Professional Documents
Culture Documents
Chuyen de So Hoc - Dien Dan Toan Hoc
Chuyen de So Hoc - Dien Dan Toan Hoc
S HC
Din n Ton hc
Chuyn
S HC
Ch bn
c 2012 Din n Ton hc
Li gii thiu
Bn c thn mn,
i
ii
Trn trng,
Nhm bin tp Chuyn S hc.
i Li gii thiu
Chng 1
1 c v Bi
Chng 2
9 S Nguyn T
Chng 3
29 Bi ton chia ht
3.1 L thuyt c bn 29
3.2 Phng php gii cc bi ton chia ht 31
Chng 4
57 Phng trnh nghim nguyn
iii
iv Mc lc
Chng 5
89 Phng trnh ng d
Chng 6
103 H thng d v nh l Thng d Trung Hoa
Chng 7
129 Mt s bi ton s hc hay trn VMF
.
7.1 m3 + 17..3n 129
7.2 c(ac + 1)2 = (5c + 2)(2c + b) 136
1
c v Bi
1.1 c s, c s chung, c s chung
ln nht 1
1.2 Bi s, bi s chung, bi s chung
nh nht 4
1.3 Bi tp ngh 6
1.1.1 nh ngha
nh ngha 1.1 S t nhin d 6= 0 c gi l mt c s ca s t
nhin a khi v ch khi a chia ht cho d. Ta ni d chia ht a, k hiu d|a.
Tp hp cc c ca a l: U (a) = {d N : d|a}. 4
1
2 1.1. c s, c s chung, c s chung ln nht
(a; b) = rn .
1.1.4 Bi tp v d
V d 1.1. Tm (2k 1; 9k + 4), k N . 4
Li gii. Ta t d = (2k 1; 9k + 4). Theo tnh cht v c s chung
ta c d|2k 1 v d|9k + 4. Tip tc p dng tnh cht v chia ht ta li
c d|9(2k 1) v d|2(9k + 4). Suy ra d|2(9k + 4) 9(2k 1) hay d|17.
Vy (2k 1; 9k + 4) = 1.
10b + a = 9999999999
(1.2)
= 1010 1.
123456789 = 9.1371421.
(123456789; 987654321) = 9.
1
V d 1.3. Chng minh rng dy s An = n(n + 1), n N cha
2
nhng dy s v hn nhng s i mt nguyn t cng nhau. 4
Li gii. Gi s trong dy ang xt c k s i mt nguyn t cng
nhau l t1 = 1; t2 = 3; . . . ; tk = m(m N ). t a = t1 t2 . . . tk . Xt s
hng t2a+1 trong dy An :
1
t2a+1 = (2a + 1)(2a + 2)
2
= (a + 1)(2a + 1)
tk
1.2.1 nh ngha
nh ngha 1.4 S t nhin m c gi l mt bi s ca a 6= 0 khi
v ch khi m chia ht cho a hay a l mt c s ca m. 4
1.2.3 Bi tp v d
V d 1.4. Tm [n; n + 1; n + 2]. 4
Li gii. t A = [n; n + 1] v B = [A; n + 2]. p dng tnh cht
[a; b; c] = [[a; b]; c], ta c: B = [n; n + 1; n + 2].
D thy (n; n + 1) = 1, suy ra [n; n + 1] = n(n + 1).
a.b
Li p dng tnh cht [a; b] = th th
(a; b)
n(n + 1)(n + 2)
[n; n + 1; n + 2] =
(n(n + 1); n + 2)
.
Gi d = (n(n + 1); n + 2). Do (n + 1; n + 2) = 1 nn
d = (n; n + 2)
= (n; 2).
1.3 Bi tp ngh
Thay cho li kt, chng ti xin gi n bn c mt s bi tp ngh
luyn tp nhm gip cc bn quen hn vi cc khi nim v cc
tnh cht trnh by trong chuyn .
Bi 3. T cc ch s 1; 2; 3; 4; 5; 6 thnh lp tt c s c su ch s
(mi s ch vit mt ln). Tm U CLN ca tt c cc s .
n(n + 1)
Bi 4. Cho A = 2n + 1; B = (n N ). Tm (A; B).
2
Bi 5. a. Chng minh rng trong 5 s t nguyn lin tip bao gi
cng chn c mt s nguyn t cng nhau vi cc s
cn li.
b. Chng minh rng trong 16 s nguyn lin tip bao gi cng
chn c mt s nguyn t cng nhau vi cc s cn li.
21n + 1
Bi 15. Chng minh rng vi mi n N, phn s ti gin.
14n + 3
Bi 16. Cho ba s t nhin a; b; c i mt nguyn t cng nhau. Chng
minh rng (ab + bc + ca; abc) = 1.
2
S Nguyn T
2.1 Mt s kin thc c bn v s
nguyn t 9
2.2 Mt s bi ton c bn v s nguyn
t 13
2.3 Bi tp 19
2.4 Ph lc: Bn nn bit 24
9
10 2.1. Mt s kin thc c bn v s nguyn t
n = p.q.r....
n = p0 .q 0 .r0 ....
Cch 2
Mt s c hai c s ln hn 1 th s khng phi l s nguyn t.
c
s nguyn t nh nht ca mt hp s A l mt s khng vt
qu A.
H qu
2.1 Nu c s A > 1 khng c mt c s nguyn t no t
2 n A th A l mt nguyn t.
2.1.3 S cc c s v tng cc c s ca 1 s
Gi s: A = px1 1 .px2 2 ......pn xn ; trong : pi P; xi N; i = 1, n
Tnh cht 2.3 Hai s t nhin lin tip lun nguyn t cng nhau.
Tnh cht 2.4 Hai s nguyn t khc nhau lun nguyn t cng nhau.
2.1.5 Mt s nh l c bit
nh l 2.3 (Dirichlet) Tn ti v s s nguyn t p c dng:
p = ax + b (x, a, b N, a, b l 2 s nguyn t cng nhau).
