PDF187 Zecharia Sitchin-1985-Tanrıların Ve Insanların Savaşları

Tanrlarn ve
nsanlarn Savalar
Zecharia Sitchin
TANRILARIN
ve
NSANLARIN
SAVALARI
DNYA
111. KTAP
eviren:
Glden zbilun
Ruh ve Madde Yaynlar

11e Wars of Gods a111l Me
Copyrighl 1985, Zecharia Sitchin
Tm haklan sakldr. Yazan yazl izi olmaksz bu
kitab hibir blm, herhagi bir biim veya yolla
tekrar baslamaz ve yaymlanamaz. lk kez ngilizce
olarak Amerika Birleik Devletleri'dc Avo Books, lc.
tarafda yaylanmtr.
Bu Kitabn T rke Yayn Hakk

nsanl Birletiren Bilgiyi Yayma (BLYAY) Vakf'nn
bir kuruluu olan
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A 'ne aittir.
. .
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..'nden

yazl izin alnmadan hibir alnt yaplamaz.
stanbul, Eyll 2005
ISBN 975-6377 13 5
Kapak: Melike asa
Bask
Kurti Matbaaclk San. ve Tic. Ltd. ti.
Maltepe Mah. Litros Yolu Fatih Sanayi Sitesi
No: 12/74 75 Topkap / stanbul
Tel: (0.212) 613 68 94 - 613 68 95
Yayn
Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..
Hasnun Galip Sok. Pembe kmaz No: 4, D: 9
34433 Beyolu/STANBUL
Tel: (0.212) 243 18 14 - 249 34 45 Faks: (0.212) 252 07 18

http: www.ruhvemadde.com e mail: info@ruhvemadde.com

SUNU
Dnya Tarihesi dizisinin uzun zamandr bekle

nen bu drdnc kitabnda, nl aratrmac Zecha
ria Sitchin'in eski Smer, Msr ve nds Vadisi uy
garlklarnn kkenine ilikin bilinmezlere tuttuu
yepyeni n altnda "Tarih tekerrrden ibarettir"
sznn yeni bir anlam kazand grlmektedir.
nsanln Yeryz zerindeki macerasnn bu b
lmnde, tanrlarn deil de insanlarn kurduu ilk
uygarln Smer tabletlerinde ve tarihsel belgelerde
ki izlerini srerken bir yandan da yazarn sentezleme
ustalnn rneklerini okuyacanz bu kitab dilimi
ze kazandran evirmen Glden zbilun' a teekkr
ederiz.
Ruh ve Madde Yaynlar

NSZ
nsann insanla savamaya balamasndan ok nce,

tanrlar kendi aralarnda savatlar. Gerekte nsanolu
nun Savalar, Tanrlarn Savalar yznden balad.
Ve Tanrlarn Dnya'nn kontroln ele geirmek iin
yaptklar savalar, nce kendi gezegenlerinde balamt.
te bylece, insanolunun kurduu ilk uygarlk, nk
leer bir felakete yenik dt.
Bunlar kurgu deil, gerektir; tm de ok uzun za
man nce Dnya Tarihesi'nde yazlmtr ...
NDEKLER
nsz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1 nsanolunun Savalar . . . . . . . . . .. 11
.
2 Horus ve Set'in Mcadelesi .........40

3 Zeus ve ndra'nn Roketleri .........68
4 Dnya Tarihesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
5 Eski Tanrlarn Savalar . . . . . . . . . . . 1 20
6 Ve nsanolu Sahnede... ..........142
7 Dnya Blnd Zaman . . . . . . . . . . 1 67
8 Piramit Savalar . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
9 Dnya'da Bar . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 7
10 Piramitteki Mahkum . . .... . . . . . . . 250
11 "Ben Bir Kralieyim!" . . . . . . . . . . . . . 282
1 2 Felaketin Balangc . . . . . . .... . . . . 308
1 3 brahim: Kader Yllar . . . . . . . . . . . . 342
14 Nkleer Felaket . . . . . . . . . . . . . . . . . .378
Sonsz . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .41 8
Dnya Tarihesi Zaman izelgesi . .421 .
Kaynaka .. . . . . . . . . . . . . . . . . . ...431
.
Dizin . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . ...444
- 1 -
NSANOGLUNUN
SAVALARI
1 947 baharnda, l Deniz' e bakan sarp kayalklarda, sr

den ayrlan bir koyunun peine den bir oban ocuk, toprak
kpler iinde branca el yazmalarnn sakl olduu bir maara
kefeder. Bunlar ve sonraki yllarda blgede bulunan dier par
menler -genel adyla l Deniz Yazmalar- neredeyse, iki bin
yl boyunca el demeden olduklar yerde yatm, Yehuda top
raklarnn Roma mparatorluu iktidarna kafa httuu alkan
tl yllar boyunca zenle saklanmt.
Bu yazmalar, M.S. 70' de ehir ve tapnak yerle bir edilmeden
nce, gvenli bir yere nakledilen resmi Kuds ktphanesinin
mi, yoksa ou bilim adamnn da inand gibi, Essenilerin, ya
ni kurtarc Mesih' e inanan bir mnzeviler tarikatnn ktpha
nesinin mi parasydlar? Bu konudaki grler blnmtr;
nk yazmalarda hem geleneksel Kitab Mukaddes metinleri
ne, hem de bu tarikatn yapsna, trelerine ve inanlarna ilikin
yazlar da bulunmaktayd.
Yazmalarn en uzun ve eksiksiz, belki de en etkileyici olanla
rndan biri, gelecekteki bir savala, bir tr Son Sava'la ilgilidir.
Bilim adamlar tarafndan, Karanln Oullarna Kar In
Oullarnn Sava olarak adlandrlan bu yazmalar, tm dnya-
11
12 Tnlrn ve ns/r Smlr
ya yaylacak bir sava ngrmektedir, ilk olarak Yehuda top

raklarnn komularnda balayacak olan, tm eski dnyay ii
ne alacak ekilde iddeti ve kapsam giderek artacak yerel sa
valar... "In Oullarnn Karanln Oullaryla, yani Belial*
ordusuyla ilk arpmas Edom, Moab, Ammon** ve Filistin bl
gesindeki birliklere kar bir saldr olacaktr; daha sonra Asur
lu Kptilere ve de onlara yardm ettii halde Ahit***'i bozanlara
kar. .. " Ve bu savalardan sonra, "sra Msrl Kptilere gelecek"
ve "zaman gelince de ... kuzeydeki krallara ... "
nsanolunun bu savanda, yazmalarn ngrdne gre,

srail Tanr's aktif rol alacaktr:
Kptilerin dt gn, srail Tanr'snn huzurunda muaz

zam bir sava ve katliam gerekleecek;
nk ite o gn, O'nun, Karanln Oullarna kar Son
Sava iin setii gndr.
Peygamber Hezekiel oktan bir Son Sava kehanetinde bu

lunmutu: "Sonraki gnlerde," Yecc ve Mecc savalarn da
kapsayan gnlerde Tanr, "sol elinizde tuttuunuz yay arpa
cak ve bu, sa elinizdeki oklar drmenize neden olacak." An
cak l Deniz yazmalar, birok tanrnn savalara bizzat kat
lacaklar kehanetinde bulunarak daha da ileri gitmitir. Tanrlar,
savata lml insanlarla yan yana arpacaklardr:
O gn, Tanr'nn Varl ve lmller Cemaati savaa ve kan

dkmeye yan yana gidecekler.
Btn o kargaann ortasnda, tanrlarn ve insanlarn sava
lklarnn arasnda, In Oullar,
. K!:l:r..?J_Q::U;;!_:,;;)sr.!.anrsal bir gle savaaca k.
Belial: Karanln ocuklarn yneten eytan (. N.)
Ammon: Yehuda topraklarnda Yahudi olmayan halklarn yaad blgeler
(N.)
Ahit: Tevrat'a gre Tanr'nn Yahudilerle eitli dnemlerde yapt Ahit
(. N.)
11sanoln Savalar 13
Hallar, Sarazenler ve tarih boyunca saylamayacak kadar

ok sayda insan, savaa "Tanr adna" gitmi olsalar da sava
alannda bizzat Tanr'nn da bulunaca ve tanrlarla insanlarn
omuz omuza savaaca inanc, kulaa en iyi ihtimalle, sadece
mecazi anlamyla deerlendirilebilecek bir fantezi gibi gelir. An
cak grnd kadar olaan d bir kavram da deildir, nk
eski zamanlarda, tanrlarn yalnzca insanoluna sava emri
vermekle kalmadklarna ve savalara bizzat katldklarna ina
nlmaktayd.
Tarihte en romantikletirilmi savalardan biri, Akhallar ve
Truvallar arasnda yaplan "akn, bin gemiyi suya indirdii"
Truva Savayd. Sava, bildiimiz kadaryla, gzel Helen'i me
ru kocasna geri vermeye zorlamak iin Akhal Grekler tarafn
dan balatlmt. Oysa Kbrs Destanlar adl epik bir Grek hika
yesi, savan aslnda byk tanr Zeus'un bir plan olduunu
anlatmaktadr :
yle bir zaman geldi ki birbirinin zerinden aan binlerce

insan Yeryz' nn engin barn doldurdu. Ve Zeus, onlara ac
yarak muazzam bilgeliiyle Yeryz'nn ykn hafifletmeye
karar verdi.
Bylece, bu amaca hizmet etmek zere lion'a (Truva) nifak
tohumu ekti; yle ki gelecek lmlerle insan rknn oalmasn
nleyebilecekti.
lyada'snda savan ardndaki olaylar nakleden, nl Yu

nanl destan yazar Homeros, anlamazl yaratan ve onu esas
boyutlarna tayan neden olarak tanrlarn kaprislerini gster
miti. Olaylara dorudan ya da dolayl ekilde katlan eitli
tanrlar, kimi zaman gzkp, kimi zaman gzkmeyerek, bu
insan tiyatrosunun ba aktrlerini aln yazlarna doru ittiler.
Ve tm bunlarn ardnda Jove (Jpiter/ Zeus) vard: "Dzlkte
ki dier tanrlar ve silahl savalar ml ml uyurlarken, Jove
uyankt, nk o srada Akhilleus' a nasl bir paye vereceini ve
Akhallarn gemilerinde nasl olabildiince ok insan birden
14 Tanrlarn ve nsanlarn Savalar
yok edebileceini dnyordu."

Henz sava balamadan, tanr Apollon oktan arpmaya
balamt bile: "Gece kadar karanlk yzyle, kendini gemileri
yukardan grebilecei ekilde konumlandrmt ve okunu on
larn [Akhallar) tam ortasna gnderdike gm yayyla l
m aryordu . . . Dokuz tam gn, oklarn durmadan insanla
ra yadrd . . . Ve zerinde llerin yakld ate, tm gn bo
yunca yand." arpan taraflar, liderlerinin gs gse ar
parak savaa son vermeleri iin atekes ilan ettiklerinde, bun
dan memnun olmayan tanrlar, tanra Minerva'ya talimat ver
diler: "Bir an nce Truva ve Akha ordularnn arasna kar ve
Truvallann yemini ilk bozacak taraf olmasn ve Akhallara sal
drmasn sala." stlendii grevi baarma hevesiyle Minerva,
"parlak bir meteor gibi ge frlad. ., ateten bir k seli onu iz
ledi." Ardndan, bu iddetli savaa gece boyunca ara verilmesin
diye, Minerva sava meydann aydnlatarak geceyi gndze
evirdi: "Onlarn gzlerindeki kaln karanlk perdesini kaldrd
ve hem gemilerin olduu, hem de savan giderek kzt yer
ler zerine ok k dt ve Akhallar, Hector'u ve onun btn
adamlarn grdler."
arpmalar giderek iddetlendike, kimi zaman bir kahra
man dierine vurduran tanrlar da savalardan gzlerini ayr
myorlard; etraf sarlan bir kahraman kurtarmak iin dma
nn zerine ullanyor ya da srcsz kalan bir sava arabas
n kontrol altna alyorlard. Ancak tanr ve tanralar birbirleri
ni rakip taraflarda bulup da karlarndaki tanrlara zarar ver
meye baladklarnda, Zeus bu ie bir son verdirterek onlara
lmllerin savalarndan uzak durmalar emrini verdi.
Bu geici erteleme pek de uzun srmedi, nk ne de olsa
nde gelen savalar, tanr ya da tanralarn (insan elerinden
olma) oullaryd. Olu Askalapus bir Akhal tarafndan ld
rldnde, Mars en ok fkelenen tanrlardan biri oldu. Dier
lmszlere, "Siz cennette oturan tanrlar" diye seslendi, "so
nunda Jove'nin imeiyle arplsam ve kan ve toprak iinde,
cesetler arasnda yatsam dahi, Akhallarn gemilerine gider ve
nsanolmn Savalar 15
olumun lmnn intikamn alrsam, beni sulamayn."

"Ve bylece, tanrlar lmllerin savalarndan uzak durur
ken," diye yazar Homeros, "uzun bir sre savamay reddeden
Akhilleus, onlara katld iin Akhallar zafer kazandlar." An
cak tanrlarn giderek kzan fkesi ve Akhallarn artk yar
tanr Akhilleus'tan almakta olduklar yardmn nda, Jove fi
kir deitirmitir:
"zerime den, burada kalmaktr,

Olimpos Dann tepesinden, bar iinde
etraf seyretmektir.
Ancak dierleri, sizler, Truvallarn ve
Akhallarn arasna karn,
ve her iki tarafa da yardm edin,
nk sizler ltufkar olabilirsiniz."
Byle syledi Jove ve sava balatt;
Bunun zerine, tanrlar kendi taraflarn setiler
ve savaa girdiler.
Uzun bir zaman boyunca, Truva Savann ve hatta Tru

va'nn kendisinin, bilim adamlarnn hogryle mitoloji adn
verdikleri byleyici ama bir o kadar da inanlmaz Yunan efsa
nelerinin bir paras olduklar dnld. 1 822' de Charles
McLaren, Trkiye' de Hisarlk ad verilen bir hyn Home
ros'un Truva's olduunu ne srene dek, Truva'nn ve orada
geen olaylarn tamamyla mitolojik olduuna inanlmaktayd.
Heinrich Schliemann adl bir i adam, kendi servetini riske ata
rak 1 870 ylnda hy kazp, harikulade keifler yaptnda,
bilim adamlar Truva'nn varln kabul etmeye baladlar. Bu
gn, Truva Savann M.. 13. yzylda yapld resmen kabul
edilmektedir. Grek kaynaklarna gre, ite o zaman tanrlar ve
insanlar yan yana savamlardr ve bu inanlarnda Grekler
yalnz deildir.
O gnlerde, Kk Asya'nn Avrupa ve Ege Denizine bakan
ucu, her ne kadar aslnda Grek kkenli yerleim blgeleriyle do-
16 Tmrfarm ve sa11lar Savalar
lu olsa da Kk Asya Hititlerin hakimiyeti altndayd. Modern

tarihilerin nce sadece Kitab Mukaddes kaynaklarndan, daha
sonra ise Msr kitabelerinden hakknda bilgi edindikleri Hitit
ler ve krallklar -Hatti-, arkeologlar tarih ncesi ehirleri kaz
dka gn na kmtr.
Hitit yazsnn ve kullandklar Hint-Avrupa dilinin deifre
edilmesi, kklerinin M.. 2. yzyla, yani Ari kabilelerin Kaf
kaslardan -bir ksm Hindistan'n gneydousuna, dierleri ise
Kk Asya'nn gneybatsna doru- g etmeye baladklar
zamana dek takip edilmesine imkan tanmtr. Hitit medeniye
ti, M.. 1750 dolaylarnda gelimi ve 500 yl sonra da de
gemitir. te o zaman, Hititler Ege Denizinin kar yakasndan
gelen aknlara maruz kalmlardr. Bu istilaclardan Achiyawa
insanlar olarak sz etmektedirler; pek ok tarihi, onlarn Ho
meros'un Achioi olarak adlandrd halkla -yani Kk As
ya'nn bat ucuna yaptklar saldrlarla lyada'snda lmszle
tirdii Akhallarla- ayn insanlar olduklarna inanmaktadr.
Hititler, Truva Savandan asrlar nce, ba tanrlar TEUP
( "Frtnac") adna krallklarn, impara torluk boyutlarna tad
lar. Teup'un eski ad "iddeti lm Getiren Frtna Tanrs"yd
ve Hitit krallar kimi zaman bu tanrnn bizzat savaa katld
n iddia etmilerdi: "Kudretli Frtna Tanrs, Yce Efendim, ila
hi gcn gsterdi ve zerlerine imek aktrarak" [diye yaz
mtr kral Mursilis], dmann bozguna uramasna yardmc
oldu. Savata Hititlere yardm eden bir dieri de sfat "Sava
Alannn H anmefendisi" olan tanra ta' d. Birok zafer,
"dman lkeleri yok etmek zere [gklerden] aa inmesiy
le," onun "lahi Gc"ne atfedilmiti.
Eski Ahit'teki birok kaynan da iaret ettii gibi, Hitit etki
si gneye, Kenan lkesine doru genilemiti. Ancak oraya yer
leimciler olarak gitmilerdi; igalciler olarak deil... Hititler Ke
nan' a tarafsz bir blge olarak yaklap topraklar zerinde her
hangi bir hak iddia etmezken, Msrllarn tavr bundan farkl ol
mutur. Firavunlar, hakimiyetlerini tekrar tekrar kuzeye, Kenan
ve Sedir Diyarna (Lbnan) doru geniletmeye almlar ve
saol m111 Savalar 17
yaklak olarak M.. 1470 ylnda Megiddo ovasnda Kenanl

krallar birliini yenerek, bunda baarya ulamlardr.
Eski Ahit ve Hititlerin dmanlarnn geride braktklar ya
ztlar, onlar antik an Yakn Dou'sunda atl sava arabalar-
n mkemmel ekilde kullanan usta savalar olarak resmet
mitir. Ancak kendi yaztlarna gre, Hititlerin savaa girmeleri
iin tanrlarn, arpmalar balamadan nce dmana bir kez
bar iinde teslim olma frsat tanyacaklarna ve bir sava ka
zanldktan sonra Hititlerin, hara ve sava esirleriyle yetinecek-
lerine dair sz vermeleri gerekirdi. Bylece ehirler yamalan-
maz ve halk katledilmezdi.
Oysa Megiddo savandan zaferle kan Firavun III. Tutmo
sis, yaztlarnda gururla yle demitir: "Majesteleri imdi ehir
leri yamalayarak ve ordugahlar harap ederek kuzeye gitti."
Firavun, malup edilen bir kral hakknda ise yle yazmt:
"Onun ehirlerini ssz braktm, ordugahlarn a tee verdim,
onlar toprak ynna evirdim; asla yeniden ehir kuramaya
caklar. Ele geirdiim tm insanlar tutsak yaptm; saysz hay
vanna el koydum ve tm mal varlklarna da . . . Btn yaam
kaynaklarn alp gtrdm; tahllarn bitim ve tm koruluk
larn ve gzel aalarn kesip devirdim. Oray tamamen yok
ettim." Firavun, tanrs AMON-RA'nn istei zerine, "gereken
her eyi yaptm," diye yazmtr.
Msr savalarnn iddet ieren yaps ve yenilen bir dma
na uyguladklar acmasz ykclk, vg dolu yaztlara konu
edilmitir. rnein Firavun 1. Pepi, Asya kkenli "l sakinle
ri"ne kar kazand zaferi, "l sakinlerinin lkesini yerle bir
eden . . . incir aalarn ve asmalarn kesen . . . btn evleri atee
vererek on binlerce insan ldren" ordusuna seslendii bir iir
le anmt. Zaferi kutlayan yaztlara, ayn zamanda sava sahne
lerinin canl tasvirleri elik etmektedir (ekil 1 ) .
Bu anlamsz gelenee sk skya bal kalarak, Aa M
sr' daki asilere boyun edirmek iin Yukar Msr' daki birlikleri
ni zerlerine gnderen Firavun Pi-Ankhy, generallerinin sava
tan sa kan dmanlarn serbest braklmas nerisine ok f-
18 T11 11r/11r 11 ve s11 11/rm Snvnlr
Sekil .
kelenmiti. "Sonsuza dek ykm" yemini eden Firavun, "geride

kalanlar ykp yok etmek zere," ele geirilen ehre geleceini
duyurmutur. Bu yapacaklar iin, "Tanrm Amon, bana teek
kr eder," demitir.
Msrllarn yaptklar gaddarlklar a tfettikleri Tanr
Amon'un karsnda srail Tanrs yer almaktadr. Yeremya Pey
gamber' in szleriyle, "Bylece, Ordularn Efendisi srail Tanrs
konutu: 'Teb Tanrs Amon'u ve ona inananlar cezalandraca
m ve Msr' a ve tanrlarna, Firavun' a ve krallarna gnah ce
zas vereceim."' Bu, Kitab Mukaddes'ten rendiimize gre,
bitmeyen bir karlamadr. Yaklak bin yl kadar nce, M
sr' dan k zamannda, Yehova (Yahweh), yani srail Tanrs,
Msr ac dolu bir dizi cezaya arptrmt. Bunu sadece Msrn
hkmdarn merhamete getirmek iin deil, ayrca "Msrn
tm tanrlarna kar verilen bir hkm" tekil etmesi iin yap
mt.
sraillilerin Msr' da klelikten kurtularak, Vaat Edilen Top
raklar' a doru yaptklar mucizevi gleri, k kitabndaki
dinsel hikayede, Yehova'nn bu nemli olaylara dorudan m
dahale etmesiyle badatrlmtr:
nsanolnm Savalar 19
Ve Sukkot'tan ayrlp,
l kenarndaki Etam' da konakladlar.
Ve Yehova, gndzleri bir bulut stunu iinde
yol gstererek,
geceleri ise bir ate stunu iinde k vererek,
onlara nclk etti.
te o zaman, tam burada, Firavun' un, hakknda herhangi bir

yazt brakmak istemedii bir deniz sava meydana geldi; biz
bunu Kitab Mukaddes'in k kitabndan reniyoruz:
[sraillilerin kat Firavun' a bildirilince,]

Firavun ve yardmclar,
onlara ilikin fikirlerini deitirdiler. . .
Ve Msrllar onlarn peine dt,
ve deniz kysnda konaklarken onlara yetitiler. . .
Ve Yehova, btn gece gl dou rzgarlaryla
sular geri itti,
denizi karaya evirdi;
ve sular ikiye blnd.
srailoullar kuru toprak zerinde yryerek
denizin ortasndan getiler . . .
afak vakti, Msrllar olan bitenin farknda vardklarnda,

Firavun sava arabalarn sraillilerin peinden gnderdi. An
cak:
Sabah nbetinde Yehova ate ve bulut stunu iinden

Msr ordusuna bakt;
Ve onlar akna evirdi
ve sava arabalarnn tekerleklerini gevetti,
yle ki arabalarn zorlukla srdler.
Ve Msrllar dedi ki:
"sraillilerden kaalm,
nk Yehova onlarn yannda Msra kar savayor."
Oysa ki sraillilerin peine den Msr hkmdar, saldrya

devam etmeleri iin sava arabalarna emir vermiti. Sonu, M
srllar iin tam bir facia oldu:
Ve sular geri geldi,

ve sava arabalarn, a tllar,
ve onlarn peinden denize dalan Firavun'un
tm ordusunu yuttu;
bir kii bile sa kalmad. . .
Ve srail halk, Yehova'nn Msrllara
gsterdii byk gc grd.
Kutsal kitabn kulland anlatm ekli, sonraki bir firavu

nun, il. Ramses'in, M.. 1 286'da Hititlerle yapt nihai sava s
rasnda, Amon-Ra'nn mucizevi bir ekilde yan banda belir
mesini tanmlarken kulland szcklerle neredeyse ayndr.
Lbnan' daki Kade kalesinde yaplan sava, Hitit kral Mu
vatalli' nin imparatorluun drt bir tarafndan seferber ettii or
dusuyla, Firavun il. Ramses'in drt blkten oluan ordusunu
kar karya getirmiti. Sava, Msrllarn geri ekilmesiyle so
nulanm, Msrn kuzey ynnde, Suriye ve Mezopotamya' ya
ilerleyiinin nn kesmiti. Ayrca Hititlerin de kaynaklarn
tketmi ve onlar gsz brakmt.
Hititler, Firavun'u neredeyse ele geirmenin eiinden dn
m grndkleri iin, bu zafer Msrllar asndan ok daha
byk bir neme sahip olabilirdi. Savala ilgili Hitit yaztlarn
da, yalnzca tarafl anlatmlara rastlanmtr; ancak Ramses M
sra dndnde, ka mucizesini detayl bir ekilde tasvir et
meyi uygun grmtr.
Tapnak duvarlarndaki yazlar ve elik eden detayl resimler
(ekil 2), Msr ordularnn Kade'e nasl ulatklarn ve ehrin
gneyinde kamp kurarak nasl savaa hazrlandklarn anlat
maktadr. artc olan, Hitit ordusunun savamak zere ileri
atlmam olmasyd. Bunun zerine Ramses, blklerinden iki
sini kalenin zerine gnderdi. te o zaman, Hitit sava arabala-
sazo,l Sm1alar 21
ekil 2
r sanki yoktan var olmucasna birden belirivermi, ilerleyen

blklere arkadan saldrp dier iki ordunun karargahna da za
rar vermilerdir.
Msr birlikleri panik iinde dalmaya balad klarnda,
Ramses bir anda "Majestelerinin orada sadece korumasyla bir
bana" olduunun farkna varm ve "arkasna baktnda, yo
lunun 2.500 sava arabasyla" -kendine deil, Hititlere ait sava
arabalaryla- "kesildiini grmtr" . . . Subaylar, sava arabala
r ve piyadeleri tarafndan terk edilen Ramses, tanrsna dn
m ve ona, bu duruma dmesinin tek nedeninin tanrnn
emirlerini uygulamas olduunu hatrlatmt:
Ve Majesteleri dedi ki:

"Ne istersin, Tanrm Amon?
Bir baba olunu unutur mu?
Hi sensiz bir ey yaptm m?
Yaptm veya yapmadm her ne varsa,
senin emirlerin dorultusunda d eil midir?"
Msr tanrsna, dmann da baka tanrlara minnettar oldu

unu anmsatan Ramses sormaya devam eder: "Bu Asyallar se
nin iin ne ifade ediyorlar ki Ey Amon? Sen:n hakknda hibir
22 Tmriar ve smlarn Savalar
ey bilmeyen bu sefil yaratklar, Ey Tanrm?"

Ramses, tanr Amon'un gc "milyonlarca piyadeden ve
yzlerce, binlerce arabac askerden" daha byk olduundan,
kendisini kurtarmas iin ona yalvarmaya devam ederken bir
mucize gerekleir: Tanr, sava alannda beliriverir!
Onu ardmda Amon beni duydu.

Elini bana doru uzatt ve ben ad oldum.
Arkamda durdu ve seslendi:
"leri! leri! Ramses, Amon'un sevgili olu, seninleyim!"
Tanrsnn emrini uygulayan Ramses, dman birliklerine

doru saldrr. Tanrnn etkisi altna girmi olan Hititler ise ak
lanamaz ekilde zayf dmlerdir: "Elleri yanlarna dm
bir ekilde, ne oklarn atmaya, ne de mzraklarn kaldrmaya
takatleri vard." Ve birbirlerine seslendiler: Aramzdaki ey
11
lml deildir; o kudretli bir tanrdr. Yaptklar insannkine

benzemez; onun kolunda ve bacanda tanrsal g vardr."
Bylece Ramses, karsna hibir rakip kmadan, solundaki ve
sandaki dmanlar katlederek kamay baarmtr.
Muvatalli'nin lmnden sonra, Msr ve Hitit krallklar ba
r antlamas imzalar ve hkm srmekte olan firavun, bir Hi
tit prensesiyle evlenerek onu resmi ei yapar. Bara ihtiya du
yulmutur nk sadece Hititler deil, Msrllar da "Denizden
Gelen nsanlar" -Girit ve dier Yunan adalarndan gelen istilac
lar- tarafndan giderek daha sk saldrya uramaktadr. Bu in
sanlar, daha sonra Kitab Mukaddes'teki Filistinlileri olutur
mak zere, Kenan'n Akdeniz kylarnda kendilerine basamak
grevi grecek bir toprak elde etmilerdir; ancak Msr toprakla
rna yaptklar saldrlar, Firavun III. Ramses tarafndan geri
pskrtlmektedir. Firavun, sava sahnelerini tapnak duvarla
rna aktararak, bu savalarn anlarn canl tutmutur (ekil 3).
Zaferlerini, "Yce Efendim'in, soylu tanrsal babamn, tm Tan
rlarn Efendisi'nin planlarna" sk skya bal kalmasna yor
mutur. Ramses, zaferlerin erefinin tanrs Amon-Ra'ya ait ol-
ns11no,l111111 S11v11l11r 23
ekil 3
duunu yazm tr; nk "Amon-Ra dmanlarn peine d

mt; onlar yok ediyordu."
nsann hemcinsine kar giritii savan kanl izleri, bizleri

Mezopotamya'ya -Nehirler Arasndaki Topraklar (Frat ve Dic
le)-, yani Kitab Mukaddes'te geen inar lkesi'ne* geri gt
rr. Burada, Tekvin (Yaratl) 11. Bapta anla tldna gre, ta
yerine tulayla ina edilen binalar ve gklere erien kuleleriyle
ilk ehirler kurulmutur. nsanolunun kaytl tarihi ite burada
balamtr; Eski Tanrlarn yerlemesiyle birlikte, tarih ncesi
dnem de burada balamtr.
Bu, yaknda anlatmaya balayacamz, ok uzun zaman n
cesine ait bir hikayedir. Ama u an iin gelin, birlikte Msr' daki
ll. Ramses'in o hareketli zamanlarndan bin yl ncesine gide
lim. O zamanlarda, Mezopotamya'nn uzak kelerinden birin
de, krallk olduka hrsl, gen bir adama gemiti. Ona aru
Kin, yani "Adil Kral" denilmektedir; tarih kitaplarmz ona Sar
gon der. Yeni bir bakent ina ederek ona, Agade (Akkad) adn
vermi ve Akkad kralln kurmutur. Akkadca, ivi yazsna
benzeyen yazmyla, branca ve Arapa'nn halen kullanmda
olduu tm Sami dillerinin anadilidir.
M.. 24. yzyln byk bir blmnde hkm sren Sar-
Yaratl efsanesine gre, Nuh Peygamber'in torunlar, byk tufandan sonra
inar lkesi'ne, yani Babil'e ularlar (. N .)
24 Tanr larn ve llsan/arm Savalar
gon, elli drt yllk uzun saltanatn, kendisine Byk Tanrlar

tarafndan zel bir stat tannmasna balamaktayd. Bu stat
onu, "ta'n Vekili, ANU'nun Seilmi Rahibi, ENLL'in Yce
Adil Klavuzu" yapmt. Saron'un yazdna gre, "kimsenin
Sargon'un karsna km;sna izin vermeyen" ve ona "Yukar
Deniz' den Aa Deni/ e kadar olan blgeyi" (Akdeniz' den
Basra Krfezi'ne) veren, tanrs Enlil'di. Bu yzden, Sargon'un
tutsak ettii krallar, boyunlarnda kpek tasmalarna bal ip
lerle getirdii yer, "Enlil'in tapnann kaplar"yd.
Zagros dalarnn tesine yapt seferlerden birinde, Sar
gan, tpk Truva' daki savalar gibi, tanrsal bir kahramanla
tank oldu. O "Warahshi topraklarnda ilerlerken . . . karanlkta
ileri doru atldnda . . . tar, onun iin bir k yaratt." Byle
ce Sargan, birliklerini dalar arasnda, bugn Luristan olan ge
itten geirerek, "karanln kasvetini bastrmay" baarmt.
Sargon'la balayan Akkad hanedan, torunu Naram-Sin
("Tanr Sin'in sevdii") dneminde zirveye ulamtr. Naram
Sin'in antlar zerine yazdrdna gre, fetihlerin baaryla so
nulanmas, tanrsnn ona benzersiz bir silah, yani "Tanrnn Si
lah" n vermesi ve dier tanrlarn ona aka destek bahetme
leri -ve hatta onu aralarna davet etmeleri- sayesinde gerekle
mitir.
Naram-Sin esas hamlesini, kuzeybatya doru yapmt. Fe
tihleri arasnda, yakn bir gemite gn na karlan kil tab
let ariviyle byk bilimsel yank uyandrm olan Ebla ehir
devleti de vard: "nsanolunun ayrlmasndan bu yana, her ne
kadar krallarn hibiri, Arman ve Ebla'y yok edemediyse de
tanr Nergal kudretli Naram-Sin'e bir frsat tand ve ona Arman
ve Ebla'y verdi. Ona ayrca, Amanos'u, Yukar Deniz'e kadar
Sedir Dalarn sundu."
Tpk Naram-Sin'in, baarl seferlerini tanrlarn emirlerine
sayg gstermesine balamas gibi, k de tanrlarn szne
kar gelmesine balanmtr. Tarihiler, Namm-Sin Efsanesi
adndaki bir metnin paralarn biraraya getirmilerdir. Olaylar
ilk azdan nakleden Naram-Sin, kendi felaket yksnde, tan-
sa11o/111 Savalar 25
ra tar'n "plann deitirmesi" ve tanrlarn "askerlerinin sa

ys 360.000'i bulan, grkemli ve asil yedi kral ve silah arkada
n" kutsamasnn tm sorunlar nasl balattn anlatmaktadr.
Bugn ran olan yerden gelen bu insanlar, Mezopotamya'nn
dousuna doru dalk Guti ve Elam topraklarn igal etmi
lerdi, bir taraftan da Akkadllar iin tehdit oluturuyorlard. Na
ram-Sin, tanrlara ne yapmas gerektiini sormu; kendisine ce
vap olarak, silahn brakmas ve savaa gitmek yerine karsyla
yatp uyumas (ancak gizli bir nedenden tr, karsyla birlik
te olmaktan kanmas) sylenmiti:
Tanrlar onu yle yantlar:

"Ey Naram-Sin, syleyeceimiz udur:
Karndaki bu ordu ...
Silahlarn brak, onlar bir keye kaldr!
Evde kal ve cretkarln zapt et!
Karnla birlikte yataa, uyumaya git,
ancak onunla sakn ...
Sakn ola lkenin dna, dmann zerine gitme."
Ancak kendi silahlarna ok gvendiini ilan eden Naram

Sin, tanrlarn tavsiyesine ramen dmana saldrmaya karar
vermiti. Yaztlarnda, "ilk sene 120.000 asker gnderdim ama
hibiri geri dnmedi," diye itirafta bulunur. kinci ve nc se
nelerde daha ok asker feda edilmitir; Akkad, artk lm ve a
la teslim olmaktadr. Naram-Sin, bu izinsiz savan drdnc
ylnda, tar'n kararn bozmas ve davasn dier tanrlarn da
nne koymas iin Tanr Ea'ya bavurur. Tanrlar ona, Ak
kad'n toparlanmas iin "Enlil'in gelecek gnlerde Ktln
Oullar zerine lanet yadraca" szn vererek, savamak
tan vazgemesini tavsiye ederler.
Bu sz verilen bar dnemi yzyl srer. Bu sre iinde,
Mezopotamya'nn eski blgesi, yani Smer lkesi, krallk mer
kezi olarak ortaya kar ve antik dnyann en eski ehir merkez
leri -Ur, Nippur, Laga, sin, Larsa- yeniden kalknr. Smer, Ur
26 Tanrlarm ve smlar Savlar
hanedannn ynetimi altnda, antik Yakn Dou'nun tamamn

iinde alan bir imparatorluun merkezi haline gelir. Ancak M..
nc bin yln sonlarna doru lke, kar atmalarnn ve
birbirine ters den ordularn arenas haline gelir ve o zaman,
bu byk uygarlk -insanolunun bilinen ilk uygarl- daha
nce grlmedik byklkte bir felakete yenik der.
Bize gre, gelecee yn veren bu olaydan Kitab Mukad
des'te sz edilmitir. Bu yle bir olaydr ki etkisi ok uzun sre
gememi, saysz atta hatrlanm ve ardndan yas tutulmu
tur; bu atlar bize, o eski uygarln grkemli merkezinde mey
dana gelen ykm ve tahribatn detayl bir tanmn yapmakta
drlar. Bu Mezopotamya metinlerine gre, Smerlerin bana
bylesi bir felaket gelmesi, meclisteki byk tanrlarn verdikle
ri karar yzndendir.
Gney Mezopotamya'nn yeniden yerleilebilir hale gelmesi
iin neredeyse bir yzyl, bu ilahi ykmn yaralarnn tamamen
sarlabilmesi iin ise bir yzyl daha gemesi gerekmitir. O za
mana dek, Mezopotamya'nn g merkezi kuzeye, Babil'e do
ru kaymt. te buradan, ba tanrs olarak ihtirasl bir tanry,
MARDUK'u seen yeni bir imparatorluk kacaktr.

M.. 1 800 dolaylarnda, Babil'de, kanunlaryla tannan Ham
murabi tahta km ve snrlarn geniletmeye balamt. Geri
de brakt yaztlara gre, tanrlar ona sadece bir askeri hareka
t balatp balatmayacan ya da bunu ne zaman yapacan
sylemekle kalmyor, ayrca ordularn tam anlamyla kumanda
ediyorlard:
Marduk'un sevgili kral,

byk Tanrlardan ald gle
Smer ve Akkad' yeniden canlandrd.
Anu'nun emri zerine,
ve byk tanrlarn ona verdii muazzam glerle
Enli! ordularnn banda ilerlerken,
Larsa ordusu ve kral Rim-Sin, ona rakip olamazd. . .
nsao lm 1111 Sava iar 27
Marduk, daha ok dman yenebilmesi iin Hammurabi'ye

"Marduk'un Muazzam Gc" denilen "kudretli bir silah" bah
etmiti:
Marduk'un onunla zaferlerini ilan ettii

Kudretli Silah'la,
kahraman [Hammurabi], Enunna, Subari ve Guti ordular
n yendi ...
"Marduk'un Muazzam Gc"yle,
Sutium, Turukku ve Kamu ordularn yendi . . .
Anu ve Enlil'in ona verdii muazzam gle,
ta Subari lkesine dek,
tm dmanlar birer birer alt etti.
Ancak, ok zaman gemeden Babil, iktidarn kuzeyde yeni

bir dmanla -Asurlularla- paylamak zorunda kald. Orada
ba tanr, Marduk deil, sakall tanr AUR'du ("Her eyi G
ren"). Babil, gneyinde ve dousundaki topraklarla urarken,
Asurlular hakimiyetlerini kuzey ve bat ynnde, "Byk De
niz'in kylarna, Lbnan lkesine dek" genilettiler. Buralar, N
NURTA ve ADAD adl tanrlarn kontrolndeki topraklard ve
Asur krallar, askeri seferlerini bu nemli tanrlarn kesin emir
leri zerine balatmaya ok dikkat ediyorlard. Bu yzden, 1 .
Tiglat-Pileser, M.. 12. yzylda, savalarn u szlerle lm
szletirmiti:
Tiglat-Pileser, meru kral, tm kainatn kral, Asur'un kral,

kainatn drt blgesinin de hkmdar;
Y ce tanrlar Aur ve Ninurta'nn gven verici buyruklary
la ynetilen cesur kahraman, bylece dmanlarn yok etti ...
Efendim Aur'un emri zerine, kudretim ta telerden, aa
Zab Nehrinden batdaki Yukar Denize kadar her yeri fethetti.
kez Nairi lkelerinin zerine yrdm .. . Nairi lkelerinin
30 kralna nmde diz ktrdm. Onlar tutsak ettim, hara
olarak ise evcil atlar aldm ...
28 Tanrlarm ve 11sa/ar111 Savalar
Y ce tanrlar, efendilerim, Anu ve Adad'n emr uzerine

Lbnan dalarna gittim; Anu ve Adad'n tapnaklar iin orada
sedir aalar kestim.
Kendilerine "tm kainatn kral, kainatn drt blgesinin de

hkmdar" sfatn verirken, Asur krallar dorudan Babil'e
meydan okumulard; nk Babil, eski Smer ve Akkad blge
sini de iine almaktayd. Bu iddialarn merulatrmak iin,
Asur krallarnn eski zamanda Byk Tanrlarn oturduu bu
eski ehirleri ele geirmeleri gerekiyordu; ancak bu yerlere gi
den yollar Babil tarafndan kesilmiti. Bu cesaret isteyen ii M..
9. yzylda, III. Salmanasar baarmtr; bu sebeple, yaztlarn
da yle demiti:
ntikam almak iin Akkadllarn zerine yrdm ... ve on

lar yenilgiyle cezalandrdm ... Kuta, Babil ve Borsippa'ya gir
dim.
Akkad'n kutsal ehirlerindeki tanrlara kurbanlar sundum.
Aknt ynnde Kildan'a (Kalde) kadar ilerledim ve Kildan'n
tm krallarndan hara aldm.
O zaman, yce efendim Aur ... bana bir asa verdi .. . insanla
r ynetmek iin tek gereken ey buydu.
Yalnzca yce tanrmn, beni seven efendim Aur'un, gveni
lir buyruklarna gre hareket ediyordum.
Salmanasar, eitli savalarn anlatrken, zaferlerini bu iki

tanrsnn verdii silahlara borlu olduunu ileri srmtr:
"Tanrm Aur'un bana verdii 'Byk Kudret'le ve liderim Ner
gal'in bana sunduu gl silahlarla savatm." Aur'un silah,
"korkutucu bir parlakla" sahip olarak tarif edilmitir. Adi
nilerle yaplan bir sava srasnda, dman "Aur'un korkuhcu
Parlakln grm ve bu onlar akna evirdii iin" ka
mlard.
Saldrlara birka kez kar koyan, Babil'in Asur kral Sanhe
rib tarafndan tamamen yaklp yklmasyla (M.. 689) birlikte,
11sa11o/11111111 Saalar 29
hkmdarln ele geirilmesi, ancak Babil tanrs Marduk'un

kendi kralna ve halkna kzmas ve "perianln yetmi sene
srmesini" emretmesi sayesinde mmkn olmutu; tpk daha
sonra, srail Tanrs'nn Kuds iin buyurduu gibi. Mezopo
tamya'nn tamamna boyun ediren Sanherib, artk o ok istedi
i "Smer ve Akkad Kral" sfatn alabilecekti.
Sanherib, yaztlarnda Akdeniz kylar boyunca yapt ve
Msrllarla Sina Yarmadasnn aznda savaa girimeleriyle
sonulanan askeri harekatlar da anlatmt. Fethettii ehirlerin
listesi -Sidon, Tir, Biblos, Akko, Adod, Akalon- adeta Eski
Ahit'ten bir blm andrr. Bunlar, Sanherib'in "Efendim
Aur'un silahnn, huu uyandran o parlaklnn" yardmyla
"akna evirdii gl ehirlerdir". Savalarn tasvir eden rl
yefler (ekil 4'te Lachi'in kuatlmasn gsteren rlyef gibi,)
saldran tarafn, dmana ka rokete benzer mermiler kullan
dn gsterir. Sanherib, ele geirdii ehirlerde "onlarn devlet
grevlilerini ve soylularn ldrd ... ve cesetlerini, ehrin drt
bir yanndaki kazklara ast; sradan vatandalar ise sava esiri
yapt."
Sanherib'in Prizmas olarak bilinen bir eser, Sanherib'in Ye

huda'ya boyun edirmesinden ve Kuds'e dzenledii saldr
dan sz eden tarihi bir yazt iermektedir. Bu yazta gre, San
herib'in srail Kral Hizkiya'yla [Hezekiah] kavgasnn asl ne
deni, kraln "tanrs Aur' a kutsal bir yeminle bal olan" Filis
tin kenti Ekron'un kral olan Padi'yi tutsak etmesiydi.
"Benim boyunduruum altna girmeyen Yehuda'l Hizki
ya'ya gelince," diye yazmtr Sanherib, "onun en gl krk al
t ehrini, yksek duvarl kalelerini ve civardaki saysz ky
kuattm . . . Hizkiya'nn kendisini Kuds'te, kendi krallk evin
de tutsak ettim; tpk kafesteki bir ku gibi evresine set ek
tim . . . Yamaladm ehirleri onun lkesinden ayrdm ve onla
r Adod kral Mitinti'ye; Ekron kral Padi'ye ve Gaza kral Silli
bel'e verdim. Boylece, lkesini klttm."
Kuds' n kuatlmasnn birok ilgin boyutu vardr. Kuat-
30 for/ar ve 11s1111/11r S11va/11r
ekil 4
mann dorudan herhangi bir sebebi yoktur, sadece dolayl bir

sebebi vardr: Ekron'un sadk kralnn orada zorla tutulmas.
"Gl ehirleri," yani Fenike ve Filistin'i artmak iin kul
lanlan "Aur'un silah, huu uyandran Parlaklk," Kuds' e
kar kullanlmamtr. Ve yaztlardaki "Onlarla savatm ve on
lar yenilgiyle cezalandrdm" tarzndaki allm sona, Kuds
hadisesinde rastlanmamaktad r; nk Sanherib, uzaktaki top
raklar komu krallara vererek, Yehuda topraklarn sadece bi
raz kltmtr.
nsaolm Savalar 31
stelik, bir lke ya da ehre tanr Aur'un "gvenilir buy

ruklar" zerine saldrldna dair her zamanki iddia, Kuds
iin geerli deildir; herhangi biri, tm bunlardan, saldrnn pe
kala da izinsiz ve yetkisiz yapld anlamn karabilir. Yoksa
bu saldr tanrlarn istei deil de sadece Sanherib'in kaprisi
midir?
Bu merak uyandrc ihtimal, hikayenin dier yzn oku
duumuzda -ki bu dier yz, Eski Ahit'te karmza kar- ikna
edici bir olasla dnr.
Sanherib, Kuds' ele geirmedeki baarszln rtbas et
meye alm olsa da II. Krallar, Blm 18 ve 19, bize tm hika
yeyi sunmaktadr. Kitab Mukaddes'ten rendiimize gre,
"Kral Hizkiya'nn on drdnc ylnda, Asur kral Sanherib, Ye
huda'nn surla evrili tm ehirlerine saldrd ve onlar ele ge
irdi." Bunun ardndan Sanherib, iki generalini, byk bir or
duyla bakent zerine, yani Kuds'e gnderdi. Ancak ehre h
cum etmektense, Asurlu general, yani Rab-Shakeh, ehrin lide
riyle bir sz dellosuna giriti. Bu atmay, tm halkn onu an
layabilmesi iin branca yapmakta srar etmiti.
General, halkn da duymas gereken neler syleyebilirdi? Kut
sal metinlerde kesin ekilde aklandna gre, bu sz dellosu,
Yehuda'nn Asur tarafndan igalini, Tanr Yehova'nn onaylayp
onaylamad hakkndayd!
"Ve komutan onlara yle dedi: Hizkiya'ya imdi unu sy

leyin: Byk kral, Asur kral ona diyor ki:
Gvendiin ey nedir?
Yoksa bana :
"Tanrmz Yehova'ya m gveniyoruz diyeceksin? . . .
O zaman,
imdi ben, Yehova'nn buyruu olmadan m saldrp lkeyi
ykmak iin yola ktm?
Bana Yehova dedi ki:
"Git ve o lkeyi yk! "
32 Tnrlnr ve nslnr Snvnlnr
Kral Hizkiya'nn vekilleri, bu doru olmayan eyleri branca

sylemeyi brakmas ve mesajn o zamanki diplomasi dili olan
Aramca vermesi iin surlarn zerinden generale ne kadar yal
vardlarsa, general de branca sylediklerini herkesin duymas
iin surlara o kadar yaklayordu. Ksa bir sre sonra, Hizki
ya'nn elilerine kt szlerle hitap etmeye, ardndan da kraln
ta kendisini aalamaya balad. Att nutkun heyecanna ka
plan general, Kuds'e saldrmak iin Yehova'nn onayn ald
iddiasn unuttu ve bizzat Tanr'y klterek konumasna de
vam etti.
Hizkiya, bu olanlar ve Tanr'ya edilen kfrleri duyunca,
"giysilerini yrtt ve uval bezine brnerek Yehova'nn Tapna
na girdi .. . Ve Peygamber Yeaya'ya yle seslendi: Bugn s
knt, azar ve utan gn ... Dilerim tanrn Yehova, efendisi Asur
Kral'nn, Yaayan Tanr'y aalamak iin gnderdii Rab-Sha
keh'in btn szlerini duyar." Ve Tanr Yehova, Peygamber Ye
aya araclyla cevap verdi: "Asur kralna gelince... geldii
yoldan dnecek ve bu kente giremeyecek ... nk onu ben sa
vunup kurtaracam."
O gece geldiinde,
Yehova'nn melei gitti
ve Asur ordugahnda 185.000 kiiyi ldrd;
ve gn doumunda uyananlar,
hayretler iinde sadece cesetlerle karlatlar.
Bunun zerine Asur Kral Sanherib,
ordugahn brakp Ninova'ya dnd ve orada kald.
Eski Ahit'e gre, Sanherib Ninova'ya dndkten sonra "bir

gn tanrs Nisrok'un tapnanda tapnrken, oullar Adram
melek ile areser onu klla ldrdler ve Ararat lkesine ka
tlar. Yerine olu, Esarhaddon kral oldu." Asur kaytlar, Kitab
Mukaddes ifadelerini dorulamaktadr: Sanherib, gerekten de
suikasta uramtr ve ardndan gen olu Esarhaddon tahta
kmtr.
saolm Savalar 33
Esarhaddon'un Prizma B olarak bilinen bir yazt, olaylar

daha detayl bir ekilde tarif etmektedir. Byk tanrlarn emir
leri zerine, Sanherib gen olunu resmen varis ilan etmitir.
"Asu'un tm halkn, genci yals, biraraya toplad ve aabey
lerime, babamn erkek evlatlarna, Asur krallar nnde kutsal
yemini ettirdi. . . ki tahta kmam gvence altna alabilsin."
Aabeyler ise Sanherib'i ldrerek, yeminlerini bozmu ve artk
Esarhaddon'un peine dmlerdir. Ancak tanrlar onu saklar;
"ve gizli bir yerde kalmam saladlar .. . beni krallk iin koru
dular".
Bu kargaa dneminin ardndan, Esarhaddon "tanrlardan
gvenilir bir emir alr: 'Git, sakn gecikme! Biz de senin yannda
yryeceiz!"'
Esarhaddon'a elik etme grevi verilen tanr, ta' dr. Aa
beylerinin ordular, bakente yapaca saldry geri pskrt
mek iin Ninova'nn dna kt bir srada, "Onun ba rahibi
olmam isteyen Sava Tanras tar, benim yanmda durdu.
Onlarn yaylarn krd, ordularnn nizamn datt." Ninova'l
birliklerin dzeni bozulunca, tar, Esarhaddon adna onlara hi
tap etti. "Onun yce emri karsnda, gruh halinde bana geldi
ler ve arkamda toplandlar," diye yazmtr Esarhaddon, "ve be
ni krallar olarak tandlar."
Hem Esarhaddon ve olu, hem de halefi Asurbanipal, Msr
ele geirmeye kalkmlar ve hepsi de savalarda Parlak Silah'
kullanmlard. "Dehet uyandran Au'un Parlakl," diye ya
zar Asurbanipal, "Firavun'u kr ederek onu ldrtt."
Asurbanipal'in dier yaztlar youn, neredeyse kr edici bir
parlaklk yayan bu silahn, tanrlar tarafndan balklarnn bir
paras olarak giyildiini sylemektedir. Bir olayda, dmanlar
dan biri, "tanrnn bandan yaylan bir parlaklkla kr olmu
tur." Bir dierinde, "Erbil'li tar, batan aa lahi Ate'e b
rnm, takt Parlak Bal'yla Arabistan zerine ate yadr
mtr."
Eski Ahit'te de kr edebilen bir Parlak Silah'tan sz edilmek
tedir. Tanr'nn Melekleri (gerekte elileri) yklmadan nce So-
34 Tanrlarn ve nsmlar Savalar
dom'a geldiklerinde, halk onlarn kald evin kapsn krmaya

kalkr. Bunun zerine Melekler, "evin giriinde insanlar kr
ederler ... ve onlar, kapy bulamazlar."
Asur dier devletler zerinde stnlk salarken ve hatta

hkmdarl Aa Msra doru genilerken, krallar, Tan
r'nn peygamber Yeaya azndan syledii szcklerle belirt
tii gibi, yalnzca Tanr'nn birer aracs olduklarn unutmular
dr: "Ey fkemin kams Asur! Gazabn senin elindeki asadr;
Tanr'ya saygszlk eden uluslarn zerine gnderirim onu, ba
na kar gelen insanlar onunla cezalandrrm." Ancak Asur
krallar yalnzca uluslar cezalandrmakla kalmazlar; aksine,
"zlerinde, daha ziyade ldrmek ve says pek de az olmayan
uluslar yok etmek vardr." Bu ise Tanr'nn niyetinin ok tesi
ne gemitir; bu yzden Tanr Yehova unu ilan eder: "Asu'un
kalbinde byyen kibrin meyvelerinden Asur Kral'n sorumlu
tutacam."
Asu'un dn ngren Kitab Mukaddes kehanetleri
gerekten de doru kmtr: Kuzeyden ve doudan gelen isti
laclar gneydeki isyankar Babillilerle birleince, dinsel bakent
Aur M.. 614 ylnda der. ki yl sonra ise kralln bakenti
Ninova ele geirilip yamalanr. O byk Asur artk yoktur.
Asur imparatorluunun paralanmas, Msr ve Babil'deki
vasal* krallarca, kendi hegemonyalarn yeniden kurmak iin iyi
bir frsat olarak grlmt. Bu iki lke arasndaki topraklar ise
bir kez daha drt gzle beklenen bir dle dnr. Firavun
Necho'nun ynetimi altndaki Msr, bu blgeyi igal etmekte
hzl davranan taraf olmutur.
Babil'de ise tanr Marduk, kral il. Nebukadnezar'a -yaztla
rnda kaydedildiine gre- ordularn dou ynnde ilerletmesi
emrini vermiti. Bu zorlu seferi mmkn klan neden, bu blge
deki egemenlii ilk batan beri elinde tutan "bir baka tanrnn,
artk bu sedir aac topraklarn istemiyor olmasdr" ve imdi
_')!-1"1:-!-':1?:_1:1_Y':ekte ve talan etmektedir."
*Feodal dzende mahalli ynetim. (. N.)
saoln n Savalar 35
Kuds'te, peygamberi Yeremya'nn azndan konuan Tanr

