KHO ST VN BN SC PHONG

THUC TRIU I NH NGUYN

TS. Nguyn Mnh Hng*

Qua B su tp gm 642 sc phong ca cc triu i nh Nguyn ko di t

cc triu vua Gia Long, Minh Mng, Thiu Tr, T c v c bit l Thnh Thi,
chng ti phn loi v mt vn bn v bin dch c th ch gii v mt lch s
vn ho Vit Nam trong giai on cn hin i.
Ti Vit Nam, theo truyn thng mi lng x ln nh u c ngi nh th
thn Thnh Hong v cc Phc thn. Thnh Hong l v thn cai qun trong khu vc
khung thnh (thnh l thnh quch, thnh ly, hong l ho lu), cn Phc thn l
nhng nhn thn, lc sinh tin l mt danh nhn c cng vi dn tc hoc mt a
phng.
Theo Vit Nam phong tc ca Phan K Bnh th dn Vit Nam tin rng t c
Th cng, sng c H b, cnh th no phi c Thnh hong y, vy phi th thn
ng h cho dn, v th mi ngy vic s thn mt thnh.
nh thn biu tng c bn ca vn ho lng x Vit Nam, ng thi cng l
c s tn ngng c tnh cht truyn thng dn gian, tn ti v pht trin mi cho
ti ngy nay. Ngoi ngha thuc v tn ngng, nh cn c coi l ngi nh cng
cng ca lng, l ni hi hp, l lc v vui chi ca cng chng. Nhiu ngi i tha
phng cu thc, hng nm nu c iu kin cng c gng v thm qu hng trong
dp l cng nh, bi h kh qun c ci hnh nh ging nc nh lng ni
chn nhau ct rn.

SC THN
Sc l vn bn ca vua cha phong thng cho thn dn hoc bch thn. Vic
thn Thnh hong c vua phong sc c ngha rt quan trng, v l s cng
nhn chnh thc ca ngi ng u nh nc phong kin v s hp php ca lng.
Thng thng th vic lp nh v th cng c thc hin trc ri sc mi n sau
mt thi gian kh lu, do ngh ca dn ln cc quan a phng nhng v ny
o t ln triu nh. Trong thi gian cha c ban sc, dn chng vn cng t gi
l th vng, theo ngha sm mun g sc phong cng s n.
Sc thn ca vua ban c coi l mt bo vt nn thng phi c ch ct ring
bo qun cho chc chn, trnh nn mt cp, hoc ph phch. Sc thng nh
*
Hiu trng i hc Hng Bng Thnh ph H Ch Minh.

567
ni c canh gc cn thn hoc giao cho mt ngi c uy tn ct gi (nh v Hng
c trong lng), cng c khi c ring mt v th sc gi. C ni sc c trong
miu cn cn gi l ngh. n ngy t l, thng vo dp K yn (trong thng ging
m lch) dn chng trong lng t chc long trng l rc sc thn a sc t ni
ct gi v nh c hnh t l - gi l l thnh sc. Sc thn c ti nh trong sut
ba ngy t l, n chiu ngy cui cng mi a v ni ct gi gi l l hi sc.

HNH THC V NI DUNG SC THN

1. Hnh thc v ni dung tng qut ca sc thn
Tt c cc sc thn u c vit bng ch Nho theo th ch chn phng r
v p trn tm hnh la ch nht (kh khong 6 tc x12 tc) c thp vng v trang
tr hoa vn hnh rng, my biu tng cho thin t.
Bn tri t sc l phn ni dung chnh ca sc thn di khong 70 n 100
ch, thnh thong mi c nhng t sc di hn 100 ch, do phi lit k nhiu tn thn
v cc danh hiu truy tng.
Khi u bi sc lun l ch Sc (c ngha l mnh lnh, chiu th hay ch d
ca hong ) ri n tn tnh, huyn, x, thn ni c th thn. K tip tha nhn v
thn ang ni (trong bi sc) t lu tng t r linh ng nhng cha c phong
tng, nay mi phong cho thn m hiu l Thn g, ng cp ra sao v cho dn s ti
tip tc th nh c thn ph h cho dn ca nh vua.
Tu trung, sc thn l vn bn chnh thc ca vua ban tha nhn v phong
tng hoc truy tng thm danh hiu cho mt hay nhiu v thn c dn chng a
phng ang th phng v tn ngng.
Phn cui ca bi sc lun lun c hai ch Khm Tai (knh vy thay), ri n
nin hiu, ngy thng phong sc; cc s ghi ngy thng lun c vit theo li ch
kp, m khng ghi theo li ch n thng thng.
Ch dng ch ghi nin hiu, ngy thng, c ng ln mt con du son
vung ln.
Ni cui cng, bn tri, thnh thong c t sc ghi thm ni sao lc, nh Bc
K kinh lc nha phng lc, H Nam tnh phng sao Trn nhng dng cng c
ng con du vung ca c quan sao lc.
2. Phn tch vn bn sc thn
Sc thn Vit Nam cn tm c phn ln l cc vua triu Nguyn phong
ban (ha hon lm mi thy c nhng sc thn vo cui triu L). Tnh ring trong
nm T c ng nin (tc nm 1852), nh vua ban cp mt lot n 13.069 sc
thn cho c nc.

568
 Kho st trn 150 sc thn m hin chng ti su tm v gi c (phn
ln ca cc tnh min Bc), chng ta thy vn bn cc bi sc u c mt nh thc
tng i thng nht v hnh vn, cu ch v cch dng t. Nhn chung, cc sc thn
mang vc dng nh tm bng danh d m nh nc tng cho nhng ngi c cng,
khc nhau ch yu tn cc a phng v tn thn, phn cn li l nhng cu ch
vit tt theo nh thc ca li cng vn thi xa. Qua vic phn tch nhng cu
ch ny s gip chng ta ngy nay c hiu v dch ng cc sc thn, trn c s
hiu tng tn hn tc th thn, cng nh quan im ca cc vua cha phong kin v
ca nhn dn i vi tc l th phng truyn thng rt quan trng ny.
tin vic phn tch, chng ti xin ghi ra ni dung mt bn sc thn tiu
biu, tng i ngn gn, do vua Thnh Thi (1889-1907) ban cho x L H, huyn
Nam Xng, tnh H Ni trong nin hiu Thnh Thi nguyn nin (tc nm 1889):
Sc H Ni tnh, Nam Xng huyn, L H x phng s hong Trang Chnh
Tnh c Thnh hong Trang Hin chi thn h quc t dn nhm tr linh ng, hng
lai v hu d phong. T kim phi tha cnh mnh min nim thn hu, tr phong vi
oan Tc Dc Bo Trung Hng chi thn, chun y cu phng s. Thn k tng hu
bo ng l dn. Khm tai.
Thnh thi nguyn nin, thp nht nguyt, thp bt nht.
Bc K kinh lc nha phng lc.
H Nam tnh phng sao.
Qua phn tch v tm hiu c ngha ca tng t v cm t trong vn bn,
so snh, i chiu hng trm vn bn khc nhau, chng ta mi c th c hiu mt
cch chnh xc nhng sc thn cn nguyn vn, v c kh nng on c c c
mt s ch b rch mt trn mt s sc thn khc qu c nt.
Do thiu t liu nghin cu nn cng d xy ra nhng trng hp chm, phy
khng ng loi vn bn vn khng dng du ngt cu nh sc thn, v do dn ti
vic c sai, hiu sai. Tri li, mt s phn tch t m hiu ng tng cu ch
trong cc sc thn cn gip ta nm vng thm mt s c im v hnh vn v cch
s dng t ng cc Hn vn Vit Nam.

569