Xt 2 s c dng 3x + 1: l s 3m + 1 v s 3n + 1.
Xt tch (3m + 1)(3n + 1) = 9mn + 3m + 3n + 1. Tch ny c
dng: 3x + 1
Xt tch 2 s c dng 4x + 1 l: 4m + 1 v 4n + 1.
Ta c: (4m+1)(4n+1) = 16mn+4m+4n+1 = 4(4mn+m+n)+1.
Vy tch ca 2 s c dng 4x + 1 l mt s cng c dng 4x + 1.
k + 1; k + 2; k + 3; ....k + 10
p = 2 2p + p2 = 22 + 22 = 8 6 P
p = 3 2p + p2 = 23 + 32 = 17 P
.
p > 3 p 6 ..3. Ta c 2p + p2 = (p2 1) + (2p + 1).
. .
V p l 2p + 1..3 v p2 1 = (p + 1)(p 1)..3 2p + p2 6 P
Vy: p = 3.
Nu p = 3 8p 1 = 23 P; 8p 1 = 25 6 P
V d 2.13. Nu p 5 v 2p + 1 l cc s nguyn t th 4p + 1 l
nguyn t hay hp s? 4
Li gii. Xt 3 s t nhin lin tip: 4p; 4p + 1; 4p + 2. Trong 3 s t
c mt s l bi ca 3.
M p 5; p P nn p c dng 3k + 1 hoc 3k + 2
.
Nu p = 3k + 1 th 2p + 1 = 6k + 3..3: (tri vi gi thit)
.
Nu p = 3k +2. Khi 4p+1 = 4(3k +2)+1 = 12k +9..3 4p+1
l hp s
Li gii. Ta c:
p2 = 8q + 1 8q = p2 1 = (p + 1)(p 1) (2.1)
Do p2 = 8q + 1 : l p2 : l p : l. t p = 2k + 1.
Thay vo (2.1) ta c:
Nu q = 2 4 = k(k + 1) khng tm c k N
Vy q > 2. V q P (2, q) = 1.
T (2.2) ta c:
b) q = k v 2 = k + 1 q = 1 :loi.
2.3 Bi tp
2.3.1 Bi tp c hng dn
Bi 1. Ta bit rng c 25 s nguyn t nh hn 100. Tng ca 25 s
nguyn t nh hn 100 l s chn hay s l?
HD :Trong 25 s nguyn t nh hn 100 c cha mt s nguyn
t chn duy nht l 2, cn 24 s nguyn t cn li l s l. Do
tng ca 25 s nguyn t l s chn.
a) p + 2 v p + 10.
b) p + 10 v p + 20.
c) p + 10 v p + 14.
d) p + 14 v p + 20.
e) p + 2 v p + 8.
f) p + 2 v p + 14.
g) p + 4 v p + 10.
h) p + 8 v p + 10.
a) p + 2, p + 8, p + 12, p + 14
b) p + 2, p + 6, p + 8, p + 14
c) p + 6, p + 8, p + 12, p + 14
d) p + 2, p + 6, p + 8, p + 12, p + 14
e) p + 6, p + 12, p + 18, p + 24
f) p + 18, p + 24, p + 26, p + 32
g) p + 4, p + 6, p + 10, p + 12, p + 16
a) x2 12y 2 = 1
b) 3x2 + 1 = 19y 2
c) 5x2 11y 2 = 1
d) 7x2 3y 2 = 1
e) 13x2 y 2 = 3
f) x2 = 8y + 1
100996972469714247637786655587969840329509324689190041
803603417758904341703348882159067229719
D on 2.1 Tn ti v hn cp s sinh i.
Chng hn:
6=1+2+3 28 = 1 + 2 + 4 + 7 + 14
T ta c gi thuyt
Li Kt
Thng qua ti ny, chng ta c th khng nh rng: Ton hc c
mt trong mi cng vic, mi lnh vc ca cuc sng quanh ta, n
khng th tch ri v lng qun c, nn chng ta phi hiu bit v
nm bt c n mt cch t gic v hiu qu.
3
Bi ton chia ht
3.1 L thuyt c bn 29
3.2 Phng php gii cc bi ton chia
ht 31
3.1 L thuyt c bn
3.1.1 nh ngha v chia ht
nh ngha 3.1 Cho hai s nguyn a v b trong b 6= 0, ta lun tm
c hai s nguyn q v r duy nht sao cho
a = bq + r
vi 0 r < b.
Trong , ta ni a l s b chia, b l s chia, q l thng, r l s d.4
29
30 3.1. L thuyt c bn
ht cho b, ta k hiu b - a.
2|N 2 | a0 a0 {0; 2; 4; 6; 8}
5|N 5 | a0 a0 {0; 5}
4; 25 | N 4; 25 | a1 a0
8; 125 | N 8; 125 | a2 a1 a0
Du hiu chia ht cho 3 v 9
3; 9 | N 3; 9 | (a0 + a1 + + an1 + an )
11 | N 11 | [(a0 + a2 + ) (a1 + a3 + )]
101 | N 101 | [(a1 a0 + a5 a4 + ) (a3 a2 + a7 a6 + )]
7; 13 | N 7; 37 | [(a2 a1 a0 + a8 a7 a6 + ) (a5 a4 a3 + a11 a10 a9 + )]
37 | N 37 | (a2 a1 a0 + a5 a4 a3 + + an an1 an2 )
19 | N 19 | an + 2an1 + 22 an2 + + 2n a0
a r1 (mod p)
2a r2 (mod p)
(p 1)a rp1 (mod p)
) Gi s 7 | 3a + b. t 3a + b = 7c (c Z. Khi b = 7c 3a. Nh
vy
A 1 + 1 + + 1 +0 (mod 11)
| {z }
10 s 1
10 (mod 11) 11 - A
pq1 1 (mod q)
Do
pq1 + q p1 1 (mod q)
V q v p c vai tr bnh ng nn ta cng d dng suy ra
Bi tp ngh
Bi 1. Chng minh rng 11a+2b chia ht cho 19 khi v ch khi 18a+5b
chia ht cho 19 vi a, b l cc s nguyn.
