Yogayajnyavalkya Itx

You might also like

Download as txt, pdf, or txt
Download as txt, pdf, or txt
You are on page 1of 20

% Text title : yogayAjnyavalkya

% File name : yogayAjnyavalkya.itx


% Location : doc\_yoga
% Author : Traditional
% Language : Sanskrit
% Subject : philosophy/hinduism/religion
% Transliterated by : DPD, Sunder Hattangadi, Shankara, Sowmya Ramkumara
% Proofread by : DPD, Radim Navyan radimnavyan at gmail
% Latest update : December 24, 2014
% Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com
% Site access : http://sanskritdocuments.org
%
% This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study
% and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of
% any website or individuals or for commercial purpose without permission.
% Please help to maintain respect for volunteer spirit.
%
\documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article}
#include=ijag.inc
#endwordvowel=.h
\portraitwide
\parindent=100pt
\let\usedvng=\Largedvng % for 1 column
\pagenumbering{itrans}
\def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}}
\def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule}
\def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines}
%%
\begin{document}
\engtitle{.. Shri Yoga Yajnyavalkya ..}##
\itxtitle{.. shrIyogayAj~navalkya ..}##\endtitles ##
\section{.. shrIyogayAj~navalkya ..}

|| atha prathamo.adhyAyaH ||

yAj~navalkyaM munishreShThaM sarvaj~naM j~nAnanirmalam |


sarvashAstrArthatattvaj~naM sadA dhyAnaparAyaNam || 1||
vedavedA~Ngatattvaj~naM yogeShu pariniShThitam |
jitendriyaM jitakrodhaM jitAhAraM jitAmayam || 2||
tapasvinaM jitAmitraM brahmaNyaM brAhmaNapriyam |
tapovanagataM saumyaM sandhyopAsanatatparam || 3||
brahmavidbhirmahAbhAgairbrAhmaNaishcha samAvR^itam |
sarvabhUtasamaM shAntaM satyasandhaM gataklamam || 4||
guNaj~naM sarvabhUteShu parArthaikaprayojanam |
bruvantaM paramAtmAnamR^iShINAmugratejasAm || 5||
tamevaM guNasampannaM nArINAmuttamA vadhUH |
maitreyI cha mahAbhAgA gArgI cha brahmavidvarA || 6||
sabhAmadhyagatA cheyamR^iShINAmugratejasAm |
praNamya daNDavadbhUmau gArgyetadvAkyamabravIt || 7|| ##var ## gargI tad

gArgyuvAcha \-
bhagavansarvashAstraj~na sarvabhUtahite rata |
yogatattvaM mama brUhi sA~NgopA~NgaM vidhAnataH || 8||
evaM pR^iShTaH sa bhagavAnsabhAmadhye striyA tayA |
R^iShInAlokya netrAbhyAM vAkyametadabhAShata || 9||

yAj~navalkya uvAcha \-
uttiShThottiShTha bhadraM te gArgi brahmavidAM vare |
vakShyAmi yogasarvasvaM brahmaNA kIrtitaM purA || 10||
samAhitamanA gArgi shRRINu tvaM gadato mama |
ityuttavA brahmavichChreShTho yAj~navalkyastaponidhiH || 11||
nArAyaNaM jagannAthaM sarvabhUtahR^idi sthitam |
vAsudevaM jagadyoniM yogidhyeyaM nira~njanam || 12||
AnandamamR^itaM nityaM paramAtmAnamIshvaram |
dhyAyanhR^idi hR^iShIkeshaM manasA susamAhitaH || 13||
netrAbhyAM tAM samAlokya kR^ipayA vAkyamabravIt |
ehyehi gArgi sarvaj~ne sarvashAstravishArade || 14||
yogaM vakShyAmi vidhivaddhAtroktaM parameShThinA |
munayaH shrUyatAmatra gArgyA saha samAhitAH || 15||
padmAsane samAsInaM chaturAnanamavyayam |
charAcharANAM sraShTaraM brahmANaM parameShThinam || 16||
kadAchittatra gatvAhaM stutvA stotraiH praNamya cha |
pR^iShTavAnimamevArthaM yanmAM tvaM paripR^ichChasi || 17||
devadeva jagannAtha chaturmukha pitAmaha |
yenAhaM yAmi nirvANaM karmaNA mokShamavyayam || 18||
j~nAnaM cha paramaM guhyaM yathAvadbrUhi me prabho |
mayaivamukto druhiNaH svayambhUrlokanAyakaH || 19||
mAmAlokya prasannAtmA j~nAnakarmANyabhAShata |
j~nAnasya dvividhau j~neyau panthAnau vedachoditau || 20||
anuShThitau tau vidvadbhiH pravartakanivartakau |
varNAshramoktaM yatkarma kAmasa~NkalpapUrvakam || 21||
pravartakaM bhavedetatpunarAvR^ittihetukam |
kartavyamiti vidhyuktaM karma kAmavivarjitam || 22||
yena yatkriyate samyak j~nAnayuktaM nivartakam |
nivartakaM hi puruShaM nivartayati janmanaH || 23||
pravartakaM hi sarvatra punarAvR^ittihetukam |
varNAshramoktaM karmaiva vidhyuktaM kAmavarjitam || 24||
vidhivatkurvatastasya muktirgArgi kare sthitA |
varNAshramoktaM karmaiva vidhivatkAmapUrvakam || 25||
yena yatkriyate tasya garbhavAsaH kare sthitaH |
saMsArabhIrubhistasmAtvidhyuktaM kAmavarjitam || 26||
vidhivat karma kartavyaM j~nAnena saha sarvadA |
jAtAshcha triShu lokeShu Anulomyena mAnavAH || 27||
te devAnAmR^iShINAM cha pitRRINAmR^iNinastathA |
R^iShibhyo brahmacharyeNa pitR^ibhyashcha sutaistathA || 28||
kuryAdyaj~nena devebhyaH svAshramaM dharmamAcharan |
chatvAro brAhmaNasyoktA AshramAH shrutichoditAH || 29||
kShatriyasya trayaH proktA dvAvekau vaishyashUdrayoH |
adhItya vedaM vedArthaM sA~NgopA~NgaM vidhAnataH || 30||
snAyAdvidhyuktamArgeNa brahmacharyavrataM charan |
saMskR^itAyAM savarNAyAM putramutpAdayettataH || 31||
yajedagnau tu vidhivatbhAryayA saha vA vinA |
kAntAre vijane deshe phalamUlodakAnvite || 32||
tapashcharanvasennityaM sAgnihotraH samAhitaH |
AtmanyagnInsamAropya sannyasedvidhinA tataH || 33||
saMnyAsAshramasaMyukto nityaM karma samAcharan |
yAvatkShetrI bhavettAvat yajedAtmAnamAtmani || 34||
kShatriyashcha charedevamAsaMnyAsAshramAtsadA |
vAnaprasthAshramAdevaM charedveshyaH samAhitaH || 35||
shUdraH shushrUShayA nityaM gR^ihasthAshramaM Acharet |
shUdrasya brahmacharyaM cha munibhiH kaishchidiShyate || 36||
AnulomyaprasUtAnAM trayANAmAshramAstrayaH |
shUdravachChUdrajAtAnaM AchAraH kIrtito budhaiH || 37||
chaturNAmAshramasthAnAmahanyahani nityashaH |
vidhyuktaM karma kartavyaM kAmasa~Nkalpavarjitam || 38||
tasmAttvamapi yogIndra svAshramaM dharmAcharan |
shraddhayA vidhivatsamyak j~nAnakarma samAchara || 39||
iti me karmasarvasvaM yogarUpaM cha tattvataH |
upadishya tato brahmA yoganiShTho.abhavatsvayam || 40||
shrutvaitadyAj~navalkyoktaM vAkyaM gArgI mudAnvitA |
punaH prAha munishreShThamR^iShImadhye varAnanA || 41||

gArgyuvAcha \-
j~nAnena saha yogIndra vidhyuktaM karma kurvataH |
tvayoktaM muktirastIti tayorj~nAnaM vada prabho || 42||
bhAryayA tvevamuktastu yAj~navalkyastaponidhiH |
tAM samAlokya kR^ipayA j~nAnarUpamabhAShata || 43||

yAj~navalkya uvAcha \-
j~nAnaM yogAtmakaM viddhi yogashchAShTA~NgasaMyutaH |
saMyogo yoga ityukto jIvAtmaparamatmanoH || 44||
vakShyAmya~NgAni te samyagyathA pUrvaM mayA shrutam |
samAhitamanA gArgI R^iShibhiH saha saMshR^iNu || 45||
yamashcha niyamashchaiva AsanaM cha tathaiva cha |
prANAyAmastathA gArgi pratyahArashcha dhAraNA || 46||
dhyAnaM samAdhiretAni yogA~NgAni varAnane |
yamashcha niyamashchaiva dashadhA samprakIrtitaH || 47||
AsanAnyuttamAnyaShTau trayaM teShUttamottamam |
praNAyAmastridhA proktaH pratyAhArashcha pa~nchadhA || 48||
dhAraNA pa~nchadhA proktA dhyAnaM ShoDhA prakIrtitam |
trayaM teShUttamaM proktaM samAdhistvekarUpakaH || 49||
bahudhA kechidichChanti vistareNa pRRIthak shR^iNu |
ahiMsA satyamasteyaM brahmacharyaM dayArjavam || 50||
kShamAdhR^itirmitAhAraH shauchaM tvete yamA dasha |
karmaNA manasA vAchA sarvabhUteShu sarvadA || 51||
akleshajananaM proktamahiMsAsAtvena yogibhiH |
vidhyuktaM chedahiMsA syAtkleshajanmaiva jantuShu || 52||
vedenokte.api hiMsAsyAdabhichArAdi karma yat |
satyaM bhUtahitaM proktaM niyatArthAbhibhAShaNam || 53||
karmaNA manasA vAchA paradravyeShu niHspR^ihA |
asteyamiti sA proktA R^iShibhistattvadarshibhiH || 54||
karmaNA manasA vAchA sarvAvasthAsu sarvadA |
sarvatra maithunatyago brahmacharyaM prachakShate || 55||
brahmacharyAshramasthAnAM yatInAM naiShThikasya cha |
brahmacharyaM tu tatproktaM tathaivA raNyavAsinAm || 56||
R^itAvR^itau svadAreShu sa~NgatiryA vidhAnataH |
brahmacharyaM tu tatproktaM gR^ihasthAshramavAsinam || 57||
rAj~nashchaiva gRRIhasthasya brahmacharyaM prakIrtitam |
vishAM vR^ittavatAM chaiva kechidichChanti paNDitAH || 58||
shushrUShaiva tu shUdrasya brahmacharyaM prakIrtitam |
shushrUShA vA gurornityaM brahmacharyamudAhR^itam || 59||
guravaH pa~ncha sarveShAM chaturNAM shrutichoditAH |
mAtA pitA tathAchAryo mAtulaH shvashurastathA || 60||
eShu mukhyAstryaH proktA AchAryaH pitarau tathA |
eShu mukhyatamastveka AchAryaH paramArthavit || 61||
tamevaM brahmavichChreShThaM nityakarmaparAyaNam |
shushrUShayArchayennityaM tuShTo.abhUdyena vA guruH || 62||
dayA cha sarvabhUteShu sarvatrAnugrahaH smR^itaH |
vihiteShu tadanyeShu manovAkkAyakarmaNAm || 63||
pravR^itau vA nivR^itau vA ekarUpatvamArjavam |
priyApriyeShu sarveShu samatvaM yachCharIriNAm || 64||
kShamA saiveti vidvadbhirgaditA vedavAdibhiH |
arthahAnau cha bandhUnAM viyogeShvapi sampadAm || 65||
tayoH prApto cha sarvatra chittasya sthApanaM dhR^itiH |
aShTau grAsA munerbhakShyAH ShodashAraNyavAsinam || 66||
dvAtriMshachcha gR^ihasthAnAM yatheShTaM brahmachAriNAm |
eShAmayaM mitAhAro hyanyeShAmalpabhojanam || 67||
shauchaM tu dvividhaM proktaM bAhyamAbhyantaraM tathA |
mR^ijjalAbhyAM smR^itaM bAhyaM manaHshuddhistathAntaram || 68||
manaHshuddhishcha vij~neyA dharmeNAdhyAtmavidhyayA |
AtmavidyA cha dharmashcha pitrAchAryeNa vAnaghe || 69||
tasmAtsarveShu kAleShu sarvairniHshreyasArthibhiH |
guravaH shrutasampannA mAnyA vA~NgmanasAdibhiH || 70||

