(lGu p~yas)

kt ra-dr-ktra
-suzm bedI
1
jo cIjeM ijMdgI meM sb se yada tklIPdeh hotIM hEM, pta nhIM mn yoM
~hIM pr jakr jm jata hE iktna BI Kud ko hqane kI koixx k>M--QIk
jEse Kur\M k&redne ko bar-bar haT Gav valI jgh pr phuMc jata hE ya pe\ oM pr
xhd kI mKI ke Ce kI trh Bra ko aMKo ko Kqkne vala gav
BItr khIM imtlahq pEda krta rhta hE Or aMKe iPr BI hqaye nhIM hqtI--
vEse hI ^n nasUroM ke pit iKcav kBI merI smJ meM nhIM a paya ddR Qta
rhta hE Or mEM se dbane ke bjay Or kertI rhtI hUM sa hI to k nasUr
brsoM se BItr jhr kI poqlI kI trh lqka hua hE jhrIlI miKyaM \
\kr iBniBnatI hEM , sarI kI sarI Md<nI htI CqpqatI-isqpqatI hE
iPr BI Mdr kI aMK kqk vhIM deKtI rhtI hE
^s khanI kI xu<at xayd ^s trh nhIM krnI caihye muJe yoMik yh
xayd isPR k irste hu Gav kI hI khanI nhIM hE ktra-dr-ktra imqne
kI hE to ktra -dr-ktra bnne kI BI iPr BI yUM Gav donoM trP hI hE--k
Gav jo Brne lga hE to dUsra jo nasUr bnkr lalaj ho jata hE
iksI ne kBI ye nhIM btaya ik iksI ko vaDIn bnane kI koixx BI k
shI Or hm kam ho skta hE, bjay ^ske ik dUsre ko pne hsanoM kee boJ tle
dba kr ^s trh mar \alo ik vh to ah BI n Br ske Or tum Kud ^s bat
ko lekr rote rho ik tumne pnI ijMdgI PaltU meM hI brbad kr dI, dUsre ko to
mrna hI Ta tum yUM hI Gun kI trh ipse gye jbik sca yh hotI hE ik gle

1
ke kam krkr ke hm se pUrI trh se pne pr inBRr bna lete hEM Or vh kBI
pna kuC kr skne ka sahs ya amivvas hI nhIM juqa pata skI rhI-
shI samRy BI hva ho jatI hE vt ne ^s sRe meM bhut kuC isKa idya hE muJ-e
--ye ipCle pcIs brs mEM bnne Or imqne ko hI lgatr BogtI rhI hUM
pr donoM islisloM meM bat k hI TI PkR xayd isPR jgh ka Ta --mahOl
ka Ta ya xayd muJmeM hI Ta--ya PkR xayd tklIP kI ixdd`t, Or merI
smJ kI sImaoM ka Ta k m hotI hE jbik hr KOPnak cIj pnI
silyt se BI khIM yada ByMkr lgtI hE jEse ik jb hm Coqe hote hEM to ko
iQgna admI BI danv sman lgta hE ya ik k Coqe kEnvs pr k mym
akar ka ivMdu BI bhut b\a lgne lgta hE Or k bar Kud b\e ho jane pr
pha\ BI par krne layk malUm dene lgte hE-M --pr ya sc meM vh ivMdu Coqa hI
Ta? ya ik mEM CoqI TI ^silye vh b\a dIKta Ta? leikn aj jbik mEM calIs
brs kI ho cukI hUM to vh ivMdu lgatar b|ta hI yoM ja rha hE Or ^s trh se
muJe Ca leta hE ik mera royaM-royaM mut hone ke ilye cIKne lgta hE--mEM smJ hI
nhIM patI ik mera ddR mere vtRman ka hE ya ik mere tIt ka ddR to xayd bs
ddR hI hE ska ko tIt ya vtRman nhIM hota--hota hE isPR k lohe ke vfioM
jEsa k\a boJ ya iPr haT se dba kr inco\e jane vale Gav se irsirs kr
qpkne vala KUn ka bhav ijse pifiyaM ya mlhm lgakr roka nhIM ja skta
yoMik rok lene se Mdr jhr PElne ka Ktra bna rhta hE
xok ne muJse kha Ta- ye isPR b maMs ka loT\a hE xix, ^sse moh mt
kro s vt merI cIK iksI pha\ ko BI arI kI mainMd kaq sktI TI --mEM
xok ko kEse btaM ik se maMs ka |er man kr mEM Kud mr jatI h*M mere
ijm ka por-por bejan hone lgta hE mEM pne ap ko mra hua kEse man l*M?
nhIM, K&d ko marne ke ilye mEM BI tEyar nhIM--^silye se BI BI ijMda rKna
hoga
Or yh BI to ik s khanI ko muJe iPr se duhrana nhIM hE jo tIt mere
vtRman kI JolI meM a p\a hE se tna inrIh bne nhIM rhne d*MgI ijtna ik vh
b tk bna rha hE pta nhIM ya bdtr ya behtr hE--pEda hote hI ijMdgI ko Ko
dena ya ik yOvn kI dehrI pr ph&Mcte hI ska glne -s\ne lgna mEM donoM
halatoM se hI l\ rhI h*-M --Or donoM mocoRM pr--ijMdgI Ko dene ke bad ka Or Ko dene

2
ke phle ka
xok ke mere donoM kMDoM pr iqke haT BI muJe saMvna nhIM de pa rhe Te pnI
aMKoM ke aMs&oM ko poMCe ibna hI kha Ta mEMn-e nhIM xok yh mera beqa hE mEM p*rI
koixx krke ^se bcaMgI--jo BI kuC krna p\e "
Or bar-bar \aAqr se vhI sval p*Ce jate Te--ya sc meM yh kBI naAmRl nhIM
hoga? Or \aAqr ke bdlI-bdlI xdavlI meM vhI-vhI jvab-"^s trh ke keesej
meM mId to km hI hotI hE, behtr yhI hoga ik ap ^se bcoM ke manisk
rogoM ke ptal meM BrtI krva de-M --xayd bhut der to jIna nhIM ^se ^silye
Kud palkr Palt* meM pna duK hI b|ayeMgI ap y*M bce ko yar to maM se
hI imlta hE leikn hr maM kI pnI ihmt Or shnxit pr BI to munsr
krta hE ^s bce ko to cObIso M GMqe prvirx caihye apkI pnI ijMdgI
to nkR ho jayegI--ap ^s sb ke ilye tEyar hEM ? iPr mEM apko ko xoyreMs
BI nhIM de skta ik apkI mehnt sPl hogI--apko pne irk pr hI yh sb
krna hoga--haM muJse jo BI mdd hu , j>r k<Mga"
pta nhIM \aAqr ke rokne kee bavj*d BI Mxu ko Gr pr rKne kI jIb sI k
Md>nI mjb*rI TI merI kk* ke vh vay kan meM sIse kI trh Gulne lgte Te-
dIdI, muJe Gr yoM nhIM ane dete? mEM QIk to h*M dIdI--muJe Gr le clo n
mEM iptajI kI or k hkI mId BrI aMK QatI h*M jo QM\I saMs Brkr
kh dete hE-M \aAqr se bat krke deKta h*M Or khte hu namIdI kI bdrMg
sI JayaM nke cehre pr PEl jatI hEM
ipta jI kI namIdI kkU ke cehre pr k jbrdt akox Or ivdoh ka
Bav la detI hE--vh iptajI ko hI pne Gr n a pane ke ilye dozI Qhrane lgta
hE leikn se muJ pr BI BI Brosa hE Or vh ig\ig\akr merI or deKkr
dubara khta hE--ya mEM tuheM ^n dUsre pagloM kI trh dIKta hUM dIdI ? iptajI
se kho n muJe Gr le cleM merI aMKe Brne lgtI hEM Or mEM ~heM jmIn kI or
iqkaye kh detI hUM mEM aj Gr jakr iptajI ko mna lUMgI--kl-prsoM tk tU
j>r Gr a jayega
kkU kuC bu\ bu\ ata hE jo mEM smJ nhIM patI mere BItr kI duinya ishr
QtI hE--ye mera vhI Coqa Ba hE ijske saT mere bcpn ka, merI b tk kI
ij~dgI ka hr hm pl gujra hE? ya mEM BI BI ^se tna hI jantI hUM ijtna
ik phle jantI TI? ya ye vhI hE jo phle Ta ya ik logoM ke khne se mEM BI ^se

3
vhI manne lgI hUM jo ik ^ska sc nhIM hE ya ^n \aqroM ko sc meM pta hE ik
kkU ko ya hua hE--ik sko kuC hua BI hE? gr kkU kI ko bat
iptajI ya merI smJ meM n aye to ya isPR \aqr hI s bat ko smJa skte
hEM? Or ijs trh \aqr sbko k hI TElI ke cfie-bfie mankr deKte hEM, nmeM
ya kkU BI khIM bevjh to nhIM ips rha kkU kI vh ig\ig\atI inrIh sI
njr pta nhIM yoM rat-rat muJe jga kr khtI TI ik se kuC nhIM hua--bs k
bar \aqroM ke cMgul meM p\kr hm hI inrIh Or bebs ho gye hEM ya hotI hE vh
bebsI? n pne pr ivvas , n dUsroM ka Brosa iPr BI mn Brosa krne ko
tavla--hr itnke ko aMK se Qane ko akul Or iPr mfgCaya jEsa
BmBas hote hI inraxa ke sUKe retIle smud meM haT pEr pqkna
pr kuC to sa Ta jo kkU meM bdla Ta bhut der tk to iksI ko kuC pta
hI nhIM lga ik kuC bdl rha hE mEM hI TI ijsne sbse phle kuC PkR mhsUs
ikya Ta ya iPr iptajI nee maM ne ikya hoga to iksI pr pgq n hone idya
leikn jo PkR iptajI ne mhsUs ikya se mEM PkR nhIM mantI--Or gr vh PkR hE to
^Msan meM m ke saT ane vala ivkas ka k shj p\av hE iptajI kI pivtavadI
njroM meM cahe vo GnGor pap BI rha ho, mere ilye vo ij~dgI kI shjta ka hI k pkm
Ta leikn kuC Or bdlav BI Te ij~heM kBI mera mn iksI bhut kpnaxIl ^Msan kI
PE~qsI kI \an Br BI man skta hE leikn n \anoM kI sMBayta--pta nhIM se ya
khna caihye? jo kuC kha gya, se soc kr to mn dhl jata hE
muJe lgta Ta ik mEM kkU ko sbse yada krIb se jantI hUM aiKr ska -
mera pl-pl ka saT Ta Ch Ba-bhnoM ke pirvar meM vh sbse Coqa Ta Or mEM
sse kul do sal b\I muJ se b\I bhn Or muJmeM sa|e car sal ka PkR Ta
^silye sse hmmoM valI dotI nhIM TI kkU Or mEM idn Br saT Kelte,
Kate Or l\te hm donoM kI ^tnI ho\ rhtI ik lgatar k dUsre kI
karRvaihyoM pr bakayda yan bna rhta Or yoM hI hmmeM se k dUsre ko kuC
glt krte deK leta to POrn ixkayt dalt tk phuMca dI jatI dalteM BI yUM
to k tIM--sbse b\I dIdI kI dalt, maM kI dalt, Or supIm koqR Ta
iptajI kI dalt merI to bs supIm koqR meM hI sunI jatI TI pr ske
~yayDIx ka ^Mtjar krne tk ya to Jg\a Km ho cuka hota Ta ya praDI
hI sja sunne ko pas mOjUd nhIM hota Ta merI ktrPa sunva ke bad iptajI

4
merI pIQ TpTpa dete, muJe bhut CI l\kI ka iKtab de dete Or mEM yh soc
kr tslI pa jatI ik shI jgh merI avaj phuMc gyI hE to PEsla BI k trh
se mere hI hk meM hua hE dIdI Or maM kI dalt meM to muJI ko \aMq p\ jatI
xayd mEM b\I TI ^silye ya kkU hI sbko b\a yara lga krta Ta ske tpe
hu gehuM rMg Or cO\e maTe vale cehre pr qMkI GnI Or ghrI MaKeM Or ptlI-
nukIlI nak se behd akzRk bna dete Te mukurate smy baMyeM gal pr p\ne vala
g|a cehre pr k koml sI imQas la deta Ta xayd ^sIilye sbko s pr
ibn bat yar a jata Ta sb khte Te b\a hokr le\I-iklr bnega vh muJe sa
sun kr kBI gvR hota to kBI ^%yaR
^nmeM se jb ko aspas nhIM rhta to PEsla hota jMg ke mEdan meM sara Gr
l\a^% ka mEdan bn jata k kmre se dUsre kmre tk, plMgoM ke nIce se soPoM ke
pICe tk k dUsre ka pICa krte hu hm sara Gr ths nhs kr \alte kkU
pUre jor ke saT mere bal KIMcta Or mEM pne xOikya b|aye naKUnoM se ske
cehre Or bdn pr iktne hI reKaic bna \altI jMg tb tk jmI rhtI jb tk
ik mEM hI har kr rone n lgtI Or kkU muJe rota Co\ kr Bag jata ^s
l\a meM vh kBI nhIM harta Ta yoMik Coqe hone kI vjh se Or l\ka hone kI
vjh se trPdarI BI yada sI kI hotI TI Or ske pas jor BI muJse
yada Ta
sbse yada Jg\e gmIR kI CuifiyoM meM hote jbik mEM Or kkU sara idn Gr pr
rhte gimRyoM meM yadatr hm nanI ke yhaM jaya krte Te vhaM iptajI kI
dalt kI jgh nanI kI dalt le letI yh dalt to idn Br KulI rhtI TI
^silye muJe bhut mja ata tb mEM muikl se aQ brs kI rhI hUMgI Or
kkU Ch ka hm log idn Br tax Kela krte Te --noq Bunana Or Babo-- bs
tax ke yhI do Kel hmeM ate Te jo Babo bnta dUsra se har kI yad idlata rhta
Or jo harta vh kBI BI har manne ko tEyar n hota aiKrkar hr Kel l\a
meM hI Km hota Or mEM ro-rokr nanI se kkU kI ixkayt krtI nanI puckartI
Or merI Or-Or ihcikyaM bMDne lgtIM
hmarI apsI l\a Or ho\ pirvar Br meM ^tnI bdnam ho cukI TI ik k bar
muJe behd ximRM~da hona p\a Ta bcpn me-M -krIb nO brs kI rhI hUMgI tb-- mere
peq meM bhut ddR hua krta Ta k bar iptajI ne kha ik ve muJe iksI b\e

5
\aqr ko idKayeMge yoMik am \aqr skI ko vjh nhIM bta pa rhe Te
hmare xhr jalMDr meM ko pexilq nhIM Ta, ^silye relga\I se maM -iptajI,
kkU Or mEM mftsr mere ^laj ke ilye gye kkU ^silye ik vh hr jgh maM -
iptajI ke saT j>r jata Ta k ^s vjh se BI sse muJe yaR hua krtI
TI leikn ska saT clna b to KUb Ba rha Ta hm donoM rate Br KUb Kelte
rhe Te vhaM \ak bMgle meM phuMckr hmne KUb Dm mcaya leikn vhaM ke bEre
hmarI Kaitr krte rhe hm donoM phlI bar ^s trh CufiI mnane inkle Te
hmarI k bar BI l\a nhIM hu n hI vhaM kBI mera peq ddR hua KEr glI
subh se \aqr ka cekp xu< ho gya KUn, qfiI, pexab, hr trh ke qeq hu
leikn khIM kuC KrabI nhIM inklI qe vhaM muJe Or kkU ko ^tnI BUK
lgtI TI ik hm donoM k guna yada Kana Ka jate Te \ak bMgle ka
Kansama ^tnI mhIn Or nrm cpaityaM bnata Ta ik mEM ds-ds cpaityaM Ka
jatI TI Or peq ko kuC nhIM hota Ta tIn idn meM sare qeq Km ho gye jb
\aqr ko kuC nhIM imla to sne maM-iptajI se mera mnovEaink ^ithas
pUCna xu< ikya--ya muJe iksI trh ka sMtoz to nhIM hE, ya mEM sama~yta
Kux rhtI hUM ya ik ku|tI -ic|tI rhtI hUM maM ne khna to xu> ikya ik
mEM am tOr pr Kux rhnevalI l\kI hUM, iPr jEse bat kI rO meM ~hoMne yh BI
lga idya ik ^skI pne Ba se bhut l\a hotI hE--donoM meM b\I ho\ rhtI hE

bs \aqr to ^s bat ko pk\ kr hI bEQ gya se xayd maM-iptajI kI

tslI ke ilye ko karN dena hI Ta mera xarIirk ivkas BI nO sal kI m
ke ihsab se ibkul shI Ta ^silye iksI b\I Md>nI bImarI ko Koj pana BI
se mumikn nhIM dIKa hoga Jq se bola- bs yhI bat hE ^se pne Ba
se jb yaR hotI hE tb ye apka yan akizRt krne ke ilye peqddR kI
ixkayt krtI hE--vnaR peqddR kI Or ko vjh hI nhIM hE, apkI beqI kdm
du<t hE
vh \aqr ^MglE\M -irqnR\ Ta maM- iptajI ske ^s indan se behd pBaivt
hu bs s idn ke bad se ~heM ccaR ka b\a idlcp ivzy iml gya Ta
sare irtedaroM ko \aqr kI vahvahI kr -kr ke yhI bat sunayI jatI mere mn
ko bhut coq lgtI muJe lgta jEse sbke samne muJe nMga ikya ja rha hE

6
kkU ko BI muJe Ce\ ne ka k Or Ojar iml gya Ta muJe s \aqr pr
bhut gusa ata lgta jEse ik sarI \aqrI iva ne muJse DoKa ikya hE
BI BI sr sa lgta hE ik \aqrI iva muJse iPr DoKa kr rhI hE
mera peqddR to iPr BI hota hI Ta pr mEMne skI ixkayt krnI bMd kr dI Or
vh pne ap phle kI hI trh QIk BI ho jata Ta smJ nhIM ata kb ikska
ivvas ikya jaye n ivvas krke BI khMa cEn imlta hE pna DUrapn hm
dUsroM ke DUrepn se Brne kI koixx krte rhte hEM Or ntIja Gqav ko Gqane
ke bjay Or BI yada b|a deta hE
mere ^lava gr kkU ka rOb iksI Or pr hmare Gr meM clta Ta to vo
TI maM sbse Coqa hone kI vjh se vh maM ka KUb la\la Ta yUM ^tne bce pEda
ho jane ke bad maM meM la\-cav ka mada bca nhIM Ta ksr ve JIMktI ik kkU
b\a tMg krta hE iPr BI vh maM ka cheta to Ta hI Or maM skI mjIR ke
iKlaP kuC nhIM kr sktI TIM ske mn kI n hone se vh kdm KPa ho
jata Ta muJe yad hE jb mEM CQI jmat meM TI Or vh cOTI meM vh pa^mrI
kUl meM jata Ta mEM im\l meM ska kUl \e| bje Km ho jata Ta yadatr
^sI vt Gr meM dophr ka Kana Kaya jata Ta kBI Kana pkne meM derI ho
jatI to mOjUd log ^Mtjar kr lete n idnoM hm iptajI ka tbadla hokr
lKn aye hI Te Or nOkr vgErh ka QIk ^Mtjam nhIM hua Ta, ^silye Kana
tEyar hone meM kBI-kBI der BI ho jaya krtI TI leikn gr Kana tEyar hone meM
derI ho Or kkU jI ko BUK lgI ho to bs khr qUq p\ta Ta sc meM khr hI--
k bar mEM kUl se lOqI to kkU kMk\ Qa-Qa kr Gr kI or PeMk rha Ta
maM Mdr Kana tEyar krtI icla rhIM TI deK BI tEyar hua jata hE, Gr ke
xIxe mt to\" kkU <k nhIM rha Ta Or n hI kMk\ lgne se rokne ko Gr se
bahr inkl rha Ta mEM se pIqne ko dO\I to vh Bag gya leikn maM muJI ko
gusa huM ik mEne se Kana nhIM Kane idya xam ko mEM cahtI TI ik se iptajI
se \aMq p\e leikn maM ne Ja\ idya -" rhne de becare ne phle hI subh se kuC nhIM
Kaya b Or hMgama mt krva Gr meM"
muJe bhut gusa aya Ta ik skI ye ihmt ik maM ko pTr mare
Or maM hEM ik iPr BI skI trPdarI ikye ja rhI hEM leikn sa
sb kha krte Te ik kkU ka imjaj kuC grm Ta skI ye hrkteM BI ske
vBav kI Kaisyt man kr vIkar kr lI gyIM TI Or ^nke ilye se ko sja

7
nhIM dI jatI TI n hI kBI iksI ne ske btaRv se sa mhsUs ikya ik khIM kuC
glt Ta grm imjaj hona pne ap meM ko^% b\I bat hE BI nhIM
yUM ska Or mera saT BI KUb Ta--Gr ke bahr vhI mera sMrk bn jata
k bar k l\ke ne muJe Dka dekr igra idya Ta--kkU ne skI vo ipqa^%
kI ik l\ke ke maM-bap Gr pr ixkayt krne a gye Te
kkU kUl meM BI bhut Ce nMbr laya krta Ta n idnoM Gr meM yh bat
bar-bar QayI jatI TI ik kkU ko \aqr bnana hE ,ik vh Gr meM sb se yada
hoixyar Or idmagvala l\ka hE ^silye se \aqr hI bnna caihye muJe
rk hua krta Ta mEM pne ap se khtI ik mEM BI sbko \aqr bnkr
idKaMgI--kkU muJse yada honhar kEse ho skta hE yUM hmara kUl Or djaR
donoM hI PkR Te jb makRxIq atI to hm donoM kI hI pnI jgh tarIP hotI
GrvaloM kI MmId ke ihsab se ya iPr hmeM posahn dene ke ilye, jo BI nMbr
ate ve ~heM bi|ya hI khte yUM muJe kBI-kBI lgta ik mere nMbr yada
bi|ya ate Te leikn sbko kkU ke nMbroM se yada KuxI imltI Or muuJe
narajgI ya kkU ke pit yaR se bcane ke ilye ve merI BI tarIP kr dete
pta nhIM ye bat sc TI ya nhIM pr b\e hokr mEM ^s trh soctI j>r TI yh
Or bat hE ik dsvIM tk ate-ate mEneM \aqr bnne ka ivcar Co\ idya Ta
jbik kkU ke idmag meM tb tk yh KUb Qok pIq kr bEQaya ja cuka Ta ik
vh \aqr bnega hI k bar muJe lU ho gya Ta vh hmarI noMk-JoMk ke ilye
trs rha Ta lU pUra hta le gya Ta khne lga-"jb mEM \aqr bnUMga to lU
kI sI dva^ inkalUMga ik bs k idn meM QIk ho jayeM" iPr kuC <k kr bola-
"leikn muJe xayd sayikyaiq bnna caihye--tb to hr bImarI kI slI j\
pta lg jatI hE--hE n dIdI ?" vh mere peq ddR vala vakya muJe BUlne nhIM deta Ta
kkU ka \aqr bnna Gr Br kI ^Ca Or mId ke BI age k pea bn
gya Ta jEse ik ske ibna git hI nhIM Or ^s hd tk ik pnI Or dUsroM
kI ye pea idmag ke BItr k kI\e kI trh Gus kr se caqne lg jaye

