Onderzoeksvraag 4

Kan ik de kansen van kinderen positief benvloeden door aan co-teaching te doen?

Deelvragen

Wat is co-teaching?

Wat zijn de voorwaarden voor een succesverhaal?

Welke modellen van co-teaching bestaan er?

Wat zijn de voordelen en mogelijke valkuilen?

Hoe verloopt co-teaching in de praktijk?

1
Waarom heb ik voor deze vraag gekozen?

Co-teaching is een hot item. Het wordt volop uitgeprobeerd in scholen. Enkele jaren geleden
waren er op mijn stageschool twee kleuterjuffen die samen 40 kinderen in de klas hadden.
De manier waarop zij de klas manageden en oog hadden voor elk kind, vond ik
bewonderenswaardig. Op de school waar ik nu stage loop, wordt het ook uitgeprobeerd. 34
kinderen uit het tweede leerjaar en twee leerkrachten voor de klas. Dit is een succesverhaal.

Over een paar weken ga ik samen met Siegke, Hanne en Soetkin naar Finland. Daar doen ze
al jaren aan co-teaching. Daar (en hier) hoop ik antwoorden te vinden op de volgende
vragen:

Hoe komt het dat co-teaching steeds populairder wordt? Wat zijn de voor- en nadelen? Zijn
er ook voorwaarden? Is het gegarandeerd een succesverhaal? Wordt het (binnenkort) de
norm ipv een uitzondering?

Tijdens dit proces hoop ik meer inzicht en vaardigheden te verwerven in co-teaching om zo

bewuster de keuze te kunnen maken om al dan niet mee te stappen in een co-
teachingsproject.

2
Overzicht

Competentie 3. Partner van ouders, leerlingen en een ruim team van

betrokkenen uit de omgeving van een leerling met specifieke
onderwijsbehoeften, vanuit maatschappelijke verbondenheid.

4. Coach van collega's en cordinator van beleidsondersteunende

maatregelen bij de implementatie van het planmatig handelen op
klas- en schoolniveau.

5. Zichzelf sturende en gengageerde persoon die voortdurend

leert uit eigen en andermans ervaringen en uit meerdere bronnen.

(Competentie 1 en 2 zijn eerder het gevolg van co-teaching. Je kan

bijvoorbeeld veel meer differentiren naar inhoud, tempo, instructie
en verwerking toe wanneer je met twee voor de klas staat.)

Beschrijving van je Co-teaching is niet onbekend voor mij. Ik leerde er reeds over in
eigen niveau op deze mijn lerarenopleiding. Maar dit bleef louter theoretisch. Daarom
competentie situeer ik mij nog steeds op startniveau.

Ik hoop in deze onderzoeksvraag verder te gaan dan enkel het

theoretische en een begin van inzichten en vaardigheden te
verwerven in co-teaching. Zo groei ik zowel in competentie 3, 4 als
5.

Onderzoeksvraag (wat Hoofdvraag

is/hoe kan ik...vraag)
Kan ik de kansen van kinderen positief benvloeden door aan co-
teaching te doen?

Deelvragen

Wat is co-teaching?
Wat zijn de voorwaarden voor een succesverhaal?
Welke modellen van co-teaching bestaan er?
Wat zijn de voordelen en mogelijke valkuilen?
Hoe verloopt co-teaching in de praktijk?

Onderzoeksplan Bv.: Mijn acties:

-informeren bij Informatie uit:

het keuzevak Integratie en inclusie(f onderwijs).
-observeren van vaktijdschriften zoals Klasse.
presentatie over co-teaching op Lukkari Primary School in
-middelen zoeken Finland.

3
-actie ondernemen
Observeren van:
-evalueren co-teaching in het tweede leerjaar op de Montessorischool in
Gent
co-teaching in de eerste en tweede graad op Lukkari Primary
School in Finland.

