1

KONDKTOMETRK YNTEMLER

Ref. Enstrmantal Analiz

Bir elektrolit zeltisindeki elektrik iletimi, pozitif ykl taneciklerin katoda, negatif
ykl taneciklerin de anoda g etmeleri olaydr. "letkenlik" akm lsdr ve
zeltideki ykl taneciklerin says ile doru orantldr. yonlarn tm iletkenlie
katkda bulunur; herhangi bir taneciin tad bir akm, o taneciin konsantras-
yonuna ve ortamdaki hareket yeteneine baldr.

Analizlerin dorudan doruya iletkenlik lmlerine dayanlarak yaplmas, tane-

ciklerin zellikleri nedeniyle, snrldr. Bir zeltinin toplam iletkenliine zeltideki
her tr iyonun katkda bulunmas nedeniyle iyon karmlarnn bulunduu zelti-
lerde dorudan iletkenlik lmnn seici zellii yoktur. Ancak yntemin hassa-
siyeti yksek olduundan baz uygulamalarda ok nemlidir. En fazla kullanld
alan distile veya deiyonize suyun saflnn kontroldr. Saf suyun z iletkenlii 5
x 10-8 ohm-1 cm-1 kadardr; eser miktardaki iyonik safszlklar iletkenlii nemli
derecede artrr.
letkenlik lmleri bir tek kuvvetli elektrolit ieren (alkaliler veya asitler gibi) zel-
tilerin konsantrasyonlarnn saptanmasnda uygulanr. Bu tr analizlerde
kalibrasyon erileri kullanlr. lm, arlka %20 ye kadar madde bulunan -
zeltilerde yaplabilir. Deniz suyunun tuzluluk derecesi de iletkenlik lmleri ile
saptanabilir. letkenlik lmleriyle, bir veya daha fazla iyonik taneciin bulunduu
sulu zeltilerin asosiyasyon ve disosiyasyon zellikleri hakknda bilgi edinilebilir.
Yntemin en nemli avantaj, ok seyreltik zeltilere ve reaksiyonun tam olmad-
sistemlere de uygulanabilmesidir. rnein, seyreltik fenol (Ka 10-10) zeltisi-
nin, potansiyometrik veya indikatr dnm noktas yntemi ile yaplamayan anali-
zi bu yntemle yaplabilir. Toplam elektrolit konsantrasyonunun artmasyla yn-
temin doruluu azalr. Titrant ilave edildiinde oluan akm deiiklii, zeltideki
tuz konsantrasyonu fazla olduunda maskelenir.
2

ELEKTROLTK LETKENLK

Bir zeltiye potansiyel uygulandnda, zeltideki iyonlar ters ykl elektrotlara

doru hareket ederler. Ancak hareket hzlar, bu iyonlarn g etmeleriyle oluan
srtnme kuvvetleri tarafndan snrlanr. Metalik bir iletkende olduu gibi zelti-
de de, taneciklerin hz uygulanan alanla dorusal bir ilikidedir; yani ohm kanu-
nuna uyar.

letkenlik, G
Bir zeltinin iletkenlii, elektriksel direncin (R) tersidir ve birimi ohm-1 (-1), veya
Siemens (S) dir.
1
G = (1)
R

z (Spesifik) iletkenlik, k
letkenlik, bir iletkenin kesit alan (A) ile doru, uzunluu (l) ile ters orantldr.
A
G = k (2)
l
k orant sabitidir ve "z iletkenlik" olarak adlandrlr.
A ve l saysal olarak birbirine eit olduu zaman z iletkenlik iletkenlie eit olur (k
= G). Birimler santimetre cinsinden verildiinde k, kenar 1 cm olan bir sv kp-
nn iletkenliini gsterir. Buna gre z iletkenliin birimi ohm-1 cm-1 (S/cm); birim-
ler metre olarak verildiinde S/m dir.

letkenlik lmleri iin scaklk katsays %2/0C kadardr; bu nedenle,

kondktometrik bir lm yaplrken scaklk kontrolne gerek vardr. Deneylerin
sabit bir scaklkta yaplmas tavsiye edilir, ancak baz durumlarda scaklk kontro-
lne gerek olmaz. Pek ok hallerde hcre, oda scaklndaki bir su veya ya
banyosuna daldrlarak, ayrca bir scaklk kontrolne gerek kalmaz.
 3