8
 2
n idnoM iptajI ka tbadla idlI meM ho cuka Ta mEM bI. . ke phle
sal kI p|a kr rhI TI kkU ka ha kUl ka irjq anevala Ta vh
pUre jor-xor se mei\kl Or ^MjIinyirMg ke kUloM ko ijRyaM Bejne meM lga
hua Ta ijtnI k\vI Or Dardar pityoigta ^s mahOl meM TI ska
Mdaja n to kkU ko Ta n hI Gr meM iksI Or ko mEM to yUM phle se hI ^s
Kel se bahr TI Or kla ke ivzy lekr mje kr rhI TI leikn kkU kBI-
kBI nvRs j>r ho jata Ta ik gr daiKla n imla to krega ya yUM mn meM
khIM ye Brosa BI Ta ik khIM n khIM to imlega hI shI a^. a^.qI. meM nhIM
imla to khIM Or shI k bar muJse bola-
"tumko ya lgta hE dIdI--mei\kl meM imlega ya ik ^MjIinyirMg meM?"
"tU ya cahta hE?"
"mei\kl iPr b\a \aqr bnne ke ilye ^MglEM\ jaMga"
mZtsr vale \aqr kI Civ xayd BI BI ske idmag meM khIM TI
muJe phlI bar ^s bat ka suK iml rha Ta ik l\kI hone ke nate muJ pr sa
ko dbav ya pea nhIM TI bcpn kI sarI ixkayteM jEse kbargI hI Km
hone ko ayI TIM muJ pr n kEiryr bnane ka ko jor Ta n hI p|a meM
Ce nMbr lane ka hm kalej meM laseM kq kr ke isnema deKte, knaq
les GUmte, pr hmeM ko kuC nhIM khta kkU ke kUl ke kam meM jra sI kmI
atI to se \aMq p\ jatI kuCek saloM meM iptajI irqayr BI hone vale Te ,
xayd ^sI se kkU ko lekr nko Gbrahq BI hotI TI ik iksI trh nke pne
nOkrI meM hone ke dOran hI kkU seql ho jaye ^silye smeM jra sa nus BI
nkI bdRat ke bahr ho jata Ta ijn iptajI ne bcpn meM kkU ko |er-|er
yar idya Ta b nkI becEnI Or tavlI hI ske haT lgtI TI donoM
b\e Ba bIivyoM smet asam Or bMglor meM poqe\ Te iptajI ko nse yada
mId nhIM TI Or l\ikyoM se iksI trh kI mId krna nke smaj Or
smJ mMe mumikn hI nhIM Ta kkU ko pne pEroM ke bl Kud hI K\e hona Ta

9
 kBI-kBI muJe hEranI hone lgtI TI ik aiKr iptajI ne hm l\ikyoM ko
yoMkr p|aya yUM hm sb bhnoM kI p|a DbIc hI rh gyI TI m. . pUra
krne ke phle hI xaidyaM ho gyIM Or p|a-p|aya sb DUl meM sb kha krte Te
ik l\ikyoM ko to ^silye p|aya jata hE ik Ce vr imle, ik ajkl ke l\ke
p|I-ilKI hI maMgte hE-M -^silye yoM hI vr imla iptajI ne p|a Cu\ va dI
leikn hmare kUl-kalej meM Ce nbr lane pr ykInn hI nko PK BI hota
Ta ve ksr b\I dIdI Or mera ccRa pne dotoM ke bIc ikya krte Te Or
ksr kuC Psos ke saT dohra dete ik "l\ikyaM layk BI huM to ya
Payda--hEM to praye Gr kI hI--layk to l\ke hI hone caihye" leikn iPr BI
nko hmarI ilyakt ke bare meM bat krna Ca lgta b b\e hone pr muJe
lgta hE ik beiqyoM ko p|ane se nko smaj meM pna tr BI khIM Mca hota
lgta hoga khIM ^smeM ye BI to gMD hogI ik ijs Gr meM l\ikyaM ^tnI layk hEM
vhaM l\koM ka to ya hI khna ve xayd beiqyoM ko p|a pUrI BI krne dete
gr maM kI xaidyaM jdI krne kI ijd n hotI
muJe hr halt meM ^ska Payda hI Payda Ta yoMik gr mEM kalej meM Ca
nhIM krtI to ko \r nhIM Ta, aiKrkar xadI krke islisla Km ikya ja
skta Ta Or gr Ca krtI to---drsl tb BI kuC Payda nhIM Ta Or
^s nuksan ka pta muJe bhut bad meM cla jbik merI PqR i\ivjn ane ke
bavjUd maM ne muJe m. . krne se rok idya bhut l\a Or ijd ke bad iPr
iptajI se nko mnvaya Ta maM ne ^jajt ^silye BI de dI TI ik jb tk
l\ka n imle, l\kI ko kuC n kuC to krna hI caihye vnRa Gr bEQ kr mEM
~hIM ka isr KatI maM drsl b\I gmgIn sI rhtI TIM kBI-kBI lgta
ik ijtnI ve hmare krIb hEM tnI hI khIM dUr BI nko k or kkU ka iPk
rhta Ta to dUsre mera iPk BI km nhIM Ta --k trh se kkU Or merI ikmt
jEse k dUsre se ju\ I-qkI TI ske Ble meM mera Bla Ta Or ske j\ne meM
merI tTakiTt j\I ivvaiht ijMdgI
leikn kkU to jI to\ mehnt kr rha Ta ko^ ksr nhIM Co\I TI sne p|a^R
meM jb BI rat meM nIMd KultI ska qebl-lEp jlta hI hota pas jakr deKtI to vh p| hI
rha hota bik kBI-kBI skI aMK lg gyI hotI to mEM cupke se lEp buJa detI
tb vh shsa jg kr khta-"jlta rhne do dIdI..mEM p| rha hUM"
kkU kI PqR i\ivjn Ch nMbroM se rh gyI pUre sal Br admI ijtnI

10
mehnt krta rhe--PEsla to bs aQ idn kI pj pr hI munsr hota hE
^Msan cahe iktna BI ro-pIq le, k bar Dba lg gya to kBI CUqnevala
nhIM ap age ke Dbe bca skte hEM pr jo k bar lg gya so to rhega hI
pr tnI sI kcI m meM iksko pta hota hE ik ye to b\e se Tan pr lgne vala
k Coqa sa dag hE qe lgta hE ik ye Dba nhIM, ko MDerI surMg hE jo
iksI yah patal meM hI jakr KultI hE kkU ke Bivy pr jEse iksI ne
moqa-kala prda \al idya ho iktnI hI Bag dO\ kI pne jan-phcan valoM
se ijskI BI isPairx cl sktI TI, lgva lI pr xayd n isPairxoM
meM ^tna dm BI nhIM Ta--iptajI tne Mje djeR ke Psr nhIM Te ik nka
<tba kargr hota Kaskr idlI jEsI jgh meM jhaM ik pDan mMI tk mOjUd hEM
^MijnIyirMg ya mEi\sn khIM BI daKla nhIM imla se
iptajI ne QM\I saMs Br kr kha Ta-ijsse yada mId hotI hE, sse
tnI hI namIdI haT lgtI hE" inraxa ka k ghra tIr BItr jakr qk gya Ta
"--b krega ya ye l\ka
kkU ne to iksI se bat hI krnI bMd kr dI TI idn Br Gr ke bahr rhta
pta nhIM khaM s\koM pr mara-mara GUmta--iptajI ka to samna hI nhIM krta
Ta vh Gr akr iptajI hmexa ske bare meM pUCte Or hm nka sval nsuna
kr dete Gr Br meM jIb matm sa Caya rhta yhaM tk ik b\e Bya kI BI
kuC ^sI trh kI matmpusIR kI icfiI ayI--"behd Psos hua kkU ke irjq
ka sunkr skI to ij~dgI hI Krab ho gyI ibna \aqrI-^MijnIyirMg ke
to klkIR hI haT meM atI hE se khna KUb mehnt krega bI.. me-M -b bs
a. .s. ka hI caMs bca hE, b\a yada qP kAapIqIxn hE vhaM--pta nhIM
^sse ho payega ik nhIM KEr b to jo hona Ta ho cuka bs yhI to m
hotI hE ya Kel lo, Ka lo ya iPr p| lo mEM to xu< se khta Ta ik maM -
iptajI ka ^tna la\ kkU ko j>r ibga\ega--pr hmarI kOn sunta hE "
Bya kI icfiI p| ke kkU ko lekr mEM bhut \r g TI lgta Ta jEse
scmuc Gr meM ko mOt Gq g ho mEM kkU ke cehre ko deKtI to mOt ka
sa hI sUnapn Or s~naqa vhaM dIKta yUM mere pne BItr BI inraxa km nhIM
TI muJe Kaskr iptajI kI dasI bhut Gayl kr jatI TI sc meM ya-ya
socte Te ve kkU ko lekr--kkU kI ij~dgI ke solh sal nkI pnI ij~dgI ke

11
Kuxnuma sal Te--pr bse nkI sUrt bdl jayegI vEse nhIM jwese ik mOsm
bdlta hE, mOsm to vhI sUrt iPr BIe lOq ata hE--yh bdlna to sa Ta
jEs ik iksI ko dPna ane ke bad sse nyI trh ka irta kaym krne kI
ddRnak koixx ijs kkU ke share sb asman meM \ne kI tEyarI kr rhe Te
b pMK kq jane ke bad ~heM imfiI ke saT nya smJOta krna Ta
sama~y aqR Or saMs kalejoM meM sne jIR BI nhIM BejI TI sal jaya n
krne ke ^rade se k saDarN se kalej meM kkU ne daiKla le ilya lga ik
iTit se smJOta ho gya hE bI. ssI. krke vh iPr khIM daiKle ke ilye
la kr hI skta hE ^Dr se daiKla imla ik kalej Kulne vale BI ho
gye kkU ne inyimt >p se kalej jana xu> kr idya mera kalej yUinvsRqI
kEps meM Ta ^silye mEM subh-subh yUinvsRqI pexl lekr inkl jatI kkU ka
saT dehlI kEps meM hI Ta ^sse vh aram se mere kuC der bad Gr se inklta
yoMik se kalej phuMcne meM aDe GMqe se yada nhIM lgta Ta b tk mere sare
Ba-bhneM xadI krkee seql ho cuke Te kalej jane vale bs hmIM dono Te kalej
ke bad xam ko hm ksr roj hI noq`s sceMj krte
"yoM kkU, kEsa cl rha hE kalej?"
"QIk "
"QIk ya ? mn lga?"
"hUM ---- "
"yoM nhIM lga?"
"nhIM QIk hE"
"-------"
"--------"
"lecrar kEse hEM?"
"QIk hEM BI to lasej QIk se xu< BI nhIM huM "
"ko phcan ka---pne kUl ka l\ka hE vhaM?"
"BI tk to ko nhIM dIKa , mEM BI |UM|ne kI koixx kr rha Ta n hI dIKe
to behtr hE---vo BI hEran hogeM "
"hEran yoM--?"
"bs--bs yhI --yhI ik ye BI yhaM hE"

12
 "ya mtlb?"
mEne njan bnte hu kha Ta
"dIdI--pta nhIM yoM- - pr kUl meM BI sb maM -iptajI kI hI trh socte Te---
xayd ^silye ik ^n am kalejoM ko mEM ^tnI ihkart kI njr se deKta Ta --
-khte hEM ik Bgvan bdla leta hE"
"ye kEsI bat kr rha hE tU"
----------
"dIdI-----ya mEM bhut baq nhIM Ta?"
"se yoM pUC rha hE tU
"muJe lgta hE ik mEM baq Ta---mgr sa iPr hua yoM?'"
"layk hone ka isPR yhI map to nhIM hota kkU"
"leikn logoM kI njr meM to hota hE---ya mEM deK nhIM rha--tumme-M -maM-iptajI meM
---Bya meM? ya tum b BI muJe vhI smJte ho jo ik phle smJte Te? tum
soctI ho ik mEM tuharI ingahoM ka PkR deK nhIM skta mhIne ya sse km
vt meM hI ijn njroM meM ^tna jmIn asman ka PkR p\ gya ho tum muJe
scmuc bevkUP smJne lgI ho ik ^se pta hI nhIM clega"
vh cank cup ho gya Or kmre se bahr inkl gya Ta jEse ik ^s bare meM
age ko^R bat n krna cahta ho skI coq ka Mdaja muJe Ta pr b vh
nMgI ho kr G\I p\I TI mere samne ya mEM kuC kr sktI hUM --ya kr sktI
hU-M -mEM bhut deer tk soctI rhI isPR hmddIR ^s Gav ko nhIM Br sktI TI
kalej meM sheilyoM Or p|a meM cahe mEM duinya-jhan hI BUl jatI TI iPr BI
kkU meM mera yan lga rhta Ta mn hI mn mEM paTRna krtI ik iksI trh mera
Ba Kux rhe pr kkU muJe idl se Kux kBI nhIM idKta Ta mEne se pnI
shelI ke Gr le jana caha pr sne mna kr idya k do bar hm iPm deKnee
saT gye iPr sne sse BI mna kr idya
k idn jb mEM Gr lOqI to vo phle se hI mOjUd Ta jbik yadatr skI
laseM mere kaPI bad Km hotI TI
"aj ^tnI jdI kEse a gya tU?"
"yUM hI--"
"las nhIM TI?"
"boirMg hE kuC nhIM hota vhaM "

13
 "---------
"ko dot nhIM bna tera?"
"ko dotI krne layk hE hI nhIM vhaM sb gMva< se l\ke hEM "
"leikn ko to---"
"mn nhIM krta jane ka"
"kkU ye ya kr rha hE tU? malUm hE n gr dubara nMbr Krab aye to rha-
sha caMs BI cla jayega"
"huMh caMs bca hI kOnsa hE jo cla jayega "
"iPr BI, \oMq igv p la^k ids"
"mEM ya k>M dIdI---mn hI nhIM lgta vhaM "
vh ibtr pr in|al sa hokr leq gya Ta aMKeM sPedI putI Ct meM jakr
g| gyIM
Or vh ksr kalej n jakr der tk ibtr pr hI leqe rhne lga Ta
ksr mEM dophr |a^%-tIn bje lOqtI Or se ibtr pr hI leqa patI maM
JIKtI rhtI
"pta nhIM ya ho gya hE ^sko idn Br ibtr pr hI p\a rhta hE Kana
pUCtI hUM to Kane ko mna kr deta hE--xam car bje ^ska nata hota hE"
xam iptajI ke ane tk kkU ksr tEyar hokr Gr se ja cuka hota Ta
kuC idn to maM iptajI se yh bat CupatI rhIM muJe BI kh idya ik PaltU meM
Gr meM Jg\a n \lvaM pr DIre-DIre vh ipta jI kI mOjUdgI meM BI Gr meM hI
leqa dIKne lga k ^tvar ko jb kkU lMc ke vt Kane kI mej pr nhIM
phuMca to iptajI ne hEranI ke saT pUCa
"ye kkU yoM nhIM Qa BI tk "
maM ne iksI BI trh kI ixkayt ya iPk n jaihr krke b\a shj bnte hu
jvab idya Ta- "bs se hI krta hE ajkl "
kkU ke pit maM ka <K muJe smJ nhIM p\ta Ta iptajI se Cupana ya
bahrI tOr pr sa idKana ik sb kuC sama~y Or shI hE---yoM krtI heM maM sa?-
--yh ya vtuiTit ko JuQlana Ta ya ik ko^R Or tklIP TI ijse maM hm
sbse CupatI TIM maM ka Kamox gMBIr cehra sr iksI Md>nI pI\a se akaMt
sa lgne lgta Ta
iptajI grj rhe Te-

14
 "ya mtlb Or idn BI se hI sota rhta hE--subh mere aiPs jane tk BI
soya hota hE ye"
ve Qe Or ske kmre ke drvaje ke pas K\e hokr dha\ lgayI-
"clo Kana Kane mej pr ao "
ibna haT -muMh Doye jb kkU mej pr aya to maM ne \aMqa-
"km se km bx to kr lo se kEse Kaoge"
kkU vEse hI Q gya Or jb tk vh haT muMh Dokr lOqa, sb log mej se
Kakr Q cuke Te
vh cupcap akr mej pr bEQ gya ske cehre pr jIb \r Or praD ka
Bav Ta vh jane kb tk yUM hI bEQa rhta ibna Kana maMge ya Kaye gr maM hI
n sse khtIM-
"mEM sijyaM dubara grm kr ke la rhI hUM , bahr DUp meM akr yoM nhIM Kata?
hm sb vhIM bEQe hEM"
sne bs ^tna kha-
"nhIM yhIM de do "

15
 3
CmahI ^MthanoM ka vt a jata hE kkU kI ko tEyarI nhIM hotI
iptajI jor-jbrdtI se subh kalej iBjva dete hEM vhaM jane ya hota hE
kkU khta hE ik vh hr las meM jata hE pr skI haijrI ^tnI km hE ik se yUM
BI prIa meM bEQne kI ^jajt nhIM iml sktI pr KEr ixkoM se imlimlakr
acrN ke suDar kI mohlt iml jatI hE
^thanoM ke bad mEM k bar bu jy~tI bag jatI hUM, sheilyoM ke saT
kkU vhaM kela GUm rha hota hE lba, Mca Or ^khra ijm gQa hua
M\akar KubsUrt cehra--KUb tIKI reKaoM vala gal ka g|a kuC Or ghra
gya Ta hkI-hkI mUCeM g ayIM TIM--kuCek bal Qo|I pr BI Te pr buJa sa cehra
jEse khIM Or hI guma hua Ta mEM se sbse
imlvatI hU-M -vh aMKe nIcI ikye k hI bar meM n sbse hlo kh deta hE ske
kp\e BI muse se hEM muJe sheilyoM ke samne xmR sI lgtI hE--^ska ko dot nhIM ,
yUM hI kele GUm rha hE, Or khIM gr ve ske kalej ke bare meM pUC le to mEM
ya khUMgI kkU hme bay khkr dUsrI or ko inkl jata hE sMya kOtUhlvx
pUC hI letI hE-
"tera Ba krta ya hE"
"kalej jata hE"
"kOnse?"
"snatnDmR"
vh age kuC nhIM pUCtI ya to mere kqe Coqe jvaboM kI vjh se ya ye sockr ik
^ska Ba to yUM hI hE s idn kI ipkink meM mEM isPR asman pr p\e badloM
ke DboM ko deKtI rhtI hUM
ske bad jo idn muJe yan meM ata hE vh hE macR kI mIQI-mIQI , am kI
bOroM se gMiDt gmIR ka mEM bahr lan meM am ke pe\ ke nIce bEQkr ^thano kI
tEyarI kr rhI TI ^s mOsm kI merI sbse psMdIda p|ne kI jgh ^sI am kI
Caya meM TI am Kane ko to imlte nhIM Te, pr GnI-GnI Caya KUb iml jatI
TI pkne ke phle hI sare am tote Ka jate ya maM kuC kce hI trva kr

16
car bnva \altI TIM am ke hre poM kI hiryalI meM ye tote kBI dIKte nhIM Te
bs jb hm kMkrI marte tBI nke smUh ke smUh asman ko bahoM meM Brte
dy ho jate nkI igrayI hu DKayI imyaM ya bIQeM hI pne isr Or
kp\oM ko nsIb hotI iPr BI muJe bEWQna to yhIM hota Ta ^sse mEM maM Or
hmare Gr meM sPa krne valI, btRn maMjnevalI Or jmadarnI ke bIc hone valI
cKcK ko sunne se to bc jatI TI KUb D\le se hotI iPr p|a

mnoivan kI iktab Kole mEM Pay\ ka vn isaMt p| rhI TI jbik

shsa iptajI kI tUPan kI trh grjtI hu avaj mere kano ke prdoM se ibjlI
kI k\k kI main~d qkra iksI ko, Or Bla Or kOn ho skta Ta kkU
ke isvay, b\I jor se \aMq p\ rhI TI
"bexmR xmR nhIM atI tuJe b lucepn Or behya pr BI a tula hE tU"
mEM TrTrakr Q K\I hu Or bMgle kI trP cl p\I
iptajI kkU ke sone ke kmre meM Guse se ibtr se inkal kr peq-pIQ pr
pUre dm ke saT GUse mare cle ja rhe T sne k do bar pne haToM se nke
varoM ko roka to ve pEroM se s ke peq pr var krne lge iptajI pr sa BUt
svar Ta jEse ik kkU ne iksI kI hya kr dI hoe maM BI ske bcav ke ilye
nhIM a rhI TI jo ik am tOr pr hota kkU ne kuC sa kr idya Ta jo
muaPI kI hr hd ke bahr Ta leikn sa ya Ta ik kkU BI BIgI iblI sa
bna iptajI kI bethaxa mar she ja rha Ta mEM shmI sI maM ke pas rso meM
g
"tum roktI yoM nhIM iptajI ko ^s trh yUM mar rhe hEM se"
"sne kam jo sa ikya hE"
"kEsa kam?--
"vhI jo l\ke krte hE-M --"
"ya ya krte hE-M -"
"vhI--vo haT meM lekr"
kuC Qnka Ta mere BItr
"leikn ^s trh se marna--ko pap to nhIM ikya sne"
"yada b\b\ mt kr sMBalne de ye ^~hI ko tere mtlb kI bat nhIM ye ja
bahr, pnI p|a kr "