Actie ondernemen
infomoment voor ouders over co-teaching bijwonen.
Juf Ilse en juf Astrid, leerkrachten van het tweede leerjaar op
de Montessorischool in Gent, bevragen over hun co-
teachingsproject.
Leerkrachten van de 1ste en tweede graad in Finland
bevragen over hun co-teachingsklassen.
Het model one teach, one drift mee uitvoeren in de klas van
juf Ilse en juf Astrid.
Het model alternative teaching uitvoeren in de 2de en 3de
kleuterklas.

Evalueren
eigen reflectie over het verwerkingsproces van de
onderzoeksvraag.

4
Inhoudstafel

Hieronder beschrijf ik de verschillende dingen die ik gedaan heb om deze onderzoeksvraag

op te lossen. Dit is alvast een korte inhoudstafel:

1. Wat is co-teaching?
2. Voorwaarden
3. Verschillende modellen van co-teaching
4. Voordelen en mogelijke valkuilen
5. Co-teaching in de praktijk: infomoment ouders
6. Co-teaching in de praktijk: Finland
a. Inleiding
b. School
c. Ontstaan van co-teaching klassen
d. Werking van co-teaching klas
e. Bevraging leerkrachten
7. Co-teaching in de praktijk: zelf aan de slag
8. Evaluatie

Uitwerking

1. Wat is co-teaching?

Co-teaching betekent letterlijk "samen lesgeven". Twee leraren werken als gelijkwaardige
partners in n lokaal. Ze zijn samen verantwoordelijk om zo veel mogelijk leerlingen de
doelstellingen van een les of een lessenpakket te laten halen.

2. Voorwaarden

Om co-teaching succesvol te maken voor iedereen die betrokken is, zijn er een aantal
bepalende factoren en/of voorwaarden.

De partner

Kies iemand waarbij je je goed voelt, iemand met wie het klikt. Een sterke band is essentieel.

Leerkrachtenstijl

Iedere leerkracht geeft op zijn manier les. Het is belangrijk dat je weet hoe de ander lesgeeft
en wat hij of zij belangrijk vindt. Zo kan je op elkaar inspelen.

Zelfreflectie

5
Denk na over jouw sterke en minder sterke punten. Door deze punten aan elkaar te
vertellen, kan je beide rollen in de klas definiren.

Samen voorbereiden

Bestaande lesvoorbereidingen van n van de twee kan je gebruiken als inspiratiebron maar
neem deze niet zomaar over. Maak een nieuwe voorbereiding met z'n tween. Zo is die echt
van jullie en ben je ook samen verantwoordelijk voor de uitvoering ervan.

Communicatie

Doorheen de dag gebeuren er zoveel dingen. Hoe reageer je daarop? Hoe ga je ermee om?
Wat mag wel? Wat niet? Wat doe je als iemand zich niet aan de regels houdt? Het is
noodzakelijk om hierover te praten en elkaars visie en verwachtingen te leren kennen.

Ook wanneer je gefrustreerd bent of ergernissen voelt, is het in het belang van de
samenwerking om hier niet mee te blijven zitten. Blijven praten.

Experimenteren op eigen tempo

Je creert bij co-teaching niet alleen een veilige leeromgeving voor de leerlingen maar ook
voor elkaar. Dit is de ideale gelegenheid om nieuwe dingen op vlak van differentiatie,
werkvormen,... uit te proberen. Doe echter niets overhaast en overleg samen wat haalbaar
is.

Vertrouwen

Tot slot is het vertrouwen van het schoolteam, de directie, de ouders en alle andere
betrokkenen cruciaal.

3. Verschillende modellen van co-teaching

Er zijn verschillende modellen van co-teaching. Voor ik deze verder uitleg zijn er een aantal
aandachtspunten die je in jouw achterhoofd moet houden.

Het ene model is niet beter dan het andere, het is best dat ze afgewisseld worden. Er kunnen
verschillende vormen aan bod komen op n dag. Daarbij is het belangrijk dat je erop let dat
de rollen van de leerkrachten wisselen. De keuze is afhankelijk van:

kenmerken en noden van zowel de leerkrachten als de kinderen

soort activiteit/les, de doelen
praktische overwegingen

6
Dit is een overzicht van de verschillende modellen:

Model Wat? Voordelen

En leerkracht leidt, de andere Het begeleiden van kinderen
begeleidt. die het moeilijker hebben.
De leerkrachten kunnen zelf
beslissen wie de activiteit
leidt.

