Keuzevak

Ontspannen mag, nee moet... ook in de klas.

Sessie 1 (donderdag 27/04/2017): ZIEK

1
Motivatie

Als ik stress heb en mijn hoofd en lichaam niet rustig kan laten worden, breng ik die onrust
over op de kinderen aan wie ik lesgeef. Als ik ontspannen voor een klas sta, nemen kinderen
deze houding gemakkelijker over. Daarnaast merk je ook heel goed dat kinderen met stress
niet tot leren kunnen komen. Zij blokkeren vaak. Leren hoe je kinderen kan helpen om zich
te ontspannen, vind ik zeer interessant. Zeker de dag van vandaag waarbij de druk op
iedereen steeds toeneemt. Alles moet altijd maar beter en sneller en perfecter. Soms moet
je dat een halt kunnen toeroepen. Dat hoop ik in deze sessie te leren. Een aantal concrete
voorbeelden om met kinderen aan de slag te gaan en ervoor te zorgen dat zij zich effectief
ontspannen voelen na het uitvoeren van de opdracht.

2
Inhoudstafel

1. Ontspannen
a. Inleiding
b. Ontspannen door spel
c. Ontspannen door ademhalingsspel
d. Ontspanning door fantasie
e. Ontspanning door onderlinge kindermassage
f. Ontspanning door creatief werken

Jammer genoeg was ik ziek op de dag van dit keuzevak en hier was maar n sessie van.
Gelukkig had de docente wel een overzichtelijke en duidelijke cursus opgesteld waardoor ik
toch een inhoudelijke en persoonlijke verwerking heb kunnen maken

Inhoudelijke verwerking

1. Ontspannen
a. Inleiding

Volwassenen hebben het druk maar kinderen ook. In deze tijden hebben heel wat mensen
een drukke planning en veel stress. Relaxatie- en ontspanningsoefeningen zijn dus zeker niet
overbodig. Deze oefeningen hebben effect op het lichamelijke, sociale en emotionele.

Er zijn verschillende manieren om met kinderen te werken rond ontspanning. Ontspannen

kan door spel, ademhalingsspelletjes, fantasie, onderlinge kindermassage, creatief werken,

b. Ontspanning door spel

Wanneer je met kinderen spelletjes speelt, kan je dit doen om hen rust te laten vinden. Je
werkt dus op een speelse manier aan rust.

Vallende ster: Ga dicht bij elkaar in een kring staan. Houd de handen naar voor. En
persoon staat in het midden. Hij laat zich naar achteren vallen. De anderen duwen
het kind rustig de kring rond. Zorg ervoor dat diegene die in het midden staat steeds
goed wordt opgevangen.
Rugtekening: Iemand anders zit met de rug naar je toe. Jij bedenkt wat je gaat
tekenen. Maak met je vinger een tekening op de rug van de ander. De ander moet
raden wat je tekent. Om de beurt wisselen. Je kan dit ook in een lange trein doen
achter elkaar. Een variant: doe dit met schrijven van woorden of getallen.
Ruggespraak: Ga samen op de grond zitten met de ruggen tegen elkaar. Sluit je ogen.
Hoe voelt het tegen de rug van de ander aan? Kun je elkaars ademhaling volgen? Ga
nu langzaam bewegen. En wel zo dat de ruggen elkaar blijven raken. Je beweegt

3
 samen bijvoorbeeld naar links, rechts, voor ballon doorgeven: je geeft een
denkbeeldige ballon door.
Sommen op de arm: Kinderen zitten in tweetallen. De ene schrijft een som op de arm
van de andere. De andere schrijft de uitkomst op de arm van ander. Juist? Uitvegen
dan maar!
In de knoop, uit de knoop: Je maakt een sliert. En kind gaat even weg. De anderen
leggen zich in de knoop. Handen blijven vast. Het kind dat weg gegaan is gaat de
knoop uit elkaar halen.
Cijfers lopen: Je loopt, stapt, hinkelt een cijfer. De anderen raden welk getal je
gemaakt hebt.
Ballon doorgeven: Per twee of drie geef je een denkbeeldige ballon door.
Onder de tunnel: Je maakt een tunnel van je lichaam, de andere kruipen er onder
door.
Posibal: Ga in een kring staan. Jij staat in het midden met een bal. Jij hebt je ogen
dicht, draait rond en stop. De buitenkring draait de andere kant op. De kringen
stoppen samen. Je gooit de bal naar diegene die over je staat en geeft die persoon
een compliment. Daarna is de persoon die in het midden staat aan de beurt. Je kan
ook ipv het compliment te zeggen een post-it plakken op ieders rug en men schrijft
het compliment op het briefje. De briefjes kunnen dan later bewaard worden.

c. Ontspannen door ademhalingsspel

Om tot rust te komen is een goede ademhaling zeer belangrijk.