17
 mere mtlb kI bat yh nhIM TI Or s Gr meM kelI mEM hI TI jo mnoivan
p| rhI TI Or ^n batoM ka mtlb kuC smJtI TI leikn maM ne Goizt kr
idya Ta ik yh mere bolne ka ivzy nhIM Ta ik ye mere mtlb ke dayre ke bahr
kI bat TI mEM kuC BI jvab nhIM de payI Or pna sa muMh lekr lOq ayI
yUM mEM maM ke {iqkoN ko k hd tk smJ BI sktI TI maM -iptajI ka
jIvn b\a sMyimt-inyimt Ta iptajI xrab-isgreq n kBI CUte n iksI ko CUne
pr bxte maM subh inym se pUja paQ krke hI Kana muMh ko lgatI TIM sridyoM
-grimyoM ve pUja se phle QM\e panI se nhatIM iptajI pne |Mg se inym kmR ke
pke Te pne vaild kI mOt ke bad b\a beqa hone kI vjh se sare Ba^% bhnoM
ka boJ ~hIM pr a p\a Ta ijse ~hoMne Brsk takt Or ^mandarI ke saT
inBaya Ta phle pne Ba^R bhn Or iPr pne bce--nkI ijMdgI k-k krke
sbko seql krne meM hI inkl gyI TI nko ^sI meM PK Ta kuC kr pane ka
suK Ta, ixkayt nhIM TI gaMDI, ayRsmaj, ya snatn DmR ^n sbke adxoRM
ko iptajI ne pne BItr tara hua Ta xayd ^sIilye kkU se iksI trh ke
nuxasn kI pea nkI njroM meM navaijb nhIM TI smy pr Qna, nhana-Dona
Or iksI trh ke ivkar se pne ko mut rKna--yh sb nke ilye jIvn ke paTimk
mUyoM meM xaiml Ta mEMne Kulkr cahe ivdoh kBI nhIM ikya pr mEM nke ^s kfir
njirye kI aj tk kayl nhIM ho skI
ske bad k idn mEMne pnI aMKoM se deKa kkU ke kmre ka drvaja Kula
Ta yUM se drvaja bMd krne ko iptajI ne mna kr rKa Ta Or kha Ta ik krne
pr ska lg kmra sse iCn jayega b tk kkU ka s Gr meM Mca
qeqs hI rha Ta Or b\avala kmra se imla hua Ta \aqrI n p|ne ke
bavjUd kmra sse iCna nhIM Ta pr b iCn jane kI DmkI dI ja cukI TI
se pne ^s kmre se bhut lgav Ta--bebat Mdr ane pr vh muJe \aMq idya
krta Ta
kkU peq ke bl ibtr pr leqa hua Ta, isrhana ske peq ke hI nIce Ta Or
vh ijm ko jor-jor se isrhane ke iKlaP rg\ rha Ta pne k haT se
sne plMg ka isra Tama hua Ta Or dUsra haT peq ke nIce hI phuMca Ta ijs
tejI Or bhav ke saT ska ijm Jkore le rha Ta, sse sara plMg BI ijm

18
kI ly ke saT JUm rha Ta kkU ko ko hox nhIM Ta ik drvaje ke bahr ko
K\a BI ho skta hE ya plMg ke cOKqoM kI dIvar se bjbjkr xor krtI
avaj Gr Br ka yan pnI or KIMc sktI hE vh pne se beKbr, iksI
pagl kr dene valI mdhox Or j\`\ takt se clayman Ta jEse iksI pr
devI a jatI hE to vh behox sa JUmta pne aspas se kdm pre ho jata
hE Or sI dEvI adex se peirt GUmta-JUmta hE Or skI sarI ^MidyaM iksI ndeKI-njan
rhymyI idxa meM meM kei~dt ho jatI hEM, vEsI hI halt kkU kI TI s vt cank pta
nhIM khaM se iptajI a qpke ske Gne baloM se KIMckr se sIDa krke peq meM jor-jor se
e GUMse dene lge kkU ko kuC pl to hox hI nhIM aya ik ho ya rha hE Or vh su~n sa
GUMse Kata cla gya iPr sne isrhana Qakr pne bcav kI koixx kI
iptajI guse meM gailyaM b\b\aye ja rhe Te Or jhaM BI ijm ka isrhane se
inkla ihsa imlta , GUMse jmaye ja rhe Te shsa iksI Gayl haTI kI
icMGa\tI sI avaj aht kkU ke muMh se inklI-
"maP kr do muJe nhIM k>Mga----kBI nhIM k>Mga"
iktnI harI hu, iktnI ddR se isMcI TI vh avaj pta nhIM yoM muJe aid
kiv ka aht kOMc yad a gya yOnsuK meM baDa ane kI pI\a ko gr aid kiv
BavnaoM ke sv kI trh mnata hE to sb vahvahI krte hEM pr vhI jb Bav meM v kI or
~muK hokr yit ke yOnsuK ka maym bnta hE to se krNIy mankr dMi\t ikya
jata hE ya ^MsanI j>rteM Or jjbat smaj Or inymoM kI ^jajt lekr hI Br skte hEM
ya nka dmn hI Ce ^Msan ka Pj% hE..Ca^% kI pirBaza hE? kkU ka ddR, skI cIKeM
xayd ghRNIy hI manI gyIM iksI ko n cIKoM se hmddIR nhIM hu^% ijn batoM,
^CaoM, ya yvharoM ko smaj vIkar nhIM krta nka ddR BI
vIkarNIy ho jata hE ijs kpna ka suK vo Bog rha Ta ya vh ^tnI
inkZZq TI ik k praDI kI trh se dM\ idya jaye Or ^s beddIR se
shsa muJmeM jEse ko aMDI sI ayI mEM kmre meM GusI Or kkU Or iptajI
ke bIc akr nko pne dono haToM se rokne kI koixx kI
"bs Or mt mairye lIj vo aiKr bca to nhIM solh sal ka ho
cuka hE "
"Kbrdar jo mu\ ke sa kBI ikya to yhI sIK rhe ho kalej meM behUda,
bexmR bs yhI kuC krega ye ij~dgI meM pta nhIM kOn se dukmR ikye Te ipCle

19
j~m meM ijnka Bogna p\ rha hE p|na-ilKna sb imfiI krke Dra hua hE
^sne "
ve kmre ke bahr inkl gye to mEne DIre se kkU se kha
"yan rKa kr n PaltU meM hI mar Kata hE"
vh Tka in|al sa plMg kI dUsrI or ko merI or pIQ krta lu|k gya

k idn jb mEM bahr sI am ke pe\ ke nIce bEQI p| rhI TI to vh mere

pas akr K\a ho gya bhut idn bad vh ^s trh se kele meM muJse batcIt
krne aya Ta
"kEsa cl rha hE kkU? "
"tumse k bat pUCnI hE dIdI"
"bolo"
vo kuC iJJka, to mEMne kha -
"'haM-haM bolo n"
"dIdI vh l\kI TI n---ya nam Ta ska?--"-
"kOn sI l\kI?"
"vhI ...vhI jo bcpn meM merI shelI TI"
"kOn shelI---terI ko ---"
"vhI--ijske bare meM tum log muJe Ce\ a krte Te"
"tU gu\`\I kI bat kr rha hE?"
"haM--sI kI bat kr rha hU-M ---vo khaM hE ajkl"
"muJe to nhIM malUm vo log khaM hoMge ajkl leikn vh to b\I puranI bat
hE tuJe ska khaM se yan a gya?"
"muJe sse imlna hE"
mEM shsa cOMkI ye kkU kEsI bat kh rha hE--k sudUr bcpn kI Ce\ Ca\ ye
ya sc meM sIiryslI bat kr rha hE ya ik mjak leikn kkU ka cehra
kdm gMBIr Ta sne dubara kha
"dIdI mera sse imlna j>rI hE--muJe sse ko j>rI bat krnI hE"
"ya bat krnI hE?"
"k bat hE--j>rI bat hE--sIse khnI hE"--vh duhra rha Ta

20
 yh bat ^tnI hva sI TI ik mere pas ^ska ko jvab Ta hI nhIM kkU kI
janne kI ijd ne muJe ic|a sa idya
"muJe to kuC malUm nhIM ik ve log khaM poqe\ hE--leikn s l\kI ko to
kuC BI yad nhIM hoga vh to muikl se tb do tIn brs kI rhI hogI yUM BI
vo to mjak kI bat TI, ska kuC mtlb to nhIM Ta "
"tum logoM ke ilye n ho mere ilye to Ta muJe sse j>r imlna hE dIdI--
ya tum merI mdd kr sktI ho"
yh sc meM akax ke tare to\ne jEsI hI bat TI leikn kkU yh smTRta
manne ke ilye tEyar nhIM Ta--ske K`yal meM dIdI gr cahe to ye kam kr sktI
TI Or muJe ^s bat se BI hEranI TI ik se vh l\kI Bla yad kEse a gyI
n idno vh Kud muikl se paMc Ch brs ka rha hoga haM ske bare meM
Ce\ aCa\I kaPI rse bad tk BI ho jaya krtI TI Or yh ^tnI am sI bat
TI ik muJe kBI lga hI nhIM ik kkU ne kBI ^s bat ko tUl BI dI hogI vo to
dIdI ya maM yUM hI kh idya krtI-"-ye l\kI suMdr hE n ---^sse terI xadI kr de-M
"-Or kkU xmaR kr maM ya dIdI ke aMcl meM muMh Cupa leta bs ^tnI BolI sI
bat----ya ^tne BItr tk sr kr g TI Or ve to hmare p\os ke log Te
k bar tbadla ho gya to hm sb BUlBal cuke Te nko mEM ye BI nhIM smJ
pa rhI TI ik yoM kkU kI yaat cank hI aj ^tnI tIKI ho QI hE
sse mEne kha -"QIk hE--mEM jra pta krtI hUM --pr muJe lgta nhIM ik iksI ko pta hoga"
"jEse BI dIdI lIj pta kr do"
kkU cla gya to mEne iPr se pnI mnoivan kI putk p|nI xu> kr dI
--xayd bcoM ko bcpn meM ^s trh Ce\ na BI shI nhI hota--mn meM ksr rh
jatI hEM sI bateM mEM pnI bI.. kI mnoivan kI iktaboM meM samne a K\e hu
pecIda svaloM ka hl Kojne kI nakamyab koixx krtI rhI
mEM soc rhI TI ik --iptajI se bat krnI caihye To\a \r ^s bat ka j>r
Ta ik ve khIM kkU ko marne n lgeM pr n idno hr cIj ka Mitm hl gr
khIM Ta to iptajI ke pas hI ho skta Ta--cahe glt ho ya shI aiKrkar bat
n tk phuMcnI hI TI
BI merI iptajI se bat krne kI BUimka hI bn rhI TI ik kkU ne muJse
iPr pUCa-"tumne pta ikya dIdI?"
mer muMh se inkla -"haM BI iptajI se bat k<MgI"

21
 kkU ka cehra kdm sPed p\ gya-
"nhIM dIdI lIj iptajI se bat mt kro"
muJe pnI gltI ka yan aya mEne bat sMBal lI
"Or iksse pta clega kkU ik gu\`\I ke papa ka tbadla ajkl khaM ka
hE iptajI ko hI to pta hoga ya dPtr meM iksI se pUC dege ---mEM nse ye To\e
hI khUMgI ik tumne puCvaya hE "
se tslI ho gyI iPr jate jate bola
"jdI krna dIdI---vnaR derI ho jayegI"
mEM hkIbkI sI K\I rh gyI--^se jdI iks bat kI hE

4
kkU Or BI yada pne meM gumsum rhne lga Ta Gr meM hota to pne
kmre meM p\a rhta--vnRa idn Br bahr jane khaM mara mara iPrta rat ke Kane
ke ilye BI mej pr ane se bcta gr iksI trh mere ya maM ke bulane se a BI
jata to ibna iksI se MaK imlaye cupcap Ka kr Q jata bik jb tk vh
mej pr rhta, jIb tnav sa bna rhta maM ko mEM sr ske cehre pr Kamox
qkqkI lgaye patI kuC jIb pardxIR sa Bav hota nke cehre pr pta nhIM

22
ik ve kkU ke BItr cl rhI iksI Tl-puTl ko pk\ne kI koixx meM hotI ya
ik ko^ Or hI lJn TI n aKoM meM
kkU k trh se sbke haToM se bahr ho rha Ta ske mej se Qte hI iptajI
maM se khte-"^ska kuC kro n sa kEse clega"
ya krtI maM ? ya kr skta Ta ko^ BI kuC bdlav a rhe Te sme-M -pr
sa kuC nhIM Ta jo ik vaBaivk ho
k idn mEM kalej jane lgI to deKa maM bEQk meM b\I sMjIdgI ke saT pMi\t
jI se bat kr rhI TIM s xam maM ne kha-" subh jdI nha-Dokr tEyar ho
jana pMi\t jI hvn kreMge "
hvn kkU ke hI ilye krvaya gya Ta lba hvn Ta GI kI ahuit kkU
ke haToM hI \lvayI ja rhI TI pMi\t jI ne kkU ke ilye sdbui Or s~magR kI
yacna kI TI jate jate kh gye ik kkU vy \aqr bnega, ivdex GUmega Or
Kandan ka nam rOxn krega maM avt ho gyIM TIM cehre pr \r kI jgh k
tFit ka Bav Ta Gr meM KuxhalI Or mId ka mahOl bn rha Ta mEM kkU ke
dasIn cehre meM nagt kI Kuxhal lkIreM KojtI rhI TI lgta Ta ik kkU
jEse iksI Or hI duinya meM rh rha ho k^R bar vh pMi\t jI ko n sun ag meM
GI BI nhIM \alta Ta, iPr maM ska haT pk\ kr \lvatIM hvn kI ag kI ve
lal prCa^yaM maM ke cehre pr jIb ivvas kI dmk la detI TIM---jEse ik kkU
s pikya meM vT hoga hI ^silye jb pMi\t jI ne kkU ko \aqr bnne ka
axIRvad Or avasn idya to maM ne Jq se 501 <pye gu> diaa meM c|a idye
Te yh n idnoM iptajI kI lgBg mhIne Br kI kma^ TI muJe yh BI malUm
Ta ik maM ne brsoM se pta nhIM ikn DUrI ^CaoM ko pUra krne ke ilye ~heM
sMjoya hoga
+ + + + +
kuC idn bad b\I jIb sI bat hu vh mere pas aya to ske haT meM MgejI
ke sic sataihk kI k taja pit TI sme ^MglE\M kI ranI kI tvIr CpI TI vh
tvIr muJe idKate hu bola-"^sko mEM janta hU-M -yad hE iProjpur valI koQI meM ye
aya krtI TIM"
muJe lga ik kkU hm sb se khIM dUr ja rha hE mEne sse shj hone kI
koixx kr kha-"ye to vIn iljbeT hE kkU ye khaM se hmare Gr ayegI"
"leikn lgtI to kdm phcanI sI hE"

23
 "vo ^silye ik tumne skI tvIr phle BI bhut bar deKI hogI"
"leikn bat tvIr kI nhI , mEM sc meM ^se janta hUM tum pUC kr to deKo"
"iksse pUCUM?
"^sIse
"tuhara mtlb ranI se?"
"haM BI Pon krke pUC lo"
"tumko ya ho gya hE kkU vh to ^glE\M meM rhtI hE"
"bhut pEse lgegeM Pon ke"
"bat pEsoM kI nhIM hE kkU--ye to mhl meM rhtI hE--^sse Pon pr bat nhIM ho
sktI"
"leikn dIdI yhI ska pta bta sktI hE---ye BI sko jantI TI"
"iksko?"
"sI l\kI ko--ya nam hE ska?"
"gu\`\I ko?"
"haM--haM----sIko "
mn meM k jIb Kqka sa hua--k dasI sI igrne lgI mere deKte-deKte bhut
kuC bdlne lga Ta Or jEse panI ko pk\ne kI koixx meM mEM pnI muifiyaM iMBMce
ja rhI TI

muJe yh BI smJ hI nhI a rha Ta ik mEM kkU ke svalo se iks trh se pex
aM muJe saP dIK rha Ta ik vh yTaTR Or kpna ke bIc PkR nhIM kr pa
rha hE leikn muJse phlI bar ko ^s trh se bat kr rha Ta Or vh BI mera
sga Ba---ijs pr mEM pnI dhxt BI jaihr nhIM hone dena cahtI TI, ijsko
b mEM mjak meM BI pagl nhI khna cahtI TI

kkU mere pas se cla gya to iksI vyMBavI ke Mdexe Or Gbrahq se

merI <la CUq gyI bat ijtnI dUr ja cukI TI se b iptajI se Cupaya nhIM ja
skta Ta b nko hr halt meM Or hr bat btana lajmI ho gya Ta
+ + + + +

24
 merI bat sunte hI ipta jI kdm skte meM a gye nke cehre kI pQanoM jEsI
tpI hu^ gora Or lailma ik~hI kalI CayaoM meM bdlne lgI ve muJse yada
smJ rhe Te--muJe pne soce pr xmR ayI--mEne kEse soc ilya Ta ik ve merI bat
sunkr kkU ko marne lgege ijMdgI ka nuBv ikye ibna iktna km jan pate hEM
hm log Or ijtna km jante hEM tne hI \r b\e hote jate hE-M ---pr kuC cIjoM ko
to janne ke bad nko lekr \r b|ta hE--tBI to ^s vt iptajI ke cehre kI \ravnI
prCa^%M deK shm gyI TI mEM ve bs ^tna hI kh paye Te-
"xayd hmeM iksI \aqr se bat krnI hogI pvn se bat krke deKta hUM"

pvn caca sjRn Te--iptajI ke kjn Or krIbI dot iptajI nko bhut
mante Te yUM muJe caca-cacI psMd Te pr hmare Or nke rhn-shn meM bhut PkR
Ta cacI BI ^MglE\M rhkr ayI TI so nka rhn-shn b\a veqnRa^j\ Ta
nkI mOjUdgI meM am tOr pr maqR lgne valI maM shsa b\I sadI Or GrelU sI
lgne lg jatI TI nkI beqI ka~veMq meM p|tI TI Or nke Gr meM hmexa
ivlaytI Kana pkta Ta mEM Or kkU nse tne shj nhIM Te ksr hm maM -
iptajI ke saT nke Gr gye hu Te ~hI ke samne iptajI ne merI Or kkU kI
ilyakt ke k pul baMDe hu Te xayd ve ~he idKana cahte Te ik mEM to tuharI
trh sjRn hone kI Mca tk nhI phuMc ska pr mere bce j>r phuceMge iktnI
ToTI sun p\ rhI hoMgI iptajI ko pnI ye sc hone ko t\ptI BivyvaiNyaM---
b jb ik ~hI caca se nko kkU ke bare meM slah krnI p\egI

caca ne pne pne ptal ke sakeqIk i\paRqmeMq me iksI \aqr se bat

kI TI Or ipta jI se kha Ta ik kkU ko vhaM idKana hoga
leikn kkU ko ptal le jane ke ilye kOn mnata iptajI ne muJse kha
ik mEM kkU se iksI trh bat krke se mnaM
kkU BI BI muJse gu\`\I ka pta ikye jane kI bateM kr rha Ta mEne se
hkI sI \aMq lgakr kh idya -"tU ajkl ^tnI jIb-jIb sI bateM krne lga hE
ik pvn caca khte hEM ik tuJe iksI saykeiqsq se imlna caihye"
"ya mtlb mEM pagl ho gya hUM"
"re pagl hone kI bat kOn khta hE leikn saykeiqq to mnovEaink
hota hE--sse imlkr tU pnI bhut sI batoM ke bare meM pUC skta hE yh BI pUC

25
skta hE ik tera kalej jane ka mn yoM nhIM krta ya tera p|a meM mn yoM nhIM
lgta--vh to isPR terI mdd hI krega --ko Gbrane kI bat to nhIM"
se merI bat iksI trh jMc gyI ajkl yUM BI vh Gr Br meM muJI pr Brosa
krta Ta ya se lgta Ta ik k mEM hI skI bat smJtI hUM iptajI se bat
krne meM se \r lgta Ta Or maM ke cehre kI Be cupI ko Bedna ske bs kI
bat nhIM TI maM kI Kamox aMKoM kI atur qkqkI se Or BI dUr iCqk detI
TI se lgta Ta ik ve skI bat smJne ke kaibl hI nhI TI--nkI duinya hI
ko Or TI sc meM sne jo bateM muJse kI TI gr maM se kh \alta to maM
xayd ro-icla kr asman sr pr Qa letI ho skta hE maM ko mEM glt smJ
rhI hoM leikn hmme se iksI ne maM ko kuC btaya nhI Ta Or ~he kkU kI
halt kI gMBIrta ka ^s vt ibkul Mdaja nhIM Ta jbik jane ibna BI jb-
tb ve skI bat kr ro QtI TIM xayd ^sIilye kkU nse Gbrata Ta--maM ke
itxy yar ka BInapn icpicpahq BI to pEda kr skta hE ^sI se xayd
kkU ko s Gr meM mEM sbse yada ivvsnIy lgtI hoMgI

caca pnI ga\I lekr aye Te kkU ko iptajI ne ^s trh ibQaya manoM
tPrIh ke ilye le ja rhe ho ^sse phle jb kBI BI hm caca kI ga\I meM bEQe to
kuC sa hI mOka hota Ta iptajI ke pas ga\I kBI nhIM hu TI--hm ^tne Ba-
bhn Te ik nkI kma se hmarI pUrI-sUrI prvirx se yada munaisb nhIM Ta
iPr BI ve kBI -kBI caca kI puranI ga\I maMg kr hmeM sEr krva idya krte Te
pr aj to caca pnI nyIvalI mrIkI ga\I lekr aye hu Te kkU kuC
Or n soc kr ga\I kI svarI se saiht ho rha Ta s vt muJe mn meM sa
Bas ho rha Ta jEse ik mEM kkU se Cl kr rhI hUM jEse ik mEM sko dva ka nam
dekr jhr de rhI hUM jbik sI ko bat TI nhI aiKr caca pne pexe meM nam
rKte Te nkI slah meM hme iksI trh ke BI xk kI guMja^x nhIM TIM iPr
~hone ye BI to kh idya Ta ik iPk kI ko bat nhIM honI caihye tb BI mn
khIM Kqke se bejar nhIM ho pata Ta
+ + + + +

yUM Mxu ko jb ptal le ja rhI TI to Kqka Or BI yada Ta --tb to

ske bcne kI hI mId bhut km lg rhI TI phlI mMijl kI iK\kI se igrkr

26
bcne kI mId khaM rhtI hogI iPr vo BI do sal ka bca kEse plkoM kI
k Jpk Br meM Gq gya Ta sb kuC--iksI kI m Br ka leKa -joKa Or
ijskI pUrI ijmevarI isPR merI hI TI--iksI Or kI nhI--iksI dUsre pr doz
m|ne kI guMjax tk nhIM ^se pnI nadanI khUM, bevkUPI khUM ya iPr
bdikmtI---ya ^tnI asanI se , ^tne To\e se ploM meM iksI ka sb kuC luq
skta hE--sockr ivvas nhIM hota--pr jo Gq jata hE, s pr ivvas krne-
n-krne ka sval Qana BI iktna Ba Or bemtlb lgne lgta hE--isPR k
KoKlI pitikya k lalaj ddR vh k pl kI behoxI gr malUm hota
ik yh hx layegI to mEM m Br kI nIMd yag detI--aiKr b yagI hI hE
khaM so payI hUM tb se k idn BI beKqka hokr isPR vh pl BI gr muJe brI
rKta--benIMda Co\ deta to ij~dgI ka nxa iktna PkR hota mera nqKq Mxu
BI vEse hI QKeilyaM kr rha hota skI nqKq aKoM meM vhI phcan hotI jo
hm dono ke irte kI nIv mMe sImeMq c|I qo kI trh mjbUtI se jm cukI TI vh
mere pukarne pr iklkarta Or mEM ske cIKne -iclane pr jb aMKeM trertI to
vh muJe llkarta sa Or iclata ve sare Kel iksI njan \r se shm kr
cank buJ gye BI BI mE bar-bar pnI avaj suntI hUM jo hr trh se besr
saaibt hotI hE--n tb kuC sr hua n b kBI hone kI guMjax hE leikn tb mEM
se xEtanI krne se roktI TI Or b ^Mtjar krtI hUM ik kb vh iPr se pnI
xrartoM ka hujUm ^ka kr dee ik mEM ske xor meeM pne -ap ko Ko dUM mere kan
hr pl skI iclahqoM ka ^Mtjar krte rhte hEM, merI aMKe hr pl skI njroM meM
cMclta, xoKI--yhMa tk ik hEvainyt deKne ko tEyar --trs jatI hEM iktna
jIb lgta hE jo iksI ka ^tna phcana >p ho--vh pl Br meM ^tna bdl
jaye ik s puranI Civ ka khIM namoinxan tk n imle jbik aMKo ko se
deKne kI ^tnI adt ho jane ke bad hr nye bdlav ka adI hone meM iktnI
tklIP hotI hE tb bar-bar bs k hUk sI QtI hE ik kax vo phla >p deKa
hI n hota saT hI kBI yh lgne lgta hE ik Ca hua ik kuC to deK ilya -
-km se km mIQI sI yaddat to hE-M - ja\ deKkr bhar kI yad idlanevalI
bat ka kuC to mhv hoga hI xayd mn ko yh sockr Bla lgta hE ik hmexa
sa nhIM Ta Or ^sse yh mId BI bn jatI hE ik hmexa sa rhega BI nhI ---
ik kuC xayd suDar hoga hI ^sI mId ko kskr pk\e mEM sb kuC
JeltI rhI JeltI rhI, tb BI Or b BI

