Sınıf Türk Ed.-Dil Ve An. Akıllı Defter

Bu defter, siz retmenlerimize zel olarak
boluklar doldurulmu bir ekilde baslmtr.

Mavi renkli, italik yazlar, rencilerinize
yazdrabilmeniz amac ile renci defterinde
bo braklmtr.
Bu rnn btn haklar
ZM DERGS YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.ne aittir.
Tamamnn ya da bir ksmnn rn yaymlayan irketin
nceden izni olmakszn fotokopi ya da elektronik, mekanik
herhangi bir kayt sistemiyle oaltlmas, yaymlanmas ve
depolanmas yasaktr.
zm Yaynlar Grafik Birimi
zm Yaynlar Dizgi Birimi
2015, Ankara
Yorum Matbaaclk
(0312) 395 21 12

Deerli retmenim,
FATH Projesi ile lkemizdeki hemen hemen tm okullarmza "akll tahtalar" yerletirildi ve siz deerli retmenlerimizin
kullanmna sunuldu. Akll tahtalar doru bir ekilde kullanldnda renme srelerini hzlandran, renme dzeyini
artran etkili bir eitim aracdr.
Akll tahtalarn etkili bir ekilde kullanlabilmesi iin seilecek ierik byk nem tamaktadr.
zm Yaynlar, akll tahta ile ders ileme sistemini Trkiye'de ilk uygulayan kurulutur. Bnyesinde barndrd tm ders-
hanelerde bu sistem gnmze kadar baar ile kullanlmtr. Bu teknolojiyi kullanmann getirdii tecrbe ile hem renci
hem de retmeni aktif bir ekilde derste tutacak, renme becerilerini maksimum dzeye karacak ierikleri retmek,
zm Yaynlarnn kltrnde yer alan nemli bir birikimdir.
u an kullandnz bu eser, bu birikim ve tecrbenin bir rndr. Uygulamalar sonucunda her yl gelitirilerek bugnk
hlini almtr.
Bu rnn tamamlaycs olan "Akll Tahta Program"mz ile retmenlerimiz tahtada dersini anlatrken rencilerimiz basl
bir materyal olan akll defterlerinden dersi takip edecek ve sizin tahtaya yazdnz bilgileri defterlerine not edeceklerdir.
Yeni bir yaklamda bulunarak retmenler in zel Akll Defter hazrladk. retmenlerimiz iin hazrladmz bu
defterde, rencilerimizde bulunan Akll Defterlerdeki not almak iin braklan boluklar dolduruldu. renci defterinde
olmayan ancak retmen defterinde yer alan ksmlar farkl bir renk ile belirtilmitir.
MEHMET EMN YURDAKUL (1869 - 1944)

iir yazmaya Servet-i Fnn Dneminde balayan milliyeti,
Mavi renkli italik yazlar halk Yurdakul, btn iirlerinde sade bir dil ve hece ls
renci defterinde yer al- kulland; konularn toplum dertlerinden, sosyal - epik hayat
mamaktadr. retmenle- sahnelerinden ald. Uyarc - retici (didaktik) iirler yazd.
rimiz bu bilgileri rencile- Trk airi, milli air diye anlr.
rine yazdracaktr. Eserler
iir : Trke iirler, Trk Saz, Ey Trk Uyan, Tan Sesleri,

Ordunun Destan, Turana Doru, Zafer Yolunda,
Aydn Kzlar, Mustafa Kemal, syan ve Dua,
Dz Yaz : Fazilet ve Asalet, Trkn Hukuku, Danteye
retmenlerimiz iin zel hazrlanan bu akll defter sayesinde, akll tahta olmadan da retmenlerimiz ders ileyebilir.
Derslerden nce, anlatacaklar konular gzden geirebilir.
Ders anlatm srasnda kullanacaklar ek materyallerin notlarn defterlerine alabilirler.
Birlikte baarmak dileiyle
zm Yaynlar
1. BLM: Edebiyatla Dnce Sosyal ve Siyasi Hayatn likisi...............5
2. BLM: iir Bilgisi...........................................................................9
3. BLM: Tanzimat Dnemi Edebiyat (1860 1896).......................... 21
4. BLM: Sz Sanatlar.................................................................... 42
5. BLM: Servetifnun Edebiyat (Edebiyat Cedide Topluluu (1890 1901)

ve Fecriati Topluluu (1909 1913)).................................. 59
6. BLM: Milli Edebiyat Dnemi (1911 1923).................................. 82

1. BLM Edebiyatla Dnce Sosyal ve Siyasi Hayatn likisi
I. EDEBYAT, SOSYAL VE SYAS HAYAT LKS
Edebiyat anlatm arac olarak, toplumun yaratt dili kullanan sosyal bir kurumdur. Edebi-
yat, hayat temsil eder; hayat ise sosyal bir gerekliktir.
Sosyal ve siyasal gelimeler edeb eseri etkiledii gibi, edeb eserler ve yazarlar da sosyal
ve siyas hayat etkiler. rnein; 19. yzyl nl Fransz dnr ve yazar J.J. Rousseau
eserleriyle, dnya tarihinde nemli bir dnm noktas olan, sosyal ve siyas birok deiikli-
e kaynaklk eden Fransz htilalini hazrlamtr.
Dnemin sosyal ve siyas koullar edebiyat etkiledii gibi, gzel sanatlar da etkilemek-
tedir. rnein Tanzimattan sonra Batl sanat anlaynn etkileri edebiyatta grld gibi
mimari, resim, mzik gibi dier gzel sanatlarda da grlmektedir.
Siyas Hayat
Sosyal Hayat
Dnce Hayat
Mimari Resim
Edeb Eser
Mzik Heykel
11. Snf / Edebiyat / Akll Defter 5

II. YENLEME DNEM
Yenileme Dnemini Hazrlayan Faktrler
Osmanl Devletinde Yenileme Dneminin Tanzimatla balad dnlmek-
tedir. Ancak, yenileme hareketinin Tanzimattan nce balad bilinmektedir.
Yenileme Dnemini hazrlayan baz faktrler:
Osmanldaki siyasal ve sosyal bozulmalar
Ynetim alanndaki bozulmalar
Ekonomik alandaki bozulmalar
Askeri alandaki bozulmalar
Eitim alanndaki bozulmalar
Dnyadaki gelimeler
POZTVZM
ada bilimleri esas alan; din, metafizik gibi inanlar ilkel dnemlere ait dnce biimi olarak gren
ilerlemeci dnya grdr. Pozitivizme gre bilgi gzlem ve deneye dayal ak olgulardan, tmevarm
yntemiyle elde edilir; fen bilimlerinin yntemleri sosyal bilimlere de uygulanabilir. nsanlk tarihinin
aamal zihinsel geliiminde her aama bir ncekine gre daha ileri ve gelimitir. nsanlk balangta
aklamalarn doatesi glere gre yapld dinsel bir aama geirmitir. zleyen metafizik aamada
aklamalar gene olgulardan uzak baz kavramlara dayandrlr. nc aamada ise, insanlar doru bilgi-
nin gerektirdii gibi, aklamak istedikleri olgular gene bu olgulardan elde ettikleri verilere dayandrmay
renirler; ite bu sonuncusu pozitif aamadr. Comte, bu sreci bir insann ocukluktan yetikinlie gei
aamalarna benzetir.
MERKEZ OTORTE
Ynetsel yetki, yrtme, denetleme ve yaptrmlarn en st ve belirleyici karar organ olarak bir merkezde
topland devleti yneten ve temsil eden hakim g.
Osmanl Devletinde yenilik hareketlerinin olumasna katkda bulunan eitli kaynaklar vardr:
1. stanbula gelen Avrupal sefirler (eliler) ve stanbulda bulunan Batl elilikler
2. stanbulun zellikle Galata semtinde yerleik bulunan ve Levanten ad verilen Venedik

ve Ceneviz tccarlar
6 11. Snf / Edebiyat / Akll Defter

3. Rum, Ermeni, Yahudi aznlklar
4. Mslman halk arasnda Hristiyanl yaymaya alan misyonerler
5. eitli basklardan kaarak Osmanlya snan mlteciler
6. Osmanl elileri ve onlarn Avrupada grdklerini yazdklar sefretnmeler
7. Avrupadan gelen sanatlar
8. slamiyeti kabul eden Avrupallar. rnein: brahim Mteferrika
9. Padiahlar ve aydnlar
10. Yurt dna gnderilen renciler
Sonu olarak unu syleyebiliriz; Osmanl Devletindeki yenileme hareketleri devletin -
knn sebebi deil, aksine kten kurtulma isteinin sonucudur.
Aadakilerden hangisi Osmanl Devletinde Yenileme Hareketinin balama nedeni

deildir?
A) Osmanlnn Bat karsnda gerilemesi
B) Aydnlarn Batdaki gelimelerin farkna varmas
C) evirilerin Batdaki gelimeleri Osmanl aydnlarna duyurmas

Osmanl aydnlarna temel dncesi
D) Yenilik olmadan Osmanlnn ayakta duramayaca dncesi Osmanl devlet sistemini modernleti-
rerek devletin ayakta kalmasn sala-
E) Osmanl aydnlarnn Osmanly ykma istei
makt.


2. BLM iir Bilgisi
R BLGS
Nesir cmlelerden, manzume msralardan oluur. Manzumelerin bir gzellik dzeyine

ulam olup okuyucuya bilgiden te zevk ve heyecan verenlerine iir denir. Bu
tanmlamadan hareketle her iir bir manzumedir, ama her manzume iir deildir.
1. Lirik iir:
Duygularn cokulu bir ekilde dile getirildii iirdir.
En ok ilenen konular: ak, gurbet, zlem ve lmdr.
rnek:
Sylenmi akn gzelliiyledir
Ktlarda yarm braklm iir
nsan, yamur kokan bir sabaha kar
Hatrlar bir gn bir cam atn
Duran bir bulutu, bir ku utuunu..
Hasret ekerek uruna lmek de kolayd,
Grmek seni eer ukbdan mmkn olayd.
Hl yayor gizlenerek rhuma Kbil,
mkn bulunsayd btn mre mukbil
Srretmeye elden seni bir perde olurdum.
Toprak gibi her inediin yerde olurdum.
Bu dizelerde, aadaki iir trlerinden hangisine zg nitelikler ar basmaktadr?
A) Dramatik B) Lirik C) Pastoral D) Didaktik E) Epik lenen temalarda duygu younluu n
(2013 / LYS) plandadr. Byle dizelerde lirik iir tr
ar basmaktadr.
2. Didaktik iir:
t vermek, bir dnceyi alamak amacyla yazlan iirlerdir.

2. BLM iir Bilgisi
rnek :
Gzel dil, Trke bize
Baka dil, gece bize
stanbul konumas
En saf en ince bize
Trk edebiyatnda Ziya Paa, Tevfik Fikret, Mehmet Akif didaktik iirin baarl rneklerini
vermilerdir.
Didaktik iir; sanatn, bilimin kurallarn retmenin dnda akla dayanan yergi, fabl,
manzum hikye gibi iir trlerini de iine alr.
rnek :
Kuru ve ya topra vaktinde srmeli

e erken balayp tarlalar bitirmeli
Baharda topra evirmeli
Yeni srlm tarlalar gevekken ekmeli
(Heseidos, ler ve Gnler)
3. Pastoral iir:
Doa gzelliklerini, kyllerin ve obanlarn
yaamn anlatan iirlerdir.
Bu trn kurucusu Yunan edebiyatnda Theokritos, ikinci byk temsilcisi Latin edebiyatnda
Vergiliustur.
Pastoral iirin iki tr vardr:
a. dil:
Bir kiinin azndan ky, kr, oban yaantsn anlatr.
b. Eglog:
oban yaamn karlkl konumalarla anlatr.

2. BLM iir Bilgisi
Taydr gk, koulu ksrakla

Koar arabann yan sra
Ak tyl kpektir koyun srsyle
Seirtir kaval sesinde saa sola
obandr kyn yamacnda
dil
...............................................................
4. Epik iir:
Yiitlik, sava, yurt sevgisi, kahramanlk konularn
ileyen iirlerdir. Ulusal zellikler tar.
Daha ok uluslarn douu srasnda azdan aza aktarlarak oluturulmu kahramanlk

iirleridir. Dokusunda masalla tarih, gerekle d i iedir.
Yine haydi cenge anl koaklar
ln de bu yoldan geri dnmeyin
Al kana boyansn eri baklar
ln de bu yoldan geri dnmeyin
Epik
...............................................................
5. Dramatik iir:
Manzum tiyatrolardaki iirlerdir.
Baka bir syleyile dramatik iir, iirsel syleyi iinde insan yaamnn eyleme
dntrlmesidir. Bu tr iirler tiyatro trlerinde konuma yerine kullanlr.
6. Satirik iir:
Kiilerin, kurumlarn vey toplumun aksayan, istenmeyen, beenilmeyen ynle-

rinin alayc bir dille eletirildii iirlerdir.
ada edebiyatmzda bu tarzdaki iirlere .......satir....., divan edebiyatnda .....hicviye.....,

halk edebiyatnda ...talama........ denmektedir.

2. BLM iir Bilgisi
rnek :
Faydas olmayan bahardan, yazdan
Yce da bann k makbuldr
Cahilin yapt sohbetten, szden
limin hayli, d makbuldr.
Ehli olmayan meclise alma
Bilmez muhabbeti sz kar dostum
Hak yoluna yr geride kalma
Mahlukat yolundan toz kar dostum
Yukardaki drtlk aadaki iir trlerinden hangisinden alnm olabilir?
A) Lirik B) Epik C) Dramatik D) Didaktik E) Pastoral Yukardaki drtlk, t verdii iin di-
daktik iir trnden alnm olabilir.
RN GELER:
iirin gesi vardr:
l (vezin)
Uyak (kafiye)
Nazm biimi
L:
iirde ahenk arac olarak kullanlan bir gedir. Dizelerin hece says ya da uzun-
luk, ksalklaryla ortaya kan uyuma verilen isimdir.
A. Hece ls:
Dizeyi oluturan szcklerdeki hece saysnn eitliine dayanan ldr.
7li ..............,
Trk iirinde hece lsnn genellikle .............., 8li 11li ..............
.............., 12li ve ..............
14l
kalplar kullanlmtr.
Hece lsnde dizenin belli blmlere ayrlmasna durgulama, bu blmlerine de durak
denir. Hece lsnde duraklar szc blmez.

2. BLM iir Bilgisi
Baz duraklara rnekler:

^ Elma verdim / almazsn (4+3)
^ O gle smbl / dolar (5+3)
^ Uzun kavak / ne gidersin / engine (4+4+3)
^ karm bakarm / slam grnmez (6+5)
^ Duyuluyor zamann / tahtay kemirdii (7+7)
B. Aruz ls:
Hecelerin uzunluk ve ksalnn eitliine dayanr. nszle biten heceler uzun
(kapal) nlyle biten heceler ksa (ak) hece olarak kabul edilir.
Uzun heceler izgiyle, ksa heceler noktayla gsterilir.
apkal nller (, , ) uzun nl kabul edilir.
Geldi am m / neyleyim sen / siz bahrn / evki yok
C. Serbest l:
iiri, aruz ya da hece, herhangi bir lye bal olmadan yazmaktr.
Garipilerle
1940tan sonra ............................................. edebiyatmza girmitir. iirlerde herhangi bir
l ve uyan olmad iirlerdir.
rnek :
Kk eyler geiyor aklmdan

Sradan eyler ...
Birinin bir bakasna arpmadan
Yrnesi yolda, konuurken peynir kokusu yaymas
Kendine lendir

2. BLM iir Bilgisi
REDF
Ayn anlamdaki kelimelerin veya ayn grevdeki eklerin oluturduu ahenge redif denir.
rnek :
zerinde urban olam
szck halindeki redif
Kz banda yazman olam
koldan atldk dman stne

ek halindeki redif
Haram getirmedik ana stne
UYAK (KAFYE)
En az iki dize sonunda szcklerin oluturduu ses benzerliklerine uyak (kafiye) denir.
1. Yarm Uyak:
Tek ses benzerliine denir.
rnek :
Ben o gece hem aladm hem itim tim : redif
ki yl diyardan diyara utum : yarm uyak
2. Tam Uyak:
ki ses benzerliine dayanr. Genellikle bir nl bir nszden oluur.
rnek :
Ey bu topraklar iin topraa dm asker er : tam uyak
Gkten ecdd inerek pse o pak aln deer
3. Zengin Uyak:
kiden fazla ses benzerliine dayanan uyaktr.

2. BLM iir Bilgisi
rnek :
Alt kzn biri melek lek : zengin uyak
Dnya dner ark felek
Yeter elediim dilek
Alt kzlar alt kzlar
4. Tun Uyak:
Zengin uyan bir trdr. Uyak oluturan ikiden fazla sesten birinin dieri
iinde yer almasyla oluur.
rnek :
Kimi solgun sarn kimi ak kimi kara kara : tun uyak
Kiminin arkasndan grnyor Ankara
5. Cinasl Uyak:
Seste szcklerle yaplan uyaktr.
rnek :
Dnlmez akamn ufkundayz vakit ok ge
Bu son fasldr ey mrm nasl geersen ge

2. BLM iir Bilgisi
Aadaki dizelerin hangisinde tun uyak kullanlmtr?
A) Kangaldr kazas Sivastr eli
Akna denler olmaz m deli
B) klk biilmez paha
Bir Ruhsati gelmez daha
C) Zalim genliimi aldn kalamam
Gnlde arzum ok ama bulamam
D) Sevda gneiydim sarardm soldum
Ben de dostlarm Mecnun gibi dodum
E) Bir kere greyim gzel yzn eli kelimesi, deli kelimesinin iinde
Dilimden drmem canm szn
de bulunmaktadr. O halde tun uyaktr.
Aadaki dizelerin hangisinde kafiye kullanlmamtr?

A) Senelerdir koar oldum peinden
Beni ayrdlar nazl eimden
B) k Eseriyim ilem bitmedi
Sunam aclarn serden gitmedi
C) Ahbabn etrafna toplayp
Sayg gster sakn etme ayp
D) Dedi bana olamadm farknda
Volkan gibi yakt beni krknda
E) Dostun kapsnda sadk kul gibi peinden ve eimden kelimelerinde

Dostun pazarnda deste gl gibi ahenk den ekiyle redif yaplarak sa-
lanmtr. Bu dizelerde kafiye yoktur.

2. BLM iir Bilgisi
BMLEN YNNDEN UYAKLAR

1. Dz Uyak: a a a
a a a
a b
b a
rnek :
O yana bu yana bakma a
Beni atelere yakma a

Dz Uyak
Elini koynuna sokma a
Seni senden saknrm b
2. apraz Uyak:
Birinci dize ile nc dizenin; ikinci dize ile drdnc dizenin uyakl olmasdr.
rnek :
sem akamdan ah sabaha kadar a
Umduum neve domuyor meyden b
apraz Uyak
Bana bir zge derd verdi kader a
Gamm eksilmez oldu heyheyden b
3. Sarma Uyak:
Birinci dizeyle drdnc dizenin, ikinci dizeyle nc dizenin uyakl olmasdr.
rnek :
Topran glgesi vurmuken aya a
Sildi bir hzla bu kartal kanad b
Sarmal Uyak
Bil ki beyhude gnl balamad b
Nice dullarla yetimler buraya a
4. rk Uyak: dizelik bentlerle yazlan iirlerde a b c d diziliiyle biimlendirilen
b c d
a b c
uyaklardr. Bu uyak tr Trk edebiyatnda yaygn kullanlmamtr.
rnek :
Mavi bir glge utu pencereden a
Baktm : Avare bir kk kelebek b
Yaramaz geldi kim bilir nereden? a
Belli yorgundu; bir verimli iek b

Gibi serpildi lambann yanna c
Bir duman utu gitti titreyerek b
Anladm kyd yavrucuk canna c

Syle ey mavi glge syle eer d
Bir lmden okda fenaysa bana c
u karanlk, u kimsesiz geceler d

2. BLM iir Bilgisi
Benim bu gidie aklm ermiyor

Fukara hlini kimse sormuyor
Padiah sikkesi selam vermiyor
Kefensiz kalacak lmz bizim
Bu drtlkle ilgili olarak aada verilenlerden hangisi yanltr?

A) Yarm kafiye kullanlmtr.
B) Durakl 11li hece lsyle yazlmtr.
C) Soyutlamaya yer verilmitir.
D) Satirik nitelikler tar.
E) Kafiye emas aaab biimindedir.

(2013 / LYS)
Dizelerde soyutlamaya yer verilmemitir.
Sen atn gnlme hicran yaras

Hayrsz ok ektim senin elinden
Yukardaki dizelerde,
I. Barmdan ta sktm
II. Nerede vefasz
III. Senin yznden
IV. Kimde aresi
szleri kullanlarak apraz uyakl bir drtlk oluturulmak istense, son iki dizeyi aa-
dakilerden hangisi oluturur?
A) I - II B) I - III C) IV - III D) I - IV E) II - IV
III - IV IV - II II - I II - III I - III Nerede vefasz kimde aresi
Barmdan ta sktm senin yznden
Aadakilerin hangisinde verilen dizelerde uyak (kafiye) kullanlmamtr?
A) Selam olsun karanfilin alna / Selam, tomurcuklu defne dalna
B) Bu boha, duygunun cokun selidir. / imi coturan bahar yelidir.
C) O gn gelsin yle bir yar olsun da gr / Dnyay hele sen bir bar olsun da gr.
D) pe pe uyandrdm, iir yaptm szckleri / Savata kalemime kurun yaptm

szckleri
E) Deirmen deirmen, beni de t / Ben meyvesiz aa, yryen st.

D seeneinde uyak (kafiye) kullanlmamtr.

2. BLM iir Bilgisi
Aadaki dizelerin hangisinde redif kullanlmamtr?
A) Krebe dolamtm dnyay karanlkta
Bir bayram arifesi ayldm mezarlkta
B) Huzura gark olmutu kainat sanki burda
Bu ihtiam yannda dnya ne hurda
C) Kovmak istesen de geldim kapna
Destursuz sndm yr insafna
D) Blblce gezmeyen arz baharda
Koklamayan bilmez goncay harda
E) mit tezgahnda hal dokurum

Sanki burda
Dlerimde yr mektubunu okurum redif kullanlmamtr.
ne hurda
An maua uzak aras
Bu yzden kapanmaz gnl yaras
Yukardaki dizelere aadaki szler hangi ekilde eklenirse dz kafiye oluturur?

I. Derdin aresi
II. Lokmanda bulunmaz
III. z kar dostum
IV. Derin vurma eli
A) I - II B) I - IV C) III - I D) II - I E) I - III
III - IV II - III IV - II IV - III II - IV
Lokmanda bulunmaz derdin aresi
Derin vurma eli iz kar dostum

1. BLM Fiziin Doas

3. BLM Tanzimat Dnemi Edebiyat (1860 1896)
I. TANZMAT DNEM EDEBYATININ OLUUMU VE GENEL
ZELLKLER
Osmanl Devletinde Batllama hareketleri 18. yzyln balarnda balar. Lale
Devri bu hareketlerin ilk meyvelerini verdii dnemdir.
Yeniliki padiah II. Mahmutun 1839da lmyle tahta geen I. Abdlmecit dneminde
Hariciye Nzr (Dileri Bakan) olan Mustafa Reit Paa, artk eski sistemle devletin y-
netilemeyeceini, Avrupa bir deiim yaplmas gerektiini padiaha kabul ettirmi ve tarihe
Tanzimat Ferman olarak geen nl ferman ilan ettirmitir.
Osmanl mparatorluunun Dou uygarlndan Bat uygarlna geiinin balangc olarak
kabul edilen Tanzimat Ferman, 3 Kasm 1839da ilan edilir. Batl ynetim modelinin ka-
bul edildiini gsteren ferman, Tanzimat- Hayriyye (Hayrl Dzenlemeler) ya da Glhane
Parknda okunduu iin Glhane Hatt- Hmayunu isimleriyle tarihe gemitir.
Tanzimat Fermannda sz edilen uygulamalar, yenilikler eitli evrelerin direnii yzn-
den tam anlamyla hayata geirilemez. 1856 ylnda Fransa ve ngilterenin basklaryla Is-
lahat Ferman ilan edilir. Bu fermann nemli yn, aznlklara kendi dillerinde retim
yapma hakknn verilmesi, ngiliz ve Franszlara tannan ticari ayrcalklarn artrlmasdr.
Tanzimatn getirdii uygarlk deiimi; modern okullar, yabanc dil bilen aydnlar, 1851de,
Fransz Akademisi rnek alnarak kurulan Encmen-i Dni, gazeteler ve tiyatro, mzik
gibi sanat etkinlikleri yoluyla toplumda da yerlemeye balamtr. Toplum yaamndaki de-
iiklikler bir sre sonra edebiyat zerinde de etkili olmutur. Avrupa kltrn tanyarak ye-
tien yeni kuaklar, klasik edebiyatn yeni yaam anlatmak iin yetersiz olduunu anlam
ve Bat edebiyatna benzer bir edebiyat oluturmaya almlardr.

1839daki Tanzimat Fermannn ilanndan, 1860 ylna kadar bir hazrlk dnemi geirilir. Bu
dnemde Bat edebiyatndan eviriler yaplr.
lk eviri roman Yusuf Kamil Paann Franszcadan 1856da evirdii Fenelonun
Telemak
........................ adl eseridir.
Tanzimat Edebiyat, siyas Tanzimatn ilanndan yirmi yl kadar sonra 1860da inasinin
Tercman- Ahval gazetesi

gh Efendi ile birlikte kard ................................................. ile balar. Gazetenin, Batl
dnce ve hayat tarznn Trk toplumunda tannmas, benimsenmesi bakmndan byk
yararlar olmutur. Zaten Tanzimat Dnemi yazarlar, gazeteye halk aydnlatma ilevini yk-
lemilerdir.
Tanzimat Edebiyatn, sanatlarn edebiyat karsndaki tavrlar ve sluplar bakmndan iki
dneme ayrmak mmkndr:
I. Dnem 1860 - 1876 yllar arasdr. Bu dnemdeki sanatlar (inasi, Namk Kemal, Ziya
Paa, Ahmet Mithat Efendi) daha ok toplumculuklaryla ne kmlar; edebiyat toplumun
Toplum iin sanat

gelimesi ve ilerlemesi iin bir ara olarak grmlerdir. ........................................... ilkesine
bal olan bu sanatlar, ayn zamanda devlet adamlklaryla da tannmlar, I. Merutiyetin
ilan ve ilk Kanun- Ess (Anayasa)nin hazrlanmasnda etkin rol stlenmilerdir. Bu sa-
romantizm
natlardan Namk Kemal, Ahmet Mithat Efendi ..............................., inasi ve Ahmet Vefik
klasisizm
Paa ................................ akmnn etkisinde kalmlardr.
zgrlk, adalet, eitlik gibi kavramlar ilk kez edebiyatmza girmitir. Sanat-
lar konuma dilini kullanmay amalamlar, ancak bu konuda yeterince baarl
olamamlardr.
II. Dnem 1876 - 1896 yllar arasdr. Bu dnemin nde gelen sanatlar (Recaizde Mah-
mut Ekrem, Samipaazde Sez, Abdlhak Hamit Tarhan, Nabizde Nzm) I. dnem sa-
sanat iin sanat
natlarnn aksine toplumsal konulardan uzaklaarak ............................................. ilkesine
balanp bireysel konular ilemilerdir.
Bu yaklamda ynetimin sanatlar zerindeki basksnn etkisi olmutur. Dilde

sadeleme anlay terk edilmi, birinci dneme gre ar bir dil kullanlmtr.
Dnemin sanatlar realizm ve natralizm akmlarnn etkisinde kalmtr.

Tanzimat Edebiyatnn Genel zellikleri
1. Tanzimat Edebiyatnda, Divan edebiyatnn iir, tarih, mektup gibi trle-
ri Batl anlayla yeniletirilmi; o zamana kadar Trk edebiyatnda bulunmayan
roman deneme ..................,

makale ..................,
.................., .................., eletiri ..................,
tiyatro gibi edeb trler Bat
edebiyatna yknlerek Trk edebiyatna sokulmutur.
hak zgrlk hukuk

2. Fransz htilalinin getirdii .................., .................., .................., adalet, eitlik gibi kav-
ramlar iire girmitir.
3. Edeb eserlerde sade dil kullanlmas savunulmu ancak uygulamada bu baarlama-
mtr.
noktalama iaretleri
4. Dz yazda ilk defa ................................................. kullanlmtr.
5. Genel olarak bir eski - yeni ikilemi yaanmtr.
6. Tanzimat Dneminde edebiyatmza giren nemli bir unsur da gazetedir. Gazete yo-
luyla yeni dncelerin yaylmas ve kamuoyu oluturulmas amalanmtr.
lk Trk gazeteleri
Takvim-i Vekayi
1. ................................................. Padiah II. Mahmud zamannda karlan resm bir gazetedir. lk Trk
gazetesi olma zelliini tar.
Ceride-i Havadis William Churchill (ril) adl bir ngiliz tarafndan kurulur. Osmanl h-
2. ..................................................
kmetinin destei ile yaynn srdren yar resm bir gazetedir.
Tercman- Ahval
3. .................................................... inasi ile Agh Efendinin birlikte kardklar ilk zel Trk gazetesidir.
Modern gazeteciliin her bakmdan ilk rnei ve temelidir.
Tasvir-i Efkar
4. ................................................. inasinin tek bana kard ve daha da gelitirilmi bir gazetedir. Mo-
dern gazetenin tm zelliklerini tar.

II. TANZMAT EDEBYATINDA RETC TRLER

Tanzimat Edebiyatnda en nemli yenilik, dzyaz anlatmnn kurulmasnda ortaya km-
tr. Tanzimatlar sz sanat yapmak yerine, baz dnceleri halka anlatmak amacyla yaz-
dklar iin divan nesrinin secili cmlelerini brakp asl dnceyle ilgisi olmayan doldurma
szlerden vazgeerek yazmlardr. Bu dnemde retici trlerden makale ve eletirinin ilk
rnekleri grlr.
Tercmn- Ahvl Mukaddimesi'nden;
Mademki sosyal bir toplulukta yaayan halk bunca kanun grevlerle ykmldr, elbette, szle ve kalemle vatann menfaatlerine dair fikirlerini
bildirmeyi balca kazanlm haklarndan sayar. Eer u iddiaya ispat edici bir rnek aranlacak olursa, bilgi kuvvetiyle zihni alm olan uygar-
lam uluslarn, yalnz politika gazetelerini gstermek yeter.
Bu bahis Devlet-i Aliyye'ce (Osmanl Devletince) dahi bir bakma salanmtr ki Meclis-i l-i Tanzmt'n oluumu srasnda kanunlar ve ni-
zamlarla ilgili nerilerin yazyla sunulmas iin herkese resm izin verilmiti. Hatta Hkmet-i Seniyye'nin (Osmanl hkmetinin) msaadesiyle
Osmanl memleketleri iinde Mslman olmayan vatandalarn kendi lisanlar zere hl kardklar gazeteler bile belki hukuklarnda ziyadece
serbesttir. Fakat asl Osmanl gazetelerinin bahsine gelince, resm olmayan bir gazetenin devam zere karlmasnda her naslsa imdiye
kadar millet-i hkimeden (Trklerden) hibir kimse zahmete katlanmamtr. Hele krler olsun, padiahn adaleti sayesinde kaybolan elde
etmek mmkn oldu.
... imdi bu gazete, i ve d olaylardan seilmi baz haberleri ve eitli bilgilerle dier faydal maddelere dair bahisleri yazmaya ve anlatmaya
vasta olacandan Tercmn- Ahvl adyla adlandrlmas uygun grld. Tarife hacet olmad zere, sz maksad anlatmaya zg bir Allah
vergisi olduu gibi, insan aklnn en gzel icad olan yaz dahi sz kalemle tasvir eylemek fenninden ibarettir. Hakikaten bu ekilde anlaln-
dan dolay, giderek btn halkn kolaylkla anlayabilecei mertebede ibu gazeteyi kaleme almak gerekli grld de yeri gelmiken imdiden
hatrlatlr.
brahim inasi
(Ksaltlm ve sadeletirilmitir.)

HRRYET KASDES HRRYET KASDES

1. Grp ahkm- asr mnharif sdk u selametten 1. Dnemin kararlarn doruluktan sapm grp
saygyla ve isteyerek devlet grevinden ayrldk.
ekildik izzet ikbl ile bb- hkmetten
2. Kendini insan bilenler halka hizmet etmekten
2. Usanmaz kendini insan bilenler halka hizmetten
usanmaz, insaniyetli olanlar mazlumlara yardm
Mrvvet-mend olan mazluma el ekmez inetten etmekten ekinmez.
3. Hakr olduysa millet, nna noksan gelir sanma 3. Millet kk drlmse an eksilir sanma nk
mcevher yere dnce deerini kaybetmez.
Yere dmekle cevher skt olmaz kadr kymetten
4. Vcudun mayasnn hamuru vatann toprandadr
4. Vcdun kim hamr-i myesi hk-i vatandandr bu yzden vatan uruna ikence grlse de
Ne gam rh- vatanda k olursa cevr mihnetten zlmeye gerek yoktur.

5. Zalimlerin yardmcs alaklardr. Acmasz avcya
5. Muni zlimin dnyda erbb- denettir
hizmet etmekten zevk alan kpektir.
Kpektir zevk alan sayyd- b-insfa hizmetten 6. zgrlk kavgas korku ateiyle dolu olsa da
6. Ne gam pr-te-i hevl olsa da gavga-y hrriyet zntye gerek yok, mert olan can iin ura
meydanndan kaar m?
Kaar m merd olan bir cn iin meydn- gayretten
7. Celladn can alan kemendi bir lm ejderi olsa da,
7. Kemend-i can-gdz ejder-i kahr olsa celldn tutsaklk zincirine bin kere tercih edilir.
Mreccahtr yine bin kerre zencr-i esretten 8. Dnya her trl ikence, eziyet aralarn toplayp
gelse de millet iin almaktan dnersem
8. Felek her trl esbb- cefsn toplasn gelsin kahpeyim.
Dnersem kahbeyim millet yolunda bir azmetten 9. Zulmle, ikenceyle zgrl ortadan kaldrmak
mmkn deildir; bunu yapabilmek iin gcn
9. Ne mmkin zulm ile bdd ile imh-y hrriyet
yetiyorsa insanlktan dnceyi, anlay kaldrman
al idrki kaldr muktedirsen demiyyetten gerekir.
10. Ne efsunkr imisin h ey ddr- hrriyet 10. Ne kadar byleyici imisin ey sevgili hrriyet; geri
tutsaklktan kurtulduk ama bu sefer de senin aknn
Esr-i akn olduk, geri kurtulduk esretten
tutsa olduk.
11. Kilb- zulme kald gezdiin nzende sahralar 11. Uyan ey yaral kkremi aslan (hrriyet) bu gaflet
Uyan ey yreli r-i jiyan bu hb- gafletten uykusundan uyan nk gezindiin nazl sahralar
zulmn kpeklerine kald.
Vezin: Mefln mefln mefln mefln
Namk Kemal

III. TANZMAT DNEM EDEBYATINDA COKU VE HEYECANI DLE

GETREN METNLER (R)
Tanzimat iirinde hem Divan iirinin, hem de Bat iirinin byk etkileri grlr. Tanzimat a-
irleri genellikle Divan iiri kltryle yetimilerdir; bazlar da Avrupada zellikle Fransada
bir sre yaadklar iin Fransz iirini yakndan izleme olana bulmutur. Bat edebiyatn-
dan ilk iir evirileri de bu dnemde grlmektedir. Fransz iirinden yaplan eviriler oun-
luktadr. Voltaire, Jean-Jacques Rousseau, Victor Hugo, Alphonse de Lamartine, Jean de
La Fontaine, Jean Racine, Franois Fenelon, Nicolas Boileau, Alfred de Musset gibi airler-
den eviriler yaplr. Bu iirler Trk iirinin biimsel yapsn etkiler. Yine evirilerin etkisiyle
klasisizm, romantizm, realizm gibi edebiyat akmlar Trk edebiyatnda tannmaya balar.
Tanzimat iirinin ilk kuanda baz temel kavramlar ilk kez kullanlr. inaside uygarlk,
hak, adalet, yasa, devlet ile halkn karlkl hak ve devleri; Namk Kemalde zgrlk ve
yurt; Ziya Paada geri kalmlk bunlara rnektir. Tanzimatn ikinci kuanda toplumsal
temalar daha geriye, ikincil duruma der; fiziktesi gndeme gelir.
Baka bir deyile, ikinci kuak sanat, sanat iindir ilkesini benimsemitir.
inasi, Namk Kemal, Ziya Paa,

Tanzimatn birinci kuanda .................................................................................................
Ahmet Mithat Efendi, Ali Suavi

........................................................................................ gibi airler vardr.
Tanzimat iirinin zelliklerini yle sralayabiliriz:
a. Divan iirinden farkl olarak iirin konusu genilemi;
hak, zgrlk, vatan, adalet

................................................................................................................. ilenmitir.
b. I. dnem sanatlar divan iiri nazm biimleriyle yeni konular ilerken, II. dnem
sanatlar ounlukla yeni nazm biimleri kullanmlardr.
c. Dnce bir beyitte tamamlanmayp iirin btnne yaylm, yani divan iirindeki
para
........................... anlay btn
terk edilmi ve ..................... gzellii, konu btnl
esas alnmtr.
d. hece
Trk iirinin ulusal lsnn ................... olduu iddia edilmi; ancak birka deneme
aruz
dnda iirlerin tamamna yakn ................ lsyle yazlmtr.
toplum iin sanat

e. I. kuak sanatlar ................................................ ilkesine bal olarak toplumsal,
sanat iin sanat

sosyal konular ele alrken; II. kuak sanatlar, ........................................ gr
dorultusunda daha ok bireysel konular ilemilerdir.

Metin ncelemesi
iir ve Zihniyet:
Tanzimat dneminin sosyal ve siyasi yansmas grlr.
iirde Ahenk:
l: aruz ls redif ve zengin uyak kullanlm. aa, aa, ba, ca..... kafiye rgs
iir Dili:
Tebih (Kemend-i can-gdaz), tezat, ak istiare gibi edebi sanatlara yer ve-
rilmitir.
iirde Yap:
31 beyitlik bir kasidedir.
iirde Tema:
Vatan ve millet sevgisi, zgrlk
iir ve Gelenek:
Biim, ahenk ve dil olarak eski Trk iiri geleneinin yansmalar grlmekte-
dir. erik olarak Batnn sosyal ve siyasi yaamndan kaynaklanan toplumsal
konular ilemitir.
Aadakilerin hangisi Tanzimat edebiyatnn roman ve hikye zelliklerinden biri
deildir?
A) Bu dnemde konular sosyal ve tarihi olmak zere ikiye ayrlmtr.
B) Eserlerde iyiler ok iyi, ktler ok ktdr. Tanzimat edebiyatnda Nabizde
C) zellikle romanlarda tesadflere ska yer verilmitir. Nazmn Zehra adl roman psikolojik
roman denemesi kabul edilir: Bu trn
D) Yazarlar, olay akna mdahale ederek ansiklopedik bilgiler vermitir.
ilk baarl rneklerini Servet-i Fnn
E) Psikolojik roman trnn ilk baarl rnekleri verilmitir.
dneminde Mehmet Rauf vermitir.

IV. TANZMAT DNEM EDEBYATINDA OLAY EVRESNDE

OLUAN EDEB METNLER
A. ANLATMAYA BALI EDEB METNLER
Roman ve Hikye: Trk edebiyatnda Batl anlamda roman Tanzimat Dneminde bala-
mtr. lkemizde roman ve yknn geliiminde Bat edebiyatndan yaplan roman eviri-
Telemak
lerinin byk katks vardr. lk eviri Yusuf Kamil Paann ..................................................
(1699) adl eserinin evirisidir. Eser 1862de Tercme-i Telamak adyla evrilmitir. Ayn yl Vic-
tor Hugonun roman Sefillerde Madrn Hikyesi adyla dilimize evrildi. Bu eserleri Daniel
Defoeden Hikye-yi Robenson, Franois Rene Chateubrianddan Atala evirileri izledi.
Trk edebiyatnda ilk yk ve roman denemelerini Ahmet Mithat Efendi yapmtr. Birinci
romantizm
kuak romanc ve ykcleri ..................................; ikinci kuak romanc ve ykcleri olan
Samipaazade Sezai, Mizanc Mehmet Murat, Recaizde Mahmut Ekrem ve Nabizde
realizm natralizm
Nzm ........................... ve ................................. akmlarnn etkisinde kalmtr. Namk
Cezmi Araba Sevdas
Kemalin .................... adl roman ilk tarihsel roman olma zellii tar. ...............................
Karabibik
ilk gereki roman olma zelliini tar. Nabizde Nazm da .................................... adl uzun
yks ile Anadolu ky yaamn Trk roman ve yksnn konu daarcna sokmutur.
Zehra
Ayn yazarn ............................ adl roman da ilk natralist psikolojik roman rneidir. Tan-
zimat romanlar, stnlkleri yannda, ilk rnekler olmann eitli aksaklklarn da tamak-
tadr. Yazarlar ounlukla romannn iinde yer alr, kendi azndan dncelerini syler ve
araya girer; evre ve doa betimlemeleri iyi yerletirilememitir; dil zaman zaman doalln
yitirir ve kurguda eitli tutarszlklar vardr.
Aadaki yarglardan hangisi, Tanzimat Dnemi yk ve romanlarnn zelliklerin-

den biri deildir?
A) Genellikle saray ve evresindeki insanlarn kural tanmaz tutum ve uygulamalar dile

getirilmitir.
B) Karakterler; doal bireyler olmaktan ok, yazarn izdii, genellikle insana zg kart-
lklar simgeleyen kiilerdir.
C) Yzyln sonuna doru ky, kyl sorunlarnn konu olarak yer almaya balad gr-
lr.
D) Ahmet Mithatn Feltun Bey ile Rakm Efendi adl eseri ile Recaizade Mahmut Ekremin
Tanzimat Dnemi hikye ve romanla-
Araba Sevdas adl eserlerinde benzer konular ilenmitir.
rnda Batllamay yanl anlayan tipler,
E) emsettin Saminin Taauk- Talt ve Ftnat ilk romandr, ancak edeb deer tayan cariyeler, esirler, evlilik andaki kim-
ilk roman Namk Kemalin ntibah adl eseridir.
(2013 / LYS) seler vs. gibi insanlar esas alan konular
ilenmitir.

I. grup II. grup
I. lk eviri roman ntibah
II. lk tarihi roman Karabibik
III. lk yerli roman Cezmi
IV. lk edebi roman Telemak
V. lk ky roman
Yukarda I. grupta yer alan ilk ifadelerinden hangisine II. grupta rnek verilmemitir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

lk yerli romana rnek verilmemitir.
B. GSTERMEYE BALI EDEB METNLER

Tiyatro: Batl anlamyla tiyatro, edebiyatmzda ilk olarak Tanzimat Dneminde grlr. Bu
orta oyunu, meddah

dnemde geleneksel tiyatro iine giren trler (...........................................................) de varl-
n srdrmtr. Trk edebiyatnda ilk tiyatro eseri olarak Hayrullah Efendinin (1817 - 66)
brahim-i Gleni
......................................................(1844) adl dram gsterilmektedir. Ancak edebiyat aratr-
air Evlenmesi
maclar tarafndan inasinin .......................................... ilk edebi tiyatro eseri olarak kabul
edilmektedir. Yazar, evirmen, tiyatroya madd ve manev destek salayan devlet adam
olarak Ahmet Vefik Paa (1823 - 91)nn Tanzimat tiyatrosuna ok byk katks olmutur.
Moliereden yapt eviri ve uyarlamalar ok nemlidir.
Bu dnem tiyatrolarnda ounlukla toplumsal ve tarihsel konular ilenmitir.
V. TANZMAT DNEM TRK EDEBYATI SANATILARI (I. DNEM)

BRAHM NAS (1826 - 1871)
eitli devlet memurluklarnda bulunan inasi, Pariste maliye
renimi grmtr. Gazete, makale, tiyatro, iir evirisi gibi tr-
lerde rn vermitir. inasi dzyaz dilinin divan nesri zelliklerin-
den kurtularak sadelemesi iin aba gstermitir. La
Fontaineden eviriler yapmtr.

inasinin kltr ve edebiyatmza kazandrd ilkler:
lk defa noktalama iaretlerini kullanmas

air Evlenmesi
Batl anlamdaki ilk tiyatro eserini yazmas (...........................................................)
Tercman- Ahval
lk sivil gazeteyi karmas (...........................................................)
Durub- Emsal-i Osmani
lk ataszleri szln (..............................................................) hazrlamas
Tercman- Ahval Mukaddimesi
lk makaleyi yazmas (..............................................................................)
ESERLER
air Evlenmesi
Durub- Emsali Osman-i
Mntehebat- Er
Aadakilerden hangisi inasinin Trk edebiyatna kazandrd yeniliklerden biri

deildir?
A) lk makaleyi yazmtr.
B) lk tiyatro eserini yazmtr.
C) lk roman yazmtr.
D) Noktalama iaretlerini ilk kez kullanmtr.

lk roman Taauk- Talat ve Fitnat ady-
E) lk atasz derlemesini yapmtr.
la emsettin Sami tarafndan yazlmtr.
ZYA PAA (1825 - 1880)

Ziya Paa, eski - yeni ikilemini srekli yaamtr. Londradayken
Hrriyet gazetesinde yaymlad iir ve ina makalesinde
divan iirinin taklit iir olduunu, gerek Trk iirinin Halk iiri oldu-
unu savunmutur. Ancak daha sonra hazrlad ciltlik, Trk,
aatay, Arap, Fars airlerinden seme iirleri toplad Harbat
adl antolojisinin n sznde dncesini deitirerek, gerek iirin

divan iiri olduunu savunmutur. Bu yzden de yakn dostu Namk
Kemalle aras alm; Namk Kemal Tahrib-i Harbat ve Takip
adl eserleriyle Ziya Paay eletirmitir.
Ziya Paann nemli bir yn de hicivcilii ve mizahldr. Siyasi rakibi olan dnemin sadra-
zam Ali Paann Girit syannda gsterdii zayfl, byk bir zafermi gibi ele alarak yerdii
Zafernme adl eseri Trk mizah ve yergi edebiyatnn nemli eserlerindendir.
Ziya Paa 16. yzyl Divan airi Badatl Rhnin Terkib-i Bentine nazire (karlk)
olarak yazd Terkib-i Bend ve Terci-i Bend adl iirlerinde, Rh gibi, dneminin
toplumsal ve bireysel aksaklk ve elikilerini ele alarak yermitir.
Yaam siyasi mcadele ile geen Ziya Paa; inasi ve Namk Kemalle birlikte ilk Kanun-
Ess (anayasa) hazrlama komisyonunda da yer almtr.