Yehova, Babil'in tarafn tutmaktadr, nk Nebukadnezar'a
"hizmetkarm" diye seslenen Yehova, onu Msr tanrlarna kar
gazabnn arac olarak kullanmaya karar vermitir:
Bylece Ordularn Efendisi srail Tanrs Yehova

konutu:
"Gerekten de hizmetkarm Nebukadnezar'
buldurup getirteceim ...
Ve o Msr lkesini yerle bir edecek,
ve lme lmle, esarete esaretle,
klca klla cevap verecek.
Ve ben Msr tanrlarnn tapnanda
bir ate yakacam,
ve o, onlar yakacak . ..
Ve o, Msr topraklarnda Heliopolis'in
obelisklerini kracak;
O, Msr tanrlarnn tapnaklarn yakacak!"
Bu sava srasnda Tanr Yehova, "Gklerin Kraliesi"ne ve

Msr tanrlarna tapnmaya baladklar iin, halknn gnahla
r yznden Kuds'n de cezalandrlacan syler: "Burann
zerine kzgn fkemi yadracam . . . yakp yok edecek her e
yi, hi snmeyecek ... Benim admla anlan bu ehrin feci akbe
tini balatacam." Ve ite bylece, M.. 586 ylnda "Babil kra
lnn muhafz birlii komutan Nebuzaradan Kuds'e gelir ve
Tanr Yehova'nn Tapna'n yakar ve de kraln sarayn ve Ku
ds'teki dier btn evleri. . . ve Kuds'n etrafndaki surlar
Kildani ordusu tarafndan yklr." Ne var ki Yehova sz vermi
tir: Kuds'n yalnzl, yalnzca yetmi yl srecektir.
Bu sz tutacak olan ve Kuds Tapna'nn yemden yapl
masn salayacak olan kii, Kral Keyhsrev'dir. Onun Hint-Av
rupa dili konuan atalarnn, gneyde Hazar Denizi'nden Basra
Krfezi'ndeki Anzan eyaletine g ettikleri sanlmaktadr. Ora
da, gebelerin lideri Hakhamani ("Bilge nsan"), bugn Aka-
man olarak bilinen hanedan balatmtr. Onun soyundan ge

lenler -Keyhsrev, Dara ve Kserkses (Serhas)- Pers imparatorlu
u olacak uygarln hkmdarlar olarak tarihe gemilerdir.
Keyhsrev, M.. 549 ylnda Anzan'da tahta ktnda, l
kesi Elam ve Med lkesi'nin uzak bir eyaletiydi. O zamanlarn
g merkezi olan Babil'de ise krallk, tahta olduka allmadk
koullarda kan Nabunaid'in elindeydi. O, geleneklere uygun
olarak tanr Marduk tarafndan deil, Ba Rahibe (Nabunaid'in
annesi) ve tanr Sin arasnda yaplan daha nce ei grlmedik
bir anlama sonucu seilmiti. Ksmen hasar grm bir tablet,
Nabunaid'in bu yzden en sonunda sulandn gstermekte
dir: "Bir taban zerine dinsiz bir heykel ina ettirdi. .. ona 'Tan
r Sin' adn verdi. .. Yeni Y l Festivali zamannda kutlama yapl
mamasn syledi. .. Ayinleri karhrd ve dinsel kurallar altst
etti. "
Keyhsrev, Kk Asya'da Greklerle savarken, yeniden
Babil'in ulusal tanrs olma peindeki Marduk ise "lkeleri bir
batan bir baa tarad, ynetilmeyi bekleyen adil bir lider arad.
Ve Anzan Kral Keyhsrev'i ard ve tm lkelerin kral olma
s iin onun adn telaffuz etti."
Keyhsrev'in tahta kar kmaz, ilk icraatlarnn tanr Mar
duk'un isteklerine uygun olduunu kantlamasnn ardndan;
Marduk ona, "kendi ehri Babil'in zerine yrmesini emretti.
Kendisi de yannda gerek bir yolda gibi ona elik ederken,
Keyhsrev'i Babil'e doru yola kartt." Bylece, Babil tanrs
tarafndan tam anlamyla kendisine refakat edilen Keyhsrev,
kan dkmeden Babil'i ald. M.. 538 ylnn 20 Mart'nda, Key
hsrev, Babil'in kutsal blgesinde "Bel [Tanr] Marduk'la el ele
tututu." Yeni yln ilk gnnde Marduk'u onurlandrmak ze
re yeniden yaplmaya balayan festivali ise olu Kambises'e y
nettirdi.
Keyhsrev, varislerine kendinden nceki imparatorluk ve
krallklarn biri hari, tmn iine alan bir imparatorluk miras
brakmt. Mezopotamya'da Smer, Akkad, Babil ve Asur; do
uda Elam ve Med lkesi; kuzeydeki topraklar; Kk Asya'da
nsanolwn Savalar 37
Hitit ve Grek lkeleri; Fenike, Kenan ve Filistin; hepsi de tek bir

egemen kral ve byk bir tanr altnda birleiyordu: Almra M11z
d11, Aydnlk ve Ik Tanrs. O, antik Pers'te, kanatl bir disk iin
de gklerde dolaan sakall bir tanr (ekil Sa) olarak tasvir edil
mekteydi; tpk Asurlularn ba tanr Aur'u tasvir ettikleri gibi
(ekil Sb).
Keyhsrev M.. 529 ylnda ldnde, kendi bamsz tan
rlar olup da geride kalan, tek bamsz toprak paras Msr' d.
Drt yl sonra, olu ve halefi Kambises, ordularn Akdeniz k
ys zerinden Sina yarmadasna gnderdi ve Pelusium'da M
srllar yendi; birka ay sonra bakent Memfis' e ulat ve kendi
ni Firavun ilan etti.
Kambises, bu zaferine ramen, kendi Msr yaztlarnda "y
ce tanr Ahura Mazda beni seti," tarzndaki geleneksel al
szcklerini kullanmaktan zenle kanmt. Msrn, kendi
ekil 5
38 Tarlrn ve nsnlrn Svalr
tanrsnn etki alan iinde olmadn anlam olan Kambises,

Msrn bamsz tanrlarna sayglarn sunmak iin onlarn
heykellerinin nnde yere kapanm, hakimiyetlerini kabul etti
ini gstermiti.
Bunun karlndaysa, Msrl rahipler ona "Ra'nn Olu"

adn vererek Msr zerindeki egemenliini onayladlar.
Eski _dnya, artk 'byk aydnlk ve k tanrs" tarafndan
seilen ve Msr tanrlar tarafndan da kabul gren tek bir kral
altnda birlemiti. Artk ne tanrlarn, ne de insanlarn sava
mak iin bir nedenleri kalmt. Dnyaya bar gelmiti!
Ancak bar pek de uzun srmedi. Akdeniz'in tesinde,
Grekler zenginlik, g ve hrs iinde oalyorlard. Kk As
ya, Ege Denizi ve Dou Akdeniz ar!an atmalara sahne olmak
tayd; hem ieriden hem de dardan gelen atmalar ... M..
490 ylnda, 1. Dara Yunanistan' igal etmeye kalkt ve Marat
hon'da yenildi. Dokuz yl sonra ise 1. Kserkses, Salamis'te yenik
dt. Bundan yaklak yz elli yl kadar sonra, Makedonyal
skender Avrupa'y aarak, tm antik yerleim yerlerinde, Hin
distan'a kadar uzak topraklarda bile kan dklmesine neden
olacak bir fetih seferi balatt.
Acaba o da tanrlarn "gvenilir buyruklar"n m yerine ge
tiriyordu? Tam tersi. . . Bir Msr tanrsnn olu olduu efsanesi
ne inanan skender, ilk balarda, kendi yar-tanrsal kklerini or
taya kartacak olan tanrsal kehanetleri kantlayabilmek ama
cyla, savaarak Msra kadar ilerlemiti. Ancak bu kehanet, ay
n zamanda onun erken yata lmn de ngrmekteydi. Bu
nedenle, sonraki yolculuklarn ve fetihlerini, tetikleyen ey
onun bir Yaam Pnar araydr; bylece, bu pnardan iecek ve
yazgsnn nne geebilecekti.
Bunca kan dkmeye ramen, skender gen bir yata ve g
cnn zirvesindeyken ld. Ve o zamandan bu yana, nsano
lunun Savalar, yalnzca insanlar arasnda kald. ..
11sa11olmm Savalar 39
- 2-
HORUS V E SET'N
MCADELES
Mesih inancna sahip bir topluluk olan Essenilerin, Tanr'nn
Varl'nn lmliiler Cemaati'yle bjrleecei ve "tanrlarla insan
larn sava lklarnn" birbirine karaca bir Son Sava' n
grmeleri, sadece savalar tarihinin hazin bir tefsiri olabilir miy-
.
d.?
Pek saylmaz. Karanln Oullarna Kar In Oullarnn
Sava'nn ngrd ey, basite, insanolunun savalarnn
tpk balad ekilde son bulacadr; yani tanrlar ve insanlar
yan yana savarken .. .
Kulaa her ne kadar gerek d gibi gelse de tanrlarn lm
l insanlarn yardmna bavurduu bir sava tasvir eden bir
belge mevcuttur. Bu yazt, tanr Horus'a adanm kutsal bir an
tik Msr kenti olan Edfu'daki byk tapnan duvarlarndadr.
Msr inanna gre, Horus burada bir "ilahi demir" dkmha
nesi kurmu ve orada, zel bir blmde, gkleri dolaabilen o
muazzam Kanatl Disk'i saklamtr. Bir Msr metninde sylen
diine gre, "Dkmhanenin kaplar aldnda, Disk yukar
- =
doru ykselir": 0 0i
erdii corafi bilgilerin doruluuyla dikkat eken yazt
(ekil 6), kesin bir tarihle balar; insanlarn deil, tanrlarn olay
larna ait bir tarih. Yazt, tanrlarn Firavunlardan ok nce M-
40
Hons ve Set' in Mcadelesi 41
sr'da hakimiyet kurduu zamanlarla ilgilidir:

363 ylnda, Ufuktaki ahin, Sonsuza dek Yaayan lmsz,
Majesteleri Kutsal Ra, Khenn ehrindeydi. Ona savalar elik edi
yordu, nk o gnden beri adna Ua-Ua denilen blgede, d
manlar tanrya kar komplo dzenlemilerdi.
Ra, oraya yandalaryla birlikte, kayyla gitti. Horus'un Taht'
civarna, blgenin bahsna, o zamandan sonra Soylu Khennu deni
len, Khennu'nun Evi'nin dousuna indi.
Horus, Kanatl Gezgin, Ra'nn kayna geldi. Atasna yle
seslendi: "Ey Ufuktaki ahin, Parlayan Tac' ele geirmek iin se
nin tanrlna kar komplo kuran dman grdm."
<! 0 <=> 0
o
rkil 6
42 Tanrlarn ve nsalarm Savalar
Bu antik yazt, patlamak zere olan allmadk bir savan,

birka kelimeyle ncesini hikaye etmekte olduu kadar, atma
sahnelerini canlandrmakta da baarldr. Bu savan, Ra ve Ho
rus'un "dmanlarnn," "Tanrln Parlayan Tac"n ele geir
mek iin kurduklar komplo yznden gndeme geldiini he
men anlarz. Ve bunun, ancak baka bir tanr ya da tanrlar tara
fndan yaplabilecei ok aktr. Komployu engellemek isteyen
Ra, "savalaryla birlikte" kayyla Horus'un karargahna git
mitir.
Ra'nn "kay", dier metinlerden de bilindii zere, Ra'nn
iinde gn en uzak noktalarna szld gksel bir kayktr.
Bu olayda Ra onu, tm denizlerden uzaktaki bir topraa, Ua-Ua
blgesinin batsna gitmek iin kullanmtr. Orada, Horus'un
Taht'nn dousuna inmitir. Ve Horus dar karak atasn se
lamlam ve ona, "dmann" birliklerini toplad haberini ver
mitir.
O zaman Ufuktaki ahin, Kutsal Ra, Kanatl Gezgin, Horus'a

yle dedi: "Ra'nn yce ocuu, benim yarattm Horus: a
buk git ve grdn dman alt et."
Talimat alan Horus, Kanatl Disk'e binerek dman aramak
zere yola kar:
Bylece Kanatl Gezgin Horus, Ra'nn Kanatl Disk'ine bine

rek ufka doru utu; ite o yzden, o gnden sonra ona "Gkle
rin Efendisi Y ce Tanr" dendi.
Kanatl Disk'in iinde uarken gklerden dman glerini

tespit eden Horus, zerlerine ne grlebilen, ne de duyulabilen
ancak annda lme neden olan bir "frtna" salar:
Kanatl Disk'in iinde, gklerin ta tepesinden dman gr

d ve onlara arkadan yaklat. n blmden zerlerine, ne gz
leriyle grebildikleri, ne de kulaklaryla duyabildikleri bir Frt
na gnderdi. Bir an iinde hepsine lm getirdi; tek bir insan
Hors ve Set'in Mcadelesi 43
sa kalmad.
Ardndan Horus, "rengarenk parlayan" Kanatl Disk iinde

Ra'nn kayna geri dner ve zaferinin, Byl Sanatlar Tanr
s Tot tarafndan ilan edildiini duyar:
Bylece Kanatl Gezgin Horus, yeniden rengarenk parlayan

Kanatl Disk'e biner ve Ufuktaki ahin Ra'nn kayna geri d
ner.
Ve Tot der ki: "Ey Tanrlar Tanrs! Kanatl Gezgin, muazzam
Kanatl Disk iinde rengarenk klar saarak geri dnd" . . .
O yzden, o gnden sonra ona "Kanatl Gezgin" dendi. Ve o
gnden sonra Hut ehrine, Kanatl Gezgin Horus'un adn ver
diler, ona "Behutet" dediler.
Horus ile "dmanlar" arasnda gerekletii yukarda anla

tlan bu ilk sava, Yukar Msr' da gemitir. 1 870 ylnda, yaz
tn metnini Die Sage von der gefliigten Sonnenscheibe (Kaan
Gne Diski Destan) ilk kez yaynlayan Heinrich Brugsch,
"Khenn lkesi"nin Nbye* olduunu ve Horus'un, dmanlar
Syene'de (bugnk Aswan) grdn ileri srmtr. Walter
B. Emery'nin Egypt in Niibye (Nbye'deki Msr)' gibi son za
manlarda yaplan almalar, Ta-Khenn'in Nbye ve Ua-Ua'nn
da onun kuzey blgesine verilen isim -Nil'in birinci ve ikinci
alayanlar arasndaki alan- olduu konusunda hemfikirdiler.
(Nbye'nin gneyine Ku denilmekteydi.) Bu saptamalar doru
gzkmektedir, nk Horus'a zaferi karsnda dl olarak
bahedilen Behutet, Edfu ehrinin ta kendisidir ki bu ehir o
gnden bu yana hep Horus'a adanmtr.
Efsaneye gre Edfu, Horus'un ilahi bir metal dkmhanesi
kurduu yerdir. Orada, "ilahi demir" den yaplan esiz silahlar
dklmektedir. Yine orada, Horus, bir mesni -"Metal nsanlar" -
ordusu kurmutur. Bunlar, Edfu tapnann duvarlarnda, ksa
Nbye lkesi: Kuzey Sudan (. N.)

44 Tanr/arm ve nsanlarn Savalar
bir tnik giyen ve kaln tasmalar takan, her iki elinde de silah ta
yan kafalar kaznm erkekler olarak resmedilmitir. Ne oldu
u tam olarak saptanamayan zpkna benzer bir silahn izimi
de .-a. , "ilahi demir" ve "metal insanlar" hiyeroglif kelimele
riyle birlikte kullanlmtr.
Msr geleneklerine gre mesni, tanrlarn metal silahlarla
donatt ilk insanlardr. Ksa bir sre sonra yava yava ekille
necek hikayede de greceimiz gibi, bunlar ayn zamanda tan
rlar arasndaki bir savaa katlan ilk insanlardr.
Aswan ve Edfu arasndaki blge sk bir ekilde gvenlik al
tna alnmken ve insan-savalar silahl ve eitimli olarak yer
lerini almken, artk tanrlar kuzeye, Msrn kalbine doru
ilerlemeye hazrdlar. lk zaferin tanrlar arasndaki ittifak g
lendirdii aikard; nk bize anlatldna gre, Asyal tanra
tar da (Msr metinleri onu Kenanl adyla, Atoret olarak a
rmaktadr), bu gruba katlmt.
Gklerde dolaan Horus, aadaki topraklar kolaan etme
si iin Ra'ya seslendi:
Ve Horus dedi ki: "lerle, Ey Ra! Aadaki topraklarn ze

rindeki dmanlar kolla!"
O zaman, Kutsal Ra ilerledi ve Atoret onunla birlikteydi. Ve
lkedeki dmanlar aradlar; fakat hepsi de saklanmt.
Dmanlar gzden kaybolduklar iin Ra bir fikir ileri srd:

"Ve Ra ona elik eden tanrlara yle dedi: 'Dman karada sak
land iin, gelin, gemimizi suya doru srelim.' Ve bu sulara,
o gnden sonra 'Katedilen Sular' dediler." Ra, kendi aracnn
havada ve denizde ilerleyebilme zelliinden yararlanrken,
Horus'un yzebilen bir araca ihtiyac vard. Bylece ona bir ka
yk verdiler "ve o gnden sonra ona Mak-A ("Y ce Koruyucu")
adn verdiler."
te o zaman, lml insanlarn kart ilk sava patlak ver
di:
Hors ve Set'in Mcadelesi 45
Ancak dmanlar da kendilerini hipopotamlara ve timsahla

ra dntrerek suya girdiler; Ufuktaki ahin Ra'nn kayna
saldryorlard...
O zaman Kanatl Gezgin Horus, kendisine sava olarak
hizmet eden, her birini tek tek isimleriyle ard yardmcla
ryla birlikte geldi; hepsinin de elinde lahi Demir ve bir zincir
vard ve timsahlarla, hipopotamlar dverek uzaklatrdlar.
651 tane dman oraya ynlendirdiler; ehrin nnde onla
r ldrdler.
Ve Ufuktaki ahin Ra, Kanatl Gezgin Horus'a yle dedi:
"Buras, gneydeki topraklarda zaferini ilan ettiin yer olsun."
Dman gklerden, karadan ve sulardan sildikten sonra,

Horus'un zaferi artk tamamlanm grnyordu ve Tot bir kut
lama istedi:
O zaman Tot dier tanrlara dedi ki: "Ey Gklerin Tanrlar,

kalpleriniz sevinle dolsun! Ey Topran Tanrlar, kalpleriniz
sevinle dolsun! Gen Horus, bu savata olaanst bir baar
gstererek bize bar getirdi."
Kanatl Disk, ite o andan sonra muzaffer Horus'un amblemi

oldu:
O gnden sonra, Horus'un metal simgeleri ortaya kt. Ka

natl Disk'i amblemi yapan ve onu Ra'nn kaynn nne yer
letiren, Horus'tu. Her iki yanna, iki ylann temsil ettii kuze
yin ve gneyin tanralarn yerletirdi.
Ve elinde lahi Demir ve zincir tutan Horus, Ra'nn kayn
da, amblemin arkasnda duruyordu.
Horus'un Tot tarafndan bar getiren kii olarak ilan edilme

sine karn, bar henz tam olarak elde edilmi saylmazd.
Tanrlar Birlii kuzeye doru ilerlerken, "Teb'in gneydousun
daki bir dzlkte gzlerine iki parlaklk iliti. Ra, Tot'a dedi ki:
"te dman bu; brak da Horus onlar boazlasn . . . Horus ara

larna kart ve byk bir katliam yapt. "
Bir kez daha, eittii ve silahlandrd insanlar ordusunun
yardmyla Horus galip gelmiti ve Tot, her baarl savan ar
dndan ona dmann yeni yerlerini sylemeye devam etti.
lk hava sava Msr, Syene'deki Nbye'den ayran savun
ma hattn yararken, karada ve suda devam eden savalar Ho
rus'un, Nil'in Teb ve Dandera arasndaki kvrmn gvence al
tna almasn salad. Bu blgede, gelecek gnler iinde byk
tapnaklar ve kraliyet yerleimleri treyecekti. Msrn kalbine
giden yollar artk almt.
Birka gn boyunca tanrlar kuzey ynnde ilerlediler; Ho
rus, Kanatl Disk iinde gklerden aay kolaan ediyor, Ra ve
yoldalar kaykla Nil'de seyrediyor ve Metal nsanlar yan ka
nattan karay koruyordu. Ardndan, bir dizi ksa ama iddetli
arpma geldi; saldran tanrlar, eski alarda Kzldeniz'den
Akdeniz'e uzanan bir gller blgesine ulatlar (gllerden baz
lar bugn halen mevcuttur ve bu yer adlar antik Msr
corafyasnda net bir biimde mevcuttur):
Ve sonra, dmanlar kuzeye doru giderek ondan uzaklat

lar. Akdeniz'in uzants olan denizi karlarna alarak gller bl
gesine yerletiler, kalpleri onun korkusuyla kaskat kesilmiti.
Ancak Kanatl Gezgin Horus, onlar Ra'nn kayyla yakn
dan takip etti. Elinde lahi Demir vard.
Dvme demirden silahlar kuanm olan Yardmclar' ise
her yeri sarmt.
Fakat dman kuatma ve tuzaa drme giriimi baar

ya ulaamad: "Drt gn ve gece boyunca or\lar buln;a midiy
le sular tarad, hem de bir tekini bile grmeksizin." Ardndan
Ra, ona tekrar Kanatl Disk'e kmasn nerdi ve bu defa Horus
kamakta olan dman grebildi; "pelerinden lahi Mzrak'n
frlatt ve onlar katletti. Onlar, muazzam bir ekilde yendi. Ay
n zamanda 1 42 dman tutsan, Ra'nn kaynn nne getir-
Hors ve Set' in Mcadelesi 47
di" ki burada abucak ldrldler.

Edfu tapnak yazt, bu noktada yeni bir levhaya geer, n
k Tanrlarn Sava'nda aslnda yeni bir blm balamtr.
Kamay baarabilen dmanlar "Kuzey Gl'yle yollarn bu
larak, sular blgesini yelkenle amay planladklar Akdeniz'e
yneldiler. Ancak tanr, onlarn kalplerini [korkuyla] etkiledi ve
ka srasnda sularn ortasna vardklarnda, batdaki glden
Mer blgesinin glleriyle birleen sulara doru yneldiler; ora
da Set'in lkesi'ndeki dmanlara katlacaklard."
Bu satrlar sadece corafi bilgi vermekle kalmaz, "dman
lar"m kimliini ilk kez gzler nne serer. Kargaa, gnmz
den ok eski alarda, Msr fiziksel olarak Sina yarmadasn
dan ayran birbirine bal gller blgesine kaymtr artk. Dou
da, bu su bariyerinin tesinde, Horus'un babas Osiris'in eski
dman ve katili olan Set'in lkesi uzanmaktayd. Buradan
rendiimize gre Set, Horus'un gneyde zerine yrd d
mand. Ve imdi Horus, Msr "Set'in lkesi"nden ayran snra
ulamt.
Bir sreliine savaa ara verildi, bu sre iinde Horus n saf
lara silahl Metal nsanlar'n yerletirdi. Ra da kay iinde sa
va alanna ulamt. Dmanlar da yeniden gruplatlar ve su
lar getiler ve bunu byk bir arpma takip etti. Bu defa d
manlardan 381 tanesi ele geirildi ve ldrld (metnin hibir
yerinde Horus cephesinden l says verilmez) ve hrsla d
mann peine den Horus, sular geerek Set'in blgesine gir
di.
Byk Edfu tapnandaki yazta gre, ite o zaman Set o ka
dar fkelendi ki tanrlar aras art arda bir dizi arpma iin -ka
rada ve havada- Horus'un karsna kt. Greceimiz gibi, bu
savan birka farkl versiyonu bulunmutur. Bu noktada ilgin
olan, E. A. Wallis Budge tarafndan yazlan The Gods of the Egtjp
tians (Msrllarn Tanrlar) adl kitapta ortaya konulan gerek
tir: nsanolu, Tanrlarn Savama ilk kez katldnda, Horus' a
zafer kazandran ey, insanolunun lahi Demir'le silahlandrl
mas olmutur. "Baarsn, kendisinin ve adamlarnn kulland-
48 Tanrlarn ve nsm/ann Savalar
silahlarn stnlne ve yapldklar malzemeye borlu ol

duu ok aktr."
Ve ite, Msr yaztlarna gre, insan insana klla saldrmay
byle renmiti.
T m savalar sona erdiinde, Ra; "Horus'un metal insanla
rndan" duyduu memnuniyeti dile getirip, bundan byle onla
rn "tapnaklarda oturmalarn" ve dl olarak onlara ikiler ve
adaklarla hizmet edilmesini buyurur; "nk ne de olsa, tanr
Horus'un dmanlarn ldrmlerdir." Bylece metal insanlar
Edfu'ya, Horus'un Yukar Msrdaki bakentine ve tanrnn Aa
Msrdaki bakenti olan Tinis'e (Yunanca'da Tanis; Kitab Mu
kaddes'teki Soan kenti) yerletiler. Zaman iinde sadece askeri
olan grev tanmlarn genilettiler ve Horus'a insan yardmcla
r ve elileri olarak hizmet etmek zere amsu-Hor ("Horus'un
hizmetkarlar") unvann aldlar.
Kesin olarak saptandna gre, Edfu tapnann duvarn

daki yazt; Msrl yazclarn daha erken kaynaklardan bildikle
ri bir metnin parasyd; ancak orijinal metnin, ne zaman ve ki
min tarafndan yazld bilinmemektedir. Metni inceleyen bi
lim adamlarna gre, iinde geen kesin corafi ve dier konu
lardaki bilgiler (E. A. Wallis Budge'n kendi szleriyle) "kar
mzda yalnzca mitolojik olaylar olmadna ve Hor-Behtet'e
(Edfu'lu Horus) atfedilen baarl ilerlemenin, Edfu'ya ok uzun
zaman nce yerleen muzaffer bir istilacnn maceralar zerine
kurulduunun neredeyse kesin olduuna" iaret etmektedir.
Dier tm tarihsel Msr metinlerinde olduu gibi, bu yazt
da bir tarihle balar: "363 ylnda." Bu tarihler, daima anlatlan
olaylarla ilgili firavunun hkmdarlk dnemini gstermekte
dir; her firavunun hkmdarlnn ilk yl, ikinci yl, vs. vardr.
Oysa ki bu metin, krallarn olaylaryla deil, ilahi konularla -
tanrlar aras bir savala- ilgilidir. Bu metin, bu nedenle, "363 y
lnda" belirli tanrlarn hkmdarlnda olan olaylarla ilgilidir
ve bizleri, Msr insanlarn deil de tanrlarn ynettii eski za
manlara gtrr.
Hors ve Set'i Mcadelesi 49
Msr geleneklerine gre byle bir dnem, kesinlikle yaan

mtr. Msra yapt kapsaml ziyaret srasnda, Grek tarihi
Heredot'a (M.. beinci yzyl), rahipler tarafndan Firavun ha
nedanlarna ve hkm srdkleri dnemlere ait detayl bilgiler
verilmitir. Heredot, "Rahipler bana, Msrn ilk kralnn Men
(Menes) olduunu ve Memfis'i Nil'in su basknlarndan koru
yan hendekleri onun yaptrdn sylediler," diye yazmtr;
Menes, bylece nehrin ynn deitirmi ve tarma elverili
duruma gelen topraklarda Memfis'i ina .etmeye koyulmutur.
"Rahiplerin dediine gre, bu ilerin yan sra, ehrin iine de
vasa bir yap olan Vulkan tapnan yaptrmtr ki ondan sz
etmeden geilemez.
Daha sonra bana, ondan sonra tahta kan 330 hkmdarn
adn bir papirsten okudular. Halefleri arasnda on sekiz tane
Etiyopyal kral ve bir tane de yerli kralie vard; dierlerinin t
m de Msrl krallard."
Bunun ardndan rahipler Heredot'a, Menes'in varisleri olan
firavunlar temsil eden sra sra heykeller gstermiler ve ona,
bu krallardan bazlarna ait detaylar ve ilahi soylar hakknda
ki iddialar anlatmlardr. Heredot, "Bu heykellerle tasvir edi
len insanlar, aslnda tanr olmaktan ok uzak grnyorlard"
yorumunu yapar ve "ancak" diyerek devam eder:
Onlardan nceki dnemlerde durum tam tersiydi: O zaman

lar Msrn, insanlarla birlikte Yeryz'nde ikamet eden ve biri
daima dierlerinden stn olan tanr hkmdarlar vard.
Bunlarn sonuncusu Osiris'in olu olan, Grekler' in Apollon 1,
dedikleri Horus'tu. Sifon'u (Tifon) tahttan indirmi ve son tanr
kral olarak Msr' ynetmitir.
Birinci yzyln Yahudi tarihisi Josefyus Agninst Apion (Api

on'a Kar) adl kitabnda, Msr tarihinde yararland kaynak
lardan biri olarak Manetho adl Msrl bir rahibin yazlarndan
alnt yapar. Bu yazlar asla bulunamamtr; ancak bunlarn,
kendisinden sonra gelen baz Grek tarihilerin almalarna te-
50 Tanrlarm ve 11sanlar111 Savalar
mel oluturduu anlaldnda, bu tarihinin varlna dair

tm pheler giderilmiti. Gerekten de yksek bir rahip ve
nemli bir bilim adam olan Manetho'nun (hiyeroglif ad
"Tot'un Armaan" anlamna gelir) M.. 270 dolaylarnda, kral
Ptolemy Philadelphus'un emri zerine Msr tarihini birka cilt
te derledii, bugn artk kesin olarak bilinmektedir. El yazmala
rnn asl, skenderiye Ktphanesinde saklanmaktayd; ta ki bi
na ve iindekiler M.S. 642' de igalciler tarafndan atee verilip
dier paha biilemeyen dkmanlarla birlikte yok olana dek . ..
Manetho, Msr hkmdarlarn hanedanlara blm olan -

gnmze dek srdrlen bir yntem- bilinen ilk tarihidir.
Onun Krallar Listesi -isimler, krallk sreleri, tahta k sralar
ve ilgili dier bilgiler- Julius Afrjcanus ve Caesarea'l Eusebi
us'un (M.S. nc ve drdnc yzyllar) almalar iinde
byk lde korunmuhr. Bunlar ve Manetho'ya dayandr
lan dier versiyonlar, onun, birinci hanedann ilk hkmdar
olarak kral Men'i (Yunanca'da Menes: Heredot'un Ms'daki
aratrmalarna dayanarak szn ettii kraln ta kendisi) yaz
d konusunda birlemektedirler.
Bu gerek, o gnden bu yana, Firavun 1. Seti'nin olu 11.

Ramses'le birlikte, kendinden nce gelen yetmi be hkmda
rn adn listeledii Abidos Tableti (ekil 7) gibi modern bir ta
km keiflerle de dorulanmtr. Listedeki ilk isim Mena'dr.
Heredot, Msr firavunlarnn hanedanlar konusunda hak

lysa, Ms'n gemiteki "tanrlarn hkm srd" dnemiy
le ilgili olarak da hakl olamaz myd?
Bulgularmza gre, Manetho bu konuda Heredot'la hemfi

kirdir. Yazdna gre, firavun hanedanlarndan nce gelen drt
hanedan daha vardr: ikisi tanrlarn, biri yar-tanrlarn ve biri
de gei dneminin hanedan. lk bata, der Manetho, Ms'
1 2.300 yl boyunca yedi byk tanr ynetmitir:
Ptah 9.000 yl hkm srd

Ra 1 .000 yl hkm srd
Shu 700 yl hkm srd
Geb 500 yl hkm srd
siris 450 yl hkm srd
Set 350 yl hkm srd
Horus 300 yl hkm srd
Yedi Tanr 1 2.300 yl hkm srd
Manetho'nun yazdna gre, tanrlarn ikinci hanedan, ilki

tanr Tot olan on iki ilahi hkmdardan oluuyordu. Bu hane
dan 1 .570 yl hkm srd. Ona gre, toplamda on dokuz tan
r 1 3 .870 yl hkm srmtr. Ardndan, 3.650 yl boyunca
tahtta kalan otuz yan-tanr gelir. Hepsinin toplamnda, Msr,
1 7.520 yl hkm sren krk dokuz tanr ve yan-tanr hkm
dar ynetmitir. Takip eden 350 yl boyunca ise Msrn tmn
de hibir tanr veya yan-tanr hkmdara rastlanmaz; bu, on
lml hkmdarn Tinis'te krallk yapmay srdrd ka
otik bir dnemdir. Ancak bundan sonra Men, ilk lml fira
vunlar hanedann balatm ve tanr Ptah'a adanan yeni bir
bakent -Heredot'un "Vulkan"- ina etmitir.
Y z elli yl sren arkeolojik keifler ve hiyeroglif yaznn de
ifre edilmesi, firavun hanedanlarnn M.. yaklak olarak
3.100 ylnda ve hiyeroglif ad Men olarak okunan bir hkm
darla baladna tarihileri ikna etmitir. O, Yukar ve Aa
Msr birletirmi ve bakenti Men-Nefer ("Men'in Gzellii")
-Yunanca'da Memfis- adn verdii yeni bir ehre tamtr. Bir
lemi bir Msrn hkmdarln yapt dnem, Manet
ho'nun da ortaya koyduu gibi, kaotik, blnm bir Msr d
neminin ardndan gelmitir. Palermo Ta olarak bilinen bir ese
rin zerindeki yaztta, Menes'ten nce hkm sren ve yalnz
ca Aa Msrn Krmz Tac'n giymi olan krallarn en azn
dan dokuzunun eski adlar korunmutur. "Akrep", Ka, Zeser,
Narmer ve Sna gibi isimler tayan eski krallara ait mezarlar ve
52 Tllrlnr ve ns/11r111 Saulnr
.ekil 7
Hors ve Set' i Mcadelesi 53
orijinal eserler bulunmutur. Saygn Msr bilimci Sir Flinders

Petrie, The Royal Tombs of the First Dynasty (lk Hanedann Kral
lk Mezarlar) adl eserinde ve dier baz yazlarnda, bu isimle
rin kaotik yzyllar boyunca Tinis'te hkm sren on lml
kraln Manetho tarafndan yazlan listesiyle rttn ileri
srmtr. Petrie, birinci hanedandan nce gelen bu gruba "O
(sfr) Hanedan" denmesini nermitir.
Msr krallklar hakkndaki en nemli arkeolojik belgelerden
biri olan nl Turin Papirs Ra, Geb, Osiris, Set ve Horus'u lis
teleyen bir tanrlar hanedanyla balar; Tot, Maat ve dierleriyle
devam eder ve Horus'a -tpk Manetho'nun yapt gibi- 300 yl
lk bir hkmdarlk dnemi atfeder. II. Ramses dneminden ka
lan bu papirs, tanr hkmdarlarn ardndan otuz sekiz yar
tanr hkmdar listelemektedir: "On dokuz Beyaz Duvarn Re
isleri ve on dokuz Kuzeyin Kutsallar." Turin Papirsne gre,
onlarla Menes arasnda, Horus'un himayesi altndaki insan
krallar da hkm srmtr. Lakaplar ise amsu-Hor' dur!
British Museum'daki Eski Msr Eserlerinin kuratr olan
Dr. Samuel Birch, 1 843 ylnda, Londra'daki Royal Society of Li
terature'a hitaben, almalarnda bu papirse ve onun toplam
da 330 isimlik -"Heredot'un szn ettii 330 kralla" rten bir
saydr bu-" listesine bal kaldn aklamtr.
Msr-bilimciler, her ne kadar kendi aralarnda detaylara ili
kin bir takm fikir ayrlklar yaasalar da eski dnem tarihileri
tarafndan (paralanm bir Msr'da on kraln hkm srd
kaotik bir dnemin ardndan) Menes'le balayan hanedanlara
dair verilen bilgilerin gnmzde arkeolojik bulgular tarafn
dan da geerli klnd ve isimleri Horus, Osiris vs. olan tanr
larn hkmdarlklar altnda birlemi bir erken dnemin var ol
duu konusunda artk hemfikirdirler. Ancak bu hkmdarlarn
"tanrlklarn" kabul etmekte zorlanan baz akademisyenler,
onlarn yalnzca "tanrlatrlm" insanlar olduklarn ne sr
mektedirler.
Konuya biraz daha k tutabilmek iin, Menes'in birlemi
Msra bakent olarak setii yerden balayabiliriz. Memfis'in
54 Tanrlarn ve nsanlarm Savalar
konumu, bulgularmza gre tesadfi deildir; tanrlara ilikin

bir takm olaylarla ilgilidir. Memfis'in ina edili tarz, ayn za
manda sembolik anlamlar da tar: Menes, tam bu noktada
Nil'in yn deitirmesi ve ileri derecede set ekme, su yolu a
ma ve toprak slah almalar sonucunda yaratlan yapay bir
hyk zerine ehri kurmutur. ehri bu ekilde ina etme ne
deni, onun Msrn kurulu ekline gpta etmesidir.
Msrllar, "erken dnemlerde var olan ok yce bir tanrnn"
blgeye geldiine ve Msr su ve amurun altnda yatar halde
bulduuna inanmlard. Bu tanr, su yolu aarak ve topra s
lah ederek byk iler baarm, Msr tam anlamyla suyun al
tndan karmtr; bylece Msrn takma ad olan "Ykseltil
mi lke"nin anlamna da aklk kazandrlr. Bu eski tanrnn
ad Ptah't: "Gn ve Yeryznn Tanrs"; onun buyk bir
mhendis ve usta bir sanat olduuna inanlrd.
Y kseltilmi lke efsanesinin doruluu, olayn teknolojik
boyutuyla glenir. Nil, Syene'ye (Aswan) kadar olduka sakin
dir ve gemi seferlerine elverilidir. Ancak onun tesinde, nehrin
gney ynnde ak tehlikelidir ve yol, eitli alayanlarla ke
sintiye uramaktadr. Nil'in su seviyesinin bugn Aswan'daki
barajlarla kontrol altnda tutulmas gibi, tarih ncesi Msr'da da
ayn uygulamann var olduu grlmektedir. Msr efsanelerine
gre Ptah, harekat merkezi olarak kendine, Grek dnemlerin
den bu yana ekline baklarak Elefantin (Fil) denilen Abu Ada
s'n semitir. Ada, Aswan'da, Nil'in ilk elalesinin hemen ze
rinde yer almaktadr. Sembol ylan olan Ptah, metinlerde ve i
zimlerde (ekil 8) yeraltndaki maaralardan Nil'in sularn
kontrol ederken tasvir edilmitir. "Sel sularn tutan kaplar
bekleyen, doru zamanda kaplarn srglerini iten oydu." Bize
teknik bir dille, mhendis gzyle mmkn olan en doru nok
tada, Ptah'n kilitleri alabilen ve kapatlabilen, "srglenen"
ve tekrar alabilen "ikiz maaralar" (birbirine bal iki su depo
su) yapt ve bylece Nil'in su seviyesini ve akn yapay ola
rak kontrol edebildii anlatlmaktadr.
Ptah ve dier tanrlara Msr dilinde Ntr - "Muhafz, Gzc" -
ekil 8
denilmektedir. Msrllarn yazdna gre onlar, Msra Tn

Ur' dan, "Uzak-Yabanc lke" den gelmilerdir. Ur kelimesi "es
ki" anlamna gelmektedir, ancak gerek bir yer ad da olabilir;
Mezopotamya ve Kitab Mukaddes kaytlarndan olduka iyi
bilinen bir yer: Gney Mezopotamya'daki eski Ur ehri . . . Ve K
zldeniz'de Mezopotamya ile Msr birbirine balayan boaza,
tanrlar Msra ulatran bir geit olduu iin Tn-Neter, yani
"Tanrlarn Yeri" denilmitir. En eski tanrlarn Kitab Mukad
des'te geen Sam topraklarndan geldii iddias ise bu eski tan
rlarn isimlerinin "Sami" (Akkad kkenli) olmas gibi ar tc
bir gerekle ayrca desteklenmitir. Bu nedenle Msr dilinde
hibir anlam tamayan Ptah, Sami dillerinde "yontarak ve oya
rak cisimlere ekil veren" anlamna gelmek tedir.
56 Tanrlarn ve nsa11/ar111 Savalar
Zaman iinde -Manetho'ya gre 9.000 yl sonra- Ptah'n olu

Ra, Msrn hkmdar olmutu. Onun adnn da Msr dilinde
herhangi bir anlam yoktur. Ancak Ra parlak, semavi bir gvde
ye sahip olmakla zdeletirildiinden, tarihiler Ra'nn "par
lak" anlamna geldiini dnmektedirler. Daha kesin olarak
bildiimiz ey, sfatlarndan biri olan Tem'in Sami dillerinde an
lamnn "Eksiksiz, Saf Olan" olduudur.
Msrllar, Ra'nn da dnyaya "Milyonlarca Y llk Geze
gen" den gksel bir gemiyle geldiine; bu geminin Ben-Ben ("Pi
ramit Kuu") denilen konik st blmnn, daha sonra kutsal
An ehrinde (Greke ad olan Heliopolis'le tannan Kitab Mu
kaddes'teki On ehri), zel olarak yaptrlan bir tapnakta ko
runduuna inanmlardr. Hanedanlar dneminde Msrllar,
Ben-Ben'i ve Ra'yla ve tanrlarn gksel yolculuklaryla ilgili di
er kalntlar grmek iin bu tapnaa hac ziyaretleri yaparlar
d. sraillilerin ina etmeye zorlandklar ehir olarak anlatlan
Kitab Mukaddes'teki Pi-tam, "Tem'in Giri Kaps" ehri, Tem s
fatn tayan Ra iin yaplmt.
Msr tanrlarnn geleneklerini ilk defa kayda geiren ve

Ra'nn bakanlndaki ilk "tanrlar birlii"nin dokuz "Muha
fz"dan -Ra ve onu izleyen drt tanrsal ift- olutuunu syle
yenler, Heliopolis'li rahiplerdir. Ra, Msr' da kalmaktan skld
nda ynetime geen ilk tanrsal ift, onun ocuklaryd; erkek
olan u ("Kuruluk") ve dii olan ise Tefnt' tu ("Nem"). Msr
efsanelerine gre esas grevleri, Yeryz'nn zerindeki gkle
ri kontrol etmesinde Ra'ya yardm etmekti.
u ve Tefnut, ileriki zamanlarda, kraln kendi kz kardeini
e olarak semesinde lml firavunlara rnek tekil ettiler. Ef
sanelerin ve Manetho'nun verdii bilgilere gre, onlarn ardn
dan tahta, yine bir aabey-kz karde ifti olan ocuklar km
tr: Geb ("Toprak Yan") ve Nut ("Usuz Bucaksz Gkyz").
Msrn tanrlarla ilgili efsanelerine tamamyla mitolojik bir
yaklam -ilkel insanlarn tabiat gzlemlemesi ve doa olayla
rnda "tanrlar" grmeleri- bilim adamlarn, Geb'in tanrlat-
Hors ve Set'i11 Miicadelesi 57
rlm Yeryz' n, Nut'un ise Gkyz'n temsil ettiine inan

drmtr. Bu nedenle, Geb ve Nut'u sonraki Msr tanrlarnn
Baba ve Anne' si olarak adlandran Msrllar, tanrlarn Yeryz
ve Gkyz'nn birlemesinden doduuna inanmlardr. An
cak Piramit Metinleri ve liiler Kitab ndaki efsaneler ve iirsel
'
anlatmlarn gerei yans ttklar dnlrse, Geb ve Nut'un

adlarnn, Bennu kuunun dnemsel olarak ortaya kmasyla
meydana gelen olaylar sonucunda verildii dnlebilir. Bu
ku, Greklerin Phoenix, yani Anka Kuu efsanesini dayandr
dklar kutur: T yleri krmz ve altn rengi olan, birka bin yl
boyunca aralklarla lp yeniden dirilen bir kutur bu . . . Geb'in
topraktan harikalar yaratmas ve Nut'un "gkyzn usuz bu
caksz hale getirmesi", hep Bennu kuu iindir; bunun ad,
Ra'nn Yeryz'ne indii tuhaf aygtnkiyle ayndr. yle gz
kyor ki onlarn bu marifetleri "Aslanlar lkesi"ndeki tanrlar
tarafndan gerekletirilmitir; Geb, orada "usuz bucaksz gk
yz"nden gelen ve ufukta beliren kresel cisim iin "toprakla
r temizlemi, ona yer amtr."
Yukarda anlatlan baarl ilerin yol at olumsuz bir so
nu olarak, Geb ve Nut, Msrn dorudan yne timini kendi
drt ocuuna brakmtr: Greklerin Osiris dedii Asar ("Her
eyi Grebilen") ile kz kardei-kars olan, sis olarak bilinen
Ast ve de Set ile sis'in kardei olan kars Nef tis (Nebt-Hat, yani
"Tapnan Kraliesi"). Msr efsaneleri esasen, Msrn gerek
tanrlar kabul edilen bu tanrlarla ilgilenir. Ancak i, onlar tas
vir etmeye geldiinde (ekil 9), Set asla hayvan maskesi olma
dan resmedilmez; yz hibir yerde grnmemektedir ve her
ne kadar Ki tab Mukaddes'te Adem ve Havva'nn nc o
cuklarnn adyla (it) ayn olsa da adnn anlam halen Msr-bi
limcilere meydan okumaktadr.
Kendi kz kardeleriyle evlenen iki kardele birlikte, tanrlar
tahtn varisi konusunda ciddi bir sorunla yz yze gelirler. Ak
la en yakn zm, krall blmektir: Osiris'e kuzeydeki alak
araziler (Aa Msr), Set'e ise gneydeki dalk blge (Yukar
Msr) verilir. Bu anlamann ne kadar srdn, ancak Ma-
58 Tanrlarn ve nsmlarm Savalar
ekil 9
netho'nun kaytlarna bakarak tahmin edebiliriz. Ancak kesin

olan ey, hkmdarln pay ediliinden Set'in tatmin olmad
ve Msrn tamamn kontrol altna alabilmek iin eitli entrika-
lara bavurduudur. .
Bilim adamlarna gre Set'i harekete geiren yegane drt,
gce duyduu iddetli arzusudur. Fakat tanrlarn tahta kma
kurallarnn neler olduunun iyice anlalmas, bu kurallarn
tanrlarn (ve ardndan lml krallarn) hareketleri zerindeki
nemli etkilerini anlamay da mmkn klar. Tanrlar (ve onla
rn ardndan insanlar), resmi elerinden baka, bir ya da birden
fazla metres kadar, evlilik d ilikilerden de ocuk sahibi ola
bildiklerinden, tahta kabilmenin ilk kural uydu: Resmi eten
doan ilk erkek ocuk, tahtn da varisi saylrd. Resmi e erkek
ocuk dourmazsa, metreslerden doacak ilk erkek ocuk varis
olurdu. Buna ramen, herhangi bir zamanda, hatta ilk erkek va
risin doumundan da sonra, eer hkmdarn yar-z kz kar
deinden bir olu olursa, bu ocuk ilk doann yerini alr ve ya
sal varis olurdu.
Yeryz ve Gkyz Tanrlar arasnda bunca rekabet ve
kavgaya neden olan ey, ite bu gelenekti ve -tahminlerimize
gre- Set'i harekete geiren esas drt de yine buydu. Bu tahmi
nimizin kayna, kendi dnemindeki Grekler ve Romallar iin
Yakn Dou tanrlarnn efsanevi tarihlerini yazan M.S. birinci
yzyln tarihi-biyograf Pltark'n De !side et Osiriside (sis ve
Osiris'e Dair) adl inceleme eseridir. O dnemde, eserinde baz
Horus ve Sef'i Mcadelesi 59
ald Msr kaynaklarnn, bizzat tanr Tot'un yaztlar olduu

na inanlmaktayd. Tanrlarn Yazcs olan Tot, tm zamanlarda
onlarn bu dnyadaki hareketlerini ve tarihlerini kaydetmiti.
Pltark, al cmlesinde "imdi burada, [alkonulmu] en
nemli ve gereksiz blmler kartlarak, sis ve Osiris'in hika
yesi ksaca anlatlmtr," diye yazar ve Nut'un (Grekler, onu
tanralar Rhea ile karlatrrlar) erkek ocuk dourduu
nu syleyerek devam eder: lk doan Osiris, son doan ise
Set'tir. Ayrca iki kz ocuu da olmutur, sis ve Neftis. Ancak
hepsinin de babas, Geb deildir: O, sadece Set ve Neftis'in ba
balardr. Gerekte, Osiris ve ikinci erkek kardeinin babas, to
runu Nut'la gizlice birlikte olan Ra'dr. sis'in babas ise "ayn
tanraya ak olan" ve "ondan ald armaanlarn karln"
eitli yollarla geri deyen Tot'tur (Grek tanrs Hermes).
O halde, sahne yledir: lk doan Osiris'tir ve Geb'den ol
mad halde, taht zerinde iddia ettii hak, Ra'nn olu olduu
iin ok daha byktr. Ancak Set, hkmdar Geb'in yar-z
kz kardei Nut'tan doma olu olduundan, yasal varistir.
Tm bunlar yetmiyormu gibi, iler, iki kz kardein ker..di oul
larn, tahtn bir sonraki yasal varisi yapmak iin giritii yar
yznden daha da karmtr. Bunu baarmak iin Set'in yal
nzca kz kardei sis'ten bir oul yapmas gerekliyken, Osiris'in
bunu, her ikisi de yar-z kardei olan sis'ten ya da Neftis'ten
yapma seenei vardr. Ancak Osiris, sis'i kars yaparak Set'in
varislerinin Msr ynetme ansn kasten yok etmitir. Bunun
zerine Set, Neftis'le evlenir; ancak Neftis onun z kardei oldu
undan, ocuklarnn hibirisi hkmdarlk iin gereken nite
liklere sahip olamaz.
Bylece, onu hem tahttan, hem de gelecekteki varislerinden
mahrum brakan, Osiris'e kar Set'in giderek artan vahi fkesi
iin tm koullar hazrdr artk . . .
Pltark'a gre, Set'in intikam "E tiyopya'nn Aso adl krali
esi"nin Msr ziyaretine denk gelir. Destekileriyle ibirlii
iindeki Set, onun erefine tm tanrlarn davetli olduu bir zi
yafet verir. Yapt plan dorultusunda, Osiris'i iine alabilecek
60 Tarlarn ve sa11lam Savalar
byklkte grkemli bir sandk yaptrr: "Ziyafet salonuna ge

tirdii bu sandk, oradaki herkes tarafndan takdir edildi. Ar
dndan Set, vcudu iine sabilecek herhangi birine sand
vermeye -aka yollu- sz verdi. Bunun zerine oradaki herkes,
birbirinin ardndan sandn iine girdi.
Son olarak, Osiris sandn iine girdi. Bunun zerine, ibir
likiler annda koarak kapa zerine kapattlar ve dndan i
vilerle bir daha almayacak ekilde tutturdular, zerine erimi
kurun dktler." Daha sonra, Osiris'in hapsedildii sand de
niz kenarna tayp, Nil'in Akdeniz'e dkld Tinis'te onu
suya attlar.
Yas kyafetlerine brnen ve kederinin gstergesi olarak sa
nn bir tutamn kesen sis, sand aramaya kar. "Nihayet,
sandkla ilgili daha net bir bilgi edinebilmiti; onun dalgalarla
Biblos kylarna (bugnk Lbnan) srklendiini renmi
ti." sis, Osiris'in vcudunu tayan sand bulur ve Osiris'i na
sl dirilteceini bulana dek, bunu ssz bir yere saklar. Ancak Set,
bir ekilde tm bunlardan haberdar olmutur. Sand ele gei
rir ve Osiris'in vcudunu Msrn drt bir yanma datt on
drt paraya ayrr.
sis, bir kez daha, hem kardei, hem kocas olan Osiris'in v
cut paralarn aramaya kar. Efsanenin baz versiyonlarna g
re, paralar onlar bulduu yerlere gmm ve o yerlerde in
sanlarn Osiris'e tapnmasn balatmtr; dierlerine gre ise
paralar biraraya getirerek, mumyalama geleneini balatm
tr. T m de onun tm paralar bulduu konusunda hemfikir
dir; bir teki hari: Osiris'in erkeklik organ.
sis, buna ramen, en sonunda vcuttan ayrlmadan nce
Osiris'in vcudundan onun "zn" almay baarr ve tohum
laryla kendini hamile brakr. Bylelikle olu Horus'u dourur.
Onu Nil deltasndaki papirs bataklklarnda, Set'in gzlerin
den saklar.
Takip eden olaylarla ilgili pek ok efsane bulunmutur: Papi
rse geirilen ve tekrar kopyalanan efsaneler, ller Kitab'nn
blmlerini oluturmu ya da Piramit metinlerinde manzume-
Hors ve Set'i11 Mcadelesi 61
ler olarak kullanlmlardr. Biraraya getirildiklerinde, siyasi

taktiklere bavurmay, iktidar iin adam karmay, sihirli bir
ekilde ller dnyasndan geri gelmeyi, homoseksellii ve
son olarak da -ortadaki dl, tanrlarn lahi Taht' olan- byk
bir sava ieren esasl bir drama sergilerler.
Herkes Osiris'in geride bir varis brakmadan ldne ina
nyor gzktnden, Set, sis'i birlikte olmaya zorlayarak, bu
nun yasal bir varis elde etmesi iin uygun bir zaman olduunu
dnr. Onu karr ve rza gsterene dek onu esir olarak tutar,
ancak sis, tanr Tot'un da yardmyla kamay becerir. Metter
nich Ta zerinde kaytl bulunan sis'in kendi azndan hika
yeletirilen bir versiyonunda, sis gece kan ve Horus'un sak
l olduu batakla varana dek yaad maceralar anlatr. Ora
ya vardnda, Horus'u akrep sokmas sonucu can ekiirken
bulur (ekil 1 0). Metni okuyanlar, sis'in kan tetikleyen e
yin olunun lm haberi olduunu kolaylkla anlayabilir.
Bataklklarda yaayan insanlar, onun lklaryla dar
karlar ancak ona yardm edemezler. te o zaman yardm, bir
uzay aracndan gelir:
O zaman sis gklere bir lk gnderdi ve Milyonlarca Y l

lk Gemi'den yardm istedi.
Ve Gksel Disk durdu, olduu yerden kprdamad.
Tot aa indi ve ona sihirli gler verildi ve syleneni gere
e dntren byk gce sahip oldu. Ve yle dedi:
"Ey sis, hatiplik bilgisine sahip olan grkemli tanra, gre
ceksin ki olun Horus'a hibir ktlk yaklaamaz; nk O,
Ra'nn gemisi tarafndan korunacak.
Bugn, Gksel Disk'e dn olduu yerden binerek geldim.
Gece bastrdnda, bu Ik, Horus'u iyiletirmek iin zehri ka
racak . ..
Bu ocuu annesi iin kurtarmak zere gklerden indim."
Becerikli Tot tarafndan yeniden canlandrlan ve baz metin

lere gre Tot'un tedavisi sonucunda sonsuza dek baklk ka-
62 Tnrlnr ve snnlnr Savalar
zanan Horus, Netch-atef, yani "Babasnn ntikamcs" olarak ye

titirilir. Osiris'in yanda olan tanr ve tanralar tarafndan sa
va sanatlar zerine eitilmi, tanrsal birlie layk grlerek
bir lahi Prens olmak zere bytlmtr. Derken bir gn, Osi
ris'in tahtnda hak iddia etmek iin Tanrlar Konseyi'nin nne
kar.
ekil 1 0
Onu karlarnda grdkleri iin aran tanrlarndan biri de

