kaya dolgunun birim hacim arl (kN/m3)
H = Barajdaki stun ykseklii (m)
Ev = Dey deformasyon modl (MPa)
rnein, 100 MPalk bir deformasyon modlne sahip 200 m yksekliindeki bir
BKBnin 20 m kalnlndaki en alt tabakasnn stndeki oturma, birim hacim
arl 22 kN/m3 olan bir adet 20 m kalnla sahip kaya dolgu yk altnda 0, 09
mdir. Dokuz tabaka kaya dolgu altnda (180 m) barajn tabanndaki 20 m
kalnlndaki tabakann en stnde 0, 8 m olabilmektedir (0, 09 x 9). Barajdaki
maksimum oturma barajlarn ortalarnda meydana gelebilmektedir. Bu noktada, 5
adet sktrlm malzeme aada ve 5 adet sktrlm malzeme yukarda
bulunmaktadr. 200 m yksekliindeki bir baraj rneinde orta ykseklikteki oturma
2.2 m olabilir (0.09 x 5 x 5). En alttaki tabakann tabannn oturmadna dikkat
edilmelidir. nk analiz sktrlamayan bir temeli kabul etmektedir. Ayn zamanda,
DOLGU BARAJLAR 38
barajlarn tamamland anda, krette oturma meydana gelmemektedir. nk ilave

yk yoktur.
Yukardaki rnek her bir tabaka yzeyinin oturmasnn, o tabakann bulunduu kotun
zerinde ve altnda retilmi dolgu tabakalaryla orantl olacaktr. Dolgu rnekteki
gibi 10 tabakaya blnrse, her bir tabakann oturmas yaklak olarak Tablo 3.2de
gsterilen dalm faktryle orantl olacaktr. Maksimum oturmann barajn
ortalarnda olduu gz nne alndnda, dey oturmalarnn dalm kabaca
parabolik olduu grlebilir. Barajn bitirildii gn kretteki ve tabandaki oturma
sfrdr.
Tablo 3.2: Tahmini Oturma Hesab iin Faktrler
Tabaka Numaras Her Bir Tabaka zerinde Dalm Faktr

Bulunan Tabaka Saylar
0 10 0
1 9 9
2 8 16
3 7 21
4 6 24
5 5 25
6 4 24
7 3 21
8 2 16
9 1 9
10 0 0
Bu basit teknikler, inaat esnasnda baraj ksmen tamamlandnda, deformasyon

modlnn salamasnn yaplmas amacyla kullanlabilir.
DOLGU BARAJLAR 39
Tablo 3.3: Baz BKBlerin naat ve Davran Parametreleri - Pinto ve Marques (1998)
DOLGU BARAJLAR 40
4.1.5.2 Tahmini naat Skmas
naat esnasnda, kaya dolgunun basksndan dolay oturmaya sebep olur.

Yukardaki verilerden tretilen oturma ifadeleri kullanlarak deerlendirilebilen bir
toplam skma tahmini yaplabilir. Barajdaki bir stunun yksekliinin (H) yzdesi
cinsinden sktrma, barajdaki her bir 10 tabakann oturmasnn toplamna eittir.
Buna gre aadaki bant tretilmektedir:
C = S x 100/H x (9+8+7+6+5+4+3+2+1+0) = 45 x r x H / E (3)
Bylece, Enin 100 MPaa ve rnin 0.022 kN/m3e eit olduu, rnekteki 200 m
yksekliindeki bir kaya dolgu stununun skmas (C) stun yksekliinin % 2sidir.
Bu basit uygulamalarn kullanlmas ile kaya dolgu barajn inaat esnasndaki
kapsaml skmas tahmin edilebilmektedir.
4.1.5.3 n Yz Betonu Deformasyonunun Tahmini
Pinto ve Marques (1998), rezervuar yk altnda, maksimum n yz betonu

deformasyonunun tahmini iin amprik bir yaklam sunmaktadrlar. Maksimum yzey
deformasyonu n yzn normalinde llmekte olup, baraj yksekliinin % 40 ile %
50si civarnda meydana gelmektedir. n yz hareketleri, inaat esnasndaki
oturmalarla beraber, H2/Et ile orantldr. Et, rezervuar yk altndaki hareket
ynnde llm deformasyonun enine modl olup, inaat esnasnda llen
deformasyon dey modlnden (Ev) daha byktr. naat esnasnda meydana
gelen kaya dolgu skmas daha yksek bir deformasyon enine modl ile daha
youn bir dolgu oluturmaktadr. Pinto ve Marques tarafndan gelitirilmi veri taban
Tablo 3.3de sunulmaktadr.
nceden belirtildii gibi, vadi ekil faktr (A/H2) inaat deformasyon modln
etkilemektedir (Ev). Dar vadilerde, daha dk ekil faktrleri ile kemerlenme vadi
boyunca etkili olup, maksimum yksek kesitte bir kaya dolgu dey stunundaki
yk azaltmaktadr. Bylece llen oturmada azalmaktadr. Daha az oturma daha
byk bir dey deformasyon modl ile sonulanmaktadr (Ev). Bu durumda,
belirtilen enine modl hesaplanan Evden ok az byk olabilir. Tahmini Et ile Ev
arasndaki oran, Tablo 3.3deki formller kullanlarak, barajn n yznde llen
maksimum yer deitirme ve dey oturma deerine baldr. llm oranlar
daha sonra vadi ekil faktrne bal olarak, ekil 3.2de grld gibi, izilmitir.
ekilden grlebildii zere, Et/Evnin daha byk oranlar daha byk ekil
faktrne karlk gelmektedir (A/H2). Pinto ve Marques tarafndan yaplan analizler,
DOLGU BARAJLAR 41
ekil 3.3de gsterilmektedir. rnein inaat esnasndaki dey deformasyon

modl (Ev) 100 MPaa ve barajn bulunduu vadinin ekil faktr 4e eit ise tam
dolu rezervuar yk altnda 200 m yksekliindeki bir barajdaki tahmini maksimum
n yz deformasyonu 0.4 m civarnda olabilmektedir.
Vadinin ekli, inaat esnasndaki deformasyon modl ve barajn maksimum

ykseklii arasndaki basit ilikiler rezervuarn ilk kez dolmas esnasndaki barajn
performansnn tahmininde kullanlabilmektedir.
ekil 3.2: Enine Ve Dey Modllerin Orannn A/H2nin Fonksiyonu Olarak fadesi
(Pinto ve Marques, 1998)
8 A - Cethana I - Shiroro
B - Anchacaya J - Lower Pieman
7 C - Foz do Areia K - Mackintosh
D - Segredo L - Murcheson
E - Xingo M - Bastyan E T /E V =
6
F Aguamilpa N - Khao Laem
G - Salvajina 0 - Kotmale
5
H - Golillas
E T /E V
1 2 3 4 5 6 7 8 9
2
A/H
ekil 3.3: Maksimum n Yz Betonu Sapmasnn H2/Evye Olan Oran (Pinto ve Marques, 1998)
A - Cethana I - Shiroro
B - Anchicaya J - Lower Pieman
C - Foz do Areia K - Mackintosh
1.4
D - Segredo L - Murcheson
E - Xingo M - Bastyan
1.2 F Aguamilpa N - Khao Laem
G - Salvajina 0 - Kotmale
1 H - Golillas
0.8
D (m)
0.6
0.4
0.2
100 200 300 400 500 600 700 800 900

2 2
H /EV (m /MPa)
DOLGU BARAJLAR 42
4.1.5.4 Temelden Ve n Yz Betonundan Geen Szmann Tahmini
Szma, BKBnin btn performans ile ilgili anahtar bir parametredir. Byk szma
miktarlar, evresel derzde meydana gelmi bir hasarn ve/veya n yz betonunun
baz ksmlarnn atladnn bir gstergesidir. Temelden geen szmann ayn
zamanda byk szma oranlarna katks da bulunabilmektedir.
Szma, geirgen ortamlardaki akmlarn davranlaryla ya da enjeksiyon perdesinin

ve sreksizliklerin etkilerini iine alan daha karmak metotlarla tahmin edilebilir
(Giesecke vd., 1992).
BKBlerin temel tasarm konsepti, n yz destek malzemesi, filtreler, geiler,

drenaj alt ve baraj gvdesini ieren barajn baz dolgu blgelerinin byk szma
miktarlar meydana geldiinde bile durayl (stabil) kalmaldr. Kaya dolgunun byk
debileri kabul etme ve geirme yetenei literatrde iyi bir ekilde bilinmektedir. Bu
nedenle dolgu blgeleri ve temel davran uygun bir ekilde tasarlanm ve ina
edilmise byk szma miktarlar emniyetin tehlikede olduunu gsteren bir
gsterge olmaz ancak daha fazla iyiletirici yntemler szmay azaltmak iin
gerekebilir.
4.1.5.5 atlaklardan Geen Debi
Derzlerde, tasarm ve inaat aamasndaki uygun iyiletirmelerin nemi, evresel

derzdeki almalar veya n yz betonundaki atlaklardan, potansiyel aklklardan
szan miktarn tahminleri gelitirilerek araclyla gsterilmektedir. Bir atlaktan
geen debi miktar genellikle atlak geniliinin kpyle orantl olarak ifade
edilmektedir. C. Louis (1969), kbik denklem kullanarak ve deneysel almalar
nda, bir atlaktan geen debi iin aada verilen bir model gelitirmitir.
q (4)
Burada:
q = birim debi miktar (m3/sn/atlak uzunluu miktar (m)
g = yer ekimi ivmesi = 9.81 m/sn2
w = atlak genilii (m)
DOLGU BARAJLAR 43
i = hidrolik eim = h/d
h = atlaktan geen akma bal yk kayb (m)
d = yk kaybnn meydana geldii atlak derinlii
v = suyun kinematik viskozitesi ( 20 0 Cde 1 * 10-6 m2/sndir)
m = przllk katsays, yaklak olarak atlak iindeki sokulumlarn boyutuna

eittir (m)
Eer przllk katsays (m), w atlak geniliinin baz kat ya da oranyla (a)
tanmlanrsa, yukardaki bant yle yazlabilir:
(5)
Kayadaki przsz bir derz yzeyi veya betondaki n biimlendirilmi bir derz gibi
przsz kenarlara sahip bir atlak iin a deeri yaklak 0.1 (m = 0.1 w) olabilir.
Betondaki bir klcal atlak gibi przl kenarlara sahip bir atlak iin, ise a deeri
yaklak olarak 1.0 veya 2.0 olabilir (m = 1.0w veya 2.0w). Tablo 3.4, farkl
przllk katsaylarna ve geniliklerine sahip 1 m uzunluundaki atlaklarda
meydana gelebilecek akn bykl ile alakal bir alm salamaktadr.
Unutulmamaldr ki, yukardaki denklem trblansl akmlar iin kullanlamaz. Bu
nedenle yukardaki eitlik 0, 2 l/sn/m civarn aan debi miktarlar iin uygulanabilir
deildir. Avustralyadaki birka barajda uygulanan C. Louis denkleminin kullanm ile
ilgili bir tartma Casinader ve Rome (1988) tarafndan hazrlanm bir bildiride
bulunabilmektedir.
Tablo 3.4: Bir atlaktan Geen Debi Miktarlarnn Tahmini

atlak Przll Yk atlak Eim, h/d Debi Debi Miktar, q
Genilii k, a Kayb, h Derinlii Miktar, q (l/sn/m)
(mm) (m) (m) (m3/sn/m)
0.1 0.1 100 0.6 166.7 1.24E-04 0.12
0.3 0.1 100 0.6 166.7 3.35E-03 3.35
0.1 1 100 0.6 166.7 3.31E-05 0.03
0.3 1 100 0.6 166.7 8.95E-04 0.90
0.1 2 100 0.6 166.7 1.39E-05 0.01
0.3 2 100 0.6 166.7 3.75E-04 0.38
DOLGU BARAJLAR 44
Tabloda gsterilen rnekler iin, sabit bir atlak geniliinden geen sabit bir yk
kayb deeri klcal atlaklar ile hasar grm veya zayf yaplm derzlerde meydana
gelen tahmini debi miktarlarn gstermek iin kullanlmtr. Tablodan grld
zere takribi 0.1 mm geniliindeki klcal atlaklar, przl kenara sahip yksek bir
eim altnda bile, byk bir debi miktarnn gemesine izin vermeyecektir. Debi
miktarlar, atlak genilii 0.3 mm veya daha geni olmas ile atlak kenarlarnn
przsz olmas durumunda nemli bir ekilde artmaktadr. zellikle evresel
derzde, derz detaylarnn gelitirilmesi ve n yz betonu desteinin inaatnda byk
bir zen gsterilmesi aktr.
4.2 Temel Kazlar ve yiletirmeler
BKBde temel zemin almalar aadaki blmleri iermektedir:
Kazlar
Baraj gvdesinin ve topuk pla altndaki temel iin hazrlklar: Bu almalar, baraj
gvdesinde ve topuk plann altndaki stabil ve uygun olmayan zeminin kazlarak
kaldrlmasn iermektedir. Eer zeminin kazlarak kaldrlmas pratik bir zm
deilse, malzemenin borulanmas ve erozyonunu nleyecek tedbirler alnmaldr.
Topuk pla altnda yer alan delgi ve enjeksiyon ve/veya pozitif cut-off lar
Topuk plann hem memba hem de mansap tarafndaki bozukluklarn ve atlaklarn

zel yntemlerle iyiletirilmesi
Temel ve sahillerin (sa ve sol) drenaj
Yukarda sz edilen tekniklerin kombinasyonlar
zet olarak, temel iyiletirmeleri aada verilen temel hedefleri salamaldr.
Topuk plann altnda ve etrafnda szmann etkin bir ekilde kontrolu
Baraj gvdesi ve topuk plann altndaki zeminde bulunan stabil ve uygun olmayan
malzemenin kaldrlmas
Temeli oluturan yzeyin beton dkmne, filtre ve kaya dolguya hazrlanmas
Topuk plann, n yz betonunun ve evresel derzin farkl oturmalarnn

snrlandrlmas
DOLGU BARAJLAR 45
4.2.1 Topuk Plann Temel yiletirmeleri
Baraj gvdesinin memba evinin, barajn sa ve sol sahili kestii izgi boyunca,
kabul edilebilir bir derinlikte uygun bir temel zemini zerine oturtulan ve sreklilii
olan betonarme topuk pla (Sadece inaat derzi ve sreklilik arzeden donat ile ),
kaya temel ile n yz beton pla arasnda geirimsizlii salayan uygun bir balant
eleman grevini grmektedir.
Topuk pla, kaya temele elik ankraj ubuklar ile balanarak kapak ve perde
enjeksiyonu iin balk betonu olarak da hizmet vermektedir.
Topuk pla genel olarak, salam, su basnc altnda srklenmeyecek ve

enjeksiyonla iyiletirilebilecek bir kayaya oturtulmaktadr.
Genel olarak, sert, uygun, anmayan kaya ktlelerinde, topuk pla kazlar iin
yzeyin temizlenmesi ve hazrlanmas aadaki hususlar iermektedir:
Zemin yzeyindeki krkl, atlakl, boluklu ve derzli blmlerden yumuak

malzemenin kazlmas,
naat kayd amacyla topuk pla temel yzeyinde detayl jeolojik haritann
hazrlanmas,
Kaya yzeyine zarar verilmeden yksek basnl hava ve su ile temizlenmesi zarar
oluacaksa hava ile temizlenmesi,
Zemin temizlendikten sonra krkl, atlakl, boluklu yerlerin betonla doldurulmasdr.

Bu ya topuk plann altndaki temel betonunun dkmnde ya da topuk pla
dkmnde e zamanl olarak yaplabilir.
ilide ki birok barajda olduu gibi Santa Juana ve Puclaroda da topuk pla
alvyon zemin zerine ina edilmitir. Alvyon zerine oturan barajlarn ykseklikleri
28den 106 metre olan kadar deimektedir. lkemizde de Arkun Baraj yaklak 60
m alvyon zerine oturmaktadr. Bu projelerde alvyon zemin iine dey
szdrmazlk perdeleri yaplarak bu perdeler mafsall topuk plaklarna balanmtr.
BKBler alvyon zemin zerine oturtulduunda, yerinde kalan zeminin tm statik

ve dinamik artlar altnda stabil kalmas ve n yz betonundaki atlaklar veya topuk
plandaki derzlerdeki hareketlenmelerin ar bir szmaya neden olmayacak ekilde
temel etrafndaki deformasyonlarn kk olmas nemlidir.
DOLGU BARAJLAR 46
Alvyon zerine oturan BKBlerdaki temel tasarm dnceleri unlardr:
Alvyon skabilirlii dk ve sismik ykler altnda stabil olmaldr.
Gerilme olmakszn alvyon etrafnda oluabilecek deformasyonlarn absorbe

edilebildiinden dolay esnek bir yap tasarlanmaldr ve bu diyafram duvar topuk
plana balar. Bu balantnn tasarm detay ekil 3.4de gsterilmektedir.
ekil 3.4: Vadi Topuk Pla, Dey Geirimsizlik Perde Duvarna Mesnetli
4.2.2 Dolgu Temeli yiletirmesi
Barajn sa ve sol sahilinde, topuk plann hemen mansabnda ve baraj ekseninin

membasnda salam kayann ortaya kmas iin syrma kazlar yaplmaldr.
Alvyon zerine oturan barajlarda topuk pla salam kayaya oturtulmak istenirse,
topuk plandan itibaren baraj su yksekliinin 1/3 mesafeye kadar kaldrlmak
koulu ile alvyon malzemenin baraj gvdesi altnda kalmasna yaplacak detayl
jeoteknik aratrmalar neticesinde msaade edilebilir. Bu durumda topuk pla
kazsnn mansap evi, nyz betonu evinden daha yatk olmal ve nyz betonu
ile kaz yzeyi arasnda tabandan itibaren genileyen bir zon oluturulmaldr.
Ancak; yaplan dinamik analizlerde, alvyon maksimum tasarm depremi altnda
dayanm kaybna maruz kalyorsa, daha detayl bir analiz yaplarak alvyonun
kaldrlp kaldrlmamasna karar verilmelidir.
Bu durumda; dayanm kaybnn ve bunun gvenlik katsaysnda yarataca etki

dikkate alnarak kaldrlmas gereken alvyonun miktar belirlenmelidir.
zellikle topuk plandan itibaren projenin durumu da dikkate alnarak seilen uygun
mesafede ince daneli malzemenin kaya dolgu ierisine ykanmasn nlemek
DOLGU BARAJLAR 47
amacyla kaldrlmayan srklenebilir malzemenin filtre malzemesi ile korunmas

gerekmektedir.
Stabilite salanmas amacyla gvde evlerinin lokal olarak yatrlmas gerektiinden

yerinde braklan malzeme ok zayf olmamaldr.
n yzdeki ar hareketleri nlemek amacyla, baraj aksnn memba tarafnda

yerinde braklan ve byk oranda su basncna maruz kalacak malzemenin
elasitisite modl ile kaya dolgudan beklenen modl deerlerinin birbirine yakn
olmas salanmaldr.
Topuk plann en az 10 m mansab ile hidrolik ykn 1/3 mesafe ierisinde

kntlarn ve dey yzeylerin yumuatlmas nerilir.
ANCOLD Rehberinde 2 m den daha yksek kntlarn 0.5H:1V eime getirilmesi

nerilmektedir.
4.2.3 Kapak ve Perde Enjeksiyonu
n yz beton kapl barajlarda enjeksiyon perdesi, baraj gvdesi dnda enjeksiyon

balk betonu grevi gren ve ankrajlarla temel kayasna balanm topuk pla
zerinde oluturulmaktadr.
n yz beton kapl barajlarda enjeksiyon perdesi boyutlandrlrken DS Jeoteknik

Hizmetler ve YAS Daire Bakanlnn Enjeksiyon leri Teknik artnamesindeki
esaslara uyulmaldr.
4.3 Topuk Pla
4.3.1 Genel
Topuk pla, n yz betonu ile baraj temelindeki geirimsizlik perdesini birletiren bir
balant eleman olarak tariflenebilir.
Topuk pla boyutlar, baraj ykseklii ile baraj temelini oluturan formasyonlarn
mhendislik zelliklerine baldr.
Topuk pla altnda tama gc ynnden zayf zellikteki jeolojik birimlerin snrlar
proje aamasnda net olarak belirlenmelidir.
DOLGU BARAJLAR 48
Topuk pla boykesiti boyunca kaznn derinletirilerek salam zemine oturtulmas

her zaman ekonomik olmayabilir. Bu tip durumlarda topuk pla tabannn salam
formasyona kadar syrlarak kaldrlmas ve yerine proje kotuna kadar beton ile
doldurulmas gerekebilir.
Her koulda topuk pla ve altnda yaplan beton dolgu yekpare bir yap olarak
kayma ve devrilmeye kar yeterli gvenlikte olmaldr.
Yukarda sralanan nedenlerden dolay topuk plann oturaca yzeylerde

yeterince jeolojik aratrma yaplmal, ana kayann farkl birimlerinin btn
parametreleri (tek ve eksenli basn dayanmlar, deformasyon modl, kayma
dayanm, atlak sistemi ve zellikleri, Q, RMR, vb.) elde edilmeli ve nihai
projelendirilmeye geilmelidir.
4.3.2 Topuk Pla Boyutlandrlmas
Topuk pla genilii kayann salamlna, enjeksiyon yaplabilir olmasna ve

iindeki ince ve paral ksmlarnn yksek su basnc altndaki davranna (su
basnc altnda srklenmemesine) gre 3 -10 m arasnda deiecek ekilde
belirlenebilir.
Topuk pla altnda hidrolik gradyan deerleri genel olarak 15~20 arasnda
deiebilmektedir. Plak kalnl ise aadaki eitlik ile hesaplanabilmesine ramen;
minimum 0.30~0.40m. olarak tekil edilmekte ve genellikle inaat kolayl (donat
yerleimi ve sreklilii, topuk pla geometrisinin tekil edilmesi vb.) asndan
boykesit boyunca sabit bir deer almaktadr.
T=plinth kalnl (m) = 0.3 + 0.003H (6)
(H=topuk pla A hatt ile maksimum su seviyesi arasndaki fark)
4.3.3 Topuk Pla Geniliinin Belirlenmesi
Topuk pla hem enjeksiyon perdesinin tekil edilmesi iin bir platform salamakta
hem de szma yolunu uzatarak istenen gradyan deerlerini salamaktadr. Ancak
topuk pla geniliinin A hatt dzleminde yamaca doru artrlmas, kaz
miktarnda ciddi artlar yaratacak, topuk pla tabannda eimin artmasna ve
stabilite glklerine sebebiyet verecek, ayrca palye yksekliinin artmas sebebiyle
kaz evlerinin yatklamas ve kaz hacminde ek bir art daha yaratacaktr. Bu
hususlarn tamamnn bertaraf edilebilmesi iin, sabit bir genilikte d topuk pla ile
DOLGU BARAJLAR 49
bu plan hemen mansabnda bir i topuk pla tasarlanarak gerekli hidrolik gradyan
salanabilir (ekil 3.5).
Kazdaki Muhtemel
T f Potential economy in excavation
External plinth
0.5
D
1
n