Bi 4. Gi s n N, n 2. Xt cc s t nhin an = 11 1 c vit
bi n ch s 1. Chng minh rng nu an l mt s nguyn t
th n l c ca an 1.
3.2.2 Xt s d
C s: chng minh A(n) chia ht cho p, ta xt cc s n dng
n = kp + r vi r {0; 1; 2; ; p 1}.
Chng hn, vi p = 5 th s nguyn n c th vit li thnh 5k; 5k +
1; 5k + 2; 5k + 3; 5k + 4. Ta th mi dng ny vo cc v tr ca n ri
l lun ra p s. Sau y l mt s v d
4 | n2 k
vi k {0; 1; 2; 3}. 4
2
Li gii. Gi s tn ti k N tn ti n N tha mn 4 | n k.
Ta xt cc Trng hp: (m N )
Vy k = 0 hoc k = 1.
2. Vi n = 3k + 1 th 2n + 7 = 6k + 9 chia ht cho 3 nn 3 |
n(2n + 7)(7n + 1).
Bi tp ngh
Bi 1. i) Tm s t nhin n 7 | (2n 1).
ii) Chng minh rng 7 - (2n + 1) n N.
Bi 3. Tm n 13 | 32n + 3n + 1.
2n | (n + 1) (n + 2) (2n) .
Li gii. Ta c
Do 2n | (n + 1) (n + 2) (2n) .
V n l nn t n = 2k, k N, suy ra
Nhng ta cng c:
Bi tp ngh
Bi 1. Chng minh rng nu a, k l cc s nguyn, a l th 2k+1 |
k
(a2 1).
Bi 10. Cho m, n l hai s chnh phng l lin tip. Chng minh rng
mn m n + 1 chia ht cho 192.
Tch tng
C s: chng minh A(n) chia ht cho p, ta bin i A(n) thnh
tng nhiu hng t ri chng minh mi hng t u chia ht cho p.
Ta s c h qu l:
a a2 a3
Bi ton 3.3. Cho a Z. Chng minh rng + + Z 4
3 2 6
m 1 1 1 1 1
= 1 + + +
n 2 3 4 1334 1335
Bi tp ngh
Bi 1. a ra cc m rng t bi tp ngh ca phng php phn
tch thnh tch thnh cc bi ton vn dng phng php tch
tng (ging nh cch m rng ca v d 1.9).
Bi 4. Chng minh rng 2903n 803n 464n + 261n chia ht cho 1897
vi mi s t nhin n.
3.2.4 Xt ng d
nh ngha v mt s tnh cht
nh ngha 3.2 Cho a, b l cc s nguyn v n l s nguyn dng. Ta
ni, a ng d vi b theo modun n v k hiu a b (mod n) nu a v
b c cng s d khi chia cho n. 4
Nh vy a n (mod n) n | (a b). V d: 2012 2 (mod 5).
( (
a b (mod n) a c b d (mod n)
Tnh cht 3.11
c d (mod n) ac bd (mod n)
= 42222 641111 1
Bi tp ngh
Bi 1. Mt s bi tp phng php phn tch c th gii bng phng
php ng d thc.
777 333
Bi 2. Chng minh rng 333555 + 777555 chia ht cho 10.
1967
Bi 3. Chng minh rng s 1110 1 chia ht cho 101968 .
3.2.5 Quy np
C s : chng minh mnh ng vi mi s t nhin n p, ta
lm nh sau:
Kim tra mnh ng vi n = p.
Gi s mnh ng vi n = k. Ta i chng minh mnh cng
ng vi n = k + 1.
aa a} = aa
| {z a} aa
| {z a} aa
| {z a}
| {z
3k+1 3k 3k 3k
= aa a} 1 |00 {z
| {z 0} 1
0} |00 {z
3k 3k 1 3k 1
= q 2p+2 2 + q 2p+2
= q 2p+3 1 + q 2p+1
Bi tp ngh
Bi 1. Mt s bi ton cc phng php nu trn c th gii bng
phng php quy np.
20112011 201100 0
= 2012 | |20112011
{z 2011} |00 {z
00}
mn s 2011 n s 2011
Vy tn ti s tha mn bi.
Ta c pcm.
S1 = a2
S2 = a1 + a2
S2012 = a1 + a2 + + a2012
Sm Sn = an+1 + an+2 + + am
Bi tp ngh
356
Bi 1. Chng minh rng c v s s chia ht cho 201311 m trong
biu din thp phn ca cc s khng c cc ch s 0, 1, 2, 3.
Gi s ngc li p | A(n).
T ta c
t t
xk.2 + y k.2 2 (mod p). (i)
Theo gi thit th
t t
x2 + y 2 0 (mod p).
Do k l nn
t k t k . t
t
xk.2 + y k.2
t
= x2 + y2 .. x2 + y 2t
t t
xk.2 + y k.2 0 (mod p) (ii)
Bi tp ngh
Bi 1. Chng minh n2 + n + 2 khng chia ht cho 15 vi mi n Z.
