SIMPTOMI I ZNACI U OBOLJENJIMA RESPIRATORNOG SISTEMA

Bolesti organa za disanje ispoljavaju se razliitim simptomima. Neki od njih su opi simptomi
(poviena tjelesna temperatura, malaksalost, glavobolja, znojenje, gubitak apetita). Drugi
simptomi su manje vie specifini za bolesti organa za disanje.

Najei specifini simptomi su:

Bolovi u grudnom kou,

Respiracijski bolovi,
Kaalj, iskaljavanje,
Hemoptizije,
Dispneja,
tucanje.

Bolovi u grudnom kou

Javljaju se u bolestima: grudnog koa, organa za disanje, srca i krvnih ila. Bolovi u grudnom
kou mogu se javiti: samostalno ili udrueni sa drugim fizikalnim znacima. Zanamnezu je
bitno: trajanje, kada se bolovi javljaju (provocirajui faktori), kvalitet bola, lokalizacija i
jaina. Mogu biti posljedica traume, to se lako potvruje dobro uzetom anamnezom

Bolovi u zidu grudnog koa mogu biti uslovljeni patolokim promjenama u koi , potkonom
tkivu, masnom tkivu, krvnim sudovima, kotanim strukturama, miiima, nervima, dojkama.
Bolovi koji su uslovljeni patolokim procesima u koi i potkonom tkivu su posljedica
zapaljenskih procesa, traume ili neoplazme u ovim tkivima. esto su udrueni sa modricama,
naprslinama, ulceracijama ili hematomima. Karakterizira ih bolna osjetljivost prilikom
palpacije.

Respiracijski bolovi
To su bolovi koji se javljaju prilikom disaja, odnosno pokretima zida grudnog koa. Uzroci
nastanka su:

Promjene na rebrima (povrede, zapaljenje)

Oboljenje miia (istezanje, upala meurebarnih miia)
Oboljenje meurebarnih nerava (neuralgia intercostalis) - najizraenije u
meurebarnim prostorima blizu kimenog stuba, pazune jame ili ivice sternuma
Oboljenje plune maramice (upala pleure-pleuritis karakterizira jaki probadajui
bolovi u zidu grudnog koa oboljele strane auskultacijom se uje pleuralno trenje)
Zbog promjena na dijafragmi to su jaki probadajui bolovi lokalizirani u
epigastrijumu, ili ramenu, du rebarnih lukova, vratu (posljedica - inervacije periferni
dio dijafragme dobija inervaciju od V i VI meurebarnog nerva bolovi du rebarnih
lukova a centralni dio dijafragme n .phrenicus)
 Kaalj (tussis)
Moe biti pojedinaan ili u vidu napada. Moe biti produktivan i suh. Kaalj se javlja u
bolestima drijela, grkljana, traheje, bronha plua i medijstinuma, prisustvo stranog tijela ili
oboljenja drugih organa (retrosternalna stuma, timom).

Iskaljavanje (expectorantio) i ispljuvak

Odreena koliina sluzi stalno se stvara u sluznici organa za disanje. Razliiti faktori
uslovljavaju pojaano luenje sluzi: duhanski dim, praina, gasovi, upalni procesi. Luenje
veih koliina sluzi uzrokuje kaalj koji omoguava da se sluz kao ispljuvak izbacuje iz dinih
puteva u spoljanju sredinu. Ispljuvak prema koliini moe biti obilan i oskudan. Ispljuvak
moe biti sluzav, gnojav i sa primjesama krvi.

Ispljuvak je bistar i providan jer se sastoji iskljuivo od sluzi (javlja se kod akutne upale
drijela, grkljana, akutni bronhitis, bronhijalna astma)

Ispljuvak koji je zamuen, ute ili zelene boje, gnojav ili obilan se javlja kod hroninog
bronhitisa, bronhiektazija, bronhopneumonije).

Smrdljiv i gnojan ispljuvak iskaljavaju bolesnici sa bronhiektazijama i apscespom plua.

Rubiginozan (ciglast) ispljuvak se javlja u bolesnika sa pneumokoknim infekcijama.

Hemoptizija (hemoptysis)
Iskaljavanje malih koliina krvi u vidu niti ili crvenih grudvica naziva se hemoptizija
(hemoptysis)-uslovljene su prolaskom eritrocita kroz zid alveolo-kapilarne membrane. Lezije
krvnih ila koje uslovljavaju hemoptiziju mogu biti u nosu i u pluima.