80

70 H2SO4
60

http://www.chemnew.sdu.edu.cn/cce/
z iletkenlik, k, S/m 50

news/images/upfile/73.ppt#18
KOH
40

30 LiCl
20

10 MgSO4

0 HAc
0 5 10 15
Konsantrasyon, C, mol/L

ekil-1: Baz bileiklerin z iletkenliinin konsantrasyonla deiimi

0.9 50 0C
http://www.chemnew.sdu.edu.cn/cce/
z iletkenlik, k, S/m

news/images/upfile/73.ppt#18

30 0C

0.5
10 0C

-10 0C
0.1
-30 0C
-50 0C
20 40 60
H2SO4, %arlk

ekil-2: Farkl konsantrasyonlardaki H2SO4in z iletkenliinin scaklkla deiimi

4

Edeer (Ekivalan) letkenlik,

Edeer iletkenlik (), birbirinden 1 cm uzaklktaki iki elektrot arasnda bulunan 1
edeer gram maddenin iletkenlii olarak tarif edilir.
Burada zeltinin hacmi ve elektrotlarn alanlar belirtilmez; bunlar koullara gre
deiir. rnein, zelti 1 N (litrede 1.0 edeer gram) ise her bir elektrot yzeyin
alannn 1000 cm2 olmas gerekir; zeltinin 0.1N olmas halinde ise 10000 cm2
'lik yzey alanl elektrotlar gerekir. Bu nedenle, dorudan edeer iletkenlik l-
mne dayanan analizler pek sk yaplmaz. Bunun yerine, edeer iletkenlik deeri
z iletkenlik verisinden dolayl olarak bulunur.
Tarife gre, aralarnda 1 cm mesafe bulunan iki elektrot arasnda 1 edeer gram
madde varsa deeri G'ye eit olur. 1 edeer gram madde ieren zeltinin
hacmi (V, cm3),
1000
V =
C
eitlii ile verilir. Burada C, her bir litredeki konsantrasyonu (edeer olarak) gs-
terir. Hacim, hcrenin boyutlarna gre de tarif edilebilir.

V=lA
l = 1 cm olarak sabit tutulduunda,
1000
V = A =
C
yazlr. Bu ifade denklem(2)'de yerine konularak aadaki eitlik karlr.
1000 k
= (3)
C

Molar letkenlik (m): Birbirinden 1 m uzaklktaki iki elektrot arasnda bulunan 1

mol elektrolitin iletkenliini gsterir.
k
m =
C
Bu eitlikler kullanlarak konsantrasyonu bilinen bir zeltinin deneysel olarak bu-
lunan k deerinden edeer veya molar iletkenlikleri hesaplanabilir.
 5

http://www.chemnew.sdu.edu.cn/cce/
HCl

Molar iletkenlik, m

news/images/upfile/73.ppt#18
KOH

NaOH

KCl
NaCl

HAc

Konsantrasyon, C, mol/L

ekil-3: Baz bileiklerin molar iletkenliinin konsantrasyonla deiimi

Sonsuz Seyrelmedeki Edeer letkenlik

zeltideki bir iyonun hareketlii drt kuvvetin etkisindedir. "Elektriksel kuvvet",
elektrotun potansiyeli ve iyonun yknden oluan elektrik kuvvetidir; taneciklerin
elektrotlardan sadece birine doru hareket etmesini salar. "Srtnme kuvveti",
her iyon iin karakteristik bir zelliktir; elektriksel kuvveti ksmen dengeler. Bu iki
kuvvet seyreltik bir zeltinin iletkenliinin tayininde ok nemlidir; bu kuvvetlerin
bulunduu ortamda bir tuzun edeer iletkenlii konsantrasyonuna baml deil-
dir. ok seyreltik olmayan konsantrasyonlarda iyon hareketliliini etkileyen iki
kuvvet daha ortaya kar, bunlar "elektroforetik" ve "relaksasyon" kuvvetlerdir. Bu
kuvvetler, maddenin konsantrasyonu arttka edeer iletkenliin azalmasna yol
aar. Sodyum klorr zeltisinin konsantrasyonla gsterdii edeer iletkenlik
deiimi Tablo- 1'de grlmektedir.
Elektroforetik etki, analizi yaplacak iyonu saran zt ykl iyonlarn hareketliinden
kaynaklanr. Bunlar beraberlerinde zc molekllerini de tarlar; ana taneciin
hareketi, zcnn ters yndeki ak ile yavalatlr. Relaksasyon kuvveti de,
tanecii saran iyonik atmosferin hareketlilii ile ilgilidir; hareketli taneciin arka-
snda toplanan zt iaretli yk, iyonun hareketini yavalatr.
6