4
Phng trnh nghim
nguyn
4.1 Xt tnh chia ht 57
4.2 S dng bt ng thc 74
4.3 Nguyn tc cc hn, li v hn 86
57
58 4.1. Xt tnh chia ht
3xy + 6x + y 52 = 0 (4.2)
2x + 5y + 3xy = 8 (4.3)
Li gii. Ta c
x2 y 2 = 2011 (4.4)
x2 + y 2 = (x y)(xy + 2) + 9 (4.5)
V x, y Z nn a, , a 2, a b u l cc s nguyn. T (4.6) ta c cc
trng hp sau:
( ( (
a2=9 a = 11 x y = 11
(4.7)
ab=1 b = 10 xy = 10
( ( (
a2=3 a=5 xy =5
(4.8)
ab=3 b=2 xy = 2
( ( (
a2=1 a=3 xy =3
(4.9)
ab=9 b = 6 xy = 6
( ( (
a 2 = 1 a=1 xy =1
(4.10)
a b = 9 b = 10 xy = 10
( ( (
a 2 = 3 a = 1 x y = 1
(4.11)
a b = 3 b=2 xy = 2
( ( (
a 2 = 3 a = 1 x y = 1
(4.12)
a b = 3 b=2 xy = 2
x2 + 1 y 2 + 1 + 2 (x y) (1 xy) = 4 (1 + xy)
(4.13)
(x; y) = {(0; 3); (1; 2); (3; 0); (2; 1); (2; 3); (0; 1); (1; 0); (3; 2)}
x6 + 3x3 + 1 = y 4 (4.14)
2x3 2y 2 + 3 = 1
3
x y 2 = 2
3
x = 3
(loi)
2x3 + 2y 2 + 3 = 5 x3 + y 2 = 4 y 2 = 1
2x3 2y 2 + 3 = 5
3
x y2 = 1
3
x =0
(loi)
2x3 + 2y 2 + 3 = 1 x3 + y 2 = 1 y 2 = 1
2x3 2y 2 + 3 = 5
3
x y 2 = 4
3
x = 3
(loi)
2x3 + 2y 2 + 3 = 1 x3 + y 2 = 2 y2 = 1
Li gii.
(4.15) xy = px + py (x y)(y p) = p2 .
V p l s nguyn t nn c s nguyn ca p2 ch c th l 1, p, p2 .
Th ln lt vi cc c trn ta d tm c kt qu. Phn trnh by
xin dnh cho bn c.
x2 + 12x = y 2 . (4.16)
(x + 6)2 y 2 = 36 (x + 6 + y)(x + 6 y) = 36
Suy ra x + y + 6, x + 6 y l c ca 36. M s 36 c tt c 18 c
nn ta phi xt 18 trng hp tng ng vi
(0; 0); (12; 0); (16; 8); (16; 8); (4; 8); (4; 8)
(x; y) = (16; 8), (0; 0), (12; 0), (16; 8), (4; 8), (4; 8)
Bi tp ngh
Bi 22. (Romanian 1999) Chng minh rng phng trnh sau khng c
nghim nguyn
(4.17) xy = 2x + 3
Nu x = 0 th phng trnh (4.17) cho v nghim nguyn y.
6 0 th
Nu x =
2x + 3 3
(4.17) y = =2+
x x
3
Nh vy mun y nguyn th ta cn nguyn hay ni cch khc x l
x
c ca 3. Vi mi gi tr nguyn x ta tm c mt gi tr y nguyn.
T , ta c b nghim ca (4.17) l
(x; y) = (3; 1); (1; 1); (1; 5); (3; 3)
Li gii. Ta c
5y 18
(4.18) x =
6 2y
10y 36
2x =
6 2y
66 + 5(6 2y) 66
2x = = +5
6 2y 6 2y
33
2x = +5
3y
3y 1 1 3 11 33
y 2 4 6 14 36
x 14 19 8 4 3
Bi tp ngh
4.1.4 Xt s d tng v
C s phng php. c ngay tiu phng php th chc bn s
hiu ngay phng php ny ni n vic xt s d tng v cho cng
mt s. Vy, ti sao li phi xt v xt nh vy c li ch g trong "cng
cuc" gii ton? Hy cng tm hiu qua v d u sau:
x2 + y 2 = 2011 (4.19)
x2 = y 5 4 (4.20)
V d 4.15 ( thi chn HSG ton quc gia nm 2003 - Bng B).
H phng trnh sau c tn ti nghim nguyn hay khng:
x20 + y02 = (x0 + 1)2 + u20 = (x0 + 2)2 + v02 = (x0 + 3)2 + t20 (4.22)
c nghim nguyn. 4
y cng chnh l thi chn i tuyn HSG quc gia ton nm 2003
- Bng A. Li gii xin ginh cho bn c. Cng xin ni thm mt tha
nhn rng, phng php xt s d tng v ny, chng ta c tng
chng nh n gin, nhng thc cht khng phi th. Dn chng l
cc v d trn, u l cc bi ton hay v kh ly t khc cuc thi
trong nc v ngoi nc.
Bi tp ngh
Bi 13. Gii phng trnh nghim nguyn x41 +x42 + = x413 +20122015.
x + y + 1 = xyz (4.24)
Nu x = y th
(4.24) 2y + 1 = y 2 z
y(z 2) = 1
(
y=1
yz 2 = 1
(
y=1
z=3
Vy phng trnh c nghim nguyn dng l (1; 1; 3), (1; 2; 2), (2; 1; 2),
(2; 3; 1), (3; 2; 1).
(a1 b1 + a2 b2 + + an bn )2 .
Du bng ch xy ra khi x2 = y 2 + 5 = 5.
Mt khc ta c:
x2 = y 2 + 5 (x y)(x + y) = 5
y l mt dng phng trnh nghim nguyn quen thuc ta hc,
ti tin chc cc bn u c th d dng gii phng trnh trn, v t
x; y trn ta c th tm c z mt cch d dng.
p s: Nghim nguyn ca phng trnh (4.25) l (x; y; z) = (3; 2; 9).
(x + y + z)2 = 3(x2 + y 2 + 1)
Bi tp ngh
x3 + y 3 + z 3 = (x + y + z)2
4.2.3 Ch ra nghim
Nhn xt. Phng php ny dnh cho nhng bi ton gii phng
trnh nghim nguyn khi m ta tm c chnh xc nghim nguyn
v mun chng minh phng trnh ch c duy nht cc nghim nguyn
m thi.
2x + 3x = 5x (4.26)
3x + 4y = 5z
x 0 27y 2 + 9y + 1 0 0, 01 y 3, 3 y {0; 1; 2; 3}
Nu y = 0 3x2 x = 0 x = 0 v x Z.