|| iti shrIyogayAj~navalkye prathamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha dvitIyo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
tapaH santoSha AstikyaM dAnamIshvarapUjanam |
siddhAntashravaNaM chaiva hrIrmatishcha japo vratam || 1||
ete tu niyamAH proktAstAMshcha sarvAnpR^ithak shR^iNu |
vidhinoktena mArgeNa kR^ichChrachAndrAyaNAdibhiH || 2||
sharIrashoShaNaM prAhustApasAstapa uttamam |
yadR^ichChA lAbhato nityamalaM puMso bhavediti || 3|| ##??##
yA dhIstAmR^iShayaH prAhuH santoShaM sukhalakShaNam |
dharmAdharmeShu vishvAso yastadAstikyamuchyate || 4||
nyAyArjitaM dhanaM chAnnamanyadvA yatpradIyate |
arthibhyaH shraddhayA yuktaM dAnametadudAhR^itam || 5||
yatprasannatvabhAvena viShNuM vA.apyanyameva vA |
yathAshaktyarchanaM bhaktyA hyetadIshvarapUjanam || 6||
rAgAdyapetaM hR^idayaM vAgaduShTAnR^itAdinA |
hiMsAdirahitaH kAya etadIshvarapUjanam || 7||
siddhAntashravaNaM proktaM vedAntashravaNaM budhaiH |
dvijavatkShatriyasyoktaM siddhAntashravaNaM budhaiH || 8||
vishAM cha kechidichChanti shIlavR^ittavatAM satAm |
shUdrANAM cha striyaishchaiva svadharmasthatapasvinAm || 9||
siddhAntashravaNaM proktaM purANashravaNaM budhaiH |
vedalaukikamArgeShu kutsitaM karma yadbhavet || 10||
tasminbhavati yA lajjA hrIstu saiveti kIrtitA |
vihiteShu cha sarveShu shraddhA yA sA matirbhavet || 11||
guruNA chopadiShTo.api vedabAhyavivarjitaH |
vidhinoktena mArgeNa mantrAbhyAso japaH smR^itaH || 12||
adhItya vedaM sUtraM vA purANaM setihAsikam |
eteShvabhyasanaM yachcha tadabhyAso japaH smR^itaH || 13||
japashcha dvividhaH prokto vAchiko mAnasastathA |
vAchika upAMshuruchchaishcha dvividhaH parikIrtitaH || 14||
mAnaso mananadhyAnabhedAd dvaividhyamAsthitaH |
uchchairjapAdupAMshushcha sahasraguNa uchyate || 15||
mAnasastu tathopAMshoH sahasraguNa uchyate |
mAnasAchcha tathA dhyAnaM sahasraguNamuchyate || 16||
uchchairjapastu sarveShAM yathoktaphalado bhavet |
nIchaiH shruto na chetso.api shrutashchenniShphalo bhavet || 17||
R^iShiM Chando.adhidaivaM dhyAyanmantraM cha sarvadA |
yastu mantrajapo gArgi sa eva hi phalapradaH || 18||
prasannaguruNA pUrvamupadiShTaM tvanuj~nayA |
dharmArthamAtmasiddhyarthamupAyagrahaNaM vratam || 19||

|| iti shrIyogayAj~navalkye dvitIyo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha tR^itIyo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
AsanAnyadhunA vakShye shR^iNu gArgi tapodhane |
svastikaM gomukhaM padmaM vIraM siMhAsanaM tathA || 1||
bhadraM muktAsanaM chaiva mayUrAsanameva cha |
tathaiteShAM varArohe pR^ithagvakShyAmi lakShaNam || 2||
jAnorvorantare samyakkR^itvA pAdatale ubhe |
R^ijukAyaH sukhAsInaH svastikaM tatprachakShate || 3||
sIvanyAstvAtmanaH pArshve gulphau nikShipya pAdayoH |
savye dakShiNagulphaM tu dakShiNe dakShiNetaram || 4||
etachcha svastikaM proktaM sarvapApapraNAshanam |
savye dakShiNagulphaM tu pR^iShThapArshve niveshayet || 5||
dakShiNe.api tathA savyaM gomukhaM gomukhaM yathA |
a~NguShThau cha nibadhnIyAddhastAbhyAM vyutkrameNa tu || 6||
Urvorupari viprendre kR^itvA pAdatale ubhe |
padmAsanaM bhavedetatsarveShAmapi pUjitam || 7||
ekaM pAdamathaikasminvinyasyoruNi saMsthitam |
itarasmiMstathA choruM vIrAsanamudAhR^itam || 8||
gulphau cha vR^iShaNasyAdhaH sIvanyAH pArshvayoH kShipet |
dakShiNaM savyagulphena dakShiNena tathetaram || 9||
hastau cha jAnvoH saMsthApya svA~NgulIshcha prasArya cha |
vyAttavaktro nirIkSheta nAsAgraM susamAhitaH || 10||
siMhAsanaM bhavedetatpUjitaM yogibhiH sadA |
gulphau cha vR^iShaNasyAdhaH sIvanyAH pArshvayoH kShipet || 11||
pArshvapAdau cha pANibhyAM dR^iDhaM baddhvA sunishchalam |
bhadrAsanaM bhavedetatsarvavyAdhiviShApaham || 12||
sampIDya sIvanIM sUkShmAM gulphenaiva tu savyataH |
savyaM dakShiNagulphena muktAsanamitIritam || 13||
meDhrAdupari nikShipya savyaM gulphaM tathopari |
gulphAntaraM cha nikShipya muktAsanamidaM tu vA || 14||
avaShTabhya dharAM samyak talAbhyAM tu karadvayoH |
hastayoH kUrparau chApi sthApayannAbhipArshvayoH || 15||
samunnatashiraHpAdo daNDavadvyomnisaMsthitaH |
mayUrAsanametattu sarvapApapraNAshanam || 16||
sarve chAbhyantarA rogA vinashyanti viShANi cha |
yamaishcha niyamaishchaiva Asanaishcha susaMyutA || 17||
nADIshuddhiM cha kR^itvA tu prANAyAmaM tataH kuru || 18||

|| iti shrIyogayAj~navalkye tR^itIyo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha chaturtho.adhyAyaH ||

shrutvaitadbhAShitaM vAkyaM yAj~navalkyasya dhImataH |


punaH prAha mahAbhAgA sabhAmadhye tapasvinI || 1||

gArgyuvAcha \-
bhagavanbrUhi me svAminnADIshuddhiM vidhAnataH |
kenopAyena shuddhAH syurnADayaH sarvadehinAm || 2||
utpattiM chApi nADInAM chAraNaM cha yathAvidhi |
kandaM cha kIdR^ishaM proktaM kati tiShThanti vAyavaH || 3||
sthAnAni chaiva vAyUnAM karmANi cha pR^ithakpR^ithak |
vij~nAtavyAni yAnyasmindehe dehabhR^itAM vara || 4||
vaktumarhasi tatsarvaM tvatto vettA na vidyate |
ityukto bhAryayA tatra samyak tadgatamAnasaH || 5||
gArgIM tAM susamAlokya tatsarvaM samabhAShata |