Eserler:
Er Ziya (iir) Defter-i mal (An)
Terkib-i Bend (iir) iir ve na (Makale)
Terci-i Bend (iir) Harabat (Divan iiri Antolojisi)
Zafername Rya (Mlakat)
Ziya Paann Avrupa dn yaymlad eser, Tanzimat yazarlarnn hi deilse yeni ede-
biyat kkleene kadar unutturmaya altklar Divan iirini tekrar diriltebilir dncesiyle
Namk Kemal tarafndan amanszca tenkit edildi. Eser kt zaman Magosada srgnde
bulunan Namk Kemal, edebiyatta yenilik yapma yolunda arkada olan Ziya Paann, by-
le birdenbire glkle yaplanlar da ykabilecek bir eser karmasna hakl olarak ierledi.
Ama bu fkesini, asabi bir yaz eklinde deil, eserin yanllarn bir bir gstererek salam,
inandrc, manta dayanan gl bir eletiri hlinde ortaya koydu.
Bu parada Ziya Paann sz edilen eseri aadakilerden hangisidir?
A) iir ve na B) Zafername C) Terkibibent D) Harabat E) Rya
(2013 / LYS)
Ziya Paann sz edilen eseri Harabattr.
ntibah
NAMIK KEMAL (1840 - 1888) Roman
Cezmi
Yaamnn byk bir ksm siyasal mcadelelerle geen Namk
Kemal, bask rejimi yerine merutiyetin gelmesi iin aba gster- Vatan Yahut Silistre
mi, Gen Osmanllar (Jn Trkler) Cemiyetine katlmtr. Zavall ocuk
Balangta Divan iiri tarznda iirler yazmken, inasiyle ta- Glnihal

ntktan ve Avrupaya gittikten sonra, lkede Batl tarzdaki yeni
Karabela Tiyatro
edebiyatn geliip yaylmas iin zor bir mcadeleye girimitir.
Eski edebiyat taraftarlarna ve eski edebiyata mektuplar, maka- Akif Bey
leleri, Bahr- Dni ve Celalettin Harzemah n szleri, Takip
Celalettin Harzemah
ve Tahrib-i Harabat gibi eletirileriyle iddetle saldrm, onun
yklmas iin aba sarf etmitir. Divan iirine kar kmasna
Tahrib-i Harabat
ramen vatan, millet, eitlik, adalet gibi yeni konular biim ve dil bakmndan eskiye bal
Eletiri
kalarak dile getirmitir. Takip
Edeb dilin sadelemesi gerektiini savunan Namk Kemal, tiyatro eserlerini olduka sade
Osmanl Tarihi
bir dille yazmasna karn, dier eselerinde ar bir dil kullanmtr.
Tarih
ESERLER Kanije
Magosa Mektuplar (An)

Namk Kemalin Hrriyet Kasidesi ile klsik kasideyi karlatran aadaki yarg-
lardan hangisi yanltr?
A) Klsik kaside nesip denen betimleme blmyle balarken Hrriyet Kasidesinde

dorudan konuya geilmitir.
B) Hrriyet Kasidesi de, klsik kaside gibi aa, ba, ca, da, .... biiminde uyaklanmtr. Hrriyet Kasidesinde sanat siz sanatla-
C) Klsik kasidede mahlasa yer verilirken Hrriyet Kasidesinde mahlas yoktur. rndan yararlanmtr. Dilinin de sade ol-
D) Klsik kaside genellikle bir kiiye ithaf edilirken Hrriyet Kasidesi topluma yneliktir. duu sylenemez.
E) Klsik kaside ar, sanatl bir dille yazlrken Hrriyet Kasidesi sanatsz, sade bir dille
E seenei yanl bir ifadedir.
yazlmtr.
AHMET MTHAT EFEND (1844 - 1912)
Edebiyatn deiik trlerinde rn veren Ahmet Mithat Efendi, Bat

kltrn yayabilmek amacyla pedagoji (eitimbilim), hukuk, mate-
matik, felsefe, ekonomi, kimya, fizik gibi birok alanda yazlar yaz-
mtr. Edebi trler iinde en ok roman ve hikyeye nem vermi ve
bu trlerle eviri ve kendi rn olmak zere seksen civarnda eser
yaymlamtr.
Halkn eitilmesini hedefledii iin eserlerinde deiik ilgiler kurarak
sk sk olaydan koparak tarih, sanat, corafya, bilim zerine baz
Hace-i evvel
bilgiler verir. Bu yzden .............................yani ilk retmen lakabyla anlr, ayrca ansiklo-
pedik bir yazar olarak tannr.
Eserlerinin birounda olaanst olaylara ve olmayacak rastlantlara yer verir. Zaman za-
man da gerek hayattan alnm doal olaylar, yerli yaam manzaralar, sradan insanlar
olduka baarl biimde betimler.
Eserlerinin birounda meddah slbu hkimdir. Bu ynyle daha sonraki dnemde
tiyatroyu
............................. derinden etkilemitir.
Avrupadaki oryantalistler (dou bilimciler) kongresindeki izlenimlerini ..................................

Avrupada Bir Cevelan
........................................................ adl eserinde anlatr.
ESERLER
Hasan Mellah
Kssadan Hisse Hseyin Fellah

yk
Letaif-i Rivayet Henz On Yedi Yanda

Felatun Beyle Rakm Efendi Roman
Pariste Bir Trk
Dnyaya kinci Geli
Drdane Hanm
Avrupada Bir Cevelan (Gezi Yazs)

EMSETTN SAM (1850 - 1904)
Taauk- Talat ve Fitnat
Trk edebiyatndaki - teknik adan zayf - ilk roman ...................................................n ya-
zardr. Edebiyattan ok dille ilgilenmi; dilin sadelemesi ve szl-
nn hazrlanmas, kurallarnn belirlenmesi iin byk aba gs-
Lisan- Trki
termitir. ............................... makalesinde Trkenin, Arapa ve
Farsa szcklerden arndrlarak slah edilebileceini savunmu;
Lisan ve Edebiyatmz makalesinde ise dil ve edebiyat ara-
sndaki sk baa iaret ederek gzel bir dilimiz olduu halde ona
uygun bir edebiyatmz olmadn vurgulamtr. emsettin Sami,
Orhun Yaztlarn Trkiye Trkesine aktarm; Kutadgu Bilig
zerinde alm; ama bu eserleri kitaplamam, gazetelerde makale olarak yaymlan-
mtr.
emsettin Sami Cep Ktphanesi ad verilen ve eitli bilimleri ve alanlar tantan dizi-
deki u kitaplar da hazrlamtr:
Medeniyet-i slamiye, Estir (Mitoloji), Kadnlar, Gk, Yer, nsan, Emsl, Letif, Yine nsan,
Lisan, Usl-i Tenkid ve Tertib.
Eserler:
Roman: Taauk- Talat ve Ftnat
Oyun : Seydi Yahya, Gave,
eviri : Victor Hugo Sefiller
Szlk ve Ansiklopediler: Kamus- Fransevi, Kamus- Trki
AHMET VEFK PAA (1823 - 1891)
Ahmet Vefik Paann modern Trk tiyatrosunun oluumundaki

rol byktr. Bursa valilii srasnda bir tiyatro binas yaptrm,
hatta memurlar burada tiyatro yapmaya mecbur etmitir.
Daha ok Moliereden yapt evirilerle tannan Ahmet Vefik

Paa, dz evirilerinin yan sra Trk hayatna uyarlama (adaptas-
yon)lar da yapmtr. Bu eviri ve uyarlamalarda dnemine gre
ok sade bir dil kullanmtr.
Trklk dncesinin nclerinden olan Ahmet Vefik Paa,

Trk tarihinin Osmanllardan daha nce baladn gstermek iin Ebulgazi Bahadr Hann

ecere-i Trk Lehe-i Osmani
....................................... adl eserini Trkiye Trkesine evirmi; ....................................
adl bir Trke szlk ve ataszleri szl hazrlamtr.
Eserler
Moliereden uyarlamalar:
Zor Nikah, Zoraki Tabib, Tabib-i Ak, Meraki, Yorgaki Dandini, Dekbazlk Hece
ile yapt manzum eviriler: Adamcl, Savruk, Kocalar Mektebi, Kadnlar Mek-
tebi, Tartuffe.

AHMET CEVDET PAA (1822 - 1895)
yi bir medrese eitimi alan Ahmet Cevdet Paa, gen yalarda Tanzimatn nl devlet
adam Mustafa Reit Paayla tanm ve onun yol gstermesiyle Franszca renmi, Bat
uygarln tanmtr.
Ahmet Cevdet Paa dilin sadelemesi, konuma diliyle yaz dili arasnda farkllklar olma-
mas gerektiini savunur; iirde de hece lsnn, Trklerin doal ls olduuna inanr.
Ancak hazrlad Kavid-i Osmaniye adl dil bilgisi kitabnda Trkeyi Arap ve Fars dil-
lerinin kurallaryla aklamaya alm; Belgat- Osmaniye adl edebiyat teorisi kitabn-
da da yine Arap ve Fars edebiyatlarnn snflandrmalarn Trk edebiyatna uygulamaya
kalkmtr.
Ahmet Cevdet Paa da dnemin dier aydnlar gibi adalamay, ilerlemeyi ister. Ama
bu adalamann Baty taklit ederek deil, kendi deerlerimizden tamamiyle kopmadan
gereklemesi gerektiini savunur.
Eserler
Cevdet-i Tarih (Tarih Ansiklopedisi)
Sergzet romanyla ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenemez?

A) Realizmin etkisinde yazld
B) Yazld dnemin sosyal yaamn yanstt
C) Klelik sorununu ileyen ilk Trk roman olduu
D) Yanl Batllamay ilemesiyle Araba Sevdasna benzedii Sergzet roman klelik ve cariyelik
E) Yazarn kimi zaman olay akn keserek araya yorumlarn aktard sistemini eletirel gzle ileyen bir ro-
mandr.

TANZMAT II. DNEM SANATILARI
RECZDE MAHMUT EKREM (1847 - 1914)
Genlik yllarnda Namk Kemalle tanan Recaizde, Namk

Kemal Avrupaya gidince Tasvir-i Efkar gazetesinin ynetimi-
ne gemitir. Yeni tarzda iir, roman, piyesler yazarken bir yan-
dan da eski edebiyat taraftarlarna kar yeni edebiyat savun-
mutur. retmenlik yapt okullarda yeni edebiyat anlayn
yaymaya alm, yeni edebiyatn kurallarn anlatan kitap ve

Servet-i Fnun Tevfik Fikret
makaleler yazmtr. .................................... dergisinin bana rencisi ...........................in
Servet-i Fnun
gemesini salam, bylece ................................ hareketinin balamasna yardmc ol-
mutur. evresinde yeni edebiyat taraftar genleri toplamas ve onlara adeta hocalk etme

stat- Ekrem
si sebebiyle .................................. olarak anlmtr.
nceki Tanzimat sanatlar gibi eski ekilleri kullansa da, yeni ekilleri ncekilerden
daha ok kullanmtr. Ekremin ncekilerden ayrlan bir yn de sanata bak asdr.
Sanat iin sanat

........................................... ilkesine bal kalmtr. Bu yzden de bireysel konular (ak,
ayrlk, lm) ilemitir. iirde ounlukla aruz lsn kullanm, birka iirinde hece l-
sne bavurmutur.
Recaizde Mahmut Ekrem iirin yan sra tiyatro, roman trlerinde de rn vermi; tiyat

klasisizm realizm
ro eserlerinde ............................., romanda ise .......................... etkisiyle yazmtr. Edebi

Araba Sevdas
yatmzn ilk realist roman olan ...................................n kaleme almtr. 1870te yazd
Atala
...................................... adl oyun ise, ilk dram olarak kabul edilir.
Eserler
iir: Pejmrde, Name-i Seher, Yadigar- ebab, Nijat Ekrem,
Zemzeme I, II, III
Roman : Araba Sevdas
yk : emsa, Muhsin Bey
Tiyatro : Afife Anjelik, Atala, Vuslat, ok Bilen ok Yanlr.
Gz iin kafiye anlayn benimseyerek eski iirin temsilcisi olan Muallim Naci
I II III
Recaizde Mahmut Ekremle tartmas sonucu Zemzeme adl eseri yazmtr.
IV V
Bu cmlede alt izili szcklerin hangisinde bilgi yanl vardr?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Muallim Nacinin eseri Zemzeme deil
Demdemedir.

ABDLHAK HAMT TARHAN (1852 - 1937)
Tanzimat Dneminin en byk ve en verimli airi olarak grlen
Abdlhak Hamit; ran, Fransz ve Divan iirlerini tanyp onlardan
ald zellikleri kendi iirinde baarl ve zgn bir biimde birleti-

air-i Azam
rebildii iin ............................ ismiyle anlmtr. iirlerinde kart-
lklara ok yer verdii iin Tezatlar airi ikinci bir lakab olmutur.
zellikle, ilk ei Fatma Hanmn lm zerine yazd

Makber
....................... iiri Trk edebiyatnda lm konulu en gzel birka iirden biri olmutur. i-
irlerinde ounlukla aruzu kullanmakla birlikte, zaman zaman hece lsn de kulland
grlr. Biim bakmndan divan iirinden nemli lde kopmutur.
Abdlhak Hamitin zerinde durulmas gereken bir baka yn de kimi manzum, kimi dz
yazyla kaleme ald tiyatrolardr. Tiyatro eserlerinin konular genellikle Asur, Trk - Mool,
Arap, Yunan, Makedonya ve Osmanl tarihinden alnmadr. Abdlhak Hamit, tiyatro eserleri-
nin ounu sahnelenmesi iin deil roman gibi okunmas iin kaleme almtr.
Eserler
iir: Sahra, Makber, Hacle, Bunlar Odur, Garam, Bldan Bir Ses, Tayflar Geidi
Tiyatro: Macera-y Ak, li Kz, Eber, Nesteren, Duhter-i Hindu, Endlsn
Fethi, Sardanapal, Turhan
SAMPAAZDE SEZA (1859 - 1936)
Tanzimat Edebiyatnn II. kuanda roman ve hikyeleri ile

tannm realist bir yazardr. Onun eserlerinde romantizmin
izleri olmakla birlikte, olmu ya da olabilecek olaylar anlatma-
s, psikolojik zmlemelerinin doall, betimlemelerini eseri
sslemek amacyla deil, olayn getii mekan tantma ama-
cyla yapmas, eserdeki konumalarn gerek hayattaki ko-
numalara uygunluu gibi realist zelliklere de rastlanr.
14. yanda len yeeni iin de cll adl mersiyeyi kaleme

almtr.
Eserler
Roman : Sergzet
yk : Kk eyler
Oyun : ir
Dz Yaz : Rumuzul-Edeb

MUALLM NAC (1850 - 1893)
Ahmet Mithat Efendinin damad olan ve onun kard
Tercman- Hakikat
................................................ gazetesinin edeb ksmn yneten
Muallim Naci, buradaki almalaryla Divan iirinin canlanmasn
salar ancak Ahmet Mithat Efendi, lkede Bat kltrnn yaylma-
sna alt iin gazetenin edeb ksmn kaldrr.
Her iki kltr de iyi tanyan sanat bir yandan Divan tarz iirler
yazarken bir yandan da yeni tarzda iirler yazmtr. Fransz airle-
rinden manzum ve mensur eviriler yapmtr.
Aslnda Dou ve Bat edebiyatlarndan yararlanarak bir orta yolu bulmak isteyen sanat
hem ald medrese eitimi, hem de evresine toplanan eski iir taraftarlarnn etkisiyle
yeni edebiyat taraftarlar ve onlarn lideri konumundaki Recaizde Mahmut Ekremle iddetli
tartmalar yapmtr.
airlik gc yksek olan Muallim Naci, aruz lsn kusursuzca kullanm ve sonraki ne-
silden Tevfik Fikret ve Mehmet Akif zerinde etkili olmutur.
Eserler
iir : Atepare, erare, Frzan, Snble, Yadigar- Naci
Eletiri: Demdeme, Muallim
Hatra : merin ocukluu
Tanzimat Dneminde,
Ahmet Vefik Paa, Moliereden uyarlamalar yapmtr.
Namk Kemalin ntibah roman ve dier eserlerinde Victor Hugonun etkisi vardr.
Recaizde Mahmut Ekremin Araba Sevdas roman gzlem rndr.
Nabizde Nazm, Karabibik adl romannda kiilerini (Emile Zola gibi) ait olduklar
evrenin diliyle konuturmutur.
Bu bilgilerden yola klarak Tanzimat sanatlarnn aadaki hangi akmn etkisinde
kald sylenemez?
A) Klasisizm B) Romantizm C) Realizm D) Natralizm E) Srrealizm Srrealizm etkisinde kaldklarn syleye-
meyiz.
NABZDE NZIM (1862 - 1893)
Asl meslei askerlik olan Nbizde Nzm gen yata iir yazarak edebiyat saha-
sna girmitir. Daha sonra hikye ve roman yazmtr. Eserlerinde natralizmin
etkisi oktur. Onun Karabibik adl uzun hikyesi, hem ilk natralist eser hem
de o zamana kadar hi ilenmeyen Anadoluyu ilk defa ileyen edeb eser ol-
mutur. Bu eserinde ky hayatn ve ky insann ele alm; kahramanlarnn
konumalarn da yerel az zelliklerini koruyarak vermitir.
Eserler
yk: Karabibik, Yadigarlarm, Sevda, Hasba
iir : Heves Ettim
Roman : Zehra

Onun iin, edebiyat bir aratr. Halkn kltrel dzeyini ykseltmek iin, halkn anlayabilecei
bir dille yazdklarn biimlendirir. Nitekim romanlarndaki reticiliin znde byle bir kayg
vardr. Ayrca romanlarnda zellikle ahlak, toplumsal adalet kavramlarna arlk verir.
Bu parada sz edilen Tanzimat Dnemi sanats aadakilerden hangisidir?
A) inasi
B) Ahmet Mithat Efendi
C) Abdlhak Hamit Tarhan
D) Muallim Naci
E) Recaizade Mahmut Ekrem Bu parada Ahmet Mithat Efendiden bah-

(2011 / LYS)
sedilmektedir.
Dzenlemeler anlamna gelen Tanzimat, bir bakma Osmanl mparatorluunun baz ku-
rumlaryla Batya ynelii demektir. Tanzimat Dneminde Baty yakndan tanm, Bat uy-
garlnn nemini kavram kimi Trk aydnlar, yaay, bilim, sanat ve edebiyat ynnden
Bat ile balantlar kurmulardr. 1860 ylnda Agh Efendi ile inasinin birlikte kardklar
---- adl gazete ile Tanzimat edebiyat balam oldu.
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Tercman- Ahval B) Ceride-i Havadis C) Takvim-i Vakayi
D) Tercman- Hakikat E) Tasvir-i Efkr
(2011 / LYS)
Tercman- Ahval getirilmelidir.
Gerek sosyal gerekse metafizik konularda yazd iirlerindeki ahlak ve filozofu tutu-
muyla Ziya Paa, Divan iirindeki hkimane iirin son temsilcisi ve halk filozofu unvann
kazanmtr. Bu tarz iirlerinden birok beyti ve dizesi, birer atasz salaml ve sevimlili-
iyle belleklerde yer etmitir.
Bu paradaki aklamaya gre, aadaki verilenlerden hangisinin Ziya Paaya ait
olduu sylenemez?
A) drk-i mel bu kk akla gerekmez
Zr bu terzu o kadar skleti ekmez
B) N-merd olaym arha eer minnet edersem
Cevrinle senin ben keder etsem mi sanrsn
C) ynesi itir kiinin lfa baklmaz
ahsn grnr rtbe-i eserinde
D) Pek rengine aldanma felek eski felektir
Zr felein mereb-i n-sz dnektir
E) Ne kald rha teselli arbdan baka E seeneinde arap ve elenceden bahsedil-
Boazda gecelik mh-tbdan baka mektedir. Beyit bu zelliiyle Ziya Paaya

(2011 / LYS)
ait olamaz.

Aadakilerden dizelerin hangisinde zellikle Tanzimat Dnemine zg bir kavram

yoktur?
A) Memleket bitti yine bitmedi hl sen ben
Bize bu hl ile bizden byk olmaz dmen
B) Olmu insna taasub bir onulmaz illet
Hsn-i tedbrin ile kurtulur andan millet
C) Felek her trl esbb- cefsn toplasn gelsin
Dnersem kahpeyim millet yolunda bir azmetten
D) Kan ol gl glerek geldii demler imdi
Alarm htra geldike gltklerimiz
E) Ne efsnkr imisin h ey ddr- hrriyet
Esr-i akn olduk, geri kurtulduk esretten D seeneindeki dizelerde Tanzimat D-
(2010 / LYS)
nemine zg kavramlar yoktur.
(I) Tanzimat Dnemi tiyatrosunda eitli konular ilenir. (II) lenilen konular, genellikle
toplumsal boyutlu nitelikler tar. (III) rnein Namk Kemalin Zavall ocuk ve Glnihal
adl yaptlarnda vatan konusu ilenmitir. (IV) Recaizade Mahmut Ekrem, Ahmet
Mithat, Abdlhak Hamit, Teodor Kasap gibi sanatlar da tiyatro alannda yaptlar ortaya
koymulardr. (V) Bu alanda rn verenler klasisizm ve romantizm akmlarnn etkisinde
kalmtr.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinde bilgi yanl vardr?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V Namk Kemalin Zavall ocuk ve Glni-
(2010 / LYS) hal adl yaptlarnda vatan konusu ilen-
memitir.
----, Tasvir-i Efkrda yaymlanan Lisan- Osmannin Edebiyat Hakknda Baz Mlahazt
mildir adl makalesinin ---- Dnemindeki dil anlayn belirleyecek dzeyde bir ierii
vardr.
Bu cmlede bo braklan yerlere aadakilerden hangileri srasyla getirilmelidir?
A) Namk Kemalin - Mill Edebiyat
B) inasinin - Tanzimat
C) Recaizade Mahmut Ekremin - Servet-i fnn
D) Tevfik Fikretin - Fecr-i t
E) Yahya Kemal Beyatlnn - Cumhuriyet

(2010 / LYS)
inasinin ve Tanzimat getirilmelidir.

airler Topluluklar Akmlar

---- Servet-i Fnn Batclk
Ziya Gkalp ---- Trklk
Namk Kemal Encmen-i uar ----
Yukarda airlerin, iinde yer aldklar topluluklar ve savunduklar dnce akmlar ve-
rilmitir. Tablodaki bo braklan yerlere srasyla aadakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Ahmet Hamdi Tanpnar - Be Hececiler - Trklk
B) Mehmet kif Ersoy - Gen Kalemler - Batclk
C) Tevfik Fikret - Gen Kalemler - Osmanlclk
D) Yahya Kemal Beyatl - Yedi Mealeciler - Osmanlclk
E) Tevfik Fikret - Be Hececiler - Batclk (2010 / LYS) Boluklara sras ile Tevfik Fikret Gen
Kalemler _ Osmanlclk getirilmelidir.
Trk edebiyatnda Ahmet Mithat Efendinin
Felatun Beyle Rakm Efendi, Namk Kemalin ntibah,

I II
Samipaazde Sezainin Zehra, Recaizde Mahmut
III
Ekremin Araba Sevdas, Nabizde Nazmn Sergzet
IV V
isimli yaptlar sosyal ierikli romanlara rnek olarak gsterilebilir.
Yukardaki cmlede numaralanm yaptlardan hangileri birbiriyle yer deitirirse bil-
gi yanl giderilmi olur?
A) I. ile II. B) I. ile IV. C) II. ile III.
D) III. ile V. E) IV. ile V. (2007 / SS)
III ile Vin yer deitirmesi gerekir.
inasinin, edebiyatmzda gerekletirdikleri arasnda aadakilerden hangisi yoktur?
A) Halk iin roman yazma hareketini balatmtr.
B) Dilde sadeleme hareketine nclk etmitir.
C) La Fontaineden eviriler yapmtr.
D) lk zel gazeteyi karmtr.
E) lk tiyatro yaptn yazmtr.

(2007 / SS)
inasinin roman yoktur.

1. BLM Fiziin Doas

4. BLM Sz Sanatlar
SZ SANATLARI
1. Mecaz- Mrsel (Ad Aktarmas):
Benzetme amac gdlmeksizin, bir szn baka bir sz yerine kullanlmasna denir. Bu
kullanm szckler arasndaki eitli ilgilerle gerekleir.
a. - d ilikisi Ayan karmadan bakeye kuruldu.
b. Para - btn ilikisi Bu acl yz her eye ramen glebiliyor.
c. Sanat - eser ilikisi Birka gndr Ahmet Hamdi okuyor.
d. Yer - insan ilikisi Gn domadan btn ky uyanrd.
e. Neden - sonu ilikisi Btn gece bereket yad.
Bir sz benzetme amac olmadan baka bir sz yerine kullanmaya mecaz- mrsel (ad
aktarmas) denir.
Aadaki dizelerin hangisinde mecaz- mrsel yaplmtr?
A) Bir bulut ykseliyor gklere
Gzleri yal ve buulu
B) Btn dnyann her yeri
Ah ekti vatan alad
C) Yoksulluk, hastalk hi ekilmez
Ah derim derdim hi bitmez
D) Yiit muhta olmu kuru soana
Bilmem sylesem mi sylemesem mi?
E) Sevda ekmek zormu garda B seeneinde vatan szcyle in-
Bu gnlerde yerim yoktur garda sanlar kastedilmitir.
2. Benzetme (Tebih):
Aralarnda ilgi bulunan iki varlktan nitelik olarak zayf olan, nitelik olarak
gl olana benzetmektir.
rnek :
Gne altn bir top gibi parlyordu.
Benzeyen (Kendisine Benzetme Benzetme

benzetilen) edat yn
Temel geler Yardmc geler
Yaln Benzetme (Tebih-i Beli):
Sadece temel geler yer alr.

4. BLM Sz Sanatlar
rnek :
pek sa, ta yrek, Trkiye cennettir...
3. Eretileme (stiare):
Benzetme amacyla bir szn baka bir sz yerine kullanlmasna denir.
Eretileme iki trldr:
a) Ak Eretileme:
Yalnz kendisine benzetilen sylenir.
Bir ceylana gnl verdim.
ceylan kendisine benzetilen
kz, gzel benzeyen (sylenmemi)
b) Kapal Eretileme:
Yalnz benzeyen ve benzetme yn sylenir. Benzetilenin ne olduunu belirten

ipucu benzetme yndr.
Koca nar, kucak aar yzlerce kua.
Koca nar benzeyen
nsan kendisine benzetilen (sylenmemi)
4. Tehis (Kiiletirme):
nsana zg niteliklerin, doadaki varlklara aktarlmasyla yaplan mecazdr.
rnek : imdi btn kular trksn sylyor zgrln.

4. BLM Sz Sanatlar
Aadaki dizelerin hangisinde istiare sanat yaplmtr?
A) Blbl figan eyler, krmz gle
Sakn incitmesin har iekleri
B) Sen bakasn ey yr
Gel parala yreimi yr
C) Sevdan dt dilimize anszn
Yakar kavurur bir zaman
D) Avluda bir tesbih, bir apka
Kald senden hepimize hatra
E) Yce dalara kp gidelim
Yok mu sevdiimden bir haber?

C seeneinde istiare sanat yaplmtr.
Aadaki dizelerin hangisinde kiiletirme (tehis) sanat vardr?
A) Senin derdin gndz gece
Yolunda lsem bylece
B) Unutmu tarlada ayak izimi bile
Eteinde az m durdum dalar senin?
C) Eer bizi sual eden olursa
Boynu bkk, benzi soluk yr syle
D) Yamur olsam yaa yaa
Terim dklse topraa
E) Katm o baktan, o gzden

B seeneindeki dalarn etei ifadesinde
Kandm laftan ve szden
tehis sanat kullanlmtr.

4. BLM Sz Sanatlar
5. Kinaye (Deinmece):
Bir sz hem gerek hem de mecaz anlama gelecek biimde kullanma sanat-
dr.
rnek :
Sen merak etme, ben onun kulan bkerim. cmlesinde kulak bkmek sz gerek
anlamda dnlebilecei gibi, uyarmak anlamnda mecaz anlamn dndrr.
Hamama giren terler. cmlesinde terlemek szc gerek anlamda
dnlecei gibi zor, zahmetli anlamnda mecaz anlamn dndrr.
Ataszlerinde kinayeli syleyie ska rastlanr.
Yalnz ta duvar olmaz.
Yuvarlanan ta yosun tutmaz.
6. Tariz (Dokundurma):
Bir sz kart anlamn vurgulamak amacyla kullanmaktr.
rnek :
Byle iyi dostu olann dmana ihtiyac yok. cmlesinde iyi szc ile kt
kavram vurgulanmtr.
7. Abartma (Mbalaa):
Bir eyi olduundan byk ya da kk gstermektir.
rnek :
Hastalktan ine iplie dnd.
Ne yaptn bilmiyor, atele oynuyordu.
Bir of eksem kariki dalar yklrd.

4. BLM Sz Sanatlar
8. Dolaylama (m) :
Tek szckle anlatlabilecek bir kavram birden ok szckle anlatmaya dolay-
lama denir.
rnek :
Beyaz perde sinema
Dolaylama Karl
Yedi tepeli ehir stanbul
Egenin incisi zmir
derya kuzusu balk
9. Hsn-i talil (Gzel Neden Bulma)
Bir olay ya da olguyu, gerek nedeninin dnda hayali ve gzel bir nedene ba-
layarak anlatmadr.
rnek : Hurde baksa gzleri halkn dola gelir.
Zira grnce hatra ol mehlika gelir.
Hsn-i talil, tecahl-i ariften, gerekteki sonucu hayali ve gzel bir nedene balama ynyle
ayrlr.

4. BLM Sz Sanatlar
Birbiriyle anlamca ilgili szckleri bir arada kullanmaya tenasp sanat (uygunluk) denir.
Aadakilerden hangisinde bu sz sanat vardr?
A) Kyl ayran a iip, bulgur yerken
ehirli beenmez buday ekmeini
B) Kar, Erciyesin tepesini mesken eyledi
nmiyor bir trl yanmza
C) Skntdaym, feryat dolu iim
Bir busen iin lrm glm
D) Haber bekledim dn yine senden
Sen uyudun, ben bekledim derken
E) Evler ykan afet

A seeneindeki Kyl, ayran a, bulgur
Ne zor senle uramak
birbiri ile uygunluk gsteren szcklerdir.
10. Tecahl-i Arif (Bilmezlikten Gelme)
Bir nkte yapmak amacyla iyi bilinen bir eyi bilmiyormu gibi davranma sa-
natdr.
Bu sanatta abartma ve istifham sanatlarndan yararlanlr. Ancak bilmezlikten gelme ile is-
tifham birbirine kartrlmamaldr. Bilmezlikten gelmede bilinmiyormu gibi grnen gerek
sezdirilir. stifhamda, sorulan eye cevap isteme amac gtmeden, anlam glendirmek iin
soru biiminde sylemektir.
rnek :
Gz grd, gnl sevdi seni ey yz mahm!
Kurbann olam var m benim bunda gnahm!

4. BLM Sz Sanatlar
Derin derin derelerden dnerek
Arayp Asln alayan sular
Bu dizelerle ilgili aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Sularn dnerek gelmesi, gzel nedene Aslya balanmtr.
B) Asl kelimesi iki gerek anlama da gelebilir.
C) Asl ve Kerem akna atfta bulunulmutur.
D) Bir durum bilinip de bilinmezlikten gelinmitir.
E) Kapal istiare grlmektedir.

D seeneindeki ifadeden bahsedilemez.
11. Tezat (Kartlk)
Ortak yanlar bulunan iki zt kavramdan birini gerek anlamyla dierini ise
mecaz anlamyla kullanmak zere ayn konu etrafnda toplamaktr.
Anlamca kart szcklerin art arda sralanmas tezat oluturmaz. Tezat, heyecann mey-
dana getirdii armlar zerine kurulur. Dizelerde kullanlan kart kelimeler okuyucuya
iki zt durumu birlikte dndrr.
rnein:
Ne efsunkr imisin ah ey didar- hrriyet Esir-i akn olduk geri kurtulduk
esaretten.
rnek :
Alarm hatra geldike gltklerimiz.
Bu msrada tezat sz konusudur. Msrada birbirinin kart olan alamak ve glmek sz-
ckleri bir durum iin birlikte kullanlmtr.

4. BLM Sz Sanatlar
Aadaki dizelerin hangisinde tezat (ztlk) sanat bulunmaktadr?

A) Sana uzanan el oldum
Kh uslu kh deli oldum
B) Grdm gnl gzmle seni son kez
Cennette melek bile grmeyeceim
C) Bir ismin bir cismin var ya!
Nerede onlar bilemez oldum.
D) Kimselerim yoktur derdimi yanam
Garip kaldm u fani dnyada
E) Bir ulu narsn, marur duran
Dedim ki sen kal burda ben lem

A seeneinde uslu ve deli olmak ztlk
belirtmektedir.
12. Tevriye
Nkte yapmak amacyla birka anlam olan bir kelimenin en uzak anlamn
kastederek kullanma sanatdr.
Tevriye ile kinaye birbirine kartrlmaktadr. Tevriyede szn iki anlam mecaz ya da gerek
olabilir, ancak kinayede szn gerek ve mecaz anlamn birlikte artrmas gerekir.
rnek :
Beni gsnde bir gl sayard.
Yar benden incinir imdi
Ben:
Yakn anlam: Tende bulunan koyu renkli leke
Uzak anlam: Sz syleyen birinci tekil kii
Aadaki dizelerin hangisinde bir sz iki gerek anlama gelecek ekilde kullanlmtr?
A) Gerdanda bir ben, yanakta gamze
Ne gzel dururdu, olsayd keke
B) Yrin siteminden alarken grdm
Dal dibinde kkl balarken grdm A seeneindeki ben szc;
C) Kapda bacada dolanp durma - bilinli bireyin kendini bakala-

rndan ayrmasn dile getiren
Sultanm kalbime haneri vurma
szck,
D) Yaylada seyran ediyor
- yzde ve vcudun dier blge-
Sevdiim ne dnyor
lerinde grlen yerel leke veya
E) Oyal yazmay ekmi sana iaretler
Kara srme hotur gznde
olarak iki gerek anlamda kullanlr.

4. BLM Sz Sanatlar
13. Telmih (Hatrlatma)
nsanlarn ou tarafndan bilinen nl bir olay, fkra, nkte, kssa, ilim konular
ve inanc dolayl bir biimde hatrlatma sanatdr.
rnek :
Ne byksn ki kann kurtaryor Tevhidi
Bedrin aslanlar ancak bu kadar anl idi.
Bu dizelerde Bedrin aslanlar sz beiyle slamiyetin yaylndaki Bedir Sava hatrla-

tlarak telmih sanat yaplmtr.
Her grd Leyla olsa

Kays, Mecnun olmazd
Sevda yakn hedef uzak
Gnlm garipti, garip
Yukardaki drtln ilk iki msrasnda yer alan sz sanatnn aklamas aadaki-
lerden hangisidir?
A) Anlamca ilgili kelimelerin kullanm
B) Anlamca zt szcklerin kullanm
C) Bir olay gzel nedene balama
E seeneinde kullanlan Leyla, Mecnun,
D) ki kavramdan birini dierine benzetme
Kays szckleri ile tarihteki edebi ahsi-
E) Tarihteki bir olay, sz, kiiyi hatrlatma
yetler hatrlatlmtr.
14. Tenasp (Uygunluk)

Anlam bakmndan aralarnda ilgi bulunan iki veya daha fazla szck, deyim
veya terimi bir araya getirmektir.
Divan airleri, birbiriyle ilgisi bulunan kelimeleri bir beyitte younlatrmaya rabet etmiler
ve tenasp yaygn bir sanat halini almtr. Trl bilim terimleri, mitoloji, tarih ve mesnevi
kahramanlar, hayvan bitki ve iek adlaryla yaygn biimde tenasp yaplmtr.
rnek :
Laleyi smbl gl hr alm. Bu dizede lale, smbl, gl, hr (diken) bir ara-
da kullanlarak tenasp sanat yaplmtr.

4. BLM Sz Sanatlar
Gece gndz hep bekledim dostumu

Efkrm var, sen yoksan
Neyleyim gl, smbl, laleyi
Gl alyor sen olmasan
Bu drtlkle ilgili aadaki yarglardan hangisi karlamaz?
A) lk iki msrada tezat sanat yaplmtr.
B) nc msrada tenasp sanat yaplmtr.
C) Drdnc msrada tehis sanat yaplmtr.
D) Drdnc dizede gl szc tevriyeli kullanlabilir
E) nc msrada tebih sanat grlmektedir.

E seeneindeki ifade karlamaz.
15. stifhm (Soru)
Cevap isteme amac tamadan duygu ve anlam glendirmek iin sz soru
biiminde sylemektir. Terdit: Sz hi beklenilmeyen bir sonu-
ca balama.
rnek :
Bana kara diyen dilber ktibas : Bir ayetin, hadisin alntlanarak
Gzlerin kara deil mi aktarlmas.
16. Tekrir (Yineleme) rsal-i Mesel : Bir dncenin bir atas-

Szn etkisini artrmak iin anlamn younlat szck ya da sz beklerini
zyle desteklenmesi.
arka arkaya yinelemektir.
Rcu : Sylenen bir sz geri alp onun

rnek :
al sevdiceim, al gzelim, al meleim, al! yerine daha gl bir sz syleme.
Sevdiim dillere destan
Sevdiim meyil verdiim
Sevdiim canm
Sevdiim sensin benim
Bu drtlkte grlen en belirgin sz sanat aadakilerden hangisidir?
A) Tekrir B) Tebih C) Hsn-i Talil D) stiare E) Tezat Dizelerde sevdiim szcnn sk

tekraryla tekrir sanat yaplmtr.

4. BLM Sz Sanatlar
17. Leff- Ner (Sral Aklama)
Genellikle bir beyit iinde birinci dizede birka eyi andktan sonra, ikinci dizede bunlarla
ilgili benzerlik veya karlklar kullanma sanatna Leff- Ner denir.
rnek :
Bran deil, afak deil, ebr-i seher deil

I II III
Gzyadr, cier kandr, dd-i htardr
I II III
Beyitte air Bran (yamur), gzya; afak deil, cier kandr; ebr-i seher (seher bulutu)
deil, dd-i h(ahn duman)dr diyerek ilk dizede andklarn ikinci dizede ayn srayla
aklyor.
Aadaki dizelerin hangisinde Leff- Ner sanat yaplmtr?

A) Renkli bir saanak elenir iime
Emzirir dleri bu nurdan oluk
B) Gnlmde atein gzmde yatn
Ne diye tututun ne diye tatn
C) Erimek hevesi yorgun kollarda
Kaybolmak korkusu ssz yollarda
D) Delikanlm iaret aldn gn atandan
B seeneinde atein tututun
Yryeceksin, elinde anl bayrak
E) Karada aslan olduk, ejder olduk denizde yatn tatn
ifte nikahlmzd, deniz bizim, yer bizim buralarda Leff- Ner sanat yaplmtr.
18. Cinas
Seste szcklerle ya da sz bekleri ile yaplan bir uyak eididir. Ayn zamanda
edebi sanattr.
rnek :
Ksmetindir gezdiren yer yer seni
Ara ksa akbet yer yer seni
Kalem byle alnmtr yazma
Yazm ka uymaz km yazma
Her nefeste iledim ben bir gnah
Bir gnah iin demedim bir gn h

4. BLM Sz Sanatlar
I. Bir sz kart anlamna gelecek ekilde kullanmak
II. Bir hadis veya ayeti sz iinde kullanmak
III. Anlam karl olan szckleri iirde simetrik olarak sralamak
IV. Sz okuyucuyu artacak veya onun tahmin edemeyecei ekilde bitirmek
Yukarda tanmlar verilen sanatlar arasnda aadakilerden hangisi bulunmamak-

tadr?
A) Terdit B) rsal-i Mesel C) ktibas D) Tariz E) Leff- Ner

rsal-i Mesel bulunmamaktadr.
Bize kfir demi Mft Efendi
Tutalm ben ana diyem Mselman
Varldkta yarn ruz- cezaya
kimiz de karz anda yalan
(Mft Efendi bize kfir demi, benim ona Mslman dediimi varsayalm. Yarn ceza gn
ikimizin de sz yalan kar.)
Drtlkte grlen sanat aadakilerden hangisidir?
A) Tezat B) Tenasp C) Tariz D) Mecaz- Mrsel E) Kinaye Bu drtlkte Mslman sz kullan-

larak kart anlam sezdirilmitir.
atma kalarn, dkme yan
Yamur balar, yay ve ok kar keseden
(Bu dizelerde ilk msrada sylenen ka ve ya, ikinci msradaki yamur ve yay szckleriyle
karlanmtr.)
zellii ve rnei verilen sz sanat aadakilerden hangisidir?
A) Tehis B) stiare C) Tevriye D) Leff- Ner E) Hsn-i Talil

Leff- Ner sz sanat vardr.

4. BLM Sz Sanatlar
Aadakilerin hangisinde sanatl bir syleyi bulunmamaktadr?
A) Tecer Dan duman kuatm
Aalar oynuyor rzgrlarla
B) Sen gittin gideli bir haller oldu
Kan alar gzlerim selde bir zaman
C) Eyp ile sinemde kurtlar gezinir
Mevlam ilesine brtt beni
D) Sana kavuacam diye
Koparsn sahibim dalmdan beni
E) Ben yllardr yolunu gzlerim
Gn getike daha fazla zlerim E seeneinde sanatl bir syleyi yoktur.
Aadaki dizelerin hangisinde, ayra iinde verilen sanat yoktur?

A) Dolu rzgrla kp ufka giden yelkenli
Gidiin setiin akam saatinden belli
(Hsn-i Talil)
B) Uuyor rzgr gibi altmdaki kheylan

Ne kadar dizginlesem yavalayacak deil
(Mbalaa)
C) Kular ksm yuvaya, aalar yaprak vermez

Bu kavgalar bitecek, zulm ebed deil
(Tehis)
D) Gerek, hayali at, ufuklar uzak deil

En olmaz isteklere uzanmak yasak deil
(Tezat)
E) Gl yaprana dnd tekmesi dmanlarn

Sunulan zehir deil, saplanan bak deil
(Tebih)
(2013 / LYS)
A seeneinde Hsn-i Talil sanat yoktur.

4. BLM Sz Sanatlar
Aadaki dizelerin hangisinde ayra iinde verilen sanat yoktur?

A) Bizden evvel buraya inen drt arkada
Kurmutular tutuan ocaa kar bada
(Mrsel mecaz)
B) Karlar etraf beyaz bir karanla gmd
Kar deil, gkyznden yaan beyaz lmd
(Tezat)
C) Sard katil gece dnyay siyah bir kefene
Bir emel yldz gz krpyor ancak aradan
(Tehis)
D) yle bir boandn ki le benzer mrme
Bir Nuh tufan oldu, sel deil, saanak deil
(Telmih)
E) iziyorum havaya dnyam bir iekle
Ve hayran bakyorum bu rya gibi ekle
(stifham) (2010 / LYS)
E seeneinde istifham sanat yoktur.
(I) Onun iirlerinde; masal, iir, deyi gibi halk edebiyat rnlerinin etkisi grlr. (II) Halk
diline yaklamaya da zen gsteren bu sanatnn dizeleri toprak kokan yamur damlalar
gibidir. (III) Satrlarn arasndan dklr okuyucunun duygu dnyasna. (IV) Davetkrdr, sizi
kendi dnyasna yavaa ekip alr. (V) O sesi ne zaman duydunuz, eii ne zaman ge-
tiniz, anlayamazsnz bile. (VI) Bu anlamda, resimleri de iirleriyle byk benzerlik gsterir
sanatnn.
Bu paradaki numaralanm cmlelerden hangilerinde sanatl bir syleyi yoktur?
A) I. ve IV. B) I. ve VI. C) II. ve V.
D) III. ve IV. E) V. ve VI.

(2010 / LYS)
I. ve VI. cmlede sanatl bir syleyi yok-
tur
(I) Gne yava yava ykselirken antik kent aydnlanmaya balyor. (II) Gnele birlikte, kentin
gemiindeki bilinmeyen ynlerin de ortaya kacan sanyor insan; ama bir sre sonra yanl-
dn anlyor. (III) Yzyllardr yalnzla alm, unutulmu bu kentin gemiini dnyor. (IV)
Acaba bu tiyatro sahnesinde ka oyun sergilendi, odeonda ne gibi sorunlar tartld, lmne
savalar nasl yaand buralarda? (V) Bugn, btn bunlardan habersiz, tarih sahnesindeki ro-
ln tamamlam ve marur bir sessizlie gmlm bir kentle kar karyayz.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangilerinde kiiletirme sanat vardr?
A) I. ve II. B) I. ve IV. C) III. ve IV.

D) III. ve V. E) IV. ve V. III. ve V. cmlede Kent, szc kiile-
(2006 / SS)
tirilmitir.

4. BLM Sz Sanatlar
Tablasndaki taze salatalar vmek iin, Badem bunlar, badem! diye baran satc, aa-
daki sz sanatlarndan hangisine bavurmaktadr?
A) Benzetme B) Tenasp C) Kinaye
D) Hsn-i Talil E) Mecaz- Mrsel

(1995 / YS)
Mecaz Mrsel sanatna bavurmaktadr.
Marmarada her yelken
Uar gibi neeli
Yukardaki dizelerde olduu gibi, kimi szler benzetme amac gtmeden kendi anlamlar
dnda kullanlr.
Aadaki dizelerin hangisinde bu rnektekine benzer bir dil kullanm vardr?
A) Dalgalan sen de afaklar gibi ey nazl hill
B) Ben ezelden beridir hr yaadm hr yaarm
C) Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cda
D) Bastn yerleri toprak diyerek geme tan
E) Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda

(1995 / YS)
A seeneinde bu dizelerdekine benzer bir
kullanm vardr.
Aadaki dizelerin hangisinde drt esi de bulunan bir tebih vardr?
A) Her hatra bir damla ya olduka gzmde
B) Grdm deniz dedikleri bin bal ejderi

D seeneinde;
C) Canland haylimde o mazideki yazlar
glge: benzeyen
D) Her glge bir insan kadar inceydi, derindi
insan: kendisine benzetilen
E) Ben byle deildim, bu deniz byle deildi
(1995 / YS) kadar: benzetme edat
inceydi, derindi: benzetme yn

4. BLM Sz Sanatlar
lhi, kabul senden, ret senden; ifa senden dert senden...
lhi, iman verdin, daim eyle; ihsan verdin; kim eyle.
Bu paradaki alt izili szckler aadakilerden hangisine rnektir?
A) male B) Seci
C) Aliterasyon D) Redif
E) Cinas
(1989 / YS)
Alt izili rnekler Seciye rnektir.
Ksmetindir gezdiren yer yer seni
Ara ksan akbet yer yer seni
Bu iki dizedeki sz sanat aadakilerden hangisidir?
A) Mecaz B) Cinas
C) Kinaye D) stiare
E) Hsn-i Talil
(1988 / YS)
Buradaki sz sanat Cinastr.