Samen, per twee, lesgeven. Het benadrukt de

gelijkwaardigheid van de
rollen.
Beter overzicht over de hele
klas.
1 + 1 > 2!

De klasgroep wordt verdeeld in twee Kinderen durven makkelijker

groepen. Elke leerkracht geeft les aan iets zeggen of doen omwille
of begeleidt een activiteit in de van de kleinere groep.
deelgroep. Het is ook makkelijker om
kinderen te volgen en te
begeleiden.

Let op: de samenstelling van de
groep!
En leerkracht begeleidt de grote Werken op het niveau en op
groep. De andere leerkracht legt zich het tempo van de leerlingen.
toe op een kleinere interesse- of
niveaugroep.

En leerkracht geeft de les, de andere Doelgericht informatie

observeert. verzamelen over bepaalde
leerlingen (sociale
vaardigheden, gedrag,
betrokkenheid in de les,...).

7
 De klas wordt verdeeld in Zelfstandig stimuleren.
werkstations. Daar werken groepjes Ideaal voor coperatieve
leerlingen, samengesteld door werkvormen.
leerkracht, aan opdrachten. Ze Activiteiten kunnen aangepast
draaien om de zoveel tijd door worden aan de behoeften van
de leerlingen

4. Voordelen en mogelijke valkuilen

Er zijn voordelen en mogelijke valkuilen zowel vanuit het perspectief van de leerlingen als
vanuit het perspectief van de co-teachers.

Perspectief van de leerlingen

Voordelen Valkuilen
Lagere spreekdrempel bij leerlingen. Chaos
Hogere betrokkenheid Veel lawaai
Meer interactie Aandachtsproblemen
Minder kansen om onzichtbaar te zijn in
een klas.
Gedifferentieerde instructie
Wisselende groeperingsvormen
Toegenomen afstemming op
leerbehoeften.

Perspectief van de co-teachers

Voordelen Valkuilen
Korter op de bal spelen. Tijd vinden en nemen om samen voor te
Elkaars sterktes inzetten. bereiden, te overleggen,...
Gedeelde verantwoordelijkheid: je staat Verschillend reageren op bepaald gedrag
er niet alleen voor. in de klas.
Samen kom je tot veel meer ideen. Gebrek aan eerlijke communicatie.

8
5. Co-teaching in Finland
a. Inleiding

Een hele week waren wij te gast op Lukkarin koulu (Lukkari Primary school). Een school in
Nurmijrvi, gelegen op ongeveer 37 km van de hoofdstad Helsinki. Wij kregen de kans om
verschillende klassen te observeren, gesprekken aan te gaan met leerlingen en leerkrachten,
individuele begeleidingsmomenten mee te volgen,... Dit met als doel het Finse
onderwijssysteem, vaak omschreven als het beste ter wereld, te leren kennen en dan meer
bepaald het co-teaching project (op de school).

b. De school

De Lukkarin Koulu is een basisschool met ongeveer 300 leerlingen, voornamelijk uit de nabije
omgeving. De leerlingen starten hier op een leeftijd van 7 jaar in de 1ste graad. Vervolgens
doorlopen ze 6 graden, tot wanneer ze 13 jaar zijn. Daarna gaan ze naar de middelbare
school. Een schooldag kan beginnen om 8u en duurt ten laatste tot 14u55. Elke les duurt 45
minuten. Na elke les krijgen de leerlingen 15 minuten pauze.

c. Ontstaan co-teaching klassen

Voor co-teaching

De klassen waren verdeeld: de mainstream klassen en de special needs klassen. De

leerkrachten geloofden in de groeikansen en het potentieel van de leerlingen met special
needs. Maar hun verwachtingen kwamen niet overeen met de realiteit. De groei bleef veel
lager dan eerst gedacht. Om dit te veranderen, besloten ze de organisatie van de klassen te
veranderen.