Set'ti. Hepsi de merak iindeydi: Bu ocuun babas gerekten
de Osiris miydi? C'1ester Beatty Papiriisii No. 1 olarak bilinen bir
metinde anlatldna gre Set, yeni ortaya kan yeeniyle ara
sndaki problemi barl bir ekilde knnuabilmek iin, tanrla
ra tartmaya ara vermelerini nerir. Horus'a "gel, evimde bir
likte gzel bir gn geirelim," der; o da kabul eder. Ancak Set
bar yapmak niyetinde deildir. Aklnda hilekarlk vardr:
Ve akam vakti geldiinde, onlar iin bir. yatak serilir ve ift

oraya yatar.
Gece, Set, Horus' a tohumlarn aktr.
Set, tanrlarn bir sonraki konsey toplantsnda, hkmdarlk

grevinin kendisine verilmesini talep eder; ne de olsa Horus ar
tk bu greve uygun deildir: Osiris'in soyundan gelsin ya da
gelmesin, artk Set'in tohumlar onun iindedir ki bu onu Set'in
selefi deil, halefi yapmaktadr!
Tanrlar artma sras, imdi Horus'tadr. Set tohumlarn
akttnda, "tohumlarn avularmla yakaladm," der Horus.
Sabah olduunda, bunu annesine gstermi ve olanlar ona an
latmtr. sis, bunun zerine Horus'un kendi tohumlarn bir
baka kaba aktmasn salar. Ardndan Set'in bahesine gider
ve Horus'un tohumlarn, Set farknda olmadan, yiyecei bir
marul yaprana dker. Bylece Horus, "Set'in tohumlar benim
iimde olmad gibi, aslnda benimkiler onn iindedir! Asl dis
kalifiye olan Set'tir," diye ilan eder. aran tanrlar, konuyu z
mesi iin Tot'u arrlar. Tot, Horus'un annesine verdii ve
onun bir kapta saklad tohumlar kontrol eder; onlarn gerek
ten de Set'e ait olduklarna karar verir. Ardndan Set'in vcudu
nu tetkik eder ve Horus'un tohumlarnn onun iinde olduunu
dorular . ..
fkeden deliye dnen Set, tartmann sona ermesini bekle
mez. Artk yalnzca lmne savamak bu konuya son noktay
koyacak, diye bararak oray terk eder.
Manetho'ya gre, Set, o zamana kadar 350 yl hkm sr
mtr. Bu zamana, sis'in Osiris'in paralara ayrlan gvdesi
nin on uzvunu bulmas iin geen zaman da eklersek -ki bu
nun on yl olduuna inanyoruz- "dmana" kar giritii
savata elik etmek zere Ra'nn, Nbye' de Horus'a katld
yl, gerekten de "363 yl" yapar. Hors, Raya/ God of Egypt (M
srn Kral Tanrs Horus) adl eserinde, S. B. Mercer konuya ili
kin akademik grlerini u kesin cmleyle ifade etmektedir:
"Horus ve Set arasndaki anlamazln hikayesi, tarihi bir ola
y yanstr."
Edfu tapnandaki yazta gre, Horus ve Set arasndaki ilk
yz yze arpma, daha sonralar "Sava Gl" olarak da bili
necek olan "Tanrlarn Gl"nde yaplmtr. Horus, Set'e lahi
64 T111r/ar11 ve nsa11/ar11 Savalar
Mzrak'la vurmay baarm, Set yere dtnde ise onu esir

alarak, Ra'nn huzuruna karmtr. "Mzra [Set'in) boynuna
dayanmt ve kt olann bacaklar zincirlenmiti. Az, tanr
nn [Horus) sopasnn tek bir hamlesiyle kapatlmt." Ra'nn
karar, sis ve Horus'un, Set ve esir alnan dier suikastlara di
lediklerini yapabilecekleri eklindedir.
Ancak Horus, esirleri kafalarn keserek ldrmeye balad
srada, sis kardei Set'e acr ve onu serbest brakr. Takip
eden olaylara dair birka farkl anlatm mevcuttur; bunlardan
biri, Drdnc Sallier Papiriisii'dr. ouna gre, Set'in serbest
braklmas Horus'u ylesine fkelendirir ki kendi annesinin,
yani sis'in ban keser; ancak tanr Tot, kesik ba yerine koyup
onu diriltir. (Bu olay, ayn zamanda Pltark tarafndan da nak
ledilmitir.)
Set, kann ardndan, ilk bata toprak altndaki bir tnelde
saklanr. Alt gnlk bir sessizliin ardndan, bir dizi hava sava
meydana gelir. Horus, yzgeleri ya da ksa kanatlar olan
uzun, silindirik bir gemi eklinde tasvir edilen bir Nar ("Ate
ten bir Stun") iinde ge kar. Bir blmesinde, maviden kr
mzya renk deitiren ve sonra maviye dnen iki "gz" vardr;
arkasna jetinkini andran izler izilmitir (ekil 11 ); bu garip
alet, n tarafndan nlar samaktadr. (Tm de Horus'un des
tekileri tarafndan yazldndan, Msr metinlerinde Set'in ha
va aracnn tanmna rastlanmaz.)
ekil 1 1
Horus ve Set'in Mcadelesi 65
Metinler, olduka geni apl bir sava ve ilk vurulann -

Set'in aracndan gelen bir yldrmla- Horus olduunu anlatr.
Nar, "gzlerinden" birini kaybetmitir ve Horus savaa Ra'nn
Kanatl Disk'i iinde devam eder. Buradan Set'in zerine bir
zpkn gnderir. Set artk vurulmutur ve testislerini kaybe
der . . .
Silahn yaps zerinde duran W. Max Mler, Egyptian
Mytholog; (Msr Mitolojisi) adl eserinde, onun "garip, neredey
se imkansz bir bal" olduunu ve hiyeroglif metinlerde ad
nn "otuz silah" olarak getiini yazmtr. Antik betimlemelerin
ortaya kardna gre (ekil 12a), bu "zpkn" aslnda dahice
ina edilmi paral bir rokettir: lk olarak byk fze frlat
lr; bylece, iki kk fzenin atlabilecei boluk alm olur.
"Otuz Silah" ismi, bugn bizim ok-balkl roket dediimiz si
lah artrmaktadr; her bir rokette on sava bal vardr.
Tamamen bir tesadften, ya da belki de benzer koullarn
benzer armlara neden olmasndan dolaydr; St. Louis, Mis
souri'li McDonnell Douglas irketi, yeni gelitirdii sava gemi
si roketlerine "Zpkn" (Harpoon) adn vermitir (ekil 12b).
Byk tanrlar atekes ilan ederler ve dmanlar bir kez da
ha Tanrlar Konseyi'nin huzuruna arrlar. Yaplan tartmala
ra ilikin detaylar, Firavun abaka'dan (M.. 8.yy.) kalan ta bir
stundaki yaztlardan biraraya getirebiliyoruz. abaka, bu met
nin, Memfis'teki P tah tapnanda gml bulunan, "kurtlarn
yedii" ok eski deri bir tomarn kopyas olduunu sylemitir.
lk bata Konsey, Osiris zamanndaki snrlara bal kalarak M
sr', Horus ve Set arasnda yeniden bler, ancak tanr Geb'in,
Msr hanedannn devamllyla ilgili pheleri vardr ve bu
karar bozar: Gelecekteki nesilleri kim devam ettirebilecektir?
Testislerini kaybetmi olan Set' in artk ocuklar olamaz . . . Ve bu
yzden, "Yeryz Tanrs Geb, Horus'a miras olarak" Msr'n
tamamn brakr. Set'e ise Msr'n dnda bir toprak verilecek
tir; bundan byle, Msrllar tarafndan artk Asyal bir tanr ola
rak addedilecektir.
Tanrlar Konseyi, bu tavsiyeleri tam bir ittifak iinde uygula-
Horus ve Set'in Mcadelesi 67
maya koyar. Konseyin son eylemi, Hunefer Papirs'nde yle

anlatlr:
Horus, btn tanrlarn huzurunda galip kabul edilmitir.

Dnya zerindek\ hakimiyet onun sorumluluuna braklmtr
ve topraklar, en uzak snrlaryla Msr dr.
Geb'in tahtnn, tanr u'nun yksek rtbesiyle birlikte ona
braklmasna hkm verilmitir.
Papirs'te anlatldna gre, bu merulatrma yle devam

eder:
Kaytlar Meclisi'nde verilen kararlara gre resmiletirilerek;

Karar, Efendin Ptah'n emirleri dorultusunda metal bir tab
let zerine yazlmtr . . .
Gksel tanrlar ve yeryz tanrlar, kendilerini olun Ho
rus'un emrine adarlar. Onu, Kaytlar Salonuna dek izleyecekler
dir. O, hepsine hkmedecektir.
-3-
ZEUS V E NDRA'NIN
ROKETLER
M.. beinci yzylda Msr' a yapt ziyaretin ardndan, He

redot, Greklerin tanrsal kavram ye inanlarn Msrllardan al
dklarna ikna olmutu. Kendi yurttalar iin, karlatrlabile
cek Msr tanrlarn tanmlamak zere Yunan tanrlarnn adla
rn kullanmtr.
Onun Yunan teolojisinin Msr kkenli olduuna dair inanc,
yalnzca tanrlarn karlatrlabilir zellikleri ve isimlerinin an
lamlarndan deil, (arlkl olarak) onlarla ilgili hikayelerdeki
benzerliklerden de kaynaklanmaktadr. Bunlar arasndan ol
duka esrarengiz bir benzerlik, basit bir tesadften te bir ey
olarak Heredot'un dikkatini ekmiti; bu, bir tanrnn dier bir
tanr tarafndan stnlk mcadelesinde hadm edilmesinin y
ksdr.
Heredot'un byk olaslkla bavurmu olduu Yunan kay
naklar, neyse ki bugn halen mevcuttur: Bunlar, Homeros'un
lyada's; Heredot'un dneminden nce yazlan ve iyi tannan
Teb'li Pindar'n Odes'i ve hepsinden nce, orta Yunanistan' da bir
Askara yerlisi olan Hesiod'un M.. sekizinci yzylda, bir ba
ka eserle (ler ve Gnler) birlikte yazd Theogony ("lahi Soya
ac") gibi eitli yaznsal almalardr.
Bir air olan Hesiod, Theogony'yi Mzler'e (lham Perileri),
68
Zes ve dra'nm Roketleri 69
yani mzik, edebiyat ve sanat tanralarna ithaf etmitir. Yazd

na gre onlar, "tanrlarn saygdeer rknn tarihini ta en ba
ndan itibaren bir arkyla anmas" ... ve ardndan insanlarn ve
gl devlerin rkn anlatan bir ark yapmas iin Hesiod'a il
ham vermilerdir ve o, bylece Olimpos'taki Zeus'u mutlu et
mitir." Tm bunlar, o, gnn birinde Mzle'in evi olan Kutsal
Da yaknlarnda "koyunlarn gderken" meydana gelmitir.
Bu pastoral girie ramen, Hesiod'a ilham yoluyla bildirilen
tanrlarn yks, ounlukla bir ihtiras, isyan, hile ve yaralama
yksdr; ayn zamanda mcadele ve kresel savalarla ilgili
dir. Zeus'un ilahilerle yceltilmesine karn, onun liderliiyle
son bulan o kanl vaheti rtbas etme giriiminde bulunulma
mtr. Mzler ne ark syledilerse, Hesiod onlar hemen yaz
mtr: "Zeus'un ak ocuklar olcn bu dokuz kz, Mzler, un
lar sylerler;"
Gerekte, ilk balangta Kaos vard,

ve sonra geni sinesi ile Gaia (Yeryz) geldi . . .
Ve geni geitli Yeryz'nn derinliklerindeki
karanlk Tartaros (Cehennem),
ve lmsz tanrlarn en vicdanls Eros (Ak) . . .
Kaos'tan Erebos (Yeralt Karanl)
ve kara Nyks (Gece) kt;
Ve Nyks'ten Aither (Hava)
ve Hemera (Gndz) dodu.
Kutsal tanrlarn bu ilk grubu, Gaia (Yeryz) Uranos'u (Yl

dzl Gkyz) dourduunda tamamlanr ve ardndan, tanr
larn Birinci Hanedanna dahil edebilmek iin onunla evlenir.
Uranos'un yan sra, onun doumundan ksa bir sre sonra, za
rif kzkardei Uraea'y (Dalar) ve "fkeli dalgalaryla bo de
rinlii, Pontos'u (Deniz)" dourur.
Derken, tanrlarn bir sonraki kua -Gaia'nn Uranos'la bir
lemesinden olma- yaratlr:
70 Tan rlarn ve nsanlarn Savalar
O Uranos'la birletikten sonra,

derin girdaplaryla Okeanos (Derin Denizler);
Koios ve Krios ve Hyperion ve apetos;
Theia ve Rhea, Themis ve Mnemosyne;
Ve altn-tal Phoebe ile gzel Tethys geldi.
Onlarn ardndan, ocuklarn en kurnaz,
en genci ve de en yaramaz Kronos dodu.
Bir olun z annesiyle iftlemesinden domu olmalar ger

eine ramen, bu on iki ocuk -alt erkek, alt dii- tanrsal k
kenlere layk bulunmulardr. Ancak Uranos giderek daha da
ehvet dkn bir hale gelince, ortaya kan ocuklar, mthi
glerine ramen, eitli bozukluklar gsterirler. Doan ilk "ca
navarlar" tane Kiklop'tur: Brontes (Gk Grleten), Steropes
(Yldrm Dren) ve Arges (imek aktran). "Bir gzlerinin
alnlarnn tam ortasnda olmas dnda, geri kalan her eyleriy
le tanr gibiydiler; onlara 'Tepegz' (Kiklop) denilirdi, nk
gzlerinden biri, alnlarnn ortasndayd.
Ve bir kez daha Gaia ve Uranos'tan erkek ocuk daha do
du, dile getirilemeyecek yetenek ve cesaretteydiler: Kottos, Bri
areos ve Gyges; korkusuz ocuklar." Dev boyutlu bu ocua,
"Yz-Kollular" denilirdi: "Omuzlarndan yz tane dokunulma
mas gereken kol kard ve her birinin omuzlar zerinde elli
kafas vard."
Hesiod, "Kronos, ehvet dkn babasndan nefret ederdi,"
diye yazar; ancak "Uranos, keyifle tecavzlerini devam ettirdi."
te o zaman, Gaia "byk bir orak yaratr ve plann, sevgi
li oullarna aklar" : Uranos'un cinsel organ kesilecek ve eh
vetine bir son verilecek ve bylece "gnahkar babalar aalk
tecavzleri" iin cezalandrlacaktr. Ancak "korku hepsini ele
geirir" ve yalnzca "mehur Kronos, kurnaz evlat, cesaretini
toplar."
Ve bylece Gaia gri akmaktandan yapt ora Kronos'a
verir ve Akdeniz kylarndaki evi civarnda bir "pusu" kurarak
onu oraya saklar.
Zes ve dra'nn Roketleri 71
Ve Uranos gece vakti geldi, ak hasreti iindeydi;

ve G aia'yla yatmak istedi.
O zaman, pusuya yatt yerden kan olu,
sol elini onu yakalamak iin uzatt;
ve sa elinde o keskin dili koca ora tutuyordu.
Hzla babasnn cinsel organn kesti,
ve arkasna, dalgal denizin iine doru,
onu frlatp att.
tamamlanmtr, ancak Uranos'un hadm edilmesi, ocuu

olmasna yine de engel olamaz. Yaradan fkran kan Gaia'y ha
mile brakr ve Gaia "gl Eriny'leri" (intikam tanralar) ve
"ellerinde uzun mzraklar ve parlak zrhlaryla devasa Gigant
lar ve Meliades denilen perileri ('dibudak aac perileri' ] do
urur." Dalgal denizin ardnda kpkler brakarak Kbrs' a
doru srkledii cinsel organdan, "tanrlarn ve insanlarn Af
rodit ( 'Kpklerden Gelen'] dedikleri . . . ok kt ve gzel bir
tanra ortaya kar."
Artk sakatlanm olan Uranos, intikam almak iin canavar
tanrlar yardma arr. Kendi ocuklar artk birer Titan yani,
"ona zarar veren ve korkun eylemi gerekletiren rk" olmu
tur. imdi dier tanrlarn, "bunun intikamnn hemen alnd
ndan" emin olmalar gerekmektedir. Panie kaplan Kronos,
bunun zerine Kikloplar ve dier canavars tanrlar hapseder;
bylece hibiri Uranos'un yardm arsna cevap veremeyecek
tir.
Ta bandan beri, Uranos kendi ocuklarn meydana getir
mekle megulken, dier tanrlar da bo durmayp oalmaktay
dlar; ocuklar, sahip olduklar nitelikleri -genellikle iyi nitelik
ler- gsteren isimler tamaktaydlar. O kt eylemden sonra,
tanra Nyks de ktlk tanrlar dourarak onun bu yardm
arsna katlmtr: "O, merhametsiz intikamclar olan Kader
ve Baht tanralarn dourdu: Klotho ( 'Hayat ipliini eiren']
ve Lakhesis ['Hayat ipliini len'] ve Atropos [ 'Kanlmaz
Olan-Hayat pliini Kesen'] . . . Felaketi, Kara Yazgy ve lm . . .
72 Tnnrlnm ve nsnlnrm Snvnlnr
Su ve Elemi . . . Ktlk ve znty dourdu." Ve dnyaya, "Hi

le ve Kargaay olduu kadar. . . Kavgay, Sava, Katliam, l
drmeyi, ekimeyi, Yalan Sylemeyi, Anlamazl, Kanun
suzluu ve Ykm getirdi." Son olarak, Nyks'ten Nenesis (Ada
let) domutur. Uranos'un ars cevapsz kalmaz; kavgalar,
arpmalar ve sava, tanrlarn arasna kk salar.
Titanlar, nc kuak tanrlar, ite bylesine tehlikeli bir
dnyaya doarlar. Alt kardeten bei, cezalandrlma korkusu
iinde, alt kz kardein beiyle evlenerek birbirlerine yakn ka
lrlar. Bu tanrsal erkek ve kz karde iftlerin iinde en nemli
si Kronos ve Rhea' dr nk yerine getirdii gz pek eylem
nedeniyle tanrlar arasnda liderlii Kronos stlenmitir. Bu bir
lemeden Rhea'nn kz ve olu olur: Hestia, Demeter ve
Hera ve Hades, Poseidon ve Zeus.
Bu ocuklardan birinin doumunun zerinden ok geme
den, "byk Kronos her birini yutar... ki Gklerin Oullarndan
bir bakas daha lmsz tanrlar arasnda kralla ykseleme
sin." Kendi ocuklarn yutarak yok etmesinin nedeni, kulana
gelen "gl olmasna gldr ama kendi olu tarafndan alt
edilmeye mahkumdur," diyen bir kehanettir: Kader, babasna
yapm olduunu Kronos'a tekrarlayarak ona oyun oynamakta
dr.
Ancak Kaderin nne geilemez. Kronos'un kurnazln iyi
bilen Rhea, son doan olu Zeus'u Girit adasna saklar. Kro
nos' a bebek yerine, "kundak bezine sarlm byk bir ta" ve
rir. Hilenin farkna varmayan Kronos, Zeus olduunu dnd
ta yutar. Hemen ardndan ise kusmaya balayp daha nce
yuttuu ocuklarn birer birer kartr.
"Yllar getike, prensin [Zeus] kudreti ve grkemli etkisi gi
derek artar." Bir dnem, ehvet dkn Uranos' a yakr bir to
run olarak Zeus, gzel tanralarn peine der ve sklkla on
larn kocas olan dier tanrlarla ban derde sokar. Ancak daha
sonra kendini tamamen ynetim ilerine verir. "Yce Othyrs
Dandan (orada yayorlard) gelen kibirli" yal Titanlar ile
"gzel sal Rhea'nn Kronos' la birleerek dourduu" ve tam
Zes ve ndra'm Roketleri 73
kardaki Olimpos Danda oturan gen tanrlar arasnda, on

senedir bir sava srp gitmektedir. "iddetli bir fkeyle, on yl
boyunca srekli birbirleriyle savatlar ve bu sk mcadelenin
her iki taraf iin de sonu gelmiyordu ve savata eit durumda
kalmlard."
Bu sava, yalnzca birbirine komu tanr kolonileri arasnda
ki ilikilerin bozulmasnn bir sonucu muydu; akrabalklar bir
birine karm ve sadakatsiz (annelerin oullaryla ilikiye gir
dii ve amcalarn yeenlerini hamile brakt) tanr ve tanra
lar arasnda patlak veren rekabet miydi; yoksa, yeni rejimin es
kisine kar giritii bitmek bilmeyen isyann ilk rnei miydi?
Theogony buna net bir cevap sunmaz, ancak daha sonra gelen
Yunan efsaneleri ve oyunlar, btn bu nedenlerin birleerek,
gen ve yal tanrlar arasnda uzun sren ve "inat bir sava"
yarattna iaret ederler.
te bu sregelen sava, Zeus tarafndan dier tanrlar ze
rinde hakimiyet kurmak iin bir frsat olarak grlr ve byle
ce -bilerek ya da bilmeyerek- babas Kronos' a yazlan kaderi,
onu tahttan indirerek kendi elleriyle uygular.
Zeus, ilk i olarak, "Babasnn aptallk ederek esir ald er
kek kardelerini, Uranos'un oullarn, lmcl esaretten kurta
rr." Kiklop, minnet gstergesi olarak ona Gaia'nn Ura
nos' tan saklad ilahi silahlarn geri verirler: "Gk Grlts,
Yldrm ve imek." Ayn zamanda Hades'e, giyeni grnmez
yapan sihirli bir balk ve Poseidon' a ise topra ve denizi sarsa
bilecek atall bir mzrak verirler.
Uzun tutsaklklarnn ardndan yz-kollular kendilerine ge
tirebilmek ve eski kuvvetlerini yeniden kazandrabilmek iin,
Zeus bu lye "tanrlarn yedii ambrosia ve nektar' dan" ik
ram eder. Ardndan, onlara yle seslenir:
Ey Uranos ve Gaia'nn parlak ocuklar,

dinleyin beni,
ki kalbimin bana emrettiklerini size
syleyebileyim.
74 Tanrlarn ve nsanlarn Sava/an
Uzun bir zamandr,

Kronos' tan reyenler ve Titan tanrlar
zafer kazanmak ve stn gelmek iin
her gn birbirleriyle savatlar.
imdi o yce kudretinizi ve gcnz gsterir
ve bu zorlu atmann ortasnda
Titanlarla kar karya gelebilir misiniz?
Ve yz-kollulardan biri olan Kottos ona cevap verir ve der ki:

"Ey Tanrsal olan, bize iyi bildiimiz eyleri sylersin ... senin
plann sayesinde o kasvet ve can skntsndan ve acmasz esa
retimizden kurtulduk. Ve bu yzden imdi, deimez bir ama
ve zerinde iyice dndmz kararla, bu lmcl ekime
de senin yannda yer alacak ve z0rlu savata Titanlar' a kar d
veceiz."
Bylece, "Kronos'tan olanlarn tm, Zeus'un gn na
kard kar konulmaz gce sahip, korkutucu irilikte olanlarla
birlikte . . . erkek ve dii, hepsi birden, o gn nefret edilen bu sa
vaa kartlar." Bu Olimposlularn karsnda ise yal Titanlar
yer alr; onlar da "ordularn azimle glendirmilerdir."
Sava balar balamaz, tm dnyaya ve gklere yaylr:
Usuz bucaksz denizin drt bir yan

feci ekilde nlad,
ve yeryz byk bir grltyle sarsld;
Engin gkyz titredi ve grledi,
ve lmsz tanrlarn denetimi altndaki
yksek Olimpos temellerinden boald.
Tanrlarn gl admlarnn kard sesler,
ve korku verici roketlerinin
neden olduu gl sarsntlar,
ta Tartaros' a bile ulat.
l Deniz Yazmalar'na benzeyen bir blmnde, Theogony

bize tanrlarn sava lklarn anmsatr:
Zeus ve ndra'nn Roketleri 75
Bylece, ite o zaman,

birbirlerine ac verici oklarn frlattlar;
Ve iki ordu korkun bir sava
l atarak arptnda
lk sesleri yldzl gklere dek ykseldi.
Zeus'un kendisi de lahi Silahlar'n en etkin ekilde kullana

rak olanca gcyle savayordu. "Gklerden, Olimpos Dann
karsndan yldrmn frlatarak derhal geldi. Gl elinden
Yldrmlar, Gk Grlts ve imekle birlikte, korkun bir
alev yamuru gibi serte ve hzlca dyorlard. Verimli toprak
yanarak paraland ve engin aalar alevler iinde grltyle
atrdayarak yand. Tatl su nehirleri ve tuzlu denizler kadar,
tm yeryz kprd."
Ardndan Zeus, Othyrs'e kar bir Gk Grlts-Ta sa
vurdu (ekil 13); bu, aslnda bir atom bombasnn patlamasn
dan pek de farkl bir ey deildi:
Scak duman, Gaia' dan doma

Titanlarn evresini sard,
Tarifsiz alevler, ykselerek gkyzn aydnlatt.
Gk Grl ts-Ta'nn parldayan ,
ondan kan yldrm,
gzleri kr etti; ylesine glyd.
artc bir scaklk Kaos'u ele geirdi ...
Yeryz ve yukardaki engin Gkyz
birlemi gibi gzkyordu;
Muazzam bir atrtyla; yle ki sanki Yeryz, paralanmas
iin hzla savrulup atlmt.
"Mcadele iindeki tanrlar arprken, ite bylesine id
detli bir ses olutu."
Korkun sese, kr edici a ve ar scaa ilaveten, Gk G

rlts-Ta'nn frlatlmas ok byk bir de rzgar frtnasna
neden olur:
76 Tanrlarn ve snlnr Savalar
Sekil 1 3
Rzgarlar beraberinde byk bir grleme getirdi,

ve deprem ve toz frtnasn,
ve gk grlts ve yldrm . . .
Tm bunlara, byk Zeus'un Gk Grl ts-Ta neden ol

mutu. Ve birbiriyle savaan her iki kamp olanlar duyup gr
dnde, "korkun bir arpmann dehet verici grlts
ykselir; byk olaylar gereklemitir ve savan gidiat dei
ir." arpmalarn hz artk kesiliyordur, nk tanrlar, Ti tan
lara kar stnlk salamlardr.
"Savaa doymak bilmeyen" Kiklop, Ti tanlarn zerine
Zes ve ndra'm Roketleri 77
oturarak el-roketleriyle onlar etkisiz hale getirir. "Onlar acma

sz zincirlere vurdular," ve Tartaros'un uzak kelerine tutsakl
a gnderdiler. "Orada, bulutlarn zerindeki Zeus'un tavsiye
leri dorultusunda, Titan tanrlar, Yeryz'nn bir ucundaki
souk bir yerde, sis karanlnn altna saklandlar." "Zeus'un
gvenilir muhafzlar" olarak, esir alnan Titanlarn banda
beklemek iin Kiklop da orada kald.
Zeus tam "aegis*"i, yani tm tanrlar zerindeki hakimiyeti
ni talep etmek zereyken, sahneye aniden yeni bir rakip kar.
"Zeus Titanlar gklerden atnca, yce Gaia, altn Afrodit'in
yardmyla, Tartaros ile olan akndan doan en gen ocuunu,
Typhoeus'u dourdu." Typhoeus (Tifon) gerek bir canavard:
"Btn g ellerindeydi ve bu kuvvetli tanrnn bacaklar yorul
mak bilmezdi. Omuzlarndan yz ylan kafas ve kara, titreyen
dilleri olan korkun bir ejderha kyordu. Hayret verici kafalar
daki kalarn altndan alevler kyordu ve o fkeyle baktnda,
bu kafalardan ate salyordu. Ve o dehet verici kafalarn her
biri akl almaz sesler karyordu" : Konutuunda insan sesi ve
boa sesi, bir aslann ve kpein sesi. (Pindar ve Aeschylus' a
gre, Tifon devasa bir csseye sahipti ve ''ba gklere deiyor
du.")
Mzler, "Gerekten de o gn nlenemez bir ey gereklee
bilirdi," diye aklarlar Hesiod'a; nk Typhoeus'un "lml
ler ve lmszler zerinde hkm srmesi" neredeyse kanl
maz gzkmektedir. Ancak Zeus bu tehlikeyi abucak sezer ve
ona saldrmakta hi zaman kaybetmez.
Sonuta patlak veren sava, tanrlar ve Titanlar arasndaki
atmadan daha az dehetli deildi nk Ylan-Tanr Tifon ka
natlar takmtr ve en az Zeus kadar iyi uabilmektedir (ekil
14). "Zeus kuvvetle ve iddetle grledi ve tpk yukardaki en
gin gkyz, denizler ve nehirler gibi, yeryz ve hatta yery
znn derinlikleri, feci ekilde nlad." lahi Silahlar -her iki sa
va tarafndan- yeniden devreye sokuldu:
* Aegis: Hkmdarl gsteren, Zeus ve Athena'yla zdelenen kalkan. (. N.)

ki sava sayesinde,
gk grlts ve yldrmlar yznden,
koyu mavi denizler snd;
Ve Canavar' dan kan ate yznden,
ve yakc rzgarlar ve patlayan yldrmlardan,
tm Yeryz kprd;
gkyz ve denizler de yle.
Dev dalgalar fkeyle sahillere vurdu. . .
Ve o zaman bitmek bilmeyen bir sarsnt balad.
Aa Dnya' da "Had es hkm srd yerde korkudan

titredi"; dnyann cra kesinde tutsak olan Titanlar da yle . . .
Birbirlerini gklerde ve kara zerinde takip ederlerken, "alev
saan yldrmyla" ilk vuruu yapan Zeus oldu. imei, "cana
varn evresini saran dehet verici btn kafalarn yakt, kavur
du" ve Typhoeus, o garip aygtnn iinde dnyaya akld:
Zeus onu alt ettiinde

ve sert darbeleriyle ona vurduunda,
Typhoeus sakatlanm bir enkaz olarak dt.
Koca yeryz inledi.
Da'n bulunduu karanlk, sarp, izbe vadide,
vurulduu yerde,
yaral tanr bir alev topu frlatt.
Koca yeryznn byk bir blm,
tpk insanolunun hneriyle stldnda
kalayn eridii gibi,
eriyerek korkun buharla kavruldu ...
Ik saan alevlerin ssnda
yeryz eridi.
Bu arpmaya ve Tifon' un aracnn korkun bir biimde vu

rulmasna karn, tanr yine de hayatta kalmtr. Theogony' e g
re, Zeus onu da "usuz bucaksz Tartarus' a" gnderir. Bu zafer
le artk hkmdarl gvendedir ve kanlarndan olduu kadar
Zes ve ndra'11111 Roketleri 79
SPkil 14
metreslerinden de ocuk yaparak kend i soyunu devam ettirme

iine ynelir.
Theogony her ne kadar Zeus ve Tifon arasnda geen tek bir
savatan sz etse de dier Yunan eserleri bunun, nceki birka
savan sonuncusu olduunu ne srmektedirler. Zeus balan
gta, annesinin "kt emelini" gerekletirmesi iin ona verdi
i zel ora kullanarak Tifon'la yakn dv yapar, nk Ti
fon'u da hadm etmek istemektedir. Ancak Tifon onu ayla ya
kalar, oran zorla elinden alr ve onunla Zeus'un el ve ayak
tendonlarn keser. Ardndan, aresiz durumdaki Zeus'u, kesti
i tendonlar ve silahlaryla birlikte bir maaraya brakr.
Ancak iki tanr, Aegipan ve Hermes, bu maaray bulup kas
larn iyiletirerek Zeus'u diriltirler ve silahlarn ona iade eder
ler. Zeus maaradan kaar ve Gk Grlts-Ta iin gereken
yldrm oklarn almak zere "kanatl sava arabasyla" Olim
pos' a uar. Bu silahlarla Zeus, Tifon' a kar yeni bir saldrya gi
riip onu Nyssa (Nisa) dana srer. Orada, Kader tanralar
lmllerin yiyeceklerinden yemesi iin onu kandrrlar; Tifon,
bunun sonucunda kuvvet toplayacana da ha da gszleir.

Yenilenen sava, Trakya' daki Haemos Da zerindeki gklerde
balar; Sicilya'daki Etna Da zerinde devam eder ve Dou
Akdeniz'in Asya kylarndaki Casius Danda (Kelda) son
bulur. Zeus orada Yldrm silahn kullanarak Tifon'u vurur ve
gklerden aa drr.
Savalar, kullanlan silahlar, sava mekanlar kadar, -tm
de hkmdarlk mcadelesi srasndaki- hadm etme, sakat b
rakma ve yeniden diriltme hikayeleri, Heredot'u (ve dier Grek
klasik tarihilerini) Yunanllarn tanr kkenlerini Msrllardan
aldklarna ikna etmiti. Aegipan, Ms'n Afrika Keisi Tanrs
yerine geer; Hermes ise tanr Tot' a benzer. Hesiod'un bizzat
naklettiine gre, Zeus, ona kahraman Herakles'i evlat verecek
olan lml gzel Alkmene'yle birlikte olduunda, kayarak
Olimpos dandan der ve Typhaonion lkesine giderek, Phi
kion zirvesinde (Sfenks Da) dinlenir. Zeus' un resmi ei He
ra' nn yaantsnda nemli rol oynayan "Kadmeia'llar yok et
mi olan lmcl Sfenks" in, bu efsanelerde Tifon ve onun lke
siyle balants vardr. Ve Apollodorus, Tifon doup da inanl
maz bir bykle ulatnda, tanrlarn bu korkun canavar
grmek iin Msr'a kotuklarn anlatr.
Birok tarihi, Zeus ve Tifon arasndaki son savan getii
yer olan Kasion Dann, gnmz Suriye' sindeki Asi nehri a
z yaknlarnda olduuna inanmaktr. Ancak Otto Eissfeldt'in
ciddi bir almasnda [ Baal Zaphon, Zeus Kasios und der Drch
gang der Israeliten durches Meer (Baal- Zephon, Zeus Kasion ve
srailoullarnn Kzldenizi Geii )] kantlad gibi, eski a
larda ayn ad tayan bir baka da da vardr; Serbonis glnn
(Baal-Zephon) aznda Sina yarmadasndan Akdeniz' e doru
uzanan burun. Eissfeldt, efsanelerde ad geen dan, bu da ol
duunu iddia etmektedir.
Bir kez daha, tek yaplmas gereken, Heredot' a Msr' da veri
len bilgilerin doru olduuna inanmaktr. Fenike' den Filistin
zerinden Msr' a giden kara yolunu tarif eden Heredot, (Here
dot Tarihi, III. Kitap, 5) Asya topraklarnn "Kasion Dann de-
Zes ve dra'n Roketleri 81
nize uzand yere yakn olan Serbonis glne dek uzandn"

yazar. "Msr, Serbonis glnden, yani efsaneye gre Tifon'un
sakland yerden balar."
Bir kez daha Grek ve Msr efsaneleri birlemektedir. Dm
noktasnda ise Sina yarmadas vardr.
Antik Yunanllarn kendi tanrlarnn kkenleriyle Msr tan

rlar arasnda kefettikleri balantlara ramen, on dokuzuncu
yzyln Avrupal bilim adamlarn daha da artan benzerlik
ler, ok daha uzaklarda -Hindistan' da- karlarna kmtr.
On sekizinci yzyl sonlarnda Antik Hindistan'n dili olan
Sanskrit'in zlmesini takiben, o zamana dek bilinmeyen eser
lerin evirileri Avrupa'y bylemeye balamt. lk balarda
ngilizlerin stnlk kurduu bir alan olan Sanskrit yaptlar
nn, felsefesinin ve mitolojisinin incelenmesi, on dokuzuncu
yzyln ortalarnda, Sanskrit' in (Almanca'nn da dahil olduu),
Hint-Avrupa dil grubunun ana dillerinden biri olduu anlal
dnda Alman bilim adamlarnn, airlerinin ve entelektelleri
nin favorisi olmutu . Ayrca, bu dili Hindistan'a tayanlar, Ha
zar Denizi kylarndan giden gmenlerdi; Almanlarn kendi
atalarnn da soyu olduuna inandklar "Aryanlar" d.
Bu edebiyatn merkezinde, Hindu geleneine gre "insan
kkenli olmadklarna", daha nceki bir ada bizzat tanrlar ta
rafndan yazldklarna inanlan kutsal metinler, yani Vedalar
yer alr. Bu metinler, Aryan gmenlerce M.. yaklak olarak
ikinci binylda, szl aktarlan gelenekler olarak Hindistan' a ta
nmlard. Ancak zaman ilerledike, orijinal 1 00.000 adet ayet
ten geriye giderek daha az kald. Bu nedenle M.. 200 dolayla
rnda, bir bilge, kalan ayetleri drt blme ayrarak yazya dk
t: On adet kitaptan oluan Rig-Veda ("Ayetler Veda's"); Sama
Veda ("ark Vedalar"); Yajur-Veda (ounlukla kurban duala
r) ve Atharva-Veda (byler ve sihirli szler).
Vedalarn eitli blmleri ve onlardan treyen tamamlayc
eserler (Mantralar, Brahmanalar, Aranyakalar, Upaniadlar) za
man iinde Veda ile ilgisi olmayan Puranalarla genilemitir.
82 Tanr/arm ve nsanlarm Savalar
Muazzam Mahabhara ta ve Ramaya destanlaryla birlikte tm

bunlar, Gkyz ve Yeryz'ne, tanr ve kahramanlara dair Ar
yan ve Hindu hikayelerinin kaynan olutururlar.
Aradan geen uzun szl aktarm dnemi, yzyllar sonra
nihayet yazya dklen metinlerin uzunluu ve anlatmdaki c
mertlik, tanrlara birbirleriyle dnml olarak verilen birok
isim, geni kapsaml tanmlar ve sfatlar -ve ne de olsa orijinal
isimlerin ve terimlerin birounun Aryan kkenli olmamas- ne
deniyle, tutarllk ve doruluk ne yazk ki bu Sanskrit edebiya
tnn belirleyici zellii olamamtr. Bununla birlikte, doru ba
z bilgiler ve olaylar, Aryan-Hindu mirasnn temel retileri
olarak meydana kmtr.
Bu kaynaklara gre, balangta yalnzca gksel varlklar,
"Dnen en eski varlklar" vard. Gklerde bir karklk meyda
na gelmi ve "Ejderha," "Frtnac Dnen Varlk" tarafndan iki
ye blnmt. Bu iki parann her birine de Aryan olmayan
isimlerin verildii efsaneye gre, Rehu, yani paralanan gezenin
yukar blm, intikam iin durmadan gklerde gezinmektey
di; aa blm olan Ket ("Kesilip kartlan") ise "dnerler
ken"(yrngede) "En eski varlklara" ka tlmt. Derken, aradan
alar geti ve bir 'Gkyz ve Yeryz Tanrlar' hanedan or
taya kt. Onlar yneten ilahi Mar-i, yeryzn temsil eden
kocas Prit-Hivi'den ("Engin Olan") yedi (ya da on) ocuk do
urdu. Onlardan biri olan Kas-Yapa ("Tahta kacak Olan"),
kendisini Devalarn ("Parlak Olanlar") lideri ilan etmi ve Dya
s-Pitar ("Gklerin Babas") unvann almt; ki bu, Grek Ze
us'un ("Dyaus") ve onun Romal dengi Jpiter'in ("Dyauspi
ter") phe gtrmez kkenidir.
Olduka retken olan Kasyapa'nn eitli elerinden ve met
reslerinden pek ok tanr, dev ve canavars ocuu oldu. lerin
de en gze arpan ve Veda dneminden bu yana en iyi bilinen
ve sayg grlenleri, Adityalardr; ocuklarn ou, kars Adi
ti'den ("Sonsuz") domadr. lk bata yedi tane olan bu ocuk
lar, yani Adityalar Vinu, Yanna, Mitra, Rudra, Puan, Tvatri
ve ndra'dr. Aditilere daha sonra, Kasyapa'nn ya kars Adi-
Zes ve ndra'nn Roketleri 83
ti' den ya da (baz Grek kaynaklarna gre) kendi annesi Prithi

vi' den doma olu Agni de katlmtr. Tpk Olimpos'lu Grek
tanrlarnda olduu gibi, Aditilerin says nihayetinde on ikiye
kar. Bunlar arasnda, bilim adamlar tarafndan daha sonra
Slavlarn en yksek tanrs Bog' a dntne inanlan Bha
ga' da vardr. Adi ti' den en son doan -her ne kadar Kasyapa'nn
ocuu olduu kesin olmasa da- Surya'dr.
Tvatri ("Biim Veren"), yani sanatkar tanr stlendii "Her
eyi Baaran" rolyle, tanrlara gksel aralar ve sihirli silahlar
salamaktayd. Parlak ilahi bir metalden Vinu'ya bir disk, Rud
ra'ya atall mzrak, Agni'ye bir "a te silah", ndra'ya "yld
rm oklar frlatan Frtna-silah" ve Surya'ya "uan bir asa"
yapmt. Tm bu silahlar, eski Hindu tasvirlerinde farkl biim
lerde, elde tutulan roketler olarak grlmektedir (ekil 15). Tan
rlar bunlarla da yetinmemi, Tvatri'nin yardmclarndan daha
baka silahlar da almlard: rnein ndra, hava savalarnda
dmanlarn tuzaa drebilmek iin "bir hava a" elde et
miti.
lahi sava arabalar ya da "hava aralar", hep parlak ve k
saan, altn ya da altn kaplama cisimler olarak tanmlanmtr.
ekil 15
ndra'nn Viunc'snn (hava arac) her iki yannda yanp snen

klar vardr ve uzak mesafeleri ksa srede katederek, "d
nceden bile hzl" hareket etmektedir. Arac eken grnme
yen sava atlar ise "Gne-gzl" drler; krmz bir k yayar
lar, ancak ayn zamanda renk de deitirirler. Tanrlarn ilahi
arabalar, dier baz rneklerde kademeli bir ara olarak tanm
lanmtr; kimi zaman sadece havada umakla kalmazlar, ayn
zamanda suyun altnda da gidebilirler. Mahabharata adl epik
hikayede, tanrlarn bir dn kutlamasna bir hava tat filo
suyla gidileri, yle anlatlmaktadr (R. Dutt'n Mchcbharata,
The Epic of Ancient India (Mahabharata, Antik Hindistan Desta
n) adl evirisini baz alyoruz):
Tanrlar, bulutlarn zerinde giden

sava arabalar iinde,
olanca gzellikleriyle dn yerini
seyretmeye geldiler:
Tm grkemiyle Parlak Adityalar,
havada uan Marutlar;
Kanatl Suparnalar, ylans Nagalar,
Saf ve yce Tanrsal Riiler,
Mzikleriyle nam salan Gandharvalar;
(ve) gklerin gzel Apsaralar...
Biraraya gelen parlak gksel arabalar,
bulutsuz gkyznde szldler.
Metinlerde, Avinlerden ("Srcler"), yani gksel sava ara

balarn kumanda etmekte usta olan tanrlardan da sz edilir.
"Gen ahinler kadar evik" olan bu tanrlar, aralarn daima
bir klavuz eliinde, ikierli filolar halinde kumanda ederlerdi
ve "gklere ulaan sava arabaclar arasnda en iyileriydiler."
Bazen gruplar halinde beliren arabalar, altndan yaplma, "par
lak ve k saan . . . rahata oturulabilir ve kolay hareket eden"
aralard. kademesi, koltuu, destek mili ve dnen
tekerleiyle, l bir prensibe gre kurgulanmt. Rig-Veda Ki-
Zes ve ndra'nn Roketleri 85
tap VIII, lahi 22'de, Avinleri vmek iin "Sizin o sava araba
nzn -Gkyzn ve Yeryzn kateden o anl arabann-
koltuu ve altndan dizginleri vard," denmitir. yle gzk
yor ki dnen tekerlekler farkl amalara hizmet ediyorlard: Biri
arac kaldrmak, dieri ona yn vermek ve ncs de onu
hzlandrmakt: "Arabanzn tekerleklerinden biri hzlca dn
yor; ileriye doru sizi hzlandryor."
Grek tanrlarnn yklerinde olduu gibi, Veda tanrlar da
fazla ahlakl davranmyorlard ve cinsellikle ilgili konularda
herhangi bir snr tanmyorlard; kzgn Adityalarn, kz karde
leri Uas'a tecavz ettii iin bykbabalan Dyaus'u ldrmek
zere, aralarndan Rudra'y ( "-Gzl") setiklerinde olduu
gibi, yaptklar kimi zaman yanlarna kalyor, kimi zaman da ce
zalandrlyorlard. (Yaralanan Dyaus, uzak bir gk cismine ka
arak hayatn kurtarmt.) Tpk Grek yklerinde olduu gi
bi, Hindu kltrne gre, tanrlar ileriki zamanlarda, lml
krallarn ve kahramanlarn aklarna ve savalarna da karm
lardr. Bu olaylarda, tanrlarn hava aralar silahlarndan bile
daha nemli bir rol oynar. Nitekim, bir kahraman boulduun
da, l sava arabas filosuyla Avinler ortaya kmtr; "gk
leri aan, kendi kendine ileyebilen, su geirmez gemileriyle"
okyanusa dalarak, kahraman suyun derinliklerinden karm
ve "onu sularn, okyanusun tesine, karaya tamlardr." Ve
ardndan, bir tanrnn kzyla evlenen kraln, Yayati'nin hikaye
si gelir. iftin ocuklar dnyaya geldiinde, mutlu bykbaba,
krala "aralksz her yere gidebilecek, olduka parlak, altndan
gksel bir sava arabas" hediye eder. Hi zaman kaybetmeyen
Yayati, "arabasyla ge kar ve zapt olunamaz bir sava ola
rak, alt gnde Dnya'nn tamamn fetheder."
lyada' da olduu gibi, Hindu geleneklerinde de gzel kadn
kahramanlar uruna insanlarn ve tanrlarn yaptklar savalar
anlatlr. Bunlardan en nls, gzel kars Lanka (Hindistan
aklarndaki Seylan adas) kral tarafndan karlan prens Ra
ma'nn, uzun destans hikayesinin anlatld Ramayana' dr. Ra
ma'ya yardm eden tanrlar arasnda, Kasyapa'nn canavar o-
86 Tmrlarn ve 11sanlarm Savalar
cuu kanatl Garuda ile hava savalar yapan maymun suratl

tanr Hanuman da vardr (ekil 1 6).
Sekil 1 6
Bir dier olayda, "ahlakszlkla lekelenen" tanr Sukra, nd
ra'nn sava arabacsnn gzel kars Tara'y karr. "anl Rud
ra" ve dier tanrlar, madur kocann yardmna koarlar. Ve
"Tara uruna, tanrlara ve iblislere zarar veren korkun bir sa
va" patlak verir. Gsterili silahlarna ramen tanrlar malup
edilir ve "Ba Tanr" ya snmak zorunda kalrlar. Bunun zeri
ne, tanrlarn bykbabas Yeryz'ne iner ve Tara'y kocasna
geri vererek sava sonlandrr. Ardndan Tara, "kutsal olanlar
gzelliiyle glgede brakan" bir oul dourur;
" . . .phe iindeki tanrlar, gerek babasnn kim olduunu
renmek ister: Yasal koca m, onu karan tanr m?" Tara, o
lunun "lahi lmsz" Soma' dan olduunu syler ve ona Bu
dah adn verir.
Ancak tm bunlar, daha sonraki zamanlarn olaylardr; ne
de olsa, eski zamanlarda tanrlar daha nemli amalar iin sava
yorlard: Dnya ve kaynaklar zerinde stnlk salamak ve
onu ynetmek iin. Kasyapa'nn farkl e ve metreslerinden do-
Zes ve ndra' Roketleri 87
an birok ocuunun yan sra, dier eski tanrlarn varisleri

nedeniyle de ihtilaf bir sre sonra kanlmaz oldu. Adityalarn
hakimiyeti, zellikle Asralar, yani Adityalar domadan nce
Kasyapa' dan olma yal tanrlar tarafndan ho karlanmyor
du. simleri Aryan olmayp Yakn Dou kkeniyle dikkat eken
Asuralar (isimleri Asur, Babil ve Msrn ba tanrlaryla -Aur,
Asar, Osiris- benzemektedir), en sonunda Hindu geleneklerin
deki eytani tanr, yani "iblis" roln stlenmilerdir.
"lk balarda tarm olmadan da yiyecek retebilen" Dnya,
kresel bir alk felaketine yenik dtnde kskanlk, reka
bet ve dier srtme nedenleri kanlmaz ekilde savaa yol
aar. Metinlerin ortaya kardna gre, tanrlar lmszlkle
rini, Tanrlarn Evi'nden bir kartal tarafndan dnyaya indirilen
ve stle kartrlarak iilen bir ambrosia olan Soma ierek koru
maktadrlar. Ayrca tanrlarn "bykbalar" ("inek-sr"), on
lara en sevdikleri "kurbanlar" olan kzarm et salamaktadr.
Ancak bir zaman gelir, tm bu gereksinimler giderek daha da az
bulunur. Bundan sonra olanlar, Satapatha Brahmana'da yle an
latlr:
Tanrlarn ve nsanlarn Babas'ndan olma Tanrlar ve Asura

lar, hepsi de hakimiyet iin arpyorlard. Tanrlar Asuralar alt
etti ve sonrasnda yine, onlar aralksz saldrlarla pes ettirdi
ler. . .
Tanrlar v e nsanlarn Babas'ndan olma tanrlar v e Asuralar,
[yine] hakimiyet iin arpyorlard. Bu defa, tanrlar yenildi.
Ve Asuralar yle dnd: "Bu dnya kesin olarak yalnzca bi
ze aittir!"
Bunun zerine, yle dediler: "yleyse, dnyay kendi ara
mzda pay edelim ve bldkten sonra, onun zerinden geine
lim." Buna gre, dnyay doudan batya blmek zere anlat
lar.
Bunu duyan malup Adityalar, Dnya'nn kaynaklar ze

rinde hak iddia etmeye giderler:
88 T1111r/11rn ve nsanlarn Savalar
Tanrlar, bunu duyduklarnda yle dediler: "Asuralar ger

ekten de bu dnyay blyorlar! Gelin, Asmalarn onu bld
yere gidelim; Dnya' dan hibir pay alamazsak nasl yaa
rz?"
Balarna Vinu'yu getirerek Asmalara gittiler.
Kibirli Asuralar, Adityalara dnyann ancak Vinu'nun ze

rinde yatabilecei kadar kk bir parasn verdiler... Ancak
tanrlar bir kurnazla bavurdu ve Vinu' yu "etraf evrili", "
yne de alan" bir yere koydular; bylece, Dnya'nn drt bl
gesinden n yeniden ele geirmi oldular.
Kurnazlkla alt edilen Asuralar, bunun zerine gneyden
saldrdlar. Tanrlar ise Agni'ye "Asuralar sonsuza dek nasl
malup edebileceklerini" sordular. Agni onlara bir kska ma
nevras nerdi: Tanrlar kendi blgelerinden saldrrken, "ben
kuzey kenarna gideceim ve siz de buradan onlar ieri hapse
deceksiniz ve onlar ieri kapatrken, haklarndan da geleceiz."
Satapatha Brahmana kaytlarna gre, bylece Asmalar yenen
tanrlar kendilerine sunulan "kurbanlar" nasl yeniden oalta
caklar konusunda endieliydiler; bundan dolay, eski Hindu
yazmalarnn savalarla ilgili ou blm, bykba hayvan
larn yeniden ele geirilmesi ve Soma ikilerinin yeniden temin
edilmesiyle ilgilidir.
Bu savalar karada, havada ve denizlerin altnda yaplmtr.
Asuralar, Mahabharata'ya gre, kendilerine gklerde adet me
tal kale ina ederler. Buradan Dnya'nn blgesine saldrlar
dzenlerler. Tanrlarla girdikleri savataki mttefikleri grn
mez olabilmekte ve grnmez silahlar kullanmaktadrlar; di
erleri ise tanrlardan ele geirdikleri denizin altndaki bir ehir
den savarlar.
Bu savalarda stn gelen, ndra ("Frtna") olmutur. Kara
da, Asuralarn ok sayda silahl taraftarn ldrerek, doksan
dokuz kalesini yok eden ndra gklerde ise "buluttan kaleleri
ne" saklanm olan Asmalarla kendi hava arac iinde savar.
Rig-Veda'daki ilahiler, ndra'ya yenik den tanr gruplar ka-
Zes ve dra'n Roketleri 89
dar, bireysel hareket eden tanrlar da listeler [The Hymns of the

Rig-Veda (Rig-Veda lahileri)'nin R. T. Griffith'in yapt evirile
rinden faydalanyoruz)]:
Yldrm okunla Sasyu'yu katlettin . . .