4. BLM Sz Sanatlar

1901)]
Servet-i Fnn Edebiyat [Edebiyat Cedide Topluluu (1890
5. BLM ve Fecr-i ti Topluluu (1909 1913)
I. SERVET- FNN EDEBYATININ OLUUMU VE GENEL ZELLKLER
Servet-i Fnn
1896 - 1901 yllar arasnda etkinlik gsteren ......................................... topluluu,
Servet-i Fnn Servet-i Fnn
..................................... dergisi evresinde olutuu iin daha ok ...................................
olarak anlmtr. II. Abdlhamid dneminde ortaya kan bu topluluun yeleri, Bat edebi-
yat gibi yeni bir edebiyat oluturma amacn tarlar.
Tanzimat Edebiyatnn II. kuak sanatlarndan olan Recaizde Mahmut Ekrem, 1895 y-
lnda Mlmat dergisinin yazarlarndan Muallim Naci ve onun taraftarlaryla eski - yeni
....................
....................... tartmasna girer ve onlara verdii cevaplarn bir ksmn, Ahmet hsan Tok-
gz tarafndan karlan ve aslnda adndan da anlalaca zere, bir bilim - teknik dergisi
olan Servet-i Fnn (Fenler Serveti) dergisinde yaymlar. Recaizde, Mekteb-i Mlkiyeden
rencisi olan Ahmet hsan Tokgzn 1894ten beri kard bu fen dergisini bir edebi-
yat dergisi haline getirmek iin Ahmet hsan Tokgzle anlar ve Galatasaray Lisesinden
Tevfik Fikreti
rencisi olan ......................................... derginin edebiyat blmnn bayazar yapar.
1896da Recaizdenin tarafn tutan baka genlerin de bu dergi evresinde toplanmasyla

Servet-i Fnn
....................................... edebiyat oluur.
Edebiyat ve Hukuk
1901 ylnda Hseyin Cahit Yalnn ............................................... adl yazsndan dolay
Servet-i Fnn dergisi kapatlr ve bylece topluluk dalm olur. Bundan sonra topluluk
sanatlar, bireysel olarak almalarn devam ettirir. Kimisi sanat izgisini deitirmezken,
kimisi farkl bir yol tutturmutur. Cenap ahabettin bireysel konular ilemeye devam eder,
ama Tevfik Fikret toplumsal konulu iirler (Sis, Doksan Bee Doru) yazar. Ahmet Hikmet
Mftolu, Mill Edebiyat saflarnda yer alr.
Servet-i Fnn Edebiyatnn genel zelliklerini yle sralayabiliriz:
1. Servet-i Fnn sanatlar Bat, zellikle de Fransz uygarlna zenmi, toplumun
ancak Batllaarak ilerleyebileceine inanmlardr.
2. toplumsal
Baskc ynetim nedeniyle ........................................ konulara deinmeyip daha ok
bireysel
.................................. sanat iin sanat
konulara ynelmilerdir. Bu yzden ...........................................
grne balanmlardr.
3. Yine bask ynetimi nedeniyle sanatlar, gerekten uzaklap hayale ve tabiata
snm; hep bir kama duygusu iinde yaamlardr.
4. Sanat iin sanat gryle hareket ettikleri iin toplumun anlayaca sade bir
.....................................
dil yerine, Trkede o zamana dein kullanlanlarn dnda yeni Arapa ve Farsa
szcklerle ar, adal, anlalmaz bir dil kullanmlardr. Bunda zellikle iirde
Sembolizm
............................ etkisinde kallar da etkili olmutur. Sembolizmin etkisiyle ses ve
ahenk gc yksek, ancak anlam bilinmeyen szck ve tamlamalar kullanmlardr.

1901)]
realizm naturalizm sembolizm

5. Romanda .................................... ve .............................; iirde de ........................... ve
parnasizm
............................ akmlarnn etkisi altnda kalnmtr.
6. Benzetmelere ska yer verilen ssl bir dille yazmak, nlemlere oka yer vermek,
ve balacn sk kullanmak, Servet-i Fnncularn slbunu zaman zaman

zayflatm ve yapmackl bir hale getirmitir.
7. Servet-i Fnun sanatlar en ok iir, mensur iir, hikye, roman, fkra, makale ve
edebi eletiri trlerinde rn vermiler, tiyatroyu ihmal etmilerdir.
Servet-i Fnn sanatlarnn, Tanzimat sanatlarndan farkl ynleri:
1. Bireysel konulara ynelmeleri
2. Tiyatroya nem vermemeleri
3. Sanat sanat iindir. grne balanmalar
4. iirde sembolizm ve parnasizmin etkisinde kalmalar
5. Divan iiri nazm biimlerini kullanmamalardr.
Servet-i Fnun Edebiyatnn sanatlar unlardr;
iir:
Tevfik Fikret
Cenap ahabettin
Sleyman Nazif
Dz yaz:
Halit Ziya Uaklgil
Mehmet Rauf
Hseyin Cahit Yaln
Ahmet Hikmet Mftolu

bamszlar
Ahmet Rasim

1901)]
II. SERVET- FNN EDEBYATINDA COKU VE HEYECANI DLE GETREN

METNLER
A.iir
Servet-i Fnn Edebiyat en gl atlm iir trnde yapmtr. zellikle Tanzimatla bala-
parnasist
yan romantik akma bu dnemde ............................... sembolist
ve ............................ iir akmlarnn
da eklenmesi ile bu tre yeni bir duyu, dn, hayal edi hatta yeni bir syleyi de ka-
zandrm oldu.
Birinci dnem iirinin genel karakteri, bireyci sanat anlay olarak ortaya kmaktadr.
Servet-i Fnn iirinin, 1901de topluluun dalmasndan sonra, zellikle II. Merutiyetin
ilan ile sosyal sorunlara yneldii dikkati eker. Bu yarg, btn sanatlar kapsamakla
birlikte Tevfik Fikret, Ali Ekrem, Sleyman Nazif, Faik Ali gibi nde gelen airlerin iirlerinde
bu zellik aka gzlenmektedir. Tevfik Fikret, 1901de yazd Sis ile siys ve toplumsal
konulara ynelmi; 1908den sonra da hrriyet ve vatanseverlik temalarna, medeniyet
temas eklenmitir. zellikle Halukun Defterinde bir araya getirdii iirlerde arlk kazanan
bu temalar, ahlak ve idealizm ile beslenir. lkenin ve milletin kurtulu ve ykselmesinde
aklc bir Batllamann gereklilii zerinde durulur. Bu anlayla sanatna yeni bir yn veren
air, bu dnemde tam olarak toplum iin sanat ilkesine baldr.
Topluluk sanatlar yalnz iirin konusunda deil, nazm eklinden vezne ve kafiyeye kadar
iirin teki unsurlar zerinde de titizlikle altlar. ncelikle iirin yenilemesinde nazm
eklinin vazgeilmez bir unsur olduu dncesindeydiler. Tanzimatn ikinci kua ile de-
nenmeye balanan yeni nazm ekillerini bunlar, daha da yeniletirme ve deitirme yoluna
serbest mstezat
gittiler. Bata Fikret, ............................................ ileyicisi oldu ve bizde serbest iirin do-
soneyi
masnda nc rol oynad. Cenap, zellikle Fransz iirinden ald ............................. iledi.
Topluluk sanatlarna gre iirde ahengi yaratacak unsurlardan biri de vezinle birlikte uzun-
lu ve ksal dizelerin uyumlu bir biimde sralanmasyd.
stelik istenen mzikaliteyi yaratsn diye ayn iir iinde deiik vezinler kullanld. Byle-
likle vezni kullanmada bir serbestlik salanm oldu. Kafiye ise srf ahenk unsuru olarak
deerlendirildi. Fikretin nclnde (Hasta ocuk manzmesinde) Recaizde Ekremin
yenilik
savunduu ............................ ilkesi uygulamaya konuldu ve yaygnlat.

1901)]
Servet-i Fnn iirinin zelliklerini ylece maddeler halinde sralayabiliriz:
1. Aruz ls kullanlmtr ancak hece lsn deneyen birka air de vardr.
Sembolizm parnasizm
2. ............................... ve ................................. akmlarnn etkisiyle resim ve mzikalite
n plana kmtr.
Kulak iin
3. ................................ kafiye esas alnmtr.
4. Beyit btnl kalkm, cmleler sonraki msra ve beyitlere de tamtr. Bylelikle
serbest mstezatn n almtr.
sone terza - rima

5. Bat edebiyatndan alnan .............................. ve .................................. nazm biimleri
kullanlmtr.
6. Topluluk dalana kadar bireysel konular ilenirken, daldktan sonra zellikle Tevfik
Fikret sosyal ierikli iirler yazmtr.
Aadakilerden hangisi Servet-i Fnn airleri iin sylenemez?
A) iirlerde sanatl bir anlatma bavurmulardr.
B) Yabanc szck ve tamlamalar yerine konuma dilini tercih etmilerdir.
C) Sembolizm ve parnasizm akmlarnn etkisi altnda kalmlardr.
D) Sone, terzarima gibi nazm trlerinde rnekler vermilerdir.
E) Duygu ve hayal unsurlarn gereklere tercih etmilerdir.
B seeneindeki ifade sylenemez.

1901)]
I. Batdan alnan nazm ekilleri kullanlmtr.
II. Mensur iir rneklerine rastlanr.
III. iirlerde nlemler, seslenmeler grlr.
IV. Aruz, Trkeye baaryla uygulanmtr.
V. Toplum iin sanat gr benimsenmitir.
Servet-i Fnn Dnemi iin yukardaki cmlelerin hangisi sylenemez?
A) I B) II. C) III. D) IV. E) V.
V. cmle sylenemez.
YAMUR
1. Kk , muttarid, muhteriz darbeler 1. Kk, sral, ekingen, vurular,
Kafeslerde, camlarda, pr-ihtizz Kafeslerde, camlarda titremekte
Srekli lye alar gibi alyor, ark sylyor.
Olur dembedem nevhager, nmesz
Kafeslerde, camlarda titremekte
Kafeslerde, camlarda pr-ihtizz
Kk sral, ekingen vurular.
Kk, muttarid, muhteriz darbeler...
2. Sokaklarda sel sular alar
2. Sokaklarda seyl-beler alar
Ufuk yaklar, yaklar, yaklar.
Ufuk yaklar, yaklar, yaklar;
3. Bulutlar karardka ufack paralara
3. Bulutlar karardka zerrta bir
Ar, can ekiir gibi dalgalanma gelir.
Ar, muhtazr dalgalanma gelir;
4. Souk bir glge brr etraf hep
4. Brr bir souk glge etraf hep,
Gndz vakti gece yars grnr
Nmyn olur gndzn nsf- eb.
5. Sner imdi, az nce grlrken karmdaki alemin
5. Sner imdi, manzr olurken demin
hayali
Heyls karmda bir lemin.
6. Almaz imdi ne bir yz ne bir pencere; bakldka
6. Almaz ne bir yz, ne bir pencere; bir korku, rknt ker yerlere
Bakldka vahet ker yerlere.

....................
Tevfik Fikret

1901)]
iir ve Zihniyet:
Dnemin sosyal ve siyasi anlayna gre bireysel bir konu ilenmitir.
iirde Ahenk:
iirde ahengi salamak amacyla aruz ls tam ve zengin kafiyeler, redifler,
aliferasyon ve asonanslarla birlikte dize tekrarlar da yaplmtr.
iir Dili:
Gerek bir olay gzleme dayal olarak yamur damlalarnn kiiletirilmesi ve
yamurun yann armlar mecazlarla anlatlmtr.
iirde Yap:
Geleneksel biimlerden farkldr. Bir belik, on iki ikilik, bir birlikten oluan
iirde kimi zaman cmleler iki dizede tamamlanmtr.
iirde Tema:
Yamurun ya ve armlar
iirde Gereklik ve Anlam:
Bu dneme kadar doa bir ss unsuru olarak kullanlrken bu iirde dorudan

doa olay anlatlmtr.
iir ve Gelenek:
Servet-i Fnn geleneine gre yazlmtr.

1901)]
III. SERVET- FNN EDEBYATINDA OLAY EVRESNDE OLUAN EDEB

METNLER
A. Anlatmaya Bal Edeb Metinler
Hikye ve Roman
Trk edebiyatnda gerek roman Servet-i Fnn ile balar. Servet-i Fnnun romann .......
Halit Ziya Mehmet Rauf ve

.................................... temsil eder. Dier roman ve hikyeciler ............................................
Hseyin Cahit Yaln

................................................dr.
Servet-i Fnn edebiyatlarnn iirde olduu gibi nesirde de ortak tavrlar ktmserliktir.
Hayal ile gerek arasndaki atma, hayal krkl ile son bulur. Toplumsal konularla ura-
amamalar onlar ev iine itmi, tabiatla, zavalllarla ilgilenmeye yneltmi, acma duygusu
bata olmak zere btn duygularn tahliline gtrmtr.
Servet-i Fnn hikye ve romanlarnn genel zellikleri unlardr:
sanat iin sanat

1. Bat teknii glenmi ama ............................................... gr dorultusunda
hareket edildii iin toplumdan uzaklalmtr.
2. evre betimlemeleri ve ruhsal zmlemeler ok baarl bir biimde yaplmtr.
3. Romann konusu stanbulla snrl kalm, tara ve tara hayat romana girmemitir.
4. Realizm
............................ natralizm
ve .................................. akmlarnn etkisinde yazlmtr.
5. Ar bir dil kullanlmtr.
IV. FECR- T TOPLULUU (1909 - 1912)

Dnce akmlarna bal edebiyat anlay dnda sadece edebiyat grleriyle n plana
kan ve edebiyat btn toplumsal sorunlarn dnda, sadece sanat olarak deerlendirmek
isteyen Fecr-i ti (Gelecein afa) ksa srede dalr.
Kendilerine Fecr-i ti adn veren genler, Servet-i Fnndan kendilerine katlan Faik li,
Cell Sahir ile birlikte toplanrlar. Beyannmesini (bildiri) 24 ubat 1910 tarihli Servet-i
Fnnda yaymlayan Fecr-i ti, kendilerinden nceki btn edebiyat mirasn reddettikle-
rini syleseler de Servet-i Fnn estetiini devam ettirirler. Yaz ve iirleri sadece Servet-i
Fnnda yaymlanmaz; Resimli Kitap, Rbab da onlarn yazlarnn yer ald dergilerdir.
Yaymladklar bildiriyle kendilerini Servet-i Fnndan ayr gstermeye alr ve ilkelerini
sanat kiisel ve sayg deerdir. Sanatlar:

.................................................................................................... zetlerler. Kendilerini bu
cmleyle ifade etmeleri bile kendi aralarnda sanat anlaynda birlik olmadn gsterir. Ahmet Haim R. Halit Karay
Milli edebiyat Emin Blent Hamdullah Suphi

Bir ksm ok gen lm, ou ............................................. akmna katlmtr. Onun iin
Yakup Kadri Celal Sahir
bu topluluk eer aralarnda Trk iirinin byk ad Ahmet Haim bulunmasa, belki de ede-
biyat tarihinde anlmayacakt.

1901)]
Bu dnemin zevk ve anlayna uygun kaleme alnm iirler, sanatn ahsi ve muhterem
olduunu syledikleri hlde, tek bir airin eseri olarak dnlecek cinstendir. Syleyite
serbestlik araylar, allm ve kabul grm iir formlarn zorlama abalar, biraz daha
Batl grnme; duyulmam tabiat ve yaanmam ak iirletirme istekleri kendilerine has
sesi ve syleyii bulmalarna engel olmutur, denilebilir. Ama asl neden, o dnemde yaygn
olarak benimsenen grlere katlmam olmalardr.
Bu parada sz edilen edeb topluluk aadakilerden hangisidir?
A) Fecr-i Atciler B) Servet-i Fnncular C) Garipiler
D) Tanzimatlar E) Hisarclar
(2013 / LYS) Parada Fecr-i Atcilerden bahsedilmek-
tedir.
AHMET HM (1883 - 1933)
1909 ylnda Servet-i Fnnun en genci Faik Alinin bakanlnda
kurulan Fecr-i ti topluluuna giren ve bu topluluun ne kan airi-
dir.
Annesini kk yata kaybetmesi, dolaysyla, anne efkatinden
mahrum bymesi; Trkeyi iyi bilmeyii sebebiyle kk yata
geldii yabanc evrede yadrganmas, bunun dourduu uyum
glkleri ve kendisinin ok irkin olduunu zannetmesi gibi sebepler Himin iine
kapank, kompleksli bir tip olmas sonucunu dourmutur.
Him edebiyatmzn ilk sembolist saylabilecek airidir. Fransz sembolistlerini tan-
madan nce, Tevfik Fikret, Cenap ehabettin, Abdlhak Hamit ve eyh Galipin etkisi
altndadr.
Sanat iin sanat

........................................... ilkesiyle hareket eder. iirlerinde hibir toplumsal konuy-
la ilgilenmemitir. 1921 ylna kadar Trkenin sadelemesi hareketine kar km,
eserlerinde Servet-i Fnnunkine benzer ar bir dil kullanmtr. 1921den sonra Milli
Edebiyat akm etkisiyle iirlerinin dilinde belirgin bir sadeleme grlr.
En ok kulland nazm ekli serbest mstezat ve serbest nazmdr. Bunun yannda
sone ve kta eklinde de birok iir yazmtr.
iirde ahenge ok nem verir. Ona gre iir; Szle musiki arasnda, szden ok mu-
sikiye yakn ortalama bir dildir.
En ok kulland temalar ak, tabiat, ocukluk hatralar, hayal ve lmdr. Net aydn-
lklardan daima kamtr. Gurb vaktini, mehtab ve gece karanln sever. Sonba-
hardan, krmz, sar, turuncu ve mavi renklerden holanr.
Eserler
iir : Gl Saatleri, Piyale

Deneme Fkra : Bize Gre, Gurabahane-i Laklakan
Gezi : Frankfurt Seyahatnamesi

1901)]
iirlerinde ak ve tabiat ne kan nemli iki temadr. Trk iirinin en dikkate deer empres-
yonist airi olarak kabul edilir. Kyl vezni dedii hece veznini kullanmam, iirlerini aruz
vezniyle yazmtr. Serbest mstezat, en ok tercih ettii nazm biimidir.
Aadaki iirlerden hangisi bu parada sz edilen aire aittir?
A) Sis B) Hrriyet Kasidesi C) O Belde
D) Kar Musikileri E) Makber

(2013 / LYS)
O Belde bu parada bahsedilen aire yani
Ahmet Haime aittir.
TAHSN NAHT
air ve oyun yazardr.
iirleri sanat ynyle zayftr.
Eserleri
iir: Ruh-i Bkayd
Tiyatro: Jn Trkler, Krk Mahfaza, Firar, Hicranlar.
V. DNEMN BAIMSIZ SMLER
Edebiyat- Cedide hareketinin ortaya kt yllarda yetitii halde, bu toplulua katlmam

baz air ve yazarlar da vardr.
Bunlar Edebiyat- Cedde yazarlarnn sanat ve edebiyat anlaylarn benimsememilerdir.
Bamsz isimlerden bir ksm, edebiyatn kkten Batllamasna kar olduklar iin,
Edebiyat- Cedde hareketine katlmadlar. Bir ksm ise Batlamaya kar olmadklar hal-
de, Edebiyat- Cedde yazarlar gibi belli bir kesime deil, geni halk kitlelerine hitap etmek-
ten yana oldular.
Ahmet Rasim, Mustafa Reit, Mehmet Celal, Edebiyat- Ceddenin toplanma tarihi olan
1896dan sonra ya bu hareketin bsbtn dnda kalmlar ya da ok baarl olmayan
hikyeler yazmaya devam etmilerdir. Bu arada baz yeni isimler hret kazanmaya bala-
mtr. 1894 Temmuzunda yaynna balam olan kdam gazetesinin tantt Vecih ile H-
seyin Rahmi, byle yazarlardandr. Vecih, Namk Kemalin kt bir taklitisidir. Eserlerinin
hreti, zamannn basit ve endiesiz zihinlerini kolaylkla acndracak tarzda ve masala ok
yakn bir ekilde anlatlan konularda yazlm olmalarndan domutur.
Hseyin Rahmi, bu dnemde Ahmet Mithat Efendinin usta bir takipisi olmutur.
Bu dnemdeki dier bamsz isimler arasnda Mehmet Celal, Ahmet Rasim, Safvet Nezih,
Gzide Sabri ve Cevdet Paann kz ayn zamanda ilk kadn romanc olan Fatma Aliyeyi
sayabiliriz.

1901)]
VI. SERVET- FNN VE FECR- T DNEM SANATILARI
TEVFK FKRET (1869 - 1915)
Asl ad Mehmet Tevfiktir.
Galatarasayda hocalk ve mdrlk, Darlfnn (niversite) ve
Robert Kolejinde hocalk yapmtr.
iire kk yata balar. lk denemeleri Divan iiri tarzndadr.
Divan airlerini taklit eden iirler yazmtr. Daha sonra Divan
geleneini devam ettiren adalarndan Muallim Naci ve Mu-
allim Fevzi etkisinde iirler yazmtr. Bu birinci dneminin son
aamasnda Abdlhak Hamit ve Recaizde Ekremin, yani Avrupa Trk iirinin etkisi-
ne girmitir. Bu ilk iirlerinde ak ve tabiat temalar hakimdir.
Servet-i Fnna yazd makaleler dnda yalnz iirle uramtr.
Balangtan 1901 ylna, yani Servet-i Fnnun dalna kadar Fikret
sanat iin sanat anlayndadr. Bu anlaya uygun iirler yazmtr. Ancak bu
iirlerinde bile yer yer yoksullara, kimsesizlere, zavalllara acma duygusu grlr.
Servet-i Fnnun dalndan sonra air, evre ile ilikisini kesip kesine ekilmitir.
Bir bakma dnyadan elini eteini eken air, kendisini btn duyarllyla vatan ve
millet strabnn iine atmtr.
1901den sonra tamamen toplumsal konulu iirler yazmtr. Bu iirlerinde baskc y-
netime kar km; yenilii, medeniyetilii, zgrlk ve merutiyeti, idealistlii v-
mtr.
Ak ve kesin olan bir ey varsa, o da Fikretin bir medeniyet diyar diye grd Batya
ar ve iten hayranldr.
Birok ada gibi, dine saldr ve inkar yolunda yazd iirler, toplumda laik dn-
cenin gelimesini nemli lde etkilemitir.
Bir ahenk unsuru olarak heceyi ok zayf bulan Fikret, aruz vezninin kullanmtr. Aruza
uydurmak kaygsyla Trke kelimeleri bozmaya gerek duymamtr.
Fikretin ocuklar iin yazd ermin adl kitabnda, manzmeler hece vezniyledir.
Fikretin iirinin en byk zellii, nazm nesre yaklatrm olmasdr. Bu tarz parnas-
yenlerden almtr.
Beyit btnl anlay krlmtr. Avrupa iirin zelliklerinden olan manzmenin b-
tnl anlay yerlemitir.

1901)]
Nazm ekli olarak en ok sone ve serbest mstezat kullanmtr.
En ok iledii konular; hayal, gerek, acma, tabiat ve sosyal konulardr. Bununla
beraber yer yer Divan edebiyat mecazlarndan da yararlanmtr.
Dil anlay bakmndan Servet-i Fnnun genel tutumu dna kmamtr. Yani bu dil,
pek ok Arapa ve Farsa kelime ve zincirleme tamlamalarla dolu koyu bir Osmanlcadr.
Eserler
Fikretin baz makaleleri ve polemik yazlar olmakla beraber kitap haline getirilmi mensur
eseri yoktur.
Manzum eserleri unlardr:
Rubab- ikeste, Halukun Defteri, Sis, Han- Yama, Rbabn Cevab, Tarih-i
Kadim, Doksan Bee Doru, ermin
Recaizade Mahmut Ekrem ve Abdlhak Hamit Tarhann iirlerinden edindikleriyle ve yete-

nei sayesinde ----, Avrupai Trk iirinin 1880den sonra atlm salam temelleri zerinde
modern bir yap kurmay baarabilmitir. ekildeki titizlii bakmndan parnasyenlere ben-
zeyen air, duyu tarz bakmndan da airliin ilk safhasnda, romantiklere baldr. Aruzun
kalplarn mzikaliteleri bakmndan ilk defa deerlendiren, konuma diline ait birok ifade
zelliklerini iirde kullanan air, slubunun canl ve zenli oluuyla Avrupai Trk iirinin tem-
silcisidir.
A) Sleyman Nazif B) Tevfik Fikret C) Ali Canip Yntem
D) inasi E) Hseyin Suat Yaln

(2013 / LYS)
Bolua Tevfik Fikret getirilmelidir.

1901)]
CENAP EHBETTN (1870 - 1934)
Servet-i Fnnun Fikretten sonra en byk airi saylan Cenap, iir
yazmaya balad ilk yllarda divan iirinin ve ona bal airlerden
Muallim Naci, eyh Vasf gibi airlerin etkisinde kalmtr. Daha son-
ra Recizde Ekrem ve Hmitin etkileriyle yeni tarzda iirler yazma-
ya balamtr.
Fransada en ok sembolist airlerin etkisinde kalmtr. En ok
beendii air Verlaine (Verlen)dir.
Cenap, edeb dilin, herkesin konutuu dilden ayr bir dil olmas gerektii dncesin-
dedir. Bu sebeple Cenap, herkesin kulland kelimeleri kiisel bir slpla kullanmakla
yetinmemi, Trkede kullanlmayan Arapa ve Farsa kelime ve tamlamalar da bol
bol kullanmtr. Dili ardr.
Cenapn, iirlerinde sembolizmin etkisiyle pek ok istiare, tebih, mecaz vardr. Bu
istiare ve mecazlar tamamen yeni ve zgndr.
Cenap, iirlerinde tabiat, ak ve kadn gibi bireysel konular ilemitir. Sanat iin sa-
nat - gzellik iin sanat anlaynda olduundan, sosyal konulu ve fayda gzeten iir
yazmamtr.
Eserler
Evrak- Leyal (Gece Yapraklar)
Tmt (Genlik iirleri)
Tiryaki Szleri (zdeyiler)
Gezi : Hac Yolunda, Avrupa Mektuplar
Suriye Mektuplar
Deneme Sohbet : Evrak- Eyyam
Nesr-i Harp, Nesr-i Sulh
Tiyatro : Yalan
Krebe
Kk Beyler

1901)]
SLEYMAN NAZF (1869 - 1927)
Servet-i Fnn airlerinden Sleyman Nazif, ilk iirlerinde
Namk Kemal ve Hmitin etkisindedir. Bu iirlerini Gizli
Figanlarda imzasz olarak yaymlamt.
Sleyman Nazif, asl Servet-i Fnndan sonra yazd iir
ve nesirleriyle n kazanmtr.
1908den sonraki iirlerinde mill duygular glenir ve bun-
larda vatan corafyas geni bir yer tutar.
ngilizler tarafndan Maltaya srldkten sonra yazd
Dssla, vatan hasretini dile getiren unutulmaz bir iirdir.
Firak- Irakta (1918, Nazm ve nesir karktr) Irakn vatan topraklarndan kopmasn-
dan duyduu znty dile getirir. Firak- Irakta airin en ok hret kazanm iirle-
rinden Dicle ve Ben de yer alr.
Malta Geceleri, Sleyman Nazifin Maltada yazd manzum - mensur birka gurbet
trksn ve vatan iirlerini ierir.
al oban alda (1923) Bursann igalden kurtuluu yer alr.
Eserler
iir : Gizli Figanlar, Firak- Irak
iir Nesir : Batarya ile Ate
Malta Geceleri
Makale : al oban al
Tarihin Ylan Hikayesi
ki Dost
Monografi : Namk Kemal
Mehmet Akif
Fuzul

1901)]
A. NADR (AL EKREM BOLAYIR) (1867 - 1937)
A. Nadir, Namk Kemalin olu Ali Ekrem Bolayrn takma addr. 1891den itibaren im-
zas, dnemin eitli dergilerinde grlr. air olarak tannmas Servet-i Fnndadr.
Servet-i Fnnda Recaizdenin anlayna uygun olarak kk nesneler zerinde

yazd (Kk eyler genel bal ile Firkete, Yelpaze, Yksk gibi) iirleri pek de
nemli deildir.
Trk - Yunan Sava srasnda Servet-i Fnnun zel saysnda kan Vasiyet adl
iiri ok beenilmitir. iirde, savaan erleri kendi iveleriyle konuturmu ve bir an-
lamda dramatik iir rnei vermitir:
iir grndeki farkllklar iirimiz adl yazsndan aklamtr. Yazsnn Servet-i
Fnnda baz ksmlar karlarak yaymlanmas zerine, onu Malmat dergisinde

yaymlamtr (1900). Bu yazya Tevfik Fikretin cevap vermesiyle bir tartma balam
ve Ahmet Reit de Malmata gemitir.
Byk bir air olmayan, mr boyu Servet-i Fnn estetiini ve dil anlayn srdren
Ali Ekrem, II. Merutiyetten sonra heceyi de denemitir.
Eserler
Kaside-i Askeriye
Krmz Fesler (Hiciv)
iir : Ruh-i Kemal, Zilal-i tham
ocuk iirleri
Ordunun Defteri (nazm nesir kark)
iir Demeti (ocuk iirleri)
Baria (Tiyatro Denemesi)
CELL SHR EROZAN (1883 - 1935)
1899da Servet-i Fnna katlan Cell Shir, kendisi de air olan Fehime
Nzhetin oludur. Beyaz Glgeler ve Buhran adl kitaplarndan sonra
yeni kurulan Fecr-i ti hareketine katlm ve Siyah Kitap adl iir kita-
bn yaymlamtr. Btn iirlerinde ak ve kadn temalar nde gelir.
Celal Shir, sonra Milli Edebiyat akmna katlmtr. Lisanmz adl ya-
zsyla dilde sadelemeyi savunmu ve sade bir dil ve heceyle iirler de
yazmtr: Gnll Trks, Kafkas Trks iirleri, onun tpk Ahmet Hikmet Mftolu
gibi, ikinci dnemini gsterir.
Eserler
iir : Beyaz Glgeler

Buhran
Siyah Kitap

1901)]
HALT ZYA UAKLIGL (1867 - 1945)

Eserler
Servet-i Fnnun en byk dzyaz ustasdr.
Roman : Sefile, Nemide;
ngilizce, Franszca, talyanca, Almanca, Arapa ve Farsa bilir.
Fransz edebiyatnda en ok Emile Zola, Stendhal, Goncourtlar ve Bir lnn Defteri,
Gustave Flauberti sevmektedir. Doal olarak bunlar taklit etmi ve Mai ve Siyah, Ak- Memnu,
bunlardan etkilenmitir.
Krk Hayatlar, Nesr-i Ahir,
Halit Ziya, natralizm ve realizmin gl bir biimde etkisinde kalmakla beraber, eser-
lerinde romantik izlere de rastlanr. yk : Deli
Halit Ziya, roman, hikye, mensur iir, hatra, makale ve tiyatro trlerinde eserler ver- Bir Yazn Tarihi
mitir.
Bir Muhtrann Son Yapraklar,
Btn eserlerinde Servet-i Fnnun dil anlayna bal kalmtr. Halit Ziyann nesri
Valide Mektuplar,
yabanc kelime ve tamlamalarla ykl koyu bir Osmanlcadr. Fransz cmle yapsnn,
sz diziminin de bu slpta belirgin etkileri vardr. Ki balacn ayn etki dolaysyla Solgun Demet,
ok kullanr. Cmleleri uzun ve ardr. Aka Dair,

lk romanlarn zmirde yazmtr. Bunlar; Sefile, Nemide, Bir lnn Defteri, Ferdi ve
Hepsinden Ac,
reks dr.
Onu Beklerken,
stanbula geldikten sonra yazdklar ise; M ve Siyah, Ak- Memn ve Krk
Hayatlardr. Kadn Penesi,
stanbulda yazlp nce Servet-i Fnn dergisinde yaymlanan bu roman, zmirde zmir Hikayeleri
yazlanlara gre ok daha baarldr. Bu romanlar, Trk edebiyatnn da ilk mkemmel
An : Krk Yl,
roman rnekleridir.
Bir Ac Hikaye,
Halit Ziyann romanlarnda ele alnan olay ve tipler, stanbul ve zmirin varlkl, Avrupa
tarzda yaamaya alan zmrelerinden seilmitir. Saray ve tesi
Halit Ziyann romanlarnn kusuru, btn Servet-i Fnn yazarlarnda olduu gibi, di- Oyun : Kabus
lindedir. O da bu kusuru anlayarak, ok sonralar eserlerinin dilini kendi eliyle sadele- Fruzan
tirmeye almsa da yaayan Trkeye gre eski olmaktan kurtulamamtr.
Fare
Hikye sahasnda da Halit Ziya ok baarl eserler vermitir. Bu sahada Fransz
hikyecisi Maupassant rnek almtr. O, ayn zamanda ilk modern hikyecimiz say- Mensur iir:
labilir. Mezardan Sesler
Olaylar, romanlarnda olduu gibi zmir ve stanbulda geer. Sadece iki hikyesinde
Mensur iirler
Anadolu hayatndan bahseder.
Deneme : Sanata Dair
Hikye ve Temaa

1901)]
MEHMET RAUF (1874 - 1931)

Servet-i Fnn Edebiyat hikye ve romancsdr.
Mehmet Raufun edeb kiilii, Fransz realist ve natralist
yazarlarnn ve son stad sayd Halit Ziyann etkisi altn-
da biimlenmitir. Hep ak tutkusu zerinde duran yazar, Trk
edebiyatnn ilk baarl ruh zmlemesi roman olan Eyll

ile sanatnn en yksek noktasna kmtr.
Eserlerinde genellikle ak maceralarn ele alm, Servet-i
Fnn topluluunun dier yazarlar gibi romanlarnda yer ola-

rak genellikle stanbul ve evresini kullanmtr.
Trk edebiyatnda ilk rnekleri Halit Ziya tarafndan verilen mensur iir zerinde s-
rarla durup o yolda epey eser yaymlayarak, bu trn daha sonraki devirde de tutunup
srdrlmesine nayak olmutur.
Eserler
Roman : Eyll, Gen Kz Kalbi, Son Yldz, Ferday Garam, Karanfil ve
Yasemen, Define, Kan Damlas, Halas, Brtlen
yk : Akne, htizar, Son Emel, Bir Akn Tarihi, Eski Ak Geceleri
Mensur iir : Siyah nciler
Tiyatro : Pene, Cidal, Sansar
HSEYN CAHT YALIN (1875 - 1957)
Hseyin Cahit Yaln kendi kendine Franszca renmi, Mektep

dergisinde yazan br arkadalar gibi 1896da Edebiyat- Cedi-
de topluluuna katlm, Servet-i Fnnda hikyeler, fkralar,

Sanat- Bedyie Dair bal altnda sanat zerine makaleler
ile bir roman; bir yandan da Tarik gazetesinde, daha sonra Sa-
bah gazetesinde Hayt- Matbat bal altnda, yeni edebi-
yat savunan makaleler yaymlamtr.
Eserler
kinci Merutiyetin ilanndan sonra ttihat ve Terakki Frkasna girerek stanbuldan
milletvekili seilmi; Meclis-i Mebusn reisi, Dyn- Ummiye dyinler vekili olmu; Roman : Nadide, Hayal inde
Mtareke devrinde stanbul igal edilince ngilizler tarafndan tutuklanarak Maltaya
yk : Hayat- Muhayyel
srlm, orada tarih, toplumbilim, eitim vb. zerine yazlm baz bilimsel eserleri
Hayat- Hakikiye
evirmi, bunlar sonradan Olumun Ktphanesi bal altnda bastrmtr. Sahneleri
Sanat eserlerini realist bir grle, birtakm gzlemlere dayanarak yazan Hseyin Ca- An : Edebi Hatralar
hit Yaln, btn Edebiyat- Cedide nesircileri gibi, roman ve hikyelerinde tasvir ve ruh Siyasal Anlar
zmlemelerine fazla yer vermitir. Eletiri Polemik : Kavgalarm
Hseyin Cahit Yalnn Servet-i Fnnda yaymlanan Edebiyat ve Hukuk adl ma- Biyografi : Talat Paa
kalesi derginin kapatlmasna neden olmutur.

1901)]
AHMET HKMET MFTOLU (1870 - 1927)
Servet-i Fnnun baarl kk hikyecilerinden biri de Ahmet

Hikmet Mftoludur. Mftolunun, Servet-i Fnncular ara-
snda yer almakla birlikte onlardan farkl yan, eski edebiyat da
iyi bilmesidir.
Ahmet Hikmet, Trkoloji almalaryla da ilgilenmitir. Tr-
koloji ile ilgilenmesi ona tamamen didaktik bir roman olan
Gnl Hanm yazdrmtr (1920). Ruslara esir dm olan
stemen Mehmet Tolon ve Macar Kont Bela Zichy ve esir karargah evresine ge-
lenler arasnda tantklar Bahadr Kaplanolu ve kardei Gnl Hanmn mill Kabe
saydklar Orhun Yaztlarna doru yaptklar seyahati anlatan bu kitabn esas amac,
yazarn ilgilendii Orhun Yaztlar hakkndaki bilgilerini okuyucusuna aktarmaktr.
Ahmet Hikmet, II. Merutiyet sonrasnda Trklk akmnn nde gelen isimleri aras-
na girecek; alayanlar (1922) adl hikye kitabn tam Milli Mcadele gnlerinde
Aydn Zeybeklerine ithaf edecektir.
Eserler
Roman : Gnl Hanm
yk : Haristan ve Glistan, alayanlar
Servet-i Fnn Dnemi romanlaryla ilgili aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Yazarlar, Fransz edebiyatndaki realistlerden etkilenmitir.
B) Yazarlar, romanlarna kiiliklerini yanstmamtr.
C) Romanlar, teknik ynden henz gelimemi, teknik kusurlarla doludur.
D) Olaylar genellikle stanbulda geer.
E) Aydn evrelerde geen olaylar, aile ii ilikiler, dramlar balca konulardr.

Servet-i Fnn Dnemi romanlar ile ilgili C
seeneindeki ifade sylenemez.

1901)]
Aadaki eserlerden hangisi farkl bir yazara aittir?
A) Cidal B) Eyll C) Gen Kz Kalbi

D) Nadide E) Bir Ak Tarihi
Nadide farkl bir yazara aittir.
DNEMN BAIMSIZ SANATILARI

HSEYN RAHM GRPINAR (1864 - 1944)
1864 ylnda stanbulda dodu.
Hseyin Rahmi Grpnar, ilk romanlarn Ahmet Mithat

Efendinin Tercman- Hakikat gazetesinde yaymlar. Hibir
edeb akmn iinde yer almaz. Konusunu stanbulun her
kesiminde yaayan insanlardan alr. Onun romanlarnda
mahalle kadnlar, dini istismar eden byc din adamlar,
Batllamay moda, elence ve ahlakszlk sanan zppeler,
Ermeni, Rum ve Yahudi gibi aznlk mensuplar yer alr.
Ahmet Mithat Efendi gibi ok kolay konu bulur.
Romanlar geni bir okuyucu kitlesi tarafndan ilgiyle okunmutur.
Romanlarnda dikkatle yaplm bir gzlemin izleri her zaman grlebilir.
Eserler
Roman :
k, psevdi, ffet, Mrebbiye, Metres, Nimetinas, Kuyruklu Yldz Altnda Bir zdiva, Gulyabani, Efsuncu Baba, Kaynanam
Nasl Kudurdu, Utanmaz Adam, Sevda Peinde, Cad, Ben Deli miyim, Deli Filozof, Ekiya ninde, nsanlar Maymun muydu
yk :
Eti Senin Kemii Benim, Meyhanede Hanmlar, Kadnlar Vaizi , ki Hdn Seyahati, Melek Sanmtm eytan, Katil Buse,
Namusla Alk Meselesi
Tiyatro :
Hazan Blbl, Kadn Erkekleince
Romanlardaki hayal tasvirler hep kksz yalanlardr. nceden inceye aratrp soruturmal,
tahlil etmeden hibir ey yazmamal, hatta hayatta rastlanlan, az karlalan olaylar bile bir
eserde yer almamaldr. Gnlk hayat, hrgrle, irkinliklerle, kskanlklarla, aldatmalarla
rlm bir dokumadr. yilikler, gzellikler, erdem saylabilecek nitelikler, birer hayalden
baka bir ey deildir, roman konusu olamaz.
Bu parada romanla ilgili olarak belirtilen dnceler aadaki yazarlardan hangisi-
ne ait olabilir?
A) Hseyin Rahmi Grpnar
B) Abdlhak Hamit Tarhan
C) Recaizade Mahmut Ekrem
D) Ahmet Mithat Efendi
E) Sami Paazade Sezai (2013 / LYS) Belirtilen dnceler Hseyin Rahmi
Grpnara aittir.

1901)]
AHMET RASM (1865 - 1932)
Ahmet Rasim, roman ve hikyelerinden ok deneme tarznda

yazd yazlaryla tannmtr. Yazlarnda stanbul hayatnn
btn ynlerini bulmak mmkndr.
An, fkra, ve makale yazar olarak, yaad devirde her snf

halkn yaay tarzlarn, inanlarn, gelenek ve greneklerini
btn incelikleriyle yanstan Ahmet Rasim, zellikle bu eit
yazlarnda er beer kelimelik ksa, hareketli, canl cmle-
leriyle devrinin yaz slbundan bsbtn ayrlm, konuma
dilini ve stanbul azn btn incelikleriyle ustaca kullanmtr.
Eserler
Roman : Hamamc lfet
Sohbet Fkra Deneme : Ekal-i Zaman, ehir Mektuplar,

Ramazan Sohbetleri, Muharir Bu Ya,
Glp Aladklarm
An : Gecelerim, Falaka, Muharir air
Gezi : Romanya Mektuplar
Aadakilerden hangisinde yazar-eser eletirmesi yanltr?
A) Mehmet Rauf - Eyll
B) Halit Ziya - Saray ve tesi
C) Tevfik Fikret - Tiryaki Szleri
D) Cenap ahabettin - Elhan- ita

Tiryaki Szleri Cenap ahabettine
E) Hseyin Rahmi - Nimetinas
aittir. C seeneinde eletirme yanltr.

1901)]
Ohh, kendini mi tarif ediyorsun a kar? amar ykadmz gn gel de kr gzlerin grsn
renk renk amarlarmzla ipler donanyor. Yok yoksul niin olalm? te koskoca ev sahi-
biyim ite...
Bu para Hseyin Rahminin Tesadf adl eserinden alnmtr. Bu paradan Hseyin
Rahmi iin aadaki genellemelerden hangisine varlamaz?
A) Yazar, halk iin roman geleneini srdrmtr.
B) Argo szlere yer verilmitir.
C) Mizahi bir anlay hakimdir.
D) Romantizm etkisi grlmektedir.

Romantizmin etkisinin grld fikrine
E) Dili olduka sade, mahalle azdr.
varlmaz.
I. Realizm ve natralizm akmlarnn etkisi altndadrlar.
II. Kendi kiiliklerini gizlerler.
III. Olaylar genellikle stanbulda geer.
IV. Olay kahramanlar genellikle sekin kiilerdir.
V. evre tasvirleri, eseri sslemek iin deil, kahramanlarn kiiliklerinin oluumunu ta-
mamlayabilmek iin yaplmtr.
Aadaki eserlerden hangisi, yukarda zellikleri verilen dnem yazarlarndan birine

ait deildir?
A) Hayal inde B) Pandomima C) Krk Hayatlar
D) Ferdi ve reks E) Gen Kz Kalbi Pandomima ait deildir. nk
(2013 / LYS)
pandomimada yoksul bir hayat sren
Paskal adl bir pandomima anlatlr.
Tarih, corafya, gezi, dil bilgisi gibi ok deiik konularda yaptlar veren ve son derece ret-
ken bir yazar olan ---- daha ok, denemeleri, musahabeleri, fkralar, hatralar ve arklary-
la Trk edebiyatnda deer ve n kazanmtr. Onun bu tarz yaptlar, Trkiyenin 1890dan
sonraki krk yllk sosyal tarihini inceleyecek olan iin vazgeilmez kaynaklar arasndadr.
A) Ahmet Rasim B) Kenan Hulusi Koray
C) Mithat Cemal Kuntay D) Ali Canip Yntem
E) Tahsin Nahit
(2011 / LYS)
Ahmet Rasim getirilmelidir.

1901)]
Servet-i Fnn Edebiyatn oluturan airler arasnda ----, ----; ykc ve romanclar ara-
snda ----, ----- adlarn sayabiliriz.
Bu cmlede bo braklan yerlere aadakilerden hangisi srasyla getirilmelidir?
A) Ziya Paann Namk Kemalin Recaizade Mahmut Ekremin Ahmet Mithat

Efendinin
B) Tevfik Fikretin Cenap ahabettinin Halit Ziya Uaklgilin Mehmet Raufun
C) Ablhak Hamit Tarhann Muallim Nacinin emsettin Sminin Nabizade

Nzmn
D) Mehmet Emin Yurdakulun - Mehmet Akif Ersoyun Hseyin Rahmi Grpnarn

Ahmet Rsimin
E) Ahmet Himin Yahya Kemal Beyatlnn Halide Edip Advarn Yakup Kadri
Karaosmanolunun
(2010 / LYS) Boluklara B seeneindeki ifadeler s-
ras ile getirilmelidir.
Servet-i Fnn iiri ile Fecr-i t iirinin balca zellikleri arasnda ilk olarak, kullanlan malze-
medeki birlik dikkati eker. Fecr-i t iirinin balca temalar, Servet-i Fnn iirinde olduu
I
gibi, ak ve doadr. Ak kadar doa betimlemeleri de tmyle zneldir. Dilde Servet-i F-
II
nncularn tuttuu yol benimsenerek iir diline Arapa ve Farsadan yeni szckler aln-
III
m, konuma dilinden uzaklalmtr. Vezin, yine aruzdur. Ancak Fecr-i tciler de Servet-i
IV V
Fnncular gibi sembolik iirden uzak durmutur.
Bu paradaki numaralanm cmlelerden hangisinde bilgi yanl vardr?
(2010 / LYS)
V.cmlede bilgi yanl vardr.

1901)]
Servet-i Fnn Dneminde yaad halde bu topluluun dnda kalan, ynelim ve yarat-
laryla bu topluluktan ayr zellikler tayan sanatlarmzdan biri de ----. Onun ayna tuttu-
u yaam kesiti, Servet-i Fnnculardan ayrdr. Servet-i Fnncular varsl, aydn kesimin
kk ve konak yaamnn grntleriyle oluturmulardr yaptlarn. Onun anlatt yaam-
sa stanbulun yoksullarnn ya da orta snfnn yaamdr. Kimi romanlarnda eski stanbul
yaamnn betimlemelerine de rastlarz. rnein Cehennemlik ve Metreste, boazii yalla-
rndaki; ffet, psevdi ve Tesadfte, Aksaraydaki yaam anlatr.
A) Hseyin Rahmi Grpnardr.
B) Ahmet Rsimdir.
C) Reat Nuri Gntekindir.
D) Hseyin Cahit Yalndr.
E) Halit Ziya Uaklgildir.