Face slab
3
1 Internal plinth
H / 15
ekil 3.5: Tipik +D Topuk Pla Kesiti (A Hatt Dzlemine Dik Kesit) (Marulanda ve Pinto 2000)
Bu husus ilk defa J.B. Cooke (Cooke, 1999) tarafndan i topuk pla olarak
nerilmi ve yksek barajlarda baar ile uygulanmtr. D topuk pla (A hatt
membasnda kalan ksm) sra enjeksiyona izin verecek ekilde en az 4~5 m.
olarak seilmelidir.
Topuk pla betonunun oturaca birimlerin zayf zellikte ve ince tanelerin

srklenebilir olmas durumunda topuk pla tabannda ek nlemler alnmaldr. En
genel uygulamalar, topuk pla mansabnda (i topuk pla) beton veya pskrtme
betonu ve bunlarn zerinde ve mansabnda filtre zonlarnn tekili ile szma
boyunun uzatlmas eklindedir. Ana kayann altere veya zayf zonlarnn yksek
basn altnda kaya dolgunun iine yrmesini engellemek iin filtre zonlar baraj
yksekliinin en az %40 bir mesafe kadar devam ettirilmelidir.
topuk pla minimum 20 cm. kalnlnda betonarme betonu (Donat oran % 0.2)
ile tekil edilmeli ve d topuk plana PVC su tutucu ile balanmaldr.
topuk pla pskrtme betonu ile tekil edilir ise kalnl en az 15 cm. olmal,
hasr elik ile desteklenmeli ve d topuk pla betonuna yine PVC su tutucu ile
balanmaldr.
topuk plann st ksmnda yine evresel derzde olduu gibi filtre malzemesi
tekil edilmeli ve bylelikle olas atlaklardan kaya dolgu ierisine malzemenin
srklenmesi engellenmelidir.
D topuk plann tabannda diyafram cut-off perde yaplmas da szma yolunu

uzatabilecek bir baka alternatiftir.
DOLGU BARAJLAR 50
zerinde enjeksiyon ilemi yaplacak olan d topuk pla betonu, ana kayaya
ankrajlar ile balanmaldr.
topuk pla d topuk pla ile yekpare dkld rnekler mevcut olmakla birlikte,
olas eim deiimlerini ve ilk beton dkmnde ve enjeksiyon srasnda gerilme
younlamalarn deerlendirerek yekpare veya mafsall yapya karar verilmelidir.
Beton dkmne geilmeden nce ana kaya yzeyi basnl su ile ykanmal, btn
zayf paralar ortamdan uzaklatrlmal, gerekmesi halinde yzey przll
artrlmal ve yzeyde tam aderans salanmaldr.
Maksimum kabul edilebilir hidrolik gradyan deeri ana kayann durumuna gre
Tablo 3.5ten seilebilir. Ancak; ana kayann cinsi, ayrma derecesi, atlaklarn
hangi malzeme ile dolu olduu, gibi faktrlere bal olarak topuk pla geniliine
(d + i topuk pla) karar verilmelidir.
Tablo 3.5: Ana Kayann Durumuna Gre Maksimum Hidrolik Gradyan Deerleri
A B C D E F G H
I Srklenmeyen 1/18 >70 I ile II 1 ile 2 <1 1
II Az srklenebilir 1/12 50-70 II ile III 2 ile 3 1 ile 2 2
III Srklenebilir 1/6 30-50 III ile IV 3 ile 5 2 ile 4 3
IV ok srklenebilir 1/3 0-30 IV ile VI 5 ile 6 >4 4
A = Ana kayann snflandrlmas (I en iyi, IV en kt)

B = Ana kayann durumu
C = Minimum Oran: Topuk pla genilii/rezervuar su ykseklii
D = Kaya Kalitesi Snflandrmas, RQD, (%)
E = Ayrma Derecesi : I: salam ve masif kaya VI: kalnt zemin
F = Sreklilik Derecesi : 1= ok salam kaya 6: krlgan kaya
G = Ayrm makro sreksizliklerin says, her 10 m. de bir
H = Kaz Klas:
1 = patlatma gerektiren
2 = ar krc ve bir miktar patlatma gerektiren
3 = hafif krc ile kazlabilir
4 = dozer ba ile kazlabilir
Ayrca maksimum hidrolik gradyan deerleri Bieniawsky kaya snflamasna gre

ICOLD tarafndan aadaki ekilde de nerilmitir. Bu, yukarda verilen tablo (Tablo
3.5) ile birlikte deerlendirilerek topuk pla geniliine karar verilmelidir.
DOLGU BARAJLAR 51
Kaya Ktle Oran, RMR Maksimum Gradyan

> 80 20
60 80 16
40 60 12
20 40 6
< 20 2
RMR-Q ve RMR-GSI dnmleri iin aadaki eitlikler kullanlabilir (Snmez

ve Ulusay, 2007).
RMR = 9 lnQ + 44 (RMR<23 ) (7)
RMR = GSI + 5 (RMR>23 )
Ayrca; zellikle ok atlakl ve krkl birimler ile boluklar dolduran malzemenin

ince tane iermesi halinde topuk pla altnda hidrolik gradyann 1.5 deerine kadar
drlmesi gerekebilir.
4.3.4 Topuk Pla Mansabnn Geometrisi
Topuk plann hemen mansabndaki temel geometrisi, evresel derzin davranna

direkt olarak etki eder.
Bu sebeple topuk pla mansabnn geometrisinde ani deiikliklere izin verilmemeli

ve tedrici olarak gei yaplmaldr. Topuk pla taban ile evresel derzin
arkasndaki dolgu ykseklii (h0) 0.60~1.00 m. arasnda tekil edilmelidir. Kaz
sonras, salam birimlerin istenilen kotun daha altnda olmasndan dolay dolgu
betonu uygulamas yaplmas halinde, beton dolgu eimleri ekil 3.6da gsterildii
zere tedrici olarak projelendirilmelidir.
ekil 3.6: Topuk pla Tabannda Tipik Beton Dolgu Kesiti (A hatt dzlemine dik kesit)
DOLGU BARAJLAR 52
evresel derz altna yerletirilen 2A zonunun yeterli miktarda sktrlmas, derzin

davranndaki nemli parametrelerden biridir. Byk titreimli silindirlerin evresel
derze yaklaamamas bu zondaki skmann yetersiz olmasna ve dolaysyla
beklenenden yksek derz hareketlerine sebep olmaktadr. Bu nedenle 2A zonunun
sktrlmasna zel nem verilmelidir. Baz uygulamalarda i makinesinin ucuna
monte edilmi dikdrtgen kesitli sktrclar bu blgenin sktrlmasnda
kullanlmaktadr. Dar vadilerde, topuk pla eiminin yksek oluu evresel derzdeki
dolgu yksekliini artrmaktadr. Bu ise artan kemerleme itkileri sonucunda evresel
derzlerde ve balang anolar blgelerinde, beklenilenden ok daha yksek dey
ynde oturmalar meydana getirmektedir. D topuk pla kazya alnarak plak
eimleri azaltlabilir ancak bu durumda da kaz miktar olduka artacaktr. Kaya
dolgunun temin edilecei ocak nispeten uzak ve temel kayas dolguda
kullanlabilecek zellikte ise bu husus ekonomik bir zm olabilecektir. Bu durum
geerli deil ise, i topuk plann oturaca ksmlarda tedrici kesitte beton dolgular
tekil edilerek evresel derzde alma ve oturma deerleri azaltlabilir. Bu hususa
yine ekonomik mukayeseler sonucunda karar verilmelidir.
4.3.5 Topuk Pla Geometrisi
Topuk pla geometrisi genellikle, dzlem normalindeki yatay konturlarn tekili ile
salanr. Maksimum kesite denk gelen blgelerde topuk pla baraj aksna paralel
konumdadr. Bu durumda geometri aadaki ekilde ifade edilebilir (ekil 3.7).
m
1
= arctg1/m
A
m
1
Y
90
ho
X X1 B
ekil 3.7: Maksimum Kesitte Yatay Topuk Pla Geometrisi
Bu halde AB dzlemi n yz betonuna dik konumdadr. Bu husus yama ksmlar

iin de geerlidir. Topuk plann X noktalarn takip eden izgisel doru A hatt
olarak ifade edilir.
DOLGU BARAJLAR 53
A hatt parapet duvar taban kotundan balayp maksimum kesitte topuk pla
taban kotuna kadar istenilen eim deiim kotlarnda (bkz. ekil 3.8 Y1 noktas)
yatay konturlar halinde izilebilir. Bu eim deiim noktalarndan planda izilen
yaylar ile parapet duvar taban kotundan izilen yatay konturlarn kesiim noktalar
belirlenerek, topuk pla taban dzlemi geometrisi kartlr. ho deeri btn topuk
pla boyunca sabit bir deer seilmelidir (0.60 -1.00 m aralnda) Bu deer, 2A
zonunun skmas ve yerleimi iin yeterlidir.
Y1 EL 1
m:1
n:
1
EL 2
= 0 for horizontal plinth

L1 - 2
ekil 3.8: Topuk pla ve n Yz Betonunun Plan
Bu durumda (EL1, EL2 eim deiim noktalar) aadaki eitlikler yazlabilir:
(8)
Bu eitliklerde dey 1 birim olmak zere m n yz betonu eimini, n ise topuk

pla taban eimini gstermektedir. Aada, yama blgesindeki topuk pla A
hatt dzlemi normalindeki geometri tanmlanmtr. Burada dikkat edilmesi gerekli
husus AB dzleminin n yz betonuna dik olmas gerektiidir (ekil 3.9).
DOLGU BARAJLAR 54
m A
1
Y
90
h
B
ekil 3.9: Topuk Pla A Hatt Normalindeki Kesit
h ykseklii ve as aadaki denklemler ile hesaplanabilir.
(9)
h ykseklii eimli topuk pla blgelerinde azalmaktadr. Ancak her koulda 2A

zonu iin gerekli ykseklii salamaldr. Planda Y ve X noktalarnn koordinatlar
ayn olduundan ve aadaki eitlik ile topuk pla geometrisi hem planda hem de
topuk pla dzlemi normalinde tanmlanm olacaktr.
tan m 2 sin 2
1 2
m 2 1 2 tan 2 1
m (10)
4.3.6 Topuk Pla Stabilitesi
Yukarda bahsedildii zere, topuk plann geometrik yerleiminin n yz plann

uzatlmas ve ilave kaz yaplarak salanmas hali ile topuk pla betonu altnda
yksek hacimli betonlarn tekil edilmesi hali ekonomik mukayese sonucunda
belirlenmelidir. Ancak ulam ve tama yollarnn topuk plan kesmesi durumu ve
eimin ani deimesi hallerinde de topuk pla tabannda byk beton bloklarn
tekil edilmesi gerekebilir. Bu durumda, beton bloklarn kayma ve devrilmeye kar
her yndeki gvenlik katsaylar hesaplanmaldr. Stabilite hesaplar yaplrken u
hususlara dikkat edilmesi tavsiye edilmektedir:
Alttan kaldrma kuvveti hesabnda, beton bloun memba topuk ucundaki su

basncnn rezervuar su basncna eit olduu, mansap ucunda ise su basnc
DOLGU BARAJLAR 55
deerinin sfr olacak ekilde lineer deitii varsaylr. Ayrca, topuk pla hendek
kazs sonras mansapta bir kontrol kesiti var ise, topuk ucunda bu kot dikkate
alnmaldr. topuk pla uygulanmas halinde, i topuk pla ucundaki su basnc
deeri ile rezervuar su seviyesi arasnda lineer deiecek ekilde alttan kaldrma
kuvveti alnmaldr.
n yz betonunun, evresel derzden ayrlabilecei kabul edilerek, bu etki dikkate

alnmamaldr.
Enjeksiyon iin dikkate alnan ankrajlardan gelebilecek pasif kuvvetler, emniyetli

olmakla birlikte hesaplarda kullanlmamaldr.
Kaya dolgunun pasif itkisi, bu itkinin oluabilmesi iin greceli byk deplasmanlar
gerektirdiinden dolay hesaplarda dikkate alnmamaldr.
Temel kayasnda zayf ve kil dolgulu katmanlarn bulunmad durumlarda srtnme
katsays =0, 60~0, 70 deerinde seilebilir.
Ancak her projenin kendine zg koullar da hesaplarda dikkate alnmaldr. rnek

olarak;
- Beton dolgunun ok yksek olmas halinde en olumsuz jeolojik koullarn

dikkate alnmas,
- 0, 50 m. gibi dk bir deer olmas halinde ngrmeli ankraj kullanlmas,
- Zayf birimlerin kaldrlmas sonras ortaya kacak geometrik koullara gre

kaydrmazlk (kesme veya kaymaya kar) dilerinin kullanlmas veya kaya
dolgunun basncnn hesaplarda dikkate alnabilmesi iin topuk oluturulmas
vb. yntemler bu tip uygulamalara rnek olarak gsterilebilir.
ICOLD hesaplarda aada verilen gvenlik katsaylarnn her ikisinin de

salanmasn nermitir.
- Hesaplarda ana kayann kohezyonu dikkate alndnda, kayma gvenlik

says, F.S.=1, 50
- Hesaplarda ana kayann kohezyonu dikkate alnmadnda, kayma gvenlik

says, F.S.=1, 00
DOLGU BARAJLAR 56
(11)
(12)
Burada;
N = Kayma dzlemindeki normal kuvvetlerin toplam,
U = Kayma dzlemindeki kaldrma kuvveti,
= Kayma Dzlemindeki isel srtnme as,
C = Kayma dzlemindeki kohezyon,
L = Kayma dzleminin uzunluu,
T = Kaydran kuvvetler toplam.
Devrilmeye kar gvenlik katsaysnn en az 1, 5 olmas nerilir ve tabanda ekme

blgeleri dndaki blgelerde yer alan ankrajlarn etkileri dikkate alnmamaldr.
4.3.7 Topuk Planda Donat, Su Tutucu Ve Ankrajlar
Topuk planda genellikle sadece st yzde her iki ynde % 0, 3 pursantaja kar
gelen donat kullanlmaktadr. Bu blgede paspay deerinin 100 mm. olarak
seilmesi nerilmektedir. topuk planda ise donat oran % 0, 2 seilmesi ve
donat merkeze yerletirilmelidir.
Su tutmadan nce, topuk pla ile n yz betonunun temas yzeyindeki gerilmelerin

karlanmas ve su tutucularn korunmas asndan bu blgelerde de donat
kullanlmaktadr.
Topuk pla ve donats srekli olmal ve inaat derzi dnda su tutucu ieren
derzler ve anolar oluturulmamaldr. Ancak inaat derzlerinde tam aderansn
olumas iin gereken her trl nlem alnmaldr.
Tabanda ankrajlar hem enjeksiyon basncnn karlanmas hem de beton ile ana
kaya arasnda aderansn salanmas iin konstrktif olarak tekil edilir. Tipik olarak
26/2.00m/2.00m veya 24/1.50m./1.50m olarak donat tipleri ve karelajlar

kullanlmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 57
4.4 evresel Derz Ve Su Tutucular
4.4.1 Genel
evresel derz n yz betonu ile topuk pla betonunu plak boyunca birbirine
balayan ve geirimsizlii salayan en nemli derz elemandr. Barajn dolmas ile
birlikte topuk plandan ayrlmakta ve aadaki ekilde gsterildii zere 3 farkl
ynde deplase olmaktadr.
ekil 3.10: evresel Derz Boyunca Farkl Ynlerdeki Yer Deitirmeler
Genel olarak evresel derz boyunca oturmalar; kaya dolgunun deformasyon

modlne, kaya dolgunun serilme koullarna (katman kalnl, sktrmada
yeterince su kullanm, sktrma enerjisi) ve bu blge ve evresindeki inaat
kalitesine bal olarak deikenlik gstermektedir.
evresel Derzin Projelendirilmesi
evresel derz detaylar baraj yksekliine ve proje zelliklerine (toporafya vs) bal
olarak deimekle birlikte 150 mnin altnda olan projelerde kullanlan detaylar ekil
3.10da, 150 m den yksek olan barajlarda ekil 3.11de verilen detayn kullanlmas
tavsiye edilir.
ekil 3.10da grld zere, iki farkl nokta szdrmazlk nlemi alnmtr. Bunlar,
stte hipolan bant ve uucu kl dolgu ve tabanda bakr su tutucu eklindedir.
DOLGU BARAJLAR 58
ekil 3.11de grld zere, farkl nokta szdrmazlk nlemi alnmtr. Bunlar,
stte hipolan bant ve uucu kl dolgu, ortada PVC su tutucu ve tabanda bakr su
tutucu eklindedir. Bu noktada dikkat edilecek husus, btn detaylar tekil edildikten
sonra n yz betonu ile topuk plann dokanak yzeyinde yksek ezilme
gerilmesinin olumasn engelleyecek yeteri kadar mesafenin braklmasdr.
11 10
3
3
11 4 6
10
1
8
5 6
10 9
1 Hypalon band 7 Styrofoam

7 filler
2 Mastic filler Hypalon erit 8 Sand-asphalt
8 mixture
Yapay kpk dolgu
3 Compressible wood filler 9 Filter
9 zone
Mastik dolgu malzemesi malzemesi Kum
4 PVC waterstop 10 Steel reinforcement
Sktrlabilir ahap 10 asfalt karm
5 Copper waterstop 11 Anti-spalling
11 reinforcement
dolgu mal. PVC su Filtre zonu
6 Neoprene cylinder
tutucular elik donat
Ezilme donats
B k t t
ekil 3.11: 148 m. Yksekliindeki Salvajina Barajnda Uygulanan evresel Derz Detay
4.4.2 Tabandaki Metal Su Tutucular
evresel derzin tabannda tekil edilen su tutucular ounlukla bakr olmak zere
birka barajda paslanmaz elik ve PVC su tutucularda kullanlmtr. Sklkla
kullanlan bakr su tutucu geometrisi ekil 3.12de verilmitir.
DOLGU BARAJLAR 59
Su tutucu taban genilii (250 mm~500 mm)

0.8 mm ile 1.2 mm arasnda deien et kalnlklar
Topuk pla betonu iine gmlm szma yolunu uzatan dey para
evresel derzin ortasndaki dey rib
ekil 3.12: Tabandaki Su Tutucu Detay
ekil 3.12de (3) ile gsterilen kntlar szma yolunu uzatmak iin dnlmtr ve
beton ve demirin yerletirilmesini engellemeyecek ykseklie kadar uzatlmal veya
bir miktar a ile tekil edilmelidir. ekil 3.12de (4) ile gsterilen dey para, su
tutucu yrtlmadan, evresel derz deformasyonlarn baar ile karlayacak
ykseklikte olmaldr. Su tutucu taban boyu kendi yerleimi iin yeterli boyda olmal
ve betonun sktrlmasna engel olmamaldr.
Metal su tutucunun tabannda hem altndaki malzemenin andrc etkisinden

korumak hem de yerleimi iin bir yzey oluturabilmek asndan, kum-asfalt veya
kum-imento karm tekil edilir. Bu sayede derzin almas halinde tabana bir
miktar sneklilik de kazandrlm olur. Yastk zerinde neopren veya bitml kee
veya bir PVC eritte su tutucunun yastklanmas iin kullanlr. Prizini almam
betonun veya su basncnn su tutucuyu ezmemesi iin merkezdeki dey rib
ekseninde neopren bir erit tekil edilmelidir. Ayrca inaat srasnda metal su
tutucunun zarar grmemesi iin zerinde ahap dolgu ile korunmas gereklidir.
Btn su tutucularn yerletirilirken bindirme noktalarna zen gsterilmeli ve bu

noktalarda kaynan tam nfuzu salanmaldr. Bu noktalarda kaaklarn olmad
gerekli testlerle teyit edilmelidir. Ayrca ahap payandalar ve destekler ile su
tutucular korunmaldr.
DOLGU BARAJLAR 60
4.4.3 Kesit Ortasndaki PVC Su Tutucular
Bu blgede genellikle dambl veya yass (dz) eklindeki su tutucular (bkz. ekil
3.13) kullanlr.
ekil 3.13: PVC Su Tutucu Detay
A B
C D
A Orta yuvarlakl
Center bulb waterstop dambl eklinde
with barbells
B su tutucu
Center bulb waterstop with ribs
C Flat waterstop Nervrl orta yuvarlakl su
with barbells
D Flat waterstop tutucu
with ribs
n yz betonu topuk plandan ayrlrken PVC orta su tutucular yrtmasn

engellemek iin genellikle su tutucularn st ve alt ksmlarnda neopren silindirler
tekil edilir.
Orta su tutucularn yksek evresel derz hareketleri sonras performanslar ve

betonun yerleimini ve skmasn engellemeleri hep bir soru iareti
oluturmaktadr. ayet orta su tutucular tekil edilecek ise, n yz betonu ile topuk
pla temas yzeyinin yeterli mesafede olmas salanmaldr.
4.4.4 st Su Tutucularn Projelendirilmesi
st su tutucularn projelendirilmesinde ince daneli kohezyonsuz malzeme (silt ve

uucu kl vb.) ncelikli olarak kullanlmas tavsiye edilmektedir. Kohezyonsuz
malzeme bulunmad durumlarda elastik zellikte mastik dolgu malzemesi de
uygulanabilir.
st su tutucu detay ekil 3.14de verilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 61
8
1
3 9
2
4 7 6
1 Fine sand 6 Sand-asphalt pad

2 nce kum ve
Filter material 7 Kum waterstop
Copper bottom - asfalt koruyucu
3 kohezyonsuz
Filter material with 5%silt Filtre
cement 8 Silty fill yastk Bakr alt su
4 malzemesi 9 tutucu
Toe slab Normal transition material
% 5 imentolu filtre Siltli dolgu
5 Face slab
malzemesi Topuk Gei malzemesi
ekil 3.14: evresel Derzde nce Taneli Kohezyonsuz Malzeme (Tipik Kesit)
4.5 n Yz Betonu
4.5.1 n Yz Betonunun Davran
n yz beton kapl barajlarn geirimsizliini salayan bu yap eleman, iletme ve

deprem yklemelerinden oluan ekme ve basn gerilmelerini gvenli bir ekilde
tamak zere tasarlanmaktadr.
Kaya veya kum akl dolgunun deformasyon ekli ayn zamanda dolguya mesnetli
n yz beton kaplamann da deformasyon eklini gstermektedir.
Baz vadi ekillerinde, kaya dolgunun vadiye doru deplasman, n yz beton

kaplamasnda yksek gerilmeler oluturmaktadr. n yz kaplamasnda hasar
olumu ve olumam barajlar grafik zerinde iaretlenmi ve bir gvenlik snr
forml ile belirlenmitir. Bu snrn altnda kalan barajlarn n yz

kaplamasnda hasar meydana gelmitir (Pinto 2007) (ekil 3.15).
DOLGU BARAJLAR 62
ekil 3.15: Vadi ekil Faktr likisi (Pinto 2007)
Hasar durumunun deerlendirilmesinde dier bir yaklam, deformasyon yzdesinin

vadi ekil faktrne bal deiimi ile iletme aamasndaki barajlarn hasar durumu
gz nne alnarak hazrlanmtr (ekil 3.16)
ekil 3.16: Merkezi Derzlerde Su Tutmann Neden Olduu Yatay Gerilmeler Ve Sonular
4.5.2 n Yz Betonunun Boyutlar
n yz kaplama plaklarnn genilii genellikle 12 ile 18 m arasnda deimekte olup

lkemizde genel olarak 15 m olarak uygulanmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 63
Vadi ekli ve toporafik koullarn tasarm dorudan etkilemesi, plaklarn 12 mden

daha dk genilikte seilmesine neden olmaktadr.
Plaklarn genilii ve plaklar aras yaplacak inaat, bzlme veya genleme

derzleri, vadi eklinin ve yama kazlarnn dikkate alnaca gerekmesi durumunda
3 boyutlu deformasyon analizi sonularna gre belirlenecektir.
Aadan yukar doru beton kaplama imalatna balamadan nce, dkm

ekipmannn imalata balayabilecei seviyeye kadar konvansiyonel yntemlerle
balang anolar imal edilmektedir. Ayn plak ierisinde souk derz
oluturulmamasna dikkat edilmelidir.
Kaplama kalnl 6.1 veya 6.2 formllerinde belirtildii zere seilmeli, detay proje
aamasnda gerekli olmas durumunda yaplacak 3 boyutlu deformasyon analiz
sonularna gre gerilmelerin limit durumlarna gre kalnlk tekrar
deerlendirilmelidir.
Formlde belirtilen k katsays 0, 002 ile 0, 0065 arasnda deimekte olup her
lkenin kendi tecrbesine gre belirlenmitir.
k = 0, 0065 (Sktrlmam kaya dolgular iin)
k = 0, 0020 (Brezilyada ina edilen kaya dolgu barajlarda)
k = 0, 0035 (inde ina edilen kaya dolgu barajlarda)
H = Topuk pla ile normal su seviyesi aras ykseklik
e0 = 0, 30m ~ 0, 35m
e = eo + k* H H (13)
e = 0.0050H H>100 m (14)
esabit = 0.3~0.4 m H<60 m (15)
Kaplama kalnlnn seiminde dier bir etken hidrolik eimdir. ANCOLD hidrolik
eim iin st limiti 200 olarak nermitir (Casinader ve Rome, 1988). Fakat limit
deerin zerinde yaplm barajlar da bulunmaktadr (ekil 3.17).
DOLGU BARAJLAR 64
G= 200 (16)
Burada:
G = hidrolik eim
t = Hesap yaplan kottaki kalnlk
H = hesap yaplan kot ile rezervuar su seviyesi aras kot fark
ekil 3.17: Hidrolik Eim le Kaplama Kalnl likisi (Materon, 2002)
4.5.3 Derzler Ve Genleme Derzlerinde Kullanlacak Malzemeler
4.5.3.1 evresel Derz
evresel derz detay aadaki ekilde verilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 65
4.5.3.2 Dey Genleme Derzi
4.5.3.3 Dey Bzlme Derzi
DOLGU BARAJLAR 66
4.5.3.4 Yatay naat Derzi
4.5.3.5 Genleme Derz Malzemesi
Yapm tamamlanm n yz beton kapl dolgu barajlarn genleme derzlerinde