yAj~navalkya uvAcha \-
sharIraM tAvadevaM hi ShaNNavatya~NgulAtmakam || 6||
vidhyetatsarvajantUnAM svA~NgulIbhiriti priye |
sharIrAdadhikaH prANo dvAdashA~NgulamAnataH || 7||
chaturdashA~NgulaM kechidvadanti munisattamAH |
dvAdashA~Ngula eveti vadanti j~nAnino narAH || 8||
AtmasthamanilaM vidvAnAtmasthenaiva vahninA |
yogAbhyAsena yaH kuryAtsamaM vA nyUnameva vA || 9||
sa eva brahmavichChreShThaH sa sampUjyo narottamaH |
Atmasthavahninaiva tvaM yogajena dvijottame || 10||
AtmasthaM mAtarishvAnaM yogAbhyAsena nirjaya |
dehamadhye shikhisthAnaM taptajAmbUnadaprabham || 11||
trikoNaM manujAnAM cha chaturasraM chatuShpadAm |
maNDalaM tatpata~NgAnAM satyametadbravImi te || 12||
tanmadhye tu shikhA tanvI sadA tiShThati pAvakI |
dehamadhyaM cha kutreti shrotumichChasi chechChR^iNu || 13||
gudAttu dvya~NgulAdUrdhvamadho meDhrAchcha dvya~NgulAt |
dehamadhyaM tayormadhyaM manuShyANAmitIritam || 14||
chatuShpadAM tu hR^inmadhyaM tirashchAM tundamadhyamam |
dvijAnAM tu varArohe tundamadhyamitIritam || 15||
kandasthAnaM manuShyANAM dehamadhyAnnavA~Ngulam
chatura~NgulamutsedhamAyAmashcha tathAvidhaH || 16||
aNDAkR^itivadAkAraM bhUShitaM tattvagAdibhiH |
chatuShpadAM tirashchAM cha dvijAnAM tundamadhyame || 17||
tanmadhyaM nAbhirityuktaM nAbhau chakrasamudbhavaH |
dvAdashArayutaM tachcha tena dehaH pratiShThitaH || 18||
chakre.asminbhramate jIvaH pApapuNyaprachoditaH |
tantupa~njaramadhyasthA yathA bhramati lUtikA || 19||
jIvasya mUlachakre.asminnadhaH prANashcharatyasau |
prANArUDho bhavejjIvaH sarvabhUteShu sarvadA || 20||
tasyordhvaM kuNDalIsthAnaM nAbhestiryagathordhvataH |
aShTaprakR^itirUpA sA aShTadhA kuNDalIkR^itA || 21||
yathAvadvAyusa~nchAraM jalAnnAdIni nityashaH |
paritaH kandapArshveShu niruddhyaiva sadA sthitA || 22||
mukhenaiva samAveShTya brahmarandhramukhaM tathA |
yogakAle tvapAnena prabodhaM yAti sAgninA || 23||
sphurantI hR^idayAkAshe nAgarUpA mahojjvalA |
vAyurvAyusakhenaiva tato yAti suShumNayA || 24||
kandamadhye sthitA nADI suShumNeti prakIrtitA |
tiShThanti paritaH sarvAshchakre.asminnADIsa~nj~nakAH || 25||
nADInAmapi sarvAsAM mukhyAstvetAshchaturdasha |
iDA cha pi~NgalA chaiva suShumNA cha sarasvatI || 26||
vAruNI chaiva pUShA cha hastijihvA yashasvinI |
vishvodarA kuhUshchaiva sha~NkhinI cha payasvinI || 27||
alambuShA cha gAndhArI mukhyAshchaitAshchaturdasha |
AsAM mukhyatamAstistrastisR^iShvekottamottamA || 28||
muktimArgeti sA proktA vishvadhAriNI |
kandasya madhyame gArgi suShumNA supratiShThitA || 29||
pR^iShThamadhye sthitA nADI sA hi mUrdhni vyavasthitA||
muktimArgaM suShumNA sA brahmarandhreti kIrtitA || 30||
avyaktA saiva vij~neyA sUkShmA vaiShNavI smR^itA |
iDA cha pi~NgalA chaiva tasyAH savye cha dakShiNe || 31||
iDA tasyAH sthitA savye dakShiNe pi~NgalA sthitA |
iDAyAM pi~NgalAyAM cha charatashchandrabhAskarau || 32||
iDAyAM chandramA j~neyaH pi~NgalAyAM raviH smR^itaH |
chandrastAmasa ityuktaH sUryo rAjasa uchyate || 33||
viShabhAgo raverbhAgaH somabhAgo.amR^itaM smR^itam |
tAveva dhattaH sakalaM kAlaM rAtridivAtmakam || 34||
bhoktrI suShumNA kAlasya guhyametadudAhR^itam |
sarasvatI kuhUshchaiva suShumNApArshvayoH sthite || 35||
gAndhArI hastijihvA cha iDAyAH pR^iShThapArshvayoH |
kuhoshcha hastijihvAyA madhye vishvodarA sthitA || 36||
yashasvinyAH kuhormadhye vAruNI cha pratiShThitA |
pUShAyAshcha sarasvatyAH sthitA madhye payasvinI || 37||
gAndhAryAshcha sarasvatyAHsthitA madhye cha sha~NkhinI |
alambuShA cha viprendre kandamadhyAdadhaH sthitA || 38||
pUrvabhAge suShumNAyA AmeDhrAnte kuhUH sthitA |
adhashchordhvaM cha kuNDalyA vAruNI sarvagAminI || 39||
yashasvinI cha yAmyasthA pAdA~NkhaShThAntamiShyate |
pi~NgalA chordhvagA yAmye nAsAntaM viddhi me priye || 40||
yAmye pUShA cha netrAntaM pi~NgalAyAstu pR^iShThataH |
payasvinI tathA gArgi yAmyakarNAntamiShyate || 41||
sarasvatI tathA chordhvamAjihvAyAH pratiShThitA |
AsavyakarNAdviprendre sha~NkhinI chordhvagA matA || 42||
gAndhArI savyanetrAntamiDAyAH pR^iShThataH sthitA |
iDA cha savyanAsAntaM savyabhAge vyavasthitA || 43||
hastijihvA tathA savyapAdA~NguShThAntamiShyate |
viShvodarA tu yA nADI tundamadhye vyavasthitA || 44||
alambuShA mahAbhAge pAyumUlAdadhogatA |
etAstvanyAH samutpannAH shirAshchAnyAshcha tAsvapi || 45||
yathAshvatthadale tadvadabjapatreShu vA shirAH |
nADIShvetAsu sarvAsu vij~nAtavyAstapodhane || 46||
prANo.apAnaH samAnashcha udAno vyAna eva cha |
nAgaH krUrmo.atha kR^ikaro devadatto dhana~njayaH || 47||
ete nADIShu sarvAsu charanti dasha vAyavaH |
eteShu vAyavaH pa~ncha mukhyAH prANAdayaH smR^itAH || 48||
teShu mukhyatamAvetau prANApAnau narottame |
prANa evaitayormukhyaH sarvaprANabhR^itAM sadA || 49||
AsyanAsikayormadhye hR^inmadhye nAbhimadhyame |
prANAlaya iti prAhuH pAdA~NguShTe.api kechana || 50||
adhashchordhvaM cha kuNDalyAH parItaH prANasa~nj~nakaH |
tiShThanneteShu sarveShu prakAshayati dIpavat || 51||
apAnanilayaM kechid gudameDhrorujAnuShu |
udare vR^iShaNe kaTyAM ja~Nghe nAbhau vadanti hi || 52||
gudAgnyAgArayostiShThanmadhye.apAnaH prabha~njanaH |
adhashchordhvaM cha kuNDalyAH prakAshayati dIpavat || 53||
vyAnaH shrotrAkShimadhye cha kR^ikaTyAM gulphayorapi |
ghrANe gale sphijordeshe tiShThatyatra na saMshayaH || 54||
udAnaH sarvasandhisthaH pAdayorhastayorapi |
samAnaH sarvagAtreShu sarvaM vyApya vyavasthitaH || 55||
bhuktaM sarvarasaM gAtre vyApayanvahninA saha |
dvisaptatisahasreShu nADImArgeShu sa~ncharet || 56||
samAnavAyurevaikaH sAgnirvyApya vyavasthitaH |
agnibhiH saha sarvatra sA~NgopA~Ngakalevare || 57||
nAgAdivAyavaH pa~ncha tvagasthyAdiShu saMsthitAH |
tundasthe jalamannaM cha rasAni cha samIkR^itam || 58||
tundamadhyagataH prANastAni kuryAtpR^ithakpR^ithak |
punaragnau jalaM sthApya tvannAdIni jalopari || 59||
svayaM hyapAnaM samprApya tenaiva saha mArutaH |
pravAti jvalanaM tatra dehamadhyagataM punaH || 60||
vAyunA vAtito vahnirapAnena shanaiH shanaiH |
tadA jvalati viprendre svakule dehamadhyame || 61||
jvAlAbhirjvalanastatra prANena preritastataH |
jalamatyuShNamakarotkoShTamadhyagataM tadA || 62||
annaM vya~njanasaMyuktaM jalopari samarpitam
tataH supakvamakarodvahniH santaptavAriNA || 63||
svedamUtre jalaM syAtAM vIryarUpaM raso bhavet |
pUrIShamannaM syAdgArgi prANaH kuryAtpR^ithakpR^ithak || 64||
samAnavAyunA sArdhaM rasaM sarvAsu nADIShu |
vyApaya~nchaChvAsarUpeNa dehe charati mArutaH || 65||
vyomarandhraishcha navabhiH viNmUtrAdivisarjanam
kurvanti vAyavaH sarve sharIreShu nirantaram || 66||
niHshvAsochChvAsakAsAshcha prANakarmeti kIrtyate |
apAnavAyoH karmaitadviNmUtrAdivisarjanam || 67||
hAnopAdAnacheShTAdi vyAnakarmeti cheShyate |
udAnakarma tatproktaM dehasyonnayanAdi yat || 68||
poShaNAdi samAnasya sharIre karma kIrtitam |
udgArAdi guNo yastu nAgakarmeti kIrtyate || 69||
nimIlanAdi kUrmasya kShutaM vai kR^ikarasya cha |
devadattasya viprendre tandrIkarmeti kIrtitam || 70||
dhana~njayasya shophAdi sarvaM karma prakIrtitam
j~nAtvaivaM nADIsaMsthAnaM vAyUnAM sthAnakarmaNI || 71||
vidhinoktena mArgeNa nADIsaMshodhanaM kuru || 72||

|| iti shrIyogayAj~navalkye chaturtho.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha pa~nchamo.adhyAyaH ||

gArgyuvAcha \-
bhagavanbrahmavichChreShTha sarvashAstravishArada |
kenopAyena shuddhAH syurnADyo me tvaM vada prabho || 1||
ityukto brahmavAdinyA brahmavidbrAhmaNastadA |
tAM samAlokya kR^ipayA nADIshuddhimabhAShata || 2||