Nu y = 1 3x2 + 2x 5 = 0 x = 1 v x Z.
Nu y = 2 hoc y = 3 th khng tm c x nguyn nn loi.
Vy (4.27) c nghim nguyn (x; y) = (0; 0); (1; 1).
Li gii. Ta c
Vi x = 2 ta c y 2 + 6y 16 = 0 nn y {8; 2}.
Vi x = 0 th y 2 + 2y 8 = 0 nn y {4; 2}.
Vi x = 2 th y 2 2y 24 = 0 nn y {6; 4}.
Kt lun. Vy phng trnh (4.28) c nghim (x; y) l (2; 8), (2; 2),
(0; 4), (0; 2), (2; 6), (2; 4).
Bi tp ngh
A = x4 + 2x3 + 2x2 + x + 3 = y 2 (y N)
Ta thy
y 2 = (x4 + 2x3 + x2 ) + x2 + x + 3
1 2 11
2 2
= (x + x) + x + +
2 4
> (x2 + x)2
y 2 > (x2 + x)2 , (i)
T (i) v (ii), ta c
x4 + x2 + 4 = y 2 y (4.30)
Li gii. Ta c nh gi sau
T (4.30) v (4.33) th
x4 + x2 + 4 = (x2 + 1)(x2 + 2) x2 = 1 x = 1
T y d tm c y = 1 hoc y = 3.
Vy pt cho c bn cp nghim
Bi tp ngh
Tm nghim nguyn ca cc phng trnh sau:
Bi 1. x4 + x2 + 1 = y 2
Bi 3. 2x4 + 3x2 + 1 y 2 = 0
Bi 4. x2 + (x + y)2 = (x + 9)2
Bi 5. y 3 x3 = 2x + 1
Bi 6. x4 y 4 + z 4 + 2x2 z 2 + 3x2 + 4z 2 + 1 = 0
Bi 7. x3 y 3 2y 2 3y 1 = 0
Bi 8. x4 + (x + 1)4 = y 2 + (y + 1)2
Bi 9. 9x 3x = y 4 + 2y 3 + y 2 + 2y
Bi 10. x4 + x2 y 2 + y + 10 = 0
Bi 11. x6 4y 3 4y 4 = 2 + 3y + 6y 2
Bi 12. (x 2)4 x4 = y 3
Bi 13. x3 + 8x2 6x + 8 = y 3
x2 + y 2 + z 2 = 2xyz (4.34)
4.3.2 Nguyn tc cc hn
nh ngha 4.1 Nguyn tc cc hn hay cn gi l nguyn l khi u
cc tr. V mt hnh thc th phng php ny khc vi phng php
li v hn nhng cch s dng u nh nhau u chng minh phng
trnh ch c nghim tm thng (nghim tm thng l nghim bng
0). Phng php gii nh sau:
Gi s (x0 ; y0 ; z0 ; ...) l nghim ca f (x; y; z; ...) vi mt iu kin no
rng buc b (x0 ; y0 ; z0 ; ...). Chng hn x0 nh nht hoc x0 + y0 +
z0 + ... nh nht v sau bng cc php bin i s hc ta li tm
c 1 b nghim (x1 ; y1 ; z1 ; ...) tri vi nhng iu kin rng buc
trn. V d ta chn b (x0 ; y0 ; z0 ; ...) vi iu kin x0 nh nht sau
ta li tm c 1 b (x1 ; y1 ; z1 ; ...) vi x1 < x0 dn n phng trnh
c nghim tm thng. 4
8x4 + 4y 4 + 2z 4 = t4 (4.35)
Bi tp ngh
5
Phng trnh ng d
5.1 Phng trnh ng d tuyn tnh 89
5.2 Phng trnh ng d bc cao 90
5.3 H phng trnh ng d bc nht
mt n 90
5.4 Bc ca phng trnh ng d 95
5.5 Bi tp 95
5.6 ng dng nh l Euler gii
phng trnh ng d 96
5.7 Bi tp 101
89
90 5.2. Phng trnh ng d bc cao
x b1 (modp1 1 )
x b2 (modp2 2 )
...
x bk modpk k
Li gii. Ta c:
Vy nghim ca h l:
xy 1 (mod z) (5.1)
yz 1 (mod x) (5.2)
xz 1 (mod y) (5.3)
.
(xy + 1)(yz 1)(zx 1)..xyz
.
x2 y 2 z 2 x2 yz xy 2 z + xyz 2 + xy yz zx + 1..xyz
.
xy yz zx + 1..xyz
5.5 Bi tp
Bi 1. Gii cc phng trnh sau: a) 7x 6 (mod 13) b) (a + b)x
a2 + b2 (mod ab) vi (a, b) = 1 c) 17x 13 (mod 11) d) x2 +
x 2 1 (mod 3)
x1 (mod 3)
x4 (mod 4)
Bi 2. Gii cc h phng trnh: a)
x2 (mod 7)
x9 (mod 11)
5x 1 (mod 12)
b) 5x 2 (mod 8)
7x 3 (mod 11)
x 3 (mod 3)
x 1 (mod 4)
a)
x 11 (mod 7)
x a (mod 11)
2x a (mod 3)
b)
3x 4 (mod 10)
5.6.1 nh l Euler.
nh l 5.1 (Euler) Cho m l s nguyn dng v (a, m) = 1 th
a(m) 1 (mod m)
k
Nu m = p1 1 p2 2 ...pk , pi l cc s nguyn t th
1 1 1
(m) = m 1 1 ... 1
p1 p2 pk
nh l 5.2
a(b) + b(a) 1 (mod ab) (5.4)
(m ) (m ) (m )
t S = t1 1 + t2 2 + ... + tk k
T (5.6) v (5.7) c S timi 1 (mod mi )
V m1 ; m2 ; . . . mk nguyn t vi nhau tng i mt, nn theo tnh cht
ng d thc c
S 1 0 (mod m1 .m2 ...mk ) S 1 (mod M ), tc l c (5.5).