(2010 / LYS)
Hseyin Rahmi Grpnar getirilmelidir.
Tevfik Fikretin iirlerinin zellikleriyle ilgili olarak aada verilen bilgilerden hangisi
yanltr?
A) Aruzun kalplarn mzikaliteleri bakmndan ilk kez deerlendiren odur.
B) Kimilerinde konuma dilinin anlatm zelliklerini kullanmtr.
C) zellikle Trke szcklere yer vermitir.
D) Divan nazmnn mstezat eklini deitirerek yeni bir nazm ekli oluturmutur.
E) Uyak dzenine byk bir serbestlik getirmitir.
(2010 / LYS)
Tevfik Fikretin iirlerinde Trke szcklere
yer vermesi yanltr.

1901)]

6. BLM Milli Edebiyat Dnemi (1911 - 1923)
I. MLL EDEBYATIN OLUUMU VE GENEL ZELLKLER
Merutiyetin ilanndan sonra Trkiyeyi ynetenler, idealist birer devlet adam olmalarna
ramen, Merutiyet sarholuu ve kiisel deneyimsizlikleri nedeniyle devleti nasl ynete-
ceklerini bilemiyorlard. lk zamanlarda, Osmanl Devleti iindeki eitli milletleri Osmanllk
deali evresinde birletirmeyi dndler; ancak Osmanl Devletine din ve milliyet bak-
mndan bal olmayan Balkan milletlerinin bamszlk istekleri ve giriimleri bunu olanak-
szlatrd.
Ynetim, hi olmazsa Trk egemenlii altndaki Mslman milletlerin dalmasn engelle-

mek iin slam Birlii idealine sarld. Fakat Ermeni ve Rum ayaklanmalaryla birlikte Ms-
lman Arap ve Arnavutlarn da bamszlk giriimleri bu ideali de sonusuz brakt.
Osmanlclk
Birok farkl din ve etnik unsurdan oluan Osmanl Devletinin, Fransz htilaliyle yaylan milliyetilik ak-
mnn etkisiyle paralanmasn, deiik etnik ve din gruplar Osmanlclk ats altnda, bir arada tutarak
nlemek isteyen dnce akmdr. Osmanlclk taraftarlar, Osmanl Devletinin kurulu ve ykselme d-
nemlerinde sahip olduu zihniyetin sanatta ve edebiyatta takip edilmesini isterler.
1908den sonra, bu eski Trk dili ve Trk tarihi aratrclarna ksa zaman iinde birok gen
katlm, milliyetilik alannda canl bir uyan olmutur. Bu arada Ahmet Hikmet ve Mehmet
Emin gibi Trklerin nazm ve nesirlerinde vatan ve millet sevgisini byk bir heyecanla
ilemeleri de genleri etkileyerek, milliyetilik fikrinin gelimesine ve mill bir edebiyatn do-
masna yardmc olmutur.
slamclk
ttihad- slam (slam Birlii) adyla ortaya kan bu akm Mehmet Akifin nderliinde kan Srat- Ms-
takim ve Sebilrread dergileri evresinde geliir. Akmn taraftarlar, dejenere olmu Mslman top-
lumlarnn slamn ilk dnemindeki (Asr- Saadet) deerleri asrmza tayarak tm slam dnyasn ve Trk
toplumunu iinde bulunduu bunalmdan karmay ve tm Mslman milletleri bir at altnda birletirmeyi
hedeflerler.

Trklk
Trklk, Balkanlardaki Rum ve Slav milliyetilii karsnda Osmanlclk yerine, daha geni bir corafya
ve tarih anlayyla Turanc ve Trk rkn temel alan bir devlet yapsn ngrmesiyle de rk ynlere
sahiptir. slamclarn slam birlii gibi, onlar da tm dnya Trklerinin birliini savunmular, ancak bir
mddet sonra bunun gerekleemeyeceini anlayarak Anadolu Trkl grn gelitirmilerdir. Ziya
Gkalp nderliinde gelien Trkln teorik alt yaps Tanzimat yllarnda emseddin Sami (Kamus-
Trk), Ahmet Vefik Paa (ecere-i Trk evirisi) Sleyman Paa gibi isimlerce oluturulmutur. Trkl
savunanlar, Trk toplumunun uzak gemiinde kazand deerlerin aratrlmasn ve bilinmesini, halkn
yaama biiminin ve deerler dnyasnn aratrlmasn isterler.
Selanikte mer Seyfettin ve Ali Cnip tarafndan balatlan dilde milliyetilik hareketi Ziya
Gkalpin de bu harekete katlmasyla byk bir nem kazand. 1911de Selanikte karlan
Gen Kalemler Milli Edebiyat

.......................................... dergisinde balayan bu hareket, ...............................................
adn ald. Gen Kalemler dergisini karanlarn amac, anlalmayan yabanc kelime ve
tamlamalar, dil bilgisi kurallarn atarak dilimizi kesin ekilde sadeletirmekti. Bu hareket,
Trk yazar ve airleri arasnda tartma yaratmakla birlikte, dilin sadeletirilmesinde byk
bir rol oynamtr.
Trklk akm, Ziya Gkalpin katlmasndan sonra birdenbire Trk edebiyatnda birinci
srada yer alan byk bir hareket haline geldi. Milliyetilik bylece btn bilim, fikir ve ede-
biyat alanlarn sard.
Bu milliyeti almalar sayesinde edebiyatn ehresi deiti ve bir Milli Edebiyat Akm
dodu.
Mill Edebiyat Dneminin balca sanatlar unlardr;
iir:
Mehmet Emin Yurdakul, Faruk Nafiz amlbel, Halide Nusret Zorlutuna, Ke-
malettin Kamu, Mehmet Akif
Hikye - Roman:
Halide Edip Advar, Yakup Kadri Karaosmanolu, Reat Nuri

II. MLL EDEBYAT DNEMNDE COKU VE HEYECANI DLE GETREN

METNLER (R)
Mill Edebiyat hareketinin tutunmaya alt 1911 - 1917 yllar arasnda, Trk iirinde ka-
rk bir dnem yaanyordu.
Byle bir ortamda mill bir edebiyata taraftar airlerin bu dank ynlerdeki almalarn bir-
letirmek amacyla 1917 yl hazirannda airler Dernei adl bir dernek kurulur. Bu dernek-
teki mer Seyfettin, Orhan Seyfi, Hakk Tahsin, Salih Zeki gibi airlerin sanat anlaylarnda
tam bir birlik salamalar da mmkn olmamtr.
1917den sonra gen airler, iirde belirledikleri kurallar dorultusunda gzel iirler yazmlardr.
Bu nemli baarda Cumhuriyet Dneminde etkili olan Hecenin Be airi olarak adlandrlan
Faruk Nafiz amlbel, Yusuf Ziya Orta, Enis Behi Karyrek,

.............................................................................................................................................
Orhan Seyfi Orhon, Halit Fahri Ozansoy un

.............................................................................................................................................
nemli katklar olmutur. Bu airler yannda Trkeyi ileyerek onun bir iir dili haline gel-
mesinde yararlar dokunan Ali Canip, brahim Alaeddin, kfe Nihal, Ali Mmtaz, Halide
Nusret, Kemaleddin Kamu, mer Bedreddin, gibi isimleri belirtmek gerekmektedir. Bu a-
irler bir yandan Trkeyi iir dili ynnde ilerken bir yandan da iir konularnda eitlilii
salamlardr.
Be Hececiler:
iire aruz vezniyle balayan, Ziya Gkalpin etkisiyle Milli Edebiyata balanan,
Cumhuriyet dnemindeki milli romantik almn ncleri olan airlerdir.
HALT FAHR OZANSOY:
Aruzla iire balam, sonra heceyle yazmtr. Hzn, melankoli, lm temala-

rn ilemitir.
Eserler
iir : Rya, Cenk Duygular Balkonda Saatler
Roman : Sulara Giden Kpr
Oyun : Snen Kandiller
An : Edebiyatlar Geiyor
ENS BEH KORYREK:
Heyecan ykl epik iirleriyle tannmtr. Gemiciler iiri nldr.
Eserler
iir : Miras, Varidat- Sleyman

YUSUF ZYA ORTA

Aruz ve heceyi kullanmtr. Faruk Nafizin etkisindedir. Manzum piyesi
Binnaz heceyle yazmtr. Mizah dergisi Akbabay karmtr.
Eserler
iir: Akndan Akna, Cenk Ufuklar, Aklar Yolu

Roman : Krk Dkkan, G
Oyun : Binnaz, Krdm, Latife
Fkra : Beik
An : Portreler, Bizim Yoku
ORHAN SEYF ORHON

Temiz ve duru bir Trkeyle yazmtr. Frtna ve Kar iiri nemlidir.
Eserler
Frtna ve Kar (iir), Peri Kz ve oban Hikayesi (Manzum)
FARUK NAFZ AMLIBEL

iirlerinde d ve gerek i iedir. Halk iirine ilgi duymutur.
Eserler
iir : arkn Sultanlar
Bir mr Byle Geti, Gnlden Gnle, Dinle Neyden, Han Duvarlar,
Suda Halkalar
Oyun : Canavar, Akn, zyurt, Kahraman, Yayla Kartal
Roman : Yldz Yamuru
Mill Edebiyat Dneminde iir, farkl tarzda gelimitir:
A. Sade dil ve hece lsyle yazlan iirler
B. Saf (z) iir
C. Halkn yaay tarzn ve deerlerini anlatan manzmeler
A. Sade Dil ve Hece lsyle Yazlan iirler

1911 sonrasnda Ziya Gkalp evresinde bir iir hareketi oluur. Edebiyat- Cedide
zevki ve anlayyla iir yazan gen airler Gkalpin kiilii ve dnceleri etrafnda
birleerek yeni bir iir hareketi olutururlar.
Temada, yapda, syleyite, dil ve imgede milli romantik duyu tarzna uygun eserlerin
ortaya konmas amacyla iirde belli seviyede ustala ulam gen sanatlar yeni bir
malzemeyle yeni bir iir kurmaya koyulmulardr.
Gkalp evresindeki iir hareketi, Cumhuriyet sonras iirimizi tema, yap, dil, imge,
ses ve syleyi bakmlarndan hazrlar.
Bu grupta yer alan iirler, daha ok Trklk ve milliyetilik dnceleri erevesinde

gelien, Anadolu hayat ve Trk tarihinden beslenen iirlerdir. Destan devrinden bala-
yarak Anadoludaki Trk yaantsna kadar birok konunun ilendii bu iirler, modern
Trk iirinin oluumunda nemli bir yere sahiptir.

B. Saf (z) iir
Milli Edebiyat Dneminde sade dille ve hece lsyle, milliyetilik duygusuyla syle-
nen iirlerin yan sra bir iir gelenei srmekte, Fransz iiri bata olmak zere Bat
iirinden yararlanarak eser ortaya koyma amacnda olanlarn varl bilinmektedir.
Edebiyat- Cedide ile gelen iir yaps, dili ve syleyi biimi sembolist airlerin etkisi
zenginlemektedir.
Bu saf iir araylar, Bat iirini tanyarak 1912de yurda dnen Yahya Kemalin ve
daha iir-i Kamer serisinde yer alan eserleriyle farkl bir iir peinde olduunu ortaya
koyan Ahmet Haimin gayretleriyle anlam ve deer kazanr.
Bylece saf iir zevki ve dncesi, sadeleen Trkenin ksa zamanda iir dili ve
syleyiini bulmasn kolaylatrr, yeni imgelerin olumasna imkn verir.
Musiki, her eyden nce musiki;

Onun iin tekli msradan ama.
Kvrak olur, erir havada sanki,
Ar aksak syleyie yanama.
Gzel gzler tl ardnda grnsn,

Gn titremeli iirde.
Ak yldzlar mavilie brnsn
Ilgt lgt sonbahar gklerinde.
Aadaki airlerden hangisi, bu drtlklerde dile getirilen anlaya uygun iir yaz-
mamtr?
A) Cenap ehabettin B) Yahya Kemal Beyatl C) Ahmet Haim
D) Mehmet Akif Ersoy E) Ahmet Hamdi Tanpnar

Mehmet Akif Ersoy dile getirilen anlaya
(2013 / LYS)
uygun yazmamtr.
C. Halkn Yaay Tarzn ve Deerlerini Anlatan Manzumeler
Bu iir tarznn Milli Edebiyat Dnemindeki temsilcisi Mehmet Akif Ersoydur.
Manzum hikaye tarznda yazlan didaktik iirler bu tarzn temelini oluturur.
Toplumsal sorunlar karsnda duyarsz kalmayan, onlar tehis eden ve tedavi etmek
iin de areler arayan Mehmet Akif, iirlerinde cehalet, hurafeler, sosyal dayanma,
vatanseverlik gibi toplumsal konular ilemitir.
Bu tarzda yazlan iirlerde, manzum hikayenin bir zellii olarak konuma dili kullanlr.
Kullanlan dil ounlukla ak ve anlalrdr.
Bunun yannda edebi sanatlara da bavurulur.

III. MLL EDEBYAT DNEMNDE OLAY EVRESNDE OLUAN EDEB

METNLER
A. Anlatmaya Bal Edebi Metinler
Gzleme dayanan bir anlayn sonucu olarak sanatlar realizm etkisinde
kalmlardr.
Kendinden nceki topluluklarn aksine roman ve hikayelerin konusu

Anadoludan seilmi ve bir memleket edebiyat balatlmtr.
yk ve romanlarda yaln bir dil kullanlmtr.
1. Hikye
Trk hikyecilii, mer Seyfettinin Gen Kalemler dergisinde yaymlanan Yeni Lisan ba-
lkl yazs ile ortaya konan dncelerle yeni bir dneme girer.
Milli Edebiyat Dnemi, mer Seyfettinin Yeni Lisan balkl yazs ile balatlmakta-
dr. II. Merutiyeti takip eden yllarda Trk hikyeciliinde bir deimenin varl dik-
kati eker. Sade dille yazlan hikyelerin bir ksmnda, srdrlen hayata ait eitli
sahnelerin mekn - insan, evre - olay ilikisine zel bir nem verilerek kurulan olay
rgsnn evresinde hikye edildii, olay rgsnn, okuyucuda merak uyandracak
tarzda dzenlendii grlr.
XIX. yzyl hikyeciliimiz bir hazrlk dnemidir. Bu dnemde ise Milli Edebiyat zevk
ve anlayna bal kalarak mer Seyfettin, Yakup Kadri Karaosmanolu, Refik Halit
Karay gibi isimler hikye alannda eserler verirler.
2. Roman
Milli Edebiyat romanclarnn ortak ynleri, toplum ve birey problemlerini dengeli olarak
ilemek, memleket ve millet sevgisini didaktik deil, romantik duygularla beslemek, milli
deerlere sempati ile yaklamak diye zetlenebilir. zellikle Edebiyat- Cedide ve Fecr-i
ti roman kahramanlarnn, kendi benliklerinin dar erevesine skm, sadece aklar
ve kendi dertleriyle didien insanlar olmalarna karlk, Milli Edebiyat roman da alm,
baka insanlarn da var olduu bilinciyle hareket eden, iinde yaad toplumun sorunla-
rna, skntlarna yabanc kalmayan kahramanlarn roman olmutur. Mekan olarak ehir,
kasaba ve kyleriyle Anadolu, bu romana bir taraftan gereki bir abayla, dier taraftan da
bir memleket romantizmi ile girer.
Sonu olarak, bu dnemin romanlarnda, birey hayatndan sosyal hayata doru genie
bir almann; tema bakmndan, sosyal konulara doru byk bir kaymann baladn
sylemek gerekir.
B. Gstermeye Bal Edebi Metinler

Milli Edebiyat Dneminde tiyatro; hikye ve roman kadar verimli ve baarl deildir.
Merutiyetin ilanndan sonra birok tiyatro topluluu ortaya km, hatta Darl-Bedayi-i
Osman adl ilk resmi tiyatro alm ve tiyatro okulu alm, bunlara eser yetitirmek iin
pek ok yazar da bu alanda birtakm denemelere girimise de bunlarn ou baarl ola-
mamtr.

IV. MLL EDEBYAT DNEM SANATILARI
ZYA GKALP (1876 - 1924)
Son asrn en byk Trk dnrdr. Dou ve Bat medeni-

yetlerine ait eserleri geni bir ekilde okuyup incelemitir.
Batnn sosyal grleri, bilimsel zihniyeti, teknik aratrmalar
hakknda ok geni bilgiye sahip olmutur.
Ziya Gkalp, Trklk - Trk milliyetilii idealinin felsefesini

yapm, ilkelerini tesbit etmi, sistemini kurmu ve milliyeti-
lik grnn devlet siyasetine temel olmas iin uram bir
Trk dnrdr.
Gkalpe gre millet; dilce, dince, ahlaka, estetik bakmndan mterek, ayn eitim
alm bireylerden oluan bir btndr.
air olarak Ziya Gkalp, kuvvetli ve baarl saylamaz. Yer yer duygulu manzmeler
de sylemi olmakla beraber, o bir air deil, dnrdr.
ounlukla hece veznini kullanmtr. lk iirleri aruzladr. Aruzla yazlm son iiri
1911de yaymlad Turan manzumesidir.
Eserler
iir:
Altn Ik
Kzl Elma
Yeni Hayat
Dz yaz:
Trklemek slamlamak Muasrlamak
Trkln Esaslar
Trk Medeniyet Tarihi

MER SEYFETTN (1884 - 1920)
mer Seyfettin, hikyecilii bal bana bir meslek haline getirmi

ve bu tr, dili ve ierii bakmndan tam anlamyla millletirmitir.
Ara sra iirler ve polemik yazlar (makaleler) da yazm olmakla
beraber, mer Seyfettin asl hikye trnde eserler vermitir.
1911de Selanikte Gen Kalemler dergisinde Yeni Lisan hare-

ketini balatan ve yrten Ali Canip ve mer Seyfettindir. Daha
sonra kendilerine Ziya Gkalp de katlmtr. Yeni Lisan hareketi,
Tanzimattan, hatta daha eskiden beri srp gelen yaz dilinin sadeletirilmesi mesele-
sidir.
mer Seyfettin ateli bir Trkdr. Bu sebeple sanat iin sanat grne kardr.
Onun gr millet iin sanattr. Bu bakmdan hikyelerinde daha ok siyasal ve
sosyal konular ilemitir.
Hikyelerin balca zellikleri unlardr:
Yeni Lisan hareketini bir lk olarak benimsedii ve balatt iin bu yolda rnekleri
oluturmak zere hikyelerinin dili sdedir.
Servet-i Fnnda grlen evre darl mer Seyfettinin hikyelerinde krlmtr. Bu
hikyelerin evresi, Anadolu ve Rumeli olmak zere vatann her kesi; kahramanlar,
toplumun her katndan eitli insanlardr.
mer Seyfettin, idealist bir yazar olduu iin hikyelerinde dnceye ve olaya nem
vermi, kiiler ve evreyi nemsememitir.
Hikyelerde ilenen balca konular: Yazarn yaad devirdeki siyas akmlar, zel-
likle Trklk dncesinin savunulmas, Balkan Harbinin ackl olaylar, tarihimizin
eitli kahramanlk olaylardr.
Eserler
Roman : Efruz Bey (Uzun yk)
yk : Yksek keler, Harem, Beyaz Lale, Gizli Mabet, Bahar ve Kelebekler,
Primo Trk ocuu, Ban Vermeyen ehit, Pembe ncili Kaftan, Yalnz Efe,
Falaka, Bomba, Kaa, And...

MEHMET EMN YURDAKUL (1869 - 1944)
iir yazmaya Servet-i Fnn Dneminde balayan milliyeti,

halk Yurdakul, btn iirlerinde sade bir dil ve hece ls
kulland; konularn toplum dertlerinden, sosyal - epik hayat
sahnelerinden ald. Uyarc - retici (didaktik) iirler yazd.
Trk airi, milli air diye anlr.

Eserler
iir : Trke iirler, Trk Saz, Ey Trk Uyan, Tan Sesleri,
Ordunun Destan, Turana Doru, Zafer Yolunda, Ay-
dn Kzlar, Mustafa Kemal, syan ve Dua,
Dz Yaz : Fazilet ve Asalet, Trkn Hukuku, Danteye
Evet, benim her irimde ylan dili diken var;

Sizler gidin bal verecek yeni am gl bulun.
Belki benim ac sesim kulaklar trmalar;
Sizler gidin, gen kzlarn trksyle en olun.
Varn sizler, onlar ile korularda el ele

Gezin, gln, bir ift blbl ak ile yaayn;
Yalnz kendi, yalnz kendi rhunuzu okayn.
Zavall ben, elimdeki u telli saz ile

Milletimin felketli haytn syleyim;
Dertlilerin gzyan evrem ile sileyim.
Yukarda, iirle ilgili olarak dile getirilen dnceler, aadaki airlerden hangisine
ait olabilir?
A) Ziya Osman Saba B) Mehmet Emin Yurdakul
C) Zeki mer Defne D) Fazl Hsn Dalarca
E) Muallim Naci
(2013 / LYS)
Mehmet Emin Yurdakula ait olabilir
AKA GNDZ (1885 - 1958)

Asl ad Enis Avni olan yazar, Selanikte ocuk Bahesi ve Gen Kalemler dergilerinde
Milli Edebiyata katldktan sonra tannmaya balamtr. Otuza yakn deiik dergi ve gaze-
tede yazarlk yapt ama en ok halk evrelerine ve acl kaderlere bal, sade, scak bir dille
yazd romantik - realist, popler romanlaryla anld, sevildi. Yetmie yakn eseri vardr.
Eserler
Roman : Dikmen Yldz, ki Sng Arasnda, Bir ofrn Gizli Defteri,
Yayla Kz
iir : Bozgun

Ziya Gkalp, mer Seyfettin ve Mehmet Akif Ersoy Milli Edebiyat balatan Gen Kalemler
l ll lll IV V
dergisinin ilk yazarlardr.
Bu cmlede numaralanm yerlerin hangisinde bilgi yanl vardr?

Mehmet Akif Ersoy Gen Kalemlerde yazp
Milli Edebiyat akmn balatan sanatlar-
dan deildir.
MEHMET FUAT KPRL (1890 - 1966)

Edebiyat dnyasna Fecr-i ti airleri arasnda iirle giren air, stanbul niversitesi Edebi-
yat Fakltesine getikten sonra edebiyatmz ve edebiyat tarihimiz alannda nemli al-
malar yapmtr. Ziya Gkalpin kard Yeni Mecmua da hece lsyle, mill konularda
iirlerinin yan sra airlerimiz ve iirlerimiz zerine tantma ve incelemeler yaymlamtr.
zellikle edebiyat tarihi konusundaki almalar ile tannmtr.
Eserler
Trk Edebiyatnda lk Mutasavvflar, Trk Edebiyat Tarihi, Trkiye Tarihi,
Azeri Edebiyatna Dair ncelemeler, Trk Dili Edebiyat Aratrmalar, Trk Saz
airleri
AL CANP YNTEM (1887 - 1967)
Fecr-i ti topluluundan Gen Kalemler dergisine geti. Aruzu brakarak heceyle iirler yaz-
d. Ali Canip, airliinden ok, edebiyat tarihi ve edebiyat aratrmalaryla tannd.
Eserler
iir : Getiim Yol
Eletiri : Cenap Beyle Mnakaalarm ve Milli Edebiyat Meselesi
Antoloji : Trk Edebiyat Antolojisi
nceleme : Epope ve Edebi Nevilerle Mesleklere Dair Malumat

MEHMET AKF ERSOY (1873 - 1936)

Sleymaniye Krssnde:
stanbulludur. Babas Fatih Medresesi mderrislerinden

Bu eser uzun bir manzumedir.
Tahir Efendidir.
lk denemeleri dinsel ve bireysel konulu iirler olmak- Hakkn Sesleri:
la beraber, Akif esas itibariyle toplumcu bir airdir.

Bu blmde eitli ayet ve hadisler tef-
Sanatnn ksa sren birinci dneminden sonra, daima
sir edilir.
toplum iin sanat anlayna bal kalmtr. ada-
Fatih Krssnde:
olan Servet-i Fnncular ve Fecr-i ticileri memleketin bin bir dert ve strabna
Milletimizin ve btn slam dnyasnn
ramen sanat iin sanat ilkesini benimsediklerinden dolay eletirmitir. Ona gre,
yaad felaketlerin bitmesi, milletin
edebiyat, bir toplumun manev ve ahlak eitiminde en ok etkisi olan kurumdur.
kalknmas iin gerekli uyarlar bu b-
Yoksulluk, slam dnyasnn topyekun yoksulluu, cehalet, taassup, ahlakszlk, tem-
bellik, taklitilik, kkszlk, dinsizlik Akifin en ok zerinde durduu dert ve sorunlar- lmdedir.
dr.
Hatralar: Bu blmde Akifin man-
iirimize gerek realizmi getiren Akif, iirden baka, manzum hikye, makale, hitbet
zum seyahat anlar yer almaktadr.
ve tercme trlerinde de eser vermitir.
Asm : Safahatn en nemli blm-
En ok kulland nazm ekli manzum hikye ve serbest nazmdr. Vezin olarak
dr.
da yalnz aruzu kullanmtr. Bu vezni Trk edebiyatndaki en mkemmel kullanan, ya-
Glgeler : airin lirik iirleri ve eitli
ayan, sokakta konuulan Trkeyi en kolay ve en kusursuz ekilde aruza uydurabilen
Mehmet Akiftir. manzumeleri yer almaktadr.
Akifin manzum hikyeciliinin zellikleri unlardr:
Btn manzum hikyeleri sosyal konuludur.
Bu hikyelerde olaylar tam bir realist grle ve daha ok airin kendi gzlemlerine
dayanlarak anlatlmtr.
Hikyeler, karlkl konumalar halinde gelitirilir. Bu sebeple sahnede canlandrlma-

ya elverilidir.
Kullanlan dil, dnemine gre sadedir.
Hikyelerde byk bir betimleme ve ykleme gc ile tam bir teknik olgunluk gze
arpar.
Hepsi aruz vezniyle yazlmlardr.
En mehur manzum hikyeleri unlardr:
Akifin kitap halinde dzyaz eseri yoktur. En nemli ve kitap halindeki tek eseri, yedi kitap-
tan meydana gelmi olan manzum Safahattr. Bir tek isim altnda ve bir ciltte toplanm
olan bu eserler unlardr:
Safahat:
Kitabn btnne adn veren eser budur. Yani Safahat ismi aslnda bu kitaba
aittir. inde Manzum hikayeler vardr.

YAHYA KEMAL BEYATLI (1884 - 1958)
Yahya Kemal, Osmanl Devletinin felaketler devrinde yetimi

aydnlarndandr.
Fransada her eit insanla tanm, bunlarn eitli faaliyetleri-
ne katlm fakat hibirine kr krne balanmamtr. Sonunda
Bat kltrn, Fransz edebiyatn iyice anlam ve bunun yan
sra mill kimliimize, kendi benliimize, yaaymza, kltr-
mze bilinle balanmann gerekliliini renmitir.
Yahya Kemal, iir anlayn z iir, halis iir szyle zetleyerek ifade eder. Bu,
Bat iir akmlarnn en sekin zellikleriyle Divan iiri geleneinin birletirilmesinden
kartlm bir anlaytr.
Bu teknik zelliin yan sra, Yahya Kemale gre iir mill olmaldr. Yani Trk milletinin
ruhunu, tarihini, duyu ve seziini, ksaca kendi evrenimizin renklerini ve seslerini dile
getirmelidir.
Trkeyi ana st kadar kutsal ve lezzetli bulur ve onunla en gzel msralar sylemek
ister.
Vezin olarak Ok iiri dnda, btn iirlerinde aruzu kullanmtr.
Yahya Kemalde en ok rastlanan temalar mill tarih, ak, lm, sonsuzluk, rindlik ve
stanbuldur.
stanbula ok dkndr ve Nedimden sonra stanbulu en ok ileyen air, Yahya

Kemaldir.
ESERLER
iir :
Kendi Gk Kubbemiz
Eski iirin Rzgaryla
Rubailer ve Hayyam Rubailerini
Trke Syleyi
Dz Yaz : Aziz stanbul, Eil Dalar, Siyasi ve Edebi Portreler, Siyasi Hikyeler,
Edebiyata Dair, ocukluum, Genliim, Siyasi ve Edebi Hatralarm

HALDE EDB ADIVAR (1884 - 1964)
nce, 1908de, Tanin gazetesinde yazmaya balar ayrca

Musavver Muhit, ehbal, Resimli Kitap, Resimli Roman vb.
dergilerine de yazar. Bu ilk yazlarnda Halide Salih imzasn
kullanr.
lk eserlerinde ounlukla kadn ve kadn sorunlarn ileyen

yazar, Trklk dncesiyle tantktan sonra mill konu-
larda yazmaya balamtr. Romanlarnda kulland dil p-
rzldr, Trke kullanma aykr kullanmlar vardr. Roman
teknii bakmndan ada olan Yakup Kadri kadar baarl deildir. Ancak iledii
konular ve hareketli, giriken kiilii nedeniyle tannm ve ok okunmutur. Halide
Edibin eserleri grupta toplanabilir:
1. Ruh zmlemesi romanlar: Bu eserlerinde kadn psikolojisini iler. Balcalar: Seviye

Talip, Handan, Mevud Hkm, Kalp Arsdr.
2. Kurtulu Sava zerine yazd romanlar: Bu romanlarda ideolojik bir tavr sergiler.
Balcalar: Ateten Gmlek ve Vurun Kahpeyedir.
3. Tre Romanlar: Sanatnn son senelerinde yazd bu eserlerde dnemler, gelenekler,

nesiller zerinde durmutur. Balcalar: Sinekli Bakkal, Tatarck, Sonsuz Panayrdr.
ESERLER
Roman: Sinekli Bakkal, Seviye Talip, Handan, Yeni Turan, Ateten Gmlek, Vu-
run Kahpeye, Tatarck, Yol Palas Cinayeti, Zeynonun Olu
yk : Daa kan Kurt, Harap Mabedler, zmirden Bursaya
An : Trkn Atele mtihan, Mor Salkml Ev
YAKUP KADR KARAOSMANOLU (1889 - 1974)

Yakup Kadri Karaosmanolu romanlaryla Trk toplumunun
Tanzimattan bu yana geirdii deiimleri, alkantlar, yaad
problem ve atmalar dile getirir. Yakup Kadri, hem roman tekni- ESERLER
i hem de Trkesi bakmndan yetkin bir tablo izmitir. Yazar
Roman : Kiralk Konak, Nur Baba, Hkm
Kiralk Konakta neslin atmasn ve aile kurumunun
Gecesi, Yaban, Sodom ve Gomore, Anka-
yozlamasn, Nur Babada tekkelerin yozlamasn, ra, Panorama, Hep O ark
Sodom ve Gomorede Mtareke yllarnda toplumdan kopuk kitle-
yk: Rahmet Milli Sava Hikayeleri, Bir
lerin yozlamasn, Hkm Gecesinde II. Merutiyet yllarndaki
Serencam
siyasi ekime ve atmalar, Yabanda aydn - halk atmasn, Ankara ve Panoramada
Mensur iir :
ise yeni kurulan Cumhuriyetin gelimesini ve siyas alkantlar ele alr. Bu tarihsel ak
Okun Ucundan, Erenlerin Bandan
iinde deerlendirildiinde Yakup Kadrinin romanlar bir nehir roman dizisi oluturmakta-
dr.

Yakup Kadri Karaosmanolu ile ilgili olarak aada verilen bilgilerden hangisi yan-
ltr?
A) Kiralk Konakta modernleme srecinde apartman ile konak hayatn, dede-torun ara-
sndaki hayat tarz ve zevk farkll evresinde ilemitir.
B) Nur Babada gerek kimliinden uzaklatrlan tekke hayatn, tekke eyhinin (Nuri)
yaadklar ile anlatmtr.
C) Hkm Gecesinde ttihat ve Terakki yllarn, gazeteci Ahmet Kerimin yaadklar ev-
resinde anlatmtr.
D) Yabanda Kurtulu Sava ncesi Trk aydn ile Trk kyls arasndaki derin uuru-
mu, romana has kurgu ile gzler nne sermeye almtr.
E) ki cilt hlinde 1953-1954te yaymlad Sodom ve Gomorede, Cumhuriyetin kuru-

luundan Demokrat Partinin iktidara geldii zamana kadar geen sreci, deiik zih-
niyetleri temsil eden kiiler ve olgu erevesinde bir btnn deiik kollar olarak
dikkatlere sunmutur.
(2013 / LYS)
E seeneinde verilen ifade yanltr.
REAT NUR GNTEKN (1889 - 1956)
Son devrin en sevilen roman ve hikyecilerinden biri olan

Reat Nuri Gntekin yaz hayatna I. Dnya Sava yllarn-
da kk hikyeler ve piyesler yazmakla balam olan Re-
at Nurinin hreti, alkuunun baslmas ile birdenbire
geliir. Esas temas romantik bir ak olan bu roman, Bat

Anadolunun deiik ehir, kasaba ve kylerinde geen va- ESERLER
kas ve bu yerlerin hayatn aksettirmesi ile de dikkati eker.
Roman : alkuu, Akam Gnei, Dam-
Romann dier bir zellii ise, stanbullu bir gen kzn, bir
ga, Dudaktan Kalbe, Yaprak Dkm,
roman vakasnda, ilk defa, Anadolu kasaba ve kylerinde retmen olarak yer almas Yeil Gece, Bir Kadn Dman, Acmak,
ve o zamann birok glklerine gs germesidir. Miskinler Tekkesi, Kzlck Dallar, Kavak
Yelleri, Eski Hastalk, Ate Gecesi
Gezilerle ilgili izlenimlerinin bir ksmn, ayrca Anadolu Notlar ad ile yaymlar.
1927den sonra yazd roman ve hikyelerde, Trkiyenin gerek meden kalknmas- yk : Tanr Misafiri, Snm Yldzlar,
na teden beri engel olan ve daha nce de ok ilenmi baz sosyal temalara (din ta- Olaan ler
assup, yanl Batllama, batl inanlar) da ynelerek onlar iddetle eletiren yazarn Oyun : Haner, Babr ahn Secaadesi,
bu yneliinde derinlemesine ve sistemli bir gelime grlmez. Balkesir Muhasebecisi, Tanrda Ziyafe-
Gl bir gzlemcilie dayanan bir realizmin ekici bir romantizmle kart romanla- ti, Bir Yamur Gecesi
rnda, ok iten bir slpla ok doal bir konuma dilinin hakim bulunduu grlr. Gezi : Anodulu Notlar

ie gemi iki olay zinciri ile ----, kiisel deiimleri konu almas bakmndan Zehrann,
hatra defterindeki maceralar bakmndan da Mrit Efendinin romandr. ocukluundan
itibaren babas Mrit Efendiyi kt bir insan olarak tanyan Zehra; hogrsz, disiplinli,
kat kalpli bir retmendir. Mrit Efendi; okulunu bitirdikten sonra idealist bir memur olarak
Anadoluya gelmi, Anadolunun memurlar bekleyen rml ierisinde kaybolmutur.
Kt bir evlilik yapm, ok istemesine ramen ocuklaryla gerei kadar ilgilenememitir.
Yani kendi iradesi dnda yaayan bir insan durumuna gelmitir. te bu insann piman-
lklar ve aresizliklerle dolu hatra defteri, lmnden sonra kz Zehrann eline gemi,
bylece Zehrann d dnya ile ilikisi de yeniden ekillenmitir.
Bu parada bo braklan yere aadaki eserlerden hangisi getirilmelidir?
A) Dudaktan Kalbe B) alkuu
C) Yeil Gece D) Acmak
E) Miskinler Tekkesi
(2013 / LYS)
Acmak ifadesi getirilmelidir.
Ben oka gezerim. Bunlar diplomat gezileri gibi, planl, programl eyler deildir; daima
kendi snrlarmz iindedir, yelkenli gemiler gibi, esecek rzgra gre rota deitirir. Bazen
saatlerce tenha bir istasyonda, tren veya gnele beraber uyumu bir kasabann otelinde
uyku beklerim. Fazla bir yamur veya kar frtnasndan yollar kapanm bir kyde bir iki gn
kalrsam arayp soranm olmaz. Gn olur, bombo bir ovann ortasnda otomobil bozulur.
Etrafta dolarm yahut eski ta basmas Muhammediyelerdeki cennet ba resimlerini an-
dran bir aacn altnda otururum.
Bu parann alnd kitap ve yazar aadakilerden hangisi olabilir?
A) Anadolu Notlar Reat Nuri Gntekin
B) Be ehir Ahmet Hamdi Tanpnar
C) Frankfurt Seyahatnamesi Ahmet Haim
D) Hac Yolunda Cenap ahabettin
E) ankaya Falih Rfk Atay

(2013 / LYS)
Anadolu Notlar Reat Nuri Gntekindir.

REFK HALD KARAY (1888 - 1965)
Fecr-i tiye girdikten sonra Milli Edebiyat hareketine 1917de katl-

m olan Refik Halid Karay, bu devrin romanclar ve hikyecileri
arasndadr.
Son Havadis adl, ksa sren bir gazete karr.
Refik Halidin fkra, hikye ve romanlarnda dikkati en ok eken

zellik, gzlem yeteneindeki stnlktr. Olaylar ve karakterleri
en ince noktalarna kadar grmekteki baars gerekten byktr.
Refik Halidin ikinci nemli zellii ise, olaylarn ve insanlarn drst olmayan, kurnazlk
ve menfaatilikle ilgili ynlerini arayp bulmaya iddetle merakl olmas ve bunun sonu-
cunda, ister istemez, mizaha ve eletiriye kaymak zorunda kalmasdr.
Baz eserlerinde Kirpi takma adn kullanmtr. Bu takma adla mizah yazlar
yazmtr.
ESERLER
Roman : stanbulun yz, Yezidin Kz, ete, Srgn, Kadnlar Tekkesi, Bug-
nn Sarayls, Nilgn, Karl Dadaki Ate, Drt Yaprakl Yonca...
Hiciv ve Mizah Yazlar : Kirpinin Dedikleri, Ago Paann Hatrat, Guguklu Saat,
Bir Avu Sama
Tiyatro : Deli Kanije Mdafaas
yk : Memleket Hikayeleri, Gurbet Hikayeleri
RIZA TEVFK BLKBAI
Ak tarz ve tasavvufi halk iiri geleneinden yararlanmtr.
Filozof Rza olarak tannr.
Uun Kular adl iiriyle tannmtr.
ESERLER
iir : Serab- mrm

MUSAHPZADE CELAL
Oyun yazardr.
Oyunlarnn teknii zayftr.
Oyunlar gzlem gc, tarihi ayrnt, eletiri asndan baarl komedilerdir.
ESERLER (Tiyatrolar)
Trk Kz, Kprller, stanbul Efendisi, Lale Devri, Macun Hokkas, Yedeki,
Kaklar, Atl Ases, Demirba arl
Aadakilerden hangisi Milli Edebiyat Dneminin dil anlay ilkelerinden biri deil-
dir?
A) Arapa Farsa isim ve sfat tamlamalar braklmaldr.
B) stanbul hanmlarnn gnlk konuma dili esas alnmaldr.
C) Yabanc szckler, konuma diline uyum salamsa da Trkeden atlmaldr.

Yabanc szckler, konuma diline uyum
D) Terimler bilimle ilgili olduklar iin aynen kullanlmaldr.
salamsa da Trkeden atlmaldr. fadesi
E) Konuma dilinde yer etmi olan yabanc szckler aynen kullanlmaldr.
Milli Edebiyat Dnemi dil anlay ilkelerin-
den biri deildir.
Milli Edebiyat Dnemi dz yaz trleriyle ilgili aadaki yarglarn hangisi yanltr?
A) Yaln ve anlalr bir dil kullanlmtr.
B) Roman ve hikyelerde Anadolu anlatlmtr.
C) Yakup Kadri, Halide Edip gibi yazarlarn nclnde Memleket Edebiyat r al-
mtr.
D) yk ve roman teknii gelitirilmitir.
E) Eserlerde yerli ve mill konulardan uzaklalarak kahramanlarn i dnyalar anlatlmtr.
E seeneindeki ifade yanltr.

I. Halka doru inme ve halk anlatmak
II. Yurt sevgisi, kahramanlk konularn ilemek
III. Yaln bir dil kullanmak
IV. Hece ls ve halk iiri nazm ekillerini kullanmak
V. Heceyle beraber aruzu da yaygnlatrmak
Yukardaki maddelerden hangisi Milli Edebiyatlarn iir anlaylarndan biri ola-

maz?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Hem hece ls hem de aruz lsyle

yazmak Milli Edebiyatlarn iir anla-
ylarndan biri olamaz.
Aadaki cmlelerin hangisinde bilgi yanl vardr?
A) Sodom ve Gomore, Panorama, Ankara, Yakup Kadrinin eserleridir.
B) Gen Kalemler dergisinde Yeni Lisan adl makaleyi mer Seyfettin yazmtr.
C) Ziya Gkalp iiri Trklk dncesini yaymak iin bir ara olarak grmtr.
D) Ahmet Haim Ok iiri dndaki tm iirlerini aruzla yazmtr.
E) Faruk Nafz amlbel ve Enis Behi Koryrek, Be Hececilerdendir.

D seeneindeki ifade yanltr. Sz ko-
nusu air, Yahya Kemal Beyatldr.

Ahmet Haimin iirleriyle ilgili olarak aada verilen bilgilerden hangisi yanltr?
A) iirlerinde d dnyaya ait gzlemlerinin, i dnyasnda yaratt izlenimleri

yanstmtr.
B) Yaanlan hayattan uzak, tamamen hayal bir leme snma istei, birok iirinde
grlr.
C) Vezin olarak yalnzca aruzu kullanmtr.
D) Trk iirini Batllatrma konusunda dnenden ok, uygulayan kiidir.
E) iirlerinde kulland tabiat manzaralar genellikle akam, gurup, afak, gece, gller ve
ormanlar gibi duygulanmaya, hayal kurmaya elverili olanlardr.
(2011 / LYS)
D seenei yanl bir ifadedir.
---- en nemli zelliklerinden biri de olaylarn ve insanlarn drst olmayan, kurnaz ve men-
faati ynlerini arayp bulmaya olduka merakl olmas ve bunun sonucunda ister istemez
mizaha ve eletiriye kaymak zorunda kalmasdr. Neredeyse btn yazlarnda bulunan bu
mizah unsuru yznden birok fkrasn ve hikyesini birbirinden ayrmak gleir.
A) Reat Nuri Gntekinin
B) mer Seyfettinin
C) Refik Halid Karayn
D) Sait Faik Abasyankn
E) Abdlhak inasi Hisarn
(2011 / LYS)
Refik Halid Karay getirilmelidir.

Kaynaklar mer Seyfettinin, Gen Kalemler akmnn ssl diline tepki olarak dilde
I
sadelii ne kardn yazar. Ksa yk trnn lkemizde sevilip benimsenmesinde
II III
onun byk katks olduu kuku gtrmez. Yazarn baarsnda setii szcklerin ve bunlar
IV
kullanm alanna koyuunun nemli rol vardr. Asl baars, 1900lerin balarnda Osmanl top-
lumunun ahlaki ve kltrel yaamndan yanstt gereki kesitlerden kaynaklanmaktadr.
V
Bu paradaki numaralanm yerlerin hangisinde bir bilgi yanl vardr?
(2011 / LYS) I. nolu ifadede yanllk vardr. Gen Ka-

lemlerin dili ssl deildir.
Aadakilerin hangisinde yapt, birlikte verildii aire ait deildir?

A) Faruk Nafiz amlbel - Gnlden Gnle
B) Halit Fahri Ozansoy - Cenk Duygular
C) Yusuf Ziya Orta - Akndan Akna
D) Orhan Seyfi Orhon - obanl iirler
E) Enis Behi Koryrek - Gnein lm
(2011 / LYS)
obanl iirler Orhan Seyfi Orhona ait
deildir. Bu iirin airi Oktay Rfattr.

Memleketi ve memleket gereklerini yanstmay amalayan Mill Edebiyat Dnemi roman ve

yksnn anlatm, byk lde gzlemci gereklie dayanr. Bu dnemin nl yazarla-
rndan biri olan ---- gerekilik akmna bal kalmtr.
Bu parada bo braklan yere aada verilenlerden hangisi getirilemez?
A) Reat Nuri Gntekin
B) Refik Halid Karay
C) Yakup Kadri Karaosmanolu
D) Memduh evket Esendal
E) Abdlhak inasi Hisar

(2011/LYS)
Sanat Milli Edebiyat dneminde de-
il btn romanlarn, 1940tan sonra
Cumhuriyet dneminde yazmtr.
----, bir iiri dnda hece lsn kullanmamtr. Birer gere gzyle bakt aruzla
uyak, yazd her iirde zenle kullanmtr. Ayrca aruz kusuru yapmamak iin aba har-
camtr. Onun iin ileri srlen, ---- gibi aruzu Trke szcklere uygulamak iin iiri dz
yazya indirgemeyen bir airdir. gr tm eletirmenlerce onaylanmtr.
Bu parada bo braklan yerlere aadakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Yahya Kemal Beyatl - Mehmet Akif Ersoy
B) Halit Fahri Ozansoy - Orhan Seyfi Orhon
C) Ziya Gkalp - Mehmet Emin Yurdakul
D) Ahmet Hamdi Tanpnar - Cahit Stk Taranc
E) Faruk Nafiz amlbel - Arif Nihat Asya
(2010 / LYS) Yahya Kemal Beyatl ve Mehmet Akif
Ersoy getirilmelidir.

zellikle, yaratt karakterle nlenen, daha ok kadnlar arasndan setii kiileri btn
psikolojik incelikleriyle ustaca canlandran yazarmz ----.
Bu cmlede bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilmelidir?
A) Yakup Kadri Karaosmanoludur.
B) Halide Edip Advardr.
C) Refik Halid Karaydr.
D) mer Seyfettindir.
E) Reat Nuri Gntekindir.
(2010 / LYS)
Halide Edip Advardr.
nce Fecr-i tye girip onun sanat anlayna uygun iirler yazm olan ----, 1911den sonra,
iirlerini Yeni Lisan anlayyla yazmaya balad. mer Seyfettin ve Ziya Gkalp ile birlikte
Yeni Lisan aklamaya alt. Ksa bir sre iinde heceyle yazmaya balad. iirlerinin bir
ksmn Getiim Yol adl kitapta topladktan sonra, iiri de brakarak edeb incelemelerle
urat.
A) Faruz Nafiz amlbel

B) Yusuf Ziya Orta
C) Ali Canip Yntem
D) Orhan Seyfi Orhon
E) Hamdullah Suphi Tanrver
(2010 / LYS)
Ali Canip Yntem getirilmelidir.