yAj~navalkya uvAcha \-
vidhyuktakarmasaMyuktaH kAmasa~NkalpavarjitaH |
yamaishcha niyamairyuktaH sarvasa~NgavivarjitaH || 3||
kR^itavidyo jitakrodhaH satyadharmaparAyaNaH |
gurushushrUShaNarataH pitR^imAtR^iparAyaNaH || 4||
svAshramasthaH sadAchAraH vidvadbhishcha sushikShitaH |
tapovanaM susamprApya phalamUlodakAnvitam || 5||
tatra ramye shuchau deshe brahmaghoShasamanvite |
svadharmanirataiH shAntairbrahmavidbhiH samAvR^ite || 6||
vAribhishcha susampUrNe puShpairnAnAvidhairyute |
phalamUlaishcha sampUrNe sarvakAmaphalaprade || 7||
devAlaye vA nadyAM vA grAme vA nagare.athavA |
sushobhanaM maThaM kR^itvA sarvarakShAsamanvitam || 8||
trikAlasnAnasaMyuktaH svadharmanirataH sadA |
vedAntashravaNaM kurvaMstasminyogaM samabhyaset || 9||
kechidvadanti munayastapaHsvAdhyAyasaMyutAH |
svadharmaniratAH shAntAstantreShu cha sadA ratAH || 10||
nirjane nilaye ramye vAtAtapavivarjite |
vidhyuktakarmasaMyuktaH shuchirbhUtvA samAhitaH || 11||
mantrairnyastatanurdhIraH sitabhasmadharaH sadA |
mR^idvAsanopari kushAnsamAstIrya tato.ajinam || 12||
vinAyakaM susampUjya phalamUlodakAdibhiH |
iShTadevaM guruM natvA tata Aruhya chAsanam || 13||
prA~Nmukhoda~Nmukho vApi jitAsanagataH svayam |
samagrIvashiraHkAyaH saMvR^itAsyaH sunishchalaH || 14||
nAsAgradR^ik sadA samyak savye nyasyetaraM karam |
nAsAgre shashabhR^idbimbaM jyotsnAjAlavitAnitam || 15||
saptamasya tu vargasya chaturthaM bindusaMyutam |
sravantamamR^itaM pashyannetrAbhyAM susamAhitaH || 16||
iDayA vAyumAropya pUrayitvodarasthitam |
tato.agniM dehamadhyasthaM dhyAya~njvAlAvalIyutam || 17||
rephaM cha bindusaMyuktamagnimaNDalasaMsthitam |
dhyAyanvirechayetpashchAnmandaM pi~NgalayA punaH || 18||
punaH pi~NgalayApUrya prANaM dakShiNataH sudhIH |
punarvirechayeddhImAniDayA tu shanaiH shanaiH || 19||
trichaturvatsaraM vAtha trichaturmAsameva vA |
ShaTkR^itva AcharennityaM rahasyevaM trisandhiShu || 20||
nADIshuddhimavApnoti pR^ithak chihnopalakShitAm |
sharIralaghutA dIptirvahnerjaTharavartinaH || 21||
nAdAbhivyaktirityete chihnaM tatsiddhisUchakam |
yAvadetAni sampashyettAvadeva samAcharet || 22||

|| iti shrIyogayAj~navalkye pa~nchamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha ShaShTho.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
prANAyAmamathAdInAM pravakShyAmi vidhAnataH |
samAhitamanAstvaM cha shR^iNu gArgi varAnane || 1||
prANApAnasamAyogaH \ldq{}prANAyAmaH\rdq{} itIritaH |
\ldq{}prANAyAmaH\rdq{} iti prokto rechakapUrakakumbhakaiH || 2||
varNatrayAtmakA hyete rechakapUrakakumbhakAH |
sa eSha praNavaH proktaH prANAyAmashcha tanmayaH || 3||
iDayA vAyumAropya pUrayitvodarasthitam |
shanaiH ShoDashabhirmAtrairkAraM tatra saMsmaret || 4|| ##??##
dhArayetpUritaM pashchAchchatuHShaShThyA tu mAtrayA |
ukAramUrtimatrApi saMsmaranpraNavaM japet || 5|| ##??##
yAvadvA shakyate tAvaddhAraNaM japasaMyutam |
pUritaM rechayet pashchAtprANaM bAhyAnilAnvitam || 6||
shanaiH pi~NgalayA gArgi dvAtriMshanmAtrayA punaH |
makAramUrtimatrApi saMsmaranpraNavaM japet || 7||
prANAyAmo bhavedeShaH punashchaivaM samabhyaset |
tataH pi~NgalayApUrya mAtraiH ShoDashabhistathA || 8||
ukAramUrtimatrApi saMsmaransusamAhitaH | ##??##
pUritaM dhArayetprANaM praNavaM viMshatidvayam || 9||
japedatra smaranmUrtiM makArAkhyaM maheshvaram |
yAvadvA shakyate pashchAdrechayetiDayAnilam || 10|| ##??##
evameva punaH kuryAdiDayApUrya pUrvavat |
nADyA prANaM samAropya pUrayitvodarasthitam || 11||
praNavena susaMyuktAM vyAhR^itIbhishcha saMyutAm |
gAyatrIM cha japedvipraH prANasamyamane trayaH || 12||
punashchaivaM tribhiH kuryAtpunashchaiva trisandhiShu |
yadvA samabhyasennityaM vaidikaM laukikaM tu vA || 13||
prANasaMyamane vidvAnjapettadviMshatidvayam |
brAhmaNaH shrutasampannaH svadharmanirataH sadA || 14||
sa vaidikaM japenmantraM laukikaM na kadAchana |
kechidbhUtahitArthAya japamichChanti laukikam || 15||
dvijavatkShAtrasyoktaH prANasaMyamane japaH | ##?? syoktashcha##
vaishyAnAM dharmayuktAnAM strIshUdrANAM tapasvinAm || 16||
prANasaMyamane gArgi mantraM praNavavarjitam |
namontaM shivamantraM vA vaiShNavaM veShyate budhaiH || 17||
yadvA samabhyasechChUdro laukikaM vidhipUrvakam |
prANasaMyamane strI cha japettadviMshatidvayam || 18||
na vaidikaM japechChUdraH striyashcha na kadAchana |
svAshramasthasya vaishyasya kechidichChanti vaidikam || 19||
sandhyayorubhayornityaM gAyatryA praNavena vA |
prANasaMyamanaM kuryAt brAhmaNo vedapAragaH || 20||
nityameva prakurvIta prANAyAmAMstu ShoDasha |
api bhrUNahanaM mAsAtpunantyaharahaH kR^itAH || 21||
R^itutrayAtpunantyenaM janmAntarakR^itAdaghAt |
vatsarAdbrahmahA shuddhyettasmAnnityaM samabhyaset || 22||
yogAbhyAsaratAstvevaM svadharmaniratAshcha ye |
prANasaMyamanenaiva sarve muktA bhavanti hi || 23||
bAhyAdApUraNaM vAyorudare pUrako hi saH |
sampUrNakumbhavadvAyordhAraNaM kumbhako bhavet || 24||
bahiryadrechanaM vAyorudarAdrechakaH smR^itaH |
prasvedajanako yastu prANAyAmeShu so.adhamaH || 25||
kampako madhyamaH prokta utthAnashchottamo bhavet |
pUrvaM pUrvaM prakurvIta yAvaduttamasambhavaH || 26||
sambhavatyuttame gArgi prANAyAme sukhI bhavet |
prANo layati tenaiva dehasyAntastato.adhikaH || 27||
dehashchottiShThate tena kR^itAsanaparigrahA |
niHrshvAsochChvAsakau tasya na vidyete katha~nchana || 28||
dehe yadyapi tau syAtAM svAbhAvikaguNAvubhau||
tathApi nashyatastena prANAyAmottamena hi || 29||
tayornAshe samarthaH syAtkartuM kevalakumbhakam |
rechakaM pUrakaM mukttvA sukhaM yadvAyudhAraNam || 30||
prANAyAmo.ayamityuktaH sa vai kevalakumbhakaH |
rechya chApUrya yaH kuryAtsa vai sahitakumbhakaH || 31||
sahitaM kevalaM chAtha kumbhakaM nityamabhyaset |
yAvankevalasiddhiH syAttAvatsahitamabhyaset || 32||
kevale kumbhake siddhe rechapUraNavarjite |
na tasya durlabhaM ki~nchittriShu lokeShu vidyate || 33||
manojavatvaM labhate palitAdi cha nashyati |
mukterayaM mahAmArgo makarAkhyAntarAtmanaH || 34||
nAdaM chotpAdayatyeShaH kumbhakaH prANasaMyamaH |
prANasaMyamanaM nAma dehe prANasya dhAraNam || 35||
eShaH prANajayopAyaH sarvamR^ityUpaghAtakaH |
ki~nchitprANajayopAyaM tava vakShyAmi tattvataH || 36||
bAhyAtprANaM samAkR^iShya pUrayitvodarasthitam |
nAbhimadhye cha nAsAgre pAdA~NguShThe cha yatnataH || 37||
dhArayenmanasA prANaM sandhyAkAleShu sarvadA |
sarvarogavinirmukto jIvedyogI gataklamaH || 38||
nAsAgre dhAraNaM gArgi vAyorvijayakAraNam |
sarvarogavinAshaH syAnnAbhimadhye cha dhAraNAt || 39||
sharIraM laghutAM yAti pAdA~NguShThe cha dhAraNAt |
rasanAvAyumAkR^iShya yaHpibetsatataM naraH || 40||
shramadAhau na tasyAstAM nashyanti vyAdhayastathA||
sandhyayorbrAhmakAle vA vAyumAkR^iShya yaH pibet || 41||
trimAsAttasya kalyANi jagyate vAksarasvatI |
ShaNmAsAbhyAsayogena mahArogaiH prabhuchyate || 42||
AtmanyAtmAnamAropya kuNDalyAM yastu dhArayet |
kShayarogAdayastasya nashyantItyapare viduH || 43||
jihvayA vAyumAnIya jihvAmUle nirodhayan |
yaH pibedamR^itaM vidvAnsakalaM bhadramashnute || 44||
AtmanyAtmAnamiDayA samAnIya bhruvo.antare |##var ## bhruvo.antarAt
pibedyastridashAhAraM vyAdhibhiH sa vimuchyate || 45||
nADIbhyAM vAyumAropya nAbhau vA tundapArshvayoH |
ghaTikaikAM vahedyastu vyAdhibhiH so.abhimuchyate || 46||
mAsamekaM trisandhyAyAM jihvayAropya mArutam |
pibedyastridashAhAraM dhArayettundamadhyame || 47||
gulmAShThIlA plIhA chAnye tridroShajanitAstathA |
tundamadhyagatA rogAH sarve nashyanti tasya vai || 48||
jvarAH sarve vinashyanti viShANi vividhAni cha |
bahunoktena kiM gArgi palitAdi cha nashyati || 49||
evaM vAyujayopAyaH prANasya tu varAnane |
shakyamAsanamAsthAya samAhitamanAstathA || 50||
karaNAni vashIkR^itya viShayebhyo balAtsudhIH | ##??## bhyaH
apAnamUrdhvamAkR^iShya praNavena samAhitaH || 51||
hastAbhyAM bandhayetsamyakkarNAdi karaNAni cha |
a~NguShTAbhyAmume shrotre tarjanIbhyAM cha chakShuShI || 52||
nAsApuTau madhyamAbhyAM prachChAdya karaNAni vai |
AnandAnubhavaM yAvattAvanmUrddhani dhArayet || 53||
prANaH prayAtyanenaiva tatastvAyurvighAtakR^it |
brahmarandhre suShumNAyAM mR^iNAlAntarasUtravat || 54||
nAdotpattistvanenaiva shuddhasphaTikasannibhA |
AmUrdhno vartate nAdo vINAdaNDavadutthitaH || 55||
sha~NkhadhvaninibhastvAdau madhye meghadhvaniryathA |
vyomarandhragate nAde giriprasravaNaM yathA || 56||
vyomarandhragate vAyau chitte chAtmani saMsthite |
tadAnandI bhaveddehI vAyustena jito bhavet || 57||
yoginastvapare hyatra vadanti samachetasaH |
prANAyAmaparAH pUtA rechapUraNavarjitAH || 58||
dakShiNetaragulphena sIvanIM pIDayetshirAm
adhastAddaNDayo sUkShmAM savyopari cha dakShiNam || 59|| ##var ## daNDavatsUkShmAM
ja~NghorvorantaraM gArgi nishChidraM bandhayetdR^iDham |
samagrIvashiraskandhaH samapR^iShThaH samodaraH || 60||
netrAbhyAM dakShiNaM gulphaM lokayannuparisthitam |
dhArayanmanasA sArdhaM vyAharanpraNavAkSharam || 61||
Asane nAnyadhIrAste dvijo rahasi nityashaH |
kShatriyashcha varArohe vyAharanpraNavAkSharam || 62||
Asane nAnyadhIraste rahasyeva jitendriyaH |
vaishyAH shUdrAH striyashchAnye yogAbhyAsaratAH narAH || 63||
shaivaM vA vaiShNavaM vAtha vyAharannanyameva vA |
Asane nAnyadhIraste dIpaM haste vilokayan || 64||
AyurvighAtakR^itprANastvanenAgnikulaM gataH |
dhUmadhvajajayaM yAvannAnyadhIrevamabhyaset || 65||
dhAraNaM kurvatastasya shaktiM syAdiShTabhojane |
dehashcha laghutAM yAti jaTharAgnishcha vardhate || 66||
dR^iShTachihnastatastasmAnmanasAropya mArutam |
mantramuchchArayandIrghaM nAbhimadhye nirodhayet || 67||
yAvanmanolayatyasminnAbhau savitR^imaNDale |
tAvatsamabhyasedvidvAnniyato niyatAsanaH || 68||
etena nAbhimadhyasthadhAraNenaiva mArutaH |
kuNDalIM yAti vahnishcha dahatyatra na saMshayaH || 69||
santaptA vahninA tatra vAyunA chAlitA svayam |
prasArya phaNabhR^idbhogaM prabodhaM yAti sA tadA || 70||
prabuddhe saMsaratyasminnAbhimUle tu chakriNi |
brahmarandhree suShumNAyAM prayAti prANasa~nj~nakaH || 71||
samprApte mArute tasminsuShumNAyAM varAnane |
mantramuchchArya manasA hR^inmadhye dhArayetpunaH || 72||
hR^idayAtkaNThakUpe cha bhruvormadhye cha dhArayet |
tasmAdAropya manasA sAgniM prANamananyadhIH || 73||
dhArayedvyomni viprendre vyAharanpraNavAkSharam |
vAyunA pUrite vyomni sA~NgopA~Nge kalevare || 74||
tadAtmA rAjate tatra yathA vyomni vikartanaH | ##var ## bhajate
sharIraM visisR^ikShushchedevaM samyak samAcharan || 75||
ekAkSharaM paraM brahma dhyAyanpraNavamIshvaram |
sambhidya manasA mUrdhni brahmarandhraM savAyunA || 76||
prANamunmochayetpashchAnmahAprANe khamadhyame||
dehAtIte jagatprANe shUnye nitye dhruve pade || 77||
AkAshe paramAnande svAtmAnaM yojayeddhiyA |
brahmaivAsau bhavedgArgi na punarjanmabhAgbhavet || 78||
tasmAttvaM cha varArohe nityaM karma samAchAra |
sandhyAkAleShu vA nityaM prANasaMyamanaM kuru || 79||
prANAyAmaparAH sarve prANAyAmaparAyaNAH |
prANAyAmavishuddhA ye te yAnti paramAM gatim || 80||
prANAyAmAdR^ite nAnyattArakaM narakAdami |
saMsArArNavamagnAnAM tArakaH prANasaMyamaH || 81||
tasmAt tvaM vidhimArgeNa nityaM karma samAchara |
vidhinoktena mArgeNa prANasaMyamanaM kuru || 82||
nAsAgre dR^ik sadA samyak savye nyasyetaraM karam |
nAsAgre shashabhR^idbimbe jyotsnAjAlavitAnake || 83||
ambomA sahitaM shubhraM somasUryAgnilochanam |
pa~nchavakraM mahAdevaM chandrashekharamIshvaram || 84||
nandivAhanasaMyuktaM sarvadevasamanvitam |
prasannaM sarvavaradaM dhyAyetsarvAyudhaM shivam || 85||
yo vedAdau svaraH prokto vedAnte cha pratiShThitaH |
akAramUrtireteShAM raktA~NgI haMsavAhinI || 86||
daNDahastA satI vAlA gAyatrItyavadhAryatAm |
ukAramUrtireteShAM kR^iShNA~NgI vR^iShavAhanI || 87||
chakrahastA satI chaiva sAvitrItyavadhAryatAm |
makAramUrtireteShAM shvetA~NgI tArkShyavAhinI || 88||
shUlAnandamayI vR^iddhA sarasvatyavadhAryatAm |
mAheshvarIti sA prAj~naiH pashchimA parikIrtitA || 89||
sR^iShTisthityantakAlAdyA makAro.apyantakAtmakaH |
akSharatrayamevaitatkAraNatrayamiShyate || 90||
trayANAM kAraNaM brahma sadrUpaM sarvakAraNam |
ekAkSharaM paraM jyotistamAhuH praNavaM budhAH || 91||
evaM j~nAtvA vidhAnena praNavena samanvitam |
prANAyAmaM tataH kuryAdrechapUrakakumbhakaiH || 92||

