Kamena Kucca

PROGRAM RAZVOJA KULTURE OPTINE TIVAT 2015-2020
OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 1

SADRAJ
1.Uvod
1.1. O Tivtu
1.2. Statistiki podaci
1.3. Metodologija izrade optinskog programa razvoja kulture
1.4. Strateko planiranje
2.Normativni okvir
3.Finansijski okvir
4.Institucionalni okvir
4.1. Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti
4.2. Savjet za kulturu optine Tivat
4.3. JU Centar za kulturu

4.3.1. Kadrovska struktura
4.3.2. Prostorno-tehniki kapaciteti
4.3.3. Finansiranje
5.Kulturno umjetniko stvaralatvo

5.1. Pozorina djelatnost
5.2. Muzika djelatnost
5.3. Likovna umjetnost
5.4. Izdavaka djelatnost
5.5. Kinematografija
5.6. Muzejska i galerijska djelatnost
5.6.1. Muzej i galerija
5.6.2. Zbirka Pomorskog nasljea
5.7. Amaterizam
5.7.1. Glazbeno prosvjetno drutvo

5.7.2. Bokeljska mornarica

5.7.3. NVO Ars praesentia Boke kotorske
5.7.4. KUD BOKA
5.7.5. Klapa JADRAN
5.7.6. Kulturno zaviajno udruenje ,,NAPREDAK GORNJA LASTVA
5.7.7. Foto kino klub MLADOST
5.8. Manifestacije i festivali
6.Kulturna batina u optini Tivat

6.1. Nepokretna kulturna batina
6.1.1. Kulturna dobra
6.1.2. Sakralna arhitektura
6.1.3. Profana arhitektura
6.1.4. Ambijentalne cjeline
6.1.5. Fortifikaciona arhitektura
6.2. Pokretna kulturna batina
6.3. Nematerijalna kulturna batina
7. Spomen - obiljeja
8. Arhitektura i urbanizam u optini Tivat
9. Arheologija i mogunosti
9.1. Prijedlog za reviziju otkrivenih i rekognosciranje terena
radi utvrivanja novih nalazita
9.2. Arheoloki turizam
9.3. Valorizacija arheolokog nasljea
9.4. Arheoloke zone i arheoloki lokaliteti optine Tivat
10.Kulturne prakse gradjana i gradjanki optine Tivat

(ANKETA )
10.1.Rezultati ankete turista
11. SWOT analiza(snage,slabosti,mogunosti,prijetnje)

12.Vaninstitucionalna kulturna praksa u optini Tivat
12.1. Mjere koje afirmiu rodnu ravnopravnost kroz kulturu

12.2. Mjere koje stimuliu kulturne potrebe mladih
12.3. Inkluzija osoba sa invaliditetom u projekte kulture
12.4. Inkluzija djece i mladih sa smetnjama u razvoju u projekte kulture
13.Kulturni turizam
14. Korienje fondova EU
15. Medjunarodna kulturna saradnja
16. Strateki pravci razvoja
17. Monitoring i evaluacija

Svi izrazi koji se u ovom Nacrtu Programa koriste za fizika lica u mukom rodu obuhvataju iste
izraze u enskom rodu

UVOD
1.1. O TIVTU
Tivat se nalazi u centralnom dijelu Bokokotorskog zaliva, ispod Vrmca (765 m), ogranka
Lovena, koji se protee sjeveroistonom stranom grada. U junom dijelu optine nalazi se tivatsko
polje i krtoljski arhipelag. Na zapadnoj strani je poluostrvo Lutica. Geografsko-klimatski uslovi i
prirodne ljepote svrstavaju Tivat u veoma privlana turistika mjesta.
O porijeklu imena Tivat postoji vie razliitih miljenja. Prema prvom, naziv Tivat izveden je
od imena ilirske kraljice Teute koja je jedno vrijeme imala svoju prijestonicu u Risnu, a moda i
ljetnjikovce u blizini dananjeg Tivta. Po drugom miljenju naziv bi mogao biti izveden od imena
hrianskih svetaca kao to su sanctus Theodorus, Theodosius, Theodotus, Theodulus ili
srednjovjekovnog (XII v.) Theudo, Teodo. Tree stanovite je da naziv jednostavno potie od keltske
rijei touto to znai grad.
U istoriji Boke Kotorske jasno se izdvajaju sljedee epohe: ilirska, rimsko-vizantijska,

nemanjika, mletako-turska i austro-ugarska. Obale tivatskog zaliva prole su kroz sve ove epohe, o
emu svjedoe kako mnogi arheoloki nalazi, postojei spomenici stare arhitekture, tako i pisani
istorijski izvori.
Za ilirski period, koji se zavrava 168/7. godine p.n.e. propau ilirske drave, postoji mali
broj arheolokih nalaza. Rimski period je znatno bogatiji. U starijoj literaturi moe se nai miljenje
da se u predjelu Bobovita (dananje Kalardovo) nalazio neki drevni grad. Period nemanjike
vladavine u Boki Kotorskoj poinje krajem 1185. Godine i traje do 1370. godine, kada se Kotor i
njegov distrikt nalaze u okvirima srednjovjekovne drave Nemanjia.
Godine 1420. uspostavljena je vlast Mletake republike koja je trajala do kraja XVIII vijeka.
U srednjem vijeku naziv Theudo je obuhvatao prostor od Plavde, kod Lepetana do Pina
dananjeg pristanita u Tivtu. Na tom prostoru, a i dalje prema dananjoj upi, bilo je nekoliko
imanja sa dvorcima ljetnjikovcima kotorskih vlastelinskih porodica, opasanih zidovima, od ega se
neto i danas sauvalo.
Seosko stanovnitvo ivjelo je u zaseocima u blioj i daljoj okolini ljetnjikovaca, a svi su bili
obuhvaeni imenom Crni Plat, koje nalazimo u arhivskim dokumentima do kraja XVIII vijeka.
Znaajnu prekretnicu u istoriji Boke Kotorske predstavljao je pad Mletake Republike 1797. godine.
Tada poinje period od skoro dvadeset godina u kome su se smjenjivale razne vlasti, dok 1814.
godine nije uspostavljena austrougarska vlast koja je trajala do sloma monarhije 1918. godine.
Tivat se kao grad poeo razvijati tek krajem XIX vijeka, kad je osnovana vojno-pomorska
luka Arsenal. Do izgradnje Arsenala zemljini posjedi u Tivtu bili su uglavnom u rukama feudalne
vlastele Pranja, Perasta, Dobrote i Kotora, dok je sam Tivat, tokom nekoliko stotina godina, bio
izrazito poljoprivredno naselje. Rjee su bili poznati primjeri pomorskih zanimanja. Sudei po
dostupnim podacima, stanovnitvo se u srednjem vijeku bavilo preteno zemljoradnjom, i to

uglavnom vinogradarstvom. O stoarstvu u to doba ima veoma malo podataka. Pored poljoprivrede i
stoarstva, od sredine XVIII vijeka, susree se i gajenje maslina.
U neposrednoj blizini Prevlake nalazila su se solila, po kojima se kasnije taj dio nazvao
Soliocko polje. Prema podacima iz perioda mletake vlasti, godine 1425. postojalo je 109 solila. Ona
su bila od velike vanosti za ivot njihovih vlasnika. Od kraja XIX vijeka poinje period
industrijalizacije. Prva fabrika, koja se zvanino zvala Prva bokeka glinena industrija, otvorena je
u Krtolima. Tako je, ve 1920. godine, u Tivtu ivjelo i radilo 700 industrijskih radnika. Ubrzo je
otvorena i druga fabrika, Glinena industrija Raica, ali je kljunu ulogu imalo osnivanje
pomorskog Arsenala 1889.godine.
Nakon toga poinje period ubrzanog otvaranja zanatskih, trgovinskih i ugostiteljskih radnji.
Grade se i proiruju kole, izgrauje pristanite, a brodovi Zetske, Jadranske i Dubrovake plovidbe
odravaju redovne linije. Prva elektrina centrala poela je sa radom u Arsenalu i podmirivala je
potrebe ovoga preduzea i vie oblinjih naselja. etrdesetih godina XX vijeka u Tivtu je bilo
zaposleno preko 1600 industrijskih radnika.
Pred II svjetski rat, Bokokotorski srez, kojem je pripadao i Tivat, bio je najrazvijenija
privredna regija ekonomski nerazvijene Crne Gore. Ekonomsku razvijenost prati i stalni razvoj
pismenosti, obrazovanja i kulture. Na podruiju dananje optine Tivat postojala je razvijena mrea
kulturno-prosvjetnih i sportskih drutava, a procenat od 20% nepismenog stanovnitva, prema 56%
na nivou Crne Gore, govori o relativnoj razvijenosti ovoga kraja u odnosu na iru regiju. Od 1898.
godine, kada poinje izgradnja Arsenala Dravne radionice, do II svjetskog rata, Tivat postaje sve
vee i znaajnije vojno sredite. Za potrebe vojske grade se kasarne, stanovi i drugi objekti, a
mogunost zapoljavanja u radionicama Arsenala postepeno dovodi do preseljenja veeg broja
stanovnika iz gornjih sela u priobalni dio.
Prve etiri decenije XX vijeka znaajnije su za razvoj Tivta nego mnogo dui periodi u
njegovoj ranijoj istoriji. To je vrijeme urbanog razvoja, znaajnih politikih dogaaja i izmjene
socijalnog sastava stanovnitva.
Kao i ostali gradovi Boke Kotorske i Crne Gore, Tivat se nakon 1918. godine nalazi u sastavu
Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije Kraljevine Jugoslavije. Godine 1941. grad okupiraju
trupe sila osovine. Sve do osloboenja, od strane partizanskih odreda, u novembru 1944. godine, u
njemu borave njemaki i italijanski vojnici.
Od 1945.g. do 1991.g., Tivat je dio SFR Jugoslavije, potom Savezne Republike Jugoslavije, a
od 2006.g. samostalne Crne Gore.
Nakon 1945. godine Tivat se razvija kao grad orijentisan na razvoj turizma, da bi danas bio
prvenstveno moderan turistiki grad.
Teritorija optine Tivat zahvata 4.609 hektara (46,09 km2). Optina je administrativno
podijeljena u 6 mjesnih zajednica (Lepetani, LastvaSeljanovo, Tivat, Gradionica, Krtoli, Kraii) i
13 katastarskih optina, kojima gravitiraju sljedea naselja: Lepetani, Donja Lastva, Seljanovo,
Gornja Lastva, Tivat, Bogodaii, Mrevac, uraevii, Bogiii, Radovii, Milovii, Goii,
Kraii.
Povrina morskog dobra u Optini Tivat iznosi 746,3 ha, to je 16,2% optine. Duina obale
morskog dobra u Optini Tivat iznosi 41,81 km (4,75 km je obim ostrva i 37,06 km duina obale),
duina plae je 9,22 km, a povrina 7,09 ha.
1.2.Statistiki podaci
Prema rezultatima popisa stanovnitva, domainstava i stanova iz 2011. godine u optini

Tivat ivi 14.031 stanovnika (2,26% stanovnitva Crne Gore), od ega 6.903 mukaraca (49,2%) i
7.128 ena (50,8%). Od toga, 10.237 stanovnika/ca ivi u urbanom podruju (72,96%), a 3.794 u
ruralnim oblastima (27,04%). Prema rezultatima navedenog popisa, u optini postoji 4.862
domainstva (2,5% domainstava Crne Gore).
to se tie obrazovne strukture stanovnitva prema popisu iz 2011.godine , 21% stanovnika je

visokoobrazovano (prosjek iznad republikog).Stopa nepismenih je 0,8%.
Tabela1: stanovnitvo staro 10 i vie godina prema pismenosti
Ukupno stanovnitvo starosti 10 i Stopa

Nepismeni
vie godina nepismenih
Crna Gora
542,649
8,149 1,5%
Tivat 12,379 100 0.8%
Izvor:monstat
Tivat je tokom XX vijeka bio tipini industrijski grad. Moe se ak rei da je bio dijete
Arsenala (Remontnog zavoda Sava Kovaevi) i ciglarske industrije u Raici. Meutim,
ekonomska kriza tokom osamdesetih godina XX vijeka, potom raspad SFRJ i ratovi koji su uslijedili
doveli su do gaenja ovih industrijskih giganata. To je dovelo do poveanja nezaposlenosti u gradu i
potrebe za transformacijom iz vojno-industrijskog u nautiki centar i modernu turistiku destinaciju.
1.3.Metodologija izrade Programa razvoja kulture optine Tivat (20152020.godinu)
Program razvoja kulture donosi se na 5 godina i sastoji se iz analize stanja, u skladu sa

Nacionalnim programom razvoja kulture. Tokom izrade konsultovan je Strateki plan razvoja optine
kao i drugi vani strateki dokumenti.
Program razvoja kulture obuhvata: likovnu umjetnost, muziku, pozorite, kinematografiju,

izdavatvo, zatim kulturnu batinu, meuinstitucionalnu saradnju, meunarodnu saradnju,
alternativno djelovanje sa ciljem dijagnostifikovanja trenutnog stanja i donoenja prijedloga mjera i
aktivnosti radi usvajanja Programa razvoja kulture.
Program razvoja kulture sadri1:
analizu stanja i potreba u kulturi;

utvrivanje izvora finansiranja;
analiza subjekata kulture;
1
Nacionalni program razvoja kulture 2011-2015
analizu stanja infrastrukture potrebne za realizaciju projekata u kulturi;

valorizaciju kulturne batine;
mjere koje afirmiu princip rodne ravnopravnosti;
mjere koje e kulturu uiniti dostupnijom osobama sa invaliditetom,
i drugo, to je od znaaja za razvoj kulture.
Proces na izradi Programa razvoja kulture optine Tivat zapoet je 2011. godine, neposredno
nakon usvajanja Nacionalnog programa razvoja kulture 2011-2015.godine. Partner Optini u ovom
poslu bila je nevladina organizacija Expeditio, Centar za odrivi prostorni razvoj iz Kotora. Ova
organizacija je ujedno i inicirala participativni proces donoenja ovog stratekog dokumenta. Uloga
NVO Expeditio u samom procesu izrade Lokalnog programa razvoja kulture bila je prvenstveno da
obezbijedi bazu neophodnih ulaznih istraivanja.
Proces izrade Programa razvoja kulture za period 20152020 podrazumijevao je sljedee

korake:
1.Izrada baze podataka kulturnih aktera optine Tivat
Ovaj korak podrazumijevao je kreiranje baze podataka razliitih zainteresovanih strana koje
djeluju u oblasti kulture na teritoriji optine Tivat. Baza podataka sadri informacije o donosiocima
odluka u kulturi, akterima/kama savremenog kulturnog stvaralatva (umjetnici, umjetnike grupe i
organizacije koje ih podravaju), kulturnim institucijama, nevladinim organizacijama u kulturi,
umjetnikim udruenjima, neformalnim umjetnikim grupama, itd.
2.Formirana je radna grupa od strane Predsjednika optine (24.06.2015.g.), sa namjerom

kreiranja Programa razvoja kulture. Osnovni zadatak Radne grupe je da pored analize stanja predloi
ciljeve razvoja i prioritete razvoja kulture u narednih 5 g. i odredi organizacione i finansijske mjere
za njihovo ostvarivanje.
3. Informisanje kulturnih aktera i graana o izradi Nacrta Programa razvoja kulture optine
Tivat 20152020.
Putem pismenih dopisa, e-mail obavjetenja, kao i putem tampanih i elektronskih medija,
kulturni akteri i javnost su informisani o procesu izrade Programa razvoja kulture optine Tivat.
Takoe, oni su ovim putem pozvani da se aktivno ukljue u proces konsultacija i izrade prijedloga
dokumenta.
4. Realizovano je istraivanje kulturnih navika i potreba graana sa teritorije optine Tivat.

Istraivanje je sprovedeno tokom avgusta i septembra 2015.godine i obavljeno je putem direktnog
anketiranja na uzorku od 570 graana sa teritorije optine Tivat.
Anketa je trajala u prosjeku po anketiranom oko 15- 20 minuta, a pitanja koja su postavljana
graanima odnosila su se na njihove kulturne navike, i ocjenu kulturne ponude u optini Tivat.
Podaci su analizirani kako bi se dobila slika stanja u kulturi (SWOT ANALIZA).
Program razvoja kulture optine Tivat u periodu od 2015. do 2020. godine, uraen je sa ciljem
izrade planskog okvira za sprovoenje kulturne politike.Usvajanje ovog stratekog dokumenta
rezultirae unapreenjem kulturnog ivota grada.

1.4. Strateko planiranje
U jednoj od mnogobrojnih definicij ovog pojm, strteko plnirnje se odreuje ko

sistemtski proces kroz koji se, meu kljunim kterim zinteresovnim z orgnizciju, ostvruje
sglsnost i posveenost prioritetnim ciljevim koji su kljuni z ostvrenje misije orgnizcije i koji
odgovrju n promjene u okruenju. Definicij im nekoliko znjnih element, ije se venje
ne mijenj u zvisnosti od tog u kojim okvirim se vri plnirnje.
Prvi je d strteko plnirnje jeste sistemtski proces - to zni d se rdi o procesu koji je
strukturisn, koji se odvij prem odreenim prvilim, u nekoliko unprijed definisnih fz i koji je
bzirn n podcim o kterim i okruenju koji se prikupljju tokom plnirnj. Strteko plnirnje
se odvij kroz niz fz koje ukljuuju:
(1) fzu pripreme ili plnirnje plnirnj; (2) fzu odreivnj strteke filozofije (definisnje
misije i vizije, odnosno identifikovnje kljunih identitet); (3) fzu strteke nlize (kter i
okruenj); (4) fzu strtekog progrmirnj (odbir strtegij, odreivnj ciljev i zdtk); (5)
fzu pisnj skice strtegije i drugog krug konsultcij; (6) fzu prvljenj opertivnog pln i
budet strtegije; (7) fzu implementcije strategije i njenog monitoring i evlucije.
Prv fz ukljuuje formirnje tim (radne grupe) z izrdu strtegije, definisnje obuhvt
strtegije, vremen i budet potrebnog z njenu izrdu. U njoj se vri utvrivnje rzlog z
plnirnje, provjer spremnosti d se plnir, izbor uesnik/ca u plnirnju, definisnje ulog u
procesu plnirnj i identifikovnje informcij potrebnih z strteko plnirnje. Rezultt ove fze je
pln strtekog plnirnj. Odreivnje strteke filozofije strtekog pln, u sluju orgnizcij,
podrzumijev definisnje misije i vizije. Pod odreivnjem misije orgnizcije minimlno se
podrzumijev definisnje svrhe orgnizcije (zto on postoji i t pokuv d ostvri); njene
djeltnosti (glvnog metod ili ktivnosti kroz koje orgnizcij pokuv d ostvri svrhu svog
postojnj) i osnovnih vrijednosti (princip ili vjerovnj koji vode lnove/ce orgnizcije dok
pokuvju d ostvre misiju orgnizcije). U sluaju gradova, regiona, drava, ulogu orijentira koju
u sluaju organizacija ima njena misija, preuzimaju gradski (regionalni, dravni) identiteti.
Druga faza je odreivnje vizije,i ona podrzumijev projekciju inspiriuu sliku koj ivo
predstvlj kko to izgled uspjeh, ostvrenje sutinskih ciljev kojim orgnizcij tei i koji
ndhnjuju sve njene ktivnosti. Rezultt ove druge fze u procesu strtekog plnirnj je skic
misije i vizije.
U treoj fzi vri se strtek nliz okruenj i kter plnirnj. U okviru ove fze vri se
prikupljnje podtk potrebnih z strteko plnirnje, ko i prvljenje bze podtk n osnovu
koje e plneri odluivti pri izboru prioritet i strtegij. Rezultte ove fze predstvljju list
strtekih problem i bz podtk o trenutnom stnju.
U fzi strtekog progrmirnj, n osnovu rezultt okruenj i kter i uz pomo

unprijed definisnih kriterijum z odreivnje prioritet, vri se odbir bzinih strtegij,
definisnje ciljev i rezultt i rzvijnje dugoronih finnsijskih projekcij. Strteko plnirnje
pome d se identifikuju rzliite strteke opcije i nini pmetn izbor u rzvoju strtekih
prvc i projekt. Rezultt ove fze je sglsnost o osnovnim strtegijm, dugoronim ciljevim i
specifinim rezulttim.
Prvljenje skice strtegije predstvlj nrednu fzu u procesu plnirnj. Nkon jvne
rsprve strtegij se usvj.
U pretposljednjoj fzi prve se (njee) godinji kcioni ili opertivni pln i opertivni
budet z tj period. Strteko plnirnje i opercionlno plnirnje predstvljju dv rzliit nin
miljenj. Strteke odluke su fundmentlne, tiu se odreivnj prvc djelovnj i usmjerene su
prem budunosti. S druge strne, opercionlne odluke se odnose n svkodnevnu primjenu
strtekih odluk. Strteki plnovi definiu prioritete koji bi treblo d budu ostvreni u nekoliko
nrednih godin, dok opercionlni plnovi nvode ktivnosti koje bi treblo relizovti u toku
nredne godine d bi se ovi prioriteti ostvrili. Opertivni ili kcioni pln treblo bi d prti i
odgovrjui budet z tj period djelovnj.
Posljednj fz u procesu strtekog plnirnj jeste odreivnje kko e se vriti monitoring

i evlucij ostvrenj strtegije. Monitoring predstvlj sistemtsko i kontinuirno prikupljnje
podtk, njihovu nlizu i upotrebu rdi donoenj odluk (korektivnih kcij) zsnovnih n
poznvnju situcije.
Mehnizmi monitoring obezbjeuju d strtegij ostne n zcrtnom kursu. To ne zni d

bi strtegij treblo d bude fiksirn i d iskljui nove potrebe, nove tenje, nove prioritete i nove
rzvojne tokove. Dobr mendment je onj koji se vrsto dri ciljev kojim se tei, fleksibiln je
u korienju sredstv d bi se ciljevi ostvrili. Prvilo ke d bi unprijed treblo odrediti dtum(e)
kd e rezultti strtegije biti evluirni i tijelo koje e vriti monitoring i evluciju implementcije
pln.
Svrh evlucije jeste d se izvri sistemtsko i, koliko je to mogue, objektivno ocjenjivnje

tekueg ili zvrenog pln, njegovog dizjn, implementcije i rezultt. Nmjer je d se procijeni
relevntnost i ostvrenje ciljev, rzvojn efiksnost, efektivnost, uticj i odrivost. Rezultt ove
posljednje fze plnskog ciklus jeste kontinuirno ocjenjivnje relizcije strtekog i opercionih
plnov i uenje lekcij koje e biti ugrene u nredni ciklus plnirnj.
Iz ovih sloenih procedur u strtekom plnirnju se, u stvri, tre odgovori n etiri
jednostvn pitnj: (1) Ko smo mi? (to je, u sluju orgnizcije, pitnje o njenoj misiji, u sluju
grdov, region, drv, pitnje o njihovim bzinim identitetim); (2) Gdje smo mi? (pitnje koje
se odnosi n nlizu trenutnog stnj); (3) Gdje elimo d stignemo? (to je pitnje o viziji kojoj se
stremi) i (4) Kko emo tmo stii s pozicije n kojoj smo sd? (to je pitnje strtegij u uem
smislu). Ve smo pomenuli da se kljun rzlik izmeu strtekog plnirnj koje vre orgnizcije i
ire teritorijlne jedinice (grdovi, regioni, drve...) ogled u tome to grdovi nemju misiju. Ili je
pk, tnije reeno, njihov misij toliko sloen, d ne moe posluiti ko kriterijum pri izboru
strtekih prioritet i projekt.
Utoliko se, ko polzna tk u izrdi strtegij rzvoj grdov ( pogotovu njihovog

kulturnog rzvoj), uzim identifikcij i re-definisnje bzinih identitet grdov. Svki grd im
mnotvo identitet koji su ukorijenjeni u kolektivnom sjenju ljudi, mterijlnom i nemterijlnom

nsljeu. Meutim, identiteti grdov ne morju biti bzirni iskljuivo n prolosti (zto i govorimo
o njihovom re-definisnju), nego mogu biti izgreni i n viziji budunosti oko koje postoji
konsenzus u jvnom mnijenju grd. Meu ovim mnotvom identitet, tokom proces plnirnj, vri
se odbir kljunih ili bzinih identitet koji postju jedn od kriterijum z selekciju strtekih
prvc djelovnj.
Zdtk strtegije, potom, je d ove identitete grdov obiljei i uini vidljivim njihovim
stnovnicim i onim koji/e grdove posjeuju (uz pomo odgovrjuih identitetskih mrker) i d,
n drugoj strni, rzliitim ktivnostim podstkne rzvoj grdov uprvo u onim prvcim, koje
njihovi identiteti osvjetljvju. Ko drugi orijentir u odbiru strtekih prvc djelovnj koristili
smo strteke izzove.
U odreivnju strtekih prvc djelovnj u rzvoju kulture grd, kriterijumi su bili

identiteti optine Tivat i strteki izzovi n koje e kultur grd morti d odgovori u nrednom
periodu. Ov metodologij identitet i izzov pokzl se ko jko korisn u selekciji obilj
mterijl koji je prikupljen.
Podruje Tivta ima izvanredne pretpostavke za razvoj razliitih oblika turizma. Zahvaljujui
marini Porto Montenegro, Tivat postaje lider u oblasti nautikog turizma, ali ima dobre potencijale i
za razvoj turizma u ruralnom zaleu, lovnog i ribolovnog turizma, izletnikog, rekreativnog i
kulturnog turizma.
U Prostorno-urbanistikom planu Optine Tivat do 2020. kao glavni pravci razvoja optine
predvieni su:
1. Turizam i ugostiteljstvo
2. Nautiki turizam, marine i popravka jahti
3. Saobraaj avio promet, drumski saobraaj, pomorski putniki saobraaj
4. (Organska) poljoprivreda, maslinarstvo, vinogradarstvo, agrumi, voe, poljoprivredni proizvodi,

marikultura
Turizam: Najznaajnije lokacije za izgradnju turistikih objekata Plavi horizonti, upa,

Stradioti (nekadanje turistiko naselje Sveti Marko), Prevlaka (nekadanje odmaralite Ostrvo
cvijea), uvala Zagreb, i drugi - jo uvijek nijesu turistiki valorizovane.
Turistiki kompleks Lutica bay predstavlja potpuno novo urbano podruje uz zaliv Trate.
Koncipirano je u vie urbanistiko-arhitektonskih cjelina turistikog programa (hoteli, vile,
apartmanska naselja, sportsko-rekreativni kompleksi).
Nautiki turizam, marine i popravka jahti: Bokokotorski zaliv je vrlo atraktivna prirodna
destinacija za nautiare, a zbog svoje bogate pomorske prolosti je i kulturoloki zanimljiva. Tivat, sa
svojom infrastrukturom i tradicijom u remontu brodova, ima predispozicije da bude jedna od
najveih i najopremljenijih marina. Porto Montenegro je jedna od najatraktivnijih marina, ne samo u
Crnoj Gori nego i na Mediteranu.U Tivatskom zalivu planirane su marine Porto Montenegro sa 850
vezova, Lustica bay sa oko 200 vezova,i druge.
Jedan od vanih resursa optine Tivat jesu prirodne ljepote. Najprije, tu je prirodni park
Vrmac za koji postoje predlozi da se proglasi za regionalni park prirode - to nalae saradnju izmeu
Optina Tivat i Kotor, prije svega u reimima zatite prirodnih i kulturnih kvaliteta ovog podruja.
Prepletanje poljoprivrednog zemljita (preteno travnjaka), razliitih umskih vrsta, te prisustvo i
zbijenost naselja kao to su Gornja Lastva, Gornji Bogdaii i druge ambijentalne cjeline, ini izrazit
identitet tog podruja. Na podruju Vrmca nalaze se i crkve, od kojih je najstarija iz IX vijeka,
ruralne cjeline, ostaci fortifikacija i ekonomskih objekata iz perioda Austrougarske monarhije.
Poseban turistiki i razvojni potencijal Tivta ini ruralni turizam na prostoru Vrmca. Na
Vrmcu se nalazi i niz sela, ambijentalnih cjelina, koja su u prolosti bila centri ivljenja i djelovanja
stanovnika Vrmca. Ouvanjem prirodnih vrijednosti Vrmca, kao i obnovom graditeljskog nasljea
stvaraju se uslovi za povratak stalnih stanovnika, koji bi bili domaini turistima.
Obnovu graditeljske batine trebalo bi da prati proizvodnja organske hrane, ime se stvaraju
uslovi za turistiku ponudu drugaiju od one na obali. Brdo Vrmac bi moglo postati prostor
kultivisanog pejzaa, a istovremeno i eksperiment koji bi mogao biti primjer drugim slinim
prostorima u zaleu crnogorskog primorja.
Solila: Nekadanja solana, dananje prirodno stanite mnogobrojnih vrsta ptica i zimovalite
selica, geografski se nastavlja na brdo Vrmac. Prirodni rezervat Solila je potencijal za jo jednu vrstu
turistike ponude posmatranje ptica. Istovremeno, djeliminom rekonstrukcijom nekadanje solane,
dobio bi se jo jedan zanimljiv spomenik, ovaj put industrijskog nasljea. Solila su, rjeenjem Zavoda
za zatitu prirode, od 2008. godine stavljena pod zatitu kao specijalni rezervat prirode. Na podruju
nekadanje solane registrovano je 111 vrsta ptica, od kojih 109 uiva odreeni vid zatite.
Neophodno bi bilo obezbijediti IBA status Important Bird Areas, podruje od medjunarodnog
znaaja za boravak ptica.Tivatska solila su potencijalno podruje Emerald mree. Za Crnu Goru ovaj
projekat je predstavljao i pripremnu aktivnost u implementaciji Konvencije za ouvanje evropske
divlje flore i faune i njihovih prirodnih stanita (Bernska konvencija), koja predstavlja glavni
instrument zatite biljnog i ivotinjskog svijeta, kao i njihovih stanita, koju je Crna Gora ratifikovala
2009. godine.
Posebnu atrakciju predstavlja Veliki gradski park u Tivtu, ustanovljen kao Mornariki park,
kojeg je 1892. godine osnovao austrougarski admiral fon ternek. Tokom XX vijeka pomorci su
donosili stabla iz svih krajeva svijeta i tu ih sadili, stvarajui bogatu botaniku batu, koja je i danas
najvea u Crnoj Gori. Ova jedinstvena biljna cjelina, povrine 5,9 ha, izgraena je na imanjima starih
kotorskih porodica Verona i Radali.
Park je postao znaajan ne samo kao prirodni ve i kulturno-istorijski spomenik, te je jo od
1968. zatien. Krajem osamdesetih i tokom devedesetih godina XX vijeka o parku se vodilo malo
rauna. Nakon godina zaputenosti, na inicijativu NVO Evropski dom Tivat, i akcije 'Veliki
gradski park u Tivtu - zaboravljena ljepota', Optina Tivat je, uz pomo donatora, uradila
rekonstrukciju parka te formirala odbor za zatitu gradskog parka.
Godine 2014., u skladu sa Zakonom o zatiti prirode, donesena je Odluka o proglaenju
zatienog prirodnog dobra, kojom je Veliki gradski park proglaen spomenikom prirode III
kategorije.

Saobraaj: Aerodrom dobija vei znaaj i njegov intenzivni ljetnji rad bi se produio na cijelu
godinu. Realizacijom svih potencijalnih turistikih kapaciteta, Tivat bi bio rijetko mjesto sa tako
razliitim mogunostima u oblasti turizma. Njegova raznovrsnost i, istovremeno, mogunost
cjelogodinje turistike ponude, uinila bi Tivat jednom od najzanimljivijih turistikih destinacija.
Drumski saobraaj: predstavlja jedan od problema u optini Tivat. Jadranska magistrala

danas glavna saobraajnica u ovoj grani saobraaja - postala je gradska ulica u najveem dijelu svog
prolaska kroz Tivat. U planskim dokumentima je istaknuto da je potrebno izgraditi bulevar.Prirodna
konfiguracija tla na teritoriji tivatske optine omoguuje lak biciklistiki saobraaj, pa je uz postojee
potrebno planirati poveanje mree biciklistikih staza.
Pomorski putniki saobraaj: Prema prostorno-urbanistikom planu Optine Tivat obnovi

pomorskog saobraaja, posebno putnikog, trebalo bi posvetiti naroitu panju. Iskustva iz prolosti
kazuju da je on dobro funkcionisao. Pristanita postoje u svim primorskim naseljima, tako da ima
uslova za uspostavu jednostavnih brodskih linija meu ovim i svim drugim naseljima bokokotorskog
zaliva. Poljoprivreda: Nekada osnovnom djelatnou u optini Tivat, danas se bavi manje od 1%
stanovnitva.
Nita manji znaaj u izrastanju optine Tivat u prestinu turistiku destinaciju imae i njeni
kulturni resursi i to kako bogata kulturna batina na njenoj teritoriji, tako i savremena kulturna
produkcija, koja bi trebalo da bude koncipirana tako da zadovolji i prefinjene ukuse zahtjevne
klijentele koja dolazi u Porto Montenegro, Lustica bay i druge budue investicije u turizam kao i
graana Tivta i itave Boke Kotorske.
Ovo bogatstvo kulturnog nasljea, kulturnih aktera i kulturnih manifestacija jedno je od

osnovnih resursa optine Tivat. Planiranje njegovog razvoja predmet je ovog programa.
2.NORMATIVNI OKVIR
Izrada programa razvoja kulture u optinama definisana je lanovima 6. i 10. Zakona o kulturi
(Slubeni list Crne Gore, br. 49/08). U lanu 6. navodi se da ostvarivanje javnog interesa u kulturi
obezbjeuju Crna Gora i lokalna samouprava, a da se nain i mjere ostvarivanja javnog interesa
utvruju Nacionalnim programom razvoja kulture i programima razvoja kulture u optinama.
Prema lanu 10. optinski program za kulturu treba da sadri dugorone potrebe lokalnog
stanovnitva i subjekata iz oblasti kulture, razvojne prioritete, dinamiku realizacije i organizacione,
finansijske i administrativne mjere za njegovo ostvarivanje. Ovaj program donosi Skuptina
optine, u skladu sa Nacionalnim programom, za period od pet godina. U lanu 10. je definisano i da
Predsjednik optine, najmanje jednom godinje, podnosi Skuptini optine izvjetaj o ostvarivanju
optinskog programa, te da se program razvoja kulture i ovi izvjetaji dostavljaju Ministarstvu
kulture.
Normativni okvir za razvoj optinskih programa razvoja kulture dat je u Ustavu Republike
Crne Gore koji u lanovima 76, 77. i 78. propisuje slobodu naunog, kulturnog i umjetnikog
stvaralatva; obavezu drave da podstie i pomae razvoj prosvjete, nauke, kulture, umjetnosti,
sporta, fizike i tehnike kulture i da titi naune, kulturne, umjetnike i istorijske vrijednosti; te
propisuje dunost svakoga da uva prirodnu i kulturnu batinu od opteg interesa, kao i obavezu
drave da je titi. Predloena rjeenja u ovom optinskom programu slijede zakonska rjeenja u setu
zakona koji ureuju ovu oblast: Zakon o kulturi (Slubeni list Crne Gore, br. 49/08); Zakon o
pozorinoj djelatnosti (Slubeni list Republike Crne Gore, br. 60/2001); Zakon o izdavatvu
(Slubeni list Republike Crne Gore, br. 20/95); Zakon o zatiti kulturnih dobara (Slubeni list
Crne Gore, br. 49/10); Zakon o spomen obiljejima( Slubeni list Crne Gore, br.40/2008); Zakon
o muzejskoj djelatnosti (Slubeni list Crne Gore, br. 49/10); Zakon o bibliotekoj djelatnosti
(Slubeni list Crne Gore, br. 49/10); i Zakon o arhivskoj djelatnosti (Slubeni list Crne Gore, br.
49/10).
Kako je Crna Gora, odredbom lana 9. Ustava, utvrdila da su potvreni i objavljeni

meunarodni ugovori i opteprihvaena pravila meunarodnog prava sastavni dio unutranjeg
pravnog poretka i da imaju primat nad domaim zakonodavstvom, to u normativni okvir koji
odreuje kulturne djelatnosti na lokalnom nivou spada i itav niz meunarodnih dokumenata, meu
kojima su najvaniji Povelja Ujedinjenih nacija (1945); Univerzalna deklaracija o ljudskim pravima
(1948); Meunarodni pakt o ekonomskim, socijalnim i kulturnim pravima (1966); Univerzalna
konvencija o autorskim pravima (1971); Konvencija o zatiti svjetske kulturne i prirodne batine
(1972); Univerzalna deklaracija o kulturnoj raznolikosti (2001); Konvencija o zatiti nematerijalne
kulturne batine (2003); Konvencija o zatiti i promociji raznolikosti kulturnih izraza (2005);
Evropska konvencija o kulturi (1954); Evropska konvencija za zatitu arhitektonskog nasljea
Evrope (1985); Evropska konvencija o zatiti arheoloke batine (1992); Okvirna konvencija Savjeta
Evrope o vrijednosti kulturne batine za drutvo (2005).
U izradi ovog Lokalnog plana razvoja kulture imali smo u vidu i dokumente kao to su
Ugovor o funkcionisanju Evropske unije konsolidovana verzija Sporazuma o Evropskoj uniji i
Osnivakog sporazuma Evropske unije (2006); Evropska agenda za kulturu u globalizujuem svijetu
(2007); Strategija Evropa 2020 (2010) i Agenda 21 za kulturu (2004).
Od domaih dokumenata korieni su stavovi iz Nacionalne strategije odrivog razvoja Crne