Eski dinsizlerin tm de felaketten kat,
gkyznn uzaklarna, her ynde ...
Gklerden, Dasyu'yu da alevlerinle kavurdun.
Masumlarn ordusuyla savata bulutular,

ve Navagvalar tm glerini ortaya koydular.
Katklar adamlarla arpan hadm edilmiler gibi,
onlar da sarp yamalarda ndra' dan katlar.
ndra Ilibsa'nn gl kalelerini ykt,
ve boynuzuyla Suna'y paralara ayrd. . .
Savatn dman, Frtna'nla katlettin . . .

ndra'nn silah,
hiddetle dmanlarnn zerine dt,
akn akn den keskin Yldrmyla,
ehirlerini darmadan etti.
Gcnle kaleleri yka yka,

bir savatan dierine atldn korkusuzca.
Sen ndra, dmana diz ktren arkadanla,
ta uzaklardan hileci Namui'yi durdurdun.
Karanya'y, Parnaya'y lmle yktn. . .
Vangrida'nn yz kalesini yerle bir ettin.
Cretkarlnla, tek bana

Sambara'y cezalandrdnda,
azametli gkyznn ufuklarn sarstn.
Tanrlarn dmanlarn gruplar halinde olduu kadar, teke

tek arpmalarla da alt eden ve onlarn "felaketten kamalar-
90 T11r/11rn ve ns11l11n S11v11/11n
n" salayan ndra, abalarn bykba hayvanlar serbest b

rakmaya yneltir. "blisler" onlar Vala'nn ( "Kuatmac") koru
masnda, bir dan iine gizlemilerdir; kutsal alevler saabilen
gen tanrlarn, Angirase'lerin yardmyla, ndra salamlatrl
m snaa arparak onu parampara eder ve bykbalar d
ar salar. (J. Herbert'in Hindu Mitolojisi'nde olduu gibi, baz
aratrmaclar ndra'nn gn na kard ya da yeniden ele
geirdii eyin inekler deil lahi In olduu, nk Sanskrit
e' de go kelimesinin her iki anlama da geldii kansndadrlar.)
Tanrlarn bu savalar baladnda, Adityalar Agni'ye
( "Atik") Hotri yani "ef" adn verirler. Savalar ilerledike -ba
z metinlere gre bu, bin yl akn bir sredir- yeni ef Vinu
( "evik") olur. Ancak arpmalar sona erdiinde, zafere byk
katklar olan ndra, hakimiyet!ni ilan eder. Greklerin The
ogony'sinde olduu gibi, bu iddiasn kantlamak iin yapt ilk
icraat, babasn ldrmek olur. Rig-Veda' da (Kitap iv: 1 8, 1 2)
ndra'ya retorik bir soru yneltilmektedir: "ndra, anneni kim
dul brakt?" Ardndan gelen cevap, yine bir soru eklinde veri
lir: "Onu ayaklarndan yakalayp katlettiinde, hangi tanr bu
karkla tank oldu?"
Bu suu yznden, ndra dier tanrlarca Soma imekten
mahrum braklr; bylece lmszln devam ettirmesi de
tehlikeye girer. Tanrlar "gkyzne ykselerek," "ndra'y kur
tard hayvan srsyle geride brakrlar." Ancak o, "eline al
d Frtna-silahyla" gkyzne kuzey ynnden karak
"pelerinden gider." Silahndan korkan tanrlar, ona yle ba
rr: "Sakn silahn ateleme!" ve ilahi besini onunla bir kez da
ha paylamaya raz olurlar.
Bununla birlikte, ndra liderlii ele geirirken, yine de dire
nile karlar. Bu direni, lahilerde "ilk doan" olduu ynn
de ona dolayl gndermelerde bulunulan Tvatri' den gelir ki bu
onun tahta kma isteini de aklar. ndra Frtna-silahyla ona
abucak bir darbe indirir. Bu, Tvatri'nin onun iin yapm ol
duu silahn ta kendisidir. Ancak bu aamada, arpmaya Vrit
ra ( "Engel Olan") girer; baz metinler ona Tvatri'nin ilk doan
Zes ve 11dra'n11 Roketleri 91
ocuu derken, bazlarysa ksa srede devasa bir boyuta geldi

inden onu yapay bir canavar olarak yorumlamaktadr. Balan
gta ndra yenilir ve Dnya'nn cra bir kesine kaar. Dier
tm tanrlar onu terk ettiinde, yannda sadece yirmi bir Marut
lar kalr. Bunlar, "yukarya doru ykselirlerken" "dalar sar
san ve yerinden oynatan rzgarlar kadar grltyle kkreyen,"
en hzl hava aralarn kumanda edebilen bir grup tanrdr:
Gerekten de artc, krmz renkliler,

Gkyznn enginliklerinde,
kkreyerek yollarnda hzla ilerliyorlar.
Ve k huzmeleriyle kendilerini gsteriyorlar. . .
Ellerindeki imekler,
ve balarndaki altn miferlerle,
ihtiaml ve kutsallar.
Marutlarn yardmyla, ndra Vritra ile yapt savaa geri

dner. arpmay vg dolu ifadelerle tanmlayan ilahilerin
kafiyeli iir dizeleri eklindeki evirilerini, J. Muir Original
Sanskrit Texts (Orijinal Sanskrit Metinleri) yapmtr:
Ykselir cesur tanrnn arabas,

Onun cokun ataklaryla srklenerek hzlanr,
Hzla aar gkyzn boylu boyunca, kahraman.
Marut-ordusu ona elik eder,
Frtnann atlgan ruhlardr onlar.
Parlak, imekten arabalar srerler,
Ve sava hametleri ve azametleriyle ldarlar...
Kyameti aran sesleri aslann kkremesine benzer;
Dileri ise demir gcyle keser.
Dalar, hatta dnyay sallarlar;
Gelirken onlar, titrer tm yaratklar.
Dnya sallanrken ve tm yara tklar kaacak yer ararken,

onlarn yaklamasn serinkanllkla izleyen yalnzca Vritra, ya-
92 Tanlarn ve nsanlarn Savalar
ni o bildik dmandr:
Gklere uzanan sarp bir tepenin zerinde,

Vritra'nn ltyla parlayan grkemli kalesi.
Cesur devasa iblis,
By sanatna gven duyarak,
Ve ateten mzraklarn kuanarak,
Oturur duvarn zerinde,
Savalara zg bir tavr iinde.
"Korku duymadan, ndra'nn silahna meydan okuyarak,"

zerine hcum eden o, "lmcl uuun dehetinden" korkma
yarak sakince beklemektedir, Vritra.
Ve ardndan tanr ve iblis

arpmaya baladklarnda,
Korkun bir manzara kt ortaya.
Vritra ateledi keskin mermilerini,
. yamur gibi yadrd
o kzgn yldrmlarn ve imeklerini.
En vahi fkesiyle meydan okudu bu tanrya;
Bouna att krelmi silahlar,
Syrp geti ndra'y.
Vritra tm ateli silahlarn kullanp bitirdiinde, saldrma s

ras ndra'ya gelir:
imekleri birbiri ardna akmaya balar,

Ve ndra'nn gururla att
o dehet verici yldrmlar patlar.
Korkudan sessizlie gmld tanrlar,
Ve donup kaldlar;
ve korku tm dnyay doldurdu . . .
ndra'nn ateledii Yldrm silah, ilahi demirden "Tvat-

Zeus ve ndra'nn Roketleri 93
ri'nin usta ellerinde" ekillendirilmi olan karmak, ateli bir

roket olarak tarif edilir:
Kim dayanabilir ki
Ok yamuruna,
ndra'nn alev krmzs sa elinden ateledii,
Yz paral yldrm oklar,
Bin noktal demirden mzraklar,
Alev saarak, slk sesleriyle
Kaplyorlar gkyzn bir ucundan dierine,
Hzla uuyorlar hi amadan hedeflerine,
Ve en gururlu dman bile saklanyor onlardan,
Ani ve kar konulmaz darbelerin,
Sadece sesleri bile kamalarna neden oluyor
Gk Grleten' e meydan okuyan aptallarn.
Gdml fzeler, hedeflerini tam isabetle vururlar:
Ve ksa sre sonra Vritra'nn lm haberini,

ndra'nn demir yamurundan gelen
Gmbrtler ve nlamalar verdi;
Delik deik olmu, paralara ayrlm,
ezilmi bir halde,
Can ekien canavar ac ac haykrd,
Bulutlara deen kulesinden aa
Tepetaklak yuvarland.
Tpk "baltann kesip devirdii aa ktkleri" gibi yere y

klan Vritra, takatsiz bir ekilde ya tmaktadr; ancak "ayaksz ve
elsiz olsa da halen ndra'ya meydan okuyabilmektedir." Ardn
dan ndra ona son bir ldrc darbe indirir ve . "onu yldr
myla, omuzlarnn tam ortasndan vurur."
ndra' nn zaferi artk tamamlanmtr; ancak zaferin meyve
lerine tek bana sahip olamayacaktr. Tam babas Kasyapa'nn
tahtna sahip kacakken, gerek anne-babasnn kkenlerine
ilikin eski kukular yeniden su yzne kar. Annesinirt, dou

mun ardndan Kasyapa'nn gazabndan korumak iin onu giz
ledii bilinen bir gerektir. Peki ama niin? Babasnn, onun b
yk kardei, yani Tvatri olduu sylentilerinde gerek pay var
mdr?
Vedalar bu gizem perdesinin sadece bir blmn aralarlar.
Yine de byk tanr ndra'nn, tek bana hkm srmediini
sylerler: Hkmdarl, kardeleri Agni ve Surya'yla payla
mak zorunda kalmtr; tpk Zeus'un hakim olduu topraklar
kardeleri Hades ve Poseidon'la paylat gibi . . .
-4 -
DNYA TARHES
Grek ve Hindu tanrlar arasndaki sava ve soyaac benzer

likleri yetmezmi gibi, Hitit krallk arivinde (bugnlerde Bo
azky denilen bir mevkide) bulunan bir tablet, ayn tarihsel hi
kayenin, yani bir nesil dier bir nesil iinde azalrken nasl bir
tanrnn dieriyle stnlk elde etmek iin savatnn farkl
eitlemelerini iermektedir.
Gn na karlan en uzun metin, tam da beklenildii gi
bi, Hititlerin ba tanrs Teup'la ilgilidir: onun soyaac, Dn
ya'nn yukar blgeleri zerindeki hakl egemenlik beklentisi ve
tanr KUMARB ve ocuklar tarafndan ona yneltilen saldr
lar. Grek ve Msr hikayelerinde olduu gibi, ntikamc Kumar
bi, mttefik tanrlarn yardmyla, byyene dek Dnya'nn
"karanlk" bir kesinde saklanmtr. Final savalar gklerde
ve denizlerde iddetle hkm srm, savalardan birinde Te
up' a sava arabalar iindeki yetmi tann destek vermitir. lk
balarda malup olan, gizlenmek zorunda kalan ya da srgne
gnderilen Teup, en sonunda rakibiyle teke tek savamak zo
runda kalr. "Kayalar metrelerce uzaa datacak ekilde para
layan bir frtna-yaratcs"yla ve "korkun ekilde akan im
ek" silahlaryla donanm bir halde, iki adet altn kaplama
Gklerin Boas tarafndan ekilen sava arabasyla gkyzne
ykselmitir. "Gklerden yzn dmana doru" evirmitir.
Her ne kadar hikayenin sonu paralanm tabletlerde yer alma-
95
96 Tamlar ve nsanlarn Savalar
sa da Teup'un en sonunda galip geldii yine de aka grl

mektedir.
Bir ulusu dierine krdrarak birbirlerine stn gelmeye ve
Dnya'ya hakim olmaya alan bu eski tanrlar, aslnda kimler-
.
d
Belki de insann tanrlar uruna giritii baz savalar sona
erdiren anlamalar, bize en uygun ipularn verebilir.
Msrllar ve Hititler iki yzyldan uzun sren savalarn ar
dndan bar yaphklarnda, bu anlama, Hitit kral III. Hattui
li'nin kznn Msr Firavunu il. Ramses'le vlenmesiyle mhr
lenir. Firavun, bu olay Karnak, Aswan yaknlarndaki Elafantin
ve Abu Simbel' e diktii ta antlara kaydettirmitir.
Prensesin yolculuunu ve sonunda Msra varn tarif eden
yazt, "Majesteleri, gelinin yznn bir tanrannki kadar g
zel olduunu grdnde," ona hemencecik ak olduunu ve
onu, "kendisine tanr Ptah tarafndan sunulan bir gzel" olarak
addettiini anlatr. Ayrca bu, Hititlerin onun "zaferini" kabul
lendiklerinin de bir iaretidir. Bu diplomatik taktiklere neyin se
bep olduuna, yaztn dier blmlerinde aklk getirilmitir:
Bundan on yl nce Hattuili, Firavun' a bir bar anlamas
nn metnini gndermi, ancak lmle burun buruna geldii Ka
de savann etkisinden halen kurtulamam olan il. Ramses
anlamay grmezden gelmiti. "Hatti'nin yce Kral, Majestele
rine her yl tavizkar mektuplar yazmaya devam etti; ancak Kral
Ramses, bunlara hi dikkat etmedi." En sonunda, tabletler ze
rine yazlm mekhplar gndermektense, Hatti Kral ona, Hitit
soylularnn elik ettii "deerli armaanlarla birlikte, byk k
zn yollad." Bu hediyelerin ne anlama geldiini merak eden
Ramses, Hititleri karlamak ve onlara elik etmek zere Msrl
bir muhafz alay yola kard. Ve yukarda anlatld gibi, bu
Hititli prensesin gzelliine kar koyamayarak onu kralie
yapt ve ona Maat-Neferu-Ra ("Ra'nn Grd Gzellik") ad
n verdi.
Bizim tarihsel bilgimiz de bu, "ilk grte ak"tan kazanl
kmtr nk bylece firavun, srncemede kalan bar an-
Dnya Tarihesi 97
!amasn kabul etmitir. Onu da Karnak'ta, Kade Savann ve

Gzel Hitit Prensesinin hikayelerinin lmszletirildii yazt
lardan ok da uzak olmayan bir yerde yazya geirmeye karar
vermitir. Bu yaztn, biri neredeyse tam, dieriyse paralanm
haldeki iki kopyas bulunmu, deifre edilmi ve Msr-bilimci
ler tarafndan tercme edilmitir. Sonu olarak, bugn yalnzca
szlemenin tam metnine sahip olmakla kalmadk, ayn zaman
da Hitit kralnn anlamay (tpk Franszcann birka yzyl n
ce olduu gibi) o zamanlarn diplomasi dili olan Akkadca yaz
dn da biliyoruz.
Firavun' a, Akkadca yazlan orijinal metnin gm bir tablet
zerinde bir kopyasn gnderir. Karnak'taki Msr yazt, onu
yle tarif etmektedir:
Gm tabletin ortasnda, n yznde

unlar vardr:
Set'i Hatti'nin yce Prensi'ni kucaklarken tasvir eden ekli
"Gklerin hakimi Set'in mhr;
Hattuili'nin koyduu kurallarn mhr"
szckleri evreler...
Dier yzde, Set'in mhrnn tasvirinin evresinde unlar
vardr:
Hatti tanrasnn Hatti Prensesi'ni kucaklarken tasvir edil
mi bir suretini "Arinna*'l Ra' nn, lkenin yce efendisinin
mhr" szckleri evreler...
ekillerin etrafndan geen erevenin iinde: Arinna'l
Ra'nn, btn lkelerin yce efendisinin mhr.
Arkeologlar, Hitit krallk arivlerinde gerekten de Msr ka

ytlarnda tam olarak tarif edildii gibi, Hititlerin ba tanrsn
Hitit kraln kucaklarken tasvir eden mhrler bulmulardr
(ekil 1 7); hatta mhr evreleyen bordrn iindeki yazlar bi
le benzerdir. Ne artcdr ki Akkadca iki tablei zerine yazlan
Arinna: Bugn arkeolojik bulgular nda Alacahyk olduuna inanlan Hi
tit yerleimi (. N .)
anlamann orijinali de bu arivler arasnda bulunmutur. An

cak Hitit metinlerinde ba tanrlarna "Hatti'li Set" deil, Tep
denmektedir. Teup "Rzgarl Frtna" ve Set ise (Grek ad olan
Tifon' a bakldnda) "iddetli Rzgar" anlamna geldiinden,
yle gzkyor ki Msrllar ve Hititler, panteonlarn tanrlar
na verilen benzetme isimlerle eletirmekteydiler. Ayn dorul
tuda, Teup'un ei HEBAT'a, anlamann Msr versiyonunda
sz edilen tanrayla elemesi iin "Gklerin Tanras" denil
mektedir. "Parlak Olan" Ra, Akkadca ad AMA ( "Parlak")
olan Hitit tanrsna, "Gklerin Efendisi" ne benzetilmitir.
Aka grlmektedir ki Msrllar ve Hititler farkl ancak
birbirlerine benzeyen panteonlar eletirmilerdir ve bu du
rum, bilim adamlarn dier eski anlamalarn ne tr bilgiler
gn na karabilecei konuunda meraka drmektedir.
artc gerekleri aa vuran bir dier anlama, M.. 1350 do
laylarnda, Hitit kral uppiluliuma ile, Hurriler tarafndan Hi
tit lkesi ile eski Smer ve Akkad topraklar arasnda Frat'n or
ta blgesinde kurulan Mitanni'nin kral arasnda yaplmt.
Alldk biimde iki kopya halinde yazlan anlamann oriji
nal metni, bir Hurri ehri olan Kahat' taki Teup tapnana -za
manla kumlarn iinde kaybolan bir yer- bir tablet- gizlenmiti.
Ancak kutsal Hitit kenti Arinna' da, "Ykselen Disk tanrasnn
nne" saklanm olan kopya tablet, arkeologlar tarafndan gn
na karlmtr; hem de yazlndan tam 3.300 yl sonra!
O gnlerde yaplan tm anlamalarda olduu gibi, Hitit ve
Mitanni krallar arasnda yaplan anlama da "her iki tarafn da
tanrlarnn mevcut bulunmas, ahitlik yapmas" arsyla
noktalanr; bylece, anlamaya bal kalmak ilahi mutluluk,
onu ihlal etmek ise tanrlarn gazabn getirecektir. Ardndan
"her iki tarafn tanrlarnn" bir listesi verilir; liste, her iki kral
lkta da hkm sren ba tanrlarla, Hatti ve Mitanni' de "krall
ve kralielii yneten" Teup ve ei Hebat'la balar. Anlama
nn birer kopyas, her iki tanrnn tapnana da braklmtr.
Listede, daha sonra, hkm sren iki tanrnn ocuklar olan di
i ve erkek gen tanrlar, anne-babalar adna ynettikleri blge-
Dnya Tarihesi 99
ekil 1 7
lerin ba ehirleriyle birlikte sralanr.

te tam da burada, farkl panteonlarn eletirildii Msr r
neinin aksine, ayn tanrlarn ayn hiyerari iinde yer aldkla
r bir liste karmza kar. Bulunan dier metinlerin de kantla
d gibi, Hitit panteonu aslnda Hurriler'den dn alnmtr
(ya da onlardan Hititlere gemitir). Ancak bu anlama, bize
zel bir srpriz de sunmaktadr; tabletin sonlarna doru, ilahi
ahitler arasnda Mitra-a, Uruwana, ndar ve Naatiyanu yer al
maktadr; bunlar, Hindu panteonundan Mitra, Varuna, ndra ve
Nasatya'dan bakas deildir!
Peki, acaba hangisi ortak kaynaktr; Hiti t mi, Hindu mu,
Hurri mi? Cevap, yine ayn Hiti t-Mitanni anlamasndan gelir:
hibiri. nk bu "Aryan" tanrlar, anlama metninde babalar
ve bykbabalaryla, yani "En Eski Tanrlar'"la birlikte listelen
mitir: Anu ve Antu ifti, Enlil ve ei Ninlil, Ea ve kars Damki
na; ayrca, "yemin tanrs kutsal Sin ... Kuta'l Nergal. . . sava
tanr Ninurta . . . cengaver tar."
Bunlar tandk isimlerdir; daha eski gnlerde "tar'n Vekili,
ANU'nun seilmi rahibi, ENLL'in yce adil klavuzu" olduu

nu iddia eden Akkadl Sargon'un bavurduu tanrlardr bun
lar. Onun torunu olan Naram-Sin ("Tanr Sin'in Sevdii"), tanr
s Nergal onun iin "yolu atnda" Sedir Dalarna saldracak
tr. Babil'li Hammurabi, Anu'nun emri zerine, Enlil ordusu
/1
nun banda ilerlerken", dier lkelere hcum etmiti. Asur kra

l Tiglat-Pileser Anu, Adad ve Ninurta'nn buyruklaryla fetihle
rine devam etmiti; Salmanasar, Nergal'in verdii silahlarla sa
vamtr; Esarhaddon ise Ninova'ya yrrken ona tar elik
etmiti.
Bu denli aydnlatc olan bir dier keif ise Hititler ve Hurri
lerin, her ne kadar tanrlarn adlarn kendi dillerinde telaffuz
etseler de yazarken Smerce kullanmalardr; hatta "tanr" keli
mesinin karl bile, Smerce "Roket gemisinden gelen" (GR)
ve Adil olanlar" (DN) anlamna gelen DN.GR szckleriyle
/1
verilmitir. Nitekim Teup ("lahi Frtnac") DN.GR M olarak

yazlmtr; bu, Adad olarak da bilinen, tanr ku'un Smerce
addr. Ayn ismin, 1 0 Tanr" anlamna gelen DN.GR U ola
11 .
rak da yazld grlmektedir; bu, kur / Adad'n rtbe srala

masn gsterir; bu sralamada Anu (60) en yksek rtbeye sa
hiptir; Enlil'inki 50, Ea'nnki 40'tr ve liste bu ekilde aaya
doru devam eder. Ayrca, tpk Smerli kur / Adad gibi, Te
up da Hititler tarafndan imek-saan silahm, "Parlak Silah"
havada tarken tasvir edilmitir (ekil 1 8) .
ekil 1 8
Dnya Tarihesi 101
Hititler ve yazlar tarihin tozlu sayfalar arasnda yeniden

kefedildiinde, tarihiler, Hitit ve Msr uygarlklarndan nce,
Asur ve Babil'den, hatta Akkad'dan da nce, Gney Mezopo
tamya' da ileri bir medeniyetin, Smerlerin var olduunu bili
yorlard. Dier tm, bu bilinen ilk uygarln filizleriydi.
Bugn, tanrlar ve insanlara dair hikayelerin ilk kez Smer
lerden kt kesin olarak bilinmektedir. Saysz metin -tahmin
edildiinden de ok sayda ve detayl- ilk kez orada yazlmtr.
Gezegenimiz Dnya zerindeki tarihe ve tarih ncesi dneme
ait ilk yazl kaytlar da yine orada domutur. Biz onlara DN
YA TARHES diyoruz.
Eski uygarlklarn kefedilmesi ve anlalmas, bizler iin da

imi bir artclk ve inanlmaz bir kavray sreci olmutur. Es
ki alarn antlar -piramitler, zigura tlar, engin platformlar, s
tunlaryla ayakta kalan harabeler, ta yaztlar- eer yazya d
klmeselerdi, bizim iin birer muamma, yaanm olaylarn ses
siz birer tan olarak kalabilirlerdi . . . Yaz olmasayd, eski ant
lar belirlenemeyen yalar, tannmayan yaratclar ve bilinme
yen amalaryla birer bilmece olarak kalabilirlerdi.
Bildiimiz her eyi, eski yazclara -antlar, elii eserleri, te
mel talarn, tulalar, kap kaca, trl malzemeden yaplan
silahlar zerlerine isimler yazmak ve olaylar kaydetmek zere
davetkar birer zemin olarak kullanan o verimli ve titiz insanla
ra- borluyuz. Hepsinin de tesinde, esas malzeme kil tabletler
dir; yazc, dzletirilmi slak kil paralar zerine bir yaz ivi
siyle, tm hnerini sergileyerek heceleri, szckleri ve cmlele
ri oluturan sembolleri iler. Ardndan tablet kurumaya (ya da
ocakta kuruhlmaya) braklr ve ite, kalc bir kayt yaratlm
tr artk; doal erozyon ve insanolunun ykclna binlerce yl
boyunca kafa htabilecek bir kayttr bu.
Bir yerin ardndan bir dierinde, -ticaret ve ynetim merkez
lerinde, tapnaklarda ve saraylarda, eski Yakn Dou'nun he
men her yerinde- byle tabletlerle dolup taan resmi ve zel ar
ivler bulunmutur. Ayrca tabletlerin, binlerce, on binlerce tab-
1 02 Tarlarn ve nsanlarn Savalar
letin konularna gre itinayla dzenlendii, ieriklerine gre

isimlendirildikleri, yazmanlarnn adlarnn yazld, serilerin
numaralandrld gerek anlamda ktphanelere de rastlan
mtr. Hepsinde deimez olan ey, her ne zaman tarih, bilim ya
da tanrlarla ilgiliyseler, "eski dil" de yazlm daha nceki tab
letlerin kopyas olduklarnn belirtilmi olmasdr.
Asur ve Babil medeniyetlerinin grkemi karsnda hayrete
den arkeologlar, bu uygarlklarn "eski" ehirlerine dair yazt
lar okuduklarnda daha da byk bir aknlk yaadlar. "S
mer ve Akkad kral," her iki imparatorluun da krallarnn gz
diktii o unvan, acaba ne anlama geliyordu?
Agade'li (Akkad) Sargon'la ilgili kaytlar ortaya karldn
da, modern bilim adamlar Asur ve Babil'in henz yldzlar
parlamaya balamadan be yz yl kadar nce, Mezopotam
ya' da byk bir kralln, yani Akkad Krallnn ykselie ge
tiine ikna oldular. Tarihiler, bu kaytlarda Sargon hakknda
verilen bilgileri byk bir hayretle okudular: "Uruk'u yendi ve
duvarlarn ykt . . . Akkad ehrinin kral Sargon, Ur ehri sakin
lerine kar galip geldi ... E-Nimma' yendi ve duvarlarn ykt
ve Laga'tan denize kadar uzanm olan tm blgeyi malup et
ti. Silahlarn denizde ykad. Umma sakinlerine kar girdii sa
vata kazanan yine o oldu . . . "
Bilim adamlar bu bilgilere kar kuku doluydular: Akkadl
Sargon' dan nce, M.. 2500'lerden nce kentsel yerleim mer
kezleri, duvarlarla evrelenmi ehirler var olabilir miydi?
Bugn bilindii zere, gerekten de byle yerleimler vard.
Bunlar "Smer ve Akkad kral" unvannda geen "Smer" e
hirleri ve yerleim merkezleriydi. Bir asr sren arkeolojik keif
lerin ve akademik aratrmalarn ortaya koyduuna gre, oras
Uygarln yaklak olarak alt bin yl nce balad topraklar
d. Burada, aniden ve aklanamaz bir ekilde, sanki yoktan var
olmuasna yazl bir dil ve edebiyat, krallar ve rahipler, okul
lar ve tapnaklar; doktorlar ve astronomlar; yksek yaplar, ka
nallar, limanlar ve gemiler; kapsaml tarm, ileri dzeyde ma
dencilik, tekstilcilik, alm-satm ve ticaret, kurallar ve adalet ve
Dnya Tarilesi 1 03
ahlak kavramlar; kozmolojik teoriler ve tarihsel ve tarih ncesi

dneme ait kaytlar ve ykler ortaya kvermiti.
ster uzun bir destan ya da iki satrlk atasz, ister dnyevi
ya da ilahi yaztlar olsun, yazlarn tmnde de Smerlerin ve
ardllarnn sarslmaz bir inancn gsteren hep ayn gerek ne
kmaktadr: Eski zamanlarda DN.GR, yani "Roket gemilerin
den gelen adil olanlar," Greklerin "tanr" demeye balad var
lklar, kendi gezegenlerinden Dnya'ya geldiler. Evlerinden ok
uzakta, kendilerine yeni evleri olarak Mezopotamya'y setiler.
Bu topraklara K.EN.GR -"Roketlerin Efendisi'nin lkesi" (Ak
kadca'daki umer ad, "Muhafzlar lkesi" anlamna gelmekte
dir") dediler ve orada, Dnya zerindeki ilk yerleimleri kurdu
lar.
Smerler, dnya zerindeki ilk yerleimi kuranlarn baka
bir gezegenden gelen astronotlar olduu ifadesini ska kullan
m ve vurgulamlardr. Bir metinden dierine, balang nok
tasn anmsamak gerektiinde, her defasnda u tanmlama ya
plmtr: Tufandan 432.000 yl nce, DN.GR ("Roket gemisin
den gelen adil olanlar") kendi gezegenlerinden Dnya'ya in
mitir. Smerler, bu gezegenin Gne Sisteminin on ikinci yesi
olduuna inanmlardr; bu sistem ortada Gne, Ay, bugn bil
diimiz dier dokuz gezegen ve yrngesinde dnnn bir
Sar, yani 3.600 yl srd byk bir gezegenden ibarettir. Yaz
dklarna gre bu dn, bu gezegeni gkyznn ok uzakla
rndaki bir "istasyona" tamakta, ardndan onu Mars ve Jpiter
arasndan geirerek, Dnya'nn evresine geri getirmektedir.
te tam bu pozisyonda -4.500 yllk bir Smer iziminde tasvir
edildii gibi (ekil 1 9)- gezegen NBRU ("Kesime") adn al
m tr; sembol ise Ha iareti olmutur.
Saysz metinden rendiimize gre, Nibiru' dan Dnya' ya
gelen astronotlarn ba, "Evi Su Olan" anlamna gelen E. A ola
rak arlmaktadr; yeryzne indikten ve ilk Dnya stasyonu
olan Eridu'yu kurduktan sonra, EN.K ("Yerin Efendisi") adn
almtr. Smer kalntlar arasnda, onun Dnya'ya iniini ilk
azdan nakleden bir metin bulunmutur:
1 04 Tanrlarn ve nsanlarn Savalar
ekil 1 9
Dnyaya yaklatmda,
takn bir tufan vard.
Onun yeil ayrlarna yaklatmda,
bir emrimle toprak ynlar ve tepeler olutu.
Evimi, saf, temiz bir yere kurdum...
Evim; glgesi Ylanl Batakla uzanyor.
Ardndan bu metin, Ea'nn Basra Krfezi azndaki bataklk

ta olaanst bir sulama altyaps ina etmek iin gsterdii a
balar tasvir etmeye koyulur: Bataklklar incelemi, suyu kurut
mak ve kontrol altna almak iin kanallar am, bentler ina et
mi, hendekler kazm ve yerel kilden dkt tulalardan ya
plar kurmuhr. Dicle ve Frat nehirlerini kanallarla birbirine
balam ve bataklk blgenin ucuna, iskeleye ve dier olanak
lara sahip kendi Su Evi'ni yapmtr.
Tm bunlarn bir nedeni vard. Ea'nn kendi gezegeninde al
tna ihtiya duyulmaktayd. Mcevherler ya da bir baka yzey-
Dnya Tarihesi 105
sel kullanm iin deil; nk takip eden bin yllk dnem iin
de, bu ziyaretiler bir kez olsun altn mcevherler iinde tasvir
edilmemilerdir. Hi phesiz ki altn, hava aralarnn altnla
kapl olduundan sz eden Hindu metinlerinde grld gi
bi, Nibirulularn uzay programlan iin gerekmekteydi. Gerek
ten de altn, uzay aralar ve tatlar iin gnmzde de birok
ynden can alc neme sahiptir. Ancak, Nibirulularn Dnya
zerindeki youn altn araylarnn ve onu burada kartarak,
ykl miktarlarla kendi gezegenlerine nakletmek iin gster
dikleri byk abann nedeni sadece bu olamaz. Benzersiz zel
likleriyle bu metal, hayati neme sahip bir ihtiyaca yneliktir;
gezegen zerindeki yaamn devamlln salamas sz konu
sudur. Yrtebileceimiz en akla yakn tahmin, altn partiklle
rini Nibiru'nun giderek zayflayan atmosferinde kullanmak ve
bylece tehlikeli dzeye gelebilecek bir incelmeye kar onu ko
rumak olabilir.
Bu grev iin Nibiru'nun yneticisinin olu, yani Ea seil
mi tir. O, "Cisimlere ekil Veren" anlamna gelen
NU.DM.MUD unvanna sahip olan parlak bir bilim adam ve
mhendistir. Takma ad olan E.A.'nn da iaret ettii gibi, plan,
sakin Basra Krfezi sularndan ve krfezden Mezopotamya ile
rine dek uzanan s bataklklardan altn elde etmektir. Smer
tasvirleri Ea'y, akan sularn efendisi olarak, bir laboratuvarda
otururken ve evresi birbirine bal ielerle sarl halde gster
mektedir (ekil 20).
Ancak hikaye ayrnhlaryla geniletildiinde, plann pek de
yolunda gitmediini gsterir. Altn retimi beklenenin ok altn
dadr ve bunu hzlandrmak iin dnyaya daha ok astronot ge
lir; rtbelerine "Gkyznden Dnya'ya Gelenler" anlamna ge
len Annnakiler denmitir. Ellili gruplar halinde gelmilerdir ve
bir metinde yazldna gre, bu gruplardan birinin banda En
ki'nin ilk doan olu MAR.DUK bulunmaktadr. Bu metin, Mar
duk'un babasna gnderdii acil bir mesaj ierir: Dnya' ya yap
t yolculuk srasnda, uzay gemisi Gne Sisteminin byk ge
zegenlerinden birinin yanndan geerken (byk olaslkla Jpi-
1 06 Tmrlar ve 11sa11/am Savalar
ekil 20
ter), gezegenin uydularndan biriyle arpmann eiinden
dnd, neredeyse felaketle sonulanabilecek bir olay tarif et
mektedir. Uzay aracna yaplan bu "saldry" tarif ederken, he
yecan iindeki Marduk babasna yle seslenmektedir:
O tpk bir silah gibiydi;

Tpk lm gibi saldrd...
Anunnakilere arpt, ki onlar elli kiiydi . . .
Ku gibi uabilen Uzayn Yce Arac' na
Tam gsnden arpt.
Smerlere ait silindir bir mhr zerine yaplan oyma eklin

(ekil 21), pekala da Topran Efendisi'ni (soldaki), astronot gi
bi giyinmi olan olunu (sadaki), gemisi Mars'tan (alt noktal
yldz) ayrlarak Dnya'ya (dardan ieriye doru sayldnda
Dnya Tarihesi 1 07
yedinci gezegen; yedi noktayla sembolize edilmi ve Ay'la bir

likte resmedilmitir) yaklatnda, endie iinde karlarken
tasvir ettii sylenebilir.
Evlerinde, yani Enki'nin babas AN'n (Akkadca' da An) y
nettii kendi gezegenlerinde, yeni gelenlerin kaydettii ilerleme
byk bir kayg ve beklentiyle izlenmekteydi. lerlemenin ya
va seyretmesinden dolay, bunu sabrszlk ve hayal krkl
takip etmi olsa gerek. Aka grlmektedir ki deniz suyunu
laboratuvar ilemlerinden geirerek altn elde etme plan, bek
lendii gibi yrmemitir.
Ancak altna hala byk bir ihtiya duyulmaktadr ve Anun
nakilerin zor bir karar vermesi gerekir: Ya projeyi iptal etmek -
ki bu zaten sz konusu deildir-, ya da altn farkl bir ekilde el
de etmek: Madencilik. Anunnakiler, ta o zamanlarda altnn Af
rika ktasndaki AB.ZU'da ("En Eski Kaynak") bolca bulundu
unu biliyorlard. (Smerceden gelitirilen Sami dillerinde Za
ab -Ab-z'nun tersten yazl- bugn halen altn anlamna gelen
kelimedir.)
Oysa karlarnda byk bir problem vardr. Afrika altnnn
yeryznn derinliklerinden madenleri kazarak karlmas ge
rekmektedir; bu denli byk bir deiiklik, yani karmak su
artma metodundan, igc gerektiren yeraltndaki zorlu bir a
lmaya gemek kolay verilmi bir karar deildir. Bu yeni girii
min, sayca daha fazla Anunnakiler, "parlayan altn va tc klarnn
Sekil 21
olduu yere" kurulacak bir madencilik kolonisi, Mezopotam

ya' da geniletilmi tesisler ve bu ikisi arasnda madeni tamak
zere alacak bir gemi filosu (MA.GUR UR.NU A B.ZU- "Ab
zu Madenleri iin Gemiler") gerektirecei aktr. Enki, bunlarn
hepsini tek bana baarabilecek midir?
Anu, baaramayacan dnr ve Enki'nin Dnya'ya ini
inden sekiz Nibiru yl -28.800 Dnya yl- sonra, ilerin nasl
gittiini bizzat grmek iin o da Dnya'ya gelir. Bu yolculukta
ona, varisi EN.LL ("Buyruklarn Efendisi") elik eder; Anu,
onun Dnya'daki misyonu stlenebileceini ve Nibiru'ya yap
lacak altn teslimatlarn organize edebileceini dnm ol
maldr.
Bu misyon iin Enlil'in seilmesi doru bir karar olabilir, an
cak sonular itibaryla, ayn zamanda da ac verici olmutur;
nk yalnzca iki vey karde arasndaki rekabeti ve kskan
l arttrmaya yaramtr. Enki, ne de olsa, Anu'nun d'den (al
t metresinden bir tanesi) doan ilk oluydu ve Anu'nun ardn
dan Nibiru tahtna kmay umuyor olabilirdi. Ancak o zaman -
tpk Kitab Mukaddes'te geen brahim, metresi Hagar (Hacer)
ve yar-z kardei ve kars Sarah'nn hikayesindeki gibi
Anu'nun yar-z kardei ve kars olan Antum ona bir oul do
urdu; Enlil'di bu . . . Ve Nibiru'daki tahta geme kurallarna g
re -Kitab Mukaddes'teki atalarmzn aynen benimsedikleri ku
rallar- Enki'nin yerine yasal varis, Enlil oldu. Ve imdi bu rakip,
Enki'yi doumuyla elde ettii miras hakkndan yoksun brakan
bu hrsz, Dnya'ya ynetimi devralmaya gelmiti.
Tanrlarn Savalan'nda soyaac ve nesillerin, tpk daha
sonralar Dnya' da olduu gibi Nibiru' da da tahta geme ve s
tnlk mcadelesinde ne denli nem tad zerinde, daha
ok durmak gerekir.
Tanrlar aras savalar tarihsel ve tarih ncesi bir ereveye
oturtarak, savalarda bizi artan o sebatkarlk ve iddetin -da
ha nce kimsenin yapmad ekilde- srrn zmeye baladk
a, bunlarn gerekte ahlaki deil de "genetik saflk" kayglar
na dayanan cinsel kurallardan kaynaklandklar aka grl-
Dnya Tarihesi 1 09
mektedir. Bu savalarn tam merkezinde, hiyerari ve tahta ge

me sralamasn belirleyen olduka karmak bir soy kt
yatmaktayd ve cinsel eylemler, hassasiyet ya da iddet derece
lerine gre deil, amalarna ve sonularna gre yarglanmak
tayd.
Bir Smer hikayesinde, Anunnakilerin bakomutan olan
Enlil'in, nehirde plak yzerken grd bir hemireye nasl
ak olduu anlatlr. Onu, kendisiyle birlikte denizde dolama
ya ikna eder ve itirazlarna kulak asmadan onunla birlikte olur.
Kendi ehri Nippur'a dndnde, Enlil rtbesine ramen "el
li kdemli tanr" tarafndan tutuklanr ve "onu yarglayan yedi
Anunnakiler" tarafndan tecavzden sulu bulunur; ona Ab
zu' da srgn cezas verirler. (Cezas, ancak kendisiyle birlikte
srgne giden gen tanrayla evlendikten sonra affedilmitir.)
nanna ile Dumuzi adndaki gen bir tanr arasndaki ak
ilikisini ven, pek ok ark bulunmaktadr; bu arklarda ''bir
likte geirdikleri geceler" dokunularndaki efkatle tanmlan
mtr:
Onlar benim iin elini, benim elime koydular.

Onlar benim iin kalbini,
benim kalbimin yanna koydular.
Tatl olan sadece onunla el ele uyumak deildir;
Onunla kalp kalbe birlemenin sevecenlii,
btn gzelliklerden de gzeldir.
iirdeki onaylayc havay kolayca sezinleyebiliriz nk

Dumuzi, nanna'nn, aabeyi Utu/ama'n da onayn alarak
setii mstakbel nianlsdr. Ancak nanna'nn kendi aabe
yiyle yaad ihtirasl ak ilikisini anlatan bir metni nasl yo
rumlayabiliriz?
Sevgilim benimle bulutu,

benim sayemde zevke eriti,
benimle birlikte hazza ulat.
1 10 Tanrlarn ve sanlarm Savalar
Byk karde beni evine getirdi,

o tatl ya tana yatrd. . .
Ahenk iinde,
kardelerin en gzel yzls,
benimle elli kez birleti.
Bunu anlayabilmek iin, geerli olan kurallarn; kardeler

arasnda cinsel ilikiyi deil, evlilii yasakladn hatrlamamz
gerekir. Dier taraftan, yar-z bir kardele yaplan evlilik kabul
grmektedir; hatta, yar-z bir kz kardeten olma erkek ocuk
larnn hiyerari sralamasnda ncelikleri vardr. Ve tecavz k
nanrken, tahta varis verebilmek iin yaHlyorsa, cinsel eylemin
her trlsne -arpk ve iddet ieriyor olsa bile- gz yumul
maktadr. Uzun bir hikayede, yar-z kz kardei (ayn zamanda
da Enlil'in de kardei) Sud'dan bir erkek ocuk sahibi olmay is
teyen Enki'nin, Sud yalnz kaldnda nasl onunla ilgilendiini
ve "tohumlarn rahmine akttn" anlatlr. Sud, erkek yerine
bir kz ocuk dourduunda ise Enki, kz 'byyp gzellein
ce . . . " onunla da ilikiye girmekte hi zaman kaybetmez. Bu du
rum, birbiri ardna doan gen kzlarla utanmazca srp gider;
ta ki Sud, Enki'ye onu fel eden bir by yapana dek. Ancak o
zaman, bir erkek varis arayyla yaplan bu cinsel tuhaflklar
bir son bulur.
Enki, tm bunlar yapmaktayken Ninki'yle evliydi; bu du
rum, tecavz ayplayan ayn kurallarn aslnda evlilik d ili
kiyi yasaklamadn gstermektedir. Ayrca, tanrlarn istedik
leri sayda e ve metres edinme hakkna sahip olduklarn da bi
liyoruz (CT-24 olarak kategorize edilen bir metinde, Anu'nun
alt metresinin adlar listelenmitir); ancak, evlenmek iin ile
rinden yalnzca birini seme zorunluluu vardr; daha nce de
belirtildii gibi, bu rol iin tercih, yar-z bir kz kardetir.
Bir tanrya, adnn ve sahip olduu birok sfatn yan sra bir
de unvan ihsan edilmise, resmi ei de bu unvann diil bir sy
leniiyle onurlandrlmaktadr. Bu yzden AN unvan adn
("Gksel Olan") aldnda, eine de ANTU denmitir (Ak-
Dnya Tarihesi 111
kadca'da Anu ve Antum). "Buyruklarn Efendisi" Enlil'le evle

nen hemire, Ninlil unvann ("Buyruklarn Kraliesi") almtr;
Enki'nin ei Damkina'ye ise Ninki denilmitir. rnekler bu e
kilde srp gider.
Bu, nde gelen Anunnakiler arasndaki aile ilikilerinin ta
d nem nedeniyle, eski yazclarn hazrlad Tanr Listele
ri' nin bir ou, doal olarak soyaacna gre dzenlenmitir.
Eski yazclarn "AN: ilu Anum" serisi olarak kategorize ettikle
ri kapsaml bir listede, yirmi bir ilahi iftten oluan "Enlil'in krk
iki akrabas" listelenmitir. Bu, kutsal krallk soyaacnn bir ia
reti olmaldr, nk Nibiru'nun a talar olan yirmi bir ift, Anu
hakkndaki benzer iki dokmanda da listelenmitir. Buradan,
Anu'nun baba ve annesinin, AN.SHAR.GAL ("Gklerin Byk
Prensi" ) ve K.AR.GAL ( "Salam Yeryznn Byk Prense
si") olduunu reniyoruz. simlerinden de anlald gibi, on
lar Nibiru'yu yneten esas ift deildi: Babas, tahtn varisi ol
duu aka belli olan Byk Prens, ei ise kraln (baka bir e
ten) ilk doan kz ve dolaysyla da yar-z kz kardei olan b
yk prensesti.
Dnya'ya inmeden nce Nibiru'da balayan ve sonrasnda
Dnya' da devam eden olaylar aydnlatabilecek anahtar, bu so
yaac bilgilerinde yatmaktadr.
Ea'nn altn iin Dnya'ya gnderilmesi, Nibirulularn Dn

ya'ya inmeden ok nce bu metalin kaynaklarndan haberdar
olduklarna iaret eder. Peki ama nasl?
Buna farkl cevaplar sunulabilir: Tpk bugn Gne Siste
mindeki dier gezegenlere yaptmz gibi, Dnya hakknda
uydular araclyla bilgi edinmi olabilirler. Bizim Ay'a gittii
miz gibi, Dnya'ya inerek tetkikler yapm olabilirler. Gerek
ten de Nibiru' dan Dnya' ya yaptklar uzay yolculuuyla ilgili
metinleri okuduka, Mars gezegenine inmi olmalarnn da in
kar edilemeyecek bir gerek olduunu gryoruz.
Nibirulularn, Dnya'ya insan gnderdikleri bu planl sefer
lerin gerekleip gereklemediini bilemeyiz; ya da bu seferle-
rin ne zaman yapldklarn . . . Ancak ok erken bir dnemde, ol

duka dramatik koullar altnda yaplan bir ziyaretin ok eski
bir tarihesi mevcuttur: Nibiru'nun azledilen hkmdarnn
kendi uzay aracyla Dnya'ya kann tarihesidir bu!
Bu olay, Ea'nn, babas tarafndan Dnya'ya gnderilmesin
den nce gereklemi olmaldr; nk Anu, bu olay sonucun
da Nibiru'nun hkmdar olmutur. Bu olay aslnda, Nibiru
tahtnn, Anu tarafndan ele geirilmesinin yksdr.
Olay gzler nne seren bilgiler, Hitit versiyonu bilim
adamlarnca Gklerin Krall olarak adlandrlan bir metinde
sakldr. Bu metin, Nibiru'daki kraliyet hayatna k tutmakta
ve Shakespeare'in kurgulayabilecei bir komploya konu olabi
,
lecek kadar ihanet ve dalavere ieren bir yk nakletmektedir.
yk, Nibiru'da taht bo kaldnda -doal bir lmle ya da
baka bir nedenden dolay- ve yeni bir varis belirlenmesinin za
man geldiinde, tahta kann Anu'nun babas ve tahtn resmi
varisi Anargal olmadn ortaya koyar. Yerine, Alalu adnda
(Hitit metninde Alalu olarak geer) bir akrabas hkmdar ol
mutur.
Uzlama yolunda yaplan bir jest olarak, ya da geleneklerden
tr, Alalu, kraliyet kupasnn resmi taycs olarak Anu'yu
seer; bu, dier birka Yakn Dou metninden ve kraliyet resim
lerinden de bildiimiz, erefli ve nemli bir grevdir (ekil 22).
Ancak dokuz Nibiru yl sonra, Anu (Hitit metninde Anu)
"Alalu'ya sava aar" ve onu tahttan indirir:
Bir zamanlar, eski gnlerde, Alalu Gklerin kralyd.

Tahtta Alalu otururdu;
Tanrlar arasnda birinci sradaki kudretli Anu,
onun huzurunda duruyordu:
nnde yerlere eilir,
eline iki kadehini verirdi.
Dokuz dnem boyunca, Alalu Gklerin kral oldu.
Dokuzuncu dnemde,
Anu, Alalu'a sava at.
Dnya Tarihesi 113
Bu metne gre, ite tam bu srada, Dnya'ya yaplan o dra

matik sefer gerekleir:
Alalu yenildi, Anu'tan kat;

Aaya, karanlk Dnya'ya gitti.
Tahta Anu oturdu.
Dnya'nn ve kaynaklarnn byk blmnn Alalu'nun

uuundan da nce biliniyor olmas mmkndr; ancak bu hi
kaye, Ea'nn zel grevle Dnya'ya yapt ziyaretten nce, Ni
birulular tayan bir uzay aracnn Dnya'ya inmi olduunun
bir kayddr. Smer Krallar Listesi' ne gre, Eridu'nun ilk yneti
cisinin ad Alulim' dir; bu, Ea/Enki'nin sfatlarndan ya da la
kaplarndan biri ya da Alalu'nun Smerce ifadesi olabilir; bu
yzden, akla yle bir ihtimal gelir: Alalu, tahttan indirilmesine
karn, Nibiru'nun geleceiyle halen yakndan ilgilendii iin,
Dnya sularnda altn bulduunu rakibine sylemi olabilir.
Durumun gerekten de byle olduunu, grevinden azledilen
ile onu azleden arasnda varlan uzlama kantlamaktadr; n
k Anu, kraliyet kupasn tamas iin Alalu'nun torunu Ku
marbi'yi semitir.
Ancak bu uzlama jesti, sadece Nibiru tarihinin kendini yi
nelemesiyle sonulanr. Ona ihsan edilen bu yceltici unvana
karn Kumarbi, Anu'nun taht bykbabasndan zorla aldn
ekil 22
unutamaz. Zaman ilerledike, Anu'ya kar dmanl giderek

daha da belirgin hale gelir ve Anu da "Kumarbi'nin dik bakla
rna tahamml edemez."
Ve durum byleyken, Dnya' ya gitmek zere Nibiru'yu terk
etmeye ve yannda resmi varisini (Enlil'i) de gtrmeye karar
veren Anu, yanlarna gen Kumarbi'yi de almakta bir mahsur
grmez. Her iki karar da -Enlil'le birlikte gitmek ve yanlarna
Kumarbi'yi almak- bu ziyaretin atmalar yznden mahvol
masyla sonulanr ve Anu iin kiisel strapla dolmasna neden
olur.