|| iti shrIyogayAj~navalkye ShaShTho.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha saptamo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
uktAnyetAni chatvAri yogA~NgAni dvijottame |
pratyAhArAdi chatvAri shR^iNuShvAbhyantarANi cha || 1||
indriyANAM vicharatAM viShayeShu svabhAvataH |
balAdAharaNaM teShAM pratyAhAraH sa uchyate || 2||
yadyatpashyasi tatsarvaM pashyedAtmavadAtmani |
pratyAhAraH sa cha prokto yogavidbhirmahAtmabhiH || 3||
karmANi yAni nityAni vihitAni sharIriNAm |
teShAmAtmanyanuShThAnaM manasA yadbahirvinA || 4||
pratyAhAro bhavetso.api yogasAdhanamuttamam |
pratyAhAraH prashasto.ayaM sevito yogibhiH sadA || 5||
aShTAdashasu yadvAyormarmasthAneShu dhAraNam |
sthAnAtsthAnAtsamAkR^iShya pratyAhAro nigadyate || 6||
ashvinau cha tathA brUtAM gArgi devabhiShagvarau |
marmasthAnAni siddhyarthaM sharIre yogamokShayoH || 7||
tAni sarvANi vakShyAmi yathAvachChuNu suvrate |
pAdA~NguShThau cha gulphau cha ja~NghAmadhye tathaiva cha || 8||
chityormUlaM cha jAnvoshcha madhye chorudvayasya cha |
pAyumUlaM tataH pashchAddehamadhyaM cha meDhrakam || 9||
nAbhishcha hR^idayaM gArgi kaNThakUpastathaiva cha |
tAlumUlaM cha nAsAyA mUlaM chAkShNoshcha maNDale || 10||
bhruvormadhyaM lalATaM cha mUrdhA cha munisattame |
marmasthAnAni chaitAni mAnaM teShAM pR^ithak shR^iNu || 11||
pAdAnmAnaM tu gulphasya sArdhA~NgulachatuShTayam |
gulphAjja~Nghasya madhyaM tu vij~neyaM taddashA~Ngulam || 12||
ja~NghamadhyAchchityormUlaM yattadekAdashA~Ngulam
chityormUlAdvarArohe jAnuH syAda~Ngulidvayam || 13||
jAnvornavA~NgulaM prAhurUrumadhyaM munIshvarAH |
UrumadhyAttathA gArgi pAyumUlaM navA~Ngulam || 14||
dehamadhyaM tathA pAyormUlAdardhA~Nguladvayam |
dehamadhyAttathA meDhra tadvatsArdhA~Nguladvayam || 15||
meDhrAnnabhishcha vij~neyA gArgi sArdhadashA~Ngulam |
chaturdashA~NgulaM nAbherhR^inmadhyaM cha varAnane || 16||
ShaDa~NgulaM tu hR^inmadhyAtkaNThakUpaM tathaiva cha |
kaNThakUpAchcha jihvAyA mUlaM syAchchatura~Ngulam || 17||
nAsAmUlaM tu jihvAyA mUlAchcha chatura~Ngulam |
netrasthAnaM tu tanmUlAdardhA~NgulamitIShyate || 18||
tasmAdardhA~NgulaM viddhi bhruvorantaramAtmanaH |
lalATAkhyaM bhruvormadhyAdUrdhvaM syAda~Nguladvayam || 19||
lalATAdvyomasa~nj~naM syAda~Ngulitrayameva hi |
sthAneShu eteShu manasA vAyumAropya dhArayet || 20||
sthAnAtsthAnAtsamAkR^iShya pratyAhAraM prakurvataH |
sarve rogA vinashyanti yogAH sidhyanti tasya vai || 21||
vadanti yoginaH kechidyogeShu kushalA narAH |
pratyAhAraM varArohe shR^iNu tvaM tadvadAmyaham || 22||
sampUrNakumbhavadvAyuma~NguShThAnmUrdhamadhyataH |
dhArayedanilaM buddhyA prANAyAmaprachoditaH || 23||
vyomarandhrAtsamAkR^iShya lalATe dhArayetpunaH |
lalATAdvAumAkR^iShya bhruvormadhye nirodhayet || 24||
bhruvormadhyAtsamAkR^iShya netramadhye nirodhayet |
netrAtprANaM samAkR^iShya nAsAmUle nirodhayet || 25||
nAsAmUlAttu jihvAyA mUle prANaM nirodhayet |
jihvAmUlAtsamAkR^iShya kaNThamUle nirodhayet || 26||
kaNThamUlAttu hR^inmadhye hR^idayAt nAbhimadhyame |
nAbhimadhyAtpunarmeDhre meDhrAdvahnyAlaye tataH || 27||
dehamadhyAdgude gArgi gudAdevorumUlake |
UrumUlAttayormadhye tasmAjjAnvornirodhayet || 28||
chitimUle tatastasmAjja~Nghayormadhyame tathA |
ja~NghAmadhyAtsamAkR^iShya vAyuM gulphe nirodhayet || 29||
gulphAda~NguShThayorgArgi pAdayostannirodhayet||
sthAnAtsthAnAtsamAkR^iShya yastvevaM dhArayet sudhIH || 30||
sarvapApavishuddhAtmA jIvedAchandratArakam |
etattu yogasiddhyarthamagastyenApi kIrtitam || 31||
pratyAhAreShu sarveShu prashastamiti yogibhiH |
nADIbhyAM vAyumApUrya kuNDalyAH pArshvayoH kShipet || 32||
dhArayedyugapatso.api bhavarogAdvimuchyate |
pUrvavadvAyumAropya hR^idayavyomni dhArayet || 33||
so.api yAti varArohe paramAtmapadaM naraH |
vyAdhayaH kiM punastasya bAhyAbhyantaravartinaH || 34||
nAsAbhyAM vAyumAropya pUrayitvodarasthitam |
bhruvormadhyAdR^ishoH pashchAtsamAropya samAhitaH || 35||
dhArayetkShaNamAtraM vA so.api yAti parAM gatim |
kiM punarbahunoktena nityaM karma samAcharan || 36||
AtmanaH prANamAropya bhruvormadhye suShumNayA |
yAvanmanolayatyasminstAvatsaMyamanaM kuru || 37||