Gore (2006) i revidirani akcioni plan ove strategije (2011), Prostorni plan Crne Gore do 2020. godine
(2008), Strategija razvoja turizma u Crnoj Gori do 2020. (2008); Strategija regionalnog razvoja Crne
Gore (2011), Nacionalni program razvoja kulture (2011); Statut Optine Tivat (2004); Odluke o
izmjenama i dopunama Statuta Optine Tivat (2011; 2012) i Prostorno-urbanistiki plan Optine
Tivat do 2020. godine (2010).
Nacionalni program razvoja kulture za period 20112015. godine, ija je izrada predviena
lanovima 7. i 8. Zakona o kulturi, usvojen je u martu 2011. godine. On predstavlja prvu dugoronu
projekciju cjelovite reforme u kulturi Crne Gore. Njime su utvreni ciljevi i prioriteti razvoja svih
segmenata kulture i predloene organizacione, finansijske i administrativne mjere za njihovo
ostvarivanje. U Nacionalnom programu razvoja kulture dat je pregled domaeg i meunarodnog
normativnog okvira kulturnog djelovanja i institucionalnog okvira na dravnom i lokalnom nivou;
pregled trenutnog stanja u domenu kulturno-umjetnikog stvaralatva, kulturne batine i
meunarodne kulturne saradnje; razmotrena su posebna pitanja vezana za razvoj civilnog sektora u
kulturi, dostupnost kulturnih sadraja i djelatnosti za osobe sa invalidetetom; pretpostavke razvoja
kulture mladih; pitanja kadrovskog jaanja i finansiranja kulture. Na kraju dokumenta dat je pregled

optih ciljeva, prioriteta i mjera neophodnih da bi se oni ostvarili; i plan za vrenje monitoringa i
evaluacije aktivnosti i rezultata ovog programa.
U Nacionalnom programu razvoja kulture navedeno je devet stratekih ciljeva za period na

koji se odnosi planiranje, kao i niz prioriteta i mjera, od kojih se neke direktno tiu ili mogu ticati
kulturnih resursa i kulturnih djelatnosti u optini Tivat.
Kao prvi opti cilj navedeno je jaanje pravne i institucionalne infrastrukture uz odreivanje
dva prioriteta: a) sprovoenje zakonodavnih i regulatornih reformi koje ukljuuju i izradu Prijedloga
zakona o zatiti prirodnog i kulturno-istorijskog podruja Kotora; i b) institucionalne reforme, u
okviru kojih su predviene mjere kao to su reorganizacija institucija u oblasti zatite kulturne
batine i osnivanje novih u skladu sa Zakonom o zatiti kulturnih dobara i Zakonom o kulturi;
osnivanje Regionalnog centra za menadment u oblasti kulturne batine; reorganizacija optinskih
Centara za kulturu i drugih optinskih javnih ustanova, u skladu sa Zakonom o kulturi, Zakonom o
bibliotekoj djelatnosti i Zakonom o muzejskoj djelatnosti; osnivanje narodnih biblioteka, u skladu sa
Zakonom o bibliotekoj djelatnosti i Zakonom o kulturi; osnivanje optinskih muzeja, u skladu sa
Zakonom o muzejskoj djelatnosti i Zakonom o kulturi; osnivanje dva regionalna producentska
pozorita; redefinisanje pravnog statusa i organizacije festivala i manifestacija od posebnog znaaja
za kulturu Crne Gore i druge.
Drugi strateki cilj jeste ravnomjeran razvoj kulture na itavoj teritoriji Crne Gore. Kao
prioritet je izdvojeno intenziviranje saradnje sa lokalnim samoupravama uz prezentaciju programa
dravnih institucija na itavoj teritoriji Crne Gore (u saradnji sa optinskim institucijama kulture), te
jaanje meuinstitucionalne saradnje u oblasti razvoja i promocije kulturnog turizma.
Obezbjeivanje stabilnih izvora prihoda je trei osnovni cilj predvien Nacionalnim

programom razvoja kulture. On podrazumijeva prioritete poput obezbjeivanja stalnih prihoda za
finansiranje kulture; efikasne primjene zakona koji utvruju izvore prihoda; objezbjeivanje
sredstava iz meunarodnih donacija i fondova; uvoenje stimulativnih mehanizama i uspostavljanje
alternativnih izvora finansiranja u kulturi.
Kao etvrti strateki cilj definisano je jaanje kadrovskih kapaciteta koje kao prioritete
ukljuuje izradu strategije kadrovske politike na dravnom i lokalnom nivou i mjere jaanja
kadrovskih kapaciteta.
Peti strateki cilj je valorizacija i revalorizacija kulturnih dobara i efikasna primjena

integralne zatite kulturne batine. On predvia mjere kao to su izrada menadment planova
zatienih kulturno-istorijskih cjelina; objedinjavanje kulturnih i turistikih inicijativa radi adekvatne
valorizacije obje oblasti; utvrivanje najvanijih kulturnih resursa i pravljenje njihovih planova radi
ukljuivanja u turistiku ponudu; izrada Arheoloke karte Crne Gore; izrada Epigrafskog zbornika
antikih i srednjovjekovnih spomenika za teritoriji Crne Gore; i obezbjeivanje korienja
kompletnog potencijala podruja sa Liste svjetske batine UNESCO-a.
Formiranje jedinstvene baze podataka u kulturi jeste jo jedan od stratekih ciljeva

predvienih Nacionalnim programom razvoja kulture. On podrazumijeva izradu baze podataka o
subjektima koji se bave djelatnostima u kulturi; izradu baze podataka o kulturnoj batini; formiranje

registara kulturnih dobara i druge pratee dokumentacije; stvaranje baze podataka o optinskim
ustanovama kulture i utvrivanje liste meunarodnih inicijativa u kojima uestvuju ili e uestvovati
crnogorski umjetnici/ce i strunjaci u kulturi.
Sedmi osnovni cilj usmjeren je na promociju kulture kroz poveanje broja publike i
konzumenata kulturnih sadraja; promociju kulturno-umjetnikog stvaralatva i promociju kulturne
batine.
Decentralizacija upravljanja i finansiranja jeste cilj koji kao prioritete ukljuuje obezbjeenje
odrivosti ustanova kulture kroz podsticanje partnerstava privatnog i javnog sektora; obezbjeivanje
poreskih olakica za sponzorstva i donacije; stimulisanje javnih ustanova da vlastite resurse koriste u
komercijalne svrhe i podravanje zajednikih projekata javnih ustanova u oblasti kulture i nevladinog
sektora.
Posljednji osnovni cilj u okviru Nacionalnog programa razvoja kulture jeste unapreenje
meunarodne saradnje kroz utvrivanje konkretnih programa dugorone meunarodne saradnje sa
zemljama sa kojima su potpisani bilateralni sporazumi; pripremu posebnog programa meunarodne
prezentacije crnogorske kulture u inostranstvu; podsticanje uea referentnih crnogorskih stvaralaca
i strunjaka u kulturi, kao i nevladinih organizacija iz oblasti kulture u meunarodnim projektima;
kao i kroz realizaciju meunarodnih projekata i inicijativa.
U Nacionalnom programu razvoja kulture je navedeno da e unapreivanje i razvoj kulture u

optinama biti predmet pojedinanih programa razvoja kulture sa godinjim akcionim planovima,
koje e crnogorske optine donositi u skladu sa Zakonom o kulturi.
Definisano je i da optinski programi razvoja kulture treba da sadre: analizu stanja i potreba
u kulturi;utvrivanje izvora finansiranja;evidenciju subjekata kulture;evidenciju stanja infrastrukture
potrebne za realizaciju projekata u kulturi;valorizaciju kulturne batine;mjere koje podstiu
unapreivanje sektora kulture;mjere koje stimuliu nezavisnu kulturnu scenu i kulturu mladih;mjere
koje afirmiu princip rodne ravnopravnosti;mjere koje e kulturu uiniti dostupnijom osobama sa
invaliditetom,i drugo, ta je od znaaja za razvoj kulture u optinama.
Kao orijentir pri analizi stanja u oblasti kulture u optini Tivat, a posebno pri projekciji
stratekih pravaca razvoja kulture u optini koristili su nam i trendovi u savremenoj kulturnoj politici
gradova i optina.
3. FINANSIJSKI OKVIR
Uprkos tome to se budet optine Tivat u usporedbi sa periodom od prije osam - devet
godina gotovo uetvorostruio, budet za kulturu se uveavao, ali ne istim tempom. U 2006. godini
budet za kulturu iznosio je oko 270.000 , u narednim godinama uveavao se za oko 100.000 (uz
pad u godini najee ekonomske krize 2009), da bi 2010. godine dostigao 553.731,00 .
Stepen porasta ukupnog optinskog budeta moe se sagledati i iz toga to se procenat

izdvajanja iz optinskog budeta za kulturu, uprkos poveanju sredstava, smanjivao.

Tabela 2 : Izdvajanje iz budeta optine za kulturu (Centar za kulturu) realizovana u
godina 2011 2012 2013 2014 2015
Budet 10.105.020 11.207.000 13.554.500 13.808.500 14.807.500

Optine- plan
Budet CZK 585.713 441.150 561.500 592.800 656.800
(+ 150.000
zaostali dug )
Bruto zarade 213.434 209.597 220.142 224.725 220.900

CZK
Izvor: budet optine
U 2006. godini procenat izdvajanja iz optinskog budeta iznosio je 7,86%; u narednog

godini smanjio se na 6,06%; u 2008. godini na 4,72%, gdje se uglavnom stabilizovao i ostao i u
narednim godinama. U 2010-5,02% .
U 2015-oj oko 5,7 % plana budeta optine je opredijeljeno za CZK(6-7% je nivo

evropskog prosjeka.)
Tabela 3: Sredstva koja su budetom opredijeljena za projekte NVO po konkursu (u hiljadama )
God. 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
plan
NVO 15.000 16.000 30.000 40.000 40.000 55.000 55.000 55.000 55.000 55.000
ukupno
NVO
( kultura) 9.900 11.200 13.500 21.900 26.600 37.700 41.500 39.400 43.650 39.410
Izvor: budet optine
Sagledavajui sveukupna davanja iz budeta, za kulturu u irem smislu, a zbog

nemogunosti sistematizovanja svih davanja na jednom mjestu, dolo se do okvirnog podatka da su
izdvajanja za kulturu znaajno razlikuju od onih koja su navedena u prethodnoj tabeli i u tabeli
sredstava opredjeljenih za Centar za kulturu (tabela 2), te da se moe pretpostaviti da e,shodno
planu, u ovoj godini, iznositi do 8 % od ukupnog budeta.
Optina Tivat je jedina optina u Boki Kotorskoj iji budet karakterie konstantni rast.
Od skromna 3.5 miliona eura budetskih sredstava u 2006. godini, budet optine Tivat je dostigao
iznos od vie od 14 miliona eura 2015. godini.2
2
Budet optine Tivat
Investitori poput Porto Montenegro, Orascom Lustica bay, u tome igraju primjetnu
ulogu.
Samo u 2015-oj godini Orascom je opredijelio za podrku zajednici iznos od 150.000,00
,od ega je za projekte iz kulture usmjereno oko 12%.
Finansijska izdvajanja za kulturu u lokalnoj zajednici kada je kompanija Adriatic

marinas u pitanju ove godine (do 01.11.2015.g.) iznosila su 17.400,00 , dok su u samom naselju i
marini Porto Montenegro organizovana 33 kulturna dogadjaja za to je izdvojeno circa 39.000,00 .
Predloeno je da bi izdvajanja za NVO iz oblasti kulture trebala iznositi 1% od budeta.
4. INSTITUCIONALNI OKVIR
Realizacija djelatnosti, odnosno poslova iz oblasti kulture u optini Tivat ostvaruje se u

institucionalnom okviru koji ine organi dravne uprave i lokalne uprave, a kao akteri u kulturnom
polju optine Tivat pojavljuju se javne ustanove, obrazovne institucije, nevladine organizacije koje se
bave kulturom i mediji.
Na nacionalnom nivou Skuptina Crne Gore je odgovorna u okviru zakonodavne djelatnosti, a

u izvrnom domenu to je Ministarstvo kulture Crne Gore. Za praenje stanja u pojedinim oblastima i
djelatnostima kulture i predlaganje mjera za unapreivanje razvoja kulture Vlada Crne Gore je
obrazovala Nacionalni savjet za kulturu.
U lokalnoj zajednici kljunu ulogu u donoenju odluka u oblasti kulture ima Skuptina
optine Tivat.Odlukom o organizaciji i nainu rada lokalne uprave Optine Tivat (od 6. maja 2010)
utvreni su poslovi, organizacija i nain rada lokalne uprave Optine Tivat, obrazovani su organi
uprave, osnovane posebne slube i utvrena sva druga pitanja od znaaja za rad Optine kao
teritorijalne jedinice.
4.1. Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti
Operativni organ Optine Tivat koji prati kulturne djelatnosti jeste Sekretarijat za upravu i
drutvene djelatnosti. Organizacijom i nainom rada Lokalne uprave Optine Tivat predvieno je da
ovaj Sekretarijat prati3:
poslove opte uprave:voenje matinih knjiga vjenanih, izdavanje izvoda i uvjerenja iz istih,
zakljuenje braka; poslovi ovjere prepisa, potpisa i rukopisa;
voenje drugih evidencija o stanovnitvu u skladu sa posebnim zakonom;
pripremanje propisa koji ne spadaju u nadlenost drugih organa; davanje miljenja na nacrte
zakona, i drugih propisa koji se dostavljaju na izjanjavanje optini;
pripremanje propisa i drugih akata iz oblasti socijalne i djeje zatite u skladu sa nacionalnom
strategijom: kuna njega i kuna pomo starimlicima i osobama sa invaliditetom; staranje o
ostvarivanju njihovih prava iz ove oblasti; voenje postupka za rjeavanje stambenih pitanja
3
Organizacija i djelokrug rada Sekretarijata za upravu i drutvene djelatnosti
lica u stanju socijalne potrebe; praenje namjenskog korienja stanova dodijeljenih licima u
stanju socijalne potrebe, donoenje rjesenja o prestanku tog prava i pokretanje postupka za
iseljenje; voenje postupka za ostvarivanje prava na jednokratne novane pomoi i pomo u
kui; staranje o ostvarivanju djeje zatite, koja se odnosi na odmor i rekreaciju, smjetaj i
ishranu djece, i drugim dodatnim oblicima djeje zatite, koje propie Optina;
praenje i uestvovanje u obezbjeivanju uslova za ostvarivanje i unapreenje primarne

zdravstvene zatite iniciranjem, predlaganjem i planiranjem mjera u ovoj oblasti, koje su od
neposrednog interesa za lokalno stanovnitvo; vri poslove u vezi sa predlaganjem lanova
organa upravljanja zdravstvenih ustanova koje osniva Optina; preduzimanje aktivnosti iz
svoje nadlenosti radi unapreenja primarne zdravstvene zatite; organizovanje odnosno
sprovoenje mjera zatite stanovnitva od zaraznih bolesti;
rjeavanje pitanja iz borake i invalidske zatite i zatite invalida rata i vodi evidenciju o broju
korisnika i vrsti tih prava; rjeavanje u postupku priznavanju prava iz oblasti borako-
invalidske zatite i zatite civilnih invalida rata i voenje evidencije o broju korisnika i vrsti
tih prava;
voenje postupka izdavanja radnih knjiica i upisa kvalifikacije;
vrenje upravnih i drugih strunih i administrativnih poslova koji se odnose na usmjeravanje

djece sa posebnim potrebama u odgovarajue obrazovne programe u skladu sa zakonom,
imenovanje i obezbjeivanje uslova za rad Komisije za usmjeravanje djece sa posebnim
potrebama;
preduzimanje i realizacija aktivnosti u vezi sa primjenom odluka Optine o dodjeli stipendija

uenicima i studentima , kao i vrednovanje i podsticanje daljeg kolovanja nagraivanje
talentovanih uenika i studenata;
organizovanje poslova koji se odnose na Kancelariju za prevenciju bolesti zavisnosti i pitanja

mladih u okviru Sekretarijata;
staranje o unapreenju ivota mladih nae optine, uestvovanje u donoenju i realizaciji

lokalnih akcionih planova i drugih dokumenata koji se odnose na oblasti koje se tiu mladih i
njihovom ueu u lokalnoj zajednici ; podsticanje i praenje programa omladinskih
organizacija, poslove koji se odnose na organizaciju manifestacija mladih, obavljanje
aktivnosti u vezi kreativnog korienja slobodnog vremena djece i omladine,podsticanje i
davanje podrke projektima koji su usmjereni na vannastavne aktivnosti djece i omladine
(kampovi , likovne kolonije , takmienja)
vrenje strunih i drugih poslova koji su, shodno propisima, povjereni optini za zbrinjavanje
raseljenih lica
praenje stanja u oblasti javnog informisanja i ostvarivanja javnog interesa u ovoj oblasti ,
razvoja i unapreenja medija posebno elektronskih medija , odnosno lokalnih javnih emitera i
obezbjeivanje proioriteta investicionih ulaganja u oblasti javnog informisanja

predlae osnivanje javne ustanove iz oblasti obrazovanja kada je osniva javne ustanove
optina; pripremanje akt o davanju misljenja za izbor direktora; prati realizaciju sredstava za
tekuce i investiciono odravanje, investicije i materijalne troskove i rashode za energiju
ustanova ciji je osniva Optina iz mree ustanova; prati obezbjeenje i realizaciju sredstava
javnih ustanova iji je osniva optina i koje nijesu u mrei ustanova;
praenje namjenskog korienja stanova dodijeljenih licima u stanju socijalne potrebe i

iniciranje pokretanja postupka iseljenja bespravno useljenih stanova za socijalne potrebe
stvaranje uslova za razvoj i unapreenje sporta djece, omladine i graana,podstie sportske

aktivnosti kao i razvijanje meuoptinske sportske saradnje, podsticanje i pomaganje kolskih
sportskih drutava stvaranjem organizacionih,prostornih, finansijskih, strunih i drugih uslova
za njihov rad; organizovanje sportskih manifestacije od optinskog znaaja, poslove koji se
odnose na organizaciju rada javnih ustanova u ovoj oblasti iz nadlenosti jedinice lokalne
samouprave i vrenje upravnog nadzora nad njihovim radom; obezbjeivanje ostvarivanja
prava sportista i klubova kod dravnih institucija iz ove oblasti; pripremanje programa rada,
izvjetaja kao i predloga finansiranja aktivnosti u ovoj oblasti od interesa za optinu;
predlaganje dodjeljivanja nagrada i priznanja iz ove oblasti, obezbjeenje uslova za trening i
takmienje sportista; uestvovanje u obezbjeivanju uslova za sportsko - rekreativne
aktivnosti djece, omladine i odraslih, kao i druge aktivnosti koje su u funkciji unapreenja
zdravlja i psiho-fizikih sposobnosti graana; uestvovanje u obezbjeivanju uslova za
sprovoenje vannastavnih sportskih aktivnosti, pomaganje i podsticanje rada sportskih
drutava stvaranjem organizacionih prostornih i drugih uslova za rad; staranje o
obezbjeivanju sredstava za finansiranje aktivnosti kolskog sporta, podsticanje djelovanja
sportskih saveza; uestvovanje u ureivanju i obezbjeivanju uslove za izgradnju, odravanje
i korienje sportskih objekata od znaaja za optinu; podsticanje sportskih aktivnosti
invalidnih lica i lica sa posebnim potrebama; voenje evidencije sportskih organizacija,
vrhunskih i perspektivnih sportista, strunih kadrova u sportu, sportskih objekata;
uestvovanje u izradi optinskog programa razvoja sporta i usmjeravanje sredstava u skladu
sa Nacionalnim programom sporta u Crnoj Gori,davanje prijedloga, miljenja i sugestija u
postupku donoenja nacionalnog programa; pripremu i predlaganje kriterijuma za izbor
programa za finansiranje, odnosno sufinansiranje i odreivanje izvrioca godinjih programa
;saradnju sa nadlenim institucijama u cilju unapreenja sporta i fizike kulture;
davanje miljenja i predloga mjera u vezi sa informativnim i drugim materijalima ustanova i

preduzea ciji je osniva Optina koje razmatraju nadleni organi;
vrenje poslova upravnog nadzora u ovim oblastima; davanje miljenja i pripremanje

predloga akta o davanju saglasnosti na statut i program rada javnih ustanova i preduzea i na
akt o unutrasnjoj organizaciji i sistematizacji radnih mjesta;
saradnju sa nevladinim organizacijama, u cilju poboljanja komunikacije izmedju Optine i

graana i drugi poslovi iz nadlenosti Optine u ovoj oblasti

pripremanje planova i programa na lokalnom nivou u sprovoenju stratekih dokumenata u

oblastima iz nadlenosti sekretarijata i staranje o njihovoj realizaciji, ostvarivanje neposredne
saradnje sa dravnim organima, drugim organima lokalne uprave i
nevladinimorganizacijama;
pripremanje strunih miljenja i izjanjenja po inicijativama za ocjenjivanje ustavnosti i

zakonitosti optinskih propisa i za autentina tumaenja optinskih propisa u ovoj oblasti;
poslove pripreme informativnih i drugih strunih materijala za Skuptinu i predsjednika

Optine.
obavljanje poslova u vezi slobodnog pristupa informacijama iz djelokruga

Sekretarijata;pripremanje informativnih i drugih strunih materijala u vezi poslova iz
djelokruga Sekretarijata; vrenje i drugih poslova koje mu se odrede u djelokrug.
Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti u svom djelokrugu rada obavlja i niz poslova
koji se odnose na kulturu:
razvoj i unapredjenje kulture, umjetniko stvaralatvo, kulturne manifestacije;

bibliotekarstvo, kulturno-umjetniki amaterizam; ostvarivanje svih vidova saradnje i zatite u
oblasti kulture;,nain i mjere ostvarivanja javnog interesa,
donoenje optinskog programa razvoja kulture,
zatitu i ouvanje kulturnih dobara od lokalnog znaaja, voenje registra, uvanje,

zatitu i odravanje spomen obiljeja,donoenje programa podizanja spomen obiljeja i
odluka o podizanju,izmjeni,doradi;uklanjanjuspomenobiljeja;
predlaganje prioriteta investicionih ulaganja u oblasti kulture i prati realizaciju

investicionih programa koje finansira Opstina;
stvaranje uslova za rad institucija kulture na nivou Optine;
praenje i podsticanje razvoja i unapreenja biblioteke , muzejske , arhivske i pozorine

djelatnosti razvoja i unapreenja izdavatva i kinematografije; predlaganje planova i
programa razvoja u oblastima kulture;
predlaganje osnivanja javnih ustanova u oblasti kulture,vrenje poslova upravnog

nadzora i poslova u vezi sa ostvarivanjem prava osnivaa prema tim ustanovama.
Kada je rije o kadrovskoj strukturi, sadanja situacija ne odgovara potrebama optine

koja pretenduje da bude znaajan segment kulturnog razvoja kako na regionalnom tako i na
nacionalnom nivou.Tako u Sekretrijatu za upravu i drutvene djelatnosti, shodno postojeoj
sistematizaciji popunjena su sljedea radna mjesta:
1. Sekretar/ka Sekretarijata
2. Koordinator/ka za prevenc.bolesti zavisnosti

i pitanja mladih
3. Savjetnik/ca I za drutvene djelatnosti
4. Savjetnik/ca ca I za socijalnu i djeju zatitu
5.Savjetnik/ca za poslove matiara
6.Savjetnik/ca za ovjeru
4.2.Savjet za kulturu
Savjet za kulturu formirao je Predsjednik optine kao struno savjetodavno tijelo sa ciljem
sprovodjenja mjera iz oblasti kulturne politike.
Savjet predlae mjere za unapredjenje i razvoj kulture na podruju optine, uestvuje u izradi
optinskog Programa razvoja kulture, Programa podizanja spomen obiljeja, kao i drugih pitanja iz
oblasti kulture.
U oblasti kulture u optini Tivat kljuno mjesto zauzima Centar za kulturu, u ijem sastavu
rade Narodna biblioteka i itaonica, Muzej i Galerija ljetnjikovca Bua. Ali u Tivtu postoji kola za
osnovno i srednje muziko obrazovanje i djeluje itav niz vaninstitucionalnih kulturnih aktera
(nevladinih organizacija, kulturno-umjetnikih drutava, umjetnikih strukovnih udruenja, plesnih
studija, itd.) kao to su: Ars Praesentia Boke Kotorske, Bokeljska mornarica - Podrunica Tivat,
Kulturno umjetniko drutvo Boka, Glazbeno prosvjetno drutvo Tivat, Klapa Jadran, Matica
Boke podrunica Tivat, Tivatski veterani Vazda mladi, Hrvatska krovna zajednica Dux
croatorium Tivat, Kulturno-zaviajno drutvo Napredak Gornja Lastva, NVO Harlekin, modno-
plesni studio ENIGMA, Foto-kino klub Mladost Donja Lastva, Knjievni klub More, Djeca
Tivta, Plesni klub Bellissima, Modni klub Modest, itd.
4.3. CENTAR ZA KULTURU TIVAT
U dananjem organizacionom obliku Centar za kulturu Tivat formiran je 1970. godine,

objedinjavanjem djelatnosti ondanje Gradske biblioteke i itaonice, kina Radnik i Mjesnog
amaterskog pozorita.Osamdesetih godina prolog vijeka pa do prve polovine devedesetih (1983.

1994.), funkcije kulture bile su organizovane i kroz INDOK Centar Tivat: Centar za kulturu,
informisanje dokumentaciju kada su postojeoj formi dodati Radio Tivat i jedinica za foto i filmsku
dokumentaciju (dijelom tog perioda pri Centru su bili i FA Boka i klapa Jadran), da bi danas ova
Javna Ustanova objedinjavala: Narodnu biblioteku i itaonicu, Galeriju i Muzejsku zbirku,
produkciju pozorinih i dokumentarno filmskih ostvarenja, Festivala mediteranskog teatra
Purgatorije, izdavaku i redovnu programsko-repertoarsku djelatnost koja podrazumijeva; muzike
koncerte, knjievna deavanja, prijem i organizaciju gostujuih programa, promocije i pruanje
tehnikih usluga i podrke brojnim korisnicima prostornih kapaciteta Centra i grada u cjelini.
U svim dosadanjim organizacionim formama Centra, od osnivanja do aktuelnog

trenutka, prepoznatljivo je nastojanje da se, na to je mogue racionalniji i operativniji nain, na
jednom institucionalnom mjestu objedine tekovine i tradicije kulturnog razvoja, prostorne, tehnike i
finansijske mogunosti zajednice.Tako prepoznajemo i karakteristine faze u razvoju ove ustanove.
Formirana je za potrebe i na osnovama vrlo izraenog masovnog i ideoloki zasnovanog

rada brojnih amaterskih drutava na podruju optine Tivat, koja su ve u tom trenutku batinila
znaajne predhodne zaostavtine. To se prije svega odnosi na sindikalno Kulturno umjetniko
drutvo Bratstvo (1945. 1954. g ), njegove muzike, horske i pozorine sekcije, zatim tradiciju i
djelovanje Glazbeno Prosvjetnog Drutva Tivat, osnovanog jo 1909. god, brojnih tamburakih i
mandolinskih orkestara irom podruja dananje Optine, znaajnu pozorinu aktivnost, ije poetke
takoe moemo pratiti od najkasnije 1926. tradiciju prikazivanja filmova, jo od dvadesetih godina
prolog vijeka i slino. ( pored Bratsva, na podruju Tivta su, nakon Drugog svjetskog rada
djelovala jo i KUD Sloga na podruju Krtola, Josip Markovi u D. Latvi, Naprijed i Ilija
Markovi u Gornjoj Lastvi, Budunost u Gradionici, Jedinstvo Lepetanima. )
U periodu od 1945. pa do kraja sedamdesetih godina prolog vijeka, npr. u ovim

drutvima i Mjesnom amaterskom pozoritu, osnovanom 1954. godine prema podacima iz arhive
Centra, realizovano je ak 38 pozorinih predstava od kojih su neke ( Puina Hvar, 1958.g.)
osvajale nagrade i na Saveznim (Jugoslovenskim) smotrama amaterskog stvaralatva. Redovno su
organizovane Optinske smotre, a pored pozorine produkcije, kvalitetom se izdvajala i muzika,
prije svega horska ( Jadran Tivat i hor u Donjoj Lastvi ) koja je na tradicijama hora Jadranske
strae iz 1925. g. takoe zavrjeivala znaajna priznanja na republikom i dravnom nivou
(Radniki omladinski horBeograd 1948.). Tivat, se istie i kao grad sa najveim brojem
organizacija Susreta duvakih orkestara Crne Gore, jedinstvene manifastacije, koja uprkos
izraenoj tradiciji do dananjih dana nije doivjela obnavljake inicijative. Znaajna panja
posveivala se i filmskoj umjetnosti. Na tradicijama Ton kina, koje je polovinom dvadesetih
godina poelo sa povremenim prikazivanjem filmova u Tivtu, da bi ve tridesetih imalo redovni
repertoar u sali Doma Jadranske strae, formirano je Kino Radnik, koje je filmove prikazivalo u
sali Sokolskog doma, (nakon rata DTV Partizana), odnosno novoizgraenog Radnikog doma
Gracija Petkovi koji je podignut na istom mjestu u ratu poruenog i ve pominjanog objekta
Doma Jadranske strae. Od 1961. godine u Tivtu, vrlo uspjeno djeluje i radi Foto Kino Klub,
Mladost, sedamdesetih i osamdesetih godina najbolji te vrste u Crnoj Gori i jedan od najboljih u
Jugoslaviji, sa istaknutim rezultatima na propagiranju i razvoju foto i amaterskog filmskog
stvaralatva.

Radniki dom Gracija Petkovi i 1963. godine sagraena Ljetnja pozornica u Tivtu
bili su glavni objekti u realizaciji programa i projekata kulture u prvoj fazi razvoja Centra. Na
podruju Optine Tivat, radili su i takozvani Domovi kulture (mjesnih zajednica), u Radoviima,
Gradionici, Donjoj i Gornjoj Lastvi i Lepetanima, elementarno osposobljeni za odvijanje
jednostavnijih programa (sala sa pozornicom), a ponudu je dopunjavo i klub JNA, na Seljanovu, i
neto kasnije sagraena Ljetnja pozornica u Donjoj Lastvi koji su takoe raspolagali
mogunostimaza realizaciju programa. Njihova glavna svrha i uloga bili su obezbjeenje prostorno
tehnikih uslova za rad veoma masovnih i aktivnih amaterskih drutava i sekcija, okupljanje
olmadine i ukupno razvijanje i njegovanje socijalistikod drutvenog ureenja.
Paralelno sa tim stalno je unapreivana i organizacija prijema gostujuih programa,

predstava, koncerata i deavanja u emu je prednjaio objekat Ljetnje pozornice, koja je od samog
poetka bila stjecite najkvalitetnijih programa svog vremena, poev od Igara juga koje su
okupljale najznaajnija pozorina ostvarenja i teatre SFRJ, do koncerata, folklornih anasambala, pop i
rok grupa, Velike revije Jadrana,konano i mjuzikla i operetskih komada, poput Rapsodije u
plavom Malog pozorita iz Sarajeva ili Male Florami HNK iz Splita.
Druga faza razvoja Centra za Kulturu Tivat, koja se vremenski poklapa sa periodom
nakon katasrofalnog zemljotresa iz 1979. godine, u kojem je dolo do znaajnih oteenja postojeih
objekata kulture, uz njihovu obnovu, karakteristina je po sve zapaenijem ueu Centra u stvranju
imida Tivta, kao prepoznatljive turistike destinacije, gdje kulturna ponuda silom prilika, a i po
potrebi, izlazi iz objekata i institucija, a deavanja se ostvaruju na plaama, trgovima i ulicama.
Fete na plai najkarakteristiniji su proizvod ljetne kulturne ponude (znalo ih je biti i po desetak
tokom jedne turistike sezone ), a uee tivatskih i amatera iz okruenja, njihov osnovni programski
sadraj, kojem se podreuju organizacioni i tehniki, kapaciteti ustanove. Tivat, npr. u tom period
postaje prvim gradom u Crnoj Gori, koji raspolae sa demontanom binom, ozvuenjem i rasvjetom
za realizaciju programa na terenu.
U ovom periodu, poetkom osamdesetih, u funkciju kulture ( kao Galerija i Muzejska

zbirka u osnivanju ) se stavlja obnovljeni objekat srednjovjekovnog ljetnjikovca Bua-Lukovi, ime
do posebnog zamaha i kvalitetnih pomaka dolazi u likovnom ivotu grada, iji poetci, kada je
izlagaka djelatnost u pitanju, datiraju prvim Likovnim salonom 1976. godine. Udruenje likovnih
umjetnika Tivta, formirano je 1983. godine.
Trea i aktuelna faza u razvoju Centra, datira polovinom devedesetih godina XX vijeka,
obnovom objekata Radnikog doma i Velike sale Centra za Kulturu,Ljetnje pozornice (2001. godine)
i opredjeljenjem upravljakih struktura, ka profesionalnoj pozorinoj produkciji, koja je od 2000.
godine do danas rezultirala uspjenom realizacijom 16 projekata, od ega 13 premijernih i tri
obnovljene predstave.
Promiljenom programskom koncepcijom, takozvanim teatrom mediteranskog karaktera,

sa prevashodno bokeljskim temama i praizvedbama tekstova iz i u domaem miljeu, brojnim
gostovanjima (od Bea do Skoplja), ueem na najznaajnijim regionalnim festivalima i ostvarenim
priznanjima (pored ostalog i 6 Sterijinih nagrada), pozorina produkcija Centra za kulturu Tivat
postala je svojevrsnim brendom, kojeg je dodatno upotpunilo desetogodinje iskustvo u realizaciji
takoe uspostavljenog Festivala mediteranskog teatra, Purgatorija koji je u jubilarnoj godini
doivio da bude vrednovan, najuspjenijom ljetnjom smotrom pozorinog stvralatva na prostoru

bive SFRJ. U takmiatrskom dijelu festivala u Tivtu su do sada nastupila 32 pozorita, sa 72
predstave.
Svojevrsna profesionalizacija dogodila se i u ostalim djelatnostima Centra. Pored ostalog

producirana su 4 dokumentarna filma, a tehniki resursi i kadar sve su podreeniji najzahtjevnijim
potrebama profesionalne produkcije, koja je iz objekata Centra kao posljedicu manipulativnih
potreba prosto izgurala veinu amaterskih sekcija, koje prostor u Centru dobijaju, samo za izvoake
nastupe, dok redovnu djelatnost ostvaruju na drugim mjestima. Takve tendencije, nameu se kao
nunost i za oekivati je da e i preostali korisnici Doma ( GPD Tivat, KUD Boka i Podrunica
Bokeljske mornarice ) izvjesno biti na iskuenju slinih izazova u budunosti.
4.3.1.Kadrovska struktura CZK TIVAT
Centar zakulturu Tivat (CZK) u svomsastavuima 12 stalno zaposlenih lica i to4:
1. direktor
2. umjetnikidirektor
3. urednik programa
4. portir
5. galerista
6. muzejski tehniar
7. vii knjiniar,
8. knjiniar
9. poslovnisekretar
10. istaica
11. organizator tehnikih poslova
12. ton majstor
(13. Organizator kulturnih aktivnosti je zaposlen na odredjeno vrijeme).
Centar ima i svoj Savjet, sastavljen od pet lanova. Savjet Centra za kulturu bira direktora
Centra i Umjetnikog Direktora a saglasnost daje Skuptina Optine Tivat, odnosno osniva Centra
za kulturu. Najvei dio zaposlenih u CZK svojim radom uestvuju i u stvaranju bogate pozorine
produkcije CZKu. Kompletan umjetniki ansambl i autorski tim tokom stvaranja produkcija
angaovani su kao spoljni saradnici, koji su razliitim ugovorima vezani za Centar.
4.3.2. Prostorno-tehniki kapaciteti
Prostorne kapacitete Centra za kulturu Tivat ine:
4
Akt o unutranjoj organizaciji i sistematizaciji CZK
Vienamjenska velika sala
Narodna biblioteka,
Galerija Bua
Atrijum galerije Bua mala ljetnja scena
Muzej
Ljetnja pozornica
DTV Partizan.
Vienamjenska velika sala Centra za kulturu kapaciteta je 396 sjedita, sa neophodnom

tonskom i rasvjetnom tehnikom.Raspolae sa tehnikim ulazom, dvije velike i dvije manje
garderobe.U zavisnosti od mjesenog repertoara sala se koristi za kombinovane svrhe. Iako raspolae
sa projekcionim kapacitetima ( kino kabina i zastarjela oprema ), trenutno nije u mogunosti da u
sopstvenoj reiji organizuje redovne filmske projekcije.Ta vrsta programa, realizuje se iznajmljenom
opremom. Nedostatak u opremljenosti sale je i injenica, da kao uostalom ni kompletan Centar ne
raspolae adekvatnim ( koncertnim ili polukoncertnim ) klavirom to u mnogome umanjuje
organizacione mogunosti kod programa muzikog karaktera.
Biblioteka se, takoe, nalazi u okviru zgrade Centra za kulturu, kao posebno
organizovana radna jedinica. Broji 16.791 biblioteku jedinicu od ega 2.512 namijenjenih djeci;
raznovrsne strukture prilagoene standardima i potrebama italake publike. Otvorenog je tipa, to
znai da je fond pristupaan korisnicima i vri redovnu saradnju sa ostalim bibliotekama. Sve to, uz
solidan fond enciklopedija, rjenika i grae iz zaviajne zbirke, omoguava kvalitetno koritenje
itaonice.
Raspolae sa, prostorom za smjetaj glavnog fonda, odvojenim djeijim odjeljenjem,

depoom, itaonicom a ima i oformljenu zaviajnu zbirku.5
U kompleksu srednjovjekovnog ljetnjikovca Bua Lukovi smjetena je galerija

Centra za kulturu Tivat Galerija ljetnjikovca Bua. U svom izlobenom prostoru na dva nivoa
prua usluge poklonicima likovnih umjetnosti, koristi se za potrebe organizacija manjih formi
koncertnih deavanja, organizaciju knjievnih veeri i slino. Njeno dvorite kao tradicionalna, ali i
eksperimentalna scena izraavanja u prostoru - sve vie postaje stjecite multimedijalnih susreta
glumaca, muziara, knjievnika, i modnih kreatora. Tu se, u predivnom ambijentu kapelice Sv.
Mihovila i velike etvorospratne kule BuaLukovi, nalazi i takozvana mala ljetnja scena; Scena
Atrijum kapaciteta 220 sjedita, koja u poslednjih nekolko godina izrasta u svojevrsnu pozorinu
5
Pisani tragovi biljee na prostoru tivatske optine organizovano uvanje i koritenje knjiga prvenstveno u crkvama i
manastirima. Prve osnovane graanske biblioteke i itaonice bile su u Radoviima, Gornjoj Lastvi, Donjoj Lastvi, i
Arsenalu. Optina je 1945. godine osnovala Narodnu biblioteku koja je u prvo vrijeme, sve do izgradnje Radnikog doma
Gracija Petkovi, bila smjetena u prostorijama Arsenala, a zatim u privatnim poslovnim prostorima porodica Matkovi
i Berberovi. Jedno vrijeme biblioteka je radila u neuslovnim prostorijama u ulici Palih boraca, da bi konano
sanacijom Doma 1993. godine dobila adekvatan biblioteki prostor i opremu shodno vaeim standardima.