1+(t1 )
mi mi (mod M ), i = 1, k (5.13)
x4 + y 4 + z 4 + t 4 t 3 (mod 60).
5.7 Bi tp
Bi 1. Chng minh rng phng trnh ng d sau c nghim (x; y; z; t)
khc (0; 0; 0; 0):
a) x3 + y 3 + z 3 t3 (mod 210)
b) x5 + y 5 + z 5 t5 (mod 1155)
6
H thng d v nh l
Thng d Trung Hoa
6.1 Mt s k hiu s dng trong bi
vit 103
6.2 H thng d 104
6.3 nh l thng d Trung Hoa 117
6.4 Bi tp ngh & gi p s 125
103
104 6.2. H thng d
P: tp cc s nguyn t.
(n): hm le ca n.
|A|: s phn t ca tp A.
6.2 H thng d
6.2.1 Kin thc c bn
H thng d y
nh ngha 6.1 Cho tp A = {a1 ; a2 ; ...; an }. Gi s ri , 0 ri n 1
l s d khi chia ai cho n. Nu tp s d {r1 ; r2 ; ...; rn } trng vi tp
{0; 1; 2; ...; n 1} th ta ni A l mt h thng d y (gi tt l
H) mod n.
n(n + 1)
c1 + c2 + ... + cn (1 + 2 + ... + (n 1)) (mod n)
2
Do n chn nn n = 2k, suy ra:
n(n + 1) .
= k(2k + 1) 6 ..n k(2k + 1) , 0 (mod n)
2
c1 + c2 + ... + cn , 0 (mod n) (6.1)
Ta c:
A + B = {a1 + b1 ; a2 + b2 ; ...; an + bn }
{(a
1 + a2 + ... + an ) + (b1 + b2 + ... + bn )} (mod n)
n(n + 1) n(n + 1)
+ (mod n)
2 2
[n(n + 1)] (mod n)
A+B 0 (mod n) (6.2)
H thng d thu gn
nh ngha 6.2 Cho tp B = {b1 ; b2 ; ...; bk } l mt tp hp gm k s
nguyn v (bi ; n) = 1 vi mi i = 1; 2; ...; k.
Gi s: bi = qi n + ri vi 1 ri < n. Khi d thy (ri ; n) = 1.
Nu tp {r1 ; r2 ; ...; rn } bng tp K gm tt c cc s nguyn dng
nh hn n v nguyn t cng nhau vi n th B c gi l h thng
d thu gn mod n, gi tt l HTG (mod n). 4
i. (bi ; n) = 1
ii. bi 6= bj (mod n) vi 1 i 6= j k
iii. |B| = (n)
. . .
ai n..p bj m..p bj ..p
(iu ny mu thun).
Vy an + bm , a0 n + b0 m (mod mn).
6.2.2 ng dng
Trong cc bi ton v a thc, dy s
V d 6.3. [THTT, s 340] Cho p l s nguyn t l v a thc Q(x) =
(p 1)xp x 1. Chng minh rng tn ti v hn s nguyn dng a
sao cho Q(a) chia ht cho pp . 4
Li gii. Thay cho vic chng minh tn ti v hn s nguyn dng a
sao cho Q(a) chia ht cho pp , ta s chng minh tp
l mt H mod pp .
Ta c nhn xt sau: trong tp s {1; 2; ...; pp } gm pp s, gi s c hai
s u, v khc nhau th Q(u) , Q(v) (mod pp ).
Ta chng minh iu ny bng phn chng. Gi s c Q(u) Q(v)
(mod pp )
Cng t (6.3) ta c:
Kt hp vi (6.4) suy ra
.
Ngha l tn ti v hn s ak (k = 0, 1, 2, ...) tha mn Q(ak )..pp .
Theo nh l Ferma:
Li gii. Ta c b sau:
.
B 6.2 k N, k < m th tn ti bk Z sao cho bk pm + pk ..k!
Chng minh. Gi s k! = pk Mk vi (Mk ; p) = 1.
Khi e chy trong tp {0; 1; ...; Mk 1} th cc s epmk lp thnh
.
(bk pmk + 1)..Mk
.
(b pm + pk )..pk .M
k k
Mt khc
X k X k
k < <k
pi pi
i=1 i=1
.
Vy (bk pm + pk )..pk .Mk = k!. B c chng minh.
Tr v bi ton. i
x(x 1)...(x i + 1) Cn nu n i
t fi (x) = th fi (n) = .
i! 0 nu n < i
m1
fi (x)(bi pm + pi ) th theo B 6.2, R(x) l a thc
P
t R(x) =
i=0
c h s nguyn.
Ta c:
n
X m1
X m1
X
n
un = (p + 1) + R(n) = Cni pi i
fi (n)p p m
fi (n)bi
i=0 i=1 i=0
m1
fi (n)pi fi (n)pi (mod pm )
P P
i=0 i=1
(n)pi (mod pm ) n = 1, 2, 3...
P
fi 0
i=0
Mt khc
.
a1 = (p + 1) + Q(1) = p + 1 + R(1) + pm (1 e) = epm + pm (1 e)..pm
Do pm l CLN ca an vi mi n = 1, 2, 3...
akk , 1(modp) (ak bk,1 )(ak bk,2 )...(ak bk,k ) , bk,1 bk,2 ...bk,k (mod p)
HTG mod p.
p
(i2 + i + 3) 3(modp).
Q
b. Chng minh rng 4
i=1
Vy A l mt HTG mod p.
b. V B = {1; 2; 3; ...; p 1} l mt HTG mod p. M A cng l mt
HTG mod p (theo phn a.) nn ta c:
p
(i3 1) (p 1)!