ounlukla skabilir ahap kullanlmasnn yan sra gnmzde kimyasal dolgu ve
mantar gibi malzemeler de kullanlmaktadr. Kimyasal dolgu (likit poliretan)
seiminde dikkat edilmesi gereken nemli hususlar;
malzemenin snek olmas

s deiimlerine kar elastikiyetini kaybetmemesi
4.5.4 naat Aamasnda n Yz Beton Kaplama Arkasnn Drenaj
Topuk plann mansap temel kotundan daha derinde olmas durumunda temelden
szan sularn ve yamur sularnn kaplama mansabnda hidrostatik basn
oluturmasn engellemek iin inaat aamas boyunca drenaj kuyular veya drenaj
borular kullanlmaldr.
DOLGU BARAJLAR 67
4.5.5 n Yz Betonunun atlak Davran
4.5.5.1 atlaklarn Snflandrlmas
4.5.5.1.1 Bzlme atla (TP A)
Betonarme kaplamann bzlmesi neticesinde oluan atlaklardr. Kaplama kalnl

boyunca devam eden bu tr atlaklar kanlmaz olup kabul edilebilir atlaklardr.
Tamirat ilemi gerektirmeyen atlaklardr.
4.5.5.1.2 Yapsal atlak (TP B)
Bu atlaklar, inaat aamas ve inaat sonu durumlarnda kaya dolguda meydana

gelen oturmalar neticesinde olumaktadr. Kaplama ile dolgu arasndaki rijitlik fark,
kaplamada gerilmelere ve atlak olumasna neden olmaktadr. Bu tr atlaklar
genellikle baraj yksekliinin te bir yksekliinde meydana gelir ve szmaya kar
herhangi bir problem tekil etmez. Bu tr atlaklar, imento erbeti veya kauuk
membran ile onarlabilir.
4.5.5.1.3 Yapsal atlak (TP C)
Bu atlaklar, dolgunun aamal imali, komu iki dolgu malzemenin farkl

deformasyon karakteristiinden veya kaz sonras temel topografyasnda
tmseklerin braklmas sonucu meydana gelir. n yz kaplamann mesnedini
oluturan zonun beton dkmnden nce iyiletirilmemesi sonucu su tutmadan
oluan deformasyondan tr oluan atlaklar da Tip-C tr atlak olarak
snflandrlr.
4.5.6 atlaklarn Kontrol
Tip-A atlaklarnn kontrolu tamamen betonun karmna baldr. Puzolanl imento

kullanm ve krleme ile bu tr atlaklar nlenebilir.
Tip-B atlaklarnn kontrolu donatnn kesit merkezine deil memba yzne yakn
yerletirilmesi ile mmkndr.
Tip-C atlaklarnn kontrolu kaz sonras kaplama altnda temel kayasnda kalan
tmseklerin ortadan kaldrlmas ile kontrol edilebilir.
ICOLDun 141 Nolu blteninde, merkezi derzlerde aada belirtilen tasarm

unsurlarnn uygulanmas nerilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 68
- Kavlamaya kar donat uygulamas

- ift sra donat uygulamas
- Skabilir dolgu malzemesi kullanm
- Kaplama kalnlnn lokal olarak kalnlatrlmas
- Beton karm almalarnda uucu kl vs. katk malzemelerin kullanm
4.5.7 Beton zellikleri
4.5.7.1 Karm
Beton karm, bzlme atlaklarn azaltmaya ve durabiliteyi arttrmaya ynelik

olarak tasarlanmaldr.
Beton kaplamada 28 gnlk dayanm genellikle 20 MPa deeri uygulanmaktadr.

Ayrca baraj yerinin konumu, iinde bulunduu koullar, gl suyunun nitelii ve
benzeri etkiler dikkate alnarak 25 MPa alnmas nerilmektedir.
Daha yksek dayanml betonlar daha fazla imento gerektirdiinden bzlme

atlaklarnn artmasna da sebebiyet vermektedir. Bzlme atlaklarnn kontrolu
imento dozajnn azaltlmas ve uygun krleme teknii ile mmkndr. Gnmzde
karmlarda puzolanl imento kullanm ile beton dayanm azaltlmadan
hidratasyon ss drlmektedir. Sonu olarak, puzolanl karmlarda beton
dayanm zamana bal olarak artmakta, elastisite modl artmakta, ekme
dayanm artmakta buna kar bzlme atlaklar da azalmaktadr.
Su/imento orannn snrlandrlmas betonun geirimsizliini ve durabilitesini

arttrmaktadr.
4.5.7.2 Agrega
Genellikle maksimum dane ap 38 mm kullanlmaktadr. Daha byk agrega

kullanlmas halinde dkm srasnda inaat derz blgelerinde ve su tutucu etrafnda
ilave zen gsterilmelidir.
4.5.8 Donat
Bir veya iki sra olmak zere dzgn aralklarla yerletirilen donatlar, evresel
derzlerde kesilmelerinin yannda inaat derzlerinde srekli olarak tekil edilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 69
Temel kazsnda, topografyadan tr meydana gelen tmsek veya kntlar,

kaplamada eilmeden tr gerilme artna neden olacandan bu tr geilerde
ilave donat gerekecektir.
4.5.8.1 Donat Oran
Literatrde genellikle evresel derze yakn 10mlik blgede her iki dorultuda donat
yzdesi 0.4% seilmektedir.
n yz beton kaplamasnda kullanlan tipik donat miktarlar aada verilmektedir

(Tablo 3.6).
Tablo 3.6: Tipik Donat Yzdeleri
Blge Yatay Donat Oran Dey Donat Oran
evresel Derz 0.40 % 0.40 %
evresel Derz Haricinde 0.30 % 0.35 %
Yaplacak
Kaplama Alt Yaplacak Deformasyon
Deformasyon Analiz
Topografyada Ani Deiim Analiz Sonularna Gre
Sonularna Gre
Gsteren Blgeler Belirlenmelidir.
Belirlenmelidir.
Vadi ekline, dolgu karakteristikleri, temel koullar ve toporafik koullara bal

olarak deformasyon ekli deiiklik gsteren n yz beton kaplamasnda donat
yzdelerine, gerekmesi durumunda gerilme analizleri yaplarak deerlendirilmelidir.
4.5.8.2 Donat Aral ve Paspay
Gerilme dalmna ve buna bal atlak geniliine gre donatnn yerletirilecei

blge nem tekil etmektedir. Bu tr gerilme ylmalarnn olmad blgelerde
eksene yerletirilen donat, gerilme ylmas olmas durumunda paspay dikkate
alnarak yzeylere yaklatrlmaldr. Paspaynn 100 mm ile 150 mm arasnda
seilmesi nerilmektedir.
4.5.8.3 Yzey atlamasna Kar Donat
Yksek BKBlerde, inaat ve su tutma aamalarnda evresel derzde yksek

basnlar olumaktadr. Yksek basnlar altnda betonda oluabilecek yzey
DOLGU BARAJLAR 70
atlamasna kar ilgili blgelerde ve su tutucu etrafnda ilave donat

gerektirmektedir.
4.5.9 n Yz Kaplama le Yerinde Dkme Beton Bordr Aras Balant Detay
n yz beton kaplamada oluacak ekme gerilmelerini azaltmak iin kaplama ile

yerinde dkme beton bordr arasndaki ara yzeyin srtnmesinin azaltlmas
gerekmektedir.
Bunun iin bitm veya plastik rt olmak zere iki malzeme nerilmektedir. Bitm
alternatifinin seilmesi halinde, n yz kaplama donatsnn yerine
yerletirilmesinden nce yerinde dkme beton bordrn tm yzeyi pskrtme
yntemi ile bitm kaplanmaldr.
4.6 Parapet Duvar
4.6.1 Giri
4.6.1.1 Dolgu Hacminin Azaltlmas
Merkezi kil ekirdekli kaya dolgu barajlardan farkl olarak, BKBler baraj kretinin
hem memba hem de mansap tarafnda beton parapet duvar yapmna imkn
vermektedir.
Kret seviyesinde yer alan parapet duvarn ana amac, dolgu hacminin azaltlmasdr.
zellikle baraj mansabna doru vadi alyorsa azalan dolgu hacmi baraj ykseklii
ile birlikte artmaktadr.
Genelde BKBlerde memba tarafna yakn tek bir parapet duvar tasarlanmaktadr.
Ancak biri kretin mansap tarafnda dieri de kretin memba tarafnda olmak zere iki
adet parapet duvar ile kaya dolgu hacminde ilave kazanmlar elde etmek mmkn
olmaktadr.
Genel olarak, mansap tarafndaki parapet duvarn ykseklii memba tarafndaki

parapet duvardan daha dk olmaktadr.
4.6.1.2 Krette Artan alma Mesafesi
n yz beton dkm inaat srasnda etkili inaat almas iin gerekli olan kayar
kalplar ve dier tehizatlar desteklemek amacyla krette vinlerin kullanm
DOLGU BARAJLAR 71
gerekmektedir. Buna ilaveten personel, tehizatlarn tanmas ile beton, elik ve

dier malzemelerin gtrlmesi iin bir ulam yolu gereklidir. Bu almalar
yapmak iin 8 m veya daha fazla genilikte bir alma platformu istenmektedir.
Parapet duvarn kullanm, n yz beton dkm inaat iin parapet duvarn
temelinde yeterli bir alma platformu salar. Buna ek olarak parapet duvar dalga
sratma bariyeri olarak da hizmet vermektedir.
4.6.2 Duvarn Ykseklii
Parapet duvarn tasarm, BKBlerin ortaya kndan beri srekli

gncellenmektedir. Ykseklii yaklak 50 m olan ilk BKBde, parapet duvar
yaklak 1-1.5 m arasndayd. Gelitirilen sktrma makineleri ve inaat yapm
teknikleri ile beraber daha yksek yaplan BKBlerde 4 mden 8 mye deien
ykseklikte parapet duvarlar yapma imkn elde edilmitir. En uygun boyutlu parapet
duvar iin, kazanlacak kaya dolgu hacmine karlk yaplacak duvarn maliyeti ile
ilgili bir ekonomik analiz yaplmas gereklidir. Bu analiz ierisinde beton, donat, derz
iyiletirme ve parapet duvar arkasnda snrl bir aralkta kaya dolgunun yerletirme
maliyeti yer almaldr. Bir takm proje iin baraj ykseklikleri ve parapet duvar
ykseklikleri Tablo 3.7de verilmektedir.
Parapet duvarn en st noktas (Kret Kotu) muhtemel maksimum takn srasnda

sten amayacak ekilde seilmektedir.
n yz beton kapl barajlardaki kamber uygulamas parapet duvara verilecek

ykseklik fazlas ile yaplmaktadr.
Bu ykseklik fazlas verilirken,
a) Barajn iletme srasndaki oturmas

b) Su tutma srasndaki dey deplasman
c) Deprem srasndaki dinamik kalc deformasyon
deerleri dikkate alnmaldr.
4.6.3 Parapet Duvar le n Yz Beton Arasndaki Derz
Parapet duvar ile n yz beton arasndaki derz, rezervuardan gelen szntlar kar
bir engel salamaldr. Parapet duvar ile beton kaplama arasndaki derz, normal su
seviyesinin en az 0.50 m zerinde yer almas nerilmektedir. Takn srasnda
duvar, rezervuar su ykne maruz kalmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 72
Tablo 3.7: Parapet Duvar Ykseklii
Baraj Ykseklii Parapet Duvar Ykseklii

Baraj
(m) (m)
El Pescador 43 5
Shiroro 125 4
Golilas 125 7
Khao Laem 130 5
Mohale 145 7.5
Salvajina 148 8
Areia 160 6
Aguamilpa 185 8
Shuibuya 233 9
Minimum derz uygulamas, derzin temelinde ya da ortasna yerletirilmi bir su

tutucudan ve destekleme salama amacyla derz temelindeki hartan ibarettir.
Gnmzde, n yz yzeyine dik derz yerine dey derzler kullanlmaktadr. Dey

derzler daha kolay ina edilmekte ve sarkk kalplara kar beton dkme
zorluundan da kurtarmaktadr. Derz tasarmnda derzin havayla temas eden
yzlerinde keskin ulardan saknlmas gerekmektedir.
yi bir derz tasarmna ek olarak; duvarn, derzin ve ona komu destek dolgusunun
iyi kalitede yaplmas n yz betonu, n yz beton derzi ve parapet duvarn uygun
performans gstermesini salamada eit derecede nemlidir.
4.6.4 Enine Derzler
Enine derzler, n yz betonundaki dey derzlerle uyumlu olacak ekilde

yerletirilirler. Bu derzler, yaygn olarak 15 m aralkl ya da n yz betonu
geniliinin yarsna da yerletirilebilir.
Devaml bir su tutucu duvarn ortasnda ve memba topuunun temelinde

kullanlmaktadr. Su tutucu, parapet/n yz beton temelindeki su tutucuya balanr.
DOLGU BARAJLAR 73
Bu yap, duvardaki enine derzden parapet/n yz betonu derzine su tutucunun

devamlln salar.
4.6.5 Yama Detaylar
Barajn kretindeki kaya dolgu kotu parapet duvarn st kotunun 1.5 2 m altna
kadar yerletirilmektedir.
Barajn kretindeki sa ve sol sahile kadar devam eder ve ulam yoluna balanr.
Bu da barajn kret seviyesinden kenardaki parapet duvarn en st noktasna kadar

en fazla %10 - 15lik bir eimle kademeli bir gei gerektirmektedir. Bu detayn
geometrisi topografyaya, barajn en st noktasndaki zemin artlarna ve dolusavak
gibi komu yaplarn konumuna baldr.
4.6.6 Kret Genilii
BKBlerde kret genilikleri, barajn kullanmna, yapm tehizatlarnn kullanm iin

gerekliliklerine ve barajn yksekliine gre deimektir.
Son yllarda yaplan uygulamalarda parapet duvar tabanndaki alma platformu

genilii 150 m ye kadar olan barajlarda 8-10 m, 150 m den yksek barajlarda 10-12
m nerilmektedir.
4.7 n Yz Beton Kapl Kaya Dolgu Baraj Zonlar
4.7.1 Zonlar
4.8 1A Zonu (Kohezyonsuz Silt, nce Kum Zonu)
inde 150 mmye kadar kaba akl malzemenin msaade edilecei bu zon, ince
gradasyona sahip kohezyonsuz silt ve ince kum malzemeden oluacaktr. Bu zon
malzemesinin kohezyonsuz olmasna zellikle nem verilecektir. Zon, 20-30 cmlik
tabakalar halinde serilerek ve dk sktrma enerjisi kullanlarak sktrlacaktr.
Bu zonun ilevi, n yzey beton kaplamasnda atlak olumas durumunda, ince

malzemenin su basnc altnda atlaklardan srklenerek atlaklar tkamasdr.
Bu zonun, topuk pla ile n yz betonarme kaplamann birleim derzinde

oluabilecek bir alma durumunda su basnc altnda srklenerek 2A zorunu
tkama fonksiyonu da bulunmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 74
Buna ilaveten, son zamanlarda yaplan projelerde, uucu kl veya kohezyonsuz silt
malzeme de evresel derzin hemen zerinde paketler halinde kullanlmaktadr.
1A zonunun hangi ykseklikte ve genilikte yaplacana, vadi ekli, dolgu

malzemesi zellikleri, minimum su seviyesi, baraj ykseklii ve barajn amac gibi
kriterler dikkate alnarak tasarmc tarafndan karar verilmelidir.
Yukarda tanmlanan zelliklerde malzemenin olmad durumlarda uucu kl

paketler halinde evresel derz boyunca 1 m3/m olacak ekilde 1A zonu tekil
edilebilir.
1B Zonu (Zayiat Dolgu Zonu)
1A zonunun duraylln salamas amacyla yerletirilecek bu zon, silt, kil, kum ve

akllarn rastgele karmndan oluabilir. 20-30 cmlik tabakalar halinde yerletirilip,
sktrlacak olan bu zonun tekilinde genel olarak kazlardan gelen malzemenin
kullanlmas uygun olmaktadr.
2A Zonu (evresel Derz Filtre Zonu)
evresel derzin arkasnda yaklak 1.5 m yksekliinde tekil edilen bu zon, kum-
akl malzemeden oluan filtre zonudur. evresel derzdeki su tutucularda bir sorun
olmas halinde sznt ile tanan silt paracklarn tutarak, szntya kar ikinci bir
bariyer olarak hizmet edecektir. Bu zon, hemen hemen beton agregasnn kalitesine
yakn filtre malzemelerden olumakta olup projelerde gsterilen geirimli malzeme
ocandan temin edilerek gradasyona uygun olarak serilecektir.
2A zonu, 20-40 cmlik tabakalar halinde serilerek, i makinesi ucuna monte edilmi
dikdrtgen levha eklindeki sktrclarla yksek sktrma enerjisi ile
sktrlacaktr (2B zonu ile ayn sktrma enerjisi kullanlmasna dikkat edilmelidir).
Serilen 2A zonunun serilme aamasnda segregasyona uramamasna ve inaat

srasnda srklenmeye maruz kalmamasna dikkat edilmeli ve gerekli nlemler
alnmaldr.
2A Zonunun gradasyonu, 1A Zonunda kullanlan malzemeye filtre oluturacak

ekilde tekil edilecektir. Ayrca, malzemenin kendi isel stabilitesi de, malzeme
ierisinde borulanma olmamas iin tahkik edilecektir. Bu zonda kullanlan
malzemenin ince ksm kohezyonsuz olacaktr.
DOLGU BARAJLAR 75
2A zonunda kullanlan malzemenin istenen gradasyonda hazrlanmas, tanmas,

yerletirilmesi, serilmesi veya sktrlmas aamalarnda gradasyonun
deimemesine ve segregasyona uramamasna dikkat edilmelidir.
2B Zonu (Yastk Zonu)
Bu zonun ilevi, n yz beton kaplamasna destek oluturmaktr. 40 cmlik katmanlar

halinde yerletirilecek olan bu zon titreimli silindirlerle yksek sktrma enerjisi ile
(Minimum 10 ton arlnda silindirlerle en az 4 pas olacak ekilde ) sktrlacaktr.
Baraj kretinde parapet duvarn hemen altnda balayan bu zon, barajn yksekliine
bal olarak 2-4 m genilikte olacak ekilde tekil edilecektir.
Bu zonda gsterilen malzeme, beton agrega malzemesi kalitesinde olacak ekilde,

hem krmata olarak kaya ocandan hem de geirimli gere alanndan kum-akl
dere yata malzemesi olarak alnarak eleme ve ykama ilemleri ile getirilerek
kullanlacaktr.
3A Zonu (Gei Zonu) Kaya Dolgu
3A zonu, 2B zonu ile herhangi bir ileme tabi tutulmadan serilip yerletirilecek olan
3B kaya dolgu zonu arasnda gei zonu olarak yerletirilmitir. Dolaysyla, bu
zonun gradasyonu, hem 2B zonuna filtre oluturacak, hem de kendi danelerinin 3B
zonuna borulanmamas iin gerekli filtre kriterlerini salayacak ekilde
oluturulacaktr.
En byk dane ap 30 cm ve en fazla 45 cmlik katmanlar halinde yerletirilecek

olan bu zon, 10 ton veya daha ar titreimli silindirlerle en az 4 pas uygulanacak
ekilde sktrlacaktr.
3A Zonu (Gei Zonu) Kum-akl Dolgu
3A zonu, 2B zonu ile herhangi bir ileme tabi tutulmadan serilip yerletirilecek olan
3B kum-akl dolgu zonu arasnda gei zonu olarak yerletirilmitir. 2B ve 3B zonu
arasnda filtre kriterlerini (borulanma kriteri) salamas durumunda bu zon
kullanlmayacaktr.
DOLGU BARAJLAR 76
En byk dane ap 20 cm ve en fazla 30 cmlik katmanlar halinde yerletirilecek

olan bu zon, 10 ton veya daha ar titreimli silindirlerle en az 4 pas uygulanacak
ekilde sktrlacaktr.
3B Zonu (Kaya Dolgu)
Baraj gvdesinde n yz beton kaplamann davrann nemli derecede etkileyen

bu zonda kullanlacak malzemenin kalitesine, sktrmada yeterince su
kullanlmasna (En az 300 l/m3 ve su basnc 7 bar) ve yksek sktrma enerjisi ile
(rnein 6 pas ve 15 tonluk silindirlerle) sktrlmasna zel nem verilmelidir.
Kati projede gsterilen kaya gere alanndan alnacak olan kaya dolgu malzeme ile
oluturulacak bu zon, maksimum dane ap 60 cm ve maksimum katman kalnl 90
cmlik katmanlar halinde yerletirilerek titreimli silindirlerle iyi ekilde
sktrlacaktr.
3B Kumlu akl Dolgu Zonu
Baraj gvdesinde 3A gei zonunun hemen mansabnda olan bu zonda, kati projede
gsterilen geirimli gere alanndan alnacak olan kumlu akl malzeme, hibir
ileme tabi tutulmadan kullanlacaktr. Maksimum 80 cmlik katmanlar halinde
yerletirilecek olan zon, titreimli silindirlerle yksek sktrma enerjisi ile
sktrlacaktr.
Bu zonda kullanlacak malzemede 200 Nolu elekten geen malzeme miktar da

dikkate alnarak dey ve yatay drenaj nlemleri alnmaldr.
3E Drenaj Zonu:
Gerek n yz plandan gerekse sahillerden szan sularn gvde ierisinden hzl bir
ekilde dearj edilmesini salamak amacyla dey ve yatay drenaj zonlar eklinde
oluturulan bu zonda akl filtre niteliinde malzeme kullanlacaktr.
Drenaj zonu dey veya membaya eimli (B/6) olarak projelendirilebilir.
Baca dren zonunun devam eklinde uzanan yatay drenaj zonu, talveg seviyesi
zerinde mansap ynnde eim verilecek ekilde projelendirilmelidir.
DOLGU BARAJLAR 77
Drenaj zonu akl filtre niteliinde olacak ve kati projede gsterilen geirimli gere
alanndan istenen gradasyona getirilerek kullanlacaktr.
Bu zonun gerekliliine uygulama srasnda dolgunun geirimlilii ile ilgili tespitler

yapldktan sonra karar verilecektir.
Drenaj zonunda kullanlacak malzemenin maksimum dane ap 7.5 cm olmas

tavsiye edilmektedir.
3C Zonu ( Kaya Dolgu)
Baraj gvdesinde eksenin mansap tarafnda yer alan bu zonda, kati projede
gsterilen kaya gere alanndan alnacak kaya malzeme maksimum dane ap 90
cm ve maksimum katman kalnl 120 cmlik katmanlar halinde yerletirilmelidir.
Bu zonda kullanlacak malzemenin sktrlmasnda yeterince su kullanlmasna (en

az 300 l/m3 ve su basnc 7 bar) ve orta seviyede sktrma enerjisi ile (rnein 4
pas ve 10 tonluk silindirlerle) sktrlmasna zel nem verilmelidir.
Kazlardan dolgu tekiline uygun malzeme kmas durumunda, bu malzeme, baraj

ekseninin mansabnda 3C ierisinde bir zon tekil edecek biimde uygulanacaktr.
3D Mansap Koruyucu Dolgu Zonu:
Mansap yzeyi koruyucu dolgu zonu olarak, kati projede gsterilen kaya gere
alanndan alnacak kaya malzeme ile tekil edilecek bu zonda kullanlacak malzeme
en az 1.00 m apnda olacaktr.
Bu zon i makinesi ile yerletirilecektir.
DOLGU BARAJLAR 78
Yer, baraj
yksekliine, kaya
Mansap yz
byk kayalar
Baraj Kesiti
1A: Kohezyonsuz nce Taneli Malzeme 3A: 0.4 m Tabakal