27
 5
Gr phuMca Ta kkU k^% GMqoM ke bad cehree pr ka sara rs rMg soK kr jEse
iksI ne mudeR ka nkab phna idya ho aMKeM s*nI- sI x*~y ko taktI hu^%M k
BavhIn, bejan , atMk se jma cehra sne merI trP deKte hu BI jEse deKa nhIM Ta
vh jEse khIM deK hI nhIM rha Ta n aMKoM ka isPR vhaM hona Ta--ibna iksI mksd
ke
iptajI ke cehre pr prexanI, inta Or k nkhI pI\a kI iktnI hI CapeM
ve BI iksI se aMK nhIM imla rhe Te---jEse ik kam cahe nse p*C kr ikya gya Ta ,
iPr BI nkI mjIR ke iKlaP Ta-- Or b ve iksI ko doz dene layk nhIM bce Te
caca ga\I se tre nhIM, ^Mjn tk bMd nhIM ikya lc dbaya Or iptajI se yh khte
hu ik Gbrana mt sb QIk ho jayega, ga\I ko PrRaqe se \a kr le gye
mEM bramde se hI vak K\I deK rhI TI maM Mdr rso^R meM TI Mdexe se <ktI-
<ktI git se jb tk mEM iptajI tk phuMcI , kkU muJe ndeKa kr pne kmre kI or
b| cuka Ta mEne DIre se iptajI se pUCa-
"ya kha \aqr ne-----
"^leiqk xaAk idya hE ----khne lga ik aj hI ^laj xu< ho jana caihye---
derI krne se halt ibg\ sktI hE"
"to ---oh--
"ya----kuC....?
"ska cehra b\a cupcup sa lga......bat BI nhIM kI muJse"
"haM..tb se cup hI hE "
"mEM jra bat k<M sse"
mEM ske kmre meM gyI to vh ibtr pr leqa hua Ta
"ya bat hE kkU---
"^q vaj vErI penPul sone do muJe"

28
 kuC idn bad kkU k subh Qa to lga ske cehre pr KalIpn nhIM Ta..k
xaMt mukan TI....k nyapn sa Ta s cehre pr
"aj iPm deKne cleM kkU ? devanMd kI nyI iPm lgI hE"
devanMd ska mnpsMd iBneta Ta leikn kkU ne merI bat pr yan nhIM idya
Ta vh eisMg qebl ke a^ne meM pnI sUrt deKne lga
"aj bal kqvaMMga , bhut b| gye hEM "
vh maM se pEse maMgne ke ilye avaj deta hua kmre se bahr ho gya k mOj sI
TI s cehre pr--jo khaM se QtI hE ya yoMkr QtI hE Or khaM jakr q*qtI hE--yh
sb merI smJ ke bahr Ta

xam ko vh pnI iktabeM Or noqs lq-pulq rha Ta

"dIdI ko^ nyI noqbuk hE tuhare pas ?"
"iksilye caihye ?"
"kl kalej le jana cahta hUM "
"kl jayega kalej tU----?"
"haM..^tne idn ims kr idya...

mn meM khIM jEse k ikrn sI PUqI kkU iPr se kalej jane lgega to xayd
sb QIk hI ho jaye

gle idn vh kalej gya BI ske bad BI kuCek idn jata rha pr sne
hmse kalej ke bare meM hm se ko^R bat nhIM kI kuC pUCne pr haM-hUM kr ke qal deta k
idn mEM kuC kuredne ke mU\ meM TI-
"tere lasPeloj ne pUCa nhIM ik ^tne idn khaM Ta....?"
"kOn se lasPeloj ?"
"terI las ke l\ke--Or kOn?"
"mEM nhIM jata iksI las meM"
"to tU kalej meM krta ya hE?"
"vo log jIb trh se deKte hEM..."
"ya mtlb?...."
"dIdI ..ve Ce log nhIM hEM"

29
 kkU kI aMKoM meM \r Or tklIP ka k imlajula Bav Ta
"se yoM khta hE tU...?"
"b\e---vo ya....berhm---sKtidl hEM..
"qIcr se imla Ta tU...?"
"nhIM..vh bhut dUr hota hEE"
b\a jIb sa lga Ta yh jvab...mEM kuC pl soctI rhI
"mEM clUM tere saT...jane ko iptajI BI ja skte hEM"
"nhIM -nhIM , ibkul nhIM...tum nke pas nhIM jana"
"leikn kkU se kEse clega....qIcr se bat to krnI hI p\egI...^than meM yUM
vh bEQne BI n deM...."
"QIk hE, QIk hE mEM kr lUMga bat tumne kalej meM nhIM jana iptajI kI BI
j>rt nhIM "
kkU xayd kalej kI ^mart meM gya BI nhIM Ta yoMik gle idn mEM pnI
laseM bIc meM hI Co\ kr ske kalej gyI to vh muJe kalej kI chardIvarI meM leikn
muK`y ^mart se dUr , iksI sUne se kone meM GUmta dIKa sne muJe deKa nhIM, n hI mEM
dIKna cahtI TI pr s idn mn b\a in sa ho gya Ta---soctI rhI ya k>M--
-ya krna caihye muJe
meere kuC krne-khne se phle hI kkU ne JUQ mUQ ka kalej jana BI bMd kr
idya yUM cahe s trh se jane ka ko^R mtlb Ta BI nhIM pr khIM n jane ka mtlb
yh BI to Ta ik Gr meM sara idn bMd p\e rhna k ncahI sI iTit iP r se pEda
hone lgI
k idn cank vh muJse bola- "dIdI, vo Pon imla Ta?"
"kOnsa Pon...?"
"vhI...s l\kI ka......
"iks l\kI ka?"
"vhI.....jo bcpn meM merI shelI TI"
"kOn sI shelI ?"
mEM janbUJ kr ^s bat ko rPa-dPa krne kI koixx kr rhI TI
"dIdI tuhIM to kha krtI TIM ik vh merI shelI TI...sse merI xadI honI TI
mEM to sko yar krta hUM"

30
 "vaq nAanseMs vh to bat kI bat TI tum to KamKah s bat ko sIiryslI
le rhe ho"
mEne kkUko \pq idya to vh cup ho gya

iptajI ne iPr se se sI halt meM bar-bar pk\a ipqayI hu^R vh "maro mt,
maro mt " duhrate hu khta rha "iPr kBI nhIM k<Mga, iPr kBI nhIM k<Mga"

iptajI ne pne Brose ke kakI pa cacajI se bat kI PEsla hua ik

dubara ibjlI ke Jqke lgegeM sval b kkU ko mnane ka Ta iptajI ne \aAqr ke
pas jane kI bat kI to sne saP ^Mkar kr idya
"vo iPr se ibjlI ke xaAk lgayega na, bhut ddR hotI hE"
"^s bar sse kheMge ik xaAk nhIM lgayega tum clo to"

^s bIc BEya CufiI pr aye to iksI trh mnakr kkU ko saykeiq q ke pas
iPr se le jaya gya ibjlI ke Jqke dubara lge

se BEya Or iptajI ka Or BI \r p\ gya Ta jb vh nkI or deKta to

muJe skI aMKoM meM By Or sMdeh kI Caya dIKtI
iptajI se smJane kI koixx krte-
"beqe k bar QIk ho jaoge to iPr namRl ijMdgI xu> kr skoge..."
"mEM QIk to hUM...ya hua hE muJe.......
"\aqr khta hE ik gle hte iPr jana hoga ske pas....
"\aqr ko kuC nhIM malUm...^tnI jor se xaAk lgata hE....mEM nhIM jaMga ske
pas"
"jana to p\ega hI kkU, Or ^Rlaj BI ya hE mMglvar kI vaMyqmeMq le rha
hUM...tb tk tere rGu BEya BI yhIM hEM"
iptajI ne pna PEsla suna idya Ta ve jb BI ^s trh inNRyamk |Mg se
pna PEsla sunate to kkU shmkr cup ho jata Ta BI BI sne ivroD nhIM ikya
pr k hErt kI ingah se ~heM der tk GUrta rha
+ + + + + +

31
 somvar xam jb mEM kalej se Gr ayI to kkU Gr pr nhIM Ta rat Kane kI
mej ke ^dR-igdR bEQe cupcap Kana BI Ka ilya gya Or kkU tb BI nhIM phuMca to maM
ko behd iPk hone lgI ipta jI kuC vT sa mhsUs kr rhe Te, bole-"isva ^Mtjar
ke iPlhal Or kuC nhIM ikya ja skta"
rat ke barh bjne ko hu to tb tk ko^R nhIM soya Ta maM khne lgiI ik
puils qexn Pon kr idya jaye pr iPr BEya smJane lge ik PaltU meM duinya-jhan
meM i|M|ora ipqega, subh tk ^Mtjar kr hI lena caihye gr nO-ds bje tk nhIM aya
tBI CanbIn kreMgeM
s rat ko^R BI QIk se soya nhIM Ta bar-bar iksI n iksI ke Qkr
baT>m jane kI avaj a jatI TI muJe isPR k \r Ta...kkU khIM kuC pnI
hain n kr bEQe ijs \r , axMka Or vsad kI iTit meM vh jI rha Ta ska
Mjam ya ho skta hE...^skI ko^R shI kpna krne kI BI samyR muJmeM nhIM TI
Qhre hu aMsU kI bUMd sI s subh ko maM jb pne rt se alaivt krne ko
tEyar hI TIM ik Pon bja mOsI bta rhI TIM ik kkU nke yhaM phuMca hua hE yUM mOsI
ke yhaM hmme se iksI ka BI ana jana b\I am sI bat TI iPr BI kkU ke ^s trh
cank ane se hEranI to mOsI ko BI hu^R pr ~hoMne ^s ko ko^ tUl nhIM dI, subh
jb kkU ne hI Gr pr iksI se n khne ka ijk ikya to mOsI ko lga ik sb iPk n
kr rhe hoM ^sIse Pon kr idya maM ko b cEn Ta Or iptajI ko gusa ve se \aqr
ke pas le jane ke ilye CufiI lekr bEQe hu Te mOsI se bole ik kkU ko kheM ik jdI Gr
a jaye pr kkU ne n to Pon pr bat kI, n hI vh vaips Gr ane ko tEyar Ta
mOsI se khta rha "nse kuC mt kho ve muJe le jayeMge"
mOsI se sb kuC Cupa Ta ve hEran ho rhIM TIM ik kkU kh ya rha hE..khaM le
jayeMge ve iptajI ko pdex dene lgIM-"lgta hE apne ^se bhut mara hE...^tnI BI ya
bat hE...becara \ra p\a hE...bcoM se glityaM to hotI hI hEM pr ^tna to nhIM marte ik
ve Gr se Bag jayeM"
maM ya iptajI ne ^s bare meM kuC nhIM kha dophr BEya Or iptajI Kud mOsI
ke yhaM se kkU ko ilva laye
\aqr ya ptal ka nam b Gr meM mmnUM Ta kkU ke bare meM bat b kkU se
Cup kr hI hotI

32
 kkU subh tEyar hokr kalej jane kI bat kh inkl jata iptajI kI aMKoM
ke age p\ne se vh bcta Ta..ksr Kana pne kmre meM hI mMgva leta ik se p|na
hE..Or ^s trh mej pr hm sbka samna krne se BI bc jata ksr iptajI ko
agbbUla kr dene valI hrkt vh duhrata Or mar Kata pr ^s pr jEse ska bs hI
nhIM Ta
hm sb yh mhsUs kr rhe Te ik khIM kuC shI nhIM hE...pr yh BI lgta Ta ik
\aqr ke pas jakr xayd kuC BI n ho ya xayd bat Or BI ibg\ jaye sb pnI-
pnI smJ ke mutaibk kuC n kuC krne kI koixx krte maM kkU ko badam rg\-
rg\ kr iplatIM ik ska idmag tej ho ipta jI ka jI caq ho jata to caca se
imlne cle jate ik vhI kuC rata idKlayeM...pr ve ptal Bejne ke ^lava Or ko^
suJav nhIM de pate Te iptajI kI tbIyt |IlI-|IlI sI rhne lgI TI n pr hr pl
kkU ka iPk svar rhta
muJe k trh se yh ivvas ho cla Ta ik kkU ke ^s yvhar kI j\ meM skI
yOn-tZityaM hEM n idnoM mEM mnoivan kI iktabeM b\I idlcpI se p|a krtI TI
Or sbse b\e mnovEaink Pay\ ke isaMto ka hI hr trP bolbala Ta mera BI gu<
vhI Ta khIM sI ke aDar pr kkU ko lekr mEM yh manne lgI TI ik yOn tZit hI
khIM smeM manisk sMtuln pEda kr rhI hE Or iPr mEM behd becEn hone lgtI ik k
^s vjh se skI ijMdgI tbah hone dena to BarI mUKRta hogI yUM pne-ap se BI sI
bat khne meM muJe iJJk sI hotI iPr BI ^tna to smJ meM ata Ta ik ijMdgI hr
kanUn, hr mmnUMa ya inym se b\I hE Or muJe to kkU kI ijMdgI ko bcana hE, tb
smaj ka ko^R BI mUy cahe ijtna BI b\a ho--kkU kI ijMdgI se b\a to kuC nhIM ho
skta tBI k idn maM-iptajI se bat krte mEne kha Ta-
"^sko iksI veya ke pas yoM nhIM le jate"
cOMkkr maM ne kha Ta-"yaS S S ya bk rhI hE tU ?"
iPr iptajI kI or muKaitb hokr bolIM-"^ska to idmag Krab ho gya hE "
"xmR nhIM atI tuJe yhI sIKtI hE kalej meM tU BI Co\ kl se kalej deK
rhI hUM idn pr idn bexmIR kI bateM hI sIK rhe ho tum log pta nhIM kEsa jmana a
gya hE kEse -kEse lCn ho cle hEM bcoM ke"
maM ko khIM merI bat cuB BI gyI TI bolIM-
"lucI khIM kI pne Ba^R ke ilye tere muMh se se vak inkle kEse"

33
 veya ka nam Br lene se maM veya^R ke pit pna sara gusa, ivroD Or
nPrt muJ pr inkalne lgIM Or muJe avara, rM\I Or kMjrI ke jane iktne hI iKtab
de idye iptajI ne mera tkR smJte huye BI merI trPdarI nhIM kI TI bs kha-
" beqe To\a soc smJ kr bat ikya kro"
mEne to iPr BI ijd krke kha Ta-
"muJe kdm Brosa hE ik ^s trh vh QIk ho jaga"
"clcl yada bol mt do iktabeM ya p| lIM, soctI ho ik tum \aqr se
yada janne lgI ho"
jb iptajI ne BI merI bat ko r kr idya to muJe lga yh pIi|yoM kI Be
dUrI TI ijse paqna kele mere bs kI bat nhIM TI yUM merI bat BI iktnI shI ya
yvhairk TI, yh tb mEM Kud BI khaM smJtI TI
pr merI becEnI Or BI b| gyI TI--mEM iks trh smJaM ^n logoM ko ik ^s
trh kI tZityaM ya ya bvM\r la detI hEM ^Msan kI ijdgI meM mEMne Kud se baloM ko
Jela Ta Or iksI trh xadI tk ke k lMbe ^Mtjar ke ilye Kud ko tEyar ikya hua
Ta--jantI TI smaj ka |aMca to bdla nhIM ja skta--pr Kud ko to |ala ja skta
hE--iktne mulaym Or lcIle Datu se bnI TIM hm l\ikyaM kalej meM sheilyoM ke saT
l\koM ke bare meM bateM krna, k dUsre ko iksI l\ke ke bare meM Ce\ dena, rata clte
l\koM se imlI PityoM ko rs le-le kr k dUsre ko sunana ya iPr iPmoM ke gItoM
Or iBnetaoM kI Bav mudaoM kI ccRa kr-krke mje lena--^~hIM me hmarI yOn
^CaM sMtoz Koj letIM TIM pr kkU ka to dotoM ka sa ko^R smUh BI nhIM rha
Ta---xayd ^sIilye se sb kuC pne BItr hI---pne xrIr ke maym se hI Kojna
Ta
ya mEM pne Ba^R kI kuC mdd kr sktI hU-M -sa mEM sr soca krtI TI mera
daiyv ya hE--ya hMEM skI sImayeM ya Gere? ya mEM skI iTit btlaye ibna se
iksI l\kI se imlva sktI hUM.....ya ko^R l\kI skI halt jankr se cah
payegI......pr mEM iksI l\kI ko BI iksI trh kI prexanI kI halt meM kEse \al sktI
hUM ^sse behtr yh nhIM ik mEM Kud hI ko haijr k>M...? ya hota hE Ba^R bhn ka
irta...? ya Ba^R ke bcav ke ilye xrIr ka ^temal Gor nEitkta hI khI jayegI--
Or ko^R yaK`ya nhIM ho sktI ^s kmR kI yUM socne ko to mEne BI soc ilya pr
ya sc meM pne BItr kuC ihmt juqa sktI hUM? ya pirvar Or smaj ke inymoM ko
to\ dUsroM kI ihkart BrI njreM shne kI takt hE muJmeM

34
 yUM bhut bcpn meM mere Or kkU ke bIc kuC Gq cuka Ta car-paMc sal se
yada m nhIM rhI hogI merI jo hua vh sb an Or cetn ke MDkar meM hI ho
skta Ta...skI isPR k DuMDlI sI yad hE ...pr s yad meM to isPR k Bolapn
hE..iksI trh ka mEl ya mlal nhIM....ko^R nEitkta ka hsas nhIM ----dophr meM
sb so cuke Te...mEM Or kkU bEQk meM Kel rhe Te...cank Kel-Kel meM hI hm k dUsre ke
Mg CUne lg gye Te ..jIb sa kOtUhl jag gya Ta k dUsre ke pit...k dUsre ko CUkr
janne Eka...pne Or dUsre ke PkR ko phcanne ka ^tna hsas xayd tb BI Ta ik
sa ikya nhIM jata ...tBI sbse Cupkr dophr ke sUne meM hI sa ho paya Ta iPr BI
muJe hm donoM kI vh hrkt bhut BolI, b\I inivRkar lgtI hE. Ba^R bhn ke irte kI
pavnta kI bat to bhut bad meM jakr smJ meM ane lgI TI tb to Ta ma kOtUhl--
nr-mada ka vh xu aidm akzRN ijse sOMdyR Or ku>pta dono ke iktne hI jame
iktne >p-rMgoM meM phnaye gye kuC njroM ke il yh BI k ku>p hI hrkt TI...pr s
ku>pta ka hsas muJe to tb nhIM Ta...Or kkU to muJse BI do sal Coqa Ta pr
jo shj kOtUhlvx hua..vh hona to pakZitk hE....smeM ku>pta, nEitkta ya
nOicy ko Kojna ya iPjUl kI bat nhIM
leikn aj...pnI soxl kMi\xinMg ke bad ya mEM iksI se yvhar ko shj
man sktI hUM ?...Or shj mankr smeM pvZt ho sktI hUM shjta ka sval xayd
yhaM Qta nhIM...yoMik ^s vt mere BItr kevl pI\a Or shanuBUit hE.....ko^R
kOtUhl nhIM k neh kI ivvxta hE ya ^s ivvxta meM ^tna jor hE ik vh merI
sarI soxl kMi\xing ke Kol ko Po\ kr siky ho ske gubar to bhut bar
Qe....sbkuC to\Po\ dene ko BI k^% bar tEyar hu^R prMtu bs yUM hI BItr hI BItr
Qkr sb db gya \rpok TI mEM ...kuC nhIM hua muJse ijs Gr meM veya ka nam Br
lene se ^tnI BarI pitikya ho jaye ....vhaM merI ^s hrkt se n jane ya ho jata

35
 6
iptajI ne kkU ko bdlav ke ilye dIdI ke pas ixmla Bej idya dIdI se
iptajI ne kha Ta-"^ska p|a^R-v|a^R meM mn nhIM lgta, sara idn avaragdIR krta
hE gr ixmla meM ^se ko^R kalej vgErh psMd a ja to deK lena...vhIM boi\RMg meM
\al deMge"
dIdI Kux TIM ..Or nkI beiqyaM BI mame ke ane pr saiht kkU dIdI ke
pas jane ko kdm tEyar ho gya Ta xayd se Kud ko hI BItr khIM bdlav kI
j<rt mhsUs hotI hogI yUM dIdI ke yhaM Gr ka sa suK hote hu BI ipta jI ke
nuxasn ka bMDn nhIM Ta ^silye nke yhaM jana hm sb ko Ca lga krta Ta
yh bat nhIM ik dIdI nuxasnipy nhIM TIM pr hm cUMik ~heM kBI kBI imlte Te
^silye hmara la\-cav hI hota Ta nuxasn ka daiyv ipta jI ka hI Ta
dIdI ko kkU meM kuC BI vaBaivk nhIM lga Ta vh bcoM se Kelta , ~heM
sa^%ikl pr bEQakr bajar Or pakR Gumane le jata iPr kuC idn bad ~hoMne noiqs
ikya ik vh sr cupcupIta ya pne-ap meM Koya Koya sa ho jata hE iptajI ko
Kt meM dIdI ne ilKa BI Ta-" kkU ko pta nhI ya ho gya hE...kuC Kane-pIne kI suD
nhIM rhtI mEM nata mej pr lgakr ^Mtjar krtI rhtI hUM..bar-bar avajeM lgatI
hUM...vh ata hI nhIM...yarh-yarh bje tk sokr nhIM Qta ..iksI cIj ka hox hI
nhIM hota, n nhane ka n Kane ka sr mEM kuC pUCtI hUM to jvab hI nhIM deta se
KalI deKta rhta hE jEse kuC suna hI n ho ya apke pas BI sa hI krta Ta...ya
ye ikxor m kI BI smya ho sktI hE....muJe to kuC jIb sa lgta hE ^ska
yvhar"
^ske bad k^R bateM Or BI hu^RM ijnka ijk dIdI ne imlne pr ikya Ta.....ik
kkU rat ke do-do bje tk sota nhIM Ta k rat bI jltI deKkr ve kmre meM ayIM
to kkU k pika meM iksI ^thar kI maA\l kI tvIr meM aMKe g\aye Ta dIdI ko
deKte hI bola- "dIdI ye vhI l\kI hE"
"kOn sI l\kI ?"