|| iti shrIyogayAj~navalkye saptamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha aShTamo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
athedAnIM pravakShyAmi dhAraNA pa~ncha tattvataH |
samAhitamanAstvaM cha shR^iNu gArgi tapodhane || 1||
yamAdiguNayuktasya manasaH sthitirAtmani |
dhAraNetyuchyate sadbhiH shAstratAtparyavedibhiH || 2||
asminbrahmapure gArgi yadidaM hR^idayAmbujam |
tasminnevAntarAkAshe yadbAhyAkAshadhAraNam || 3||
eShA cha dhAraNetyuktA yogashAstravishAradaiH |
tAntrikairyogashAstraj~nairvidvadbhishcha sushikShitaiH || 4||
dhAraNAH pa~nchadhA proktAstAshcha sarvAH pR^ithak shR^iNu||
bhUmirApastathA tejo vAyurAkAshameva cha || 5||
eteShu pa~nchadevAnAM dhAraNaM pa~nchadhochyate |
pAdAdijAnuparyantaM pR^ithivIsthAnamuchyate || 6||
AjAnoH pAyuparyantamapAM sthAnaM prakIrtitam |
ApAyorhR^idayAntaM yadvahnisthAnaM taduchyate || 7||
AhR^inmadhyAdbhruvormadhyaM yAvadvAyukulaM smR^itam |
AbhrUmadhyAttu mUrdhAntamAkAshamiti chochyate || 8||
atra kechidvadantyanye yogapaNDitamAninaH |
AjAnornAbhiparyantamapAMsthAnamiti dvijAH || 9||
nAbhimadhyAdgalAntaM yadvahnisthAnaM taduchyate |
AgalAttu lalATAntaM vAyusthAnamitIritam || 10||
lalATAdrandhraparyantamAkAshasthAnamuchyate||
ayuktametadityuktaM shAstratAtparyavedibhiH || 11||
yadi syAjjvalanasthAnaM dehamadhye varAnane |
ayuktA kAraNe vahnau kAryarUpasya saMsthitiH || 12||
kAryakAraNasaMyoge kAryahAniH kathaM bhavet |
dR^iShTaM tatkAryarUpeShu mR^idAtmakaghaTAdiShu || 13||
pR^ithivyAM dhArayedgArgi brahmANaM parameShThinam |
viShNumapsvanale rudramIshvaraM vAyumaNDale || 14||
sadAshivaM tathA vyomni dhArayetsusamAhitaH |
pR^ithivyAM vAyumAsthAya lakAreNa samanvitam || 15||
dhyAyan chaturbhujAkAraM brahmANaM sR^iShTikAraNam |
dhArayetpa~ncha ghaTikAH pR^ithivIjayamApnuyAt || 16||
vAruNe vAyumAropya vakAreNa samanvitam |
smarannArAyaNaM saumyaM chaturbAhuM kirITinam || 17||
shuddhasphaTikasa~NkAshaM pItavAsasamachyutam |
dhArayetpa~ncha ghaTikAH sarvarogaiH pramuchyate || 18||
vahau chAnilamAropya rephAkSharasamanvitam |
tryakShaM varapradaM rudraM taruNAdityasannibham || 19||
bhasmoddhUlitasarvA~NgaM suprasannamanusmaran |
dhArayetpa~ncha ghaTikAH vahninAsau na dahyate || 20||
mArutaM mArutasthAne yakAreNa samanvitam |
dhArayetpa~ncha ghaTikAH vAyuvadvyomago bhavet || 21||
AkAshe vAyumAropya hakAropari shakaram |
bindurUpaM mahAdevaM vyomAkAraM sadAshivam || 22||
shuddhasphaTikasa~NkAshaM bAlendughR^itamaulinam |
pa~nchavaktrayutaM saumyaM dashabAhuM trilochanam || 23||
sarvAyudhodyatakaraM sarvAbharaNabhUShitam |
umArdhadehaM varadaM sarvakAraNakAraNam || 24||
manasA chintayanattu muhUrtamapi dhArayet |
sa eva mukta ityuktastAntrikeShu sushikShitaiH || 25||
etaduktaM bhavatyatra gArgi brahmavidAM vare |
brahmAdikAryarUpANi sve sve samhR^itya kAraNe || 26||
tasminsadAshive prANaM chittaM chAnIya kAraNe |
yuktachittastadAtmAnaM yojayetparameshvare || 27||
asminnarthe vadantyanye yogino vrahmavidvarAH |
praNavenaiva kAryANi sve sve saMhR^itya kAraNe || 28||
praNavasya tu nAdAnte paramAnandavigrahaM |
R^itaM satyaM paraM brahma puruShaM kR^iShNapi~Ngalam || 29||
chetasA samprapashyanti santaH saMsArabheShajaM
tvaM tasmAt praNavenaiva prANAyAmaistribhistribhiH || 30||
brahmAdi kAryarUpANi sve sve samhR^itya kAraNe |
vishuddhachetasA pashya nAdAnte parameshvaram || 31||
asminnarthe vadantyanye yogino brahmavidvarAH |
bhiShagvarA varArohe yogeShu pariniShThitAH || 32||
sharIraM tAvadevaM tu pa~nchabhUtAtmakaM khalu |
tadetattu varArohe vAtapittakaphAtmakam || 33||
vAtAtmakAnAM sarveShAM yogeShvabhiratAtmanAm |
prANasaMyamanenaiva shoShaM yAti kalevaram || 34||
pittAtmakAnAM tvachirAnna shuShyati kalevaram |
kaphAtmakAnAM kAyashcha sampUrNastvachirAdbhavet || 35||
dhAraNaM kurvatastvAgnau sarve nashyanti vAtajAH |
pArthivAMshe jalAMshe cha dhAraNaM kurvataH sadA || 36||
nashyanti shleShmajA rogA vAtajAshchAchirAttathA |
vyomAMshe mArutAMshe cha dhAraNaM kurvataH sadA || 37||
tridoShajanitA rogA vinashyanti na saMshayaH |
asminnarthe tathA brUtAmashvinau cha bhiShagvarau || 38||
prANasaMyamanenaiva tridoShashamanaM nR^iNAm |
tasmAttvaM cha varArohe nityaM karma samAchara || 39||
yamAdibhishcha samyuktA vidhivaddhAraNAM kuru || 40||