Kuvvetli elektrolitlerde edeer iletkenlik ile konsantrasyonun kare kk arasnda

dorusal bir bant vardr. Bu bantdan elde edilen dorunun sfr konsantras-
yona ektrapole edilmesiyle sonsuz seyrelmedeki edeer iletkenlik (0) bulunur.
Zayf bir elektrolitin benzer ekilde elde edilen erisi bir doru vermez ve 0 n
elde edilmesi de mmkn olmaz.

Tablo-1: Edeer letkenlie Konsantrasyonun Etkisi

NaCl n konsantrasyo- NaCl n konsantrasyo-
0 0
nu, ed./L nu, ed./L
0.1 106.7 0.001 123.7
0.01 118.5 sonsuz seyrelme 126.4 (0)

Tablo-2: Edeer yonik letkenlikler, 25 0C

Katyon 0+ Anyon 0- Katyon 0+ Anyon 0-

H3O 349.8 OH- 199.0 Mg+2 53.1 C2H3O2- 40.9
Li+ 38.7 Cl- 76.3 Ca+2 59.5 SO4-2 80.0
Na+ 50.1 Br- 78.1 Ba+2 63.6 CO3-2 69.3
K+ 73.5 I- 76.8 Pb+2 69.5 C2O4-2 74.2
NH4+ 73.4 NO3- 71.4 Fe+3 68.0 Fe(CN)6-4 110.5
Ag+ 61.9 ClO4- 67.3 La+3 69.6 - -

Sonsuz seyrelmede iyonlar arasndaki ekim kuvvetleri sfrdr; bu halde, zelti-

nin toplam iletkenlii her bir iyonik edeer iletkenliin toplamna eittir.
0 = 0+ + 0-
0+ ve 0- tuzun sonsuz seyrelmedeki katyon ve anyonunun edeer iyonik ilet-
kenlikleridir. yonik iletkenliklerin her biri, dier elektrolitik lmelerden bulunabilir;
baz iyonlarn edeer iletkenlikleri Tablo-2'de verilmitir. Mg+2, 1/3 Fe+3 ve
SO4-2 gibi semboller, konsantrasyonun edeer/L cinsinden verildiini gsterir.

eitli taneciklerin edeer iyonik iletkenliklerinin farkl olmas, byklklerinin ve

hidrasyon derecelerinin deiik olmasndan dolaydr (Tablo-2).
Edeer iyonik iletkenlik, elektriksel bir kuvvet alan altndaki bir iyonun hareket
 7

yeteneini gsterir ve tabii iyonun elektrik nakletme kapasitesinin de bir gsterge-

sidir. rnein, bir potasyum iyonunun iyonik iletkenlii bir klorr iyonununki ile
hemen hemen aynidir; sonuta, bir potasyum klorr zeltisinden geen elektrik
zeltideki potasyum ve klorr iyonlar tarafndan eit olarak tanr. Oysa hidrok-
lorik asit durumunda olay farkldr; hidrojen iyonunun hareket yetenei ok byk
olduundan elektrolizde elektriin byk bir blm [350/(350+76) = 0.82] hidro-
jen iyonu tarafndan tanr.
yonik iletkenlik verileriyle eitli maddelerin relatif iletkenlikleri kyaslanabilir. r-
nein, 0.01 N hidroklorik asidin 0.01N sodyum klorrden daha fazla iletkendir
denebilir, nk hidrojen iyonunun iyonik iletkenlii ok byktr. Bu bilgiler
kondktometrik titrasyonda baarl olmak iin ok nemlidir.

Sonsuz Seyrelmedeki Molar letkenlik, m

Kohlrausch, elektrolit konsantrasyonunun C< 0.002~0.003 olmas halinde, m ve
C1/2 arasnsa dorusal bir iliki olduunu gstermitir.