Enlil'i beraberinde Dnya'ya getirme ve onu ilerin bana
getirme karar, Enki'yle aralarnda ateli tartmalara -bugne
dek bulunan metinlerde ska sz edilen tartmalara- yol aar.
Kzgn Enki, Dnya'y terk etme ye Nibiru'ya dnme tehdidin
de bulunur; ancak orada taht ele geirmeyeceine nasl gveni
lecektir? Uzlama yolunda verilen bir dn olarak Anu, Enlil'e
Nibiru'nun ynetimini vekaleten brakarak Dnya'da kalsayd,
dndnde taht Anu'ya geri vereceine gvenilebilir miydi?
En sonunda kura ekmeye karar verilir: Kimin ne yapacan
ans tespit edecektir. Grevlerin nasl taksim edildii, Smer ve
Akkad metinlerinde tekrar tekrar anlatlmtr. Dnya Tarihe
si'nin en uzunlarndan biri olan Afra-Hasis Destan adl metin,
kurann ekilmesini ve sonularn yazar:
Tanrlar el sktlar,
ardndan kura ektiler ve bldler:
Anu ge kt;
Enlil'in hkmdarlna Dnya dt;
Denizlerin bir dng halinde evreledii yeri,
prens Enki'ye verdiler.
Enki, aaya, Abzu'ya gitti,
Abzu'nun hkmdar oldu.
Rakip kardeleri birbirlerinden ayrdna inanan Anu, "yu

kar, ge kt." Ama Dnya'nn zerindeki gklerde, beklen-
Dnya Tarihesi 1 15
medik olaylarla karlaacakt. Kumarbi, belki bir nlem olarak,

dnyann yrngesinde dnmekte olan bir uzay platformunda
braklmt; Anu, Nibiru'ya yapaca uzun yolculuk iin oraya
dndnde, karsna fke iindeki Kumarbi kar. Sert sz
ckler bir sre sonra yerini boumaya brakr: "Anu, Kumar
bi'y le dvt, Kumarbi de Anu'yla . . . " Kumarbi, grete
Anu'ya stn gelirken, "Anu, Kumarbi'nin ellerinden kurtula
bilmek iin mcadele eder." Ancak Kumarbi, Anu'yu bacan
dan yakalamay becerir ve ''bacaklarnn arasndan srarak"
Anu'nun "erkekliine" zarar verir. Olay resmeden izimlerle
birlikte (ekil 23a) Anunnakilerin gre srasnda, bir dierinin
cinsel organna zarar verme alkanlklarn tasvir eden resimler
bulunmutur (ekil 23b).
Utan ve ac iindeki Anu, Kumarbi'yi uzay pla tformlarn
ve gemileri koruyan astronotlarla birlikte geride brakarak, Ni
biru'ya doru yola koyulur. Ancak yola kmadan nce, Kumar
bi'yi "karnndaki canavar" lanetiyle cezalandrr.
a b
ekil 23
Bu Hitit hikayesiyle, Uranos'un Kronos tarafndan hadm

edildii ve Kronos'un kendi oullarn yuttuu Grek yks
arasndaki benzerlik, derinlemesine bir inceleme gerektirmeye
cek kadar aktr. Ve tpk, Grek hikayelerinde olduu gibi, bu
olaylar zinciri, tanrlar ve Titanlar arasndaki bir savan zemi
nini hazrlamtr.
Dnya Misyonu, Anu'nun gitmesinin ardndan, byk bir

kararllkla balatlr.
Dnya'ya giderek daha ok Anunnakiler indike -zamanla
saylar 600' bulur- ilerinden bir blm, Aa Dnya' da al
tn karan Enki'ye yardm etmekle grevlendirilirler; dier b
lm, maden gemilerinde alrkel)., geri kalanlar ise Enlil'le
birlikte Mezopotamya' da kalr. Ckada, son ekline getirilmi bir
eylem plannn ve netletirilmi prosedrlerin paras olarak,
Enlil'in ana plan dorultusunda daha ok yerleim birimi kuru
lur:
O, alma yntemlerini mkemmelletirdi;

ilahi dzenler oluturdu;
En uygun yerlerde be tane ehir kurdu,
Onlara isimler verdi,
Onlar birer merkez olarak tasarlad.
Bu ehirlerden ilkini, Eridu'yu,
ncleri olan Nudimmud'a adad.
Mezopotamya' daki bu tufan-ncesi yerleim birimlerinin

hepsinin, isimleriyle tanmlanm olan zel ilevleri vard. lki,
Ea'nn Mezopotamya'daki daimi evi, ayn zamanda da su kena
rndaki altn karma tesisi olan E.Rl.DU -"Uzaklardaki Ev" -
idi. Ardndan, BAD.TBRA - "Madenlerin Son ekline Getirildi
i Parlak Yer" - gelmekteydi; buras metalrjik eritme ve incelt
me merkeziydi. LA.RA.AK- "Parlak Atein Grld Yer" - ge
milere inilerinde nirengi feneri olarak hizmet etmesi iin kuru
lan ehirdi. SPPAR - "Ku ehir" - gemilerin ini yeriydi ve
Dnya Tarihesi 117
U.RUP.PAK - "En Yksek Refah ve Mutluluk Yeri" - tbbi bir

merkez olarak tekilatlandrlmt; buras Enki ve Enlil'in, yan
z kz kardei olan SUD'un ("ly Dirilten") sorumluluun
dayd.
Bir dier iaret ehri olan, LA.AR.SA ("Krmz In Grl
d Yer"), IGl.Gl ( "Her eyi Gren ve Gzetleyen") denilen ve
daimi olarak Dnya yrngesinde kalan astronotlar ile, Anun
nakiler arasndaki yakn koordinasyona bal olan karmak bir
operasyonu ynemek zere ina edilmiti. Dnya ve Nibiru
arasnda araclk yapan gigiler gkyznde, yrngede dnen
platformlarda grev yapyorlard; bu platformlar, Dnya'dan
gelen ilenmi altnn mekiklerle getirildii yerlerdi. Altn, bura
da uygun gemilere yklenmekte ve gemiler, onu geni eliptik
yrngesinde Dnya'ya periyodik olarak yaklaan gezegenleri
ne tamaktayd. Astronotlar ve ekipmanlar da ayn aamalar
dan geerek Dnya'ya sevk ediliyordu.
Bunlarn tm bir Grev Komuta Merkezi'ne ihtiya dour
mutu; bunu kurma ve tehiz etme grevini ise Enlil stlenmi
ti. Bu merkeze NBRU.K ("Dnya'daki Nibiru")-Akkadca kar
l Nippur- ad verildi. Burada antenlerle donatlan, yapay bir
ekilde ykseltilmi bir platform zerinde- Mezopotamya'nn
nl "Babil Kuleleri"nin prototipi (ekil 24)- DR.GA ("Karan
lk, Parlak Oda") denilen gizli bir oda yer almaktayd. Uzay ha-
ekil 24
118 Tanrlarn v e nsanlarn Savalar
ritalar ( "yldzlarn simgeleri") ve DUR.AN.K ("Yeryz ve

Gkyz Arasndaki Balant") burada tutulmaktayd.
Tarihelerin ne srdne gre, Anunnakilerin Dnya ze
rinde kurduklar ilk yerleimler, "birer merkez olarak" tasarlan
mt. Bu anlalmas g ifadeye, tufann yerle bir ettii Smer
ehirlerini yeniden ina etmek isteyen krallarn bulmacay
andran iddialar eklenmitir. Yeniden ina srasnda, onlar;
Her zaman geerli olacak o esas plan izlediler,

ina ederken ondan hi amadlar.
O ki, Eski Zamanlarn izimlerini,
ve Yukardaki Gklerden gelen yazlar ierir.
Bu bulmaca, Enki ve Enlil'in krduklar bu ilk ehirleri, bl

ge haritas zerinde iaretleyerek ve onlar e merkezli daireler
le birbirlerine balayarak zlmektedir. Bu ehirler, gerekten
de ''birer merkez olarak" tasarlanmtr: tm de Nippu' daki
Grev Komuta Merkezinden e uzaklktadr. Bu, gerekten de
"Yukardaki Gklerden gelen" bir plandr nk ancak ve ancak
Yakn Dou'nun tamamna Dnya'nn zerinden bakabilenler
iin bir anlam tayabilir. kiz zirvesiyle blgenin en dikkat eki
ci 'ekil olan Ar Dan nirengi noktas alarak, uzay istasyonu
nu Ar'ya dayanan kuzey izgisinin Frat nehriyle kesitii
noktaya kurmulardr. Bu "her zaman geerli olacak esas
plan" da, tm ehirler, Sippa' daki uzay istasyonuna ini yolunu
gsteren birer ok eklinde yerletirilmitir (ekil 25).
Nibiru'ya dzenli altn sevkiyat, bu gezegendeki endieleri
olduu kadar dmanlklar da gidermeye yaramt; nk
Anu, hkmdarln olduka uzun bir zaman srdrmeyi ba
armtr. Ancak Dnya'nn bu "karanlk" dneminde, hayal
edilebilir her trl duygunun ve akl almaz bir karmaann pat
lamasna neden olacak btn oyuncular hazr beklemekteydi . . .
Oii11yn Tnrilesi 1 19
1. Andu
2. Larsa
3. Nippur
4. Badtibira
5. Larak
6. Sippar
7. uruppak
8. Laga
Uzay istasyonu
Grev Komuta
Q Uu Koridorunun ana noktalan
ekil 25
- 5 -
ESK TANRILARIN
SAVALARI
Anu'nun Dnya'ya yapt ilk ziyaret ve ardndan alm ol

duu karar, takip eden bin yllk dnemin olaylarn ekillendir
mitir. Zaman iinde Adem'in -bildiimiz adyla nsan, Hama
Sapiens- yaratlmasna nclk etmi, ayn zamanda Dnya' da
Enlil ve Enki'nin ve onlarn soyundan gelenler arasnda gele
cekteki ihtilaflarn tohumlarn atmtr.
Ancak ilk balarda, Anu Hanedan ve Alalu Hanedan ara
snda uzun sren, ac dolu ekimeler vard. Bu, Dnya' da bir
Titanlar Sava patlak vermesine neden olan bir dmanlkt.
ylesine bir savat ki bu, "gklerdeki tanrlar" ile "karanlk
Dnya zerindeki tanrlar" birbirlerine drmt; olaylar
doruk noktasna trmandnda, gigiler ayaklanmasna dn
mt!
Btn bunlarn Nibirulularn, Dnya' ya yerlemelerini takip
eden gnlerde gerekletiini ve Anu'nun dnyaya ilk ziyareti
nin yaratt bir sonu olduunu, Gklerin Krall metninden
reniyoruz. Eski dmanlar hatrlatan metin, onlardan "kud
retli eski tanrlar, eski zamanlarn tanrlar" eklinde sz etmek
tedir. "Tanrlarn baba ve anneleri" olarak Anu ve Alalu'nun be
atasnn adlarn saydktan sonra metin, Nibiru'daki taht zerin
de oynanan oyunlar, Alalu'nun Dnya'ya uuunu, Anu'nun
120
Eski Tanrlarn Savalar 121
Dnya'y ziyaretini ve Kumarbi'yle bunu izleyen ekimelerini

anlatarak ykye balar.
Gklerin Kra ll'ndaki hikaye geniletilmi ve dier baz Hi
tit/Hurri metinlerinde de devam ettirilmitir; bilim adamlar bu
metinlere genel olarak Kumarbi Dnemi adn vermilerdir. Ol
duka zahmetli bir ekilde biraraya getirilen (ve buna ramen
halen dank paralar halinde olan) metinler, hikayenin farkl
versiyonlarnn ve kayp metin paralarnn ortaya karlmas ve
H. Gterbock (Kumarbi Mythen von Churritischen Kronos) ile H.
Otten [Mythen von Gotte Kumarbi-Neue Fragmente (Tanr Kumarbi
Mitolojisinden Blmler)) tarafndan deerlendirilip yerlerine
oturtulmasyla, daha da anlalr hale gelmitir.
Kumarbi'nin Anu'yla giritii kavgadan sonra ne kadar sre
uzaydaki platformda kald, bu metinlerden pek anlalama
maktadr. Ancak biraz zaman getikten ve Anu'nun laneti sonu
cunda karnnda byyen o "talar" kardktan sonra, Kumar
bi'nin Dnya'ya indiini reniyoruz. Metnin kayp blmle
rinde aklanm olmas muhtemel baz nedenlerden tr, Ku
marbi, Abzu'daki Ea'ya gitmitir.
Tam olmayan bu msralar, daha sonra, Smerlerin Enlil'in
kk olu kur / Adad olduuna inandklar Frtna Tanrs Te
up'un ortaya kn anlatrlar. Frtna Tanrs, her tanrnn ona
bahedecei birbirinden muhteem nitelikleri ve objeleri Ku
marbi'ye anlatarak onu fkelendirir. Teup, ona sunulan bu ni
telikler arasndan Bilgelii setiinden, bu niteliin Kumar
bi' den alnmas gerekmektedir. "Byk bir fkeyle dolan Ku
marbi, Nippur'a gider." Metinlerdeki boluklar, orada, yani En
lil'in karargahnda neler olup bittiinden bizi habersz brakr;
ancak orada yedi ay kaldktan sonra, Ea'ya danmak zere Ku
marbi onun yanna dner.
Ea, Kumarbi'ye "gklere ykselmesini" ve "her iki tanrnn
da annesi" olan -ve birbiriyle ekien iki hanedann da kadn re
isi olduu aka anlalan- Lama' dan yardm istemesini nerir.
Biraz da kendi karlarn dnen Ea, Kumarbi'yi Tanrsal Ev'e
kendi MAR.GD.DA'syla (Akkadllarn Ti-ia-ri-ta, "uan ara"
1 22 Tmrlarn ve sm/arm Savalar
dedikleri tanrsal araba) gtrmeyi teklif eder. Ancak Ea'nn,

Tanrlar Meclisi'nden izin almakszn oraya geleceini renen
tanra, onun uzay aracna "imek aktran rzgarlar" gnde
rerek, onu ve Kumarbi'yi Dnya'ya geri dnmeye zorlar.
Kumarbi, geriye dn yolunu yeni batan katetmektense,
Hitit/ Hurri metinlerinin rsirra ("Yrngede Dnen ve Her e
yi Grebilenler"), Smerlerin ise G.G dedikleri, yrngede
dolaan tanrlarla birlikte kalmay tercih eder. Bolca zaman ol
duundan, "Kumarbi derin dncelerle dolar. . . planlar ya
par. .. felaket yaratmakla ilgili dnceler besler... ktlkler
planlar." Dncelerinin znde, kendisinin ''tm tanrlarn ba
bas" ilan edilmesi yatmaktadr; yani en byk tanr!
rsirra tanrlarnn desteini alan Kumarbi "ayana hzl
ayakkablar giyer" ve Dnya'ya u_ar. Burada, dier nde gelen
tanrlara elisini gndererek, onun stnln tanmalarn is
ter.
te o zaman, Anu tm bunlara artk "dur" deme zamannn
geldiine karar verir. Dman Alalu'nun torununu ilk ve son
kez yenmek zere, Anu kendi torununa, yani "Frtna Tanrs"
Teup'a, Kumarbi'yi bulmasn ve onu ldrmesini emreder. Ve
ardndan, Teup'un ban ektii yeryz tanrlar ve Kumar
bi'nin ynettii gkyz tanrlar arasnda vahi savalar mey
dana gelir; sadece tek bir savaa, hepsi de ilahi arabalar iinde
en az yetmi tanr katlmtr. Sava sahnelerinin byk blm,
metnin hasar gren blmyle birlikte yok olsa da sonunda Te
up'un galip geldiini yine de biliyoruz.
Fakat Kumarbi'nin yenilgisi, bu ekimeyi sonlandrmaz.
Kumarbi Dnemi'ndeki dier Hitit destanlarndan da rendi
imize gre, lmnden nce Kumarbi bir da tanrasn ha
mile brakmay baarm ve bylece kendi ntikamc'sn yarat
mtr. Bu intikamc oul, "Kaya Tanrs" Ullikummi' dir. Olaa
nst (ya da canavars) olunu rsirra tanrlar arasna gizleyen
Kumarbi, ona bydnde unlar yapmasn tembihler: "Te
up'un gzel kenti Kummiya'ya saldr. . . Frtna Tanrsna saldr
ve onu paralara ayr. . . Gklerdeki tm tanrlar kular gibi tek
Eski Tanrlarn Savalar 1 23
tek avla !" Ullikummi'nin, Dnya zerinde zafere ulamasnn

ardndan, "krallk iin gklere ykselmesi" ve Nibiru tahtn
zorla ele geirmesi gerekmektedir. Bu emirleri verdikten sonra,
Kumarbi artk sahneyi terk eder.
ocuk, uzunca bir sre saklanr. Ancak byrken -devasa
boyutlara ulatnda- gnn birinde, Utu/ama tarafndan
gklerde dolarken grlr. Utu, Teup' a koar ve onu nti
kamc'nn varlndan haberdar eder. Yattrmak iin ona biraz
yiyecek ve iecek sunan Teup, bymekte olan Ullikummi'yi
kollamas iin Utu'dan "sava arabasna atlamasn ve gklere
ykselmesini" ister. Ardndan kendisi de Kaya Tanrsn grebil
mek iin Gzlem Dana kar. "Korkun Kaya Tanrsna bakar
ve hiddetle yumruklarn skar."
Savamaktan baka bir seenei kalmadn anlayan Teup,
Hitit metinlerinde Smerce adyla ID.DUG.GA ("Ykselen Kur
un Src") olarak anlan arabasn savaa hazrlar. lahi sava
arabasn hazrlatmak zere Hitit metinlerinde orijinal Smerce
terminolojiyle verilen komutlar, aynen alntlayarak sunulmay
hak edecek kadar ilgintirler. Aracn devrini "Byk Fiek"le
ykseltmekte; n tarafa "k vermek" iin araca "Boa"y (mo
tor), arka tarafa ise "Byk Mermiler" iin dier "Boa"y ba
lamakta; n blme radar benzeri yn bulma cihaz olan "Yol
Gsterici"yi monte etmekte; tm cihazlar gl bir enerjiyle,
"talarla" (mineraller) altrmakta ve son olarak araca en azn
dan sekiz yz "Alev Ta" ykleyerek, onu "Gk Grleten" le
donatmaktadrlar:
"Parlak Kurun Src" nn "Byk Fiek"ini

yalasnlar ve kartrsnlar.
"Ik veren Boa"y kornalarn arasna koysunlar.
Kuyruktaki "Byk Mermiler Atan Boa"y,
altnla kaplasnlar.
n taraftaki "Yol Gsterici"yi
ieri koysunlar ve altrsnlar,
iine gl "Talar" koysunlar.
Ona, kayalar paralayarak metrelerce uzaa saan

"Gk Grleten"i taksnlar.
Buna yetecek en az 800 "Alev Ta" koyduklarndan emin ol
sunlar.
"Korkutucu imek"i korunduu odadan karsnlar.
MAR.GD.DA'y ortaya karsnlar ve onu hazr etsinler!
"Frtna Tanrs gklerden, bulutlarn arasndan Kaya Tanr

sna meydan okur." Bataki baarsz saldrlarn ardndan, Te
up / Adad'n erkek kardei Ninurta da savaa katlr. Ancak Ka
ya Tanrsna, yine de hi zarar gelmez ve sava, Frtna Tanrs
nn tam kapsnn nne, yani Kummiya,ehri nlerine kadar ta
r.
Kummiya' da Teup'un kars_ Hebat, evinin i odalarndan
birinde savala ilgili yukardan bildirilen haberleri takip etmek
tedir. Fakat Ullikummi'nin mermileri "Hebat' evini terk etme
ye zorlar ve tanrlardan gelen mesajlar duyamaz hale gelir...
Ne Teup'un, ne de dier tanrlarn mesajlarn duyabilir artk."
Habercisine "ayana hzl ayakkablar giymesini" ve tanrlarn
toplandklar yere gitmesini emreder; bylece ona savala ilgili
haberler tayacaktr nk ne de olsa "Kaya Tanrsnn kocas
n, o soylu prensi ldrm olabileceinden" korkmaktadr.
Ancak Teup ldrlmemitir. Hizmetkar ona, dalk bir
blgede saklanmasn nerse de o bunu reddeder: Byle yapar
sam, der, ''bundan byle gklerin bir kral olamaz!" Bylelikle,
beraberce Abzu'daki Ea'ya gitmeye karar verirler. Orada, "ka
derin szcklerini tayan eski tabletlere" gre, bir kehanetin
peine deceklerdir.
Kumarbi'nin kontrolden km bir canavar yarattnn far
kna varan Ea, Enlil'i bu tehlikeye kar uyarmaya gider: "Ulli
kumni, Gklere ve tanrlarn kutsal evlerine gidii engelleye
cek!" Bunun zerine, Byk Anunnakiler meclisi toplantya a
rlr. Ea, kaybetmek zere olduklar eyler uruna, bir zm
nerisinde bulunur: "Ta kesicilerin" kilit altnda tutulduu am
bardan, Eski Metal Kesiciler' den birini kartsnlar ve onunla
Kaya Tanrs Ullikummi'nin ayaklarnn altn kessinler!

Bunu baardklarnda, Kaya Tanrs artk sakat kalmtr. Di
er tanrlar bunu duyar duymaz, "toplant yerine gelirler ve
hepsi birden Ullikummi aleyhinde barmaya, haykrmaya ba
lar." Bundan cesaret alan Teup ise arabasna atlar; "denizdey
ken Ullikummi'ye yetiir ve onu savamaya zorlar." Ancak o
halen, cretkarca meydan okumaktadr: "Kummiya'y ykaca
m, Kutsal Evi ele geireceim, oradaki tanrlar kovacam ...
Krallm ilan etmek iin gklere kacam!"
Bu Hitit destannn biti blm, tamamen yok olmutur;
ancak bize ndra ve "iblis" Vritra arasndaki son sava anlatt
ndan phe edilebilir mi?
Ve ardndan tanr ve iblis arpmaya baladklarnda,

Korkun bir manzara kt ortaya.
Vritra ateledi keskin mermilerini,
yamur gibi yadrd
o kzgn yldrmlarn ve imeklerini.
imekleri birbiri ardna akmaya balar,
Ve ndra'nn gururla att
O dehet verici yldrmlar patlar. . .
Ve ksa sre sonra Vritra'nn lm haberini,
ndra'nn demir yamurundan gelen
Gmbrtler ve nlamalar verdi;
Delik deik olmu, paralara ayrlm,
ezilmi bir halde,
Can ekien canavar ac ac haykrd,
Bulutlara deen kulesinden aa
Tepetaklak yuvarland. . .
Ve ndra, yldrmyla onu,
iki omzunun tam ortasndan vurdu.
Bunlarn, "tanrlarn" ve Grek yklerindeki Titanlarn sa

valar olduuna inanyoruz. Kimse henz, "Titanlar"n tam
olarak ne anlama geldiini bulamamtr; ancak bu hikayelerin
1 26 Tanrlarm ve nsanlarn Savalar
kkeni Smerlere ve tanr adlar da Smerceye dayanyorsa, o

zaman Smer dilindeki T.TA.AN, kelimesi kelimesine "Gkler
de Yaayanlar" anlamna gelecekti; ki bu, kesin olarak Kumar
bi'nin ban ektii gigilerin lakabdr ve karlarndaki d
man "Dnya zerindeki" Anunnakilerdir.
Smer metinleri, gerekten de Anu'nun torunu ile farkl bir

klandan gelen bir "iblis" arasnda, ok eski zamanlarda geen
bir lm kalm savan nakleder; bu hikaye Zu Miti olarak bi
linmektedir. Hikayenin kahraman, Enlil'in_yar-z kz kardei
Sud'dan doan olu Ninurta'dr. Bu, pekala Hindu ve Hitit ma
sallarnn zerine kurulduu orijinal hikaye de olabilir.
Smer metinlerinde anlatlan olaylarn getii ortam,
Anu'nun Dnya'ya iniini izley.en zamanlardr. Anunnakiler,
Enlil'in kumandas altnda Abzu'daki ve Mezopotamya'daki
grevlerini srdrmekteydiler: Maden filizi karlmakta ve ta
nmakta, ardndan eritilerek rafine edilmekteydi. Deerli me
tal, Sippar' daki faal istasyondan nce gigilerin ilettii yrn
gede dnen platformlara, oradan da periyodik ekilde gelip gi
den gemilerle kendi gezegenlerine tanmaktayd.
Uzay operasyonlarnn karmak sistemi -uzay aralarnn
geli gidileri ve her biri bir yandan kaderleri dorultusunda
kendi yrngelerinde dnerken, dier yandan Dnya ile Nibiru
arasnda srp giden komnikasyon- Enlil'in Nippur' daki G
rev Komuta Merkezinden idare edilmekteydi. Orada, ykseltil
mi bir platformun zerinde, "kutsallar kutsal" girilmesi yasak
olan, DR.GA odas bulunmaktayd; burada nemli gksel hari
talar ve yrngesel data panelleri -"Kader Tabletleri" - yerleti
rilmiti.
te bu gizli odaya Zu adnda bir tanr girmi, yaamsal ne
me sahip tabletlere el koymutu; bylelikle, Dnya'daki Anun
nakilerin ve Nibiru'nun kaderlerini elleri arasna alvermiti.
Smer metinlerinin Eski Babilce ve Asurca versiyonlar
biraraya getirilerek hikayenin byk blm ortaya karlm
tr. Ancak metnin kayp blmleri, Zu'nun gerek kimlii kadar,
onun Dirga'ya nasl girebildiini bugne dek saklamtr. 1 979

ylnda, iki bilim adam (W. W. Hallo ve W. L. Moran), Yale ni
versitesi Babil Koleksiyonunda bulunan bir tablet sayesinde bu
na bir cevap aram ve ok eski bir hikayenin balangcn by
lece yeniden biraraya getirmilerdir.
Smercede Zu, belli bir bilgide uzmanlam, "Bilen" kii an
lamna gelir. Bu hikayenin eytani kahraman olan AN.ZU'dan
-"Gkleri yi Bilen" - sz eden birka kaynak, onunla Dnya ve
Nibiru'yu birbirine balayan uzay program arasnda bir iliki
olduunu ne srmektedir ve hikayenin yeniden canlandrlan
balangc, bir yetim olan Zu'nun, uzay aracnda ve yrngede
ki platformlarda alan astronotlar, yani gigiler tarafndan -on
lardan uzayn ve uzayda yolculuun srlarn renerek- nasl
yetitirildiini anlatmaktadr.
Hikayedeki aksiyon, "drt bir yandan gelerek toplanan" gi
gilerin, Enlil'e bir bavuruda bulunmaya karar vermeleriyle
balar. ikayetleri, "o zamana dek gigiler iin bir dinlenme ye
ri yaplmam olmasdr." Bir dier deyile, gigilerin Dnya' da
dinlenip elenebilecekleri, uzayn glkleri ve yerekimsiz or
tam iinde rahatlayabilecekleri hibir yer yoktur. ikayetlerini
dile getirmek iin kendilerine Zu'yu seerler ve onu, Enlil'in
Nippu'daki merkezine gnderirler.
"Dur-An-Ki'nin iindeki ba tanr" Enli!, "onu grr ve on
larn [gigiler) syledikleri zerinde dnr. "Ricalarn zih
ninde tartarken" bir taraftan da "ilahi Zu'yu yakndan inceler."
Astronot olmayan ve onlarn niformalarn giymeyen bu eli
de kimdir? pheleri giderek artarken, -Zu'nun gerek anne ve
babasn bilen- Ea konumaya balar; Enlil' e yle bir neride
bulunur: Zu, Enlil'in karargahnda oyalanr ve ge braklrsa,
gigilerin ricasna dair verilmesi gereken karar da ertelenebile
cektir. "Hizmetindekiler," der Ea, "onu kutsal yere, ierideki
makamna alsnlar, izin versinler de kapy o beklesin."
Ea'nn ona syledii eylere,

[Enlil] rza gsterdi.
Kutsal yerde Zu grevin bana geti...

Enlil'in onun iin kararlatrd yere,
odann giriine geti.
Ve ite bylece, Ea'nn su ortakl sayesinde rakip bir tanr

-Alalu'nun gizli bir torunu- Enlil'in en gizli ve en nemli odas
na girer. Okuduumuza gre, Zu burada "srekli ba tanry,
Gkleri Dnyay Birbirine Balayan Ba ile tanr Enlil'i gzet
ler. . . Srekli onun kutsal Kader Tableti' ne bakar." Ve derken bir
entrika ortaya kar: "Kalbinden, Enlil'in hkmdarlna
, son
vermeyi geiriyordu" :
Kutsal Kader Tableti'ni alacam;

Tanrlarn kararlarn ben ynteceim;
Kendi hkmdarlm kuracam,
lahi Kararlara hkmedeceim;
Yaadklar bolukta, gigiye komuta edeceim!
"Kalbi, bylece dmanlk planlamakta olan" Zu, Enlil'in

yzmeye gittii bir gn, bekledii frsatn geldiini dnr.
"Kader Tableti'ni ele geirir" ve Ku'una binerek "oradan ayr
lr ve gvenli bir ekilde HUR.SAG.MU'ya ("Gklerdeki Odala
rn Bulunduu Da") uar." Bu olayn zerinden ok gemeden,
her ey bir durgunlua brnr:
lahi oluumlar geici olarak durdu;

Parlak klar tkendi;
Sessizlik hakim oldu.
Uzayda gigiler, akna dndler;
Kutsal yerin parlakl oradan alnmt.
lk bata "Tanrlarn Babas Enlil, aknlktan konuamad."

letiim yeniden salandnda, "haberi alan Dnya' daki tanr
lar birer birer gelmeye balad." Nibiru'daki Anu'ya da haber
ulamt. Zu'nun karlmas ve Kader Tabletinin yerli yerine,
Dir-Ga'ya geri konmas gerei ok akt. Ancak bunu kim yapa

bilirdi? Cesaretiyle bilinen birka gen tanrya teklif gtrld,
fakat hi kimse Zu'yu uzaklardaki daa kadar izlemeyi gze
alamad. Ne de olsa o, Enlil'in "Parlak Silah"n da aldndan,
artk en az onun kadar kudretliydi "ve her kim ona kar gelir
se, kile dnecek ... parlak silah karsnda tm tanrlar telef
olacak" t.
te o zaman, Enlil'in yasal varisi Ninurta, bu grevi stlen
mek zere ne kt, nk -annesi Sud'un iaret ettii gibi- "En
lil'in hkmdarlndan" sadece Enlil deil, ayn zamanda Ni
nurta da mahrum kalacakt . . . Sud oluna, Zu'ya sakland
dada, onunki gibi bir "Parlak Silah"la saldrmasn tlemi
ti; ancak, yalnzca ona bir toz bulutu iinde yaklatktan sonra
bunu yapabilecekti. Bu sonuncu koulu gerekletirmesi iin,
Ninurta'ya kendi "toz bulutu yaratan yedi kasrga" silahn ver
di.
"Savamak iin cesareti giderek artan" Ninurta, Hazzi Da
na -Kumarbi hikayelerinde ska sz edilen da- giderek ara
basna yedi adet silahn, toz bulutu yaratan kasrga silahlarn
ykledi ve "dehet verici bir sava, iddetli bir arpma balat
mak iin" Zu'yu bulmak zere yola kt:
Zu ve Ninurta da yamacnda karlatlar.

Onu fark ettiinde, Zu fkeden deliye dnd.
Parlak Silah'yla da gndz gibi aydnlatt;
Inlar fkeyle salverdi.
Toz frtnas yznden rakibinin kim olduunu anlayama

yan Zu, Ninurta'ya seslendi: "Btn yetkiler, artk bendedir;
tanrlarn kararlarn artk ben ynetirim! Kim oluyorsun da be
nimle savamaya geliyorsun? Kendini tant!"
Ancak Ninurta, Zu'yu yakalamak ve Kader Tableti'ni geri
gtrmek zere bizzat Anu tarafndan grevlendirildiini bildi
rerek, Zu'yu "saldrganca sktrmaya" devam etti. Bunu du
yan Zu, Parlak Silah'n susturdu ve bylece "dan yz karan-
lklara gmld." Ninurta ise korkusuzca, "karanlklara dald."

Aracnn "kalbinden" Zu'nun zerine bir imek gndermi,
"ancak bu at Zu'ya ulaamadan geri dnmt." Elde ettii
gle, artk hibir imek "gvdesine yaklaamazd."
Bylece "sava durdu, ihtilaf sona erdi; silahlar dan orta
snda brakld; Zu'yu malup etmeyi baaramamlard."
kmaz iindeki Ninurta, kk kardei kur / Adad' dan
Enlil'in tavsiyelerine bavurmasn istedi. "Prens kur mesaj
ald; sava haberlerini Enlil' e iletti."
Enlil, ku' dan geri dnerek, Ninurta'ya u mesaj vermesi
ni istedi: "Savata sakn yorulma; gcn ispat et!" Daha nem
lisi, atlan mermileri vurabilmesi iin, Frna Silah'na taklmak
zere, Ninurta'ya bir tillu -bir roket (resim yazsyla )
gndermiti. Ardndan, dedi Enli, Ninurta "Kasrga Kuu"na
binerek, Zu'nun Kuu'na "kanat kanata" gelecekleri ekilde
yaklamaldr. Ardndan roketleri Zu'nun Kasrga Kuu'nun
"kanatlarna" dorultmal ve "roketi bir yldrm gibi uurmal
dr; Ateli Parlaklk kanatlar yuttuunda, kanatlar kelebek gi
bi titreecek ve ardndan Zu yenilgiye urayacaktr."
Son sava sahnelerinin tabletlerin tmnde de eksik olmas
na ramen, savaa birden fazla "Kasrga Kuu'nun katlm ol
duunu biliyoruz. Bugn ad, Sultantepe olan bir hykteki Hi
tit arivinde bulunan kopyalar, Ninurta'nn "toz bulutu yaratan
yedi kasrga"sn yanna aldn, aracn "Ill Rzgarlar" sila
hyla donattn ve Zu'ya babasnn nerdii ekilde saldrd
n anlatr. "Dnya sarsld. . . [tablet okunamyor] karard, gkler
kapkara kesildi... Zu'nun kanatlarnn stesinden geldi." So
nunda, Zu tutsak alnr ve Nippu'da Enlil'in huzuruna kart
lr; Kader Tableti ait olduu yere geri gtrlr; "Hkmdarlk
yeniden Eku' a (Enlil' in Nippm' daki tapna) dner ve lahi
Srlar iade edilir."
Esir alnan Zu, Yedi Byk Anunnaki' den oluan askeri
mahkemeye kartlr; sulu bulunarak lme mahkum edilir;
onu malup eden Ninurta ise onun "boazn keser." gigi ast
ronotlaryla olan ilikisinden dolay ku gibi giydirilen Zu'nun
Eski Tanrlarn Sava/an :n
mahkeme sahnesini tasvir eden pek ok resim bulunmuhr. Or

ta Mezopotamya' da bulunan bir rlyef, Zu'nun lm cezasnn
infaz edildii sahneyi tasvir etmektedir. Bu resim ise -"Her eyi
Gren ve Gzetleyen"lerden biri olan- Zu'yu, alnnda fazladan
bir gz olan eytani bir ku olarak gstermektedir (ekil 26).
Zu'nun yenilgisi, Anunnakiler iin unutulmayacak bir baa
r saylr. Belki de Zu'nun -ihaneti, ikiyzll ve genel olarak
ktl temsil eden- ruhunun ktlk ve strap getirmeye de
vam edebilecei varsaymndan tr, onun yarglan ve ceza
landrl, insanolunun sonraki kuaklarna karmak bir rit
el olarak iletilmitir. Her sene yaplan anma seremonilerinde,
yapt ktlklere bir karlk olarak, Zu'yu temsil etmesi iin
bir boa seilmitir.
.ekil 26
Hikayenin hem Babilce, hem de Asurca versiyonlarnda, bu

ritelin detayl aklamalarna rastlanmtr; tm de daha eski
Smerce bir kayna iaret eder. Olduka kapsaml bir hazrlk
aamasnn ardndan, "temiz o tlaklardan gelen byk, gl bir
boa" tapnaa getirilmekte ve belirli bir ayn ilk gnnde arn
drlmaktayd. Ardndan, boann sol kulana kamtan bir bo
ruyla u szckler fsldanmaktayd: "Boa, sen sulu Zu'sun"
ve sa kulana, "Boa, dinsel ayinler ve trenler iin sen seil
din." On beinci gnde ise "Yarglayan Yedi Tanr" tasvirlerinin
ve gne sistemindeki on iki gksel cismin s_mbollerinin nne
getirilmekteydi.
Daha sonra, Zu'nun mahkemesi yeniden canlandrlmaktay
d. Boa, "Yce Klavuz" Enlil'in huzuruna getirilirdi. Sulayc
rahip, sanki Enlil'e soruluyormu. gibi, ortaya retorik sulayc
sorular atard: "Sakl hazineyi" nasl dmana verebildin? Onla
rn o "saf mekana" girmelerine ve oray kirletmelerine, nasl izin
verdin? Senin makamna nasl girebildi? Canlandrma, bundan
sonrasnda Ea ve dier tanrlarn Enlil'e sakinlemesi iin yal
varmalaryla devam eder nk Ninurta ne km ve babasn
dan unu istemitir: "Parmam doru kiiye dorultmama
izin ver! Bana doru emirleri ver!"
Bu delilin aklanmasnn ardndan, hkm verilir. Boa, de
tayl direktifler dorultusunda kesilirken, rahipler verilen hk
m okumaktadrlar: Cieri kurban iin ayrlan zel bir kazanda
kaynatlacak; derisi ve kaslar tapnan iinde yaklacak; ancak
"eytani dili darda kalacaktr."
Ardndan, dier tanrlarn roln stlenen rahipler, Ninurta
iin vg dolu bir ilahi dzerler:
Ellerini yka, ellerini yka!

Sen artk Enlil saylrsn, ellerini yka!
Sen Dnya'daki Enlil'sin;
Tm tanrlar seninle mutlu olsun!
Tanrlar Zu'nun karsna kacak bir gnll ararken, onu

yenecek olana, unlar vadederler:
Senin ismin Yce Tanrlar Meclisi'ndeki

en yce isim olacak;
Tanrlar arasnda, kardelerin arasnda,
senin bir benzerin olmayacak;
Tm tanrlar nnde,
smin yceltilecek, vlecek!
Ninurta'mn kazand zaferin ardndan, bu szn tutulmas

gerekmektedir. Ancak tam da bu noktada, tanrlar arasnda ge
lecekteki savalarn tohumunu atacak bir engel vardr: Ninurta,
gerekten de Enlil'in yasal varisidir, ancak Dnya' da deil, Ni
biru'da. Tapnak ritelinde aka belirtildii gibi, o, "artk Enlil
saylr-Dnya' daki Enlil' dir." Smer ve Akkad tanrlar hakkn
da yazlm dier baz metinlerden, onlarn hiyerarik sralama
snn da saysal bir ekilde ifade edildiini biliyoruz. Bunc gre,
Smerlerin altml say sisteminde, Anu'ya en yksek say olan
60 verilmitir. Yasal varisi olan Enlil'inki 50; ilk doan olu
Ea'mnki (ve Enlil ldndeki varisi) 4_0'tr. Bu durumda, Ni
nurta'nn "Enlil sayldn" syleyen, bilmecemsi ifadenin de
dorulad gibi, ona da 50 numaral rtbe verilmitir.
Tapnak riteli metinlerinin ksmen hasar gren sonu, oku
nabilir durumdaki u msralar iermektedir: "Ey Marduk, kra
ln iin syle: 'Feragat ediyorum! Ey Adad, kraln iin syle: Fe
ragat ediyorum!'" Kolayca u tahmini yapabiliriz: Metnin eksik
satrlarnda, Sin' in de tanrlar arasndaki krallk talebinden fera
gat ettii ve Ninurta'nn hkmdarln tand yazyor olabi
lir. Ne de olsa, Sin'in -Enlil'in Dnya'daki ilk doan olu- rtbe
sinin 30, olu ama'nkinin 20, kz ta'nkinin 15 ve ku'un
rtbesinin (Akkadcada Adad) 10 olduunu biliyoruz. (Mar
duk'un rtbe saysna dair herhangi bir kayt bulunmamakta
dr.)
Zu'nun kurduu komplo ve yapt kt planlar, zaman
iinde, strap ve veba getiren, "ku gibi uabilen bir iblis" kor-
1 34 Tmr/arn ve nsanlarn S11v11/11r
kusuna dnerek, insanolunun da hafzasna kaznmtr (e

kil 27) . Bu iblislerden bazlarna, "uluyan" ve "geceye ait" an
lamlarn tayan Lillu denmitir. Dii liderleri olan Lillit -Lilith
(dii eytan)- plak, kua benzer ayaklar olan, kanatl bir tanr
a eklide tasvir edilmitir (ekil 28). Bugne dek bulunmu ur
p ("yakarak arndrma") metinlerinin birou, bu eytani ruh
lardan korunmak iin -binyl boyunca devam eden cadlk ve
bycln ncleri olan- efsun formlleridir.
Zu'nun yenilgisinin ardndan, Enlil'e ba hkmdar ve Ni

nurta'ya da ikinci hkmdar olarak sayg gsterileceine dair
edilen kutsal yeminlere ramen, rekabet ve ekimeye neden
olan ana etkenler -bir sonraki binylda, zaman zaman su yz
ne karak- olduu gibi durmaktaydlar.
Bunu nceden sezen Anu ve Enli!, Ninurta'y yeni, olaans
t silahlarla donatrlar. Anu ona, AR.UR ("stn Avc") ve
AR.GAZ' ("stn Darbe ndirici"); Enli! ise birka tanesini
ekil 27
Eski Ta 11 r la rn Savalar 1 35
SPkil 28
birden vermitir. Bunlardan en korkun olan, benzersiz B' dir -
"elli adet ldrc bal" olem bir silah- ve bu silah, tarih kay
naklarnda Ninurta' dan "b'in Sahibi" olarak sz edilmesine ne
den olmu tur. Bylece silahlandrlan Ninurta, artk "Enlil'in
nde gelen savas" olmutur; Enlil hanedanna kar, her tr
l meydan okumay geri pskrtmeye hazrdr.
Bylesi ikinci bir meydan okuma, Abzu'nun altn madenle
rinde alan Anunnakilerin kard isyan eklinde karsna
dikilir. Bu isyan ve ona neden olan ve ardndan gelen olaylar, bi-
lim adamlarnca Atra-Hasis Destan olarak adlandrlan bir me

tinde eksiksiz biimde anlatlmtr. Bu, ierdii dier konularn
yan sra, Homo Sapiens'in yaratlna giden olaylar kaydetmi
olan tam kapsaml bir Dnya Tarihesi' dir.
Metin bize, Anu, Nibiru'ya dndkten ve Dnya Enlil ile En
ki arasnda blndkten sonra, Anunnakilerin Abzu' daki ma
denlerde "krk dnem boyunca" -kendi gezegenlerinin yrn
gesinde krk kez dn, ya da 1 44.000 Dnya yl- altklar
n syler.
Ancak bu, ok zor ve bedenen ypratcL,bir itir: "dalarn
iinde . . . derinlere oyulmu maden kuyularnda . . . Anunnakiler
angarya ilere katlanr; angaryalar dayanlmazdr, hem de krk
dnem devam eder."
Yerkrenin derinlerinde, srp giden maden iilii, bir kez
olsun kesintiye uramamtr: Anunnakiler "angaryaya gece
gndz katlanrlar." Ancak kuyular derinletike ve iler ar
latka, memnuniyetsizlik giderek artar: "Kazlar srasnda i
kayet ediyorlar, kt konuuyorlar, homurdanyorlard."
Disiplini salamak zere Enlil, Ninurta'y Abzu'ya gnderir
ancak bu, Enki'yle olan ilikilerin daha da gerilmesine neden
olur. te o zaman Enlil, Abzu'ya giderek durumu bizzat kendi
si incelemeye karar verir. Ve bylece, mutsuz Anunnakiler isyan
karmak iin bir frsat yakalam olur!
Anlatm gnmzde yaayan bir muhabirinki kadar canl
ve etkili olan Atra-Hasis kaytlar, metnin 150 satrdan daha
uzun bir blmde, takip eden olaylar kesin bir dille anlatmak
tadr: syankar Anunnakilerin aletlerini nasl a tee verdiklerini
ve nasl gece yars Enlil'in evine yrdklerini; ilerinden baz
larnn, nasl "Onu ldrelim . . . Boyunduruu kralm!" diye ba
rdklarn; isimsiz bir liderin onlara, Enlil'in "Tm Zamanlarn
Ba Yneticisi" olduunu hatrla ttn ve nasl mzakere ner
diini ve fkelenen Enlil'in nasl silahlarna sarldn ve yar
dmcsnn ona nasl "Efendim, onlar sizin oullarnz ... " hatr
latmasnda bulunduunu nakleder.
Enlil kendi makamnda bir mahkum gibi tutulurken, Anu'ya
bir mesaj gndererek ondan Dnya' ya inmesini ister. Anu geldi

inde, Byk Anunnaki askeri bir mahkeme oluturmak zere
toplanr. "Enki, Abzu'nun yneticisi de oradadr." Enlil, isyan
balatan tahrikinin kim olduunu renmeyi ve ona lm ce
zas verilmesini talep eder. Anu'nun desteini alamaynca da is
tifasn sunar: "Asil Efendim," der Anu'ya, "grevimi aln, kud
retimi aln; izin verin de Gkyzne sizinle ykseleyim." Ancak
bir taraftan Enlil'i sakinletiren Anu, dier taraftan da madenci
lerin skntlarna hogr gsterir.
Bu durumdan cesaret alan Enki, "azn aar ve tanrlara ses
lenir." Anu'nun verdii zeti tekrarlayan Enki'nin, onlara suna
cak bir zm nerisi vardr: Ba Salk Sorumlusu olan karde
i Sud, onlarla birlikte Abzu'da bulunmaktayken:
zin verin de size lkel bir i yaratsn;

Brakn boyundurua onu koalm. : .
zin verin de tanrlarn angarya ilerini o yklensin,
Brakn boyundurua onu koalm!
Homo Sapien s in genetik mhendislik yks, Atra-Hasis'in

'
sonraki yz satrnda ve eitli kazlarda gn na karlan

dier, "nsann Yaratl" metinlerinde artc detaylarla anla
tlmtr. Bu ite baarya ulamak iin, Enki "zaten var olan bir
varln" -Maymun Kadn'n- bir Lulu Amelu ("Karma i") ya
ratmada kullanlmasn, az gelimi varlklarn "tanrlarn kalp
laryla" "birletirilmelerini" teklif eder. Tanra Sud, gen bir er
kek Anunnakilerin "zn" artr; onu Maymun Kadn'n yu
murtasyla kartrr. Dllenen yumurta, dii bir Anunnakilerin
rahmine yerletirilir ve hamilelik dnemi iin gereken srenin
gemesi beklenir. "Karma yaratk" doduunda, Sud onu hava
ya kaldrm ve yle barmtr: "Yarattm! Onu ellerim yarat
t!"
"lkel i" -Homo Sapiens- yaratlmtr artk. . . Bu, gn
mzden 300.000 yl nce, insanolunun yakn zamanlarda kul
lanmaya balad mucizevi genetik mhendislik ve embriyon
implantasyon teknikleri sayesinde gerekletirilmitir. Hi p

hesiz ki o zamana dek olduka uzun bir evrim sreci yaanm
tr; ancak, Anunnakiler srece bizzat el a tarak, doal srecine
aykr bir ekilde mdahale etmiler, evrimle dnebilecei
mizden daha ksa bir srede bizi "yaratmlard." Bilim adamla
r, ok uzun bir zamandr insann evrimindeki o "eksik halkay"
aratrmaktadrlar. Smer metinlerine gre bu "eksik halka," bir
laboratuvarda gerekletirilen genetik bir maniplasyon harika
sdr. . . Ancak bu hemen, kolayca ulalm bir baar deildir.
Metinler, Anunnakilerin olduka uzun sren deneme-yanlma
lar sonucunda istenilen o "stn lkel i model"ine ulatkla
rn aka belirtmektedir; ancak bu modele bir kez ulatktan
sonra, seri retim sreci hemen balatlmtr. Bir seferde on
drt "doum tanrasna" genetik olarak oynanm Maymun
Kadn yumurtas alanr ve tanralar yedisi erkek, yedisi kadn
i dnyaya getirir. iler, byr bymez almak zere ma
denlere verilirler ve saylar arttka, Abzu' daki angaryalarn gi
derek daha da byk bir blmn stlenirler.
Bununla birlikte, Enlil ve Enki arasnda ksa bir sre sonra
patlak verecek silahl mcadele, yine bu kle iiler iindir...
Abzu'daki madencilik gelitike, Mezopotamya'daki tesisle
ri iletmek zere geride kalm olan Anunnakilerin i yk de
bir o kadar artar. Burada iklim lmandr, olduka bol yamur
dmektedir ve Mezopotamya'daki nehirler srekli tamakta
dr. Mezopotamyal Anunnakiler ise "nehri kazmaktadr", setle
ri ykseltmekte, kanallar derinletirmektedirler. Bir sre sonra,
kendileri iin "parlak yzl" ve gr siyah sal bu "yaratklar
dan" istemeye balarlar:
Anunnakiler Enlil'in huzuruna ktlar. . .

Ondan Siyah-Sallar istediler.
Siyah-Sal insanlarn eline kazma vermek istediler.
Bu olaylar, Samuel N. Kramerin The Myth of tle Pickax (Kaz

ma Efsanesi) olarak adlandrd bir metninden reniyoruz.
Baz paralar eksik olsa da metinden, Enki'nin, lkel ilerin

Mezopotamya'ya transfer edilmesini talep eden Enlil'i geri e
virdiini anlyoruz. leri bizzat ele almaya karar veren Enlil ise
kendi gezegenleriyle aradaki iletiimi kesmek gibi ar bir adm
atar. " 'Gkleri-Dnyay Birbirine Balayan Ba' kesti ... Gk
yzyle Dnya'nn balantsn kesmek iin acele etti." Enli! bu
nun ardndan Madenler lkesi'ne silahl bir saldr dzenler.
Abzu' daki Anunnakiler, lkel ileri etraf duvarlarla evrili
bir blgeye kapatrlar; olas bir saldrya kar duvarlar da iyice
salamlatrrlar. Ancak Enlil, AL.A.N ("G reten bir Balta")
adnda, duvarlardan ve toprak setlerden gemesi iin bir "boy
nuz" ve "toprak kesici"yle donatlm olaanst bir silah ya
par. Enlil bu silahlarla koruma duvarlarnda bir delik aar. De
lik geniledike, "lkel iler kp Enli!' e doru kouyorlard.
Enlil onlara byk bir merakla bakyordu."
Bu olaydan sonra, lkel iler her iki lkede birden ar iler
stlendiler: Madenler lkesi'nde "btn ii srtladlar ve angar
yalarn altnda ezildiler"; Mezopotamya' da "kazma ve belle
tanrlarn evini ina ettiler, byk kanal setleri ina ettiler; tanr
larn gereksinim duyduu yiyecekleri yetitirdiler."
Silindir mhrler zerine kaznan pek ok eski resim, bu l
kel ileri tpk hayvanlar gibi, plak bir ekilde alrlarken
tasvir etmektedir (ekil 29).
ekil 29
1 40 Tarlarm ve nsanlarm Savalar
eitli Smer metinleri, insanolunun geliimi srasnda ka

tettii bu hayvani evreyi kaydetmitir:
nsan tr ilk kez yaratldnda,

Ekmek yemeyi bilmezlerdi,
Giysi giymeyi bilmezlerdi,
Koyun gibi bitki yerlerdi,
Hendekten su ierlerdi...
Peki, gen Anunnaki diilerinden, daha. ne kadar sreyle

"doum tanras" roln stlenmeleri istenilebilirdi (ya da bu
na zorlanabilirlerdi)? Enki, Enlil'in haberi olmakszn ve Sud'un
da su ortaklyla, bu yeni yaratk zerinde bir genetik deiim
daha uygulamay planlamt: Bu melez canllara -tm melezler
de olduu gibi oalamayan canllar- reme becerisini, ocuk
sahibi olmak iin gereken cinsel 'bilgiyi" bahetmek! Bu olay,
Kitab Mukaddes'te, Cennet Bahesindeki Adem ve Havva hika
yesinde de tekrarlanmaktadr ve her ne kadar hikayenin orijinal
Smerce metni imdiye dek bulunamam olsa da gerekten de
olay tasvir eden birka Smer izimi gn na karlmtr.
Bunlar, hikayenin farkl boyutlarn ortaya koyarlar: Hayat Aa
c; yasak meyvenin sunulmas; "Yce Tanr"yla, "Ylan"n hid
detli karlamas. Kitab Mukaddes'te sz edilen bir dier de
tay, Adem plakken Havva'y beline sarlm bir kuakla gs
teren resimde grebiliriz (ekil 30).
ekil 30
Ylan Tanr eski tasvirlerin hemen hepsinde bir rol stlen

miken, buradaki illstrasyon ayr bir neme sahiptir; nk
tanrnn lakab, eski Smerce'de olarak yazlmtr. Yl
dz iareti "tanr" anlamna gelmekte, genimsi ekil ise BUR,
BURU ya da BUZUR olarak okunmaktadr; lakab oluturan
tm szckler: "Btn Srlar zebilen Tanr", "Derin Hazine
ler Tanrs", gibi anlamlar tamaktadr. Kitab Mukaddes'te (b
ranca orijinalinde), Havva'y batan karan tanrya, "Ylan"
olarak tercme edilen, ancak tam olarak "Srlar zen" ve "Me
tali yi Bilen" anlamna gelen Naha denmektedir; bu, tanrnn
Smercedeki tasvirinin birebir karldr. Bu tasvir zellikle il
gi ekicidir nk Ylan Tanr'y elleri ve ayaklar bal gsterir;
tpk izinsiz gerekletirdii eylemden sonra Enki'nin tutuklan
d gibi . . .
fke iindeki Enlil, Adem'in -Dnyal Homo Sapiens
E.DN'den ("Adil Olanlarn Evi") kovulmasn emreder. Artk
Anunnakilerin yerleimlerine hapsedilmesi gerekmeyen nsan,
yeryznde dolamaya balar.
"Ve Adem Havva'y ei bildi ve hamile kald ve Kayin'i do

urdu . . . ve sonra kardei Habil'i dourdu." Tanrlar, yeryzn
de yalnz deillerdi artk.
Anunnakiler, lkel ilerin gelecekteki savalarda oynaya

caklar rol henz bilmiyorlard . . .
- 6 -
V E NSANOGLU SAHNEDE . . .
George Smith'in 1 876 ylnda Yaratl'a dair detayl Mezopo

tamya hikayelerini The Chaldean Account of Genesis (Kildani Ya
ratl Hikayesi) adyla gnna karmasndan ve L. W.
King'in The Seven Tablets of Creation (Yedi Yaratl Tableti)'yle
onu izlemesinden sonra, bilim adamlar ve tanrbilimciler, Eski
Ahit' teki Yaratl Hikayesi'nin (Yaratl, Blm 1 -3) orijinal S
mer metinlerinin zetlenmi ve dzeltilmi versiyonlar oldu
unu kabul etmilerdir. Bundan bir yzyl sonra, kendi alma
mzda, yani 1 2 . Gezegen' de* (1 976), bu metinlerin ilkel mitler de
il, modern bilim adamlarnn henz anlamaya balayabildikle
ri ileri dzeyde ilmi bilgiler olduklarn kantlamtk.
Jpiter ve Sa trn' de yaplan insansz uzay aratrmalar, d
taki gezegenlerin pek ok uydusu olduu ve bazlarnda su bu
lunduu gibi, Smerlerin gne sistemimize dair sahip oldukla
r birok bilginin "inanlmazln" dorulamtr. Bu uzak geze
genlerin ve onlarn ana uydularndan bazlarnn dahili s re
ten aktif ekirdee sahip olduu bulunmutur; hatta bazlar,
uzaktaki Gne'ten alabileceklerinden daha fazla s yaymakta
dr. Volkanik hareketler, bu gk cisimlerine kendi a tmosferlerini
kazandrmtr. Yaamn var olabilmesi iin gereken temel ko
ullar orada mevcuttur. Tpk Smerlerin 6.000 yl nce syledi-
&i_ ?i . . .
- - -
12. Gezegen, Ruh ve Madde Yaynlar tarafndan yaynlanmtr.
142
Ve sanol Sahnede . . . 1 43
Ya Gne Sistemimizin on ikinci yesi, yani Plton'un te

sindeki onuncu gezegen, Smerlerin Nibiru'su (ve Babillilerin
Marduk'u), varl 12. Gezegen' den kan, temel ve yank uyan
drc sonula kantlanan gezegen iin ne sylenebilir?
1 978 ylnda, Washington' daki Birleik Devletler Deniz Gz
lemevi, -tahmin edildiinden daha kk bir gezegen olduu
anlalan- Urans ve Neptn'n yrngelerindeki dzensiz ha
reketlerden Plton'un tek bana sorumlu olamayacan tespit
etti; bu nedenle, Plton dnda bir baka gk cisminin olduu
varsayld. 1 982'de, NASA, byle bir cismin gerekten de var ol
duuna dair kesin sonucu aklad; bunun byk gezegenler
den biri olup olmadn tespit etmek iin ise Satrn'n tesin
de seyreden iki Pioneer uzay aracn belirli noktalara konulan
drmaya karar verdi.
Ve 1 983'n sonuna doru, California' daki JPL (Jet Motor
lar G elitirme Laboratuar) astronotlar, IRAS'n -uzay ara
cnn zerine yerletirilen ve dier uluslarla ibirlii iinde
uzaya gnderilen kzltesi teleskop- Plton'un tesinde,
Dnya' nm drt kat byklnde ve Diinya 'ya doru hareket
eden "esrarengiz bir gk cismi" bulduunu akladlar. He
nz ona bir gezegen diyemiyorlar; ancak bizim Dnya Ta
rihemiz, bu kanlmaz kefi phe gtrmeyecek ekilde
dorulamakta dr.
1 983' te, Antarktika' da ve dier baz yerlerde, Ay' n ve
Mars'n paralar olduklar kesin ekilde saptanan birtakm ta
lar bulundu ve bilim adamlar, bunun nasl olabilecei konu
sunda tam anlamyla akna dndler. Smerlerin Gne Siste
minin Yaratl hikayesi, Nibiru'nun uydularyla Tiamat'n ar
pmas ve nl Yaratl Destan'nda geen kozmogoni anlatla
r, bu bilmeceye en kapsaml aklamay sunarlar.
Ve tabi bir de genetik ilemler sayesinde nsanolunun suni
dllenme ve yeniden alamayla nasl yaratldn anlatan me
tinler vardr.
Genetik bilimi ve teknolojilerindeki son ilerlemeler, bir taraf
tan Smerlerin kademeli evrim teorisini ve dier taraftan da
A n u n nakilerin genetik mhendislii neticesinde (aksi taktirde

aklanamayan) biyolojik olarak ileri bir Hama Sapiens trnn
belirivermesini dorulamaktadr. En yeni metot olan tp bebek
le reme -dii yumurtasnn alnarak, seilmi erkek menisiyle
dllenmesi ve dllenmi yumurtann kadn rahmine yerletiril
mesi- bile, bundan drt bin yl nce Smer metinlerinde tarif
edilen ilemle ayndr.
Belli bal iki olay -Dnya'nn ve nsann yaratlmas- Kitab
Mukaddes'te doru ekilde anlatldysa, Dnya zerinde insan
trnn nasl ortaya ktna dair dinsel yknn doruluu-

nu kabul etmemiz gerekmez mi?