Hemoptizije mogu nastati zbog:

Krvarenja iz gornjih dinih puteva nastaju usljed krvarenja iz nosa, drijela, desni,
grljana
Krvarenja iz bronhalnog stabla
Krvarenja iz plua (pneumonije, TBC, strano tijelo)
Bolesti srca i krvnih ila (pluni infarkt, mitralna stenoza, AV fistule)
Oboljenja hematopoetskog sistema (trombocitopnina purpura, hemofilija,
leukemija)

Hemoptoa (hemoptoe)
To je iskaljavanje veih koliina krvi. Posljedica je prskanja manjih ili veih krvnih sudova
Javlja se u TBC plua, bronhiektazijama, neoplazmama, abscesima plua.
 Dispnea (dyspnoea ili dyspnoe)
To je osjeaj tekog disanja. Bolenici ga razliito opisuju: nemogunost disanja, oteajno
disanje, guenje. Dispneu esto svrstavaju kao i fizikalni znak jer je udruena sa tahipneom
(ubrzanim disanjem), dubokim disanjem (poveana pokretljivost zida grudnog koa)
zategnutou skalenskih i mSCM, lepramnjem nosnica i odgovarajui izraz lica. Bolesnik
esto pravi pauze u disanju na sredini prosjeno duge reenice.

Razlikujemo:

Dispneu u naporu(fiziko optereenje)

Dispneu u miru (tei oblik dispnee)
Ortopneu (najtei oblik dispnee)

Uzroci nastanka dispnee

1)Nedovoljno snabdjevanje plua kisikom, opstrukcija gornjih disajnih puteva (suenje

grkljana, traheje, suenje lumena bronha i bronhiola, pritisak na plune alveole, oboljenje
plunih alveola, paraliza disajne muskulature)

2)Hematoloki i cirkulatorni poremeaji zbog nemogunosti dovoljnog iskoritavanja kisika

u pluima iako je priticanje kisika dovoljno (anemije, trovanje CO, cijanidima, itd).

3)nedovoljna nervna stimulacija disanja (smanjenje pokreta zida grudnog koa usljed bolova,
ubrzano disanje, acidoza)

tucanje (singultus)
Predstavlja naglu nevoljnu kontrakciju dijafragme koja izaziva isprekidan inspirijum, uslovljen
povremenim zatvaranjem glotisa. Uzroci su razliiti: organski i neorganski.

Organski uzroci:

stimulus za tucanje moe biti porijekla CNSa koji se prenosi na n.phrenicus

direktna stimulacija n.phrenicusa
nadraaj dijafragme

Javlja se kod:

oboljenja CNSa: encefalitis, meningitis, intrakranijalna krvarenja

oboljenja medijstinuma , uveanje LGL, uveanjem srca
oboljenja pleure
poremeaji u trbuhu
Osim organskih poremeaja tucanje moe biti uslovljeno razliitim faktorima i moe se javiti
usljed refleksa stimulacije (bez organskih promjena). To se deava prilikom smijanja,
golicanja, gutanju vazduha (aerofagija), intenzivnom puenju, histerije, itd.)

Simptomi gornjih dinih puteva su kihanje, zapuenost nosa, bolovi u licu (sinusitisi)

Znaci bolesti
Fizikalni pregled je veoma vaan zbog utvrivanja znakova bolesti kojai su dosta pouzdani i
karakteristini za oboljenja respiratornog sistema. Veoma ih je lako utvrditi ukoliko se
kliniki pregled obavlja sistematino i odreenim redoslijedom uz pravilno koritenje
osnovnih metoda klinikog pregleda.

Opa inspekcija
Promjene govora - promuklost, nemogunost govora (aphonia)

Cijanoza koe(cyanosis) je naziv za tamnocrvenu, crvenoljubiastu ili plavoljubiastu boju

koe i sluznica koja je uslovljena nedovoljnom oksigenacijom hemoglobina u krvi. Prisutna je
u bolesnika sa bolestima: organa za disanje, bolestima srca i krvnih sudova, bolestima krvi i
krvotvornih organa. Postoje dva tipa: centralna i periferna cijanoza

Centralna se karakterizira poveanjem koliine redukovanog hemoglobina u arterijskoj krvi.