0.04 HCl
http://www.chemnew.sdu.edu.cn/cce/

0.03
Molar iletkenlik, m

news/images/upfile/73.ppt#18

H2SO4

0.02 KCl

Na2SO4
0.01
HAc

0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 C

ekil-4: Molar iletkenlik m ve C arasndaki iliki

8

Kohlrauschun molar iletkenlik deneysel forml:

m = m A C
Eitlii ile verilir.
C = 0 olduunda,
m = m

m: sonsuz seyrelmedeki snr deeridir; buna, snr molar iletkenlik denir.

Bir Hcredeki Deiken (Alternatif) Akmlar

Bir zelti-elektrot yzeyi boyunca doru akm(dc) elektrik iletimi faradaik bir i-
lemdir; yani iki elektrottan birinde ykseltgenme ve dierinde de indirgenme reak-
siyonunun olmas gerekir. Oysa alternatif akm(ac) iin elektrotlarda
elektrokimyasal reaksiyona gereksinim yoktur; bundaki elektrik akm, faradaik
olmayan ilemler sonucunda gerekleir. Faradaik iletkenlikle ilgili deiiklikler
hcrenin elektriksel zelliklerini de deitirdiinden kondktometrik lmeler
faradaik olmayan ilemlere gre yrtlr.
Dk frekanslarda, bir elektrolitten ac elektrik iletimi iyonlarn elektrotlara doru
ve elektrotlardan da ters yne doru olan periyodik hareketlerinden kaynaklanr.
Radyo frekanslarnda, tanan elektriin bir ksm "tesir ve dzenlenme polarizas-
yonu" nedeniyle dielektrik akm eklindedir. Bu etkiden kurtulmak iin iletkenlik
lmleri, ounlukla, dk frekanslarda yaplr. "Osilometre" denen bir cihazda
ise radyo frekanslar kullanlr; bunda dielektrik akm nemlidir.
 9

LETKENLN LLMES
letkenlik lm iin bir elektrik g kaynana, zeltinin bulunduu bir hcreye,
ve zeltinin direncini lebilen uygun bir kprye gereksinim vardr.

G Kaynaklar
Alternatif akm kullanlmasyla faradaik akmlardan kaynaklanan etkiler yok edilir.
Bunun iin uygulanan frekanslarn hem st hem de alt limitleri kontrol edilmelidir;
1000 Hz dolaynda sinyaller veren ses osilatrleri bu ama iin en uygun kaynak-
lardr.
Hassasiyetin daha az olabilecei almalarda kademeli olarak 110 V'dan 10V'a
kadar inebilen 60 saykllk bir akm kullanlabilir. Byle bir akmla yaplan alma-
larda iletkenlik lmleri, faradaik ilemler nedeniyle, snrldr. Ancak, 60 saykllk
bir gcn kolay bulunabilir olmas bu yntemin avantajl tarafdr.
1000 Hz gibi yksek frekansl g kaynaklar kullanldnda baz sorunlarla kar-
lalr. Burada, hcre kapasitans ve devrenin dier ksmlarndaki parazit
kapasitanslar akmda faz deiikliklerine yol aarlar, ve bunlarn uyumlu hale
getirilmesi de olduka zordur.

Diren Kprleri
letkenlik lmelerinde kullanlan tipik bir sistem Wheatstone kprsdr (ekil-5).
G kayna S, 6-10 V potansiyelde, 60-1000 Hz frekans aralnda bir alternatif
akm verir. RAC ve RBC direnleri C nin konumundan hesaplanabilir. Bilinmeyen Rx
direnli hcre kprnn st sol kolu zerine, hassas deiken RS direnci de sa
kol zerine yerletirilir. D ve C arasnda akmn bulunmadn gstermek iin ND
sfrlama dedektr kullanlr. Kulak, 1000 Hz frekans alglayabildiinden
dedektre bir ift kulaklk taklabilir; veya kulaklk yerine bir "gz" tp, bir katot
n tp, veya bir mikroommetre bulunabilir. Rs deki deiken kapasitrle (kon-
dansatr) Rx 'deki (yksek direnler llrken hassasiyet kaybolmasna neden
olan) kapasitans etkileri giderilir.