In en uit: Met de ringvinger een neusgat dichthouden en door het andere neusgat in-
en uitademen.
Bolle wangen: Bolle wangen maken en langzaam door de mond uitblazen.
Knuffelademhaling: Laat het kind gaan liggen. Leg een knuffeltje op de buik en laat
voelen hoe het knuffeltje mee op en neer gaat bij in- en uitademen.
Bellen blazen: Via spelen met een bellen blaas oefen je de ademhaling.
Wattenbolletje blazen: Blazen van een wattenbolletje door een parcours.
Aangehouden kus: Lang aangehouden kus met klapzoen aan het eind.

d. Ontspanning door fantasie

Door middel van verhalen kan je ook rust brengen bij een kind!

e. Ontspanning door onderlinge kindermassage

Kennismaken met de handen: In groep van maximum 6 kinderen. Iedereen staat in
een kring en iedereen steekt zijn handen uit. Verken elkaars handen.

4
 In de knoop: Een vervolg kan zijn dat je iedereen 2 verschillende handen laat zoeken
en vastnemen. Probeer de knoop te ontwarren.
Zilverdraadje, kleine spin: Zeg het versje terwijl je al kriebelend vanaf de onderrug
naar het hoofd stapt en uiteindelijk kriebelt in de haren.
Carwash: We vegen het stof af van de auto (zacht met de hand wegwerp bewegingen
maken van midden naar de zijkant). Eerst inzepen met de spons (met de handen
wrijven over de rug, de auto is vuil zorg ervoor dat je geen enkel plekje vergeet). Dan
spoelen we het water weg met de sproeier (met de vingers tokkelen op de rug). We
nemen nog wat meer water (wat harder met de vingers tokkelen). We drogen de
auto af met het zeemvel (over de rug wrijven). Oppoetsen met een zachte doek
(zachtjes over de rug met kleine cirkels vegen). Nu is hij nog een beetje nat op
bepaalde plekjes (we maken een koker met onze handen en blazen erin op de rug).
Nu moeten we nog benzine nemen (leg de handen op de onderrug en laat de auto
vollopen). Ok, nu is de auto klaar, dank je wel!
Het weerbericht: De zon: met volle hand cirkels over de rug wrijven. Wolken: stevig
met de handen kneden. Regen: tokkelen met de vingertoppen. Hagel: harder
tokkelen met de vingertoppen. Sneeuw: heel lichtjes de vingertoppen neer laten
dalen. Ijzel: hand over hand, steeds glijdend een stukje opschuiven. Bliksem: met de
vinger zigzagbewegingen maken. Storm: de hele rug kneden en erbij blazen. Aan het
einde gaat de zon weer onder: langzaam met beide handen van boven naar beneden
strijken.
f. Ontspanning door creatief werken
Samen werken aan 1 tekening: De kinderen zitten per 2 (kan ook in groepjes van 3 of
4). Ze tekenen ongeveer 15 20 minuten in stilte. En van de twee tekent een cirkel.
Om de beurt tekent elk kind iets in de cirkel. Alles mag, we maken niets, je mag een
stip of streep achterlaten, wat in je opkomt. Nadien kan je bespreken hoe ze dit
ervaren hebben. Welke uitdagingen kwamen ze tegen?
Als een vis in de zee: Kinderen tekenen met wasco golven in verschillende richtingen.
Daarna gaan ze visjes zoeken in de tekening en accentueren die in de tekening. Er
kunnen planten, zand, andere zeedieren bijkomen. Om het geheel af te maken
overschilderen ze de tekening met blauwe waterverf of ecoline. Gebruik voor deze
opdracht liefst een A3 blad of groter.
Doorgeeftekening: Ieder kind van het groepje heeft een wit blad. Ieder kind tekent
iets op zijn/haar blad. Op het signaal geven de kinderen hun blad door aan het kind
naarst zich. Ieder kind voegt iets toe aan de tekening. Dan geven we de tekening
weer door. Tot iedereen die meedoet aan de beurt geweest is. De tekening kan
besproken worden in het groepje.
Mijn plek? Jouw plek?: De kinderen werken per 2 op een A3 blad. Ieder start aan zijn
kant met het tekenen van een halve cirkel onderaan het blad. Om de beurt voegen

5
ze een halve cirkel toe steeds groter. Wat doet jij als je in het midden van het blad
komt?

6
Persoonlijke verwerking

Terwijl ik dit keuzevak inhoudelijk verwerkte, kreeg ik een heleboel ideen. Voor elk kind of
groepje dat ik begeleidde, van kleuter tot lager school kind, zijn deze oefeningen heel fijn en
belangrijk om te doen. We zijn namelijk telkens 25 tot 50 minuten intensief bezig met een
inhoud te verwerken of vaardigheden in te oefenen. Ontspanning is dan noodzakelijk, anders
kan je dat niet volhouden. Ik besloot een aantal ideen uit te werken en te proberen.

a. Ontspannen door ademhalingsspel

Spel: wattenbolletje blazen

(Ik plakte op voorhand een parcours op de grond met washi tape. Ik had hier een matje
opgelegd zodat hij het nog niet kon zien. Het eerste kwartier deed ik aan preteaching rond
de dieren en de dierentuin naar aanleiding van de nakende uitstap naar de dierentuin.
Wanneer we hiermee klaar waren, haalde ik de mat weg.)