Ve Kitab Mukaddes'te nakledilen hikayeler, daha eski S
mer tarihinin zetlenmi versiyonuysa, bu tarihe eski zamanla
ra dair Kitab Mukaddes anlatlrn geniletmek ve tamamla
mak iin kullanlamaz m?
Biri dierinin yansmas olduundan, ezelden beri yanmak
ta olan tarih ateine gelin bir ayna tutalm . . . Gelin, bu harikula
de yky beraberce ortaya karalm.
Yaratl Kitab, "Adem"e (tam karl, "Dnyal Olan") na
sl reme becerisinin bahedildiini anlattktan sonra, dnyada
ki genel olaylar nakletmekten, zel bir insan trnn detayl ta
rihesini vermeye geer: Adem adndaki insan ve onun soyun
dan gelenler.
Eski Ahit bize "Bu, Adem Neslinin Kitab' dr" bilgisini verir.
Byle bir kitap, hi phesiz ki var olmutur. Elimizdeki bulgu
lar, Kitab Mukaddes'in Adem dedii insann Smerlerin Ada
pa's olduunu gstermektedir; Adapa, Enki'nin "kusursuzla
trd" ve onunla arasnda genetik bir ba olduu addedilen bir
Dnyaldr. "Enki ona Dnyann rlarn at, ona kusursuz bir
kavray verdi; ona Bilgi verdi; ama ona lmszlk vermedi."
"Adapa'nn Hikayesi"ne ait paralar bulunmutur; metnin
tamam, Eski Ahit'te sz edilen "Adem Neslinin Kitab" olabi
lir. Asurlu krallarn da bu kaytlara ulam olmas muhtemel
dir; nk pek ou Adapa'nn stn zelliklerinden bir ya da
birkana sahip olduklarn iddia etmilerdi. Sargon ve Sanhe-
rib, Enki'nin Adapa'ya balad bilgelie kaltmsal olarak sa

hip olduklarna inanyorlard; Sin-ar-ikun ve Esarhaddon "bil
ge Adapa'nn sureti olarak" domakla vnyorlard; bir kita
beye gre, Esarhaddon Aur tapnanda, zerinde Adapa'nn
resmi olan bir heykel ina ettirmiti ve Asurbanipal "tablet yaz
mann srrn Tufan' dan nce" rendiini ne srmt.
Smer kaynaklarna gre, Tufan yeryznn tamamn yut
madan nce Dnya' da hem krsal kltrler -tarm ve hayvanc
lk- hem de kentsel yerleimler vard. Yaratl Kitab, Adem ve
Havva'nn ilk olu Kayin'in "topra ileyen ifti," kardei Ha
bil' in ise "koyunlar gden oban" olduunu syler. Derken,
Kayin'in Habil'i ldrd iin "Tanr'nn huzurundan kovul
masndan" sonra, ehirler -nsanlarn ehirleri- kurulur: Aden
bahesinin dousundaki Nod lkesinde, Kayin'in Hanok adn
verdii bir olu olur ve "temel" anlamna gelen bu ad tayan
bir de ehir kurar. Kayin'in soyuna zel bir ilgi gstermeyen Es
ki Ahit, Hanok'tan sonra Lemek'le balayan drdnc kuaa
atlamaktadr:
Ve Lemek, iki kadnla evlendi:

Birinin ad Ada, dierinin ise Silla'yd.
Ada, Yaval' dourdu;
Yaval, sr sahibi, adrda yaayan
gebelerin atasyd.
Kardeinin ad Yuval' d;
Yuval lir ve ney alanlarn atasyd.
Ve Silla Tuval-Kayin'i dourdu;
O, altn, bakr ve demirden aletler yapard.
Yazarnn kim olduu bilinmeyen ve M.. ikinci yzylda,

daha eski kaynaklardan derlendii tahmin edilen Jbileler Kita
b, Kayin'in kz kardei Awan'la evlendii ve Awan'n, Hanok'u
"drdnc Jbile* sonunda" dourduu bilgisini verir: "Ve be-
Jbile: Eski Musevi yasalarna gre elli ylda bir yaplmas gereken genel ser
best brakma yl (. N.)
1 46 Tamlar ve nsanlarn Savalar
inci jbilenin birinci ylnn birinci haftasnda, dnyada evler

ina edildi ve Kayin bir ehir kurdu ve ona olunun adn ver
di." Bu ilave bilgi acaba nereden gelmitir?
Uzunca bir sre, Yaratl hikayesinin bu blmnn her
hangi bir Mezopotamya metninde dorulanmadna ya da ba
ka bir kaynakla aralarnda bir paralellik bulunmadna, bu ne
denle de desteksiz bilgiler verdiine inanlmtr. Oysa ki biz
bunun byle olmadn kefettik!
lkin, British Museum' da " bilinmeyen bir efsaneye dair"
olarak kategorize edilmi bir Babil tabltine rastladk (No.
74329, ekil 31). Bu metin, pekala da Smerlerin Kayin'in Soyu ka
ytlarnn M.. 2000 civarlarndan kalma Babil/ Asur versiyonu
olabilirdi!
A. R. Millard tarafndan kopyalanan ve W. G. Lambert tara
fndan tercme edilen metin (Kadmos, cilt VI), topra ileyen bir
grup insann balangcndan sz etmektedir ki bu Kitab Mu
kaddes'te geen "topra ileyen ifti" tanmlamasna karlk
gelmektedir. Bu insanlara Amakand, "znt inde Amasz
ca Dolaanlar" denilmektedir; bununla, Kayin'in mahkum edil
mesi arasnda paralellik vardr: "Dktn karde kann ien,
bu topraklardan kovuldun... Yeryznde aylak aylak dolaan
bir gezgin olacaksn." Ve en dikkat ekici olan ise srgnde ya
ayan bu insanlarn Mezopotamyal liderlerinin adnn Ka'in ol
masdr! Tpk, Kitab Mukaddes' teki gibi:
Dunnu' da, ikiz kuleleri olan bir ehir kurdu.

Ka'in, ehre kendi adn verdi.
Bu yer ad olduka ilgintir. Smercede hecelerin yerlerini

deitirmekle kelime anlam bozulmadndan, bu kelime ayn
zamanda NU.DUN olarak da hecelenebilir; bylece, Kitab Mu
kaddes'te Kayin'in srgne gittii sylenen Nod ismiyle benze
ir. Szcn Smercedeki karl, "kazlm dayanak ye
ri" dir; szcn Kitab Mukaddes'teki "Temel" karlyla ne
redeyse ayndr.
Ve nsmol Salnede 1 47
ekil 31
1 48 'Ji11r/11r ve sanlarn Savalar
i l mnden (ya da ldrlmesinden) sonra, "sevdii

K.' i ,
lluinde istirahata brakld." Kitab Mukaddes'te geen
D
li k. ynk olduu gibi, Mezopotamya metni de onun ardndan
gllen drt kuan kaydn tutmutur; erkekler, kz kardeleriy
IL evlenerek kendi anne ve babalarn ldrmler; Dunnu'da
ynetimi ele geirmekle kalmayp, yeni blgelere yerlemiler
dir; bu yerlerden sonuncusu bat'tr ( "Yarg").
Kitab Mukaddes'teki Adem ve olu Kayin'le ilgili hikayenin
Mezopotamya kkenlerine iaret eden ikinci kaynak, Asur me
tinleridir. rnein, eski bir Asurlu Krallar Litesi'ne gre, a tala
rnn henz adrlarda yaayan gebeler -Kitab Mukaddes'te
Kayin'in soyu iin tekrarlanarak kullanlan tanmlama- olduu
erken dnemlerde, kabilenin bandaki reisin Adamu (Kitab
Mukaddes'teki Adem) adn tadn rendik.
Benzer ekilde, Asur kavmine atfedilen geleneksel kraliyet
isimleri arasnda Aur-bel-Ka'ini (" Aur, Ka'inilerin tanrs" )
kombinasyonuna rastladk v e Asurlu yazclar, b u isimle Smer
cedeki AUR-EN.DUN ("Aur Dmi'nin tanrsdr") arasnda
balant kurmulardr. Bu da Ka'ini ( "Kain soyundan gelenler" )
ve Duni'lerin ("Dun ehrinden gelenler") ayn anlam tayan e
szckler olduklar anlamna gelir ve bylelikle, Kitab Mukad
des'teki Kayin'i ve onun Nod ya da Dun lkesi'ni dorulamak
tadr.
Kayin'in soyundan ksaca sz ettikten sonra, Eski Ahit tm
dikkatini Adem' in soyunun yeni bir koluna yneltir: "Ve Adem
karsyla tekrar birlikte oldu ve Havva ona bir erkek ocuk do
urdu ve 'Tanr Kayin'in ldrd Habil'in yerine bana bir
baka oul balad' diyerek, ocua it* adn verdi." Yaratl
Kitab, ardndan unu ekler: "Adem 1 30 yandayken, kendi su
retinde, kendisine benzer bir olu oldu ve ona it adn verdi.
ifin doumundan sonra Adem 800 yl daha yaad, [baka]
oullar ve kzlar oldu; Adem toplam 930 yl yaadktan sonra
ld. it 105 yandayken olu Eno oldu; Eno'un doumun-
ng.de Seth olarak geer, ( N,)

Ve nsanolu Sahnede . . . 1 49
dan sonra it 807 yl daha yaad ve baka oullar ve kzlar ol

du ve it toplam 912 yl yaadktan sonra ld."
Tufan-ncesinin sradaki kabile reisi olarak Kitab Mukad
des'in ilgi gsterdii isim, it'in olu Eno'tur. Bu szck, bran
cada "nsan, lml" anlamna gelmektedir ve Eski Ahit'in ta
rihsel kaytlarnn en can alc noktasnda, onu insan soyunun
devamn getirecek olan lider yerine koyduu aka grlmek
tedir. Ona duyulansaygdan, "te o zaman, Yehova ad telaffuz
edilmeye baland," denilmektedir; yani ibadet ve din retileri
balamtr.
Olayn bu ilgi ekici ynne k htabilecek birka Smer
metni mevcuthr. Adapa metninin mevcut blmlerinde, En
ki'nin kendi ehri Eridu'da, onu "kusursuzlatrd" ve ona o
lu gibi davrand belirtilmektedir. William Hallo'nun Antedilu
vian Cities (Byk Tufan ncesi ehirler) ne srd gibi,
Eno'un torununun torununa, "Eridu'lu" anlamna gelen Yeret
ad verilmitir. yleyse, cevap ite buradadr: Kitab Mukaddes,
Adem'in srgne gnderilen nesline fazla ilgi gstermezken,
dikkatini daha ok Adem' in Aden'de -gney Mezopotamya- ka
lan ve ilk kez rahiplik grevine layk grlen torunlarna yo
unlatrmtr.
Eno'tan sonra gelen drdnc kuan ilk erkek ocuuna
Hanok ad verilmitir; bilim adamlar, bu ismin o dnemdeki
anlamnn branca "yetitirmek, eitmek" szcnden tredi
ine inanmaktadrlar. Eski Ahit ondan, "Ulu Tanr'nn yolunda
yrd," eklinde sz ederken, onun Dnya'da lmediini,
"nk Ulu Tanr'nn onu yanna aldn" belirtmektedir. Yara
tl 5:24'teki bu tek msra, Kitab Mukaddes'in paras saylma
yan bir kaynak olan, Ha nak Kitaplar*'nda olduka geniletilmi
tir. Bu kitaplar, ahlak kurallar ve eitli bilimler konusunda ei
tilmek zere Tanr'nn Melekleri'ne yapt ilk ziyareti detayl
bir ekilde anlatmaktadr. Daha sonra Hanok, edindii bilgileri
Books of Enoch: M. . 200 ile M. S. 200 yllar arasnda yazldklarna inanlan 1 4

kitaptan biri; ou Kitab Mukaddes'te ad geen nemli dinsel karakterlere
ilikin olmakla birlikte, Kutsal Kitap'a ait kabul edilmezler. (. N .)
ve rahipliin gerektirdiklerini oullarna aktarmak zere Dn

ya'ya dnmesinin ardndan, ilahi ikametgahlarndaki Nefilin'e
(Kitab Mukaddes'te "Aa nenler" anlamna gelen terim) ka
tlmak zere bir kez daha yukar arlmtr.
Smer Krallar Listesi, Enmeduranki adndaki bir rahip kra
ln, o zamanlar Utu/ama'n hakimiyeti altndaki uzay istasyo
nunun bulunduu Sippar ehrini ynettiinden sz etmektedir.
"Dur-an-ki'nin Rahip Kral" olan ad, onun Nippur'da eitim
grdne iaret eder. Pek de iyi bilinmeyen ve ilk kez W. G .
Lambert tarafndan aklanan ("Enmedurapki v e lgili Konu
lar") bir tablette yle denilmektedir:
Enmeduranki, Anu, Enlil ve Ea'nn sevdii

Sippar'l bir prens[ti] .
Onu Parlak Tapnak'taki ama semiti.
ama ve Adad, onu [tanrlar] meclise gtrdler... Ona
Anu, Enlil ve Ea'nn bir srrn,
Suyun zerinde ya nasl inceleyeceini gsterdiler.
Ona lahi Tablet'i,
Gkyz ve Yeryznn kibdu srrn verdiler...
Ona saylarla hesap yapmay rettiler.
Tanrlarn gizli bilgilerine vakf olduunda, Enmeduranki,

Smer'e geri dner. "Nippur, Sippar ve Babil'in insanlar, huzu
runa arlr." Enmeduranki, onlarla deneyimlerini ve rahiplik
makamnn nasl kurulaca konusundaki bilgilerini paylar.
Tanrlarn verdii buyrua gre, rahiplik babadan oula geme
lidir: "Tanrlarn srlar emanet edilen bilge kii, en sevgili olu
na ama ve Adad huzurunda yemin ettirecek... ve ona tanrla
rn srlarn syleyecek."
Tablet, bir dipnotla sona ermektedir: "Rahiplerin soyu ite
byle yaratld; onlar ama ve Adad'a yakn alabilenlerdir."
Eno' tan sonraki yedinci kuaa gelindiinde, Byk Tu
fan' n hemen ncesinde, Dnya ve sakinleri, yeni bir Buzul a
nn etkisi altna girmilerdi. Mezopotamya metinleri, insanla-
Ve nsanolu Sahnede . . . 151
rn yol at skntlar, yiyecek ktln ve hatta yamyaml

detaylaryla naklederler. Yaratl Kitab ise bu duruma ilikin
yalnzca bir ipucu vermektedir: Nuh, dnyaya geldiinde, ba
bas "Tanr'nn lanetledii bu toprak yznden ektiimiz ezi
yeti, harcadmz emei", onun hafifletecei ve insanla rahat
lk getirecei midiyle, Nuh' a "Rahatlk" anlamna gelen bir
isim verir. Kitab Mukaddes versiyonu, onun "doru bir insan
olmas ve saf bir soydan gelmesi" dnda bize Nuh hakknda
ok az ey anlatmaktadr. Mezopotamya metinleri ise Byk Tu
fan'n kahramannn uruppak'ta, yani Sud tarafndan yneti
len tbbi merkezde yaad bilgisini verir.
Smer metinlerine gre, insanolunun karlat zorluklar
arttka, Enki bu skntlar hafifletmek iin bir takm nlemler
almay nermi, Enlil ise bunlara iddetle kar kmtr. Enlil'i
uzun sredir rahatsz eden ey, gen erkek Anunnakiler ile in
san kzlar arasnda giderek yaygnlaan cinsel ilikilerdir. Yara
tl Kitab, Nefilim'in kendilerine "e semelerini" u satrlarla
tasvir etmekt'l!rTir:
nsanlar oalarak Yeryzn doldurmaya balad,

ve onlarn kzlar oldu;
lahi varlklar nsan kzlarn grdler,
ve-onlar kendilerine uygun buldular;
Ve ilerinden beendikleriyle evlendiler.
E. Chiera'nn hakknda bilgi verdii Sumerian Religious Texts

(Smerlerin Dinsel Yaztlar) "efsanevi bir tablet" (CBS-14061),
bu eski gnlerin ve bir insanla evlenme izni verilmediinden
yaknan Martu adndaki gen bir tanrnn yksn anlatr. Ya
z, "her ey ite o zaman oldu," diye balar:
Nin-ab ehri vard, id-tab ise yoktu;

Kutsal balk vard, kutsal ta yoktu ...
Kar koca olmak vard. ..
[ocuk] dourmak vard.
"Nin-ab" diye devam eder metin, "yerleik Byk lke'de

bir ehirdi." nl bir mzisyen olan ehrin ba rahibinin, kars
ve bir de kz vardr. nsanlar tanrlara piirdikleri etleri kurban
olarak sunmak iin toplandklar srada, bekar olan Marh, rahi
bin kzn grp ona ak olur ve annesine giderek iine dt
bu durumdan yaknr:
ehrimde arkadalarm var; hepsi de elerini seti.

Yoldalarm var; onlar da elerini seti.
ehrimde, arkadalarmn aksine,
benim bir eim yokhr;
Ne bir eim var, ne de ocuklarm. . . ,
stedii gen kzn "onun bak_na karlk verip vermedii

ni" soran tanra, sonunda oluna onay verir. Evliliin yaplaca
duyurulduunda, dier gen tanrlar "Nin-ab ehrinde, in
sanlarn bakr davulun sesiyle arld, yedi teften kan sesle
rin nlad" bir len dzenlerler.
Gen astronotlarla lkel ilerin torunlar arasnda giderek
artan yaknlama, Enlil'in houna gitmemektedir. Smer metin
leri bize, "topraklar geniledike ve insanlar katlanarak oal
dka" Enlil'in onlarn ak ve ehvete olan dknlklerinden
ve "nsanolunun yaptklarndan rahatszlk duyduunu" sy
ler. Anunnakiler ve nsann kzlar arasndaki yaknlama, uy
kularn karmaktadr. "Ve Yce Efendi der ki: 'Yarattm n
sanlar Dnya yznden silip atacam."'
Metinlerin naklettiine gre, Abzu' daki derin madenleri
kazmaya karar verdiklerinde, Anunnakiler Afrika ktasnn
ucunda bir bilimsel gzlem istasyonu ina etmek zere de hare
kete gemilerdir. Bu iin sorumluluu, Enlil'in Erekigal adn
daki bir torununa verilmitir. Smerce epik bir hikaye, Enki ve
Erekigal'in Mezopotamya' dan ok uzaklardaki dalk blgeye
(Kur) yaptklar tehlikeli yolculuu kaydetmitir; bu metin,
Erekigal'in "Kur'a bir dl olarak gtrld"n, yolculuk
srasnda Enki tarafndan karldn ya da baka ekillerde al-
konulduunu anlatmaktadr.
(Dier destanlardan da bildiimize gre, Erekigal daha son
ra, kendi istasyonunda elisinin yapt kk drc bir ha
reket nedeniyle, Enki'nin oullarndan biri olan Nergal'in sald
rsna urar. Son dakikada, Nergal'le evlenebileceini ve birlik
te istasyonun "Bilgelik Tabletleri"ne hkmedebileceklerini sy
leyerek hayatn kurtarmay baarr.)
Afrika'nn ucundaki bu gzlem istasyonu, tehlikeli bir olu
umun sinyallerini vermeye balad srada Enlil Dnyallar
dan kurtulmak iin arad frsatn bu olduunu dnr: An
tarktika' daki byk bir buzul, sadece erimi kar tabakas ze
rinde durmaktadr ve olduka dengesiz bir pozisyona gelmitir.
Asl problem, bu dengesizliin Nibiru'nun tam da Dnya'ya
yaklaaca bir dneme denk gelmesidir; nk Nibiru'nun e
kim gc, buzulun dengesini bozarak onun Antarktik Okyanu
suna kaymasna neden olabilecektir. Bu olayn sonucunda olu
acak dev dalgalar ise yerkrenin tamamn yutarak yok ede
cektir.
Dnya'nn yrngesinde dnmekte olan gigilerin, bylesi
bir felaket olasln dorulamasyla Anunnakiler, uzay istas
yonu olarak grev yapan Sippar'da toplanmaya balarlar. An
cak Enlil, insanlarn yaklaan Tufan' dan haberdar edilmemeleri
konusunda srarcdr ve Tanrlar Meclisi'nin zel bir oturumun
da, bu srr tutmalar iin btn tanrlara, zellikle de Enki'ye
yemin ettirir.
Glgam Destan'nn nemli bir ksmn oluturan Atra-Ha
sis metni, son blmnde, tpk dier baz Mezopotamya yazt
larnda olduu gibi, takip eden olaylar -Enlil'in Tufan felaketi
ni insan rkna kar nasl kulland; onun Tanrlar Meclisi'nde
zorla kabul ettirdii kararn aksine, Enki'nin sadk takipisi Zi
usudra'y (Nuh) kurtarabilmek iin nasl plan yaptn ve ona
nasl kabaran suda batmayacak bir gemi tasarladn- uzun
uzadya nakleder.
Bir iaret zerine, Anunnakiler, Rukub ilani'leri (tanrlarn
arabalar) iinde, yani "gz kamatrc parlaklklaryla karay
aydnlatan" a teli roket-gemileriyle "yukar havalanrlar." Uzay

aralaryla yerkrenin evresinde dnerken, aadaki dev dal
galarn karaya hcum ediini dehet iinde seyrederler. Var olan
her ey, kabaran suyun muazzam bir hamlesiyle -A.MA.RU
BA.UR RA.TA ("Her eyi Yutan Su Baskn")- yeryznden si
linmitir. Enki'yle beraber nsanolunu yaratan Sud, bunu "g
rr ve alar... tar, doum sancs eken bir kadn gibi lklar
atar. . . Tanrlar, Anunnakiler, onunla birlikte alar." Bir geri eki
len, bir ykselen sular, geride usuz bucaksz amur birikintile
ri brakarak topra tamamen siler sprr: "Yaratlan her ey,
,
yeniden amura dner."

Son Buzul ana aniden son veren Bijyk Tufan'n, bundan
1 3.000 yl kadar nce gerekletiini savunan kantlar, 1 2 . Geze
gen' de sunmutuk.
Tufan'n sular "karadan ekildiinde" ve durulmaya bala

dnda, Anunnakiler Nisir Dana ("Kurtulu Da"), yani A
r Dana.inmeye balarlar. Enki'nin yanna verdii bir dmen
ci yardmyla, Ziusudra / Nuh da buraya ulamtr. Enlil, "nsa
nn Tohumu"nun hayatta kaldn grdnde fkeden deliye
dner, ancak Enki onu, merhamet gstermeye ikna eder: Tanr
lar, der, artk Dnya zerinde insann yardm olmadan yaaya
mazlar. "Ve bylece, Yce Efendi, Nuh'u ve oullarn kutsar ve
onlara der ki: 'Verimli olun, oaln ve Yeryzn yeniden dol
durun."'
Nuh'un soyuna odaklanm olan Eski Ahit, kurtarma gemi
sinden kan baka herhangi bir yolcuya deinmez. Ancak daha
detayl olan Mezopotamya Tufan hikayeleri, Nuh'un gemisinin
dmencisinden sz etmekte ve son dakikada Ziusudra'nn ar
kadalarnn ya da yardmclarnn (ve de onlarn ailelerinin) ge
miye bindii bilgisini vermektedir. Hikayenin Berossus tarafn
dan anlatlan Grek versiyonunda, tanrlarn Tufan'n ardndan
Ziusudra, ailesi ve gemiyi kullanan dmenciyi yanlarna aldk
lar belirtilir; dier insanlara ise onlar Mezopotamya'ya geri g
trecek yol tarif edilmitir.
Kurtulanlarn kar karya kald ilk ve en acil sorun yiye

cektir. Yce Efendi, Nuh ve oullarna yle der: "Yeryznde
ki hayvanlarn, gkyzndeki kanatllarn tmn ve yerdeki
btn srngenleri ve denizdeki btn balklar size brakyo
rum; rn veren ve yaayan btn canllar size yiyecek olacak."
Ve ardndan nemli bir ekleme yaplr: "Tm yeil bitkilerin ya
nnda, size her trl hububat da veriyorum."
Bu kolayca gzden kaabilecek ifade (Yaratl 9:3), tarmn
douuna iaret etmekle birlikte, Smer metinlerinde olduka
geni bir yer tutar. Bilim adamlar, tarmn Mezopotamya-Suri
ye-srail hilali iinde balad konusunda birleirler; ancak ta
rm iin ovalar (topra ilemenin daha kolay olduu dzlkler)
yerine niin dalk blgeleri setiklerini aklamakta aciz kalr
lar. Tarmn, 12.000 yl kadar nce, buday ve arpann "yabanl
atalarn" ekerek baladnda da hemfikir olmakla birlikte, ilkel
tahl bitkilerinin genetik ebiimlilii karsnda hayrete der
ler. zellikle de dk kaliteli yabanl buday, kromozom ift
lerini ikiye, e ve drde katlayarak, besin deeri yksek ekile
bilir buday ve arpaya dntren -hem de yalnzca 2.000 yl
ierisinde- ve her yerde yetitirilebilen bu budayn allmadk
ekilde senede iki kez mahsul vermesine neden olan o genetik
botanik mucizeyi aklamakta ise tamamen baarsz kalmlar
dr.
Bu muammalarla yarabilecek bir dieri, ayn ekirdek bl
ge iinde, neredeyse ayn zamanda tm meyve ve sebze eitle
rinin belirivermesinde ve e zamanl ekilde, et, st ve yn elde
edilen kei ve koyunlar bata olmak zere hayvanlarn "evcil
letirilmesi"ndeki artc zamanlamadr.
Bunlarn tm nasl ylece oluvermitir? Modern bilim bu
nun cevabn henz bulamamtr; ancak Smer yaztlar cevab
binlerce yl nce vermiti. Kitab Mukaddes'te olduu gibi, bu
metinler de tarmn nasl Byk Tufan' dan sonra, (Yaratl'taki
ifadeyle) "Nuh'un ifti oldtiu" zamanlarda baladn anla
trlar. Ancak tpk Tufan' dan ok nce topran ilendiini (Ka
yin) ve obanlk yapldn (Habil) syleyen Kitab Mukaddes
gibi, Smer kaytlar da tarih ncesi dnemlerde ekim yapld

ndan ve hayvan yetitirildiinden sz etmektedirler.
Bilim adamlar tarafndan Hayvanclk ve Tahl Efsanesi olarak
adlandrlan bir yaztn aktardna gre, Anunnakiler Dn
ya'ya indiklerinde, hayvan evcilletirmek ya da tahl yetitir
mek kavramlar henz ortada yoktur:
Anu, Anunnakileri Gkyznn engin ykseklerinden

yeryzne indirdiinde,
henz tahl meydana gelmemiti, .
henz tahl verecek bitkiler olumamt: ..
Dii koyun yoktu,
kuzu henz gnderilmemiti;
Dii kei yoktu, .
olak henz gnderilmemiti.
Dii koyun henz kuzular dourmamt,
dii kei henz olaklar dourmamt.
[Yn] dokumaclk henz ortada yoktu,
henz bulunmamt.
Derken, Anunnakilerin genetik mdahale laboratuvar olan

"Yaratl Odas"nda, Lahar (ynl hayvan) ve Anan (tahllar)
"ustaca biimlendirilirler" :
O gnlerde,
Tanrlarn Yaratl Odas'nda,
Yaratma Evi'nde, Kusursuz Dada,
Lahar ve Anan ustaca biimlendirilir.
Evler yiyeceklerle dolup taar.
Lahar ve Anan' oaltarak,
Kutsal Dalarndaki Anunnakiler yerler;
fakat doymazlar.
Kutsal Dalarndaki Anunnakiler,
koyun alndan gelen nefis st ierler;
fakat doymazlar.
"Ekmek yemeyi bilmeyen. . . koyun gibi bitki yiyen" lkel

iler de artk sahnededir:
Anu, Enlil, Enki ve Sud

Siyah sal insanlar yarattktan sonra, .
Sevdikleri bitkileri lkenin her yerinde oalttla
Drt bacakl hayvanlar kurnazca yarattlar;
Onlar E.DN' e koydular.
Ve bylece, tahl ve hayvanlarn retimini Anunnakileri do

yurmaya yetecek lde arttrmak iin bir karar alnr:
NAM.LU.GAL.LU'ya -"Uygar nsanlar"- "tanrlarn iyilii iin
topra ilemek" ve "obanlk yapmak" retilecektir:
Doyurucu eyler uruna,

kusursuz koyun allar yapabilmek iin,
Uygar nsan yaratlr.
O eski zamanda neyin yaratld kadar, metin o zamana dek

henz yaratlmayan trleri de saymaktadr:
Ekimi oaltmak henz yaplmamt;

Toprak henz teraslanmamt ...
Otuz gnlk l tohum henz yoktu;
Krk gnlk l tohum henz yoktu;
Dalardaki tahl, kk tahl tanesi,
Kusursuz A.DAM'n tahl henz yoktu . . .
Tarlalarda yumru v e kk bitkiler henz yaratlmamt.
Greceimiz gibi, bunlarn tm, Dnya' ya Enli! ve Ninurta

tarafndan Byk Tufan' dan sonra getirilmitir.
Tufan'n yeryzn tamamen yutmasnn ardndan, Anun

nakilerin karsndaki ilk problem topra ilemeye yeniden
balamak iin gereken tohumlarn nereden bulunaca olmu-
tur. Neyse ki yetitirilmeye balanan tahl bitkilerinden birer nu

mune alnarak daha nce Nibiru'ya gnderilmitir ve "Anu on
lar, Gkyznden Enlil' e gnderir." Enlil, bunun zerine, to
humlarn tarm yeniden balatmak zere ekilebilecei gvenli
bir yer arar. Yeryz halen sularla kapldr ve uygun gzken
tek yer "gzel kokulu sedir aalarnn bulunduu da"dr. S.
N. Kramer tarafndan Sumerische Literarische Texte aus Nippur
(Niburu'ya ait Smer Literatr Yazlar) adl almasnda rapor
edilen paralanm bir yazttan rendiimize gre:
Enlil tepeye kt ve yukar bakt;

Oradan aaya bakt: Her yeri
deniz gibi sular doldurmutu.
Tekrar yukar bakt: Gzel kokulu
sedir aalarnn olduu bir da vard.
Arpay yukar tad ve da teraslayarak onu ekti.
Tad sebzelerle birlikte, tahl tohumlarn da
da teraslayarak topraa ekti.
Enlil'in bu i iin, Sedir Dan semesi ve dan daha sonra

Gizli (Kutsal) Yere dntrlmesi, byk olaslkla tesadf de
ildir. Yakn Dou'nun tamamnda -ve aslnda him dnyada
evrensel ne sahip yalnzca tek bir Sedir Da vardr ve o da
Lbnan' dadr. Bugne dek, devasa ta bloklarn (ekil 32) ta
d geni pla tformu ile bu yer (Lbnan, Baalbek'te), bir tekno
loji harikas olarak ilgi ekmeye devam etmektedir. Gkyzne
Merdiven* adl kitabmzda ele aldmz gibi, sonu gelmeyen ef
saneler, Anunnakilerin ini yeri olan bu platformun Byk Tu
fan' dan nce, neredeyse Adem'in dnemi kadar eskilerde ina
edildiini sylemektedirler. Tufan' dan sonra, Anunnakilerin
uzay aracm indirmeleri iin geride kalan tek uygun yer oras
dr: Sippar' daki uzay istasyonu sular altnda kalm, amur ta
bakalarnn altna gmlmtr.
Gkyzne Merdiven, Ruh ve Madde Yaynlar tarafndan baslmtr.

Ve nsanol Sahnede . . . 1 59
ekil 32
Eldeki tohumlarla, artk cevaplanmas gereken tek soru, on
larn nereye ekileceidir. . . Alak araziler halen amur ve su al
tndadr, yerleim alan olarak uygun deildir. Sular yksek bl
gelerden ekilmi olsa da snan iklimin neden olduu yamur
lar yznden toprak ok slaktr. Nehirler yeni yataklarn he
nz aamadklar iin sularn dklecek bir yeri yoktur, bu yz
den de topra ekmek imkanszdr. Bu tanmlamay bir Smer
metninden reniyoruz:
Ktlk ok iddetliydi; hibir ey retilmemiti.

Kk nehirler temizlenemedi,
amur halen duruyordu . . .
Topran hibir yerinde ekin yetimiyordu,
sadece otlar kyordu.
Mezopotamya'nn iki byk nehri Frat ve Dicle bile eskisi

gibi akmyordu: "Frat dzgn akmyordu; her yerde sefalet
vard; Dicle karmakark olmutu, bozulmu ve zarar grm
t." Dalara setler ekme, nehirlere yeni yataklar ama ve suyu
1 60 Tanrlarm ve nsanlarn Savalar
kanallarla baka ynlere aktma iini stlenen Ninurta oldu.

"Bunun zerine, Enlil'in olu Ninurta, o kutsal zekasn kulla
narak mthi eyler yaratt" :
Topra korumak iin ok byk bir duvar ekti.

Bir topuzla kayalar paralad;
Yd talardan bir yerleim yeri ina etti...
evreye yaylan sular biraraya getirdi;
Dalardan inen sulara yn verdi
ve Dicle'ye aktt. ..
Kabaran sular ekili topraktan uzaklatrd.
imdi, iyi bakn;
Yeryzndeki her e
Topran efendisi Ninurta'yla .nee doldu.
Tarihiler tarafndan aamal bir ekilde birletirilen, Ninr

ta'nn Olaanst Baarlar ve Servenleri adl uzun bir yazt,
kendi kontrolndeki Dnya' da yeniden dzen kurabilmek iin
Ninurta'nn giritii uraa trajik bir ekleme yapar. Sorunlu
noktalara bir an nce mdahale edebilmek iin Ninurta hava
aracyla dan bir ucundan dierine durmakszn gidip gelmek
tedir; ancak "zirvedeyken, Kanatl Ku'u parampara olur; ka
natlar yeryzne aklr." (Tam olarak okunamayan bir satr,
onun Adad tarafndan kurtarldn syler.)
Smer yaztlarnda okuduumuza gre, da yamalarnda
yetitirilebilen ilk rnler meyve aalar, allar ve hi kuku
suz asmadr. Metinlere gre Anunnakiler insanoluna "mkem
mel beyaz zmler ve mkemmel beyaz arap; mkemmel si
yah zmler ve mkemmel krmz arap," vermitir. Kitab
Mukaddes'te "Nuh iftiyken, ilk zm ban dikti ve arap
iip sarho oldu" satrlarn okumamz da hi artc deildir.
Ninurta'nn Mezopotamya' da yrtt

suyu tahliye etme almalar, ovalarda
tarm elverili hale getirdiinde,
Ve nsmol Snlnede . . . 1 61
Anunnakiler "dadan tahl tohumlarn getirdiler,"

ve "lkeyi [Smer) buday
ve arpayla tantrdlar."
Takip eden bin yl boyunca, insanolu kendisine iftilii

reten tanr olarak Ninurta'ya sayg gstermitir; gerekten de
arkeologlar bir Smer kaz alannda ona adanm bir "ifti
Takvimi" bulmulardr. Akkadca ad, Ura' tr; "Topra Sren
Saban Tanrs"; bir Smer mhr, onu (bazlar onun Enlil oldu
una inanmaktadr) insanoluna saban tantrken tasvir etmek
tedir (ekil 33).
.t'kil 33
Enlil ve Ninurta insanla tarm bahettikleri iin sayg gr
mekteyken, insanolunu ehliletirilebilen hayvanlarla tantra
nn Enki olduuna inanlmaktayd. Bu, ilk tohumlar ekilmeye
baladktan sonra gereklemiti; ancak henz ikiye, e ve dr
de katlanan kromozomlaryla "tahllar katlanarak oalmaya"
balamamt; bunlar da Enki tarafndan, Enlil'in onayyla, suni
olarak yaratlmt:
O zaman Enki, Enlil'le konutu:

"Yce Tanr Enlil, srler ve tahllar
Kutsal Da sevinle doldurdu,
bunlar Kutsal Dada oaldlar.
1 62 Tarlam ve nsnlr Savalar
zin ver, biz, Enki ve Enli!, emir verelim:

Ynl yaratk ve oalan tahllar
brakalm da Kutsal Dan dna ksnlar."
Enli! teklifi kabul etmi tir; bylece bolluk dnemi balar:
Ynl yarat ala koydular.

Filiz veren tohumlar kadna verdiler,
tahllar iin bir yer oluturdular.
alan erkeklere, saban ve boyundurukverdiler. . .
oban aldaki koyunlar oaltt;
Kadn filiz veren tohumlar oaltt;
ban yukar kaldrd:
Bolluk, bereket gklerden geldi.
Ynl yaratk ve ekilen tahllar
olanca ihtiamlaryla oaldlar.
Biraraya toplanan insanlara bolluk ihsan edildi.
Tarmda devrim yaratan bir alet olan saban -basit fakat zeki
ce tasarlanm tahta bir ara- yukardaki metinde belirtildii gi
bi, tarlada alan erkeklere taklan bir boyundurukla ekilmek
teydi. Ancak daha sonra Enki "daha iri canllar yaratt," -ehli
letirilebilen srlar- ve bylece sabana koulmak zere insan
larn yerini boalar ald (ekil 34). Metin, tanrlarn bu ekilde
"topran verimini artrd" sonucunu karr.
ekil 34
Ninurta, Mezopotamya'ya bakan yamalara set ekmekle

megulken Enki, Tufan'n yol at hasar tespit etmek zere
Afrika'ya dnmt.
Sonunda, Enli! ve olu, gneydoudan (nanna /tara ema
net edilen Elam) kuzeybatya (kur / Adad' a verilen Toros Da
lar ve Kk Asya) dek arada ykselen dalk blgenin gneyi
Ninurta'ya, kuzeyi ise Nannar/Sin'e braklmak zere, tm
nemli yerlerini kontrol eder duruma gelirler. Enli!, eski
E.DN' e bakan merkezi pozisyonunu korumutur; Sedir Dala
r'ndaki ni Alan ise Utu/ama'n emrine verilmitir. Peki En
ki ve klan nereye gidecektir?
Afrika'y inceleyen Enki'ye gre, Abzu'nun -ktann gney
blgesi- tek bana yeterli olmayaca aktr. Tpk Mezopotam
ya' da olduu gibi, ''bolluk" nehir kenarlarndaki tarma bal
dr; bu yzden de Afrika' da yaplmas gerekmektedir ve byle
ce, Enki btn dikkatini, planlamasn ve bilgisini Nil Vadisi'nin
slah edilmesine yneltir.
Daha nce grdmz zere Msrllar, tanrlarnn Msra
("eski yer" anlamna gelen) Ur ehrinden geldiklerine inanmak
tadrlar. Manetho'ya gre, Ptah'n Nil topraklarndaki hakimi
yeti, Menes'ten 1 7.900 yl nce, yani M.. 21 000 civarlarnda
balamtr. Bundan 9.000 yl sonra, Ptah, Msrdaki topraklar
n olu Ra'ya brakr; ancak varisinin hkmdarlk dnemi,
1 .000 yl gibi ksa bir zaman sonra, yani M.. 1 1000' de anszn
kesintiye urar; bu, hesaplarmza gre Byk Tufan'n meyda
na geldii zamana denk gelmektedir.
Msrllarn inancna gre, Ptah daha sonra, topra slah et
mek ve Msr tam anlamyla sularn altndan karmak gibi b
yk iler baarmak zere geri dnmtr. Enki'nin buralar in
sanlar ve hayvanlar iin yaanabilir hale getirmek zere, gerek
ten de Meluhha (Etiyopya /Sudan) ve Magan (Msr) topraklar
na gittiini gsteren Smer yaztlar mevcuttur:
O, Meluhha lkesi'ne ilerledi;

Enki, Abzu'nun Efendisi, lkenin kaderini yazd :
1 64 Tarlarn ve salar Savalar
Kara toprak, aalarn, kocaman aalara dnsn,

dalarn aalarna benzesin.
Kutsal saraylarnzda saltanat hkm srsn.
Kamlarnz kocaman kamlara dnsn,
dalarn kamlar gibi olsunlar. . .
Boalarnz kocaman boalara dnsn,
dalardaki boalar gibi olsunlar. . .
Gmnz altna,
bakrnz kalaya ve bronza dnsn . . .
nsanlarnz oalsn;
Kahramannz bir boa gibi ileri atlsn . . .
Enki'yi Afrika'nn Nil kysndaki topraklarla ilikilendiren

bu Smer kaytlar iki ynden f\em tamaktadr: Msr hikaye
lerini Mezopotamya hikayeleriyle dorulamakta ve Smer tan
rlaryla -zellikle de Enki kkenli tanrlar- Msr tanrlar ara
snda iliki kurmaktadr nk Ptah, bize gre, Enki' den bakas
deildir.
Topraklar yeniden yerleime uygun hale getirildiinde Enki,
Afrika ktasn alt olu arasnda bler (ekil 35). En gneydeki
blge, yeniden NER.GAL'e ("Yce Nbeti") ve kars Ereki
gal'e tahsis edilir. Kuzeyine, madencilik blgesine, babas tara-
ekil 35
Ve nsanol Salede . . . 1 65
fndan metal iiliinin srlar retilen GBL yerleir ("Atein

Tanrs" ). NN .A.GAL'e ("Byk Sularn Prensi"), adndan da
anlald gibi, byk glleri ve Nil'in kaynaklarn kapsayan
blge verilir. Daha kuzeye doru, Sudan'n ayrlk platosunda
ise hkmdarlk en gen oula, takma ad "oban" olan DU
MU.Z'ye ("Yaam Kayna Oul") braklmtr.
Bir dier olun kimlii konusunda tarihiler, fikir birliine
varamamlardr (biz konuya getirdiimiz aklamay daha son
ra sunacaz). Ancak altnc olun kim olduu -Enki'nin ilk do
an olu ve yasal varisi- pheye yer brakmayacak kadar ak
tr: O, MAR.DUK' tur ("Kutsal Dan Olu"). Tad elli un
vandan biri, Msrcadaki As-Sar szcne ok benzeyen ASAR
olduundan (Grekedeki "Osiris"), baz tarihiler Marduk ve
Osiris'in ayn kii olduunu iddia etmektedirler. Ancak benzer
sfatlar ("Her eye Gc Yeten" ya da "Korku Veren" gibi) eit
li tanrlara uyarlanmtr ve "Her eyi Gren" anlamna gelen
Asar, ayn zamanda Asur kral Au'un da lakabdr.
Aslnda, Habilli Marduk'la Msrl Ra arasnda daha ok ben
zerlik bulunmaktadr: lki, Enki'nin olu, ikincisiyse Ptah'n o
ludur; bu ikisi, Enki-Ptah, bize gre ayn tanrdr. Dier taraftan,
Osiris, Ra'nn torununun torunudur ve bu yzden de hem
Ra'dan hem de Marduk'tan sonraki kuaklara aittir. Gerekten
de Smer yaz tlarnda, Msrllarn Ra, Mezopotamyallarn ise
Marduk dedikleri tanrlarn ayn tanr olduu savmz des tek
leyen dank ancak tutarl kantlara rastlanmtr. Nitekim,
Marduk'u ven bir ilahide (Tablet Asur / 4125), lakaplarndan bi
rinin "Tanr M.KUR.GAR RA" -"Dalk lkenin Yannda Otu
ran Ra" - olduu belirtilmektedir.
stelik, Smerlerin bu tanrnn Msrca adndan haberdar ol
duklarn kantlayan baz metinler de bulunmutur. Ha tta, ilahi
Ra ismini kendi isimleriyle birletiren baz Smerler olmakla
birlikte, III. Ur hanedanndan kalan baz tabletler, "Dingir
Ra" dan ve onun E.Dingir.Ra tapnandan sz etmektedirler. Bu
hanedann sona ermesinin ardndan, Marduk sevgili ehri Ha
bil' de stnlk kazandnda, Smerce ad olan KA. DNGR
("Tanrlara Alan Kap"), KA.DNGR.RA ("Ra'nn Tanrlara

Alan Kaps") olarak deitirilmitir.
Gerekten de birazdan gstereceimiz gibi, Marduk ilk ola
rak Ms' da nem kazanmaya balamtr; buras, alkantl
meslek hayatnda kritik bir rol oynayan o en nl esere, Byk
Gize Piramidi'ne ev sahiplii yapmtr. Ancak Ms'n Yce
Tanrs Marduk/Ra, tm Dnya'y ynetmeyi arzulam ve bu
nu Mezopotamya'daki "Dnyann Merkezi"nden yapmay iste
mitir. te bu hrs yznden, ocuklar ve torunlar lehine M-
s'n kutsal tahtndan feragat etmitir. ,
Bunun, Piramit Savalarna ve neredeyse -kendi lmne yol
aacan tahmin edememitir . . .
- 7 -
DNYA BLNDG ZAMAN . . .
"Ve Nuh'un gemiden kan oullar Sam, Ham ve Yafet'ti . . .