atrakciju koja, meutim, na drugoj strani poinje da smeta i ugroava redovne programe Galerije i
muzejskih postavki; etnografske smjetene u tkzv. ekonomskom objektu kompleksa i kuli, gdje je
lociran Muzej Centra za kulturu Tivat.
Ljetnja pozornica je izgraena 1963. godine. Kapaciteta je 1.100 sjedita. Od 1993. do

2001. godine nije bila u upotrebi. Nakon renoviranja, pokrivanja scenei opremanjaneophodnom
audio, i rasvjetnom tehnikom,ova ljetnja pozornica, po povrini najvea otvorena scena na podruju
Crne Gore predstavlja jedinstveno i neponovljivo mjesto nastupa rok i estradnih grupa, pozorinih i
baletskih predstava, orkestara ozbiljne muzike, mjuzikla, opera, folklornih ansambala, itd.
DTVPartizan, bivi Sokolski dom objekat nekad namijenjen fizikoj kulturi ( 1936),
od zemljotresa 1979.g. na ovamo, uglavnom je sluio potrebama kulture, kao scena koja je igrala
ulogu nosioca programa u vremenima obnove i izgradnje. Koriena je i za potrebe
bioskopa.Povezana funkcionalnom pasarelom sa zgradom Centra za kulturu, predstavlja sastavni dio
tog objekta. Trenutno je u fazi sanacije i prenamjene u viefunkcionalnu multimedijalnu salu,
osposobljenu kako za probe, pripreme, tako i najzahtjevnije potrebe male, koncertne, pozorine ili
bioskopske sale, kapaciteta do 250 sjedita.
4.3.3.Finansiranje
Centar za kulturu Tivat je direktni korisnik budeta,odnosno potroaka jedinica budeta

optine.Gledano u procentima Centru za kulturu u 2014 godini opredijeljeno je 4,7 % od ukupnog
budeta optine.Ovaj nain finansiranja se mijenjao u radu na produkcijama i pravljenju Festivala
PURGATORIJE.
Ukupan budet Centra za kulturu Tivat kretao se izmeu 360.000 (2006) i oko 530.000
(2008) u posmatranom periodu do planiranih 656.800,00( plus zaostali dug oko 150.000,00 iz ranijeg
perioda ) u 2015 godini.
Kod velikog broja ustanova glavna izdvajanja bivaju plate zaposlenih i materijalni trokovi,
to praktino pojede sredstva namijenjena kulturnim programima. U sluaju CZK Tivat, uee
plata zaposlenih i doprinosa kree se od od 190.473 (2010) do 224.725,99 (2014). Uprkos ovom
trendu poveanja udjela zarada u trokovima, srazmjerno je veliko i izdvajanje za programske
aktivnosti. Tokom ovog perioda konstantno se izdvajalo za odravanje zgrade, i za investicije.
U cjelini gledano, radi se o zdravom budetu u kome se kljune stvari (programi) nalaze na
prvom mjestu, a ostali elementi budeta se prazne u zavisnosti od okolnosti. Odnos uea zarada i
programskih aktivnosti u budetu za 2013. godinu bio je 31,36% : 56,23 %, odnosno u 2014.godini
33,51% (zarade) : 52,56% (program) u 2014.godini.
Godinji plan Centra za kulturu Tivat za 2015. godinu predvia ukupna budetska
potraivanja od optine Tivat za redovno funkcionisanje u iznosu od 656.800,00 . Od toga je
220.900,00 predvieno za bruto zarade zaposlenih i ostala primanja. Pored toga, predvieno je da
se aktivnosti vezane za redovno funkcionisanje CZK finansiraju i iz vlastitih prihoda. Od toga bi dio
trebalo da bude ostvaren kroz sponzorstva i donacije (oko 80.000,00 ), i iz sopstvenih prihoda od
predstava.
Na osnovu ovih sredstava za 2015. godinu planirano je ukupno 259 programa/aktivnosti. Od
toga 32 gostujuih pozorinih predstava; 27 predstava Centra za kulturu; 20 pozorinih za djecu; 32
muzikih programa; 25 likovnih programa (izlobi, performansa...); 29 knjievne veeri; 55

projekcija filmova,18 su organizacija programa; 21 aktivnosti pruanja tehnikih, organizacionih i
strunih usluga Centra.
Za investicije i opremu objekata Centra za kulturu u 2015.godini planirano je 280.000 . (Za
rekonstrukciju i opremanje vienamjenske sale DTV Partizan predvieno je 250.000).
Centar zakulturu svoj odnos prema sponzorima zasniva na pojavljivanju logotipa ili imena
firmena promotivnom materijalu produkcija. Ukoliko se radi o manjim donacijama, Centar to
nadoknauje davanjem gratis karata.
4.3.4. Institucionalna transformacija kulturnog sistema u optini Tivat
Osnovu institucionalnog sistema u optinama Crne Gore ine polivalentni kulturni centri -
kompleksne javne ustanove koje u svom radu objedinjuju mnoge djelatnosti kulture (biblioteku,
muzejsku, galerijsku, pozorinu, izdavaku, djelatnosti kulturno-umjetnikog amaterizma,
prikazivanja filmova, itd.). Iako ovaj model moe imati i svojih prednosti (koordinacija planiranja u
razliitim oblastima kulture, objedinjenih administrativnih slubi i neto jeftinije poslovanje), on u
sluaju ambicioznih kulturnih institucija i potreba ima ograniavajuu ulogu. To je prepoznato i u
Nacionalnom programu razvoja kulture 20112015. (odjeljak 3.3. Optinske javne ustanove,) gdje se
navodi da neadekvatan organizacioni okvir doprinosi neravnomjernom razvoju svih djelatnosti
kulture na optinskom nivou. Zbog toga su pojedine djelatnosti ustanova ureene posebnim
zakonima (muzeji, biblioteke, pozorina djelatnost), koji propisuju drugaiji pravni i organizacioni
status, nain i uslove organizacije ustanova. injenica je meutim, da postojei sistem centara za
kulturu ne omoguava primjenu ovih zakona.
U skladu sa Zakonom o bibliotekoj djelatnosti (Sl. list Crne Gore, br. 49/10 od 13. 08.
2010. i 40/11 od 08. 08. 2011) u Tivtu su ve pripremljena dokumenta (Elaborat o osnivanju JU
Biblioteka, Odluka o osnivanju Ustanove) za izdvajanje biblioteke iz okvira Centra za kulturu i
formiranje nove javne ustanove Biblioteka i itaonica.
Uoene su zakonske predpostavke, ali i potrebe i za izdvajanjem Galerije Bua i

Etnolokemuzejske zbirke iz postojee organizacije Centra. U prvoj fazi institucionalne
transformacije Galerija Bua i Etnografski muzej bi mogli initi novu Ustanovu, s tim to bi se
dugorono, obogaivanjem etnoloke i arheoloke zbirke, a posebno eventualnim ustanovljenjem
Muzeja industrijskog nasljea koji bi sadrao eksponate, foto- i filmske zapise vezane za Arsenal,
Raicu i Solila itd, Muzej mogao izdvojiti kao zasebna cjelina, dok bi Galerija Bua mogla postati
osnovom za formiranje Muzeja savremene umjetnosti. Pri tom, samo izdvajanje ovih organizacionih
jednica iz sastava Centra za kulturu, ne bi sa sobom nosilo posebne finansijske, niti organizacione
probleme.
Ono sa ime se, meutim treba suoiti, jeste injenica da je u posljednjih petnaest
godina, najzanaajniji i najprepoznatljiviji kulturni proizvod Centra za kulturu Tivat, pozorina
produkcija koja ga svrstava rame uz rame sa glavnim pozorinim centrima u Crnoj Gori, Podgoricom
( CNP i Gradsko, odnosno Pozorite za djecu ) i Cetinjem ( Zetski dom ), obzirom da jedini u
kontinuitetu institucionalno produciraju profesionalne pozorine projekte. Brojna struna priznanja i
nagrade na prestinim festivalima, koje je zavrijedila produkcija Centra kao i definisanje

Purgatorija, kao jednog od regionalno najznaajnijih ljetnjih pozorinih festivala u poslednjih deset
godina, infrastrukturne mogunosti i u svim anketama izraene pohvale i potrebe za pozorinim
deavanjima u Tivu, nedvosmisleno sugeriu da i u narednom periodu, ovom segmentu kulturnog
stvaralatva treba posvetiti posebnu panju. Kako se neupitnim ini opredjeljenje o nastavku
produkcije, logina su razmiljanja i o osnivanju pozorita u Tivtu.
Ve due veremena u strunim krugovima spominje se ideja o formiranju regionalnog

pozorita za podruje Boke i eventualno Budve. Spominju se i mogunosti da segment, djeijeg
teatra takve organizacije, bude u Kotoru, naslonjen na Festival pozorita za djecu, segment
alternativnog teatra u Herceg Novom, obzirom na pozorinu tradiciju u ovom gradu, a takozvani
tradicionalni teatar u Tivtu. Obzirom na dosadanja iskustva o institucionalnoj saradnji meu
bokeljskim optinama, teko je povjerovati u realnu mogunost funkcionisanja ovako postavljene
organizacione strukture, a jo tee da bi moglo doi do dogovora o jednom centralnom mjestu i kui
koja bi zadovoljlila ambicije pomenutih sredina, iako je evidentno da bi po svim kriterijumima i ve
steenoj i zgraenoj infrastrukturi, objektima i opremljenosti to jedino mogao biti Tivat. Ono to
ovu ideju ini povoljnom je da bi dio trokova takvog regionalnog centra, snosila drava.
Osnivanje Gradskog pozorita u Tivtu, stoga se ini realnijom opcijom. Pri tome, da bi
se izbjegla zanaajnija finansijska ulaganja prije svega oko zapoljavnaja neophodnog kadra (
glumaca, kostimografa, scenografa, dramaturga itd), u obzir bi trebalo uzeti one mogunosti
Zakona o pozoritu, koje upuuju na osnivanje producentskog pozorita, najblie organizaciji koja
je i do sada koriena u radu Centra na pozorinim predstavama. Izvjesno je da bi koristi od
osnivanja profesionalnog pozorita, koje bi imalo cjelomjeseni repertoar, vlastitih i gostujuih
predstava tokom cijele godine, uz unapreenje ve profilisane programske politike mediteranskog
teatra, u svakom pogledu nadmaivale uloeni trud i novac i doprinijele ukupnom identitetskom
izdvajanju (brendiranju) optine Tivat na mapi gradova kulture u regiji i ovom dijelu Sredozemlja.
Segmentacija postojeeg Centra za kulturu, trebala bi da odgovori i na pitanja kadrovskog

popunjavanja novoformiranih ustanova i budueg korienja prostora i objekata Centra u
novonastalim uslovima. Iako na prvi pogled izgleda da nova institucionalna transformacija zahtijeva
znaajno poveanje broja zaposlenih u gotovo svim jedinicama, zapravo nije tako. Treba uzeti u
obzir injenicu da bi samo popunjavanje aktuelne sistematizacije u Centru za kulturu Tivat,
podrazumijevalo zapoljavanje deset novih radnika to bi moglo biti sasvim dovoljno i za potrebe
novoformiranih institucija. Zapravo bi se dobilo na profilisanju i kvalitetu novoangaovanog kadra.
Neto sloenija situacija je, kada su objekti i prostor kojim se gazduje u Centru u
pitanju.Biblioteka iekaonica, ve imaju definisanu cjelinu u okviru zgrade Centra u ulici Luke
Tomanovia. Ista situacija je i kod definisanja objekata Galerije i Muzejske zbirke, koji ve ine
zokruenu cjelinuukompleksu Bua-Lukovi.
Pitanje pozorita zahtijevalo bi dodatnu elaboraciju. Logino bi Velika sala Centra, sa
garderobama i preostalim prostorom zgrade, izuzev prostorija Radio Tivta, Biblioteke i itaonice,
zajedno sa rekonstruisanim objektom DTV Partizana trebali pripasti novoformiranom pozoritu.
Upitanje bi se dakle mogli dovesti objekti Ljetnje pozornice i Scene Atrijum u okviru kompleksa
Bua, koji se u postojeim uslovima, takoe koriste za potrebe pozorine produkcije. Mogua su
razliita rjeenja.

Pored oiglednog zadravanja postojeeg stanja: Centar za kulturu, sa preostalim

funkcijama, bez Bibioteke, itaonice, Galerije i Muzejske zbirke ( to bi uostalom bila i zakonska
obaveza ), a to bi takoe ponitilo i sve benefite od institucionalizovanja profesionalnog pozorita, o
kojima je ve bilo rijei, moglo bi se razmisliti i o formiranju jo jednog, etvrtog segmenta iz
dosadanje strukture Ustanove.To bi mogao biti svojevrstan producentsko tehniki usluni
Centar, koji bi pored gazdovanja i odravanja preostalih objekata ( spomenute Ljetnje pozornice,
kao gradskog komunalnog objekta npr. ), mogao biti i operativni centar za podrku u radu i
odravanje rekonstruisanih domova kulture po Mjesnim zajednicama, Ljetnje pozornice u D. Lastvi,
te amaterskih drutava, i NVO-a iz oblasti kulture, posebno omladinskih, odnosno alternativnih
organizacija koje se bave, ili bi se bavile kulturom i organizacijom kulturnih deavanja. Upravo onih
vaninstitucionalnih subjekata, koji ve imaju pritube na nedovoljno razumijevanje i komunikaciju sa
Centrom za kulturu, koji u postojeim uslovima ne moe da servisira njihove zahtjeve i potrebe.
Takoe, takav Centar, mogao bi da bude i u osnovi tehnike podrke za sva deavanja na ulicama i
trgovima Tivta ( festivale, sajmove, prezentacije, ak i neka sportska deavanja ), u organizaciji
raznih subjekata poev od Turistike organizacije, Udruenja ena, Maoretki, Gradske muzike itd.
Na ovaj nain rijeile bi se brojne organizacione dileme i ostvarile znaajne utede kako na nivou
planiranja, nabavke opreme, tako i bezbjedonosnih uslova za realizaciju programa i obezbjeenje
skupova i objekata.
Svemu ovome bi trebalo dodati i obezbjeenje statusa kulturne institucije Glazbeno
Prosvjetnom Drutvu Tivat. Svojom stogodinjom istorijom i trenutnim kvalitetom, resursima iz
oblasti obrazovanja ( Nia i Srednja Muzika kola za duvae u Tivtu ), kadrovskim potencijalom i
zainteresovanou mladih za angaovanje u ovakvoj vrsti rada i okupljanja, Gradska muzika
zasluuje obezbjeivanje neophodnih institucionalnih preduslova za nesmetan i kvalitetan rad u
budunosti. Na prste jedne ruke, mogu se izbrojati gradovi u Crnoj Gori, koji imaju tu vrstu tradicije i
mogunosti da uopte razmiljaju o gradskom orkestru. (Na nivou drave vodi se rauna o
Filharmoniji! ) To nije udno jer se radi o veoma zahtjenom pogonu, najreprezentativnijeg karaktera,
koji pored adekvatnog prostora, za smjetaj i rad, zahtijeva stalnu brigu o kupovini i nabavki
instrumenata, uniformi, muzike literature, popunjenosti satava, konano obrazovanju i sudbini
svojih lanova.U okruenju, u nedostatku ovih uslova, ve nasluujemo gaenje pojedinih Muzika.
Zbog toga, GPD-u treba obezbijediti stabilne uslove za rad, koji prevazilaze mogunosti,
udi i neizvjesne sudbine samoudruivanja graana i NVO-a, kako bi na ponos Tivtu, doekalo i
narednih sto godina uspjenog rada i trajanja. U poetnoj fazi to se moe jednokratnim
intervencijama za potrebe nabavki uniforme i pojedinih neophodnih instrumenata ( u Muzici se jo
uvjek koristi i par instrumenata nabavljenih u prvim godinama njenog osnivanja, izmeu 1909. i
1925. Godine, koji su preivjeli i partizanske dane ovog orkestra ), dok bi za stabilniji rad, trebalo
obezbijediti i posebnu stavku u Budetu Optine ( mimo NVO sektora ), na godinjem nivou, koji bi
obezbijedio postupno uvoenje pojedinih segmenata organizacije ( dirigent, ekonom, odravanje,
vodei instrumenti, stipendije ) u profesionalne i poluprofesionalne standarde.
Za sve navedeno, podrazumijeva se formiranje Sekretarijata za kulturu, na nivou

lokalne zajednice, koji bi bez ostatka bio posveen, praenju i unapreenju razvoja svih segmenata i
potreba kulture u Tivtu.

4.4. JU Muzika kola

Izuzetno vanu ulogu u kulturnom ivotu Tivta ima Muzika kola u Tivtu. Njeno osnovno
opredjeljenje predstavljaju duvaki instrumenti. Uenici/ce ove kole su u posljednjih deset godina na
raznim nacionalnim i meunarodnim takmienjima osvojili preko 300 nagrada.
Podaci govore da je u Tivtu Muzika kola postojala 1.900.godine . Pretpostavlja se da je
Antun eeli, za potrebe svog orkestra, osnovao Glazbenu kolu, koja je radila u kui Jaka
Goluba u Donjem Kantunu.
Tridesetih godina Muzika kola djeluje u okviru Jadranske strae. Nakon toga, od
1964.godine kola poinje da radi u nekadanjem prostoru Doma za kulturu Gracija Petkovi. Prvi
uitelj je bio Antun Semerad. Nakon toga, Muzika kola je jedno vrijeme bila podstanar u zgradi
Optine, a od 1980. do novembra 2008. godine bila je smjetena u montanom objektu u Kalimanju.
Potom je preseljena u bivu zgradu vojnog hotela, koju je dvije godine kasnije, u paketu sa
Mornariko-tehnikim remontnim zavodom Sava Kovaevi, kupila kompanija kanadskog
biznismena Pitera Manka, Adriatic Marinas.
Krajem 2011. Osnovna muzika kola Tivat je preseljena u novu zgradu, na istoj parceli u
tivatskom naselju Kalimanj na kojoj je nekada bila stara baraka u kojoj je djelovala tivatska Muzika
kola jedna od najuspjenijih te vrste u dravi. Povrina nove kolske zgrade na etiri etae je 1.500
kvadrata, a osim 16 kabineta za individualnu i 8 za grupnu nastavu, tehnikih i administrativnih
prostorija, nova kola ima i posebnu koncertnu dvoranu kapaciteta 188 mjesta.
Od kolske 2012/2013 poinje sa radom Srednja muzika kola za duvake instrumente,
jedina takve vrste u ovom dijelu Evrope.
Muzika kola Tivat upisuje uenike na 12 instrumentalnih odsjeka: klavir, harmonika, gitara,
violina, flauta, oboa, klarinet, saksofon, horna, truba, trombon i udaraljke - bubnjevi i marimba. U
koli se godinje obrazuje preko 250 uenika, od toga 45 u podrunom odjeljenju kole u
Radoviima.
5.KULTURNO UMJETNIKO STVARALATVO U OPTINI TIVAT
5.1.Pozorina umjetnost
Bokeljski de mol Hasanaginica

Kljunu ulogu u pozorinom ivotu Crne Gore imaju dva nacionalna pozorita: Crnogorsko
narodno pozorite i Kraljevsko pozorite Zetski dom. Pozorite Zetski dom u Cetinju osnovano je
krajem XIX vijeka, a 1910. godine je dobilo status Kraljevskog pozorita. Tokom I svjetskog rata
zgrada pozorita je bila ruinirana i ono je ponovo poelo da radi tek 1931. godine.
Do II svjetskog rata na repertoaru su uglavnom bile predstave gostujuih teatara, da bi odmah

nakon osloboenja, na Cetinju bio formiran profesionalni teatar, koji je pod nazivom Crnogorsko
narodno pozorite radio do 1958. godine. Obnova rada ove kue vezuje se za 1992. godinu, a sa
redovnim repertoarom poinje 1994. godine, kada je izvedena premijera predstave Princeza Ksenija
od Crne Gore.
Crnogorsko narodno pozorite, sa sjeditem u Podgorici, osnovano je 1953. godine. Od 1958.

preuzelo je centralnu ulogu u pozorinom ivotu Crne Gore. Naziv Crnogorsko narodno pozorite
ustanovljen je 1969. godine, iako je i do tada djelovalo kao nacionalni teatar. Crnogorsko narodno
pozorite svoju punu afirmaciju doivljava od 1997. godine, kada poinje rad u novoj zgradi, sa
novom repertoarskom politikom, intenziviranjem meunarodne saradnje, angaovanjem veeg broja
umjetnika/ca, ueem na svim znaajnim meunarodnim festivalima. Pozorite raspolae prostorom
od oko 5.000 m2 i zapoljava 153 osobe. Na optinskom nivou postoje dvije pozorine ustanove:
Gradsko pozorite u Podgorici (jedino pozorite s repertoarom za djecu) i Nikiko pozorite. Pored
pozorinih institucija, ulogu u pozorinom ivotu u Crnoj Gori imaju Centri za kulturu (u Tivtu,
Kotoru, Baru, Bijelom Polju, Herceg Novom) i pojedine nevladine organizacije, kao i pozorini
festivali (poput Grada teatra u Budvi, Barskog ljetopisa,Tivatskog festivala mediteranskog teatra,
Purgatorije, Internacionalnog festivala Kotor Art).
Iako pozorini amaterizam u optini Tivat ima dugu i izuzetno plodnu tradiciju, tek je
djelatnost Centra za kulturu Tivat uinila Tivat pozorinim gradom. Od sada ve legendarnog
Bokekog D-mola iz 2000. godine, koji je ovjenan nizom nagrada i priznanja na domaim i
meunarodnim festivalima (pored ostaloga i sa etiri nagrade na Sterijinom pozorju) i koji je do sada
imao vie od stotinu izvoenja na scenama u zemlji i inostranstvu, do Hasanaginice, 2015 g.
Centar za kulturu Tivat je paljivo gradio vlastitu pozorinu produkciju koja ve sada nosi
prepoznatljivi peat. Realizovano je ukupno 16 pozorinih projekata, 13 premijernih i 3 obnovljene
predstave. Nakon Bokeljske trilogije: Bokeki D Mol, Betula u malu valu i Innominato , kao
praizvedbe, po novim i naruenim tekstovima, realizovane su i predstave: Jelena Savojska,
Kanjo, Hotel Boka, Don Kihot i Mediterano( na osnovama istoimenog filma ),
Providenca, kao svojevrsno prevoenje ehova na Bokeljsku teritoriju i jezik ( to pored ostalog
predstavlja i poseban doprinos Centra, dramaturkom stvaralatvu na podruju Crne Gore ), po
izvornim tekstovima raene su i predstave; Nenagraeni ljubavni trud, i Filomena Marturano u
korprodukciji sa Bitef teatrom iz Beograda i CZK Inija, odnosno Gradskim pozoritem iz
Podgorice, pa Penelopijada sa April Production iz Toronta, i Hasanaginica.
Ove godine, realizovana je u Centru i prva predstava za djecu Pazi zebru gazi. Realizacija
ovih projekata zasnovana je na produkcijskom pozoritu, odnosno, ugovornom autorskom
anagaovanju potrebnog kadra ( od tekstopisca, reisera, do glumaca, scenarista, kostimografa itd.)
za svaki projekat ponaosob.Centar za kulturu, kao nosilac posla, pruao je neophodnu tehniku
pomo (material i ljudstvo ) i logistiku za nesmetan rad na predstavi. Scenografije za najvei broj
ostvarenih projekata napravljene su upravo u Tivtu, gdje su i iveni kostimi, odnosno vrene sve
neophodne radnje ( organizacijski i administrativni dio posla ) za realizaciju ovakvog autorskog
djela.
Centar za kulturu posjeduje odgovarajuu infrastrukturu za organizaciju pozorine produkcije

koja ukljuuje vienamjensku salu Centra, veliku ljetnju pozornicu, malu ljetnju scenu u okviru
kompleksa BuaLukovi, a u skorije vrijeme, oekuje se i osposobljavanje scene DTV Partizan,
kao male zatvorene univerzalne sale, koja bi trebalo da zaokrui uslove za rad, kojima ne raspolae
gotovo ni jedna pozorina kua u Crnoj Gori. Svi objekti su pokriveni neophodnom svjetlosnom i
tonskom opremom. Jedini ograniavajui faktor je ve izraeni nedostatak manipulativnog prostora,
za smjetaj dekora i opreme. U tu svrhu Centru su odobreni urbanistiko tehniki uslovi, za
izgradnju, montanog depoa, koji bi se naslanjao na zapadni dio fasade zgrade Centra, prema
dvoritu Djeijeg vrtia, a iza objekta DTV Partizan.
Ve 11 godina, Centar za kulturu Tivat, veoma uspjeno realizuje organizaciju Festivala

mediteranskog teatra Purgatorije, zadovoljavajui najzahtjevnije produkcijske potrebe,
najrenomiranijih pozorita sa podruja bive SFRJ.
Obnavljanje domova kulture po Mjesnim zajednicama (D. Lastva, Gradionica, Radovii

itd..), kao alternativnih scena za rad amatera, uz ovako vrhunske uslove za njihovu promociju na
scenama Centra, nesumljivo bi doprinijelo i ponovnom oivljavanju tradicije pozorinog amaterizma
u Tivtu.
5.2. Muzika umjetnost
Muzika predstavlja oblast u kojoj Tivat ima znaajnu tradiciju, a i jednu od onih djelatnosti na
koje bi kultura Tivta trebalo u budunosti da se oslanja. Poetak muzike djelatnosti u optini Tivat
vezuje se za sredinu XIX vijeka, pojedinane instrumentalne nastupe i horsko pjevanje u crkvama.
Prvi zabiljeen koncert jednog orkestra devetolanog tamburakog orkestra profesora eelia
odran je 1894. godine. Drugi orkestar ovog istaknutog muzikog radnika, koji je na samom poetku
XX vijeka osnovao i glazbeniko odjeljenje pri tadanoj Pukoj koli (to je predstavljalo poetak
muzikog obrazovanja u Tivtu), poeo je sa koncertnim aktivnostima 1906. godine.
Jedan od kljunih datuma u muzikoj istoriji Tivta je svakako osnivanje Glazbeno-

prosvjetnog drutva Tivat, 1909. godine, iji je prvi zabiljeeni javni nastup bio 1911. godine,
prilikom doeka autrijskog prestolonasljedika Fridriha u Tivtu. Tivat jako rano, ve 1938. godine,
dobija i svoj prvi dez orkestar Slavuj, koji je formiran pri Graansko-prosvjetnom drutvu i koji je
inilo osam muziara na duvakim instrumentima. Ovaj dez orkestar je, u razliitim postavama,
trajao sve do ezdesetih godina XX vijeka. Ne treba zanemariti ni znaajnu istoriju horskog pjevanja,
koja se vezuje za mjeoviti hor Jadran koji je bio nasljednik hora Jadranske strae iz 1925.
godine i veoma uspjenih i zapaenih amaterskih horova, poput hora sindikalnog KUDa Bratstvo
i Radnikog omladinskog hora.
Vani akteri u dananjem muzikom ivotu Tivta,osim Muzike kole, su Glazbeno-

prosvjetno drutvo Tivat, NVO Ars Praesentia Boke Kotorske, KUD Boka, klapa Jadran.
Iako se poeci muzikog obrazovanja u Tivtu vezuju za 1900. godinu, Osnovna muzika kola u
svojoj dananjoj institucionalnoj formi nastaje 1964. godine, a njena nova istorija poinje
preseljenjem u novu zgradu 2011. godine.
Znaajna muzika tradicija, muzika kultura, kao posljedica vjekovnog prosvjetnog rada na
ovom podruju, konano i praktino poznavanje koriena instrumenata, koje u Tivtu ima masovniji
karakter nego u drugim mjestima, generacijsko iskustvo u orkestarskom prezentovanju i izvoenju
muzikih djela, te injenica da je muzika kao univerzalni jezik najprilagoenija kulturna forma, oko
koje bi trebalo graditi ponudu, posebno prema inostranim gostima, preporuuju ideju o ustanovljenju
svojevrsnog muzikog festivala, kao glavnog vida saradnje i mogue zajednike produkcijske forme
Tivta i inae voma monih investitora prisutnih na ovom podruju. Ideja o orkestarskom muziciranju
na vodi,ve se razrauje u okviru novoformirane firme, privatno-javnog partnerstva Brand New
Tivat, a podrazumijeva uee najpoznatijih regionalnih i svjetskih filharmonija i solista, na
koncertima u Tivatskom zalivu, kao odgovoru i izazovu klasiara, na Exit i sline festivale
moderne muzike. Ekstravagantan pristup, marketinki potencijal, neophodni smjetajni kapaciteti,
visoke kategorije, akcentiranje lokaliteta i mogunosti produetka sezone, samo su dio argumenata za
koje se vjeruje, da e sve potencijalne uesnike u realizaciji ovog projekta pokrenuti ka njegovoj
realizaciji, koja bi sve njih, a i Tivat dovela u centar interesovanja svjetske javnosti.
Na taj nain, Tivat bi se definitivno preporuio kao grad pozorita i muzike i spajanjem
tradicije sa potencijalima budunosti, prepoznatljivo uvrstio na kulturnoj mapi Evrope. Bez obzira,
na uspjeh i sudbinu ovog projekta, u Tivtu se ozbiljno mora raunati, da na tradicijama Susreta
duvakih orkestara Crne gore, sedamdesetih i osamdesetih godina prolog vijeka, ustanovi muzika
deavanja dostojna potrebe i moguih potencijala ove sredine.
5.3. Likovne umjetnosti
Centralno mjesto u likovnom ivotu optine Tivat igra Galerija Centra za kulturu Tivat
Galerija ljetnjikovca Bua. Smjetena je u kompleksu srednjovjekovnog ljetnjikovca Bua Lukovi
u kome je lociran i Muzejska zbirka Centra za kulturu Tivat. Galerija ima bogat godinji program u
okviru koga se organizuje 30 - ak izlobi. Galerija ima i svoj vlastiti fundus, od oko 200 umjetnikih
radova (preteno slika), uglavnom formiran od donacija i manjim dijelom otkupom, koji se uva u
depoima Centra.
Galerija ostvaruje znaajnu saradnju sa umjetnicima i srodnim institucijama u regionu i ire.

Najznaajniji projekat te vrste, koji je rezltirao donacijom od preko 90 radova, ostvaren je sa
umjetnicima iz Diseldorfa.
Pored Galerije ljetnjikovca Bua, u Tivtu (u okviru Porto Montenegra) djeluje i galerija
Pizana, kao i galerija Zbirke nautikog naslea. Pizana je ogranak istoimene galerije iz Podgorice,
koja od devedesetih godina XX vijeka djeluje na likovnoj sceni Crne Gore. U Galeriji se nalaze djela
renomiranih umjetnika razliitih generacija iz zemlje i regiona, a inicijator je predstavljanja
umjetnika i njihovog stvaralatva na prestinim manifestacijama, izlobama, bijenalima i sajmovima
u regionu i ire. Inae tokom ljetnje sezone, na podruju optine Tivat djeluje vie galerija, pored

ostalog i u okviru, kompleksa Lutica Bay, koje nude zanimljiv i esto prestian likovni program,
sa izlagaima meunarodnog ugleda. Nijesu rijetke ni likovne kolonije, mada bi se na planu njihove
organizacije i programskih koncepcija moglo organizovanije djelovati.
Ono to se prepoznaje, kao izlagaki potencijal, koji bi mogao postati karakteristian za

likovnu scenu ali i vizuelni indentitet Tivta, su intervencije u prostoru. To se odnosi, kako na ve
zapoete aktivnosti na postavljanju skulptura istaknutih crnogorskih autora du tivatskih ulica, u
parkovima i na trgovima, tako i precizno definisanu i planiranu aktivnost u zatienim geografskim
prostorima na podruju optine, Vrmac, Solila, Lutica, Tunja u moru itd. gdje bi se mogle vriti
monumentalnije skulptorske intervencije od uglavnom prirodnih ( razgradivih ) materijala, ili
demontanih elemenata, koji bi prestavljali jedinstvenu izlagaku djelatnost u ovom dijelu Evrope.
5.4. Izdavaka djelatnost
Prema dostupnim podacima u Centru za kulturu Tivat, predpostavlja se da je jedna od

prvih publikacija objavljena u novijoj istoriji Tivta ( Nakon Drugog svjetskog rata ), knjiga
Bokeljske prie, koju je kao autorsko izdanje u tampariji Andrija Paltai 1959. godine, objavio
ondanji novinar pobjede piro Raeta. Obnovljeno i dopunjeno izdanje, ove knjige, objavio je
INDOK Centar Tivat 1986, kao etvrto izdanje svoje izdavake djelatnosti zapoete u CID-u 1980.
sa fotografskom publikacijom o posljedicama katasrofalnog zemljotresa 1979. godine.
U INDOK-u su do 1990.godine objavljeni i naslovi: Podvig Spasia i Maere

Tomislava Grgurevia, knjiga pjesama Ljubislava Milievia Tkai Plamena, Odnosi narodne i
pisane knjievnosti u Tihom Donu i Prolomu Branka opia, Vuka Minia, Valovi Lutanja, knjiga
pjesama Marka Kostia, te Domae i ruske teme Vuka Minia.
Djelatnost je nastavljena i u novoformiranom Centru za kulturu Tivat, gdje 1998 godine

objavljuju Mladu sa Pruge istog autora (V.Minia) . Nabrojena izdanja samo su potvrda osnovnih
pravaca i izdavake politike na podruju Tivta, koja se nastavlja do dananjih dana, kada je broj
autorskih izdanja, kao i izdavaa, sve vei i zapaeniji.
Zapaena je i tendencija, sve eeg objavljivanja monografskih izdanja, poev od

Monografije Tivta iz 1983. godine, Moografije MTRZ Sava Kovaevi 1989. Glazbeno
prosvjetnog drutva Tivat, sve do Sporta u Boki Slavka Krstovia, koju 2011. g objavljuje Optina
Tivat, odnosno Tivatskih slikara u izdanju Matice Boke 2015. Godine. Izdavatvom se bavi i
Hrvatsko nacionalno vijee u Tivtu, kao i veliki broj udruenja graana i NVO-a, poput Kulturno
zaviajnog udrenja Napredak Gornja lastva, koje 2012. g objavljuje monografiju Anelka
Stjepevia Stoljee kulture u G. Lastvi
injenica da bez konsultacije sa autorima, najkarakteristiniji primjer je Vasko Kosti,

za kojeg predpostavljamo da je objavio najvie izdanja sa tematikom sa podruja Optine, posebno iz
Krtola, ni priblino ne moemo odrediti broj i vrstu objavljenih naslova, kao i stalne potrebe, za
novim ( dostignua 21. vijeka sugeriu i elektronska izdanja ), evidentno upuuju, na nedostatak
kvalitetne i strune evidencije i potrebu obrade podataka, te novu izdavaku produkciju na drugoj
strani, koji otvaraju prostor za iznalaenje adekvatnog subjekta koji bi objedinio ovu oblast.