36
 "^se mEM janta hUM...^sse idlI meM imla Ta"
dIdI ko kuC isr-pEr smJ meM nhIM aya Ta pr nko kkU ke cehre ka Bav
kuC jIb sa lga Ta jIjajI BI avajeM sunkr ibtr se Q aye Te s rat ke
bad se ~hoMne beiqyoM ko kt^R kkU ke pas n Co\ne kI sK`t takId kr dI TI pne
Ba^R ke bare meM sa sunkr coq to lgI TI dIdI ko...pr beiqyoM kI ihPajt ke ilye ve
kkU pr pUrI ingranI rKne lg gyI TI yUM BI kkU ko lekr ~heM maM-iptajI ka
itirt la\-cav hI yad Ta ^silye ve khtI TIM--"iptajI ke la\ ne hI kkU ko
ibga\a hE ve lb meM se saT le jate Te , MgejI kI iPmeM idKlate Te..kcI m meM
bcoM ke idmag pr ^n cIjoM ka bura sr p\ta hE.....MgejI iPmeM deKne kI hI vjh se
^ske idmag meM ^tna ses Gus gya hE ik vh kuC Or soc hI nhI pata xu> se gr
nuxasn meM rKa jata to sa kuC nhI hota hm logoM ko to iptajI ne KUb dbakr
rKa Ta..tBI hm log QIk se seql BI ho gye hEM kkU ko ~hoMne mnmanI krne dI
.bcoM ko QIk ga^\eMs imlna bhut j>rI hota hE"
k hI pirvar meM pl b|kr BI dIdI Or mere njirye meM b\a PkR Ta...xayd
^silye BI ik nkI Or merI m meM pUre dxk ka Mtr Ta..pr kuC sca^% xayd nke
kTn meM BI rhI ho
dIdI ka Kt pake hm sbko b\I xmR mhsUs hu^% TI iptajI bole--"aiKr hE
to pnI hI beqI bta dena caihye Ta"
maM ne kha Ta-"ya btate yUM kuC hE To\e hI sko"
muJe BI lga Ta ik btane ko Ta hI ya iptajI ne yh to btla hI idya Ta ik
vh avara Or gumrah ho rha hE Or ^sI bdlav ke ilye hI to se vhaM Beja gya Ta
drsl hmmeM se ko^R BI yh ivvas n krna cahta Ta ik kkU meM kuC glt hE
khIM lgta Ta ik hmIM meM......xayd iptajI meM ...kuC glt Ta ...ya iPr Gr kI hva
meM...ya xhr ke mahOl meM sa kuC Ta jo kkU ko ibga\ rha Ta Or gr se ^s sare
pirvex se hqakr lg kr idya jaye to xayd sb kuC shI ho jaye dIdI ke pas se
Bej kr hm kuC sI hI mId lgaye bEQe Te
Or dIdI ke Kt ne praD Or xmR ka k nya boJ hm sb pr lad idya
Ta
saT hI kkU ke shj hone kI hmarI hr mId Or sMBavna ke cIT\e kr idye
Te

37
 kkU dIdI ke pas se lOqa to bhut kmjor ho gya Ta jEse ik ko^ gm se Kaye
\alta ho Gr meM iksI se BI bat krne meM idlcpI nhIM TI se pne-ap meM hI
rhta
ske vay ko lekr nyI iPk lg gyI TI maM-iptajI ko maM pas ibQakr
iksI Coqe bce kI trh Kana iKlatI se phle se bhut km Kane lga Ta vh
caca ne xhr me nye Kule k pa^veq ptal ke bare meM btlaya Ta jhaM
manisk rogoM ke mrIjoM ka kuC sMvednxIl ^laj hota Ta, jhaM roigyoM ko ibjlI
ke Jqke nhIM idye jate Te mOiKk OziDyoM ara idmag ke rsayink sMtuln ko
shI kr ^laj ikya jata Ta caca Or iptajI ne kkU ko b\e yar se yh bat
smJayI TI Or vh ibjlI ke JqkoM ke \r se brI hokr ^s ptal jane ke ilye
rajI ho gya Ta
ptal ka b\a \aqr ivdex se p|kr aya Ta Or manisk rogoM ke ^laj meM
sne jd hI xhr Br meM pnI Dak jma lI TI
iptajI jb kkU ko \akqr ke pas le gye to lOqkr kkU BI KUb Kux dIKa
" ye \aqr to b\I CI trh, dotoM kI trh bat krta hE"
k do ivijs ke bad \aqr ne slah dI ik kkU ko ptal meM hI daiKl
kra idya jaye \aqr kI krIbI ingranI kI j>rt TI se kkU ko \aqr ka
vBav bhut Ca lga Ta ^sIse vh Jq se man gya
yUM va\R ke dUsre mrIjoM kI halt kkU se khIM yada bdtr dIK rhI TI-pr
\aqr ke khne pr jb vh rhne ko tEyar ho gya to iPr sne ko^% anakanI nhIM kI
jbik va\R meM Guste hI k^% l\ke akr se Gerne lge nke kOtUhl se se KIJ ho rhI
TI k bar sne lacar sI aMKoM se hmarI or deKa Or cup ho rha jEse sne mn
hI mn PEsla kr ilya Ta ik ye BI ajma kr deK ilya jaye
tIn car hte meM hI kkU behtr dIKne lg gya Ta vh QIk se Kane pIne lga
Ta Or ske gal BI kuC Br aye Te yUM dubla-ptla to vh hmexa se hI Ta pr ijm
kmjor nhIM dIKta Ta b pr se va\R ke dUsre mrIjoM ko deK-deK kr kuC hota Ta
hr roj vh k hI bat ka ^srar krta-
"mEM QIk to hUM dIdI muJe Gr yoM nhIM ane dete?...ya mEM tuheM ^n sb pagloM kI
trh dIKta hUM ....muJe Gr le clo"

38
 mera ro dene ko mn ho ata yoMik muJe Mdaja Ta ik \aqr ^tnI jdI CufiI
dega nhIM
kuC idn bad kkU ke lgatar jor dene pr, \aqr ne kha ik kkU gr
inyimt >p se dva Kata rhe to se Gr jane idya ja skta hE
tb hmeM ^s bat ka Mdaj nhIM Ta ik dva iKlana BI ko^R muikl kam ho
skta hE kkU ko dva pIne se sK`t nPrt TI roj kuC n kuC trIka sockr se
dva iplayI jatI leikn Gr ske ilye sI inyamt Ta ik bhut idnoM tk to hm se
hptal Bejne kI DmkI dekr dva ipla \alte rhe hptal ke nam se vh k \re huye
bce kI trh cupcap dva gqk jata
kkU QIk hone lga to mEne BI pnI ijMdgI ko beiPk hokr jIna xu> ikya
+ + + + +
beiPk ijMdgI ke pl iktne igne cune hote hEM jb se Mxu pEda hua , k Cn BI
sa nhIM gujra ijse beiPk kh skUM phle to isPR k maM kI BUimka hI inBa rhI TI,
skI coq ke hadse ke bad se pircairka kI BUimka Or BI yada ijmedarI kI TI
xok kBI BI merI ^s BUimka ke pit hmddR nhIM ho ska se hmexa lgta ik
smya Mxu kI ^tnI nhIM TI ijtnI ik Kud merI
Mxu ko hptal se lakr hm Gr phuMce hI Te ik xok muJse tEyar hone ka
agh krne lga s xam taj hoql meM paqIR TI xok ne pnI bi|ya isk valI
kmIj Or ^qailyn i\ja^nr qa^R phnI TI
"sa|e aQ bj cuke hEM , tum to Q hI nhI rhI---ske isrhane se bEQI ho jEse
tuhare bEQne se hI vh QIk ho jayega"
"mera mn nhIM kr rha jane ka"
"^tnI BI ya bat hE"
"kele Co\ne ka mn nhIM"
"ramisMh to hE Gr meM"
"nOkroM se bImar bce kI deKBal hotI hE? khIM dubara sse igr gya to "
"b tum PaltU meM yhI \r pal lo ik dubara igr jayega \oMq bI islI..clo
Qo jdI se tEyar ho jao..phle hI ^tne leq ho rhe hEM"
"nhIM xok mEM nhIM jaMgI...tuhe jana ho to jao mEM ^se kela nhIMM Co\
sktI"

39
 vh phlI bar TI jb xok mere ibna iksI paqIR meM gya Ta jane se phle vh
iPr se bola Ta-" BI BI tEyar ho sktI ho to bolo leq cle jayege"
"nhIM xok , merI jan to Mxu meM hI qkI rhegI, jakr BI mEM iksI se |Mg se
bat to kr nhIM paMgI...tb Payda ya"
"jEsI tuharI mjIR pr muJe to jana hI hE...^s trh Gr meM bMd ho gya to pna
to ibjnes hI Qp smJo"
do-k bar iPr kuC sa hI hua Ta ske bad se xok ne kele jane kI
adt hI \al lI TI vh muJse pUCta BI nhIM merI Or skI xamoM ka ihsab lg
ho gya Ta muJe ixkayt nhIM TI sse bs mn meM k kcoq, k ksk sI bar-
bar Qkr rh jatI TI---"ijs asanI se xok ne Mxu ko maMs ka loT\a kh
pnI ijMdgI se inkal idya hE...vEsa mEM to nhIM kr patI jo ijMdgI mere ilye merI
pnI ijMdgI se BI yada hm Or jIj hE vh yoMkr ske jnk ke ilye hI maMs
ka |er bnkr rh gyI ya yh PkR mere maM hone kI vjh se hI Ta matFv ya k
ivvxta Br hI hE xayd ivvxta hI ho---tBI to kkU ke hptal se Gr ane ke turMt
bad mEM pnI sheilyoM ke saT agra-jypur GUmne clI gyI TI k beiPk CufiI
mnane ke ilye leikn maM to sa kBI nhIM kr payIM sr nko Kamox aMsU
bhate hI deKa sr nko yh khte suna-"pta nhIM ya gltI ho gyI hmse..ikska
ya bura ho gya...b sMBal lo Bgvan....^sko shI idxa do" maM hmexa yhI
mhsUs krtI rhI ik kuC ~hI se glt ho gya..iptajI BI khIM pnI prvirx meM hI
ko^% KamI inkal Kud ko doz de lete Te suDar Or kmRQta ke gaMDI yug meM ple-b|e
iptajI ke ilye nuxasn, inymbta, adxRvad ,ambildan Or sMym hI sbse
b\e mUy Te pne pirvar meM cUMik ve Kud sbse b\e Te ^silye dada kI mZyu ke bad
sare Gr ka boJ pne pr le ilya Ta pnI sOtelI maM kI Brsk seva Or sOtele
Ba^% bhnoM kI deKreK meM ~hoMne pna sb kuC lga idya Ta nka rajnEitk adxR
gr gaMDI Te to pairvairk adxR Te myaRda ram pne sOtele Ba^% bhnoM Or maM ke
pit ve vEsa hI yvhar krne kI koixx krte iptajI ne hI caca ko ^MlE\M p|ne Beja
Ta b ~heM lgta ik kuC ~hIM ka doz hE...nke inym-sMym ya nuxasn meM hI ko^%
kmI rh gyI TI jo kkU ibg\ gya ^sse age ve yada M soc nhI pate Te

40
 xayd ^sIilye mEM nhIM cahtI ik b muJse khIM kuC Or gltI ho ya mEM gltI
ke hsas kI kcoq hI mhsUstI rhUM hr pl Mxu pr aKeM iqkaye rKtI...jEse aMK
hqate hI vh khIM oJl ho jayega
+ + + + +
agre meM mEM sc meM Gr , maM-iptajI , kkU --sbko BUl gyI TI kaiRk kI
caMdnI meM <^R ke PahoM se hke ho aye tajmhl kI <mainyt ke saT pne K`yaloM kI
\an Brte hm iksI piryoM ke dex meM phuMc gye Te s piryoM ke dex meM k rajkumar
BI rhta Ta....pr BI vh rajkumar iksI ghrI nIMd meM soya Ta iksI k inyt
G\I meM sko s ghrI nIMd se jagna Ta Or pnI rajkumarI kI Koj krnI TI
rajkumarI pnI ^s inyit se beKbr Kud rajkumar ko jane kOn-kOn se mhloM meM
KojtI iPrI TI--gulabI mhl, pMcmhl, jlmhl pr rajkumar ka to khIM pta n Ta
s sarI sEr meM isPR spnoM kI hI bateM Or spnoM kI hI Ce\ Ca\ hotI rhI TI
hm jmIn pr k pl ko BI nhIM tre...vhIM badloM meM khIM tErte rhe
lOqte hu, bs meM bEQ-e bEQe cank k dasI sI mn meM tr ayI TI yUM hI
ibna iksI sMdBR ke mEM pne saT bEQI pnI shelI imit se kkU Or iptajI ke bare meM
bat krne lgI ^sse phle meMne pnI iksI BI shelI se kkU kI halt ka ijk nhIM
ikya Ta mEMne pne ap ko khta paya--"pta nhIM mere Ba^R ko ya ho gya hE..b\a
K\a-K\a rhta hE iptajI ko lekr Or BI iPk hotI hE ik ske gm meM ~hIM ko
n kuC ho jaye "
bs \`\e pr phuMckr \I. qI. yU. bs ka ^Mtjar krne ke bjay mEnE TI-hIlr
ilya Gr phuMcne kI jIb h\b\I TI
Paqk pr kUqr <ka to Mdr se ko^R bahr JaMkne nhIM aya jEsa ik am tOr
pr hota Ta xam ka DuMDlka b| rha Ta Gr pr jIb sUnapn sa iGra mhsUs
hua ko^R BI bI jl nhIM rhI TI...ko^R Kqka nhIM yhaM tk ik rso^R Gr se
iksnU ke Kana pkane ya btRnoM kI Qa-pqkI jEsI idn Br ane valI avajeM BI
Kamox TIM b|kr mEne Kud hI Paqk Kola Or bramde tk ka Pasla ty krke
phuMcI to deKa drvaje pr tala lga Ta mn meM Kqka sa hua, khaM cle gye sb log
mere pas to Gr kI cabI BI nhIM TI....Gr to hmexa Kula hI hota Ta mEM kuC imnqoM
tk yUM hI iQQkI K\I rhI--ya k>M...iksse pUCUM ...p\oisyoM ko kuC pta hoga..?
^tne meM Paqk pr k qEsI akr <kI mEM \rI-\rI sI bramde se hI Mdaja
lgane kI koixx krne lgI qEsI se trne vale b\e BEya Or BaBI Te mEM hEran

41
TI..BEya -BaBI ke ane ka to ko^R pogam nhIM Ta---yh cank kEse bn gya qEsI
se saman nhIM tara gya Ta ^ska mtlb hE ik ve qexn se sIDe nhIM a rhe Te
Gbrahq Or smMjs se sUKte muMh se mEMne kha-" ap log kb aye BEya muJe
to apke ane ka pta nhIM Ta malUm hE ik sb log khaM hEM?"
BEya ne b\I nrma^% se mere kMDe pr haT rKte hu kha-"clo, Mdr clo, btata
hUM"
"cabI hE apke pas"
BEya ne tala Kola Or hm Mdr aye mera \r Or becEnI CUt kI bImarI ke
kIqaNuoM kI trh hr pl hjaroM kI sMK`ya meM b| rhe Te
"kkU khaM hE? iptajI , maM , sb khaM hEM?"
"Gbrao mt ve hptal meM hEM pr halt kMqol meM hE"
"kOn hptal meM hE?"
"iptajI"
"ya hua nko?" khte-khte merI avaj kaMp rhI TI
"cakU lg gya"
"cakU....cakU keEese lg gya"
"xayd vo kkU ko jbrdtI dva iplane kI koixx kr rhe Te...guse meM akr
sne nke peq meM cakU GoMp idya"
"bhut ghra Gav hE"
"haM...kuC Mti\yaM kq gyI hEM...aprexn hua hE"
muJe bhut jor se pCtava hone lga ik mEM CufiI mnane gyI hI yoM mEM rhtI to
sa kBI n hota Or iPr pne ap pr Or maM iptajI pr ^s bat ka gusa ane
lga ik jb vh dva pIne meM ^tnI tklIP deta Ta to se ptal vaips yoM n Bej
idya mn ko ivvas hI n hota Ta ik kkU kBI sa kr skta hE iptajI cahe
kkU ke pit pna neh muKr >p se kBI pgq n BI kr paye hoM...pr nkI jan khIM
sI meM to qkI rhtI TI.....kkU ya kBI smJ paya hoga neh ke ^s v>p ko
iptajI hI \aqr ko mna-mnu kr se Gr vaips laye Te.....sa yoM kr ikya kkU
ne
"kkU hE khaM?"
"pta nhI,M subh se lapta hE"

42
 "khIM sne pne ap ko to nhIM kuC kr ilya?"
"deKo xix, b ^s vt kkU ke bare meM iPk krne ka ko^R Payda nhIM vh
jayega khaM.....GUm Gam kr Gr hI lOqna hE se"
k saT do hadse ho gye Te Or muJe smJ nhIM p\ rha Ta ikska ddR Or
becEnI muJe yada prexan kr rhe Te kBI iptajI ke ilye Gbra QtI to kBI kkU ke
pit akox, iPk, dasI Or lacar neh Or smTRta ke Bav kOMD jate
"ya sko Mdaj hoga ik sne sa ikya hE?"
"mEMne kha n xix ska iPk n kro puils ko Kbr hE vh se Koj legI"
"ya puils ko sUcna dI gyI TI?"
"puils ke muayne ke ibna ve iptajI ko ^mrjeMsI meM daiKl hI nhIM krte Te.
cakU marne kI vjh se vh puils kes to bn hI gya Ta"
"to b vh kkU ko jel meM \al dege"
merI avaj kI kMpkMpahq iPr se pgq hone lg gyI TI
"tuJe vh sb iPkR krne kI j>rt nhIM hE, mEM sMBal lUMga"
yUM BEya BI iptajI ko kkU ka yada la\-cav krne ka dozI Qhrate Te pr b
musIbt p\ne pr b\e beqe kI trh sara boJ ve pne kMDe pr lene ko tEyar ho gye Te
BaBI rso^% mMe Kane ka kam sMBalne phuMc gyIM TIM iptajI kI deKreK ke ilye
iksnU maM ke pas hI hptal meM <k gya Ta mEM rso^% kI or BaBI kI mdd krne ko
b|I hI TI ik drvaje kI GMqI bjI BEya baT>m meM Te mEne hI drvaja Kola do
puils ke admI Te
"aj subh vardat hu^R TI yhaM?"
"jI...?"
"mujirm ne kl kI koixx kI?"
"jI nhIM ..vo...vo..iptajI ko CurI lg gyI"
"ap mujirm kI ya lgtI hEM?"
"jI ..mera Ba^% hE vo "
"ap vardat ke vt mOjUd TIM?"
"jI nhIM , mEM bahr gyI hu^ TI BI To\I der phle lOqI kkU khaM hE?"
"mujirm ka pUra nam ya hE?"
"kumud sehgl vh hE khaM, apko malUm hE?"
"vhIM Tane pr hvalat meM "

43
 mEM puils ke dimyoM ko deK vEse hI Gbra gyI TI...hvalat ke nam se mere
hoxohvas \ne lge
"jI s becare ko to Mdaj nhIM hoga....vnaR sa to vo kBI kr hI nhIM
skta"
s puilsvale ne muJe ^s trh deKa ik tum OrtoM se to bat krna bekar hE
"Gr meM ko^% mrd hE?"
"jI haM, b\e Ba^% hEM mere"
"nko bula^ye"
" leikn vo yhaM nhIM rhte mEM rhtI hUM muJe malUm hE kkU ke bare meM vh ^s
trh ka l\ka nhIM hE...ajkl skI me~ql halt......"
"QIk hE vh sb ap mijqeq ko btla^yega hmko to isPR byan djR
krna hE jra pne Ba^% sahb ko bula^yega"
Ba^% sahb se ~hone kkU Or iptajI ke bare meM kuC Or jankarI lI puils
ke jane ke bad BEya bole-"jmant krake Cu\ a to laMga kkU ko, pr b ska yhaM
rhna Ktre se KalI nhIM...vh iksI ko BI mar skta hE"
kkU ne hm sb ke saT jEse ik ivvasGat ikya Ta Or s pr se ivvas
Qakr hm se ske ikye kI sja dena cahte Te pr ya vh janta Ta ik sne
ivvasGat ikya hE
bhut k\vI lgI TI BEya kI bat jEse ik iksI praye kI bat kr rhe ho pr ^s
vt mEM Kud iptajI ke bare meM ici~tt ho rhI TI BaBI ne jdI se kuC Kana tEyar kr
idya Ta mEM Or BEya hptal maM ke ilye Kana le jane ke ilye tEyar Te

jb tk hptal phuMce, MDera Kasa ghra cuka Ta hptal ke geq ke

bahr mm roxnI meM mUMgPlI Or PloM kI Cabi\yoM Or rei\ yoM vale pna PElav
smeq rhe Te yUM s\k ke KMBoM kI biyaM to jl rhI TIM pr muJe sara mahOl b\a
MDera-MDera sa lga hptal ke gilyaroM meM pIlI biyaM iqmiqma rhI TIM...k
jIb sI dva Or sIln kI imlI julI gMD se rse bse n gilyaroM se gujrte hu merI
Gbrahq b| rhI TI M BulBulEya kI trh mo\ Kate ^n gilyaro Or bramdoM ko par
krte hm iptajI vale va\R tk phuce

44
 maM kmre ke bahr beMc pr bEQI MaK bMd ikye xayd jap kr rhI TIM iksnU nke
pEroM ke pas bEQa MG rha Ta mEne pas akr DIre se avaj dI maM jEse spne se jgI
hoM
"tum log kb aye"
"iptajI khaM hEM"
"~heM BI lane vale hEM"
tBI do nseR q`recr ko GsIqtI hu^R dUsrI or se ayIM maM kdm Q K\I
hu^R iptajI ko phcanna kdm muikl Ta iktnI hI nailyaM nke nak Or muMh
meM lgI hu^M R TIM bayIM baMh kI ns meM su^R ke jirye lUkoj kI botl c|ayI gyI TI
iptajI BI pUre hox meM nhIM Te mEM nke isrhane K\I der tk ~he deKtI rhI
iptajI ne MaK KolI to sbse phle muJI pr aMK p\I...hke se mukrakr ~hone
aMK bMd kr lI mEne bulaya to dubara KolI nke oMQ P\P\aye-
"kkU ka ya hal hE"
"vh QIk hE iptajI"
"khaM hE"
"Gr pr hI "
mEMne Jq se khkr n pr se pna cehra hqa ilya ^Dr nsR icla rhI TI-
"^tne log mrIj ke pas nhIM Qhr skte ap log b ja^ye"