V. een jongen uit de tweede kleuterklas verkent het parcours eerst met zijn vinger.
Vervolgens probeert hij enkele keren te blazen maar dit gaat niet zo makkelijk.

7
We komen samen met een plan om het iets makkelijker te maken. We bouwen een muur
van blokken rond het parcours. Nu gaat het plots veel vlotter. Wanneer hij op het einde is,
wil hij spontaan nog eens.

8
Deze ontspanningsoefening deed ik nog een aantal keer bij de kleuters die ik begeleidde. De
kleuters vonden dit enorm leuk om te doen en onbewust waren ze zo ook voortdurend talig
bezig.

b. Ontspanning door fantasie: meditatieboek

In de cursus stonden er enkele links en namen ter inspiratie. Ik bekeek deze links en
googelde verschillende namen. Zo kwam ik uit bij het boek De Wens-ster van Marneta
Viegas. Het boek bevat allerlei korte verhalen om te mediteren, de fantasie te laten werken,
dingen te visualiseren en vooral tot rust te komen. Ik kopieerde enkele verhalen en maakte
een soort van verzamelboekje om te gebruiken, nu en later.

9
Ik testte dit uit bij Lena (7 jaar oud), Tuana en Anika (beiden 10 jaar oud).

Lena

Lena heeft ASS waardoor ze soms moeite had met het figuurlijk taalgebruik en zich inleven in
bepaalde dingen. De eerste keer had ik de meditatie Doornroosje voorgelezen. Achteraf gaf
ze aan dat ze niet zo goed begreep wat ze moest doen. De volgende keer dat we het deden,
bekeken we eerst samen de prenten. Op die manier probeerde ik haar voorkennis te
activeren. We voorspelden wat er allemaal aan bod zou komen in het verhaal. Ik legde haar
enkele begrippen en spreekwoorden uit zodat ze alles verstond tijdens de meditatie. Door
deze dingen te doen, verliep het de volgende keren veel vlotter.

Tuana en Anika

10
Dit zijn twee meisjes die allebei heel wat moeite hebben met taalbegrip en bovendien erg
faalangstig zijn. De eerste keer dat ik dit deed, ging het niet vlot. Ik merkte al snel dat ze de
inhoud van het verhaal niet verstonden. Daarom besloot ik om vanaf dan eerst het verhaal
voor te lezen, zonder te mediteren. Telkens wanneer ze een woord niet verstonden,
mochten ze even tikken op de tafel. Dan legde ik het woord uit. Op die manier vormde het
taalbegrip geen al te grote barrire meer tijdens de meditatie zelf.

Daarnaast speelde niet enkel het taalbegrip een rol maar ook hun schaamte en angst. Dit is
natuurlijk ook normaal. Langzaamaan verbeterde dit. De allerlaatste keer dat ik een
meditatie voorlas, vroeg Tuana of zij zelf ook eens n mocht voorlezen. Natuurlijk mocht
dit!

Evaluatie

Ontspanningsoefeningen zijn voor iedereen, hoe jong of oud ook, aan te raden. Het zorgt
ervoor dat je even alles vergeet en enkel bezig bent met je eigen lichaam. Er zijn
verschillende manieren om te ontspannen. Zo kan je zeer gericht kiezen welke soort
oefeningen je gebruikt bij welke persoon. Sommige oefeningen moet je ook aanpassen aan
de beginsituatie van het kind (bv: blokjes rond het parcours bij Vinny of eerst de
meditatietekst lezen en alle moeilijke woorden bespreken vooraleer je het echt voorleest).
Maar eens je weet wat kan je doen voor elk kind om hem of haar te ondersteunen tijdens
een ontspanningsoefening, is dit echt zeer fijn om te doen. Het neemt niet veel tijd in beslag
en het heeft een groot effect.

Nu probeerde ik enkel de ademhalingsoefeningen en ontspanning door fantasie uit maar in

de toekomst wil ik zeker ook de andere opties uitproberen. Daarom deed ik ook al mee aan
wedstrijd om yoga-kaarten te winnen voor kinderen. Op hoop van zege!

Bronnenlijst

Boeken

Viegas, M. (2006). De wens-ster. Utrecht: VBK Uitgevers.

Purperhart, H. (2016). Ontdek Je Superkracht. Groningen: Uitgeverij de Zaak.

Cursus

Mussels, G. (2016). Keuzevak: Ontspannen mag, nee moet ook in de klas. Antwerpen: Karel
de Grote Hogeschool.

Online video

11
Klasse. (2016, 13 september). Mindfulness op school. [Online video]. Geraadpleegd op 2 mei
2017 via https://www.youtube.com/watch?v=PRbL75je190

12