Ispoljava se kada je zasienost Hb kisikom 85% i manje. Ispoljava se plavoljubiastom bojom
koe i sluznice usta i jezika dorzalna povrina jezika)

Periferni tip cijanoze karakterizira normalna koliina redukovanog Hb u arterijskoj krvi, uz

poveanje redukovanog Hb u kapilarnoj i venskoj krvi. Usporenost toka krvi u kapilarama
dovodi do znaajnijeg odlaska kisika tkiva zbog toga se u kapilarnoj krvi nakuplja redukovani
Hb to uslovljava njegovo poveanje i pojavu cijanoze. S obzirom da je koncentracija
redukovanog Hb u artrijskoj krvi normalna nema cijanoze sluznica zbog ega one imaju
normalnu svijetlo ruiastu boju. Brzina krvi je najsporija u okrajinama tijela (jagodice prstiju,
vrh nosa, usne brada une koljke to se ispoljava cijanozom tih dijelova Ispoljavanje cijanoze
na okrajinama periferiji naziva se acrocyanosis.

Centralni tip cijanoze javlja se u bolesnika sa nedovoljnom oksigenacijom krvi u organima za

disanje: opstrukcija dinih puteva, astma, atelektaza, pluni edem, itd.

Cijanoza perifernog tipa javlja se u: bolesnika sa smanjenom minutnom zapreminom srca,

usporenom cirkulacijom u perifernim tkivima.

Inspekcija grudnog koa

Zapaaju se promjene njegovog oblika, pokreta zida gr.koa, zatim poremeaji frekvence,
dubine i ritma disanja.
Promjene oblika grudnog koa

Bavast gr.ko - karakterizira izjednaavanje prednje-zadnjeg promjera (AP) sa poprenim

prenikom. Rebra su vodoravno poloena. Javlja se najee u emfizemu.

Nesimetrinost grudnog koa nastaje kao posljedica deformacije kimenog stub.

Uvuenost jednog od hemitoraksa na bolesnoj strani fibroza, atelektaza ili athezije pleure-
meurebarni prostori su jako sueni

Ispupenost hemitoraksa na bolesnoj strani sree se u bolesnika sa veim izljevom u

pl.upljini ili pneumotoraksom - meurebarni prostori su jako proireni

Uvlaenje meurebarnih prostora pri inspirijumu sree se u bolesnika sa opstrukcijjom

dinih puteva.

Tahipnea (poveanje frekvence disanje) i hiperpnea (poveanje dubine disanja)

Stridorozno disanje karakterizira visokotonsko zvidanje nastaje pri prolasku zraka kroz
suen glotis

Palpacija
Odreuju se pokreti zida grudnog koa pojaani i smanjeni, te fremitus pektoralis-pojaan i
oslabljen.

Perkusijski znaci

Promjene granica proirenje/suenje Krnigovih polja, baza plua (sputene ili

podignute)
Promjene perkusijskog zvuka iznad plua (hipersonornost, timpanizam, potmulost,
tmulost)

Pluna krila

Potmuo zvuk- perkusijom iznad kondenzovanog pl.tkiva (pneumonija, neoplazma,

fibroza)
Tmuo-izljev u pleuralnoj upljini ili atelektaza
Hipersonoran - emfizem

Auskultacija
Disajni zvuci se stvaraju u glotisu, traheji i velikim bronhima. Nastanak je uslovljen brzim i
vrtlonim kretanjem zraka kroz dine puteve od mjesta stvaranja prenose se prema ustima i
prema periferiji plua. Normalno ispitiva jedva uje disajne zvuke ispred otvorenih usta
pacijenta. Disajni zvuci se jasno uju na vratu zdrave osobe kao bronhalni um ili trahealni
huk. Disajni zvuci kroz zdravo pluno tkivo prenose se na povrinu zida grudnog koa, uju se
u cijelom inspirijumu i poetku ekspirijuma vezikularno disanje.