Seilmi Kaya Dolgu
1B: Rastgele Dolgu 3B: 1 m Tabakal Ocak Ta

Dolgusu
Kay
Top
a

Topuk Demesi
Nehir Yata
Yama
Blge Malzeme Dalm
Tabaka
2A Filtre 36 mm alt
0.4 m
2B Krma Kaya 75 mm alt

0.4 m
ekil 3.18: BKB Kaya Dolgu Blgeleri
4.8.1 Filtre (2A Blgesi)
Filtre Gereksinimleri
Toprak ve toprak-kaya dolgu barajlarn tasarmlarnda, geirimsiz ekirdein

mansap evine ya da baca dren sistemi etrafna yerletirilen filtrelerin nemi
tanmlanmtr (ICOLD, 1994). Filtre dren sistemi, korumann en nemli ikinci hattn
meydana getirir. Eer evresel derzdeki su tutucular bozulursa derz arasndan
szma meydana gelir. 2A blgesi silt ve ince kum paracklarn tutmaldr. Byk
DOLGU BARAJLAR 79
yk kayplar, tkal filtre ara yzlerinde ve/veya filtrenin memba yznde derzler
etrafnda kalan kum ve siltlerin ierisinde meydana gelir. Buna ilave olarak filtreler,
derzlerde skan malzemeden ya da tkal ara yzlerden daha fazla geirgendir. Bu
temel zellikleri aadaki kstaslar zetlemektedirler (ICOLD, 1994):
Alkoyma fonksiyonu: Klasik Terzaghi kstas D15/d85<4 bu gereksinimi

gstermektedir. Bu denklemde aadaki semboller kullanlmaktadr:
D15= Filtredeki parack boyutu (koruyucu ya da daha kaba malzeme), parack

arlnn %15i daha kk ve
d85= Temeldeki parack boyutu (korunan ya da daha ince malzeme) para

arlnn %85i daha kk
Geirgenlik fonksiyonu: Klasik Terzaghi kstas D15/d15>4 bu gereksinimi

gstermektedir. Bu kstas iin 2A ve 2B blgelerinde sk skya bal kalmak gerekli
deildir.
Yukarda fonksiyonlar yerine getirmek iin 2A blgesi fitresi (ICOLD, 1994):
leme, yerletirme, datm ve sktrma srasnda, dalmda bir deiiklik veya

ayrma olmamal
Kohezyon zellii gstermemeli ya da kimyasal, fiziksel ya da biyolojik durum

sonucunda imentolamamal. Vaughan (1982), kohezyon iin kum kalesi testini
nermitir:
Laboratuvarda uygulanmas uygun olan bu test, filtrenin kohezyonunu incelemek

iin tasarlanmtr. Bu sktrlm filtre malzemesinin nemli halde silindirik ya da
konik rneinden ibarettir. Sktrlm bir kalp ya da ocuklarn plajlarda kulland
kk kalplar kullanlr. Derin olmayan bir tepsi ii su ile doldurulur (eer kalp
kullanlyorsa ayn ocuklarn yapt kum kaleler gibi yaplr). Su ykselip filtre
iindeki isel emmeyi yok ettiinden dolay eer rnek gerek asyla kyorsa
filtre kohezyonsuzdur. Eer kohezyon zamanla biim alyorsa rnekler deiik
zamanlarda grmek amacyla depolanr. Bu test, sfr efektif kapal basn ve ok
kk kesme gerilmesi ile yaplan bir basn testi olup, kohezyonun ok kk bir
dzeyi iinde duyarl bir detektrdr.
sel stabilitenin olmas iin, filtre ierisindeki kaba malzemenin ince malzemeye
oran, alkoyma (borulanma) kstasn karlamaldr.
DOLGU BARAJLAR 80
Toprak ve Toprak-Kaya Barajlardaki Filtreler
Toprak ve toprak-kaya barajlarnn projelerinde kullanlan kstaslar ve aratrmalar,

BKBlerin 2A blgesi tasarm kstaslar iinde geerlidir. 1980li yllarda Dr. Sherard
ve US Soil Conservation Service tarafndan yaplan aratrmalarn sonucunda
(Sherard vd, 1984a, 1984b, 1985, 1989) toprak ve toprak-kaya barajlarda filtre
malzemenin dalm seimine byk nem verilmitir. Tablo 3.8, Tablo 3.9 ve
ICOLD 1994 verilen proje kstaslar, gnmzde US Soil Conservation Service, US
Bureau of Reclamation ve US Army Corps of Engineers (USDA SCS 1986; USBR,
1987; USCOE, 1994) tarafndan kullanlmaktadr.
BKB 2A Blgesi Dalm
Aguamilpada 2A blgesi (2F Blgesi) iin kullanlan malzemenin dalm, ekil

3.19da gsterilmektedir. BKB iin 2A tipik blgesinin dalm ile geirimsiz
ekirdekli kaya dolgu barajlardaki tipik ince filtre dalm arasnda birok farkllklar
vardr:
inch malzeme st oran BKBler iin 2A blgesinde ok daha fazla olup (%20
40), geirimsiz ekirdekli barajlarda bu oran % 015 mertebesindedir.
Kum boyutundaki malzemelerin oran ise BKB iin 2A blgesinde dk olup

(%30-60), geirimsiz ekirdekli barajlarda ince taneli filtre iin bu oran %5580 veya
90 mertebesindedir.
200 nolu elek alt malzeme oran, BKB iin 2A blgesinde ok daha fazla olup
(%5-10 veya 12), geirimsiz ekirdekli barajlarda ince taneli filtre iin bu oran %05
mertebesindedir. nce malzemenin ok byk deerler almas (zellikle %10
yukars) geirgenlii %100 hatta daha fazla oranda drr ve kohezyon zellii
gsteren malzemeye neden olur. Aguamilpada 2F blgesi (2A blgesi) iin yaplan
testler, 7x10-5 cm/snlik bir geirgenliin geirimsiz ekirdekli bir baraj iin tipik bir
ince filtreden %100den hatta ok daha fazla oranda dk olduunu gstermitir.
Tablo 3.8: Filtreler iin Kstaslar (ICOLD, 1994; USDA SCS, 1986; USBR, 1987a; USCOE, 1994)
Temel Zemin Kategorisi Temel Zemin Tanm ve Filtre Kstas

200 nolu elekten geen
DOLGU BARAJLAR 81
oran (0.075 mm) (Not 2)

Not 1
%85den daha ince taneli

1 D159xd85 (Not 3)
siltler ve killer
%40-85den daha ince

2 taneli kumlar, siltler, killer, D150.7 mm
siltli ve killi kumlar
40 A
%15-39den daha ince siltli D15 ( 4 xd 85 ) 0.7 mm ) 0.7 mm
3 40 15
ve killi kumlar ve akllar
(Not 3)
%15den daha ince taneli

4 D154xd85 (Not 6)
kumlar ve akllar
4 nolu elekten (4.75 mm) daha byk paracklar ieren zeminlerin kategori
adlandrlmas, 4 nolu (4.75 mm) elekten geenlerin %100e dzeltilme esasna
dayal temel zemin granlometri erisi ile belirlenir.
Filtreler, maksimum 75 mm (3 in) dane boyutuna sahip olmal ve 200 nolu elekten
geenler maksimum %5 ve ince taneli malzemelerin plastisite indisi (PI) 0 olmaldr.
Tablo 3.9da verilen D90dan D10a ilgili kstas, filtre dalm tasarlamak iin
kullanlmaldr. Bu kstas yerletirme srasnda ayrmay nlemede yardmc olmak
amacyla niform filtre dalm kullanmak iin projeciyi zorlar. PI, ASTM-D-4318e
uyumlu 40 nolu (0.425 mm) elekten geen malzeme ile saptanr. Yeterli geirgenlii
salamak iin filtreler, 0.1 mmden kk olmamak artyla D15, 4xd15e eit veya
byk olmaldr.
9xd85, 0, 2 mmden kk ise, 0, 2 mm kullanlmaldr.
A= herhangi bir yeniden ileme sonrasnda 200 nolu (0, 075 mm) elekten geen
temel malzeme yzdesi
4xd85, 0, 7 mmden kk ise, 0, 7 mm kullanlmaldr.
4 nolu kategoride d85, 4, 75 mmden byk daneler iin herhangi bir dzeltme
yaplmakszn temel zeminin asl granlometre erisinden saptanabilir.
Tablo 3.9: Ayrmadan Korunmak iin D10f ve D90f Snrlar (ICOLD, 1994; USDA SCS, 1986; USBR, 1987)
DOLGU BARAJLAR 82
Minimum D10 Maksimum D90

(mm) (mm)
<0, 5 20
0, 5 1, 0 25
1, 0 2, 0 30
2, 0 5, 0 40
5, 0 10 50
10 50 60
BKBlerde, tipik 2A blgesinde ince taneli malzemelerin (200 nolu elek alt) ve iri
taneli paracklarn ( in st) daha yksek oranda olmasndan dolay, malzeme
geirimsiz ekirdekli barajlardaki ince filtreye nazaran yerletirme srasnda
ayrmaya kar daha duyarldr. Ayrma, blgenin d yzeylerinde daha kolay
oluur. nemli szdrmama kstas ayrma meydana gelmedike Aguamilpa Baraj
dalm tarafndan karlanr.
2A blgesi iin alternatif bir dalm, ekil 3.19 ve Tablo 3.10da Aguamilpa dalm
ile beraber gsterilmitir. Bu alternatif dalmda, in malzeme st oran % 0 -15
arasnda snrlanr, kum boyutlu parack oran % 50-75 olup, 200 nolu elekten
geen ince taneli malzeme oran % 0-5 olarak snrlandrlr. Buna ilave olarak,
alternatif dalm daha niformdur. Aguamilpa Barajndaki dalmn ortalama
niformluluk katsays, D60/D10, 10/0.13=77 iken; alternatif dalmn ortalama
niformluluk katsays 3.60/0.18=20dir. Lesothodaki 140 metrelik Mohale Barajnn
2A blgesi alternatif dalm yaplktan sonra modellenmitir.
Alternatif dalm, dkm srasnda ayrma meydana getirmez ve ince taneli

karm, dkm srasnda stabilite iin bir ba salar ve geirgenlik 10-2 cm/sn
dzeyinde kalarak geirimsiz ekirdekli kaya dolgu barajn ince taneli filtre deerleri
ile ayn olur. Malzemenin D15 boyutu, 0.15 mmden 0.6 mmye deien deerlere
sahiptir. Bu ince kum ve silt boyutundaki malzeme iin mkemmel bir filtre zellii
gsterecektir.
DOLGU BARAJLAR 83
10 mm civarndan 100 nolu elekten (0, 15 mm) zeri %2-10 oran snrna kadar
deien beton kumunun dalm, 2A blgesi kullanm iin kabul edilebilir bir
alternatifi oluturur.
U.S. Standard Sieve

100 3 in 3/4 in No. 4 8 16 30 50 100 200 0
90 10
80 20
70 30
Percent finer by weight
60 40
Percent retained
50 50
40 60
30 70
20 80
10 90
0 100
1000 100 10 1.0 0.1 0.01 0.001
Grain size in millimeters
Gravel Sand Clay

Silt
Coarse Fine Coarse Medium Fine
ekil 3.19: 2A Blgesi Dalm
Tablo 3.10: 2A Blgesi iin BKB Dalm Limitleri
Boyut
US Standart Elei Alternatif Dalm
(mm)
1 38.1 100
19.1 85-100
No.4 4.76 50-75
No.16 1.19 25-50
No.50 0.297 10-25
No.200 0.074 0-5
4.8.2 n Yz Betonu Destek Malzemesi (2B Blgesi)
Beton n yznn altnda bulunan malzemenin dalm (ekil 3.18deki 2B

Blgesi), inaat tecrbelerinin kazanlmas ve tasarmlarn gelime gstermesi ile
deiim gstermektedir. Bu deiim, daha az oranda iri taneli malzeme ve daha
DOLGU BARAJLAR 84
fazla oranda ince taneli malzeme kullanmn, zellikle de 0, 074 mm ve 4.76

mmden (No.4 ve 200 elekleri) geen ince taneli malzemenin daha fazla kullanld
karmlarn yolunu amtr.
250-330 mm maksimum boyutlu ve 50-75 mm minimum boyutlu dalmlar youn

ayrma sebebiyle tatmin edici sonular vermemitir. Yzey sktrmasndan sonra,
inaat almalarnn sonucu olarak yzey kayalar gevemitir. En d yzey dz bir
yzey haline gelmemi ve ar beton dklmesi yaygn bir durum halini almt.
ICOLD Blten 70 neriler, 1989
n yz betonunu destekleyen malzeme iin nerilen dalm (ICOLD Blten 70de

gsterildii gibi) Tablo 3.11de gsterilmektedir:
Tablo 3.11: 2B Blgesi iin Blten 70 Dalm Limitleri
Boyut Geen yzde,

US Standart Elekler
(mm) Arlkl
3 76.2 100
1 38.1 70-100
19.1 55-80
No.4 4.76 35-55
No.30 0.59 8-30
No.200 0.074 5-15
Blten 70 snflandrmasnn amac, maksimum dane boyutunu snrlamak, dkm

srasnda ayrma yapmayacak bir dalm salamak ve kabul edilebilir bir
geirimlilik deeri elde edilmesi iin yeterli miktarda ince taneli malzeme iermesi
iindir. 1x10-4 cm/slik bir hedef geirgenlik deeri nerilebilir. Tipik olarak,
aadakiler snflandrlr: 200 nolu elekten geen %5-15 ve en az %40 orannda
kum boyutlu paracklara sahip ortalama bir malzeme elde etmek iin 38-76 mm
arasnda maksimum boyuta sahip, 4, 76 mmden daha ince taneli malzeme oran
%35-55 (4 nolu elek) olacak ekilde kullanlmas gerekir.
Bu dalm, dk geirgenlii ve biraz da kohezyonu temsil etmektedir.

Malzemenin krlgan doasndan dolay, inaat aamasnda kaya dolgu blgelerinin
DOLGU BARAJLAR 85
etrafnda deformasyonlar meydana geldii zaman ak atlaklar grnebilir.

Brezilyadaki Xingo Barajnda (Marulanda ve Pinto, 2000) ve indeki Tianshengqiao
Barajnda (TSQ1) (Mori, 1999) bu olay meydana gelmitir.
Xingo: Xingoda I Blgesi (2B Blgesi) dalm, %35-55 kum ve 200 elekten geen
malzeme %10-15 oran eklindedir. Dolgu srasnda I blgesindeki yzey atlaklar
sol yamaca yakn yerlerde gzlemlenmitir. atlaklarn ortalama genilii 20 mm ve
bazlar dikey ynde 56 mm geniliindeydi. Yaklak 15 mmlik sapmalar rapor
edildi. lk olarak, yzeydeki atlaklar mastik malzeme ile doldurularak dolguya
devam edildi. st kotlarda ayn blgelerde yeni atlaklar olutuu gibi eski
atlaklarn etrafnda da yeni atlaklar gzlemlendi. n yz beton imalatna
girilmeden nce, atlaklar kumla dolduruldu ve yzey tekrar derecelendirilerek
titreimli silindirle sktrlmtr. Xingodaki atlaklar, blgeler arasndaki
deformasyon karakteristiklerinin farkl olma nedeniyle aklanmtr. kme deerleri
ile hesaplanan deformasyon modl, III blgesinde (3B Blgesi) 68 MPa, IV
blgesinde ise (3C Blgesi) sadece 24 MPadr. naat aamasnda, vadi kesiti
etrafndaki kaya dolgu, stndeki kaya dolgu yk nedeniyle kt. Maksimum
kesitte meydana gelen bu aaya doru hareket, kaya dolgunun yama
blgelerinde ekme gerilmesi yaratarak vadi kesitine doru kmelere neden
olmutur. Taneli, kohezyonsuz, kaya dolgu blgeleri tehlike oluturmadan bu
deformasyonlar alrlar. Krlgan, yksek oranda ince taneli, beton yz destekleyen
malzeme I Blgesi (2B Blgesi) atlak oluturmadan bu deformasyonlar
alamamaktadr.
Xingoda meydana gelen deformasyonlar ve kmeler, su tutulduktan sonra kaya

blgeleri etrafnda devam etti. lk 1.5 yl esnasnda yaklak 110 l/snlik bir dzeyde
szma miktar normal davran olarak kabul edilmitir. Dolaysyla, 6 hafta boyunca
oturma oranlar nemli oranda artm olup, daha sonra arttan nceki oranlara
dnmtr. Szma oranlar 180 ile 200 l/sn deien oranlarda artmtr. naat
aamasnda, I Blgesindeki (2B Blgesi) atlaklarn meydana geldii yerde yaplan
su alt gzlemlerinde nemli derecede atlaklar bulunduu tespit edilmitir. Bir yerde
bu aklk 8 metre boyunda 15 mm geniliinde bulunmu olup, 300 mm civarnda
bir sapma iki deme arasnda gzlemlenmitir.
Devam eden kmeler ve artan szmalar birbiri ile yakn derecede balantldr
(Soussa, 1999). n yz betonunda meydana gelen ilk atlaklar, I Blgesindeki (2B
Blgesi) atlaklar iin aklanan benzer davrann sonucudur. nce taneli malzeme
DOLGU BARAJLAR 86
oran fazla olan kaya dolgu konseptinin olduu yerde, szmalar az geirimli
malzemeye sahip baraj dolgusuna doru hareket eder. Bu blgedeki szmann
sonucu olarak, kmelerin artan miktarda olmas slanmaya ve doygunlua bal
olduu dnlmektedir. Artan kmeler atlaklarn geniliinin daha fazla olmasna
yol amtr. Byk olaslkla, I Blgesinde (2B Blgesi) atlaklar tekrar alarak
artan miktarda szmalara izin verecektir. atlaklarn tekrar almas, kirli kum
dklmesinden sonra neden tam bir geirimsizlik salanmadn ayrca
aklamaktadr.
Tianshengqiao: inde bulunan 180 m yksekliindeki TSQ1 Barajnda n yz

beton destek malzemesinin, IIB Blgesi (2B Blgesi) maksimum dane boyutu 80
mm ve ince malzeme oran da % 10-15 arasndadr. Barajn mansap yznden kaya
dolgular yaplarak baraj 7 aamada ykseltilmitir. n yz betonu da 3 aamada
yaplmtr. Mori (1999), barajn mansap yzne takip eden aamalar ile ek dolgular
yaplrken IIB Blgesinde 100 mm geniliinde 3 m derinliinde birok dikey
atlaklar gzlemlenildiini rapor etmitir. 30 mm geniliinde ve 3-4 m derinliindeki
atlaklar %10 imento ve %90 uucu kl karml enjeksiyonla doldurulmutur. 30
mmden daha geni atlaklar ise %5 imento, %35 uucu kl ve %60 kumdan
oluan bir enjeksiyon karmyla doldurulmutur. atlaklarn gzlemlendii alanda
ana donatnn altna ilave bir donat konulmutur. n yz betonu donats, nc
aama beton dkmnde arttrlmtr.
Yeniden Dzenlenen ICOLD Blten 70 Dalm
na aamasnda atlayabilecek ve iletme srasnda tekrar alabilecek olan 2B

blgesinde fazla miktarda ince taneli malzeme ieren krlgan malzeme
konmasndan kanlmaldr. letme srasnda alan ya da tekrar alan atlaklar,
ilave deformasyonlarn olumas durumunda n yz betonunun atlamasna neden
olabilir. Bu atlaklar nlemek amacyla bu blge tamamyla kohezyonsuz olmaldr.
nk deformasyon meydana geldii zaman 2B blgesi malzemesi herhangi bir
atlak olumadan hareketlere uyum gstermelidir. Kohezyonsuz ince taneli
malzeme oran %5, 4 nolu elekten geen malzeme oran %40-50 ve maksimum
dane ap 80mm olan krlm ve ilemden gemi iyi kalitedeki (beton agrega
kalitesine yaklaan) malzeme nerilmektedir. n yz betonu destekleme malzemesi
iin yeniden dzenlenen Blten 70 dalm Tablo 3.12 ve ekil 3.20de
gsterilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 87
Tm paracklarn temsil edildii iyi dalml bir malzeme elde etmek iin, malzeme
krlarak, ykanarak ve elekten geirilerek retilmelidir. Doal kum ile krlm
kayann kartrlmas ile retilen boluklu dalmdan kanlmaldr. Dikkatle
yapldnda bu malzeme dkm zamannda ayrmaya meydan vermeyecek ve 10-
tonluk titreimli silindir ile 4 pas yaplarak kolayca sktrlacaktr. Bu malzemenin
geirgenlii, sktrldnda normal olarak 10-2 cm/sn aacaktr. Eer kohezyonlu
ince taneli malzeme kullanlrsa malzeme daha az geirgen olacak ve krlmalara
yatkn bir davran gsterebilecektir. Yeniden dzenlenen 2B blgesi dalm ve
Blten 70 dalm arasndaki ana farkllk 200 nolu elekten geen ince taneli
malzeme yzdesidir.
Tablo 3.12: 2B Blgesi iin BKB Dalm Limitleri
Yeniden
US Standart Boyut Dzenlenen
Elekler (mm) 2B Blgesi
Snrlar
3 76.2 100
1 38.1 70-100
19.1 55-80
No.4 4.76 35-60
No.16 1.19 18-40
No.50 0.297 6-18
0-7
No.200 0.074
(kohezyonsuz)
R.J. Casinader (2002), aadaki dalmn kullanlmas halinde, 2B blgesinin

tutma fonksiyonunun salanabileceini ifade etmitir:
80 mm %100 geen
4.76 mm (4 nolu elek) %30-50 geen
0.074 mm (200 nolu elek) kohezyonsuz ince taneli %2-10 geen
Bu kabul edilen dalm, dkm srasnda ayrmaya meydan vermez ve kaya

dolgunun daha sonra oluabilecek deformasyonu srasnda atlak oluturmaz.
Vaughnin kum kalesi testi, nceden de alt izildii gibi malzemenin kohezyonsuz
DOLGU BARAJLAR 88
olup olmadn belirlemek iin kullanlr. ou zaman 200 nolu elekten geen
malzemenin %10dan fazlas kohezyon zellii gsterecek ve ak atlaklar
destekleyecektir.
U.S. Standard Sieve Size

100 3 in 3/4 in No. 4 8 16 30 50 100 200 0
90 10
80 20
Percent finer by weight
70 30
60 40
Percent retained
50 50
40 60
30 70
20 80
10 90
0 100
1000 100 10 1.0 0.1 0.01 0.001
Grain size in millimeters
Gravel Sand Clay