Uz uvaavanje injenice, da e se broj subjekata koji se njom bave stalno poveavati, da

e neki u svojim djelatnostima, poput Centra za kulturu, Galerije i Muzeja itd. gotovo mjeseno, ako
ne i svakodnevno izdavati publikacije ( katalozi, afii, programi) od potrebe za realizaciju svojih
programa i produkcija, najprirodijim se ini da bi Narodna biblioteka i itaonica, kao posebna
ustanova, sa strunim i osposobljenim kadrom bila adekvatnim mjestom obrade, analize i distribucije
izdanja, kontakta sa konzumentima i unpreivanjem ove oblasti, na mnogo viem nivou od
dosadanje prakse. Time se ne iskljuuje ni mogunost privatne inicijative na tom planu.
5.5. Kinematografija
S obzirom na to da su Foto-kino klub Mladost i INDOK centar tokom sedamdesetih, i

posebno tokom osamdesetih godina XX vijeka formirali izuzetnu foto i filmsku dokumentaciju u
kojoj je zabiljeen razvoj optine i nakon zemljotresa - obnova grada, jedan od srednjoronih ciljeva
bio bi obrada i prezentacija te arhive. Prema onome to je sauvano u FKK Mladost, radi se o
najmanje desetak sati montiranog i nemontiranog filmskog materijala.
Na bazi bogate tradicije Foto-kino kluba Mladost gdje se na amaterskom nivou filmom
bavilo 16 autora, koji su za sobom ostavili 62 filma ( od kojih neki i sa znaajnim nagradama i
priznanjima u svojoj kategoriji Krsto K.Tomii, Internacionalni majstor fotografije ) trebalo bi
ispitati i mogunost pokretanja adekvatnog festivala dokumentarnog filma, ( u moru projekata u
okruenju koji do kraja nisu definisali profilaciju i karakter ) koji bi mogao postati jo jedan od
identitetskih markera Tivta. Inae u Tivtu je organizovano 6 klupskih smotri, od 1970. do 1975.
godine, 4 republika takmienja ( 71. 73. 76. i 84. g ), kao i Savezni, Jugoslovenski festival
amaterskog filma 1978. godine.
U Centru za kulturu do sada su u saradnji sa reiserom Vladimirom Peroviem producirana tri

igrana dokumentarna filma: Ribar ore razgoni mrak, ivot, prikljuenija i odrivi razvoj
jednog kokota i ivot je. Prikazani su na 80 festivala irom planete, od Argentine, preko Irana, do
Moskve i zavrijedili su ukupno 15 nagrada, Kokot najvie; 10, na pedeset festivalskih uea. U
vrijeme pisanja ovog Programa u produkciji je i etvrti film Plava gajeta i sivi beton, ija je
premijera u Tivtu zakazana za Novembar 2015. godine.
Takoe, moda je sazrelo i vrijeme za pokretanje svojevrsnog mediteranskog bioskopa, na
raznim mjestima na podruju optine, prije svega u prirodi i na otvorenom, koji bi takoe mogao
postati poseban kuriozitet kulturne ponude grada. Na tom planu, mogue je uspostaviti saradnju sa
slinim inicijativama i projektima, koji se ve realizuju u Hrvatskoj.
5.6. Muzejska i galerijska djelatnost
5.6.1. Muzej i galerija
U nekadanjem utvrenom ljetnjikovcu ugledne kotorske plemike porodice Bua, obavljaju

se muzejska i galerijska djelatnost, a u sastavu JU Centra za kulturu Tivat. U kompleksu su
prezentovane postavke i i galerijski izlobeni prostor.Ljetnjikovac je izgaen u XV vijeku, iz
nekoliko faza . Evidentan je uticaj renesanse sa elementima kasne gotike i baroka.Kompleks je
okruen kamenim zidom , a ine ga :kula za odbranu, ekonomska i stambena zgrada.U sredini
kompleksa,u dvoritu, nalazi se kapelica sv.Mihovila. Najstariji ouvani dio kompleksa je kula, nad

ijim ulazom se nalazi natpis sa godinom dogradnje 1548g. I imenom majstora metra Viencija iz
Lastve, raena u stilu renesanse.
Kompleks Bua-Lukovi, svojim razliitim i slojevitim arhitektonskim rjeenjima, nastalim u
vie stilskih epoha, jedinstven je i rijedak primjer graditeljstva ovog karaktera na cijelom prostoru
Boke .Pored istorijske, umjetnike, arhitektonske i ambijentalne vrijednosti, znaaj dobra je izraen
kroz: prezentaciju vrijednog materijala likovno-umjetnikog, arheolokog i etnografskog sadraja,
izloenog u postavkama unutar kompleksa, dok je socijalno-ekonomski znaaj dobra prepoznat kroz
korienje kompleksa u kulturne i turistike svrhe. Amijentalni znaaj biveg ljetnjikovca se ogleda u
reprezentativnosti i monumentalnosti naslijeene homogene arhitektonske cjeline u pejsau
savremenog gradskog jezgra. Veliko interesovanje izaziva kod turista i reper je za mnoga kulturna
deavanja u Tivtu.
Stambeni objekat je obnovljen krajem XIX vijeka, a sada je u funkciji galerijskog

izlagakog prostora. Dva nivoa u zgradi se koriste za postavke, dok su na treem smjeteni slikarski
ateljei. Povrina prostorija u kojima se izlae je po 63m2. Izlagaki program galerije koncepcijski je
vezan za savremenu i modernu umjetnost.Prezentacijom privremenih postavki pratim aktuelna
deavanja na likovnoj sceni, kroz samostalne, tematske, kolektivne i retrospektivne izlobe. Pored
izlobi afirmisanih i poznatih umjetnika, data je mogunost mladim autorima za predstavljanje prvim
samostalnim izlobama, a u cilju afirmacije i podrke njihovim projektima. Godinje se realizuje
prosjeno 25 izlobi. Znaajna saradnja prisutna je i sa ostalim muzejima i galerijama iz Crne Gore.
Izdvajaju se neki od vrijednih projekata:
,,Graditeljsko naslijee u optini Tivat ; Retrospektivna izloba skulptura Luke Tomanovia;

Djela velikih crnogorskih stvaralaca; Crnogorska savremena skulptura; Crnogorska savremena
skulptura-ene stvaraoci; Sakralna batina Tivta; krinje , uvari tradicije; Tivatski umjetnici; Okom
tivana; Praistorijska stanita, iskonski kulturni pejza.Pored likovnih izlobi u galerijskom prostoru
se povremeno deavaju knjievne veeri i manji koncerti.Tokom maja se organizuje poseban i
kvalitetan program kojim je dat znaajan doprinos obiljeavanju ,,Noi muzeja. Program je podran
od strane javnosti, Ministarstva kulture Crne Gore i ljudi od struke.
U istoj zgradi su smjetena tri depoa i kancelarija. U depoima se nalazi materijal:umjetnikog,

arheolokog i etnografskog sadraja. Problem vlage je prisutan u obektu, oscilacije temperature, kao i
negativan uticaj UV zraka, pa samim tim neophodno je sprovesti mjere preventivne, a u cilju zatite
materijala prije nego to pone ubrzan proces propadanja. Ovakva praksa smanjuje potrebu za
skupim i dugotrajnim konzervatorskim tretmanima.Uslovi u kojima se uva i izlae muzejski
materijal propisani su Pravilnikom o zatiti muzejskog materijala i muzejske dokumentacije , (,,Sl.
List Crne Gore , br. 53/11 od 11.11.2011) nijesu ispotovani. Osvjetljenje u galerijskim prostorima
je neodgovarajue, ( u najveem broju datira jo iz 1983. godine i otvaranja galerije ) pa esto
uzrokuje promjenu koncepta izlobi i negativno utie na njihov kvalitet. Kancelarijski prostor, kao i
tehnika opremljenost nijesu zadovoljavajui.
Revizija muzejskog materijala je uraena u martu 2014. godine, shodno Pravilniku o nainu,
postupku i rokovima revizije muzejskog materijala.

Umjetniku zbirku, koja je smjetena u depou na prvom spratu ini 141 rad : 9 skulptura, 6
ikona, 126 grafika, crtea i slika. Zbirka je znaajno obogaena vrijednom donacijom ,,Dusseldorf-
Tivat, koju ine 94 rada, autora ija imena su poznata i priznata u svijetu. Neophodno je pronai
rjeenje i omoguiti stalnu postavku ovog materijala i na taj nain ga staviti na uvid likovnoj publici.
Nedostatak izlagakog i manipulativnog prostora, za nesmetan i optimalan rad Galerije i

Muzeja u kompleksu Bua, jo je izraeniji prisustvom ateljea za rad likovnih umjetnika na treem
spratu Galerije,koji bi se mogao upotrebiti za dio stalne galerijske postavke (!), odnosno, Scene
Atrijum u dvoritu kompleksa, gdje izvoenje nekih zahtjevnijih programa, ozbiljno naruava
aktuelne likovne i muzejske postavke. Kako se i u jednom i u drugom sluaju radi o veoma
osjetljivim problemima, ije rjeavanje u postojeoj prostornoj situaciji, nema apsolutno pozitivno
ishodite, vrijeme je da se u srednjoronom periodu pone razmiljati o mogunostima
arhiktetonskog proirenja postojeeg kompleksa , na nain otkupa privatnih objekata na sjevernom
dijelu kompleksa, prema parkingu i Velikom gradskom parku, gdje bi se u dogledno vrijeme,
izgradio novi objekat, primjeren 21. vijeku, potrebama Muzeja savremene umjetnosti,likovnog
stvaralatva i multimedijalnih deavanja svih vrsta, koji bi ujedno bio i svojevrsno zaokruenje
graditeljskog i arhitektonskog nasljea Tivta, sa objektima iz 15, 19, i 21 vijeka. ( Kula, stambeni i
ekonomski objekat ljetnjikovca, i novo moderno zdanje savremenog Tivta. )
U svakom sluaju u cilju zastite, ouvanja i njegovanja autentinog etnografskog i

indetitetskog nasljea, na podruju Tivta, posebno u ambjentalnim rurarnim cjelinama, trebalo bi
pronai odgovarajue objekte za muzejske postavke i programe ouvanja lokalne kulturne batine.
Na tom planu treba podrati i sve eventualne private inicijative.
Fond arheolokog materijala, ine 76 komada: ulomci kamene plastike i keramike. Materijal
je smjeten u depou na prvom spratu. Fragmente bi trebalo konzervatorski tretirati. Nekada u depou
je bila smjetena vrijedna kamena plastika sa Prevlake, koja je pozajmljena za privremenu izlobu u
organizaciji Mitropolije Crnogorsko primorske i uprkos brojnim intervencijama nikad nije vraena.
(Reversom broj 20/99 od 22.07.1999.g.,175 komada kamene plastike i dva pareta mozaika predato
je za potrebe izlobe, uz pismenu potvrdu da e nakon izlobe isti biti uredno po spisku vraeni
vlasniku.)
Etnografsku zbirku ine 172 predmeta vezana za tekstil i metal. Dio etnografskog materijala
se nalazi u postavci, a drugi dio je smjeten u depou.
Upravi za zatitu kulturnih dobara je poetkom 2015. godine od strane Ustanove podnijeta
Inicijativa za upis u Registar umjetnike i etnografske zbirke.
U ekonomskoj zgradi, na dva nivoa smjetena je etnografska izloba pod nazivom :

,,Etnografsko naslijee Tivta, koja je otvorena u maju 2006. godine. Postavka, koja je trebala biti
privremenog karaktera, a formirana je manjim dijelom od materijala Ustanove i uz pozajmicu od
Narodnog muzeja Cetinja i Pomorskog muzeja Kotor. Od tada da danas postavka se nije mijenjala.
Vrijeme vraanja pozajmljenog materijala je davno isteklo i materijal uzet na Revers je neophodno
vratiti.
U kuli najatraktivnijem dijelu kompleksa, na etiri nivoa postavljaju se izlobe privremenog

karaktera. Veliku panju javnosti su skrenule sljedee postavke :,,Blago antike Boke ,,krinje

uvari tradicije , kao i izloba,jedinstvena na naim prostorima, :,,Praistorijska stanita iskonski

kulturni pejza.Izlobom je obuhvaena praistorija Crne Gore.U planu je da se idue godine postavi
izloba vezana za metalno doba.
U kapelici sv.Mihovila se nalazi oltarska pala Sv.Mihovila, rad Antona Peana. Za potrebe
privremene postavke u kapelici, u cilju zatite prezentovanih radova od vlage, u maju 2013. godine
su postavljeni gipsani panoi na distanci od 10-12cm, oslonjeni na metalnim konstrukcijama, koje su
ujedno i nosai za reflektore. Selektirane su izlobe: Ikona, slika, kao i izlobe dokumentovanog
karaktera. Kapelica je ugroena korijenjem okolnog drvea ( podie se pod ) i narednom peridu
trebalo bi pristupiti strunoj sanaciji ovog objekta.
U muzejsko galerijskom prostoru zaposlena su dva lica: konzervator i muzejski tehniar.
5.6.2. Zbirka Pomorskog Nasljea
U okviru projekta Porto Montenegro, poela je sa radom 03.07.2011. godine. Njena glavna
uloga je ouvanje i prezentacija pomorsko-industrijske batine Tivta, koja je uglavnom vezana za
MTRZ Sava Kovaevi, odnosno Pomorski Arsenal u Tivtu.
Takoe jedan od ciljeva koji se nametnuo tokom vremena je i izuavanje i prezentovanje

vojno-pomorske istorije druge polovine XIX i XX vijeka. 2007. godine stavljena je taka na 118
godina vojne brodogradnje i brodoremonta u Tivtu. Narednih godina e i posljednje velike vojne
baze u Boki biti zatvorene, pa e veza Boke i vojnog pomorstva nakon vie od 2 milenijuma biti
prekinuta. ( Jo u predrimsko doba u Boki su Iliri gradili svoje brodove liburne, a tokom ranog i
razvijenog srednjeg vijeka u Boki je postojalo nekoliko brodogradilita koja su pravila kako
trgovake, tako i vojne brodove. )
Ipak nije samo vojno pomorstvo u Boki bilo prisutno. Trgovina morem, kao i ribarstvo su
pomorski aspekti koji su definisali Boku. Oni i danas opstaju, ali u mnogo manjoj mjeri. Ako se kao
definicija pomorstva uzme stav da je pomorstvo sve ono to se tie odnosa ovjeka i mora, onda se
moe rei da pomorstvo u Boki nije zamrlo. Boka u XXI vijeku svoj odnos prema moru danas
dominantno gradi na nekim drugim vidovima pomorstva: prvenstveno onim koji su vezani sa
turizmom i rekreacijom. Tokom XX vijeka Arsenal je imao presudnu ulogu u razvoju grada. Bez
njega, Tivat bi danas izgledao mnogo drugaije. Kako se danas gleda na tu ulogu umnogome zavisi i
od subjektivnog stava i doivljaja, ali je nesporna injenica da je ona bila velika. Naravno, Arsenal
nije jedini inilac koji je determinisao Tivat i njegovu istoriju. Ipak ako neto obiljei cijeli jedan
vijek u razvoju nekog grada, tome se onda mora posvetiti panja i uvati uspomena na to. Zbirka
Pomorskog Nasljea otvorena je upravo sa tim ciljem.
etiri godine nakon prestanka rada Arsenala otvorena je Zbirka Pomorskog Nasljea i u
narednih 5 godina znatno je obogatila kulturnu sliku Tivta i ponudu kulturnih deavanja u naem
gradu. Svojom stalnom postavkom i tematskim izlobama uspjela je da ostvari svoj cilj i da bogato
istorijsko i tehniko nasljee Arsenala sauva za graane Tivta i Boke ali je isto tako uspijela i da to
nasljee priblii ostalim posjetiocima. Prije svega turistima, djeci kolskog uzrasta ali i onima koji
izuavaju pomorsku istoriju. Takoe, osim to je domain i organizator mnogih deavanja, Zbirka
Pomorskog Nasljea bila je domain i mnogim delegacijama i studijskim posjetama. Ovdje se mora
napomenuti da nasljee Arsenala, kako istorijsko tako i tehniko, nije ogranieno samo na uske

lokalne okvire Tivta i Boke. S obzirom na injenicu da je osnovan za vrijeme Austro-Ugarske, a

razvijao se i u dvije Jugoslavije, te da su u njegovom razvoju uestvovali kako ljudi sa ovog
podruja, tako i ljudi iz mnogih drugih krajeva pomenutih drava, nasljee Arsenala je i nasljee svih
onih drava i nacija koje su zahvatale ove drave, a to je veliki dio centralne i jugoistone Evrope.
Dakle nasljee Arsenala je mnogo ire od lokalnih okvira, to je velika prednost, jer daje iroke
mogunosti saradnje i unaprijeivanja znanja van lokalnih okvira. U budunosti to e i biti jedan od
ciljeva Zbirke Pomorskog Nasljea
U posljednjih pet godina Zbirka Pomorskog Nasljea je imala niz aktivnosti. One su
ukljuivale iroku paletu deavanja od izlobi, promocija knjiga, koncerata do kreativnih radionica
itd.Poevi od aprila 2012 (10 mjeseci nakon to je zvanino poela sa radom ) godinje se u njoj
odravalo preko trideset razliitih deavanja u prosjeku. Ovaj podatak dobija na teini ako se uzme
da je za to vrijeme u njoj bilo stalno zaposlenih dvoje, a poslednju godinu jedna osoba uz ljetnje
sezonske radnike. Neke od izlobi koje su se realizovale u proteklom periodu su autorstvo,
koautorstvo ili aktivan rad zaposlenih u Zbirci - Izlobe sa tematikom iz pomorske istorije (Brodovi
koji ponovo plove - 2012. , 80 godina kolskog broda JADRAN 2013., Pogled kroz periskop
2013., 125 godina Arsenala 2014 Poutjele strane 2015. itd... ) - Izlobe umjetnikih
fotografija (ivot drvenih barki 2014., Retrospektiva Dejvida Hamiltona 2015. itd...) -
Izlobe slikara iz inostranstva i Crne Gore - Saradnja sa institucijama iz inostranstva (Muzej Gornje
Austrije izloba grafika Leopolda Forstnera 2015. godine.).
Takoe treba pomenuti i dobru saradnju koja postoji sa Centrom za Kulturu Tivat i srodnim
muzejima iz Crne Gore, prvenstveno Pomorskim Muzejom iz Kotora sa kojima je ve uraeno
nekoliko znaajnih projekata. Naravno kao i svakoj instituciji slinog tipa i ovdje postoje mnogi
problemi u funkcionisanju Zbirke. Nedostatak adekvatnog arhivskog prostora i prostora za depo je
jedan od njih. Isto tako i mali broj zaposlenih, posebno sa odgovarajuom spremom su problemi koji
e se u budunosti rjeavati. Ipak najvei nedostatak je onaj koji se tie reprezentativnog materijala
kojim bi se zbirka obogatila i koji bi se mogao iskoristiti za budue izlobe. Naime ve na samom
kraju postojanja Arsenala, krenulo se u selekciju i odabir materijala za budui muzej, odnosno
dananju zbirku. Naalost selekcija je raena na brzinu, a to je uticalo i na njen kvalitet. Ipak mnogo
vei problem predstavljalo je otuenje ili prodaja nekih stvari koje imaju izuzetnu muzejsku
vrijednost, a o emu se tada nije vodilo adekvatno rauna. Pomo optine Tivat bila bi mogua da se
Zbirka popuni novim atraktivnim predmetima (kroz organizovanje prikupljanja ili donacija) kako bi
se Zbirka popunila i time doprinijela boljoj kulturnoj ponudi grada.
Svojim radom Zbirka Pomorskog Nasljea je, kako je ve ranije reeno, doprinijela kulturnoj
ponudi Tivta. Ipak, s obzirom da ona radi u okviru privatne kompanije, neophodno je uloiti i dodatni
napor kako bi se saradnja sa lokalnim institucijama kulture dodatno osnaila u cilju postizanja bolje
kulturne ponude grada,uz vie zajednikih projekata i uzajamnu koordinaciju. To bi, svakako,
doprinjelo kvalitetnijim deavanjima. Kao primjer moe da poslui No Muzeja koja je
istovremeno realizovana na dva mjesta, uslijed slabe komunikacije ili deavanja u toku sezone koja
se istovremeno realizuju. Bolja koordinacija znaila bi da je kulturna ponuda dostupnija irem krugu
potencijalnih konzumenata.

to se tie posjetilaca zbirke Pomorskog Nasljea i deavanja u njoj, jasno se izdvajaju dvije
grupe. Jedna je brojnija i nju predstavljaju ljudi zainteresovani za istoriju i pomorsko nasljee, a
druga, malobrojnija, su oni koji posjeuju Zbirku prilikom otvaranja vanijih izlobi. Od druge grupe
jasno je da to i nisu pravi konzumenti kulturnih deavanja. U prvu grupu spada prije svega lokalno
stanovnitvo i turisti, kako pojedinci tako i organizovane grupe.
Tokom 2014. godine (podaci o posjeti 2015 se jo sistematizuju) Zbirku je posjetilo oko
10.000 posjetilaca. 54% od ovog broja su uzrasta iznad 14 godina, 27% su djeca do 14 godina, a 19%
su organizovane grupe. (ake i turistike ekskurzije): to se tie krajeva iz kojih dolaze, mora se
napomenuti da najvei broj posjetilaca dolazi iz regiona, a za njima iz zemalja biveg Sovjetskog
Saveza, prvenstveno Rusije.
Ove godine primjetan je porast broja posjetilaca iz Centralne Evrope, prije svega Njemake i
Austrije koji pokazuju veliko interesovanje za pomorsku prolost Boke s kraja XIX i poetka vijeka,
ali i blagi pad broja posjetilaca iz biveg Sovjetskog saveza. Najvee interesovanje posjetilaca
svakako privlai podmornica Heroj, kao jedan od najkarakteristinijih spomenika tehnike kulture
XX vijeka ovih prostora. Ona predstavlja jednu od atrakcija ne samo Porto Montenegra nego i Tivta.
Analizirajui deavanja, njihovu posjeenost, posjeenost Zbirci uopte, te analizirajui reakcije i
pitanja samih posjetilaca u posljednjih nekoliko godina, dolo se do sljedeih saznanja:
1. Turisti ali i lokalno stanovnitvo, jako su zainteresovani za pomorsku prolost, ali i za

prolost Tivta uopte.
2. Informacije o lokalnoj istoriji, posjetiocima Tivta i njegovim graanima nisu adekvatno

prezentovane kroz postojee institucije.
3. Postoji potreba i mogunost da se lokalna istorija na bolji i atraktivniji nain prezentuje u

budunosti.
4. Prezentovanje lokalne istorije moe imati i pozitivan ekonomski uinak ako se ono uradi u
skladu sa novim tendencijama u muzejskoj djelatnosti. Tu se prije svega misli na multimediju i
interakciju.
Sve gore napisano bilo je u cilju da se na kraju da prijedlog o razvoju daljih muzejskih
aktivnosti na nivou Optine Tivat. Naa lokalna zajednica ima zanimljivu i bogatu prolost iji su
samo djelovi do sada prezentovani. Zbirka Pomorskog Nasljea i postavka u kuli Bua su samo
djelimino osvjetlili prolost. Sve brojniji posjetioci Tivta imaju veliku elju saznati neto vie o
istoriji naeg grada. Ovo im se moe omoguiti kroz postojee institucije i programe koje bi one
realizovale ili osnivanjem nekih novih institucija.
Sigurno je da bi jedna od takvih mogla da bude i gradski Muzej. Polazei od injenice da je

Tivat grad koji se ubrzano razvija, a taj e razvoj, sudei po aktuelnim projektima, ii jo bre,
neophodno je sauvati sve izvorne i istorijske lokalne karakteristike jer su upravo one najranjivije
prilikom ubrzanog razvoja bilo koje sredine. Ukoliko se one ne sauvaju Tivat moe vrlo brzo postati
grad bez identiteta. Svaki razvoj, pored toga to donosi nove mogunosti i obogauje sredinu, sa
sobom nosi i gore pomenuti rizik. Savremena muzejska institucija koja bi se bavila istorijom,
etnografijom i arheologijom mogla bi da objedini, sauva i adekvatno prezentuje svo kulturno-
istorijsko blago Tivta, podiui nivo kulture i kulturnih aktivnosti u Tivtu na mnogo vei nivo.
Trenutni muzejski kapaciteti su nedovoljni da to urade ali i ne odgovaraju potrebama konzumenata. S
toga bi institucija gradskog Muzeja, sa modernim pristupom, sa istorijskom, arheolokom i
etnografskom zbirkom, mogla da bude novi atraktivan sadraj u kulturi Tivta, te da se o tome u
budunosti mora povesti rauna.
5.7.Amaterizam
5.7.1.Glazbeno-prosvjetno drutvo
Glazbeno-prosvjetno drutvo osnovano je 1909. godine i od tada kontuniurano djeluje,

sa manjim prekidom tokom prvih godina II svjetskog rata. Prisustvo 91. austrijske regimente i njihov
vojni orkestar bili su povoljan podsticaj, pa su 1909. Stvoreni uslovi da, od strane Austrijanaca
dodijeljeni kapelnik Antun Blaek, moe okupiti Osnivaki odbor i 27 muziara Glazbeno-
prosvjetnog drutva . Prvi javni nastup ova muzika je imala 1911. godine, pri doeku austrougarskog
nadvojvode Fridriha u Tivtu. Tivatska muzika je doekala i kralja Aleksandra u Tivtu 1922. godine i
Zetskog bana 1931. na Cetinju. I kasnije, Josipa Broza Tita, pred kojim su nastupili est puta.
Glazbenoprosvjetno drutvo Tivat kao svoj dan obiljeava 8. Novembar, u spomen na 8. novembar
1944. godine kada se GPD kolektivno pridruilo partizanima i svojim instrumentima prvi put
oglasilo sa osloboene teritorije.Tivatska Gradska muzika jedan je od najznaajnijih segmenata
nematerjalne kulturne batine Tivta u ijoj osnovi je trajanje, tradicija, nain ivota i veza
stogodinjeg postojanja i rada Tivana. Danas orkestar, iako osvjeen mladim muziarima, izuzetnim
amaterskim naporima jo opstaje, ali u ovakvim okolnostima nema budunosti.
5.7.2. Bokeljska mornarica
Bokeljska mornarica osnovana je u IX vijeku (809.godine) i od tada djeluje kao najstarija

organizacija pomoraca na svijetu. Najstariji sauvani dokumenti (Statut iz 1463. koji se poziva na
neke ranije statute, koji naalost nisu sauvani) prepoznaju ovu organizaciju, pod imenom Liber
fraternitatis Divi Nicolai marinariorum de Chataro (Pobono drutvo Kotorskih pomoraca Svetog
Nikole), kao sindikat pomoraca sa izraenom humanitarnom funkcijom.Dolaskom Venecije, ova
organizacija dobija sve izraenije vojno-policijske funkcije zbog svoga ve dokazanog uspjeha u
borbi sa Osmanlijama, piratima i gusarima. Zbog toga stie veliki ugled, kako meu domaim
stanovnitvom, tako i u Veneciji i istovremeno dobija i znaajnu ekonomsku mo.
Podrunica Bokeljske mornarice u Tivtu osnovana je 1972. na temelju veoma duge tradicije
stanovnika Gornje Lastve, Lepetana, Bogdaica i drugih, da uestviju u radu ove
organizacije.Bokeljska mornarica 809.Kotor, kako glasi njeno najnovije ime, proglaena je 2012.
prvim nematerijalnim dobrom Crne Gore i oekuje se njena skora nominacija za listu kulturnih
dobara UNESCO-a.
5.7.3. NVO Ars praesentia Boke kotorske
Osnovana je 2002.g. sa ciljem da podstie i afirmie razvoj muzike kulture kod mladih, u
saradnji sa visoko kolskim institucijama iz oblasti kulture u zemlji i inostranstvu.Dosadanje
Radionice ( od 2003.g.) okupile su preko 800 polaznika iz zemalja: Srbija, Hrvatska Makedonija,

Slovenija, Italija, Njemaka, Maarska, Engleska, vedska, Izrael, Kuba, Japan, Crna Gora
itd.Upoznavanje sa domaim i svjetskim tokovima u pedagogiji ovih instrumanata, koncertna
djelatnost, kao i neophodna nadgradnja edukativnoj osnovi, su ciljevi ovih Radionica.
Ovakva vrsta Projekta obezbjeuje okupljanje na jednom mjestu ljudi iz razliitih kulturnih
sredina, uzrasta, nivoa obrazovanja, materijalnih mogunosti i takvom razmjenom razliitosti stvara
veoma interesantno i plodno tlo u sredini u kojoj se odvija, to direktno utie na obogaivanje ponuda
i potreba u oblasti kulture.
Zahvaljujui duvakim radionicama, u Crnoj Gori su se u obrazovnom procesu osnovne
muzike kole, poeli uiti instrumenti trombon, oboa i saksofon.
5.7.4. KUD Boka
Kulturno-umjetniko drutvo Boka je osnovano 1977. godine. U svom dosadanjem

radu bilo je jedan od oslonaca razvoja kulture u optini, a i ire. Drutvo je aktivni uesnik gotovo
svih kulturnih i turistikih aktivnosti u regiji. Poseban akcenat u drutvu stavljen je na rad sa
mladima, te saradnju sa drugim drutvima i udruenjima. Drutvo broji preko 150 aktivnih lanova i
posjeduje 15 kompleta nonji iz svih krajeva bive Jugoslavije. Uestvovalo je na brojnim festivalima
u zemlji i inostranstvu i prikazalo raznolikost i bogatstvo folklornog nasljea nae zemlje i okruenja,
te dobijalo prestine nagrade.
5.7.5. Klapa JADRAN
Klapa Jadran osnovana je 1973. godine od lanova Gradskog zbora iz Tivta i djeluje u
kontinuitetu do danas. Na repertoaru klape nalaze se izvorne bokeljske i dalmatinske pjesme,
kompozicije sa Omikog festivala, kao i popularne mediteranske pjesme obraene za klapsko
pjevanje. Klapa je imala brojne nastupe na priredbama i koncertima u okruenju i vie puta je
gostovala u Hrvatskoj.Redovni je uesnik Meunarodnog festivala klapa u Perastu, a najvei uspjeh
postigla je 2004. osvajanjem prvog mjesta. Kroz klapu je u dosadanjem radu prolo oko 50 lanova.
5.7.6. Kulturno zaviajno udruenje ,,NAPREDAK Gornja Lastva
Iz elje da se ne ugasi tradicija, ne uniti naslijeeno i obnovi ono to je u nestajanju,

Lastovljani su se 1975. godine organizovali u Drutvo prijatelja Gornje Lastve, koje je 1991.
preimenovano u Kulturno-zaviajno udruenje ,,Napredak Gornja Lastva. Udruenje graana
osnovano sa namjerom da njegovanjem kulturnog identiteta i ouvanjem ambijenta i graditeljske
batine ouva izvorne vrijednosti i posebnosti Gornje Lastve. Istovremeno, na ovim vrijednostima se
nastoji obnoviti ivot u samom mjestu.
Svjesni injenice da su se mnoge okolnosti i ivotni uslovi promijenili, Napredak Gornja

Lastva nastoji nai nove razloge i poticaje da se dananje i budue generacije Lastovljana vrate
ivotu u Gornjoj Lastvi, istovremeno potujui naslijeene vrijednosti. Nastoji se nai prava mjera i
putevi obnove graditeljstva u kojoj se nee bahatom modernizacijom unititi ono to je do sada
opstalo u svojoj izvornoj ljepoti. Petrovi Njego i u prekograninoj saradnji kroz projekat
Batina pokreta razvoja kao i slinim organizacijama.
5.7.7.Foto kino klub MLADOST

FKK Mladost" osnovan je 1961. godine. Svoje zlatno doba" imao je tokom sedamdesetih i
osamdesetih godina XX stoljea, kada je vaio za najbolji klub te vrste u Crnoj Gori i jedan od
najboljih u SFRJ. Tada su njegovi brojni lanovi intenzivno radili, druili se sa foto- i filmskim
kamerama, ostavljajui izuzetno vrijedne vizuelne dokumente i zapise tih vremena, i dobijajui
brojne nagrade na festivalima i izlobama irom bive SFRJ i u inostranstvu. Foto kino klub
Mladost je bio i organizator brojnih izlobi, te nekoliko smotri amaterskog filma Crne Gore i
Jugoslavije. Bez obzira to intenzitet rada u klubu sada nije kao nekada, Mladost" nastavlja i dalje sa
aktivnostima i popularizacijom vizuelne umjetnosti i dokumentaristike.
5.8. Manifestacije i festivali
U Tivtu se, naroito tokom ljetnje turistike sezone organizuju brojne.Najznaajnije su:
Festival PURGATORIJE, tradicionalni karnevali, uenica fest, Dan mladosti, Feta od rogaa,
Turistiki cvijet, Lastovske sveanosti, Novembarski dani kulture, Tivatske ljetnje fete.
Festival PURGATORIJE
Festival Purgatorijenakon deset godina trajanja izrastao je u respektabilnu i

nezaobilaznu smotru regionalnog pozorinog stvaralatva,bez premca na istonoj obali Jadrana.Na
festival su do sada vidjene 72 predstave u takmiarskoj konkurenciji, a kroz Purgatorije su prole 32
pozorine trupe: JDP Beograd, Pozorite na Terazijama,SNP Novi Sad, HNK Ivan Plemeniti Zajc
Rijeka, Boko Buha Beograd, INK Pula, Rugantino Zagreb, Bitef Teatar, Gavella Zagreb,
Gradsko pozorite Podgorica, Kraljevsko pozorite Zetski dom,Gradsko kazalite mladih Split,
Narodno pozorite Sombor, NP Ni, Kruevako NP, Atelje 212 Beograd, CNP Podgorica,
Slovensko narodno gledalite, Dubrovake ljetnje igre, Kazalite Ulysses Brijuni,
KerempuhZagreb, Beogradsko dramsko pozorite,Makedonski narodni teatar Skoplje, Trafik
Rijeka, UK Vuk Karadi Beogarad, Koreja Lee Italija.
Festival Purgatorije, podrazumijeva i pratee programe,kroz koje je tokom ove godine

(2015) prolo oko 1.600 uesnika.
Festivalom upravlja Organizacioni odbor na ijem elu je Predsjednik optine.Izvrni

producent festivala je Centar za kulturu Tivat. Festivalom upravlja Organizacioni odbor na ijem elu
je Predsjednik optine.Izvrni producent festivala je Centar za kulturu Tivat.

Festival, ima svog Selektora i struni iri, koji raspodjeluje nagrade festivala: Za
najbolju predstavu, Najboljeg glumca, glumicu, Glumaku bravuru i Specijalnu nagradu za
umjetniko dostignue. Selektor i lanovi irija biraju se u etvorogodinjem mandatu.
6. KULTURNA BATINA U OPTINI TIVAT
6.1.Nepokretna kulturna batina
Na prostoru Optine Tivat nalaze se sljedee kategorije kulturne batine:
kulturna dobra,
sakralna arhitektura,
profana arhitektura ,
ambijentalne cjeline,
fortifikaciona arhitektura,
spomen obiljeja.
Po preporukama Uprave za zatitu kulturnih dobara (Regionalnog zavoda za zatitu

spomenika kulture Kotor), trebalo bi paljivo postupati u planskoj gradnji i omoguiti arheoloka
istraivanja u zonama: (1) Opatovo (antiki period sa nalazom dekorisanog cipusa), (2) Sv. Luka -
Goii (vieslojni arheoloki nalaz od antike do srednjeg vijeka), (3) Sv. Marko (antiki i
srednjovjekovni nalaz), (4) zona Brda i Prevlake (vieslojni arheoloki nalaz od antike do srednjeg
vijeka) i (5) zona Kava i Gradionica (antiki nalaz).
6.1.1. Kulturna dobra
Na osnovu rada Komisije za utvrdjivanje stanja nepokretne kulturne batine Ministarstva

kulture i medija Crne Gore, u odgovarajui Registar vodi se 10 spomenika kulture iz optine Tivat.
1. Kompleks Bua Lukovi, Tivat, profana arhitektura, nacionalnog znaaja;
2. Crkva sv. Gospodje Radovii, Krtoli, sakralna arhitektura, lokalni znaaj;
3. Crkva Gospe od Andjela Verige, Lepetani, sakralna arhitektura, nacionalni znaaj;
4. Poluostrvo Prevlaka sa ostacima manastira sv. Mihail, arheoloki lokalitet
5. Crkva sv. Trojice, Poluostrvo Prevlaka, sakralna arhitektura, nacionalni znaaj;
6. Crkva sv. Vida, Gornja Lastva, sakralna arhitektura, lokalni znaaj;
7. Palata Verona Bizanti, Raica, profana arhitektura, lokalnog znaaja;

8. Crkva sv. Petra, Bogdaii, sakralna arhitektura, nacionalni znaaj;
9. Crkva sv. Luke, Goii, Krtoli, sakralna arhitektura,lokalni znaaj;
10.Crkva sv. Antuna, Belani, Tivat, sakralna arhitektura, lokalni znaaj.
6.1.2. Sakralna arhitektura
Sakralno graditeljstvo identifikovano na prostoru optine Tivat karakterie raznovrsnost

iskazana kroz vrijeme nastanka crkava i manastira , modaliteti arhitektonskih rjeenja, umjetniki
izraz i dispozicije na kojima su podignute. Za njihovu gradnju birane su lokacije uz more, na
uzvienjima i u naseljima. Njihov poloaj je imao fortifikacioni karakter, a esto su predstavljale
reper za orjentaciju u prostoru. Kult Bogorodice zauzima znaajno mjesto kod vjernika ovoga
kraja.Majci boijoj je posveeno niz crkava i kapela, u kojima se nalaze ikone, kipovi i oltarske slike
sa likom Gospe.
Meu najstarijim crkvama se smatra Sv.Luka u Goiima ,po predanju nastala u VIIvijeku(na
ijim temeljima je sagraena dananja); kao i crkve Sv.Vida i Sv.Sra na Vrmcu, koje se veu za IX
vijek, a na osnovu ugraenih spolija. Najmlaa crkva u Tivtu je hram Sv.Save smjeten u centru
grada, a izgraena 1967. godine.
Od tridesetosam sakralnih objekata koji su do danas sauvani osam ima status zatienog
kulturnog dobra:Poluostrvo Prevlaka sa ostacima manastira Sv.Arhanela Mihaila i crkve: Sv.Trojice
na Prevlaci; Sv.Luke u Goiima; Sv.Gospoe u Radoviima; Sv.Petra u Bogdaiima; Sv.Antuna u
Belanima; Sv.Vida u Gornjoj lastvi i Gospe od Anela na Verigama.
Sakralna arhitektura je u prolosti nesumnjivo bila jo obimnija o emu svjedoe odredjeni

arhivski podaci. Samo na podruju Lastve, prema istraivanjima don Iva Stijepevia, bilo je
izgradjeno niz crkavau : Sv. Lovrinac na Plandi iz 1326.g.; Sv. Stjepan na Opatovu iz 13939.g.; Sv.
Martin na Plandi iz 1331.g.; Sv. Vinko na Opatovu iz 1399.g.; Sv. Sofija na Pin iz 1435.g.; Sv.
Marko na Pinu iz 1346.g...i drugi.
MANASTIR SV. ARHANGELA MIHAILA
se nalazi na poluostrvu Prevlaci, u jugoistonom dijelu Tivatskog zaliva, jednom od

najznaajnijih kulturno-istorijskih lokaliteta na podruju Boke, na kojem su se smjenjivale razne
civilizacije od helenizma do srednjevjekovnog perioda.
Opatiju Sv. Mihaila na Prevlaci osnivaju benediktinci u ranom srednjem vijeku. Poetkom
XIII vijeka postaje sredite pravoslavne Zetske episkopije, a 1346. godine dobija status mitropolije.
Za vrijeme Nemanjia osnovan je Svetomiholjski zbor, u iji sastav ulaze brojna okolna sela sa vie
od dvadeset crkava. U drugoj polovini XIV vijeka dolazi do naglog propadanja manastira, kada
Svetomiholjska metohija esto mijenja vladare, Balie, Crnojevie, Sandalja Hrania, kotorsku
vlastelu i Mleane. U vrijeme III seljake bune u Grblju 1452. godine mletake galije su sruile
manastir. Crkva je u narednim vjekovima preputena propadanju.