letkenlik lmelerinde, iletkenliin bir doru akm aletinden veya kaydediciden

okunduu , basit bir elektronik devre de kullanlabilir (ekil-6).
10

1
2 RS
3
RX 4
ND 1
10 10 0
k 0
k
1
A B

ekil-5: Diren lmnde kullanlan bir Wheatstone kprs

iletkenlik hcresi deiken diren

Rf

GC
transformatr

100 V RS
ac redresr

standart diren

M = k GC kaydedici

ekil-6: letkenlik lmnde kullanlan basit bir devre

 11

Hcreler
ekil-7'de iletkenlik lmlerinde kullanlan baz hcre tipi grlmektedir. Bunlarn
her birinde, geometrik olarak birbirine belirli ve sabit bir konumda olacak ekilde
yerletirilmi birer ift elektrot vardr. Elektrotlar, etkin yzeylerinin artrlmas iin,
platinlenmilerdir ve tabii kapasitanslar da yksektir; bunun sonucu olarak
faradaik akmlar en dk dzeydedir.

http://iocg.ignou.ac.in/wiki/images/e/ed/
Unit_4_Conductometric_Titrations.pdf
dalma
hcresi

ekil-7: letkenlik lmlerinde kullanlan tipik hcreler

12

Hcre Sabitinin Saptanmas

Denklem(2)ye gre z iletkenlik k, llen iletkenlik G den, elektrotlar birbirinden
ayran mesafenin (l), yzey alanna (A) blnmesiyle elde edilen oran kadar fark-
ldr. Bu oran her bir hcre iin sabit bir deerdir ve "hcre sabiti" olarak adlandr-
lr.
Deeri, genellikle tayin edilmez; bunun yerine z iletkenlii bilinen bir zeltinin
iletkenlii llr, sonra hcre sabiti hesapla bulunur. Hcre kalibrasyonunda,
ounlukla, potasyum klorr zeltileri kullanlr. Tipik veriler Tablo-3'de grlmek-
tedir. Hcre sabiti bir defa tayin edildikten sonra, denklem(2) ile, iletkenlik verileri
kolayca z iletkenlie evrilir.

Tablo-3: Hcre Kalibrasyonunda Kullanlan

zeltilerin letkenlikleri
100 g zeltideki g KCl (va- z iletkenlik, 25 0C, ohm-1
kumda) cm-1
71.1352 0.111342
7.41913 0.0128560
0.745263 0.00140877

KONDKTOMETRK TTRASYONLAR
Kondktometrik lmelerde dnm noktalar titrasyon ileminin iinde bir noktada
bulunur. Titrasyon erisinin izilmesi iin edeerlik noktasndan nce ve sonra
en az 3-4 lm yaplmaldr. Hacim dzeltmesinden sonra bulunan iletkenlik
verileri, titrant hacminin fonksiyonu olarak grafie geirilir. izilen iki doru
ektropole edilerek kesitikleri nokta edeerlik noktas olarak saptanr.
Reaksiyonlar tamamlanmaya yaknlatka yavaladndan kondktometrik
titrasyon erileri, edeerlik blgesinde dorusallktan saparlar. Reaksiyonlarn
zayfl artka ve zeltinin konsantrasyonu azaldka eri eklindeki blgeler
daha geni olur. Erinin doru eklindeki ksmlar edeerlik noktasndan yeteri
kadar uzaktaki ksmlarda daha kesin ve doru olarak belirlenir, nk tayin edilen
 13

iyonun reaksiyonu bu ksmlarda hemen hemen tamamlanmtr. Bu nedenle,

potansiyometrik ve indikatr yntemlerinin tersine, kondktometride dnm nokta-
larnn belirsiz olduu analizler bile baaryla yaplabilir. Oysa potansiyometrik ve
indikatr titrasyonlarla bu tip reaksiyonlar doru olarak izlenemez. Kondktometrik
dnm noktas spesifik bir nokta deildir.
Her tip volumetrik reaksiyonlara uygulanabilir olmasna ramen, ykseltgenme-
indirgenme reaksiyonlarnda kullanm snrldr; bu tip reaksiyonlarda fazla mik-
tarda hidrojen bulunmas nedeniyle, volumetrik reaksiyonlar sonucu oluan ilet-
kenlik deiiklikleri, hidrojen tarafndan maskelenir.

Asit- Baz Titrasyonlar

Kondktometri, ntralizasyon titrasyonlarnda dnm noktasnn belirlenmesinde
baaryla uygulanabilir; nk hidrojen ve hidroksil iyonlarnn iyonik iletkenlikleri
ok byktr.

