~~ eer hejceelceves vece ~~

DeLe efleereesOeee:
eLece DeOeee ieerlee keer eJesefMekee nw, efpemeceW DeejcYe ceW heefLeke kees
eleerle nesvesJeeueer GuePeveeW kee efe$eCe nw~ ue[vesJeeues mechetCe& keewjJe Deewj
heeC[Je Les; efkevleg mebMee kee hee$e cee$e Depegv& e nw~ Devegjeie ner Depegv& e nw~ F
kes Deveghe jeie ner heefLeke kees #es$e-#es$e%e kes mebIe<e& kes efuees esejf le kejlee nw~
Devegjeie DeejefcYeke mlej nw~ hetpe cenejepe peer kenles Les - meoddie=nmLe
Deeece ceW jnles ngS iueeefve nesves ueies, Deegheele neslee nes, keC" DeJe neslee
nes, lees mecePevee efke eneR mes Yepeve DeejcYe nes ieee~ Devegjeie ceW en meye
keg Dee peelee nw~ GmeceW Oece&, efveece, melmebie, YeeJe meYeer efJeeceeve neWis es~
Devegjeie kes eLece ejCe ceW heeefjJeeefjke ceesn yeeOeke yevelee nw~ henues
ceveg<e eenlee nw efke Jen Gme hejcemele kees eehle kej ues; efkevleg Deeies ye{ves
hej Jen osKelee nw efke Fve ceOegj mecyevOeeW kee Gso kejvee nesiee, leye nleeMe
nes peelee nw~ Jen henues mes pees keg Oece&-kece& ceevekej kejlee Lee, Gleves ceW ner
mevlees<e kejves ueielee nw~ Deheves ceesn keer hegef kes efuees Jen eeefuele ef{eeW
kee eceeCe Yeer emlegle kejlee nw - pewmee Depegv& e ves efkeee efke kegueOece& meveeleve
nw~ eg mes meveeleve Oece& kee ueeshe nesiee, kegue#ee nesiee, mJewjeeej Hewuesiee~
en Depeg&ve kee Gej veneR Lee, yeefuke meoddieg kes meeefVeOe mes hetJe& Deheveeeer
ieF& Ske kegjerelf e cee$e Leer~
FvneR kegjerelf eeeW ceW HeBmekej ceveg<e he=Leked-he=Leked Oece&, Deveske mebeoee,
ess-ye[s ieg Deewj DemebKe peeefleeeW keer jevee kej ueslee nw~ keesF& veeke
oyeelee nw, keesF& keeve Hee[lee nw~ efkemeer kes tves mes Oece& ve neslee nw, lees keneR
jeser-heeveer mes Oece& ve neslee nw~ lees keee Detle ee tvesJeeueeW kee oes<e nw?
keoeefhe veneR~ oes<e nceejs YeceoeleeDeeW kee nw~ Oece& kes veece hej nce kegjerelf e kes
efMekeej nQ Fmeefuees oes<e nceeje nw~
cenelcee yeg kes mecee ceW kesMe-kecyeue Ske meceoee Lee, efpemeceW
kesMe kees ye{ekej kecyeue keer lejn eeesie kejves kees hetCe&lee kee ceeveoC[
ceevee peelee Lee~ keesF& ieeseefleke (ieee keer YeeBefle jnvesJeeuee) Lee, lees keesF&
kegkekegjeefleke (keges keer lejn Keeves-heerves, jnvesJeeuee) Lee~ yeeefJeee kee
Fvemes keesF& mecyevOe veneR nw~ meceoee Deewj kegjerelf eeeB henues Yeer LeeR, Deepe Yeer
nQ~ "erke Fmeer ekeej ke=<Cekeeue ceW Yeer meceoee Les, kegjerelf eeeB LeeR~ GveceW mes
SkeeOe kegjerelf e kee efMekeej Depegv& e Yeer Lee~ Gmeves eej leke& emlegle efkees - 1.
Ssmes eg mes meveeleve Oece& ve nes peeesiee, 2. JeCe&mebkej hewoe nesiee, 3. efheb[esoke
efeee ueghle nesieer, Deewj 4. nce ueesie kegue#ee eje ceneve heehe kejves kees
Gele ngS nQ~ Fme hej eesiesej eerke=<Ce ves kene -
me_pee GJeee
leb leLee ke=heeeefJeceeghetCee&kegues#eCeced~~1~~
efJe<eerovleefceob JeekeecegJeee ceOegmetove~~1~~
keCee mes Jeehle, DeeghetCe& Jeekegue ves$eeWJeeues Gme Depeg&ve kes eefle
ceOegmetove- ceo kee efJeveeMe kejvesJeeues YeieJeeve ves en Jeeve kene -
eerYeieJeevegJeee
keglemlJee keMceueefceob efJe<eces mecegheefmLeleced~~1~~
Deveee&pegcemJeie&cekeere|lekejcepeg&ve ~~2~~
Depeg&ve! Fme efJe<ece mLeue ceW legPes en De%eeve keneB mes nes ieee? efJe<ece
mLeue DeLee&led efpemekeer mecelee kee me=ef ceW keesF& mLeue nw ner veneR, heejueewekf eke
nw ue#e efpemekee, Ssmes efveefJe&Jeeo mLeue hej legPes De%eeve keneB mes ngDee? De%eeve
keeeW, Depeg&ve lees meveeleve Oece& keer j#ee kes efuees keefye nw~ keee meveeleve
Oece& keer j#ee kes efuees eeCe-heCe mes lelhej nesvee De%eeve nw? eerke=<Ce kenles
nQ- neB, en De%eeve nw~ ve lees mecYeeefJele heg<eeW eje Fmekee DeeejCe efkeee
ieee nw, ve mJeie& ner osvesJeeuee nw Deewj ve en keerefle& kees ner kejvesJeeuee nw~
mevceeie& hej pees {leehetJe&ke Dee{ nw, Gmes Deee& kenles nQ~ ieerlee Deee&mebenf lee
nw~ heefjJeej kes efuees cejvee-efcevee eefo De%eeve ve neslee, lees ceneheg<e Gme hej
DeJeMe eues nesles~ eefo kegueOece& ner mele neslee, lees mJeie& Deewj keueeCe keer
efveesCeer DeJeMe yevelee~ en keerelf e&oeeke Yeer veneR nw~ ceerje Yepeve kejves ueieer
lees ueesie kenW ceerje YeF& yeeJejer, meeme kens kegueveeMeer js~ efpeme heefjJeej,
kegue Deewj ceee&oe kes efuees ceerje keer meeme efyeueKe jner Leer, Deepe Gme kegueJevleer
meeme kees keesF& veneR peevelee, ceerje kees efJee peevelee nw~ "erke Fmeer ekeej
heefjJeej kes efuees pees hejsMeeve nQ, Gvekeer Yeer keerefle& keye leke jnsieer? efpemeceW
keerelf e& veneR, keueeCe veneR, es heg<eeW ves Yetuekej Yeer efpemekee DeeejCe veneR
efkeee, lees efme nw efke Jen De%eeve nw~ Dele-
keuewyeb cee mce iece heeLe& vewleJeegheheeles~~1~~
#egb oeoewye&ueb lekelJeesefe hejvlehe~~3~~
Depeg&ve! vehegbmekelee kees cele eehle nes~ keee Depeg&ve vehegbmeke Lee? keee
Deehe heg<e nQ? vehegbmeke Jen nw, pees heew<e mes nerve nes~ meye Deheveer mecePe mes
heg<eeLe& ner lees kejles nQ~ efkemeeve jele-efove Ketve-hemeervee Ske kejkes Kesle ceW
heg<eeLe& ner lees kejlee nw~ keesF& Jeeheej ceW heg<eeLe& mecePelee nw, lees keesF& heo
kee ogheeesie kejkes heg<eeLeea yevelee nw~ peerJeve Yej heg<eeLe& kejves hej Yeer
Keeueer neLe peevee he[lee nw~ mhe nw efke en heg<eeLe& veneR nw~ Meg heg<eeLe& nw
DeelceoMe&ve~ ieeieea ves ee%eJeukee mes kene -
vehegbmeke hegceeved %esees ees ve Jesefe efo efmLeleced~~ (Deelce-hegjeCe)
heg<eb mJeekeeMeb lemceevevoelceeveceJeeced~~ (Deelce-hegjeCe)
Jen heg<e nesles ngS Yeer vehegmb eke nw, pees oemLe Deelcee kees veneR heneevelee~
Jen Deelcee ner heg<emJehe, mJeebekeeMe, Gece, Deevevoege Deewj DeJee
nw~ Gmes heeves kee eeeme ner heew<e nw~ Depeg&ve! let vehegbmekelee kees ve eehle nes,
en lesjs eesie veneR nw~ ns hejblehe! oe keer #eg ogye&uelee kees leeiekej eg kes
efueS Ke[e nes~ Deemeefe kee leeie kejes~ en oe keer ogye&uelee cee$e nw~ Fme
hej Depeg&ve ves leermeje eMve emlegle efkeee -
Depeg&ve GJeee
keLeb Yeer<cecenb mees esCeb e ceOegmetove~ ~1~~
ve~~1~~
F<egefYe eefle eeslmeeefce hetpeene&Jeefjmetove~~4~~
Denbkeej kee Meceve kejvesJeeues ceOegmetove! ceQ jCeYetecf e ceW efheleecen Yeer<ce
Deewj Deeeee& esCe mes efkeme ekeej yeeCeeW mes eg keBiee; keeeWekf e Deefjmetove!
Jes oesveeW ner hetpeveere nQ~
wle ner esCe nw~ eYeg Deueie nQ, nce Deueie nQ - wle kee en Yeeve ner
eeefhle keer esjCee kee DeejbeYf eke meels e nw~ ener esCeeeee& kee ieglJe nw~ Yece ner
Yeer<ce nw~ peye leke Yece nw leYeer leke yees, heefjJeej, efjMlesoej meYeer Deheves
ueieles nQ~ Dehevee ueieves ceW Yece ner ceeOece nw~ Deelcee FvneR kees hetpe ceevekej
Fvekes meeLe jnlee nw efke es efhelee nQ, oeoe nQ, kegueieg nQ Fleeefo~ meeOeve kes
hetefle&keeue ceW ieg ve esuee, heg<e Dekesuee~
ve yevOegve& efce$eb iegvezJe efMe<e~ e<e~~~ (Deelce<eddke, 5)
efeoevevohe efMeJeesnced efMeJeesnced~~ (Deelce<eddke, 5)
peye efee Gme hejce Deevevo ceW efJeueerve nes peelee nw, leye ve ieg %eeveoelee
Deewj ve efMe<e enCekeee& ner jn peelee nw~ ener hejce keer efmLeefle nw~ ieg kee
ieglJe eehle kej uesves hej ieglJe Ske-pewmee nes peelee nw~ eerke=<Ce kenles nQ,
Depegv& e! let cegPecesW efveJeeme kejsiee~ pewmes eerke=<Ce Jewmee ner Depegv& e, Deewj "erke
Jewmee ner eeefhleJeeuee ceneheg<e nes peelee nw~ Ssmeer DeJemLee ceW ieg kee Yeer
efJeuee nes peelee nw, ieglJe oe ceW eJeeefnle nes peelee nw~ Depegv& e ieg-heo keer
{eue yeveekej Fme mebIe<e& ceW eJe=e nesves mes kelejevee eenlee nw~ Jen kenlee nw-
iegvenlJee efn cenevegYeeJeeved~1~~ ~1~~
esees Yeesegb Yew#eceheern ueeskes~~~1~~
~1~~
nlJeeLe&keeceebmleg iegefvenwJee~~1~~
~~1~~
Yegeere Yee YeessieevefOejeefoiOeeved~~5~~
 Fve cenevegYeeJe iegpeveeW kees ve ceejkej ceQ Fme ueeske ceW efYe#ee kee DeVe
Yeer esemkej mecePelee ntB~ eneB efYe#ee kee DeLe& Goj-hees<eCe kes efuees YeerKe
ceeBievee veneR yeefuke melheg<eeW keer ter-Heter mesJee eje Gvemes keueeCe keer
eeevee ner efYe#ee nw~ DeVeb yeesefle Jepeeveeled~ (lewefejere. Ghe Ghe.. 2/1)
DeVe Skecee$e hejceelcee nw, efpemes eehle kejkes Deelcee meoe kes efuees le=hle nes
peelee nw, keYeer Dele=hle veneR jnlee~ nce ceneheg<eeW keer mesJee Deewj eeevee eje
Mevew-Mevew yee-heeret<e eehle kejW; efkevleg en heefjJeej ve t,s ener Depegv& e kes
efYe#eeVe keer keecevee nw~ mebmeej ceW DeefOekeebMe ueesie Ssmee ner kejles nQ~ Jes eenles
nQ efke heeefjJeeefjke mvesn-mecyevOe ve ceejvee he[s Deewj cegefe Yeer Mevew-Mevew
efceue peee~ efkevleg euevesJeeues heefLeke kes efuees, efpemekes mebmkeej Fvemes Thej
nQ, efpemeceW mebIe<e& keer #ecelee nw, mJeYeeJe ceW #eef$eelJe eJeeefnle nw, Gmekes efuees
Fme efYe#eeVe kee efJeOeeve veneR nw~ mJeeb ve kejkes eeevee kejvee efYe#eeVe nw~
ieewlece yeg ves Yeer ceefpPece efvekeee kes Oecceoeeeo mege (1/1/3) ceW Fme
efYe#eeVe kees Deeefce<e-oeeeo kenkej nse ceevee nw, peye efke Mejerjeeheve mes
meYeer efYe#eg Les~
Fve iegpeveeW kees ceejkej efceuesiee keee? Fme ueeske ceW efOej mes meves DeLe&
Deewj keece kes Yeesie ner lees Yeesieves kees efceueWies~ Depegv& e keoeefeled meeselee Lee efke
Yepeve mes Yeewelf eke megKeeW keer cee$ee ceW DeefYeJe=e f nesieer~ Flevee mebIe<e& Pesueves kes
yeeo Yeer Fme Mejerj kes hees<eke DeLe& Deewj keece kes Yeesie ner lees efceueWies~ Jen hegve
leke& oslee nw-
ve ewleefe kelejVees iejerees~1~~ ~1~~
ee peesce eefo Jee vees peeseg~~~1~~ ~1~~
eevesJe nlJee ve efpepeerefJe<eece- e<eece-~1~~~1~~
mlesJeefmLelee ecegKes Oeele&je^e~~6~~
en Yeer efveefele veneR nw efke Jen Yeesie efceuesiee ner~ en Yeer nce veneR peeveles
efke nceejs efueS keee kejvee esemkej nw; keeeWefke pees keg nceves kene, Jen
De%eeve eceeefCele nes ieee~ en Yeer %eele veneR nw efke nce peerleWies DeLeJee Jes ner
peerleWies~ efpevnW ceejkej nce peervee Yeer veneR eenles, Jes ner Oe=leje^ kes heg$e nceejs
meeceves Ke[s nQ~ De%eeveheer Oe=leje^ mes GlheVe ceesn Fleeefo mJepeve mecegoee
efce ner peeeWies, leye nce peer kej ner keee kejWies? Depeg&ve hegve meeselee nw efke
pees keg nceves kene, keoeefeled en Yeer De%eeve nes, Dele eeLe&vee kejlee nw-
keehe&Ceoes<eeshenlemJeYeeJe ~1~~
he=eefce lJeeb Oece&meccet{eslee~ ~1~~
ee~~1~~
e^se meeefVeefeleb yetefn levces~1~~ ~1~~
efMe<emlesnb MeeefOe ceeb lJeeb eheVeced~~7~~
keeejlee kes oes<e mes ve mJeYeeJeJeeuee, Oece& kes efJe<ee ceW meJe&Lee ceesenf le
efee ngDee ceQ Deehemes hetlee nt~B pees keg efveefele hejcekeueeCekeejer nes, Jen
meeOeve cesjs efuees keefnes~ ceQ Deehekee efMe<e ntB, Deehekeer MejCe ceW ntB, cegPes
meeefOees~ kesJeue efMe#ee ve oerepf ees, yeefuke peneB ue[Ke[eTB JeneB meBYeeefuees~
ueeo os ueoee os Deewj ueoevesJeeuee meeLe eues - keoeefeled ied"d j efiej he[e,
leye keewve ueoJeeesiee~ Ssmee ner mecehe&Ce Depegv& e kee nw~
eneB Depeg&ve ves hetCe& mecehe&Ce kej efoee~ DeYeer leke Jen eerke=<Ce kees
Deheves mlej kee ner mecePelee Lee, Deveske efJeeeDeeW ceW Deheves kees keg Deeies ner
ceevelee Lee~ eneB Gmeves Deheveer yeeie[esj eerke=<Ce kees Jemlegle meeQhe oer~ meodid eg
hetelf e&hee&vle oe ceW jnkej meeOeke kes meeLe eueles nQ~ eefo Jes meeLe ve jnW, lees
meeOeke heej ve nes~ egJee kevee kes heefjJeejJeeues efpeme ekeej Meeoer-efJeJeen
leke Gmekees mebece keer efMe#ee osles ngS meBYeeue ues peeles nQ, "erke Gmeer ekeej
meodid eg Deheves efMe<e keer Devlejelcee mes jLeer neskej Gmes eke=efle keer IeeefeeW mes
efvekeeuekej heej kej osles nQ~ Depeg&ve efveJesove kejlee nw efke YeieJeved! Ske yeele
Deewj nw-
ve efn eheMeeefce ceceehevegeeod~1~~ ~1~~
eeskeceges<eCeefceefveeCeeced ~~~1~~
~1~~
DeJeehe YetceeJemehelvece=b~1~~
~1~~
jepeb megjeCeeceefhe eeefOeheleced ~~8~~
 Yetefce hej efve<keCke Oeve-OeevemecheVe jepe kees Deewj osJeleeDeeW kes
mJeeceerheve Fv-heo kees heekej Yeer ceQ Gme Gheee kees veneR osKelee, pees cesjer
FefveeW kees megKeevesJeeues Meeske kees otj kej mekes~ peye Meeske yevee ner nw, lees en
meye ueskej ner ceQ keee keBiee? eefo Flevee ner efceuevee nw, lees #ecee kejW~ Depegv& e
ves meesee, Deye Fmekes Deeies yeleeJeWies Yeer keee?