Nuh'un olu, bunlard. Yeryzne yaylan btn insanlar
onlardan tredi."
Kitab Mukaddes'teki Tufan hikayesi, ite bylece Uluslar
Listesi'yle (Yaratl 10. Blm) devam eder; bu benzersiz dok
man, o zamanlar bilinmeyen ulus-devletleri listelediinden, bi
lim adamlarnca nceleri pheyle karlanm, ardndan para
lar halinde incelenmi ve en sonunda -arkeolojik keiflerle ge
en neredeyse iki yzyllk bir zaman diliminden sonra- verdii
bilgilerin doruluuyla herkesi hayrete drmtr. Bu, B
yk Tufan'n ardndan, insanln enkaznn amurlar arasndan
yeniden douu ve yalnzlnn yerini, uygarlklarn ve impa
ratorluklarn almas hakknda gvenilir tarihi, corafi ve siyasi
bilgilerle donatlm bir belgedir.
Sam'la ilgili o en nemli satrlar sona saklayan Uluslar Liste
si, Yafet'in (Doru Olan) varisleriyle sze balamaktadr: "Go
mer ve Magog ve Meday, Yavan ve Tuval ve Meek ve Tiras. Ve
Gomer'in oullar: Akenaz, Rifa t ve Togarma ve Yavan'n oul
lar: Elia ve Tari, Kittim ve Rodanim. Bunlar, adalarda yaa
yan insanlarn atalardr." Daha sonraki kuaklar ite bylece,
ky blgelere ve adalara yaylmken gzden kaan nemli bir
gerek, ilk yedi ulus ve onlar kuran oullarn Kk Asya, Ka
radeniz ve Hazar Denizi'ndeki dalk alanlara denk geliyor ol-
1 67
masdr; buralar, ok sonralar yerleime uygun hale gelecek

olan alak ky blgeleri ve adalarn aksine Tufan'dan hemen
sonra yaamaya en elverili yerlerdir.
Ham'n (11Hiddetli Olan11 ve ayn zamanda da 11Koyu Renk
li Olan") soyundan gelenler, 11K1 ve Misrayim ve P1t ve Ke
nan,11 Afrika' da yeniden yerleimin merkezleri saylan Sudan,
Etiyopya, Msr ve Libya ulus-devletlere karlk gelmektedirler;
yerleim, buralarda da toporafik olarak yksek blgelerden
balayp daha sonra ovalara yaylmtr.
11Ve btn Ever soyunun atas olan Sam'n da ocuklar ol
du; O, Yafet'in byk oluydu." Sam'n k kavim-oullar
11Elam ve Asur, Arpakat ve Lud ve Aram:'d; bu ulus-devletler,
gneyde Basra Krfezi'nden kuzeybatda Akdeniz'e uzanan ve
henz yerleime uygun olmayan Nehirler Arasndaki Toprak
larla snrlanan dalk blgeyi kapsamaktayd. Buralar, halen
Uzay stasyonuna dntrlmeye en uygun topraklard: Tufan
ncesi uzay istasyonunun bulunduu Mezopotamya; ni Ala
n' nn halen alr durumda olduu Sedir Dalar; Tufan sonra
snda, Grev Komuta Merkezi'nin ina edilecei alem Toprak
lar ve hemen yannda, gelecekteki uzay istasyonu olacak Sina
yarmadas. Bu uluslarn hepsinin de kurucu atasnn adnn
Sam olmas -11Gklerdeki Oda11 anlamna gelir- bu yzden ol
duka uygundur.
Kitab Mukaddes'te anlatld gibi, insan rknn ana kola
ayrlmas sadece insanlarn dald bu blgelerin corafi ve to
porafik olarak blnmesiyle deil, ayn zamanda Dnya'nn
da Enlil'in ve Enki'nin varisleri arasnda blnmesiyle sonu
lanmtr. Sam ve Yafet, Kitab Mukaddes'te iyi kardeler olarak
tanmlanrken Ham'n soyuna -ve zellikle de Kenan'a- kar ta
knlan tavr, ac hatralarla dolu bir gemi yaratmtr. Ardnda
henz anlatlmadk hikayeler yatmaktadr; tanrlarn ve insanla
rn ve de aralarndaki savalarn hikayeleri . . .
Eski yerleik dnyay paraya blme gelenei, medeni
yetlerin douuna ilikin sahip olduumuz bilgilerle de rt
mektedir.
Dnya Blnd Zaman . . . 1 69
Bilim adamlar, yaklak olarak M.. 11000 ylnda -bulgula

rmza gre Byk Tufan zaman- insanolunun yaamnda
nemli ve beklenmedik bir deiim gerekletiini fark ettiler ve
bu evcilletirme ve tarm dnemine Mezolitik (Orta Ta Devri)
adn verdiler. M.. 7400 dolaylarnda ise -tam olarak 3.600 yl
sonra- bir baka ani ilerleme yaanm olduunu grdler. Ta
rihilere gre bu, Neolitik (Yeni Ta Devri) Dnem' in balangc
n oluturuyordu; dnemin belirleyici zellii, tatan kile geil
mesi ve anak mlein ortaya kmasyd. Ve ardndan, "ani
den ve aklanamaz ekilde," -ancak yine, tam olarak 3.600 yl
sonra- Frat ve Dicle nehirleri arasndaki ovada Smer adnda
ileri bir medeniyet beliriverdi (M.. 3800 dolaylar). Derken,
M.. 31 00'lerde Nil Nehri kylarndaki medeniyet, M.. 2800
dolaylarnda ise bir ncs, ndus Nehri uygarl kendini
gsterdi. te bunlar, insanoluna tahsis edilen blgeyi olu
turuyorlard; buradaki insanlardan Yakn Dou, Afrika ve Hint
Avrupa kavimleri geliti; ki bu, Eski Ahit'teki Uluslar Listesi'nin
geree tamamen sadk kalarak kaydettii blnmedir.
Smer kaytlarna gre, tm bunlar, Anunnakilerin ihtiyatla,
dikkatlice dnerek verdikleri kararlarn sonucudur:
Kadere hkmeden Anunnakiler,

Dnya'ya dair
fikirlerini paylaarak oturdular.
Drt blge oluturdular.
Birka Smer yaztnda da tekrarlanan bu basit cmlelerle

Dnya'nn ve sakinlerinin Tufan sonras kaderi yazlmtr. n
sanolunun medeniyetine blge tahsis edilmitir; drdn
c blge Anunnakiler tarafndan kendi kullanmlarna ayrlm
tr. Ona TL.MUN, yani "Roketler lkesi" ad verilmitir. Gky
zne Merdiven' de Dilmun'un Sina yarmadasnda olduuna ia
ret eden kantlar sunmutuk.
nsanlarn yerleimi sz konusu olduunda, yarmadann in
sanoluna yasaklanmam blgelerine Sam'n varisleri -Msr
1 70 Tanrlarn ve smlarm Savalar
yaztlarna gre "l Sakinleri" - yerleseler de sra, blgenin ge

ri kalannn Anunnakiler arasnda blnmesine geldiinde b
yk gr ayrlklar ortaya kmt. Kumarbi ve Zu'yla yaa
nan deneyimlerin aka gsterdii gibi blgede Tufan-sonras
uzay istasyonunun kontrol edilmesi, Dnya ve Nibin arasnda
ki iletiimin de kontrol edilmesi anlamna gelmektedir. Enlil ve
Enki'nin klanlar arasnda yeniden alevlenen rekabet, Roketler
lkesi zerinde tarafsz bir otorite kurulmasn gerektirmitir.
Bulunan zm gerekten de akllcadr. Her iki tarafa da ay
n yaknlkta olan tek bir kii vardr: k_z kardeleri Sud .
Anu'nun kz olduundan, NN.MAH ("Yce Kadn") sfatn
tamaktadr. O, ayn zamanda, Dnya:ya ilk kez gelen nc
Anunnakiler arasndadr ve On iki Panteon'dan biridir. Enlil'e
bir erkek, Enki'ye ise kz ocuk .dourmutur ve ona sevgiyle
Mammi ("Tanrlarn Annesi") denmektedir. nsanolunun yara
tlmasna yardm etmitir. Tbbi yetenekleriyle pek ok hayat
kurtarm olduundan bir dier ad da NN.T'dir ("Yaam Ve
ren Kadn" ) . Ancak asla, kendi hakimiyet alan olmamtr. Bu
yzden Dilmun'u onun ynetimine brakmak, kimsenin kar
kmayaca bir karardr.
Sina yarmadas, gneyini granit tepelerinin, ortasn dalk
bir platonun ve kuzeyini sert toprakl dzlklerin igal ettii, al
ak dalar ve tepelerle evrelenen olduka verimsiz bir yerdir.
Ayrca, Akdeniz kylarna uzanan bir de kumul eridine sahip
tir. Ancak baz vahalarda ve ksa k yalarnn doldurduu ve
nemi yzeyin altna hapsettii nehir yataklarnda olduu gibi
suyun tutulabildii yerlerde bereketli hurma aalar, meyve ve
sebzeler yetimekte, koyun ve kei srleri otlatlabilmektedir.
Bugnk sert koullarn binlerce yl nce de blgeye hakim
olduu grlmektedir. Her ne kadar Sud'a, Mezopotamya'nn
yeni ina edilen yerleimlerinden birinde bir ev yaplm olsa da
o, dalk blgeye giderek bizzat kontrol ele almak istemitir.
Mevki ve bilginin ona kazandrd niteliklere ramen Sud da
ima ikinci planda kalmtr. Dnya' ya ilk kez geldiinde gen ve
gzeldir (ekil 36a); ancak artk yalanmtr ve arkasndan ona
Dnya Blii11diiii Zama . . . 171
taklan isim "nek"tir (ekil 36b). Ve imdi, hkmetmek zere

ona toprak verildiine gre, oraya kendisi gitmeye karar verir.
Gururla ilan eder: "imdi g sahibi bir kadnm! Orada tek ba
ma kalacam, sonsuza dek hkm sreceim!"
a b
ekil 36
Onu kararndan caydramayan Ninurta, annesine verilen

dalk blgeyi yaanabilir hale getirmek iin set ekme ve kanal
ama deneyimlerinden faydalanr. Bu ileri "Ninurta'nn Olaa
nst Baarlar ve Servenleri" yaztnn annesine seslendii 9.
Tabletinden okuyoruz:
Sen, soylu kadn,

ni Alan' na tek bana gittiin iin,
Aaya ni Yeri'ne korkusuzca gittiin iin
Senin iin bir set ekeceim,
ki bu topraklarn banda gl bir kadn olsun .
Sulama almalarn tamamlayan ve gereken ileri yapmak

zere blgeye insanlar getiren Ninurta bi tkiler, aa rnleri ve
madenlerde bolluk yaanaca konusundc cnnesini temin eder:
Vadileri bitkilerle yemyeil olacak,

Yamalar senin iin bal ve arap retecek,
Zaba/11111 aalar ve imir retecek;
...
teraslar bir bahe gibi meyvelerle donatlccak;

Hrsag sana tanrlarn rayihalarn sunacak,
1 72 Ta rlarm ve nsalan Savalar
Sana parlak maden damarlar sunacak;

Mad enleri sana bakr ve kalay hediye edecek;
Dalar irili ufakl hayvanlar oaltacak;
Hrsg sana drt bacakl yaratklar verecek.
Bu, gerekten de Sina yarmadasna uygun bir tanmlamadr;

eski zamanlarda bakr, hrkuaz ve dier mineraller bakmndan
nemli bir kaynak olan madencilik blgesi; tapnaklara malze
me salamak zere yararlanlan akasya aac kayna; su bulu
nan her yerin yemyeil olduu, srlerin otlayabildii toprak
lar. Yarmadadaki balca nehrinin Ninurta'nn lakabyla adlan
drlmas (Ura) ve ona bugn bile Arit yani "ifti" denmesi,
yalnzca bir tesadf mdr?
Sina'nn yksek granit tepelerle kapl gney blgesinde an
nesine bir ev kuran Ninurta, ona ayn zamanda yeni bir de un
van hediye eder: NN.HUR.SAG ("Ba Dan Kraliesi"); "Ba
da" tanmlamas, yerin blgedeki en yksek dan zirvesinde
olduunu gstermektedir. Eski alardan miras kalan bu zirve,
yan bandaki manastr ina edilmeden binlerce yl ncesinde
de sayg gsterilen, gnmzdeki adyla, St. Katherine Dadr.
Hemen yannda, manastr rahiplerinin Kitab Mukaddes'te yer
alan Msr' dan k kitabndaki Sina Da olduuna inanarak
Musa Da adn verdikleri nispeten daha alak bir da yksel
mektedir. Buna pheyle baklsa da bu iki tepenin eski alar
dan bu yana kutsal sayld bir gerektir. Bize gre byle olma
snn nedeni, Tufan' dan sonra uzay istasyonunun ve ona giden
ni Koridorunun yeniden planlanmasnda sahip olduu nem
li roldr.
Yeni planlarda, eski prensipler benimsenmitir. Tufan sonra
snn o grkemli tasarmn kavrayabilmek iin, istasyonun ve
ni Koridorunun daha nceden nasl gelitirildiini gzden ge
irmek gerekir. O zamanlar, Anunnakiler kendilerine merkez
olarak, ilkin Ar Dan semilerdi; buras, Yakn Dou'nun en
yksek zirvesiydi ve bu yzden de gkyznden en iyi grle
bilen doal bir iaret noktas grevi grmekteydi. Blgedeki ko-
Diiya Bliindiiii Zaman . . . 1 73
lay grlebilir dier yeryz ekilleri ise Frat Nehri ve Basra

Krfezi'ydi. Ar Dandan hayali bir kuzey-gney izgisi gei
ren Anunnakiler istasyonun izgiyle nehrin kesitii noktaya
kurulmas gerektiine karar verdiler. Ardndan, Basra Krfe
zi'ne doru, diyagonal olarak -tam krk be derecelik bir ayla
ni Yolu'nu izdiler. Ve sonra, bir ni Koridoru yaratmak ze
re ni Yolu'nun her iki tarafna ilk yerleim birimlerini koydu
lar. Tam ortaya, Grev Komuta Merkezi olarak Nippur yerleti
rilmiti; dier yerleimlerse ona eit uzaklktaydlar (ekil 25).
Tufan sonras dnemin uzay tesisleri de ayn prensiplerle ta
sarlanmt. ki zirveli Ar Da odak noktas grevini grr
ken, krk be derecelik ayla geen bir izgi, ni Yolu'nu belir
liyordu; doal ve yapay iaret noktalarnn birleimi, ok iareti
ni andran ni Koridoru'nun ana hatlarn ortaya kartyordu.
Tek fark, Anunnakiler bu kez, Sedir Dalarndaki (Baalbek) ha
zr platformu kullanma amlar ve onu yeni ni Haritas'na
dahil etmilerdi.
Tpk Tufan ncesinde olduu gibi iki zirveli Ar Da ku
zeydeki iaret noktas olacakt; ni Koridoru'nu ve ni Yolu'nu
koridorun merkezinde sabitliyordu (ekil 37).
ni Koridoru'nun gney izgisi, Ar Dan Sina yarmada
snn en yksek zirvesi olan Hursag'la (St. Ka therine Da) ve
ondan biraz daha alak olan ikiziyle, Musa Dayla birletiri
yordu.
ni Koridoru'nun kuzeyindeki izgi ise Ar' dan balayp
Baalbek'teki ini platformuna uzanan ve oradan da Msrn i
lerine doru devam eden bir izgiydi. Oradaki arazi doal ia
ret noktalar sunamayacak kadar dzd; Anunnakilerin bu yz
den yapay ikiz zirve -Gize'nin iki byk piramidi- ina etmeye
karar verdikleri bizce kesindir.
Peki ama bu iaret noktas nereye dikilecektir?
Bu aamada Anunnakilerin uzay bilimlerinin bir paras ola
rak kendi ihtiyalar dorultusunda tasarladklar, hayali bir do
u-bat izgisi devreye girer. Dnya'y evreleyen gkyzn,
keyfi bir biimde eride ya da "yola" blmlerdir. Kuzeyde-
ekil 3 7
ki "Enlil'in Yolu," gneydeki "Enki'nin Yolu," ve ortadaki ise
"Anu'nun Yolu" dur. Onlar birbirlerinden ayran izgiler, bizim
30. kuzey ve 30. gney enlemleri olarak bildiimiz izgilerdir.
30. kuzey enleminin zel bir neme -"kutsallk" - sahip oldu
u grlmektedir. Eski alardan bu yana, Msr' dan Tibet' e dek
tm kutsal ehirler bu paralel zerinde kurulmutur. Bu paralel,
(Ar-Baalbek hattyla kesitii yere) zerine byk piramitleri
ina etmek iin seilen, ayn zamanda da Uzay stasyonu'nun
(U) Sina'nn ortasndaki dzlkte yerini belirleyecek olan izgi
dir. ni Koridoru'nun ortasndan geen, ni Yolu'nun 30. en
lemle kesitii nokta, kesin olarak Uzay stasyonu'nun yerini
gstermektedir.
Oiiya Bliidiiii Zaman . . . 1 75
Bu, bize gre, ni Haritas'ndaki yatay ve dikey izgilerin

nasl tasarlandnn, Uzay stasyonu'nun kurulaca noktann
nasl tespit edildiinin ve byk Gize piramitlerinin nasl plan
landnn hikayesidir.
Byk Gize piramitlerinin firavunlar tarafndan deil de

binlerce yl ncesinde Anunnakiler tarafndan ina edildiini
ileri srerek elbette ki piramitlerle ilgili uzun zamandr kabul
grmekte olan teorilerle eliiyoruz.
On dokuzuncu yzyl Msr bilimcilerinin, piramitlerin -Gi
ze' deki esiz tanesi de dahil olmak zere- birbiri ardna gelen
firavunlar tarafndan kendilerine grkemli birer mezar olarak
ina edildikleri teorisi uzun zaman nce rtlmtr; pira
mitlerin hibirisinde, onlar ina ettii bilinen ya da tahmin edi
len firavunlarn izine rastlanmamtr. Ayn ekilde, Byk Gize
Piramidi'nin Keops (Khufu) tarafndan, ikiz piramidin Ke
ops'un ardl Kefren (Chefra) tarafndan ve daha kk olan
ncsnn de nc varis Mikerinos (Menkara) tarafndan
ina ettirilmi olmas gerekir; tm de altnc hanedann kralla
rdr. Ayn Msr bilimcilere gre, Sfenks de Kefren tarafndan
yaptrlm olmaldr, nk kinci Piramit' e giden bir geidin
hemen yanna ina edilmitir.
Bir sre iin, gereken kantlarn Gize' deki en kk piramit
te bulunduuna ve onu ina eden firavunun kimliinin belirlen
diine inanlmtr. Bu buluu stlenenler, piramidin iinde Fi
ravun Mikerinos'un tabutunu ve mumyalanm vcut parala
rn bulduklarn iddia eden Albay Howard Vyse ve iki asistan
dr. Oysa ki uzunca bir sredir bilim adamlar tarafndan bilini
yor olmasna ramen, baz nedenlerden dolay halen halka yay
gn ekilde aklanmayan gerek, ahap tabutun da iskelet ka
lntlarnn da otantik olmaddr. Birileri -phesiz ki albay
Vyse ve dostlar- piramidin iine Mikerinos'un yaad dnem
den 2.000 yl sonrasna ait bir tabut ve daha ge Hristiyanlk d
nemlerinden kalma kemikler getirmi ve bu ikisini, utanmadan
bir arkeoloji sahtekarlnn tam ortasna yerletirmitir.
1 76 Tanrlar ve s11larn Savalar
Piramitleri ina edenlere ilikin gncel teoriler, arlkl ola

rak Byk Piramit'in iinde ok uzun bir sre mhrl kalm
bir blmdeki hiyeroglifler arasnda, Keops adna rastlanmas
na dayanmaktadr ve onu ina edenin kimliinin de bylece or
taya kt dnlmektedir. Dikkatlerden kaan bir gerek ise
bu yazlar bulann yine ayn Albay Vyse ve asistanlar olduu
dur (yl 1 837). Gkyzne Merdiven' de bu hiyerogliflerin, bizzat
"kaifleri" tarafndan gerekletirilen bir sahtekarln rnleri
olduklarna dair olduka salam kantlar sunmuhk. 1 983'n
sonlarna doru, bu kitabn bir okuru, Humphries Brewer adn
da bir duvarc ustas olan byk-bykbabasnn, piramide gi
den geidi barutla havaya uurmas iin Vyse tarafndan tutul
duunu ve bu sahtekarla bizzat ahit olduunu gsteren aile ka
ytlarn getirdi. Brewer, yaplmak istenen eye itiraz etmi, kaz
alanndan kovulduu yetmez gibi Msr' hepten terk etmeye
zorlanmt!
a
b
ekil 38
Gkyzne Merdiven' de Keops'un Byk Piramit'i ina ettir
mi olamayacan kantlamtk; nk piramitlerinin yakn
na, onun kendi dneminde zaten var olduunu syledii ta bir
levha dikmitir. Yaztta, Keops'un varisi Kefren zamannda ya
plm olmas gereken Sfenks' ten bile sz edilmektedir.
Bugn biliyoruz ki birinci hanedan firavunlarnn zamann
dan kalma resimli bir kant, bize bu erken dnem krallarnn Gi
ze mucizelerini oktandr bildiklerini ok kesin bir ekilde gs
termektedir. Sfenks'i hem kraln lmden Sonraki Yaama yap-
Oiiny Bliindiiii Zm11 . . . 1 77
t yolculuun izimlerinde (ekil 38a), hem de Ms'a kaykla

ulaan "Ezeli Olanlar"n onu kral ilan ettikleri tren sahnesinde
aka grebiliriz (ekil 38b).
Ayn zamanda, ilk Firavun Menes'in, Ms' gcyle nasl
birletirdiini tasvir eden o nl zafer tabletini de kant olarak
ileri sryoruz. Tabletin bir yznde, bana Yukar Ms'n be
yaz tacn takarken, kabile reislerini yenerken ve ehirlerini fet
hederken gsterilmektedir (ekil 39a). Dier yz ise , onu Aa
Ms'n krmz tacn giyerken, ehirlerin zerine yrrken
ve reislerin kafalarn keserken tasvir etmektedir. Tabletin yaz
cs, Menes'in bann sa tarafna, kraln unvan olan "Nar-Mer"
szcn hecelemitir; solunda ise yeni ele geirilen bu top
raklardaki en nemli yapy -piramidi- izmitir (ekil 39b).
1 78 Tmmlar ve nsalarn Savalar
Tarihilerin tm de tabletin Menes'in Yukar ve Aa M

sr birletirmek iin kt sefer srasnda grd yerleri, kar
lat engelleri ve dmanlar son derece gereki bir ekilde
tasvir ettii konusunda hemfikirdiler; ancak ne yazk ki piramit,
bylesine tutarllkla yaplan yorumlarda gzden kam gr
nen tek semboldr. Bize gre, bu sembol, dier semboller gibi
nem verilerek izilmi ve belirgin biimde tabletin Aa Msr
yzne dahil edilmiti nk byle bir yap orada gerekten de
vard.
Gize kompleksinin tamam -piramitler e Sfenks- Msrda
krallk baladnda oktandr vard; onu ina edenler altnc ha
nedann firavunlar deillerdi ve olamazlard. ..
Msrn daha kk, nispeten ilkel, bazlar daha tamamla
namadan yklm, tm de parlanm olan dier piramitleri
gerekten de firavunlar tarafndan yaptrlmtr; mezar ya da
ant mezar olarak deil, ancak tanrlara benzeme abasyla ina
edilmilerdi. nk eski alarda, Gize piramitlerinin ve ona
elik eden Sfenks'in onlara Sina yarmadasndaki Gkyzne
Giden Merdiven'i, yani Uzay stasyonunu gsterdiine inanl
maktayd.
lmden Sonraki Yaam' a yolculuk edebilmek iin piramit
leri ina eden firavunlar, onlar eitli sembollerle, yolculuu
tasvir eden resimlerle donatmakta ve baz rneklerde olduu gi
bi, duvarlar liiler Kitab'ndan alntlarla doldurmaktayd. D
ve i mimarileriyle, boyutlaryla ve inanlmaz salamlklaryla
benzersiz olan Gize piramitleri, ilerinde hibir yaz ya da ss
lemeye rastlanmamasyla da dierlerinden ayrlr. Onlar, dzl
n ortasndan ikiz birer projektr gibi ykselen, insanlarn de
il, "Gkyznden Dnyaya Gelenlerin" hizmetine sunulmu
sade ve ilevsel yaplardr.
Gize'nin piramidi, bize gre, ilk nce daha kk olan
nc Piramit'in bir lek modeli olarak ina edilmesiyle ya
plmtr. Ardndan, ikiz-zirveli iaret noktas kararna sadk ka
lnarak iki byk piramit ina edilmitir. kinci Piramit'in B
yk Piramit' ten biraz daha kk olmasna ramen, ikisi de ay-
Dnya Bliindii,ii Zaman . . . 1 79
n ykseklikte gzkmektedir; bunun nedeni, onun daha yk

sek bir zemin zerine ina edilmesidir, bu yzden de e yksel
tiye ulamas iin ilki kadar yksek olmas gerekmemitir.
Emsalsiz boyutundan baka, dier btn piramitlerdeki al
alan geidin yan sra, Byk Piramit' in iinde dierlerinde ol
mayan bir Ykselen Geit, yatay bir Koridor, iki st Oda ve bir
dizi dar blme vardr (ekil 40). En yukardaki odaya, akl alma
yacak bir titizlikle planlanan Byk Galeriden ve sadece bir ipin
ekilmesiyle kapatlan bir n Odadan geilerek ulalmaktadr.
Bu oda, iinde artc bir teknik gerektiren, allmadk biim
de oyulmu bir ta blok barndrmaktadr ve an gibi nlamak
tadr; yukarda, odann iinde mthi bir yanklanmaya neden
olan alak ve kabaca oyulmu bir dizi boluk vardr.
Peki, btn bunlarn amac neydi?
Byk Piramit'in bu benzersiz zellikleriyle Tufan ncesi
E.KUR ("Daa Benzeyen Ev"), yani Enlil'in Nippu' daki zigura
t arasnda birok benzerlie rastladk. Tpk Byk Piramit gibi
o da evredeki dzlklere hakim olmak istercesine, ykselmi
tir. Tufan ncesi dnemlerde, Nippu'un Eku'u, DUR.AN.K'ye
-"Yeryz-Gkyz Arasndaki Balant"- ev sahiplii yapm
ve Kader tabletleri ve yrngesel <lata panelleriyle dona tlm
bir halde, Grev Komuta Merkezi ilevini stlenmitir. Ayn za-
ekil 40
manda DR.GA'y, bir defasnda "parlaklyla" bir uzay arac

n Sippa'a ynlendiren gizemli bir "Karanlk Oda"y barndr
mtr.
Ancak btn bunlar, yani Zu'nun hikayesinde Eku'un esra
rengizlii ve ilevleriyle ilgili anlatlan her ey, Tufan ncesinde
geerlidir. Mezopotamya'ya yeniden yerleildiinde ve Nippur
yeniden kurulduunda Enli! ve Ninlil'in evi, ibadet edenlerin
girebilecekleri kaplar olan avlularla evrelenmi byk bir ta
pnaa dnmtr. Artk yasak blge deildir; dolaysyla,
uzayla ilgili ilevi, tpk Uzay stasyonu gibi,,baka bir yere kay
drlmtr.
Smer metinleri, bu yeni, gizemli ve heybetli Ekm'un, "Da
a Benzeyen Ev"in, Enlil'in deil de NinhUrsag'n korumas al
tndaki uzak bir yerde olduunu sylemektedirler. Nitekim,
Etana adnda Tufan ncesi bir Smerli kraln destan (bu kral,
Anunnakilerin lahi Ev'ine gtrlmtr), ykseliinin yeni
Eku'dan yani Uzay stasyonu' ndan pek de uzak olmayan bir
yerde, "Kartallarn Olduu Yer" de baladn anlatmaktadr.
Ldll Bel Nimeqi ("Derin Karanlklarn Tanrsna krediyo
rum") adl, "Eyp Kitab*"nn Akkadca versiyonu saylabilecek
bir hikaye, "Ufkun karsnda, Aa Dnya'daki [Afrika]
Eku' dan kan kar konulmaz bir eytandan" sz etmektedir.
Gize piramitlerinin binlerce yllk yan ya da onlar ina
edenlerin gerek kimliini tespit edemeyen tarihiler, S
me' den ok uzaklardaki bir Eku'un ortaya kmasyla birlikte
daha da karmak bir bulmacann iine srklenmilerdir. Ger
ekten de Mezopotamya metinlerinin kabul gren tercmelerini
okuyan herhangi biri, Mezopotamya' da yaayanlarn Msr pi
ramitlerinin varlndan haberdar olmadklarn dnr. Ne
Ms' igal eden Mezopotamya krallar ne Msrla i yapan tc
carlar ne de oray ziyaret eden eliler, hi kimse bu devasa ya
ptlar fark etmemitir...
Eyp Kitab: Eski Ahit'te ac dolu olaylarla Tanr'ya ball test edilen drst
Eyp'n bandan geenlerin hikayesi; sz edilen bu Smer metniyle Eyp'n
hikayesi byk benzerlikler gstermektedirler (. N.)
Bu mmkn olabilir mi?

Bizce, Gize' deki antlar, Smerler ve Akkadlar dneminde
de biliniyordu. Biz, Byk Piramit'in Tufan sonrasnn Eku'u
olduunu iddia ediyoruz; birazdan gstereceimiz gibi, Mezo
potamya yaztlar ondan uzun uzadya bahsetmilerdir. Ve yine
iddia ediyoruz ki en eski Mezopotamya izimleri, piramitlerin
yapln ve yapm bittikten sonraki halini tasvir etmilerdir!
Mezopotamya "piramitlerinin" -ziguratlar ya da kademeli
kuleler- neye benzediklerini daha nce gstermitik (ekil 24) .
En eski Smer tasvirlerinden birka tanesinde, tamamyla fark
l yaplara rastlanmaktadr. Bazlarnda (ekil 41), kare bir taban
ve gen yan kenarlar olan bir yapnn -dz kenarl bir piramit
nasl ina edildii grlmektedir. Dier tasvirler, zerinde En
ki'nin hakimiyet alan iinde olduunu aka belli eden ylan
sembolyle, yapm tamamlanm bir piramidi gstermektedir
(ekil 42 a, b). Ve bir baka izimde (ekil 43), piramidin uzayla
ekil 41
ekil 42
1 82 Tarzlarzn ve nsalarm Sava/an
Sekil 43
balantsn ortaya koymak iin ona bir ift kanat yaktrlm
tr. Bu tasvir, ki ona benzeyen birI<a tanesi daha bulunmutur;
piramidi alacak bir dikkatle izilmi dier ayrntlarla resmet
mitir: yz Kamlara dnk melmi bir Sfenks; Kaml
Gl'n kar tarafnda bir dier Sfenks (Sina yarmadasndaki
Sfenks'in karsnda ikinci bir Sfenks olduundan sz eden M
sr yaztlarn desteklemektedir). izimde hem piramidin hem
de yanndaki Sfenks'in bir nehrin kenarnda olduklar grl
mektedir; Gize kompleksi gerekten de Nil kysna ina edil
mitir. Ve hepsinden de nemlisi, boynuzlu tanrlarn zerinde
seyrettikleri su ktlesidir; tpk Msrllarn, tanrlarn geldii
yer olduuna inandklar gneydeki Kzl Deniz gibi ...
Bu ok eski Smer tasviriyle eski Msr izimi arasndaki ar
pc benzerlik (ekil 38a), piramitler ve Sfenks'e dair hem S
mer' de hem de Msr' da herkese bilinen temel gerekleri kar
konulamayacak bir kant olarak sunmaktadr. Gerekten de S
mer tasviri, Byk Piramit'in kusursuz eimi -tam olarak 52
gibi kk bir detay dahi doru vermitir.
Bylece, tm bunlardan karlacak kanlmaz sonu, Byk
Piramit'in Mezopotamya' da biliniyor olduudur, nk Ekur'u
ina eden ayn Anunnakiler tarafndan ina edilmitir ve benzer
ekilde -ve de mantken- ona da E.KUR ad verilmitir ( "Daa
Diinya Bliindiiii Zaman . . . 1 83
Benzeyen Ev") . Tpk selefi gibi, Gize'nin Byk Piramit'i de gi

zemli karanlk odalarla ina edilmi ve uzay aracn Sina yar
madasndaki Tufan sonras stasyon'a indirecek aygtlarla dona
tlmtr. Ve tarafszln koruma altna almak iin Piramit, Nin
hursag'n himayesine verilmitir.
Sunduumuz bu aklama Ninhursag', "Sivri Ulu Tepesi
Olan Ev" in -piramidin- yneticisi olarak ycelten bir iire de an
lam kazandrmaktadr:
Roket gemilerinin biraraya getirdii,

Gkyznn ve Yeryznn parlak ve karanlk evi;
Gkyz-Dnya arasnda iletiim kurmak iin
donatlm E.KUR,
sivri tepeli Tanrlar Evi;
i Gklerin Krmz Iyla parlayan,
geni bir alanda nabz gibi atan bir n yayan o Ev;
Korkunluu derinden etkiler insan.
En yksek dadan bile yksek o heybetli zigurat;
Yaradln yce ve asildir,
insanolu anlayamaz bunu ...
Ardndan, "Sivri Tepesi Olan Tanrlar Evi"nin ilevi akla

kavuturulur: Bu, "yrngede dnen ve izleyen" astronotlarn
"dinlenmek iin aa inmelerine" hizmet eden bir "Malzeme
Evi" dir; "yce Sanlar ('Gklerdeki Oda') iin azametli bir iaret
noktasdr" :
Malzeme Evi, Sonsuzluun Yce Evi:

Onun temeli, su[ya uzanan] talardr;
Geni evresi kil zerine oturtulmutur.
O Ev ki, paralar byk bir ustalkla rlmtr;
O Ev ki, "Yrngede Dnen ve zleyen Yceler"in aa in
mesine yardm eder. . .
O E v ki, Yce Samlar iin azametli bir iaret noktasdr;
O, Utu'nun gklere ykselmesine yardm eden dadr.
1 84 Tanr/arm ve nsanlarm Savalar
(0 Ev kil derinliklerine insanlar giremez ...

Onu bylesine byten, Anu'dur.
Metin, yapnn eitli blmlerinin tarifiyle devam eder:

"korku uyandran" temeli; bir az gibi alp kapanan ve "lo
yeil bir k veren" girii; ("dev bir ejderhann ak azna ben
zeyen") kap eii; ("dman uzak tutan bir hanerin iki keskin
kenarna benzeyen") kap sveleri. "Gn doumundan batm
na dek paralayc hanerlerle" korunan i blm "vulvaya ben
zer"; "iinden dklenler" -dar yayd ey- "kimsenin saldr
maya cesaret edemeyecei bir aslan gibidir."
Ardndan, yukar trmanan bir galeri 'anlatlr: "Galerinin ta
vam, gkkuam andrr, karanlk burada son bulur; korkuyla
rtlm gibidir; balant yerleri; peneleriyle avn yakalama
ya hazr bir akbabaya benzer." Burada, galerinin en yukarsn
da, "Da'n tepesine giri" yer almaktadr; kap "dmana al
maz; ancak, Canl Olanlara alr." En yukardaki odaya girii,
adet kilit mekanizmas -"srg, parmaklk ve kilit. . . kayarak
korku veren yerin zerinden kapanr" - korumaktadr; buradan
Ekur "oluturduu ala Gkyzn ve Yeryzn izler."
Bunlar, Byk Piramit'in iine dair bugnk bilgilerimizle
birletirilerek okunduklarnda doruluklaryla bizi aknla
dren detaylardr. Piramidin girii, kuzey yznde, mil ze
rinde dnen ve gerekten de "bir az gibi" alp kapanan ta
blokla gizlenmi bir aklktr. Kapdan giren biri, nce bir plat
forma adm atmakta ve aaya inen bir geide alan bir bo
lukla karlamaktadr; buras "dev bir ejderhann ak azna"
benzemektedir (ekil 44a). Ak giri, yukardaki piramidin
2rlndan, aprazlamasna yerletirilmi ve giriin tam orta
sndaki gizemli ta sslemeyi oluturan (ekil 44b) devasa iki
ift ta blokla korunmaktadr; tpk "dman uzak tutan iki kes
kin kenar" gibi.
Alalan geitte ksa bir mesafe ilerledikten sonra yukarya
trmanan bir geit balar. Buras, insan piramidin tam kalbine,
i ksmda "vulvaya" benzeyen Emisyon Odas'na ulatracak
1 86 Ta rlr Vt! 11sl r 1 1 Sarnlar
A c
BYK GMER
Aadaki kuzey giriinden (A ve B) ve yukandaki gn!')' ucundan (CJ

penjJektifgrnmU:r.
Sekil 45
1 88 Tanrlarn ve 11sa11larm Savalar
Tanrlar Gkyz Yeryz' nn

pilotlara "yol gsteren aralar"n,
benim ellerime teslim ettiler.
"Gkyz meclisinin ba kadn"ym ben.
Erekigal pilotlara "yol gsteren aralar"n
bulunduu yeri bana brakt;
O byk ant,
Utu'nun gklere ykseldii da,
zerine tahtm koyduum krs yaptm.
Eer bizim vardmz sonutaki gibi, Ninhursag Gize Pira

midi'nin tarafsz Koruyucusu ise Msn'qa da bir tanra olarak
sayg grm olmas gerekir. Ve gerekten de byle olmutur; tek
fark, Msrllarn onu Hat-Hor olaak tanmasdr. Ders kitaplar,
adnn "Horus'un Evi" anlamna gediini sylemektedir; ancak
bu yalnzca kelimenin yzeysel anlam iin doru saylr. Oku
nuu, ismin bir ev ve ahin tasvir eden hiyeroglif yazlndan
kaynaklanmaktadr; ne de olsa gklerde bir ahin gibi szl

dnden Horus'un lakab ahindir. Tanrann adnn gerek
anlam: "Evi ahinlerin Olduu Yerde Bulunan Tanra" dr; ora
s, astronotlarn merkezi olan Uzay stasyonu' dur.
Bu uzay istasyonu, bize gre Tufan sonras dnemde Sina ya
rmadasnda konulandrlmtr; buna gre Hat-Hor, yani "a
hinlerin Evi" unvan, onu tayan tanrann Sina yarmadasnn
da Koruyucusu olmasn gerektirir.
Gerekten de yledir; Msrllara gre Sina yarmadas Hat
ho'un hakimiyet alandr. Yarmadaya Msrllar tarafndan di
kilen tapnak ve ta antlarn tm sadece bu tanraya adan
mtr. Ve ilerleyen yanda Ninhursag' a olduu gibi Hatho'a
da "nek" lakab taklm ve inek boynuzlaryla resmedilmitir.
Peki Hathor da -Ninhursag iin iddia ettiimiz gibi- Byk
Piramit'in "Koruyucu Kadn" mdr? Ne ilgintir ki yledir
ama bu hi de artc deil.
Kantlar, Firavun Keops'un (M.. 2600'ler), Gize'de sis'e
Dnya Bliidiiii Zama. . . 1 89
adanan bir tapnaa diktii antsal bir ta yazttan gelir. Ta Ant

Envanteri olarak bilinen bu ant ve zerindeki yazlar, Keops
hkm srmeye balad dnemde Byk Piramit'in (ve de
Sfenks' in) var olduunu aka belirtmektedir. Keops'un stlen
dii tek ey mevcut Piramit ve Sfenks'in yanna yaptrd sis
tapnadr:
Yaasn Horus Mezdau.

Yukar ve Aa Msrn Kral, Khufu'ya (Keops),
Hayat bahedildi!
O da Sfenks'in Evi'nin yanna,
Piranit'in Kraliesi'ne,
sis' e Ev ina etti.
Demek ki onun zamannda "Piramit'in Kraliesi" sis'ti (Osi
ris'in kars ve Horus'un annesi) j: 1 A.Ancak de

vam eden yaztlarn aka ortaya koyduu zere, ilk yneticisi
o deildi:
Yaasn Horus Mezdau.

Yukar ve Aa Msrn Kral, Khufu'ya (Keops),
Hayat bahedildi!
lahi annesi sis iin,
"Hathor'un Batdaki Dann" yeni Kraliesi iin,
ta ant zerine [bu] yazlar yazd.
Buna gre, Piramit sadece "Hathor'un Da" olmakla kal

maz, -Smer metnindeki "Daa Benzeyen Ev"in tam karl
ayn zamanda onun batdaki dadr; bu douda bir tane daha
olduunu ima eder. Bu, Smer kaynaklarndan rendiimize
gre, Sina yarmadasndaki en yksek zirve olan Hur-Sag' dr.
* * *
ki tanrsal hanedan arasnda sregelen rekabet ve gvensiz

lie ramen, Uzay stasyonu'nun ina edilmesi, kontrol ve de
netim hizmetleri Enki'ye ve onun soyundan gelenlere brakl
mtr. Ninurta set ekme ve sulama ilerinde kendini gsterir
ken, Utu/ama ini ve kalk tesislerini nasl kumanda edece
ini iyi bilmektedir; ancak yalnzca Enki, bu aamalardan daha
nce gemi olan usta mhendis ve bilim adam, bu byk in
aat planlayacak ve uygulamay denetleyecek dzeyde teknik
bilgi ve deneyime sahiptir.
Smer yaztlarnda, Ninurta ve Utu'nun uzayla ilgili inaat
ilerini planladklar ya da byle iler stlendiklerine dair en
ufak bir bilgiye rastlanmaz. Daha sonralar Ninurta, bir Smer
kralndan kendisine lahi Ku'unu da iine alacak zel bir zigu
rat ina etmesini istediinde, krala mimari planlar ve inaat di
rektiflerini veren baka bir tanrdr. Dier taraftan baz yaztlar,
Enki'nin sahip olduu bilimsel birikimi olu Marduk'a aktard
n syler. Bu metinler, Marduk'un babasna zor bir soru y
neltmesinin ardndan ikisi arasnda geen bir konumay nakle
der:
Enki, olu Marduk'a cevap verir:

"Olum, bilmediin ne kald?
Sana daha fazla ne verebilirim?
Marduk, bilmediin ne var?
Sana daha baka ne retebilirim?
Ben neyi biliyorsam, sen de biliyorsun!"
Baba olarak Ptah ve Enki arasndaki ve oul olarak da Mar

duk ve Ra arasnda kurulabilecek benzerlikler olduka gl ol
duundan Msr yaztlarnda Ra'y uzay tesisleriyle ve ilgili ya
pm almalaryla ilikilendirildiini kefetmek bizi artma
maldr. Bu ilerde ona u ve Tefnut, Geb ve Nut ve byl sa
natlar tanrs Tot yardm etmitir. 30. paralel zerinde tam ola
rak dou ynn gsteren "ilahi klavuz" Sfenks, Hor-Akh
ti'nin ("Ufuktaki ahin" ) -Ra'nn lakaplarndan biri- zellikleri-
Dny Blnd Zma. . . 191
ni tamaktadr. Firavun dnemlerinde Sfenks' in yanna dikilen

bir ta ant Ra'y dorudan "Kutsal l" deki "Korunan Yer"i in
a eden mhendis ( "p Geren") olarak tanmlayan bir yazt ba
rndrmaktadr; O, buradan "kusursuzca ge ykselir" ve
"gkleri kateder":
Sen plan uygulamak iin ipler gerdin,

Sen ki araziye biim verdin .. .
Sen Aa Dnya'y gizledin .. .
Sen ki kendin iin kutsal lde, gizli bir isimle,
korunakl bir yer ina ettin.
Onlarn tam karsndan ge ykseldin . . .
Kusursuzca ykseliyorsun ...
Gkleri gzel bir rzgarla ayorsun ...
Gkleri ilahi bir gemiyle katediyorsun . . .
Gkyz kutlama yapyor,
Yeryz neeyle lk atyor.
Ra'nn kitlesi ona her gn krediyor;
O, zaferleriyle kendini belli ediyor.
Msr yaztlarnda, Ra'nn uzayla ilgili geni apl almala

rna, "Dnya'nn zerindeki gkleri yukarda tutan" u ve Tef
nut'un da katld belirtilmektedir. Oullar Geb, gbb -"ymak,
st ste koymak" - kknden treyen, bilim adamlarnca y
mayla ilgili ilerle uratn gsteren bir isim tamaktadr; bu,
onun piramitlerin inasyla ilgilenmi olabileceine dair salam
bir neri oluturur.
Firavun Khufu (Keops) ve olu hakkndaki bir Msr hika
yesi, o gnlerde Byk Piramit'in gizli planlarnn Msrllarn
Tot diye ardklar bir tanrnn gzetiminde olduunu ortaya
koyar. Bu tanr astronomi, matematik, geometri ve haritaclk
tanrsdr. Byk Piramit'in benzersiz zelliklerinden birinin
yukardaki odalar ve geitleri olduunu hatrlayacaksnz. An
cak bu geitler, aa inilen geitten ayrldklar noktalarda ta
mamyla kapal olduklarndan -nasl, ne zaman ve neden oldu-
1 92 Tanrlarn ve nsanlarm Savalar
unu gstereceiz- Gize piramitlerini taklit etmeye alan fira

vunlar, kendilerinkine yalnzca alak odalar ina ettirmilerdi;
ya gereken mimari bilgiye sahip olmadklarndan yukardaki
odalar kopyalamay becerememilerdi ya da (o zamanlar) var
olduklarndan bile haberdar deildiler. Oysa ki Khufu'nun B
yk Piramit'teki iki gizli oday bildii ve bir aamada, planlar
kefetmenin eiinden dnd anlalmaktadr; nk Tot,
onlar nereye sakladn sylemitir.
Westcar Papirs'ne yazlan ve "Byclerin Hikayeleri"
adn tayan bir hikayeye gre "kral Khuf, btn topraklarda
hkm srd gnlerden birinde" olunu artm ve on
lardan eski zamanlardaki "byclerin )laptklarna" dair yk
ler anlatmalarn istemiti. lk sz alan, "senin [Khufu) byk
baban Nebka zamanlarndan . . q Ptah'n tapnana girdiinde
.
neler olduuna dair bir hikaye" anlatan "asil oul Khafra"yd.

Bu, bir bycnn l bir timsah nasl yaama dndrd
nn yksyd. Derken asil oul Bau-ef-Ra, Khufu'nun byk
bykbabas zamannda geen, bir bycnn gl sularn ay
rarak en dipten bir mcevher kard mucizeyi anlatt; sonun
da "byc konumu ve byl szleriyle gl sularn eski ha
line getirmiti."
Daha sonra nc oul Hor-De-Def ayaa kalkarak biraz
alayc bir ekilde sze balamt: "Gemiteki bycler ve
yaptklar hakknda yeterince sz dinledik; bunlar kantlayama
yacamz gereklerdir. Ben ise bizim zamanmzda yaplan ba
z eyler biliyorum." Firavun Khufu, bunlarn ne olduunu sor
mu ve Hor-De-Def ona, Dedi adnda, kopan bir ba yerine ta
kabilen, aslan eitebilen ve "Tot'un odalarna giden Pdt say
larn bilen" bir adam tandn sylemiti.
Bunu duyan Khufu, fena halde meraklanmt nk uzun
zamandr Byk Piramit'in iindeki "Tot'un Odalarnn srrn"
bulmaya alyordu (Khufu zamannda bunlar oktan mhr
lenmi ve gizlenmiti !). Bylece, bilge Dedi'nin bulunmasn ve
Sina yarmadasnn ucundaki bir adadan getirtilmesini emretti.
Dedi, firavunun huzuruna kartldnda, Khufu onun kafa-
s kesilmi bir kaz, bir kuu ve bir kz hayata dndrmesini

isteyerek ncelikle sihirli glerini snad. Ardndan sordu:
"Sylenenler doru mudur? Sen Tot' un pt'unun Pdt saylar
n biliyor musun?" Ve Dedi cevap verdi: "Saylar bilmiyorum
yce kralm, ancak Pdut'un olduu yeri biliyorum."
Msr bilimciler, pt'un "en eski mabedin gizli odalar" ol
duu ve Pdt'un "izimler, saysal planlar" anlamna geldii ko
nusunda genel olarak hemfikirdirler.
Khufu'ya yant veren byc (yann yz on olduu belir
tilmitir) yle demitir: "izimlerde ne olduunu bilmiyorum
yce kralm, ancak saysal planlarn Tot tarafndan nereye sak
landklarn biliyorum." Biraz daha sorgulandktan sonra ise u
cevab vermitir: "Heliopolis'te Harita Odas denilen gizli bir
odada bilei tandan yaplm bir kutu vardr; planlar ite ora
dadr."
Heyecan iindeki Khufu, Dedi'ye, gidip kutuyu bulmasn
ve ona getirmesini emreder. Ancak Dedi ona, ne kendisinin ne
de Khufu'nun onu alabileceini syler; nk kutuyu bulacak
kiinin Khufu'nun bir varisi olduu yazln;tr. Buna, der yal
adam, Ra karar vermitir. Tanrnn isteine boyun een Khufu,
grdmz gibi Sfenks'in yaknlarna Piramidin Koruyucu
su'na adanm bir tapnak ina etmekle yetinmitir.
Bylece, kant zincirinin son halkas da tamamlanr. Smer

ve Msr yaztlar hem birbirini, hem de bizim vardmz sonu
cu dorular niteliktedir: Her ikisi de ni Koridoru'nun iaret
noktas olan Sina' daki en yksek zirvenin ve Msr'da ina edi
len yapay dan koruyucusu, ayn tarafsz tanradr.
Ancak Anunnakilerin, Sina yarmadasnn ve oradaki tesisle
rin tarafszln koruma arzular pek uzun mrl olmaz. e
kime ve ak, statkoyu bozmak iin trajik bir ekilde birleir.
Blnm Dnya, ksa bir sre sonra Piramit Savalarna srk
lenecektir.
- 8 -
PRAMT SAVALARI
"363 ylnda Ufuktaki ahin, Sonsuza dek Yaayan lmsz,

Majesteleri Kutsal Ra, Khenn ehrindeydi. Ona savalar elik
ediyordu, nk . . . dmanlar tanrya kar komplo dzenlemi
lerdi. . . Horus, Kanatl Gezgin; Ra'nn kayna geldi. Atasna
yle seslendi: 'Ey Ufuktaki ahin, Parlayan Ta' ele geirmek
iin senin tanrlna kar komplo kuran dman grdm.' O
zaman Ufuktaki ahin, Kutsal Ra; Kana tl Gezgin Horus'a y
le dedi: 'Ra'nn yce ocuu, benim yarattm Horus: abuk
git ve grdn dman alt et."'
Eski Msr ehri Edfu' daki tapnak duvarlarna yazlan hika
ye, ite byle balar. Bu, bize gre sadece Birinci Piramit Sava
olarak adlandrlabilecek bir hikayedir; yle bir savatr ki kk
leri Dnya'nn ve onun uzay tesislerinin kontroln ele geir
mek iin bitmek bilmeyen ekimelere ve Anunnakilerin, zel
likle de Enki/Ptah ve olu Ra/Marduk'un evirdikleri dalave
relere dayanr.
Manetho'ya gre, Ptah 9.000 sene hkm srdkten sonra
Msr kralln devreder; ancak olu Ra'nn ynetimi 1 .000 sene
gibi ksa bir dnemin ardndan -Tufan yznden- kesiliverir.
Onu, 700 yllk hakimiyetiyle Ra'ya "Dnya'nn zerindeki gk
leri kontrol etmesinde" yardm etmi olan u ve 500 yllk dne
miyle Geb ("Toprak Yan") izler. te bu zamanlarda, M.. yak
lak l OOOO'lerde uzay tesisleri -Sina yarmadasndaki Uzay s-
1 94
Piramit Savalar 195
tasyonu ve Gize piramitleri- ina edilmitir.

Uzay stasyonu'nun kurulduu Sina yarmadasnn ve Gize
piramitlerinin her ne kadar Ninhursag ynetimi altnda tarafsz
kalmas gerekiyorsa da onlar ina edenlerin, yani Enki ve so
yundan gelenlerin bu yaplar zerindeki kontrol brakmaya
gerekten de niyetli olduklar phe gtrr. Pastoral tasvirler
le balayan bir Smer yazt bilim adamlarnca "Cennet Miti"
olarak adlandrlmtr. Eski ad Enki ve Ninhursag'tr ve aslnda,
politikann yn verdii bir akn kayddr. Enki ve yar-z kz
kardei Ninhursag arasnda, Msr ve Sina yarmadasn -pira
mitleri ve Uzay stasyonunu- kontrol etmek iin yaplan anla
mann hikayesidir. '
yk, Dnya'nn Anunnakiler arasnda paylatrlmasndan
sonraki zamanlarda geer. Dilmun (Sina yarmadas) Ninhur
sag' a, Msr ise Enki'nin ailesine verilmitir. te o zaman, Smer
hikayesinin anlattna gre Enki, Ms' Sina yarmadasndan
ayran bataklklar gemi ve yalnz olan Ninhursag'a yakla
mtr:
Enki, yalnz kadna,

Yaam Veren Kralieye, bu topraklarn koruyucu
kadnna,
bilge Yaam Veren Kralieye yaklat.
Uzvuyla topraklar sulad;
Uzvuyla sazlar suyla rtt. . .
Tohumlarn Anunnakilerin yce kadnna verdi,
Tohumlarn Ninhursag'n rahmine verdi;
O da Enki'nin tohumlarn rahmine ald.
Enki'nin asl niyeti, kz kardeinden bir oul sahibi olmaktr;

ancak doan ocuk kzdr. Enki, doan ocuk "gen ve gzel"
hale gelir gelmez onunla, ardndan da ayn ekilde torunuyla
iliki kurar. Bylece alts dii, ikisi erkek sekiz adet tanr do
mu olur. Ensest ilikiler nedeniyle fkeden deliye dnen Nin
hursag, tbbi becerilerini kullanarak Enki'yi hasta eder. Yannda-
ki Anunnakiler, onun hayatn balamas iin Ninhursag'a yal

vardlarsa da o kararndan dnmez: "O lene dek, ona 'Yaam
Veren Gz'le bakmayacam!"
Enki'nin en sonunda, gerekten de durdurulmasndan dola
y memnun olan Ninurta -denetim iin Dilmun'a gitmiken- En
lil, Nanna/Sin, Utu/ama ve nanna/tar'n katldklar bir
toplantda gelimeleri aktarmak zere Mezopotamya'ya geri
dnmtr. Tatmin olmayan Enlil, Ninurta'ya Dilmun'a dn
mesini ve Ninhursag' geri getirmesini emreder. Ancak aradan
geen zamanda, Ninhursag kardeine acm. ve fikrini deitir
mitir. "Ninhursag, Enki'ye sorar: 'Kardeim, cann actan ne
dir?"' Kardeinin vcudunu para para iyiletirdikten sonra
Enki ona, Msr ve Sina'nn patron tanrlar olarak sekiz gen
tanrya grevlerini, elerini ve hakimiyet blgelerini birlikte pay
etmelerini teklif eder:
Abu, bitkilerin efendisi olsun;

Nintulla, Magan'n efendisi olsun;
Ninsutu, Ninazu'yla evlensin;
Ninkai, arzular doyursun;
Nazi, Nindara'yla evlensin;
Azimua, Ningizida'yla evlensin;
Nintu, aylarn kraliesi olsun;
Enag da Dilmun'un efendisi olsun!
Memfis'te bulunan teolojik baz Msr metinleri benzer ekil

de Ptah'n kalbinden, dilinden, diinden, dudaklarndan ve v
cudunun dier paralarndan sekiz adet tanr "yaratldn"
sylemektedir. Mezopotamya yaztnda olduu gibi bu yaztta
da Ptah, onlara evler ve hakimiyet alanlar tahsis ederek bu tan
rlarn yetimelerini yakndan izlemitir: "Tanrlar yarattktan
sonra ehirler yapt, blgeler oluturdu, tanrlar kendi kutsal
evlerine yerletirdi; tapnaklarn ina etti ve onlara adaklar ver
di." Btn bunlar, "Yaam Veren Kadn' memnun etmek iin"
yapt.
Piramit Savalar 1 97
Eer bu hikayelerde gzkt gibi gerek pay varsa, bu

durumda akl karm ebeveynlerin balatt dmanlklar,
Ra'ya atfedilen cinsel dalaverelerle daha da ktlemi demek
tir. Bunlar arasnda en nemlisi Osiris'in, Geb'in deil de Ra'nn
kendi torununa sinsice yaklamas sonucunda aslnda Ra'nn
olu olarak doduu iddiasdr. Bu, daha nce de belirttiimiz
gibi Osiris-Set ekimesinin temelinde yatan nedendir.
Peki, Geb tarafndan kendisine Yukar Msr tahsis edilen Set,
neden Osiris' e braklan Aa Ms' a gz dikmitir? Msrbil
imciler buna corafya, topraklarn verimlilii ve benzer neden
lerle bir aklama getirmeye alrlar. Ancak bizim gzler n
ne serdiimiz zere nemli bir faktr daha vardr. Tanrlar a
sndan blgede ne kadar ekin toplandndan daha byk nem
tayan bir faktrdr bu: Gize' deki Byk Piramit ve ona elik
eden yaplar. Her kim onlar kontrol al tna alrsa uzay aktivite
lerinin, tanrlarn geli ve gidilerinin ve On kinci Gezegen'le
aradaki yaamsal neme sahip tedarik zincirinin de kontroln
de sz sahibi olacaktr.
Osiris'i kurnazlkla alt eden Set, bir sreliine amacna ula
mtr. Fakat "363 ylnda" Osiris'in ortadan kaybolmasnn ar
dndan gen Horus, babasnn intikamcs olur ve Set' e sava
aar: Birinci Piramit Sava. Grdmz gibi bu ayn zamanda
da tanrlarn, iine lmlleri de kartrdklar ilk savatr.
Afrika' da hkm sren dier Enki-soyundan tanrlar tara
fndan da destek gren intikamc Horus, Yukar Ms' da arp
malara balar. Tot'un onun iin yapt Kanatl Disk' in de yard
myla srarla kuzeye, piramitlere doru ilerler. "Sular blgesin
de", yani Ms' Sina yarmadasndan ayran gller blgesinde
byk bir arpma meydana gelir ve Set'in ad amlarnn biro
u katledilir. Dier tanrlarn bar giriimleri de sonusuz ka
lnca, Set ve Horus Sina yarmadasnda adam adama dve gi
riirler. arpmalarn birinde, Set yarmadann bir yerlerindeki
"gizli geitlere" saklanr; bir dierinde ise testislerini kaybeder.
Bylece Tanrlar Meclisi, Ms'n tamamn "miras olarak. .. Ho
rus'a" verir.
Peki Ptah'tan olma sekiz tanrdan biri olan Set'e ne olur?