Ostaci crkve Sv. Arh. Mihaila su konzervirani, a obnova manastira je zapoela 1997. godine
izgradnjom novog konaka.Ostaci manastira Sv.Arhangela su zakonom zatieni kao kulturno dobro.
CRKVA SV. TROJICE
se nalazi na markantnoj poziciji jugozapadnog dijela poluostrva Prevlaka. Udaljena je

pedesetak metara od nekada velike i bogato dekorisane srednjovjekovne bazilike Sv. Arh. Mihaila.
Sagraena je 1833. godine kao zadubina kontese Ekaterine Vlastelinovi, udovice kotorskog
veleposjednika konta Ilije Vlastelinovia.
Sv.Trojica je jednobrodna graevina, sa polukrunom apsidom i preslicom sa tri otvora za

zvona.Za gradnju crkve je korien tesani kamen sa ruevina oblinjeg hrama. Na zapadnoj fasadi,
iznad ktitorskog natpisa sagodinom izgradnje, ugraena je spolja sa preromanskim dekorativnim
prepletom, na koju se naslanja osmostrana aurirana rozeta sa floralnom ornamentikom. Mogue je i
da ova kamena plastika potie od bazilike sa Sv. Arh. Mihaila.
Crkva se nalazi u relativno dobrom stanju.Usljed uticaja vlage dolo je do promjene kamena
na spoljanjoj fasadi u vidu tamnih mrlja.Stariji ikonostas s poetka XX vijekau enterijeru crkve, u
kojem su bile interpolirane Carske dveri sa ranijeg ikonostasa poznatih risanskih ikonopisaca
Rafailovi - Dimitrijevi, zamijenjen je novim, industrijske izrade 2005. godine
Crkva Sv.Trojice je 1976. godine zakonom zatiena kao kulturno dobro.
SAMOSTAN GOSPE OD MILOSTI
se nalazi na Otoku u krtoljskom arhipelagu, nedaleko od ostrva Stradioti. U narodu je poznat i

kao Gospa od Otoka. Arheoloki nalaz rtvenika Junone Lucine, zatitnice porodilja, koji se uva u
hodniku pored ulaznih vrata u crkvu, ukazuje na pretpostavku da je jo u doba antike ovdje postojalo
svetilite, ili je rtvenik u nepoznato vrijeme prenesen sa oblinje Prevlake. Brojni fragmenti
preromanske prepletne plastike uzidani su u arhitektonsko tkivo kompleksa. U arhivskim
dokumentima pominje se 1479. godine kao samostan celestinaca.Graditeljski sklop kompleksa se
sastoji od crkve uz koju se nadovezuje monumentalni zvonik i pratei objekti. Crkva posveena
Gospi od Milosti, 1900.g. iz temelja obnovljena, je velika jednobrodna graevina sa pravougaonom
apsidom i gotikim prelomljenim svodom.
U enterijeru crkve izvorne kamene ploe rune izrade zamijenjene su mermernim.Na

kamenim povrinama, kao i unutranjosti kompleksa prisutna su oteenja uslijed dejstva vlage.
CRKVA SV. NIKOLE
se nalazi na strmoj padini iznad sela Gornji Kraii pored starog, nekada znaajnog puta, koji
je povezivao Krtole sa Luticom. Bogomolja, posveena zatitniku putnika i ribara, sagraena je u
XVIII vijeku, po nekim indicijama na temeljima starije graevine. Prostrana grobljanska crkva je na
istonoj strani niim aneksom spojena sa upnikovom kuom. Iznad jednostavnog okulusa na
proelju se uzdie trodjelni zvonik sa tipinim barokiziranim ukrasima.Kamene podne ploe
zamijenjene su mermernim.Evidentno je prisustvo vlage u crkvi.
CRKVA BOKELJSKIH MUENIKA

se nalazi na morskoj obali u starom ribarskom mjestu Donji Kraii. Njen ktitor je
austrougarski admiral pomorske flote Maksimilijan von ternek, utemeljiva Arsenala u Tivtu.Crkva,
posveene ranohrianskim bokeljskim muenicima Svetoj brai Petru, Andriji i Lovrijencu zavrena
je 1897. godine. Manja jednobrodna graevina, orjentisana je u pravcu sjever jug, sa zvonikom
postavljenim na betonskom drau u dvoritu neposredno iza apside. Na briljivo graenom proelju,
iznad lunog nadvratnika uzidana je mermerna ploa u plitkom reljefu sa predstavom pomorske bitke
i podacima o ktitoru i godinom izgradnje crkve.Crkva se nalazi u dobrom stanju.
CRKVA SV. LUKE
se nalazi na dominantnom uzvienju iznad krtoljskog sela Goii, odakle se prua impresivan
pogled na priobalje Tivatskog zaliva. Predanje kae da je Sv. Luka jedna od najstarijih crkava na
ovim prostorima, koju su gradili Grci u VII vijeku.Na mjestu dananjeg hrama u XIV vijeku je
postojao benediktinski samostan, o emu svjedoi pismo pape Klimenta VI iz 1346. godine.
Prvobitni izgled manje crkvene graevine izmijenjen je proirenjem 1776. godine. U izvorima se
navodi da je do polovine XIX vijeka bila ivopisana.Pod u naosu je pokriven naizmjeninim ploama
bijelog i crvenog kamena u slogu ahovskog polja. Unutranjost crkve je oslikana 2002.
godine.Stariji ikonostas je zamijenjen novim, industrijske obrade.
Crkva Sv.Luke je kulturno dobro , zakonom zatiena 1976.godine.
CRKVA SV. GOSPOE (USPENIJA PRESVETE BOGORODICE)
se nalazi na markantnoj lokaciji u Nikoviima, zaseoku krtoljskog sela Radovii. Vrijeme

njenog podizanja u istorijskim izvorima nije zabiljeeno. Prvi zapis javlja se u jednom
kupoprodajnonom ugovoru iz 1594. godine. Crkva je polovinom XIX vijeka obnovljena, kada je
produena u zapadnom dijelu i umjesto postojee preslice, podignut je masivni zvonik sa
etvorougaonom osnovom. Na nadvratnoj gredi iznad glavnog portala zapisano je 1843. godina njene
obnove, a na proelju zvonika ispod rozete, uklesano je: Braa Dabii ogradie zvonik 1866.
godine. Dvije godine kasnije, zvonik je dograen za jo pet metara, po nacrtu italijanskog arhitekte
Matarelija. Plato na kojem se crkva nalazi sa aktivnim grobljem, ograen je visokim podzidom sa
piunom. Porti se prilazi briljivo raenim krunim stepenitem kroz kameni svoltani portal, koji sa
poploanom terasom ispred ulaza u crkvu, ine kvalitetnu izvornu cjelinu.
itav kompleks stare ruralne arhitekture Radovia, u kojem je dominirala crkva Sv. Gospoe,
veoma je stradao u zemljotresu, pa je njeno ire i ue okruenje obnavljanjem i irenjem naselja u
poslednjem viedecenijskom periodu izgubilo izvornu ambijentalnu ljepotu. ivopis u fresko tehnici,
bez umjetnikih vrijednosti, izveden je 1992. godine.Crkva Sv.Gospoe je kulturno dobro , zakonom
zatiena 1955.godine.
CRKVA SV. SPASA (VAZNESENJA GOSPODNJEG)
u Radoviima, saborni je hram pravoslavnog stanovnitva na podruju Krtoli. Nalazi se u

zaseoku Milovii, izdvojena od naselja, u polju sa prostranim dvoritem i aktivnim grobljem,
okruenim borovom umom.

U literaturi se navodi da je sagraena 1767. godine. Smatra se da je nastala kao

reminiscencija na staru crkvu Sv. Spasa nedaleko od poluostrva Prevlaka, na ijim su temeljima
kneevi Ivanovii podigli stambeni kompleks, danas poznat kao Grgurevina.Graevina je izrazito
izduene arhitekture. Na proelju je iznad ravnog ulaznog nadvratnika oivljena malom niom sa
dvostrukim lunim zavretkom i jednostavnim okulusom.Prilikom nedavne obnove apsidalni prostor
je oslikan novim ivopisom.Postavljena je nova mermerna oltarska pregrada.Kamene ploe su
zamijenjene mermernim.
CRKVA SV. IVANA KRSTITELJA
se nalazi na dominantnom uzvienju iznad krtoljskog polja, na granici izmeu Bogiia i

uraevia. Hronoloke analize i istorijat crkve upuuju da je najvjerovatnije nastala polovinom XV
vijeka. U kotorskom biskupskom arhivu prvi put se pominje 1584. godine, kada je vrena njena
obnova i oslikavanje. Do osamdesetih godina XVIII vijeka u crkvi su postojala dva oltara za
katolike i pravoslavne vjernike. U tom periodu je na istoj lokaciji sagraen pravoslavni hram Sv.
Jovana.
Zemljotres 1979. godine je teko otetio crkvu,kada se u ruevinama naosa ispod malternog
sloja ukazalaslikana dekoracija. Detaljna arheoloko-athitektonska istraivanja koja su predhodila
obnovi 2004. godine, pokazala su da je objekat od vremena nastanka pretrpio vie faza dogradnje.
Arhitekturu obnovljene crkve karakterie izduena osnova sa pravougaonom apsidom i

bonom kapelom na sjeveru. Iznad ornamentisane etvorolisne rozete proelje graevine zavrava
zvonikom sa tri zvona. Pored crkve nalazi se novopodignuta upna kua.
Ostaci ivopisa vizantijskog stila na junom zidu u enterijeru bogomolje prikazuju friz sa
osam stojeih figura arhijereja.
CRKVA SV. JOVANA PRETEE
se nalazi na uzdignutom zaravnjenom platou u krtoljskom zaseoku Bogiii, pored crkve Sv.
Ivana, od koje je dijeli ogradni zid. Sagraena je 1776. godine. Crkva posveena Hristovom pretei i
krstitelju, jednobrodna je graevina sa polukrunom apsidom, oko koje je formirano prostrano
groblje. Uz proelje crkve je 1900. godine umjesto prvobitnog zvonika na preslicu sa tri otvora,
podignut visoki, masivni zvonik kvadratne osnove. Na kamenoj ploi, ugraenoj na zapadnoj fasadi
zvonika, upisan je natpis sa tekstom o godini gradnje, zaslugom pravoslavnih parohijana
uraeviko-bogiikih i pira J. uraevia.
Ikonostas je zamijenjen novim, industrijskim .
CRKVA SV. ARHANGELA MIHAILA
se nalazi na izdvojenom zaravnjenom platou u Bijeliima iznad Solila. Vrijeme njenog

nastanka nije poznato. Bila je saborni hram, oko kojeg nema groblja. Poetkom ovog vijeka ruinirana
graevina je obnovljena, u ijem sklopu je izgradnjom nove krstionice i konaka formiran manastirski
kompleks okruen zidom sa ulaznom kapijom.

Renovirana crkva sa jednodjelnim zvonikom je na glavnoj fasadi zadrala jednostavne

kamene elemente. Iznad profilisanog nadvratnika je uska dvojna nia sa svoltanim zavrecima, a na
sredini proelja je jednostavni luni prozor. U enterijeru crkve, koji je oslikan novim ivopisom,
mermerna pregrada sa industrijski bruenom ornamentikom odvaja oltar od naosa.
CRKVA SV. PETRA
se nalazi na breuljku Gradac na junim padinama brda Vrmac u Donjim Bogdaiima. O

nastanku crkve ukazuju dva drevna natpisa. Stariji, latinski, postavljen na junom zidu enterijera,
nedatiran je i svjedoi o benediktinskom klaustru i majstoru Regulusu iz XI vijeka. Drugi
staroslovenski, uzidan na proelju pored desnog dovratnika, govori o izgradnji hrama 1268/69.
godine, u vrijeme prevlakog episkopa Neofita, kada ugaenu benediktinsku opatiju preuzima
pravoslavna crkva. U XV vijeku, u doba mletake dominacije, crkva Sv. Petra je ponovo
jurisdikcijom Rimokatolike crkve. U jednom zapisu u Kotorskom arhivu iz 1596. godine pie da je
Crkva veoma stara. Nekada je bila Grka. Cijela je od kamena i oslikana grkim slikama. U
zemljotresu 1667. godine teko je stradala, pa je na njenim temeljima podignuta nova.
Dananja crkva naslijeena je iz vremena obnove u XVII vijeku. Plato na kojem je locirana,
omeen je visokim potpornim zidom. Na zapadnoj strani, ispod podzide formirano je seosko groblje,
pored kojeg se dugakim pristupnim stepenitem izlazi u crkveno dvorite.
Jednobrodna crkva,sa trodjelnim zvonikom i pravougaonim bonim kapelama, istonim

zidom apside vezana je za zidnu masu upnikove kue. Fasada june kapele, naslijeena iz vremena
Neofita, istie se grubljom obradom kamena. U junoj kapeli u unutranjosti crkve ouvani su
fragmenti ivopisa iz XIII vijeka, sa stojeim figurama svetitelja i kompozicijom Silaska Sv. Duha na
apostole. Ostaci fresaka ukazuju na slikarstvo visokog kvaliteta, koje se po miljenju eminentnih
strunjaka, mogu uporediti sa najljepim ostvarenjima rako-vizantijske umjetnosti XIII vijeka.
Ostaci fresaka u junoj kapeli potiu iz XIII vijeka .Crkva je dobro ouvana.
Crkva Sv.Petra je kulturno dobro, zakonom zatiena 1958.godine.
CRKVA SV. VRAI
se nalazi na junim padinama Vrmca u naputenom zaseoku Marovii, izmeu Donjih i

Gornjih Bogdaia. U literaturi se navodi da je graena u XV vijeku. Po predanju zadubina je nekog
plemia.Crkva je posveena Sv. Vraima brai Kozmi i Damjanu, zatitnicima ljekarske profesije.
Juna strana crkvenog platoa, na kojem je formirano groblje, ozidana je visokim podzidom.
Arhitektonskom analizom se zapaa da je graevina vie puta obnavljana. Manjih je dimenzija,
rustinog izgleda. Izraziti jednodjelni zvonik na proelju paljivije je obrade. Na sredini proelja
ugraen je jednostavni okulus. Crkva je zaputena .
CRKVA SV. JURJA (SV. ORA)
se nalazi na osami iznad naputenog sela Gornji Bogdaii, do koje vodi neodravana
pjeaka staza. Podignuta je na prostranom zaravnjenom platou, ija je juna strana u funkciji
groblja.Vrijeme izgradnje crkve nije poznato. Sadanja graevina je zidana na temeljima starije

bogomolje, iji su tragovi vidljivi uz apsidalni prostor. Za prvobitnu crkvu narodno predanje kae da
je bila posveena Maloj Gospi.
Arhitekturu hrama karakterie izduena osnova sa pravougaonom apsidom i jednodjelnim

zvonikom. Na zapadnoj fasadi, iznad monolitnog nadvratnika, ukomponovana je fino klesana rozeta
u obliku osmolisnog cvijeta okruenog srednjevjekovnim motivom ioke na rabo. Na rozeti je
uklesana 1773. godina kada je crkva obnovljena. U unutranjosticrkve evidentna su oteenja od
vlage. U toku je sanacija krovnog pokrivaa.
CRKVA SV.AGATE
se nalazi na seoskom groblju u naselju Mrevac u Gradionici. Po predanju, podignuta je na

imanju pranjskih vlastelina Verona, kao porodina kapela, oko koje je kasnije formirano groblje.
Crkvica tipine jednobrodne osnove sa polukrunom apsidom i zvonikom na preslicu, ispred ulaza
ima manji poploani plato. Na glavnoj fasadi, ispod jednodjelnog zvonika, iji je zavrni vijenac
bogato profilisan, postavljena je ploa sa natpisom o opravci crkve 1903. godine.Crkva je dobro
ouvana.
KAPELA SV. ANTUNA,
se nalazi u obalnom pojasu zatona Kalimanj u Tivtu, na uoj lokaciji Belani, u sklopu
srednjevjekovnog kompleksa Pima - Pasqvali.Ljetnjikovac sa kapelicom je prvobitno pripadao
uvenoj kotorskoj vlastelinskoj porodici Pasqvali, nato upuuje reljefni porodini grb na zvoniku
crkvice i natpis u kojem je uklesana 1373. Godina.Sv. Antun je mali objekat pravougaone osnove,
bez apsidalnog prostora. Na proelju se uoava zazidani luk u strukturi zida, pa se moe zakljuiti da
je u nekoj ranijoj intervenciji prvobitna graevina skraena. Sa strana portala se nalazi po jedna
horizontalna duboka nia bez okvira, iz baroknog perioda gradnje. Na profilisanom nadvratniku
uklesan je na latinskom poetak himne Sv. Antuna: Ako trai udesa... Iznad nadvratnika se
nalazi figura Sv. Antuna u punoj plastici, a na sredini fasade estolisna rozeta u obliku cvijeta.
Proelje zavrava malim zvonikom na preslicu, gdje je u plitkom reljefu isklesana sitna predstava
anela sa grbom porodice Pasqvali, krunom i galebom. Pored godine izgradnje, u luku zvonika je
upisan distih u kojem se pominje bosanski kralj Tvrtko.
Posebnost enterijera kapele je njena slikana dekoracija, koja se nazire u tragovima. U tri reda
rasporeeno je 14 grbova vlastelinskih porodica, koje su imale svoja imanja na podruju Tivta, a u
tjemenu svoda desetokraka zvijezda sa predstavom Svetog Duha u vidu goluba.
Od vremena uspostavljanja zatite nad crkvicom Sv. Antuna, homogena cjelina stambenog
kompleksa Pima-Paskvali, drastino je naruena izgradnjom vie individualnih objekata unutar
nekadanjeg ozidanog dvorinog prostora, i to u mjeri koja ne omoguava uspostavljanje prvobitnog
stanja, ime je trajno devastirana jedna od najznaajnijih srednjevjekovnih arhitektonskih cjelina ove
vrste na prostoru Tivta.Veliki uticaj vlage pretstavlja osnovni problem ovog kulturnog dobra. Temelji
i pod kapele se nalaze u zoni stalne podzemne vode, koja prodire u unutranjost i plavi pod do visine
od 40-50 cm u vrijeme kinog perioda, to je prouzrokovalo trajno oteenje bojanog pigmenta na
fresco dekoraciji. Kapelica Sv.Antuna je kulturno dobro, zakonom zatiena 1957. godine.
KAPELA SV. IVANA APOSTOLA

se nalazi na Pinama u centru Tivta. Jedini je integralno ouvani ostatak ljetnjikovca kotorskog
vlastelina Paka Pasqvalija iz XV vijeka, koji je kapelicu gradio za porodine obrede. Od
srednjevjekovnog kompleksa ostao je i dio zida uz samu kapelu. Graevina je kroz vrijeme
promijenila vie vlasnika.
Urbanizacijom gradskog jezgra na kojoj je locirana, kapela je ostala stijenjena izmeu

savremenih objekata novogradnje, kao tipian primjer grube degradacije ambijentalnih vrijednosti
graditeljskog nasljea. Mala jednobrodna graevina sa etvrtastom apsidom ispred ulaza ima
ukopanu poploanu terasu. Iznad profilisane nadvratne grede ugraena je osmolisna rozeta. Proelje
zavrava zvonikom sa jednim otvorom. Prilikom poslednje sanacije kapelice, osamdesetih godina
prolog vijeka, prvobitni zvonik, zidan opekom, zamijenjen je novim. Crkva je zaputena.
KAPELA SV. MIHOVILA
se nalazi u sklopu kompleksa Bua-Lukovi, u centru Tivta. Kapela posveena Sv. Mihovilu,
mogue podignuta poetkom XIV vijeka, je mala graevina, pravougaone osnove, bez apside, zidana
pravilnim tesanicima renesansnim slogom, sa bunjatom na uglovima.Proelje kapelice je naglaeno
ukraeno kamenom plastikomsa elementima kasne gotike i baroka. Sa strana ulaza su dva ovalna
barokna kartua, dekorisana volutama. Nadvratnik iznad profilisanog portala, ukraen stilizovanim
liem, se zavrava presjeenim timpanonom sa lorenskim krstom u sredini.U kalkanu je aurirana
osmolisna rozeta. Proelje zavrava zvonikom sa jednim otvorom, na ijem je vrhu metalni krst sa
ljiljanom, simbolom grba porodice Bua.
Unutranjost kapele je zasvede nablago prelomljenim svodom. Pod je pokriven bijelo-

crvenim ploama sa bordurom u dijagonalnom slogu ahovskog polja.Iznad polihromne oltarske
menze je kameni okvir za palu Sv. Mihovila, klesan u renesansnom maniru.
Sveeva slika je rad Antona Peana iz 2001. godine. Prisustvo vlage, kao i korijenje okolnih
stabala prouzrokovali su promjene na podu, u smislu njegovog podizanja.Podnijeta je inicijativa za
sanaciju davanje konzervatorskih uslova Upravi za zatitu kulturnih dobara u Kotoru.
CRKVA SV. SAVE
se nalazi u centru Tivta. Njena izgradnja je zapoela pred Drugi svjetski rat, 1938. godine.
Zavretak radova obavljen je 1967. godine. Projektovao je arh. Momir Korunovi iz Beograda u
neomoravskom stilu, kao jednobrodnu graevinu sa osnovom u obliku grkog krsta, na ijem se
presjeku uzdie kupola sa estostranim tamburom. Iznad proelja crkve je etvorougaoni zvonik.
Graena je naizmjeninim redovima bijelog i ruiastog kamena. U linetama iznad otvora kamen je
postavljen u slogu ahovskog polja, dok je zavrnica fasade istaknuta profilisanim vijencem.
Enterijer hrama krasi Ikonostas, dekorisan vegetabilnim motivima zastupljenim cijelom

povrinom. Tordirani pilastri dijele ikonostas na devet polja, u kojima je predstavljeno trinaest ikona
sa likovima svetitelja, rad jeromonaha Danila Marulia. Crkva je dobro ouvana.

KAPELA SV. ANE
se nalazi u Peanima, naselju na junim padinama Vrmca iznad Tivta. Sagradili su je Niko i
Jozo Stanii 1927. godine na svom imanju. Po kazivanju mjetana, nedaleko od kapele nekada je
postojala istoimena crkva, od koje danas nema vidljivih tragova. Sv. Ana je kapelica malih dimenzija
sa polukrunom apsidom i jednodjelnim zvonikom. Kapelica je dobro ouvana.
CRKVA SV. ANTUNA PADOVANSKOG
se nalazi u naselju Tripovii u Tivtu. Smjetena je u kompleksu sa upnikovom kuom i

ekonomskom zgradom unutar poploane porte, okruene niskim zidom na kojem je formiran piun.
Sagraena je 1734. godine na temeljima starije graevine i od tada je glavna upna crkva
Tivta. Odlikuje je izduena osnova, ija je apsida u unutranjosti polukruna, a spolja etvrtasto
zavrena. Crkva je dobro ouvana.
CRKVA SV. IMUNA
se nalazi na urevom brdu, blizu naselja Radoevii, iznad Tivta. Po rustinom nainu
zidanja moe se zakljuiti da potie iz srednjeg vijeka. Crkva je bila upna do izgradnje Sv. Antuna
Padovanskog u Tripoviima u prvoj polovini XVIII vijeka.
Crkva Sv. imuna je jednostavna graevina sa niskom polukrunom apsidom i zvonikom sa

jednim otvorom na proelju. Oko hrama je vremenom formirano veliko gradsko groblje. Evidentno je
da je na fasadama prilikom ranijih intervencija u XVII i XVIII vijeku crkva nadviena, proireni
prozori i na proelju i istonoj fasadi formirani jednostavni reljefni pervazi. Prilikom poslednje
obnove 2009. godine, troni kameni zvonik sa piramidalnim ukrasom zamijenjen je novim. Runo
izraene kamene ploe su zamijenjene mermerom.Crkva se nalazi u dobrom stanju.
CRKVA SV. SRA, NIKOLE I DIMITRIJA
Se nalazi na urevom brdu, iznad naselja Maina, do koje vodi odravana pjeaka staza.
Istorijski izvori nijesu zabiljeili vrijeme njene izgradnje. Prvi put se pominje 1328. godine u
kotorskim notarskim spisima. Spolija ugraena na proelju crkvesa latinskim natpisom: JA
ALBELINUS, AKON, SIN BERGOLINA I BRAA MOJA IZGRADILI SMO OVAJ HRAM U
AST SVETOG SRA, SVETOG NIKOLE I SVETOG DIMITRIJA, u literaturi je datovana u
poetak IX vijeka i pripadala je nekoj starijoj graevini.
Trojno patronstvo, posveeno Sv. Sru, Nikoli i Dimitriju, jedinstveno je na ovim prostorima
i uopte u Crnoj Gori. Crkva Sv. Sra, kako se najee naziva,manja je jednobrodnagraevina sa
pravougaonom apsidom, iju arhitekturu karakterie naglaena vertikalnost. Zidana je grubo
obraenim kamenom.Zemljotresom 1979. godine graevina je tee oteena i do danasnije sanirana.
Struni tim za revalorizaciju kulturnih dobara je u septembru 2014.godine podnio inicijativu

za upis u Registar crkve, kao zatienog kulturnog dobra.

CRKVA SV. NEELJE
se nalazi u Kostanjici na urevom brdu, visoko u zaleu Tivta. Sagraena je na osami,

udaljena od naselja. Na platou oko crkve nema groblja. Danas je zaputena.
Po rustinom nainu gradnje moe se pretpostaviti da potie iz srednjeg vijeka. Crkva nema
apsidu, ve je istoni zid polukruan, dijelom prislonjen uz prirodnu stijenu. Na zavrnom vijencu su
kamene ploe, kojima je bila i pokrivena. Na proelju sa strana ulaza su po dva mala otvora. Iznad
monolitne nadvratne grede, na zavrnici fasade je zvonik sa prelomljenim gotskim lukom.Na desnom
dovratniku urezana je 1926. godina, mogue vrijeme kada je crkva obnavljana. Zemljotresom 1979.
godine je znatno stradala, kada joj je uruen krov i od tada je zaputena.
KAPELA SV. ANUNCIJATE
se nalazi blizu morske obale, u naselju Donje Seljanovo. Posveena je Navjetenju

(Blagovijestima) Blaene Djevice Marije. Prema izvorima, sagradila je kotorska plemike porodica
Drago krajem XVII ili prvom polovinom XVIII vijeka, kao porodinu kapelu, u sklopu svog
ljetnjikovca. Od nekadanjeg kompleksa ostala je samo kapela i dio ogradnog zida.
Sv. Anuncijata je mala jednobrodna graevina sa etvrtastom apsidom, ispred koje je

formirano ukopano poploano dvorite sa pidunima za sjedenje. Na nadvratnoj gredi je upisan
latinski natpis AVE MARIS STELLA (zdravo morska zvijezdo). Iznad nadvratnika je ugraen
vrijedan bareljef u bijelom mermeru.Kapelica Sv. Anuncijata je u zaputenom stanju, sa vidnim
oteenjima na fasadama i u enterijeru.
CRKVA ROENJA MARIJINOG (MALA GOSPA)
se nalazi u centralnom dijelu sela Gornja Lastva iznad Tivta. Sagraena je 1410. godine, o
emu svjedoi sauvani natpis uklesan u kamenu, koji potie iz srednjevjekovne bogomolje. upna
crkva Mala Gospa je jednobrodne graevina sa pravougaonom apsidom i bonom kapelom na
sjeverozapadu. Ulazni portal na proelju crkve ima profilaciju sa prelomljenim timpanonom iznad
nadvratne grede. Ukalkanu je bogato dekorisana osmolisna rozeta.Zvonik, razuen na tri otvora,
zavrava baroknim elementima u obliku lotosovog cvijeta, a sa strana manjim volutama. Enterijer
crkve ukraavaju tri oltara. Crkva je dobro ouvana.
CRKVA SV. VIDA
se nalazi na zaravni najvisoije kote Vidovog brda u Gornjoj Lastvi u sjeveroistonom dijelu
tivatskog zaliva, odakle se pruaju jedinstvene vizure na priobalje Boke.Prvi put se pominje 1327.
godine u kotorskim notarskim knjigama. Prema poloaju, preromanikom nainu gradnje i
ornamentici, kao i analogijom sa istoimenom crkvom u Zadru, moe se tvrditi da je crkva Sv. Vid
podignuta u IX vijeku.Crkva Sv.Vida je jednobrodna graevina, sa polukrunom apsidomi
jednodjelnim zvonikom na preslicu. Pokrivena je kamenim ploama.Na proelju, iznad ravne
nadvratne grede, ugraene su ranoromanike spolije, latinski krst i iznad njega oculus.Crkva je
kompaktno ouvana sa stabilnom zidnom masom.Meitim, pod uticajem zuba vremena,
atmosferalija i prethodno nestruno uraenih sanacionih zahvata, dolo je do novih oteenja na:

zvoniku, krovnom pokrivau, fasadi, svodu crkve, uslijed dejstava vlage. Crkva Sv.Vida je kulturno
dobro, zakonom zatiena 1957. godine.
KAPELA SV. JAKOVA
se nalazi u naselju Lukatovo u Donjoj Lastvi, na nekadanjem imanju porodice Dabinovi,

kasnije Makhovec. U srednjem vijeku na ovom prostoru je postojalo staro naselje Jakalj ili Jakin do,
u ijem je sreditu podignuta ranohrianska kapela. U starim ispravama se Jakin do i crkvica prvi
put pominju 1326. godine. U nekim izvorima se navodi da je kapela posveena Gospi od Rozarija.
Crkvica je odavno je u ruevnom stanju, obrasla u vegetaciju. Pod je bio pokriven kamenim ploama,
koje u veem dijelu nedostaju. U crkvici se nalaze ulomci profilisanih stubia, a u dvoritu razliiti
motivi kamene plastike, koji ukazuju na nekadanju bogatu dekoraciju kapelice sa razliitim
motivima ranohrianskih stilizovanih ukrasa. Kapelica je zaputena i nalazi se u loem stanju.
KAPELA SV. TEREZIJE
se nalazi u dvoritu nekadanjeg ljetnjikovca kotorske vlastele Zmajevi Jakonjau Donjoj

Lastvi.Od biveg kompleksa ouvan je ogradni zid sa lunim portalom i stambena zgrada locirana u
centralnom dijelu, do koje vodi poploana staza oiviena kamenom kolonadom. Uz stazu, sa lijeve
strane, smjetena je kapela koju je sagradio upnik Gornje i Donje Lastve don uro Peruina 1934.
godine, u vrijeme kada je bio vlasnik stambenog objekta.Kapelica posveena Sv. Tereziji, je mala
graevina jednobrodne osnove sa pravougaonom apsidom i zvonikom sa jednim otvorom za zvono.
Na proelju, iznad ulaznih vrata, ugraena je rozeta sa metalnim ukrasom. Krovna konstrukcija se
nalazi u loem stanju.
CRKVA SV. ROKA
se nalazi u Donjoj Lastvi na obali mora. Podignuta je 1901. godine, na temeljima stare
kapelice, koju je na svom imanju sagradila plemika porodica Bolica polovinom XVI vijeka. Crkva
posveena zatitniku bolesnika i ljekara, jednobrodna je graevina sa pravougaonom apsidom, uz
koju je naslonjena sakristija. Na proelju je istaknut profilisani ulazni portal, iznad kojeg je
jednostavna rozeta. U samom tjemenu fasade ugraen je manji otvor u obliku bifore.
Uz istonu fasadu crkve je istih godina podignut monumentalni zvonik. Iznad prizemlja, ije
se stranice od osnove postepeno suavaju do vijenca prvog nivoa, zvonik ima dva sprata osvijetljena
lunim prozorima. Nad galerijom za zvona dominira kupola u obliku izduene osmostrane piramide.
Crkva je dobro ouvana.
KAPELA SV. MIHOVILA
se nalazi na mjesnom groblju u Donjoj Lastvi, nedaleko od crkve Sv. Roka. Podigli su je
mjetani 1901. godine. To je mala graevina bez apside, sa jednodjelnim zvonikom. Glavna fasada je
tesani kamen, sloen u pravilne redove, dok su ostale malterisane. Dovratnici na ulazu u kapelu su
profilisani sa umetnutim etvorolisnim medaljonom sa strana. Umjesto rozete je ugraena kamena

plastika sa malim lunim otvorima. Prilikom nedavne obnove u enterijeru kapele je postavljen
mermerni podni pokriva, kao i oltarska menza sa palom Sv. Mihovila.
KAPELA GOSPE OD KARMENA
se nalazi pored puta uz more u naselju Baii u Donjoj Lastvi. Pripadala je ljetnjikovcu
poznatih perakih brodograditelja Baia. Od nekadanjeg posjeda ostala je ouvana palata i kapela
posveena Gospi Karmelskoj, zatitnici rimokatolikog crkvenog reda Karmeliana. Crkvica je
kasnije pripala porodici Ratkovi, danas je u vlasnitvu porodice Nikoli. Enterijer crkvice je u loem
stanju. Na zidnim povrinama i svodu evidentne su vee koliine vlage i bui.
KAPELA SV. ANE
se nalazi pored magistralnog puta u centru Lepetana. Vrijeme njenog nastanka u istorijskim
izvorima nije zabiljeeno. Radi se o maloj graevini sa pravougaonom apsidom, ispred koje je
ukopano poploano dvorite sa ulaznom kapijom, okrueno niskim zidom i piunom za sjedenje. Na
proelju kapele sa strana ulaza se nalazi po jedan manji pravougaoni poloeni prozor. Iznad
nadvratnika ugraena je etvorolisna dekorativna rozeta. Fasada zavrava nadvienim zvonikom sa
jednim otvorom. Kapelica nema svod. Prilikom poslednje obnove 2001. godine, pokrivena je
drvenom krovnom konstrukcijom na dvije vode. Nalazi se u dobrom stanju.
CRKVA SV. ANTUNA PADOVANSKOG
se nalazi na markantnoj poziciju u naselju Lepetani. upna crkva je prema izvorima

podignuta 1760. godine. Zasvedena blago prelomljenim lukom, jednobrodne je osnove, sa
etvrtastom apsidom i junom kapelom. Na osnovu postojeih tragova, sjeverna kapela je u nekim
ranijim intervencijama uklonjena. Uz junu fasadu je dozidana sakristija, povezana sa upnikovom
kuom. Lijepo poploana crkvena porta, sa prilaznim kamenim stepenitem, ograena je zidom.
Ulazni portal na proelju je bogato profilisan sa nadvratnikom dekorisanim floralnim

motivima. Sa strana su dva uska pravougaona prozora. Kamena estolisna rozeta opervaena je
krunom profilacijom. Fasada zavrava trodjelnim zvonikom na preslicu.
Enterijer crkve karakterie juna prostrana kapela, posveena Kraljici Sv. Rozariji, zasvedena
krstastim svodom sa naglaenim rebrima. Prisutna su znatna oteenja od vlage.
CRKVA SV. ILIJE
se nalazi visoko u zaleu Lepetana, na junom obodu naputenog sela Vjee brdo, odakle se
prua impresivan pogled na Bokokotorski zaliv. O vremenu gradnje crkve nema pisanih podataka. Po
narodnom predanju stara je oko osamsto godina. Naputanjem sela izgubila je svoju funkciju. Danas
je u loem stanju, sa uruenom krovnom konstrukcijom. Od Lepetana uz brdo do crkve vodi pjeaka
staza duga oko 1 km.
Crkvena porta je sa zapada ozidana suvomeom, a pored podunih fasada su visoki potporni
zidovi Izduena graevina sa polukrunom apsidom, zidana je pritesanim kamenom.