me_pee GJeee
SJecegeJee <eerkesMeb ieg[ekesMe hejvlehe~ ~1~~
hejvlehe~~1~~
ve eeslme Fefle ieesefJevocegkelJee let<CeeR yeYetJe n~~9~~
mebpee yeesuee - ns jepeved! ceesnefveMeepeeer Depeg&ve ves oe kes meJe&%e
eerke=<Ce mes en kenkej efke ieesefJevo! ceQ eg veneR keBiee eghe nes ieee~
DeYeer leke Depeg&ve keer ef heewjeefCeke nw, efpemeceW kece&keeC[eW kes meeLe YeesieeW
keer GheueefyOe kee efJeOeeve nw, efpemeceW mJeie& ner meyekeg ceevee peelee nw- efpeme
hej eerke=<Ce ekeeMe [eueWies efke en efJeeejOeeje Yeer ieuele nw~
lecegJeee <eerkesMe enmeefVeJe Yeejle~ ~10~~
Yeejle~~10~~
mesveeesYeeesce&Oes efJe<eerovleefceob Jee~~10~~
Gmekes Ghejevle ns jepeved! Devleee&ceer eesiesej eerke=<Ce ves oesveeW mesveeDeeW
kes yeere ceW Gme Meeskeege Depeg&ve kees nBmeles ngS-mes en Jeeve kene-
eerYeieJeevegJeee
DeMeeseevevJeMeesemlJeb e%eeJeeoebe Yee<emes~~10~~
ieleemetveieleemetbe veevegMeeseefvle heefC[lee~~11~~
Depegv& e! let ve Meeske kejves eesieeW kes efuees Meeske kejlee nw Deewj heefC[leeW
kes-mes Jeeve kenlee nw; efkevleg yege f mecheVe heefC[lepeve efpevekes eeCe eues iees
nQ, Gvekes efuees leLee efpevekes eeCe veneR iees nQ, Gvekes efuees Yeer Meeske veneR
kejles; keeeWefke Jes Yeer cej peeeWies~ let heefC[leeW-pewmeer yeeleW Yej kejlee nw,
Jemlegle %eelee nw veneR; keeeWekf e-
ve lJesJeenb peeleg veemeb ve lJeb vesces peveeefOehee~ ~10~~
ehee~~10~~
ve ewJe ve YeefJe<e ece meJex Jeecele hejced ~~12~~
e<eece
 ve lees Ssmee ner nw efke ceQ DeLee&led meoddieg efkemeer keeue ceW veneR Lee DeLeJee
let Devegjeieer DeefOekeejer DeLeJee peveeefOehee ehee- jepee ueesie DeLee&led jepemeer
Je=efe ceW heeee peevesJeeuee Denb veneR Lee Deewj ve Ssmee ner nw efke Deeies nce meye
veneR jnWies~ meoddieg meowJe jnlee nw, Devegjeieer meowJe jnles nQ~ eneB eesiesMJej ves
eesie keer Deveeefolee hej ekeeMe [eueles ngS YeefJe<e ceW Yeer Gmekeer efJeeceevelee
hej yeue efoee~ cejvesJeeueeW kes efuees Meeske ve kejves kes efuees keejCe yeleeles ngS
GvnesvWs es kene-
osefnveesefmceveLee osns keewceejb eewJeveb peje~ ~10~~
peje~~10~~
leLee osnevlejeeefhleOeeajmle$e ve cegeefle~~13~~
pewmes peerJeelcee keer Fme osn ceW kegceej, egJee Deewj Je= DeJemLee nesleer nw,
Jewmes ner Deve-Deve Mejerj keer eeefhle ceW Oeerj heg<e ceesenf le veneR neslee nw~ keYeer
Deehe yeeueke Les, Mevew-Mevew egJee ngS, leye Deehe cej lees veneR iees? hegve Je=
ngS~ heg<e Ske ner nw, Gmeer ekeej uesMecee$e Yeer ojej vees osn keer eeefhle hej
veneR he[leer~ keuesJej kee en heefjJele&ve leye leke euesiee, peye leke heefjJele&ve
mes hejs keer Jemleg veneR efceue peeleer~
cee$eemheMee&mleg keewvlese Meerlees<CemegKeogKeoe~ ~10~~
Keoe~~10~~
Deeieceeheeefeveesefveleemleebefmleefle#emJe Yeejle~~14~~
ns kegvleerheg$e! megKe-ogKe, meoea Deewj ieceea kees osvesJeeues FefveeW Deewj
efJe<eeeW kes mebeesie lees Deefvele nQ, #eCeYebiegj nQ~ Dele YejleJebMeer Depeg&ve! let
Fvekee leeie kej~ Depegv& e Fefve Deewj efJe<ee kes mebeesiepeve megKe kee mcejCe
kejkes ner efJekeue Lee~ kegueOece&, kegueiegDeeW keer hetpelee Fleeefo FefveeW kes
ueieeJe kes Devleie&le nQ~ es #eefCeke nQ, Pet"s nQ, veeMeJeeved nQ~ efJe<eeeW kee mebeesie
ve meowJe efceuesiee Deewj ve meowJe FefveeW ceW #ecelee ner jnsieer~ Dele Depeg&ve! let
Fvekee leeie kej, menve kej~ keeeW? keee efnceeuee keer ue[eF& Leer, pees Depegv& e
meoea menve kejlee? DeLeJee keee en jseif emleeve keer ue[eF& nw, peneB Depegv& e ieceea
menve kejs? keg#es$e pewmee efke ueesie yeenj yeleeles nQ, meceMeerlees<Ce mLeueer nw~
kegue De"ejn efove lees ue[eF& ngF&, Fleves ceW keneB pee[e-ieceea yeerle ieee?
Jemlegle meoea-ieceea, ogKe-megKe, ceeve-Deheceeve kees menve kejvee Ske eesieer
hej efveYe&j kejlee nw~ en oe-osMe keer ue[eF& kee efe$eCe nw, en yeenj eg
kes efuees ieerlee veneR kenleer~ en #es$e-#es$e%e kee mebIe<e& nw, efpemeceW Deemegjer
mecheod kee meJe&Lee Meceve kej hejceelcee ceW efmLeefle efoueekej owJeer mecheod Yeer
Meevle nes peeleer nw~ peye efJekeej nQ ner veneR, lees mepeeleere eJe=efeeeB efkeme hej
DeeeceCe kejW~ Dele hetCe&lJe kes meeLe Jes Yeer Meevle nes peeleer nQ, Fmemes henues
veneR~ ieerlee DevleoxMe keer ue[eF& kee efe$eCe nw~ Fme leeie mes efceuesiee keee?
Fmemes ueeYe keee nw? Fme hej eerke=<Ce kenles nQ-
eb efn ve JeLeevlesles heg<eb heg<e<e&Ye~ ~10~~
e~~10~~
meceogKemegKeb Oeerjb meesce=lelJeee keuheles~~15~~
keeeWefke ns heg<ees! ogKe-megKe kees meceeve mecePevesJeeues efpeme Oeerj
heg<e kees FefveeW Deewj efJe<eeeW kes mebeesie JeefLele veneR kej heeles, Jen ce=leg mes
hejs Dece=le-leJe keer eeefhle kes eesie nes peelee nw~ eneB eerke=<Ce ves Ske
GheueefyOe Dece=le keer eee& keer~ Depegv& e meeselee Lee efke eg kes heefjCeece ceW
mJeie& efceuesiee ee he=LJeer; efkevleg eerke=<Ce kenles nQ efke ve mJeie& efceuesiee Deewj ve
he=LJeer, yeefuke Dece=le efceuesiee~ Dece=le keee nw?-
veemelees efJeeles YeeJees veeYeeJees efJeeles mele~ ~10~~
mele~~10~~
GYeeesjefhe esvlemlJeveeesmleJeoe|MeefYe~~16~~
Depeg&ve! Demeled Jemleg kee DeefmlelJe veneR nw, Jen nw ner veneR, Gmes jeskee
veneR pee mekelee Deewj mele kee leerveeW keeue ceW DeYeeJe veneR nw, Gmes efceeee
veneR pee mekelee~ Depegv& e ves hete - keee YeieJeeve nesves kes veeles Deehe kenles nQ?
eerke=<Ce ves yeleeee - ceQ lees kenlee ner ntB, Fve oesveeW kee en Devlej nceejs
meeLe-meeLe leJeoefMe&eeW eje Yeer osKee ieee nw~ eerke=<Ce ves Jener mele oesnjeee,
pees leJeoefMe&eeW ves keYeer osKe efueee Lee~ eerke=<Ce Yeer Ske leJeoMeea ceneheg<e
Les~ hejceleJe hejceelcee kee ele#e oMe&ve kejkes GmeceW efmLeefleJeeues leJeoMeea
kenueeles nQ~ meled Deewj Demeled nQ keee? Fme hej kenles nQ-
DeefJeveeefMe leg leefef esve meJe&efceob leleced ~~~10~~ ~10~~
efJeveeMeceJeemeeme ve keefelkeleg&cen&efle~~17~~
 veeMejefnle lees Jen nw, efpememes en mechetCe& peieled Jeehle nw~ Fme
DeJeeme
DeJeeme- DeefJeveeMeer kee efJeveeMe kejves ceW keesF& meceLe& veneR nw; efkevleg
Fme DeefJeveeMeer, Dece=le kee veece keee nw? Jen nw keewve?-
DevleJevle Fces osne efvelemeesee MejerefjCe~ ~10~~
Ce~~10~~
DeveeefMeveeseceseme lemceeegOemJe Yeejle~~18~~
DeefJeveeMeer, Deecese, efvelemJehe Deelcee kes es meYeer Mejerj veeMeJeeved
kens iees nQ, Fmeefuees YejleJebMeer Depeg&ve! let eg kej~ Deelcee ner Dece=le nw~
Deelcee ner DeefJeveeMeer nw, efpemekee leerveeW keeue ceW veeMe veneR neslee~ Deelcee ner
meled nw~ Mejerj veeMeJeeved nw ener Demeled nw, efpemekee leerveeW keeue ceW DeefmlelJe
veneR nw~
Mejerj veeMeJeeved nw, Fmeefuees let eg kej - Fme DeeosMe mes en mhe veneR
neslee efke Depeg&ve kesJeue keewjJeeW kees ceejs~ heeC[Je-he#e ceW Yeer lees Mejerj ner
Ke[s Les, keee heeC[Je kes Mejerj DeefJeveeMeer Les? eefo Mejerj veeMeJeeved nw, lees
eerke=<Ce efkemekeer j#ee ceW Ke[s Les? keee Depegv& e keesF& MejerjOeejer Lee? Mejerj pees
Demeled nw, efpemekee DeefmlelJe veneR nw, efpemes jeskee veneR pee mekelee, keee eerke=<Ce
Gme Mejerj keer j#ee ceW Ke[s nQ? eefo Ssmee nw, lees Jes Yeer DeefJeJeskeer Deewj cet{ nQ;
keeeWekf e Deeies eerke=<Ce mJeeb kenles nQ efke pees kesJeue Mejerj kes efuees ner heelee
nw, ece kejlee nw (3/13) Jen DeefJeJeskeer Deewj cet{ yege f nw~ Jen heeheeeg heg<e
JeLe& ner peerlee nw~ Devlele Depeg&ve keewve Lee?