Promjenjen disajni zvuk

Bronhalno disanje uje se na zidu grudnog koa iznad kondenzovanog plunog tkiva
(infiltrat, atelektaza, fibroza).
Oslabljen normalan disajni zvuk (oslabljeno vezikularno disanje) uje se u bolesnika
sa emfizemom plua
Oslabljen promjenjen disajni zvuk (oslabljeno bronhalno disanje) uje se na gornjoj
granici pleuralnog izljeva (kompresiono disanje)
Pojaan promjenjn disajni zvuk (kavernozno disanje uje se iznad veih upljina
(kaverni)

Govorni zvuci

Glasan govor je uslovljen treperenjem glasnica i rezoniranjm zvuka u ustima, drijelu i

paranazalnim upljinama. Oni se mjenjaju pri prostiranju kroz zdravo pluno tkivo do
povrine zida grudnog koa i postaje nerazumljiv (bronhofonija negativna). Pozitivna
bronhofonija uje se razumljiv govor javlja se kod prisustva kondenzovanog plunog
tkiva.

apat nastaje zbog vrtlonog kretanja zraka u traheji glotisu i drijelu, bez treperenja
glasnih ica. Rijei izgovorene apatom normalno se ne uju na povrini grudnog koa zdrave
osobe negativna apatna pektorilokvija. Pozitivna apatna pektorilokvija stetoskopom
ujemo jasno apatom izgovorene rijei

Propratni ili pratei zvuci

Ne uju se u zdravih osoba. uju se u bolesnika i imaju odreemni kliniki znaaj.

Visokotonski piskavi bronhalni zvuci i niskotonsko zvidanje (strugavi bronhalni

zvuci) uju se u bolesnika sa suenim dinim putevima. uju se i ispred usta bolenika
i stetoskopom na povrini grudnog koa
Sitni vlani unjevi ili kasnoinspirijumski pukoti i krepitacije uju se pri bazi plua u
bolesnika sa smanjenom rastegljivou plua (fibroza, , atelektaza, pneumonije)
Vlani bronhalni umovi ili ranoisnpirijumski-ekspirijumski pukoti- uju se u bolesnika
sa prisustvom velikih koliina sekreta koj zatvara lumene dinih puteva (hronini
bronhitis bronhiektazije)
Pleuralno trenje uje se sa bolesne strane pri auskulatciji bolesnika sa upalnim
bolestima pleure i adhezijama pleure
Dopunske metode

Sprirometrijska ispitivanja Nuklearno-medicinska

Gasne analize Imunoalergoloka
Acido-bazni status (stanje) krvi - Endoskopska i
ABS Patohistoloka ispitivanja
Radioloka

Spirometrijska ispitivanja

Koriste se za funkcionalno ispitivanje respiratornog sistema. Mjerenje plunih kapaciteta i

veliine protoka zraka - omoguava procjenjivanje ventilacijske sposobnosti plua
tj.prenoenje zraka od spoljanje sredine do alveola i obratno.

Osnovni testovi u spirometrijskim ispitivanjima su:

Vitalni kapacitet (VC) - max.inp. max.eks. uredne vrijednosti vee od 80% tablinih
ref. vrijednosti. Umanjene vrijednosti VC za vie od 20% od ref. ukazuju na
restrikcijske poremeaje ventilacije plu.a
MEV u prvoj sek.- zapremina zraka koja se istisne u toku prve sekunde pri max.ekp.
Vrijednost se izraava u litrima. Uporeuje se sa tablinim vrijednostima (visina, pol,
ivotna dob). Normalne vrijednosti vee od 80% tablinih. Smanjene vrijednosti
ukazuju na opstrukciju veih dinih puteva
Tiffeneau (Tifno) index - Predstavlja odnos MEV i VC. Izraava se u %, izraunata
vrijednost ovog indexa uporeuje se sa tablinim vrijednostima. Smanjen index
postojanje opstrukcije (vea opstukcija-manje vrijednosti indexa). Smanjenje TI uz
istovremeno smanjenje VC ukazuju na opstrukcijsko restrikcijski poremeaj
ventilacije plua (mjeoviti tip)

Gasne analize i ABS krvi

Pluna respiracija je proces razmjene gasova izmeu alveolarnih prostora i krvi plunih
kapilara. Zavise od plune ventilacije i pl.krvotoka. Pl.respiracija se obavlja putem difuzije.
Promjene plune respiracije ukljuuju: promjene parc.pritisaka resp.gasova, zasienje krvi
oksihemoglobinom (SaO2), ABS. Parc.pritisci gasova i ABS u art.krvi rade se u bolesnika u
mirovanju i poslije fizikog napora. Vrijednosti PaCO2 PaO2 i SaO2 odreuju se u uzorcima
art.krvi, punkcijom brahijalne ili radijalne art. Vrijednosti se odreuju iz pune krvi (kao i pH
krvi).