45
 7
gle idn Kbar meM moqI suiKRyoM ke saT Kbr CpI hu^R TI-"beqe ara bap kI
hya--kl(20 tUbr 1962) idlI xhr ke k yuvk I kumud shgl ne pne ipta I
rmex kumar shgl ke peq meM Cura GoMp kr nkI hya krne kI koixx kI I rmex
kumar ko najuk halt meM hptal phuMcaya gya Or I kumud kumar b puils kI
ihrast meM hEM GrvaloM ne btaya ik I kumud kumar kI idmagI halt shI nhIM hE Or
ve ^s hadse se phle k^ bar manisk roigyoM ke hptal meM rh cuke hEM"
hmare Gr ka kca icfia b sb ke samne Kula p\a Ta mEM mna rhI TI ik
aj ke Kbar ka yh ihsa iksI trh hmare jan-phcan valoM kI aKoM se ndeKa
rh jaye xam ko ptal gyI to mOsI vhaM phle se mOjUd TIM maM se bar-bar kh
rhIM TIM-" Gr meM ^tnI b\I bat ho gyI Or tUne hmeM btlaya hI nhIM hm ko^R praye hEM?
muJe to tBI kuC g\b\ lgI TI jb kkU ibna btaye hmare Gr aya Ta pr ap
logoM ne to kuC Bnk BI n p\ne dI "
iptajI xam tk pUre hox meM Te bat krnI muikl TI yoMik gle meM nalI \le
rhne kI vjh se ~heM KaMsI sI Q rhI TI ijsse aprexn ke bad peq meM lgaye gye
qaMkoM meM b\I qIs QtI muJse bs ^tna hI bole-"bs tere Bag se hI bc gya hUM tuJe
yahne ka kam bca hE n"
iPr BEya se kha-"kkU ka yan rKna beqe, jb tk mEM yhaM hUM deKna se kuC ho
n jaye"
gle roj jmant krke BEya kkU ko Gr le aye Te Or mijq`req kI ihdayt
ke nusar ~hoMne xahdra ke hptal ka pta krna xu> ikya jhaM ik praDI Or
ihMsk manisk roigyoM ko rKa jata Ta Or nka ^laj ikya jata Ta
kkU ke ijm pr nIl p\e hu Te skI baMyI aMK sUjI TI jEse ik iksI ne
GUMsa mara ho aMK pr baMhoM, kMDoM Or pIQ pr nIl Or KroMce TIM kdm gay sa
isr Jukaye vh BEya ke pICe pICe Gr meM cla aya Ta muJe deKte hI bola-
"dIdI deKo iktna marte hEM "
sne bdn Kol -Kol kr muJe pne Gav idKaye

46
 "yoM mara se tuJe"
muJe gusa Or rona k saT a rha Ta
"pta nhIM bhut staya muJe sbne mara"
To\I der bad bola-"iptajI khaM hEM?'
"hptal meM"
"vo yoM?"
"yUM hI tibyt QIk nhIM TI"
vh cup hokr kuC socne lga iPr bola-
"iptajI BI muJe marte hEM"
"ve nhIM marte ve to tuJe yar krte hEM kEsI qI bateM krta hE tU"
"nhIM tum nhIM TI to mara , bhut mara"
mEM Kamox hokr ske cehre pr kuC p|ne kI koixx krtI rhI vh cehra iksI
\re , shme Or staye hu ^Msan ka sa dIK rha Ta n aKoM meM \r Or sMdeh ke
^lava Or kuC nhIM Ta
s idn mEM kalej nhIM ja payI TIgle roj gyI to merI sheilyoM ko mere btaye
ibna Kbr ho cukI TI ~hone Kud Kbar meM nhIM p|a Ta bik k l\kI se suna Ta
jo ik hmarI jan-phcan kI TI s l\kI ne kha Ta ik lgta hE yh Kbr xix ke
GrvaloM kI hE leikn merI sbse pkI shelI imit ne muJe xayd ximRMdgI se bcane ke
ilye muJse yada sval nhIM pUC-e -isPR k dotana hmddIR jaihr kI agra se
lOqte se kuC bta cukI TI...tBI sne iptajI ka hal pUCna BI j>rI smJa hoga
leikn xmR Or lain k gIle koq kI trh mere idl-idmag pr lde Te n to ska
boJ sMBlta Ta n hI prexainyoM kI QM\ ko rokne meM sse kuC mdd iml sktI TI
sI bateM tb tk isPR dUsroM ke bare meM hI sunI TIM bar-bar yhI yan ata ik log
pta nhIM hmare bare meM ya soc rhe hoMge jEse ik hr imlnevale kI aMK meM bs yhI k
sval ho Or mEM aMK bcane ya r Kojne meM lg jatI

dophr Gr lOqI to k ga\I geq ke bahr K\I TI mEne phcane kI koixx kI

ik ikskI ga\I ho sktI hE pr kdm kuC ple nhIM p\a cank deKa do ispahI
kkU ko jbrdtI ske kmre se bahr ko KIMc kr la rhe Te vh pUra jor lgakr
nkI igrt se inklne kI koixx kr rha Ta-"Co\ do muJe ....Co\ do" vh pUre gle
se icla rha Ta.."Kbrdar..Kbrdar..bcao..bcao"

47
 BEya ispaihyoM kI mdd krte hu se smJa rhe Te -"mareMge nhIM tuJe ye log
isPR hptal lekr ja rhe hEM"
kkU kI cIKeM Or BI tIKI Or tej ho rhI TI MjEse ik ko^ se mar hI \al
rha ho--"nhIM jana muJe ye mera Gr hE muJe yoM bahr inkalte ho Co\o muJe
Co\oSSSSSS
dayI or vale Gr ke p\osI pne lan meM K\e hmara tmaxa deK rhe Te
kkU BEya ko deKta iclaya Ta-" ye mera Gr hE muJe nhIM inkalo "
m EMpTr ka but bnI K\I rhI yhI sbka Mitm PEsla Ta kkU ne ^tja
BrI aMKeM merI or Perkr kha Ta--"dIdI ^~heM roko n ^nse kho n mEM yhaM rhta hU-M -
ye mera Gr hE"
ispaihyoM ne vEn ke pICe kI or se se c|aya k ispahI kskr ske dono
haToM ko pIQ kI trP krke jk\e rKa dUsre ne vEn ka drvaja bMd kr idya jEse iksI
jMglI janvr ko ipMj\ e meM kEd kr idya jata hE--kkU BI pUre bce-Kuce jor se dha\ta
hI rha
vEn DUl \atI dZy ho gyI tb BI n DUl se qkratI lacar dha\oM ka
Kamox xor muJe der tk sunta rha
+ + + +
lacarI ka alm tb BI Ta jb Mxu ke saT hadsa hua leikn pta nhIM kEse
mEMne Kud hI yh PEsla kr ilya Ta ik Kud ko lacar nhIM hone dUMgI OroM ke ikye
PEsloM ke ihsab se clna b merI inyit nhIM TI maM bn kr hI k^R PEsloM ke hk ya
to Kud-bKud merI JolI meM a p\e Te ya mEne hiTya ilye Te maM bnne ke bad hI hk
pane ya hiTyane ka k jIb sa am ivvas BI jEse pne ap hI muJmeM pEda ho
gya Ta Or yh BI smJ meM a gya Ta ik hk ko^R TalI meM pros kr to deta nhIM
se pne sjg Or kmRQ PEsloM ke jirye kbUlvana p\ta hE ^silye hk kurbanI
BI maMg skta hE
jb xok idn meM ibjnes Or ratoM ko ibj Kelne ke ilye lb cla jata to
mEM GMqoM Mxu se bityatIOr ^Mtjar krtI rhtI ik kb vh merI bat sunega , kb vh
aMK Kol merI bat ke jvab meM pnI mukan ibKerega Or kb mAMa kI bulahq dete huye
ske oMQ P\P\ayeMge tb sr yh BI lgta Ta ik xayd mEM isPR dIvaroM pr sr
Po\ rhI hUM leikn jo paMc pitxt mId BI bcI TI mEM se pUrI trh se inco\ lena

48
cahtI TI k aht Or mjbUr maM ke ilye hkI sI sMBavna BI rOxnI ka k hm
quk\ a bn jatI hE
Mxu ne jb aMK KolI TI to sa lga Ta jEse ik nIMd se jaga ho pr vh jgna
^s duinya meM phlI bar aMK Kolne jEsa Ta jbik iksI trh ke BI irte ka ko^%
hsas nhIM hota muJe Mxu ke saT k nye isre se maM ka irta kaym krna Ta mEM
bar-bar se pne hone ka hsas idlatI rhtI --bar-bar kBI xdoM se to kBI
neh-isMcI mudaoM se--se CUkr , shlakr n ivmit kI prtoM ko hqa dene kI
koixx krtI Mxu KalI sI njroM se muJe takta rhta iPr lga ik vh merI bat
sunta to hE--bs bol nhIM skta---pnI pitikya muJ tk phuMca nhIM pata skI
tIn saligrh mnayI ja cukI TI jbik ske muK se tIn maha bce ke ma ma ma ma
pa pa pa pa ke vr phlI bar dubara se inkle merI KuxI ka to jEse ko^ or-Cor hI
nhIM Ta merI tpya ka , mere bar-bar bulane ka aiKr jvab aya to iPr DIre-
DIre hm dono ke bIc xdoM kI k nyI--k pnI hI duinya bntI clI gyI ijse bs
hmIM dono smJte Te xok ke pas BI s Baza se vaikP hone kI Purst nhIM TI
Mxu ko mEM trh trh kI tvIreM idKatI , ici\yaGr ke janvr idKatI Or
nke nam bol-bol kr sse duhrvatI hm GMqoM bgIce meM PUloM Or sijyoM kI
yairyoM ke bIc GUmte Or se nko CuvatI hu^ mEM nam btlatI jatI hr xd shI
duhrana s ke ilye asan nhIM Ta pr vh koixx to j>r krta BEya ske ilye
mrIka se trh-trh ke laAs laye Te n akaroM ko mhsUste vh nye akar
bnata jb BI kBI ko^ CoqI sI nvInta BI n koixxoM meM dIKtI--mere ilye vhI jEse
k b\I pliD hotI
Ch sal ka hone pr Mxu ko mEne kUl Bej idya Ta vh dUsre bcoM ke mukable
kuC <k-<k kr bolta pr trh trh ke mUtR pkrNoM ke ^temal meM vh bhut jdI
dta haisl kr leta ihMdI Or MgejI roM kI phcan BI se bhut jdI ho gyI
TI bhut xuikya da ikya Ta mEne s Coqe se pa^veq kUl kI ipMispl ka m meM
b\e hone pr BI sne se nsRrI meM daKla de idya Ta Mxu to kUl ke nam se hI iklk
Qta Ta
kuCek mhInoM bad ipMispl ne bulva Beja Ta se ijtnI tejI se las ke bce
age b| rhe Te Mxu nke saT nhIM cl skta Ta ipMispl ne kha Ta-" apka bca
Kel vgErh meM to cl jata hE , pr p|a^% ke mamle meM irpaM\ nhIM krta ihsab kI
las meM to se kdm pta hI nhIM clta ik ya ho rha hE"

49
 GbrayI TI mEM
"jI meM se Gr pr mehnt kra dUMgI iPr j>r QIk cl p\ega"
mEM Mxu ko k jma k Or do jma do Gr pr isKatI rhtI TI--bar-bar
rqvatI pEsoM se, PUloM se--hm hr Qos cIj ka ^temal igntI ke ilye krte pr Mxu
bhut km yad rK pata se PUl ka nam to yad ho jata leikn guldte meM iktne PUl
hEM yh n yad rK pata hr bar nye isre se ignvana p\ta
iktna isr mara Ta mEMne pr sb bePayda aiKr ipMispl ne k idn sIDa
kh hI idya-"ay m sarI imsej purI apka bca yhaM cl nhIM skta ^se khIM
Or daiKl kra dIijye"
jhaM khIM BI daiKla idlvatI bs yhI hal hota phle kuC idn to Mxu
inkal leta iPr skI sImayeM sb pr jaihr hone lgtI Or kUl vale se rKne se
mna kr dete
se hE\M IkE\ bcoM ke kUl BI le gyI TI pr vhaM to bhut hI bura hal Ta ve
bce kuC sIKte hI nhIM Te jEse ik isPR vtkqI ke ilye hI ~heM vhaM BtIR ikya gya
ho jo Kel skte Kel lete aps meM, bakI yUM hI in|al Or inkme p\e rhte Mxu ko
^n bcoM ke saT Co\ detI to n kevl vh p|a-p|aya BUl jata bik ye to k trh se
m Br ke ilye sse iknara kr lena hota yoMik vhaM kuC sIKne ke bjay vh
ivnq hI hota ^sIilye skI sarI ixa ka Bar mEne pne kMDoM pr hI le ilya Ta
Mxu mera shcr, mera suHd bn gya Ta vh idn Br mere saT jIta --Kana BI
bnata, bagvanI BI krta, Kane ke smy mej lgata, slad kaqta Or btRn Dulvata
kam ke bad hm saT bEQkr tvIreM deKte, bE\imMqn Kelte, Puqbal Kelte Or moqe-moqe
hPoRM valI iktabeM p|te ^s bat kI hUk to QtI ik Mxu se k am bce kI trh
\aqr ya ^MijnIyr bnne kI mId to mEM kBI BI nhIM rK sktI iPr BI se k
sadI Or BlI am-inBRr ij~dgI iml jaye , yh BI kuC km nhIM Ta ^sIse se
vtM bnane kI , pne pEroM pr K\a krne kI ijmevarI inBane meM mEM pUre jI jan se lgI
hu^R TI
+ + + +
kkU ke bare meM kBI ^s trh se soca-sUJa hI nhIM ya to hm sse pUrI trh se
shj Or sama~y hone kI mId krte ya sa n kr pane pr vh cank ko^ Or ho
jata ske BItr BI k jIb sI kxmkx bnI rhtI Gr pr rhne se se pnI
duinya shI Or sMtuilt dIKtI bahr jate hI , Kas tOr se hptaloM kI duinya

50
njanI-jIb Or saT hI b\I kQor lgtI skI lacar aMKeM bs yhI khtI ik
bs Gr pr rh pana hI mano ske ilye sbse b\I inyamt TI
jbik hm sb ke ilye QIk ^sse qa hota kkU ke Gr meM hone se hI bhut kuC
K\a-K\a Or das ho jata jEse ko^ iBxt Caya ho jo hm pr..sare Gr pr
mM\ratI rhtI ho vh bahr hota to hm iPr se pnI shj ijdgI meM lOq ane ko
Jqpq tEyar ho jate kkU ka ijk kmse km ikya jata leikn khIM vcetn meM vh
hr pl bsa rhta...iktna kuC to sse ju\ a Ta jo bar-bar se samne le
ata...ska kmra...ske kp\e..skI psMd kI Kane kI cIjeM Oer sbse b\I
piTit TI skI nupiTit vh Gr ka sbse la\la bca Ta --sbke la\ Or
yar ka ke~d ske n rhne se Gr ke~dirt ho jata
BEya jb kkU se imlne xahdra manisk roigyoM ke hptal jane lge to mEne BI
jane kI ijd kI TI pr ve mane nhIM
"l\ikyaM nhIM jatI sI jghoM meM "
"leikn pne Ba^R se imlne meM to ko^R hjR nhIM"
"nhIM BI nhIM phle muJe deK ane de pta nhIM kEsa mahOl hota hE ^n jghoM
ka "
BEya jb kkU se imlkr lOqe to nka cehra tra hua Ta k njanI
praD kI sI Caya BI s cehre ko kaMitirt bna rhI TI muJse das vr meM bole-
"pta nhIM ..sI hI hE vh jgh.."
"yoM?"
"vhaM to kdm pagl log bste hEM"
"kkU kEsa Ta?"
"bhut kmjor lg rha Ta kdm i\pE\..i\jeqe\"
"sko Gr nhIM la skte?"
"\aqr se pUCa Ta mEne khta Ta kuC QIk hone pr hI vaips Bej skte hEM"
"kb tk QIk hoga?"
"BI kuC nhIM btate..sbka lg-lg hota hE...pr khta Ta ik km-se-km
Ch mhIne to lgeMge"
"mEM cl sktI hUM se imlne"
"tU n hI ja tere jane kI jgh nhIM vh tU nhIM deK skegI vh sb"

51
 BEya ko Mdaja BI n hoga ik ijs bdsUrt sca^% ko deKne se ve muJe bca rhe
Te vh k^%-k^% >p lekr ncahe hI merI aKoM ke age nactI rhtI...muJe dIKtIM McI-
McI sIKcoM valI jelnuma dIvareM....kkU nke pICe K\a jor-jor se Dke
marta..haToM se JkJorta..iPr isr qkrata...lhUluhan ho jata ispahI se GsIq
kr Mdr le jate...Mdr jhaM bdbUdar, sIln Bre kmre hote...sko bka^ atI
...Kane kI TalI meM rKe bevad saln Or sUKI roiqyaM nCUye p\e rhte..sse k
invala BI ingla nhIM jata...ko^ pUCta BI nhIM ik sne Kana yoM nhIM Kaya iPr
BUKe peq se ibjlI ke krMMq lgaye jate ..vh in|al sa p\a rhta
ya kuC DuMDle se ,DUre se cehre ya nkI CayakZityaM BrtI hoMgI ske jhn
me-M --maM ka neihl aMcl ...ya iptajI ka tna hua, Mgare sa lal cehra ya kBI
das -inrax cehra....xix dIdI kI pnakul AMaKeM.....iksI am ke pe\ kI sGn ,
chktI Caya....|eroM phcanI cIjoM se Bra pna kmra ya hoga Gr ske ilye.?--
-kuC cehre...kuC logoM kI htI ka hsas...kuC pnapn...kuC phcana sa mahOl
..kuC pnI htI ka hsas ya ik Gr BI ko^R kapink vtu ya k xd Br rh
gya hE ske ilye.....xayd imq cuka ho Gr xd ka hsas BI
ya kkU mere bare meM kBI socta hoga jEse ik mEM soctI hUM ske bare meM
ivvas nhIM hota ik kkU ke jhn meM mEM kt^% nhIM hUM...clte vt sne kEse to ivntI
kI TI muJse---"dIdI ^nse kho n ..yh mera Gr hE" ya Gr ko...Gr ke paiNyoM ko
BUl gya hoga vh

52
 8
hptal se lOq kr BI iptajI ko clne iPrne layk hone meM kaPI idn lg gye
Te ve lgatar kkU se imlne jane kI hI bat krte BEya -BaBI lOq gye Te iptajI
ko le jane vala ko^R Ta nhIM k idn mEM kalej se lOqI to maM ne btaya ik iptajI
kUqr clakr Kud hI xahdra cle gye Te
iptajI lOqe to nka pna cehra hI Tkan Or iPk se kala p\a hua Ta
maM se bole-"vh to vhaM kuC Kata nhIM k^R idnoM se se buKar cl rha hE KaMsI BI
kr rha Ta b\a bura hal kr idya hE ^n logoM ne"
To\I der bad kha-"subh kuC Kana bna dena Gr ka Kana xayd kuC Ka le
pne samne iKlakr aMga"
iptajI kI halt sI nhIM dIK rhI TI ik ve subh dubara ja skeM pr iksI ke
mna krne se kuC hona BI nhIM Ta sval BI to kkU ka Ta
maM ne subh paMc bje Qkr pkvan bnane xu< kr idye Te, ve BI isPR pne haT se
kkU kI mnpsMd badam kI KIr , pUiryaM, rsimse alU kI trkarI Or bEMgn ka BtRa
iptajI naraj huy-e " sko to buKar cl rha hE , ^tna Kana kEse Kayega?"
maM ne qe Jqpq sijyoM ka sUp BI tEyar kr idya-
"ap le to jao jo BI Kaye do car cIjeM hogI to kuC to Kane ka mn kr
hI ayega. n Kaye to ko^ %Or Ka lega..ya p\a rhega le jane meM to kuC hjR nhIM "
b\a sa paMc i\boMvala iqiPn kEiryr Qa kr iptajI bole Te-"^tna BarI
kr idya hE...calIs mIl.."
maM Kq se bat kaq kr bolIMTIM-"apne kOn sa kMDe pr Qana hE Qayega to
kUqr hI"
iptajI kI yh bat muJe smJ nhIM atI TI ik Kud to kkU ke ilye hr trh kI
Baga -dO\I krte pr jb maM kuC j>rt se yada krtIM to naraj hote
kkU ne cKa sb-kuC pr Kaya kuC nhIM isPR sUp hI ipya Bre i\be vaips
aye deK maM ko Qes sI lgI iPr bolIM -"clo kuC to ske Mdr gya"
mEM soc rhI TI ik ya ^n vadoM meM kkU ke ilye Gr sakar hua hoga

53
 iptajI hr dUsre, tIsre roj Kana lekr cl p\te Te kkU kI or ^tvar kI
to CufiI hI bs ^silye TI
pr kkU ka n to buKar QIk ho rha Ta n KaMsI Tmne meM a rhI TI
halt ibg\tI gyI to \aqr ne Kud hI iptajI se kha-" hmare pas ^nkI shI
deKreK nhIM ho payegI ap ^~heM Gr hI le ja^ye iksI \aqr ko idKa dIijyega
kmjorI bhut hE, Kana pIna BI QIk se nhIM ho rha xayd kuC hva bdlne se tbIyt
suDre"
bI.. ke salana ^thanoM ka aiKrI pcaR dekr s idn jb mEM Gr ayI to
deKa maM kkU ke kmre kI sPa^R krne meM juqI hu^RM TIM mhrI poca lga rhI TI Or ve
Kud kono meM p\I cIjoM kI Ja\ -poMC kr rhI TIM Or saT saT mhrI ko BI ihdayteM
idye ja rhIM TI-" plMg ke nIce BI CI trh lga ^s qMk ke pICe BI DUl kt^ nhIM
honI caihye se phle hI b\I KaMsI lgI hu^R hE"
"maM ya kkU a rha hE aj?"
"haM tU bajar se To\a Pl letI ana iksnU se khna sijyoM ka xorba tEyar
kr le pta nhIM ya psMd kre vh"
lgBg nO mhIne bad beqa Gr a rha Ta Gr ka mahOl iksI nye bce ke ane
kI tEyarI jEsa hI mxgUl Ta leikn ^s ms>iPyt meM las nhIM Ta
caca jI iptajI ke saT gye Te kkU ko ilvane
iptajI Or caca jI ke kMDoM ka shara lekr cl rha Ta kkU pne share
clne kI tab hI nhI rhI TI smeM kMDe age ko Juk aye Te kkU phcan meM nhIM
ata Ta-gal kdm ipcke huye, aMKe BItr ko DMsI, ijm pr maMs kI pteR ^tnI mhIn
ho gyI TI ik hi\`\yoM ko |kne kI koixx bekar saibt ho rhI TI cehre pr n ko^%
rMg n rOnk...kdm buJa besrokar sa cehra ko^R ...iksI kI BI phcan vhaM nhIM
TIM bs TI k ghrI Tkan...k das Or caq Tkan sne n muJko dIdI kha
n maM ko maM
maM ne ibna vt jaya ikye Jqpq se plMg pr ilqane kI koixx kI ilqate
hI se jor kI KaMsI QI Or KaMsI ke saT hI |er sara blgm bahr ko bh aya mEM
Bagkr guslKane se kp\e Done valI iclmcI Qa layI ^tnI blgm TI jEse kE hu^R
ho vh der tk iclmcI meM TUkta rha
caca jI ke cehre pr ic~ta BrI