Jemlegle Devegjeie ner Depegv& e nw~ Devegjeieer kes efuees F meowJe jLeer yevekej
meeLe ceW jnles nQ~ meKee keer YeeBelf e Gmekee ceeie&-oMe&ve kejles nQ~ Deehe Mejerj veneR
nQ~ Mejerj lees DeeJejCe nw, jnves kee cekeeve nw~ GmeceW jnvesJeeuee Devegjeiehetejf le
Deelcee nw~ Yeewefleke eg, ceejves-keeves mes MejerjeW kee Devle veneR neslee~ en
Mejerj tis ee, lees Deelcee otmeje Mejerj OeejCe kej uesiee~ Fmeer mevoYe& ceW eerke=<Ce
ken egkes nQ efke efpeme ekeej yeeuekeeue mes egJee ee Je=eJemLee Deeleer nw,
Gmeer ekeej osnevlej keer eeefhle nesleer nw~ Mejerj keeWies lees peerJeelcee veee Jee
yeoue uesiee~
 Mejerj mebmkeejeW kes Deeefele nw Deewj mebmkeej ceve hej DeeOeeefjle nw~ ceve
SJe ceveg<eeCeeb keejCeb yevOecees#eees~ (hebeoMeer, 5/60) ceve kee
meJe&Lee efvejesOe nesvee, Deeue-efmLej "njvee Deewj Deefvlece mebmkeej kee efJeuee
Ske ner efeee nw~ mebmkeejeW keer melen kee t peevee ner MejerjeW kee Devle nw~ Fmes
lees[ves kes efuees Deehekees DeejeOevee kejveer nesieer, efpemes eerke=<Ce ves kece& ee
efve<keece kece&eesie keer meb%ee oer nw~ eerke=<Ce ves mLeeve-mLeeve hej Depeg&ve kees
eg keer esjCee oer; efkevleg Ske Yeer Mueeske Ssmee veneR nw pees Yeewefleke eg ee
ceej-kee kee meceLe&ve kejlee nes~ en eg mepeeleere-efJepeeleere eJe=efeeeW
kee nw, DevleoxMe ceW nw~
e Sveb Jesefe nvleejb eewveb ceveles nleced~~10~~
GYeew leew ve efJepeeveerlees veeeb nefvle ve nveles~~19~~
pees Fme Deelcee kees ceejvesJeeuee ceevelee nw leLee pees Fme Deelcee kees ceje
ngDee mecePelee nw, Jes oesveeW ner Deelcee kees veneR peeveles; keeeWefke en Deelcee ve
lees ceejlee nw Deewj ve ceeje ner peelee nw~ hegve Fmeer hej yeue osles nQ-
ve peeeles efceeles Jee keoeefe- ~10~~
e-~10~~
Veeeb YetlJee YeefJelee Jee ve Yete~ ~10~~
e~~10~~
Depees efvele Meeeleeseb hegjeCees~10~~ ~10~~
ve nveles nveceeves Mejerjs~~20~~
en Deelcee efkemeer keeue ceW ve lees pevcelee nw Deewj ve cejlee nw; keeeWsefke
en Jee ner lees yeouelee nw~ ve en Deelcee neskej Deve keg nesvesJeeuee nw;
keeeWekf e en Depevcee nw, efvele nw, Meeele Deewj hegjeleve nw~ Mejerj kes veeMe nesves
hej Yeer Fmekee veeMe veneR neslee~ Deelcee ner mele nw, Deelcee ner hegjeleve nw,
Deelcee ner Meeele Deewj meveeleve nw~ Deehe keewve nQ? meveeleve Oece& kes Devegeeeer~
meveeleve keewve nw? Deelcee~ Deehe Deelcee kes Devegeeeer nQ~ Deelcee, hejceelcee
Deewj yee Ske otmejs kes heee&e nQ~ Deehe keewve nQ? Meeele Oece& kes Gheemeke~
Meeele keewve nw? Deelcee~ DeLee&led nce-Deehe Deelcee kes Gheemeke nQ~ eefo Deehe
Deeeflceke heLe kees veneR peeveles lees Deehekes heeme Meeele-meveeleve veece keer keesF&
Jemleg veneR nw~ Gmekes efuees Deehe DeenW Yejles nQ lees eleeMeer DeJeMe nQ; efkevleg
meveeleveOeceea veneR nQ~ meveeleve Oece& kes veece hej efkemeer kegjerefle kes efMekeej nQ~
osMe-efJeosMe ceW, ceeveJecee$e ceW Deelcee Ske ner pewmee nw~ Fmeefuees efJee ceW
keneR Yeer keesF& Deelcee keer efmLeefle efoueevesJeeueer efeee peevelee nw Deewj Gme hej
eueves kes efuees eelveMeerue nw, lees Jen meveeleveOeceea nw, eens Jen Deheves kees
F&meeF&, cegmeueceeve, entoer ee keg Yeer keeeW ve ken ues~
JesoeefJeveeefMeveb efveleb e SvecepeceJeeced~~10~~
keLeb me heg<e heeLe& keb Ieeleeefle nefvle keced ~~21~~
heeefLe&Je Mejerj kees jLe yeveekej yeeheer ue#e hej Deetke efveMeevee
ueieevesJeeuee he=Leeheg$e Depeg&ve! pees heg<e Fme Deelcee kees veeMejefnle, efvele,
Depevcee Deewj DeJee peevelee nw, Jen heg<e kewmes efkemeer kees cejJeelee nw Deewj
kewmes efkemeer kees ceejlee nw? DeefJeveeMeer kee efJeveeMe DemecYeJe nw~ Depevcee pevce
veneR ueslee~ Dele Mejerj kes efuees Meeske veneR kejvee eeefnS~ Fmeer kees GoenjCe
mes mhe kejles nQ-
Jeemeebefme peerCee&efve eLee efJenee ~10~~
enee~10~~
veJeeefve ie=Ceeefle vejeshejeefCe~ ~10~~
e~~10~~
leLee MejerjeefCe efJenee peerCee&-~10~~
veveeefve mebeeefle veJeeefve osner~~22~~
pewmes ceveg<e peerCee&evf e Jeemeebemf ee- peerCe&-MeerCe& hegjeves JeeeW kees leeiekej
vees JeeeW kees enCe kejlee nw, "erke Jewmes ner en peerJeelcee hegjeves MejerjeW kees
leeiekej otmejs vees MejerjeW kees OeejCe kejlee nw~ peerCe& nesves hej ner veee Mejerj
OeejCe kejvee nw lees efMeMeg keeeW cej peeles nQ? en Jee lees Deewj efJekeefmele nesvee
eeefnes~ Jemlegle en Mejerj mebmkeejeW hej DeeOeeefjle nw~ peye mebmkeej peerCe& nesles
nQ lees Mejerj t peelee nw~ eefo mebmkeej oes efove kee nw lees otmejs efove ner Mejerj
peerCe& nes ieee~ Fmekes yeeo ceveg<e Ske eeme Yeer DeefOeke veneR peerlee~ mebmkeej
ner Mejerj nw~ Deelcee mebmkeejeW kes Devegmeej veee Mejerj OeejCe kej ueslee nw-
DeLe Keueg elegcee heg<e~ eLee FnwJe, leLewJe esle YeJeefle~ ke=leb
ueeskeb heg<eesefYepeeeles~ (evoesieesheefve<eod, 3/14) DeLee&led en
heg<e efveee ner mebkeuhecee nw~ Fme ueeske ceW heg<e pewmee efveeeJeeuee neslee nw,
Jewmee ner eneB mes cejkej peeves hej neslee nw~ Deheves mebkeuhe mes yeveees ngS MejerjeW
ceW hegg <e GlheVe neslee nw~ Fme ekeej ce=leg Mejerj kee heefjJele&ve cee$e nw~ Deelcee
veneR cejlee~ hegve Fmekeer Depejlee-Decejlee hej yeue osles nQ-
vewveb efvoefvle MeeeefCe vewveb onefle heeJeke~ ~10~~
heeJeke~~10~~
ve ewveb keuesoevleehees ve Mees<eeefle ceele~~23~~
Depeg&ve! Fme Deelcee kees Meeeefo veneR keeles~ Deefie> Fmes peuee veneR
mekeleer~ peue Fmes ieeruee veneR kej mekelee Deewj ve Jeeeg Fmes megKee ner mekelee nw~
DeseeseceoeeesecekeueseesMees<e SJe e~ ~10~~
e~~10~~
efvele meJe&iele mLeeCegjeueeseb meveeleve~~24~~
en Deelcee Dese nw - Fmes soe veneR pee mekelee~ en Deoee nw -
Fmes peueeee veneR pee mekelee~ en Dekeuese nw - Fmes ieeruee veneR efkeee pee
mekelee~ DeekeeMe Fmes Deheves ceW meceeefnle veneR kej mekelee~ en Deelcee efvemevosn
DeMees<e, meJe&Jeeheke, Deeue, efmLej jnvesJeeuee Deewj meveeleve nw~
Depegv& e ves kene Lee efke kegueOece& meveeleve nw~ Ssmee eg kejves mes meveeleve
Oece& ve nes peeesiee~ efkevleg eerke=<Ce ves Fmes De%eeve ceevee Deewj Deelcee kees ner
meveeleve yeleeee~ Deehe keewve nQ? meveeleve Oece& kes Devegeeeer~ meveeleve keewve
nw? Deelcee~ eefo Deehe Deelcehee&vle otjer lee kejves Jeeueer efJeefOe-efJeMes<e mes
DeJeiele veneR nQ lees Deehe meveeleve Oece& veneR peeveles~ Fmekee kegheefjCeece
meeceoeefekelee ceW HeBmes Oece&Yeer ueesieeW kees Yeesievee he[ jne nw~ ceOekeeueerve
Yeejle cesW yeenj mes DeevesJeeues cegmeueceeve cee$e yeejn npeej Les, Deepe Ded"d eFme
kejes[ nQ~ yeejn npeej mes ye{kej ueeKeeW nes peeles, DeefOeke mes DeefOeke kejes[
kes ueieYeie nes peeles, Deewj efkeleves nes peeles? en Ded"d eFme kejes[ mes Yeer Deeies
ye{ jns nQ~ meye efnvot ner lees nQ~ Deehekes meies YeeF& nQ, pees tves Deewj Keeves mes
ve nes iees~ Jes ve veneR ngS yeefuke Gvekee meveeleve, DeheefjJele&veMeerue Oece&
ve nes ieee~
 peye cewj (Matter) #es$e ceW hewoe nesvesJeeueer keesF& Jemleg Fme meveeleve kee
mheMe& veneR kej mekeleer, lees tves-Keeves mes meveeleve Oece& ve kewmes nes mekelee nw?
en Oece& veneR, Ske kegjerefle-heefjefmLeefle Leer, efpememes Yeejle ceW meeceoeefeke
Jewceveme ye{e, osMe kee efJeYeepeve ngDee Deewj je^ere Skelee keer Deepe Yeer
mecemee yeveer ngF& nw~
Fve kegjerefleeeW kes keLeeveke Fefleneme ceW Yejs he[s nQ~ nceerjhegj efpeues ceW
heeeme-mee" heefjJeej kegueerve #eef$ee Les~ Deepe Jes meye cegmeueceeve nQ~ ve Gvehej
leeshe kee nceuee ngDee, ve leueJeej kee~ ngDee keee? De&jeef$e ceW oes-Ske
ceewueJeer Gme ieeBJe kes Skecee$e kegSB kes meceerhe efhe iees efke kece&keeC[er
yeeeCe meyemes henues eneB mveeve kejves Deeesiee~ peneB Jes Deees lees GvnW heke[
efueee, Gvekee cegnB yevo kej efoee~ Gvekes meeceves GvneWves kegSB mes heeveer efvekeeuee,
cegBn ueieekej efheee Deewj yeee ngDee heeveer kegSB ceW [eue efoee, jeser kee Ske
gke[e Yeer [eue efoee~ heefC[lepeer osKeles ner jn iees, efJeJeMe Les~ lelheeeled
heefC[lepeer kees Yeer meeLe ueskej Jes eues ieS~ Deheves Iej ceW GvnW yevo kej efoee~
otmejs efove GvneWves neLe pees[ kej heefC[lepeer mes Yeespeve kes efuees efveJesove
efkeee lees Jes efyeie[ he[s - Dejs, legce eJeve nes ceQ yeeeCe, Yeuee kewmes Kee
mekelee nt?B GvneWves kene - cenejepe! nceW Deehe-pewmes efJeeejJeeved ueesieeW keer
ye[er DeeJeMekelee nw~ #ecee kejW~ heefC[lepeer kees es[ efoee ieee~
heefC[lepeer Deheves ieeBJe Deees~ osKee, ueesie kegSB kee eeesie hetJe&Jeled kej
jns Les~ Jes DeveMeve kejves ueies~ ueesieeW ves keejCe hete, lees yeesues - eJeve Fme
kegSB keer peiele hej e{ iees Les~ cesjs meeceves GvneWves Fme kegSB kees pet"e efkeee
Deewj FmeceW jeser kee gke[e Yeer [eue efoee~ ieeBJe kes ueesie mleyOe jn iees,
hete - Deye keee nesiee? heefC[lepeer ves yeleeee - Deye keee? Oece& lees ve
nes ieee~
Gme mecee ueesie efMeef#ele veneR Les~ efeeeW Deewj MeteW mes he{ves kee DeefOekeej
ve peeves keye mes erve efueee ieee Lee~ JewMe Oeveesheepe&ve ner Dehevee Oece& ceeve
yew"s Les~ #eef$ee eejCeeW kes eMeefmle ieeeve ceW Keeses Les efke DeVeoelee keer
leueJeej ecekeer lees efyepeueer keeQOeves ueieer, efouueer kee leKle [ieceieeves ueiee~
mecceeve Jewmes ner eehle nw, lees he{W keeeW? Oece& mes GvnW keee uesvee-osvee? Oece&
kesJeue yeeeCeeW keer Jemleg yevekej jn ieee Lee~ Jes ner Oece&met$eeW kes jeefelee, Jes
ner Gmekes JeeKeekeej Deewj Jener Gmekes Pet"-mee kes efveCee&eke Les~ peyeefke
eeeervekeeue ceW efeeeW, MeteW, JewMeeW, #eef$eeeW Deewj yeeeCeeW kees, meyekees Jeso
he{ves kee DeefOekeej Lee~ eleske Jeie& kes $e+ef<eeeW ves Jewefoke cev$eeW keer jevee
keer nw, MeeeeLe&evf eCe&e ceW Yeeie efueee nw~ eeeerve jepeeDeeW ves Oece& kes veece hej
Dee[cyej HewueevesJeeueeW kees oC[ efoee, Oece&hejeeCeeW kee meceeoj efkeee Lee~
efkevleg ceOekeeueerve Yeejle ceW meveeleve Oece& keer eLeeLe& peevekeejer ve
jKeves mes Gheeg&e ieeBJe kes efveJeemeer Yes[ keer lejn Ske keesves ceW Ke[s nesles iees
efke Oece& ve nes ieee~ keF& ueesieeW ves Fme Deefee Meyo kees megvekej Deelcenlee
kej ueer; efkevleg meye keneB leke eeCeevle kejles~ Det ee kes heeeled Yeer
efJeJeMe neskej Deve nue Keespevee he[e~ Deepe Yeer Jes yeeBme iee[kej, cetmeue
jKekej efnvogDeeW keer lejn efJeJeen kejles nQ, yeeo ceW Ske ceewueJeer efvekeen
he{ekej euee peelee nw~ meye-kes-meye Meg efnvot nQ, meye-kes-meye cegmeueceeve
yeve iees~
ngDee keee Lee? heeveer efheee Lee, Devepeeves ceW cegmeueceeveeW kee gDee Kee
efueee Lee Fmeefuees Oece& ve nes ieee~ Oece& lees nes ieee gFc& egF~& en (ueepeJevleer)
Ske heewOee neslee nw~ Deehe t oW, lees Gmekeer heefeeeB mebkegefele nes peeleer nQ Deewj
neLe neles ner hegve efJekeefmele nes peeleer nQ~ en heewOee neLe neves hej efJekeefmele
nes peelee nw; efkevleg Oece& lees Ssmee cegjPeeee efke keYeer efJekeefmele veneR nesiee~ Jes
cej iees, meoe kes efuees Gvekes jece, ke=<Ce Deewj hejceelcee cej iees~ pees Meeele
Les, Jes cej iees~ JeemleJe ceW Jen Meeele kes veece hej keesF& kegjerelf e Leer, efpemes ueesie
Oece& ceeve yew"s Les~
Oece& keer MejCe nce keeeW peeles nQ? keeeWefke nce cejCeOecee& (cejves-
peervesJeeues) nQ Deewj Oece& keesF& "esme eerpe nw, efpemekeer MejCe peekej nce Yeer
Decej nes peeeB~ nce lees ceejves mes cejWies Deewj en Oece& kesJeue tves Deewj Keeves mes
cej peeesiee, lees nceejer keee j#ee kejsiee? Oece& lees Deehekeer j#ee kejlee nw,
Deehemes MeefeMeeueer nw~ Deehe leueJeej mes cejWies Deewj Oece&? Jen tves mes ve nes
ieee~ kewmee nw Deehekee Oece&? kegjerelf eeeB ve nesleer nQ, ve efke meveeleve~
meveeleve lees Ssmeer "esme Jemleg nw efpemes Mee veneR keeles, Deefie> peuee veneR
mekeleer, peue Fmes ieeruee veneR kej mekelee~ Keeve-heeve lees otj, eke=efle ceW GlheVe
keesF& Jemleg Gmekee mheMe& Yeer veneR kej heeleer, lees Jen meveeleve ve kewmes nes
ieee?