1. BLM Fiziin Doas

Bu defter, siz retmenlerimize zel olarak
boluklar doldurulmu bir ekilde baslmtr.
Mavi renkli, italik yazlar, rencilerinize
yazdrabilmeniz amac ile renci defterinde
bo braklmtr.
1. BLM: Metinlerin Snflandrlmas............................................... 107
2. BLM: retici Metinler............................................................. 111
3. BLM: Szl Anlatm................................................................. 121
4. BLM: Ses Bilgisi Yazm ve Noktalama...................................... 124
5. BLM: Szckte Anlam Sz bekleri........................................... 152
6. BLM: Cmlede Anlam.............................................................. 167
7. BLM: Cmlelerin eleri Cmle Trleri................................... 182
8. BLM: Anlatm Bozukluu.......................................................... 201
9. BLM: Anlatm Biimleri ve Dnceyi Gelitirme Yollar............... 209

1. BLM Metinlerin Snflandrlmas
METNLERN SINIFLANDIRILMASI
Metinler; anlatm biimine, yazl amacna, gereklikle olan ilikisine, kullanlan dilin ilevi-
ne gre gruplandrlr.
nsann kendini dil ile ifade edi biimleri olan yaz trleri, canl bir organizma gibi zaman
ierisinde deiime uramakta, hatta canlln yitirmektedir. Bu, yaznsal trlerin devaml
bir deiim iinde olduunun gstergesidir. Ama yine de her trn birtakm deimez unsur-
lar vardr. Bundan dolay trleri snflandrrken, trleri yaplandran ana geleri belirlemek
gerekir.
Yaz trlerinin aadaki gibi gruplandrldn 9. snfta renmitiniz.
Metin Trleri
retici Edebi
Gazete Etrafnda
Gelien Metinler
iir Dz Yaz
Gerek Yaamdan
Kaynaklanan Metinler Anlatmaya
Bal Metinler
Felsefi Tarihi
Bilimsel Metinler Gstermeye
Bal Metinler
Aadaki cmlelerin hangisinde bir bilgi yanl vardr?
A) Bilimdeki gelimeleri yorumsuz aktarmak isteyen bir aratrmac retici bir metin yazar.
B) Dersini sk sk, Sylediklerim doru deil mi? gibi sorular sorarak anlatan bir Gnl
retmen dili kanal kontrol ilevinde kullanmaktadr.
C) Masal anlatmaya bal bir metinken Karagz oyunu gstermeye bal bir metindir.
D) Sanatsal metinlerde yazar anlatma duygularn katmaktan kanr.

D seeneindeki ifadenin tam tersi olur.
E) Kurmaca metinlerde yazar, kelimelere duygusal ve armsal anlamlar ykler.
Sanatsal metinlerde yazar anlatma
duygularn katar.
11. Snf / Dil Anlatm / Akll Defter 107

Edebi metinlerin, retici metinler ve sanatsal metinler eklinde snflandrlmasnda

aadakilerden hangisinin etkili olduu sylenebilir?
A) Yazarn eitim durumunun
B) Metnin anlatm zelliklerinin
C) Metnin yazld dnemin
D) Cmlelerde yabanc szklere yer vermenin

Metnin anlatm zelliklerinin etkili oldu-
E) Verilen bilginin doru olup olmadnn
u sylenebilir.

Aadakilerden hangisi kaynan kiilerin yaamndan alan bir metin deildir?
A) Biyografi B) An C) Gnlk
D) Sylei E) Otobiyografi Sylei kaynan kiilerin yaamndan
alan bir metin deildir.

Kurmaca metin, yazarn kendi d dnyasnda rettii veya yaanmsa bile yazarn yeni-
den ekillendirdii olaylardan oluan metindir.
Buna gre aadakilerden hangisi bir kurmaca metin olamaz?
A) Hikye B) Fabl C) Roman
D) Masal E) Makale
Makale kurmaca bir metin deildir.
108 11. Snf / Dil Anlatm / Akll Defter

METN TRLER
1. retici Metinler 2. Edebi Metinler
Dz Yaz
iir
Gazete Etrafnda Felsefi Tarihi
Gelien Metinler Bilimsel Metinler
Gerek Yaamdan
Kaynaklanan
Metinler
Anlatmaya Bal Gstermeye Bal

Edeb Metinler Edeb Metinler
Makale Hatra
Sohbet Gezi Roman

Deneme Biyografi Hikye
Fkra Gnlk Masal
Rportaj Mektup
Eletiri
Geleneksel Tiyatro Modern Tiyatro
- Karagz - Trajedi
- Orta Oyunu - Komedi
- Meddah - Dram
- Ky Seyirlik Oyunlar


2. BLM retici Metinler
RETC METNLER
I. MEKTUP
Birbirinden uzakta bulunan kii ve
kurumlar arasnda haberleme-
yi salayan yaz trne mektup
denir.
Tanzimat Dneminde inasiyle balayan sade dille yazma eilimi, mektuplarda da kendini
gstermitir.
Mektup trnn en nemli zellii iten, doal ve yaln oluudur. Bu, mektubun yazl
amacndan kaynaklanr.
Mektup trnn bir dier zellii de zel mektuplarn konu alannn snrsz oluudur. Yaam
ve yaanlanlar, akla gelebilecek herhangi bir ynyle bu mektuplarn konusu olabilir.
Mektup Trleri
a. zel Mektuplar:
ki kiinin birbirine yazd mektuplardr. Konu alan snrsz olan bu tr mek-
tuplarda anlatlanlar ak, yaln ve iten bir biimde dile getirilir.
b. Edeb Mektuplar:
Sanatlarn birbirlerine edebiyat, sanat veya kltr gibi konularda grlerini
bildirdikleri mektuplardr. Edebi mektuplar ileriki yllarda kaynak olmalar ba-
kmndan nemlidir.
c. Mektuplar:
Bir kiinin zel kurulularla veya zel kurulularn kendi aralarnda yapt ya-
zmalardr. Dilekeler emirler, kararlar, duyurular vs.
d. Resm Mektuplar:
Resmi kurumlarn birbirlerine yazdklar yazlar, vatandalarn bavurularna
verilen yazl cevaplar resmi mektuplardr. Resmi mektuplarda da ak, kesin ve
anlalr bir dil dullanlr.

Dileke :
05.09.2006
Dileke rnei yazalm:
Atatrk Lisesi Mdrlne
ANKARA
2010 2011 eitim retim ylnda okulunuzun 11 A snfnda okuyan,
velisi bulunduum 532 numaral Ezgi Yldzn diplomasnn adresime gnderil-
mesini istiyorum.
Gereini sayglarmla arz ederim.
Adres
Tarih
Ad Soyad
II. GNLK (GNCE)
Yaanan ve grlenlerin zerine tarih atlarak yazlmasyla oluan yazlar-
dr.

Dolaysyla bir sanatnn kaleminden km gnlkler kltr, sanat, edebiyat ve gn-
cel konulara ynelik olarak o sanatnn yorumlarn, bilgi birikimini yanstr; bu da
gnlklerin gelecek iin nemli bir belge olmasn salar.
Gnlkler, okuyucu dnlmeden kaleme alnan yazlardr. Bu, yazarn duygu, d-
nce, gzlem ve izlenimlerini itenlikle yazmasn salar. Bu, gnlklerin ak, akc
ve duru olmasnda nemli bir etkendir.
Gnlk, kimi zaman gezi yazlarnda da kullanlabilir. Gezilip grlen yerler hakkndaki
yazarn izlenimleri gn gnne yazya aktarldnda gnlkle gezi yazs i ie ge-
mi olur.
Tanzimatla birlikte edebiyatmzda grlmeye balanan bu trde, olaylarn ve tanklk-
larn nemli bir yeri vardr, bundan dolay gnlklerde ykleme ve betimleme anlatm
biimlerinin oka kullanld grlr.
Yazar konuma diline yakn bir anlatmla, tarihli gn iindeki herhangi bir olay veya
durum zerine izlenimlerini kaleme alr.
III. ANI (HATIRA)
An yazarlar, anlarn (grdklerini, duyduklarn) aradan zaman getikten sonra ya-
zar. Anlar, yaanmakta olan deil, yaanm yanstr. Bu durum, an yazarnn belle-
inde kalanlarn yan sra geree bal kalmak iin anlattklaryla ilgili eitli belgelere,
dergi ve gazetelere, tanklara, mektup ve gnlklere bavurmasn da dourmutur.
Anlarda, anlatc bendir. Anlatc, kendi bandan gemi olaylar anlatr. Ksacas
anlar ben merkezli yazlardr. Zaten anlar, insann kendisiyle bir tr hesaplamas-
dr.
IV. BYOGRAF (HAYAT HKYES), OTOBYOGRAF
Biyografi yazar, elde ettii bilgilerle bir karakter oluturur zihninde; kendini bu kahramann
yerine koyup onun gibi hissetmeye alr. Bu alma ise bir yk veya roman ile kart-
rlmamaldr. yk veya romanda anlatlan; dsel, kurgusal bir olaydr. Oysa biyografide
anlatlanlarn tamam yaanmtr, gerektir.
Otobiyografi
Bilim, spor, politika, edebiyat vb. alanlarda baar kazanm birinin kendi
yaamn anlatt yaz trdr. Otobiyografi yazarn kendi yaamyla s-
nrldr. Bu ynyle andan ayrlr.

V. GEZ YAZISI (SEYAHATNME)

Bir yazarn yurt iinde veya
yurt dnda yapt gezilerde
kendince ilgi ekici bulduu
yaantlar zenti, etkileyici
bir anlatmla oluturduu yaz
trdr.
O halde gezi yazsnda sradanlklarn yeri yoktur. Bunu Ahmet Haim ok gzel ifade etmi-
tir: nsan, hayatn tatszlndan ve etrafnda grp bkt eylerin o yorucu aleladeliinden
bir mddet kurtulabilmek midiyle seyahate kar. Bu bakmdan seyahat harikuladelikler
av demektir. Harikulade, birka aleladenin birlemesinden meydana gelir. kz aleladedir,
aa aleladedir, vaka ki kz aaca kar, harikulade vcuda gelir. O halde gezi yazlarnn
nemli bir zellii yazarnn gzlem gc, grebilme yeteneidir.
Gezi yazlarnn bir baka nemli zellii ise anlatmndaki itenlik, elendirici yndr.
Gezi yazlarnda, yalnzca o yerin kltr ve tabiat zenginlikleri anlatlmaz. Bunun yannda
orann tarih zellikleri, insanlarnn yaama biimi hakknda da bilgiler verilir. Edebiyatm-
zn en eski gezi yazlarndan biri olan Evliya elebinin Seyahatnmesi bunun nemli bir
kantdr.
VI. SOHBET (SYLE)
Herhangi bir konuyu derine, ayrntya inmeden okuyucuyla konuuyormu
gibi anlatan dnce yazlarna sohbet denir.
Makale trnn bir eidi olarak kabul edilen sohbet yazlarnda, yazarn zerinde durduu
konunun arl; slbun itenlii, akcl ile giderilir. Bir konuma havas iinde oluu,
sohbet yazsnda ilenen konunun okuyucu tarafndan sklmadan, bir solukta okunuver-
mesini salar. Yazar sohbet yazsnda senli benli, cana yakn, iten ve kimi zaman kiisel
syleyilere yer veren bir slup kullanr.
Sohbet yazlarn makalelere oranla daha scak, cana yakn klan, yazarn ne
syleyeceini bilmekten te, bunu nasl syleyeceini de biliyor olmasdr.

VII. HABER YAZILARI
Gazetenin ruhu ve omurgas olan haber yazlar; belli bir zaman dilimine ait olaylar vaktinde
bildiren, belirli sayda okuyucuyu ilgilendiren ve deeri ilgilendirdii okuyucu saysyla oran-
tl olan yazlara haber yazs denir.
Bir haber yazs aadaki konular ierebilir:
a. Politika ve Sporla lgili Haberler:
Politika, futbol, boks, atletizm vb. ile ilgili haberlerdir.
b. Tannm Kiilerin zel Hayatlaryla lgili Haberler:
nl, tannm kiilerin evlenmesi, yapp ettikleri, boanmas, geirdii kaza gibi
duygusal haberlerdir.
c. Merak Uyandrc Haberler:
Okuyucunun merak duygusuna hitap eden haberlerdir. Medyaya ml olmu ya-
rmalarn sonular, filmlerin ileriki blmleri ile ilgili sezdirmeler vs. bu trden
haberlerdir.
d. Hogr Telkin Edici Haberler:
nsanlar arasda sevgi, birlik, dayanma, hogr gibi duygular uyandran ha-
berlerdir.
e. Olaanst Haberler:
Gnlk sradan, beklendik, olaylarn dna kan durumlarla ilgili haberlerdir.
f. ocuklar, Hayvanlar Konu Alan Haberler:
ocuklar, kedi, kpek gibi hayvanlarla ilgili haberlerdir.
Gazetelerde yer alan iyi bir haber yazsnn birtakm nitelikleri vardr:
a. Gnlk: Haber yazs bir gnlktr; belli bir zaman dilimini ieren yazlardr.
b. Doruluk: Bir haber yazsnda verilen bilgilerin doruluunun kantlanm olmas gere-
kir. Haber yazlarnda yoruma yer verilmez, ancak yorum da ieren rportaj niteliinde haber
yazlar da vardr.
c. Kolay Anlalrlk: Bir gazete yazs olan haber yazlarnn, genel okuyucu kitlesinin ra-
hata anlayabilecei bir dille yazlmas gerekir.

d. lginlik: Sk sk olan, tekrarlanan bir olay okuyucunun ilgisini ekmez. Haber yazlarnn
ilgin, nadir olan olaylar anlatmas gerekir.
e. nemlilik: Bir haber yazsnn nemli oluu, ilgilendirdii okuyucu saysyla orantldr.
Dolaysyla iyi bir haber yazs ok fazla okuyucuyu ilgilendiren yazdr.
Bir haber yazs, eitli kaynaklardan gelen bilgilerle oluur. Buna gre haberlerden hareket-
le haber yazlarn kaynaklarna gre yle gruplandrabiliriz:
a. Resmi Haberler: Kamunun en yetkili kiilerinden renilen haberlerdir.
b. zel Haberler: Halk arasndaki olaylarn halk tarafndan muhabirlere bildirildii haber-
lerdir.
c. Ajans Haberleri: Dnyada meydana gelen olaylar toplayp her tarafa bildiren kurumlarn
(ajans) verdikleri haberlerdir.
Bir haber yazlrken 5N 1K ilkesine uyulmaldr. Bu: Ne?, Nerede?, Ne Zaman?, Nasl?,
Niin? ve Kim? sorulardr. Bu sorulara tam olarak cevap verebilen bir haber yazs tam bir
haberdir.
Haber yazlarnda dil gndergesel ileviyle kullanlr.
VIII. FIKRA (KE YAZISI)
Bir gazetede yazs olan fkra, gazete ve dergilerin belli stunlarnda gndelik
olaylar ayrntya inmeden ileyen yazlardr.
Fkralarn (ke yazs) en belirgin zellikleri, seilen konunun okuyucuyu ilgilendirmesi,

okuyan herkesin fkray anlamas, deiik konular iermesi, yazarn yerine gre tarafsz
kalmay baarabilmesi, kr krne taraf tutmamasdr.
Fkralarda konu snrszdr, ama ilenen konularn gncel olmas arttr.
Ksa bir dnce yazs olan fkralarda yazar, dncelerini bu ksal dikkate alarak ya-
ln bir biimde anlatmay baarmaldr. Fkra yazlarnn srkleyici, akc ve zevkle okunur
olmas gerekir. Btn bunlarla birlikte fkra yazlarnn bir baka nemli zellii ise, fkra yaza-
rnn yazsnda ne srd dncelerle ilgili kantlama, dorulama gibi bir zorunluluunun
olmaydr.

IX. DENEME
Serbeste seilen bir konuda, dndrc,
retici, yazarn itenliinden gcn alan,
ufuk ac ve inandrc bir zellie sahip, bir
konuma havas iinde biimlenen, uzun ol-
mayan yazlardr.
Herhangi bir konu, denemede ilenebilir. Deneme yazarnn amac, okuyucuyu dnmeye
yneltmektir.
Rahat okunan dnce yazlarndan olan denemede, yazar toplumu deil, bireyi n plana
karr. Zaten deneme bir anlamda yazarn kendi kendiyle konumas gibidir. Baka bir de-
yile kendi kendine konutuklarn kada geirmitir denemeci.
Denemenin sohbet trnden fark udur : Sohbette karsndakiyle konuuyormu havas

varken denemede yazarn kendi kendiyle konuuyormu havas sezilir.
Deneme belgelere, kantlara dayanan bir yaz tr deildir.
Denemeler konular ve yazl amalarna gre,
a. Kiisel duyarllk ve dikkatleri konu alan denemeler
b. Sosyal ve felsefi konularda bireysel dnceyi ifade eden denemeler
c. retici ve eletirel denemeler, biiminde snflandrlabilir.
Flaubert, Tolstoy, Yakup Kadri gibi gereki romanclar, anlattklarnn etkileyiciliini artrmak
iin ........................... gibi trlerden yararlanmlar. Baz romanlarnda adeta bu trlerin kur-
maca rneini ortaya koymulardr.
Bu metinde bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilemez?
A) mektup B) an C) gnlk
D) biyografi E) masal
Masal getirilemez.


X. MAKALE
Bir dnce yazs olan makaleler, fk-
ralar gibi dergi ve gazetelerde yaymla-
nan, gazetecilikle domu ve gelimi bir
yaz trdr.
Okuru bilgilendirme bir takm gerekle-
ri okura retme amac gdlr. Yazar
ne srd dnceyi kantlamak zo-
rundadr.
Fkra gibi gncel konular ilemek zo-
runluluu yoktur.
Makale yazarlar belli bir konuda uzmanlam kiilerdir. Makaleler de bir uzmanln rn-
dr. Bundan dolay makalelerde yazarn uzmanlk alanyla ilgili terimler arlktadr. Fkralar
znelliin ar bast bir trken, makaleler bilimsellii dolaysyla nesnellik merkezinde bir
yaz trdr.
XI. ELETR (TENKT)
Temelde bir gazete, dergi yazs olan eletiriler, ele aldklar konu ve bunu ele al biimleri
bakmndan u ekilde gruplandrlr:
a. Sanatya Dnk Eletiri
Eletirmen; yapt ve yaraty aklamak, aydnlatmak ya da zmlemek iin sanatnn ya-

amn, bu yaam besleyen olaylar, durumlar k noktas yapar.
Sanatnn yaptna ya da yaptlarna bir yorum getirmek iin sanatnn yaa-
mn, kiilik zelliini inceler.

Yaamyksel (Biyografik) Eletiri: Edeb eserle, sanatnn yaam arasnda gl bir

iliki bulunduu varsaymndan yola kar bu eletiri tr.
Bunun iin sanatnn yaam incelenir ya da sanatnn ruhsal durumu.
Ruhbilimsel Eletiri: Edeb eseri aklayp aydnlatmada yazarn zellikle ruhsal yaants-
n, bilinalt dnyasn deerlendirmeyi amalayan bir eletiri biimidir.
Salt sanaty deil, edebi eserdeki kiileri de bu adan ele alr.
b. Topluma Dnk Eletiri (Sosyolojik Tenkit)
Bu tr eletiride, eletirmen bir edeb eserin oluumunu etkileyen tarihsel ve toplumsal ko-
ullar bulmaya, bunlar yardmyla eseri aklamaya ynelir.
Kulland ltlerin trne gre de alt trleri vardr. Tarihsel Eletiri, Toplum
bilimsel Eletiri, Marksist Eletiri
c. Esere Dnk Eletiri
Bu tr eletiride eletirmen metnin yapsn, bu yapy oluturan geleri kavrayp aklamaya

alr.
Sanat, setii konuyu ileyip ze ya da ierie dntrrken nasl bir yol
izlemi? sorusu zerine dnlr.
Sanatsal metinle retici metni karlatran aadaki yarglardan hangisi yanltr?

A) Sanatsal metinde kelimelere mecaz anlamlar yklenirken retici metinde kelimeler
genellikle gerek anlamda kullanlr.
B) Sanatsal metinde kurmaca ar basarken retici metinde gereklik ar basar.
C) Sanatsal metinde estetik zevk vermek amalanrken retici metinde bilgi vermek
amalanr.
D) Sanatsal metnin gnlk yaamla ilgisi yokken her retici metin gnlk yaamla ilgili-
dir.
E) Sanatsal metinde slup kaygs ne karken retici metinde okuyucuyu ynlendirme
istei ar basar.
D seeneindeki ifade yanltr.



3. BLM Szl Anlatm
SZL ANLATIM
I. Rportaj
Rportajlarda retici, aklayc, kantlayc ve betimleyici anlatm gibi anlatm trlerinden
yararlanlr.
Rportaj, gazeteciliin ana kollarndan birisidir.
Rportaj yazlarnda yaznn ilgi ekici bir nitelik tamas, resimlerle sslenmesi ilk aranan
zelliktir.
Bir rportaj; konu olarak insan, eyay, bir yeri ayr ayr ele ald gibi, her konuyu da
bir arada ileyebilir. Bir veya birka kiiyi konu alan rportaja insan rportaj; eyay konu
olarak alan rportaja eya rportaj, bir yeri anlatana yer rportaj ad verilebilir.
II. Mlakat (Grme)
Mlakat ince bir sanattr. Temeli, dier bir ahs konumaya ikna edebilmeye dayanr. M-
lakat yapan kimsenin konuaca kimse hakknda bilgi edinmesi gerekir. Konuma konusu
aldktan sonra bir sre havadan sudan konuularak mlakata girilebilir.
Mlakat yazsnda; grlen kimsenin ad, ne ile urat, hangi amala kendisiyle ko-
nuulduu, buluma yeri, sorular ve cevaplar, mlakat yaplan kimsenin o konu zerindeki
temel gr belirtilmelidir.
III. Sylev (Hitabet, Nutuk)
Bir topluluk nnde belirli bir
konuda yaplan konumadr.
Sylev kavram eskiden nutuk terimiyle karlanr; topluluk nnde konuma sanatna hi-
tabet, sylevciye de hatip denirdi.

Gazete ve dergilerin belli stunlarnda yaymlanan, konusunu gncel, siyasi, toplumsal, kl-
trel olaylardan ve durumlardan seen, bunlar kantlama kaygs gtmeden ileyen, ksa
oylumlu, youn anlatml bir yaz trdr----. Gncel bir olayn kiisel gre balanarak
canl ve arpc bir dille anlatlmasn gerektirir. Anlatm ve dil ustalnn yan sra zengin bir
bilgi ve kltr birikimi ister.
Bu parada bo braklan yere aadakilerden hangisi getirilebilir?
A) rportaj B) fkra C) eletiri
D) makale E) gnlk
(2011 LYS)
Bo braklan yere fkra getirilebilir.


3. BLM Szl Anlatm
Aadakilerin hangisinde bo braklan yere ayra iindeki szck getirilirse tanm

yanl olur?
A) ---- yazarn herhangi bir konu zerindeki kesin sonulara varmadan, kiisel gr ve
dncelerini senli benli bir anlatm iinde verdii yaz trdr. (makale)
B) ---- nl kiilerin yaamlarn, yaptklarn, yaadklar dneme katklarn anlatan yaz

ve kitaplara denir. (biyografi)
C) Bir kimsenin kendi yaam yksn kendisinin yazp anlatt yaptlara ---- denir. (oto-
biyografi)
D) Bir topluluk nnde belirli bir konuda yaplan etkili ve inandrc konumalara ---- denir.
(nutuk)
E) Bir yazarn, bandan geen ya da tank olduu olay ve olgular bilgilerine, gzlemleri-
ne dayanak anlatt yaz trne ---- denir. (an)
(2007 - SS)
A seeneindeki ayra iindeki szck
getirilirse tanm yanl olur.
Bu, son bir yl iinde okuduum romanlar arasnda etkisinden uzun sre kurtulamadm
bir eviri roman. Yazar, bu romannda ncekilerden farkl bir yol izlemi. Bir kahramann
evresinde gelien bir yk kurgulam. Abartyla yalnl, komediyle trajedinin zelliklerini
bir arada kullanm. Bir yl gibi bir zaman dilimini ok az geri dnlerle anlatm. Haftalarca
ok satanlar listesinde yer alan bu eviri yapt, Trk okurundan grd ilgiyi Fransz ve
ngiliz okurlardan grmemi. Bu durum, evirmenin baars olarak deerlendirilebilir.
Bu parada aadaki yaz trlerinden hangisine ait zellikler ar basmaktadr?
A) Makale B) Deneme C) Eletiri

D) Fkra E) Gnlk Eletiri trne ait zellikler ar bas-
(2006 SS)
maktadr.

Trk edebiyatnda bu trn rnekleri, Cumhuriyetten sonra verilmeye balanmtr. Ahmet

Haimin Bize Gre ve Gurabhnei Laklakan adl yaptlarndaki kimi paralar, edebi-
yatmzda bu trn ilk rnekleri saylabilir. Trn en baarl temsilcisi ise, Nurullah Ata ola-
rak bilinir. Sabahattin Eybolu, Suut Kemal Yetkin de bu trn ustalar arasnda yer alr.
Bu parada sz edilen yaznsal tr aadakilerden hangisidir?
A) yk B) An C) Roman
D) Deneme E) Gezi
(1994 YS) Parada sz edilen yaznsal tr dene-
medir.


3. BLM Szl Anlatm

4. BLM Ses Bilgisi Yazm ve Noktalama
SES BLGS Byk nl uyumuna uymayan sz-

Bir dilin ses zelliklerini inceleyen bilim dalna ses bilgisi (fonetik) denir. Trkede sesler
ckler genellikle yabancdr.
nller ve nszler olmak zere ikiye ayrlr :
are, divane, fena...
NLLER (SESLLER)
Sylenirken hibir engele uramadan kan seslere nl (sesli) denir. Trke olup da ses deiimine uram
Trkede sekiz nl vardr : a, e, , i, o, , u, . Bu nller zelliklerine gre aadaki tab- kimi szckler vardr.
loda gsterilmitir.
alma > elma
Dudaklarn durumuna gre Dz Yuvarlak Trkede hece oluumu nllerle
gerekleir. Bu yzden Trke ana > anne
Alt enenin durumuna gre Geni Dar Geni Dar
szcklerde nllerin bir geli d-
hang > hangi
Kaln a o u zeni vardr. Buna nl uyumu de-
Dilin durumuna gre
nce e i nir. ki tr nl uyumu vardr : Trkede eklerin bazlar tek ekilli ol-
duklar iin byk nl uyumunu bozar.

1. Byk nl Uyumu (Kalnlk - ncelik Uyumu)
yor geliyor
Trkede bir szcn ilk hecesindeki nl kalnsa, sonraki, nller de kaln ilk
nl inceyse sonraki nller de ince olur.
ki akamki
rnek:
leyin sabahleyin
Uygarlamak, zlemek
2. Kk nl Uyumu (Dzlk - Yuvarlaklk Uyumu) ken konuurken
a) a, e, , i a, e, , i gil daymgil
b ) o, , u, a, e, u,
rnek:
oyuncular, yoluna, iekiler
kinci hecesinde b, m, v gibi nszler bulunan kimi szckler
Kk nl uyumuna uymaz.
avu, kavun, amur....
-yor eki kk nl uyumunu bozar.
Bu kurallar zel isimlerde, birleik szcklerde ve tek heceli szcklerde
aranmaz.

I. NLLERLE LGL SES OLAYLARI

NL DMES (HECE DMES)
nl dmesi deiik ekillerde meydana gelir.
kinci hecesinde dar nl (, i, u, ) bulunan baz szcklere nlyle balayan ek geti-

rildiinde ikinci hecedeki dar nl der.

aln + > aln karn + > karn
geniz + i > genzi omuz + u > omzu
gs + > gs burun + u > burnu
Baz szckler tretilirken nl dmesi meydana gelir.

sar + ar > sarar ayr + nt > ayrnt
sz + la > szla syrk > syrk
Baz birleik szckler oluurken nl dmesi meydana gelir.
pazar + ertesi > pazartesi
kahve + alt > kahvalt

nlyle biten baz szckler nlyle balayan bir szckle birletiinde nl dmesi
meydana gelir. Buna nl anmas da denir.
cuma + ertesi > cumartesi bu + yle > byle
ne iin > niin stl + a > stla
ne asl > nasl
NL TREMES
Baz szckler kltme eki aldnda nl tremesi olur.
gencik > genc e cik azck > az ck
dar ck > dar a ck
m, p, r, s harfleriyle yaplan baz pekitirmelerde nl tremesi olur.
yap a yalnz sap a salam
ep e evre
NL DARALMASI
Dz - geni nllerden (a, e) biriyle biten bir fiile imdiki zaman eki (-yor) getirildiinde,
szcn sonundaki dz - geni nl daralarak , i, u, ye dnr.
ala yor > alyor de yor > diyor
oyna - yor > oynuyor ye yor > yiyor
kana yor > kanyor

De(mek) ve ye(mek) fiillerine nlyle balayan baz ekler getirildiinde fiillerin sonundaki
dz geni nl (-e) daralarak -iye dnr.
de - y - en diyen
de - y - erek diyerek
ye - y - ecek yiyecek
ye - y - elim yiyelim
ULAMA
nszle biten bir szckten sonra nlyle balayan bir szck geldiinde bu iki szck
birletirilerek okunur. Buna ulama denir.
Brak onu, gitsin artk!
Adam, arkadana doru bir adm att.
Szckler arasnda noktalama iareti varsa ulama yaplmaz.
Sabr, erdemin cesaretidir.
NL DEM
Trkede sen ve ben szcklerine ynelme durum eki gelince bu szcklerdeki e, aya
dnr.
sen - e > sana
ben - e > bana

NSZLER (SESSZLER)
Ses yolundan, ses organlarndan birine taklarak kan seslerdir.
Trkede 21 nsz vardr. nszler k yerlerine ve ses deerlerine gre gruplandrlr :
NSZLER Sert Yumuak

Srekli f, h, s, j, l, m, n, r, v, y, z
Sreksiz p, , t, k b, c, d, g ()
II. NSZLERLE LGL SES OLAYLARI

NSZ YUMUAMASI (NSZ DEM)
Sreksiz sert nszlerle (p, , t, k) biten szckler nlyle balayan ek aldnda szck
sonundaki bu nszler yumuayarak b, c, d, g, ye dnr. Buna nsz yumuamas
denir.
ila + n > ilacn
yksek + e > yksee
Dilimize girmi baz yabanc szcklerde yumuama olmaz :

millet + e saadet + i
=
hukuk + u sanat +
=
Tek heceli baz szcklerde yumuama olmaz.
ip + i at + p +
= =
ot + u sap + st +
zel isimlerin sonundaki sert nszlerin yumuamas yazda gsterilmez, syleyite

vardr.
Zonguldak + a Ahmet + i
= =
Bu kural zel adlara ve saylara getirilen

NSZ BENZEMES
ekler iin de geerlidir.
(NSZ SERTLEMES)
Sinoptan
Sert nszlerle (, f, h, k, p, s, , t) biten bir szck c, d, g
nszleriyle balayan bir ek aldnda ekin bandaki c ye, d tye, g kye 1945te
dnr. Buna nsz benzemesi (sertleme) denir.
hafif + ce > hafife

yksek + de > yksekte
ak + gan > akkan

NSZ DMES
nsz dmesi aadaki durumlarda grlr :
k nszyle biten baz szcklere kltme ekleri -cik, -cek geldiinde bu szckler-
deki k sesi der.
minik + cik > minicik
ufak + ck > ufack
k ile biten baz szcklere -al, -el, -(i)mse ekleri geldiinde k sesi der.
kk + l > kl
alak + l > alal
NSZ TREMES
Baz yabanc szckler, asllarnda iki nsz bulunduu halde dilimizde tek nsz ile kulla-
nlr. Bunlar, nl ile balayan bir ek aldnda ya da yardmc fiille birletiinde asllarnda
kullanlan ikinci nsz ortaya kar. Buna nsz tremesi denir.
hak + > hakk red + et > reddet
red +i > reddi hal + ol > hallol
KAYNATIRMA NSZLER
nl ile biten szckler nlyle balayan ek aldnda araya kaynatrma harflerinden biri
gelir. nk Trkede iki nl yan yana bulunmaz. Kaynatrma harfleri n, s, , ydir.
rnekler:
konu n un
her renci y e
iki er
yaz n n bal
n kaynatrma harfi bir nl ile bir nsz arasna da girebilir.
fke an - n - da kendine hakim olmalsn.

DUDAK NSZLERNN DEM
seslerinde nb nszleri bulunan szcklerde bnin etkisiyle n, mye dnr.
enber > ember
kanbur > kambur
zel isimlerde ve birleik szcklerde bu kurala uyulmaz.

stanbul onba
Safranbolu binba
Eskiden lkelerin zenginliinin lt, sahip olunan toprak ve doal kaynaklarn miktaryd;
zenginlemenin yolu, daha geni topraklara hkmetmekten geiyordu. 20. yzyln ikinci
yarsnda bilimsel aratrmalara arlk verilmesiyle bu anlay deiti, bilgi retimi nem
kazand.
Hkm etmek nl dmesi
Bu parada aadaki ses olaylarndan hangisi yoktur?
zenginliinin nsz yumuamas
A) nl dmesi B) nsz yumuamas
Eskiden lkelerin ulama
C) Ulama D) nsz benzemesi
E) nl tremesi hkmetmekten nsz benzemesi
(2013 / LYS)
nl tremesi bulunmamaktadr.
Yr gnl ehrini seyran eyledim
Derdimi kulara eit payladm
Arzu halin daa taa syledim
Sevdam ycelerde el oldu gitti
Yukardaki drtlkte aadaki ses olaylarndan hangisi yoktur?
A) Byk nl uyumuna aykr szck
B) nsz deiimi
C) nsz benzemesi
D) nl dmesi
E) nl tremesi
nl tremesi bulunmamaktadr.

Seni dnerek yaarm gnde
Ayrlk dolar damarda, kanda
Dnya ykld bak, kaldm altnda
Ac, keder, elem yine sevdiim.
Yukardaki drtlk iin aadakilerden hangisi sylenemez?
A) nsz benzemesi vardr.

B, dnya
B) Byk nl uyumuna uymayan szck vardr.
C, sevdiim
C) nsz yumuamas vardr.
D, altnda
D) Kaynatrma nsz kullanlmtr.
E, ayrlk
E) nl dmesi vardr.
nsz benzemesi vardr, sylenemez.
Hi kuku yok ki meslekten bir sinema eletirmeninin yazd yazlar kadar baarldr
I II III
eseri. Bana gre kvrak yazarn kvrak zekas onu baarya gtrd.
IV V
Bu parada alt izili szcklerdeki ses olaylar aadakilerden hangisinde yanl
aklanmtr?
A) Ide, nsz benzemesi vardr.
B) IIde, kaynatrma nsz vardr.
C) IIIte, nsz dmesi vardr.

IIIte nsz dmesi vardr ifadesi yanl
D) IVte, nl deiimi vardr.
aklanmtr. Bu szckte nsz yumu-
E) Vte, nl dmesi vardr.
amas vardr.

ocuun eli yz syrklarla dolu. Belli ki ben kzarm diye kavga ettiini aklamayacak!
Yukardaki cmlelerde aadaki ses olaylarndan hangisi yoktur?
A) nsz benzemesi
B) nsz deiimi
C) nl dmesi
D) nl daralmas
E) nsz dmesi
nl dmesi yoktur.

YAZIM VE NOKTALAMA
YAZIM KURALLARI
BYK HARFLERN KULLANILDII YERLER
Cmle ve msra bandaki szckler byk harfle balar.
lerini bitirmek iin ok alyormu.
Cmle iinde bakasndan aktarlan cmleler byk harfle balar.
konumac, dinleyiciye Bunu kastetmemitim. dedi.
Nokta, iki nokta, soru ve nlem iaretlerinden sonra byk harfle balanr. Ancak iki
noktadan sonra cmle niteliinde olmayan rnekler varsa kk harfle balanr.
zel isimler byk harfle balar.
Kii ad ve soyadlar
Orhan Veli Kank
Kii ad ve soyadlarndan nce ve sonra gelen meslek, lakap, nvan ve sayg

szleri
Maraal Fevzi akmak, Keeli Osman, Zeynep Hanm,
Ziya Paa, Avukat Ali...
Akrabalk bildiren isimler byk harfle balamaz.
Aye teyze, Fatma nine...
Akrabalk bildiren isimler baa gelirse lakap yerine getii iin byk harfle balar.
Nene Hatun, Baba Seyfi...
Hayvanlara verilen adlar
Karaba, Boncuk, Dldl...

Millet, devlet, din, mezhep, dil... adlar
Trk, Trke; Mslman, Budist...
Gezegen ve yldz adlar
Dnya, Halley, Merkr...
Dnya, gne ve ay szckleri corafi terim olarak kullanlmazsa kk harfle balar.
Yzn ay gibi parlyordu.
Yer adlarnda isimden sonra gelen deniz, nehir, gl, da, boaz gibi tr bildiren ikinci
isimler de byk harfle balar.
Ar Da, Hazar Denizi...
Mahalle, bulvar, sokak, cadde gibi szckler yer isminde geerse byk harfle balar.
Atatrk Bulvar, Kzlay Meydan, Ziya Gkalp Caddesi
Saray, kk, kpr, han, kale, cami gibi yap adlar
Ankara Kalesi, Topkap Saray,
Efes Harabeleri...
Kurum ve kurulu adlar
Trk Dil Kurumu
Atatrk Lisesi
Kurulu bildiren kelimeler belli bir kurum kastedildiinde byk harfle balar.
Bu ay Kurum yeni szckler tretmek iin toplanacak. (Trk Dil Kurumu)
Kitap, dergi, gazete isimleri
Sinekli Bakkal, Trk Dili, Hrriyet...

Kitap adlarndaki ve, ile, de, ki, mi... bala ve edatlar kk harfle yazlr.
Su ve Ceza
Mill ve din bayramlar, bayram nitelii kazanm gnler
Cumhuriyet Bayram, Anneler Gn
Tarihi olay, a ve dnem adlar

Kurtulu Sava, Cilal Ta Devri,
Kavimler G...
Yer adlarnn sfat olarak kullanlan yn bildirici szckler
Kuzeydou Anadolu
Belli bir tarih bildiren ay ve gn adlar
26 Haziran 2014
zel isimlere gelen iyelik ve hl ekleri kesme iaretiyle ayrlr :
Beyehirde, Boazii Kprsn, Ayem...
zel isimlere gelen yapm ekleri ve okluk eki kesme iaretiyle ayrlmaz. Ayrca bu
eklerden sonra gelen ekler de ayrlmaz :
Mersinli, ngilizceyi, Avrupallar, Krgzlar...
I. 1858de arazi kanunnmesi ile toprak halka devir edilmidir.
II. Ortaokulu bitirdiimizde buras kk bir kasabayd.
III. Mula, 2 Mays 1919da talyanlar tarfndan igal edildi.
IV. bin talyan askeri her an karaya kmaya hazrd.
V. Trklerle Yunanllar arasndaki sava uzun srd.

devir edilmi birleik szc devredil-
Yukardaki numaralanm cmlelerin hangisinde yazm yanl vardr?
mi biiminde yazlmalyd.
I nolu cmlede yazm yanl vardr.


KISALTMALARIN YAZIMI
Kurum, kurulu adlarnn ksaltmalarnda her szcn ilk harfi byk yazlr, araya
nokta konmaz.
TBMM TDK
TRT MSB
Ksaltmalara getirilen ekler kesme iaretiyle ayrlr. Byk harfle yaplan ksaltmalarda
ekler ksaltmann okunuuna gre, kk harfle yaplan ksaltmalara gelen ekler sz-
cn okunuuna gre yazlr.
TDKnin MMden
CMyi TBMMye
Ksaltmas yaplan szckler zel ad, rtbe, unvan ise ilk harf byk, cins ad ise ilk harf
kk olur.
vb.leri, ng.yi...
TARHLERN YAZIMI
Tarih belirtilirken ay adlar yazyla da rakamla da gsterilebilir.
12 Eyll 1974, 12.09.1974
Tarihlerde ay, gn, yl adlar rakamla belirtilirse bunlarn arasna nokta(.), ksa izgi (),
eik izgi (/) getirilebilir.
24.05.2013 01 05 2014
12/06/2014
Ancak aylar yazyla gsterilirse araya hibir noktalama iareti getirilemez.
SAYILARIN YAZIMI
Saylar yazyla da rakamla da gsterilebilir. Yazyla gsterilirse her basamak ayr yaz-
lr.
Bu yl on yana girdi.
Rakamla gsterilen saylara gelen ekler kesme iaretiyle ayrlr. Eklerde saynn son
harfi esas alnr.
3ten


Saylara gelen eklerde nsz benzemesi gsterilir. Gsterilmezse yazm yanl olur.
1983te, 3ten (Doru)
1983de, 3den (Yanl)
Aadaki cmlelerin hangisinde yazm yanl vardr?
A) BOTAda belediye almalarna yn verenlerdendir.
B) YGSde bu yl Trkeden, krk soru soruldu.
C) Sivil toplum rgtleri TBMMnin nnde seslerini duyurmaya alt.
D) ocukluumda TRTnin programlarn izlemeye doyamazdm.

A seeneindeki cmlede yazm yanl
E) rencilere ilk derste UNESCOnun almalarn anlattm.
vardr.

BRLEK SZCKLERN YAZIMI
Birleik szckler bazen bitiik, bazen de ayr yazlr.
ki szck birleirken ses dmesi veya tremesi olmusa szck bitiik yazlr.
Ses dmesi olanlar :
pazar + ertesi > pazartesi
kr + etmek > kretmek
Ses tremesi olanlar:

his + etmek > hissetmek
hal + olmak > hallolmak
Birleik szc oluturan szcklerden en az biri gerek anlamn yitirirse ve yepyeni

bir kavram, nesneyi karlayacak biimde bir ad olursa bitiik yazlr.
aslanaz, kuburnu, hanmeli (bitki);
akrkanat (rdek); danaburnu (bcek);
hanmgbei (tatl)...

st, zeri, alt, hane szcklerinin sona getirilmesiyle oluan birleik szckler bitiik
yazlr.
ayakst, bilinalt, sust, dershane...
ahs adlar ve unvanlaryla kurulan cadde ve sokak adlarnda unvan grubu bitiik
yazlr.
Mithatpaa Caddesi, Necatibey Caddesi, Bayrampaa (semt), Abidinpaa (semt)...
Ara ynler bitiik yazlr.
Gneydou...
ey szc her zaman nceki szckten ayr yazlr.
Her ey, bir ey...
* Herhangi, birtakm, biraz, herhalde, hibir, birka, birok, birdenbire gibi szckler bitiik
yazlr.
Kurall birleik eylemler bitiik yazlr.

Aadaki cmlelerin hangisinde bu kurala uyulmamtr?
A) O iddetli yamurda aalarn btn iekleri dklverdi.
B) Son baarszl onun gzden dmesine yol at.
C) Ekonomik olanaklarmz iyi olsa sinemamz daha da geliebilir.
D) Saati kurmay unuttuumdan uyuyakaldm.
E) Grevinizi iyi yapa bilseydiniz zor durumda kalmazdnz. E seeneinde bu kurala uyulmamtr.

Aadaki cmlelerin hangisinde bir yazm yanl vardr?
A) Babaa vermi ocuklarn sorunlarndan sz ediyorlard.
B) nsanmzn belirleyici zelliklerinden biri de konuk severliidir.
C) Romandaki kiilerin, tipik Anadolu insannn zelliklerini tadn syledi.
D) Dou felsefesiyle ilgili hemen her kitab okurdu.
E) Televizyondaki kltr ve sanat programlarn srekli izlerdi.

A seeneinde bir yazm yanl vardr.


SES OLAYLARIYLA LGL YAZIM YANLILARI
nl dmesi yazda gsterilmezse yazm yanl olur.
Gnlm seni ister.
ocuun burunu kanyordu.
nsz benzemesi gsterilmezse yazm yanl olur.
Aada, pde, gitdi...

zel isimlerde ve baz tek heceli szcklerle yabanc szcklerde yumuama gsteril-
mez.
Mehmeti hukuk + u

p +
Syleyiteki baz nl daralmalar yazda gsterilmez.
alyan (konuma dili)
alayan (yaz dili)
ses benzemesi (n - m deiimi) yazda gsterilmezse yazm yanl olur.
enber > ember
tonbul > tombul
Syleyite grlen, i seslerdeki yer deiimleri yazda gsterilmez.
krp > kpr
kiprik > kirpik

KLEMELERN YAZIMI
kilemeler her zaman ayr yazlr ve aralarna noktalama iareti getirilemez.
de kalka, bata ka, derli toplu,
sama sapan, hzl hzl, iyi kt...
PEKTRMELERN YAZIMI
m, p, r, s nszleriyle yaplan pekitirmeler bitiik yazlr.
bembeyaz, dmdz, sapsar, rlplak, darmadan, epeevre,
yapayalnz.
BALALARIN YAZIMI
de, da BALACI
de, da balac ayr yazlr. Byk nl uyumuna uyar. nsz benzemesi kuralna uymaz,
yani te, ta ekli yoktur. Bu bala cmleye dahi, bile, stelik gibi anlamlar katar.
Toplantya senin de katlman gerekirdi.
Gel de derslere alma!
Onun da bizimle olacan dnyorum.
smin hl eki olan - de / - da ile bala olan de / day kartrmamak gerekir. Ek olan
- de (-da) szce bitiik yazlr. Ayrca ek olan -de cmleden karldnda cmle-
nin anlam bozulur.
Bala olan de (da) cmleden karldnda cmlenin anlam bozulmaz, ama dara-
labilir.
de, da balac zel isimlerden sonra gelince kesme iaretiyle ayrlmaz, ayr yazlr.