54
 "^se jdI hI \aqr ko idKana hoga qeq vgErh krne hoMge ye to tpeidk ke
ispqs hEM"
Gr pr ibjlI igrI TI ijskI phlI tklIP se hm BI smJOta nhIM kr
paye Te-b yh dUsra vjpat kEse shn hoga
jb tk qeqo ke pirNam nhIM aye hm Gbrahq Or mId dono hI pl\oM meM
\olte s qMgI huyI tlvar ke igrne ka ^Mtjar krne lge jo \r vhm Or xk hm
sbko atMikt ikye Te ve sc hI inkle kkU ke qeqoM ke pirNam paijiqv Te
iptajI ko ^s sdme ne kdm to\ idya Ta ^s phar ke mhIne Br meM hI nko
idl ka dOra p\a Ta iPr se hptal ke Pere BagdO\ bImar kkU Gr pr
ptal meM p\e iptajI ko kkU ka hI iPk lga rhta iptajI jEse mukurana hI BUl
gye Te k idn muJse khne lge-"ay hEv ibn Peyr ^n ma^ la^RP"
"sa yoM khte hEM ap"
"merI hI glityaM ,mere hI ibga\ne ka Pl hE jo aj ye halt ho gyI vnaR kkU
BI kuC bn gya hota"
s ghre, Kud ko cIr dene vale Psos kI Dar ko kuMd krne vale ko^ %BI shI
xd mEM pne koz meM nhIM Koj payI
maM ^s dOran ddR kI pCa\eM Ka-Kakr mjbUt dsUtI ke kp\e kI trh inKr
ayIM TIM nko sa pne ap meM ju\ a, cfian kI trh iqka Or xaMit se ijmevarI
ke PEsle lete ^sse phlE mEMne kBI nhIM deKa Ta kkU Or iptajI ke bIc hptal Or
Gr ke ckr lgate ~hoMne kBI Tkan kI ixkayt nhIM kI, kBI inkme bEQ kr aMsU
nhIM bhaye idn rat kam meM juqI rhtIM--BI kkU ko sMtre ka jUs dena hE, to BI
iptajI ko mIq ka xorba phuMcana hE, kb xix iptajI ke pas hptal meM <kegI Or
kb ma M ya iksnU, BEya ko bulana hE to iktne idn ke ilye; hr bat ka PEsla maM hI
lene lg gyIM TIM ibna iksI ke pk\aye pne ap hI maM ne sare Gr kI bag\or Tam lI
TI
BEeya aye to maM ne kha-"Or to sb tU kr hI rha hE, b xix ke ilye ko^R
l\ka |UM|na BI xu< kro bap ke hote-hote l\kI ke haT pIle ho jane caihye ^s Gr
kI to yUM BI bdnamI ho rhI hE ijtna jdI xuB kam ho jaye ho jana caihye"
muJe maM kI ye bat b\I jIb Or kQor lgtI TI Gr Br hahakar mca ho
Or ^nko merI xadI kI p\I hE

55
 "mEM xadI kr lUMgI to kkU kI deKBal kOn krega"
"tere se deKBal nhIM krvanI skI hm iksilye hEM...pne ap kr leMge
l\ikyaM to praye Gr kI hotI hEM kkU ke mare tuJe Gr meM To\e n rKeMge"
maM ka hr sI bat meM b\a saP-suTra mt Ta s pr ivcar-ivinmy ho hI
nhIM skta Ta nke pne ql inym Te ve Kud b\I berhmI se n inymoM ka paln
krtI TIM Or dUsroM se BI yhI mId rKtI TIM Kas tOr pr b\e BEya se BEya maM kI
inymavlI ka pUra yan rK kr cla krte Te
k idn mEMne BEya ko maM se khte suna-"xix ke ilye mEMne k^R jgh bat kI hE
l\ke to do-tIn hEM pr sval yh hE ik nse deKa-idKayI kEse kI jaye Gr pr to
bula nhIM skte"
"yoM ?"
Or khte hI maM kI njr kkU ke kmre pr p\I Or ve cup ho gyIM k lbI
saMs lekr khne lgIM-"kEse kreM"
"mEM socta hUM BI <k jao l\ke vale Gr deKe ibna to xadI kreMge nhIM
kkU k bar hptal cla jaye, iPr idKate rheMge"
"leikn kkU ^tnI jdI hptal......"
"maM tum se yada idn Gr nhIM rK sktIM qI.bI. to CUt kI bImarI hE se
jd se jd hptal Bejna hoga"
bhut idnoM bad mEne maM ko iPr se ibPrte deKa Ta-"muikl se to kuC QIk hua
hE....hptal meM kOn ^skI prvah krega"
kkU sc meM bhut behtr dIKne lga Ta maM pne haToM se se PloM ka rs,
dilya ,sUp Or blI sijyoM ke hke Or pOiqk Kane iKlatI ska ijm BI
kuC Bra Ta cehre pr To\I rOnk ane lgI TI
yUM maM ko skI CUt ka yan to Ta ^silye ve muJe ya BEya ko ske krIb nhIM
jane detI TIM pr Kud pnI prvah ikye ibna ve hrdm skI qhl meM lgI rhtIM
^sIilye ~he lgta ik iksI Or ko to kkU se Ktra nhIM, tb vh yoM n Gr pr hI
rhta rhe
yUM BI n idnoM hm logoM ne pne ap ko samaijk dayroM se kaq kr rKa hua
Ta n iksI ko Gr pr bulaya jata n iksI ke bulane pr hm khIM jate kkU ko
lekr mn meM hIn Bav sa bna rhta k nasUr sa jEse pUre pirvar pr g aya Ta
bua, mama , mOsI jb pne bcoM kI sPlta kI lbI- cO\I khainyaM sunate to maM-

56
iptajI ka ddR Or BI tIKa ho jata kkU jEse pUre Gr ke ilye k xmRnak iTit
bn gya Ta DIre-DIre ^s xmR ka hsas skI tklIP se b\a bnta ja rha Ta
vh QIk ho rha hE ya nhIM ; ^sse BI b\I bat TI ik kEse ske ijk kI bearamI se
bca jaye
pnI Or pne pirvarvaloM kI ^s mniTit ko kuC mhsUs krne ke bavjUd mEM
tb tk vIkar nhIM kr skI jb tk ik yh iTit pnI pUrI ku>pta ke saT hmarI
aMKoM ke amne-samne nhIM K\I ho gyI Or sa tb hua jbik BEya Or maM mere haT
pIle kr dene kI iPrak meM Te
BEya ne KojbIn krke hptal ka pta lga hI ilya idlI ke aspas hI
hmare Gr se pcIs -tIs mIl kI dUrI pr sa hptal Ta jhaM kkU ka ^laj ho
skta Ta ^s trh se se bhut dUr Bejne kI j>rt nhIM TI Or maM iptajI se imlne
BI ja skte Te
kkU ko hptal Bejna vEsa hI Ta jEse ik Gr kI gMdgI ko bahr PeMkna
gMdgI bahr PeMkne ke bad k tslI sI hotI hE, k boJ sa trta hE Or ske saT
hI khIM ye ^Mtjar BI bna rhta hE ik bahr PeMka gya kU\ a jd hI yUinspEilqI vale
Qakr le jayeM ^sse phle ik vh ane jane valoM kI njroM meM Kqke
kkU ke jate hI gMDk jlakr ska kmra xu krvaya gya to dIdI ne BI
ilKa-"b mEM bcoM ke saT ap logoM ko imlne aMgI kkU kI vjh se ye muJe ane
hI n dete Te khte Te bcoM ka irk lena QIk nhIM"
BEya khne lge-" b Gr i\^PEq ho gya hE...b xix ke ilye l\ka deK lena
caihye"
kuCek idn bad hI bole-" mere k dot ne k l\ka btaya hE...^MjIinyr
hE..bap ka ibjnes hE Ce Kate pIte log hEM pirvar yada b\a nhIM, donoM bhnoM kI
xadI ho cukI hE..^klOta l\ka hE"
maM-iptajI k or muJe hr trh se b\e bejar se dIKte Te pr vhIM duinyadarI ke
pit nkI cetna muJe dMg kr detI TI donoM hI khne lge ik yh xuB kam ho hI jana
caihye iptajI irqayr BI hone vale Te nkI ^Ca TI ik ik srkarI bMgle se hI
xadI ho jaye vnRa irqayr hone pr ye bMgla Co\na p\ta Or BI pna ko^R Gr to
bna nhIM Ta hmara mEM m. . krna cahtI TI iptajI ko mere m.. krne pr ko^R
traj nhIM Ta, qe ~heM to mere age p|ne ka cav hI Ta ...pr maM ko h\b\I sI mcI

57
TI ik Ca l\ka imle to jd se jd xadI kr dI jaye ^sse phle ik kkU kI bat
Or PEle
+ + + + + +
yh sara Kel Gr kI bEQkoM me# hI rca jata hE Gr kI hr g#dgI, hr Tl-puTl ,
bEQk ke krIne se sje soPo# ke nIce dba dI jatI hE khIM DKule drvajo# se kuC Ja#k n
jaye, ^silye sare drvajo# pr moqe-moqe prde BI m| idye jate hE#...pr khI# pne ap
tk se BI Cup skte hEM ye dag, ye j K`m...
muJe deKne aya l\ka pne ma#-bap ke bIcoM -bIc soPe pr bEQa Ta mEM Or
BEya QIk nke samne vale soPe pr iptajI bayIM or kI kusIR pr hm se kuC dUrI pr
maM rso^% meM iksnU ko cay vgErh kI ihdayte# de rhI TIM hmare Or nke soPe ke bIc
Pasla k kaPI -mej ka Ta ijs pr xIxe ke kuC iKlOne sje Te mej BI xIxe kI hI
TI pr ska pardxIRpn brsoM kI DUl ke bad D&#Dla gya Ta kuC KroMce BI a cukI
TIM
muJe n logoM kI or ^s trh sIDa deKna b\a jIb lg rha Ta jbik , Kas
tOr se l\ke ke maM bap muJe GUre hI ja rhe Te mEM shj hone kI koixx meM batcIt meM
ihsa lene lg gyI TI cank l\ke kI maM ne pUCa-"iktne Ba^% -bhn hEM ap log"
mEM muMh Kolne hI valI TI ik BEya bol p\e-" pa#c xix hI sbse CoqI hE. bakI
donoM bhnoM kI xadI ho cukI hE mera dUsra Ba^% BI xadI-xuda hE"
mEM ckcayI sI BEya ko deKtI rhI iptajI ne jEse kuC suna hI nhIM Ta
to kkU BI se hm sb ke ilye inxez ho gya Ta ^s bar se ptal
Bejna ya ske nitv kI GozNa TI ya iksI ka bImar hona ^tnI xmRnak
bat hotI hE ik skI htI tk ko nkar idya jaye...ska ptal ka kmra mrGq
ka cOKqa man ilya jaye Or yh sb iktnI asanI se , isPR s#K`ya ke Per se ho
gya nhIM Ch nhIM...paMc Ba^%-bhn hEM
mE# jantI hUM ik BEya yh sb mere Ble ke ilye hI kh rhe Te pirvar meM ko^% BI kmI
hone pr xayd ye irta ty n ho log kheM ik Ba^% pagl ho gya to xayd l\kI me# BI
se hI kuC bIj ho#ge sb jante bUJte BI bhut kUr lgI TI BEya kI yh bat Or
tnI hI kUr TI merI pnI kayrta, mera vaTR jo BEya kI bat ko kaq kr yh n kh
ska ik nhIM muJse BI Coqa mera k Ba^% hE...vh bImar hE...ptal meM hE
iktne kUr hEM hm Or iktna kUr hE hmara smaj jo bahrI >p r#g ko shI bnaye
rKne ke ilye pne rt ko nkarne pr mjbUr kr deta hE

58
 muJe malUm Ta ik kkU kI bImarI ka khte hI samnevale soPe se svaloM
ke nignt tIr CUqte ijnko prat krne ka ko^% ba hmmeM se iksI ke pas BI nhIM
Ta yUM BI Gav pr jmI pp\I k bar iCl jaye to Gav ibg\ jata hE, dubara Brne meM
jane iktna vt lge, ya ya pta Bre hI n, ibg\ta hI jaye.....jEse k JUQ ko |kne
ke ilye iktne hI JUQ beinxane lge tIroM kI trh nakara ho jate hEM...pta nhIM ya kuC
Or iktna khna p\ jata hE Or bat iPr BI bntI nhIM
bat to KEr bnI hI nhIM vhaM irta hua hI nhIM pr kkU ke itv ko nkar
kr jo coq muJe lgI ska ddR aj BI pUrI trh se gya nhIM xayd ^sI ilye pUrI
sjgta Or hk ke saT #x& ke itv ko n kevl Kud vIkartI hUM, bik dUsroM se
ske vIkar ke ilye l\tI BI hUM Or ijs samaijk dayre meM #x& ko vIkara nhIM
jata sse mEne Kud ko hI kaq ilya hE
^sI ilye b xok Or mere do lg-lg samaijk dayre hEM xok to n
tTakiTt vT logoM ke dayre meM GUmta hE jo paMc-istara hoqloM meM roj rat jn
mnate hEM, kala pEsa bnate-\ate hEM Or ijMdgI kI silytoM se bhut dUr rOxinyoM kI
ckacOMD meM Dut p\e rhte hEM mere smaj meM ve jUJtI maMyeM hEM ijnke bcoM se Mx& Kelta hE,
nke saT Qta bEQta hE, nke saT hMsta-rota Or iklkairyaM ya cIKeM marta hE
n bcoM ke BI ivrastI smaj ne ~heM Q&kra idya hE pr hm sbne imlkr pna hI
smaj bna \ala hE---ijsmeM dUsre ko deKkr ko^% hIn Bav nhIM Qta...shayta havI
nhIM rhtI sb vEse hI ~mut Bav se Kelte hEM jEse yh sarI duinya ~hIM kI ho....~hIM
ke ilye bnI ho....~hIM ke hone se ho ^n Bole-masUm bcoM ko ya pta ik nse ya
iCn gya hE....tb jo BI pl ^s duinya meM ibtane hEM, ve ^s hsas ke saT yoM n ibtaye
jayeM ik yh duinya sc meM ~hIM kI hE
kax kkU ko hm yh hsas de pate se to bs Gr se inkalne kI kI n
to skI duinya ko smJa, n hI se s#varne kI koixx kI pta nhIM yoM pUrI hmddIR
rKte hu BI sb kuC glt hota rha ya glt hua --yh BI pta n lg paya Or
k bar jb hmeM yh mhsUs hone lga ik vh hmarI duinya ka nhIM rha to bs kdm
vIkar hI idya se jEse iksI ka bexkImtI hIra smud meM igr p\e to gota lga
kr Kojne ke bjay vh Gbraya hua sval bna socta rh jaye ---se yh BI yad n
aye ik se tErna ata BI hE ya nhIM---bs K\a K\a pnI spi ko \Ubta deKta
rhe Or iPr Gqe hu ko vy#BavI man cank har vIkar kr in|al bEQ jaye

59
 leikn ^s vIkar meM muit nhIM TI---boJ Ta k b\a sa praD boJ
pnI samTR`y kI sImaoM ke ivvx hsas ka boJ k pirict duinya kI
bUJ rhyamkta ka boJ Or BI BarI TI ^s boJ ko |ote cle jane kI mjbUrI
maM-iptajI ke ^tvaroM kI cyaR TI- kUqr pr bEQkr mIloM dUr ikMjvekEMp
jana maM subh-subh taje PloM ka rs inkal kr botl meM BrtIM, k TmRs meM ickn
ka gmR-gmR sUp \altI Or iqiPn kEiryr ke i\boM meM sijyaM ptal me# pne
samne se iKlatIM Or iPr hta Br yhI soctIM ik gle ^tvar kOn sI sI cIj
pkakr le jayeM ijse vh xOk se Ka le
yU# ma# pr iptajI kI deKreK ka boJ BI km nhIM Ta idl ke dOre ke bad se
iptajI ko BI Kane pIne ke mamle me# b\I hityat brtnI p\tI muJe iptajI ka ^tnI
dUr kUqr clakr jana BI Gbrva deta ^s m me# ^tnI iPkeM Or ^tnI Bag-dO\
pr se ve irqayr ho rhe Te Or hmeM srkarI b#gla KalI krna Ta ^Dr maM merI xadI
ke ilye tavlI hu^% ja rhIM TIM
k bar iPr se vhI naqk Kela gya l\ke Or ske maM-bap ke samne kkU ke
hone ko kdm sI trh nkar idya gya jEse pIp Bre Gav ko kp\e se |k kr ko^%
ske dRd kI mOjUdgI se BI mukr jaye ^s bar bat pkI ho gyI Or merI xadI kI
tEyairyoM ka nya boJ b maM-iptajI pr Ta
mEne m. . kI p|a^% xu< kr to dI pr muJe pta Ta ik Km hone se phle hI merI
xadI kr dI jayegI hmare Gr ke ^ithas meM hr l\kI ne m. . pIivys tk kI hI
p|a^% kI TI

60
 9
iptajI ko ^Dr pna mkan bnvane kI bhut jdI mc gyI TI irqayr hone
ke bad yUM Ch mhIne tk ve mkan rK skte Te pr ske bad hr halt meM srkarI b#gla
Co\na p\ta
ma# iptajI ko sunatI rhtI -" mEM hmexa apse khtI rhI ik pna mkan
bnvao...b khaM jayeMge..ikraye ke mkan idlI Br hmare bs ke nhIM"
iptajI ka peqeMq jvab hota-" koixx to kr hI rha hUM...tumko kuC psMd BI to
aye"
~hoMne k laq ke ilye bhut phle se jIR de rKI TI pr s jmIn ka BI pUrI
trh ivkas nhIM hua Ta n jMgl saP hu Te n panI kI yvTa ^sI se jmIn imlne
meM derI hotI ja rhI TI iksI Giqya ya BI\ BrI puranI idlI ke ihse meM iptajI
rhna nhIM cahte Te--hmexa se ~heM KulI jghoM me hI rhne kI adt rhI TI n idnoM
diN idlI meM hI nyI irhayxI kaloinyaM bn rhIM TIM ,sI ke laq ka ^#tjar Ta
laq imlte hI iksI hEvan kI trh juq gye Te iptajI idn rat mkan bnvane meM
hr roj subh-subh inkl jate..der rat Gr ate--sIme#q, ^%#qe# , mjdUr, akIRqeq,
xhtIr, panI....pta nhIM ya-ya ^#tjam nke sr pr svar rhte
muJe iptajI kI hb\a-tb\I kuC smJ me# nhIM p\tI TI mEM pUCtI-"aiKr
apko ^tnI jdI ya hE? bn jayega DIre-DIre mkan ap pne-ap ko ^tna
ren yo# krte hE#...kuC der ke ilye to ikraye ke mkan meM BI rha ja skta hE"
ve plq kr jvab det-e "nhIM nhIM, bar-bar ixq yoM kreMge Gr to bn hI rha
hE....Or kkU BI jb ptal se ayega to ikraye kI koQrI meM khaM rhega.....iPr mEM
cahta hUM ik terI xadI BI nye mkan meM hI k<M pne mkan kI xan Or hotI hE"
pta nhIM muJe yoM lgta rhta Ta ik iptajI ko jEse BItr hI BItr kuC Kaye
cla ja rha hE...ve hr pl b\e becEn se dIKte hr vt ~heM dO\ Bag sI lgI rhtI hr
pl jdbajI mcI rhtI hr kam ko Km krne meM ^tnI tavlI brtte jEse ik kl
ayega hI nhIM

61
 k idn mEM BI clI gyI TI nke saT mkan valI jgh pr DUp meM bEQ-e bEQe mera
to isr duKne lga Ta subh ds bje phuMcne vale mjdUr jakr \e| bje phuMce iPr kam
bIc meM hI rok idya gya ik sImeMq nhIM hE muJe lga iptajI vhaM hoM ya n , kam to
pnI git se hI clega mEne kh BI idya-"ap cahe jayeM ya n , kam to hota hI rhega
iPr ap yoM mut meM pnI jan brbad krte hEM"
pr nke jvab me# BI sc Ta-" deKa n sImeMq hI nhIM TI, mEM jakr ^#tjam n
krta to kl tk BI p\a hI rhna Ta kam"
Gr ke nxe meM iptajI ne kkU ke ilye lg se kmra Or baT<m bnvaya Ta
-"mEM nhIM rhUMga to km se km ske rhne kI jgh to ho"
BEya se BI ~hoMne kha Ta-"kkU merI ijmevarI hE ska boJ mEM tum Ba^%yoM
pr nhIM \alUMga pr ^s Gr meM kkU ka BI hk hE yh pICe vala seq sI ko de dena
vhI yhaM rhega"
ijs iptajI se kkU ko hrdm ixkayt rhtI TI ik ve se Gr pr rhne nhIM dete,
vhI iptajI jIjan lga kr b kkU ke ilye Gr bnva rhe Te
^ska mtlb khIM yh BI Ta ik iptajI ko khIM mId TI ik kkU QIk hokr
lOqega Or iPr ^sI Gr meM rhega mId to hm sbko TI aiKr ^laj ke ilye hI
to gya Ta ptal, ske bad Gr hI lOqna Ta
Gr bn rha Ta Or iptajI khIM itl-itl kr Gul rhe Te pr yoM-yoM mkan
akar leta jata nke cehre pr BI jIb KuxI kI cmk b|tI jatI ve hr vt b\e
eijt se rhte roj Gr meM mkan kI trkI ka hI ccaR hota rhta--aj Ct p\
gyI hE...aj PxR bnnevale hEM...aj bEQk ke PxR kI iGsa^% hogI...ske ilye s#gemrmr
ke ics \lvaye ja cuke hEM....aj kkU vale baT>m meM isMk iPq ikya gya....aj
nlke lgaye jayeMg-e --bs kuC ^sI trh kI KbreM ve hmeM roj sunate Or ksr btate-
btate haMPne lgte
mkan meM ibjlI kI iPiqMj Or kuC iPinixMg qces rh gye Te jbik hmeM
srkarI bMgla KalI krne ka hum imla iptajI ne PEsla ikya ik yoM n sIDe pne
Gr meM hI jakr rha jaye --Coqe-moqe kam to hmare rhte BI ho hI skte hEM ve nye Gr meM
yada saman BI nhIM le jana cahte Te ik nya saman hI KrIdeMge pr maM ne kkU ka
to lgBg sara hI saman bMDva ilya Ta
nye Or pne Gr meM akr jIb tslI sI hu^% TI maM -iptajI ko maM ko Gr
ka nxa pUrI trh se ps#d nhIM aya Ta, ve roj kuC n kuC ixkayt BI kr detIM -