|| iti shrIyogayAj~navalkye aShTamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha navamo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
atha dhyAnaM pravakShyAmi shR^iNu gArgi varAnane |
dhyAnameva hi jantUnAM kAraNaM bandhamokShayoH || 1||
dhyAnamAtmasvarUpasya vedanaM manasA khalu |
saguNaM nirguNaM tachcha saguNaM bahushaH smR^itam || 2||
pa~nchottamAni teShvAhurvaidikAni dvijottamAH |
trINi mukhyatamAnyeShAmekameva hi nirguNam || 3||
marmasthAnAni nADInAM saMsthAnaM cha pR^ithakpR^ithak |
vAyUnAM sthAnakarmANi j~nAtvA kurvAtmavedanam || 4||
ekaM jyotirmayaM shuddhaM sarvagaM vyomavaludam |
avyaktamachalaM nityamAdimaghyAntavarjitam || 5||
sthUlaM sUkShmamanAkAramasaMspR^ishyamachAkShuSham |
na rasaM na cha gandhAkhyamaprameyamanaupamam || 6||
AnandamajaraM nityaM sadasatsarvakAraNam |
sarvAdhAraM jagadrUpamamUrtamajamavyayam || 7||
adR^ishyaM dR^ishyamantaHsthaM bahirsthaM sarvatomukham |
sarvadR^iksarvataHpAdaM sarvaspR^ik sarvataHshiraH || 8||
brahma brahmamayo.ahaM syAmiti yadvedanaM bhavet||
tadetannirguNaM dhyAnamiti brahmavido viduH || 9||
athavA paramAtmAnaM paramAnandavigraham |
gurUpadeshAdvij~nAya puruShaM kR^iShNapi~Ngalam || 10||
brahma brahmapure chAsmindaharAmbujamadhyame||
abhyAsAtsamprapashyanti santaM saMsArabheShajam || 11||
hrR^itpadme.aShTadalopete kandamadhyAtsamutthite |
dvAdashA~NgulanAle.asmishchatura~Ngulamunmukhe || 12||
prANAyAmairvikAsite kesarAnvitakarNike |
vAsudevaM jagannAthaM nArAyaNamajaM harim || 13||
chaturbhujamudArA~NgaM sha~NkhachakragadAdharam |
kirITakeyUradharaM padmapatranibhekShaNam || 14||
shrIvatsavakShasaM viShNuM pUrNachandranibhAnanam |
padmodaradalAbhoShThaM suprasannaM shuchismitam || 15||
shuddhasphaTikasa~NakAshaM pItavAsasamachyutam |
padmachChavipadadvandvaM paramAtmAnamavyayam || 16||
prabhAbhirbhAsayadrUpaM paritaH puruShottamam |
manasAlokya deveshaM sarvabhUtahR^idi sthitam || 17||
so.ahamAtmeti vij~nAnaM saguNaM dhyAnamuchyate |
hR^itsaroruhamadhye.asminprakR^ityAtmakakarNike || 18||
aShTaishvaryadalopete vidyAkesarasaMyute |
j~nAnanAle bR^ihatkande prANAyAmaprabodhite || 19||
vishvArchiShaM mahAvahniM jvalantaM vishvatomukham |
vaishvAnaraM jagadyoniM shikhAtanvinamIshvaram || 20||
tApayantaM svakaM dehamApAdatalamastakam |
nirvAtadIpavattasmindIpitaM havyavAhanam || 21||
dR^iShTvA tasya shikhAmadhye paramAtmAnamakSharam |
nIlatoyadamadhyasthavidyullekheva bhAsvaram || 22||
nIvArashUkavadrUpaM pItAbhaM sarvakAraNam |
j~nAtvA vaishvAnaraM devaM so.ahamAtmeti yA matiH || 23||
saguNeShUttamaM hyetaddhyAnaM yogavido viduH |
vaishvAnaratvaM samprApya muktiM tenaiva gachChati || 24||
athavA maNDale pashyedAdityasya mahAdyuteH |
AtmAnaM sarvajagataH puruShaM hemarUpiNam || 25||
hiraNyashmashrukeshaM cha hiraNyamayanakhaM harim |
kanakAmbujavadvaktraM sR^iShThisthityantakAraNam || 26||
padmAsanasthitaM saumyaM prabuddhAbjanibhAnanam |
padmodaradalAbhAkShaM sarvalokAbhayapradam || 27||
jAnantaM sarvadA sarvamunnayantaM cha dhArmikAn |
bhAsayantaM jagatsarvaM dR^iShTvA lokaikasAkShiNam || 28||
so.ahamasmIti yA buddhiH sa cha dhyAneShu shasyate |
eSha eva tu mokShasya mahAmArgastapodhane || 29||
ghyAnenAnena saureNa muktiM yAsyanti sUrayaH |
bhrUvormadhye.antarAtmAnaM bhArUpaM sarvakAraNam || 30||
sthANuvanmUrdhaparyantaM madhyadehAtmasamutthitam |
jagatkAraNamavyaktaM jvalantamamitaujasam || 31||
manasAlokya so.ahaM syAmityetadhyAnamuttamam |
athavA baddhaparya~Nke shitilIkR^itavigrahe || 32||
shiva eva svayaM bhUtvA nAsAgrAropitekShaNaH |
nirvikAraM paraM shAntaM paramAtmAnamIshvaram || 33||
bhArUpamamR^itaM dhyAyedbhruvormadhye varAnane |
so.ahameveti yA buddhiH sA cha dhyAneShu shasyate || 34||
athavAShTadalopete karNikAkesarAnvite |
unnidrahR^idayAmbhoje somamaNDalamadhyame || 35||
svAtmAnamarbhakAkaraM bhoktR^irUpiNamavyayam |
sudhArasaM vimu~nchadbhiH shashirashmibhirAvR^itam || 36||
ShoDashachChadasaMyuktAshiraH padmAdadhomukhAt |
nirgatAmR^itadhArAbhiH sahasrAbhiH samantataH || 37||
plAvitaM puruShaM tatra chintayitvA samAhitaH |
tenAmR^itarasenaiva sA~NgopA~Ngakalevare || 38||
ahameva paraM brahma paramAtmAhamavyayaH |
evaM yadvedanaM tachcha saguNaM dhyAnamuchyate || 39||
evaM ghyAnAmR^itaM kurvan ShaNmAsAnmR^ityujidbhavet |
vatsarAnmukta eva syAjjIvanneva na saMshayaH || 40||
jIvanmuktasya na kvApi duHkhAvAptiH katha~nchana |
kiM punarnityamuktasya muktireva hi durlabhA || 41||
tasmAttvaM cha varArohe phalaM tyaktveva nityashaH |
vidhivatkarma kurvANA dhyAnameva sadA kuru || 42||
anyAnapi bahUnyAhurdhyAnAni munisattamAH |
mukhyAnyuktAni chaitebhyo jaghanyAnItarANi tu || 43||
saguNaM guNahInaM vA vij~nAyAtmAnamAtmani |
santaH samAdhiM kurvanti tvamapyevaM sadA kuru || 44||

|| iti shrIyogayAj~navalkye navamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha dashamo.adhyAyaH ||

yAj~navalkya uvAcha \-
samAdhimadhunA vakShye bhavapAshavinAshanam |
bhavapAshanibaddhasya yathAvachChrotumarhasi || 1||
samAdhiH samatAvasthA jIvAtmaparamAtmanoH |
brahmaNyeva sthitiryA sA samAdhiH pratyagAtmanaH || 2||
dhyAyedyathA yathAtmAnaM tatsamAdhistathA tathA |
dhyAyaivAtmani saMsthApyo nAnyathAtmA yathA bhavet || 3||
evameva tu sarvatra yatprapannastu yo naraH |
tadAtmA so.api tatraiva samAdhiM samavApnuyAt || 4||
sAritpatau niviShTAmbu yathAbhinnatayAnviyAt |
tathAtmAbhinna evAtra samAdhiM samavApnuyAt || 5||
etaduktaM bhavatyatra gArgi brahmavidAM vare |
karmaiva vidhivatkurvankAmasa~Nkalpavarjitam || 6||
vedAnteShvarthashAstreShu sushikShitamanAH sadA |
guruNA tUpadiShTArthaM yuktyupetaM varAnane || 7||
vidvadbhirdharmashAstraj~nairvichArya cha punaH punaH |
tasmin sunishchitArtheShu sushikShitamanAH sadA || 8||
yogamevAbhyasennityaM jIvAtmaparamAtmanoH |
tatastvAbhyantaraischihnairbAhyairvA kAlasUchakaiH || 9||
vinishchityAtmanaH kAlamanyairvA paramArthavit |
nirbhayaH suprasannAtmA martyastu vijitendriyaH || 10||
svakarmanirataH shAntaH sarvabhUtahite rataH |
pradAya vidyAM putrasya mantraM cha vidhipUrvakam || 11||
saMskAramAtmanaH sarvamupadishya tadAnaghe |
puNyakShetre shuchau deshe vidvadbhishcha samAvR^ite || 12||
bhUmau kushAnsamAstIrya kR^iShNAjinamathApi vA |
tasminsubaddhaparya~Nko mantrairbaddhakalevaraH || 13||
Asane nAnyadhIrAste prA~Nmukho vApyuda~NmukhaH |
navadvArANi saMyamya gArgyasminbrahmaNaH pure || 14||
unnidrahR^idayAmbhoje prANAyAmaiH prabodhite |
vyomni tasminprabhArUpe svarUpe sarvakAraNe || 15||
manovR^ittiM susaMyamya paramAtmani paNDitaH |
mUrdhnyAdhAyAtmanaH prANaM bhruvormadhye.athavAnadhe || 16||
kAraNe paramAnande Asthito yogadhAraNAm |
omityekAkSharaM buddhyA vyAharansusamAhitaH || 17||
sharIraM santyajedvidvAnAtmaivAbhUnnarottamaH |
yasminsamabhyasedvidvAnyogenaivAtmadarshanam || 18||
tadeva saMsmara~nchidvAMstyajedante kalevaram |
yaM yaM samyaksmaranbhAvaM tyajatyante kalevaram || 19||
taM tamevaityasau bhAvamiti yogavido viduH |
tvaM chaivaM yogamAsthAya dhyAyansvAtmAnamAtmani || 20||
svadharmaniratA shAntA tyajAnte dehamAtmanaH |
j~nAnenaiva sahaitena nityakarmANi kurvataH || 21||
nivR^ittaphalasa~Ngasya muktirgArgi kare sthitA |
yaduktaM brahmaNA pUrvaM karmayogasamuchchayam || 22||
tadetatkIrtitaM sarvaM sA~NgopA~NgaM vidhAnataH |
tvaM chaiva yogamabhyasya yamAdyaShTA~NgasaMyutam || 23||
nirvANaM padamAsAdya prapa~nchaM samparityaja |

|| iti shrIyogayAj~navalkye dashamo.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha ekAdasho.adhyAyaH ||

ityevamuktA muninA yAj~navalkyena dhImatA |


R^iShimadhye varArohA vAkyametadabhAShata || 1||

gArgyuvAcha \-
yogayukto naraH svAminsandhyayorvAthavA sadA |
vaidhaM karma kathaM kuryAnniShkR^itiH kA tvakurvataH || 2||
ityukto brahmavAdinyA brahmavidbrAhmaNastadA |
tAM samAlokya bhagavAnidamAha narottamaH || 3||

yAj~navalkya uvAcha \-
yogayuktamanuShyasya sandhyayorvAthavA nishi |
yatkartavyaM varArohe yogena khalu tatkR^itam || 4||
AtmAgnihotravahnau tu prANAyAmairvivardhite |
vishuddhachittahaviShA vidhyuktaM karma juhvataH || 5||
niShkR^itistasya kiM bAle kR^itakR^ityastadA khalu |
viyoge sati samprApte jIvAtmaparamAtmanoH || 6||
vidhyuktaM karma kartavyaM brahmavidbhishcha nityashaH |
viyogakAle yogI cha duHkhamityeva yastyajet || 7||
karmANi tasya nilayaH nirayaH parikIrtitaH |
na dehinAM yataH shakyaM tyaktuM karmANyasheShataH || 8||
tasmAdAmaraNAdvaidhaM kartavyaM yogibhiH sadA |
tvaM chaiva mAtyayA gArgi vaidhaM karma samAchara || 9||
yogena paramAtmAnaM yajaMstyaja kalevaram |
ityevamuktvA bhagavAn yAj~navalkyastaponidhiH || 10||
R^iShInAlokya netrAbhyAM vAkyametadabhAShata |
sandhyAmupAsya vidhivatpashchimAM susamAhitAH || 11||
gachChantu sAmprataM sarve R^iShayaH svAshramaM prati |
ityevamuktA muninA munayaH saMshritavratAH || 12||
vishvAmitro vasiShThashcha gautamashchA~NgirAstathA |
agastyo nAradashchaiva vAlmIkirbAdarAyaNaH || 13||
pai~NgirdIrghatamA vyAsaH shaunakashcha tapodhanaH |
bhArgavaH kAshyapashchaiva bharadvAjastathaiva cha || 14||
tapasvinastathA chAnye vedavedA~NgavedinaH |
yAj~navalkyaM susampUjya gIrbhirAshIrmiMruttamaiH || 15||
te yAnti munayaH sarve svAshrameShu yathAgatam |
gateShu svAshrameShveShu tApaseShu tapodhanA || 16||
praNamya daNDavadbhUmau vAkyametadabhAShata |