Ssmeer ner keeflehee kegjerefleeeB Depeg&ve-keeue ceW Yeer LeeR~ Gvekee efMekeej
Depeg&ve Yeer Lee~ Gmeves efJeueehe kejles ngS efie[efie[ekej kene efke kegueOece&
meveeleve nw~ eg mes meveeleve Oece& ve nes peeesiee~ kegueOece& ve nesves mes nce
Devevlekeeue leke vejke ceW eues peeeWies~ efkevleg eerke=<Ce ves kene- legPes en
De%eeve keneB mes GlheVe nes ieee? efme nw efke Jen keesF& kegjerelf e Leer, leYeer lees
eerke=<Ce ves Gmekee efvejekejCe efkeee Deewj yeleeee efke Deelcee ner meveeleve nw~
eefo Deehe Deeeflceke heLe veneR peeveles, lees meveeleve Oece& ceW Deehekee DeYeer leke
eJesMe veneR ngDee nw~
peye en meveeleve-Meeele Deelcee meyekes Devoj Jeehle nw, lees Keespee
efkemes peee? Fme hej eerke=<Ce kenles nQ-
DeJeeeseceefevleeseceefJekeeeexecegeles~~10~~
lemceeosJeb efJeefolJewveb veevegMeesefelegcen&efme~~25~~
en Deelcee DeJee DeLee&led FefveeW kee efJe<ee veneR nw~ FefveeW kes eje
Fmes mecePee veneR pee mekelee~ peye leke FefveeW Deewj efJe<eeeW kee mebeesie nw, leye
leke Deelcee lees nw; efkevleg Gmes mecePee veneR pee mekelee~ Jen Deefevle nw~ peye
leke efee Deewj efee keer uenj nw, leye leke Jen Meeele nw lees; efkevleg nceejs
oMe&ve, GheYeesie Deewj eJesMe kes efuees veneR nw~ Dele efee kee efvejesOe kejW~
heers eerke=<Ce yelee Deees nQ efke Demeled Jemleg kee DeefmlelJe veneR nw Deewj
meled kee leerveeW keeue ceW DeYeeJe veneR nw~ Jen meled nw Deelcee~ Deelcee ner
DeheefjJele&veMeerue, Meeele, meveeleve Deewj DeJee nw~ leJeoefMe&eeW ves Deelcee
kees Fve efJeMes<e iegCeOeceeX mes ege osKee~ ve ome Yee<eeDeeW kes %eelee ves osKee, ve
efkemeer mece=e
f Meeueer ves osKee, yeefuke leJeoefMe&eeW ves osKee~ eerke=<Ce ves Deeies
yeleeee efke leJe nw hejceelcee~ ceve kes efvejesOekeeue ceW meeOeke Gmekee oMe&ve
Deewj GmeceW eJesMe heelee nw~ eeefhlekeeue ceW YeieJeeve efceueles nQ Deewj otmejs ner
#eCe Jen Deheveer Deelcee kees F&ejere iegCeOeceeX mes efJeYetef<ele osKelee nw~ Jen
osKelee nw efke Deelcee ner mele, meveeleve Deewj heefjhetCe& nw~ en Deelcee Deefevle
nw~ en efJekeejjefnle DeLee&led ve yeouevesJeeuee kene peelee nw~ Dele Depeg&ve!
Deelcee kees Ssmee peevekej let Meeske kejves eesie veneR nw~ Deye eerke=<Ce Depeg&ve
kes efJeeejeW ceW efJejesOeeYeeme efoKeeles nQ, pees meeceeve leke& nw-
DeLe ewveb efvelepeeleb efveleb Jee cevemes ce=leced~~10~~
leLeeefhe lJeb ceneyeenes vewJeb Meesefelegcen&efme~~26~~
eefo let Fmes meowJe pevcevesJeeuee Deewj meoe cejvesJeeuee ceeves leye Yeer legPes
Meeske veneR kejvee eeefnS; keeeWekf e-
peeleme efn OegJees ce=legOeg&Jeb pevce ce=leme e~ ~10~~
e~~10~~
lemceeoheefjneexLex ve lJeb Meesefelegcen&efme~~27~~
Ssmee ceeve uesves hej Yeer pevcevesJeeues keer efveefele ce=leg Deewj cejvesJeeues kee
efveefele pevce efme neslee nw~ Fmeefuees Yeer let efyevee GheeeJeeues Fme efJe<ee ceW
Meeske kejves ueeeke veneR nw~ efpemekee keesF& Fueepe veneR, Gmekes efuees Meeske
kejvee Ske Deve ogKe kees Deeceefv$ele kejvee nw~
DeJeeeoerefve Yetleeefve JeeceOeeefve Yeejle~ ~10~~
Yeejle~~10~~
DeJeeefveOeveevesJe le$e kee heefjosJevee~~28~~
Depeg&ve! mechetCe& eeCeer pevce mes henues efyevee MejerjJeeues Deewj cejves kes
yeeo Yeer efyevee MejerjJeeues nQ~ pevce kes hetJe& Deewj heeeled Yeer efoKeeeer veneR he[les~
kesJeue pevce-ce=leg kes yeere ceW ner Mejerj OeejCe efkees ngS efoKeeeer osles nQ~
Dele Fme heefjJele&ve kes efuees JeLe& keer efevlee keeeW kejles nes? Fme Deelcee kees
osKelee keewve nw? Fme hej kenles nQ-
 Deeee&JelheMeefle keefeosve- ~10~~
e-~10~~
ceeee&Jeoefle leLewJe eeve~
eeve~~10~~~10~~
Deeee&Jeewveceve e=Ceeseflee~10~~
~10~~
eglJeehesveb Jeso ve ewJe keefeled~~29~~
henues eerke=<Ce ves kene Lee efke Fme Deelcee kees leJeoefMe&eeW ves osKee nw,
Deye leJeoMe&ve keer ogue&Yelee hej ekeeMe [eueles nQ efke keesF& efJejuee ceneheg<e
ner Fme Deelcee kees Deeee& keer lejn osKelee nw~ megvelee veneR, ele#e osKelee nw
Deewj Jewmes ner otmeje keesF& ceneheg<e ner Deeee& keer lejn Fmekes leJe kees kenlee
nw~ efpemeves osKee nw, Jener eLeeLe& ken mekelee nw~ otmeje keesF& efJejuee meeOeke
Fmes Deeee& keer YeeBelf e megvelee nw - meye megveles Yeer veneR; keeeWekf e en DeefOekeejer
kes efueS ner nw~ ns Depegv& e! keesF-& keesF& lees megvekej Yeer Fme Deelcee kees veneR peeve
heeles; keeeWekf e meeOeve heej veneR ueielee~ Deehe ueeKe %eeve keer yeeleW megveW, mecePeW
- yeeue keer Keeue efvekeeuekej mecePeW, ueeueeefele Yeer jnW; efkevleg ceesn ye[e
eyeue nw, Lees[er osj yeeo ner Deehe Deheveer meebmeeefjke JeJemLeeDeeW ceW efuehle
efceueWies~
Devle ceW eerke=<Ce efveCe&e osles nQ-
osner efveleceJeOeeseb osns meJe&me Yeejle~ ~10~~
Yeejle~~10~~
lemceelmeJee&efCe Yetleeefve ve lJeb Meesefelegcen&efme~~30~~
Depeg&ve! en Deelcee meyekes Mejerj ceW meowJe DeJeOe nw, Dekeee nw~
FmeefueS mechetCe& YetleeeefCeeeW kes efuees let Meeske kejves eesie veneR nw~
Deelcee ner meveeleve nw - Fme leLe kee eefleheeove kejkes, Fmekee eYeglee
meefnle JeCe&ve kejkes en eMve eneR hetje nes peelee nw~ Deye eMve Ke[e neslee nw
efke Fmekeer eeefhle kewmes nes? mechetCe& ieerlee ceW Fmekes efuees oes ner ceeie& nQ -
henuee efve<keece kece&eesie Deewj otmeje %eeveeesie~ oesveeW ceeieeX ceW efkeee peevesJeeuee
kece& Ske ner nw~ Gme kece& keer DeefveJeee&lee hej yeue osles ngS eesiesej eerke=<Ce
%eeveeesie kes efJe<ee ceW kenles nQ-
mJeOece&ceefhe eeJes#e ve efJekeefchelegcen&efme~ ~10~~
e~~10~~
Oecee&ef ege^seesvel#eef$eeme ve efJeeles~~31~~
 Depegv& e! mJeOece& osKekej Yeer let Yee kejves eesie veneR nw; keeeWekf e Oece&mebege
eg mes ye{kej Deve keesF& hejcekeueeCekeejer ceeie& #eef$ee kes efueS veneR nw~
DeYeer leke lees Deelcee Meeele nw, Deelcee meveeleve nw, Jener Skecee$e Oece& nw
kene ieee nw~ Deye en mJeOece& kewmee? Oece& lees Skecee$e Deelcee ner nw~ Jen lees
Deeue efmLej nw, lees Oecee&ejCe keee? Jemlegle Fme Deelce-heLe ceW eJe=e nesves
keer #ecelee nj Jeefe keer Deueie-Deueie nesleer nw~ mJeYeeJe mes GlheVe Fme
#ecelee kees mJeOece& kene ieee nw~
Fmeer Ske meveeleve Deeeflceke heLe hej euevesJeeues meeOekeeW kees ceneheg<e
ves mJeYeeJe mes, Gvekeer #ecelee kes Devegmeej eej eseCf eeeW ceW yeeBe - Met, JewMe,
#eef$ee Deewj yeeeCe~ meeOevee keer eejbefYeke DeJemLee ceW eleske meeOeke Met
DeLee&led Deuhe%e neslee nw~ IeCeW Yepeve ceW yew"ves hej Jen ome efceve Yeer Deheves
he#e ceW veneR heelee~ Jen eke=efle kes ceeeepeeue kees kee veneR heelee~ Fme
DeJemLee ceW ceneheg<e keer mesJee mes Gmekes mJeYeeJe ceW meoddiegCe Deeles nQ~ Jen
JewMe esCeer kee meeOeke yeve peelee nw~ Deeeflceke mecheefe ner efmLej mecheefe nw~
Fmekee Jen Mevew-Mevew meben Deewj ieesheeueve DeLee&led FefveeW keer megj#ee kejves
ceW me#ece nes peelee nw~ keece, eesOe Fleeefo mes FefveeW keer efnmb ee nesleer nw leLee
efJeJeske, Jewjeie mes Fvekeer megj#ee nesleer nw; efkevleg eke=efle kees efveyeeape kejves keer
#ecelee GmeceW veneR nesleer~ eceMe GVeefle kejles-kejles meeOeke kes DevlekejCe
ceW leerveeW iegCeeW kees keeves keer #ecelee DeLee&led #eef$eelJe Dee peelee nw~ Fmeer mlej
hej eke=efle Deewj Gmekes efJekeejeW kees veeMe kejves keer #ecelee Dee peeleer nw,
Fmeefuees eg eneR mes DeejcYe neslee nw~ eceMe meeOeve kejkes meeOeke yeeeCelJe
keer esCeer ceW yeoue peelee nw~ Fme mecee ceve kee Meceve, FefveeW kee oceve,
OeejeJeener efevleve, mejuelee, DevegYeJe, %eeve Fleeefo ue#eCe meeOeke ceW mJeeYeeefJeke
eJeeefnle nesles nQ~ FvneR kes Devegeve mes euekej eceMe Jen yee ceW eJesMe hee
peelee nw, peneB Jen yeeeCe Yeer veneR jn peelee~
efJeosn jepee peveke keer meYee ceW cenef<e& ee%eJeukee ves eeeeeCe, G<eefmle,
kenesue, DeeefCe, Geueke Deewj ieeieea kes eMveeW kee meceeOeeve kejles ngS
yeleeee efke Deelce-mee#eelkeej kee hetCe&leee mecheeove kejvesJeeuee ner yeeeCe
neslee nw~ en Deelcee ner ueeske, hejueeske Deewj mecemle eeefCeeeW kees Yeerlej mes
efveeefcele kejlee nw~ mete&, evcee, he=LJeer, peue, Jeeeg, Deefie>, leejeieCe, Devleefj#e,
DeekeeMe SJeb eleske #eCe Fme Deelcee kes ner eMeemeve ceW nQ~ en legcneje
Deelcee Devleee&ceer Dece=le nw~ Deelcee De#ej nw, Fmemes efYeVe meye veeMeJeeved nQ~
pees keesF& Fmeer ueeske ceW Fme De#ej kees ve peevekej nJeve kejlee nw, lehe kejlee nw,
npeejeW Je<eeX leke e%e kejlee nw, Gmekee en meye kece& veeMeJeeved nw~ pees keesF&
Yeer Fme De#ej kees peeves efyevee Fme ueeske mes cejkej peelee nw Jen oeveere nw,
ke=heCe nw Deewj pees Fme De#ej kees peevekej Fme ueeske mes cejkej peelee nw Jen
yeeeCe nw~ (ye=noejCekeesheefve<eo, 3/4-5-7-8)
Depegv& e #eef$ee esCeer kee meeOeke nw~ eerke=<Ce kenles nQ efke #eef$ee esCeer
kes meeOeke kes efueS eg kes Deefleefje keesF& keueeCekeejke jemlee nw ner veneR~
eMve G"lee nw efke #eef$ee nw keee? eee ueesie Fmekee DeeMee meceepe ceW
pevcevee GlheVe yeeeCe, #eef$ee, JewMe, Met peeefleeeW mes uesles nQ~ FvnW ner eej
JeCe& ceeve efueee peelee nw~ efkevleg veneR, Meeekeej ves mJeeb yeleeee nw efke #eef$ee
keee nw, JeCe& keee nw? eneB GvneWves kesJeue #eef$ee kee veece efueee Deewj Deeies
De"ejnJeW DeOeee leke Fme eMve kee meceeOeeve emlegle efkeee efke Jemlegle es
JeCe& nQ keee? Deewj kewmes FveceW heefjJele&ve neslee nw?