62
nlka yhaM nhIM vhaM hona caihye Ta, PlaM kmre ka <K ^Dr nhIM Dr hona caihye Ta
iPr BI pne Gr ka suK kuC Or hI Ta leikn Coqe -moqe kam BI bce Te ^silye
idn Br Gr meM QokaQakI hotI rhtI dophr meM BI aram krne ko n imlta ko^% n
ko^% mjdUr khIM n khIM kuC QokpIq hI rha hota bhut jd hI hm ^s xor-xrabe se
aijj ane lge sa lgne lga jEse yh Gr bnna kBI Km hI n hoga....jEse yh xor
, yh hTO\oM kI maramarI, yh kIloM kI QokaQakI, yh mjdUroM kI bIi\yoM ka k\va
Dua# ..yh sb bs se hI becEn krta rhega iptajI kI mkan Km krne kI jdbajI
b bearamI meM tbdIl hone lgI ksr ve rat-rat so hI n pate k^% bar jb ve
panI pIne ke ilye Qte to merI BI nIMd Kul jatI mere pUCne pr bs ^tna kh det-e "yUM hI
nIMd nhIM a rhI tU so ja "
subh ko nka cehra nIMda Or Tka Tka dIKta
mEne nse pUCa BI- "apko iks bat ka iPk stata rhta hE...Gr to bn gya"
"pta nhIM..DukDukI sI lgI rhtI hE....jane iktne idn Or jIna hE...sare kam
DUre p\e heM....pUra ka pUra pEsa mkan meM lg gya...KayeMge pta nhIM khaM se...mkan bna
kr BI tslI khaM hu^%....terI ma# BI Kux nhIM....kkU .. pta nhIM QIk hoga BI ya
nhIM...mere bad ya hal ho ska...."
"QIk yoM nhIM hoga .....^laj to ho rha hE....jhaM tk pEse ka sval hE, mEM
nOkrI kr lUMgI...^smeM iPk..."
"nhIM beqa tU khaM se kregI....gle mhIne kI to terI xadI kI tarIK hE KEr kuC
n kuC to krna hoga hI mEM hI ko^% nOkrI |UM|UMga"
+ + + + + +
s ^tvar mEM kalej kI l\ikyoM ke saT ipkink pr kutubmInar ja rhI TI
PrvrI kI vsMtI subh TI--DUp se KUb isMkI hu^% gungunI hva meM tErtI PUloM kI KuxbU
Or pIlI-BUrI ici\yoM kI chchahq asman KUb Kula khIM-khIM iCtre sPed
badloM ke quk\ e skI nIla^% ko Or BI ghra dete
iptajI ne mkan kI bnva^% ke dOran samne vale ihse meM am , jamun , Or
PUloM ke pe\ lgva idye Te ~hIM idnoM jb pODe m#gvaye gye to s srkarI b#gle meM BI
iptajI ne pe\ lgva idye ijsmeM ik hm rh rhe Te mEMne hEran hokr pUCa Ta
"b yhaM pe\ yoM lgva rhe hEM , yh Gr to hmne Co\ dena hE"
ve hke se mukuraye Te
"beqa hmne iksI ka boya Kaya , ko^% hmara boya Kayega"

63
 Ct se vsMt ka suK Bogte n n~heM pe\ oM ko deKtI mEM soc rhI TI pta nhIM kb
jakr b\e hoMge ye Or jb scmuc b\e hoMge to tb yh Gr mera khaM rhega ^sIilye
kha jata hE ik git hI jIvn hE Gr..iPr Gr se bahr .....k Or Gr...islisla
clta rhta hE Gr se bahr BI khIM Gr hota hE... Or kBI s Gr meM rhte BI bnI
rhtI hE Gr kI tm~na...yh BI git hE git to xayd ^s islisle kI phcan Br
hE...Gr meM ya Gr se bahr hone ke s#vednamk ya Bavamk nuBv se beKbr, bevata,
besrokar
iptajI kI avaj se cOMkI TI
"mEM KalI hUM , tuJe kalej Co\ ata hUM"
n idnoM diN idlI ^tna bsa nhIMM Ta mkan kI Ct se dUr -dUr tk K#\hr
hI dIKte Te hmarI kalonI se ko^% bs nhIM cltI TI qEsI -kUqr BI ^ke-duke hI
ate Te ^silye ksr ~heM muJe bs-qE\M pr Co\na p\ta Ta
"^tnI dUr yoM jayege bs-qap tk hI Co\ dIijye"
pta nhIM yoM nko ijd hI TI...muJe pUra kalej tk Co\a
kalej ke geq pr jb mEM ~heM bay-bay krne lgI to shsa nka cehra behd jdR
Or tra hua lga aMKoM ke nIce kalI JaM^%yaM sI p\I TIM...BItr ko DMs rhI TIM
aMKeM kdm Gbrahq sI srsra gyI mere BItr
"ya bat hE iptajI? ap b\e Tke-Tke se lg rhe hEM"
"kuC nhIM rat nIMd nhIM ayI"
b\a nmna sa vr Ta nka
"muJe pta hota to apse ^tnI dUr Kud ko Cu\ vatI to n b lIj Gr jakr
aram kIijyega "
"haM..haM, b aram hIkrna hE....kl ibjlI kI iPiqMj to le hI aya Ta b
Or kuC Kas bca hI nhIM aram hI k>Mga"
"kkU ke pas BI to jayeMge ap?"
"deKta hUM ...aj xayd sse imlna n ho paye gya to aram krke dophr meM
hI jaMga tU iPk mt kr ...Gr jakr aram hI k>Mga"
avasn pakr mEM sheilyoM se imlte hI sb kuC BUl pUrI trh se ipkink kI
chl-phl meM rc-rm gyI
kutub le jane valI bseM phle se hI mOjUd TIM...aDI se yada l\ikyaM nmeM bEQ
BI cukI TIM r#g ibr#ge kp\oM meM vsMt ke PUloM sI iKlI n l\ikyoM ko deK sa lg

64
rha Ta manoM n bsoM meM PUloM kI hI JaMikya sjI hoM chchahq ^tnI ik manoM sare
jMgl kI ici\yoM ko pk\kr ^~hI bsoM meM kEd kr idya gya ho mME jd hI |UM|-|AMa| kr
pnI sheilyoM ke guq me# xaiml ho gyI vsMt kI jo raignI hmne Ce\ I vh kutub phuMc
kr BI jarI rhI
pr b\a jIb sa Ta vh ipkink ka idn ijMdgI Or mOt ke trh-trh ke
ptIk njane hI mere vcetn se Kelte rhe Te-- vs#t Br hI iKlne vale PUl....Or
^ithas ko jI jane vale KM\hr pEroM ko CUtI hu^% gIlI, phcanI-sI hrI Gas ka
PElav...Or Cuvn se bhut pre asman kI nIlI rhyamkta ka ivtar hiryalI
ijMdgI ka , KuxI ka ptIk hotI hE...nIlapn mOt ka , jhr ka iPr BI k hI xd
'yam' dono rMgoM ko pne me# smeqe hE xayd ^sIilye s#sar ke sqa kI pirkpna BI
^sI rMg se ju\ I hE ......mOt Or ijMdgI dono sI meM to smaiht hEM ...sc meM iktna km
PkR hE mOt Or ijdgI meM... yUM ve se ptIt hote hEM jEse kBI n iml skne vale sagr ke
do Cor hoM jbik k ke BItr dUsra se smaya hE jEse sagr ke BItr skI ghra^%
ya panI ke BItr skI nIla^%
merI sheilyaM mere m#getr ko lekr muJe Ce\ tI rhIM TIM pirvar se lg, sse
merI ^klOtI mulakat ka ccRa ~heM gudguda deta Ta, ve bar-bar rs letI kuC n kuC
qa-sIDa sval pUCtI rhtIM muJe xayd ske bare meM bat krne me suK imlta Ta so
mEM BI bat ko tan-PEla kr khaM ka khaM phuMca detI ijMdgI ke s nCu ihse meM
bat ka suK BI iktna b\a Or sca suK Ta merI s mamUlI sI , GqnaivhIn
mulakat ke byan meM hI iktna kuC jI ilya Ta merI n nyahI, nmMgI siKyoM ne
pr bhut jIb sI TI merI injI iTit k or mn meM gudgudahq hotI, mIQI
BaMvreM QtI, vhIM ploM meM hI mn becEn Or das ho Qta kkU, maM , iptajI...
lgta khIM mere Gr ko merI j>rt hE.....jEse ko^% ByMkr saye se ^s Gr pr mM\ra rhe
Te...ij~heM pta nhIM mEM hqa sktI TI ya nhIM ...pr km se km merI mOjUdgI, merI
ixrkt...jEse khIM bhut j>rI TI
KM\hroM, hiryalI Or rMgoM se Kelte, JUmte-gate, pta nhIM kb duphrI kuhlane
lgI ipkink smeqne ka vt a gya cank BItr jIb sI Koh p\ne lgI
sv ka Mt to muJe hmexa das kr deta hE...pr sI Koh muJe kBI nhIM p\I TI...mn
jEse iksI guPa meM DMsta ja rha Ta muJe smJ BI nhIM p\ rha Ta ik cank yh muJe
ya ho rha hE...sI Gbrahq, sa idl Gqna...jEse khIM bhut BarI vjpat hua ho

65
 kalej kI bs ne k inyt kone pr Co\ idya vhaM se mEne Gr ke ilye bs lI
bs qap cUMik Gr se bhut dUr Ta, mEM socne lgI ik iptajI ko gr lOqne ka inyt
vt bta detI to ve muJe lene BI a jate iPr lga ik Ca hI ikya ik ~heM aram
krne idya kUqrvale se pUCa to sne jane se ^Mkar kr idya yoMik jo rata pEdl
clne ke ilye bhut lba Ta vh kUqrvale ke ilye tna hI Coqa mEne pEdl clne kI hI
Qan lI rate Br mukuratI ja rhI TI Or iptajI se bateM krtI ja rhI TI ik deKo
aj apkI beqI pne-ap ^tnI dUr pEdl hI a gyI KuxI ^s bat kI BI ho rhI TI
ik ~heM tklIP idye ibna mEM QIk Qak Gr phuMc jaMgI Or der BI nhIM hu^ % TI sUrj
\Ub cuka Ta leikn asman ke rMg BI BI ag kI lpqoM se DDk rhe Te
pne Gr valI glI kI trP mu\ I to deKa mkan ke geq ke bahr hI merI mOsI ka
b\a beqa xmI K\a hua Ta muJe cMBa hua...mEne dUr se hI se avaj lgate hu
pUCna xu> kr idya
"re tU kEse aya....muJe to pta hI nhIM Ta ik tumne aj ana hE"
mere ^n kOtUhl Bre dgaroM pr sne ko^% pitikya nhIM idKa^%
krIb phuMc kr mEne iPr dohraya
"tU kb aya?
"hSSSSSS ...btata hUM"
sne hke se mere dono kMDoM ko pICe se pnI dayIM baMh meM smeqa Or muJe geq se
Mdr kI or le cla
bEQk ka drvaja Kula p\a Ta Gr ka k pvex bEQk ke ^s drvaje se BI Ta
drvaje ke krIb phuMcne ke QIk phle sne DIre se mere kan ke pas muMh lakr kha-
"mas\ jI nhIM rhe"
bramde kI ^klOtI sI|I c|te hI bEQk ke PxR pr sPed cadr se |kI iptajI
kI lax pr merI njr p\ gyI TI kuC Gi\yaM phle hI to mEM mn hI mn nse bateM krtI
hu^% a rhI TI to yUM hI bateM kr rhI TI..ve sun BI nhIM rhe Te..ya sc meM kuC nhIM phuMca
n tk..iktna kuC mEMne ~he Gr phuMckr btlana Ta...mera idn Br ka nuBv...Or
cank nkI sI tIKI yad..BItr Koh p\na shsa BItr kuC drk gya...to jb
mEM bitya rhI TI, ve ^s duinya meM BI mOjUd nhIM Te b mEM kBI BI nse pnI bat nhIM
kh paMgI pne-ap ko yh ivvas idlana hI muikl lg rha Ta ik sa kuC
Gqa hE mere BItr ko to\ mro\ kr jEse iksI ne icT\e -icT\e kr idya ho k cIK
ke saT mEne s samne rKI tklIPdeh sca^% ko nkarne kI Brsk koixx kI Or

66
ske bad cIKeM, aMsU s sca^% ko Or BI yada iGs-iGskr, pEna Or nukIla
bnakr mere BItr tar rhe Te
aspas se QtI bhut sI avajeM, DUr-e pUre vayoM ke quk\ e kan meM p\te rhe---
cank idl ka dOra p\a..Gr pr ko^% nhIM Ta...maM ne k mjdUr se khkr qEsI
mMgva^%....BI drvaje ka tala lga hI rhe Te ik behox hokr igr gye...mjdUroM ne qEsI
meM ibQaya...ibQaya ya ilqaya....ptal phuMcne ke phle hI idl kI D\kn <k cukI
TI....
mOsI, mama, bua...Or bhut se jane-phcane se cehre aspas Te pr pta nhIM
ko^% BI cehra tslI nhIM deta Ta ^tne logoM se iGra hokr BI ^Msan iktna kela
ho jata hE pne duK me-M --lgta Ta jo mera Koya hE vh ^nmeM se iksI ka nhIM Koya
donoM Ba^%yoM ke hva^% jhaj subh se phle nhIM phuMc skte Te iptajI kI lax ko
bPR kI isilyoM pr rK idya gya Ta
"ko^% kkU ko layega ptal se?" yh sval mOsI ne Qaya Ta
"sko ya pta ik ya hua hE...vh kOn sa phcanta hoga"
"iPr BI beqa hE, bap ka aiKrI bar muMh to idKana hI caihye"
"mEM jakr le aMga kl subh"--mama jI ne kha Ta
maM iksI kone meM su~n sI p\I TIM nko n pna hox Ta n iksI Or ka
nko mEMne cIKte iclate nhIM suna--nka duK to muJse BI b\a Ta mere samne to
iPr BI k Bivy Ta...ya Ta maM ka Bivy ya maM BI pna duK baMqne meM Kud ko
smTR pa rhIM TIM kakI, su~n hr ko^% pna-pna duK pne |Mg se hI shta
hE....dUsroM kI ixrkt bhut mamUlI sa hI PkR la patI hE iPr BI iktna j>rI hota
hE ik ko^% s#Balnevala ho
sarI rat mEM vhIM bEQk meM hI bEQI rhI TI bar bar mOsI ya mama--ko^% n ko^%
BItr jakr sone ko khta rha pr mera vhaM se Qne ko jI hI n hota Ta bPR kI
islI pr p\e s xrIr meM ate ivkar deKtI rhI TI Or jo kuC bca-Kuca Ta se jEse
Mitm bar Brsk pne BItr smo lena cahtI TI-- ijMdgI Br xayd mEne iptajI ka
cehra tne yan se n deKa hoga jEse s rat jo ko^% ^tna pna hota hE ik hm s
pr ^tna yan BI nhIM dete Or cank Ko dene pr k ghre pCtave ke saT se pk\
rKna cahte hEM yUM BI ipta ke saT beqI ka irta BI xayd kuC ^s trh ka hota hE ik
der tk cehre pr ingah iqkayI nhIM ja sktI ya kBI merI ijMdgI meM se Bavmy
vsr BI nhIM aye ik der tk ingah ~he johtI rhtI pr aj jb ve pUrI trh se

67
beKbr leqe Te to merI aMK nke cehre se hqtI hI nhIM TI s xaMt, inidt cehre ke saT
hI mEM pna aiKrI irta jo\kr jIvn Br kI kimyaM pUrI kr lena cahtI TI jIb
bat TI ik ipta b tk mere ilye jo kuC BI rhe hoM pr k xrIr nhIM Te..nke xrIr ke
pit ko^% sjgta nhIM TI..pr aj isPR vh iniky xrIr hI mere sare sMpkoR , mere cetn
meM nke pit BavoM-pitBavoM ka maym bn gya Ta
Bor kI bela meM iksI ne muJe shara dekr ibtr pr leqa idya Ta...tb tk mEM
pUrI trh se incu\ cukI TI Mtt: Tkan hI intar detI hE hr trh ke itrek se-cahe
suK ka ho ya du:K ka pta nhIM kb muJe nIMd a gyI
aMK KulI to Gr Br meM dbadba sa kolahl mca hua Ta dIdI bcoM ke saT
phuMc cukI TIM dono BEya BI tBI- tBI phuMce Te rone-Done, Kuspus bateM Or pukarne
kI avajeM mere kanoM meM p\tIM rhI TI--pr mEM in:pMd p\I rhI pne ibtr meM
kuC der bad Q, haT-muMh Dokr mEM bEQk meM gyI to mdR log iptajI kI lax
nhlane kI tEyarI kr rhe Te mEM dIdI, BEya-BaBI se gle lg bahr lan meM a gyI yUM BI
iptajI ko nhlane ke ^s pcar meM muJe ya iksI BI mihla ko bEQk ke Mdr rhne kI
^jajt nhIM TI dono BEya Or caca vgErh bEQk ke drvaje bMd krke nhlana kr rhe
Te...panI kI baiqyaM vhIM Mdr le jayIM gyIM TIM soPe vgErh to kl xam ko hI
Qakr bramde meM rK idye gye Te b nhlane se phle kalIn Or drI BI bahr lan meM
ibCa idye gye bhut sare log-irtedar ^Dr-Dr ibKre bEQe hu Te bhut se cehre
ij~he kBI deKa hI nhIM Ta ya ij~he brsoM bad deK rhI TI hr iksI ka mZt ke saT
pnI-pnI ikm ka irta hota hE..aj deK rhI TI ik iptajI iktnoM se iktnI-
iktnI trh se ju\ e Te..Or yh BI mhsUs kr rhI TI ik aj ke bad xayd hI ye cehre
iPr idKeM iksI jane-phcane ka cle jana cank hI mOt ke pit ^MsanI kOtUhl ko
kdm se jga deta hE..iPr jIne ko suk admI tnI hI jdI sb BUlBula kr jIne
ke kmR meM juq jana cahta hE
tBI mamajI ga\I se tre Or kkU nke pICe-pICe nka shara leta tra
muJe ska cehra b\a Koya-Koya sa, \a-\a sa lga skI ingah sIDI
lan kI BI\ pr p\I TI k jnbI sa, phcana sa Bav Ta smeM vh phlI bar
hmare nye Gr meM a rha Ta...k \tI sI ingah mkan pr BI p\I TI skI k
lJI hu^% sI ingah kkU s BI\ meM iksI ko BI phcanta nhIM Ta pne Ba^%
bhnoM ko BI nhIM xayd iksI ke ilye BI skI aMK meM phcan ka Bav nhIM Ta k
b\I tIKI sI pI\a QI mere BItr muJe #daj tk nhIM Ta ik mera Ba^% ya socta hE,

68
ya mhsUs krta hE....ya se b BI hsas hE ik mEM skI bhn hUM....ik iktna
krIbI irta hE ske Or mere bIc mEM cahe ^s irte ko bnaye rKUM ya to\ \alUM...^sse
kuC PkR p\ega ^se mera hona n hona ^ske ilye xayd mayna hI nhI rKta ...mEM mr
BI jaM to xayd ^se PkR nhIM p\ega irte xayd isPR cetna se hI ju\ e hEM.....n to
cetn p\e iptajI ko mere saT pne irte ka hsas hE ...n xayd kkU ko...muJe lga
ijdgI isPR har kI hI bajI hE, har ka hI Kel hE ....iktna b\a JUQ hEM ye irte aj
mEM pnI ^#idyoM se mhsUs krna b#d kr dU# to sare irte hI mere ilye Km ijn irtoM
ko jIjan se BI yada himyt detI rhI hUM...^tne kce Or bemanI hEM ve k
coq...k var Or sare irte imq`qI meM
tBI BItr k aveg sa Qa, jEse ik ^tnI asanI se ^n irtoM ko mEM JuQla
nhIM sktI TI mEM tejI se kkU kI or b|I Or ske kMDoM ko JkJortI sI merI
<la^% PUq p\I
"iptajI hmeM Co\ gye kkU"
kkU kuC pl KalI-KalI KoKlI sI aMKoM se muJe takta rha iPr cank
bola-"ya hua ? ya hua iptajI ko? khaM hE iptajI?"
"ve nhIM rhe kkU"
merI <la^% Or tej ho rhI TI xayd muJe rota deK ya pta nhIM iks hsas se
...skI aMKoM meM jIb vedna ka Bav Bra Ta vh vedna, k buJa buJapn sa
iPr GMqoM skI aMKoM meM jma rha sne iksI se kuC bat nhIM kI bs aMKoM meM vhI
lJI hu^% vedna ka Bav ilye Kamox sbko takta rha
mamajI se iptajI ke nhaye Dule xrIr ke pas le jakr bole
"le iptajI ke crN CU le nke #itm dxRn kr le"
vh sI lJe Or shme Bav se K\a iptajI ke xrIr ko deKta rha Ta iPr
vhIM pas bEQ gya Or kqk ~heM deKta hI rha
iPr cank mama jI se bola
"ya hua hE ^nko?.....hEMSS ..ya hua ^nko?"
kuC KojtI sI aMKoM se vh vhaM PEle irtedaroM kI or deKne lga..jEse ik ~hIM
ke pas jvab ho yadatr log ^s vt sI ko GUr rhe Te cank ~hIM irtedaroM
kI or muKr ho vh pna sval duhrane lga muJe lga jEse ik vh iptajI ke bjay
n jma hu logoM ko lekr hI kh rha ho-"ya hua hE ^nko..hEMSSS.ya hua hE ^nko?"

69
 iTit b\I jIb sI ho gyI TI --xok kI s G\I meM pirhas sa idKa Ta kuC
cehroM pr mamajI Or BEya iKisya se aye Te gle pl ve kkU ko Qakr shara
dete hu iptajI ara bnvaye gye kkU ke pne kmre meM le gye Te vh Tka-Tka sa ho
rha Ta vhIM ibstr pr leqa idya to vh so hI gya se xmxan nhIM le gye Te

70