In het begin van co-teaching

De co-teaching werd opgestart in het schooljaar 2010-2011. Maar dit liep niet van een leien
dakje. Heel wat ouders waren erg in de war en dachten dat het een besparingsmaatregel
was.

De ouders van leerlingen met special needs waren bezorgd over de grootte van de klasgroep
waardoor hun kind niet meer de hulp zou kunnen krijgen die het nodig had en kreeg voor co-
teaching.

De ouders van de leerlingen uit de mainstream klassen stonden ook sceptisch tegenover het
idee omdat ze bang waren voor het negatieve effect van de special needs kinderen op hun
kinderen.

Gevolg: De leerkrachten gingen zo veel mogelijk in gesprek met de ouders om hun angsten
te beluisteren en hen uitleg te geven over co-teaching. Langzaamaan apprecieerden steeds

9
meer ouders de voordelen van co-teaching zoals o.a. de mogelijkheid tot individuele
ondersteuning. Ondertussen zijn de problemen met ouders steeds zeldzamer geworden.

d. Werking van de co-teaching klas

Een mainstream leerkracht en een special needs leerkracht, ondersteund door n of

meerdere klasassistenten, werken voltijds in een mainstream klas. In elk van deze klassen
zitten ongeveer 22 23 kinderen. Ongeveer 10 kinderen hebben special needs.

mainstream leerkracht
klasassistenten
special needs leerkracht

e. Bevraging leerkracht

Wij observeerden in de klassen, stelden veel vragen en kregen ook een presentatie over co-
teaching. Het antwoord op enkele vragen over het ontstaan en de werking las u hierboven
al. De volgende vragen gaan over de voorwaarden en de voordelen.

Wat is noodzakelijk om succesvol aan co-teaching te doen?

Nadenken over je eigen sterktes en zwaktes als leerkracht. Niet enkel in het begin maar
doorheen het hele jaar. Blijf reflecteren.

10
Vervolgens moet je ook bereid zijn tot het delen van het leerkracht zijn. Je staat niet meer
alleen in de klas. Dit houdt in dat je voortdurend moet overleggen, vergaderen,...

Daarnaast moet je ook flexibel zijn. Het helemaal alleen op jouw manier willen doen is niet
meer aan de orde. Je moet samenwerken, toegevingen doen aan elkaar, kunnen omgaan
met een andere aanpak of beslissingen,...

Wat zijn de voordelen van co-teaching voor leerkrachten?

Je geeft steun aan en je krijgt steun van elkaar. Dit doet veel deugd. Alleen staan in een klas
kan zeer eenzaam en hard zijn. Zeker wanneer het moeilijk gaat. Ten tweede heb je, door
met meerdere in de klas te staan, nieuwe manieren/mogelijkheden om les te geven die
daarvoor praktisch onhaalbaar waren. Daarnaast leer je ook continu van en door elkaar. Tot
slot heb je een gedeelde verantwoordelijkheid over de leerlingen, het lesgeven en de
ouders. Dit vermindert de druk op jou alleen.

6. Infomoment co-teachingsklas

Zoals ik al eerder vermeldde, is er op mijn stageschool ook een project van co-teaching in het
tweede leerjaar. Volgend jaar loopt dit project verder. Men had echter al opgevangen dat er
heel wat vragen waren bij de ouders omtrent co-teaching en de werking van de klas. Daarom
nodigden ze de ouders van de kinderen uit die volgend jaar bij hen in de klas zullen zitten.
Hieronder leest u een kort verslag van dit infomoment:

Aanwezigen

10 ouders + zorgcordinator + juf Sabine (zorgleerkracht) + directeur + juf Ann

Ontstaan

Juf Astrid en juf Ilse gaven allebei les in de eerste graad. Zij kwamen goed overeen en
overlegden vaak samen over bepaalde inhouden, werkvormen, Bovendien werkten zij
regelmatig klasoverschrijdend. Dit was praktisch haalbaar omdat hun klassen naast elkaar
lagen.