eerke=<Ce ves kene, eelegJe&Ce ceee me=ced (ieerlee, 4/13) 4/13)~ eej
JeCeeX keer me=ef ceQves keer~ lees keee ceveg<eeW kees yeeBe? eerke=<Ce kenles nQ efke
veneR, iegCekece& efJeYeeieMe~- iegCeeW kes ceeOece mes kece& kees eej YeeieeW ceW
yeeBe~ Deye en osKevee nw efke Jen kece& keee nw, efpemes yeeBe ieee? iegCe
heefjJele&veMeerue nQ~ meeOevee keer Gefele eefeee eje leecemeer mes jepemeer Deewj
jepemeer mes meeefJeke iegCeeW ceW eJesMe efceuelee peelee nw~ Devlele yeeeCe mJeYeeJe
yeve peelee nw~ Gme mecee yee ceW eJesMe efouee osvesJeeueer meejer eesieleeSB Gme
meeOeke ceW jnleer nQ~ JeCe&-mecyevOeer eMve eneB mes DeejbYe neskej De"ejnJeW
DeOeee ceW peekej hetCe& neslee nw~
 eer k e= <Ce keer ceevelee nw - es eevmJeOeceex ef J eieg C e
hejOecee&lmJevegefleeled~ (ieerlee, 18/47) mJeYeeJe mes GlheVe Fme Oece& ceW
eJe=e nesves keer #ecelee efpeme mlej keer nes, Yeues ner Jen iegCejefnle Met esCeer keer
nes, leye Yeer hejcekeueeCe kejleer nw; keeeWefke Deehe eceMe JeneR mes GlLeeve
kejles nQ~ Gmemes Thej JeeueeW keer vekeue kejkes meeOeke ve nes peelee nw~ Depegv& e
#eef$ee esCeer kee meeOeke Lee, FmeefueS eerke=<Ce kenles nQ efke - Depegv& e! Deheves
mJeYeeJe mes GlheVe Fme eg ceW eJe=e nesves keer Deheveer #ecelee kees osKekej Yeer let
Yee kejves eesie veneR nw~ Fmemes ye{kej otmeje keesF& keueeCekeejer keee&
#eef$ee kes efuees veneR nw~ Fmeer hej ekeeMe [eueles ngS hegve eesiesej kenles nQ-
eee eesheheVeb mJeie&ejceheeJe=leced~~10~~
megefKeve #eef$eee heeLe& ueYevles egceerMeced ~~32~~
heeefLe&Je Mejerj kees ner jLe yeveekej Deetke ue#eJesOeer Depeg&ve! mJele
eehle, mJeie& kes Kegues ngS ejheer Fme eg kees YeeieJeeved #eef$ee ner eehle
kejles nQ~ #eef$ee esCeer kes meeOeke ceW leerveeW iegCeeW kees kee osves keer #ecelee jnleer
nw~ Gmekes efueS mJeie& kee ej Keguee nw; keeeWefke GmeceW owJeer mecheod hetCe&le
Deefpe&le jnleer nw, mJej ceW efJeejves keer GmeceW #ecelee jnleer nw~ ener Keguee ngDee
mJeie& kee ej nw~ #es$e-#es$e%e kes Fme eg kees YeeieJeeved #eef$ee ner heeles nQ;
keeeWekf e GveceW ner Fme mebIe<e& keer #ecelee nw~
ogefveee ceW ue[eFeeB nesleer nQ~ efJee efmecekej ue[lee nw, eleske peeefle
ue[leer nw; efkevleg Meeele efJepee peerlevesJeeues kees Yeer veneR efceueleer~ es lees yeoues
nQ~ pees efpemekees efpelevee oyeelee nw, keeueevlej ceW Gmes Yeer Glevee ner oyevee he[lee
nw~ en kewmeer efJepee nw, efpemeceW FefveeW kees megKeevesJeeuee Meeske yevee ner jnlee
nw, Devle ceW Mejerj Yeer ve nes peelee nw? JeemleefJeke mebIe<e& lees #es$e Deewj #es$e%e
kee nw, efpemeceW Ske yeej efJepee nes peeves hej eke=efle kee meoe kes efueS efvejesOe
Deewj hejceheg<e hejceelcee keer eeefhle nes peeleer nw~ en Ssmeer efJepee nw, efpemekes
heers nej veneR nw~
DeLe esJeefceceb Oece me*deeceb ve keefj<eefme~ ~10~~
e~~10~~
lele mJeOecekeere\le e efnlJee heeheceJeehmeefme~~33~~
 Deewj eefo let Fme Oece&ege mebeece DeLee&led Meeele meveeleve hejceOece&
hejceelcee ceW eJesMe efoueevesJeeuee Oece&eg veneR kejsiee lees mJeOece& DeLee&led
mJeYeeJe mes GlheVe mebIe<e& kejves keer #ecelee, efeee ceW eJe=e nesves keer #ecelee kees
Keeskej heehe DeLee&led DeeJeeieceve Deewj Dehekeerefle& kees eehle nesiee~ Dehekeerefle&
hej ekeeMe [eueles nQ-
Dekeere\le eeefhe Yetleeefve keLeefe<eefvle lesJeeeced~~10~~
mecYeeefJeleme eekeere|lece&jCeeoefleefjeles~~34~~
meyeueesie yengle keeue leke lesjer Dehekeerefle& kee keLeve kejWies~ Deepe Yeer
heoegle nesvs esJeeues cenelceeDeeW ceW efJeeeefce$e, hejeMej, efveefce, e=er Fleeefo keer
ieCevee nesleer nw~ yengle mes meeOeke Deheves Oece& hej efJeeej kejles nQ, meeseles nQ efke
ueesie nceW keee kenWies? Ssmee YeeJe Yeer meeOevee ceW meneeke neslee nw~ Fmemes
meeOevee ceW ueies jnves keer esjCee efceueleer nw~ keg otjer leke en YeeJe Yeer meeLe
oslee nw~ ceeveveere heg<eeW kes efueS Dehekeerelf e& cejCe mes Yeer ye{kej nesleer nw~
YeeeCeeoghejleb cebmevles lJeeb cenejLee~ ~10~~
cenejLee~~10~~
es<eeb e lJeb yengcelees YetlJee eemeefme ueeIeJeced ~~35~~
efpeve cenejefLeeeW keer efveieen ceW let yengle ceeveveere neskej Deye leglee
kees eehle nesiee, Jes cenejLeer ueesie legPes Yee kes keejCe eg mes Ghejece ngDee
ceeveWies~ cenejLeer keewve? Fme heLe hej ceneved heefjece mes Deeies ye{vesJeeues meeOeke
cenejLeer nQ~ Fmeer ekeej Fleves ner heefjece mes DeefJeee keer Deesj KeeRevesJeeues
keece, eesOe, ueesYe, ceesneefo Yeer cenejLeer nQ~ pees legPes yengle mecceeve osles Les efke
meeOeke eMebmeveere nw, legce Gvekeer efveieen mes efiej peeDeesies~ Flevee ner veneR,
yeefuke-
DeJeeeJeeoebe yentvJeefo<eefvle leJeeefnlee~ ~10~~
lee~~10~~
efvevovlemleJe meeceLe lelees ogKelejb veg efkeced~~36~~
Jewjer ueesie lesjs hejeece keer efvevoe kejles ngS yengle mes ve kenves eesie
JeeveeW kees kenWies~ Ske oes<e Deelee nw, lees eejeW Deesj mes efvevoe Deewj yegjeFeeW keer
Pe[er ueie peeleer nw~ ve kenves eesie Jeeve Yeer kens peeles nQ~ Fmemes ye[e ogKe
keee nesiee? Dele-
 nlees Jee eehmeefme mJeie efpelJee Jee Yees#emes cenerced~~10~~
lemceeogefe keewvlese egee ke=leefveee~~37~~
Fme eg ceW cejesies lees mJeie& eehle kejesies, mJej ceW efJeejves keer #ecelee
jnsieer~ eeme kes yeenj eke=efle ceW efJeejves keer OeejeSB efve nes peeeWieer~
hejceosJe hejceelcee ceW eJesMe efoueevesJeeueer owJeer mecheod oe ceW hetCe&le eJeeefnle
jnsieer~ DeLeJee Fme mebIe<e& ceW peerleves hej ceneceefnce efmLeefle kees eehle kejesies~
FmeefueS Depegv& e! eg kes efuees efveee kejkes Ke[e nes~
eee ueesie Fme Mueeske kes DeLe& ceW mecePeles nQ efke Fme eg ceW cejesies lees
mJeie& peeDeesies Deewj peerleesies lees he=LJeer kee Yeesie Yeesieesies; efkevleg Deehekees mcejCe
nesiee, Depeg&ve ken egkee nw- YeieJeved! he=LJeer ner veneR Deefheleg $ewueeskee kes
meeceepe Deewj osJeleeDeeW kes mJeeceerheve DeLee&led Fvheo eehle nesves hej Yeer ceQ
Gme Gheee kees veneR osKelee, pees FefveeW kees megKeevesJeeues cesjs Meeske otj kej
mekeW~ eefo Flevee ner efceuevee nw lees ieesefJevo! ceQ eg keoeefhe veneR keBiee~
eefo Fleves hej Yeer eerke=<Ce kenles efke - Depeg&ve! ue[es~ peerleesies lees he=LJeer hee
peeDeesies, nejesies lees mJeie& kes veeieefjke yeve peeDeesies, lees eerke=<Ce osles ner keee
nQ? Depeg&ve Fmemes Deeies kee mele, ese (hejcekeueeCe) keer keeceveeJeeuee
efMe<e Lee, efpemes meodid egosJe eerke=<Ce ves yeleeee efke #es$e-#es$e%e kes Fme mebIe<e&
ceW eefo Mejerj kee mecee hetje nes peelee nw Deewj ue#e leke veneR hengB e mekes, lees
mJeie& eehle kejesies DeLee&led mJej ceW ner efJeejCe kejves keer #ecelee eehle kej
ueesies, owJeer mecheod oe ceW {ue peeesieer Deewj Fme Mejerj kes jnles-jnles mebIe<e& ceW
meHeue nes peeles nes lees cenerced- meyemes ceneved yee keer ceefncee kee GheYeesie
kejesies, ceneceefnce keer efmLeefle eehle kej ueesies~ peerleesies lees meJe&mJe; keeeWefke
ceneceefncelJe kees heeDeesies Deewj nejesies lees osJelJe - oesveeW neLeeW ceW ue[d[ d t jnWies~
ueeYe ceW Yeer ueeYe Deewj neefve ceW Yeer ueeYe ner nw~ hegve Fmeer hej yeue osles nQ-
megKeogKes meceske=lJee ueeYeeueeYeew peeepeeew~~38~~
lelees egee egpemJe vewJeb heeheceJeehmeefme~~38~~
 Fme ekeej megKe-ogKe, ueeYe-neefve, pee-hejepee kees meceeve mecePekej
let eg kes efuees leweej nes~ eg kejves mes let heehe kees eehle veneR nesiee~ DeLee&led
megKe ceW meJe&mJe Deewj ogKe ceW Yeer osJelJe nw~ ueeYe ceW cenerced keer efmLeefle DeLee&led
meJe&mJe Deewj neefve ceW osJelJe nw~ pee ceW ceneceefnce efmLeefle Deewj hejepee ceW Yeer
owJeer mecheod hej DeefOekeej nw~ Fme ekeej Deheves ueeYe-neefve kees Yeueer ekeej
mJeeb mecePekej let eg kes efuees leweej nes~ ue[ves ceW ner oesveeW JemlegSB nQ~
ue[esies lees heehe DeLee&led DeeJeeieceve kees eehle veneR nesDeesies~ Dele let eg kes
efuees leweej nes~
S<ee lesefYeefnlee meees yegefeexieseflJeceeb e=Ceg~~38~~
yegee egees eee heeLe& kece&yevOeb enemeefme~~39~~
heeLe&! en yegef lesjs efueS %eeveeesie kes efJe<ee ceW kener ieeer nw~ keewve-meer
yegef? ener efke eg kej~ %eeveeesie ceW Flevee ner nw efke Deheveer nmleer kees
osKekej, ueeYe-neefve kee Yeueer ekeej efJeeej kejkes efke peerleWies lees ceneceefnce
efmLeefle Deewj nejWies lees osJelJe, pee ceW meJe&mJe Deewj hejepee ceW Yeer osJelJe-
oesveeW lejn ueeYe nw~ eg veneR kejWies lees meYeer nceW yegje kenWies, Yee mes Ghejece
ngDee ceeveWies, Dehekeerelf e& nesieer~ Fme ekeej Deheves DeefmlelJe kees meeceves jKekej
mJeeb efJeeej kej eg ceW Deemej nesvee ner %eeveeesie nw~
eee ueesieeW ceW Yeeefvle nw efke %eeveceeie& ceW kece& (eg) veneR kejvee
he[lee~ Jes kenles nQ efke %eeveceeie& ceW kece& veneR nw~ ceQ lees Meg ntB , ewleve ntB ,
Denb yeeeefmce~, iegCe ner iegCe ceW yejleles nQ~- Ssmee ceevekej neLe hej neLe
jKekej yew" peeles nQ~ eesiesej eerke=<Ce kes Devegmeej en %eeveeesie veneR nw~
%eeveeesie ceW Yeer Jener kece& kejvee nw, pees efve<keece kece&eesie ceW efkeee peelee nw~
oesveeW ceW kesJeue yegef kee, efkeesCe kee Devlej nw~ %eeveceeieea Deheveer efmLeefle
mecePekej, Deheves hej efveYe&j neskej kece& kejlee nw, peyeefke efve<keece kece&eesieer
F kes Deeefele neskej kece& kejlee nw~ kejvee oesveeW ceeieeX ceW nw Deewj Jen kece&
Yeer Ske ner nw, efpemes oesveeW ceeieeX ceW efkeee peevee nw~ kesJeue kece& kejves kes
efkeesCe oes nQ~
 Depegv& e! Fmeer yege
f kees Deye let efve<keece kece&eesie kes efJe<ee ceW megve, efpememes
ege ngDee let keceeX kes yevOeve kee Deer lejn veeMe kejsiee~ eneB eerke=<Ce ves kece&
kee veece henueer yeej efueee, uesekf eve en veneR yeleeee efke kece& nw keee? Deye kece&
ve yeleekej henues kece& keer efJeMes<eleeDeeW hej ekeeMe [eueles nQ-
vesneefYeeceveeMeesefmle eleJeeees ve efJeeles~~38~~
mJeuheceheme Oece&me $eeeles cenlees Yeeeled~~40~~
Fme efve<keece kece&eesie ceW DeejcYe kee DeLee&led yeerpe kee veeMe veneR neslee~
meerefcele Heueheer oes<e veneR nw, Fmeefuees Fme efve<keece kece& kee, Fme kece& mes
mecheeefole Oece& kee Lees[ e Yeer meeOeve pevce-ce=legheer ceneved Yee mes Gej kej
oslee nw~ Deehe Fme kece& kees mecePeW Deewj Fme hej oes keoce eue Yej oW (pees
meodid e=nmLe Deeece ceW jnkej ner euee pee mekelee nw, meeOeke lees eueles ner nQ~)
yeerpe Yej [eue oW, lees Depegv& e! yeerpe kee veeMe veneR neslee~ eke=efle ceW keesF& #ecelee
veneR, Ssmee keesF& Dee veneR efke Gme mele kees efcee os~ eke=efle kesJeue DeeJejCe
[eue mekeleer nw, keg osj kej mekeleer nw; efkevleg meeOeve kes DeejcYe kees efcee
veneR mekeleer~
Deeies eerke=<Ce ves yeleeee efke meYeer heeefheeeW mes Yeer ye[e heeheer ner keeeW ve
nes, %eeveheer veewkee eje efvemevosn heej nes peeesiee~ "erke Gmeer yeele kees eneB
kenles nQ efke - Depegv& e! efve<keece kece&eesie kee yeerpeejesheCe Yej kej oW, lees Gme
yeerpe kee keYeer veeMe veneR neslee~ efJehejerle Heueheer oes<e Yeer FmeceW veneR neslee
efke Deehekees mJeie&, $e+efeeW ee efmeefeeW leke hengB ee kej es[ os~ Deehe en
meeOeve Yeues es[ oW; efkevleg en meeOeve Deehekee Gej kejkes ner es[ is ee~ Fme
efve<keece kece&eesie kee Lees[e-mee Yeer meeOeve pevce-ce=leg kes ceneved Yee mes
Gej kej oslee nw~ Deveskepevcemebefmemlelees eeefle hejeb ieefleced~ (ieerlee,
6/45) kece& kee en yeerpeejesheCe Deveske pevce kes heeeled JeneR Ke[e kej
osiee, peneB hejceOeece nw, hejceieefle nw~ Fmeer ece ceW Deeies kenles nQ-
JeJemeeeeeflcekee yegefjskesn kegvevove~ vevove~~38~~ ~38~~
yengMeeKee evevleee yegeesJeJemeeefeveeced~~41~~
 Depeg&ve! Fme efve<keece kece&eesie ceW efeeelceke yegef Ske ner nw~ efeee
Ske nw Deewj heefjCeece Ske ner nw~ Deeeflceke mecheefe ner efmLej mecheefe nw~ Fme
mecheefe kees eke=efle kes v ceW Mevew-Mevew Deefpe&le kejvee JeJemeee nw~ en
JeJemeee DeLeJee efveeeelceke efeee Yeer Ske ner nw~ leye lees pees ueesie yengle-
meer efeeeSB yeleeles nQ, keee Jes Yepeve veneR kejles? eerke=<Ce kenles nQ - neB, Jes
Yepeve veneR kejles~ Gve heg<eeW keer yege f Devevle MeeKeeDeeWJeeueer nesleer nw, Fmeefuees
Devevle efeeeDeeW kee efJemleej kej uesles nQ~
eeefceceeb hegef<heleeb Jeeeb eJeovleefJeheefele~ ~38~~
ele~~38~~
JesoJeeojlee heeLe& veeveomleerefle Jeeefove~~42~~
keeceelceeve mJeie&heje pevcekece&Heueeoeced~~38~~
efeeeefJeMes<eyengueeb Yeesiewee&ieeEle eefle~~43~~
heeLe&! Jes keeceelceeve
keeceelceeve- keeceveeDeeW mes ege, JesoJeeojlee
Jeeojlee- Jeso
kes JeekeeeW ceW Devegje, mJeie&heje
eje- mJeie& kees ner hejce ue#e ceeveles nQ efke
Fmemes Deeies keg nw ner veneR - Ssmee kenvesJeeues DeefJeJeskeerpeve pevce-ce=legheer
Heue osvesJeeueer, Yeesie Deewj Ssee& keer eeefhle kes efueS yengle-meer efeeeDeeW kee
efJemleej kej uesles nQ Deewj efoKeeJeer MeesYeeege JeeCeer ceW Jee Yeer kejles nQ~
DeLee&led DeefJeJesekf eeeW keer yege
f Devevle YesoeWJeeueer nesleer nw~ Jes HeueJeeues Jeekee
ceW ner Devegje jnles nQ, Jeso kes JeekeeeW kees ner eceeCe ceeveles nQ, mJeie& kees ner
es ceeveles nQ~ Gvekeer yege f yengle-meer YesoeWJeeueer nw FmeefueS Devevle efeeeDeeW
keer jevee kej uesles nQ~ Jes veece lees hejceleJe hejceelcee kee ner uesles nQ; efkevleg
Gmekeer Dees ceW Devevle efeeeDeeW kee efJemleej kej uesles nQ~ lees keee Deveble
efeeeSB kece& veneR nQ? eerke=<Ce kenles nQ - veneR, Devevle efeeeSB kece& veneR nQ~
lees Jen Ske efveefele efeee nw keee? eerke=<Ce DeYeer en veneR yeleeles~ DeYeer lees
kesJeue Flevee kenles nQ efke DeefJeJesekf eeeW keer yege
f Devevle MeeKeeDeeWJeeueer nesleer
nw FmeefueS Jes Devevle efeeeDeeW kee efJemleej kej uesles nQ~ Jes kesJeue efJemleej ner
veneR kejles Deefheleg Deeuebkeeefjke Mewueer ceW Gmes Jee Yeer kejles nQ~ Gmekee
eYeeJe keee neslee nw?-
 Yeesiewee&emeeeveeb leeeheleeslemeeced~~38~~
JeJemeeeeeflcekee yegef meceeOeew ve efJeOeereles~~44~~
Gvekeer JeeCeer keer ehe efpeve-efpeve kes efee hej he[ peeleer nw, Depeg&ve!