Kuvvetli Asitlerin veya Bazlarn Titrasyonu

ekil-8'deki kesikli izgi, hidroklorik asidin sodyum hidroksit ile titrasyonunu gste-
rir (hacim dzeltmesi yapldktan sonra). Ntralizasyon srasnda, hidrojen iyonlar
edeer miktardaki daha az hareketli sodyum iyonlar ile yer deitirir. Bu dei-
me sonucunda iletkenlik dk deerlere iner. Edeerlik noktasnda hidrojen ve
hidroksil iyonlar konsantrasyonlar en az seviyededir ve zeltinin iletkenlii de
en dk deeri gsterir. Sodyum ve hidroksil iyonu konsantrasyonunun artrl-
masyla, erinin eimi tersine dner. Tam edeerlik noktasnn bulunduu bl-
genin dnda, iletkenlik ile ilave edilen bazn hacmi arasnda ok gzel dorusal
bir bant vardr; sonu olarak, bir analiz iin edeerlik noktasnn her iki tarafn-
da veya drt gzlem noktas alnmas yeterlidir.
Kuvvetli bir asitin veya bazn titrasyonu srasnda iletkenliin % deiimi, zelti-
nin konsantrasyonuna bal deildir. Bu da ok seyreltik zeltilerin de konsantre
zeltiler kadar salkl bir ekilde analiz edilebileceini gsterir.
14

A: hacim dzeltmesi yaplm

titrasyon erisi

A B: H3O+ iyonunun zeltinin

iletkenliine katks

C: OH- iyonunun zeltinin

letkenlik

iletkenliine katks

B D: Cl- iyonunun zeltinin

C iletkenliine katks
E: Na+ iyonunun zeltinin
iletkenliine katks

D (iyonlarn erilerinde hacim

dzeltmesi yaplmtr)
E
lave edilen NaOH hacmi

ekil-: 8: Kuvvetli bir asitin, kuvvetli bir baz ile kondktometrik titrasyonu

Zayf Asitler veya Bazlarn Titrasyonu

ekil-9(a)'da ok zayf bir asit olan borik asitin (Ka = 6 x 10-10) kuvvetli bir bazla
titrasyonundaki kondktometrik dnm noktas tayini grlmektedir. Bu reaksiyon
tamamlanan bir reaksiyon olmadndan potansiyometrik veya indikatr dnm
noktas yntemlerine uygulanamaz. Titrasyonun balarnda hzla bir tampon or-
tam oluur ve zeltinin hidrojen iyonu konsantrasyonu hemen hemen sabit kalr.
lave edilen hidroksil iyonlar bu tampon tarafndan tketilir ve dolaysyla iletkenli-
e dorudan bir katkda bulunamazlar. Ortamdaki borat ve sodyum iyonlarnn
artmasyla iletkenlikte de yava bir art gzlenir. Edeerlik noktasna ulald-
nda artk daha fazla borat iyonu oluamadndan, ilave edilen bazn ok hare-
ketli olan hidroksil iyonu nedeniyle iletkenlikte hzl bir art balar.
ekil-9(b)'de orta derecede zayf bir asit olan asetik asitin (Ka = 10-5) sodyum
hidroksitle titrasyon erisi izilmitir. Titrasyon erisinin balangcnda gzlenen
dorusal olmayan blge, dnm noktasnn saptanmasn zorlatrr. zeltinin
balangtaki hidrojen iyonu konsantrasyonu orta derecelerdedir (~10-3 M). Baz
 15