Silt
Coarse Fine Coarse Medium Fine
ekil 3.20: Yeniden Dzenlenen 2B Blgesi Dalm
3 Alt Krlm Malzeme
3 alt krlm malzeme, birok BKBnin n yz betonunu destekleme malzemesi

iin kullanlmtr. Sert ve yeterli zellikteki bazalt ve granitler kullanldnda nihai
dalmlar, %5den daha az oranda ince taneli malzeme ve 4 nolu elekten %10 ile
%25 arasnda geen kum iermektedir. 145 m yksekliindeki Mohale BKBde ve
20 m yksekliindeki Keenleyside (ok sert granit) BKBde, 2B blgesi dalm
Tablo 3.13de gsterilmektedir.
Yukardaki malzemeler dkm srasnda bir miktar ayrma yapabilecek iri taneli bir
grnm gsterirler. Bunun nedeni ierisindeki kum boyutlu malzemenin dk
yzdesidir.
Keenleyside Barajnda malzeme, BKBnin beton n yz destekleme malzemesi

ve yaklam kanal beton kaplamasnn alt dreni olarak kullanlmtr. Tablo 3.13de
gsterildii gibi, test dalmnn geirgenlii, ekil 3.21de gsterilen test dzenei
kullanlarak sahada llmtr. Malzemenin hem n yze destek hem de yksek
kapasitede dren yapabilmesi amacyla testlere gerek duyulmutur. Test iin
kullanlan malzeme, sahada yaplan dkmle e zamanl olarak yatay tabakalar
halinde test dzeneine yerletirilmitir. Malzemenin llen geirgenlii 1-2
cm/sdir.
DOLGU BARAJLAR 89
Materon (1998), dnyann birok yerinde ve birok barajnda 2B blgesi n yz

betonu destekleme malzemesinin karakteristiklerini zetlemitir. Brezilyalnn
tecrbeleri Tablo 3.14de zetlenmektedir:
Tablo 3.13: Sert, Salam Bazalt ve Granit 3 Alt Krlm Malzeme Dalm
Geen yzde,
US
Boyut Arlkl
Standart
mm Mohale Keenleyside
Elei
Lesotho British Columbia
Ortalama
llen Dalm Hedef Dalm Test Dalm
Dalm
3 76.2 100 100 100 100
1 38.1 70-90 60-95 78 92
19.1 30-55 30-65 36 60
No.4 4.76 8-25 8-35 15 22
No.16 1.19 3-17 3-20 10 12
No.50 0.297 1-10 0-10 6 8
No.200 0.074 0-5 0-5 3 4
Tablo 3.14: Brezilya BKBleri 2B Blgesi Karakteristikleri (Sobrinho, vd., 2000)
Fox do Machadi
Baraj Segredo Ita Xingo Itapebi
Areia nho
Gri
Krlm Krlm Krlm Salam ve Krlm lenmi
Dolgu Tipi Salam Salam Salam Anm Salam Gnays
Bazalt Bazalt Bazalt Granit/ Bazalt Maks. 4
Gnays
Temeldeki
13 8 10 12 10 12
genilik, m
Kretteki
4 5 3+4 4/6 3+4 3+4
genilik, m
Tabaka
400 400 400 400 400 400
kalnl, mm
Maks. 100 75 75 100 75 100
Parack
boyutu 50 45 60 70 50 80
25.4 mm, %
geen 12 20 25 44 15 45
4 nolu elek, %
geen 1 2 5 10 7 11
100 nolu elek,
DOLGU BARAJLAR 90
% geen 0 0 1 7 2 7
200 nolu elek,
% geen
Sktrma: 4/10 ton 6/9 ton

4/9 ton 4/10 ton 4/9 ton
Yatay yzey 4/10 ton vibrasyo vibrasyonl
vibrasy vibrasyo vibrasyo
(paslar/silindir) vibrasy nlu u
onlu nlu nlu
Yukar ev onlu 4 statik + 4 statik +
Ekstrd Ekstrde Ekstrde
(paslar/silindir) 6 pas 6/vibrasy 6/vibrasyo
e Duvar Duvar Duvar
onlu nlu
Boluk Oran 0, 31 0, 21 0, 175 0, 31 0, 19
Younluk,
21, 2 22, 7 21, 5 21, 2 19, 7 22
kN/m3
na
atlak ve na na
aamasndaki Yeterli Yeterli Yeterli
Oturma halinde halinde
performans
540
50mm screen
(typical each end)
90 weir
Pipe filled with drain rock (150 deep)
As-built Test Setup - Longitudinal Section

Not to Scale
Dimensions in
5 mm steel plate Place and compact drain rock

10 mm neoprene gasket in 100 mm horizontal lifts
Cross Section A-A

Not to Scale
ekil 3.21: Keenleyside, Geirgenlik Test Dzenei
4.8.3 naat Aamasnda Yzey Korumas
naat aamasnda yzey korumas iin Bordr Metodu kullanlmaldr. Bu metot,

her tabakadan sonra memba tarafnda bir beton bordr yapm ve beton bordre
DOLGU BARAJLAR 91
kar onu takip eden tabakann sktrlmasndan ibarettir. Bordr betonunda

kullanlacak beton karm aada verilmektedir.
imento : 70-75 kg/m3
Agrega, : 1173 kg/m3
Kum : 1173 kg/m3
Su : 125 l
Bu makinenin kalb, memba yznn eimi ile ayn olacak ekilde tesis edilir.
Bordr yapm aadaki aamalardan olumaktadr:
2B blgesinin sktrlm yzeyinin yatay bir yzeye sahip olacak ekilde

dzenlenmesi,
Memba yz eiminde ve 2B tabakas serim yksekliinde bordr yaplmas,
Belirtildii gibi kuru bir karm kullanlmas,
Arazi personeli tarafndan ya da topuk pla noktasnda sabitlenmi bir noktada

monte edilen bir alet ile makinenin dorultusunun kontrol edilmesi,
2B zonu malzemesi bordr uygulamasndan en az 1 saat sonra serilmelidir.
Topuk plann talveg kotuna kadar olan blmnde bordr ierisinde borular
braklarak bordr arkasndaki zonun ierisinde su basnc olumas nlenmelidir.
Katman halindeki bordrler, sktrma nedeniyle yanal basnlara kar dayankl

olmaldr. ki tabakada ya da daha aadaki bordre balanan bordr inaatnda,
2B blgesi destekleme malzemesinin iki tabakada sktrlmas muhtemelen bu
zorluunun stesinden gelme amaldr.
n yz beton ve bordr arasnda bir ba olumasn nlemek iin bordrn

yzeyinde bir yaltm malzemesi kullanlma uygulamalar bulunmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 92
Stage I - Curb Extruded Truck mixer

Extruding curb
machine
Extruded face
protection
Typical Extruded Curb

1.4 1
Zone 2A Dam slope 1 8

Plinth
Stage II - Transition Placing
Tractor or grader
Transition, Zone 2B
Stage III - Compaction

Vibratory roller
ekil 3.22: Beton Bordr Yapm ve Onu Takip Eden Tabakann Sktrlmas
Mhendislik parametreleri asndan zayf nitelikli malzemenin, n yz beton

kaplamann davrann nemli derecede etkileyen baraj taban geniliinin 2/3
uzunluundaki blgenin dnda kullanlmas nerilmektedir.
DOLGU BARAJLAR 93
4.8.4 Gvde erisinde Batardo Kullanm
BKB barajlarda memba batardosunun gvde dnda ayr bir yap olarak
projelendirilmesi tercih edilmektedir.
Ancak zel durumlarda BKBlerde inaat srasnda nehir derivasyonuna bir

esneklik kazandrmas amacyla 50 yllk takn silme (hava paysz) geirebilecek
ekilde baraj ierisinde bulunan bir batardo projelendirilebilir. Bu durumda baraj
gvdesi dnda veya bitiik daha dk tekerrr debili (Q2, 5, 10 gibi) takn
karlayacak ekilde bir n batardo yaps tasarlanmas gerekebilir.
Daha dk geirgenlie sahip 2B zonu veya d yzey zerindeki bordr beton

tabakas batardo ierisinden gelen akm kontrol etmek amacyla kullanlr.
4.9 Baraj lm Aletleri
4.9.1 lm Sistemleri
n yz beton kapl barajlarda kullanlan lm tesislerinin genel kullanm yerleri ve

lm zellikleri Tablo 3.15de verilmektedir.
Tablo 3.15: lm Cihazlar
lm zellii Yerletirilecei Blge Tipik lm Cihaz
Dorultu Krete yakn noktalar ve mansap Harici kme rperi

evi boyunca
n yz beton plann n yz beton kaplamas, gvde Birim deformasyon ler,

deformasyonu ve gvde dolgusu, baraj temeli inklinometre, oturma ler,
dolgusu ierisindeki oturma ve ekstensometre, elektro level
toplam basnlar
Derzlerdeki alma, kapanma n yz beton kaplama ve Derz ler, atlak ler

ve atlak evresel derzleri
Su basnc Baraj temeli ve sahiller Piyezometre, rasat kuyusu
Szma miktar Galeriler, baraj mansap topuu V azl sznt ler
Deprem etkisi Kret, baraj topuu vme kaydedici, kuvvetl, yer

hareketi ler, mikro sismik
4.9.1.1 Piyezometre
Baraj temel kayas ve alvyon ii ile sa ve sol sahillerde enjeksiyon perdesinin

efektifliini lmek iin kullanlan piyezometreler, rasat borulu veya titreim telli
olmak zere iki tiptir (ekil 3.23).
DOLGU BARAJLAR 94
ekil 3.23: Tipik Titreim Telli Piyezometre Yerleimi
4.9.1.2 Oturma ler
naat aamas, su tutma ve iletme aamalarndaki oturmalar gzlemlemek iin

kullanlan cihaz hidrolik veya elektriklidir (ekil 3.24).
DOLGU BARAJLAR 95
ekil 3.24: Tipik Oturma ler Yerleimi
4.9.1.3 Basn ler
Gvde dolgusunda oturmalarn lmnn yannda basnlarn da llmesi, analiz

modelinin sahadaki imalat ile uyumluluunu teyit etmek iin nerilmektedir (ekil
3.25).
DOLGU BARAJLAR 96
ekil 3.25: Tipik Basn ler Yerleimi
4.9.1.4 Deformasyon ler
ekil 3.26: Tipik Deformasyon ler Yerleimi
4.9.1.5 Is ler
n yz beton kaplamasna mesnetlik edecek blgeye yerletirilen s lerler

genelde kaplamalarn birleim derzlerine denk getirilmektedir. Derz birleimlerinden
herhangi bir szma olmas halinde kaan yerinin belirlenmesine yardmc
olmaktadr. Fiberoptik ve s sensr olmak zere iki sistem bulunmaktadr.
Fiberoptik sistemin avantaj denen hat boyunca lm alnabilmesidir. Fakat
DOLGU BARAJLAR 97
inaat aamasnda fiberoptik hattn zarar grmesi durumunda tekrar

kullanlamamaktadr (ekil 3.27).
ekil 3.27: Tipik Is ler Yerleimi
4.9.1.6 Elektro-Level
nklinometreye ek olarak, n yz kaplamasnn su tutma aamasnda ve iletme

mr boyunca yapt sehimi gzlemlemek iin kullanlr (ekil 3.28).
ekil 3.28: Tipik Elektro-Level Yerleimi
DOLGU BARAJLAR 98
4.9.1.7 Derz ler
Elektrikli veya mekanik olan bu cihazlar n yz kaplamasnda yer alan derzlerde

oluan alma ve kapanmalar gzlemlemek zere kullanlmaktadr. Derz hareketinin
deerlendirilmesi durumuna gre bir, iki veya eksenli derz lerden biri seilmesi
uygun olmaktadr (ekil 3.29, 3.30).
ekil 3.29: Tipik Tek Eksenli Derz ler Yerleimi
ekil 3.30: Tipik Eksenli Derz ler Yerleimi
DOLGU BARAJLAR 99
4.9.1.8 vme ler
Baraj kret, temel ve sahillerde kuvvetli yer hareketi lm amacyla

kullanlmaktadr. Bu ivme lerlerin e zamanl olarak devreye girmesi nemlidir.
4.9.1.9 Harici kme Rperi
Harici kme rperleri, dey ve yatay dorultuda oluacak yer deitirme

miktarlarn lmek amacyla krete yakn seviyelerde ve mansap ksmlarnda bir
sra halinde yerletirilebilir (ekil 3.31).
ekil 3.31: Tipik Harici kme Rperi Yerleimi
4.9.1.10 V Azl Sznt ler
Drenaj galerisinde veya baraj mansap topuunda toplanan sznt sularnn

llmesi, iin V azl savaklar kullanlmaktadr (V-Notch Weir) (ekil 3.32).
DOLGU BARAJLAR 100

ekil 3.32: Tipik Sznt ler Savak Yerleimi
4.9.1.11 Su Kotu ler
ekil 3.33: Tipik Su Kotu ler Yerleimi
4.9.2 Gemi rnekler
ekil 3.34: Kum-akl Dolgu Barajda lm Aleti Yerleimi
DOLGU BARAJLAR 101

ekil 3.35: Maksimum Kesit Kaya Dolgu Barajda lm Aleti Yerleimi
4.10 Yardmc Yaplar
Bu blm n yz beton kapl barajlardaki beton plan yardmc yaplarla

balantlarn ve karlkl ilikilerini kapsamaktadr.
4.10.1 Dipsavak
BKB barajlarda tipik balant detay ekil 3.36da gsterilmektedir.
Low level Spit anchor

outlet tower
Rodflex fiberglass
membrane
Rodimperm
membrane
Existing
waterstop
Joint around tower
0 0.25 0.5 meters
ekil 3.36: Dipsavak Ve n Yz Betonu Balants
DOLGU BARAJLAR 102

ekil 3.37: Kondvi n Yz Beton Birleim Detay
ekil 3.38 Kondvi le n Yz Betonu Birleim Kesiti
DOLGU BARAJLAR 103

4.10.2 Dolusavaa ve Su Alma Duvarlarna Balant
n yz betonuna bitiik duvarlara ok dik yama gibi davranlmaldr. Duvarn,

evresel derzin ve destekleyici filtrenin bir paras olan topuk plann tasarm
detaylarnda, verilen zel geometrik kstlamalara dikkat edilmelidir. Mmkn
olduunda, dolgu deformasyonlarnn bir sonucu olarak su tutucunun muhtemel
kopmasn ve n yz betonunun dik yapl duvardan veya doal yamatan ayrlma
eilimini nlemek iin bu duvarlarn ykseklii kstlanmaldr (ekil 3.39).
Concrete face rockfill dam Concrete gravity dam
Vertical face
Membrane
Concrete face
Protective cap
Lean concrete
Bituminous filler
4mm x 200mm or similar
0 0.2 meters Waterstop
ekil 3.39: Dolusavak Ve n Yz Betonu Balants
DOLGU BARAJLAR 104

5 ASFALT EKRDEKL BARAJLAR
5.1 Giri
Asfalt ekirdekli kaya dolgu barajlar, geirimsizliin kil ekirdekli barajlarda olduu
gibi merkezde temin edildii barajlardr. Geirimsizlii salayacak malzemenin hem
nitelik hem de nicelik olarak uygun olmad veya tama mesafesinin kabul edilebilir
snrlar dnda kald durumlarda seilebilecek en uygun baraj tipleri arasndadr.
Kayann yksek geirgenlii szma meydana gelse bile borulanma tehlikesi
yaanmasn engeller. Asfalt ekirdek serme ve sktrma ilemleri kil ekirdekli
dolgu barajlarda olduu gibi olumsuz hava artlarna ok baml olmadan
yrtlebilmektedir. Yksek dayanml dolgu kayas baraj gvdesinde durayll
salar ve deformasyonlar engeller.
Geirimsizlik merkezde bulunan asfalt ekirdek ile salandndan, asfalt ekirdek

imalatna zel itina gsterilmesi zorunludur. zellikle dnyada imdiye kadar ok
yksek asfalt ekirdekli bir baraj imalat henz gereklemediinden, asfalt
ekirdein olas szntlara veya kendisini destekleyen dolgu malzemeleri ile birlikte
sergileyecei davrana dikkat edilmelidir. Bu amala proje aamasnda saysal
yntemler kullanlarak gerekli ve yeterli analizler yaplmal, imalat safhasnda
antiyede kontrollk hizmetleri ise zenle yrtlmelidir.
Asfalt ekirdekten kabuklara doru, ince malzemeden daha kalna doru giden bir
zonlama yer almaktadr. Aada tipik bir asfalt ekirdekli kaya dolgu baraj kesiti
verilmektedir.
ekil 5.1: Asfalt ekirdekli Baraj Tipik Enkesiti
DOLGU BARAJLAR 105

1: Asfalt ekirdek
2: Filtre/Gei zonu
3: Gei zonu
4A 4B: Kaya dolgu
5: Riprap Koruyucu zon (Gerekmesi halinde)
5.1.1 Tasarma Ynelik Analizler
Tasarma ynelik analizler toplam deformasyonun, ev stabilitesinin ve ev

eimlerinin ve barajn temelinde meydana gelecek olas oturmalarn belirlenmesine
yneliktir. Dier taraftan asfalt ekirdekte imalat nedeniyle veya deprem nedeniyle
meydana gelebilecek aksaklklarn deerlendirilmesi amacyla szma tahkiklerinin
yaplmas da tasarm asndan gereklidir.
Fakat dier taraftan asfalt ekirdein ve gvde zonlarnn, yukarda verilen tasarma
ynelik analizleri dnda;
ki ve boyutlu gerilme deformasyon analizleri yaplmas,

eksenli testlerle malzeme zelliklerinin belirlenmesi,
Baraj temeli karakteristiklerini ortaya karmak amacyla belirsizliklerin
giderilmesine ynelik jeofizik metodlarn uygulanmas,
tasarma ynelik gerekebilecek ve nerilen dier almalardr.
Baraj gvdesi btn iin yaplmas gereken yar - statik ve dinamik ev stabilitesi
analizleri yannda, asfalt ekirdek davrannn rezervuar doldurulmas ve deprem
durumlarnda detayl olarak incelenmesi gereklidir.
Tm baraj tiplerinde olduu gibi asfalt ekirdekli barajlarn yar statik ve dinamik
analizlerinde ncelikle baraj yerinde sismik tehlikenin belirlenmesi gerekli ve
zorunludur.
5.1.2 Kaya Dolgu Davran
Gvde dolgusunda kullanlacak kaya dolgunun nitelii ve dolaysyla sahip olaca

isel srtnme as, ev stabilite analizlerini ve dolgu evlerini belirleyen esas
faktrdr. Kaya dolgu parametreleri temel olarak aada sralanan kriterleri
salamaldr veya sralanan limitlerin dnda deerler varsa btn kriterler beraber
deerlendirilerek kayann kullanlabilirliine karar verilmelidir.
Don sonras diren kayb %10u amamaldr.
DOLGU BARAJLAR 106

zgl arl 2.6 t/mden az olmamaldr.
Los Angeles anma kayb 100 devirde en fazla %10, 500 devirde en fazla
%40 olmaldr.
erisinde siltta, kilta, eyl vs. gibi balaycs az olan kayalar

bulunmamaldr.
Dane ap 90 cmi gememelidir.
Sahip olaca gradasyon ile, filtre ve destek zonlar ierisine giriimde

bulunmamaldr.
Sodyum slfat don kayb %10u amamaldr.
Bilindii zere kaya dolgunun davran elastik ve lineer deildir. Kaya dolgu
zerinde bulunan basn kayma dayanmn ve hacimsel uzamalar artrmaktadr.
Ayrca kaya dolgu davran younlua, ekle ve gradasyona baldr.
Dolgu imalat yaplrken serme ve sktrma ilemleri srasnda, deneme dolgular

yaplarak kayann projede ngrlen ve artnamelerde yazlan zellikleri salayp
salamad kontrol edilmelidir. Kaya dolgu iin dane apna gre ince, orta ve kaba
olarak snflandrma yaplrsa srasyla maksimum dane ap ve skm tabaka
kalnlklar ince malzemede 30 cm 40 cm, orta malzemede 60 cm 100 cm, iri
malzemede 100 cm 120 cm olmaldr.
Deformasyon modlleri, dolgudaki boluk oran ve dolgu malzemenin

karakteristiine bal olarak 25-400 mPA aralndadr. Genelde niform bir dalma
sahip kaya dolgu rnein ok iyi sktrlm akl dolguya gre daha dk
deformasyon modllerine sahiptir. Dolaysyla bu noktada kaya dolgu gradasyonu
yksek elastik modl temini iin nemli bir parametre olmaktadr.
Dolguda kullanlan kayann isel srtnme as dorudan kayann kesme

dayanmn belirlemektedir. Gnmze kadar kaya dolgulardan elde edilen isel
srtnme as deerleri Leps tarafndan verilen eriler ile de uyum ierisindedir.
DOLGU BARAJLAR 107

Isabella granite 4 in. USED 1948 Infiernillo diorite 8 in. CFE 1965
Cachuma gravel 3/4 in. USBR 1953 Infiernillo conglom 8 in. CFE 1965
Cachuma gravel 3 in. USBR 1953 Malpaso conglom 8 in. CFE 1965
70 Cachuma quarry 3 in. USBR 1955 Pinzandaran gravel 8 in CFE 1965
Oroville tailings 3 in. USED 1963 Infiernillo basalt 7 in. CFE 1966
Soledad gravel 4 in. CFE 1965 Infiernillo gness X 7 in. CFE 1966
65 Infiernillo gneiss Y 7 in. CFE 1966
Contreras gravel 7 in. CFE 1965
Santa Fe rock 7 in CFE 1965
60 Fort Peck sand No. 20 TML 1939
Scituate sand No. 8 TML 1941
Ottawa std. sand TML 1938
55
Friction angle , in degrees
50
45
40
35
30
1 2 5 10 20 50 100 200 500
Normal pressureN, in pounds per square inch
ekil 5.2: Leps Erisi
Leps erisinden grlecei zere, normal basn isel srtnme as deerinde asl
belirleyicilerdendir. Kayma gerilmesi ile normal gerilme basitletirilmi ekilde:
=A*()b forml ile birbiriyle ilikilidir.
: Kayma dayanm
: efektif normal gerilme
A ve b : kaya tipine bal ampirik katsaylar
Forml ve eri birlikte deerlendirildiinde, kaya dolgunun normal gerilmenin dk

olduu kabuk blgelerine doru daha yksek isel srtnme asna, normal
gerilmenin fazla olduu dolgunun i blgelerinde ise daha dk isel srtnme
asna sahip olduu sonucu ortaya kmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 108

5.1.3 Sonlu Eleman Yntemleri ile Deformasyon/Gerilme Analizleri
5.1.3.1 Limit Denge Analizleri (Yar Statik Metod)
Sonlu elemanlar metodlar ile yatay ykle limit denge analizleri gerekletirilebilir.
Artmsal dinamik analiz olarak bilinen bu tip analizlerde deprem yk faktrlerle
arttrlarak ev ya da dolgunun gme yzeyi ve gmenin olutuu ykleme
durumu belirlenir. Bu yklemenin kmax deerine oran da dolgunun gvenlik faktr
olarak deerlendirilebilir. Basit Mohr-Coulomb kohezyon ve srtnme as deerleri
ile yaplabilecek bu analizden elde edilen deformasyon deerleri sadece gme
yzeylerini gsterme asndan nemlidir. Bu analizlerden elde edilen gerilmeler ve
deformasyonlar barajn sismik performans iin bir gsterge olarak kullanlamaz;
sadece gme kamasn belirlemek iin kullanlmaldr. Analizler sonucunda
gvenlik saysnn 1in altna dt durumlarda boyutlu analizlerden elde
edilecek kalc deformasyon ve gerilme deerlerine baklmaldr. boyutlu sonlu
elemanlar modelleri ile yaplacak snr stabilite analizlerinin daha yksek gvenlik
faktr salamas beklenebilir.
5.1.3.2 Statik Analizler
Statik analizler deformasyon tahmini iin kullanlmaldr. Bu analizlerde kret ve

gvde deformasyonun gereki tahmini iin:
Yapm aamalarnn modellenmesi gerek deformasyonlarn elde edilmesi

ve plak-gvde etkileiminin modele doru yanstlmas iin gerekmektedir.
Gvde elemanlar iin basit dorusal olmayan elastik modeller ya da

karmak plastisite modelleri gerekmektedir.
Rezervuar yklemesi asfalt ekirdein davrann ve ortaya kan

gerilmeleri deerlendirmek asndan nemlidir.
Analizler girdileri deneylere dayanmayp bir takm tahminleri ve ngrleri ieriyorsa,

her mhendislik hesab gibi bu hesaplardan elde edilen sonular da bir davran
indeksi olarak kabul edilmeli, parametrik analizlerle tasarm seimlerinin davrana
etkisi aratrlmaldr.
DOLGU BARAJLAR 109