Gvekeer Yeer yegef ve nes peeleer nw, ve efke Jes keg heeles nQ~ Gme JeeCeer eje njs ngS
efeeJeeueeW kes Deewj Yeesie-Ssee& ceW Deemeefe Jeeues heg<eeW kes DevlekejCe ceW
efeeelceke yegef veneR jn peeleer, F ceW meceeefOemLe kejvesJeeueer efveeeelceke
efeee GveceW veneR nesleer~
Ssmes DeefJeJesefkeeeW keer JeeCeer megvelee keewve nw? Yeesie Deewj Ssee& ceW
DeemeefeJeeues ner megveles nQ, DeefOekeejer veneR megvelee~ Ssmes heg<eeW ceW mece Deewj
DeeefoleJe ceW eJesMe efoueevesJeeueer efveeeelceke efeee mes mebege yegef veneR
nesleer~
eMve G"lee nw efke JesoJeeojlee
Jeeojlee- pees Jeso kes JeeveeW ceW Devegje nQ,
keee Jes Yeer Yetue kejles nQ? Fme hej eerke=<Ce kenles nQ-
$ewiegCeefJe<eee Jesoe efveewiegCees YeJeepeg&ve~ ~38~~
e~~38~~
efve&ves efvelemeJemLees efveeexie#esce DeelceJeeved~~45~~
Depeg&ve! $ewiegCeefJe<eee Jesoee- Jeso leerveeW iegCeeW leke ner ekeeMe kejles
nQ~ Fmekes Deeies kee neue Jes veneR peeveles~ Fmeefuees efveewiegCees YeJeepegv& e~e~-
Depeg&ve! let leerveeW iegCeeW mes Thej G" DeLee&led JesoeW kes keee&#es$e mes Deeies ye{~
kewmes ye{e peee? Fme hej eerke=<Ce kenles nQ, efve&v - megKe-ogKe kes veW
mes jefnle, efvele mele Jemleg ceW efmLele Deewj eesie#esce kees ve eenlee ngDee
DeelcehejeeCe nes~ Fme ekeej Thej G"~ eMve G"lee nw efke nce ner G"W ee
keesF& JesoeW mes Thej G"e Yeer nw? eerke=<Ce yeleeles nQ efke Deeies pees Yeer G"lee nw,
yee kees peevelee nw Deewj pees yee kees peevelee nw, Jen efJee nw~
eeJeeveLe& Goheeves meJe&le mechuegleesokes~~~38~~ ~38~~
leeJeevmeJex<eg Jesos<eg yeeeCeme efJepeevele~~46~~
meye Deesj mes heefjhetCe& peueeMee kees eehle nesves hej ceveg<e kee ess
peueeMee mes efpelevee eeespeve jnlee nw, Deer ekeej yee kees peevevesJeeues
yeeeCe kee JesoeW mes Glevee ner eeespeve jnlee nw~ leelhee& en nw efke pees JesoeW mes
Thej G"lee nw, Jen yee kees peevelee nw, Jener yeeeCe nw~ DeLee&led let JesoeW mes
Thej G", yeeeCe yeve~
Depegv& e #eef$ee Lee~ eerke=<Ce kenles nQ efke yeeeCe yeve~ yeeeCe, #eef$ee
Fleeefo JeCe& mJeYeeJe keer #eceleeDeeW kes veece nQ~ en kece&eOeeve nw, ve efke pevce
mes efveOee&efjle nesvesJeeueer keesF& ef{~ efpemes iebiee keer Oeeje eehle nw, Gmes #eg
peueeMee mes keee eeespeve? keesF& GmeceW Meewe ueslee nw, lees keesF& heMegDeeW kees
venuee oslee nw~ Fmekes Deeies keesF& Gheeesie veneR nw~ Fmeer ekeej yee kees mee#eeled
peevevesJeeues Gme efJee ceneheg<e kee, Gme yeeeCe kee JesoeW mes Glevee ner eeespeve
jn peelee nw~ eeespeve jnlee DeJeMe nw, Jeso jnles nQ; keeeWefke heersJeeueeW kes
efueS Gvekee Gheeesie nw~ JeneR mes eee& DeejcYe nesieer~ Fmekes Ghejevle eesiesej
eerke=<Ce kece& kejles mecee yejleer peevesJeeueer meeJeOeeefveeeW kee eefleheeove kejles
nQ-
kece&CesJeeefOekeejmles cee Heues<eg keoeeve~ ~38~~
keoeeve~~38~~
cee kece&HeuenslegYet&cee les meesmlJekece&efCe~~47~~
kece& kejves ceW ner lesje DeefOekeej nes, Heue ceW keYeer veneR~ Ssmee mecePe efke
Heue nQ ner veneR~ Heue keer JeemeveeJeeuee Yeer cele nes Deewj kece& kejves ceW lesjer
Deee Yeer ve nes~
Deye leke eesiesej eerke=<Ce ves GveleeueermeJeW Mueeske ceW henueer yeej kece&
kee veece efueee; efkevleg en veneR yeleeee efke Jen kece& nw keee Deewj Gmes kejW
kewmes? Gme kece& keer efJeMes<eleeDeeW hej ekeeMe [euee efke-
(1) Depeg&ve! Fme kece& eje let keceeX kes yevOeve mes Deer ekeej t
peeesiee~
(2) Depegv& e! FmeceW DeejcYe kee DeLee&led yeerpe kee veeMe veneR nw~ DeejcYe
kej oW, lees eke=efle kes heeme keesF& Gheee veneR efke Gmes ve kej os~
(3) Depegv& e! FmeceW meerecf ele Heueheer oes<e Yeer veneR nw efke mJeie&, $e+efeeW-
efmeefeeW ceW HeBmeekej Ke[e kej os~
 (4) Depeg&ve! Fme kece& kee Lees[e Yeer meeOeve pevce-cejCe kes Yee mes
Gej kejevesJeeuee neslee nw~
efkevleg DeYeer leke GvneWves en veneR yeleeee efke Jen kece& nw keee? efkeee
kewmes peee? Fmeer DeOeee kes FkeleeueermeJeW Mueeske ceW GvneWves yeleeee-
(5) Depegv& e! FmeceW efveeeelceke yege f Ske ner nw, efeee Ske ner nw~ lees
keee yengle-meer efeeeJeeues Yepeve veneR kejles? eerke=<Ce kenles nQ- Jes kece& veneR
kejles~ Fmekee keejCe yeleeles ngS Jes kenles nQ efke DeefJeJesekf eeeW keer yege
f Devevle
MeeKeeJeeueer nesleer nw, FmeefueS Jes Devevle efeeeDeeW kee efJemleej kej uesles nQ~ Jes
efoKeeJeer MeesYeeege JeeCeer ceW Fve efeeeDeeW kees Jee Yeer kejles nQ~ Gvekeer
JeeCeer keer ehe efpevekes efee hej he[ peeleer nw, Gvekeer Yeer yege f ve nes peeleer
nw~ Dele efveeeelceke efeee Ske ner nw; uesefkeve en veneR yeleeee efke Jen
efeee keewve-meer nw?
meQleeueermeJeW Mueeske ceW GvneWves kene- Depeg&ve! kece& kejves ceW ner lesje
DeefOekeej nw, Heue ceW keYeer veneR~ Heue keer JeemeveeJeeuee Yeer cele nes Deewj kece&
kejves ceW Yeer lesjer Deee ve nes DeLee&led efvejvlej kejves kes efueS Gmeer ceW ueerve
neskej kejW; efkevleg en veneR yeleeee efke Jen kece& nw keee? eee Fme Mueeske
kee GjCe oskej ueesie kenles nQ efke keg Yeer kejes, kesJeue Heue keer keecevee
cele kejes, nes ieee efve<keece kece&eesie; efkevleg DeYeer leke eerke=<Ce ves yeleeee ner
veneR efke kece& nw keewve-mee, efpemes kejW? eneB hej kesJeue kece& keer efJeMes<eleeDeeW
hej ekeeMe [euee efke kece& oslee keee nw Deewj kece& kejles mecee yejleer peevesJeeueer
meeJeOeeefveeeB keee nQ? Gve hej ekeeMe [euee~ eMve peeW-kee-leeW yevee ngDee
nw, efpemes eesiesej Deeies DeOeee leerve-eej ceW mhe kejWies~
hegve Fmeer hej yeue osles nQ-
eesiemLe keg kecee&efCe meb leeJee Oeveee~ ~38~~
Oeveee~~38~~
efmeeefmeees mecees YetlJee mecelJeb eesie Geles~~48~~
Oevebpee! Deemeefe Deewj mebieoes<e kees leeiekej, efmeef Deewj Deefmeef ceW
meceeve YeeJe jKekej, eesie ceW efmLele neskej kece& kej~ keewve-mee kece&? efve<keece
kece& kej~ mecelJeb eesie Geles- en mecelJe YeeJe ner eesie kenueelee nw~
efJe<ecelee efpemeceW ve nes, Ssmee YeeJe mecelJe kenueelee nw~ $e+efeeB-efmeefeeB
efJe<ece yeveeleer nQ, Deemeefe nceW efJe<ece yeveeleer nw, Heue keer Fe efJe<ecelee
hewoe kejleer nw, Fmeerefuees Heue keer Jeemevee ve nes, efHej Yeer kece& kejves ceW
Deee ve nes~ osKeer-megveer meYeer JemlegDeeW ceW Deemeefe kee leeie kejkes, eeefhle
Deewj Deeeefhle kes efJe<ee ceW ve meesekej kesJeue eesie ceW efmLele jnles ngS kece&
kej~ eesie mes efee eueeeceeve ve nes~
eesie Ske hejekeee keer efmLeefle nw Deewj Ske eejcYe keer efmLeefle Yeer nesleer
nw~ eejcYe ceW Yeer nceejer ef ue#e hej ner jnveer eeefnS~ Dele eesie hej ef
jKeles ngS kece& kee DeeejCe kejvee eeefnS~ mecelJe YeeJe DeLee&led efmeef Deewj
Deefmeef ceW meceYeeJe ner eesie kenueelee nw~ efpemekees efmeef Deewj Deefmeef
efJeeefuele veneR kej heeleer, efJe<ecelee efpemeceW hewoe veneR nesleer, Ssmee YeeJe nesves kes
keejCe en mecelJe eesie kenueelee nw~ en F mes mecelJe efoueelee nw, FmeefueS
Fmes mecelJe eesie kenles nQ~ keeceveeDeeW kee meJe&Lee leeie nw, FmeefueS Fmes
efve<keece kece&eesie kenles nQ~ kece& kejvee nw, FmeefueS Fmes kece&eesie kenles nQ~
hejceelcee mes cesue kejelee nw, Fmeefuees Fmekee veece eesie DeLee&led cesue nw~ FmeceW
yeewe
f ke mlej hej Oeeve jKevee he[lee nw efke efmeef Deewj Deefmeef ceW meceYeeJe
jns, Deemeefe ve nes, Heue keer Jeemevee ve Deeves heees Fmeefuees ener efve<keece
kece&eesie yege
f eesie Yeer kene peelee nw~
otjsCe eJejb kece& yegefeesieeveee~ eeveee~~38~~ ~38~~
yegew MejCeceefvJe ke=heCee HeuensleJe~~49~~
Oevebpee! DeJejb kece&- efveke= kece&, JeemeveeJeeues kece& yegefeesie mes
Delevle otj nQ~ Heue keer keeceveeJeeues ke=heCe nQ~ Jes Deelcee kes meeLe Goejlee
veneR yejleles, Dele mecelJe yege f eesie kee Deeee enCe kej~ pewmeer keecevee nw,
Jewmee efceue Yeer peees, lees Gmes Yeesieves kes efueS Mejerj OeejCe kejvee he[siee~
DeeJeeieceve yevee nw lees keueeCe kewmee? meeOeke kees lees cees#e keer Yeer Jeemevee
veneR jKeveer eeefnS; keeeWekf e JeemeveeDeeW mes cege nesvee ner lees cees#e nw~ Heue keer
eeefhle kee efevleve kejves mes meeOeke kee mecee JeLe& ve nes peelee nw Deewj Heue
eehle nesves hej Jen Gmeer Heue ceW GuePe peelee nw~ Gmekeer meeOevee meceehle nes
peeleer nw~ Deeies Jen Yepeve keeeW kejs? JeneB mes Jen Yeke peelee nw~ Fmeefuees
mecelJe yege f mes eesie kee DeeejCe kejW~
%eeveceeie& kees Yeer eerke=<Ce ves yege
f eesie kene Lee efke Depegv& e! en yege f
lesjs efuees %eeveeesie kes efJe<ee ceW kener ieF& Deewj eneB efve<keece kece&eesie kees Yeer
yege
f eesie kene ieee~ Jemlegle oesveeW ceW yege f kee, efkeesCe kee ner Devlej nw~
GmeceW ueeYe-neefve kee efjkee[& jKekej Gmes peeBe kej euevee he[lee nw~ FmeceW
yeewef ke mlej hej mecelJe yeveees jKevee he[lee nw Fmeefuees Fmes mecelJe yege f eesie
Yeer kene peelee nw~ Fmeefuees Oevebpee! let mecelJe yege f eesie kee Deeee enCe
kej; keeeWekf e Heue keer JeemeveeJeeues Delevle ke=heCe nQ~
yegefegees peneleern GYes megke=leog<ke=les~~38~~
lemceeeesieee egpemJe eesie kece&meg keewMeueced~~50~~
mecelJe yegef ege heg<e hegCe-heehe oesveeW kees ner Fmeer ueeske ceW leeie oslee
nw, Gvemes efueheeeceeve veneR neslee~ Fmeefuees mecelJe yegefeesie kes efuees ese
kej~ eesie kece&meg keewMeueced- mecelJe yegef kes meeLe keceeX kee DeeejCe-
keewMeue ner eesie nw~
mebmeej ceW kece& kejves kes oes efkeesCe eeefuele nQ~ ueesie kece& kejles nQ lees
Gmekee Heue Yeer DeJeMe eenles nQ ee Heue ve efceues lees kece& kejvee ner veneR
eenles; efkevleg eesiesej eerke=<Ce Fve keceeX kees yevOevekeejer yeleeles ngS DeejeOevee
kees Skecee$e kece& ceeveles nQ~ Fme DeOeee ceW GvneWves kece& kee veece cee$e efueee~
DeOeee 3 kes 9 JeW Mueeske ceW Gmekeer heefjYee<ee oer Deewj eewLes DeOeee ceW kece&
kes mJehe hej efJemleej mes ekeeMe [euee~ emlegle Mueeske ceW eerke=<Ce ves
meebmeeefjke hejcheje mes nkej kece& kejves keer keuee yeleeF& efke kece& lees kejes,
eehetJe&ke kejes; efkevleg Heue kes DeefOekeej kees mJese mes es[ oes~ Heue
peeesiee keneB? ener keceeX kes kejves kee keewMeue nw~ efve<keece meeOeke keer
mecee Meefe Fme ekeej kece& ceW ueieer jnleer nw~ DeejeOevee kes efuees ner lees Mejerj
nw~ efHej Yeer efpe%eemee mJeeYeeefJeke nw efke keee meowJe kece& ner kejles jnvee nw ee
Fmekee keg heefjCeece Yeer efvekeuesiee? Fmes osKeW-
kece&peb yegefegee efn Heueb lekelJee ceveeref<eCe~ ~38~~
eCe~~38~~
pevceyevOeefJeefvece&gee heob ievleveeceeced~~51~~
yegef eesie mes ege %eeveerpeve keceeX mes GlheVe nesvesJeeues Heue kees leeiekej
pevce Deewj ce=leg kes yevOeve mes t peeles nQ~ Jes efveoex<e Dece=lecee hejceheo kees
eehle nesles nQ~
eneB leerve yegef eeW kee efe$eCe nw~ (Mueeske 39) meebKe yege f ceW oes Heue
nQ, mJeie& Deewj ese~ (Mueeske 51) kece&eesie ceW eJe=e yege f kee Ske ner Heue nw
pevce-ce=leg mes cegef e, efvece&ue DeefJeveeMeer heo keer eeefhle~ yeme es oes ner eesieefeee
nQ~ Fmekes Deefleefje yege f DeefJeJeskepeve nw, Devevle MeeKeeDeeW Jeeueer nw, efpemekee
Heue kece&Yeesie kes efueS yeejcyeej pevce-ce=leg nw~
Depegv& e keer ef ef$eueeskeer kes meeceepe leLee osJeleeDeeW kes mJeeceerheve leke
ner meerecf ele Leer~ Fleves leke kes efuees Yeer Jen eg ceW eJe=e veneR nes jne Lee~ eneB
eerke=<Ce Gmes veJeerve leLe GoddIeeefle kejles nQ efke Deemeefejefnle kece& eje
Deveecee heo eehle neslee nw~ efve<keece kece&eesie hejceheo kees efoueelee nw, peneB
ce=leg kee eJesMe veneR nw~ Fme kece& ceW eJe=efe keye nesieer?-
eoe les ceesnkeefueueb yegefJe&efleleefj<eefle~ ~38~~
e~~38~~
leoe ievleeefme efveJexob eesleJeme egleme e~~52~~
efpeme keeue ceW lesjer (eleske meeOeke keer) yege f ceesnheer oueoue kees
hetCe&le heej kej uesieer, uesMecee$e Yeer ceesn ve jn peeS - ve heg$e ceW, ve Oeve ceW, ve
eeflee ceW - Fve meyemes ueieeJe t peeesiee, Gme mecee pees megveves eesie nw, Gmes
let megve mekesiee Deewj megves ngS kes Devegmeej Jewjeie kees eehle nes mekesiee DeLee&led
Gmes DeeejCe ceW {eue mekesiee~ DeYeer lees pees megveves ueeeke nw, Gmes ve lees let megve
heeee nw Deewj DeeejCe kee lees eMve ner veneR Ke[e neslee~ Fmeer eesielee hej hegve
ekeeMe [eueles nQ-
egefleefJeeefleheVee les eoe mLeemeefle efveeuee~ ~38~~
eeuee~~38~~
meceeOeeJeeuee yegefmleoe eesieceJeehmeefme~~53~~
 Deveske ekeej kes JesoJeekeeeW kees megvekej efJeeefuele ngF& lesjer yegef peye
hejceelce-mJehe ceW meceeefOemLe neskej Deeue, efmLej "nj peeesieer, leye let
mecelJe eesie kees eehle nesiee~ hetCe& mece efmLeefle kees eehle kejsiee, efpemes Deveecee
hejceheo kenles nQ~ ener eesie keer hejekeee nw Deewj ener Deeehe keer eeefhle nw~
JesoeW mes lees efMe#ee ner efceueleer nw; efkevleg eerke=<Ce kenles nQ, egelf eefJeeefleheVee
eheVee-
egelf eeeW kes Deveske efmeebleeW kees megveves mes yege
f efJeeefuele nes peeleer nw~ efmeevle
lees DeveskeeW megves, uesekf eve pees megveves eesie nw, ueesie Gmemes otj ner jnles nQ~
en efJeeefuele yegef efpeme mecee meceeefOe ceW efmLej nes peeesieer, leye let
eesie keer hejekeee Dece=le heo kees eehle kejsiee~ Fme hej Depegv& e keer GlkeC"e
mJeeYeeefJeke Leer efke Jes ceneheg<e kewmes nesles nQ pees Deveecee hejceheo ceW efmLele
nQ, meceeefOe ceW efpevekeer yege f efmLej nw? Gmeves eMve efkeee-
Depeg&ve GJeee
efmLelee%eme kee Yee<ee meceeefOemLeme kesMeJe~ ~38~~
MeJe~~38~~
efmLeleOeer efkeb eYee<esle efkeceemeerle epesle efkeced~~54~~
meceeOeereles efeeb eefmceved me Deelcee SJe meceeefOe e- efpemeceW efee
kee meceeOeeve efkeee peee, Jen Deelcee ner meceeefOe nw~ Deveeefo leJe ceW pees
mecelJe eehle kej ues, Gmes meceeefOemLe kenles nQ~ Depeg&ve ves hete - kesMeJe!