ilave edildiinde bir tampon sistemi oluur ve hidrojen iyonu konsantrasyonu daha
da derken sodyum iyonu ile asitin konjuge baznn konsantrasyonu artar. Hidro-
jen iyonunun azalmas ile, balangta, iletkenlikte bir dme gzlenir. Titrasyon
ilerledike, tampon oluumu nedeniyle pH kararl hale gelir ve bu durumda ortam-
daki tuz miktar nemli olur; tuzun konsantrasyonu artka iletkenlikte de dorusal
bir ykselme balar. Edeerlik noktasndan sonra ortama ilave edilen bazn ok
hareketli hidroksil iyonlar hakim olur ve iletkenlikteki dorusal art hzlanr.
lke olarak, zayf asitler veya bazlarn tm titrasyon erileri ekil-9(b)'deki gibi bir
grmdedirler. ok zayf taneciklerin iyonizasyonu ok yava olduundan, tam-
pon blgenin olumasyla ya hafif bir eri blge meydana gelir veya byle bu bl-
ge hi gzlenemez. Asitin (veya bazn) kuvveti artka titrasyon erisinin ilk ksm
daha uzun olur. Disosiyasyon sabitleri 10-5 den daha byk olan zayf asitler ve
bazlar iin bir dnm noktasnn gzlenmesi imkanszlar.
ekil-9(c)'de, ekil-9(b)'deki zayf asitin (asetik asit) sulu amonyakla yaplan
titrasyon erisi grlmektedir. Burada titrantn zayf bir elektrolit olmas nedeniyle
eri, edeerlik noktasndan sonra yatay bir grnm almtr. Titrant olarak sod-
yum hidroksit gibi kuvvetli bir baz yerine sulu amonyak (zayf bir baz) zeltisi
kullanlmas halinde ekstrapolasyon fazla salkl olmaz.
ekil-9(d)'deki eri, asetat iyonu gibi, zayf bir bazn standard bir hidroklorik asit
zeltisiyle titrasyonunu gstermektedir. Ortama kuvvetli asit ilave edilmesiyle
sodyum klorr ve disosiye olmam asetik asit olumaya balar. Asetat iyonlarnn
yerini alan klorr iyonlar daha hareketli iyonlar olduundan iletkenlikte hafif bir
ykselme gzlenir. Dnm noktas geildikten sonra ortamda fazla hidrojen iyon-
lar bulunacandan iletkenlikte de hzl bir ykselme balar. Kondktometrik yn-
tem, asidik veya bazik karakteri ok zayf olduundan indikatrlerle iyi bir dnm
noktas bulunamayan tuzlarn analizine ok uygundur.
yonlama dereceleri birbirinden farkl olan iki asit karmnn titrasyon erisi e-
kil-9(e)'de grlmektedir. Bu tip karmlarda, potansiyometrik yntemlere kyasla,
kondktometrik analizlerde ok daha doru sonular alnr.
16

letkenkik

letkenkik
0.01 N

0.10 N
NaOH hacmi NaOH hacmi
(a) ok zayf bir asitin (Ka 10-10) (b) Zayf bir asitin (Ka 10-5) NaOH
NaOH ile titrasyonu ile titrasyonu (0.01 N zelti iin,
iletkenlikx10 deerleri alnmtr)
letkenkik

letkenkik

NH3 hacmi HCl hacmi

(c) Zayf bir asitin (Ka 10 )
-5 (d) Zayf bir asitin tuzunun
sulu NH3 ile titrasyonu HCl ile titrasyonu
letkenkik

letkenkik

HCl son
nokta
HOAc son
nokta

NaOH hacmi AgNO3 hacmi

(e) HCl ve CH3COOH karmnn (f) Klorr iyonunun AgNO3
NaOH ile titrasyonu ile titrasyonu

ekil-9: Tipik kondktometrik titrasyon erileri

 17

kelme ve Kompleks-Oluumu Titrasyonlar

ekil-9(f)deki eri sodyum klorrn gm nitrat ile titrasyonundaki iletkenlik de-
iimini gsterir. Titrantn ilavesiyle zeltideki klorr iyonlar, daha az hareketli
nitrat iyonlaryla yer deitirmeye balar; iletkenlikte, bu nedenle, az bir dme
gzlenir. Reaksiyon tamamlandktan sonra gm nitratn fazlas iletkenliin hzla
ykselmesine yol aar.
kelme veya kompleks-oluumu reaksiyonlarna dayanan kondktometrik yn-
temler, ntralizasyon reaksiyonlarnda olduu kadar yaygn deildir. Hi bir iyon,
hidrojen veya hidroksil iyonunun iletkenlii kadar yksek bir iletkenlie sahip ol-
madndan asit-baz reaksiyonlarnn dndaki reaksiyonlarda iletkenlik deiiklik-
leri olduka kktr (nadiren ayni seviyededir). kelme reaksiyonlarnda ayrca,
kelein znrl de bir sorun kaynadr.

Yararlanlan Kaynaklar
D.A.Skoog, D.M.West Principles of Instrumental Analysis, (second ed), 1981