Dit schooljaar moest juf Ilse echter verhuizen naar de klas op de speelplaats omdat Janne in
haar klas kwam. Janne zat in een rolstoel en kon geen trappen doen. Ze wilden hun
samenwerking echter niet stopzetten. Samen met de directeur besloten ze een jaar aan co-
teaching te doen. 36 kinderen in n klaslokaal Gaat dat wel lukken? Dat vroegen ze
zichzelf af maar ze zijn er met heel veel enthousiasme ingestapt en dit is positief uitgedraaid.

Voorwaarde

Er moet een klik zijn tussen de leerkrachten waardoor je elkaar goed aanvoelt. Daarnaast
moet hun visie om met kinderen om te gaan op dezelfde golflengte zitten.

11
Voordelen

Kinderen zijn de beide juffen gewoon. Zij voelen heel snel aan bij welke juf ze terecht
kunnen. Ze voelen ook de goeie sfeer tussen de juffen aan en nemen dit over.
Een heel groot voordeel is kunnen differentiren. Je kan veel meer en gerichter
inspelen op de behoeften van de leerlingen. En iemand geeft bijvoorbeeld klassikaal
les. De andere kan ondertussen met een groepje leerlingen bezig zijn die een
aangepast programma volgen. We kunnen zowel makkelijker en beter differentiren
in niveau, als in instructie en tempo.
Je kan voortdurend met twee observeren.
De werkdruk wordt lager doordat hij gedeeld wordt. Je gaat datgene wat je vindt, je
inspiratie en ideen ook samenbundelen en zo kom je tot meer.
Kinderen vinden aansluiting in de klas. Ze vinden altijd wel iemand waarmee het klikt.
Als n iemand ziek is, is dat geen probleem. Je klas blijft draaien want er is iemand
die de werking van je klas kent.
Je leert voortdurend van elkaar.

Nadelen

(Kring)gesprekken voeren met de hele klas is moeilijker. Dit proberen ze op te vangen

door vaker coperatief leren in te schakelen, zodat de kinderen op een andere
manier toch in groepjes werken.
De grote groep zorgt voor meer prikkels, voornamelijk wanneer er dingen moeten
worden afgegeven worden of wanneer ze hun jas moeten ophangen. Dan zijn er heel
wat kinderen die rondlopen. Dat is wel wat rumoerig.

7. Co-teaching in de praktijk: zelf aan de slag

Samen met de klasleerkrachten besprak ik de mogelijkheid om co-teaching te doen op

bepaalde momenten. In de kleuterklas werkte ik meestal met het model alternative
teaching. In het tweede leerjaar gingen we voor het model one teach, one drift.

Alternative teaching

Dit model paste ik toe in de kleuterklas. Ik nam steeds een groepje kleuters bij mij die
omwille van een gebrek aan kennis van de Nederlandse taal uitvielen. Ik oefende bepaalde
inhouden met hen in (bv: pre-teaching voor de uitstap naar de dierentuin) waarbij het
stimuleren van de taal en rekening houden met hun communicatiemogelijkheden en talig
begrip zeer belangrijk was.

Dit was een klein groepje van maximum vijf kleuter waardoor de betrokkenheid hoger lag,
de spreekdrempel lager alsook de spreekkansen hoger. Daarnaast waren juf Kathleen of juf

12
Anneloor steeds in de buurt wanneer ik een vraag had of de kinderen een vraag hadden
waarop ik geen antwoord kon geven. Puur praktisch gezien verloor ik ook geen kostbare tijd
met het stappen naar een ander lokaal.

Waar ik het soms zelf wel lastig mee had was het voortdurende lawaai van de andere
kinderen. Dat leidde mij maar ook de kleuters af. Maar dit nadeel woog sterk op tegen de
voordelen!

One teach, one drift

Op school krijgen de kinderen vanaf het eerste leerjaar IW (= individueel werk). Dit houdt in
dat zij dingen kiezen op hun planning waaraan zij zelfstandig werken. Tijdens deze
momenten worden er vaak korte lesjes gegeven aan een deel van de klasgroep. De rest van
de klas werkt dan gewoon verder.