5.1.3.3 Zamana Baml Dinamik Analizler
Zamana baml analizler asfalt ekirdek ve ekirdei evreleyen dolgularn birbiriyle

olan etkileimini modellemek iin kullanlan olduka kark bir yntemdir. ki ve
boyutlu sonlu elemanlar yntemi bu metod iin geerlidir. Analizlerde;
Sismik riskin zm yaplan baraja uygun olarak yer hareketi ile

modele yanstlmas,
Snmlemedeki artn dolguya yanstlmas,
Seilen zaman aralnn zm yapan bilgisayar kapasitesine bal olarak

mmkn olduunca kk seilmesi,
sonularn sal asndan nemlidir.
5.1.3.4 Boyutlu Analizler
boyutlu analizler baraj davran hakknda detayl bilgi edinmeyi

salayabilmektedir. Fakat model oluturma ve malzeme modellemede yaanacak
problemler ile sonlu eleman modelinin sahip olabilecei boyutlar zm olduka
zor ve karmak bir hale sokmaktadr. Dolaysyla boyutlu analizlerin deprem riski
ve barajn sahip olduu riskin yksek olduu yerlerde yaplmas nerilmektedir.
boyutlu analizlerde;
Asfalt ekirdek ve gvde dolgusunun aamal ve birlikte yrtlen imalat

modellenmeli ve asfalt ekirdek ile asfalt ekirdei evreleyen destek
zonlar etkileimi modele uygun bir ekilde yanstlmal.
Malzemelerin lineer olmayan davranlar modelde kullanlmal.
Rezervuar yklemesi statik analizlerde belirtildii gibi modelde kullanlmal.
5.1.3.5 Gvde ev Eimleri
Asfalt ekirdekli barajlar, geirimsizliin ekirdekte saland kaya dolgu barajlar

olduundan pratikte mansap dolgusunda su etkileri hi bir koulda hesaplarda
gznne alnmamaktadr. Memba tarafnda ise iletme durumunda su etkileri
gznne alnmaldr. Gvde ev eimlerini asl belirleyen faktrler, dier kaya
DOLGU BARAJLAR 110

dolgu barajlara benzer olarak baraj ykseklii, barajn ina edildii blgenin
depremsellii ve dolguda kullanlan kayann kalitesidir.
Stabilite analizlerinde, eer gvde altnda nispeten daha zayf blgeler var ise,
kayma dairelerinin temelden gemedii kontrol edilmelidir. Dolguda kullanlan
kayann kalitesi ve sahip olduu isel srtnme asnn gvde evlerini belirleyen
asl faktr olduundan emin olunmaldr.
5.1.3.6 Tasarm Depremi
letme Esasl Deprem (ED) : ED, baraj yerinde sadece kk ve kabul edilebilir
seviyede hasar seviyesi ile sonulanabilecek yer hareketlerinin dzeyini
gstermektedir. ED 100 yllk periyodu amayan % 50 ihtimalli yer hareket seviyesi
olarak tanmlanr. Barajlar, yardmc yaplar ve ekipmanlar fonksiyonel olarak
yerinde kalmal ve EDyi amayan deprem hareketlerinin meydana gelmesiyle
oluabilecek hasarlar kolayca tamir edilebilmelidir.
Emniyet Esasl Deprem (EED) : EED tasarlanan veya analiz edilen baraj iin,
maksimum yer hareketini meydana getirecektir. EED yklenmesine maruz
kalndnda barajn su tutma kapasitesini srdrebilmesi gereklidir.
Maksimum Gvenilir Deprem (MCE) : MCE, tahmini tektonik erevede ya da u

an bilinenlerle corafik olarak tanmlanan tektonik artlarla ya da tanml bir fay
boyunca grlen makul derecede olas en byk depremdir. MCE, tahmin edilen
bykln st snrdr.
Fay geometrisinin ve aktivitesinin iyi bilindii yerlerde, MCEnin tahmininde

deterministik metot kullanlmaldr. Olaslksal yntem ile elde edilen MCE deeri
deterministik yntemle bulunan deer ile uyum iinde olmaldr. Yksek risk
orannda snflandrlan projeler iin, tasarmda 10 000 yllk tasarm periyodu
nerilmektedir.
5.2 Temel Tasarm
5.2.1 Temel Kazlar ve Dolgu Temeli zellikleri
Asfalt ekirdekli bir barajn temel tasarmnda kazlar, gvde dolgusu ve asfalt
ekirdek temel kayas kontanda imal edilen topuk betonu, topuk betonu
zerinden veya bu beton altnda braklacak galeriden yaplacak enjeksiyonlar ve
gvde boyunca drenajn salanmas konular incelenmelidir.
DOLGU BARAJLAR 111

Gvde dolgusu altnda yaplacak gerekli kazlardan sonra, yaplmas ngrlen

iyiletirmeler ile olas szmalar kontrol edilebilmeli, gvde ev stabilitesini skntya
sokabilecek ve uygun olmayan btn malzeme kaldrlmal, btn temel boyunca
destek zonlar, filtreler ve kaya dolgu iin uygun dolgu zemini hazrlanmaldr. Asfalt
ekirdek destek zonlar ve kaya dolgu blgesinde farkl oturmalar
snrlandrlmaldr.
Sa ve sol sahilde, topuk pla altnda ve gvde dolgular altnda salam kaya
ortaya karlmaldr. Alvyon, yama molozu ve benzeri malzeme gvde altnda tm
kesit boyunca ortadan kaldrlmaldr. Eer temelde braklmas ngrlen bir
malzeme varsa bu malzeme ok iyi tariflenmeli, malzemenin elastik modl ile kaya
dolgunn elastik modl birbirine yakn deerlerde olmaldr.
5.2.2 Topuk Pla Temel Kayas Konta
Topuk pla, kaya temel ile asfalt ekirdek arasnda geirimsiz bir yzey oluturarak
asfalt ekirdein uygun bir ekilde yerletirilmesi iin balant eleman olarak grev
almaktadr. Dier taraftan topuk pla imalat ile hem enjeksiyon perdesi iin uygun
bir platform elde edilmekte hem de enjeksiyon iin balk betonu ihtiyac ortadan
kalkmaktadr.
Enjeksiyon iin dier bir seenek ise baraj ekseni boyunca (sa sahil sol sahil
boyunca), salam kayada alacak bir enjeksiyon galerisi kullanlarak enjeksiyonun
galeri ierisinden yaplmas seeneidir. Galeri almasnn dier bir faydas da
iletme dnemi boyunca meydana gelebilecek olas kaaklara kar enjeksiyon
yapabilme olanann srekli salanabilmesidir.
Topuk pla altnda temizleme ve yzeyin hazrlanmas ilemleri;
Zemin yzeyindeki krkl, atlakl, boluklu ve derzli blmlerden yumuak

malzemenin kazlmasn,
Topuk pla temel yzeyinde detayl jeolojik haritann hazrlanmasn,
Kaya yzeyine zarar verilmeden yksek basnl hava ve su ile

temizlenmesi, zarar oluacaksa hava ile temizlenmesini,
Zemin temizlendikten sonra krkl, atlakl, boluklu yerlerin betonla

doldurulmasn iermektedir.
DOLGU BARAJLAR 112

Topuk pla ile asfalt ekirdek birleiminde en az 10 mm kalnlnda bir mastik

tabaka oluturulmaldr. Beton yzey temizlenmeli ve scakl yaklak 150 Cye
getirilmelidir. Mastik dolgu genilii tabandaki asfalt ekirdek kalnlndan her iki
yanda en az 50 cm daha geni bir yzeye uygulanmaldr. naat derzlerinde
kullanlacak su tutucular da en az 150 Cye dayanabilecek nitelikte olmaldr.
Aadaki ekilde tipik bir birleim detay rnek olarak verilmektedir.
1: Asfalt ekirdek
2 3: Filtre gei zonlar
4a: Kaya Dolgu (nce)
ekil 5.3: Asfalt ekirdek Topuk Pla Birleim Detay
Enjeksiyon galerisi ile asfalt ekirdek birleimini gsteren ve uygulanm olan baka
bir rnek ise aada verilmitir.
1: Asfalt ekirdek
T: Filtre gei zonu
3: Geirimli malzeme
ekil 5.4: Galeri zerinde Asfalt ekirdek Topuk Pla Birleim Detay
DOLGU BARAJLAR 113

5.2.3 Enjeksiyonlar
Baraj temelinde geirimsizlii salamak zere, temel kayasnn sahip olduu

zelliklere bal olarak eitli yntemler kullanlabilir. Enjeksiyon perdesi yaplmas,
diyafram betonarme duvar yaplmas veya bulama hendei yaplmas gibi
yntemler geirimsizliin tekil edilmesinde kullanlan ana yntemdir. Bu
yntemlerden hangisinin veya hangilerinin kombine edilerek kullanlaca kayann
kkenine, atlakl veya masif oluuna ve baraj temelinden beklenen szma
performansna baldr.
ncelikle jeolojik ve geoteknik adan yaplacak temel aratrmalar neticesinde

temel kayasnda lujyon deerleri belirlenmelidir. Lujyon deerleri iin geirimlilik
snflamas aada verildii gibi yaplabilir.
Tablo 5.1: Lujyon Deerleri Ile Geirimlilik Arasndaki Iliki

Lujyon Deerleri Geirimlilik Deeri (cm/s) Kaya Snflamas
2
>25 10
ok Geirimli
3
25 10
4
5-25 10
Geirimli
5
5 10
1-5 Az Geirimli
6
1 10
Geirimsiz
<1
Enjeksiyon perdesi kalnl karstik kaya temellerde ve atlakl kayalarda aln fazla
ve geni apl olmas nedeniyle olduka kaln olabilecektir. Delik aralklar proje
aamasnda yaplan deerlendirmelerden sonra, arazide yaplacak uygulama
sonrasnda ortaya kan al deerlerine bal olarak artrlabilir veya azaltlabilir.
Enjeksiyon karmnn imento ile zenginletirilmi olmasna yani imento/su>1.5
olmasna dikkat edilmelidir.
Asfalt ekirdekli barajlarda enjeksiyon perdesi boyutlar iin aada verilen

maddeler uygulanmaldr:
Hidrolik ykseklik H/3 + c forml ile bulunabilir (c katsays temel kayann

geirimlilii ve kritikliine bal olarak 7.5 - 23 arasnda deimektedir),
Yaplan basnl su tecrbeleri sonularna gre Lugeon deerinin 1e

yaklat seviyelere kadar inilmesi(pratikte 1 deeri geirimsizlik snrdr),
DOLGU BARAJLAR 114

Yer alt su seviyesinin gzetilmesi,
Uygulamada topuk pla zerinde 3 sra enjeksiyon delii yeri braklmakta, bu

deliin orta delgisi derin perde enjeksiyonu iin kullanlmakta ve bu deliklerin memba
ve mansabndaki delikler ksa kapak enjeksiyonlar iin ayrlmaktadr. Kapak
enjeksiyonlar delgi derinlikleri genelde zeminin geirimliliine bal olarak 5 10 m
arasnda uygulanmaldr. Kapak enjeksiyonlar ve perde enjeksiyonu arasndaki
mesafe en fazla 3 m olmaldr. Enjeksiyon basnlar ile enjeksiyon erbeti
karmlarna uygulama aamasnda yaplacak enjeksiyon artnamesine gre karar
verilmelidir.
5.3 Asfalt ekirdek
5.3.1 Asfalt ekirdek Bileenleri ve zellikleri
Asfalt ekirdek, gei zonu ve filtre zonu genel olarak 0.20 mlik kademeler halinde
birlikte sktrlarak imal edilmektedir. 0.20 mden daha yksek uygulamalar son
yllarda gelien serme sktrma teknolojisi ile artmaktadr.
ekil 5.5: Yerletirme Ve Sktrmadan Sonra Asfalt ekirdek Enkesiti
30 mden daha yksek barajlarda asfalt ekirdek kalnl 50 cm ile 150 cm arasnda
olmaldr. Dier taraftan artan su ykne gre yani baraj yksekliinin artmas
durumunda bu kalnln 10 ile 20 cm arasnda artrld da grlmektedir. Pratikte
asfalt ekirdein baraj temelinde maksimum kalnl, baraj yksekliinin %1i kadar
alnabilir. Son yllarda yapm tamamlanan barajlarda, gelien teknoloji ile birlikte
asfalt ekirdek kalnl baraj temelinden krete doru azalarak imal edilebilmektedir.
Kalnlk azaltmas ekirdein memba yznde uygulanan bir eimle salanmaktadr.
Buna karn ekirdein mansap yz diktir. Memba yznde uygulanan bu eim,
memba ve mansap tarafnda bulunan dolgularn farkl oturmalarna ekirdein uyum
gstermesini salamak amacyla yaplmaktadr.
DOLGU BARAJLAR 115

Asfalt ekirdek iinde kullanlacak dolgunun (filler), kum ve akl dane ap aral 0
18 mm arasnda olmaldr. lenebilirlii ve sktrmay artrmak iin yuvarlak
keli doal kum ilavesi genellikle kullanlan bir yntemdir. Asfalt ekirdekteki bitm
oran genellikle arln %6s orannda kullanlmaldr. Bu oran %5.5 ile %6.5
arasnda deimektedir. Bu deiimin nedeni kullanlan agregann sahip olduu
zelliklerdir. Boluk oran ise hacmen %3den daha az olmaldr. letme
koullarnda dey gerilme (1) ve yatay gerilme (3) gerilme arasndaki fark
nedeniyle ortaya kan kayma gerilmesi boluklarn artmasna neden olmaktadr. Bu
nedenle kaya dolgunun, asfalt ekirdein ve asfalt ekirdek yanlarnda bulunan
destek zonlarnn profesyonel bir ekilde sktrlmas byk nem tamaktadr.
Asfalt ekirdek genellikle tam baraj ekseninde yerletirilmektedir. Fakat barajn

efektif enkesit alannn artrlmas gerekli bir ihtiya ise asfalt ekirdek daha
membaya yakn bir ekilde konumlandrlabilir. ok yksek olmayan barajlarda
imdiye kadar yaplan uygulamalarda da gzlenebildii gibi mansaba doru asfalt
ekirdee ok keskin olmayan bir eim verilmekte, baraj tabanndan krete doru
asfalt ekirdek kalnl azaltlmaktadr.
Tablo 5.2: eitli Barajlar Iin Asfalt ekirdek Karmlar
Agrega Dolgu malzemesi Bitm

ekirdek
Yksek Toplam Agregadan Eklenen
Baraj kalnl (m) erik
lik (m) Tip Dane boyutu ierik krlarak Tip
(Kret/Temel) (%) (%)
(%) retilen (%)
minimum 6.5
Doal akl + %50 maksimum
Storglomvatn 125 0.5/0.9 13 krmata 6.3 B180
krmata 0-18 mm 6.5
kireta
Krmata gnays 0- 7 - 8 krmata
Storvatn 90 0.5/0.8 12 45 6.2 B60
16 mm kireta
Doal akl + %20 4 - 6 krmata

Berdalsvatn 62 0.5 11 68 6.1 B60
krmata 0-20 mm kireta
Krmata gnays 0- 5 - 7 krmata
Styggevatn 52 0.5 12 57 6.3 B60
16 mm kireta
6 - 10
Doal akl + %20
Riskallvatn 45 0.5 11 15 krmata 6.3 B60
krmata 0-20 mm
kireta
Doal akl 0-16 6 krmata
Katlavatn 35 0.5 12.5 6.5 6.3 B65
mm kireta
Vestredalstjern 32 0.5 12.5 6.5 6.3 B65
mm kireta
Langavatn 26 0.5 12.5 6.5 6.3 B65
mm kireta
DOLGU BARAJLAR 116

Uygun karmlar ile imal edilmi asfalt ekirdeklerde geirimlilik katsays

9
K 10 m/s mertebesinde olmaktadr. Aadaki tabloda eitli barajlar iin asfalt
ekirdek karm oranlar verilmektedir.
Asfalt ekirdek sktrma srasnda 140 155 C arasnda bir scakla sahip
olmaldr. Eer scaklk 155 Cyi aarsa soutma ilemine bavurulmaldr.
5.3.2 Asfalt ekirdek Deformasyonlar
Asfalt ekirdek elasto plastik bir malzeme davran sergilemelidir. Bylece dolgu
yk, su yk ve deprem gibi yklemeler nedeniyle ortaya kacak farkl oturmalara
uyum salayabilmelidir. Bu amala ekirdek ve ekirdein hemen memba ve
mansabnda yer alan gei zonlarnn iyi bir ekilde kenetlenmesi, deformasyon
modllerinin de birbirine yakn olmas gereklidir. Asfalt ekirdek kendi kendini tamir
edebilme (self healing) yetenei sayesinde, zellikle depremler nedeniyle
oluabilecek ar deformasyonlarda szdrmazlk zelliini kaybetmemelidir.
Asfalt ekirdein elastiklii eitli nedenlere baldr. zellikle serme sktrma

srasnda meydana gelen ilk oturmalar bile asfalt ekirdein ieriinde bulunan
malzemelerin granlometrisinden ve bitm malzemesi zelliklerinden direk olarak
etkilenmektedir. imdiye kadar asfalt ekirdekler zerinde yaplan eksenli
deneylerden alnan sonulara gre 0.1MN/mlik bir yk altnda bile asfalt ekirdek
herhangi bir ilev kaybna uramamaktadr.
Kil ekirdekli barajlarda olaan bir tartma konusu olan hidrolik krlma (hydraulic
fracture) konusu asfalt ekirdekli barajlar iin de bir tartma konusu olarak
deerlendirilmelidir. Bilindii gibi hidrolik krlma ekirdek iindeki boluk suyu
basncnn toplam dey gerilmeyi atnda ortaya kmaktadr. Baraj enkesitinde
olduka kk bir blm kapsayan dar asfalt ekirdein elastik modl kendisini
evreleyen destek zonlarnn veya kaya dolgunun sahip olduu elastik modlden
ok daha dktr. Bu nedenle asfalt ekirdek zerine gelecek dey gerilmeler
destek zonlar ve kaya dolgu zerine gelecek dey gerilmelerden ok daha az
olacak ve bu durum aslma etkisi (hanging effect) ortaya karabilecektir. Destek
zonlarnn sahip olaca elastik modl asfalt ekirdek ile kaya dolgu arasnda
sspansiyon grevini yerine getirebilecek nitelikte olmaldr.
Dier taraftan, daha rijit bir asfalt ekirdek yaplmas seenei daha az esnek ve
daha az geirgen bir asflat ekirdek ortaya kmasna neden olacaktr. Bu durum
DOLGU BARAJLAR 117

asfalt ekirdekte kendiliinden iyileebilme zelliinin kayb anlamna gelecektir.

Aslma etkisinin minimize edilebilmesinin en iyi yolu, kaya dolgudan asfalt ekirdee
doru elastik modllerin tm ykleme koullarna uygun olarak seilebilmesinden
gemektedir.
Asfalt ekirdekli bir baraj projelendirirken, asfalt ekirdek ve dier baraj blgelerinin
farkl yklemeler altndaki deformasyonlarn grebilmenin tek yolu sonlu elemanlar
veya sonlu farklar metodunu kullanarak modelin kurulmas, gerekirse parametrik
almalar yaparak kullanlacak malzemelerin mhendislik parametrelerinin
belirlenmesi gereklidir.
Asfalt ekirdein deprem ykleri gibi tekrarl ykler altndaki davranna ynelik
literatrde ok fazla aratrmaya rastlanmamaktadr. Yaplan bir ka aratrmada
alnan sonular ise asfalt ekirdein tekrarl yklere dayanabileceini, herhangi bir
atlama veya geirgenlikte bir kayp olmadan grevini devam ettirebileceini
gstermektedir. Deprem ykleri altndaki davran etkileyen faktrler baraj
gvdesindeki zonlamann uygunluu, temel koullar ve barajn bulunduu yerin
sismik aktifliidir.
Asfalt ekirdein deprem ykleri altnda sahip olaca elastik modl ve poisson oran
yerletirme scakl ve uygun asfalt ekirdek karm elde edilmesine baldr.
Gnmze kadar yaplan aratrmalarda snm orannn 0.05 ile 0.3 arasnda geni
bir bantta yer ald grlmtr. Scaklk art ile birlikte daha akkan bir yapya
kavuan asfalt ekirdek daha dk elastik modllere sahip olmaktadr.
5.3.3 Asfalt ekirdein Sahip Olmas Gereken Optimum Birleim
Asfalt ekirdekte aada verilen karakteristikler bir arada bulunmaldr:
Su ykne kar geirimsizlik,
Deformasyonlarn belli limitlerde tutulmas ve hidrolik krlmaya kar stabil

kalmak,
Kayma gerilmelerine kar dayanm,
lenebilirlik
DOLGU BARAJLAR 118

Aadaki ekilde gsterildii gibi, karm iindeki bitm oranna gre asfalt
ekirdekte baz karakteristikler ortaya kmaktadr. Bu karakteristikleri ortaya karan
durum asfalt ekirdein karm olmaktadr.
Bitm orannn asfalt ekirdein fiziksel zellikleri zerindeki etkisi aadaki ekil ile
tariflenebilmektedir. Optimum eriden uzaklaldka asfalt ekirdein sahip olaca
zellikler 1den 6ya kadar numaralandrlmtr.
1. Rijit
2. Mineral birleim fazlal
3. Younluk
4. Yerletirilebilirlik
5. Akkan bileenler
6. Yumuak
7. Bitm
ekil 5.6: Asfalt ekirdek Bitm Oran Ilikisi
Asfalt ekirdekte agrega kompozisyonu Fullerin gradasyon erisi ile uyumlu

olmaldr.
Eri aada gsterilmektedir.
ekil 5.7: Fuller Erisi
DOLGU BARAJLAR 119

Dane boyutu eride gsterildii gibi minimum 0, 075 mm ile maksimum 16 18 mm

arasndadr.
Asfalt ekirdek karmnda kullanlan agregalar bir beton karmnda kullanlan

agregalarn sahip olmas gereken tm koullar salamaldr. Dier taraftan asfalt
ekirdek karmnn kalitesi asndan agregalar zerinde aratrlmas gereken iki
nemli parametre bulunmaktadr. Bunlar yasslk indisi (flakiness index) ve darbe
deeri (impact value) parametreleridir. Eer agregann sahip olduu yasslk indisi
limitler dnda ise yass agregalarn okluu nedeniyle adhezyon sorunu ortaya
kmakta ve optimum sktrma yaplamamaktadr. Darbe deerinin yksek olmas
ise gevrek ve abuk krlabilen bir agregaya iaret etmektedir. Bu durum asfalt
ekirdek durabilitesini etkileyen olumsuz bir faktrdr.
5.4 Gvde Blgeleri Ve zellikleri
5.4.1 Baraj Blgeleri
Asfalt ekirdekli bir baraj enkesiti kil ekirdekli kaya dolguya benzer zellikler
tamaktadr. Genellikle merkezde asfalt ekirdek, hemen bitiiinde memba ve
mansapta destek filtre zonlar, destek ve filtre zonlarndan sonra ise farkl
gradasyonlara sahip kaya dolgu kabuk zonlar bulunmaktadr.
Asfalt ekirdek kesintisiz olarak temelden krete kadar tek bir hatta uzanabilecei
gibi, temelde iki sra halinde ykselmeye balayarak bir tanesi baraj yksekliinin
hemen hemen yarsna kadar dieri ise krete kadar uzanacak ekilde de
tasarlanabilmektedir. Bu ekilde Hong Kongda tasarlanm olan High Island Water
Scheme projesine ait tipik enkesit ve baraja ait zonlar aada gsterilmektedir.
A. Rezervuar su kotu
1. Asfalt ekirdek
2. Ana ekirdek
3. kincil ekirdek
DOLGU BARAJLAR 120