Q
(mod p)
i=2
p
(i2 + i + 1) 1
Q
(mod p)
i=2
p
(i2 + i + 1) 3
Q
(mod p)
i=1
cho p. 4
V d 6.9. Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, tn ti s t
nhin n gm n ch s u l v n chia ht cho 5n. 4
n +
Li gii. Xt s xn = a1 a2 ...an = 5 .a tha mn (vi ai Z l vi
mi i = 1, 2, ..., n v a Z+ )
Ta s chng minh bi ton bng phng php quy np ton hc.
.
Vi n = 1 a = 5..51 . Vy mnh ng vi n = 1.
1
Gi s mnh ng vi n xn = a1 a2 ...an = 5n .a, cn chng minh
mnh ng vi n + 1.
Xt 5 s sau y:
a1 = 1a1 a2 ...an = 5n (1.2n + a)
a2 = 3a1 a2 ...an = 5n (3.2n + a)
a3 = 5a1 a2 ...an = 5n (5.2n + a)
a4 = 7a1 a2 ...an = 5n (7.2n + a)
a5 = 9a1 a2 ...an = 5n (9.2n + a)
Ta c:
r1 r2 rp1 1 + 2 + ... + p 1 p1
+ + ... + = =
p p p p 2
(p 1)(q 1)
S= (6.7)
2
Trng hp 1: p, q cng l p, q 3, p =
6 q (do (p,q)=1),
kt hp vi (6.7) S l s chn ln hn 2 S khng phi
l s nguyn t.
Trng hp 2: p l s chn, q l s l
(p, q) = 1
p1=1
q1 P
SP
2
(p, q) = 1
p1P
q1 =1
2
p=2
q = 2h + 1 (h P)
(6.8)
q=3
p = t + 1 (t P, t , 2 (mod 3))
Nj bj 0 (mod ni ) (6.11)
k
P
t a = Nj bj aj .
j=1
Vi mi i (1 i k) ta c
k
X
a = Ni bi ai + Nj bj aj (6.12)
j=1;j6=i
x r1 (mod m1 )
x r2 (mod m2 )
...
x rn (mod mn )
xo ri 0 (mod mi )
xo rj 0 (mod mj )
Ta c:
.
(x r) k1 d..dd1
x r1 (mod m1 )
x r2 (mod m2 ) (x r) k d...dd
2 2
xr
k2 (mod d1 )
d (6.13)
xr k (mod d2 )
2
d
Do (d1 , d2 ) = 1 nn theo nh l Thng d Trung Hoa, tn ti mt s
xr
dng x sao cho x k1 (mod d1 ); x k2 (mod d2 ). V x v
d
x k1 (mod d1 ) xr
l hai nghim ca phng trnh nn x
x k2 (mod d2 ) d
(mod d1 d2 ) hay x xd + r (mod dd1 d2 ).
Do m = LCM (m1 , m2 ) = dd1 d2 nn theo nh l Thng d Trung Hoa,
h c nghim duy nht module m.
Gi s nh l ng n n 1. Ta s chng minh nh l ng n n.
0
t m1 = LCM (m1 , m2 , ..., mn1 ) ; m02 = mn ; r20 = rn . V ri
rj (modGCD (mi , mj )) vi mi 1 i < j n nn theo gi thit quy
x ri (mod mi )
np, h phng trnh c duy nht nghim x r10
i = 1, n 1
(mod m01 ).
Mt khc t ri rj ( mod GCD(mi , mj )) vi mi 1 i < j n suy ra
0 0 0
r1 r2 (mod GCD(m01 , m2 )).
Theo chng minh trn cho trng hp n = 2 ta c h phng trnh
x r10 (mod m01 )
c nghim duy nht theo module
x r20 (mod m02 )
m = LCM m01 , m02 = LCM (m1 , m2 , ..., mn )
6.3.2 ng dng
Trong L thuyt s
V d 6.13. Chng minh rng vi mi s t nhin n, tn ti n s t
nhin lin tip m mi s trong n s u l hp s. 4
Li gii. tng: ta s to ra mt h phng trnh ng d gm n
phng trnh ng d. Da vo nh l thng d Trung Hoa, ta kt
lun c s tn ti nghim ca h .
Gi s p1 , p2 , ..., pn l n s nguyn t khc nhau tng i mt.
Xt h phng trnh ng d x k (mod p2k )(k = 1, 2, ..., n).
Theo nh l thng d Trung Hoa, tn ti x0 N sao cho x0 k
(mod p2k ), k = 1, 2, ..., n.
Khi cc s x0 + 1; x0 + 2, ...; x0 + n u l hp s.(pcm)
B 6.4 Nu n 6= m th (Fn , Fm ) = 1.
3x 1 (mod 2k ) x a (mod 2k )
x a (mod 2k )
.
V theo l lun trn, P (x) = (3x + 1)(2x + 1)..n.
v
y 0 (mod p01 p02 ...p0n )
y + 1 0 (mod p11 p12 ...p1n )
y+2 0 (mod p21 p22 ...p2n )
...
y+n 0 (mod pn1 pn2 ...pnn )
Li gii. Ta c:
x(x + 1) 0 (mod pi i )
2
x +x0 (mod n)
i = 1, k
" i
x 0 (mod pi )
i
x 1 (mod pi ) (6.14)
i = 1, k
D thy:
Gi p s
Bi 1. Chng minh trc tip da vo nh ngha.
Bi 4. S dng HTG.
Bi 8. p s: 887.
Bi 12. V d 6.15 v Bi 3.
7
Mt s bi ton s hc
hay trn VMF
.
7.1 m3 + 17..3n 129
7.2 c(ac + 1)2 = (5c + 2)(2c + b) 136
.
7.1 m3 + 17..3n
Bi ton 7.1. Chng minh rng vi mi s nguyn dng n, tn ti
mt s t nhin m sao cho
.
m3 + 17 ..3n
. 4
129
.
130 7.1. m3 + 17..3n
m3 + 17 2.3k
n2 k+1
(mod3) mod3
n1 m3 + 17 3k
. .