meceeefOemLe efmLejyege f Jeeues cenehegg <e kes keee ue#eCe nQ? efmLelee%e heg<e kewmes
yeesuelee nw? Jen kewmes yew"lee nw? Jen kewmes euelee nw? eej eMve Depeg&ve ves
efkees~ Fme hej YeieJeeve eerke=<Ce ves efmLelee%e kes ue#eCe yeleeles ngS kene-
eerYeieJeevegJeee
epeneefle eoe keeceevmeJee&vheeLe& ceveesieleeved~~38~~
DeelcevesJeelcevee leg efmLelee%emleoeseles~~55~~
heeLe&! peye ceveg<e ceve ceW efmLele mechetCe& keeceveeDeeW kees leeie oslee nw,
leye Jen Deelcee mes ner Deelcee ceW mevleg ngDee efmLej yege f Jeeuee kene peelee nw~
keeceveeDeeW kes leeie hej ner Deelcee kee efoioMe&ve neslee nw~ Ssmee Deelceejece,
Deelcele=hle ceneheg<e ner efmLelee%e nw~
 ogKes<Jevegefie>cevee megKes<eg efJeielemhe=n~ ~38~~
~~38~~
JeerlejeieYeeeesOe efmLeleOeerceg&efveeles~~56~~
owefnke, owefJeke leLee Yeewefleke ogKeeW ceW efpemekee ceve Gefie> veneR neslee,
megKeeW keer eeefhle ceW efpemekeer mhe=ne otj nes ieF& nw leLee efpemekes jeie, Yee Deewj
eesOe ve nes iees nQ, ceveveMeeruelee keer ejce meercee hej hengBee ngDee cegefve
efmLelee%e kene peelee nw~ Gmekes Deve ue#eCe yeleeles nQ-
e meJe&$eeveefYemvesnmleeleehe MegYeeMegYeced~~38~~
veeefYevevoefle ve sef leme e%ee eefleeflee~~57~~
pees hegg <e meJe&$e mvesnjefnle ngDee MegYe DeLeJee DeMegYe kees eehle neskej ve
lees emeVe neslee nw Deewj ve s<e kejlee nw; Gmekeer yege f efmLej nw~ MegYe Jen nw, pees
hejceelce-mJehe ceW ueieelee nw~ DeMegYe Jen nw, pees eke=efle keer Deesj ues peevesJeeuee
neslee nw~ efkevleg efmLelee%e heg<e Devegketue heefjefmLeefleeeW mes ve emeVe neslee nw
Deewj ve eefleketue heefjefmLeefleeeW mes s<e kejlee nw; keeeWekf e eehle nesves eesie Jemleg
ve Gmemes efYeVe nw Deewj ve heeflele kejvesJeeues efJekeej ner Gmekes efuees nQ DeLee&led
Deye meeOeve mes Gmekee Dehevee keesF& eeespeve veneR jne~ Ssmee Jeefe efmLelee%e
kene peelee nw~
eoe mebnjles eeeb ketceexeveerJe meJe&Me~ ~38~~
e~~38~~
FefveeCeerefveeLexYemleme e%ee eefleeflee~~58~~
efpeme ekeej kegDee Deheves DebieeW kees meces ueslee nw, "erke Jewmes ner en
heg<e peye meye Deesj mes Deheveer FefveeW kees meces ueslee nw, leye Gmekeer yegef
efmLej nesleer nw~ Kelejs kees osKeles ner kegDee efpeme ekeej Deheves efmej Deewj hewj
meces ueslee nw, "erke Fmeer ekeej pees heg<e efJe<eeeW ceW efJeejleer ngF& FefveeW kees
meye Deesj mes meceskej oe-osMe ceW efvejesOe kej ueslee nw, Gme keeue ceW Gme
heg<e keer yegef efmLej nesleer nw; efkevleg en lees Ske evle cee$e nw~ Kelejs kee
Snmeeme efceles ner kegDee lees Deheves DebieeW kees hegve Hewuee oslee nw, keee
Fmeer ekeej efmLelee%e ceneheg<e Yeer efJe<eeeW ceW jme uesves ueielee nw? Fme hej
kenles nQ-
 efJe<eee efJeefveJele&vles efvejenejme osefnve~ ~38~~
ve~~38~~
jmeJepe jmeesheme hejb <dJee efveJele&les~~59~~
FefveeW eje efJe<eeeW kees ve enCe kejvesJeeues hegg <eeW kes efJe<ee lees efveJe=e
nes peeles nQ, keeeWefke Jes enCe ner veneR kejles, efkevleg Gvekee jeie veneR efveJe=e
neslee, Deemeefe ueieer jnleer nw~ mechetCe& FefveeW kees efJe<eeeW mes mecesves Jeeues
efve<keecekeceea kee jeie Yeer hejb ddJee ee- hejceleJe hejceelcee kee mee#eelkeej
kejkes efveJe=e nes peelee nw~
ceneheg<e kegS keer lejn Deheveer FefveeW kees efJe<eeeW ceW veneR Hewueelee~
Ske yeej peye FefveeB efmece ieF lees mebmkeej ner efce peeles nQ, hegve Jes veneR
efvekeueles~ efve<keece kece&eesie kes DeeejCe eje hejceelcee kes ele#e oMe&ve kes
meeLe Gme hegg <e kee efJe<eeeW mes jeie Yeer efveJe=e nes peelee nw~ eee efevleve-heLe
ceW n" kejles nQ~ n" mes FefveeW kees jeskekej Jes efJe<ee mes lees efveJe=e nes peeles nQ
efkevleg ceve ceW Gvekee efevleve, jeie ueiee jnlee nw~ en Deemeefe hejb dJee ee-
hejceelcee kee mee#eelkeej kejves kes yeeo ner efveJe=e nesleer nw, Fmekes hetJe& veneR~
hetpe cenejepe peer Fme mecyevOe ceW Deheveer Ske Ievee yeleeee kejles Les~
ie=n-leeie mes hetJe& GvnW leerve yeej DeekeeMeJeeefCeeeB ngF& LeeR~ nceves hete -
cenejepe peer! Deehekees DeekeeMeJeeCeer keeeW ngF?& nce ueesieeW kees lees veneR ngF~&
leye Fme hej cenejepe peer ves kene - nes! F& Mebkee ceesntb kes YeF& jner~ DeLee&led
en mevosn cegPes Yeer ngDee Lee~ leye DevegYeJe ceW Deeee efke ceQ meele pevce mes
ueieeleej meeOeg ntB~ eej pevce lees kesJeue meeOegDeeW-mee JesMe yeveees, efleueke
ueieees, keneR efJeYetelf e heesles, keneR keceC[ue efuees efJeejCe kej jne nt~B eesie-
efeee keer peevekeejer veneR Leer~ uesefkeve efheues leerve pevce mes yeef{ee meeOeg ntB,
pewmee nesvee eeefnS~ cegPeceW eesieefeee peeie=le Leer~ efheues pevce ceW heej ueie
euee Lee, efveJe=ef e nes eueer Leer; efkevleg oes FeSB jn ieF& LeeR - Ske eer Deewj
otmejer ieeBpee~ Devlece&ve ceW FeSB LeeR, efkevleg yeenj mes nceves Mejerj kees {
jKee~ ceve ceW Jeemevee ueieer Leer FmeefueS pevce uesvee he[e~ pevce uesles ner
YeieJeeve ves Lees[ s ner mecee ceW meye efoKee-megveekej efveJe=ef e efouee oer, oes-leerve
ekevee efoee Deewj meeOeg yevee efoee~
"erke ener yeele eerke=<Ce kenles nQ efke FefveeW eje efJe<eeeW kees ve enCe
kejvesJeeues hegg<e kes Yeer efJe<ee lees efveJe=e nes peeles nQ; efkevleg meeOevee eje
hejceheg<e hejceelcee kee mee#eelkeej kej uesves hej Jen efJe<eeeW kes jeie mes Yeer
efveJe=e nes peelee nw~ Dele peye leke mee#eelkeej ve nes, kece& kejvee nw~
Gj keg eLece yeemevee jner~ eYeg heo eerefle meefjle mees yener~~
(jeceeefjleceeveme, 5/48/6)
FefveeW kees efJe<eeeW mes mecesvee keef"ve nw~ Fme hej ekeeMe [eueles nQ-
elelees eefhe keewvlese heg<eme efJeheefele~ ~38~~
ele~~38~~
FefveeefCe eceeLeerefve njefvle emeYeb ceve~~60~~
keewvlese! eelve kejvesJeeues cesOeeJeer hegg<e keer eceLeveMeerue FefveeB
Gmekes ceve kees yeueeled nj uesleer nQ, efJeeefuele kej osleer nQ~ Fmeefuees-
leeefve meJee&efCe mebece ege Deemeerled celhej~ ~38~~
celhej~~38~~
JeMes efn emesefveeefCe leme e%ee eefleeflee~~61~~
Gve mechetCe& FefveeW kees mebele kejkes eesie mes ege Deewj mecehe&Ce kes
meeLe cesjs Deeefele nes; keeeWefke efpeme hegg<e keer FefveeB JeMe ceW nesleer nQ, Gmeer
keer yege
f efmLej nesleer nw~ eneB eesiesej eerke=<Ce meeOeve kes efve<esOeelceke DeJeeJeeW
kes meeLe Gmekes efJeOeseelceke henuet hej peesj osles nQ~ kesJeue mebece Deewj efve<esOe
mes FefveeB JeMe ceW veneR nesleeR~ mecehe&Ce kes meeLe F-efevleve DeefveJeee& nw~ F-
efevleve kes DeYeeJe ceW efJe<ee-efevleve nesiee, efpemekes kegheefjCeece eerke=<Ce kes
ner MeyoeW ceW osKeW-
Oeeelees efJe<eeevhegbme memles<ethepeeeles~~38~~
meelmeeeeles keece keeceeleesOeesefYepeeeles~~62~~
efJe<eeeW kee efevleve kejvesJeeues hegg<e keer Gve efJe<eeeW ceW Deemeefe nes
peeleer nw~ Deemeefe mes keecevee GlheVe nesleer nw~ keecevee-hetelf e& ceW JeJeOeeve Deeves
mes eesOe GlheVe neslee nw~ eesOe efkemes pevce oslee nw?-
eesOeeJeefle mecceesn mecceesnelmce=efleefJeYece~ ~38~~
e~~38~~
mce=efleYebMeeod yegefveeMees yegefveeMeeleCeMeefle~~63~~
 eesOe mes efJeMes<e cet{ lee DeLee&led DeefJeJeske GlheVe neslee nw~ efvele-Deefvele
Jemleg kee efJeeej veneR jn peelee~ DeefJeJeske mes mcejCe-Meefe Yeecf ele nes peeleer nw
(pewmee Depeg&ve kees ngDee Lee - YeceleerJe e ces ceve~ (1/30) ieerlee kes
meceeheve hej Gmeves kene vees ceesn mce=efleue&yOee, (18/73) (18/73)~ keee
kejW, keee ve kejW - Fmekee efveCe&e veneR nes heelee~) mce=elf e Yeecf ele nesves mes eesie-
hejeeCe yege f ve nes peeleer nw Deewj yege f veeMe nesves mes en heg<e Deheves ese-
meeOeve mes egle nes peelee nw~
eneB eerke=<Ce ves yeue efoee nw efke efJe<eeeW kee efevleve veneR kejvee
eeefnS~ meeOeke kees veece, he, ueeruee Deewj Oeece ceW ner keneR ueies jnvee
eeefnS~ Yepeve ceW {erue osves hej ceve efJe<eeeW ceW peeesiee~ efJe<eeeW kes efevleve mes
Deemeefe nes peeleer nw~ Deemeefe mes Gme efJe<ee keer keecevee meeOeke kes Devlece&ve
ceW nesves ueieleer nw~ keecevee keer hetefle& ceW JeJeOeeve nesves hej eesOe, eesOe mes
DeefJeJeske, DeefJeJeske mes mce=elf e-Yece Deewj mce=elf e-Yece mes yegef ve nes peeleer nw~
efve<keece kece&eesie kees yege f eesie kene peelee nw; keeeWekf e yege
f -mlej hej FmeceW
efJeeej jKevee eeefnS efke keeceveeSB ve Deeves heeSB, Heue nw ner veneR~ keecevee
Deeves mes en yegefeesie ve nes peelee nw~ meeOeve keefje efJeeejnerve ceve
Meg nese veneR lewmes (efJeveeheef$ekee, heo mebKee 115/3) efJeeej
DeeJeMeke nw~ efJeeejMetve heg<e ese-meeOeve mes veeres efiej peelee nw~ meeOeve-
ece t peelee nw, meJe&Lee ve veneR neslee~ Yeesie kes heeeled meeOeve JeneR mes hegve
DeejcYe neslee nw, peneB DeJe ngDee Lee~
en lees efJe<eeeefYecegKe meeOeke keer ieefle nw~ mJeeOeerve DevlekejCe Jeeuee
meeOeke efkeme ieefle kees eehle neslee nw? Fme hej eerke=<Ce kenles nQ-
jeies<eefJeegewmleg efJe<eeeefveefvewejved~~38~~
DeelceJeMewe|JeOeseelcee emeeoceefOeieefle~~64~~
Deelcee keer efJeefOe kees eehle ele#eoMeea ceneheg<e jeie-s<e mes jefnle JeMe
ceW keer ngF& Deheveer FefveeW eje efJe<eeeved ejved- efJe<eeeW ceW efJeejlee ngDee
Yeer emeeoceefOeieeflee- DevlekejCe keer efvece&uelee kees eehle neslee nw~ Jen
Deheveer YeeJeef ceW jnlee nw~ ceneheg<e kes efueS efJeefOe-efve<esOe veneR jn peeles~
Gmekes efueS keneR DeMegYe veneR jnlee, efpememes Jen yeeeJe kejs leLee Gmekes efueS