Op de momenten waarop ik vrij was, ging ik ondersteunen in de klas van juf Astrid en juf Ilse.
Terwijl n van hen het korte lesje gaf, hield ik in het oog of de leerlingen alles begrepen
en/of aan het opletten waren. Wanneer er geen lesje gegeven werd, liepen we alle drie rond
en controleerden we werkblaadjes, beantwoordden we vragen,... Door met zoveel
leerkrachten tegelijkertijd in de klas te zijn, kan je leerlingen die een vraag hebben of iets
niet begrijpen veel sneller helpen/ondersteunen. Bovendien is het ook makkelijker om een
rustige sfeer te bewaren en vermijd je dat er 20 leerlingen aan het bureau van de leerkracht
staan met een vraag.

8. Evaluatie

Co-teaching was niet volledig nieuw voor mij. We leerden hierover al in de lerarenopleiding.
Maar door deze onderzoeksvraag op te lossen ging het verwerven van kennis verder dan
alleen maar een uitleg over co-teaching. Ik las artikels, bekeek filmpjes, woonde een
infomoment bij, ging observeren (in Finland!!!), bevroeg leerkrachten, ging zelf aan de slag
met twee modellen,... Dit maakte het beantwoorden van deze onderzoeksvraag zeer
afwisselend en boeiend. Doorheen het proces raakte ik er steeds meer van overtuigd dat co-
teaching de norm zal worden in de toekomst. De voordelen voor zowel leerkracht als leerling
zijn zoveel groter dan de valkuilen.

Er is echter wel een heikel punt. Er moet een klik zijn tussen jou en de andere leerkracht. Dat
heb je meestal maar met een paar mensen. Als je dan verplicht wordt om in een co-
teachingsproject te stappen met iemand waarmee je geen klik hebt, wordt dat zeer moeilijk
en zwaar. Daarnaast moet je als school ook ondersteuning bieden aan en mensen de tijd
geven om te leren met vallen en opstaan. Als leerkracht moet je namelijk heel wat
vaardigheden inzetten (bv: coachende vaardigheden)) die je daarvoor minder inzette. Dit
vergt grote inspanningen en aanpassingen.

13
Deze inspanningen zijn het echter wel allemaal waard denk ik. Als je samen met iemand
anders bewust gekozen hebt om in co-teachingsproject te stappen, creer je zoveel nieuwe
leerkansen. Daarnaast kan je samen ook meer kansen geven aan je kinderen, zowel op
cognitief, sociaal als emotioneel vlak. En dat vind ik ontzettend belangrijk.

Afsluiten doe ik met de volgende quote:

Bronnenlijst

14
Online artikels

Leemans, L. (2016). "Altijd met twee voor de klas". Geraadpleegd op 3 april 2017 via
https://www.klasse.be/35242/altijd-twee-klas/

Deboes, T. (2015). De kracht van co-teaching in het M-decreet. Geraadpleegd op 3 april 2017
via https://www.klasse.be/31383/kracht-co-teaching-m%E2%80%91decreet/

De Vries, R. (2016). Leraar Jan-Bart durft vernieuwen: co-teaching en CLIL. Geraadpleegd op

3 april 2017 via https://www.klasse.be/36941/leraar-jan-bart-gaat-vreemd-co-teaching-en-
clil/

Websites

De Feyter, L. (2017). Co en co samen voor de klas in de (pre-) waarborgregeling.

Geraadpleegd op 6 april 2017 via http://gpv.odisee.be/GPV_site/(7402)-GPV/(7402)-GPV-
Documenten-en-brochures/Folders-2016/Workshop-11-Coco-samen-voor-de-klas.pdf

Larock, Y. (2017). Co-teaching, what's in it for us? Geraadpleegd op 6 april 2017 via
https://www.schoolmakers.be/wp-content/uploads/2015/08/Schoolmakers-Workshop-Co-
teaching.pdf

GOKTIP. (2016). Hoe begin je aan co-teaching? Geraadpleegd op 3 april 2017 via
http://www.steunpuntgok.be/downloads/goktip_co_teaching_praktisch.pdf

15