gArgyuvAcha \-
bhagavansarvashAstraj~na sarvabhUtahite rata || 17||
bhavamokShAya yogIndra bhavadbhirbhAShitaM tu yat |
yamAdyaShTA~Ngasahito yogo muktestu sAdhanam || 18||
tadetadvismR^itaM sarvaM sarvaj~na tava sannidhau |
yogaM mamopadishyAdya sA~NgaM sa~NkSheparUpataH || 19||
trAtumarhasi sarvaj~na janmasaMsArasAgarAt |
ityukto brahmavAdinyA brahmavidbrAhmaNastadA || 20||
Alokya kR^ipayA dInAM smitapR^irvamabhAShata |
uttiShThottiShTha kiM sheShe bhUmau gArgi varAnane || 21||
vakShyAmi te samAsena yogaM samprati taM shR^iNu||

|| iti shrIyogayAj~navalkye ekAdasho.adhyAyaH ||


\medskip\hrule\medskip

|| atha dvAdasho.adhyAyaH ||

savyena gulphena gudaM nipIDya savyetareNaiva nipIDya sandhim |


savyetaraM nyasya karetare.asmiMshikhAM samAlokya pAvakasya || 1||
AyurvighAtakR^itprANo niruddhastvAsanena vai |
yAti gArgi tadApAnAtkulaM vahneH shanaiH shanaiH || 2||
vAyunA vAtito vahnirapAnena shanaiH shanaiH
tato jvalati sarveShAM svakule dehamadhyame || 3||
prAtaHkAle pradoShe cha nishIthe cha samAhitaH
muhUrtamabhyasedevaM yAvat pa~nchadinadvayam || 4||
tatasvAtmani viprende pratyayAshcha pR^ithakpR^ithak |
sambhavanti tadA tasya jito yena samIraNaH || 5||
sharIralaghutA dIptirvahnerjaTharavartinaH |
nAdAbhivyaktirityete chihnAnyAdau bhavanti hi || 6||
alpamUtrapurIShaH syAtShaNmAse vatsare.api vA |
Asane vAhane pashchAnna bhetavyaM trivatsarAt || 7||
tato.anilaM vAyusakhena sArdhaM dhiyA samAropya nirodhayettam |
dhyAyansadA chakriNamaprabuddhaM nAbhau sadA kuNDalinIniviShTam || 8||
shirAM samAveShTya mukhena madhyAmanyAshcha bhogena shirAstathaiva |
svapuchChamAsyena nigR^ihya samyakpathashcha saMyamya marudgaNAnAm || 9||
prasuptanAgendravaduchChvasantI sadA prabuddhA prabhayA jvalantI |
nAbhau sadA tiShThati kuNDalI sA tiryakShu deheShu tathetareShu || 10||
vAyunA vihR^itavahnishikhAbhiH kandamadhyagatanADIShu saMsthAm |
kuNDalIM dahati yastvahirUpAM saMsmarannaravarastu sa eva || 11||
santaptA vahninA tatra vAyunA cha prachAlitA |
prasArya phaNabhR^idbhogaM prabodhaM yAti sA tadA || 12||
bodhaM gate chakriNi nAbhimadhye prANAH susambhUya kalevare.asmin |
charanti sarve saha vahninaiva yathA paTe tantugatistathaiva || 13||
jitvaivaM chakriNaH sthAnaM sadA dhyAnaparAyaNaH |
tato nayedapAnaM tu nAbherUrdhvamidaM smaran || 14||
vAyuryathA vAyusakhena sArdhaM nAbhiM tvatikramya gataH sharIre |
rogAshcha nashyanti balAbhivR^iddhiH kAntistadAnImabhavatprabuddhe || 15||
brahmarandhramukhamatra vAyavaH pAvakena saha yAnti samUhya |
kenachidiha vadAmi tavAhaM vIkShaNAd hR^idi sudIpashikhAyAH || 16||
nirodhitaH syAd hR^idi tena vAyuH madhye yadA vAyusakhena sArdham |
sahasrapatrasya mukhaM pravishya kuryAtpunastUrdhvamukhaM dvijendre || 17||
prabuddhahR^idayAmbhoje gArgyasminbrahmaNaH pure |
bAlAkAshreNivadvyomni virarAja samIraNaH || 18||
hR^inmadhyAttu suShumnAyAM saMsthito hutabhuktadA |
sajalAmbudamAlAsu vidyullekheva rAjate || 19||
prabuddhahR^itpadmani saMsthite.agnau prANe cha tasminviniveshite cha |
chihnAni bAhyAni tathAntarANi dIpAdi dR^ishyANi bhavanti tasya || 20||
vAyumunnaya tatastu savahniM vyAharanpraNavamatra sabindum |
bAlachandrasadR^ishe tu lalATe bAlachandramavalokaya buddhyA || 21||
savahniM bAyumAropya bhruvormadhye dhiyA tadA |
dhyAyedananyadhIH pashchAdantarAtmAnamantare || 22||
madhyame.api hR^idaye cha lalATe sthANuvajvalati li~NgamadR^ishyam |
asti gArgi paramArthamidaM tvaM pashya pashya manasA ruchirUpam || 23||
lalATamadhye hR^idayAmbuje cha yaH pashyati j~nAmayIM prabhAM tu |
shaktiM sadA dIpavadujjvalantIM sa pashyati brahmavidekadR^iShTyA || 24||
manolayaM yadA yAti bhrUmadhye yoginAM nR^iNAm |
jihvAmUle.amR^itasrAvo bhrUmadhye chAtmadarshanam || 25||
kampanaM cha tathA mUrdhnaH manasaivAtmadarshanam |
devodyAnAni ramyANi nakShatrANi cha chandramAH |
R^iShayaH siddhagandharvAH prakAshaM yAnti yoginAm || 26||
bhruvo.antare viShNupade R^ichau tu manolayaM yAvadiyAtprabuddhe |
tAvatsamabhyaspa punaH khamadhye sukhaM sadA saMsmara pUrNarUpam || 27||
samIraNe viShNupade niviShTe jIve cha tasminnamR^ite cha saMsthe |
tasminstadA yAti manolayaM chenmukteH samIpaM taditi bruvanti || 28||
samIraNe viShNupade niviShTe vishuddhabuddhau cha tadAtmaniShThe |
Anandamatyadbhutamasti satyaM tvaM gArgi pashyAdya vishuddhabuddhyA || 29||
evaM samabhyasya sUdIrghakAlaM yamAdibhiryuktatanurmitAshI |
AtmAnamAsAdya guhAM praviShTAM muktiM vraja brahmapure punastvam || 30||
bhUtAni yasmAtprabhavanti gArgi yenaiva jIvanti charAcharANi |
jAtAni yasmin vilayaM prayAnti tadbrahma viddhIti vadanti sarve || 31||
hR^itpa~Nkaje vyomni yadekarUpaM satyaM sadAnandamayaM susUkShmam |
tadbrahma nirbhAsamayaM guhAyAmiti shrutishcheti samAmananti || 32||
aNoraNIyAnmahato mahIyAnAtmA guhAyAM nihito.asya jantoH |
tamakratuM pashya vishuddhabuddhyA prayANakAle cha vihInashokAH || 33||
prabha~njanaM mUrdhnigataM savahniM dhiyA samAsAdya gurUpadeshAt |
mUrdhAnamudbhidya punaH khamadhye prANAstyajo~NkAramanusmaraMstvam || 34||
IpsayA yadi sharIravisargaM j~nAtumichChasi sakhe tava vakShye |
vyAharanpraNavamunnaya mUrdhni bhidya yojaya tamAtmani kAyam || 35||
etatpavitraM paramaM yogamaShTA~NgasaMyutam |
j~nAnaM guhyatamaM puNyaM kIrtitaM te varAnane || 36||
ya idaM shraNuyAnnityaM yogAkhyAnaM narottamaH |
sarvapApavinirmuktaH samyagj~nAnI bhaviShyati || 37||
yastvetachChrAvayedvidvAnnityaM bhaktisamanvitaH |
ekajanmakR^itaM pApaM dinenaikena nashyati || 38||
shR^iNuyAdyaH sakR^idvApi yogAkhyAnamidaM naraH |
aj~nAnajanitaM pApaM sarvaM tasya praNashyati || 39||
anutiShThanti ye nityamAtmaj~nAnasamanvitam |
nityakarmANi tAndR^iShTvA devAshcha praNamanti hi || 40||
tasmAjj~nAnena dehAntaM nityaM karma yathAvidhi |
kartavyaM dehibhirgArgi yogashcha bhavabhIrubhiH || 41||
ityevamuktvA bhagavAnrahasye rahasyajaM muktikaraM tu tasyAH |
yogAmR^itaM bandhavinAshahetuM samAdhimAste rahasi dvijendraH || 42||
sA taM tu sampUjya muniM bruvantaM vidyAnidhiM brahmavidAM vAMreShTham |
gIrbhIH praNAmaishcha satAM variShThaM sadA mudaM prApa varAM vishuddhAm || 43||
yogaM susa~NgrR^ihya tadA rahasye rahasyajaM muktikaraM cha jantoH |
saMsAramutsR^ijya sadA mudAnvitA vane rahasyAvasathe vivesha || 44||
yena prapa~nchaM paripUrNametadyenaiva vishvaM pratibhAti sarvam |
taM vAsudevaM shrutimUrdhni jAtaM pashyansadAste hR^idi mUrdhni chAnvaham || 45||
yadekamavyaktamanantamachyutaM prapa~nchajanmAdikR^idaprameyam |
taM vAsudevaM shrutimUrdhnijAtaM pashyansadAste hR^idi mUrdhni chAnvaham || 46||

|| iti shrIyogayAj~navalkye dvAdasho.adhyAyaH ||

|| samAptamidaM yogashAstram ||

##
The Yogayajnavalkya is also called YogayAjnavalkya gita
\medskip\hrule\medskip
Encoded by DPD, Sunder Hattangadi, Shankara, Sowmya Ramkumar
Proofread by DPD, Radim Navyan radimnavyan at gmail

\medskip\hrule\obeylines

Please send corrections to sanskrit@cheerful.com


Last updated \today
http://sanskritdocuments.org

\end{document}

You might also like