KAPELA GOSPE OD SNIJEGA
se nalazi na morskoj obali, oko dvjesta metara juno od crkve Gospe od Anela, u tjesnacu
Verige u Bokokotorskom zalivu. U sauvanim dokumentima se pominje 1469. godine, pod imenom
de Rexa.Stradala je prilikom napada na Perast istovremeno sa crkvom na Verigama polovinom
XVI vijeka, ali je ubrzo i obnovljena.
Graevina, malih razmjera, zasvedena je blago prelomljenim svodom. Iznad profilisanog

nadvratnika kapelu ukraava malena dekorativna rozeta. Krov na dvije vode nekada je bio pokriven
kamenim ploama. Kapela je obnovljena 2015. godine.
CRKVA GOSPE OD ANELA
se nalazi u sklopu utvrenog kompleksa na rtu june obale tjesnaca Verige, odakle se pruaju
impresivne vizure na Perast i priobalje Boke. Funkcionalna arhitektonskacjelina sakralnog i
fortifikacionog ansambla, formirala se u tri graditeljske faze u razliitim vremenskim intervalima.
Crkvica posveena Gospi od Anela ili Marijinom Pohoenju,najstariji je dio kompleksa. U

arhivskim dokumentima pominje se 1469. i 1526. godine kao samostalna graevina. Nakon napada
Turaka na Perast 1654. godine, u narednoj fazi gradnje oko crkvice je sagraeno utvrenje sa
pukarnicama i kula sa bistijernom, gdje je boravila straa i odakle je kontrolisan prolaz kroz Verige.
O godinama obnavljanja 1585. i 1654. svjedoi uklesani natpis na nadvratniku ulaza u kulu.Crkva je
sanirana u avgustu 2015. godine.Crkva Gospe od Anela je kulturno dobro, zakonom zatiena 1976.
godine.
CRKVA SV.NIKOLE
se nalazi na brdu Pasiglav u Gornjoj Lastvi. Pretpostavlja se da je izgradjena u XV vijeku i u

ruevnom je stanju.
6.1.3. Profana arhitektura
Profana arhitektura na podruju optine Tivat sastoji se od objekata iz razliitih vremenskih

perioda ,od srednjeg vijeka do XX vijeka.To su:
1.* Kompleks Bua-Lukovi (kategorija II)

2.* Palata Verona (kategorija III)
3. Kompleks Danulovina
4. Kompleks Grgurevina
5. Kompleks Pima askvali
6. Kompleks Radali
7. Kompleks Drago sa crkvom sv.Anuncijate

8. Vila Marija
9. Kua porodice Fao
10. Vila uki
11. Kua Grabi
12. Kompleks Lazari
13. Kompleks Zmajevi-Jakonja
14. Stambeni kompleks kapetana Nikolia
15. Kompleks Zmajevia
16. Kompleks Verona
17. Utvrena palata u kompleksu Vrakjen
18. Kompleks BuaTripovii
Palata VERONA
Palata Verona, u Raici, u predgrau dananjeg Tivta, pripadala je uglednoj kotorskoj

plemikoj porodici Bizanti, koja je na ovim prostorima imala posjede i poetkom XIV vijeka. Tano
vrijeme njene gradnje u pisanim izvorima nije zabiljeeno. Oko 1760. godine, kapetan Anton
Andrijin Verona iz Pranja je otkupio cijelo imanje porodice Bizanti, zajedno sa palatama u Raici i
oblinjoj upi. U drugoj polovini XX vijeka palata Verona je u vlasnitvu porodice Andri iz Tivta, a
zadnjih decenija ima vie vlasnika.
Palata Verona, sagraena uz samu morsku obalu, u zaleu je sa sjeverozapada okruena

prostranim parkom i etalitem, u podnoju breuljka na kojem se nekada nalazio utvreni kompleks
Bizanti, a sa sjeveroistoka neuglednim i neureenim prostorom bive fabrike Raica i oblinje
Sportske dvorane. Stambeni kompleks nekadanje vlastelinske palate ine tri objekta povezana u
homogenu cjelinu, , sa sredinjom naglaenom kulom i dva bona krila, koja su prvobitno bila
prizemna. U nekoj kasnijoj intervenciji dozidan im je sprat. Palata je zidana kamenom u nijansama
sivkasto-zelene boje. U prizemlju centralne kue nalazio se mlin za masline i ekonomske prostorije, a
na spratu prostor za stanovanje. Bila je pokrivena etvorovodnim krovom, a bona nia krila,
nejednake duine, imaju dvoslivnu krovnu konstrukciju .
Ulazni portal sredinje zgrade, sa gotikim prelomljenim lukom, zazidan je i zamijenjen
baroknim portalom mogue u XVIII vijeku, kada palata prelazi u vlasnitvo Verona. Luni dio
portala kasnije je zamijenjen ravnim neprofilisanim nadvratnikom.Gotiki elementi portala s dvorine
strane centralne kule, sauvani su do danas. Iznad balkonskih vrata stoji ugraen grb sa predstavom
lava, u plitkom reljefu, simbolom porodice Bizanti.U prostranom dvoritu palate sa parkom,
opkoljenim zidom, nalazilo se nekoliko bunara sa pitkom vodom. Na obali pored bonog zida jo
uvijek je dobro ouvano gumno. Ispred kue je ponta, gdje je nekada vjerovatno postojao mandra.
U odnosu na stanje dobra u vrijeme uspostavljanja zatite, nakon zemljotresa palata je
pretrpljela znatna oteenja. Centralni objekat-kula i sjeverno krilo sa uruenom krovnom

konstrukcijom u stanju su zaputenosti, dok je juno krilo saniranoParcijalna sanacija palate

izvedena je na junom krilu, koje je u privatnom posjedu i danas je u funkciji. Prilikom sanacije
objekta uglavnom su ispotovane njegove izvorne karakteristike. Neophodno je uraditi projekat
sanacije i revitalizacije sa idejom namjene, na osnovu kojeg e se pristupiti realizaciji.
Palata, kompleks PIMA PASKVALI

Srednjevjekovni ljetnjikovac Pima-Paskvali na Belanovu, uijem sklopu se nalazi kapelica
Sv. Antuna, jedan je od najstarijih i najbolje ouvanih utvrenih kompleksa na obalama Tivatskog
zaliva. Imanje sa crkvicom prvobitno su pripadali uvenoj kotorskoj vlastelinskoj porodice Paskvali,
nato upuuje natpis u kojem je uklesana 1373. godina i reljefni porodini grb na zvoniku crkvice.
Mogue je da je porodica Pima poetkom XVII vijeka naslijedila ljetnjikovac Paskvali. Porodice
Pima i Paskvali su bile povezane branom vezom (postoji podatak iz 1677. godine da je Vienca
Pima udovica Tripuna Paskavlija).
U XIX vijeku ljetnjikovac sa posjedom je doao u vlasnitvo poznate dobrotske porodice
Ivanovi. Na imanju je u tom periodu ivjelo veliko bratstvo Belan, koji su Ivanoviima radili kao
kmetovi. Kasnije kada Ivanoviima kua nije vie bila potrebna, preko nekog pravno ekonomski
sreenog odnosa Belani su naslijedili, i do danas je u njihovom vlasnitvu.Homogenu arhitektonsku
cjelinu inio je stambeno-ekonomski objekat sa porodinom kapelom, smjeteni u prostranom vrtu
ograenom masivnim zidovima sa ulaznom kapijom i bastionom okrenutim prema moruNajstariji dio
cjeline je monumentalni kruni bastion na zapadnom uglu kompleksa sa reprezentativnom ulaznom
kapijom i ostacima jugozapadnog i sjevernog zida. Impozantna graditeljska cjelina na kraju staze, sa
gotsko-renesansnim obiljejima, sastoji se od stambene zgrade sa prizemljem i dva sprata.
Najreprezentativniju cjelinu kompleksa ini mala porodina kapelica Sv. Antuna, smjetena na
desnoj strani sredinjeg dijela prilazne staze, stijenjena izmeu novopodignutih stambenih
objekata.Na zidovima crkvice, jedva se naziru tragovi skromnog fresko slikarstva. U tri reda
rasporeeno je 14 grbova vlastelinskih porodica iz Kotora, koje su imale svoja imanja na podruju
Tivta, a u tjemenu svoda desetostrana zvijezda sa predstavom Svetog Duha u vidu goluba.
Od vremena uspostavljanja zatite nad crkvicom Sv. Antuna, homogena cjelina stambenog
kompleksa Pima-Paskvali, drastino je naruena izgradnjom vie individualnih objekata unutar
nekadanjeg ozidanog dvorinog prostora, i to u mjeri koja ne omoguava uspostavljanje prvobitnog
stanja, ime je trajno devastirana jedna od najznaajnijih srednjevjekovnih arhitektonskih cjelina ove
vrste na prostoru Tivta.Vlaga predstavlja veliki problem za kompleks. U cilju unaprjeenja stanja
ovog kulturnog dobra, treba uraditi projekat sanacije i revitalizacije stambeno-ekonomskog objekta
sa idejom namjene. Imajui u vidu starost i stanje fresaka, neophodno je uraditi konzervatorski
projekat, na osnovu prethodno izvrenog istraivanja i sprovesti konzervatorske mjere.
Palata, kompleks RADALI

Palata, kompleks Radali, na Seljanovu,pripadala je uglednoj kotorskoj porodici Radali
poznatoj po svojoj pomorskoj djelatnosti, nastao je krajem XVII ili tokom XVIII vijeka po uzoru na
stambenu arhitekturu na srednjovjekovnim imanjima kotorske vlastele.
Iako danas veoma zaputen, stepenom ouvanosti u velikoj mjeri odraava arhitektonsku
zamisao po kojoj je gradjen.Tom utisku u najveoj mjeri doprinosi injenica da se na prostoru
nekadanje cjeline sa centralno postavljenom zgradom dolazilo pristupnom stazom sa stubovima i
pergolom, prostranim vrtom, ulaznim portalom na ogradnom zidu prema moru. Nebrigom i
nestrunim adaptacijama naruena cjelina jo uvjek se moe sagledati.

Stambena zgrada ima prizemlje, sprat i potkrovlje sa centralno postavljenom "vidjenicom".

Okviri prozora na prvom spratu imaju renesansnu profilaciju; od stilskih elemenata zapaaju se danas
jo i konzole prozora u potkrovlju obradjene u vidu lavljih glava6 u vlasnitvu je porodice Krstovi.
Kompleks BUA LUKOVI
Nekadanji utvreni ljetnjikovac ugledne kotorske plemike porodice Bua, sagraen je na

morskoj obali srednjevjekovnog naselja Crnoplat, na podruju dananjeg Tivta, gdje je kotorska
vlastela imala svoja imanja i brojne palate za boravak u ljetnjim mjesecima. Gradio ga je u XV vijeku
Mihailo Petrov Bua, zasluni diplomata cara Duana. U arhitekturi ljetnjikovca uoava se nekoliko
stilski razliitih faza gradnje. Prvobitni kompleks zidan je u renesansnom maniru sa elementima
kasne gotike i baroka. Sastojao se od dvorca za stanovanje, mone odbrambene kule sa ulaznom
kapijom i ekonomske zgrade, spojenih u jednu cjelinu. Objekte je okruivao visoki kameni zid,
obrazujui prostrano dvorite sa porodinom kapelom u sredini. Ispred glavne ulazne kapije pruao
se lijepo ureen vrt do mora, zatien ogradnim zidom, preko kojeg je vodio poploani prilaz u
baroknom stilu sa velianstvenom pergolom, oivien kolonadom od 130 kamenih stubova sa
kapitelima, svaki drugaije ukraen.
Ljetnjikovac sa okolnim imanjem, od potomaka porodice Bua, poetkom XVIII vijeka

otkupio je konte Marko Lukovi, ugledni pomorski kapetan iz Pranja. Lukovii 1888. godine
ustupaju dio svog imanja pri obali Komandi austrougarske mornarice u Boki za izgradnju arsenala za
remont brodova. Tada su po prvi put izvrene znaajne promjene izgleda prvobitne cjeline.
Renesansnu palatu za stanovanje, Austrijska uprava je za svoje potrebe rekonstruisala u jednostavnu
stambenu kuu. Utvreni kompleks je dugo poslije rata bio zaputen. Nakon zemljotresa 1979.
godine, saniran je i priveden namjeni. Danas je pod upravom Centra za kulturu Tivat, u funkciji
izlobenih postavki Galerije Bua, a dvorite unutar kompleksa se koristi za pozorine produkcije.
Dananji kompleks Bua-Lukovi nalazi se u centru grada, s jedne strane okruen gradskim
parkom i poploanim trgom, a sa druge stijenjen ljetnjom pozornicom i okolnim stambenim
zgradama. Od nekadanjeg ljetnjikovca ostala je ouvana kula, kapela Sv. Mihovila, dio ogradnog
zida sa kamenim kapijama, zapadnom prema parku i junom ka moru, i manji ostatak vrta sa
bunarom i poploanom stazom. Od jedinstvene kolonade ouvana su samo etiri stuba u dvoritu
kompleksa izmeu kapije i porodine kapele.
Najmarkantniji i najvjerovatnije najstariji ouvani dio ljetnjikovca je odbrambena kamena

kula, visoka 15m, nad ijim ulazom je uklesan natpis sa godinom dogradnje 1548. i imenom majstora
metra Viencija, sina metra Mihaila iz Lastve. Kula ima etiri etae i na vrhu terasu nadkrivenu
plitkim etvorovodnim krovom, pokrivenim eramidom. Krovna konstrukcija se oslanja na etiri zida
na uglovima, izmeu kojih su postavljena etiri manja kamena stuba sa lisnatim kapitelima. Nekada
proirena drvena terasa se oslanjala na dvostepene kamene konzole. Kulu opasuje naglaen
horizontalni vijenac. Po dva manja prozora osvjetljavaju treu i etvrtu etau. Graena u stilu
renesanse, kula je spolja oplemenjena detaljima kamene plastike. Nad ulazom su uklesana dva grba, a
6
Arh.Zorica ubrovi,Godinjak Pomorskog muzeja Kotor,2002.g.
ispod etiri ugaone konzole stilizovane lavlje glave. Povezanost izmeu spratova omoguena je
drvenim unutranjim stepenitem.
Izmeu kule i stambene zgrade ouvana je monumentalna polukruna kamena kapija sa

prolazom i dvostrukim vratima. Iz prolaza se ulazi u bone prostorije glavne zgrade i u dvorini dio
prema kapelici. Porodina kapela Sv. Mihovila je jednobrodna graevinapokrivena dvoslivnim
krovom. Na preslici je metalni krst sa ljiljanom, simbolom u grbu porodice Bua. Unutranjost
kapele, nadsvedene prelomljenim svodom, krasi oltar od viebojnog mermera sa kamenim
tabernaklom, u kojem je smjetena slika Sv. Mihovila. Pod je pokriven bijelo-crvenim ploama sa
bordurom, u dijagonalnom slogu ahovskog polja.
Dananja stambena zgrada, smjetena juno od kule, zadrala je svoj poloaj i dimenzije tokom
znaajne obnove krajem XIX vijeka. U osnovi dimenzija 18,40 x 6m, ima dvije etae i treu
dograenu.Ekonomska zgrada, spratne konstrukcije, na sjevernoj strani kule, veliine 11 x 6,30 m, u
kojoj se nekada nalazio mlin i presa za cijeenje maslinovog ulja, takoe je rezultat pregradnje iz
perioda austrijske dominacije.
6.1.4. Ambijentalne cjeline
Nemogue je izdvojiti nematerijalnu iz ukupne kulturne batine koju ine pokretna i

nepokretna kulturna dobra od istorijskog, umjetnikog, arheolokog, antropolokog i paleontolokog
znaaja. Upravo znaaj koji kulturna batina ima opredjeljuje nau obavezu i zadatke koji se odnose
na istraivanje, proavanje, evidentiranje i dokumentovanje odnosno predstavljanje i valorizaciju
batine.
Optina Tivat je prije tridesetak godina prepoznala znaaj batine koja se krije u selima na
padinama Vrmca i Lutice, pa su u sklopu Prostornog plana uraeni projekti revitalizacije 13
ambijentalnih cjelina koje se nalaze na prostoru Optine:
1. Gornja Lastva
2. Donja Lastva
3. Bjelila i Kakrc
4. uraevii i Metrovii
5. Petkovii
6. Danulovina i Grgurevina
7. urevo Brdo
8. Radovii
9. Lepetane
10. Kostii
11. Gornji Kraii
12. Milovii
13. Bogiii
Rjeenja su podrazumijevala rekonstrukciju graditelsjkog naslea uz ouvanje kulturnog

identiteta, a sainjavala su i projekte obnove privredne djelatnosti u selima .

Na alost, nije uslijedila oekivana aktivnost na revitaliaciji, pa je veina starih seoskih

cjelina danas u mnogo loijem stanju nego u vrijeme izrade projekata. Istina, ima dobrih primjera
pojedinane ravitalizacije pojedinih objekata, ali u cjelini realizacija projekata 13 ambijentalnih
cjelina nije dala oekivani rezultat.
Namjera tivatske optine, uloen napor i sredstva u znaajan istraivaki i planerski rad
spadaju u pionirske poduhvate cjelovite zatite ruralnog podruja i ukupne batine ne samo u naoj
zemlji. Projekti revitalizacije, bez obzira na sadanje stanje u selima, ne treba odbaciti i zaboraviti,
naprotiv treba ih uvrstiti kao sastavni dio Programa razvoja kulture. Oni moraju biti osnova za sve
vidove obnove u obuhvaenim podrujima bez obzira na prisutnu kupoprodaju, izraenu poslednjih
godina.
Vlasnitvo ne moe i ne smije znaiti brisanje identiteta jer svaki od tih objekata nosi peat
ljudi, vremena, tradicije i obiaja kroz stoljea.
Interes turista za Gornju Lastvu, u kojoj se izgubio dio naslea, ali i sauvao njen
najznaajniji dio, jasno govori kolike su anse i mogunosti valorizacije cjelokupnog naslea, mada
se ni u ovom selu nije desio povratak stanovnika, kao preduslov za cjelovitu revitalizaciju. Zato je
neophodno potovanje utvrenih uslova za korienje i namjenu kulturnih dobara, uslove graenja u
procesu revitalizacije, a naroito je znaajna inspekcija svih poslova u postupku revitalizacije i zatite
kulturnih dobara.
6.1.5. Fortifikaciona arhitektura

Austro - ugarske tvrdjave, danas naputene i preputene vremenu predstavljaju ostatke
obrambenog sistema Boke Kotorske. Najznaajniji objekti iz tog vremena su dva fora u Verigama -
Bijeli Pijesak i Verige (latiski fortis, jak - manje stalno utvrdjenje uradjeno tako da samostalno moe
da izvodi odbranu).
Nalaze se iznad tjesnaca Verige, koji spaja Tivatski sa Risanskim i Kotorskim zalivom, na
110 mnv na Vrmcu. Do oba fora napravljen je serpentinski put, dobro ouvan, ali zarasao. Takodje,
postoji put koji spaja oba fora.
For Bijeli Pijesak i Verige uradjeni su, skoro kao blizanci, u drugoj polovini XIX vijeka,
namjenjeni za kontroli i zatitu tjesnaca Verige i dijela Tivatskog zaliva kao i minskih prepreka u
njemu. Zajedno, bili su zadnja prepreka za ulazak protivnikih brodova u Risanski i Kotorski zaliv.
Radjeni su od fino tesanog kamena kao planinsko utvrdjenje sa jednim bastionom, dva
kazamata za topove i platformom. U foru je uradjena kazamatna kasarna za manju posadu. Imali su
bistijernu za vodu. Ispred fora prema moru uradjene su dvospratne straarsko - osmatrake kule sa
mitraljezom.
Oba fora su u dobrom stanju, ali su zarasli u makiju pa ih je teko uoiti sa obale. Svojim
poloajem i putom koji vodi do njih mogli bi se, uz manje angaovanje pretvoriti u odlinu turistiku
destinaciju.
Pred Prvi svjetski rat, svjesni znaaja Tivta, vojnih kapaciteta u njemu, Austrijanci oko grada
prave tvrdjavski prsten od est wachhauza (odbrambenih straarskih kua), kao posljednju liniju

odbrane u sluaju osvajanja linije Vrmac - Gorada. Danas su uglavnom u stambenoj funkciji - Donja
Lastva, Ruljina, Podkuk, Nakuk, Maina, Tripovii.
Objekti koje je jo mogue staviti u funkciju su Tehniki objekat u Velikom gradskom parku
(kod osnovne kole) i bistijerna na Vrmcu - Sv. Ilija7.
6.2. POKRETNA KULTURNA BATINA

U crkvama i crkvenim riznicama uva se raznovrstan i vrijedan fond pokretne batine.Osim
zakonom zatienih umjetnikih predmeta, taan uvid u broj i stanje pokretne batine je nepoznat.
injenica je da crkvene riznice posjeduju bogate i vrijedne zbirke, koje je neophodno valorizovati.
Zatiene slike i zbirke u osam sakralnih objekata:
Male Gospe ( Gornja Lastva) dvije slike. Slika Gospinog roenja. Slika potie iz umjetnike
radionice mletakog slikara Gasparea Dizijanija iz druge polovine XVIII vijeka. Druga slika
Sv.Josipa, rad nepoznatog baroknog umjetnika iz XVIII vijeka. Slike se nalaze u relativno dobrom
stanju.
Sv. Antuna Padovanskog (Lepetani) slika Sv.Antuna Padovanskog sa Gospom od Rozarija i
Sv. Dominikom. Slika je rad Tijepolove kole iz XVIII vijeka, poklon Antona Damjanovia ,
brodovlasnika iz Lepetana. Slika je ouvana, nalazi se u relativno dobrom stanju.
Sv.Antuna Padovanskog ( Tripovii)- zbirku su inile:oltarska pala Sv.Petra i Pavla sa srcem
Isusovim rad italijanskog slikara neoklasiara Franceska Potenze iz 1818. godine. Slika Navjetenja
je vrijedan rad mletake kole, a potie iz XVII vijeka. Misno odijelo, kao dio zbirke sada ne postoji.
Slike su relativno dobro ouvane.
Sv.Roko (Donja Lastva)- slika Sv.Roka, rad slikara Mihaila Florija iz Prnja iz prve polovine
XIX vijeka. Slika je ouvana i nalazi se u relativno dobrom stanju.
Slika Sv.Tripuna rad grkog slikara Ilije Moskosa iz XVII vijeka, raena u tradicionalnom
stilu. Danas se nalazi u katedrali Sv.Tripuna u Kotoru.
Sv.Ivana Krstitelja (Bogiii) - slika Sv. Ivana, rad hrvatskog slikara Giovannia Squarcine iz
1855. godine. Slika je dobro ouvana.
Crkva Gospe od Milosti (Otok)- renesansni drveni kip Gospe, rad nepoznatog autora iz XV
vijeka.Drveni kip se nalazi u dobrom stanju.
Sv.Gospoa (Radovii) - zbirku ine predmeti nastali u periodu XIXvijeka: pet krstova, pet
crkvenih knjiga , putir i ikonostas.Ikonostas se pripisuje grkom ikonopiscu Aspiotisu iz druge
polovine XIX vijeka.ine ga sedamnaest ikona i krsti dveri. Konzervatorski radovi na ikonostasu su
sprovedeni 2004. godine. Stepen ouvanosti zbirke je srednji.
Sv.Spasa (Radovii)-zbirku su inili: ikona Sv.Sergija, ikona Vaznesenja i slikani krst. Danas
postoji samo okovana ikona Sv.Sergija. Ikona je donesena iz Egipta. Nain izrade karakteristian je
za Rusku pravoslavnu kolu. Stepen ouvanosti ikone je srednji.
Uslijed toka vremena, nedovoljne brige, nelegalnih i nestrunih intervencija, kao i otuenja
gradivnog materijala batina je devastirana.Tokom procesa urbanizacije degradirane i zauvijek su
unitene izvorne ambijentalne vrijednosti i dispozicije na kojima su nastale kapelice.irenjem naselja
7
Radojica Rao Pavievi,WERK,Austro- ugarske tvrdjave u Crnoj Gori,Pobjeda,2012.g.
kulturni pejza je devalviran i kod veine seoskih crkava.Crkve posjeduju bogate zbirke: ikone, slike
tekstil, knjige, krstove... koji nijesu nigdje evidentirani i veina njih propada.
6.3.NEMATERIJALNA KULTURNA BATINA

Nematerijalna kulturna batina je u fokusu interesovanja svjetske javnosti od 2001.godine
kada UNESCO donio Proklamaciju o remek -djelima oralne i nematerijalne kulturne batine.
Uslijedila je Konvencija o zatiti nematerijalne kulturne batine koja je stupila na snagu 2003.godine.
U Crnoj Gori nematerijalna kulturna batina prepoznata je 2010. godine u Zakonu o zatiti
kulturnih dobara, to je, ratifikacijom Konvencije o zatiti nematerijalne kulturne batine iz
2009.godine, zaokruilo zakonske uslove za njenu zatitu.
U skladu sa Zakonom o zatiti kulturnih dobara, nematerijalno dobro moe biti: jezik, govor,
usmeno predanje, usmena knjievnost ili drugi usmeni izraz, izvoaka umjetnost, obiaj, obred i
sveanost, znanje i vjetine vezana za prirodu i svemir, kultno i znamenito mjesto i tradicionalan
zanat ili vjetina. Nematerijalnu kulturnu batinu koja se prenosi iz generacije u generaciju, zajednice
ili grupe stalno iznova stvaraju kao reakciju na svoje okruenje, svoje uzajamno djelovanje s
prirodom i svoju istoriju. Skupa sa materijalnom batinom predstavlja temelj na kojem se gradi
strategija kulturnog razvoja.
U toku je proces izrade Registra kulturnih dobara Crne Gore koji sadri i nematerijalnu
kulturnu batinu, a rije je o veoma dugom i strunom poslu. U tom procesu vanu ulogu imaju
lokalne zajednice, kao inicijatori zatite, ali i nosioci pojedinih elemenata nematerijalne batine.
Od naroitog znaaja je struna obrada nematerijalnih kulturnih dobara na podruju tivatske

optine u postupku predlaganja za uvrtavanje u nacionalni Registar, ali se tu ne zavrava zadaa
Optine. Kulturna batina ima izuzetno znaajnu ulogu u turizmu i danas predstavlja temelj razvoja
ove privredne grane u svijetu, a turizam je glavna okosnica razvoja tivatske komune. Turistika
valorizacija svakako moe pomoi u ouvanju tekovina i vrijednosti batine, pospijeiti
rekonstrukciju, obuku i izuavanje, a prezentacija definitivno znai sauvanost i trajanje.
Pretpostavka za to je njena dostupnost, pa zato treba znati ime raspolaemo, a za to su potrebna
nauna istraivanja .
To nam namee zadatke da obradimo i ona dobra koja ne ispunjavaju sve elemente neophodne za
upis u nacionalni Registar, ali imaju veliki znaaj u istoriji lokalne zajednice i njenim tradicionalnim
vrijednostima.
Lokalni nain ivota, hrana, pie, obiaji i tradicija su brojnim ljubiteljima turizma
opredjeljujui razlozi za posjetu. Valja ih spremno doekati, pa je stoga od naroitog znaaja
programiranje i realizacija edukacije stanovnitva ( posebno davalaca turistikih usuga ) o vlastitoj
batini i istoriji. Taj zadatak mogu je kroz specijalizovane programe i saradnjom sa obrazovnim
institucijama.
Svijest o vrijednosti kulturne batine je preduslov njenog ouvanja i spreavanje dalje

devastacije. U tome je od najveeg znaaja ukljuivanje turistikih poslenika u sve dijelove
implementacije ovog programa, a poseban znaaj ima utvrivanje modela upravljanja i organizacija
najznaajnijih manifestacija. Povezivanje kulture i turizma je imperativni zahtjev, a rezultate batine
svi, s obzirom da kulturni turizam preuzima primat u odnosu na ostale oblike, a turisti trae sve to
odie autentinou i ima neku posebnost. Uz to, spremni su da se ukljue u razliite edukativne
sadraje koji se nude, posebno u ambijentu koji odie prolou i tradicijom .
Neophodni su kursevi i radionice o starim zanatima i lokalnoj gastronomiji, a u taj posao

treba ravnopravno ukljuiti profesionalne institucije i amaterske organizacije. Mnogi obiaji su
iezli ili iz razliitih razloga, doivljavaju promjenu, ali su jo uvijek sauvani u memoriji. Naravno,
brojni obiaji su ostali do danas, prenoenjem iz generacije na generaciju, bilo da su vezani za ljude
ili su dio godinjih odnosno kalendarskih praznika.
Treba planirati neophodna sredstva koja valja uloiti u obnovu ( ili djeliminu ) tradicionalne
kue i okunice u selima, pokretnih i nepokretnih spomenika, registraciju privatnih etno zbirki,
odravanje staza i puteva, fortifikacija i vidikovaca kako bi nematerijalna batina oivjela u
prirodnom okruenju, tamo gdje je nastala.
U finansiranju mora uestvovati lokalna zajednica, a u nekim projektima i ira drutvena

zajednica i to ne simbolinim ulaganjima. U pojedinim zemljama ta ulaganja drave iznose i do 50
procenata vrijednosti projekata bez obzira da li se radi o pojedincu ili kolektivu kao ulagau
odnosno investitoru.
Sauvati i predstaviti osnov je svake strategije kulturnog razvoja kada je rije o batini, a
valorizacija poinje u muzejima i galerijama, na lokalitetima na otvorenom, u crkvama, zanatskim
radionicama, ali i u usmenom kazivanju.
Izuzetan znaaj ima valorizacija folklora koji podrazumijeva igu, muziku, pjesmu i obiaje.
Legende i lokalna gastronomija primamljive su podloge za izuzetno savremene oblike pribliavanja
batine novim generacijama i turistima. Tu je runi rad i izrada najrazliitijih upotrebnih i
umjetnikih predmeta, a posebno je znaajno graditeljsko naslee: gradnja kua, gradnja u suhomei,
gradnja vrtova, ploarica, ograda , bunara, bistijerni i sl.
Posebno treba izdvojiti neke tradicionalne zanate koji nestaju ili su ve nestali, pa ih treba
otrgnuti od zaborava:
- izrada krtoljskih koica

- prerada ukve
- konzerviranje voa i povra
- proizvodnja sira i nain uvanja
- proizvodnja pruta
- izrada i farbanje ribarskih mrea
- proizvodnja klaka
- izrada slavskih kolaa
- soljenje ribe
- ribanje na frake
- ribanje pod ukres
- nono ribanje ena ( Kraii )
- izrada lanene odjee u Krtolima
- izrada tradicionalnih kapa

- stari zanati prerade drveta i kamena i dr.
Jasno treba izdvojiti linosti koje su ostavile poseban trag u kulturno istorijskom nasleu
meu umjetnicima, knjievnicima, naunicima, ratnicima, porodicama, vjerskim poglavarima i
drugim.
U sklopu savremenije valorizacije kulturne batine treba ukljuiti vjerske objekte, kao dio
ukupne kulturne ponude ili u sklopu vjerskog turizma koji je kod nas tek u zaetku.
Na podruju tivatske optine, kao i u cijeloj Boki kotorskoj, izraen je kult Djevice Marije, pa
je tokom vijekova nastao znaajan spomenini fond, ali i fond koji spada u nematerijalna kulturna
dobra, a vezuje se za Majku Boiju. Sedam crkava i kapela na podruju Optine podignuto je u slavu
Marije, a u ostalim crkvama su brojne slike, oltari i kipovi njoj posveeni. Uz ogroman znaaj koji te
crkve imaju u duhovnom, graditeljskom i kulturnom ivotu zajednice, svjedoe o suivotu kao
posebno znaajnoj i vrijednoj tekovini batine na ovim prostorima.
Prie i legende koje se vezuju za Kult boginje Junone, Kip Majke Boije na Otoku, Snijenu
Gospu kao najmanju bogomolju u Boki, jedinstvenoj crkvi sa fortifikacijama na naem Primorju
(Gospa od Anela ), znaaj koji u ouvanju identiteta Krtoljana ima crkva Svete
Gospoe, dvooltarskim crkvama, svekoliko znaenje Prevlake kroz istoriju dio su nematerijalne
kulturne batine koja zasluuje primjereniju valorizaciju, a sigurno ima elemenata i za registraciju na
nivou Republike ili optine.
Njegovanje starog govora, uz specifinosti u Krtolima, Tivtu i Lastvi veliki je zadatak

sadanjih generacija jer jezik starih Bokelja izumire, a upravo je on najvanija odrednica grupa ljudi
na odreenom podruju kroz vrijeme.
Tradicionalne manifestacije kao to su Lastovska feta, karnevalske sveanosti u Donjoj

Lastvi i Krtolima, gastro-manifestacija: uenica fest, Feta od rogaa, treba pribliiti turistima i u
vrijeme glavne sezone, ali i uvesti nove koje imaju potporu u tradiciji: kuvanje vare u Krtolima ( kao
jedinstveno jelo koje pristavljaju mukarci ) ili priprema jela od ribe ( hobotnice ) u Kraiima, Dan
ipka u Gornjoj Lastvi i sl. Takve manifestacije treba iskoristiti za predstavljanje domaih proizvoda,
posjetama konobama, mlinovima, vinarima te predstavljanje lokalnih obiaja ( kulturnih i sportskih )
i nonji uz obavezno isticanje ( na putokazima i tablama) starih toponima.
Kultna mjesta, meu kojima se posebno istiu Prevlaka i Otok Gospe od Milosti, proslave
vjerskih praznika, mjesnih i seoskih slava i vanih datuma i obiaji koji se uz njih vezuju malo su ili
nikako iskorieni u implementaciji batine, a predstavljaju znaajni kulturni potencijal.
Nematerijalna dobra8
1. Pod okres ribanje gazom, tradicionalna vjetina

2. Badnji dan
3. Nalaganje badnjaka ispred hrama sv.Save
8
MINISTARSTVO KULTURE- Uprava za zatitu kulturnih dobara

4. Badnji dan i Boi

5. Uskrs aranje jaja
6. Vaskrsna ponona litija
7. Noenje kria na Spasovdan, vjerski obiaj
8. Feta o Petrovdanu, obiaj
9. U svjetlosti Hristovog vaskrsenja, Bokelji sv.Savi i prevlakim muenicima, vjerska sluba
10. Vidovdanske sveanosti na Prevlaci
11. Tradicionalna proslava sv. Save
12. Dizanje barjaka, obiaj o svadbi
13. Lastovska svadba
14. Donoenje ponjestra, obiaj o svadbi
15. Boe, Bue, Balote - tradicionalna sportska igra
16. Feta od rogaa, manifestacija
17. Karneval u Donjoj Lastvi
18. Segmenti karnevala u Donjoj Lastvi
19. Lastovska feta.
7. SPOMEN - OBILJEJA
U skladu sa Zakona o spomen-obiljejima (Sl.list Crne Gore, br.40/08). Lokalna uprava
vodi Registar spomen - obiljaja na teritoriji Optine Tivat. Zbog promjene zakonske regulative, u
toku je postupak uskladjivanja sa zakonskim i podzakonskim aktima.Velika veina spomen -
obiljeja odnosi se na period Narodno oslobodilake borbe (1941 1945) i posveena je istorijskim
dogadjajima i linostima iz tog perioda. Vlasnik spomen - obiljeja je organizacija SUBNOR-a.
Lokalna uprava redovno vri uvid u stanje spomen obiljeja, fotodokumentuje ih i prikuplja
podataka radi kompletiranja Registra (potrebne dokumentacije o autorima, izgradnji idr.).
U Registar spomen obiljeja Optine Tivat vodi se 26 spomen obiljeja. U postupku upisa
u Registar je 11 spomen obiljeja.
8. ARHITEKTURA I URBANIZAM U OPTINI TIVAT

Na teritoriji Optine Tivat je vrlo malo javnih prostora za koje moemo rei da su
arhitektonski ureeni i urbano opremljeni. Takvi, ureeni prostori, skoncentrisani su uglavnom u
uem gradskom centru.
To je prije svega prostor Pine - pristanite i etalite koje se nastavlja oko Pakova do kraja
marine Kalimanj, potpuno rekonstruisan tokom 2014 i 2015 godine u moderno etalite.Ovaj prostor
se, nerijetko, u percepciji poistovjeuje sa Tivtom, odnosno slikom Tivta. Uprkos pogodnim
mikroklimatskim i estetskim kvalitetima, ovaj se prostor ne koristi u mjeri i na nain koji bi mogao.
Tokom sezone se organizuju kulturne manifestacije (koncerti,sajmovi suvenira, fete, ulina prodaja
razliitih proizvoda namijenjenih prije svega turistima i slino). Prostor Pina se, ipak, u najveoj
mjeri koristi za vanjske terase ugostiteljskih objekata i kao etalite.

Drugi vaan prostor, drugaiji po karakteru je novoizgraeni Trg magnolija poslovno

sredite grada. Prostor trga se koristi za povremene manifestacije, jednodnevne sajmove, koncerte,
dok su po njegovom obodu terase kafia.
Ova dva vana gradska javna prostora (Pine i Trg magnolija) koji su po svemu razliiti, ali
istovremeno gradu jednako potrebni, u nainu koritenja su u nekoj mjeri suprostavljena jedan
drugome. Trg u zadnje vrijeme dobija i one manifestacije za koje su Pine bolja scena. Ova konfliktna
situacija je sasvim izlina, jer su gradu potrebna oba prostora.
Trei prepoznatljiv javni prostor je Trg od kulture, koji se uglavnom koristi kao predvorje
Ljetnje pozornice i Galerije Bua. Druge kulturne manifestacije na njemu se rijetko organizuju.
Ostali javni prostori na teritoriji optine, oni u prigradskim naseljima, kako du obale tako i
oni dublje u teritoriju, uglavnom su neureeni, neopremljeni, te stoga slabo prepoznatljivi i bez
kulturnih dogaanja na njima. Naselja, nemaju jasno definisane i ureene javne prostore koji bi
djelove grada inili prepoznatljivim, a cijeli grad uinili urbanom cjelinom.Nedostatak ureenih
javnih prostora se odraava na socijalni i kulturni ivot stanovnika/ca.
Ciljevi ka boljem urbanom uredjenju grada

Ciljevi kojima bi trebalo stremiti u ovom planskom periodu da bi se navedeni problemi
ublali jesu:
a) Ureenje javnih prostora u svim naseljima grada, a ne samo u centru.Ureeni javni prostori
stvaraju urbanu fizionomiju grada, ali su vani i u socijalnom i kulturnom smislu
b) Stvaranje prepoznatljive fizionomije, identiteta grada, treba temeljiti na kulturnom nasljeu,
ambijentalnim cjelinama i prirodnim vrijednostima prostora. Oblikovanjem pojedinih mjesta javnog
prostora znaajnih u mentalnoj slici graana/ki, stvoriti vizuelne simbole i repere u prostoru.
c) Otkrivanje kulturne batine i prirodnih vrijednosti prostora. Vrednovati kulturnu
batinu/graditeljsko nasljee i uiniti ih vidljivim. Posebno revalorizovati ambijentalne cjeline za
koje postoje urbanistiki projekti obnove. Porueni objekti industrijske arhitekture bi mogli biti
prigodno oznaeni informativnim tablama na lokalitetima, a artefakti iz toga perioda mogu biti
eksponati buduega muzeja grada.
9. ARHEOLOGIJA I MOGUNOSTI
Arheoloka istraivanja ovog podruja , kao i sluajni nalazi, iako dosta skromni , dali su
rezultata o nastanjenosti i ivotu u dalekoj prolosti. Prva arheoloka ispitivanja obavljena su 50-tih
godina prolog vijeka gdje se vrilo rekognosciranje terena i prouavanje, uglavnom
srednjevjekovnih spomenika. Zatim je 1965g. nastavljeno istraivanje Boke Kotorske od strane
Arheolokog instituta iz Beograda, gdje su se prouavali ilirski i antiki spomenici na podruju obala
Tivatskog zaliva, Grblja i Lutice. Nalaz kamene neolitske sjekire sa poluostrva Lutice, kao i dvije
bakarne sjekire iz H.Novog spadaju u dosad najstarije nalaze ovog podruja.
Istraivanje tumula na podruju i okolini Tivta dalo je dosta podataka o ivotu Ilira i
njihovom kultu sahranjivanja. Najbolje rezultate imamo u bronzanodopskom tumulu Mala gruda ,u
Grbaljskom polju, nedaleko od aerodromske piste. Zlatni i srebrni nalazi koji su pripadali nekom

plemenskom voi, svrstali su ovaj nalaz u kneevski grob i stavili ga u red najvanijih
praistorijskih nalaza na ovoj teritoriji.
Tumuli (gomile) haltatskog perioda su uglavnom od nabacanog kamena i nalaze se na

vrhovima planinskih kosa i breuljaka. Sahranjivanje se obavljalo u zgrenom stavu , kamenim
kovezima smjetenim u sredinjem djelu tumula, ili u njegovom podnoju. Ispitani tumuli se nalaze
nalokacijama: Milovia guvno, Milovia lokve, Jelia gomila, Granina gomila i gomile u selu
uraevii.Od evidentiranih gomila jo se nabrajaju Gomila u selu uraevii, Rautovia gomila u
Goiima, Disanova i Kovaeva gomila u Kraiima.
Helenistiko, predrimsko i rimsko doba bilo je gusto naseljeno, to svjedoi prilian broj
nalaza i evidentiranih lokacija. Tokom IV vj.p.n.e. je ovo podruje takoe naseljeno to potvruju
keramiki nalazi raznih tipova amphora iz poznatih grkih centara (Tasos, Kos , Rodos),i fragmenti
fine mrkofirnisane helenistike importovane keramike.
U III vj.p.n.e. dolazi do ekspanzije ilirskog plemena Ardijeja, koji proiruju svoju teritoriju
na obale bokokotorskog zaliva i sjeverno do obala Neretve. Risan postaje glavno uporite sa
utvrenjem na Gradini i podgraem na lokalitetu Carine. Za vrijeme vladavine kraljice Teute
gusarenje na Jadranu dostiglo je takve razmjere, da je zasmetalo rimskoj vlasti, te su u narednom
periodu zapoeli ilirski ratovi.U period III-Ivj.p.n.e. trgovina sa helenskim svijetom se odvija
pomorskim putem, na trgovima- emporijumima, gdje se razmjenjivala roba i dalje proslijeivala u
unutranjost. O tome svjedoi veliki broj helenistike luksuzne keramike koja je pronaena u
antikim naseljima Boke Kotorske, a u Tivtu na lokalitetu Solila i ue Nove rijeke.U ovom se
ogleda veliki stepen helenizacije domaeg ilirskog stanovnitva, kao produkt proimanja ovih dviju
kultura.
Naselja iz predrimskog perioda su uglavnom bila povuena od mora i nalazila su se na

breuljcima , padinama brda, a u blizini obradiva zemljita i izvora vode. Ovo je svakako imalo
strateki znaaj uvanja bitisanja i opstanka.
Porazom Ilira uspostavlja se rimska vladavina, i samim tim rimska administracija i ustrojstvo.
Naselja se pribliavaju obali, a u zaleu se na obradivim povrinama formiraju veliki posjedi (funda)
za bogate graane. Dolazi do gradnje vrstih objekata i raznih luksuznih objekata tipa villa urbana i
villa rustica. Uoeno je dasu rimljani gradili na istim lokacijama potujui lokalnu tradiciju.
Na lokalitetu sv. Luka u u Goiima istraivanja su utvrdila neprekidan kontinuitet mjesta, od

ilirske gradine dourbanog naselja iz rimskog perioda, to se ogleda u ostacima objekata rasporeenih
po terasastim padinama . Na lokalitetu Gomilica(Glavica) u blizini solane nalazila se kula-
osmatranica (speculus), sa koje se u antikom periodu, mogla osmatrati i morska i kopnena
oblast.Ovom periodu odgovaraju dva antika lokaliteta sa ostacima arheolokih nalaza. To su:
lokalitet Pjaca u Vranoviima sa gdje se nalazila villa rustica, i lokalitet Mirine u Sutvari sa nalazima
keramike.
Antiki putevi su svakako postojali kao veza izmeu znaajnijih centara. Tragovi puta su
naeni u blizini lokaliteta Pjaca i Gomilica. Moda su bili povezani sa eksploatacijom soli na
lokalitetu Solila.