Normalne vrijednosti

PaCO2 < 6,0kPa (45mmHg) poremeaj alveolarne ventilacije

PaO2 =13kPa (100mmHg)
 SaO2 zasienost art.krvi oksihemoglobinom (metod-oksimetrija) koliki je postotak
oksihemoglobina u odnosu na ukupni hemoglobin u krvi. 1gr.Hb vee 1,34mlO2
(kiseoniki kapacitet)

ABS

Puferski sistemi omoguavaju da se u krvi i tkivnoj tenosti odrava stalna koncentracija jona
H. U puferske sisteme ubrajamo: proteine posebno Hb, fosfatni, bikarbonatni puferi.
Respiratorni sistem ima znaajnu ulogu u acido-baznoj regulaciji. ABS krvi se procjenjuje
odreivanjem vrijednosti pH = 7,380-7,440 (krv slabo alkalna), PaCO2 i koncentracije
bikarbinata (HCO3). Poremeaji acidobaznog statusa su respiratorna acidoza i resp.alkaloza.
Resp.acidoza zbog poremeaja alv. ventilacije nagomilavanje CO2 u krvi. Poremeaji ABS
se izraavaju vrijednostima bazalnog ekscesa (BE) ili deficita (mEq/l) vikom ili nedostatkom
baza u krvi.

Radioloka ispitivanja

Radiografija plua (rendgenski snimak) PA

Radiografija u slojevima tomografija
Bronhografija snimanje bronhalnog stabla pomou kontrastnog sredstva koje se
direktno ubrizga u bronhe radi se u opoj i lokalnoj anesteziji
Endoskopska ispitivanja resp.sistema. Koriste se za direktno posmatranje sluznice,
dinih puteva utvrivanje promjena na njima i uzimanja isjeka ili brisa
Laringoskopija, traheoskopija
Bronhoskopija, pleuroskopija
Medijastinopskopija

Nuklerno-medicinska ispitivanja

Perfuziona i ventilaciona scintigrafija plua

Tromboembolijski incident
Imunoalergijska ispitivanja. Ukljuuju: alergijski i tuberkulinski testovi, da se utvrdi
preosjetljivost organizma na odreene susptance. Nutritivni i inhalacioni alergeni
koni testovi (test krpicom, test uboda, skaifikacioni test ili intradermalni test). Za
vrijeme izvoenja testa bolesnik sjedi ili lei i ne smije da trlja ili brie mjesto
aplikacije.
o Test krpicom-alergija na lijekove- krpica sa alergenom se otklanja sa koe
nakon 24h i ita rezultat-pozitivan test pojava crvenila sa edemom
o Intradermalni test nutritivni i inhalacioni alergeni. Unutranja strana
podlaktice. Koa se oisti dezinfekcionimn sredstvom. Ubrizga se 0,1ml
rastvora alergena u epiderm dok se ne dobije papula 5-6mm-papula se ne
brie. Ista papula se napravi i na drugoj podlaktici ali sa fiziolokom otopinom.
Rezltati 15-20min pozit.urtika i crvenilo.
 o Tuberkulinski testovi - Utvrivanje svjeih reaktora na TBC. Ranije se koristio
stari Kochov tuberkulin razliitih koncentracija a danas proieni tuberkulin
PPD1 . Razni testovi:
Moro - epikutani test
Pirquetov - skarifikacioni test
Mantouxov - intradermalni test

Mantouxov intradermalni test - Ubrizga se 0,1ml PPD1 u epiderm

unutranje strane podlaktice dok se ne dobije papula 5-6mm-papula se ne
brie. Ista papula se napravi i na drugoj podlaktici ali sa fiziolokom
otopinom. Rezultati nakon 72h. pozit. crvenilo i infiltrat prenika veeg od
5mm na mjestu ubrizgavanja tuberkulina

Patohistoloka ispitivanja

Punkcija (pleure zbog aspiracije tekuine iz pleuralne upljine)

Ispitivanje ispljuvka norm.ispljuvak se satoji od sluzi stanica organa za disanje ,
estica praine i leukocita). Koliina je mala
Makroskopski pregled
Mikroskopski pregled, citoloki pregled, bakterioloki

Ispljuvak se moe dobiti iskaljavanjem, dreniranjem bolesnika, asiracijom sekreta. Najbolje

ga je uzeti ujutro prije doruka jer je tada najobilniji i sadri najvie mikroorganizama.