4. Gei blgeleri
5. Riprap
6. Kontrol ve galerisi
7. Talveg
8. Kaya dolgu
9. Temel demeleri
10. Enjeksiyon perdesi
11. Ana kaya
ekil 5.8: High Island Water Scheme Tipik Enkesiti
Kesit ortasnda bulunan kontrol galerisi ile asfalt ekirdek ve filtre zonlarnn birleim
detay ise aadadr.
ekil 5.9: High Island Water Scheme Asfalt ekirdek Kontrol Galerisi Birleim Detay
Klasik ekilde ina edilen asfalt ekirdekli bir barajda 1 ile gsterilen asfalt ekirdek
temelden krete kadar uzanmaktadr. Ayrca yine son dneEED ina edilen ve
projelendirilen asfalt ekirdekli barajlarda, asfalt ekirdek tekil bir zon olarak
geirimsizlii salamaktadr.
5.4.2 Asfalt ekirdek Filtre ve Destek Zonlar
Asfalt ekirdek memba ve mansap yzlerinde uygulanan gei blgesi kalnl 1, 00

m ile 2, 00 m arasnda olmaldr.
Asfalt ekirdek mansabnda bulunan gei blgesi dey bir filtre olarak
almaktadr. Bu nedenle dier baraj trlerinde olduu gibi szmas muhtemel sular
drene edebilme kapasitesi yksek ve uygun gradasyonda olmaldr. Dier taraftan
barajn yerletirildii vadi ekseni boyunca da meydana gelecek szmann toplanarak
mansaba drene edilmesi gerekmektedir.
Filtre/gei blgelerinde pratik olarak malzemelerin maksimum dane apnn 60 mm

d 50 10 mm ve d15 10 mm koullarnn salanmas tavsiye edilmektedir.
olmas,
Keli krmata genellikle yuvarlak doal akllardan daha duraan bir destek
DOLGU BARAJLAR 121

blgesi oluturmaktadr. Asfalt ekirdek, filtre/gei zonlar ve kabuk zonlar

arasndaki dane boyutu farklar ok fazla olmamaldr. ICOLD (1992) ye gre dane
boyutu sralamas aadaki gibi olmaldr:
d 100 ekirdek d 10 filtre / gei d 100 filtre / gei (1 / 4) d 100 kabuk

ve
iddetli bir deprem durumunda, asfalt ekirdekte meydana gelebilecek bir yrtlma
durumunda filtre zonlarndaki ince malzeme asfalt ekirdekte meydana gelen yrt
mmkn olduunca tkayarak szmay azaltabilir. Fakat bu durumda asfalt
ekirdein sahip olduu karm ve geirimsizlik zellikleri zarar grebilecektir.
Filtre zonlar ile kaya dolgu arasnda bulunan destek zonlarnn niformluu ve
sktrlma derecesi tm baraj gvdesinin deformasyonunu ve gvde ev eimlerini
belirlemektedir. Destek zonlarnda dane aplar genellikle 0 200 mm arasndadr.
Sktrma srasnda daha nce de belirtildii gibi asfalt ekirdek ve filtre/gei

blgesi 0.20 mlik tabakalar halinde ve beraber iamal edilmektedir. Destek zonu ise
genellikle daha yksek tabaka kalnlklarna (0.40 m gibi) sahip olarak imal
edilmektedir.
5.5 lm Aletleri
5.5.1 Giri
Barajlar, byk mhendislik yaplar olarak tadklar nem nedeniyle iletme sresi
boyunca eitli lmlerle izlenmelidir. Asfalt ekirdekli kaya dolgu barajlarda lm
ve izleme faaliyetleri dier dolgu barajlara benzerdir. Yatay ve dey ynl
hareketler baraj gvdesi yaknnda belirlenen sabit referans noktalarna gre
yaplabilir. Buna ek olarak deformasyonlar, gerilmeler, temelde meydana gelecek
szma ve yk deiimleri zel donanmlarla llebilmektedir.
5.5.2 Harici kme Rperleri
Baraj gvdesi mansap evinde ve krette konumlandrlrlar. ynl olarak

deformasyon lmne imkan salarlar. Sabit bir noktaya gre meydana gelen
deformasyonun deeri ve dorultusu belirlenir.
DOLGU BARAJLAR 122

5.5.3 Su Basn ler
Mansapta filtre zonunun tabanna yerletirilir. Bir nevi rasat kuyusu ilevi
grmektedir.
5.5.4 Sznt lerler (V Azl)
Mansaba szan sularn ve eer var ise drenaj galerilerindeki sznt sularn
llmesinde kullanlr.
5.5.5 Su Kotu ler
htiyaca ve barajn amacna gre minimum su seviyesine ve normal iletme

seviyesine yerletirilmektedir.
5.5.6 vme ler
Krette, sahillerde ve baraj topuunda deprem etkilerini lmek amacyla yerletirilen

ve e zamanl alan cihazlardr.
5.5.7 Piyezometreler
Baraj temelinde meydana gelecek szmalar, YAS seviyesini, enjeksiyon perdesinin

efektifliini ve temeldeki boluk suyu basnlarn lmek amacyla kulanlan
cihazlardr.
5.5.8 Basn lerler
Dolgudaki oturmalarn ve basnlarn llmesi iin kullanlan cihazlardr.
5.5.9 Manyetik Ekstansometreler
Gvdede meydana gelecek dey deformasyonlarn lmnde kullanlr. Mansapta

maksimum enkesitte asfalt ekirdee yakn bir blgeye yerletirilir.
5.6 Tamamlanm Ve naat Devam Eden Asfalt ekirdekli Barajlar, Tipleri Ve

zellikleri
Hydropower and Dams, World Atlas, 2011e gre 2011 yl itibariyle 55 tanesi yapm
aamasnda olmak zere dnya zerinde yaklak 150 adet asfalt ekirdekli baraj
bulunmaktadr. Bu barajlarn ou Almanya, Norve ve inde bulunmaktadr.
imdiye kadar tamamlanan en yksek asfalt ekirdekli baraj 1997 ylnda iletmeye
alan ve 128 m ykseklie sahip Storglomvatn barajdr. Yapm aamasnda olan
DOLGU BARAJLAR 123
en yksek baraj ise inde bulunan ve tamamlandnda 198 m ykseklie sahip

olacak Houziyan Barajdr.
Tablo 5.3
DOLGU BARAJLAR 124

Tablo 5.4
DOLGU BARAJLAR 125

Tablo 5.5
DOLGU BARAJLAR 126

Tamamlanm baz projelere ait tipik kesitler aada verilmektedir.
Murwani Baraj, Suudi Arabistan
A: Rezervuar su kotu 3: Geirimli malzeme

1: Asfalt ekirdek 4: Kaya dolgu
T: Gei zonu 5: Kontrol ve enjeksiyon galerisi
2: Yar geirimli malzeme 6: Enjeksiyon perdesi
ekil 5.10
Grosse Dhnn Baraj, Almanya
A: Rezervuar su kotu 4: ri boyutlu kaya dolgu

1: Asfalt ekirdek 5: Snflanmam kaya dolgu
2: Gei zonu 6: Kontrol ve enjeksiyon galerisi
3: Kk boyutlu kaya dolgu
ekil 5.11
DOLGU BARAJLAR 127

Finstertal Baraj, Avusturya
A: Rezervuar su kotu 3a: Snflanm kaya dolgu

1: Asfalt ekirdek 3b: Kaya dolgu buzulta
2a: Gei zonu buzulta 4: Riprap
2b: Gei zonu snflanm krmata 5: Yatak malzemesi buzulta ierikli
ekil 5.12
Breitenbach Baraj, Almanya
A: Rezervuar su kotu 4: Kontrol galerisi

1: Kaya dolgu 5: Enjeksiyon perdesi
2: Kil ekirdek 6: Asfalt ekirdek ile ayn zellikte blanket
3: Gei zonu 6: Asfalt ekirdek
ekil 5.13
DOLGU BARAJLAR 128

Feistritzbach Baraj, Avusturya
ekil 5.14
A: Rezervuar su kotu
1: Asfalt ekirdek
2: Asfalt ekirdek kanal
3: Destek zonu, maksimum dane ap 60 mm
4: Filtre zonu, tabaka kalnl 20 cm, dane ap 0 60 mm
5: Filtre zonu, tabaka kalnl 20 cm, dane ap 0 60 mm
6: Kontrol galerisi
7: Enjeksiyon perdesi
8: Kaya dolgu, tabaka kalnl 60 cm, maksimum dane ap 40 cm
9: Kaya dolgu, tabaka kalnl 130 cm, maksimum dane ap 100 cm
10: Riprap, maksimum dane ap 70 cm
Gnmze kadar baz barajlarda llen szma deerleri u ekildedir;
Tablo 4.6: Baz Asfalt ekirdekli Barajlarda llen Szma Deerleri

Asfalt ekirdek Alan Szma Miktar
Baraj Ad Yeri
(m) (l/s)
Megget skoya 20 000 1.6
Finstertal Almanya 37 000 2.5
Berdalsvatn Norve - 2.5
Styggevatn Norve - 20
Storvatn Norve 79 000 10
Lastioulles Nord Fransa - 75
Lastioulles Sud Fransa - 4.2
Szma deerlerinden grlecei zere, szma asndan asfalt ekirdekli barajlarn

deformasyonu olduka iyidir.
DOLGU BARAJLAR 129

6 YARARLANILAN YAYINLAR
Referans EM-1110-2-2300 BLM 7 ve ICOLD BULLETIN 91

Referans: EM 1110-2-2300 Blm 5, USBR Design Standarts No:13 Blm
3.11~3.17, ICOLD Bulletin 129 Blm 4
Referans: EM 1110-2-2300 Blm 10
AMAYA, F., and MARULANDA, A., Golillas Dam-Design, Construction and
Performance, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and
Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October
1985.
AMAYA, F., MARULANDA, A., Colombian Experience in the Design and
Construction of Concrete Face Rockfill Dams, J.Barry Cooke Volume,
Concrete Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China,
September 2000.
ANGUITA, P., ALVAREZ, L. And VIDAL, L., Two Chilean CFRDs Designed
on Riverbed Alluviums, Proceedings, International Symposium on High Earth-
Rockfill Dams- Especially CFRD, L Eding, (China) Chairman, Beijing, China,
October 26-29, 1993.
ANTHINIAC P., CARRERE, A., DEVELAY, D., ANDRZEJEWSKI, R. H., The
Contribution of Numerical Analysis to the Design of CFRDs, Hydropower &
Dams, Issue Four, 2002.
APPENDIX, M, Deformation Analysis, San Roque Multipurpose Project,
Feasibility Study, March 1999.
ARRAU, L., IBARRA, I., and NOGUERA, G., Performance of Cogoti Dam
under Seismic Loading, Proceedings, Concrete Face Rockfill Dams, Design,
Construction, and Performance, ASCE, October 1985.
ASCE, Task Committee on Instrumentation and Dam Monitoring Performance,
Guidelines for Instrumentation and Measurements for Monitoring Dam
Performance, ASCE American Society of Civil Engineers, Reston, Virginia,
2000.
ASTENEH, A., et al., Preliminary Report on the Seismological and
Engineering Aspects of the October 17, 1989 Santa Cruz (Loma Prieta)
Earthquake, Report No. UCB/EERC-89/14, Earthquake Engineering
Research Center, University of California at Berkeley, October 1989.
BARTHOLOMEW, C.L., MURRAY, B.C. and GOINS, D.L., Embankment Dam
Instrumentation Manual, A Water Resources Technical Publication, United
States Department of the Interior (Bureau of Reclamation), January 1987.
BARTON, N., KJAERNSLI, B., Shear Strength of Rockfill, Journal

Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.107 N.7.
BRACOLD (ed), II Symposium on CFRD dams, Bracold-Engevix-Cope,
Florianopolis, Brazil, October 1999.
BUDWEG, F.M.G., Steel Fiber Reinforced Concrete for the Face Slab of
Rockfill Dams, Proceedings International Symposium on Concrete Faced
Rockfill Dams, International Committee on Large Dams, China, September
2000.
DOLGU BARAJLAR 130

BUREAU, G., Evaluation Methods and Acceptability of Seismic Deformations

in Embankment Dams, Proceedings, 19th Congress on Large Dams,
Florence, Italy, May 1997.
BUREAU, G., et al, Effects on Dams of the Loma Prieta Earthquake of
October 17, 1989, Newsletter, US Committee on Large Dams, Issue No. 90,
November 1989.
BUREAU, G., et al, Seismic Analysis of Concrete Face Rockfill Dams,
Proceedings, Concrete Face Rockfill Dams, Design, Construction, and
Performance, ASCE, October 1985.
BUREAU, G., SNAN, I., Seismic Response of Los Angeles Dam, CA, during
the 1994 Northridge Earthquake, 16th USCOLD Annual Lecture, Seismic
Design and Performance of Dams, San Diego, CA, July 1996,
CARTER, T.G, AMAYA F., JEFFERIES, M.G., and ELDRIDGE, T.L., Curtain
Grouting For the Antamina Dam, Peru-Part 1-Design and Performance.
Grouting and Ground Treatment.Proceedings of the Third International
Conference, ASCE, Vol. 2 No. 120, February 2003.
CASINADER, R.J. and STAPLEDON, D.H., The Effect of Geology on the
Treatment of the Dam- Foundation Interface of Sugarloaf Dam, Proceedings,
13th ICOLD Congress on Large Dams, Vol. 1, Q.48-R.32, 1979.
CASINADER, R.J. and WATT, R.E., Concrete Face Rockfill Dams of the
Winneke Project, Concrete Face Rockfill Dams Design, Construction, and
Performance, J.B Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October
1985.
CASINADER, R.J., ROME G., Estimation of Leakage Through Upstream
Concrete Facing of Rockfill Dams, Proceedings, 16th ICOLD Congress on
Large Dams, Q.61, R.17, San Francisco 1988.
CASINADER, R.J., STAPLEDON, D.H., The Effect of Geology on the
Treatment of the Dam-Foundation Interface of Sugarloaf Dam, Proceedings,
13th Congress on Large Dams, Q.48, R.32, New Delhi, 1979.
CASINADER, R.J., ROME G., Cracking of upstream concrete membranes on
rockfill dams with special reference to Winneke dam, Proceedings, 15th
Congress on Large Dams, Lausanne, 1985.
CASINADER, R.J.Comments on draft ICOLD Bulletin on the CFRD, 2002.
CASTRO, J., LI LIU X., MACEDO G., Caracoles dam-Analysis of the behavior
of the combined plinth-cutoff wall, Proceedings, Second Symposium on
Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on Dams, Florianopolis,
Brazil, October 1999.
CHARLES, J. A., WATTS, K.S., The Influence of Confining Pressure on the
Shear Strength of Compacted Rockfill Dams, Geotechnique, Vol.29, No.4,
1980.
CHEN, M., LI, Y., LI, W. and CAO, S., Researches on Crack Prevention
Techniques of Face Slab Concrete in Wuluwati High Concrete Faced Sandy
Gravel Rockfill Dam, Proceedings International Symposium on Concrete
Faced Rockfill Dams, International Committee on Large Dams, China,
September 2000.
DOLGU BARAJLAR 131

CLEMENTS, R.P., Post-Construction Deformation of Rockfill Dams, Journal

of Geotechnical Engineering, Vol.110, No.7, July 1984.
COOKE, J.B. , Progress in Rockfill Dams ( 18th Terzaghi Lecture ), Journal
of Geotechnical Engineering, ASCE, v.110, No. 10, 1984.
COOKE, J.B. , Design of Width of Plinth for the CFRD, Memo No.142,
January 1997.
COOKE, J.B. and SHERARD, J. L., Concrete Face Rockfill Dam: II.Design,
Journal of Geotechnical Engineering, Volume 113, No.10.American Society of
Civil Engineers, October 1987.
COOKE, J.B. and SHERARD, J. L., Editors, Concrete Face Rockfill Dams-
Design, Construction and Performance , Proceedings, Symposium sponsored
by the Geotechnical Engineering Division, ASCE, Detroit, Michigan, 1985.
COOKE, J.B. and SUNDARAM, A.V. Section 16, Concrete Face Rockfill
Dams, Davis Handbook of Applied Hydraulics, 4th edition, Zipparro, V.J. and
Hasen, H. Editors, McGraw-Hill, New York, 1992.
COOKE, J.B., Cogswell Dam, History and Seismic Performance,
Unpublished Memo No.131, August 1995.
COOKE, J.B., Memo No. 178, Khao Laem Dam Performance, 1984-2000,
June 2001.
COOKE, J.B., Progress in Rockfill Dams, Discussions and Closure,
Discussions by: R. Casinader, W.L. Chadwick, C.A. Fetzer, M.D. Fitzpatrick,
E.M. Fucik, Jorge E. Hacelas and Carlo A. Ramirez, A.C. Houslby, A.
Maralunda and C.S. Ospina, Bayardo Materon, A. H. Merritt, N. G. K. Murti,
Ivor L. Pinkerton, Pietro De Porcellinis, C.F. Ripley, James L. Sherard, Arthur
G. Strassburger, William F.Swinger, H.Taylor, and author closure, Journal of
Geotechnical Engineering, ASCE, v.112, No.2, 1986
COOKE, J.B., Wishon and Courtright Concrete Face Dams, by J. Barry
Cooke, Symposium on Rockfill Dams, Transactions ASCE, Vol.125, Part II,
1960.
COOKE, J.B., Khao Laem Dam Performance, 1984-2000, Memo No. 178,
June 2001.
COOKE, J.B., Progress in Rockfill Dams, The Eighteenth Terzaghi Lecture
presented at the American Society of Civil Engineers, 1982 Annual
Convention Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, Vol.110, No. 10,
October 1984
COOKE, J.B., The Concrete-faced Rockfill Dam, Water Power & Dam
Construction, January 1991.
COOKE, J.B., The Plinth of the CFRD Dam, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Bijing,
China, September2000.
COOKE, J.B., CFRD Perimeter Joint Waterstops , Memo No.143, 1997.
COOKE, J.B., CFRD Plinth Layout, Memo No.90, Revision, July1COOKE

J.B., Shiroro Leakage and Repair, Memo No.81, with Addendum, October
2000.
DOLGU BARAJLAR 132

COOKE, J.B., CFRD Vertical Joint Waterstops , Memo No.147, 1997.

COOKE, J.B., The Concrete Face Rockfill Dam, Non-Soil Water Barriers for
Embankment Dams, 17th Annual USCOLD Lecture Series, San Diego, CA,
April1997.
COOKE, J.B., Memo No.130, Turimiquire Dam 1980-1995 Performance,
October 1995, Revised, May2000.
COOKE, J.B., Memo No.161, CFRD Time/Settlement Curves, August 1998.
COOKE, J.B., Memo No.178, Khao Laem Dam Performance, 1984-2000,
June 2001.
COOKE, J.B., Table of CFRD Experience Memo No.134, 1997.
COOKE, J.B., The Development of Todays CFRD Dam, Concrete Face
Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis,
COOKE, J.B., CFRD-Zone Designation and Zone 2Memo No.97, 1988.
COOKE, J.B., CFRD-Zone Under Face-Designation and Grading Memo
No.74, 1985.
COOKE, J.B., Editor, Symposium on Rockfill Dams, Transactions, ASCE,
Vol.104, 1960.
DEERE, D.U., Cement Bentonite Grouting for Dams, Grouting in
Geotechnical Engineering, Wallace Hayward Baker, Editor, ASCE, New York,
NY, 1982,
DING, L., ZHOU, X., YANG, K., CHAO, H., CUI, Y., Research on the Siltation
Self-Healing Watertight Structure for Super High CFRD Proceedings,
International Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International
Committee on Large Dams, China, September 2000.
EERI, Northridge Earthquake, January 17, 1994, Preliminary
Reconnaissance Report, Earthquake Engineering Research Institute, March
1994.
EERI, Southern Peru Earthquake of 23 June 2001, Reconnaissance Report,
Earthquake Engineering Research Institute, Vol.19. January 2003.pp.57-71.
EIGENHEER, L.P., DE QUEIROS, T., BARBOSA DE SOUZA, R.J., Xingo

Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings, Second Symposium on Concrete
Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on Dams, Florianopolis, Brazil,
October1999.
FITZPATRICK, M.D., COLE, B.A., KINSTLER, F.L. and KNOOP, B.P. ,
Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete Face Rockfill Dams,
Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.,
American Society of civil Engineers, Detroit, October 1985.
FITZPATRICK, M. D., LIGGINS, T. B., LACK, L. J., KNOOP, B.P.,
Instrumentation and Performance of Cethana Dam, Proceedings, 11th
Congress on Large Dams, Q42, R9, Madrid, 1973.
FITZPATRICK, M. D., LIGGINS, T.B., BARNETT, R.H.W., Ten years
Surveillance of Cethana Dam, Proceedings, 14th Congress on Large Dams,
Q52, r51, Rio de Janeiro, 1982.
DOLGU BARAJLAR 133

FITZPATRICK, M.D, Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete

Face Rockfill Dams, Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and
J.L. Sherard, Eds., American Society of civil Engineers, Detroit, October 1985.
FITZPATRICK, M.D., COLE, B.A., KINSTLER, F.L., and KNOOP, B.P.,

Design of Concrete-faced Rockfill Dams, Concrete Face Rockfill Dams,
Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.,
American Society of Civil Engineers, Detroit, October 1985.
GIESECKE J., ROMMEL M., SOYEAUX R. 1991, Seepage flow under dams
with jointed rock foundation, Proceedings, 17th Congress on Large Dams,
Vienna, 1991.
GIESECKE J., ROMMEL M., SOYEAUX R., 1991, Seepage flow under dams
with jointed rock foundation, Proceedings, 17th Congress on Large
Dams.Vienna, 1991.
GOMEZ, G.M., Concrete Face Behavior of Aguamilpa Dam, Concrete Face
Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis,
GONZALEZ-VALENCIA, F., MENA-SANDOVAL, E., Aguamilpa Dam
Behavior, Proceedings, 17th Annual USCOLD Lecture Series, Non-Soil
Water Barriers for Embankment Dams, San Diego, CA, April 1997.
GONZALEZ-VALENCIA, F. and MENA-SANDOVAL, E., Aguamilpa Dam
Behavior, Seventeenth Annual USCOLD Lecture Series, Non-Soil Water
Barrier for Embankment Dams, United States Society on Dams, San Diego,
California, April 1997.
GOOD, R.J., BAIN, D.L.W. and PARSONS, A.M., Weak Rock in Two Rockfill
Dams, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and Performance,
J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October 1985.
GOOD, R.J., Kangaroo Creek Dam, Use of a Weak Schist as Rockfill for a
Concrete Faced Rockfill Dam, Proceedings, 12th Congress on Large Dams,
Q44, R33, Mexico City, 1976.
GOSSCHALK, E.M., KULASINGHE, A.N.S., Kotmale and Observations on
CFRD, Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction, and Performance,
J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE, Detroit, October 1985.
GRATWICK, C., JOHANESSON, P., TOHLANG, S., TENTE, T. and
MONAPATHI, N., Mohale Dam, Lesotho, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International Committee on
Large Dams, China, September 2000.
GUOCHENG, J. and ZENGKAI, Z, .High Concrete Face Rockfill Dams in
China, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, Beijing, China, September 2000.
HACELAS, J.E., and RAMIREZ, C.A., Salvajina: A Concrete-Faced Dam on a
Difficult Foundation, Water Power and Dam Construction, Vol.38, No.6,
June1986.
HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A., AND REGALADO, G., Construction and
Performance of Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams Design,
Construction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE,
Detroit, October 1985.
DOLGU BARAJLAR 134

HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A. , Salvajina Concrete Face Gravel/Rockfill

Dam-Measurement of some Significant Features, Proceedings, 15th ICOLD
Congress, Vol.5, Q.56, R.8, 1985.
HACELAS, J.E., RAMIREZ, C.A. and REGALADO, G., Construction and
Performance of Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams-Design,
Construction and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Editors, ASCE,
Detroit, October 1985.
HE. G. Technical Study on CrestOverflow of Concrete Faced Rockfill Dams
Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams,
ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.
HUNTER, G., FELL, R., The Deformation Behavior of Rockfill, UNICIV
Report No.405, The University of New South Wales, Sydney, Australia,
January 2002.
HUNTER, G., GLASTONBURY, J., ANG, D., FELL, R., The Performance of
Concrete Face Rockfill Dams, UNICIV Report No.413, The University of New
South Wales, Sydney, Australia, January 2003.
Hydropower & Dams, Progress at Current Major CFRD Projects, Issue Four,
2003.
ICOLD, Rock Materials of Rockfill Dams, International Commission on Large
Dams, Bulletin 92, 1993.
ICOLD, Rockfill Dams with Concrete Facing-State of the Art, International
Commission on Large Dams, Bulletin 70, 1989.
ICOLD, Selecting Seismic Parameters for Large Dams- Guidelines,
International Commission on Large Dams, Bulletin 72, 1989.
ICOLD, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, International Committee on Large Dams, China, September 2000.
ICOLD, Use of granular Filters and Drains in Embankment Dams,

International Commission on Large Dams, Bulletin 95, 1994.
JANSEN, R.B., Estimation of Embankment Dam Settlement caused by
Earthquake, Water Power & Dam Construction, December1990,
JIA, J., HAO, J., LU, X., QU, Y., XU, L., and CHEN, X.New Surface Water
Stop System Suitable to 100M-234M CFRD Perimeter Joint, Proceedings,
JIANG, G. and ZHAO, Z. , High Concrete Face Rockfill Dams in China,
International Committee on Large Dams, China, September 2000.
JIANPING, T., Integral Model Test and Research on SR Anti-seepage and
Watertight Structures of Perimetric Joint for 230m High Concrete Faced Dam,
KASHIWAYANAGI, M., KOIZUMI, S., ISHIMURA, Y. and KAKIAGE, H., A
Fundamental Study on the Face Slab Joint Behavior of the CFRD,
DOLGU BARAJLAR 135