Ovdje se mora neizostavno osvrnuti na antiko naselje-grad Akruvium (opidumcivium

Romanorum Acruvium) koga pominju antiki izvori i koji se nalazio na podruju izmeu Risna i
Budve (Risiniuma i Bouthe). Naunici se ne slau oko njegove ubikacije, i ako preovlauje miljenje
da se on nalazio na podruju Grblja, za razliku od drugih koji ga smjetaju na mjesto dananjeg
Kotora. U struci,postoje ozbiljna razmiljanja o tome da se lokalitet antikog Acruviuma treba
traiti na podruju Tivta. Sve karakteristike podruja gore navedene, istorijska dogaanja rimskog
perioda, kada naselje nije bilo neophodno formirati na nepristupanom terenu, jer su nastupila
mirnodopska vremena sa jakom centralnom vlau, govore u prilog tome. Svakako da ovom pitanju i
dilemi treba pristupiti struno i argumentovano, ali je neophodno obavljati terenska istraivanja u
kontinuitetu, prije vee urbanizacije slobodnih povrina.
Kasna antika i srednji vijek su karakteristini po formiranju manjih naselja upa, u ijim
sreditima se podiu ranohrianske bazilike, a kasnije se zidaju manje jednobrodne crkvice. Izbor
mjesta za izgradnju su esto antiki lokaliteti, to svjedoi o potovanju kulta osveenog mjesta.
Takav primjer imamo na Prevlaci gdje su otkriveni mozaiki podovi i zidovi kasnoantike
rimske vile, a pored nje je izgraena velika ranohrianska bazilika. U X vj. se podie manja crkvica
na mjestu budueg manastira sv. Mihaila. Slian sluaj imamo u Vranoviima, gdje je na ostacima
rimske vile, uoen mozaik, koji je mogao pripadati bazilici, a IX vj. u blizini sagraena crkva sv.
Stevana, najstarija sauvana crkva na junoj obali Boke kotorske. U Donjoj Lastvi je pronaen jedan
mermerni stub sa urezanim krstom iz V VI vj. vjerovatno sa neke bazilike.
Sredinom IX vj. se na urevom brdu podie crkvica sv. Sra sa oltarima posveenim sv.
Dimitriju i sv. Nikoli.
U periodu IX-XII vj. se osnivaju, benediktinske opatije, pod pokroviteljstvom kotorskog

biskupa, radi irenja hrianstva. Na ovom podruju su bili ovi benediktinski manastiri:
Sv. Stevan u Vranoviima ( poetak IX vj.)

Sv. Sr kod Tivta ( sredina IX vj.)
Sv. Arhaneo Mihail na Prevlaci, ranija crkva (X vj.)
Sv. Gavrilo (Gabrio) na ostrvu sv. Marko
Mogue ja da je na Otoku u Krtolima u IX vj. postojala crkvica, od koje su sauvani
fragmanti ukrasne arhitektonske plastike uzidani u zidove sadanjeg samostana sv. Marije.
U XIII XIV vj. vei dio zemlje na obalama tivatskog zaliva pripadao je Metohiji Sv.
Mihaila, kao i Solana pa je esto dolazilo do sukoba sa Kotorom oko razgranienja sa grbaljskim
posjedima.
Krtole, Tivat i Lutica,1442,g. prelaze pod vlast Kotora sporazumno sa Venecijom. Tokom
XV vj. pod uticajem mletake arhitekture na podruju Tivta i Krtola pojavljuju se crkvene graevine
romano-gotikog stila, jednostavnih oblika. Takva je crkva Bogorodiinog roenja u Gornjoj Lastvi
sazidana 1410g., Gospa od milosti- franjevaki manastir, sv. Vra u Bogdaiima sazidana u XV vj.
1448 se na Prevlaci pominju jo crkve sv. Marija i sv. Nikola. Crkva Uspenje Bogorodice (sv.
Gospoa) u Radoviima ve je postojala 1594g. pominje se i 1605g.

Potrebno je istai znaaj krtoljskog arhipelaga, sa uslovno reeno tri ostrva, sa svojim
prirodnim okruenjem priobalja. Najvie je istraena i eksploatisana gradnjom Prevlaka, sa danas
evidentnim nalazom velike bazilike i zatrpanim mozaicima.
Ovdje imamo egzaktan primjer civilizacijskog kontinuiteta, od pretpostavljene ilirske gradine
do kasnog srednjeg vijeka. Ovaj prostor treba adekvatno valorizovati i planski zatititi. Potreban je
vei interes i angaman lokalne zajednice i saradnja sa relevantnim republikim institucijama kulture
i planiranja prostora. U suprotnom e se trajno devastirati i izgubiti kulturno dobro od izuzetnog
znaaja.
Ostrvo Stradioti je sreom sauvano od vrste gradnje pa se na ovom prostoru mogu obaviti
arheoloka istraivanja. Pored ve evidentiranih antikih i srednjevjekovnih nalaza, ovdje se mogu
oekivati nalazi iz svih istorijskih perioda.
I otok Gospe od milosti sa samostanom, moe dati neke nalaze koji bi upotpunili saznanja o
ivotu naih predaka.
9.1. Prijedlog za reviziju otkrivenih i rekognosciranje terena radi utvrivanja novih nalazita
Razvojem arheoloke nauke dolo se do novih naunih disciplina koje su spojile na izgled
dijametralne nauke u nove naune discipline.Pored korienjea geologije i sninmanja neagresivnim
metodama putem geo sonara, koji mogu utvrditi da li u ispitanom terenu ima zidnih i drugih
konstrukcija, puno se koristi i aero daljinska prospekcija snimanjima iz vazduha koja koristi
satelitske snimke u iste svrhe. Tu je dalje saradnja sa molekularnom biologijom na kojoj rade DNA
analize pronaenih skeleta.
Zbog gore navedenog, a posebno protoka vremena, potrebno je uraditi reviziju postojeih
lokaliteta i obii sva budua porencijalna arheoloka nalazita. Ovo treba da se radi timski sa
ueem vie struka i korienjem lokalnog stanovnitva za dobijanje informacija na licu mjesta.
Timovi treba da imaju sledee strune profile: arheolog, konzervator, istoriar umjetnosti,student,
lokalni vodi.Terenski rad treba obavljati u rano proljee ili jesen i zimu ,kada je vegetacija najslabija
i temperature podnoljiva.
9.2.Arheoloki turizam
Svijest o arheologiji kao potencijalnom turistikom resursu u naoj zemlji jo nije prepoznata
kao znaajan segment razvoja turizma. Mediteranske zemlje to koriste ve due vrijeme i to veoma
uspjeno (Italija, Grka, Egipat...)I zemlje naeg okruenja su ve svoje najznaajnije lokalitete
stavili u turistiku ponudu. Hrvatska, Albanija, Makedonija, Srbija ve imaju prilian broj lokaliteta
koji ve imaju definisani turistiki proizvod, koji donosi dobar prihod. Od tog prihoda svi imaju
koristi, i drava i drutvo i arheologija , jer se taj prihod djeli na sve uesnike. Arheoloka nauka ima
poseban razlog za zadovoljstvo, jer se lokalitet odrava, valorizuje i dalje unapreuje kroz nastavak
istraivanja.

Za sprovoenje ove strategije je potrebno je postojeu , i generalno kulturnu batinu, pribliiti

javnosti i dravnim institucijama kao jedinstveni turistiki potencijal
9.3.Valorizacija arheolokog nasljea

Da bi pristupili vrijednovanju arheolokog nasljea potrebno je sam lokalitet i podruje
posmatrati kao dio ekolokog sistema, i okruenja podruja kontakt (buffer)zone Svjetskog nasljea,
koji se istiu svoji univerzalnim vrijednostima. Danas se arheoloko nasljee razumjeva u njegovom
najirem smislu, kao neto to sadri tragove koji svjedoe o ovjekovom djelovanju i dostignuima
kroz vrijeme.
Opti principi koji slue za identifikacju i valorizaciju arheolokog nasljea, trebali bi sadrati
sljedee opise:
prirodne karakteristke lokaliteta

kulturni pejza
civilizacijski kontinuitet (istorijski, strateki, privredni znaaj)
graditeljsko nasljee (praistorija, antika...)
pokretni arheoloki materijal
nematerijalna kultura.
Kompleksnost valorizacije arheolokog nasljea namee brojne probleme i pitanja u
sprovoenju realizacije kod prezentacije arheolokog lokaliteta i njegovog stavljanja u turistiku
funkciju. Ovi problemi mogu nastati uslijed velikog broja faktora od kojih navodimo:
nekontrolisana urbanizacija
nedostatak komunikacije saradnje meu zainteresovanim subjektima
svijest o vrijednosti lokaliteta
stanje zatienosti
infrastruktura
imovinsko pravni odnosi
novi ekonomski tokovi
integralno planiranje
zanatstvo
turizam
rizik od nepogoda
promocija i edukacija
zatita arheolokog lokaliteta
zatita ivotne sredine
zatiena okolina podruja
finansiranje
pravna regulativa legislativa
nematerijalno nasljee
pokretno nasljee struktura upravljanja
struni kapaciteti kadar
nastavak arheolokih iskopavanja

uee graana u procesu zatite

nosioci interesa zainteresovane strane, prikupljanje, sistematizacija i prezentacija
dokumentacije
privredni razvoj
usaglaenost sa sa drugim planovima i dokumentima.
9.4. Arheoloke zone i arheoloki lokaliteti optine Tivat

Podruje Tivta predstavlja integralni, geografski i istorijski dio Boke Kotorske . Samim tim i
svi civilizacijski tokovi su imali odraza i na ovoj teritoriji .Meutim na ovom podruju se nijesu
vrila neka vea arheoloka iskopavanja, ve samo sporadina rekognosciranja i manja sondana
iskopavanja ,iji su rezultati veoma znaajni, jer indiciraju na nalaze koji zalaze u predistorijsko i
antiko doba.
Rezultati tih iskopavanja su objavljeni u lanku autora dr.Maje Parovi Peikan, mr.Jovana
Martinovia, dr. Vojislava Trbuhovia i dr.Leposave Savi Trbuhovi pod naslovom Pregled
arheolokih spomenika na podruju june obale Boke kotorske.
Tragovi ilirskih predrimskih utvrenih naselja konstatovani su na brdacu Gomilica u
tivatskom polju i eventualno kod sv. Luke u Goiima. Na lokalitetu Brda lokacija Stranica takoe
ima ilirske zidine , grobove i rimske natpise. Naselja iz tog perioda su se nalazila povuena od obale
mora prema unutranjosti, na breuljcima i terasastom terenu na obodu polja blizu obradivom
zemljitu.Na lokalitetu Gomilica je u pitanju kula osmatranica (speculus), dok su lokaliteti Pjaca sa
nalazom ville rustice i Mirine, zasad neistraene, bili naseljena mjesta.
Naselja antikog perioda su uglavnom potvrena nalazima keramike.Tokom IV vj.p.n.e.
izgleda da dolazi do intezivnijeg naseljavanja ovih oblasti, to se dovodi u vezu sa grkom
kolonizacijom Jadrana i ustanovljavanja punktova za razmjenu robe sa domaim stanovnitvom tkz.
emporijumima. Za sada na podruju Tivta takva lokacija nije utvrena i ako je naeno dosta
importovane keramike juno italske provenijencije. Ovi nalazi su za sada registrovani u blizini
Gradionice (ue Nove rijeke) i blie okoline. Novijim rekognosciranjem su utvreni i nalaz
mozaika i fragmenti keramike antikog perioda na ovom podruju Gradionice i Kava.
Ovom periodu svakako pripadaju nalazi podnih mozaika vjerovatno ville rustike iz IV vj. na Prevlaci.
Rimska vladavina je donijela izgradnju vrstih objekata koja su potvrena na lokalitetu sv.
Luka Goii , prisustvo nekropolole na Gomilici i Pjaci , kao i nalazi rimske keramike na ostrvu
Stradioti.
Veliku enigmu u arheolokoj nauci predstavlja i ubikacija antikog grada Acruviuma, koji se
nalazi izmeu Rizona i Buthoe. Veliki broj arheologa ga locira na podruju Grbaljskog polja blie
Tivatskom zalivu ili Bigovskom zalivu.
Otvaranje veih poljoprivrednih imanja oko Tivatskog polja i upe, eksploatacija solane jo
od rimskog doba, usmjerilo je razvoj ovog podruja u vrijeme kasne antike i ranog srednjeg vijeka. U
to vrijeme se grade ranohrianske bazilike . a zatim manje jednobrodne crkvice.
Primjer ovog razvoja imamo na Prevlaci ,gdje je vei kasnoantiki sakralni objekat naslijedila
manja crkvica.esto preromanike crkvice naslijeuju i dio crkvenog mobilijara u vidu lapida, kao
to je mermerni stub sa urezanim krstom iz V-VI vj u Donjoj Lastvi.

Sva dosadanja saznanja ,rekognosciranja ,a naroito argumentovana intuicija, potvrena

sagledavanjem metodama daljinske detekcije preko satelitskih i aero prospekcija nagovjetava bogato
arheoloko naslijee tivatskog basena. Zbog toga bi trebalo paljivo postupati u planskoj gradnji, i
posebno omoguiti arheoloka istraivanja u sledeim zonama:
1.Arheoloka zona OPATOVO
Antiki period sa nalazom dekotisanog cipusa
2.Arheoloka zona ARSENAL
Mogui nalaz antike luke
3.Arheoloka zona SV. LUKA GOII
Vieslojni arheoloki nalaz od antike do srednjeg vijeka.
4. Arheoloka zona STRADIOTI
Antiki i srednjevjekovni nalaz
5. Arheoloka zona BRDA i PREVLAKA
Vieslojni nalaz od antike do srednjeg vijeka
6. Arheoloka zona KAVA i GRADIONICA
Antiki nalaz
10.Kulturne prakse gradjana i gradjanki optine Tivat (ANKETA )

Vaan dio analize trenutnog stanja u kulturi optine Tivat predstavlja analiza kulturnih
potreba.U narednom prilogu prezentovani su rezultati sprovedene ankete
ISTRAIVANJE KULTURNIH POTREBA I NAVIKA GRADJANA TIVTA(ANKETA)
1.Anketirani prema polu

Odgovor
broj
M
28.95%
165
69.47%
396
Nema podatka 1.58%

9
Total 570
2.Anketirani prema starosnoj dobi
godine Odgovor
18-30 32.81%
187
31-50 42.98%
245
20.88%
51+ 119
Nema podataka 3.33%

19
Total 570
Najvei procenat anketiranih gradjana je enskog pola(69,47 %),to je i kada je u pitanju

posjeta kulturnim dogadjajima vidljivo.Gradjani starosti od 31-50 godina su predstavljali 42,98 %
anketiranih to je i bio cilj da upravo ova starosna populacija,koja najvie konzumira kulturu iskae
svoje navike i potrebe u kulturi.
3.Anketirani prema kolskoj spremi

NKV 0.35% 2
SSS 41.23% 235
VSS 54.39% 310
Nemapodatka 4.04% 23
Total 570
Iz navedene tabele se vidi da je najvei procenat anketiranih sa visokim obrazovanjem,

54,39 % .
4.Anketirani prema mjestu stanovanja
Tivat 67.89% 387
Lastva/ Seljanovo 16.67% 95
Lepetane 2.63% 15
Gradionica/ Vrijes/ Dumidran/ OstrvoCvijea 7.89% 45
Radovii/ Kraii 3.51% 20
Nema podatka 1.40% 8
Total 570

5.UKUPNA KULTURNA PONUDA TIVTA
izuzetnozadovoljan/a 27.37% 156
uglavnomzadovoljan/a 51.58% 294
nemamocjenu(nizadovoljan/aninezadovoljan/a) 13.16% 75
uglavnomnezadovoljan/a 2.46% 14
nezadovoljan 1.23% 7
Total 570
Da je izuzetno zadovoljno, odnosno uglavnom zadovoljno kulturnom ponudom izjasnilo

se 78,96% anketiranih gradjana.To govori da je kulturna ponuda Tivta bogata i raznovrsna.
6.KOLIKO STE PUTA U POSLJEDNJIH 12 MJESECI POSJETILI?

1-5puta 5-10puta preko10 nikad ukupno
Pozorite 54.21% 15.09% 10.35% 20.35%

309 86 59 116 570
Bioskop 42.98% 8.25% 4.21% 44.56%
245 47 24 254 570
Biblioteku 28.07% 7.72% 7.54% 56.67%
160 44 43 323 570
Galerije 36.91% 10.37% 9.31% 43.41%
210 59 53 247 569
Spomenikekulture 30.88% 7.89% 5.26% 55.96%
176 45 30 319 570
Knjievneveeri 30.93% 6.15% 4.57% 58.35%
176 35 26 332 569
Izlobe 40.07% 11.25% 8.96% 39.72%
228 64 51 226 569
Anketa je pokazala da u Tivtu gradjani najvie posjeuju pozorine predstave,54,21% je

posjetilo od 1-5 predstava,dok su gradjani najmanje koristili biblioteku,28,07%(1-5 puta).Ono to
nije dobro je podatak da se 55,96 % anketiranih izjasnilo da nikad nije posjetilo nijedan spomenik
kulture,58,35% nikad nije bilo na knjievnoj veeri.Ovaj rezultat,napominjemo odnosi se na period
posljednjih 12 mjeseci.
7.KOLIKO POSJEUJETE DOLJE NAVEDENE KONCERTE U TOKU GODINE?

1-5puta 5-10puta preko10 nikad Total

klasinemuzi 32.28% 4.21% 5.09% 58.42%
ke 184 24 29 333 570
narodnemuzi 24.12% 3.17% 1.06% 71.65%
ke 137 18 6 407 568
zabavne 50.09% 10.90% 5.27% 33.74%
muzike 285 62 30 192 569
pop/rock 39.72% 10.02% 4.39% 45.87%

226 57 25 261 569
klapske 31.99% 7.73% 2.99% 57.29%
pjesme 182 44 17 326 569
dez 23.55% 4.22% 1.93% 70.30%

muzike 134 24 11 400 569
novokomponovane 19.51% 1.23% 1.23% 78.03%

muzike 111 7 7 444 569
Gradjani Tivta najvie posjeuju koncerte zabavne muzike (50,09% je bilo 1-5 puta),dok
najmanje posjeuju koncerte novokomponovane muzike(19,51% je bilo 1-5 puta).Takodje , vidno je
da ak 70,30 % gradjana u toku godine nije imalo priliku ili nije prisustvovalo koncertu dez muzike.
8.KOLIKO STE KNJIGA PROITALI POSLJEDNJIH 12MJESECI ?
odgovor
nijednu 4.21% 24
1 5.79% 33
2 9.47% 54
3 10.88% 62
4 10.53% 60
5 11.75% 67

7.02% 40
6
7 5.79% 33
8 4.21% 24
9 1.23% 7
3.16%
10 18
Vise od 10 24.39%
139
Total 570
Procenat onih gradjana Tivta koji su proitali do 5 knjiga(do 11,75%) je u usponu a onda
poinje da pada (od 6 do 10 knjiga).
9.DA LI STE ZADOVOLJNI MUZIKIM PROGRAMOM RADIO TIVTA?
odgovor
DA 36.14% 206
DJELIMINO
46.67% 266
NE 13.68% 78
Nemapodatka
3.51% 20
ukupno 570

Muzikim programom Radio Tivta zadovoljno je 73% slualaca ,u potpunosti ili djelimino.
10.DA LI SU EMISIJE IZ KULTURE DOVOLJNO ZASTUPLJENE U PROGRAMSKOJ

KONCEPCIJI RADIO TIVTA?
DA 41.58%
237
DJELIMINO 45.44%
259
NE 8.42%
48
Nemapodatka 4.56%
26
Total 570
11.KAKO BISTE OCIJENILI PROGRAM PURGATORIJE

odlian 46.67% 266
zadovoljavajui 46.49% 265
nezadovoljavajui 1.75% 10
Total 570
Gotovo 93% anketiranih gradjana je reklo da je program Purgatorija odlian tj. da su

zadovoljni,to govori o kvalitetu ovog programa,kojemu su i turisti dali visokeocjene.
12.KAKO BISTE OCIJENILI PONUDU?
1 2 3 4 5 nema Total
podatka
Galerija Bua 2.99% 5.46% 15.49% 24.65% 34.68% 16.73%
17 31 88 140 197 95 568
Arheoloke zbirke 5.28% 12.15% 21.13% 19.54% 16.20% 25.70%
30 69 120 111 92 146 568
Etnoloke zbirke 4.92% 11.95% 22.32% 19.51% 15.29% 26.01%
28 68 127 111 87 148 569
Galerije zbirke 3.52% 6.34% 14.79% 29.23% 27.11% 19.01%
pomorskog naslijea 20 36 84 166 154 108 568
(PortoMontenegro)
Knjievnih 2.99% 6.50% 16.52% 25.48% 25.66% 22.85%

veeri 17 37 94 145 146 130 569

13.DA LI PONUDA BIBLIOTEKE CENTRA ZA KULTURU ODGOVARA VAIM

POTREBAMA?
DA 38.60%
220
DJELIMINO 38.07%
217
NE 9.12%
52
Nema podatka 14.21%

81
Total 570
14.DA LI STE LAN KULTURNO UMJETNIKOG DRUTVA ILI NVO KOJA SE BAVI
KULTUROM?
DA,lanKUD 5.48% 31
5.30% 30
DA, lan NVO iz oblasti kulture

83.57% 473
NE,nisam lan
5.65% 32
Nema podatka
Total 566
15. DA LI STE ZADOVOLJNI RADOM NVO IZ OBLASTI KULTURE?
DA DJELIMINO NE Nemapodatka Total
Glazbeno prosvjetno 39.82% 31.05% 7.19% 21.93%

drutvoTivat 227 177 41 125 570
Folklorni ansambl Boka 52.20% 22.67% 3.51% 21.62%

297 129 20 123 569
/neki drugi NVO po izboru 1/ 3.60% 0.18% 0.00% 96.22%

20 1 0 535 556
/neki drugi NVO po izboru 2/ 1.65% 0.18% 0.00% 98.17%

9 1 0 536 546

16.KOLIKO SREDSTAVA MJESENO IZDVAJATE ZA KUPOVINU KNJIGA,

POZORINIH I BIOSKOPSKIH ULAZNICA, KONCERATA, CD, DVD-a?
do10 do30 od30do50 od50do100 preko100 Nemapodatka Total
30.88% 32.11% 19.12% 5.26% 2.28% 10.35%

176 183 109 30 13 59 570
17. KOJIH KULTURNIH SADRAJA TREBA VIE?
OPTINA TIVAT Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 86

Koncerti klasine muzike 16.14% 92
Operske i baletske predstave 19.82% 113
Koncerti narodne muzike 12.98% 74
Koncerti zabavne,pop i dez 37.37% 213

muzike
Tradicionalne fete 32.28% 184
Pozorine predstave 26.32% 150
Knjievni dogaaji 10.00% 57
Likovni sadraji 6.32% 36

Total: 570
18. KOLIKO VREMENSKI U TOKU DANA GLEDATE TV?
0sati 1-2sata 2-3sata 4-5sati vise od5sati Total
16.32% 46.84% 23.33% 11.23% 2.28%

93 267 133 64 13 570

19. DA LI TV EMISIJE KOJE GLEDATE ISPUNJAVAJU VAE KULTURNE

POTREBE?
DA 20.95%
119
DJELIMINO 50.18%
285
NE 20.25%
115
Nema podatka 8.63%

49
Total 568
20.DA LI KORISTITE INTERNET KAO SREDSTVO KOMUNIKACIJE ZA

ZADOVOLJENJE KULTURNIH POTREBA?

DA 54.93% 312
DJELIMINO 29.58% 168
NE 11.44% 65
Total 568
21.DA LI STE ZADOVOLJNI BROJEM I KVALITETOM KULTURNIH DEAVANJA

U NASELJU GDJE STANUJETE?
DA 24.69% 140
DJELIMINO 32.80% 186
NE 36.86% 209
Total 567
Iz odgovora na ovo pitanje proizilazi da je velik procenat onih koji u naselju gdje
ive nemaju mogunosti da koriste kulturne sadraje ili oni nisu dovoljno dobri,ak 36,86 nije
zadovoljno.To govori i o koncentraciji kulturnih deavanja na centar grada ,nema prostorne
disperzije kulturnih sadraja u mjeri koja je potrebna.

10.1. Rezultati ankete turista9
Na osnovu rezultata ankete turista koju sprovodi TO Tivat slijedi izvod iz ankete
koji se odnosi na segment kulture (anketa je radjena tokom ljeta 2015.g.)
%
ta Vas je motivisalo da svoj odmor provedete u Tivtu? (Svi jezici) 2015 2014 2013
Kulturne manifestacije 2.18 2.86 1.49
13. Upoznavanje kulturnih znamenitosti 2.23 1.78 2.67
Elementi Svi jezici crnogorski ruski engleski

2015 2014 2013 2015 2014 2013 2015 2014 2013 2015 2014 2013
Raznolikost 4.11 3.79 3.98 4.12 3.95 3.88 3.93 3.39 3.95 4.29 4.03 4.10
kulturnih
manifestacija
Prezentacija 4.20 3.89 4.18 4.16 4.01 4.01 4.13 3.55 4.19 4.31 4.10 4.34
kulturne
batine
UKUPNA 4.20 3.92 4.25 4.16 4.06 4.09 4.12 3.64 4.26 4.33 4.06 4.40
PROSJENA
OCJENA:
u tabeli su date prosjene ocjene(od 1-5)
11. REZULTATI SWOT ANALIZE
Svi do sada predstavljeni podaci bili su osnov za vrenje SWOT analize. SWOT analiza
je orue menadmenta kojim se vri procjena kapaciteta aktera djelovanja u ovom sluaju
kulturnog sistema optine Tivat - i karakteristika okruenja u kome se djelovanje odvija. Ona
ukljuuje analizu etiri komponente:
1. Strengths (snage) pozitivnih osobina aktera ;

2.Weaknesses (slabosti) negativnih osobina aktera;
3.Opportunities (ansi) spoljanjih faktora koji bi mogli pozitivno da utiu na ostvarenje
planiranih ciljeva ; i
4. Threats (prijetnji) spoljanjih faktora koji bi mogli negativno da utiu na realizaciju ciljeva i
rezultata/projekata.
9
Turistika organizacijaTivat
Rezultati SWOT analize mogu biti od pomoi i u projekciji stratekih ciljeva, jer bi ovi
ciljevi po pravilu trebalo da proizilaze iz SNAGA aktera na kojima se baziraju; njihovih
SLABOSTI koje se ojaavaju; PRILIKA u okruenju koje se koriste i PREPREKA koje se
izbjegavaju.
SWOT analizom identifikovane su neke od osnovnih snaga i slabosti optine Tivat u
oblasti kulture, kao i povoljne i nepovoljne okolnosti u okruenju koje mogu doprinijeti razvoju
kulture, odnosno ograniavati njen razvoj. SWOT analiza je posluila da lokalnu zajednicu
opiemo onakvu kakva jeste a ne onako kako bi eljeli da bude.
SNAGE SLABOSTI
atraktivnost lokacije nedovoljna prezentacija i valorizacija

kulturne batine
izuzetna slojevitost i kvalitet kulturne
batine nedostaci u institucionalnoj organizaciji
kulturni pejza nizak nivo povezanosti i koordinacije
aktera kulture i turizma
bogata kulturna tradicija
nedostatak kadra
kvalitet postojee infrastrukture za
kulturna deavanja nedovoljna edukacija o vrijednostima
kulturne batine
etnoloki resursi(obiaji,folklor)
nedovoljna istraenost kulturne batine
ruralne ambijentalne cjeline
nedovoljna finansijska podrka
brojnost kulturnih aktera kulturnom amaterizmu
tradicionalne manifestacije sezonska koncentracija kulturnih
deavanja
neprilagodjenost objekata kulture
osobama sa invaliditetom
PRILIKE PRIJETNJE
donoenje optinskog programa nekontrolisana urbanizacija

razvoja kulture 2015 - 2020
ugroavanje kulturnog identiteta
bolja iskorienost prirodnih resursa
zavisnost kulture od sistemske

interes za valorizaciju, ouvanje i finansijske podrke

odrivo korienje kulturne batine
nedostatak kriterijuma za
korienje benefita kroz saradnju sa
investitorima i fondovima vrednovanje kulturnih projekata
unapredjenje saradnje na politizacija u kulturi

nacionalnom i medjunarodnom
nivou
mogunost revitalizacije
postojeihkulturnih dobara
dalja istraivanja kulturne batine,
naroito arheoloke
podsticanje obnove i ouvanja starih
zanata
turistika revalorizacija kulturne
batine
12.VANINSTITUCIONALNA KULTURNA PRAKSA U OPTINI TIVAT

12.1.Mjere koje afirmiu rodnu ravnopravnost kroz kulturu
Kultura je od velike vanosti za drutveni i ekonomski razvoj drutva, iji je integralni
dio ostvarivanje ravnopravnosti polova kao osnovnog ljudskog prava i preduslova postojanja
stvarne demokratije. Istovremeno, postojea kultura i dominantni kulturni obrasci mogu biti
prepreka ostvarivanju ravnopravnosti polova, te je vano ispitivati odnose izmeu kulture i
ravnopravnosti polova - kako kultura utie na ravnopravnost polova i obrnuto. Treba imati u vidu
da kultura nije statina, ve veoma dinamina i da se stalno prilagoava i mijenja u skladu sa
novim drutvenim potrebama i uslovima, to otvara brojne mogunosti za unapreenje poloaja
ena i stvaranje ravnopravnijeg drutva. Pitanje odnosa umjetnosti i rodne ravnopravnosti je
veoma sloeno i osjetljivo, te se mora posebno voditi rauna da se ne stvori pogrena slika u
kreiranju i implementaciji politika rodne ravnopravnosti, jer se ne radi o (pre)oblikovanju

umjetnosti u svrhu politikih ciljeva, ve se radi o stvaranju drutva jednakih mogunosti i
nediskriminacije, koje e svima omoguiti pristup kulturi i umjetnosti, bez obzira na pol.
U dokumentima Ujedinjenih nacija i Evropske unije koja tretiraju rodnu ravnopravnost i

kulturu definisani su sljedei osnovni ciljevi koje drave koje pretenduju na primjenu UN i EU
standrada moraju uzeti u obzir prikom kreiranja politika kulture: orodnjavanje kulturnih politika,
eliminisanje rodnih stereotipa u kulturi, osnaivanje enskih kulturnih identiteta u kontekstu
politike promovisanja razlika u kulturi i razvoja kulturnog diverziteta. Takvi ciljevi su definisani,
izmeu ostalog, i u sljedeim dokumentima: Pekinka deklaracija UN; CEDAW - Konvencija
o suzbijanju svih oblika diskriminacije ena UN; Putokaz ka postizanju rodne ravnopravnosti
2006-2012. Vijea Savjeta Evrope; Konvencija o zatiti i promociji raznolikosti kulturnih izraza
UNESCO. Na teritoriji Boke, prepoznati su sljedei problemi, strateki ciljevi i projekti vezani
za odnos kulture i rodne ravnopravnosti:
Problemi na polju afirmisanja rodne ravnopravnosti kroz kulturu
Postojea kulturna politika dominantno podrava i podstie njegovanje tradicije i

tradicionalne kulture, bez kritikog razmatranja u kojoj mjeri upravo ova kultura uvruje i
promovie rodne stereotipe - oliene u tradicionalnoj distribuciji rodnih uloga, znanja i vjetina
(npr. promovisanje enskih i mukih vjetina, poslova, zanimanja, zanata...);
Nedovoljan broj udruenja i programa koji se bave pitanjima rodne ravnopravnosti i

afirmacijom savremenog enskog stvaralatva na teritoriji Tivta i Boke Kotorske u cjelini; slaba
vidljivost enske istorije i kulture na teritoriji optine Tivat i Boke Kotorske; ojaavanje i irenje
esto pretjerano seksualizovanog i objektificirajueg naina medijske reprezentacije ena i
djevojica u tradicionalnim i komercijalnim manifestacijama (npr. plesne grupe).
Ciljevi na polju afirmisanja rodne ravnopravnosti kroz kulturu
Promovisati znaaj ravnopravnosti polova u kulturi i kroz kulturu;
Podsticati istraivanja enske istorije Boke i bokeljskih optina i uiniti je vidljivom;
Afirmisati savremene enske programe i projekte u kulturi, kao i ensko

stvaralatvo;
Podsticati edukaciju o rodnoj ravnopravnost kroz slobodni dio nastavnih kurikuluma

u osnovnim i srednjim kolama;

Podsticati ene i muskarce, djeake i djevojice da ravnopravno uestvuju u svim

kulturnim aktivnostima, ukljuujui i one koje se tradicionalno smatraju enskim ili
mukim;
Podsticati umjetnike, kao i kulturna udruenja, da promoviu kulturne aktivnosti

koje osporavaju stereotipne stavove o enama i mukarcima;
Podsticati biblioteke da osporavaju rodne stereotipe izborom knjiga;
Podravati projekte promovisanja enskih ljudskih prava kroz kulturu.
Projekti na polju afirmisanja rodne ravnopravnosti kroz kulturu
Usvojiti Evropsku povelju o rodnoj ravnopravnosti na lokalnom nivou (iji se lan

20 odnosi na kulturu, sport i rekreaciju)
Uraditi analizu znaenja i rodnih politika u tradicionalnim manifestacijama i kreirati

preporuke za umanjivanje stereotipa;
Ustanoviti meunarodnu manifestaciju Festival enske kulture - viegodinji

program koji bi se se svake godine odravao u drugom bokeljskom gradu Tivat, Kotor i
Herceg Novi;
Podsticati organizatore postojeih kulturnih deavanja da u svoje programe uvrste

rodno osjetljive sadraje;
Podsticati i podravati istraivanja enske istorije bokeljskih optina (ene

umjetnice, enski prostori, itd.);
Kreirati enske mape Boke i obiljeiti take enske istorije u prostoru;
Ukljuivati kulturne marrute enska istorija Boke u turistike ponude bokeljskih

gradova;
Organizovati radionice enskog pisanja;
Podrati osnivanje Centra enske kreacije / enskog kreativnog centra

zajednikog enskog prostora, prostora za edukaciju, razvoj i istraivanje enske
kreativnosti i stvaralatva na podruju Boke;
Podsticati i podravati istraivanje istorije mirovnih praksi i inicijativa u Boki

