Professional Documents
Culture Documents
2 Cebrail PDF
2 Cebrail PDF
Gazi niversitesi, Gzel Sanatlar Fakltesi, Resim Blm, Tunus Caddesi No:35
Kavakldere / ANKARA Tel: 0 312 425 76 75 E-posta: otgun@gazi.edu.tr
zet Anahtar
Bu aratrmann kapsam bir sanat yaptna yaklam biimlerinin kuram ve Kelimeler
eletiri yntemlerini iermektedir. Almlayc (izleyici, okur) / yapt ilikisi yanstmaclk
asndan sanat yaptna drt tr yaklam biiminden sz edilebilir: Sanat Marksizm
merkezli, yapt merkezli, almlayc merkezli, toplum merkezli yaklam eletiri
biimleri. Tm bu yaklamlar, her zaman baka trl ifade edilebilecek olan almlama
sanatn 'ne' olduunu ve 'nasl' gerekletiini aklamaya alr. Sanat anlatmclk
yaptnn birden ok anlama gelmesinin temel zellii onun ok anlamllk biimcilik
ieren bir yapya sahip olmasdr. Bir sanat yaptyla kurulan deneyim "hem yapsalclk,
zneldir, hem de nesneldir." Sanat yaptnda bilimsel kesinlik, tek doru yoktur. gstergebilim
Her yeni ve eski sanatn yeni bak alaryla yeniden deerlendirilmeye
gereksinimi vardr.
Abstract Keywords
The scope of this study encloses the methods of theory and criticism on the reflectionism,
styles of approaching a work of art. There would be mentioned about four Marxism
styles of approaching a work of art in terms of the relation between the criticism
subject (reader, audience, viewer) and the work: Artist centered, work reception
centered, spectator centered and community centered. All of these expressionism
approaches try to explain art's 'what'-to-be and 'how'-to-realize, which would formalism
always be expressed otherwise. The main character of the work of art holding structuralism
more than one meaning is that it has a structure of multiple meaningfulness. semiology
The experience founded by a work of art is "both subjective and objective at
the same time." There is no scientific certainty or a unique right in the work
of art. It needs to be reconsidered with each new points of view on new and
former art.
159
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 160
Giri
Sanatn dili yoruma ak bir dildir. Sanatn tarihsel srecinde bilimde
olduu gibi ilerlemeci, dorusal bir gelime izgisi yoktur. Bu sre inili
kl, aprak, rastlantsal, olaslklarla dolu bir oluumdur. erii
zengin, snrlar izilemediinden, sanatn tanm her zaman yetersiz
kalmaktadr. Sanat yapt zamanlar stdr. Srekli yeniden, yeni bak
alaryla deerlendirilmeye gereksinimi vardr. Kalc olmas da buna
baldr. Bu nedenle de sanatn 'ne' olduu ve 'nasl' gerekletii zerine
yaplan yorumlar tarihsel srete srekli deimitir. "Bir kuram,
tanmdan daha farkl ve kapsamldr, incelenen grngnn derli toplu
bir aklamasn ortaya koyar; laf kalabal ve zellemi bir terminoloji
kullanarak belirsizlik yaratmak yerine, eyleri anlamlandrmaya yardmc
olmal, temel ilkelerden elde edilmi gzlemleri sistematik bir dzene
sokmal ve birletirmelidir (Freeland, 2008: 11). Sanat yaptnn her
yeniden deerlendirildiinde sonularnn farkl kmas sanatn
doasnda olan bir eydir. Bugn sanat yapt kavramnn ierii ok
genilediinden, snrlarn belirlemek gittike zorlamaktadr. Dolaysyla
bu geni yelpazede almlaycnn retilenleri anlamada yaad zorluk
anlalabilir bir eydir.
160
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 161
161
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 162
162
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 163
163
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 164
164
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 165
Yapt merkezli bir yaklam, sanat rnnn salt bir dil olarak kabul
edilmesini, sanat yaptnn bir dili olduunun ve bir "dil" olarak
incelenmesi gereinin kabuln beraberinde getirir. Bu gr, ayn
zamanda F. de Saussure'n yaklamyla da rtr. F. de Saussure, dili bir
gsterge olarak kabul eder ve dilin kendisini inceleme nesnesi olarak ele
alr. Mukarovsky de sanat rnlerinin (edebiyat, mzik, resim,
mimarlk) bir gsterge olduunu; bir incelemecinin, sanat rnndeki
bu dile ynelmesi gerektiini dnr. Heinrich Wlfffin, Sanat
Tarihinin Temel Kavramlar adl yaptyla, sanat yaptn biimsel adan
inceleyen bir dil oluturmaya alt.
165
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 166
166
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 167
167
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 168
168
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 169
169
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 170
170
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 171
171
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 172
172
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 173
Marksist kuram ilk defa bir estetik kuram haline getirmeye alan
Plehanov, Marksist felsefenin temel fikri olan, olaylar maddi ve
ekonomik nedenlerle aklamak ilkesini, sanat kuramn aydnlatmak iin
kullanmtr. Plehanov, "Sanat alannda, deha, bir toplumun ya da sosyal
bir snfn egemen estetik zevklerinin en yetkin ifadesidir. Nihayet tm bu
alanlarda sosyal ortam etkisini gsterir" (Altet, 2006: 114). Bu
anlaya gre sanatn kkeni itir. Dans, iir, resim, ssleme,...vs. Bunlar
hep ilkel toplumlarn barnma, beslenme gibi etkinliklerinden domutur.
Plehanov, sanat yaptnn zelliini, gerei imgeler yoluyla dile
getirmesinde grr. Ayrca sanat yaptnn biimi, ieriine uygun
olmaldr. Bu tutum, sanatn aka propaganda arac saylmasn nler.
Devletin sanatya yol gstermesini doru bulmayan Plehanov, yaptn
politik yn ile estetik ynn fazlasyla irdelemektedir.
173
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 174
174
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 175
175
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 176
Sonu
Her yaklam biimi bir dierinin yetersiz kald, eksik brakt
yerden devreye girmi ve sanat yaptn aklamaya girimitir. Elbette
byle bir ayrtrma yapmadan da bir sanat yaptna 'oklu okuma'
yntemiyle yaklalabilir. Baz yaklamlar ve eletiri yntemleri
incelendiinde birbirine yaklaan grler de vardr. ok keskin snrlar
izmek iddial olur. Btn kuramlar bize neye deer verdiimize ilikin
eitli olanaklar sunar. En nihayetinde bir sanat yaptn, savlar tutarl bir
176
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 177
177
gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 178
Kaynaka
ALTET, Xavier Barral I, (2006), Sanat Tarihi, Dost Kitabevi
178