KOLLGAARD, E.B., and CHADWICK, W.L., editors, Development of Dam

Engineering in the United States, prepared in commemoration of the 16th
ICOLD Congress, United States Committee on Large Dams, New York,
Pergamon Press, 1988.
LARSON, E., Plugging Leaks with Concrete and Plastic, Hydro Review,
p.52, May2003.
LEPS, T.M., Review of Shearing Strength of Rockfill, Journal of the Soil
Mechanics Foundations Division, ASCE, v.96, SM4, 1970.
LI EDING (China) Chairman, International Symposium on High Earth-Rockfill
Dams-Especially CFRDs, Proceedings, Beijing, China, 3 Volumes (English),
October 26-29, 1993.
LI, S.Y., A Concrete-Faced Rockfill Dam Constructed on a Deeply Weathered
Foundation (Reece, formerly Lower Pieman Dam), Proceedings, 17th ICOLD
Congress. Vienna, Q.66, R.85, 1991.
LI, NENGHUI, MA, GUICANG, GUO, DIHUAN, HE, GUOLIAN, Large
Leakage and its Treatment of Zhushuqiao Dam, Proceedings, Workshop on
Dam Safety Problems and Solutions-Sharing Experience, International
Committee on Large Dams, Seoul, Korea, May2004.
LIAO, R., XIONG, Z., ZHANG, Y., Design of Water Stops at Peripheral Joint
of Shuibuya Concrete Face Rockfill Dam in China, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, International Committee on
Large Dams, China, September 2000.
LOMBARDI, G. and DEERE, D.U.;Grouting Design and Control using the GIN
Principle, Water Power and Dam Construction, Vol.45, June 1993,
LOUIS, C., A Study of Groundwater Flow in Jointed Rock and its Influence
on the Stability of Rock Masses, Rock Mechanics Progress Report No. 10,
Imperial College, London, September 1969.
MACEDO-GOMEZ, G., CASTRO-ABONCE, J. and MONTANEZ-CARTAXO,
L., Behavior of Aguamilpa Dam, J. Barry Cooke Volume, Concrete Face
Rockfill Dams, Beijing, 2000
MACEDO-GOMEZ, G., Concrete Face Behavior of Aguamilpa Dam,
Proceedings, Second Symposium on Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian
Committee on Dams, Florianopolis, Brazil, October1999.
MACHADO, B.P, Pichi Picun Leufu The First Modern CFRD in Argentina,
Proceedings, International Symposium on High Earth-Rockfill Dams, Chinese
Society of Hydroelectric Engineering and ICOLD, Beijing, 1993.
MACKENZIE, P.R. and MCDONALD, L.A., Mangrove Creek Dam: Use of Soft
Rock for Rockfill, Concrete Face Rockfill Dams, Design, Construction and
Performance, J.B. Cooke and J.L. Sharard, Eds., American Society of Civil
Engineers, Detroit, October 1985.
MACKENZIE, P.R., MCDONALD, L.A., Use of soft Rock in Mangrove Creek
Dam, 20th ANCOLD General Meeting, 1980.
MAKDISI, F. I., SEED, H. B., A Simplified Procedure for Estimating
Earthquake induced Deformations in Dams and Embankments, Report No.
UCB/EERC-77/19, Earthquake Engineering Research Center,
University of California at Berkeley, August 1977.
DOLGU BARAJLAR 136

MARQUES Filho, P.L., MACHADO, B.P., CALCINA, A.M., MATERON, B.,

PIERINI A., Pichi-Picun-Leifu a CFRD of Compacted Gravel, Proceedings,
Second Symposium on Concrete Face Rockfill Dams, Brazilian Committee on
Dams, Florianopolis, Brazil, October 1999.
MARSAL, R.J., Mechanical Properties of Rockfill, in Embankment Dam
Engineering Casagranda Volume, John Wiley, 1976.
MARULANDA, A., PINTO, N.L. de S., Recent Experience on Design,
Construction, and Performance of CFRD Dams, J. Barry Cooke Volume,
Concrete Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China,
September 2000.
MARULANDA, A.PINTO, N.DES. (ed.), J.Barry Cooke Volume, Concrete
Faced Rockfill Dams ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.
MARULANDA, A., AMAYA, F., MILLAN, M., Antamina Tailings Dam,

Beijing, China, September 2000.
MATERON, B., Alto Anchicaya Dam-Ten Years Performance, Proceedings,
Concrete Face Rockfill Dams-Design, Construction and Performance,
COOKE, J.B. and Sherard J.L. editors, ASCE, 1985.
MATERON, B., Responding to the Demands of EPC Contracts, Water Power
and Dam Construction, August2002.
MATERON, B., Transition Material in the Highest CFRDS, Hydropower &
Dams, Issue6, 1998.
MATERON, B., MORI, R.T., Construction Features of CFRD Dams, J.Barry
Cooke Volume, Concrete Face Rockfill Dams, Beijing, 2000.
MATSUMOTO, N., KADONATSU, T., TAKASU, S., YOSHIDA, H.,
TANIGUCHI, M., Performance of Dams to the Tottori Earthquake of 6
October 2000, Proceedings, Workshop, Modern Techniques for Dams-
Financing, Construction, Operation, Risk Assessment, ICOLD, German
Committee on Large Dams, p.341, September 2001.
MATSUMOTO, N., TAKAHASHI, M., SATO, F., Repairing the Concrete
Facing of Minase Rockfill DamProceedings, 15th International Congress on
Large Dams, Q59, R13, Lusanne, 1985.
MAURO, V., HUMES, C., LUZ, P.A. de C. and ALVES, A.J., Machadinho
HPP-Main Dam Design, Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second
Symposium on CFRD, Florianopolis, Brazil, October 1999.
MONTANEZ-CARTAXO, L.E., HACELAS, J.E. and CASTRO-ABONCE, J.,
Design of Aguamilpa Dam, Proceedings, International Symposium on High
Earth-Rockfill Dams (Especially CFRD), Volume I, Beijing, China, October
1993.
MORI, R.T. and SOBRINHO, J.A., Application of a New Waterstop on the
Concrete Face Slabs of Ita CFRD, Concrete Face Rockfill Dams,
Proceedings, Second Symposium on CFRD, Florianopolis, Brazil, October
1999.
MORI, R.T., Deformations and Cracks in Concrete Face Rockfill Dams,
Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD,
DOLGU BARAJLAR 137

MORRIS, M.M., Design and Construction of Terror Lake Dam, Concrete

Face Rockfill Dams, Design, Construction, and Performance, J.B. Cooke and
J.L. Sherard, Eds., American Society of Civil Engineers, Detroit, October
1985.
NEWMARK, N. M., Effects of Earthquakes on Dams and Embankments,
Rankine Lecture, Geotechnique 15, No.2, pp. 139-160, 1965.
NOGUERA, G. and VIDAL, L., Design and Construction of Chiles Puclaro
Dam, International Water Power & Dam Construction, September 1999
PEARCE, C.E., Discussion of Galloway, The Design of Rockfill Dams ASCE
Transactions,
PENG, Z., Analysis of Deformation of Xibeikou CFRD in Eight Years of
Operation, Proceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, Beijing, China, September 2000.
PENMAN, A. D. M., The Behavior of Concrete Faced Rockfill Dams,
Hydropower & Dams, p85, Issue 2, 1998.
PENMAN, A. and FILHO, P.R., Instrumentation for CFRD Dams, J. Barry
Cooke Volume, Concrete Face Rockfill Dams, Beijing, 2000.
PINTO, N. L., MARQUES, P.L., Estimating the Maximum Face Deflection in
CFRDs, Hydropower and Dams, Issue 6, 1998,
PINTO, N.L.DE S., Questions to Ponder on Designing Very High CFRDs,
Hydropower & Dams, Volume 8, Issue 5, 2001.
PINTO, N.L. de S and MORI, R.T., 1A New Concept of a Perimetric Joint for
Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings of the 16th Congress of the
International Commission on Large Dams, San Francisco, 1988
PINTO, N.L. de S., FILHO, P.L.M., and MAURER, E., Foz do Areia Dam
Desing, Construction, and Behavior, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Constroction, and Performance, J.B. Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, October 1985.
PINTO, N.L.DE S., Questions to Ponder on Designing Very High CFRDs,
Hydropower & Dams, Volume 8, Issue 5, 2001.
PINTO, N.L.DE S., MATERON, B., MARQUES FILHO, P.L., Design and
Performance of Foz do Areia Concrete Membrane as Related to Basalt
Properties, Proceedings, 14th Congress on Large Dams, Q55, R51, Rio de
Janeiro, 1982.
PRUSZE, Z., DE FRIES, K., and LUQUE, F., The Desing of Macagua
Concrete Face Rockfill Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Construction, and Performance, J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, Octeber 1985
REGALADO, G., MATERON, B., ORTEGA, J.W., VARGAS, J.Alto Anchicaya
Concrete Face Rockfill Dam-Behavior of the Concrete Face Membrane,
Proceedings, 14th Congress on Large Dams, Q55, R30, Rio de Janeiro, 1982.
RESENDE F., MATERON, B., Ita Method-New Construction Technology for
the Transition Zone of CFRDs, CFRD 2000, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, 18th September 2000, Beijing,
China.
DOLGU BARAJLAR 138

RITCHIE, D.G, GARCIA, J.P, AMAYA, F., and JEFFERIES, M.G., Curtain
Grouting For the Antamina Dam, Peru-Part 2-Implementation and Field
Modifications, Grouting and Ground Treatment. Proceedings of the Third
International Conference, ASCE, Vol.2. No.120., February 2003.
ROGERS, R. L., Boondooma Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing,
Construction, and Performance, , J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American
Society of Civil Engineers, Detroit, Octeber 1985
SEED, H.B., MAKDISI, F.I., DEALBA, P., The Performance of Earth Dams
during Earthquakes, Water Power & Dam Construction, August 1980,
SHERARD, J. L., Concrete-face rockfill dam (CFRD), Special Memorial
Issue, Journal of Geotechnical Engineerings, ASCE, v. 113, No.10, p.1095-
1201, 1987. Assessment Paper No:21852, Sherard, J. L. And Cooke, J.B.
Design Paper No: 21853, Cooke, J. B. and Sherard, J.L. Discussions on
1985 Symposium papers. Closure by Cooke, J.B. Journal of Geotechnical
Engineering, ASCE, v 115, No.3, 1989.
SHERARD, J.L., discussion of Design Features of Salvajina Dam, by J.M.
Sierra, J.E. Hacelas and C.A. Ramirez, Concrete Face Rockfill Dams,
Brazilian Committee on Dams, Florianopolis, Brazil, October 1999.
SHERARD, J.L., Embankment Dam Cracking, chapter in Embankment Dam
Engineering-Casagrande Volume, John Wiley&Sons, New York, 1973.
SHERARD, J.L., Hydraulic Fracturing in Embankment Dams, Proceedings,
Symposium on Seepage and Leakage from Dams and Impoundments, ASCE,
May1985.
SHERARD, J.L., Sinkholes in Dams of Coarse, Broadly-graded Soils,
ICOLD, 13th Congress on Large Dams, Q.49, R.2, New Delhi, 1979.
SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P. and Talbot, J.R., Basic Properties of Sand
and Gravel Filters, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, June1984a.
SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P. and Talbot, J.R., Filters for Silts and
Clays, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, June1984b.
SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P., Critical Filters for Impervious Soils,
Journal of Geotechnical Engineering, ASCE, July1989.
SHERARD, J.L., DUNNIGAN, L.P., Filters and Leakage Control in
Embankment Dams, Symposium on Seepage and Leakage from Dams and
Impoundments, ASCE, May1985.
SHI, J., ZHU, B., LIANG, C., Characteristic and Experience of the Design,
Construction and Performance of TSQ-1 Concrete Face Rockfill Dam,
Beijing, China, September2000.
SIERRA J.O., RAMIREZ, C. A., and HACELAS, J. E. Desing Features of
Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams, Desing, Construction, and
Performance, , J.B.Cooke and J.L. Sherard, Eds.American Society of Civil
Engineers, Detroit, Octeber 1985.
SIERRA, J.M., Concrete Face Dam Foundations, De Mello Volume, Editor,
Edgard Bluchter, Sao Paulo, 1989.
SIERRA, J.M.RAMIREZ , C.A., and HACELAS, J.E., Design Features of
Salvajina Dam, Concrete Face Rockfill Dams Design, Construction, and
DOLGU BARAJLAR 139

Performance, J.B.Cooke and J.L.Sherard, Editors, ASCE, Detroit,

October1985.
SOBRINHO, J.A., SARDINA, A.E., and FERNANDEZ, A.M., Barragem de Ita-
Projeto e Construcao, II. Symposium on CFRD dams, Bracold-Engevix-
Copel, Florianopolis, Brazil, October1999.
SOBRINHO, J.A., SARDINHA, A.E., ALBERTONI, S.C., DIJKSTRA, H.H.,
Development Aspects of CFRD in Brazil, J. Barry Cooke Volume, Concrete
Face Rockfill Dams, ICOLD, 20th Congress, Beijing, China, September 2000.
SOUZA, R.J.B., CAVALCANTI, A.J.C.T., SILVA, S.A., and SILVEIRA, J.F.,
Xingo Concrete Face Rockfill Dam-Behavior of the Dam on the Left Abutment
, Concrete Face Rockfill Dams, Proceedings, Second Symposium on CFRD,
STEELE, I.C. and COOKE J. B., Section 19, Concrete Face Rockfill Dams,
Davis Handbook of Applied Hydraulics, 3rd edition, Davis, CV. and
Sorenson, K.E. editors, McGraw-Hill, New York, 1969.
STEVEN, S.. et al., Desing of Crotty Dam Spillway, Proceedings
Int.Symposium on High Eart Rockfill Dams, Chinese Committee on Large
Dams, 1993.
STEWART, J. P., et al., Northridge Earthquake-Geotechnical Structures,
Geotechnical News, June 1994.
SWAISGOOD, J.R., Estimating Deformation of Embankment Dams Caused
by Earthquakes, Presented at Association of Dam Safety Officials (ASDSO)
Western Regional Conference, Red Lodge, Montana, May 1995.
TAN, JIANPING, Integral Model Test and Research on SR Anti-seepage and
Watertight Structures of Perimetric Joint for 230 m High Conctere Faced
DamProceedings, International Symposium on Concrete Faced Rockfill
Dams, International Committee on Large Dams, China, September2000.
TEPEL, R.E., et al, Seismic Response of Eleven Embankment Dams, Santa
Clara County, California, as Measured by Crest Monument Surveys, 16th
USCOLD Annual Lecture, Seismic Design and Performance of Dams, Los
Angeles, CA, July 1996.
TERZAGHI, K., Discussion on Wishon and Courtright Concrete Face Dams,
by J. Barry Cooke, Symposium on Rockfill Dams, Transactions ASCE,
Vol.125, Part II, 1960.
Terzaghi Lectures, 1974-1982, Geotech Special Publication No.1.
THONGSIRE, T., SUTTIWONG, P., Safety Surveillance and Remedial Works
for Khao Laem Dam, Proceedings, International Symposium on High Earth-
Rockfill Dams, Beijing, 1993.
United States Army Corps of Engineeers, Waterstop and Other Preformed
Joint Materials for Civil Works Structures, EM 1110-2-2102, September 1995.
US Department of Agriculture, Soil Conservation Service, Soil Mechanics

Note No.1, Guide for Determining the Gradation of Sand and Gravel Filters,
January1986.
DOLGU BARAJLAR 140

US Department of the Army Corps of Engineers, Earth and Rock-Fill Dams-

General Design and Construction Considerations, EM-1110-2-2300, July
1994.
US Department of the Army Corps of Engineers, Engineering and Design-
Seepage Analysis and Control for Dams, EM 1110-2-1901 September1986.
US Department of the Interior, Bureau of Reclamation, Design Standards
No.13-Embankment Dams , 1987.
USCOLD, Observed Performance of Dams during Earthquakes, US
Committee on Large Dams, July 1992.
USCOLD, Guidelines for Selection of Seismic Parameters for Dam Projects,
US Committee on Large Dams, May 1996.
VITHALANI, J., BEENE, R.R. , The Use of Soft Rock for R.D. Bailey Dam,
Proceedings, 12th ICOLD Congress, Vol.1, Q.44, R.15, 1976.
WANGXIJIONG, D.L., Key Technical Study forShuibuya CFRD,
International Committee on Large Dams, China, September2000.
WATAKEEKUL, S. and COLES, A. J., Cutoff Treatment Method in Karstic
Limestone-Khao Laem Dam, Proceedings, 15th ICOLD Congress on Large
Dams, Q.58, R.2, Lausanne, 1985.
Water Power & Dam Construction, Volume 43, Number 1, January 1991;
Volume 44, Number 4, April 1992; Volume 45, Number 2, February 1993;
Volume 51, Number 3, March 1999.
WU, G. Y., FREITAS, M.S.JR., ARAYA, J.A.M., HUANG, Z.Y. and MORI,
R.T., Tianshengqiao-1 CFRD-Monitoring & Performance Lessons & New
Trends for Future CFRDs (China), CFRD 2000, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, 18 September 2000, Beijing,
China.
WU, G.Y., FREITAS, M.S. Jr., ARAYA, J.A.M. and HUANG, Z.Y., Planning
and Construction of Tianshengqiao 1 CFRD (China), Proceedings,
WU, G.Y., FREITAS, M.S.Jr., ARAYA, J.A.M. and HUANG, Z.Y., Planning
and Construction of Tianshengqiao 1 CFRD (China), Proceedings,
WU, HONGYI., WU, J., WANG, S., WU, Q., CAO, K., Ten Years Surveillance
of Chengbing Concrete Face Rockfill Dam, Proceedings, International
Symposium on Concrete Faced Rockfill Dams, Beijing, China, September
2000.
ZUYU, C., Breaching of the Gouhou Concrete Face Sand and Gravel Dam,
Proceedings, International Symposium on High Earth-Rockfill Dams, Beijing,
1993.
ICOLD, Geomembrane Sealing Systems for Dams, International
Commission on Large Dams, Bulletin 135, 2010.
BEHROOZ GHAHREMAN NEJAD, PHILLIP SODEN, HOSSEN TAEBAT
and STEVE MURPHY, Seismic Deformation Analysis of a Rockfill Dam with a
DOLGU BARAJLAR 141

Bituminous Concrete Core Materials, 2010 Science and Engineering 10

(2010) 012106.
ICOLD(1982) Bituminous Cores For Earth And Rockfill Dams, International
Commission on Large Dams, Bulletin 42, Paris.
ICOLD(1992) Bituminous Cores For Fill Dams, International Commission on
Large Dams, Bulletin 84, Paris.
KAARE HEG (1993), Asphaltic concrete cores for embankment dams,
Statkraft, Veidekke, Norwegian Geotechnical Institute.
PATRCK J. CREEGAN and CARL L. MONISMITH, Asphalt-concrete water
barries for embankment dams, ASCE Press, New York.
WANG WEBAO, K.HEG, Developments n The Design And Construction
Of Asphalt Core Dams, Hydropower and Dams Issue Three, 2010.
DOLGU BARAJLAR 142

Dolgu Barajlar Tasarim Rehberi

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dolgu Barajlar Tasarim Rehberi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

ORMAN VE SU LER BAKANLII

lkemizin su yaplar sahasnda ulam olduu bu gzel seviye, bu sektrde alanlarn

Su gibi aziz olunuz.

Prof. Dr. Veysel EROLU

lkemizin su kaynaklarnn ynetiminden ve gelitirilmesinden sorumlu olan Devlet Su leri

Genel Mdrlmzn vizyonu: Su kaynaklarmzn gelitirilmesi, korunmas ve ynetimi

Bu konuma gelmek iin yapacamz almalar; dier ilgili kurum ve kurulular,

1. Barajlar Kongresinin hazrlanmas ve ktlar buna ok gzel bir rnek oluturmutur. Bu

Bu rehber dokmanlar 8 ana balk altnda toplanmtr.

BU REHBER DOKMAN ORMAN VE SU LER BAKANLIININ KATKILARI LE

DOLGU BARAJLAR iii

Bu rehber dokman, barajlar, hidroelektrik santrallar ve hidrolik yaplarn planlama,

Bu dokman lkemizde bu konuda yaplan ilk almalardan biri olup, ilgili

Devlet Su leri Genel Mdrlnn nceden izni alnmadan bu yaynn hi bir

3.8.9 Manyetik Ekstansometreler................................................................................31

4.6.1 Giri ...................................................................................................................71

DOLGU BARAJLAR vii

5.5.1 Giri .................................................................................................................122

DOLGU BARAJLAR viii

Bu rehber, dolgu barajlarn tasarmnda kullanlacak yntemleri sunmaktadr.

Dolgu barajlarn evleri, statik ev stabilite analizi yaplarak projelendirilir. Analiz,

Tablo 1.1: Analizlerde Ykleme Durumlar ve Emniyet Katsaylar

Hal Emniyet Katsays Ykleme Durumu

naat Sonu 1, 3 Olaan d

naat Sonu Depremli (ED) > 1, 0 Ekstrem

letme Depremli (ED) 1, 2 Olaan d

letme Depremli (EED) > 1, 0 Ekstrem

Ani Boalma* 1, 2 Olaan d

Ani Boalma Depremli (ED)** > 1, 0 Ekstrem

Bu tablo tasarm mhendislerine yol gsterici mahiyettedir.

* n yz kaplamal barajlarda dikkate alnmayacaktr.

** Sadece pompajl depolamalar iin uygulanacaktr.

Tm incelenecek durumlar iin ev stabilitesi analizleri kayma daireleri yntemi ile

K=(0, 40~0, 60)amax

amax: Seilen depremin pik ivmesi

Towhata (2008)da ise Noda ve dierlerinin toplad datalar kullanlarak 0.2den

2.2 Gerilme - Deformasyon Analizleri

Tablo 1.2, kaya dolgu barajlarn, llen depremlerin neden olduu

Tablo 1.2: Kaya Dolgu Barajlarda Deprem Nedeniyle Oluan Deformasyonlar

DH: Baraj ykseklii, m

AT: Barajn altndaki alvyon kalnl, m

GKB: Geirimsiz ekirdekli kaya dolgu baraj

BKB: n yz beton kapl kaya dolgu baraj

PGA: Pik zemin ivmesi

Rlatif Oturma: Kret oturmasnn baraj ykseklii ve alvyon yksekliinin toplamna

ESI: Earthquake Severity Index: Deprem iddet endeksi: PGA*(Deprem Bykl-

Baraj naatnn Kademeli Olarak Modellenmesi: Baraj gvdesindeki gerilme

Gerilme - Deformasyon Analizleri in Temel Prensipler: Gerilme - deformasyon

Dinamik Analizler in Temel Prensipler: Sonlu elemanlar metodu ile kurulan

Sonularn Yorumlanmas: Bulunan oturma paylar ve yatay deplasmanlarn

2.3 Sktrlm Kaya Dolgunun Kesme Dayanm

Basit stabilite analizlerinde karmak malzeme modelleri yerine kohezyon ve kesme

Yaklak 70 kPan (10 psi) altndaki normal gerilmelerde, isel srtnme as

Srtnme alar, krlma dzlemindeki normal basncn her 10 kat artnda 6-

yi derecelendirilmi malzeme kt derecelendirilmi malzemeye gre daha

Yksek younluklu malzemeler dk younluklu malzemelere gre daha

Keli malzemeler yuvarlak malzemelere gre daha yksek kesme dayanm

Kuru malzemeler doymu malzemelere gre daha yksek kesme dayanm

Dolays ile kaya dolgunun statik modellenmesinde iki teknik nerilir.

ekil 1 kullanlarak sarglama basncnn deerlendirilmesi ile gvenli srtnme

2.4 Kret Oturmasnn Analitik Yntemlerle Tahmini

Barajn EEDye gsterdii tepki, deprem esnasnda barajlarn gerek performansna

Makdisi ve Seed Metodu: 1965de Rankine konferansnda, Newmark, ev