Kotorskoj;
Organizovati serijal radio/TV emisija na temu rodne ravnopravnosti, u saradnji sa

lokalnim medijima.
12.2.Mjere koje stimuliu kulturu mladih
Kultura mladih prepoznata je u okviru sprovoenja omladinske politike u Crnoj Gori kao
zasebna oblast koja ima svoje specifinosti i razlikuje se od kulturnog konteksta ire zajednice.
Analiza stanja u okviru Nacionalnog plana akcije za mlade ukazuje na injenicu da su

sadraji prilagoeni mlaoj populaciji nedovoljno zastupljeni u kulturno-umjetnikoj ponudi
Crne Gore, kao i na to da su mladi nedovoljno informisani i edukovani u oblasti kulture.
Ukljuenost mladih u kreiranje kulturnih sadraja takoe je veoma niska, kako na lokalnom tako
i na dravnom nivou. NPAM10 navodi i da su problemi nedostatka specijalizovanih institucija
koje se bave kulturom mladih i njihovog odrivog finansiranja, veoma izraeni u Crnoj Gori, kao
i problem nedostatka strukturisanih sadraja za provoenje slobodnog vremena mladih. U vezi sa
tim, ukljuenost mladih u volonterske aktivnosti je takoe veoma niska. Nacionalni program
razvoja kulture, koje je Ministarstva kulture, sporta i medija usvojilo 2011, u okviru poglavlja
7.3. tretira temu kulture mladih i definie je kao poseban segment kojem treba posvetiti vie
panje: Postojee institucije kulture se ne bave na sistematian nain istraivanjem kulturnih
potreba mladih, osmiljavanjem kulturnih sadraja namijenjenih mladima i podizanjem svijesti
mladih o znaaju kulture. Takoe, ne postoji ustanovljen nain na koji bi se blagovremeno
prepoznavali mladi umjetniki talenti i usmjeravao njihov dalji razvoj, obrazovanje i
profesionalni put. Dokument dalje istie da je u cilju unapreivanja aktivnog uestvovanja
mladih u kulturnom ivotu Crne Gore, potrebno: Promovisati kulturu u kolama, kroz
zajednike projekte Ministarstva kulture i Ministarstva prosvjete i sporta; jaati partnerstvo kola
i institucija kulture; lokalne kulturne sadraje prilagoditi nacionalnim i meunarodnim
trendovima; poboljati kulturnu ponudu u svim gradovima; omoguiti mladima da sami
osmiljavaju i realizuju kulturne sadraje. U dokumentu se takoe navodi i preporuka da se
kultura mladih nae u Lokalnim programima razvoja kulture: Unapreivanje i razvoj kulture u
optinama bie predmet pojedinanih programa razvoja kulture sa godinjim akcionim
planovima, koje e crnogorske optine donositi u skladu sa Zakonom o kulturi.
Optinski programi razvoja kulture, prema ovom programu, treba da, kao jednu od mjera
za obezbjeivanje efikasnijeg sprovoenja programa, sadre mjere koje stimuliu nezavisnu
kulturnu scenu i kulturu mladih. Neophodnost zadovoljavanja kulturnih potreba mladih na
organizovan i koordinisan nain prepoznata je kao prioritet i na optinskom nivou.
10
NPAM nacionalniplan akcije za mlade
Lokalni plan akcije za mlade (LPAM), prepoznaje potrebu obezbjeivanja uslova i

opremanja prostora za kulturne aktivnosti mladih ljudi, kao i potrebe unapreivanja informisanja
mladih o oblastima koje ih se tiu i njihovu ukljuenost u kreiranje informativnih sadraja kao
prioritetne. Rezultati istraivanja na lokalnom nivou pokazuju i da je oblast kulture mladih esto
marginalizovana i neprepoznata od strane donosilaca odluka, ali i samih mladih i organizacija
koje rade sa mladima: potrebe mladih nijesu dovoljno definisane, koncept kulture mladih nije
jasan, a broj kulturnih sadraja je ogranien. Mladi uglavnom kulturu povezuju sa elitizmom i
elitama, i smatraju da je razvoj kulture odgovornost drave ili lokalne samouprave. Pojam
kulture mladi razumiju na razliite naine: od optih vrijednosti, kao to su vaspitanje,
obrazovanje sloboda, kreativnost, smisao drutva i izraz linog razvoja, pa sve do specifinih
aktivnosti, kao to su odlazak u pozorite, izlobe, koncerte. Pod kulturom se podrazumijevaju i
aktivnosti koje su dio svakodnevnog ivota, oblaenje, ponaanje na ulici, govor, briga o
ivotnoj sredini i o istoi svoga grada/sela, sluanje muzike sa prijateljima. Veina mladih
takoe smatra da kultura, posebno lokalna, nije adekvatno tretirana u kontekstu obrazovanja.
Smatra se da se kultura u kolama ne obrauje na nain blizak i prijemiv mladima.
Mjere za unapredjivanje kulture mladih
Unapreivanje svijesti o znaaju kulture mladih na lokalnom nivou, kroz:

Organizovanje okruglih stolova, tribina i diskusije svih relevantnih aktera na
lokalnom nivou (institucija i mladih) na temu kulture mladih;
Unapreivanje informisanja o kulturnim sadrajima na nain prilagoen mladima (u
kolama preko razglasa, preko socijalnih mrea i korienjem savremenih tehnologija,
organizovanjem dogaaji za mlade uz njihovo uee i sl).
Unapreivanje dostupnosti kulturnih sadraja mladima (posebno iz prigradskih
sredina), i definisanje mjera za ukljuivanje mladih sa problemima sluha, govora, vida ili
sa oteanim/onemoguenim kretanjem;
Animiranje mladih da se ukljue u kulturne manifestacije lokalnog karaktera
(amaterskadrutva, bendove, folklorne ansamble i nevladine organizacije), i
promovisanje pozitivnih primjera ukljuivanja mladih u tradicionalne kulturne
manifestacije;
Podsticanje volonterizam mladih u kulturi; Podsticanje umreavanja i saradnje,
tekvalitetnijeg informisanja izmeu tri bokeljska grada (Tivta, Kotora i Herceg Novog)
1. Ukljuivanje kulturnih sadraja u obrazovni proces kroz: Osmiljavanje i

realizacija programa uea umjetnika/ca u obrazovnim programima u osnovnim i srednjim
kolama; Organizovanje vannastavnih umjetnikih sekcija u kolama; Organizovane posjete
aka muzejima, galerijama, pozoritima i drugim kulturnim ustanovama u Boki; Zastupljenost
lokalne istorije i kulture u obrazovnim programima u osnovnim i srednjim kolama; Podrka

savremeno osmiljenim prezentacijama kulturnih dobara koji ukljuuju uee mladih (radionice
sa mladima razliitih uzrasta); Osmiljavanje i realizacija programa posjete kulturnim
institucijama i kulturnim spomenicima, Boka za djecu.
2. Poboljanje uslova za zadovoljavanje kulturnih potreba mladih, kroz: Definisanje

strategije za privlaenje mlae publike unutar kulturnih institucija; Obezbjeenje bolje
povezanosti kulturnih institucija sa mladima (preko organizovanih programa i popusta za kole, i
sl.); Stavljanje na raspolaganje prostora za kulturna deavanja akterima sa nezavisne kulturne
scene u optini Tivat ; Kreiranje raznovrsne kulturne ponude prilagoene uzrastu i potrebama
mlae populacije; Poveanje broja kulturnih deavanja prilagoenih uzrastu i interesovanjima
mladih (naroito van ljetnje sezone); Kreiranje mogunosti mladima da sami stvaraju kulturne
sadraje (organizuju knjievne ili poetske veeri, pokrenu asopis, sami naprave scenarije i da
sami budu autori predstava, i sl.); Promovisanje ideje o osnivanju medijateke za mlade (mjesta,
gdje bi se nudili mediji bliski mladima - beletristika, CD-ovi, muzika, asopisi).
12.3. Inkluzija osoba sa invaliditetom u projekte kulture
U Crnoj Gori je ve nekoliko godina na snazi Pravilnik o bliim uslovima i nainu

prilagoavanja objekata za pristup i kretanje lica smanjene pokretljivostii lica sa invaliditetom
(Sl. list Crne Gore, br. 48/2013 od 14. 10. 2013). Ovim pravilnikom se propisuju uslovi i
nain obezbjeivanja nesmetanog pristupa, kretanja, boravka i rada licima smanjene
pokretljivosti (u daljem tekstu: pristupanost) objektima koji su u javnoj upotrebi, stambenim i
stambeno-poslovnim objektima i uslovi i nain jednostavnog prilagoavanja pristupanosti
stambenim i stambeno-poslovnim objektima.
Objekti kulture u javnoj upotrebi,shodno ovom Pravilniku, moraju se projektovati i

biti izvedeni tako da, zavisno od svoje namjene, sadre elemente pristupanosti. Ti objekti
kulturne namjene su centralna biblioteka, gradska biblioteka, univerzitetska biblioteka, kulturni
centar, muzej, galerija, izlobeni prostor povrine 300 m i vie, bioskop, pozorite i koncertna
dvorana, i sl.
U Zakonu o graevinarstvu predvien je rok od pet godina u kojem svi objekti od

interesa za ovu populaciju moraju biti prilagoeni njihovim potrebama. S obzirom na to da pored
osoba sa smanjenom pokretiljivou u optini Tivat ima i osoba sa oteenjem sluha i govora,
slabovidih i slijepih osoba, Optina bi trebalo da predvidi i mjere koje bi njima uinila kulturne
sadraje dostupnijim. Za slijepe i slabovide to bi bilo, prije svega, tampanje materijala na
brajevom pismu, kao i primjena posebnih softvera koji tekst pretvaraju u govor. Slijepe osoba
mogu pratiti manifestacije muzikog i govornog karaktera (pored koncerata i razne tribine,
knjievne veeri i sl.). Za manifestacije koje posjeuju osobe sa oteenim sluhom i govorom

trebalo bi obezbijediti gestovnog tumaa. Trebalo bi, gdje je to mogue, ukljuiti i osobe sa
invaliditetom u organizovanje manifestacija njima prilagoenih.
12.4. Inkluzija djece i mladih sa smetnjama u razvoju u projekte kulture
Uee u kulturnim aktivnostima od velikog je znaaja za djecu. Ove aktivnosti odlina su

prilika za mnotvo socijalnih interakcija, upoznavanje druge djece i razvijanje prijateljstava.
Osim toga, uestvovanje u raznim umjetnikim projektima podstie razvoj djece. Mnogobrojna
istraivanja pokazala su da pravovremeno upoznavanje djece sa glumom i muzikom moe da
ubrza razvoj govora, pospjei talenat za matematiku i prirodne nauke, unaprijedi koordinaciju,
pobolja vjetine pamenja i itanja, a naroito kod djece sa smetnjama u razvoju. Sline efekte
na razvoj djece ima njihovo bavljenje drugim umjetnostima slikarstvom, plesom, itd. Kroz
kreiranje odgovarajucih politika, strategija i projekata potrebno je umjetniki proces uiniti
dostupim djeci i mladima sa smetnjama u razvoju i stvoriti uslove za partnerske odnose sa
profesionalnim umjetnicima/cama i institucijama iz oblasti pozorine, plesne i vizuelne
umjetnosti.
Projekti u oblasti inkluzije djece i mladih sa smetnjama u razvoju u projekte kulture:

Podsticati umjetnike/ce da sami kreiraju inicijative i projekte za ukljuivanje djece
sasmetnjama u razvoju u kulturno-umjetnike aktivnosti;
Unapreivati meuoptinsku, regionalnu i meunarodnu saradnju profesionalaca/ki

kojirade u oblasti inkluzije djece i mladih sa smetnjama u razvoju u oblasti kulture
(razmjena ideja i informacija, obuka lokalnih kadrova da sprovode sline programe, itd.);
Uklanjati fizike barijere u institucijama kulture;
13. KULTURNI TURIZAM
Kulturni turizam u naim uslovima jo uvijek se shvata isuvie usko, gotovo se

ograniavajui na posjete kulturno istorijskim spomenicima, muzejima,primjerima ruralne
arhitekture i tome slino.Kultura je, medjutim uslov za turistiki razvoj a turizam faktor za
njegovu valorizaciju.
Ukljuivanje kulturne ponude u turistiku ponudu destinacije, direktno utie na
produetak sezone kao na vanpansionsku potronju.
Umjesto povezanosti kulture i turizma esto postoji konkurencijaodnosno neto to je
dobro za zatitu kulturnog nasljea nije moda dobro za turizam , odnosno obrnuto, ono to je
dobro za turizam esto nije dobro za zatitu nasljea.

S toga kulturni turizam ukljuuje mnotvo aspekata meu kojima su i vjerski turizam,
izletniki turiza, kruzing i nautiki turizam i drugo.
Jedan od projekata kulturnog turizma Savjeta Evrope je Evropska prijestonica
kulture.Status prijestonice kulture garantuje turistima kvalitetnu kulturnu ponudu, to ima
uticaj i na obim ostvarenog turistikog prometa. Kandidaturi Herceg Novog za ovu prestinu
titulu za 2020 godinu,Optina Tivat ,dala je naelnu podrku ,te ukoliko se ukljui region Boke
Kotorske i jo neki susjedni gradovi, kandidatura bi bila jo kvalitetnija.
Jedan od aspekata razvoja kulturnog turizma bili bi kulturni programi koje institucije koje
se bave kulturom , nevladine organizacije, posebno NVO iz oblasti njegovanja tradicije, nude
turistima.Tu treba istai Festival Purgatorije, Folklorni ansambl Boka sa svojim
programom, Karneval u Donjoj Lastvi, Feta od rogaa, klapske pjesme, predstavljanje bokeljske
mornarice u posebnim prigodama i dr.
Takodje razvoju kulturnog turizma doprinjelo bi i postojanje autentinih suvenira i
rukotvorina.
Kulturni turizam , doivio je promjene u smislu da danas, najtraeniji proizvod kulturnog
turizma ine: festivali(muziki,pozorini, zabavne atrakcije i slino.).U tom smislu Tivat ima
dobru bazu i perspektivu.
Manifestacije koje promoviu cvijet magnolije (Kotor -kamelija,Herceg Novi mimoza)
kroz taj cvijetni simbol i programe Dana magnolija ne samo to imaju hortikulturno obiljeje ve
obiljeje turizma sa etno -ekolokom komponentom.
Neophodno bi bilo ojaati medjusektorsku saradnju (kultura turizam),podii stepen
znanja i vjetina potrebnih za razvoj kvalitetnih kulturno-turistikih proizvoda,unaprijediti
informisanost kao i promociju kulturnog turizma.
14. KORIENJE FONDOVA EU
Ve nekoliko godina optina Tivat je korisnik fondova EU, naroito u sklopu

prekogranine saradnje Crne Gore i Hrvatske. Realizovano je vie projekata u kojima je optina
Tivat bila nosilac posla ili ravnopravni uesnik, a steeno iskustvo pomoi e da subjekti iz nae
Optine da i u narednim godinama projektima uestvuju na konkursima EU.
Iz oblasti kulture u toku je realizacija programa Kreativna Evropa koji ima za cilj da
podri akcije na ouvanju i predstavljanju evropske kulturne i jezike raznolikosti :
Podrka za inicijative sektora za kulturu, poput onih koji promoviu prekograninu

saradnju, platforme, umreavanje i knjievno prevoenje;
Podrka za inicijative audiovizuelnog sektora, kao to su one koje promoviu razvoj,
distribuciju ili pristup audiovizuelnim delima;
Podrka meusektorskoj saradnji, ukluujui Program za garancije i meudravnu
saradnju .

Program Kreativna Evropa poeo je prole, a traje do kraja 2020. godine, a prema
procjenama obuhvatie 8.000 kulturnih organizacija.
Budet Kreativne Evrope iznosi 1,46 milijardi eura i najvea je svjetska finansijska
podrka za kulturne i kreativne industrije.Programom se finansiraju aktivnosti sljedeih
korisnika: umjetnici, kulturni profesionalci i organizacije u izvoakim i ostalim umjetnostima,
oglaavanju, filmu, TV-u, muzici, interdisciplinarnim umjetnostima, batini i i industriji video
igara. U principu, sve institucije koje prema definiciji EU odgovaraju obliku malih i srednjih
poduzea, a osnovane su u dravi korisnici programa Kreativna Europa, te su aktivne u
kulturnom i kreativnom sektoru, su prihvatljivi korisnici. Kada je rije o prekograninoj
saradnji, Kreativna Evropa Crnu Goru je svrstala u grupi sa Bosnom i Hercegovinom i
Hrvatskom.
15. MEDJUNARODNA KULTURNA SARADNJA
U kulturi lokalne zajednice poseban znaaj ima otvorenost prema cjelokunom domaem i
meunarodnom prostoru. Tivat u tome batini viedecenijsku tradiciju u saradnji sa kulturnim
institucijam iz regiona, bratskim i gradovima prijateljima, a poseban znaaj danas ima saradnja
Centra za kulturu sa mnogim kulturnim ustanovama iz vie evropskih zemalja te organizacijom i
ueem na znaajnim meunarodnim kulturnim smotrama i festivalima. Centar je organizator i
domaim Meunarodnog teatarskog festivala Purgatorije.
Tivatska Muzika kola uesnik je brojnih meunarodnih festivalskih manifestacija i

organizator jedinstvene meunarodne ljetne kole duvaa i festivala ARS praeseentia.
Manifestacije KUD- a, Boka uenica fest, Feta od rogaa, Lastovski karneval, brojne
manifestacije KZD Napredak, i drugih organizacija imaju meunarodni karakter.
Kod svih gradova pobratima i prijatelja postoji dobra volja za saradnju u oblasti kulture,
kako kroz razmjenu kulturnih programa tako i na planu koprodukcijske djelatnosti. Dosadanja
iskustva dovela su do znaajnih rezultata i doprinijela afirmaciji tivatskih kulturnih potencijala i
stvaralaca u inostranstvu. Neophodno je sa svim bratimljenim gradovima potpisati posebne
sporazume o kulturnoj saradnji i planirati uzajamne posjete i saradnju.
Tivat se profilisao i prema nekim manifestacijama i programima koji doprinose identitetu

grada i Optine, ali je nedovoljno uraeno na uvrivanju njihovih programskih profila i
tehnikoj podrsci u njihovom organizovanju.

VIZIJA RAZVOJA KULTURE OPTINE TIVAT
Vizija razvoja kulture optine Tivat je Tivat - grad pozorita i muzike. Kultura, uz
turizam a Polazei
posebno od
nautiki, je strateko
ove vizije, opredjeljenje
a s obzirom razvoja
na identitete grada.
optine Nije
Tivat, dovoljno
strateke samo sa
izazove
graditi neophodno ga je i razvijati.
Polazei od ove vizije, a s obzirom na identitete optine Tivat, strateke izazove sa

kojima e morati da se suoi i prioritete koje bi trebalo ostvariti, predloeno je da se dugorono
realizuju aktivnosti u osam stratekih pravaca:
16.STRATEKI PRAVCI RAZVOJA
STRATEKI PRAVAC 1: INSTITUCIONALNA TRANSFORMACIJAU KULTURI

OPTINE TIVAT
1.1. Formiranje Sekretarijata za kulturu 2016-2018
1.2. Transformacija institucija kulture na podruju optine 2016-2018

1.3. Osnovati Narodnu biblioteku
1.4. Osnovati Muzej i galeriju
1.4.1. Muzej industrijskog nasljea (Arsenal, Raica i Solana) formirati
u sklopu Muzej i galerija
1.5. Osnovati pozorite (produkcijsko)
1.6. Transformacija CZK Tivat
STRATEKI PRAVAC 2: FINANSIRANJE KULTURE
2.1. Iznalaenje naina za unapredjenje finansiranja kulture u Tivtu 2016-2020
2.2. Stvaranje stabilnih finansijskih pretpostavki u cilju vee autonomije 2016-2020

kulturnih institucija (takse,porezi...)
STRATEKI PRAVAC 3:KADROVSKO JAANJE INSTITUCIJA KULTURE
3.1. Organizovanje edukacije postojeeg kadra (oblast marketinga, 2016-2020

menadmenta kulturnih dogadjaja,)
3.2. Popunjavanje sistematizacijom predvidjenih radnih mjesta u 2016-2020

Sekretarijatu za kulturu i institucijama kulture na podruju optine Tivat
STRATEKI PRAVAC 4:PODRKA RADU VANINSTITUCIONALNIH AKTERA

KULTURE
4.1. Davanje statusa ustanove Glazbeno prosvjetnom drutvu 2016-2020
4.1. Unapredjenje uslova za rad Bokeljskoj mornarici- Podrunica Tivat i 2016-2020

KUD Boka kroz prostorne i stabilnije finansijske uslove
STRATEKI PRAVAC 5:AKTIVIRANJE KULTURNOG NASLJEDJA I PRIRODNIH

RESURSA U CILJU RAZVOJA KULTURE
5.1. Podrka radu NVO-a iz kulture preko konkursa optine Tivat iji bi 2016-2020
budet trebalo postepeno poveavati u skladu sa rastom budeta Optine
5.2. Formiranje strunih timova za materijalnu i nematerijalnu kulturnu 2016-2020

batinu
5.3. Analiza postojeeg stanja u ambijentalnim cjelinama u odnosu na stanje 2016-2018

u projektima, revidovanje projekata i mjere zatite
5.4. Kreiranje sveobuhvatnog popisa materijalne i nematerijalne batine na 2016-2018

prostoru optine Tivat
5.5. Digitalizacija arhivske gradje 2016-2018
5.6. Uraditi web portal o kulturnom nasljedju i manifestacijama 2016-2017

5.7. Razvoj etno i eko-turizma 2016-2020
5.8. Identifikovati prostore koji imaju karakteristike kulturnog pejzaa. 2016-2020
5.9. Donijeti akt o petogodinjem planu nabavke muzejskog materijala. 2016-2020

Prijedlog nabavke i otkup materijala bi radio Struni tim kroz terenska
istraivanja.
5.10. Obilazak i mapiranje potencijalnih objekata i prostora kao scena za 2016-2020

odvijanja kulturnih programa na podruju optine Tivat
STRATEKI PRAVAC 6:UNAPREDJENJE INFRASTRUKTURE
6.1. Rekonstrukcija Ljetnje pozornice u Donjoj Lastvi 2016-2017
6.2. Adaptacija domova kulture u mjesnim zajednicama 2016-2018
6.3. Odravanje spomen obiljeja 2016-2020
6.4. Formiranje Komisije za stavljenje u funkciju stambenog kompleksa

kapetana Nikolia u Donjoj Lastvi za potrebe prezentacije,njegovanja i
ouvanja kulturne batine
STRATEKI PRAVAC 7:USTANOVLJENJE MEDJUNARODNIH OPTINSKIH

MANIFESTACIJA RADI IDENTITETSKOG MARKIRANJA TIVTA I UNAPREDJENjA
TURISTIKE PONUDE
7.1. Podrka daljem razvoju festivala Purgatorije 2016-2020
7.2. Unapredjenje saradnje sa privrednim subjektima na podruju optine oko 2016-2020

definisanja i prezentiranja zajednike kulturne ponude.
7.3. Osnivanje Meunarodnog festivala dokumentarnog filma 2016-2017
7.4. Usvajanje Agende 21 za kulturu 2016-2018
STRATEKI PRAVAC 8:MEDJURESORNA SARADNJA I RAZVOJ PUBLIKE
8.1. SARADNJA KULTURA-TURIZAM 2016-2020

8.1.1. Uspostavljanje bliske saradnje Turistike organizacije Tivat i turistike 2016-2020

privrede sa institucijama kulture i ostalim akterima kulture
8.1.2. Definisanje i proizvodnja autentinih suvenira 2016-2020
8.1.3. Formiranje medjuresornog tima u svrhu razvoja kulturnog turizma 2016-2018
8.1.4. Izrada kvalitetnog turistikog vodia i zajednika distribucija 2016-2018
8.2. SARADNJA KULTURA-OBRAZOVANJE
8.2.1. Organizovanje vannastavnih umjetnikih sekcija u koli 2016-2020
8.2.2. Osmiljavanje edukativnih pograma i radionica o kulturnoj batini i 2016-2020

organizovane posjete
8.2.3. Prisutnost lokalne istorije i kulture u obrazovnim programima 2016-2020
8.2.4. Organizovane posjete uenika muzeju, galeriji, pozoritu itd 2016-2020
8.3. INTERSEKTORSKA SARADNJA
8.3.1. Zajednika realizacija projekata 2016-2020
8.3.2. Efikasnije korienje prostora i opreme CZK za programe NVO 2016-2020
17. MONITORING I EVALUACIJA
Monitoring predstvlj sistemtsko i kontinuirno prikupljnje podtk, njihovu nlizu

i upotrebu rdi donoenj odluk zsnovnih n poznvnju situcije. Aktivnosti monitoring su
te koje obezbjeuju identifikciju uspjeh i problem u relizciji strtekih plnov,
prvovremeno odluivnje zsnovno n poznvnju injenic, obvjetvnje i ukljuivnje
zinteresovnih kter, evluciju rezultt i reviziju ktivnosti i finnsij. Principi dobre prkse
u oblsti monitoring podrzumijevju d se prilikom prvljenj sistem monitoring im u vidu
kome su potrebne koje informcije, kako e biti prikupljne i u kom obimu. Potrebe z
informcijm svke od zinteresovnih strn se rzlikuju, p ko unprijed nemmo u vidu
kome su potrebne koje informcije, rezultt ktivnosti monitoring moe biti groblje podtk
- obilje podtk koji nikome nijesu potrebni. Odreivnje koje su informcije potrebne utvruje
se kroz nlizu projektovnih ciljev, interes i kpcitet zinteresovnih strn,
institucionlnih struktur i struktur mendment, te odgovornosti z donoenje odluk.
Direktno povezno s ovim pitnjem je i pitnje kako e se informcije prikupljti, nlizirti i

upotrebljvti. Tkoe bi se treblo, to se obima informacija tie, ogrniiti smo n

prikupljnje i nlizu njneophodnijih podtk z donoenje prvovremenih odluk. Vie
informcij ne zni nuno i bolju informisnost. Ali, istovremeno, principi dobrog monitoring
ukzuju n potrebu d se, gdje god je to mogue i u grnicm prihvtljivih trokov, kvlitet i
pouzdnost informcij podignu n vii nivo, kroz prikupljnje informcij iz vie od jednog
izvor i upotrebu vie od jednog metod. To se u rgonu nziv metodom tringulcije
(triangulation).
etiri domen posmtrnj jesu:
1. Monitoring rezultt
2. Monitoring proces
3. Monitoring uticj i
4. Monitoring kontekst
Uporeivnje onog to jeste i onog to bi treblo d bude ostvreno n nivou

upotrebe sredstv, sprovoenj ktivnosti i ostvrenj ciljev je kljuni zdtk u mendmentu
progrm i projekt.
U okviru monitoring rezultt prv stvr koju treb prtiti jeste odnos plnirnih i
ostvrenih rezultt. Ovo ujedno omoguv procjenu d li su ciljevi bili relistini ili suvie
mbiciozni. Prilikom poreenj plnirnih rezultt s ostvrenim procjenjuje se efektivnost
djelovnj. Drugi metod u monitoringu rezultt jeste uporeivnje uloenih sredstv (rd,
mterijl, vremen, opreme) s ostvrenim rezulttim djelovnj, tzv. inputoutput poreenj.
Poreenje plnirnih i stvrno korienih sredstv z relizciju ktivnosti omoguv ocjenu
efiksnosti djelovnj. Efiksnost se ogled u tome d se, uz upotrebu to je mogue mnje
sredstv ljudi, opreme, finnsijskih sredstv (input) i u to krem vremenskom roku,
ostvre to bolji rezultte u pogledu njihovog kvntitet i kvlitet (output). Trei, vrlo esto
korieni metod u monitoringu rezultt jeste benchmarking. U procesu benmrking vri se
uporeivnje vlstitih djeltnosti i rezultt s izuzetnim projektim i progrmim koji
predstvljju modele z uzor, primjere dobre prkse, relizuju se u slinim okolnostim, koriste
slin sredstv i imju sline ciljeve.
Drugi domen u kojem se vri monitoring jeste monitoring proces. U monitoringu

proces kcent je n tome kko se ostvruju rezultti. Procesi n koje posebno treb obrtiti
pnju jesu podjel zdtk unutr tim koji relizuje ktivnosti i njihovo prilgovnje
promijenjenim okolnostim u okruenju, definisnje i rzjnjenje ulog lnov/ca tim,
rzliiti oblici srdnje meu orgnizcijm i promjenljivost, dinmizm ovih odnos, ko i

suovnje s promjenm i otpor prem promjenm. Monitoring uticj posmtr dugorone

socio-ekonomske i ekoloke efekte progrm i projekt. Oni esto prevzilze ciljeve i rezultte
k kojim se teilo i mogu biti eljeni i neeljeni. Ovi efekti se mogu pojviti tokom trjnj
projekt, li esto postju vidljivi tek nkon to se relizcij progrm ili projekt zvril.
Uprvo iz tog rzlog se s monitoringom uticj nstvlj i nkon to je progrm ili projekt
zvnino okonn. Procedure i instrumenti monitoring uticj su slini ko z monitoring
rezultt, li se poetk monitoring uticj veom rzlikuje. Prvi kork u ovom procesu se
sstoji od izbor hipotez uticj. Kko je broj vidljivih i nevidljivih efekt progrm i
projekt ogromn, postvljnjem hipotez uticj ogrniv se polje posmtrnj koje
periodino ispitujemo koristei odreene indiktore. Njjednostvnij vrst monitoring uticj
sstoji se u provjervnju mlog broj hipotez tokom dueg period i prezentciji podtk u
odreenim vremenskim sekvencm.
etvrti domen iji se monitoring orgnizuje jeste monitoring okruenj ili kontekst. Pod
monitoringom okruenj podrzumijev se posmtrnje i ispitivnje svih pozitivnih i negtivnih
fktor koji mogu uticti n uspjeh progrm ili projekt, ne nlze se pod direktnom
kontrolom mendment progrm. Ko i u sluju monitoring uticj prvi kork sstoji se u
izboru i ogrnienju polj posmtrnj, potom se okruenje definie ko integrisni sistem u
kojem se u duem periodu prte trendovi (ekonomskog rst, politike stbilnosti, socijlne
jednkosti/nejednkosti, institucionlnog rzvoj, upotrebe prirodnih resurs, sigurnosti i
kontrole konflikt, i dr.) i posmtrju njihovi meusobni odnosi i uticj n ktivnosti projekt i
progrm.
S druge strne, svrh evlucije je d se izvri sistemtsk i koliko je to mogue

objektivn ocjen tekueg ili zvrenog projekt, progrm ili politike, njihovog dizjn,
implementcije i rezultt. Nmjer je d se odredi relevntnost i ostvrenje ciljev, rzvojn
efiksnost, efektivnost, uticj i odrivost. Evlucij bi treblo d obezbijedi informcije koje su
pouzdne i korisne, omoguvju ukljuivnje nuenih lekcij u proces donoenj odluk i
recipijent i dontor.
U sluju programa rzvoj kulture Optine Tivat z period 20152020 treblo bi

prtiti zbivnj u sv etiri domen monitoring, li bi posebnu pnju treblo posvetiti
monitoringu rezultt i monitoringu proces. U monitoringu kontekst treblo bi prtiti kko
ekonomski inioci utiu n ostvrenje plnirnih ciljev i rezultt. S druge strne, u
monitoringu uticj, treblo bi se koncentristi n to u kojoj mjeri ostvrenje rezultt ove
sttegije (u oblsti kulture) doprinosi ekonomskom i socijlnom oporvku Optine Tivat ili br
njenoj povenoj otpornosti n udre krize. U monitoringu rezultt treblo bi se fokusirti n
odnos plnirnog i ostvrenog. Treblo bi i ovdje pomenuti d se ne oekuje d e sve
predloene ktivnosti finnsirti lokln smouprv, niti d bi sve rezultte treblo ostvriti u

koordinirnoj kciji optinskih institucij. Skup idej koji je generisn tokom proces
strtekog plnirnj i predloene ktivnosti treb tretirti ko vlsnitvo svih kter
koji se bve kulturom u ovom grdu i vn njeg. Vjerovtno d e plnirni ciljevi biti
ostvreni ili d e kretnje putem identifikovnih strtekih prvc dovesti do unpreenj
kulture u grdu, proporcionlno je ukljuivnju svih sektor koji se bve kulturom u njihovu
relizciju; povezivnju s drugim resorim u grdu i izvn njeg (turizm, sobrj,
obrzovnje, mediji, zntstvo...) i finnsirnju ovih ktivnosti s rzliitih nivo
(meunrodnog, ncionlnog i loklnog).
Meutim, d se ovo eljeno bogtstvo kter i njihovog djelovnj ne bi pretvorilo u

zbrku, treblo bi pljivo prtiti ktivnosti i rezultte vezne z ciljeve predviene ovom
strtegijom. Ko to bi treblo prtiti i proces ostvrivnj rezultt i ciljev i meusobne odnose
kter u ovom poslu.
Kljunu ulogu u ovom procesu bi treblo d im Uprv z zatitu kulturnih dobara

koj bi neprekidno prtil djelovnje kulturnih institucij i vninstitucionlnih kter u grdu,
ko i drugih kter, iz drugih grdov ili iz drugih zemlj, koji se ukljuuju u ovj proces. S
rezulttim nliz, n osnovu prikupljenih informcij, Sekretarijat z kulturu treblo bi d
permnentno upoznje orgne loklne smouprve, kulturne institucije i druge kulturne ktere u
grdu; Ministrstvo kulture; ko i meunrodne dontore, ukoliko ih bude bilo. Svrh ovih
ktivnosti bil bi d se n osnovu uoenih problem ili novih mogunosti uvode korektivne
kcije ili revizije ovog pln. S druge strne, evlucij bi treblo d se odvij n njmnje dv
nivo.
N prvom nivou, treblo bi uvesti redovnu evluciju progrm i projekt kulturnih

institucij i vninstitucionlnih kter n godinjem nivou. Nju bi treblo d vre Sekretarijat z
kulturu (posebno njihovih kvntittivnih i finnsijskih spekt prenje efektivnosti i
efiksnosti progrm i projekt) i Svjet z kulturu Optine Tivat - koji bi ocjenjivo
kvlittivne spekte postignutog.
N drugom nivou - evlucije ostvrenj strtekih ciljev i rezultt - treblo bi

orgnizovti temeljnu evluciju postignutog u br dv vremensk odsjek tokom 2018.
godine i po okonnju plnskog ciklus (u prvoj polovini 2020. godine).
Imjui u vidu i ncionlne i meunrodne mbicije Optine Tivat zbiljeene u

ovom strtekom plnu, bilo bi dobro d z evluciju u sredini projekt (mid-term) i z zvrnu
evluciju budu ngovna po jedna kompetentna osoba iz zemlje (u koordinciji s
Ministrstvom kulture) i iz inostrnstv (u koordinciji s potencijlnim dontorim projekt
koji u ovom periodu budu obezbjeeni).

Ovko orgnizovni sistemi monitoring i evlucije, omoguili bi i d se tokom

plnskog period unprijedi relizcij plnirnih ktivnosti, uvedu korektivne mjere i
prilgovnj ciljev i rezultt. A posebno bi predstvljli dobru osnovu z nredni ciklus
strtekog plnirnj.

Kamena Kucca

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Kamena Kucca

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Kamena Kucca

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

PROGRAM RAZVOJA KULTURE OPTINE TIVAT 2015-2020

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 1

1.2. Statistiki podaci

1.3. Metodologija izrade optinskog programa razvoja kulture

1.4. Strateko planiranje

4.2. Savjet za kulturu optine Tivat

4.3. JU Centar za kulturu

5.Kulturno umjetniko stvaralatvo

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 2

5.7.2. Bokeljska mornarica

6.Kulturna batina u optini Tivat

10.Kulturne prakse gradjana i gradjanki optine Tivat

11. SWOT analiza(snage,slabosti,mogunosti,prijetnje)

12.1. Mjere koje afirmiu rodnu ravnopravnost kroz kulturu

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 4

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 5

U istoriji Boke Kotorske jasno se izdvajaju sljedee epohe: ilirska, rimsko-vizantijska,

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 6

Prema rezultatima popisa stanovnitva, domainstava i stanova iz 2011. godine u optini

to se tie obrazovne strukture stanovnitva prema popisu iz 2011.godine , 21% stanovnika je

Tabela1: stanovnitvo staro 10 i vie godina prema pismenosti

Ukupno stanovnitvo starosti 10 i Stopa

1.3.Metodologija izrade Programa razvoja kulture optine Tivat (20152020.godinu)

Program razvoja kulture donosi se na 5 godina i sastoji se iz analize stanja, u skladu sa

Program razvoja kulture obuhvata: likovnu umjetnost, muziku, pozorite, kinematografiju,

analizu stanja i potreba u kulturi;

analizu stanja infrastrukture potrebne za realizaciju projekata u kulturi;

Proces izrade Programa razvoja kulture za period 20152020 podrazumijevao je sljedee

2.Formirana je radna grupa od strane Predsjednika optine (24.06.2015.g.), sa namjerom

4. Realizovano je istraivanje kulturnih navika i potreba graana sa teritorije optine Tivat.

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 9

1.4. Strateko planiranje

U jednoj od mnogobrojnih definicij ovog pojm, strteko plnirnje se odreuje ko

U fzi strtekog progrmirnj, n osnovu rezultt okruenj i kter i uz pomo

Posljednj fz u procesu strtekog plnirnj jeste odreivnje kko e se vriti monitoring

Mehnizmi monitoring obezbjeuju d strtegij ostne n zcrtnom kursu. To ne zni d

Svrh evlucije jeste d se izvri sistemtsko i, koliko je to mogue, objektivno ocjenjivnje

Utoliko se, ko polzna tk u izrdi strtegij rzvoj grdov ( pogotovu njihovog

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 11

U odreivnju strtekih prvc djelovnj u rzvoju kulture grd, kriterijumi su bili

2. Nautiki turizam, marine i popravka jahti

3. Saobraaj avio promet, drumski saobraaj, pomorski putniki saobraaj

4. (Organska) poljoprivreda, maslinarstvo, vinogradarstvo, agrumi, voe, poljoprivredni proizvodi,

Turizam: Najznaajnije lokacije za izgradnju turistikih objekata Plavi horizonti, upa,

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 13

Drumski saobraaj: predstavlja jedan od problema u optini Tivat. Jadranska magistrala

Pomorski putniki saobraaj: Prema prostorno-urbanistikom planu Optine Tivat obnovi

Ovo bogatstvo kulturnog nasljea, kulturnih aktera i kulturnih manifestacija jedno je od

Kako je Crna Gora, odredbom lana 9. Ustava, utvrdila da su potvreni i objavljeni

Od domaih dokumenata korieni su stavovi iz Nacionalne strategije odrivog razvoja Crne

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 15

U Nacionalnom programu razvoja kulture navedeno je devet stratekih ciljeva za period na

Obezbjeivanje stabilnih izvora prihoda je trei osnovni cilj predvien Nacionalnim

Peti strateki cilj je valorizacija i revalorizacija kulturnih dobara i efikasna primjena

Formiranje jedinstvene baze podataka u kulturi jeste jo jedan od stratekih ciljeva

OPTINA TIVAT - Sekretarijat za upravu i drutvene djelatnosti 16

U Nacionalnom programu razvoja kulture je navedeno da e unapreivanje i razvoj kulture u

Stepen porasta ukupnog optinskog budeta moe se sagledati i iz toga to se procenat