keesF& MegYe Mes<e veneR jn peelee, efpemekeer Jen keecevee kejs~
emeeos meJe&ogKeeveeb neefvejmeeshepeeeles~~38~~
emeVeeslemees eeMeg yegef hee&Jeefleles~~65~~
YeieJeeve kes hetCe& ke=heeemeeo YeieJeee mes mebege nesves hej Gmekes mechetCe&
ogKeeW kee DeYeeJe nes peelee nw, ogKeeueeced DeMeeeleced~ (ieerlee, 8/15)
mebmeej kee DeYeeJe nes peelee nw Deewj Gme emeVeefeeJeeues heg<e keer yege f MeerIe
ner Deer ekeej efmLej nes peeleer nw~ efkevleg pees eesieege veneR nQ, Gvekeer oMee
hej ekeeMe [eueles nQ-
veeefmle yegefjegeme ve eeegeme YeeJevee~ ~38~~
YeeJevee~~38~~
ve eeYeeJeele MeeefvlejMeevleme kegle megKeced~~66~~
eesiemeeOevejefnle heg<e kes DevlekejCe ceW efve<keece kece&ege yege f veneR
nesleer~ Gme Deege kes DevlekejCe ceW YeeJe Yeer veneR neslee~ YeeJeveejefnle heg<e
kees Meeefvle keneB Deewj DeMeevle hegg <e kees megKe keneB? eesieefeee kejves mes keg
efoKeeF& he[ves hej ner YeeJe yevelee nw - peeveW efyeveg ve nesF hejleerleer~
(ceeveme, 7/88Ke/7) YeeJevee efyevee Meeefvle veneR efceueleer Deewj Meeefvlejefnle
heg<e kees megKe DeLee&led Meeele, meveeleve keer eeefhle veneR nesleer~
FefveeCeeb efn ejleeb evceveesvegefJeOeereles~~38~~
leome njefle e%eeb Jeeegvee&JeefceJeecYeefme~~67~~
peue ceW veeJe kees efpeme ekeej Jeeeg njCe kejkes ievleJe mes otj kej oslee
nw, "erke Jewmes ner efJe<eeeW ceW efJeejCe kejleer ngF& FefveeW ceW efpeme Fefve kes meeLe
ceve jnlee nw, Jen Ske ner Fefve Gme Deege hegg <e keer yegeg f kees nj uesleer nw~
Dele eesie kee DeeejCe DeefveJeee& nw~ efeeelceke DeeejCe hej eerke=<Ce hegve
yeue osles nQ-
lemceeeme ceneyeenes efveie=nerleeefve meJe&Me~ ~38~~
e~~38~~
Fefve eCeerefveeLexYemleme e%ee eefleeflee~~68~~
eeCeer
 Fmemes ns ceneyeenes! efpeme hegg<e keer FefveeB FefveeW kes efJe<eeeW mes
meJe&Lee JeMe ceW keer ngF& nesleer nQ, Gmekeer yegef efmLej nesleer nw~ yeeng keee&#es$e
kee eleerke nw~ YeieJeeve ceneyeeng SJeb Deepeevegyeeng kens peeles nQ~ Jes efyevee
neLe-hewj kes meJe&$e keee& kejles nQ~ GveceW pees eJesMe heelee nw ee pees Gmeer
YeieJeee keer Deesj Deemej nw Jen Yeer ceneyeeng nw~ eerke=<Ce Deewj Depegv& e oesveeW
kees ceneyeeng kene ieee nw~
ee efveMee meJe&Yetleeveeb lemeeb peeiee|le mebeceer~~38~~
emeeb peeeefle Yetleeefve mee efveMee heMelees cegves~~69~~
mechetCe& Yetle-eeefCeeeW kes efuees Jen hejceelcee jeef$e kes legue nw; keeeWekf e
efoKeeF& veneR oslee, ve efJeeej ner keece kejlee nw Fmeefuees jeef$e meMe nw~ Gme
jeef$e ceW, hejceelcee ceW mebeceer heg<e Yeueer ekeej osKelee nw, euelee nw, peeielee
nw; keeeWefke JeneB Gmekeer heke[ nw~ eesieer FefveeW kes mebece eje GmeceW eJesMe
hee peelee nw~ efpeve veeMeJeeved meebmeeefjke megKe-Yeesie kes efueS mechetCe& eeCeer jele-
efove heefjece kejles nQ, eesieer kes efuees Jener efveMee nw~
jcee efJeueemeg jece Devegjeieer~ lepele yeceve efpeefce peve ye[Yeeieer~~
(jeceeefjleceeveme, 2/323/8)
pees eesieer hejceeLe&-heLe ceW efvejvlej mepeie Deewwj Yeewefleke S<eCeeDeeW mes
meJe&Lee efvemhe=n neslee nw, Jener Gme F ceW eJesMe heelee nw~ Jen jnlee lees mebmeej
ceW ner nw; efkevleg mebmeej kee Gme hej eYeeJe veneR he[lee~ ceneheg<e keer Fme jnveer
kee efe$eCe osKeW-
Deehete&ceeCeceeueeefleb
mecegceehe eefJeMeefvle eled~~38~~
lelkeecee eb eefJeMeefvle meJex~~70~~ ~~70~~
me Meeefvleceehe>esefle ve keecekeeceer~~70~~
pewmes meye Deesj mes heefjhetCe& Deeue eeflee Jeeues meceg ceW veefoeeW kes peue
Gmekees eueeeceeve ve kejles ngS ye[s Jesie mes GmeceW mecee peeles nQ, "erke Jewmes ner
hejceelcee ceW efmLele, efmLelee%e heg<e ceW mechetCe& Yeesie efJekeej GlheVe efkees efyevee
mecee peeles nQ~ Ssmee hegg<e hejceMeeefvle kees eehle neslee nw, ve efke YeesieeW kees
eenvesJeeuee~
Yeebkej Jesie mes yenves Jeeueer menm$eeW veefoeeW kes m$eesle Hemeue kees ve
kejles ngS, nleeSB kejles ngS, veiejeW kees [gyeesles ngS, nenekeej ceeeles ngS ye[s
Jesie mes meceg ceW efiejles nQ; efkevleg meceg kees ve Ske Fbe Thej G"e heeles nQ Deewj
ve efieje ner heeles nQ, yeefuke Gmeer ceW meceeefnle nes peeles nQ~ "erke Fmeer ekeej
efmLelee%e ceneheg<e kes eefle mechetCe& Yeesie Gleves ner Jesie mes Deeles nQ, efkevleg
meceeefnle nes peeles nQ~ Gve ceneheg<eeW ceW ve MegYe mebmkeej [eue heeles nQ, ve
DeMegYe~ eesieer kes kece& DeMegkeue Deewj Deke=<Ce nesles nQ~ keeeWekf e efpeme efee
hej mebmkeej he[les nQ, Gmekee efvejesOe Deewj efJeueerveerkejCe nes ieee~ Fmekes meeLe
ner YeieJeee keer efmLeefle Dee ieF&~ Deye mebmkeej he[s Yeer lees keneB? Fme Ske ner
Mueeske ceW eerke=<Ce ves Depeg&ve kes keF& eMveeW kee meceeOeeve kej efoee~ Gmekeer
efpe%eemee Leer efke efmLelee%e ceneheg<e kes ue#eCe keee nQ? Jen kewmes yeesuelee nw,
kewmes yew"lee nw, kewmes euelee nw? eerke=<Ce ves Ske ner Meyo ceW Gej efoee efke Jes
mecegJeled nesles nQ~ Gvekes efueS efJeefOe-efve<esOe veneR neslee efke Ssmes yew"es Deewj Ssmes
euees~ Jes ner hejceMeeefvle kees eehle nesles nQ; keeeWefke Jes mebeceer nQ~ YeesieeW keer
keeceveeJeeuee Meeefvle veneR heelee~ Fmeer hej hegve yeue osles nQ-
efJenee keeceeve meJee&vhegceebejefle efvemhe=n~ ~38~~
~~38~~
efvece&cees efvejnej me MeeefvleceefOeieefle~~71~~
pees heg<e mechetCe& keeceveeDeeW kees leeiekej efvece&ce e- ceQ Deewj cesjs kes
YeeJe leLee Denbkeej Deewj mhe=ne mes jefnle ngDee yejlelee nw, Jen Gme hejceMeeefvle
kees eehle neslee nw, efpemekes yeeo keg Yeer heevee Mes<e veneR jn peelee~
S<ee yeeeer efmLeefle heeLe& vewveeb eehe efJecegeefle~ ~38~~
e~~38~~
efmLelJeemeecevlekeeuesefhe yeeefveJee&Cece=efle~~72~~
heeLe&! Gheeg& e efmLeefle yee kees eehle ngS hegg <e keer efmLeefle nw~ mecegJeled
Gve ceneheg<eeW ceW efJe<ee veefoeeW keer lejn mecee peeles nQ~ Jes hetCe& mebeceer Deewj
ele#ele hejceelceoMeea nQ~ kesJeue Denb yeeeefmce he{ uesves ee j uesves mes en
efmLeefle veneR efceueleer~ meeOeve kejkes ner Fme yee keer efmLeefle kees heeee peelee nw~
Ssmee ceneheg<e yeeefvee ceW efmLele jnles ngS Mejerj kes Devlekeeue ceW Yeer yeeevevo
kees ner eehle neslee nw~
efve<ke<e&-
eee keg ueesie kenles nQ efke otmejs DeOeee ceW ieerlee hetCe& nes ieF&; efkevleg
eefo kesJeue kece& kee veece cee$e uesves mes kece& hetje nes peelee nes, leye lees ieerlee
kee meceeheve ceevee pee mekelee nw~ Fme DeOeee cebs eesiesej eerke=<Ce ves ener
yeleeee efke- Depeg&ve! efve<keece kece&eesie kes efJe<ee ceW megve, efpemes peevekej let
mebmeej-yevOeve mes t peeesiee~ kece& kejves ceW lesje DeefOekeej nw, Heue ceW keYeer
veneR~ kece& kejves ceW lesjer Deee Yeer ve nes~ efvejvlej kejves kes efueS lelhej nes
pee~ Fmekes heefjCeece ceW let hejb ddJee (2/59)- hejceheg<e kee oMe&ve kej
efmLelee%e yevesiee, hejceMeeefvle heeesiee; efkevleg en veneR yeleeee efke kece& nw
keee?
en meebKeeesie veeceke DeOeee veneR nw~ en veece Meeekeej keer veneR,
Deefheleg erkeekeejeW keer osve nw~ Jes Deheveer yegef kes Devegmeej ner enCe kejles nQ
lees Deeee& keee nw?
Fme DeOeee ceW kece& keer ieefjcee, Gmes kejves ceW yejleer peeves Jeeueer meeJeOeeveer
Deewj efmLelee%e kes ue#eCe yeleekej eerke=<Ce ves Depeg&ve kes ceve ceW kece& kes eefle
GlkeC"e peeie=le keer nw, Gmes keg eMve efoes nQ~ Deelcee Meeele nw, meveeleve nw,
Gmes peevekej leJeoMeea yevees~ Fmekeer eeefhle kes oes meeOeve nQ - %eeveeesie Deewj
efve<keece kece&eesie~
Deheveer Meefe kees mecePekej, neefve-ueeYe kee mJeeb efveCe&e ueskej kece&
ceW eJe=e nesvee %eeveceeie& nw leLee F hej efveYe&j neskej mecehe&Ce kes meeLe Gmeer
kece& ceW eJe=e nesvee efve<keece kece&ceeie& ee Yeefeceeie& nw~ ieesmJeeceer leguemeeroeme
ves oesveeW kee efe$eCe Fme ekeej efkeee nw-
ceesjs eew{ levee mece ieeveer~ yeeueke megle mece oeme Deceeveer~~
peveefn ceesj yeue efvepeye ue leener~ ogng kenB keece eesOe efjheg Deener~~
epeyeue
(jeceeefjleceeveme, 3/42/8-9)
 cesjs oes ekeej kes YepevesJeeues nQ - Ske %eeveceeieea, otmeje Yeefeceeieea~
efve<keece kece&ceeieea ee Yeefeceeieea MejCeeiele neskej cesje Deeee ueskej euelee
nw, %eeveeesieer Deheveer Meefe meeceves jKekej, Deheveer neefve-ueeYe kee efJeeej kej
Deheves Yejesmes euelee nw, peyeefke oesveeW kes Me$eg Ske ner nQ~ %eeveceeieea kees keece,
eesOeeefo Me$egDeeW hej efJepee heevee nw Deewj efve<keece kece&eesieer kees Yeer FvneR mes
eg kejvee nw~ keeceveeDeeW kee leeie oesveeW kejles nQ Deewj oesveesW ceeieeX ceW efkeee
peeves Jeeuee kece& Yeer Ske ner nw~ Fme kece& kes heefjCeece ceW hejceMeeefvle kees
eehle nes peeDeesies~ uesekf eve en veneR yeleeee efke kece& nw keee? Deye Deehekes
Yeer mece#e kece& Ske eMve nw~ Depeg&ve kes ceve ceW Yeer kece& kes eefle efpe%eemee
ngF~& leermejs DeOeee kes DeejcYe ceW ner Gmeves kece&eJf e<eeke eMve emlegle efkeee~
Dele-
lelmeefoefle eerceodYeieJeerleemetheefve<elmeg yeeefJeeeeeb eesieMeees
eerke=<Ceepeg&vemecJeeos kece&efpe%eemee veece efleereesOeee~~2~~
Fme ekeej eerceodYd eieJeodid eerleeheer Gheefve<eodd SJeb yeeefJeee leLee eesieMeee
efJe<eeke eerke=<Ce Deewj Depe&gve kes mebJeeo ceW kece&efpe%eemee veeceke otmeje
DeOeee hetCe& ngDee~
Fefle eercelhejcenbme hejceevevome efMe<emJeeceerDe[ie[evevoke=les
eer c eieJeer l eeee eLeeLe& i eer l ee Yee<es kece& e f p e%eemee veece
efleereesOeee~~2~~
~~nefj leled meled~~