K BALACI
ki balac daima ayr yazlr.
O kadar sevindim ki anlatamam.
ok almalsn ki baarl olasn.
ki balac baz szcklerle birleip kalplat iin bitiik yazlr.
Mademki, sanki, nk, halbuki, oysaki, meerki...
Bala olan ki dnda sfat ve zamir yapan -ki eki vardr. Bu -ki ler szce
bitiik yazlr ve cmleden karldnda cmlenin anlam bozulur. Bala olan ki
cmleden karldnda ise cmlenin anlam bozulmaz, daralabilir.
Bu duyu varm aknlardaki atlarda bile.
sfat yapan ki
Senin derdin benimkinin yannda denizde damla gibidir.
zamir yapan ki
M SORU EDATININ YAZIMI

Soru edat olan -mi(-m, -mu, -m) ayr yazlr. Bu edattan sonra gelen ekler bitiik yazlr.
Yeni bir kitaba balamak sizi heyecanlandrd m?
Hi tiyatro eseri yazm mydnz?

mi edatyla -yor ekinin daraltt -me/-ma olumsuzluk eki kartrlmamaldr.
Beni niin aramyorsun?
Gemiler gemiyor artk buralardan.
YAZIMI KARITIRILAN BAZI SZCKLER

Yanl Doru Yanl Doru
herkez herkes fr ofr
dinayet diyanet atm altm
hi bir hibir asvalt asfalt
bir ok birok maydonoz maydanoz
herey her ey isbat ispat

raslant rastlant laylon naylon
antrenr antrenr spor spor

heryer her yer tefik tevik
yaln yanl evkat efkat
yanlz yalnz sohpet sohbet
spriz srpriz kiprik kirpik
Kaplumbaalar, roman kiileri ve kullanlan dil bakmndan Fakir Baykurtun, ayn zamanda
ky edebiyatnn bayaptlarndan biri olarak okunmaldr. Kahramanlarn gerekliinin

I
yansra, dilleri de kiiliklerini adm adm oluturan yetkinliktedir. Ayrca, ok sayda roman
II III IV
ve yk kitab yaymlanm herhangi bir yazar, Kaplumbaalar gibi bir roman bile lm-
V
letirebilir.
Bu paradaki numaralanm szlerden hangisinin yazm yanltr?

(2013 / YGS) II. numaral szcn yazm yanltr.
Szck ayr yazlmalyd.

Diller yeerdikleri kltrle byyor, onunla zenginleiyor. yleki dillerin lmyle kltrler de
I II
yitip gidiyor ve bu yok olu yalnzca o dili konuan insanlar deil, dnyay da etkiliyor. Her
III
on drt gnde bir ilerinden biri daha sessizlie doru uurlanan diller, dnya mozaiinin bir
IV V
parasn da beraberinde gtryor.
Bu paradaki alt izili szlerden hangisinin yazm yanltr?

yleki szcnde ki ayr yazlr. Do-
laysyla I numaral kelimenin yazm
(2013 / LYS)
yanltr.
I. Madem ki devlerini bitirdin, sen de arkadalarnla oynayabilirsin.
II. Yalar nmzdeki hafta dou Anadoluda kar eklinde grlecek.
III. Ona olanlar tek tek anlatmak istemidik ancak izin vermedi.
IV. Ktphanenin alt katndaki salonda bu cuma Gnllerle ders alacaz.
V. Hibirey onun yerini dolduramyacak diye dnr insanlar.
Yukarda numaralanm cmlelerin hangisinde yazm yanl yaplmamtr?
A) I. B) II. C) IlI. D) IV. E) V. IV numaral cmlede yazm yanl ya-

plmamtr. Gnlllerle szc k-
k harfle balamalyd.
Aadaki cmlelerin hangisinde bir yazm yanl yoktur?
A) Bu tip filmlerde nedensiz olarak dinazorlar, insanoluna en vahi yann gsterir.
B) Deien anlar adnda iki bireysel albm olan sanat bugn ilimizdeydi.
C) Bir anne baba ocuunu bir yandan can gibi severken dier yandan da nasl aala-
Ada dinazor
yabilir?
Bde Deien anlar
D) Onun kzdn, kprdn grmezdim ancak gzlerindeki son bahar kefederdim.
Dde son bahar
E) 2000 yl kasm aynda, doduum yerleri onbe yl sonra grmeye karar verdim.
Ede Kasm szckleri yanl yazlmtr.
C seeneinde yazm yanl yoktur.

NOKTALAMA ARETLER
NOKTA (.)
Cmle sonlarna konur.
Bugn yine gelmedi.
Ksaltmalarn sonuna konur.

Alb., sf. ......
Rakamlardan sonra sra bildirmek iin konur.

3. (nc)
Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar ayrmak iin konur.

12.05.2013
Saat ve dakika gsteren saylar ayrmak iin konur.

21.45te
VRGL (,)
E grevli szck ve szck beklerinin arasna konur.
Akll, alkan, dzenli biriydi.
Sral cmleleri ayrmak iin kullanlr.
Her canl doar, byr, lr.
Ara sz ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr.
En sevdiim arkadam, Ezgi, bana ok yardmc oldu.
znenin yklemden uzak dt durumlarda, zneden sonra virgl konur.
Yurdumuz, tabiat gzellikleri ve tarihi zenginlikleriyle dnyada eine az

rastlanr bir lkedir.
Anlam karkln gidermek iin iaret zamirlerinden ve adlam sfatlardan sonra

konur.
Bu gece, elenceleri ilerine sinmedi.
Evet, hayr, tamam, yoo gibi kabul, ret, onay bildiren szcklerden sonra konur.
Hayr, bunu yapamazsn.
Mektuplarda, yazmalarda hitap bildiren szlerden sonra konur.
Sevgili Arkadalarm,
Trnak iinde olmayan alnt cmlelerden sonra konur.
Bu gnlerde iler kesat, demiti.

Fast-fooda
kar hl direnen _, her zaman sevilerek yenen yiyeceklerden biridir balk
I
ekmek. Denizin kirlenmedii _, baln
bol ve ucuz olduu _
, Boazdan kan palamutlarn
II III
kasalar
doldurduu eski zamanlarda balk ekmek satclar _, yalnzca kyya yanatrlm
IV
sandallarda deil, mahalle meydanlarnda _, futbol malarnn olduu gnlerde stadyumlarn

V
kaplarnda da grlrd.
Bu paradaki numaralanm virgllerden (,) hangisi, dierlerinden farkl bir grevde

kullanlmtr?

(2013 / LYS) IV numaral virgl farkl grevde kulla-
nlmtr.

Aadaki cmlelerin hangisinde virgl (,) yerine ksa izgi () de kullanlabilir?

A) Yeni retmene, kim ne derse desin, snamadm.
B) Konaklarda, yallarda yetimi bir aydn idi kendisi.
C) Trk, vn, al, gven.
D) Polisler, hrsz ayn gn yakalayabilmiti.
E) Gen, kzn salna salna gitmesine kzmt. A seeneinde ksa izgi de kullanlabilir
NOKTALI VRGL (;)
Virglle ayrlm sral cmleler arasna konur.

rnekler:
At lr, meydan kalr; yiit lr, an kalr.
Egrevli szcklerden olumu bir cmlede zneyi vurgulamak iin kullanlr.
rnekler:
Ali; Ezgi, Melike ve Haticeden sonra derse geldi.
Cmle iinde virgllerle ayrlm tr ve takmlar birbirinden ayrmak iin konur.
rnekler:
Yakup Kadrinin Yaban, Kiralk Konak; Reat Nurinin alkuu adl romanlarn
zevkle okudum.

Greve yeni balayan Uur; Mehmet, Engin ve Hatice gibi niversite mezunuydu.
Aadakilerin hangisinde noktal virgl (;) bu cmledeki ileviyle kullanlmtr?
A) Aylar geti, yllar geti; ocuklar byd, insanlar deiti.
B) Gen airimiz; zgn, samimi ve doal bir slupla yazd iirlerinden oluan ilk kitab-
n yaymlad.
C) Bugn gelecek misafirleri 1, 2 ve 3. kattaki odalara; yarn gelecek misafirleri 4, 5 ve 6.

kattaki odalara yerletirelim.
D) zlediim filmler, tiyatrolar, gsteriler; okuduum romanlar, hikyeler, denemeler bende

bir iz brakr.
E) Geen hafta irket yetkilileriyle uzun uzun grtk, tarttk; bu hafta onlarla szle- Soru kknde noktal virgl, zneyi be-
me, deme, nakliye gibi ilemleri gerekletireceiz.
lirtmek iin kullanlm.B seeneinde bu
(2013 / LYS)
cmledeki ilevi ile kullanlmtr.

Aadaki cmlelerin hangisinde parantezle gsterilen yere noktal virgl (;) getiril-
melidir?
A) Okuduum bir air var ( ) Ahmet Haim. Ada (:)
B) Derler ki ( ) su uyur, dman uyumaz. Bde (:)
C) Sevgi ( ) iimizde uzayp giden bir kprdr. Cde (,)
D) Caddenin ( ) apartmanlarn grnts ok ktyd. Dde (,)
E) Konya ( ) Sivas, Tokat gibi bir il deildir. E seeneindeki yere ise noktal virgl
getirilmelidir.
K NOKTA (:)
Kendisinden sonra aklama yaplacak olan cmlenin sonuna konur.

Kendimi takdim edeyim: Meclis katiplerindenim.
Kendinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur.
Milli Edebiyat akmnn temsilcilerinden bazlar unlardr:
Trnak iinde verilen alnt cmlelerden nce konur.
Bir yazsnda yle diyordu: Hak yok, vazife var.
Yz bin okur tarafndan bir kez mi okunmak istersiniz, yoksa bir okur tarafndan yz bin kez
mi ( ) Bu soruya Paul Valery u yant verir ( ) Yz bin okur tarafndan yz bin kez okunmak
isterim ( )
Bu parada parantezlerle belirtilen yerlere srasyla aadakilerin hangisinde verilen
noktalama iaretleri getirilmelidir?
A) (?) (:) (.) B) (.) (:) (!) C) (?) (.) (!) D) (?) (...) (,) E) (.) (...) (.) A seeneindeki noktalama iaretleri
getirilmelidir.

NOKTA (...)
Eksiltili cmlelerin sonuna konur.
eride gergin bir hava...
Herhangi bir nedenle sylenmek istenmeyen szlerin yerine konur.
Senin sylediklerini bir dndm de...
Benzer rneklerin srdrlebileceini gstermek iin konur.
Ayn szcn yinelenmesiyle yaplan ikilemeler: adm adm...
Assosu Assos yapan o muhteem gn batm ( ) skeleden ya da Athena Tapnandan

grlebilen bu deiim ( ) izleyenleri derin dncelere yneltiyor ( ) Antik an en byk
dnrlerinden Aristoteles ( ) ilk felsefe okulunu bouna burada kurmam demek ki!
Bu parada ayralarla belirtilen yerlere aadakilerin hangisinde verilen noktalama

iaretleri srasyla getirilmelidir?
A) (.) (,) (.) (:) B) (...) (:) (.) (;) C) (...) (,) (.) (,)
D) (.) (;) (...) (.) E) (.) (:) (;) (.)
(2004 / SS)
C seeneindeki noktalama iaretleri
getirilmelidir.

Bin insan ailesiyle deerlendirmeyi aslnda pek sevmem . Bu , bir insan snrlandr-
I II III
maktr bana gre... Byle hareket etmenin yanl olduunu dnmem hata m sizce ?
IV V
Bu parada numaralandrlm noktalama iaretlerinden hangisi yanl kullanlmtr?

IV nolu noktalama iareti yanl kulla-
nlmtr. Doru iaret noktadr.
SORU ARET (?)
Soru bildiren cmlelerden sonra konur.
Geen hafta buraya neden gelmedin?
Soru anlam tayan sral cmlelerde soru iareti en sonra konur.
Bilinmeyen veya kesin olmayan yer, tarih vb. iin kullanlr.
Dede Korkut Hikyeleri Dou Anadoluda (?) yaanmtr.

Merak ediyordum; yanndaki kimdi (I) Kardei mi (II) yoksa arkada myd (III) Niin benimle
tantrmamt (IV) Niye beni grmezlikten gelmiti (V)
Yukarda numaralanm yerlerden hangisine soru iareti (?) konulamaz?

(YS / 1988)
II nolu yere soru iareti konulmaz.
Bu kitabmz ( ) insandan ( ) toplumdan ( ) yaamdan bahsetmitir ( ) Bunu yapmas iyi

olmam m ( )
Bu parada parantezle ( ) gsterilen yerlere srasyla hangi noktalama iareti getiril-

melidir?
A) (,) (,) (,) (.) (?) B) (,) (,) (,) (...) (?) C) (,) (,) (,) (.) (.)
D seeneindeki noktalama iaretleri
D) (;) (,) (,) (.) (?) E) (;) (,) (;) (...) (.)
getirilmelidir.

NLEM ARET (!)
Sevin, ac, korku, aknlk gibi duygular anlatan cmlelerin sonuna konur.
Ne mutlu Trkm diyene!
Seslenme, hitap, uyar szlerinden sonra konur.
Ordular! lk hedefiniz Akdenizdir, ileri!
Bir sze alay, kinaye, kmseme anlamlar katmak iin kullanlr.
Ahmet, kvrak zekasyla (!) hepimizi etkiledi.
Seslenme szlerinden sonra virgl kullanlabilir. Bu durumda nlem iareti cmlenin sonuna
konur.

KISA ZG (-)
Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna konur.
...korkudan m bil
mem
Ara sz ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr.

rnek olsun diye rnek istemez ya sylyorum.
Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin kullanlr.
gz lk , dondur ma c
Dil bilgisinde fiil kk ve gvdelerini gstermek iin kullanlr.
uyu, sev in
Dil bilgisinde eklerin bana konur.
de
Arapa ve Farsa tamlamalarda kullanlr.
Hsn Ak, Ak- Memnu
Kelimeler arasnda -den...-e, -ile, -il, ve, arasnda u anlamlarn vermek iin kullanlr.
Ural Altay dilleri, Trk Yunan dostluu
Adres yazarken semt ile ehir arasna konur.
ankaya Ankara
UZUN ZG ()
Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr. Konuma izgisi de
denir.
stanbuldan geldim.
Konumalar trnak iinde verildii zaman uzun izgi kullanlmaz.
TIRNAK ARET ( )
Baka bir yazdan ya da kimseden olduu gibi alnan szler trnak iinde verilir.
Stendhal: Roman, uzunca bir yolda gezdirilen aynadr, der.
Trnak iinde verilen alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, nlem, soru iareti ...) trnak
iinde kalr.

zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iinde gsterilir.
Tremi gibi grnen gen birleik szcktr.
Kitaplarn, yazlarn adlar, balklar trnak iinde yazlr. Ancak bunlar koyu ya da eik
yazlarak da gsterilebilir.
Yaam Pnarnda iirin ayak sesleri duyulur.
YAY AYRA (PARANTEZ) ( ( ) )
Cmlenin yapsyla dorudan ilgili olmayan aklamalar iin kullanlr.
Bu kta (Afrika) benim iin gizemini koruyor.
Bir szcn e anlamlsn gstermek iin kullanlr.
simleri niteleyen szcklere sfat (n ad) denir.
Yabanc dilden bir szcn Trke karl verilirken kullanlr.
Bacon (Beykn), Shakespeare (ekspir)
Tiyatro eserlerinde konuann durumunu, hareketlerini aklamak iin kullanlr.
Onu aryorlar! (Yavaa yerine geer.)
KESME ARET ()
zel adlara gelen iyelik ve hl eklerini ayrmak iin kullanlr.
Trkiyeyi, Ankarada...
zel adlar yerine kullanlan o zamiri byk harfle yazlmaz ve bu zamire gelen ekler
kesme iaretiyle ayrlmaz.
Yabanc zel adlar dndaki zel adlara getirilen yapm ekleri ve okluk ekleri kesme ia-
retiyle ayrlmaz.
Ankarallar
Ksaltmalara getirilen ekler kesme iaretiyle ayrlr.
TDKnin
Saylara gelen ekler kesme iaretiyle ayrlr.
3n
iirde baz seslerin vezin dolaysyla dtn gstermek iin kullanlr.
Noldu

Necip Fazl ( ) air oluunun yksn yle anlatyor: airliim on iki yamda balad.
Annem hastanedeydi. Ziyaretine gitmitim. Beyaz yatak rtsnde, siyah kapl, kk ve
eski bir defter ( ) Bitiikte yatan veremli hasta kzn iirleri varm defterde. Bunu syleyen
annem, bir an gzlerimin iini tarayarak Senin, air olman ne kadar isterdim! dedi. An-
nemin dilei bana, iimde besleyip de on iki yama kadar farknda olmadm bir ey gibi
grnd. Gzlerim hastane odasnn pencesinde ( ) savrulan kar ve uluyan rzgra kar
uzun uzun dnerek iimden yle bir karara vardm ( ) air olacam, hem de byk bir
air ( ) Ve oldum.
Bu parada ayralarla ( ) belirtilen yerlere aadakilerin hangisinde verilen noktala-
ma iaretleri srasyla getirilmelidir?
A) (;) (.) (;) (:) (.) B) (,) (.) (;) (;) (.) C) (,) (...) (,) (:) (!)
D) (,) (...) (;) (,) (.) E) (;) (...) (;) (:) (!)
(2012 / YGS) C seeneindeki noktalama iaretleri ge-
tirilmelidir.
Verdii her uzun arann ardndan yeni albmyle gnlmz fethetmeyi baaran pop mzi-
i sanats, bu kez eski arklarn yeniden yorumlayarak gemie bugnn pencesinden
bakyor ve dinleyiciyi yine olduka etkiliyor.
Bu cmlede aadaki ses olaylarndan hangisi yoktur?
A) nl daralmas B) nl dmesi C) nsz yumuamas
D) nsz tremesi E) nsz benzemesi

(2012 / YGS)
nsz tremesi yoktur.
Denizlinin Tavas ilesine bal Medet Kynde yaayan snrsz seramik ustasn bu sa-
natn merakllar tanr. Usta , derme atma ky evinde yumurta kabuu inceliinde
I
seramikler retir, bunlarn zerine desenler izer sonra ... Bu desenlerin byleyicilii nere-
II
den geliyor? Besbelli tarihten szlm trl hayatlardan ... Ya yolu Tavasa drp
III IV
grmeliyiz onlar ya da Trkiyenin eitli mzelerini dolap raflara daha dikkatli bakmalyz .
V
Bu paradaki numaralanm noktalama iaretlerinden hangisi yanl kullanlmtr?
A) V. B) II. C) I. D) III. E) IV.

II numaral noktalama areti yanl
(2011 / YGS)
kullanlmtr. Doru noktalama iareti
nokta dr.

Bir uultu balyor sz daarcmda, szckler yor zihnime; acl, ezik, buruk,
I II
yorgun, ekingen, krgn, sulayc, kskn...
III IV V
Bu cmledeki alt izili szcklerin hangisinde nsz benzemesi vardr?
A) II. B) III. C) IV. D) I. E) V.

(2011 / YGS)
V numaral szckte nsz benzemesi
vardr.
Top peinde koan ocuklar, pencereden sarkp amar asan gen kzlar ekinmeden
fotoraflamak m istiyorsunuz? O zaman Balat vazgeilmez meknnzdr. Hele akamst
I II
eski semtin dar sokaklarna yle bir derki hayran kalrsnz. Son yllarda yaplan
III
restorasyon almalaryla gzelleen Balat Kltr Evini de grmeden edemezsiniz.
IV V
Bu paradaki numaralanm szlerin hangisinde bir yazm yanl vardr?
A) IV. B) V. C) III. D) II. E) I.

II numaral szckte yazm yanl var-
(2011 / YGS)
)
dr. Eylemlerden sonra gelen ki ba-
latr, ayr yazlr.
1969 ylnda Gzel Sanatlar Akademisini bitirdim. Resim yapmaya karikatrist olarak
I II
baladm; izdiklerimi 10 liraya satardm Dolmu, Tef, Pardon gibi dergilere. lk sergimi
III
1959 ylnda Taksim meydannda atm ve yalnzca tablo satarak yer kirasn ancak
IV
deyebildim. diyor usta ressam sanat yaamnn ilk yllarn anlatrken.
V
Bu paradaki alt izili szlerden hangisinin yazm yanltr?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. IV numaral szck yanl yazlmtr.

(2010 / YGS) Taksim Meydannda biiminde yazl-
malyd.


5. BLM Szckte Anlam Sz bekleri
SZCK :
SZCN ANLAM ZELLKLER
1. Gerek Anlam
2. Yan Anlam
3. Mecaz Anlam
4. Terim Anlam
5. Somut Anlam
6. Soyut Anlam
1. Gerek Anlam
Szcn cmle dnda tek banayken akla gelen ilk ve en eski anlamdr.
rnek:
Kurakln etkisiyle ormanlar alev alev yanyordu.
I. Haber ayaklarm yerden kesti.
II. Sular bugn de mi kestiler?

Ada inanamamak
III. Kesin tartmay, ocuk gibisiniz!
Bde akmamak
IV. Kavunu kes de getir.
Cde sonlandrmak
V. Terzi kuman ucunu iki santim kesti.
Dde dilimlemek, blmek
Kesmek szc yukardaki cmlelerde ka farkl anlamda kullanlmtr?
Ede blmek anlamlarnda kullanlmtr.
A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Kesmek szc 4 farkl anlamda kul-
lanlmtr.
2. Yan Anlam
Bir szcn gerek anlamnn dnda ancak ondan tamamen uzaklamadan

kazand dier anlamlardr.
rnekler:
Topran dilerinden biri krlm.
Tatl bir Karadeniz azyla konuuyordu.
Vapurun burnu kyya iyice yanat.

Bir szcn temel anlamna bal, ona ekil ve ilev bakmndan benzerlik gsteren ve
temel anlamdan tam kopmayan yeni anlamlara yan anlam veya yaktrmaca anlam denir.
Aadaki cmlelerin hangisinde yan anlamda kullanlan bir szck yoktur?
A) Kapnn bir kanad krlmt.

Ada kanat
B) Yce da banda yanar bir k.
Bde ba
C) Maarann aznda bir ylan yatyordu.
Cde az
D) Kitabn sayfalarn yrtp cebine koydu. Ede kuyruk yan anlamda kullanlmtr.
E) Uurtmann kuyruu ok uzun olmu. D seeneinde yan anlamda kullanlan

bir szck yoktur.
3. Mecaz (Deimece) Anlam
Szcn gerek anlamndan syrlarak kazand yeni anlamdr.
rnekler:
Herkesi scak baklaryla etkilemeyi biliyordu.
Aadaki cmlelerin hangisinde alt izili szck mecaz anlamyla kullanlmtr?
A) Bu gen yazarn o kadar ok hayali vard ki.
B) Sana kendi ellerimle en sevdiin pastalardan yaptm.
C) emenin ba her zamanki gibi bo bidonlarla doluydu.
D) Bu alkantl dnemi amasnda ailesinin yardm oldu.

alkantl mecaz anlam ile kullanlm-
E) Makinenin kolu krld, ii sen yap. tr.
I. Dn geceden beri ocuun atei dmyor.
II. Yedi katl bina saniyeler iinde kt.
III. Ona bu kadar balanacamz tahmin bile etmemitik.

Aadakilerin hangisinde alt izili szckler yan-mecaz-temel anlam srasyla doru
olarak verilmitir?
A) IlI - I - II B) I - IlI - II C) II - I - III
D) I - II - III E) II - IlI - I
I yan III mecaz II temel anlamda kulla-
nlmtr.

AD AKTARMASI (Mecaz Mrsel)

Bir szcn benzetme amac olmakszn baka bir szck yerine kullanlmasdr.
rnek:
Bu gnlerde Orhan Kemal okuyor.
Ankara tm gece ayaktayd.
Aadaki cmlelerin hangisinde ad aktarmas yaplmamtr?
A) Bu stad, odamn en gzel kesine asacam.

Ada, stad
B) Snf bugn olduka neeliydi.
Bde, snf
C) Bu mavi nlk, srasna sessizce geti.
Cde, mavi nlk
D) Sinemann sultan unvan artk kime ait acaba?
Ede gen yeteneklerimiz
E) Gen yeteneklerimiz ampiyonada baarl oldu. D seeneinde ad aktarmas yaplma-
mtr.
4. Terim Anlam
Bilim, sanat spor alanlarna ya da mesleki alanlara ilikin belirli ve szel kav-
ramlar karlayan szcklere terim denir.
rnek:
Dil bilgisi terimleri: yklem, zne, kk, zarf
Geometri terimleri: gen, daire, ap
Az sz Adamn aznda di kalmam, hl gen gibi davranyor. cmlesinde gerek

anlamnda ve gnlk kullanmyladr. Ayn sz stanbulda bym; ama Karadeniz azy-
la konuuyor. cmlesinde dil bilgisinde bir tanm olan yresel konumalara dilde verilen
karlk anlamna gelerek bir terim oluturmu.
Aadaki cmlelerin hangisinde terim anlaml bir szck kullanlmtr?
A) Gece, ehrin stne perde perde kyordu.
B) Geen ayki makalem byk ilgi toplad.
C) Urarsan hem bir aym iersin hem de seninle sohbet ederiz.
D) Yllardan beri bu hastalkla urat.
E) O da bugne dein birok grevlerde bulundu.

Makalem terim anlaml szcktr.


5. Somut Anlam
Be duyu organmzdan herhangi biriyle alglayabildiimiz varlklar karlayan

szcklerdir.
rnek:
Okul, kitap, renci, umak, glge, ses, rzgar, yamur...
6. Soyut Anlam
Be duyu organmzdan herhangi biriyle alglayamadmz, varlklarn akl yo-
luyla kavrayabildiimiz szcklerdir.
rnek:
Zeka, sevmek, akl, vicdan, melek, zgrlk, insanlk...
Aadaki cmlelerin hangisinde soyut bir kavram, somut anlama gelecek ekilde
kullanlmtr?
A) Bu kalpsiz insandan her ey beklenir, dikkatli ol.
B) Aclarm uvala koydum, azn skca baladm.
C) Sevgi ve hogr toplumumuzda azalyor.
D) Bu konuyu tartmak istemediinden salonu terk etti.

B seeneinde soyut kavram (aclarm)
E) nsanlar bir o yana bir bu yana kouyordu. somut anlama gelecek ekilde kullanl-
mtr.
Bir szck her zaman somut olamayaca gibi her zaman soyut da deildir. Bir cmlede so-
mut olan szck baka bir cmlede soyut anlam tayabilir. rnein; Bu iki izgi arasndaki
a krk be derecedir. cmlesindeki a szc llebilen bir deer tadndan somut
anlamldr. Ayn szck Sen bu sorunu hangi adan ele aldn? cmlesinde, llebilen
bir deer olmaktan km, mecaz anlam kazanarak soyut bir kavram karlar duruma gel-
mitir.

SZCKLER ARASI ANLAM LKLER

1. E Anlaml (Anlamda) Szckler
Yazllar farkl, anlamlar ayn olan szcklerdir. E anlaml szckler birbirle-
rinin yerine kullanldklarnda cmlede anlam deiimine yol amaz.
Bir dilin kendi ierisinde e anlamllk olgusu yoktur. Genellikle bir dile baka dillerden gelen
szckler ile o dilin kendi sz varlndaki szckler arasnda eanlamlk grlr.
rnek:
kelime szck , hayat yaam, tabiat doa, uyak kafiye vb.
2. Yakn Anlaml Szckler
E anlaml gibi grnmelerine karn, aralarnda az ok anlam farklar olan ve

cmlede her zaman birbirlerinin yerine kullanlmayan szcklerdir.
rnek:
korkmak / rkmek / ekinmek / sinmek
bkmak / bezmek / usanmak
Aadaki alt izili szcklerden hangileri anlamca birbirine en yakndr?
A) Btn ev ok dank ve dzensizdi.
B) Asl elbiseleri, yukardan indirdi.
C) Btn glleri ve dier iekleri ald.
D) Harcadn gce, katlandn skntya yazk.
E) ok kararlyd ve gvenilir grnyordu.

dank ve dzensiz kelimeleri birbirine
ok yakndr.

3. Kart (Zt) Anlaml Szckler
Anlamca birbirinin kart olarak kullanlan szcklerdir.
rnek:
uzun ksa znt sevin
gzel irkin gelmek gitmek
Bir szcn olumsuzu o szcn kart deildir.
rnek:
alamak alamamak (olumsuz)
Bir szcn kart cmledeki kullanmna gre deiir.
Aadaki cmlelerin hangisinde zt anlaml szckler bir arada kullanlmtr?
A) Baarszlnn ve tembelliinin tek kant bunlar.
B) Samimiyetsiz davrandn iin sevilmiyordun.
C) Yanmza gelmesi ile bizle vedalap gitmesi bir oldu.
D) Olmak ya da olmamak, ite btn mesele bu.
E) Herkes niversiteyi kazanabilir ama kimse iyi alamaz C seeneinde zt anlaml szckler bir-
likte kullanlmtr.
4. E Sesli (Seste) Szckler
Yazllar ayn olan, ancak aralarnda hibir anlam ilikisi bulunmayan szck-
lerdir.
rnek:
yz, gl, yer, al, dil, ay, in...

Bir szckteki seslerin deiik anlamda iki ayr szck oluturacak biimde kullanlmasyla
yaplan bu sz oyununa cinas, cinasl szcklerle yaplan uyak trne de cinasl uyak
denir.
Yazllar ayn gibi olmasna ramen okunular farkl olan;
yar/yr
kar/kr
szckleri seste szck deildir.
I. Glmek sana yakyor gl kokulu anneciim.
II. Bahedeki kazlar, topra kazmaya alyorlar.
III. ninden kan hayvanlar, yoldan inmeye baladlar.
IV. Yzsz insanlarn yz kolay kolay kzarmaz.
V. ocuklar suya ta atnca, su tat.
Yukarda numaralandrlm cmlelerin hangisinde alt izili kelimeler arasnda ses-

telik ilikisi olamaz?
IV nolu cmledeki yz szckleri arasn-

da sestelik ilgisi olamaz.
Eilmek szc aadaki cmlelerin hangisinde dierlerinden farkl bir anlamda

kullanlmtr?
A) Biraz daha eilirsem belim kopacak.
B) htiyar adam, eilip bastonunu ald.
C) Pencereden eildi, soka seyretti.
D) Sorunlarmza eilmenizi, onlar halletmenizi isteriz.

D seeneinde mecaz anlamda kullanl-
E) Boyun ok uzun, biraz eilirsen iyi olacak.
mtr.

ANLAM NTELNE GRE SZCKLER
a. Nicel Anlaml Szckler:
Varlklarn saylabilen, llebilen, azalp oalabilen zelliklerini belirten sz-
cklerdir.
b. Nitel Anlaml Szckler:
Varlklarn llemeyen yani onlarn niteliklerini belirten szcklerdir.
YANSIMA SZCKLER
Doadaki seslerin taklidi yoluyla oluan szcklerdir.
rnek:
rl rl, fokur fokur, horul horul...
Yansma szcklere benzeyen ancak ses ilgisi bulunmadndan yansma denmeyen sz-
ckler de vardr.
Gne prl prl parlyordu.
Il l bir gne merhaba dedik.
cmlelerinde alt izili szler sese dayal olmadndan yansma deildir.
Aadaki cmlelerin hangisinde yansma szck kullanlmtr?
A) Kular, her sabah balkonumda dakikalarca tr.
B) Gkyz inadna m bilmem prl prld.
C) Odalar, mutfa temizlemiler, ev tertemiz olmu.
D) Gk grltsnden ocukluumdan beri korkarm.
E) ekerlerin jelatinlerini biriktirip, sonra ss yapardk.

D deki grltsnden yansma szck
kullanlmtr.

KALIPLAMI SZ VE SZCKLER
1. Deyim
En az iki szckten meydana gelen, szcklerden en az birisi mecaz anlamyla kullanlan
sz bekleridir.
Deyimlerin zellikleri:
1. Kalplam szlerdir, deiiklik yaplamaz.
2. Deyimlerde t kavram yoktur, deyimler bir durumun etkili bir biimde
dile getirilmesini salar.
3. En az iki szckten oluur.
Aadaki cmlelerin hangisinde deyim aklamasyla birlikte verilmemitir?
A) Mdr Bey, rencileri imal szlerle korkutuyor, onlara aba altndan sopa gsteriyordu.
B) Mteahhit, pazarlk yapmaya devam edelim diyerek ak kap brakt, anlama zemini-
ni srdrd .
C) Hastanede evrak nereye gtreceimizi iyi bilen birine rastladm, adamna dtm.
D) Sevda, derste neredeyse azna kira isteyen bir rencimizdi.
E) Ahmet, geldiime o kadar ok sevindi ki az kulaklarna vard. D seeneinde azna kira istemek de-
yiminin aklamas yaplmamtr.

Bir gn Nuruosmaniyede bir yazar arkadamla karlatm. Ne o beyim, romancla m

baladn? dedi. aka etmediini sesinden, bakndan anlamtm. Demek benim takma
adla yazmama bir ey demiyordu da kendi adm kullanarak yazmam ---- sayyordu. Ro-
man, romanclarn alanyd. Bir ozan buraya burnunu sokamazd.
Bu parada bo braklan yere aadaki deyimlerden hangisi getirilmelidir?
A) kendi borusunu almak
B) bana dert amak
C) i karmak
D) izmeden yukar kmak
E) kendi gbeini kendi kesmek

(2012 YGS) Kendi alannn dna kmak anla-
mnda kullanlmtr.


2. Atasz
Yllar nce sylenmi, dilden dile aktarlarak gnmze kadar gelmi, t bildiren, genel
kural nitelii tayan sz bekleridir. Genellikle kesin bir yarg bildiren cmleler biiminde
grlr.
Ataszlerinin zellikleri yle sralanabilir:
1. Kalplam szlerdir. Szckleri ve cmle biimi deitirilemez.
2. Ataszleri belirli zaman ve kiiye gre ekimlendii iin baka ekimleri
yoktur.
3. Gerek, mecaz ve kinayeli anlatma sahiptirler.
3. Ataszleri sz sanatlar bakmndan olduka zengindir.
Ataszlerinin syleyeni belli deildir. Sadece mecaz anlam veren atasz olabilecei gibi,
sadece gerek ya da hem gerek hem mecaz anlam tayanlar da vardr. rnein;
I. Demir tavnda dvlr.
II. Testini eme akarken doldur.
III. Yalnz yiyen sofrasn kendi kaldrr.
IV. rk tahta ivi tutmaz.
V. Her iin bir ustas vardr.
Yukardaki ataszlerinden hangi ikisi anlamca birbirine en yakndr?
A) I. ve II. B) I. ve III. C) II. ve IV.
D) III. ve V. E) IV. ve V. I. ve II. ataszleri bir iin zamannda ya-
plmas gerektiini bildirir.


3. zdeyi (Vecize)
Kim tarafndan sylendii bilinen zl szlerdir. Genellikle evrensel nitelikler gsterir.
Bildiimizi zannetmemiz renmemizin en byk dmandr. (Dr.C.Bernard)
Kelimelerin gcn anlamadan, insanlarn gcn anlayamazsn. (Konfys)
4. kilemeler
Szn anlamn pekitirmek, onu zenginletirmek ya da deiik anlam ilgileri oluturmak

iin iki szn bir araya getirilmesiyle oluan sz beidir. kilemeler yapca ve anlamca
farkllklar gsterir.
a. Ayn szcn tekraryla yaplabilir.
koa koa, deste deste, yava yava...
b. Yakn anlaml szcklerin tekraryla yaplabilir.
doru drst, yalan yanl, e dost...
c. Kart anlaml szcklerin tekraryla yaplabilir.
iyi kt, byk kk, aa yukar...
d. Biri anlaml biri anlamsz szcklerle yaplabilir.
oluk ocuk, eri br, boy bos...
Yaktrma denen myle yaplan ikilemeleri de bu tre dahil edebiliriz.
e. Her ikisi de anlamsz szcklerle yaplabilir.
abuk sabuk, abur cubur...
f. Yansmalarn bir arada kullanlmasyla oluabilir.
rl rl, fokur fokur, horul horul...
g. Szcklerden biri ya da her ikisine ekler getirilerek yaplabilir.
olur olmaz, gider gitmez...

Her ikileme cmleye deiik bir anlam katar.
Yzme ac ac bakt.
retmenimiz bizim kyden ayrlal aa yukar iki yl oldu.
inize yaramayan ve hibir zaman kullanmadnz vr zvr eyalar atn.
Bizim eve gelirken cadde boyu sra sra aalar vard.
kilemeyi oluturan her szck ayr yazlr ve szcklerin aralarna herhangi bir noktalama
iareti getirilemez.
Szlk hazrlamann en g yan szckleri anlam kayganlndan kurtarma, onlar belli
bir yere oturtmadr. Bu da ancak Samuel Butlerin dedii gibi onlarn belirsiz yanlarn sz
duvarlaryla kuatmakla gerekleebilir.
Bu cmledeki alt izili szle, szcklere ynelik olarak ne yapld anlatlmtr?
A) Tanmsal snrlar koyulduu
B) Birbirlerinden etkilenilerinin gsterildii
C) armsal deerlerinin belirtildii
D) Zenginletirme yollarnn akland
E) Kullanm sklnn yanstld

(2013 / YGS)
Duvarlarla kuatmak ifadesiyle snr-
landrlmas gerektii belirtilmitir.

Baz insanlar yapabileceklerinin farknda olmadan, srekli bir zgven eksiklii iinde ya-
arlar. Bazlar da abartl bir zgvenle, hayatta her eyi baarabileceklerine, her alanda en
iyi olduklarna inandrrlar kendilerini. Oysa insan kendisine ibkey veya dbkey aynada
deil, dz aynada bakmaldr.
Bu paradaki alt izili szle anlatlmak istenen aadakilerden hangisidir?
A) nsann kendisine gvenerek balad her ite baarl olmas mmkndr.
B) nsan, her alanda kendisinden daha stn birilerinin olabileceini unutmamaldr.
C) Yaamda mutlu olmak iin olumsuzluklar karsnda direnmeli, nne kan engelleri
sabrla amaya almaldr.
D) nsan, yeteneklerinin snrlarn gereki bir tutumla belirlemeli, kendisini tarafsz bir
gzle deerlendirmelidir.
E) nsanlar, hayattaki olumsuz durumlar da olumlu durumlardaki gibi olgunlukla karla-

maldr. Dz bir ayna nesnellii ifade eder. Bu
(2013 / YGS)
da D seeneinde vardr.

evremdeki her eyi izlerim. Otobste, yolda, vapurda, ilgimi eken hibir durumu kar-
mam. Bunun gibi, dinlediim bir arkdaki duygu, izlediim bir filmdeki sahne, zihnimde
imgeye dnebilir. Tm bu deneyimler, birikimler, duygulanmlar sonucunda bakyorsunuz
ki szckler zerinde dnmeye, onlarla dans etmeye balamsnz. Hatta szckleri ya-
yorsunuz, dahas szcklerin i evreninde bir yolculua kyorsunuz. Szcn melodisi,
tns, kda dklrken kard ses, byk bir lezzet sunuyor. Sizin kattnz duyuyla
bambaka bir zenginlik kazanyor.
Bu parada konuan kii alt izili szlerle, szcklere ynelik olarak neyi yaptn
belirtmitir?
A) Onlarn anlam katmanlarnda dolatn
B) Anlatmn yalnzca dilin evrimindekilerle snrlandrdn
C) Ses zelliklerine, anlamdan daha ok nem verdiini
D) Kullanma yenilerini kattn
E) Duygusal boyutlu olanlar ska kullandn
(2012 YGS) Szcklerin i evreninde yaamak
onlarn anlam evrelerinde dolamay
ifade eder.


Bir yazara gre ocuk beyinleri ayn tornadan km kk kaplara benzer, bunlarn ancak
alglarla doldurulmas gerekir. te bu yzden onlara masal anlatlmayacaktr. Hatta iek
desenli hallar ya da kulu kelebekli tabaklarla fincanlar grmeleri de engellenecektir. nk
onlara gre iekler hallarda yetimez; kularla kelebekler, tabaklara ve fincanlara yapp
kalmaz. ocuklarn her eyi drt ilem yoluyla deerlendirebilmeleri, yaamlar boyunca
salt akllarnn buyruuna uyarak davranmalar salanacaktr bylece. Birer insan deil de
ileride yararl olmalar beklenen robotlar saylan ocuklara ancak gzle grlen, aklla kav-
ranan olgular retilecektir. Yazar, bu ynteme gre yetitirdii ocuklar bir tahta perdenin
deliinden sirk gsterilerini izlerken yakalaynca neredeyse fenalk geirmitir. nk bu,
aklla ve arpm tablosuyla hibir ilikisi olmayan iir okumak kadar ayp bir elencedir.
Bu paradaki alt izili szlerle anlatlmak istenenler arasnda aadakilerden han-
gisi yoktur?
A) Kiisel farkll yok sayma
B) Gerekler dnyasyla snrl kalma
Ayn tornadan kmak A seenein-
C) Duygular nemsemeyip dlama
de Masal anlatlmayacaktr B seene-
D) Bakalarnn isteklerine gre yaama
inde, salt akllarn buyruuna uyarak
E) Her eyi olumsuz ynleriyle deerlendirme davranma C, yararl olmalar beklenen
(2012 YGS)
robotlar saylan ocuklar da D seene-
indedir.
Bir sanatmz yle diyor: Dergiler, edebiyatn yeralt haritasdr. Nitekim bu dergilerde ilk
rnleri yaymlanan gen airlerin ou, bir sre sonra almalarn kitaplatrarak airlik-
lerinin ilk kilometre talarn koyarlar.
Bu parada geen edebiyatn yeralt haritas olma szyle dergilerin hangi zellii
belirtilmek istenmitir?
A) Sanatlar, farkl alglama kalplar iinde dndrme
B) Gizli yeteneklerin gn na kmasna olanak salama
C) Yazarlar, yeni yaznsal trlere ynlendirme
D) iiri teki trlerin nne geirme
E) Sanatlarn birbirlerinden yararlanmasna ortam hazrlama
(2011 YGS)
yer alt gizli yetenekleri ifade eder. Bu
da B seeneinde vardr.


6. BLM Cmlede Anlam
CMLE
Bir duyguyu, bir dnceyi, bir dilei anlatan sz ya da sz gruplarndan oluan yarg biri-
midir. Yarg (hkm); karlatrma, kavrama, deerlendirme gibi yollara bavurularak kii,
durum veya nesnelerin eletirici bir biimde deerlendirilmesidir.
Yarglar, cmleler araclyla ortaya konur. Cmleler yarg birimidir. Yarglar deiik blmlerde
inceleyebiliriz.
I. Anlatm Bakmndan Yarglar

a. znel Yarg (Greceli-subjektif)
Kiinin, kiisel duygu ve izlenimlerini ifade eden, kantlanamayan, doruluu ya
da yanll kiiye gre deiebilen yarglara znel yarg denir.
Sanat yaamna ykyle balamas bence ok gzel oldu.
Dili ar olan romanclarn ileride okunacan sanmyorum.
En gzel iirler Trk edebiyatnda ikinci Yenicilerce yazlmtr.
(I) Tanpnarn yarm kalm son roman Aydaki Kadn bir ryadan uyanla balar ve iinde
rya szcnn getii bir cmleyle yarda kalr. (II) Kitapta en ok yinelenen szcktr
rya; roman da adn, edebiyatmzda benzeri az bulunur bir mizahla kurulmu esiz bir
ryadan alr. (III) Tanpnarn roman ve iirlerini yakndan tanyanlar iin Aydaki Kadnn
batan aa bir rya dili ve atmosferiyle kurulduunu sylemek de artc olmayacaktr.
(IV) Aydaki Kadn, daha ilk sayfasndan anlalaca gibi okuyucuyu Tanpnarn o bilinen
dnyasnn hazlarna hemen gtren br roman. (V) te yandan, tamamlanmam kitabn
dnyas, ok belirgin dzeltmeleriyle Tanpnarn kimi romanc srlarn ve kararszlklarn
aa vuran bir dnya.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinde kiisel dnceye yer verilme-

mitir?
(2012 YGS)
A seeneinde znel bir yarg yoktur.


6. BLM Cmlede Anlam
b. Nesnel Yarg (Objektif )
Kiinin duygu ve dncelerine dayanmayan doruluu ya da yanll kantla-
nabilen, kiiye gre deimeyen yarglara nesnel yarg denir.
Bu kyn tarihi ok eskiye dayanr.
Sanat iirlerinde sz sanatlarna yer vermitir.
Trkiyenin d borcu her yl artmaktadr.
Krsal kesimden byk ehirlere gler yaanmaktadr.
Aadaki cmlelerin hangisi kantlanabilirlik asndan farkldr?
A) Yazarn son kitabnda yazd hibir ey kuru ansiklopedi bilgileri deildir.
B) Dede Korkut Hikyeleri bir n sz ve on iki hikyeden oluur.
C) V. Muratn ksa sren padiahlndan sonra tahta II. Abdlhamid geer.
D) Namk Kemalin ilk piyesi Vatan yahut Silistre 1873te oynand.
E) Ziya Paa gibi Namk Kemal de iirlerini salnda bir araya getirip yaymlam deil-
A seeneinde kuru szc znel bir
dir.
yargdr.

Aadaki cmlelerin hangisi anlatcnn kiisel dncesini iermez?
A) iirleri eletirmenler tarafndan Garip akm tesirinde deerlendirilmitir.
B) Bu kitap tm zellikleriyle okuyucunun kalbini elinde tutmay baaryor.
C) Akam kzllnn insana verdii hzn bu kadar gzel anlatan baka bir iir var m?
D) Dpedz bir uydurmaca olduu belli olan bu yazy nceden de okumutum.
E) Yazarn insann ruh haliyle ilgili syledii arpc szler, okuyucunun ilgisini ekiyor.
A seeneinin doruluu ya da yanll
kantlanabilir.


6. BLM Cmlede Anlam
c. Dorudan Anlatm
Sylenenleri biimsel bir deiiklie uratmadan, kiilerin syledii biimde ol-
duu gibi aktaran cmlelerin anlatmdr.
rnek:
Ahmet, bugn arya kitap almaya gideceim, dedi.
d) Dolayl Anlatm :
Bir szn kii, zaman, anlatc deiiklikleriyle aktarlan biimidir.
rnek:
Ahmet, bugn arya kitap almaya gideceini syledi.
Aadaki cmlelerin hangisinde dolayl anlatm sz konusudur?
A) Kaza geliyorum demez, diyerek bizi uyard.
B) Bilge, oturanlara haydi gidin, hepiniz birer aa dikin, dedi.
C) Kant: Uyumak, rya grmektir ve lm Tanrsnn evine girmektir. der.
D) Yal kadn, gencin kolundan tutarak parasnn alndn haykryormu.
E) Gnl de sizinle gelmeyeceim, diyordu.

alndn ifadesi dolayl anlatm
verir.

II. Anlam Kapsamlarna Gre Yarglar
a. zel Yarglar
Anlamlar snrl olan, kavramlar tek tek dndren szcklerdir.
Ahmet Haim, en beendiim gece airidir.