(Do k 2 32k1 ..3k+1 v 33k3 ..3k+1 ).
Suy ra:
3
m + 3k1 + 17 m3 + m2 .3k + 17 2.3k + m2 .3k 0 (mod 3k+1 )
. . .
(v m 6 ..3 m2 1 (mod 3) 2 + m2 ..3 (2 + m2 ).3k ..3k+1 ).
3 .
Nh vy, trng hp 1, ta c: m + 3k1 + 17..3k+1 .
Trng hp 2: m3 + 17 3k (mod 3k+1 ).
Xt:
3
m 3k1 = m3 m2 3k +m32k1 33k3 m3 m2 3k (mod 3k+1 )
. .
(Do k 2 32k1 ..3k+1 v 33k3 ..3k+1 ).
Suy ra:
3
m 3k1 + 17 m3 m2 3k + 17 3k m2 3k 0 (mod 3k+1 )
. . .
(v m 6 ..3 m2 1 (mod 3) 1 m2 ..3 1 m2 .3k ..3k+1 ).
3 .
Nh vy, trng hp 2 ta c: m 3k1 + 17..3k+1 .
. .
Tm li, ta u tm c s nguyn t 6 ..3 m t3 + 17..3k+1 .
Ta chng minh c vn ng trong trng hp n = k + 1.
Theo nguyn l quy np, ta c pcm.
thay s 17 bi y N vi y c nh.
.
n N, x N : xk + y ..pn (7.1)
.
n N, x N : x2 + 1..3n (7.2)
Rt tic, khi ny, (7.2) li sai!!!. Ta s chng minh (7.2) sai khi n 1.
Quay li bi ton. Ta chng minh (7.3) bng phng php quy np.
Vi n = 1, theo b 7.3 th
.
x0 {1; 2; ...; p 1} : xk0 y (mod p) xk0 + y ..p
.
Gi s bi ton ng nn hay tn ti xk + y ..pn
.
Ta s chng minh n + 1 cng ng hay tn ti xk0 + y ..pn+1
Tht vy, t gi thit quy np suy ra xk + y = pn .q
.
Trng hp 1: q ..p pcm
Trng hp 2:
gcd(q, p) = 1 (7.4)
Khi ta chn x0 = v.pn + x
Do
Do vy ta xt
k1
.v.pn .xk1 + (xk + y) = k.v.pn .xk1 + pn .q = pn (k.v.xk1 + q)
k
.
Nhn thy gi s k.xk1 t (mod p) m gcd(k, p) = 1 v xk + y ..p
gcd(x, p) = 1 (do gcd(y, p) = 1) suy ra gcd(t, p) = 1
Do (k.v.xk1 +q) tv+q (mod p) m t (7.4) ta c gcd(q, p) = 1
.
Cho nn lun tn ti v tha mn tv + q ..p. Do bi ton c khng
inh vi n + 1.
Theo nguyn l quy np, bi ton c chng minh.
.
n N, x N : xx + y ..pn (7.6)
X xn (mod pn )
X X + y x n x0 + y 0 (mod pn )
Theo nguyn l quy np, bi ton c chng minh.
Li cm n
Rt cm n Nguyen Lam Thinh, Karl Heinrich Marx,nguyenta98, The
Gunner ng gp kin v m rng cho bi vit ny.
Do , d = 8 b loi.
c c
Trng hp 2: d=4 ; + 2 (ac + 1)2 = 1
4 4
c c 2
; + 2 (ac + 1) l nhng s chnh phng (*)
4 4
c c .
Nu l s chn + 2 (ac + 1)2 ..2
c4 c 4
2
; + 2 (ac + 1) = 2: mu thun.
4 4
c c c
Do , l s l. M l s chnh phng 1 (mod 4)
4 4 4
Mt khc, do c chn nn ac + 1 l s l (ac + 1)2 1 (mod 4)
c
+ 2 (ac + 1)2 1 + 2.1 3 (mod 4): v l do (*).
4
Do , d = 4 b loi.
Trng hp 3: d=2 .
c c
Tng t t Trng hp 2, ta c l 1 (mod 8)
2 2
c chn nn ac + 1 l (ac + 1)2 1 (mod 8)
c
+ 4(ac + 1)2 1 + 4.1 5 (mod 8) : v l
2
Do , d = 2 b loi.
Trng hp 4: d=1
Tng t trng hp 2, ta c ngay c l v do (c; c + 8(ac + 1)2 ) = 1
nn c l s chnh phng.
Vy ta c pcm.
m; n N
c = dm
Chng minh (Chng minh 2). t d = (b; c)
b = dn (m; n) = 1
Khi
2
(7.7) m (dam + 1) = d (5m + 2n) (2m + n)
d|m (dam + 1)2
d|m m = dp (p; n) = (d; n) = 1
(d; dam + 1) = 1
2
(7.7) p d2 ap + 1 = (5dp+ 2n) (2dp + n)
5d + n = x2
(x; y N , (x; y) = 1)
4d + n = y 2
Suy ra d = x2 y 2 . Mt khc
xy 1 xy 1
2ad2 + 1 = xy a = =
2d2
2 (x2 y 2 )2
2
Ta chng minh 2 x2 y 2 > (x + y)2 > xy 1
Tht vy
Vy p = 2 b loi.
Trng hp 2: p=1
c = d2 , (i)
d=m
b = dn
2
(7.7) d2 ad2 + 1 = 5d2 + 2dn 2d2 + dn
2
ad2 + 1 = (5d + 2n) (2d + n) (7.8)
Li cm n
Rt cm n Karl Heinrich Marx,nguyenta98, Vng Nguyn Thy
Dng v perfectstrong ng gp kin cho bi vit ny.
[2] Phan Huy Khi, Cc chuyn bi dng hc sinh gii ton trung
hc. Chuyn 5: Phng trnh nghim nguyn
141
142 Ti liu tham kho