6. BLM Cmlede Anlam
b. Genel Yarglar
Aralarndaki ortak zelliklere gre, daha ok varl kapsayan ayn kavramlar
topluca dndren szcklerdir.
Kyler, ileler, iller, ksacas tm lke huzursuz oldu

zel zel zel Genel
Btn hayvanlar elbet can tar.
Genel yarg
III. Anlamca Birbirleriyle lgili Olan Yarglar
a. Anlamca zde (Ayn) Olan Yarglar
Ayn anlam tayan yarglardr. Yargca zdelik, cmlenin ortaya koyduu duygu ve dn-
celerin ayn olmasdr. Daha ak bir syleyile ayn yargnn farkl syleyilerle ortaya kon-
masdr. zde yarglar, ifade edili biimleri farkl, anlamlar (ierikleri) ayn olan yarglardr.
Senin dncelerin beni derinden etkiledi. yargsyla; Bu fikirlerin aklm bamdan

ald. yargs anlamca zdetir.
rnek:
Bir yazar iinde bulunduu toplumun sorunlarn iledii lde kalcl yakalar
cmlesini Bir romanc, doup byd corafyann skntlarn, aclarn dile
getirdii oranda gelecee kalan sanatlar da olabilir.
Klasik eserleri okumaya en ok, kendi yazdklarm tekrar ettiimi hissettiim zamanlarda
ihtiya duyarm.
Aadakilerden hangisi bu cmleye anlamca en yakndr?
A) Kimi eserlerin her dnemde okunurluunu srdrd bilinir.
B) Bir yazarn, okuduklarndan etkilenmeden yazmas mmkn deildir.
C) Her eser, baka metinlerden alnan paralarla renklenen bir tablodur.
D) Yazar, benzer rnler ortaya koymaktan kanmak istiyorsa yazdklarn ara sra gz-
den geirmelidir.
E) an am eserleri okuma, yaratcl besleyen bir etkinliktir.

(2013 / YGS) Seenekler dikkat! Okunduunda soru
kkndeki ifade ile D seeneinin ayn
dorultuda olduu grlecektir.

6. BLM Cmlede Anlam
b. Kart (elien) Yarglar
Baz cmlelerde olay ya da olgularn kart zellikleri verilir.
rnek:
Bir romancnn olaylar aktarrken doal, olduu gibi vermesi byk bir yazar
olduunun ilk iaretidir. cmlesini anlatt bir konuya kendi duygularn d-
ncelerini katmayan bir yazarn iyi bir romanc olabileceini dnemiyorum.
I. Her air, iirini kendisi iin kaleme alr.
ll. Her iir, bir okuyucu kitlesine ulalsn diye yazlmtr.
lll. Hibir air, okuyucusunu gz ard ederek iir yazmaz.
lV. iirimi kendim iin yazdm diyen airler, gerei dile getirmiyorlar.
V. iir, airin sadece kendisine ynelik yazd kapal bir metin olmamaldr.
Yukardaki numaralanm cmlelerin hangisi tekilerden farkl bir dnceyi dile ge-
tirmektedir?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. I. cmle dierlerinin aksine iirin airin
kendisi iin yazldn ifade eder.
IV. Dier Yarg eitleri
a. Karlatrma Bildiren Yarglar
Genellikle daha, kadar, ok, ziyade, gibi, en, fazla, gre, - den sz ya da ekleriyle
cmlelere karlatrma anlam katlr. Karlatrlan nesnelerden biri, genellikle bir ynyle
dierinden daha stn tutulur. Karlatrma yoluyla eitlik de ortaya konabilir.
iir romandan daha ok sevilmitir.
Hibirimiz onun kadar duyarl ve
hogrl deildik
Haber almak gereksinimini en iyi karlayan iletiim arac televizyondur.

6. BLM Cmlede Anlam
I. Sevgi de ak gibi doyumsuz bir duygudur.
II. Cahilden dostum olana kadar okumutan dmanm olsun.
III. Aralk aynda gne inadna parlyordu bugn.
IV. Bunun hata olduunu syleyenlere kulak tkamalsn.
V. zerinde alacal bir gmlek mi vard hatrlamyorum.
Yukardaki numaralanm cmlelerin hangi ikisinde karlatrma yaplmtr?
A) I. ile II. B) II. ile III. C) ll. ile V.

I. cmlede sevgi ve ak, II. cmlede cahil
D) Ill. ile lV. E) IV. ile V.
dost ve okumu dman karlatrlmtr.

b. Koul (art) Bildiren Yarglar
Bir durumun, yargnn olumasn, gereklemesini, bir dier yarg ile anlatlan
koulun olmasna balayan cmlelerdir.
rnek:
Sinemaya gideceksin ancak nce devlerini bitir.
c. Varsaym (faraziye - hipotez) Bildiren Yarglar
Olmam bir olay ya da durumu bir sre iin var kabul etmektir.
rnek:
Byk ikramiye sana kt diyelim, bana ne alrsn?
Bu yarglar genellikle farz edelim ki, kabul edelim ki, varsayalm ki, tutalm ki, diyelim ki...
gibi sz ya da sz gruplaryla ortaya konur.
. Olaslk (htimal) Belirten Yarglar
Olmas ihtimal dahilinde olan bir olaydan bahseden yarglarn ortaya koyduklar durumdur.
rnek:
Yarn ie biraz ge gelebilirim.
imdi bizim oralara da bahar gelmitir.
Ocan altn ok ama, yemek yanabilir.

6. BLM Cmlede Anlam
Aadaki cmlelerin hangisinde varsaym sz konusudur?
A) Romann yllar sonra bile herkese okunmas insan hayrete dryor.
B) zellikle gen sanatlarmz Trkeye gereken nemi vermiyor.
C) Yarnki toplantya Ali Beyin geldiini dnelim.
D) Recaizade Mahmut Ekremin ders notlarn toplad eseri aratryorum.
E) Rfat Ilgaz denince aklmza Hababam Snf gelir. C seeneinde dn dnelim ifa-
desi varsaym anlam verir.
Aadaki cmlelerin hangisinde olaslk anlam vardr?
A) Sabahn ilk klaryla yola koyulalm.
B) Ge kaldk sanrm herkes dalmtr.
C) Bu karda arabamz olsa da sonu deimez.
D) Salarm da buz tutsa ben dnmeyeceim.
E) Uzaklardan, ok uzaklardan avclarn sesleri ta buralara geliyordu.

B seeneinde sanrm ifadesi olaslk
anlam vermitir.
d. Sebep-Sonu likisiyle Birbirine Balanan Yarglar
Derslerine planl almad iin istenilen puan bir trl alamyor.
Youn kar ya yznden Ankara stanbul seferleri iptal edilmi.
Bu yarglar genellikle iin, tr, dolay, nk, -den... gibi sz ya da eklerle ortaya
konmaktadr.
e. Ama Sonu likisi Belirten Cmleler
Bir cmlede, eylemin hangi amacn gereklemesine ynelik olarak sylendii vurgulanm-
sa, o cmlede bir ama sonu ilikisi vardr.
Okula onu grmeye gittim.
Onunla bu durumu btn ayrntlaryla deerlendirmek zere tekrar bir
araya geleceiz.

6. BLM Cmlede Anlam
(I) Tm snf o gn Ersoyu yolcu etmek iin otogardaydk. (II) Yzlerimizde hem mutluluk
hem znt vard. (III) Ersoy, il dna ilk kez kacandan ok heyecanlyd. (IV) Tam iki yl
geti, ne geldi ne de birimizi arad Ersoy. (V) Tabii ki Malatya, stanbul kadar gzel ve byk
bir ehir deildi.
Bu paradaki cmleler iin aadakilerden hangisi sylenemez?
A) I. cmle ama-sonu anlam tar.
B) II. cmlede kart anlaml szckler vardr.
C) III. cmle neden-sonu anlam tar.
D) IV. cmle tahmin anlam tar.

IV. cmle de tahmin yoktur. Var olan bir
E) V. cmle karlatrma cmlesidir.
durum bildirilmitir.

f. Gereke:
Bildiren Cmleler:
Bir eylemin gereklemesi bir yargya, bir nedene bal ise gerekeli yarg olu-
turur.
Sabah evden karken palto almay unuttum, imdi yorum.

gereke sonu
Aadaki cmlelerin hangisinde birinci yarg ikincinin gerekesidir?
A) Tiyatroda yeni oyunlar sergilenmiyor belli ki almalar yavalatlm.
B) Gzlerin kanlanm demek ki gece ok ders altn.
C) Eserlerinde nemli konular iliyor, okuyucunun dikkatini ekiyor.
D) Konsere tam saatinde geldik, zamannda hazrlanmamz iyi oldu.
Okuyucunun dikkatini ekmesinin gerek-

E) Etrafa bo gzlerle bakyordu, olup bitenleri anlamadndan.
esi nemli konular ilemesidir.
g. Sezgi : Bir olay meydana gelmeden nce sezmektir. Sezgi, felsefi terim olarak gerein
deneye veya akla varmadan dorudan doruya kavranmas anlamnda kullanlr; tahmin-
den fark budur. Tahminde baz verilere, akla dayanlr. Sezgide byle bir ey sz konusu
deildir.
Baaracam anlamtm.

6. BLM Cmlede Anlam
h. Aamal Bir Durum Ortaya Koyan Yarglar
Bir durumun gittike deitiini (olumlu ya da olumsuz) gelitiini gsteren yarglardr.
Aadaki cmlelerin hangisinde aamal bir durum anlatlmaktadr?
A) Bulutlar dalyor, hava gittike ayordu.
B) Sokak lambalar gne batmaya yakn yanard.
C) Bu tepede bahar gelince renk renk iekler aar.
D) Sabah uyandmda ilk iim temiz hava almaktr.
E) Hasan Efendi, hemen kendi dkknn amak istiyordu. gittike ifadesi aamal bir durumu
ifade etmitir.

. n Yarg Belirten Cmleler
n yarg :
Henz sonulanmadan, o eylemin nasl sonulanaca konusunda fikir yrten
cmlelerdir.
ok alsanz da sizin baarl olacanz dnmyorum.
Ben zaten onun sulu olduunu batan biliyordum.
Aadaki cmlelerin hangisinde n yarg anlam vardr?
A) Dndm her eyi yazya yanstabilseydim imdi baarl olurdum.
B) Dersimize yeni gelen retmenle anlaacamzdan eminim.
C) Byle sinirli davranarak onlar daha da zyorsun.
D) Bugn ilediimiz konuyla ilgili soru zmeniz gerekecek.
E) Bir roman okuyucunun istekleriyle deer kazanr. Henz olmam bir durum hakknda pe-
in hkm verilmitir.

i. Yaknma Bildiren Yarglar
Herhangi bir olay, kii ya da durumdan dert yanma, ikayet bildiren yarglardr.
Her hafta sonu toplanrsnz da beni armazsnz.
Zamannda yanmda olsaydnz byle olmazd.

6. BLM Cmlede Anlam
j. Hayflanma Bildiren Yarglar:
Herhangi bir olay, kii ya da durumdan dert yanma, ikayet bildiren yarglardr.
Yaz g ediyor, ne yazk, yine gz
Mor dalarda gne domada henz.
Yreimdeki ac, yllar getike
daha da derinleecek mi?
Aadaki cmlelerin hangisinde bir durumdan memnuniyetsizlik anlam vardr?
A) Azck am, arsz bam diyerek yaard.
B) Snava girene kadar stresli bir alma dnemi geirdi.
C) ki saat boyunca bu kuyrukta beklenir mi hi?
D) Kuatt etraf beyaz kelebekler, ne ho!

beklenir mi hi biimce olumlu anlamca
E) Okulun son gnnde hepimiz hatra fotoraf ektirdik.
olumsuz bir ifadedir.
Aadaki cmlelerin hangisinde hayflanma anlam vardr?
A) Dndklerini insanlarn suratna hemen sylememen iyi olacak.
B) Ge kalmamak iin kapy kilitleyip hzl admlarla duraa yrd.
C) Olanlar siz de grseydiniz eminim ok sinirlenirdiniz.
D) Elimizden gelen gayreti gsterelim, baaralm.
E) Keke zamannda babam da beni okula gnderseydi.
Keke szcyle bir znt dile geti-

rilmitir.

6. BLM Cmlede Anlam
k. arma Bildiren Yarglar
Umulmayan, beklenmeyen veya olaanst bir olay, bir olgu karsnda ortaya konan yarg-
lardr. arma bildiren yarglar (cmleler) genellikle nlemlerle ortaya konur.
Daha neler, sonunda bu da m oldu?
Ali snf m geti?
l. neri Bildiren Yarglar
neri bir sorunu zmek zere bir ey ne srmek, teklif etmektir. neri bildiren yarglar,
herhangi bir konu hakknda teklif, dnce ortaya koymak amacyla oluturulur. Bu du-
varlar daha kaln yaparsanz dardaki sesler ieriye girmeyecektir. bu cmlede bir neri
vardr.
rnek:
Kitabn sonuna bir de kaynaka konsa iyi olur.
Konuyu iyice anlamak istiyorsan, nce tekrar et, sonra da bol bol soru z.
I. Yeni fikirler ortaya attn zaman bu fikirlerin uzun mrl olmasn istiyorsan onlar
yaanm hakikatlere dayandrmalsn.
II. Yeni bir fikri benimsetmek zordur; allagelmi yaantlar buna engel olur.
III. Eskimi fikirler, paslanm ivilere benzer.
IV. Evrensel gereklere, uzun mrl yaam deneylerine dayanan yeni fikirler, ok abuk
eskiyip yok olmaz.
V. Yeni fikirler, toplum tarlasna atlm ve filizlenmi tohumlardr; rne dnmesi uzun
zaman alr.
Yukardaki numaral cmlelerin hangisinde bir neri sz konusudur?
dayandrmalsn ifadesi neridir.


6. BLM Cmlede Anlam
m. Beeni - Takdir Bildiren Yarglar
Beeni kelimesinin szlk anlam gzel veya irkin yargsn verdiren duygu, zevk;
gzeli irkinden ayrma yetisidir. Takdir ile beeni hemen hemen ayn anlamdadr. Takdir,
beenme duygusunu ortaya koyma. Deer verme, bir eyin deerini, gerekliliini anlama, o
eye deer bime anlamndadr. Olaylar, durumlar, nesneler, dnceler hakknda olumlu
bir durum ortaya koyup onun iyiliini, gzelliini, deerini belirtmek, o nesneyi, olay ya da
durumu beenmek, takdir etmektir. Beeni ve takdir belirten yarglar zneldir.
rnek:
Her trl rezaletin yaand bu evrede drst ve tertemiz bir insan olarak
yetiti.
Bozkrn ortasnda alm sapsar iektir bu iirler.
n. Deerlendirme Bildiren Yarglar
Deerlendirme: Bir eyin nemini belirtmektir. Deerlendirme, olaylar, nesneler, duygular

ve dnceler hakknda yaplabilir.
Deerlendirme yaplrken deerlendirilecek nesnelerin belirgin zelliklerinden faydalanlr.

Deerlendirme znel de nesnel de olabilir. Deerlendirmeye yazar kendi grlerini, duygu-
larn katarsa znel deerlendirme yapm olur. Yazar, deerlendirmeye kendi duygularn
katmazsa nesnel (objektif) deerlendirme yapm olur.
Bu iir iki yl nce yazlm.
Son roman ile ncekiler arasnda konu fark yok.
Son sergideki resimlerinde yeil tonlar krmz tonlardan daha ok kullan-

m.
_ Bu eserde konu, gerek yaamdan alnm.

6. BLM Cmlede Anlam
o. Eletiri Bildiren Yarglar
Bir sanat bir yazar bir eser ya da bir durumla ilgili deerlendirmede bulun-
maktr.
rnekler:
Son yllarda, Trk romannda okuyucunun ilgisini ekecek hi bir yenilik ve z-
gnlk kendini gstermedi.
(I) Bir sre yapar, sonra brakrm. dncesiyle baladm ve sadece yaplmas gereken
bir i olarak grdm retmenlik mesleini zamanla ok sevdim. (II) Bunca yllk dene-
yimden sonraysa retmenliin insanlar tanma, onlarn ruhsal durumlarn zmleme ko-
nusundaki yeteneklerimi nemli lde gelitirdiini syleyebilirim. (III) retmenlik yapar-
ken farkl deerlerle yetimi binlerce gen insann davranlarn, duygularn gzlemlemek
bende bir birikim oluturdu. (IV) Farkl kltrlerden gelen insanlarn aslnda benzer sevin,
keder, heyecan, korku ve ilgilere sahip olduunu fark ettim. (V) nsana dair kitaplarda bula-
mayacam ayrntlar bu meslekte, yaayarak rendim.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisi, retmenlik mesleinin kazandrdk-

larna ynelik aklama iermemektedir?

(2013 / LYS) Birinci cmlede kazanmlarla ilgili bir
yarg yoktur.
(I) Mario Giordanonun Deney adl roman ilk kez dilimize evrilmesine karn sinema se-
verler bu isme yabanc deil. (II) Deney nce Das Experiment, ardndan da The Experiment
adlaryla iki kez sinemaya uyarlanmt. (III) Bu uyarlamalar, roman kadar baarl deilse
de ilki Alman, ikinci Amerikan yapm olan her iki film de seyircilerin ilgisini ekmiti. (IV)
Dorusunu sylemek gerekirse hikyesi o kadar etkileyici ve sinemaya uyarlamaya o kadar
elverili ki bu filmlerin ilgi ekmemesi iin ynetmenlerin zel bir beceriksizlik gstermeleri
gerekliydi. (V) nk Deney otorite ve g arasndaki ilikiyi, iktidarn doasn ve bys-
n, hapishanenin ilevini, sonu olarak da insann karanlk yanlarn sorgulayan bir roman.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinde hem olumlu hem de olumsuz bir

eletiri sz konusudur?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Romann baarsz olmas olumsuz, fil-

(2012 YGS) min seyircinin ilgisini ekmesi olumlu bir
eletiridir.


6. BLM Cmlede Anlam
Yazar; kartlklarn st ste yld, ucu ak, kesin bir yargya gtrmeyen, tam bitmeyen
metinleriyle, okuru dncelerin eiinde brakyor.
Bu szlere gre yazarn, okura ynelik olarak gerekletirmek istedikleri arasnda

aadakilerden hangisi yoktur?
A) Okuduklarn tamamlatp onu btnsellie kavuturtma
B) D gcn gelitirme
C) ok boyutlu dndrme
D) Yorumlamaya ynlendirme
E) Sylenenlerin kantlanmasn isteme

(2012 YGS)
Okuyucunun sylenenleri kantlamas is-
tenmemektedir.
(I) Fazl Hsn Dalarcann 1940ta yaymlad, ikinci iir kitab olan ocuk ve Allah okur-
la yeniden buluuyor. (II) Trk iirinin dil ve yap btnl bakmndan en salam yaptla-
rndan biri. (III) Bin yllk Trk iirinin yzylmzdaki son halkas olarak varln koruyor. (IV)
air; kitapta, insann evrendeki yerini, doann grkemi karsndaki sarsl ve duyularn
dile getiriyor. (V) Bunlar ocuklara zg bir d gcyle yanstyor.
Bir air ve yaptndan sz edilen bu paradaki numaralanm cmlelerle ilgili olarak

aada verilenlerden hangisi yanltr?
A) I. cmlede, anlatlan kitabn daha nce de basldndan sz edilmitir.
B) II. cmlede, iirlerin benzerlerinden ayrlan ynlerine deinilmitir.
C) III. cmlede, iirleri gzel ve etkileyici klan etkenler zerinde durulmutur.
D) IV. cmlede, ilenen temalara deinilmitir.
E) V. cmlede, iirlerin nasl bir bak asyla oluturulduu belirtilmitir.
(2012 YGS)
III. cmlede iirleri gzel klan etkenler
yoktur.

6. BLM Cmlede Anlam

7. BLM Cmlelerin eleri Cmle Trleri
CMLENN GELER
Cmlede ii yapan (zneyi), iten etkileneni (nesneyi), iin zamann, yerini vb. bildiren sz
ya da sz gruplarna ge denir.
1. YKLEM
Kurall cmlede sonda bulunur. Eylem, i, olu, durum, bilgi, zellik, dnce bildirir. Kii
ve kip belirtir.
rnekler
Bana dmez can vermek yumuak bir kucakta.

Y
Tek arzumuz snav kazanmakt.

Y
Aadaki cmlelerin hangisinde yklem bir sz beinden olumamtr?
A) Kurumumuzda herkes, birbirine sayg gsteriyordu.
B) Gen subaymz, vatan uruna can vermiti.
C) O gn gkyz ince, beyaz bir bulutla kaplyd.
D) Kurtulu Sava srasnda blk komutanyd.
E) Annesine gre o, saygdeer ve esrarengiz biriydi.

Yklem sadece kaplyd, szcdr.
2. ZNE
Eylem cmlesinde ii, eylemi, oluu yapana; ad cmlesinde yklemdeki yargy stlenene
denir.
zneyi bulmak iin ykleme nce kim sorusu sorulur. Bu soruya cevap bulunamyorsa
ne sorusu sorularak zne bulunur.
Dil bir milletin kimliinin belgesidir.

zne

ZNE ETLER
a) Gizli zne
Cmlede szck olarak gemeyen ancak yklemde ben, sen, o, biz, siz, onlar eklinde
belirlenebilen znedir.
rnek:
Biz/ Yarn stanbulda olacaz.
b) Gerek zne
Yklemdeki ii yapan, yargy stlenen znedir. Yani szde zne deildir.
Gerek zne gizli ya da ak olabilir.
rnek:
Bu iir zntm yok ediverdi.

zne
c) Szde zne
Edilgen atl eylemlerin yklem olduu cmlelerin znesidir. Yklemde il, in eki vardr.
Kim, ne sorularna cevap veren sz, ii yapan deil, iten etkilenendir, yani nesnedir. Asln-
da, nesne olduu hlde (iten etkilendii halde) zne sorusuna cevap veren szlere szde
zne denir.
rnek:
renciler bir bir snav salonuna alnd.

s.zne
Aadaki cmlelerin hangisinde zne belirtili isim tamlamasndan olumutur?
A) Aylardr hasta yatan gen kz, sevginin gcn herkese gsterdi.
B) Eve alnan koltuklarn rengini sadece annem beenmemiti.
C) Gecenin nde de zil alnmaz ki!
D) ehirde en ok arabalarn sesinden nefret ederdi.
E) Genlikte snavlarn stresi, herkesi en az bir defa zmtr.

Snavlarn stresi znedir ve belirtili isim
tamlamasdr.

3. NESNE
Yklemde bildirilen iten etkilenen edir.
Sorusu: Kimi, neyi, ne?
kiye ayrlr:
a) Belirtili Nesne: Neyi, kimi?
-i hl eki alm nesnedir.
Sokan bandaki eski evi ykmlar. (Neyi ykmlar?)
rnek:
devlerini yaptn ben de biliyorum.
Belirtili Nesne
Dn retmenimizi Fuarda grdm.

Belirtili Nesne
b) Belirtisiz Nesne: Ne?
Hl eki almayan ve ne sorusuna cevap veren nesnedir. Bu tr nesnede bir belirsizlik ya da

herhangi bir anlam vardr.
Gazete okuyorum. (Ne okuyorum? Gazete)
rnek:
Kocaman bir duvara srtn vererek stne zencefil ve tarn serpilmi salep
Belirtisiz Nesne
ierdi.
zneyle belirtisiz nesne kartrlmamaldr. ki ge de ne sorusuyla bulunur; ama zne ii

yapan, nesne iten etkilenendir.
Ayrca una dikkat edilmelidir: Bir cmlede zne olmadan nesne olmaz.
St, herkese gereklidir. (zne)
zne
ocuk, st imiyor. (nesne)
Belirtisiz
Nesne
Masal dinledi yldzlar, sabaha kadar.
Belirtisiz zne
Nesne

Bize sanat dnyasyla ilgili anlarn anlatt.
Bu cmledeki alt izili ge aadaki cmlelerin hangisinde yoktur?
A) letiim dilimiz, gnlk dilin snrlarn amaldr.
B) Halkn konutuu dili de renmeliyiz.
C) z Trkenin dayana Yunus Emrenin eserleridir.
D) Yunusun konutuu dili ocuklarmza retmeliyiz. Cmle sadece zne ve yklemden olu-
mutur.
E) Dille ilgili her eseri kitaplma koydum.
D seeneinde ad aktarmas yaplmamtr.
4. DOLAYLI TMLE
Yklemdeki eylemin ya da yargnn bulunduu, yneldii, kt yeri, ahs ya da varl

bildiren edir.
Sorusu: Neye, nede, neyden, kime, kimde, kimden, nereye, nerede, nereden.
Ne
Kim -e, -de, -den
Nere
rnek:
Dinlenmek iin Ahmet Beyde iki gn kalmtk.
Kk ocuu her yerde aramlard.
-e, -de, -den eklerini alm szck, ne zaman sorusuna cevap veriyorsa zaman zarf
tmlecidir.
Nereye sorusuna cevap veren, fakat sonunda e ynelme hl eki bulunmayan keli-
meler dolayl tmle deildir. Yer-yn bildiren bu kelimeler zarf tmlecidir.

5. ZARF (BELRTE) TMLEC
Yklemi zaman, durum, yeryn, l, sebep, tekrarlama, umma, soru, cevap, kesinlik,
ihtimal, ama anlamlaryla tamlayan szlerdir.
Szck tr bakmndan zarf olan szler, yklemi belirtirse zarf tmleci olur.
Sorular:
Ne zaman, nasl, ne kadar
rnekler:
Kardeinin snavna ok fazla zlmt.
eri, dar, yukar, aa, ileri, geri szckleri hl eki alnca zarf tmleci olmaz.
6. EDAT (LGE) TMLEC

Edat tmleci yklemi ara, ama, birliktelik, neden gibi ilgilerle tamamlar. Ykleme ne ile,
kim ile, niin, ne gibi, kim gibi, kime gre... sorular sorularak bulunur. Yani edat tmleci
sorularnda edatlar yer alr.
Aadaki cmlelerin hangisinde gelerin ayrl dorudur?
A) Alinin / ocukluktan beri saklad oyuncayla / imdi / olu / oynuyor.
B) Tokatn bir kynde / retmenlik yapan / Sevgi / rencilerini / ok / seviyordu.
C) Dzenli olarak / spor yapmak / insan / mutlu / ediyor.
D) Onu / barmza basp / kardeimiz gibi / sevmitik.
E) Rzgr / amlbelin / srtlarnda / salarm okuyordu.

Onu / barmza basp / kardeimiz gibi / sevmitik.
bli n. z.t z.t y
VURGULANAN GE
Cmlede zellikle belirtilmek istenen geye vurgulanan ge denir. Vurgulanmak istenen

ge, yklemden hemen nce getirilir.
zgrlklerin engellendii bir lkede gelime olabileceine inanmyorum.

vurgulu yklem

SORUNUN YNELD GEY BULMA
Soru cmlesinde soru kelimesi hangi gedeyse o ge sorulur. Soru kelimesinin ya da soru
grubunun yerine cevap sz konur. Bu cevap sz hangi geyse sorulan odur.
Haberi kim getirdi?

(Soru kelimesi)
Hangi kata kyorsunuz?

(Soru grubu)
Neler olduunu mu soruyorsun?

Soru
u gnlerde ne okuyorsun?
Soru
Aadaki cmlelerin hangisinde soru yklemi buldurmaya yneliktir?
A) Benimle ne zaman gideceksin?
B) Siz odada ne ile urayorsunuz?
C) Annem mi anlatt bunlar size? Soruyu cevaplayalm.
D) Bu yaz tatile nereye gideceiz? Bana soruyu soran Ayedir. sim cm-
E) Bana bu soruyu soran hangi arkadanzd? lelerinde vurgu yklemdedir. Soru ykle-
mi buldurmaya ynelik kullanlmtr.
Yaar Kemali halk dilinin el dememi blgelerine ynelten g nedir? sorusu cmlenin
hangi gesini buldurmaya yneliktir?
A) zne B) Belirtili nesne C) Belirtisiz nesne
D) Dolayl tmle E) Yklem
Ek fiil almtr ve yklemdir.

AIKLAYICI GELER (Ara szler)
Bir geden sonra gelip onu aklayan szlere aklayc geler denir.
Sizi birisi, urada oturan adam, sormutu.

zne Aklayc zne
Aadaki cmlelerin hangisinde zne aklaycsyla birlikte verilmitir?
A) Amcamn olunu, Serkan, iir dinletisine ardm.
B) ini vazo, Ktahyadan aldmz, masann stndeydi.
C) Annemle dn btn gn domatesleri, kyden gnderilenleri, sala yaptk.
D) Bana inan, yemin ederim, snavdan gemisin.
E) Fatma Hanmn byk olundan, retmen olandan, yardm istedim.

ini vazo cmlenin znesidir.
CMLE BLGS
Cmleleri aadaki gibi snflandrabiliriz.
I. Anlamlarna Gre II. Yklemlerin Trne
Cmleler Gre Cmleler
1. olumlu 1. isim
2. olumsuz 2. fiil
3. soru
4. nlem
III. Yklemin Yerine IV. Yapsna Gre
Gre Cmleler Cmleler
1.kurall 1. Basit
2. devrik 2. Birleik
3. eksiltili a) Giriik birleik
b) Kili birleik
c) ie birleik cmle
d) artl
3. Sral
4. Bal

I. ANLAMLARINA GRE CMLELER
1. OLUMLU CMLE
Yklemdeki eylemin, iin, yargnn olduunu, yapldn, olacan, yaplacan vb. bildiren
cmledir.
Dier syleyile ykleminde olumsuzluk eki bulunmayan ya da yklemi olumsuz yapan bir
szck almam cmleler olumludur.
Sizi dinleyince benim de dncelerim deiti.
2. OLUMSUZ CMLE
Yklemdeki eylemin ya da yargnn gereklemediini, gereklemeyeceini bildiren cm-

ledir.
Bu cmlelerde yklem ya - me, - ma, - olumsuzluk eki ya da deil olumsuzluk ek

eylemi alr. Yklemi yok kelimesi olan ve siz eki alan cmle de olumsuzdur.
Sokakta kimsecikler yoktu.
Cmleler biimine ve anlamna gre farkl olabilir.
a) Biimce de Anlamca da Olumlu Cmleler
Bugn hava ok gzel.
Sabahlar yry yapmay seviyorum.
Cmlenin biimce olumsuz olup olmadna bakarken sadece ykleme dikkat edilir. Olum-
suzluk eki ya da kelimesi yoksa cmle biimce olumludur.

b) Biimce de Anlamca da Olumsuz Cmleler
Bu benim kitabm deil.
Souk havalar sevmiyorum.
c) Biimce Olumlu Anlamca Olumsuz Cmleler
Kurulu bakmndan olumlu, ancak ilettii yarg bakmndan olumsuz olan cm-
lelerdir.
Benim onunla uramaya vaktim mi var ? (Yok)
Ne ...... ne olumsuzluk balac kullanlan cmle, biimce olumlu olsa bile anlamca olumsuz
cmledir..
d) Biimce Olumsuz Anlamca Olumlu Cmle
ki olumsuzluk eki alan yklem, anlamca olumludur.
Dershanede size yardm edecek biri yok deil. (var)
Aadaki cmlelerden hangisi yapca (biimce) olumlu anlamca olumsuz bir cm-
ledir?
A) Evi tarken arkadalarn ok mu yardm etti sanki?
B) Bu gzel iiri okumayan kalmam.
C) Eskiehir Ankara karayolunda dn trafik kazas olmu.
D) Ben yemek yapyordum dizi baladnda.
E) iirde yeni temalar bulmak airin zor bir grevi oldu. Yardm etmediler anlam vardr.

3. SORU CMLES
Bir bilgiyi, haberi, duyguyu, gerei renmek maksadyla kurulan cmlelerdir.
a) Gerek Soru Cmlesi
Bir bilgiyi renmeye dayal cmlelerdir.
Byle yorgun argn nereden geliyorsunuz?
b) Szde Soru Cmlesi
Bir cevap gerektirmeyen soru cmleleridir.
Byle bir film izlenmez mi?
4. NLEM CMLES
ama, tela, ac, kzma, sitem, hatrlama, yreklendirme gibi heyecanlar sonucu azdan
dklen szlere denir.
Yaasn, ma izlemeye biz de gideceiz!
Nasl da yitirdim, yakalamken mutluluu!
II. YKLEMLERNE (YKLEMN TRNE) GRE CMLELER
1. EYLEM CMLES
Yklemi ekimli bir eylem olan cmlelere denir.
Biz uuruma bakarken uurum da bize bakar.

2. AD CMLES
Adlarn ya da soylu szcklerin ek eylem alarak yklem olduu cmlelere ad
cmlesi denir.
Ayrlk, gerek dostlar iin bir mihenk tadr.
Seste szcklerle ikili kklere dikkat edilmelidir. Bunlar, yerine gre ad veya
eylem olur. Dolaysyla ad ya da eylem cmlesi kurar.
rnekler:
Geirdiimiz en gzel yazd. (isim)
Ona yine bir mektup yazd. (eylem)
Aadakilerden hangisi ykleminin tr bakmndan tekilerden farkl bir cmledir?
A) Bir dilenci titrek bir sesle ona yalvaryordu.
B) O dev kumsal gecenin ekici serinliinde sessizleti.
C) Bir ekmek almtm kk mahallemizin tek frnndan.

ekmek - idi - ekmekti.
D) Btn ieklerinin satlacan anlaynca keyiflendi.
ad ek eylem
E) Gen dilencinin onlardan istedii tek ey ekmekti.
Drt seenek eylem, dieri isim cmlesidir.

III. YKLEMN YERNE GRE CMLELER
1. KURALLI (Dz) CMLE
Yklemi sonda bulunan cmlelere kurall cmle denir.
Karmda seksen yanda biri oturuyordu.
2. DEVRK CMLE
Yklemi sonda bulunmayan cmlelere kuralsz (devrik) cmle denir.
Her eyi bilecek kadar gen deilim ben.
3. EKSLTL (Kesik) CMLE
Yklemi sylenmeyen cmlelerdir.
Gkyznde kararm bulutlar...
Birleik cmlelerde birincinin ortak olmayan yklemi gereksiz bulunup sylen-

meyebilir. Bunlar da eksiltili cmledir. Eksik yklem yerine nokta konmazsa
bu cmleler anlatmca bozuk olur.
Boluda ksa bir ay molas ... sonra yola devam ediyoruz. (veriyoruz yklemi eksik)
IV. YAPISINA GRE CMLELER
1. BAST CMLE
Tek yarg bildiren cmledir.
Tek yklemi vardr.
rnekler:
Bu yl yaz gelmeyecek gibiydi.
Hi bir silah dnceden daha etkili deildir.
niversite snav bana koca bir yktr.

2. BRLEK CMLE
Birden ok yarg bildiren cmledir.
Birden fazla yklemi olan ya da iinde fiilimsi bulunan cmledir.
Buna gre birleik cmleler drde ayrlr:
a) Giriik Birleik Cmle
inde, fiilimsinin oluturduu yan cmle bulunan cmledir. Yan cmle, asl cmlenin bir
gesi olur.
rnekler:
alma arkadalarna iyi davranmaya dikkat ediyordu.
Hi hissetmemiti kardeinin sessizce yaklatn.
b) kili Birleik Cmle
ki cmle birbirine ki balacyla balanr.
rnekler:
Gurbet o kadar ac ki yakyor iimi.
Asrlar var ki ayrym nazl yardan.
c) e Birleik Cmle
Cmlenin iinde yklemli baka tam bir cmle vardr ve bu i cmle bir gedir. erideki
szlerin cmle olduunu ekimli yklemlerinin oluundan anlarz.
rnekler:
Eskiden sk sk Parka gidelim. derdi kzm.

d) artl (koullu) Birleik Cmle
inde art kipiyle ekilmi bir yan cmle bulunan cmledir. art kipli yan cmle, zarf tm-
lecidir.
rnekler:
Byle gidersek akama hana varrz.
Ne kadar erken yola karsak o kadar iyi olur.
3. SIRALI CMLE
Bamsz cmlelerin virgl ya da noktal virglle sralanp birbirine balanmasyla oluan

cmledir.
Sral cmleler aadaki gibi snflandrlabilir:
Baml Sral Cmle

Bir gesi ortaktr.
rnekler:
Modern toplumda ocuk ilgiyle byr, sevgiyle geliir. (zne ortaktr.)
Bamsz Sral Cmle

ge ortakl yoktur.
rnekler:
Yamur iddetli yayordu, sokakta kimsecikler yoktu.
4. BALI CMLE
Bamsz cmlelerin balalarla birbirine baland cmledir.
Geldi ama erken kt.
Dere kenarnda oturup akam gneinin nehirdeki ve camlardaki yansmasn seyretti.
Bu cmlede aadaki verilenlerden hangisi yoktur?
A) Zarf tmleci grevindeki yan cmlecik
B) Belirtili nesne grevindeki yan cmlecik
C) Sz beinden oluan ge
D) Birleik yapl yklem Yer bildiren bir ge dolayl tmle yoktur.
E) Dolayl tmle

I. Hafta sonu btn kyafetlerimi ykadm, tledim.
II. Seni karmda grnce akna dndm.
III. Son yllarda en sevdiim ey kitap okumaktr.
IV. Bu yl havalar erken snd.

V. renciler snfta oturmu, retmeni bekliyordu.
Bu cmleler iin aadaki yarglardan hangisi sylenemez?
A) I. cmle, sral cmledir.
B) II. cmle, birleik cmledir.
C) III. cmle, fiil cmlesidir.
D) IV. cmle, basit cmledir.
E) V. cmle, znesi ortak sral cmledir.
III. cmle isim cmlesidir.
Benim en sevdiim sensin

Biliyorum, dnyorum yine
Ben seni bekliyorum
Sen ise yaban ellerdesin
Bu drtlkte aadaki cmle trlerinden hangisi yoktur?
A) sim cmlesi B) Fiil cmlesi C) Eksiltili cmle
D) Birleik cmle E) Sral cmle
Yklemi olmayan cmle yoktur.
(I) Almanyann Berlin kentinde bir kooperatif Devrilen Aalardan Halk Kitapl Yapma
Kampanyas balatt. (II) Bu kampanyaya katlmak isteyenler, frtnadan veya yamurdan
devrilen aalarn gvdelerini raf eklinde oyup bunlar kaldrmlara yerletiriyorlar. (III) Raf-
lara, takas edilecek kitaplar koyuyorlar. (IV) Berlin halk da ilerinden okumak istediklerini
alp yerine kendi kitaplarndan birini brakyor. (V) Bu, Eitim in Srdrlebilir Gelime
Projesinin bir paras olarak devlet tarafndan desteklenen bir kampanyadr.
Bu paradaki numaralanm cmlelerle ilgili olarak aada verilenlerden hangisi

yanltr?
A) I. cmle, iinde belirtisiz nesne olan bir fiil cmlesidir.
B) II. cmle, zne ve yklemden oluan kurall bir cmledir.
C) III. cmle, nesnesi sfat tamlamas olan birleik bir cmledir.
D) IV. cmle, iinde isim tamlamas bulunan olumlu bir cmledir.
E) V. cmle, yklemi ek eylemle ekimlenmi bir cmledir. B seeneinde II. cmle zne ve yklemden
(2013 / YGS)
olumutur, denmektedir. Oysa cmlede
nesne ve zarf tmleci de vardr.


(I) Benim iin futbol, bir gencin kendisine meslek seinceye kadar zaman ayrabilecei bir
elence, bir spor dal olarak kald. (II) Hayatmda futbola ocukluumdan genlie gei
dneminde yer verdim. (III) Zevk ve istekle oynadm. (IV) Ama tiyatroyu setikten sonra fut-
bolu bir an bile dnmeyi mesleime ihanet saydm. (V) Bu bakmdan, gereini zamannda
yapp son vermeyi baardm iin kendimi ok beenirim.

yanltr?
A) I. cmle, birleik yapldr.
B) II. cmle, fiil cmlesidir.
C) III. cmle, zarf tmleci ve yklemden olumutur.
D) IV. cmlede, dolayl tmle tremi bir szcktr.
E) V. cmlede, isim-fiil ile zarf-fiil ayn edat grubu iinde yer almtr.
meslekime tremi bir szck deil.
(2013 / LYS)
iyelik eki hl eki
(I) In Anadoluya dokunduu yerde ilk karlaacanz, Harranl ocuklarn yzleridir. (II)
Glgenin ve n uyumunu yakalamaya altnz srada, kk bir ocuun size yolun
kenarndan el salladn grrsnz. (III) Irmakta tuttuu bal, aatan toplad elmay
ya da otlarn arasndan derledii yaban ieklerini almanz iin size uzatr. (IV) Oradan ge-
en bir yolcu olarak onlarn dnyasnda nasl bir umut olduunuzu btnyle bilemezsiniz.
(V) ocuklarn byklere kzd bir dnyay hayal bile edemediklerinden, arabanz stlerine
tozlar savursa da size hi ierlemezler.
Bu paradaki numaralanm cmlelerden hangisinde gelerin sralan Duvarn di-

bindeki kz grnce Harran Kalesinde bir akamst karlatm o esmer kzn byleyici
yzn anmsadm. cmlesiyle ayndr?
Soru kknde verilen cmle; zarf tm-
A) I. B) II C) III D) IV E) V
(2012 / YGS) leci-belirtili nesne-yklem sralamasyla
dzenlenmitir. Ayn durum B seene-
inde vardr.

(I) Gl kokusu bana ocukluumu hatrlatr. (II) Babam Akdenize yapt seyahatlerinden
her dnnde tenekeler dolusu gl reeli getirirdi. (III) Sabahn erken saatlerinde uykulu
gzlerle onu karladmzda algladmz ilk ey, evin iini saran gl kokusu olurdu. (IV)
Kahvalt soframz birka eit gl reeliyle bezenir, gl reellerinden hangisinin daha gzel
olduu konusunda sohbetler edilirdi. (V) Yllar sonra Gl Festivali iin Ispartaya gittiimde
ocukluumun gl kokulu gnleri gzlerimin nnde canlanverdi.

yanltr?
A) I. cmle, yklemi geni zamanl basit bir cmledir.
B) II. cmle, iinde zarf tmleci olan birleik bir cmledir.
C) III. cmle, kurall bir fiil cmlesidir.
D) IV. cmle, olumlu ve sral bir cmledir.

E seeneinde, yklemin srerlik fiiliyle
E) V. cmle, yklemi srerlik fiiliyle oluturulmu giriik bir cmledir.
oluturulduu sylenmektedir. Oysa can-
(2012 / YGS)
lanverdi szc tezlik fiiliyle oluturul-
mutur.
(I) Yatl olarak okuduum ortaokul yllarnda, yaz tatillerinde Kozluya, ailemin yanna z-
lemle dnerdim. (II) O yalarda evden yedi - sekiz ay uzakta kalmak kolay deildi. (III)
Arkadalarm, okulumu ok seviyordum, bugn de sren dostluklarn temeli o yllarda atl-
mt ama aile zlemi bir baka eydi. (IV) Evimiz, denizin hemen kysndaki bir tepenin
yamacndayd. (V) Dalga sesleri odamda srekli yanklanrd ve ben doyamadm o denizi,
dalgalar byk bir hazla izlerdim. (VI) Hl Kozluyu, o evi ve o dalga seslerini, zlemin
iimi szlatan acsyla anmsarm.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinde gelerin dizilii zarf tmleci, nes-

ne, zarf tmleci ve yklem biimindedir?
A) I. B) II. C) III. D) V. E) VI.
(2011 / YGS)
Hl / Kozluyu / zlemin iimi szlatan acsyla / anmsarm.

z.t nesne z.t y

Bamsz sral cmlelerde her cmlenin znesi, tmleci, yklemi ayrdr. Cmleler yalnzca
anlam ilikisi nedeniyle bir arada bulunur.
Aadakilerden hangisi yukardaki aklamay rneklendiren bir cmledir?
A) Adam, durmadan fkeli fkeli konuuyor, masada oturanlarsa sessizce onu dinliyorlard.
B) Mendiliyle gzlerini kurulad, yaam yksn kald yerden anlatmaya balad.
C) Sordum soruturdum, sonunda aradm nitelikte bir usta buldum.
D) Ali, kitaplarn antasndan kard, srasnn zerine yerletirdi.
E) Mteri getirilen kahveden bir yudum ald, sonra yeniden gazetesine dald.
(2010 / YGS)
A seeneindeki sral cmleyi oluturan

cmlelerde hibir ge ortakl yoktur.
(I) Lunaparklar ocukluumuzun gzel gnlerini anmsatr. (II) Dnme dolaba, atlkarncaya,
arpan otolara binmeden nce duyumsadmz heyecan ve kimi zaman korku bu elence
merkezlerini farkl ve ilgin klar. (III) ocukken en ok hangilerine binmeyi severdiniz? (IV)
Belki de hl iinizdeki o ocuk sizi gtryor giderek azalan lunaparklardan birine (V) Ve
hl seviyorsunuz binmeyi dnme dolaba, atlkarncaya....
Bu paradaki numaralanm cmlelerden hangilerinin geleri zne, belirtili nesne ve

yklemden olumaktadr?
A) I. ve II. B) I. ve V. C) II. ve III.
D) III. ve IV. E) IV. ve V.
(2009 / SS)
I. ve II. cmlenin geleri; zne-belirtili

nesne ve yklemden olumaktadr.



8. BLM Anlatm Bozukluu
Anlatm
Duygu, dnce ve dileklerin sz ya da yazyla ortaya konulmasdr.
nsanlar arasndaki en nemli anlatm arac dildir. Bir dilde anlatmn temel gesi olan sz-
cklerin bir araya gelerek oluturduu cmlelerdir. Bundan dolay iyi bir anlatm, ancak iyi
bir cmle ortaya koymakla mmkndr.

Y VE SALAM BR CMLENN NTELKLER

a. Dil kurallarna uygunluk
yi bir cmle dil kurallarna uygundur. Cmlede dil kurallarn bozan zellikler bulunmaz.
RNEK: Trkede belgisiz sfatlardan ve say sfatlarndan sonra gelen isimler okluk (-ler,
-lar) eki almaz.
Birka lkelerden yardm talebimiz oldu.
kiiler bu olaydan ok zarar grd.
Yukardaki cmle, verilen kurala uymad iin salam bir cmle deildir. Cmlelerin doru
biimi:
Birka lkeden yardm talebimiz oldu.
kii bu olaydan ok zarar grd.

b. Duruluk
Cmlenin gereksiz szlerden arndrlarak, en ksa ve en zl bir biimde ortaya konulma-

sdr.
Bugne kadar hibir grevini; vazifesini aksattn grmedim.
c. Aklk
Bir cmlenin kolay anlalmas demektir.
Aslan nasl avlanr, bilmiyorum.
d. Yalnlk
Anlatmn ssten ve sanattan uzak olmasdr. Duygu ve dnceler anlatlrken, onlar sa-
natsal syleyilerle sslemek her zaman ho karlanmaz.
Uzun zamandr yamur yamyordu.
e. Akclk
Duygu ve dnceler anlatlrken dilin taklaca przlerin olmamas demektir.
elik konstrksiyonlarla glendirdiimiz prefabriklerimizi beeneceksiniz.

(akc cmle deil.)
Aadaki cmlelerin hangisinde anlatm ak deildir?
A) Dncelerini kabul etmesem de saygyla karlyorum.
B) Bu iekler gne grmediinden solmu.
C) retmen, derse ge kalanlara ceza verirdi.

A seeneinde verilen cmlede kimin d-
D) iler, fabrika nnde haklarn aryor.
nceleri olduu belli deildir.
E) Temmuzun on beinde izne kacam.

ANLATIM BOZUKLUKLARI
A) Anlam Bakmndan Anlatm Bozukluklar
1. Gereksiz Szck Kullanm:
Bir cmlede ayn anlam veren dil gelerinin bir arada kullanlmas ya da grevi olmayan
bir sze yeniden yer verilmesi anlatmn gcn azaltr. Szn gereksiz yere uzatmasna
neden olur.

Dndeki heyecann ve zntsn hi deitirmeden olduu gibi anlatan Gl, birka

I II III
dakika sonra hkrklara bouldu.
IV V
Bu cmlede numaralanm szcklerden hangisinin karlmas anlatm bozukluuna
yol amaz?
A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. hi deitirmeden ve olduu gibi ayn
anlam verir.
2. Szckleri Yanl Anlamda Kullanma :
Szcklerin anlamna uygun olmayan yerde kullanlmalar anlatm bozukluuna yol aar.
Aadaki cmlelerin hangisinde gereksiz szck kullanmndan kaynaklanan anla-

tm bozukluu vardr?
A) Film, ilkokul rencilerinin balarndan geen pek ok olay elendirici biimde ver-
mektedir.
B) Velilerin, zayf not alan rencilere nasl davranmas gerektiini vurguluyorum.
C) Konumac akladklarnn anlalmas iin rnek vermeyi ihmal etmedi.
D) retmen, taknlk yapan rencilerin ellerinin iine, suratlarna ve avularna basyor

denei.
E) Benim memleketimde byle olaylara rastlanmaz, herkes mutludur.

ellerinin ii ve avu ayn anlamda
3. Sz Dizimi Yanllar:
Bir szcn, cmlenin akna uygun yerde kullanlmamas anlatm bozukluuna yol aar.
ok karnm aryor.
4. Anlamca elien Szcklerin Bir Arada Kullanlmas :
Bir cmlede anlamca birbirine ters olan szcklerin birlikte kullanlmas cmlenin anlam
btnln bozar.
Yaklak olarak tam saat sonra stanbulda olacaz.
5. Deyim ve Atasz Yanllar:
Deyimler, ataszleri kalplam ve halk diline, kltrne yerlemi kelime gruplardr. Bu

yzden, deyim ve ataszlerindeki kelimeler kesinlikle deitirilemez.
Yorgunluktan ayaklarma kara sular indi.
(yrmekten)

6. Mantk Hatalar
Cmlede anlatlanlarn, mantk llerine uymamas anlatm bozukluuna ne-

den olmaktadr.
Ayakta durmay brak yryemiyor bile
7. Zamir Eksikliinden Kaynaklanan Anlatm Bozukluklar
Cmlenin bana hem senin hem de onun zamirini getirebiliyorsak orada bir anlam
belirsizlii vardr.
Hikayelerini beenerek okuyorum.
8. Karlatrma Hatalar
Baz cmlelerden iki farkl anlam kabilmektedir. Bu tip karlatrma bildiren cmlelerde
anlam bulankl vardr.
Tiyatroyu ondan ok seviyorum.
9. Noktalama Eksiklii
Adlam sfatlardan, ya da zneyi belirtmek iin zneden sonra virgl kullanmak gerekir.
Toprak yolun kenarna ylmt.
B) Dil Bilgisi Bakmndan Anlatm Bozukluklar
1. zne Eksiklii
Sral ya da birleik yapl cmlelerde grlr.
Kitabn basks eyllde bitecek ve (kitap) ekimde piyasaya kacak.
2. zne Yklem Uyumsuzluu
a. Tekillik oulluk ynnden uyumsuzluk:
zne tekil ise yklem tekil; zne oul ise yklem de oul olur.
b. Kii Ynnden Uyumsuzluk:
zne kanc kiiyse yklem de o kii ekini alr.

Austos aynda bu dersten btnlemeye bir Rza bir ben kalmtm.
Bu cmledeki anlatm bozukluunun nedeni aadakilerden hangisidir?
A) Gereksiz szck kullanm
B) Tamlama hatas
C) elien ifadelerin birlikte kullanm
D) Anlam belirsizlii
E) zne yklem uyumsuzluu kalmtk olmal.
3. Nesne eksiklii:
ocuklarnn her istediini yerine getirir, mutlu etmeye alrd. (onlar)
4. Dolayl Tmle Eksiklii:
rencilerini iyi tanyor, (onlara) gveniyordu.
5. Zarf Tmleci Eksiklii:
Srekli konutu, (hi) susmad.
6. at Uyumsuzluu:
Gazetelere gz gezdirerek olay hakknda bilgi edinmek istendi. (gezdirilerek)
7. Ek Fiil Eksiklii:
Ahmet Bey olduka zengin; fakat kibirli deildi. (zengindi)
8. Yklem Eksiklii:
Okul bitince ne ben onu ne de o beni arad. (aradm.)
9. Yardmc Eylem Eksiklii:
Sabaha kadar dans ve mzik dinlediler. (ettiler)
10. Tamlama Yanll:
Kamu ve zel kurulularda ylba tatili balad. (kurulularnda)

Aadaki cmlelerin hangisinde bir anlatm bozukluu vardr?

A) Kurallara uymamakta srar ediyorsun.
B) Bu davranm tehdit olarak algladn belirtiyorsun.
C) Yaptklarnla herkesi artmaya devam ediyorsun.
D) Bu szlerinle beni sinirlendirmek iin alyorsun.
E) Sorduun sorularla konuyu baka bir yere ekmeye alyorsun.
(2013 / YGS) D seeneinde geen sinirlendirmek iin

yerine sinirlendirmeye olmaldr.
A) Diplomalarn alacak renciler salona srayla giri yaptlar.
B) Mjdeyi vermek iin mutfaa, annesinin yanna heyecanla kotu.
C) Konumasna balamadan nce dinleyicilere yle bir bakt.
D) Eski rencilerin de katld byk bir toplant dzenlediler.
E) Yaryl tatilinde yaplacak olan Amasra gezisi ertelendi.

(2011 / YGS)
A seeneinde geen giri yaptlar, girdiler
olmaldr.
A) Sorumluluklarnn bilincinde olmak, herkeste bulunan bir zellik deildir.
B) Mesleinizde belli bir dzeye gelebilmek kadar geldiiniz dzeyi korumak da nemlidir.
C) Azimle almann ne demek olduunu, onlar grnce anladm.
D) Bu aratrmay sonulandrmak, onlar iin hi de g olmamtr.
E) Bizim alacamz baar, aslnda lkemizin baarsdr.

(2010 / YGS)
D seeneinde geen hi de g ifadesi hi
de zor olmaldr.

A) Yarn, uzun srecek bir i gezisine kyorum.
B) Kzm Franszca kurusuna kayt yaptrmak istiyorum.
C) Telefonumu nerde braktm hatrlamyorum.
D) Bu kursta, gzel konumann inceliklerini reniyorum.
E) Davete katlanlarn hemen hemen hepsini tanyorum.

(2009 / SS)
kaydettirmek olmaldr.
Diiye hi ya da ok seyrek gidiyorlar.
Bu cmledeki anlatm bozukluu nasl giderilebilir?
A) diiyeden sonra ya szc getirilerek
B) ok szc atlarak
C) seyrek yerine az szc getirilerek
D) gidiyorlar yerine gitmezler szc getirilerek
E) hi yerine ya hi gitmiyorlar sz getirilerek

(2008 SS)
E seeneindeki gibi deiiklik yaplma-
ldr.
Sevda Hanma bu mahalledeki btn kadnlar dert yaknr, sorunlarn anlatr.
Bu cmledeki anlatm bozukluu aadaki deiikliklerin hangisiyle giderilebilir?
A) bu mahalledeki btn kadnlar yerine bu mahallenin btn kadnlar sz getirilerek
B) dert yaknr yerine dert yanar sz getirilerek
C) btn szc atlarak
D) sorunlarn anlatrdan nce ona szc getirilerek
E) anlatr yerine anlatrlar szc getirilerek

(2007 SS)
B seeneindeki gibi deitirilebilir.


9. BLM Anlatm Biimleri ve Dnceyi Gelitirme Yollar
ANLATIM BMLER VE DNCEY GELTRME YOLLARI
A. ANLATIM BMLER
Anlatmda, ulalmak istenen gayeye gre farkl anlatm biimleri uygulanr. Bunlar aa-
daki gibi zetleyebiliriz:
1. Aklayc Anlatm Bilgi vermeyi, retmeyi
2. Tartmac Anlatm Dnceleri ve inanlar yarglar, deitirmeyi
3. ykleyici Anlatm Okura, bir olay iinde yaama hissi vermeyi
4. Betimleyici Anlatm Varlklarn i ve d zellikleri hakknda bilgi vermeyi, izlenim

kazandrmay amalar.
imdi, bunlar daha geni ve rnekleriyle grelim:
1. AIKLAYICI ANLATIM
Aklayc anlatmda ama, bilgi vermek, bir konuyu aklamak olduundan kullanm alan
ok genitir. Trkede sfatn, zamirin vb. ne olduunu aklamaktan, fizikte aynalar, salnm
gibi konularn anlatmna, bir pastann nasl yapldna, dnce alannda mesela medeni-
yet ve kltrn farklarnn ne olduuna kadar her konuda uygulanabilir.
Bir gr reddetmeden bilgi vermeye, gr aklamaya aklayc anlatm denir.
Bilim yazlarnda (bilim kitaplar, ders kitaplar, makaleler, pratik el kitaplar, ansiklope-
diler vb.), dnce yazlarnda (deneme, fkra, inceleme) bavurulur.
Aklamada; tanmlama, rnekleme, sz alntlama, saysal verilerden yararlanma yol-

larna bavurulabilir.
rnek:
Halk, gnlk yaamda en youn kullanlan kavramlardan biridir. Sosyal bilim-
lerin her dalnda kullanlan bu kavram, aslnda sosyolojiye aittir.

2. TARTIMACI ANLATIM
Tartmac anlatmda ama, yazarn kendince bir yanl dzeltmesidir. Bunun iin kar-
kt gr aktarr ya da hissettirir ve neden ona kar ktn belli bir gr
noktasndan iletir.
Bu anlatm daha ok dnceyle ilgili konularda kullanlr. Mesela, iyi bir yazar saylmak iin
seilen konunun nemli olduu grne kar klp, iir iin akln art olduu iddias
eletirilir, bir dnem sanatlarna ve sanat anlaylarna kar eletirilerde bulunulur.
Aklamada bilgilendirme, tartmada bir dnceyi kabul ettirme abas vardr.
rnek:
Trk tiyatrosuna, kendi gsteri geleneklerimizden yararlanarak m yoksa Bat
rneklerine zenilerek mi varlr?
3. YKLEYC (HKYE EDC) ANLATIM
Varln ve varlklarn ya da insan ve insanlarn zaman iindeki iliki ve deiimlerini belli

olay zinciri iinde anlatmaktr.
Varlk ve olay, okuyucunun gz nnde canlandrlmaya allr. Yazar, bununla, insan ve

insan ilikileri ve dnyas hakkndaki zmlemelerini olaylarla, konumalarla, betimleme-
lerle ak etmeye alr.
Hikye, roman, an, gezi yazs, masal, destan, gibi trlerde kullanlan bu anlatmda
kahraman, yer, zaman ve olay unsurlar kullanlr.
Anlatlan olay, gerek ve olabilir cinsten ya da hayal mahsuldr.
Betimlemeden (tasvirden) Fark:
ykleme, olay arlkldr ve bir zaman srasyla meydana gelen olaylar aktarlr.
Betimlemede ama, bir varln d ya da i (ruh) durumunu, zelliklerini anlatmaktr. Olay

zinciri deil; varln grn anlatlr.
ykleme iinde betimleme yaplabilir. Anlatmda, olaylar aktarlrken arada tasvir mi ya-
pldna; yoksa amacn bir varln grnndeki zellikleri vermek mi olduuna bakl-
maldr.

Ne olmu sorusu yklemeyi; nasl bir varlk sorusu betimlemeyi buldurur. yklemenin
iinde tasvirler de geebilir. Tasvir daha azsa ve birden fazla olay aktarlmsa asl anlatm
biimi yklemedir, tasvirden de yararlanlmtr, denir.
rnek:
Yangn yarm saatten beri devam ediyordu. Fakat mahallenin ahalisi iki ev sonra
sneceine inanyordu.
4. BETMLEYC (TASVR EDC) ANLATIM
Bir varln ya da insann fizik zelliklerini veya insann ruhi zelliklerini belirtmektir. Ksa-
ca, bu anlatm, nasl sorusunun cevabdr. Asl ama varlklarn niteliklerini anlatmaktr.
Bununla okuyucunun gznde varln canlanmas salanr.
Betimlemeler ikiye ayrlr.
a) Aklayc (retici) Betimleme
Nesnel betimlemelere denir. Yazar, anlatmna duygularn katmaz, yorum yapmadan kii-
sel gzlemlerini aktarmadan herkesin doru kabul edebilecei zelliklerini sayar.
Anlatm gerekidir; ama, bilgi vermektir.
rnek:
Bu oda bir eski zaman odasyd. Pencerelerin nnde boy minderleri, iki yan
erkan minderleri, kelerde ayrca ince pamuk minderler, ifte yan yastklar,
onlarn stnde ayrca ince pamuk bir yastk....

b) zlenimci (Sanatsal) Betimleme
znel betimlemelerdir. Yazar, yer yer de olsa kiisel anlatmlara bavurur. Duygular yo-
luyla alglad zellikleri zihninde kendince deerlendirerek izlenimlerini aktarr. Bunlar,
herkesin o varlkta olduunu kabul etmeyebilecei zelliklerdir.
Ama o insann grende brakt izlenimleri anlatan; Etrafa hep dost bakan, bir kaide
zerine zenle yerletirilmi, salam durulu ban bir projektr gibi yava yava e-
viren ... gibi yoruma dayal tasvirler izlenimsel betimlemedir.
rnek:
Birden, havada karanl bir ustura gibi acsz ve belirsiz saran bir beyaz imek
parlad.
Toprak gittike nemleniyor, glgeler koyulayor. Dnemete karma anszn araba geni-
liinde bir su kyor. Kumlu yatanda yz kra kra akan bir su... Batak kokuyor, zeytin
ya kokuyor. Suyun iine konmu taa basarak karya geiyorum. ... Gerekten bir
tabiat cennetine giden cennet ayadr bu. Havas binlerce canlnn soluuyla dolu, sszl
anlaml, fsltl ... Koyu glgelerin kucanda kmltlar var...
B. DNCEY (ANLATIMI) GELTRME YOLLARI
1. TANIMLAMA
Varlklarn, kavramlarn zellikleriyle tarif edilmesidir.
PRATK:
Bir cmleye, konusu olan kavram iin "Nedir, ne demektir?" sorusu yneltilir. Cmle cevap verirse tanm
cmlesidir, deilse aklama cmlesidir.
rnek:
Roman, insanlarn bandan geen veya geebilir kansn uyandran olaylar yer
ve zaman bildirerek anlatan bir yaz trdr.

2. KARILATIRMA
ki kavram ya da iki varlk arasndaki benzerlik ve kartlklardan yararlanlarak
yaplr.
Yazar, karlatraca kavramlarn adn syler. Karlatrma yaparken tanmlamalardan

yararlanabilir.
rnek:
Kitaplar lmszdr. nsan emeiyle meydana gelmi eylerin en uzun mr-
lsdr. Mabetler zamanla harap olmakta, resimler, heykeller rmektedir.
3. TANIK GSTERME ALINTI YAPMA (KTBAS ETME)
Tank gstermede ama, inandrcl artrmaktr. O mehur kiinin de parann yazar gibi
dndn grmek okura gven verir.
Sz aktarlrken ya olduu gibi alnr ve trnak iinde verilir ya da dolayl bir ekilde szn
ierdii anlam aktarlr.
4. RNEKLEME
Yazar, bir konu hakknda genel yarglarda bulunduktan sonra bunun kimler ya da neler iin
geerli olduunu da syler. Yarglarnn rneklerini verir. Bylece yazar, ben unlar iddia
ediyorum ve ite bakn u rnekler zerinde bunun doru olduunu grebilirsiniz. demek
ister.
PRATK:
rneklerden nce parada sylenmi veya dm, rnein ya da mesela szckleri vardr.
rnek:
Dnce geliiminin her admnda namuslu yazarn alnterinin slakln duya-
rz. Homeros, Beydaba, Yunus, Karacaolan, Sheakspeare alarnn snavndan
geerek gelmilerdir, bu gne, bu aa.

Tank gsterme ve rnekleme kartrlmamaldr.
Tank gstermede baka birinin sz alntlanr. rneklemede kendisi, eseri veya bir iiri
rnek gsterilir. rnek, konuya gre bir olay, fkra, da, lke, hayvan vs. olabilir.
5. SAYILARDAN YARARLANMA
Genelde bilimsel yazlarda kullanlr. Bir olayn, durumun, zaman iindeki geliiminin say-
larla anlatlmas; karlatrmalarda iki kavram arasndaki zelliklerin saylarla ifade edilme-
sidir. Bylece yazda kesinlik salanm olur.
6. SORULARDAN YARARLANMA
Soru, kardaki insann zihnini altrr, olaya ilgisini salar. Yazar, bu durumdan yararlan-
mak iin zaman zaman soru sorar. Bazen cevabn hemen verir. Bazen cevab belli oldu-
undan bunu okura brakr.
Hi dndnz m, yazarlarmz bizim olumsuzluklarmzdan hep sz ederler de Baty

niin hep verler? Ben, bunu sadece Trkiyeyi gzelletirmek igdsyle yaptklarn san-
myorum. Onlarn bir ksm bunu aalk kompleksinden hatta kendi lkesine yabancla-
masndan, kendini bir Batl gibi hissetmesinden yapyor. Sizce de byle deil mi?
7. ZNEL - NESNEL ANLATIM
Daha nce cmle konusunda anlatld gibi znel anlatm, kiisel deerlendirmelerde
bulunularak yaplan anlatmdr. Bu anlatmda anlatc, yorum yapar;
Nesnel anlatm ise, kiiden kiiye deimeyen , herkese gre ayn olan, nesneyi grnd-
gibi veren anlatmdr. Mavi gzl, takm elbiseli, katl bina, iki ciltlik eser, deniz kenarn-
da kk bir kasaba, uzakta belli belirsiz grnen dalar, iki saat kadar sren konser, salonun
yars botu gibi anlatmlarda yorum yoktur.
8. SOMUTLAMA - SOYUTLAMA
Somutlama:
Soyut bir kavramn gzle grnr klnmas iin somut anlaml bir szckle
anlatlmasdr.
rnek:
Benim annem melektir benim gzmde; nk o eytanlara yz vermez.

Soyutlama:
Soyut anlaml bir szck soyut anlama gelecek ekilde kullanlabilir.
rnek:
Senin gibi kalpsiz birini hi grmedim.
Dnyann yedi harikas olur da ktada yzyllarca hkm srm, alt yzyl aan varl-
ndan geriye olaanst bir kltr hazinesi brakm Osmanlnn yedi harikas olmaz m?
Geri tarihiler, sanat tarihileri ve mimarlar varken en nemli yedi Osmanl eserinin han-
gileri olduuna ben karar verecek deilim. Ancak okuduklarmdan ve grdklerimden ha-
reketle tamamen kiisel bir beeni listesi oluturmamn nnde bir engel yok sanrm. te
benden Osmanlnn yedi harikas: Sleymaniye Klliyesi, Selimiye Camisi, Mostar Kprs,
Malova Kemeri, Kavalal Mehmet Ali Paa Camisi, Kubbets-Sahra, Hamidiye ars.
Bu parada aadakilerden hangisi ar basmaktadr?
A) ykleyici anlatm
B) Tartmac anlatm
C) Betimleyici anlatm
D) Tanmlamadan yararlanma
E) Kantlayc veriler kullanma

(2013 YGS) Yazar sorular sorarak dncelerini an-
latmtr.
Yamur yaarken gk grlerse hi korkmam. Ses olsun yeter ki. Kular terek uu-
sun gkyznde. aylar ekerli olsun ki kaklar kr kr sesler karsn. Konuulacak
bir eyler olsun. Dost olsun, arkada olsun; teyzeler, amcalar olsun. Evrenin boluuna
brakrken kendimizi, avularmzda smscak kalbimiz olsun Olsun, her ey olsun ama
sessizlik olmasn.
Bu parann anlatmnda aadakilerden hangisi yoktur?
A) Nesnel bir anlatmdan yararlanma
B) Birden fazla duyuya seslenme
C) Pekitirmeye bavurma
D) Yinelemelere yer verme
E) Devrik cmleye yer verme
(2013 YGS) Nesnel bir anlatm yoktur. znel izle-
nimler vardr.

Dou Karadenizin yaylalarn mutlaka grn. Kylarda hi oyalanmadan kartpostallardaki

kadar gzel ormanlarn zerindeki muhteem yaylalara kn. Her biri tekinden farkl olan
yaylalarn birinden tekine yryn. Ahap yayla evlerinde konaklayp yresel yemeklerin
tadna bakn. Yamalarda horon tepin; vadilere km, denizi andran sis bulutlarna kar
tembel tembel yatn.
Bu parann anlatmyla ilgili olarak aadakilerden hangisi sylenemez?
A) Betimleyici gelere yer verilmitir.
B) Karlatrma yaplmtr.
C) Benzetmeden yararlanlmtr.
D) neri nitelikli cmleler kullanlmtr.
E) Kiiletirmeye bavurulmutur.
(2012 / YGS)
Kiiletirmeye bavurduu sylenemez.
Bir yerde yaamay sevmek iin orada mutlaka anlarnzn olmas gerekli. Yoksa evler so-
uk birer duvar yn, cadde ve sokaklar yabanclara ait yerlerdir. Size dosta bakmayan
bu otobs duranda ereti beklersiniz. Yeni bir eve tanmann birok insana hi ekici
gelmemesinin nedenleri de aslnda bunlardr. Evin duvarlarnda gemiinizin o ac tatl an-
larndan hibir iz yoktur. Bir tanla i dn karlap dosta iki ift laf edilmi o eski so-
kanzla hibir benzerlii bulunmaz bu sokan. Her ey, sesler, renkler sizin dnzda akp
gider gibidir. Bu yzden, hayatnza yeni giren bir yeri benimsemek iin zamana ihtiyacnz
olacaktr. Oray sevemezsiniz. Ta ki an biriktirene kadar.
Bu parann anlatmnda aadakilerden hangisi yoktur?

A) kilemelere yer verme
B) Karlatrmaya bavurma
C) Birden ok duyuya seslenme
D) Betimleyici gelerden yararlanma
E) Birinci kiili anlatmla oluturulma

(2009 / SS)
Birinci kiili anlatmla oluturulma yok-
tur.
PARAGRAFIN YORUMU
I. PARAGRAFTA KONU
Konu; kendisinden sz alan olay , dnce, durum veya herhangi bir nesne (ey)dir.
Nasl ki her eyin bir temeli, bir esas, bir dayana varsa, konu da paragrafn temelidir,
dayanadr. Bir yaz, her eyi konu edinebilir.
Konuyu oluturan varlk, olay, dnce, durum ya da mesele konunun ana maddesidir.
Her paragrafta genellikle bir konu cmlesi bulunur. Paragraf bu cmledeki konuyu akla-
mak iin yazlr. Paragraf, eksiksiz anlamak, konu cmlesini iyi deerlendirmeye baldr.
Konu cmlesinin yeri kesin olarak belli deildir.

Bir yanda, insanlarn yalnzca hrslaryla byyebildii, kiisel reklam ve promosyon yntemi-
ni benimsememise grnmez olduu, iindekini saklayarak hayatta kald bir dnya br
yanda, her eyi bir milyona (imdiki bir TL) satan bi milyoncu gibi hepimizin gnn kolaylat-
ran, kalc olmasa bile her gn bir yenisinin edinilebileceine dair umut douran, kk sevin-
lere kaynaklk eden bir ykc dkkn Yazar byle bir tablo izmi. Aslnda ykclk de bir
trbi milyonculuk deil mi zaten: ok satl, az krl, kk dertlere are
Bu parada, sz edilen yazarn deindii konular arasnda aadakilerden hangisi
yoktur?
A) Baz tutkulara ar lde balanarak deer ve nem kazanmaya alma
B) zel tantm yntemleriyle n plana kmaya abalama
C) Kendi gereklerini ortaya dkmekten kanarak yaamda bir yer edinme
D) nsanlarda gelecekte gzel eyler olaca duygusu uyandrma
E) Olumsuz koullar iinde yaayabilmenin kiiyi glendireceine inanma
(2013 YGS)
B seeneindeki ifade yoktur.
nsanlarn ryalaryla yzlemesinde hep korkutucu bir yan olduunu dnrm. ster psi-
kolojik bir zmleme yapalm ister geleneksel rya yorumlaryla aklamaya kalkalm, her
rya yorumunda ruhumuzun karanlk ve belki de duymak istemediimiz bir ynyle yzle-
iriz. stelik bu yzlemeye neden olan da kendi zihnimizdir. Bunun yan sra ryalar hem
gn boyu ypranan zihinlerimizin onarclar hem de btn korkularmzn bir arada yaan-
d karanlk bir evdir. Ben yazarken o evin koridorlarnda dolamay severim. Ryalar ve
korkularla yzleen anlatnn, yazar plak brakan samimi bir anlat olduunu dnrm.
Hayat denen karmaayla baa kmann bir yolu bu, benim iin.
Bu parada ryalarla ilgili olarak aadaki sorulardan hangisinin karl yoktur?
A) Sizce ne tr ilevleri vardr?
B) Yazlarnzda nasl yararlanrsnz?
C) nsann i dnyasn yanstan ynlerinden sz edilebilir mi?
D) Deerlendirilmesinde ne tr yntemlere bavurulabilir?
E) Yazarn eserini gelecee tayan bir yn var mdr?
(2013 LYS)
E seeneindeki sorunun karl yoktur.
Paragraflarda konu ya bir cmleyle ortaya konur ya da paragrafn tmne sindirilebilir. Ya-
zar ne anlatmak istiyor? Yazarn zerinde durduu ey nedir? sorularn paragraf iin
sorduumuzda alnacak cevap konunun ana maddesidir; konunun ana maddesini (konuyu)
tesbit ettikten sonra; Yazarn bu konuyu anlatmasndaki ama nedir?, Bu konunun zel-
likle hangi yn zerinde duruyor?, Konuyu hangi adan ele alyor? sorular da konunun
gr asn tesbit etmemizi salar. Paragrafta konuyu bulmamz isteniyorsa o parada
genel anlamda zerinde durulan olay, durum ya da dnce, konudur.

II. PARAGRAFTA ANA DNCE
Paragrafta yazarn bize iletmek istedii mesaj, ana dncedir. Her yaz belli bir mesaj
iletmek iin kaleme alnr. Her yazar, okuyucusuna bir eyler sunmak iin yazar. Yazarn
okuyucusuna iletmek istedii dnce paragrafn ana dncesidir.
ou kere ana dnce paragraflarda bir cmle biiminde ortaya konur. Bu cmleye parag-
rafn esas (temel) cmlesi denir. Paragraf bu cmlenin etrafnda oluur.
Ana dnce cmlesinin zellikleri
1. Bu cmle, kesin bir yarg ortaya koyar, konu (kavram) deil yarg (dnce-hkm)
ortaya koyar.
2. Ak ve zl bir ekilde ortaya konur.
3. Ana dnce cmlesi aklamaya, gelitirmeye, elverilidir.
zellikle ilgi duyduum iin sinema konusu zerine ok dnrm. Bana gre, birisi bir
rn ortaya koyuyorsa ilk koul rnn teknik adan baarl olmasdr. Ancak ondan sonra
rnn sanat asndan iyi mi, kt m olduu tartlabilir.
Bu paradaki dnceye en yakn gr aadakilerden hangisinde vardr?
A) Yaymlanan romanlardan zaman ayrabildiklerimi ilk on sayfasna kadar okuyor, onlar

ana zellik olan dil, anlatm ve zaman bakmndan deerlendiriyorum. Olmamsa
devamn okuma gerei duymuyorum.
B) Her kuak, edebiyat biraz daha adalatrmtr. nk dnya deiirken edebiyat

da deiir. Buna ayak uydurabilmek gerekir.
C) Bir dnemin sanatlar glyse oluturduklar rnler de yank uyandrr, eletirmen-

lerin szgecinden geerek edebiyat tarihindeki yerlerini alrlar.
D) Yazmaktan baka hibir ey dnmedim ve kendimi gelitirmekten baka bir amacm

olmad hi. Bu kadar ok dl almam buna borluyum.
E) Yazmaya yeni balayan bir insann, beendii sanatlara kurgu bakmndan ykn-
mesi ok doaldr. nemli olan, yazdklarnn ierik bakmndan yenilikler tamasdr.
(2013 YGS)
En yakn gr A seeneinde vardr.

III. YARDIMCI DNCELER
Paragrafta ana dnce cmlesini gelitiren, destekleyen cmlelerdir. Her paragraf bir d-
nce birimi olduuna gre paragraflar dncelerin bir araya gelmesiyle oluan yaz b-
lmleridir.
Paragraf oluturan cmlelerdeki yarglar anlamca birbirine baldr. Yardmc dnceler

ana dnceye bal olan yarglardr.
Yardmc dncelerle ilgili sorular genellikle olumsuz sorulardr. .... Paragraftan hangisi -
karlamaz?, .... Paragrafta hangisine deinilmemitir?, .... Paragrafta hangisine yer veril-
memitir?, .... Paragraftan hangisine varlamaz? Bu tr sorular zlrken seeneklerde
verilen yarglarn karl tek tek paragrafta aratrlr, paragrafta karl bulunmayan yarg
(seenek) sorunun cevabdr.
Yazar, rportaj yapaca kiileri, Trk edebiyatnn temel talarn oluturan nemli yeniliki
isimleri nesnel bir bakla seiyor. Ortak noktalar edebiyat olan, hemen her kesim ve g-
r temsil eden, edebiyatmzn nde gelen air, yazar ve edebiyat tarihilerini bir araya
getiriyor. Yazar bu rportajlarnda zellikle iki nokta zerinde duruyor: Onlarn Trk edebiyat
tarihine baklar ve bunun iinde kendilerini konumlandrlar. Bu rportajlarda konuan
kimi air ve yazarlar, kendilerini anlatmann yan sra akademisyenleri kskandracak dzey-
de edebiyat tarihimizi yorumluyor. Bylece edebiyatmzn farkl ynleri ortaya kyor. An-
latlan tarih ayn olsa da bambaka alardan ele alnarak derinleiyor, okuyucunun ufkunu
aan farkl renkler seriliyor ortaya.
Bu parada, sz edilen rportaj ve yazaryla ilgili olarak aadakilerden hangisine

deinilmemitir?
A) Konuaca kiileri yansz bir biimde belirlediine
B) Grt kiilerin sylediklerini, kantlama kaygs tadna
C) Konutuu kiilerden, yaptklar almalarla ilgili bir deerlendirme istediine
D) Edebiyata ynelik deiik anlaylarn ortaya konmasn saladna
E) Dnceleri deil, edeb tutumlar lt aldna
(2013 LYS)
B seeneindeki ifadeye deinilmemitir.

Bu kitabn en nemli zellii, romandaki onlarca kahramann ve onlara zg yklerin hi-

birinin kurgulanm olmamas. Okuyunca her ey kurgulanm gibi geliyor ama aslnda ben
bu romanda anlattklarm yaar gibi yazdm. Kahramanlarn tamamna yaknyla ben de ya-
zarken tantm. Birouna ben de kzdm, tepki gsterdim veya hayran oldum. Cesaretleri
karsnda ben de ardm. Hatta belki bir yazarn asla sylememesi gereken bir ey ama
baz ykler, onlar yazarken benim denetimimden kt, kendi istedii yere gitti. Hayat nasl
denetim altnda tutamyorsak ben de bu kitaptaki karakterleri ve yolculuklarn ynlendire-
medim. Bana bile isyan edip Sen sadece yaz! Biz ne yapacamz biliyoruz. dediler. Bu
nedenle tam da bizden insanlar oldu bu karakterler. Bizim kadar lgn, bizim kadar alngan,
bizim kadar duygusal
Yazarn bu szlerinden aadakilerin hangisi karlamaz?
A) Kiilerini nceden kafasnda tasarlamad
B) Oluturduu kiilerin gerekliine inand
C) Eserlerini kendi yaamyla snrlandrd
D) Gerek yaamdakilerle benzer kiiler oluturduu
E) Kimi zaman, anlattklarnn akn deitiremedii
(2013 LYS)
Eserlerini kendi yaamyla snrlandrd-
karlamaz.
IV. PARAGRAFIN KURULUU :
Bir paragrafta cmleler, biimsel ve anlamsal ynden birbirine baldr. Cmlelerin sralan-
na gre paragrafn blmleri:
Giri Blm :
lk blmdr. Giri cmlesi kendinden nce baka bir cmlenin varln gerek-
tirmemelidir.
Gelime Blm :
Dncenin ilerletildii, geniletildii blmdr.
Sonu Blm:
Genellikle ana dncenin yer ald son ksmdr.
(I) ngiliz airi Browing; sayfa sayfa, her kelimesini ayr ayr inceleyerek szlk okurmu.
(II) Szlkte tler, elendirici eyler de bulurmu. (III) Hatta bu almaya romantik bir
yn de katar, ay nda oturup bir bir evirirmi szln sayfalarn. (IV) Bizde szlkler,
ktphanelerin en kuytu kelerinde uyuklayarak mr tketir. (V) Gnler ve geceler boyu
Bilinmeyen bir kelime ksn da hatrlanalm. diye dua ederler deta. (VI) Szcklerin bu
uzun ve sessiz bekleyileri iki kapak arasnda geer.
Bu para iki paragrafa ayrlmak istenirse ikinci paragraf hangi cmleyle balar?
A) II. B) III. C) IV. D) V. E) VI.

(2013 YGS)
IV nolu cmle ile balar.

Edebiyat dergilerinde sevmediin, sklarak okuduun yazlar hangisidir? diye sorsalar hi

dnmeden, Belli bir iir kitab zerine yazlm tantm yazlardr. derim. Sorun belki de
bendedir ama bu tr yazlarn neye gre yazldn anlayamyorum. Tantm yapan iyi niyetli
yazar, genellikle ilgili airin sz konusu kitabndaki dizelerden esinle bir eyleri duyumsat-
maya, airin iir dnyasna kendisi ile birlikte katlmaya arr bizi. Kendince eklemeler de
yapar o iirlerde oluturulmaya abalanan etkileyici havaya. Ama sz konusu kitap, okurca
nceden okunmad, belki de tantc zerine ald ii gerektii gibi yapmad iin kitaba
ynelik ilgi oluturulamaz ou zaman. ----.
Bu parann sonuna dncenin akna gre aadakilerden hangisi getirilebilir?
A) Bu yazlarda airi, iir yazmaya ynlendiren etkenler zerinde de durulmaldr
B) Bu nedenle okuyucunun iir bilgisini zenginletirecek aklamalara yer verilmelidir
C) Oysa tantma yazlar iire dnk olmayan sorunlarla iirildii iin ilginliini yitirir
D) Edebiyat dergilerinde tantm yazlarna az yer verilmesi kitaplara duyulan ilgiyi azalt-
maktadr
E) Bylece okuyana eziyet eden, onu yoran, anlamsz ve skc bir metin ortaya kar
(2013 YGS)
E seeneindeki ifade getirilebilir.
Bir yazar, kendisiyle syletii bir yazsnda yle diyor: Her ya dneminin insan ayrdr.
Yirmili yalarn insanyla ellinin, altmn, yetmiin hele seksenin, doksann insan ayn insan
mdr? Ayn olur mu hi? Deiim salt fiziksel zelliklerimizi deil, asl i dnyamz kua-
tyor. Bakyorum bir zamanlar hi umursamadm olaylar, haberler imdi derinlemesine
etkiliyor beni. Yarglayc, eletirel bir adan bakyorum her eye. ster istemez sorunlarn
sarmalnda buluyorum kendimi. fkeleniyor, zlyorum. Dinginliimi yitirdiim, iimin allak
bullak olduu byle anlarda evremdekiler de yattramyor beni; tutunacak bir dal, s-
nacak bir yer aryorum. zm aradka, iire ya da romana snmann daha iyi geldiini
dnyorum.
Bu paradan yallarla ilgili olarak aadakilerin hangisine varlamaz?

A) Mutsuzluklar bir bana kallarndan kaynaklanr.
B) Farkllatklarnn bilincinde olurlar.
C) Karlatklar gnlk gereklere tepki gsterirler.
D) Tank olduklar durumlara yeni anlamlar yklerler.
E) Ka ve aray duygular iindedirler.

(2012 / YGS)
A seeneindeki ifadeye ulaamayz.

nsanlar, toplu hlde yaama gereksinimi duyarlar. Bunun iin herkesin zerinde anlat,
gittike yaygnlaan ortak bir deerler sistemi gerekir. te ahlak, bu trden bir deerler sis-
temidir. Toplumda ekien ve atan taraflarn hibir ortak yan kalmad durumlarda bile
birletirici bir g durumdadr. rnein, drstl deil de yalancl ya da sahtekrl
kimse neremiyor. Sadakat yerine ihanet, adalet yerine hakszlk deerli gsterilemiyor.
nk ahlak, bir insan topluluunun, zerinde birletii ortak payday oluturuyor.
Bu paradan ahlakla ilgili olarak aadakilerin hangisi karlabilir?
A) Kiileri deerlendirmede ayrc bir lt olduu
B) Davranlar ve ilikileri dzenleyen ana kurallar olduu
C) lkelerinin kiiden kiiye deien, greceli bir nitelik tad
D) Toplumdan topluma farkl zellikler tad
E) Yasalarn ngrd yaptrmlar ierdii

(2011 / YGS)
B seeneindeki ifade karlabilir.
Don Kiot ve Don Kiotluk stne imdiye dein ciltler dolusu yaz yazld ve hl yazlyor.
nl bir filozof, nsan bu yapt hayatnda kez okumaldr: Duygularn hemen kolaylkla ha-
rekete getii genlikte, mantn egemen olmaya balad orta yata, her eye felsefe a-
sndan bakld yallkta. diyor. Bu szleriyle yaptn klasik bir yapsnn olduunu belirtiyor.
Bu parada sz edilen yaptla ilgili olarak asl anlatlmak istenen aadakilerden

hangisidir?
A) Roman trnn ilk ve temel rnei olduu
B) Tadna, eletirel bir okumayla varlabilecei
C) nsanolunun deiik hllerini yanstt
D) D dnyas geni okurlara seslendii
E) Yaamn farkl dnemlerine zg bak alaryla okunmasnn gereklilii
(2011 / YGS)
Asl anlatlmak istenen E seeneindeki
ifadedir.
(I) Bir zamanlar geceleri oturur, anlarm, izlenimlerimi kk defterlere yazardm. (II) Sonra
nasl oldu bilmem, ne o kk defterler kald ne de bende o sayfalara bir eyler karalama
istei. (III) Belki de yaamn bin bir trl zorluu bana bu gndelik elenceyi unutturdu.
(IV) Yllardan beri eitli gnlkler okuyorum: Gidein, Greenin...(V) Alfred de Vignynin Bir
airin Gnln de dilimize evirdim. (VI) Gnlk trne kar duyduum yaknlk, Salah
Birselin Gnlkn okuduktan sonra daha da artt.
Bu para iki paragrafa ayrlmak istense ikinci paragraf hangi cmleyle balar?
(2010 / YGS)
IV. cmle ile balar.

(I) Komik kavramyla ilikili olan mizah ve hiciv, yntemleri, amalar, konular bakmndan
birbirinden ayrlmaktadr. (II) Toplumdaki veya insandaki sra d olduu iin gln bulu-
nan eyleri gzelletirerek komik gstermek sanat yoluyla olur. (III) Dzeltilebilir kusurlar
ele alan mizahn amac, bunlar abartarak sergilemekdir. (IV) Komik olan eye kar ho
grldr, elendirirken toplumsal aksaklklar fark ettirmeye alr. (V) Oysa hiciv yerme-
ye ynelik bir saldr biimidir, komik olan kusuru ortadan kaldrmay amalar, balayc
deildir. (IV) Hedef ald kiiyi toplum iinde kk drmek iin, dilin salad btn
olanaklardan yararlanr.
Bu paradaki numaralanm cmlelerden hangisi dncenin akn bozmaktadr?
(2010 / YGS)
II cmle dncenin akn bozmakta-
dr.
(I) Gemi alardan gnmze kalan byk yaptlar, rnein Tolstoyun Sava ve Bar,
Stendhaln Parma Manastr, Dostoyevskinin Budala adl yaptlar alarnn birer tandr.
(II) Ama yazarlar bu yaptlar an tan olmak isteiyle yazmamtr. (III) alarn hava-
sn kendi kiiliklerinde erittiklerinden ister istemez an etkileri yaptlarnda belirir. (IV) Ne
var ki ana tanklk etmenin eitli yollar vardr. (V) Bu yollara bavurulmadan yazlanlar
bu ilevi yerine getiremez, ksa zamanda unutulur, te yandan yaratma isteiyle yazlan
yaptlarsa kalcla ular.
Bu paradaki numaralanm cmlelerin hangisinden sonra Kzl ve Karay okuyan
gnmz insannn, Napolyon ann anlayn bu kitapta bugn de bulmas, yaptn kal-
cln salayan sanatsal ve dilsel deerinin bir gstergesidir. cmlesi getirilebilir?

(2010 / YGS)
Cmleden sonra getirilebilir.
Taa alnm bir nara benzetirim dilimizi. Esiz parltlar saan baz taneleri kaybolmutur bur
narn, baz taneleri unutulmutur. Bu benzetmeden yola karak unlar syleyebilirim: Sokaklar,
caddeler, azlar ve gnller yava yava benim bilmediim szcklerle dolu. Bende en kk
ans bile olmayan, derinliini gremediim szckler bunlar: sunucu spiker, gsteri adam
showman, i han plaza, yldz star, arpc haber fla haber oldu sz gelimi, Daha da nem-
lisi paay pasha, efendiyi efendy, eveti ewet biiminde yazan bir kuak kt ortaya.
Bunlar syleyen kii aadakilerin hangisinden yaknmaktadr?

A) Dil kurallarnn geerliliini yitirmesinden
B) Dil bilincinin zayflamasndan
C) Szcklere farkl anlamlar yklenmesinden
D) Anlamda szcklerin birlikte kullanlmasndan
E) Yabanc szcklerin doru yazlmasndan
(2009 / SS)
Dil bilincinin zayflamasndan yakn-
maktadr.

1. BLM Fiziin Doas

Sınıf Türk Ed.-Dil Ve An. Akıllı Defter

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sınıf Türk Ed.-Dil Ve An. Akıllı Defter

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bu defter, siz retmenlerimize zel olarak

boluklar doldurulmu bir ekilde baslmtr.

ZM DERGS YAYINCILIK SAN. TC. LTD. T.ne aittir.

Tamamnn ya da bir ksmnn rn yaymlayan irketin

nceden izni olmakszn fotokopi ya da elektronik, mekanik

herhangi bir kayt sistemiyle oaltlmas, yaymlanmas ve

zm Yaynlar Grafik Birimi

zm Yaynlar Dizgi Birimi

          

MEHMET EMN YURDAKUL (1869 - 1944)

iir : Trke iirler, Trk Saz, Ey Trk Uyan, Tan Sesleri,

Derslerden nce, anlatacaklar konular gzden geirebilir.

Ders anlatm srasnda kullanacaklar ek materyallerin notlarn defterlerine alabilirler.

Birlikte baarmak dileiyle

2. BLM: iir Bilgisi...........................................................................9

3. BLM: Tanzimat Dnemi Edebiyat (1860 1896).......................... 21

5. BLM: Servetifnun Edebiyat (Edebiyat Cedide Topluluu (1890 1901)

6. BLM: Milli Edebiyat Dnemi (1911 1923).................................. 82

mimari, resim, mzik gibi dier gzel sanatlarda da grlmektedir.

11. Snf / Edebiyat / Akll Defter 5

Osmanldaki siyasal ve sosyal bozulmalar

Ynetim alanndaki bozulmalar

Ekonomik alandaki bozulmalar

Askeri alandaki bozulmalar

Eitim alanndaki bozulmalar

1. stanbula gelen Avrupal sefirler (eliler) ve stanbulda bulunan Batl elilikler

2. stanbulun zellikle Galata semtinde yerleik bulunan ve Levanten ad verilen Venedik

6 11. Snf / Edebiyat / Akll Defter

4. Mslman halk arasnda Hristiyanl yaymaya alan misyonerler

5. eitli basklardan kaarak Osmanlya snan mlteciler

6. Osmanl elileri ve onlarn Avrupada grdklerini yazdklar sefretnmeler

7. Avrupadan gelen sanatlar

8. slamiyeti kabul eden Avrupallar. rnein: brahim Mteferrika

10. Yurt dna gnderilen renciler

Sonu olarak unu syleyebiliriz; Osmanl Devletindeki yenileme hareketleri devletin -

knn sebebi deil, aksine kten kurtulma isteinin sonucudur.

Aadakilerden hangisi Osmanl Devletinde Yenileme Hareketinin balama nedeni

A) Osmanlnn Bat karsnda gerilemesi

B) Aydnlarn Batdaki gelimelerin farkna varmas

C) evirilerin Batdaki gelimeleri Osmanl aydnlarna duyurmas

11. Snf / Edebiyat / Akll Defter 7

8 11. Snf / Edebiyat / Akll Defter

Nesir cmlelerden, manzume msralardan oluur. Manzumelerin bir gzellik dzeyine

Duygularn cokulu bir ekilde dile getirildii iirdir.

En ok ilenen konular: ak, gurbet, zlem ve lmdr.

Sylenmi akn gzelliiyledir

Ktlarda yarm braklm iir

nsan, yamur kokan bir sabaha kar

Hatrlar bir gn bir cam atn

Duran bir bulutu, bir ku utuunu..

Hasret ekerek uruna lmek de kolayd,

Grmek seni eer ukbdan mmkn olayd.

Hl yayor gizlenerek rhuma Kbil,

mkn bulunsayd btn mre mukbil

Srretmeye elden seni bir perde olurdum.

Toprak gibi her inediin yerde olurdum.

Bu dizelerde, aadaki iir trlerinden hangisine zg nitelikler ar basmaktadr?

A) Dramatik B) Lirik C) Pastoral D) Didaktik E) Epik lenen temalarda duygu younluu n

(2013 / LYS) plandadr. Byle dizelerde lirik iir tr

t vermek, bir dnceyi alamak amacyla yazlan iirlerdir.

11. Snf / Edebiyat / Akll Defter 9

Baka dil, gece bize

En saf en ince bize