Msr' dan kovulmutur ve doudaki Asya topraklarn ken
dine ev yapar; bu topraklar arasnda onun "gklerden sesini du
yurabilecei" bir yer de vardr. Yoksa o, Smerlerin Enki ve
Ninhursag hikayesinde Dilmun'un (Sina yarmadas) verildii
Enag mdr? Eer yleyse, o zaman o, hakimiyetini sonralan
Kenan olarak bilinecek Sam topraklarna dek genileten Msrl
(Hami tik) tanrdr.
Birinci Piramit Savann ite bu sonucu Kitab Mukaddes hi
kayelerine anlam kazandrr. Ve yine bu som, kinci Piramit Sa
vann nedenlerini oluturur.
Uzay stasyonu ve yol gsterici tesislere ek olarak, Tufan
sonrasnda Nippur' <lakinin yerini alacak yeni bir Grev Komu
ta Merkezi'ne ihtiya domutur..Bu merkezi dier uzayla ilgili
tesislerle e uzakla yerletirme ihtiyacnn, onu Moriya Tepe
si'ne ("Ynlendirme Tepesi") -gelecekteki Kuds ehrinin yeri
ina etmeyi zorunlu kldn daha nceden (Gkyzne Merdi
ven' de) gstermitik.
Bu yer, hem Mezopotamya hem de Kitab Mukaddes kay
naklarna gre Sam (em) topraklarnda -Enlil'in soyundan ge
lenlerin hakimiyet alan- bulunmaktadr ancak Enki'nin varisle
rinin, Hamitik tanrlarn ve Hamitik Kenan soyundan gelenlerin
istilasna maruz kalr.
Eski Ahit; Kuds'n, Ham'n drdnc ve en gen olunun
adna Kenan olarak bakent yapld bu topraklardan sz et
mektedir. Eski Ahit, onu ayrca azarlamak iin semi ve soyu
nu Sam'n soyuna itaat etmeye mecbur klmtr. Bu muamele
nin pek olas olmayan aklamas, olu Kenan'n deil de baba
s Ham'n, Nuh'u plak grmesidir; bu yzden Tanr, Kenan'
lanetler: "Kenan' a lanet olsun. Kleler klesi olsun kardeleri
ne. . . vgler olsun Sam'n tanrs Yehova'ya; Kenan, Sam'a kul
olsun."
Yaratl Kitab'ndaki hikaye, birok noktay akta brakr.
Gnah ileyen babas ise lanetlenen niin Kenan olmutur? Ce
zas niin Sam'a ve Sam'n tanrsna klelik etmektir? Ve bu su
ve cezaya tanrlar nasl karmlardr? Kitab Mukaddes'e dahil

olmayan, Jbileler Kitab 'ndaki tamamlayc bilgiler okunduun
da, asl kabahatin Sam'n blgesinin kurallara aykr bir ekilde
igal edilmesi olduu aklk kazanr.
nsanolunun dnyaya dalmasnn ve topraklarn eitli
klanlar arasnda paylatrlmasnn ardndan, Jbileler Kitab,
"Ham ve oullarnn yerlemek zere gneydeki lkenin kendi
paylarna den o topraklarna gittiklerini" anlatr. Ancak
Nuh'un kurtulduu yerden kp, kendisine tahsis edilen Afri
ka' daki topraklara yolculuk ettikleri srada "Kenan, Lbnan l
kesinden [boylu boyunca] Msr nehrine kadarki topraklarn ne
kadar gzel olduklarn grr." Ve bylece fikrini deitirir:
"Denizin [Kzl Deniz] batsna, kendisine miras braklan top
raklara gitmez; [onun yerine] rdn' den douya ve batya do
ru Lbnan lkesine yerleir."
Babas ve kardeleri Kenan' bu gayri meru hareketten cay
drmaya alrlar: "Ve Ham, onun babas ve kardeleri Ku ve
Misrayim ona yle dediler: 'Sen, senin olmayan ve bize dme
yen bir lkeye yerletin; sakn bunu yapma; eer yaparsan sen
ve oullarn bu topraklardan atlacak ve bu gnahla lanetlene
ceksiniz; nk buraya gnahla yerletin ve ocuklarn bu g
nahla buradan kovulacak ve sen sonsuza dek men edileceksin.
Sam'n topraklarnda oturma; nk buralar Sam'a ve onun
oullarna braklmtr."
Sam' a verilen bu blgeyi kurallara kar gelerek igal ettii
takdirde olacaklar zellikle belirtirler: "Lanetleneceksin ve la
net, Nuh oullarnn da tesine geecek, bu lanete kendimizi
Kutsal Yarg'n ve babamz Nuh'un huzurunda ettiimiz bir
yeminle balyoruz."
Fakat Kenan, onlara kulak asmaz ve Hamat ile Msrn giri
i arasndaki Lbnan topraklarna yerleir; o ve oullar bugne
dek orada yaar. Bu nedenle o lkeye Kenan denir."
Ham'n soyundan gelenlerin bakalarna ait topraklar gasp
ettii, kayna belli olmayan bu Kutsal Kitap hikayesinin ardn
da kahraman Msr Tanrs'nn varisi olan benzer bir gasp hika-
200 Tannlar ve smlarm Savalar
yesi yatmaktadr. unu aklmzda tutmamz gerekir: lkelerin

ve blgelerin pay edilmesi, o zamanlar insanlar deil, tanrlar
arasnda yaplmaktayd. Bir kavim, yalnzca kendi tanrsna tah
sis edilen bir blgeye yerleebilirdi ve dier bir blgeye geme
si, ancak tanrsnn hakimiyet alann, anlamayla ya da g kul
lanarak, o blgeyi de iine alacak ekilde geniletmesiyle mm
knd. Sina'daki Uzay stasyonu ile Baalbek'teki ni Yeri ara
s'indaki alann Ham'n olu tarafndan gayri meru bir biimde
ele geirilmesi, o blgenin ancak ve ancak Hamitik tanrlarn so
yundan gelenlerce -gen bir Msr tanrs- gsp edilmesi duru
munda gerekleebilirdi.
Ve bu, ortaya koyduumuz gibi, gerekten de Birinci Piramit
Sava'nn sonucudur.
Set' in Kenan' a izinsiz girii, uzayla ilgili tm alanlarn -Gize,

Sina yarmadas, Kuds- Enki soyundan tanrlarn kontrol al
tna girdii anlamna gelir. Bu, Enlil hanedannn sessizce kabul
lenecei bir durum deildir. Ve bu yzden, bir sre sonra -bize
gre 300 yl- gayri meru yerleimcileri bu can alc nemdeki
tesislerden atmak iin, kasten bir sava balatrlar. Bu kinci Pi
ramit Sava birka yaztta anlatlmaktadr; bazlar orijinal S
merce, dierleri ise bunlarn Akkadca ve Asurca kopyalardr.
Tarihiler onlardan 11Kur Efsaneleri11 -Dalk lkelerin 11efsane
leri11 - olarak sz etmektedirler; oysa ki uzay-balantl zirveleri
-Moriya Tepesi; Sina'daki Hursag (St. Katherine Da) ve yapay
tepe, yani Msr' daki Ekur (Byk Piramit)- kontrol etmek iin
giriilen bir savan iirsel kaytlardrlar.
Bu metinlerden, Enlil-glerini, 11Enlil'in Bata Gelen Sava
s11 Ninurta'nn ynettii ve ilk karlamann Sina yarmada
snda meydana geldii aka anlalmaktadr. Orada Hamitik
tanrlar yenilgiye urar; ancak sava Afrika' daki dalk arazi
den ynetmek zere oraya doru geri ekilirler. Ninurta, kar
sndakine meydan okur ve ikinci evrede sava dman kalele
rine tar; bu evre, vahi ve acmasz atmalara sahne olur. Ar
dndan, final blmnde sava, Ninurta'nn dmanlarnn son
Piramit Savalar 201
ve zapt edilemez kalesi olan Byk Piramit'te srdrlr. Ha

mitik tanrlar, sular ve yiyecekleri tkenene dek burada kuat
ma altna tutulur.
kinci Piramit Sava adn verdiimiz bu sava, Smer kayt
larnda, yazl tarihsel kaytlar ve resimli tasvirlerde geni ekil
de yer tutmutur.
Ninurta'ya atfedilen ilahiler, bu savataki baarlarna ve
kahramanlklarna saysz atfta bulunmaktadr; "Anu Gibi Ya
ratldn" adl ilahinin byk bir blm bu sava ve en sonun
da gelen zaferi anlatmaya adanmtr. Ancak savan balca ve
en direkt tarihsel kayd, Lugal-e Ud Melam-bi adl, en iyi karla
trma ve dzenlemesini Samuel GelleI'in [Altorientalische Texte
nd Unterschngen (Dou'ya Ait Yaz ve ncelemeler)] yapt
epik yazttr. Dier tm Mezopotamya yaztlarnda olduu gibi
balk, al cmlesine gre koyulmutur:
Kral, bu erefli gn ok grkemlidir;

nde Gelen, lahi Gleri Elinde Bulunduran Tanr,
tm zorluklara ramen
Dalk lke' de ileri atlan Ninurta;
Durdurulamayan bir tufan gibi,
dman topraklarn sanki bir emberle skca evirdin.
nde Gelen Tanr, sen ki savaa iddetle girersin;
Elinde lahi Parlak Silah tayan Kahramansn;
Yce Efendi: Dalk lke'yi kontroln altna aldn.
Ninurta,_soylu oul, babas ona kudret verdi;
Kahraman: senin korkunla ehir, teslim oldu ...
Ey kudretli olan;
Byk Ylan, o cengaver tanry,
gizlendii btn dalardan skp aldn.
Ninurta'y, onun baarlarn ve Parlak Silah'n ycelten iir,

ayn zamanda sava alann ("Dalk lke") ve balca dma
nn da tarif etmektedir: "Byk Ylan," Msr tanrlarnn lideri.
Smer iiri, bu dman Azag olarak tantmaktadr ve bir defa-
snda da ondan Aar olarak sz etmitir; her ikisi de Marduk'un

iyi bilinen sfatlardr. Bu da Enlil ve Enki'nin iki olunu -Ninur
ta ve Marduk- kinci Piramit Savanda kar taraflardaki ordu
larn bandaki liderler yapar.
kinci tablet (bu uzun iirin yazl olduu on tabletten bi
ri), ilk sava tarif etmektedir. Ninurta hem' tanrsal silahlarn,
hem de orijinali bir kazada tahrip olmasnn ardndan ina etti
i yeni bir hava gemisini kontrol etmektedir. Ona, genellikle
"lahi Frtna Kuu" olarak tercme edilen, ancak tam olarak
"Gl bir Frtna Gibi Giden" anlamna gelen M.DU.GUD
denmektedir. eitli yaztlardan rendiimize gre kanat ak
l yetmi be ayak* uzunluundadr.
Eski izimler, onu, iki kanat yzeyi kirilerle desteklenen
(ekil 47a) mekanik bir "ku" ekl!nde tasvir etmektedir; ini ta
kmlarnda -belki de jet benzeri motorlar iin hava eki kanal
grevi gren- bir dizi yuvarlak aklk vardr. Binlerce yl nce
sine ait bu uak, modern havacln eski tip iki-ift kanatl
uaklarn andrmakla kalmaz, ayn zamanda 1497'de Leonardo
da Vinci tarafndan izilen bir taslakla da artc bir benzerlik
gsterir. Bu, onun insan gcyle alan uan makine fikrinin
kada geirilmi eklidir (ekil 47b).
mdugud, Ninurta'nn amblemine -iki aslann, kimi zaman
da iki boann zerinde duran aslan bal, grkemli bir ku (e
kil 48)- ilham vermitir. Ninurta, "savata dmann grkemli
evlerini ykan" bu "ustalkla yaplan gemi"yle, kinci Piramit
Savanda gklerde szlmtr. O denli ykselmitir ki yar
dmclar onun izini kaybetmitir. Yazt, onun daha sonra "Ka
natl Kuu'na binerek etraf duvarla evrili bir eve" saldrdn
anlatr. "Ku, yere yaklatnda [dman kalesinin] tepesini
yerle bir etti."
Btn kalelerine dek izi srlen dman ekilmeye balar.
Ninurta cephe saldrlarn srdrrken, Adad krsal alanlarda
dman hattnn peinden dolaarak onlarn yiyecek kaynakla
rn yok etmektedir: "Abzu' da, Adad balklarn gitmelerine ne-
Yaklak 23 metre ( . N.)
Piramit Savalar 203
ekil 4 7
den oldu ... srlar drt bir yana datt." Dman dalara do
ru ekilmeye devam edince, iki tanr "tpk tufanda kabaran su
lar gibi, dalar harap ettiler."
arpmalarn sresi uzayp kapsam geniledike ba e
ken iki tanr dier tanrlara kendilerine katlmalar iin seslenir
ler. Zarar gren bir blmde ad okunamayan bir tanrya, "Tan
rm, giderek byyen bu savaa sen niye gelmiyorsun?" diye
sorarlar. Bu sorunun tar'a da yneltildii aka anlalmakta
dr nk ona adyla hitap edilmitir: "Silahlar grltyle ar
prken kahramanlarn zaferleri arasnda tar'n eli geri ekil
medi." ki tanr onu grdklerinde cesaret verici ekilde ona
haykrrlar: "Buraya doru durmadan ilerle! Gklerden inerek
ayan skca yeryzne bas! Seni dalarda bekliyoruz!"
"Grkemli ekilde parldayan silah, tanra beraberinde ge
tirdi. . . onun iin [onu ynlendirmek iin] bir borazan yapt."
204 Tnr/ar ve nsalarn Savalar
ekil 48
.
Onu, "bu uzak gnleri" unutulmaz klmak iin dmana kar

kullandnda, "gkler sanki krmz renkli yne benzemitir."
Patlayc nlar, "[dman) paralara ayrm, kalbini elinde ta
masna neden olmutur."
Hikayenin v-viii tabletlerde yazl olan devam, okunmaya
cak kadar hasar grmtr. Ksmen okunabilen msralar tar'n
yardmyla younlaan saldrlarn ardndan Dman Toprakla
r'ndan korkun bir lk ve alama sesleri ykseldiini anlatr.
"Ninurta'nn Parlak Silah'nn korkusu tm lkeyi sarar," ve
halk, buday ve arpa yerine "un gibi ezmek ve tmek" iin
baka besinler kullanr.
Bu korkun saldr karsnda dman kuvvetleri gney y
nnde ekilmeye devam etmektedirler. te tam bu srada sava
en vahi ve iddetli niteliine brnr; Ninurta, Enli! soyundan
gelen tanrlar Nergal'in Afrika' daki topraklarna ve onun tap
nak-ehri Meslam' a saldrmaya yneltir. Geerken topraklar
yakarlar ve nehirlerin masum insanlarn -Abzu'nun erkek, ka
dn ve ocuklar- kanyla krmz akmasna neden olurlar.
Savan bu ynn aktaran blmler ana metnin bulunduu
tabletlerde hasar grmlerdir; ancak detaylar paralar halinde
okunabilen dier tabletlerden elde edilebilmektedir. Bu tablet
ler, "topraklarn igal ediliiyle" Ninurta'ya "Meslam' Alt
Eden" sfatn kazandrm olan bir zaferle ilgilidir. Bu arp-
Piramit Savalar 205
malarda saldran taraf kimyasal silahlara bavurmutur. Ninur

ta' nn ehrin zerine zehir tayan mermiler yadrdn re
niyoruz: "ine zehir koydu, zerlerine frlatt ve ehri ykt."
Saldrdan kurtulanlar evredeki dalara sndlar, fakat Ni
nurta "ldren Silah'la dalara ate pskrtt; tanrlara ait
olan lahi Silah, keskin Di'iyle insanlar katletti." Burada da bir
tr kimyasal savatan sz edilmektedir:
Paralara Ayran O Silah,

duyu organlarn hissiz brakt;
"Di" onlarn derilerini yzd.
nsanlar paralara ayrarak tm lkeye yayld;
Dman topraklarndaki kanallar,
st yalamay seven kpekler iin kanla doldurdu.
Bu acmasz saldrlardan bunalan Azag, yandalarna kar

koymamalarn emreder: "Ortaya kan dmanlar, karsn ve
ocuunu savatrd; o, tanr Ninurta'ya kar elini kaldrmad.
Kur'un silahlarn toprak rtmt" (silahlar saklanmt anla
mnda); "Azag onlar kullanmad."
Ninurta, direnile karlamamasn bir zafer iareti olarak
alglamt. F. Hrozny tarafndan tantlan bir yazt olan, Mythen
von dem Gotte Ninib (Tanr Ninib'den Mitolojiler) Ninurta'nn
Hursag lkesini (Sina) igal eden dmanlar ldrmesinin ve
Kur' da "duvarlarn gerisine ekilen" tanrlara "bir Ku gibi" sal
drmasnn ardndan, onlar nasl yendiini anlatmaktadr. Ni
nurta, ardndan bir zafer arks sylemeye balamtr:
Anu'nunkine benzeyen korku verici

Parlak Silahm kudretlidir;
Kim ona kar gelebilir?
Ben yksek dalarn,
zirvelerini ufka uzatan dalarn tanrsym.
Dalarn efendisi benim.
Ancak, zafer ilan etmek iin henz erkendir. Direni gster

meme taktiiyle Azag yenilgiyi nlemiti. Baehir yklm ol
masna karn, dmann liderleri halen ayaktadr. Lugal-e yaz
tndaki aklc bir yorum yle demektedir: "Ninurta, Kur' daki
akrebi yok edemedi." Aksine, dman tanrlar "Bilge Sanat
kar"n -Enki mi? Tot mu?- iine "Parlak Silah'n baa kamaya
ca" koruyucu bir duvar (ldrc nlarnn ilemeyecei bir
kalkan) rd Byk Piramit'e gizlenmitir.
kinci Piramit Savann bu son ve en dramatik blmne
dair sahip olduumuz bilgi "br tarafa ait" yaztlarla oalr.
Ninurta'ya ilahiler besteleyen yandalar gibi Nergal'in yanda
lar da aynsn yapmhr. Arkeologlarca gn na kartlan
bu ilahilerden bazlar, J. Bollenrcher'in Gebete und Hymnen an
Nergal (Nergal'e Dua ve lahiler) adl almasnda biraraya geti
rilmitir.
Nergal'in bu savata gsterdii kahramanlklar anmsatan
metin, dier tanrlar kendilerini Gize kompleksi iinde kuatl
m bir halde bulduklarnda Nergal'in -"Ekur'un Sevdii Yce
Ejderha" - nasl "gece dar szldn" ve korkun silahlar
ve ona elik eden ternenleriyle nasl Byk Piramit evresinde
ki kuatmay atn anlatmaktadr. Nergal, "kendiliklerinden
alabilen kilitli kaplardan" ieri girmitir. Onu bir ho geldin
arks karlar:
lmsz Nergal,
Gece dar szlen Tanr,
savamaya geldi!
Kamsn aklatr, metalden silahlar akrdar . . .
Kudreti snrszdr onun;
O sevinle karlanr;
Bir rya gibi belirdi kapda.
Sevinle Karlanan, lmsz Nergal:
Ekur'un dmanlaryla sava,
Nippur' dan gelen Vahi' ye saldr!
Piramit Savalar 207
Ancak kuatma altndaki tanrlarn besledikleri umutlar ksa

sre iinde yklr. Bu Piramit Savann son aamalarna dair
daha fazla bilgiyi Nippur' daki Enlil tapnann kalntlar ara
snda bulunan bir kil silindir zerindeki yazttan elde ediyoruz.
Bu yaztn paralar ilk kez George A. Barton tarafndan Miscel
laneous Babylonian Texts (eitli Babil Metinleri) adl eserde der
lenmitir.
Nergal, Byk Piramit'i (Bir Yn Gibi Ykseltilen Heybetli
Ev) savunan gruba katldnda piramidin eitli yerlerine yer
letirdii n yayan kristaller (mineral "talar") yardmyla sa
vunmay glendirir:
Su-Ta, Zirve-Ta (Apeks-Ta),

. . . -Ta, ...
. . . tanr Nergal
gcn arttrd.
Korumak iin kapy. ..
Gz'n gklere doru kaldrd,
Yaam veren... derinlere doru kazd ...
. . . Ev'in iinde
onlara yiyecek verdi.
Piramidin savunmas bylece takviye edilince Ninurta baka

bir taktie bavurur. Piramidin su kaynaklarn kesmek zere
temelin yaknndan geen "su aknts"m tahrif etmesi iin
Utu/ama'a bavurur. Metnin bu blm detaylan okumam
za izin vermeyecek kadar bozulmutur; ancak taktiin ie yara
d aka grlmektedir.
Son kalelerine hapsolmu bir halde su ve yiyecekten de mah
rum kalan tanrlar, saldrganlar savuturmak iin ellerinden ge
leni yaparlar. Savan olanca iddetine ramen o ana dek ana
tanrlardan hibiri belirgin bir kayba uramamtr. Ancak im
di, gen tanrlardan biri -bize gre Horus- ko klna brne
rek Byk Piramit'ten gizlice kamaya alrken Ninurta'nn
Parlak Silah tarafndan vurulur ve grme yetisini kaybeder. Es-
208 Tanrlarm ve nsanlarn Savalar
ki tanrlardan biri, -yaratt tbbi mucizelerle nl- Ninhursag'

ararak ondan bu gen tanrnn yaamn kurtarmasn ister:
te o zaman ldrc Parlaklk geldi;

Ev'in platformu tanrya destek verdi.
Ninhursag'a bir lk gitti:
"... silah. . . benim ocuum
lmle lanetlendi. . . "
Dier Smer metinleri bu ocua 'babasn tanmayan o

cuk" demektedir ki bu, babas ldkten sonra dnyaya gelen
Horus' a uygun bir sfattr. Msr kltrndeki Ko Efsanesi, bir
tanr Horus'a "ate pskrttnde" onun gzlerinin zarar gr
dn syler.
"la" cevap veren Ninhursag, ite o zaman bu sava
durdurmaya karar vermitir.
Lgal-e metninin dokuzuncu tableti, Ninhursag'n Enlil tara
fnn kumandanna yani kendi olu Ninurta'ya, "Enlil'in olu ...
kz kardei-karsnn dourduu Yasal Varis"e hitap ettii bir
konumayla balar. Baka bir azdan nakledilen cmlelerle sa
va hattn gemeyi ve bu dmanla bir son vermek istediini
aklar:
plerle lm Yaplan Eve,

Asar'n aadan Anu'ya bakt yere
gitmeliyim.
Savaan tanrlarn iyilii iin,
aradaki ilikiyi bitireceim.
Hedefi "plerle lm Yaplan Ev"dir, yani Byk Pirami t!
Ninurta, ilk bata onun "Dman lkesine tek bana gitme"

karar karsnda hayretler iinde kalr; ancak o oktan kararn
vermi olduundan, ona "korkmamasn salayacak giysiler"
(nlarn yayd radyasyondan koruyacak giysiler mi?) verir.
Piramit Savalar 209
Piramide yaklatnda Ninhursag, Enki'ye seslenir: "Ona ba

rr. . . yalvarr." Aralarnda geen konuma, tabletteki krklar ne
deniyle renilemez; fakat her naslsa Enki, piramidi ona teslim
etmeye raz olmutur:
Yna benzeyen ev,

ki onu ben yarak ykselttim;
onu, senin ynetimine brakyorum.
Ancak bir art vardr: Teslim olan taraf, "kaderin yazlaca

o zaman" gelene dek, anlamazln nihai zmne bal kala
caktr. Enki'nin artlarn ileteceine sz veren Ninhursag, En
lil'le konumaya gider.
Sonraki olaylar, ksmen Lgal-e destannda ve dier paral
yaztlarda kaydedilmitir. Ancak en arpc anlatm Ana Tanra
nn arksn Sylyorum adl bir metinde yaplmtr. Eski Yakn
Dou'nun tamamnda defalarca kopyaland iin byk bl
m kurhlan metin, ilk kez P. Dhorme'nin La Souveraine des Di
eux (Tanrlarn Kraliesi) adl eseriyle gn na karlmtr.
Ninnah' (Yce Kadn) ve onun savan her iki cephesindeki
Mammi (Ana Tanra) roln ven iirsel bir yazttr.
Ona kulak vermeleri iin Ninhursag'n "silah arkadalarna
ve tm savalara" hitap etmesiyle alan iir, sava ve katlm
clar kadar, neredeyse kreselleen boyu tundan da ksaca sz
eder. Bir tarafta "Ninmah'n ilk ocuu" (Ninurta) ve Adad var
dr; ksa sre iinde onlara Sin, daha sonrasnda ise nanna/
tar katlacaktr. Kar tarafta ise Nergal, "Kudretli, Azametli"
olarak tantlan bir baka tanr -Ra / Marduk- ve koyun postuna
brnerek kamaya alan "ki Byk Evin (Gize'nin iki byk
piramidi) Tanrs," yani Horus vardr.
Anu'nun onayyla hareket ettiini ne sren Ninhursag, En
ki'nin teslim olma teklifini Enlil'e g trr. Onunla bulutuun
da (Ninurta'nn sava alannda kald bir srada) Adad da ora
dadr. Dncelerini aklarken, iki tanrya da "Temennilerime
kulak verin!" diye yalvarmtr. Adad ilk bata ok inatdr:
Kendini orada Ana Tanra' ya takdim eden

Adad, bylece dedi ki:
"Biz zafer bekliyoruz.
Dman kuvvetleri yenildi.
Topraklarnn korkudan titremesine dayanamad."
Dmanl sona erdirmek istiyorsa, der Adad, dmanla

aramzda Enlil tarafnn kazanmak zere olduuna dair bir m
zakere ayarlasn:
"Kalk ve git, dmanla konu.

Tartmaya katlmasn sala ki
saldr geri ekilsin."
Daha yumuak bir dil kullanan Enlil, bu neriyi destekler:
Enli! azn at:

Tanrlar toplantsnda yle dedi:
"Madem ki Anu, tanrlar savatan vazgeirmek,
bar getirmek iin biraraya getirdi
ve uzlamak iin Ana Tanra'y bana gnderdi;
o zaman brakalm da Ana Tanra elimiz olsun."
Kz kardeine dnerek barl bir yaklamla yle der:
"Git ve kardeimi teskin et!"

Ona Yaam iin bir frsat sun;
Parmaklkl kapsn a ve onu dar kart!"
Sylenileni yapan Ninhursag, "kardeini getirmeye gitti ve

ona temennilerini sundu." Ona, kendisinin ve oullarnn can
gvenliinin gvence altnda olduunu syledi: "Onlara yldz
larla iaret verdi." Enki tereddt ettiinde, ona efkatle "Gel, b
rak da seni dar kartaym" der ve bunu yaparken Enki'nin
elini tutar. . .
Ninhursag onu ve piramidin dier savunucularn Hursag'a

yani evine gtrr. Ninurta ve savalar, Enki tarafnn sahne
yi terk etmesini izlerler.
O muazzam ve ele geirilemez yap, artk bo kalmtr. Ve
de sessiz . . .
Byk Piramit'in gnmzdeki ziyaretisi, geitlerin ve

odalarn plak ve bo, karmak i mimarisinin grne gre
amasz, nilerin ve gizli blmelerin anlamsz olduunu d
nr.
Piramit, kapsndan ieri ilk kez bir insan adm attndan
beri ayn durumdadr. Ancak Ninurta geldiinde -hesaplarm
za gre M.. 8670'lerde- byle deildi. Smer metinlerine gre
Ninurta, savunucular tarafndan teslim edilen o "parlak yere"
girmi ve ieri girdikten sonra yaptklar Byk Piramit'i iten
ve dtan deitirmekle kalmam, ayrca insanln bandan
geecek olaylara da yn vermitir.
Ninurta ilk kez "Daa Benzeyen Ev" den ieri admn att
nda neler bulacan merak etmi olmaldr. Enki/ Ptah'n ta
sarlad, Ra/Marduk'un planlarn izdii, Geb'in ina ettii,
Tot'un iini donatt, Nergal'in savunduu bu yap uzay kla
vuzluuna dair ne gibi gizemler, alamaz bir savunma gerekti
recek ne gibi srlar barndrmaktayd?
Piramidin dzgn ve grnte olduka salam kuzey y
znde, mil zerinde dnerek alan ve girii gsteren bir ta var
d. Tpk Ninhursag' ven yaztta tarif edildii gibi, aprazla
masna yerletirilmi devasa ta bloklarla korunmaktayd. Ala
lan bir geit dorudan hizmet odalarna balanmaktayd; Ni
nurta burada ieri saklanp da kendilerini savunanlarn yer alt
suyu ararken kazdklar bir kuyuyla karlam olabilirdi. An
cak o, yukardaki geitlere ve odalara odaklanmt; oralar, b
yl "talar"'la sslenmiti; mineraller ve kristaller; bunlarn ki
mi dnyaya, kimi gklere aitti, kimileriyse nceden grd
hibir taa benzemiyordu. Bu talardan, astronotlara yol gste
ren, titreimli nlar ve yapnn savunmas iin gereken radyas-
212 Tmrlarn v e smlarm Savalar
yon yaylmaktayd.
Ba Mineral Ustas'nn elik ettii Ninurta, "ta" dizilerini ve
aralar inceledi. Her birinin nnde durduunda o tan kade
rini belirliyordu; paralanp yok edilecek, tehir edilmek zere
gtrlecek ya da baka bir yerdeki bir araca monte edilecekti.
Bu "kaderleri" ve srayla hangi talarn nnde durduunu, L
gal-e destannn 10-13 numaral tabletlerinden reniriz. Bu met
ni takip ederek ve doru ekilde yorumlayarak, piramidin i ya
psnn birok zellii, bunlarn amalarnn ve ilevlerinin gize
mi en sonunda anlalabilecektir.
Ykselen Geit'ten yukar kan Ninurta, geidin grkemli
Byk Galeri'yle ve Yatay Geit'le kesitii noktaya gelmiti.
nce Yatay Geit'ten geti ve tavan dirseklerle desteklenen bir
odaya ulat. Ninhursag'n iirinde "vulva" denilen bu odann
ekseni, piramidin dou-bat merkez izgisi zerine dmektey
di. Dar yayd (kimsenin saldrmaya cesaret edemeyecei bir
aslana benzeyen) ey, dou duvarna oyulmu bir niteki tatan
kmaktayd (ekil 49). Bu, AM (Kader) Ta'yd. Ninurta'nn
"karanlkta grd" krmz bir k yayan ta, piramidin atan
1---y '
'
'
'
'
Sekil 49
Piramit Savlar 213
kalbiydi. Ancak o ta, Ninurta iin lanetliydi nk sava sra

snda yukardayken bu tan "gc" "onu takip ederek yakala
mak ve ldrmek" amacyla kullanlmt. Onun "yerinden s
klmesini... oradan gtrlmesini . . . ve yok edilmesini" emret
ti.
Geitlerin kesime noktasna geri dnen Ninurta Byk Ga
leri' de durup evresine baknd (ekil 45). Piramidin tamam da
hice ve karmak bir yapya sahipse de zellikle bu galeri nefes
kesici ve allmadk bir grnme sahipti. Alak ve dar geit
lerle karlatrldnda birbiriyle kesien yedi kademede yk-'
seliyordu (yaklak 9 metre); duvarlar, her kademede daha da
daralyordu. Tavan da meyilli kesitlerden oluuyordu; bu kesit
lerden her biri o koca duvarlarla aadaki paraya bask yap
mayacak ekilde belirli bir adan birlemekteydi. Dar geitler
de yalnzca "soluk yeil bir k yaylrken," Galeri, rengarenk
klarla parldamaktayd; "tavan gkkua gibiydi; karanlk
orada son buluyordu." Rengarenk parlaklklar Galeri'nin her iki
duvarna boylu boyunca eit aralklarla yerletirilen yirmi yedi
ift kristal tatan yaylmaktayd (ekil Sa). Bu parldayan talar,
Galeri boyunca, zeminin her iki yanndan devam eden eimli
yzeye kusursuzca alm oyuklara yerletirilmilerdi. Duvar
daki ince nilerin iine salam ekilde tutturulmu olan kristal
lerin her biri, odadaki o gkkua etkisini yaratan farkl renkte
bir parlaklk yayyordu. Ninurta u an iin nlerinden geip git
mek zorundayd nk ncelik en yukardaki Byk Oda' da ve
onun titreimli tandayd.
Byk Galeri'nin yukarsnda Ninurta kendisini alak bir
geitten benzersiz bir tasarma sahip n Oda'ya karacak olan
byk bir basamaa ulat (ekil 46). Burada, yerdeki ve duvar
lardaki oluklara dikkatlice oturtulmu olan adet parmaklkl
kilit mekanizmas -Smer iirindeki "srg, parmaklk ve kilit" -
yukardaki Byk Oda'ya girii smsk kapatmaktayd: "D
mana almaz; ancak Canl Olanlara alrd." Ancak imdi, ba
z ipleri ektiklerinde parmaklklar kalkt ve Ninurta kapdan
geti.
214 Tanrlarn ve ns111/ar11 Savalar
ekil 50
Piramit Savalar 215
imdi, piramidin girilmesi yasak (kutsal) odasndayd; ite

burada, yol gsterici bir "A" (radar?) "Gkyz ve Yeryzn
izlemek" zere "almt." Bu hassas mekanizma, piramidin
kuzey-gney ekseni zerine yerletirilen oyma bir ta sandk
iinde korunmaktayd ve titreimlere zile benzer bir tnlamayla
karlk veriyordu. Bu radar biriminin merkezi, GUG (Yn Tes
pit Eden) Ta'yd; yayd titreimlerin gc, odann yukarsna
ina edilen be adet derin blme tarafndan arttrlmakta ve pi
ramidin kuzey ve gney yzne giden iki eimli kanalla dar
ve yukar yaylmaktayd. Ninurta bu tan yok edilmesini em
retti: "Sonra, kader belirleyen Ninurta tarafndan Gug ta o gn
oyuktan kartld ve para para edildi."
Piramidin "Yn Tespit Etme" ilevini onarmaya hi kimse
nin kalkmamas iin Ninurta kilit mekanizmasnn kaldrl
masna karar verdi. lk olarak ilgilenilmesi gerekenler, SU (Di
key) ve KA.UR.RA (Korkutucu, Kusursuz ve Alabilir Olan)
Talaryd. Ardndan, "kahraman, SAC.KAL Ta'na yaklat"
(nde Duran En Salam Ta). "Btn gcn toplad" ve onu
sapl olduu oluun iinde yerinden oynatt, tutan ipleri kesti
ve "onu yere yatrd."
imdi sra, Byk Galeri'nin eimli yolundaki mineral tala
ra ve kristallere gelmiti. Aa doru yrdke, Ninurta, ka
derini tayin etmek iin her bir tan nnde durup dnd.
Metnin yazl olduu kil tabletlerdeki krklar olmasayd yirmi
yedi tanesinin birden adlarn renebilirdik; ancak sadece yir
mi iki tan ad okunabilir durumdadr. Ninurta bazlarnn ezil
mesine ve toz haline getirilmesine karar verirken yeni Grev
Komuta Merkezi'nde kullanlabilecek olanlarn ama' a veril
mesini emrediyordu. Geri kalanlar ise Enlil hanedannn En
ki'ye kar kazand zaferin kantlar olarak Ninurta'nn Nip
pu' daki tapnanda ve dier yerlerde sergilenmeleri iin Me
zopotamya' ya tanacakt.
Ninurta tm bunlar, sadece kendi iyilii iin deil gelecek
kuaklar iin de yaptn ilan etmiti: "Senin korkun" -Byk
Piramit- "benim torunlarmn yakasn braksn; huzur ve bar
216 Tarlarn v e 11salam Savalar
onlara mukadder olsun."

Srada son olarak Piramit'in Zirve Ta olan UL Ta (Gkler
Kadar Yksek) vard: "Ana Tanra'nn ocuklar artk bunu
grmesin," emrini verdi. Ve ta paralanmaya gnderilirken
"herkes ondan uzak dursun," diye bard. Ninurta'ya "yasak
lanan" bu "talar," artk yoktu.
Gereken btn ilerin halled ilmesinin ardndan, Ninurta'nn
silah arkadalar ona, sava alann artk terk etmesi ve eve dn
mesi iin srar ettiler. Onu, AN DM DM.MA, "Anu gibi Yara
tldn," szleriyle vdler; "plerle lm yaplan parlak Ev; se
nin de tandn topraklardaki Ev; ona girdiin iin seviniyo
ruz." imdi, karnn ve olunun seni bek}edii evine dn: "Sev
diin ehirde, Nippur' daki evinde, kalbin huzur bulsun . . . din
lensin."
kinci Piramit Sava bitmitir; ancak ierdii vahet ve kah
ramanlklar ve Ninurta'nn Gize piramidindeki nihai zaferi,
destan ve arklarda -ve silindir bir mhr zerindeki Ninur
ta'nm lahi Ku' unu bir zafer elengi iinde iki byk piramidin
zerinden gklere ykselirken tasvir eden dikkate deer bir i
zimde (ekil 51)- uzun bir sre daha yaatlmtr.
Ve Byk Piramit, savunucularnn urad yenilginin ses
siz bir tan olarak ylece braklmt ... Zirve Tasz, bo ve terk
edilmi ...
ekil 51
- 9 -
DNYA'DA BARI
Piramit Savalar nasl sona erdi?

Onlar da tpk tarihin sayfalar arasna gmlen dier byk
savalar gibi son bulmutur: savaan taraflarn biraraya geldii
bir bar mzakeresiyle; tpk, Napolyon Savalarnn ardndan
Avrupa haritasn yeni batan izen Viyana Kongresi (1814-
1 815) ya da Versay Anlamasyla 1. Dnya Savan (1 914-1 918)
sona erdiren Paris Bar Konferans gibi.
Bundan on bin yl kadar nce, Anunnakilerin de benzer e
kilde toplandklarna dair ilk iareti bize George A. Barton'un
krk bir kil silindir zerinde bulduu bir yazt verir. Yazt, ok
daha eski Smerce bir metnin Akkadca versiyonudur ve Bar
ton'a gre bu toprak silindir, M.. 2300 dolaylarnda Akkad
kral Naramsin, Nippu' daki Enlil tapnann platformunu
onartt srada konulmutur. Barton, Mezopotamya yaztn ay
n zaman diliminde Msr firavunlar tarafndan yazlan dier
metinlerle karlatrdnda Msr metinlerinin "krala odaklan
dn ve onun tanrlar arasna girdikten sonraki kaderiyle ilgi
lendiini"; dier taraftan, Mezopotamya metninin ise "genel
olarak tanrlar topluluuyla ilgili olduunu" fark etmitir; ko
nusu kraln tutkular ya da amalar deil tanrlarn bandan
geen olaylardr.
Yaztn -zellikle balangcnn- urad hasara ramen, n
de gelen tanrlarn byk ve iddetli bir savan muhasebesini
217
yapmak zere biraraya geldikleri aka anlalmaktadr. Tanr

larn Hursag'da Ninhursag'n Sina yarmadasndaki dada yer
alan ikametgahnda toplandklarn ve onun, arabulucu grevi
ni stlendiini reniriz. Buna ramen, metnin yazar, onu ger
ek anlamda tarafsz bir ahsiyet olarak deerlendirmemitir:
Ondan defalarca Tsir ("Ylan") lakabyla sz etmitir ki bu lakap
kltc bir ima iermekle birlikte onu Msr /Enki tanras
olarak damgalamaktadr.
Yaztn al cmleleri daha nceden de belirttiimiz gibi,
savan son safhalarn ve kuatma altndaki piramidi savunan
larn yardm "l" atmasna neden olan ve Ninhursag' m
dahale etmeye iten koullar ksaca anlatnaktadr.
Bu tarihsel kaytlarn devamndan rendiimize gre, Nin
hursag ilk olarak bu sava durdu;mak ve Enli!' in karargahnda
bir bar mzakeresi balatmak zere yola kmtr.
Ninhursag'n bu cesur giriimine Enlil yandalarnn ilk tep
kisi onu "iblislere" yardm etmekle sulamak olur. Ninhursag
ise sulamalar reddeder: "Benim evim saftr, temizdir," diye ce
vap verir. Ancak kimlii anlalamayan bir tanr ona alayc bir
biimde kafa tutar: "Hepsinden yce ve parlak olan o Ev de" -
Byk Piramit- ayn ekilde "saf ve temiz" midir?
"Onun hakknda konuamam," diye yantlar Ninhursag,
"onun parlakln Gibi! korumaktadr."
lk sulamalar ve aklamalardaki keskinliin yava yava
etkisini yitirmesinin ardndan sembolik bir balama treni d
zenlenir. Tren, ilerinde Dicle ve Frat nehirlerinin suyunu ba
rndran iki testiyle Ninhursag' Mezopotamya'da ho karla
mak zere bir tr sembolik vaftiz treni olarak yaplmaktadr.
Enli! ona "parlak asasyla" dokunur ve bylece Ninhursag'n
"gc artk alt edilemez olur."
Adad'n kaytsz artsz teslimiyet yerine bar konferans
dzenlenmesine kar ktn nceki blmde belirtmitik.
Ancak Enlil, daha sonra Ninhursag'la anlaarak yle demitir:
"Git ve kardeimi teskin et!" Bir dier yaztta ise Ninhursag'n
atekesi ayarlayabilmek iin sava hattn nasl atn okumu-
Dnya'da Bar 219
tuk. Enki ve oullarn dar karan Ninhursag onlar Hur

sag' daki evine gtrmtr. Enlil hanedannn tanrlar ise za
ten orada onlar beklemektedir.
"Byk tanr Anu ... Hakem Anu" adna hareket etmekte ol
duunu ilan eden Ninhursag kendine zg sembolik bir sere
moni dzenler. Her biri orada toplanm bulunan tanry temsil
eden yedi tane ate yakar: Enki ve iki olu, Enlil ve olu (Ni
nurta, Adad ve Sin). Her birini yakarken byl szler syle
mektedir: "Nippu'lu Enlil'e . . . Ninurta'ya ... Adad'a ... Abzu'dan
gelen Enki'ye ... Meslam'dan gelen Nergal'e ateten birer adak."
Karanlk bastrdnda ortalk l l olmutur: "Sanki tanra
gne n byk bir kla telafi etmiti."
Sonra, Ninhursag tanrlarn bilgeliine bavurarak, barn
stnlklerini ven bir konuma yapar: "Bilge tanrnn meyve
leri muazzam olacaktr; byk ilahi nehir onun bitkilerini besle
yecektir. . . Suyun bolluu [lkeyi) tanrnn bahesi gibi yapacak
tr." Bitki ve hayvanlarn, buday ve dier tahllarn, asmalar ve
meyvelerin bolluunu ve "l-filiz veren insan rk"nn ekim
yaparak, yaplar ina ederek ve tanrlara hizmet ederek salaya
caklar faydalar -tm de barn ardndan gelecek olan eyle
ri- bylece sayp dker Ninhursag.
Bar kehanetlerinin sonuna geldiinde ilk konuan Enlil
olur. "Dnya yznden tm straplar silinsin," der Enki'ye;
"Byk Silah ortadan kaldrlsn." Enki'nin Smer' deki eski evi
ni geri almasna da izin verir: "E.DN" evresinde tapnaa
meyve salayacak ve ekili alanlar barndracak yeterli miktarda
toprakla birlikte "senin Kutsal Ev'in olsun."
Bunu duyan Ninurta hemen itiraz eder. "Bunun olmasna
izin verme!" diye barr "Enlil'in prensi."
N inhursag yeniden sz alr. Ninurta'ya topran ekilebilme
si, srlerin gdlebilmesi iin "gece gndz olanca gcyle"
nasl altn ve nasl "temeller ina ettiini, topra doldur
duunu ve setler ektiini" hatrlatr. Ve sonra, savan getirdi
i strap "btn bunlar, her eyi" silip atmtr. "Yaam veren
tanr, verim tanrs," diyerek Ninurta'ya seslenir, "izin ver de ar-
pa suyu oalarak aksn! Brak ynler bollasn!" Bar artlar

n kabul et!
Ninhursag'n yakarlarndan etkilenen Ninurta artk yumu
amtr: "Ey annem, parlak tanra! Devam et; kimseyi undan
mahrum brakmayacam. . . Krallktaki bahe eski haline gele
cek . . . Acya son vermek iin ben de itenlikle dua edeceim."
Artk bar grmelerinin balamas iin hibir engel kal
mamtr ve bu noktada biz de Ana Tanrann arksn Sylyo
rum adl metne, savaan iki tanrnn benzeri grlmedik mna
kaalarnn hikayesine geri dnyoruz. Topl_anan Anunnakilere
ilk defa hitap eden Enki' dir:
Enki, Enlil' e vg dolu szckler syledi:

"Ey kardelerin nde geleni,
Gklerin Boas, nsanln ka d erini elinde htan tanr:
Senin saldrlarn yznden,
topraklarma perianlk hakimdir;
btn evler keder doludur."
Bylece, gndemdeki ilk madde, dmanla ara verilmesi

dir -Dnya'ya bar gelmesidir- ve Enlil bunu hemen kabul
eder. Tek koulu, toprak anlamazlklarnn bir son bulmas ve
Enlil hanedan ile Sam varislerinin hakk olan topraklarn Enki
tarafndan boaltlmasdr. Enki bu blgeleri sonsuza dek terk
edeceine sz verir:
"Tanrlarn Yasak Blgesi'nde,

hkmdarlk grevini sana brakacam;
Parlak Yeri senin ellerine emanet edeceim!"
Yasak Blgeyi (Uzay stasyonu'yla Sina yarmadas) ve Par

lak Yer'i (Grev Komuta Merkezi, gelecekteki Kuds) bylece
terk eden Enki artk gvendedir. Enlil ve ocuklarna bu toprak
larda ebedi haklar vermesinin karlnda Enki ve soyunun Gi
ze kompleksi zerindeki egemenlikleri sonsuza dek tannacaktr.
Dnya'da Bar 221
Enli! bunu kabul eder ancak yine bir art vardr: Sava ba
latan ve buna Byk Piramit'i alet eden Enki'nin oullar Gi
ze' de ve Aa Msrn herhangi bir yerinde hkm srmekten
men edilecektir.
Bu art uzun uzadya deerlendiren Enki, sonunda kabul
eder. Bunun zerine hemen orada kararn aklar. Gize'nin ve
Aa Msrn tanrs, diye aklar, kk oullarndan biri ola
caktr. Bu tanr Enki, Ninhursag'la birlikte olduunda doan
tanralardan biriyle evlidir: "Bir Yn Gibi Ykseltilen Heybet
li Ev iin onun Tsirle [Ninhursag] birlemesinden doan gz
alc kars olan prensi seer. Byk bir da keisine benzeyen
gl prensi seer ve ona Yaam Veren Yeri korumasn emre
der." Ardndan, gen tanrya yceltici bir unvan baheder:
NN.G.Z.DA ("Yaam Sanatnn Tanrs" ).
Kimdir bu Ningizida? Tarihiler, bu tanrya ilikin bilgileri
yetersiz ve kafa kartrc bulurlar. Ad Mezopotamya metinle
rinde Enki, Dumuzi ve Ninhursag'la birlikte anlmaktadr; B
yk Tanrlar Listesi'nde Afrika tanrlar arasnda, Nergal ve
Erekigal'in ardndan saylmaktadr. Smerler onu, Enki'nin do
lak ylanlar amblemiyle ve Msr ha Ankh iaretiyle tasvir et
mektedir (ekil 52 a-b). Yine de Ningizida'ya olumlu bir gzle
a b
ekil 52
222 Tan rlarn ve nsanlarm Savalar
baklmaktadr; Ninurta onunla dost olmu ve onu Smere da

vet etmitir. Baz metinler onun annesinin Enlil'in torunu Ere
kigal olduunu ne srerler; bize greyse o aslnda Enki'nin o
ludur, Enki ve Erekigal'in Aa Dnya' ya yapt frtnal yol
culuk sonrasnda domutur. Durum byle olunca da pirami
din srlarnn koruyucusu olmak iin her iki taraf tan kabul gr
mtr.
Ake W. Sjberg ve E. Bergmann'n [The Collection of the Sume
rian Temple Hymns ( "Smer Tapnak lahileri Koleksiyonu"))
M.. nc binylda Akkadl Sargon'un kz tarafndan yazl
dna inandklar bir ilahi Ningizida'nn piramit-evini methe
der ve onun Msrdaki yerini dorular:
Ebedi yer; ustalkla kurulan o kl da,

Onun karanlk gizli odas, korku uyandran bir yerdir;
Yeri Gzlem Alan'ndadr.
Korkutucudur; yntemlerini kimsenin akl almaz.
Kalkan lkesi'nde,
Senin ykseltin, bir a gibi sk skya rlmtr. . .
Gece olduunda gklere bakarsn,
senin eski lmlerin esizdir.
ksmlarn, Utu'nun ykseldii yeri iyi bilir,
ki oralarn genilii ok byktr.
Senin prensin, kutsal elini ona uzatan prenstir,
O ki gsterili ve gr salar
srtndan aa dklr;
O, tanr Ningizida'dr.
lahinin kapan cmleleri bu benzersiz yapnn yerini iki

kez belirtmektedir: "Kalkan lkesi." Bu, Msrn Mezopotam
ya' daki adnn Akkadcadaki karlna denk gelen bir terimdir:
Magan lkesi, yani "Kalkan lkesi." Ve Sjberg tarafndan kop
yalanan ve tercme edilen bir dier ilahi (tablet UET 6 / 1 ) Nin
gizida' dan "tanrlar arasndaki ahin" olarak sz eder. Bu, M
sr metinlerinde Msr tanrlar iin ska kullanlan bir nvandr
Dnya' da Bar 223
ve Smer metinlerinde yalnzca bir kez daha bu isme rastlan

mtr; o da piramitlerin fatihi Ninurta'ya seslenmek iin kulla
nlr.
Peki Msrllar Enki/Ptah'n bu oluna hangi isimle seslen
milerdir? Onlarn "Dnyay len tanr"s Tot'tur; (Byclerin
Hikayeleri'nde anlatld zere) Gize piramitlerindeki srlar ko
rumak iin seilen tanrdr o. Manetho'ya gre, Msr tahtnda
Horus'un yerini alan Tot'tur ve bu M.. 8670 ylnda -tam ola
rak kinci Piramit Sava sona erdiinde- gereklemitir.
Aralarndaki anlamazlklar bylelikle zmleyen byk
Anunnakiler dikkatlerini yeniden insanln ilerine evirirler.
Bar mzakeresine dair o eski szckleri okuduka bu m
zakerenin yalnzca dmanlklar sona erdirmek ve balayc s
nrlar izmekle ilgilenmedii, ayrca, insanolunun topraklara
nasl yerletirileceinin planlarn da masaya yatrd aka
anlalr. Enki'nin "dmann [Enlil] ayann nnde, kendine
tahsis edilen topraklara ehirler kurdu"; Enlil ise karlnda,
"dmann [Enki] ayann nnde Smer lkesini kurdu."
Birbirlerine meydan okuyan bu iki karde arasnda Enki'nin
insanlkla ve onun geleceiyle -her zamanki gibi- daha yakn
dan ilgilenen karde olduunu dnebiliriz. Anunnakiler ara
sndaki ihtilafla ilgilendikten sonra Enki artk insanolunun ge
leceine ynelir. Tufan sonrasnda, insanla sadece tarm ve
hayvanclk verilmitir; imdiyse ileriye bakma ve planlar yap
ma frsat vardr nnde ve Enki bu frsat karmaz. Yukarda
ki eski metin, kendiliinden gelien doal bir eylemi anlatyor
da olabilir: Enki yere, "dmann [Enlil] ayann nne", ken
di topraklarndaki insan yerleimlerinin plann izer; bunu
onaylayan Enlil ona "dmann [Enki] ayann nne" yani ye
re, gney Mezopotamya' daki ehirlerin (Smer lkesi) tufan
ncesi durumlarna getirilmesi iin oluturduu plan izer.
Tufan ncesi eski Mezopotamya ehirleri yenilenecekse En
ki' nin bunun iin ileri srd bir koulu vardr: O ve oullar
nn Mezopotamya'ya serbeste girmelerine izin verilecektir ve
ilk Dnya stasyonu'nu kurduu Eridu blgesi Enki'ye geri ve-
224 Tar/ar ve salarm Savalar
rilecektir. Koulu kabul eden Enli!, yle der: "Benim lkemde

senin evin ebedi saylacak; benim huzuruma geldiin gnden
itibaren bu tepeleme dolu masa senin iin daima lezzetli koku
lar yayacak." Enlil bu misafirperverlik karsnda Enki' den Me
zopotamya' ya refah getirmesini beklediini syler: "lkeye be
reket akt, her yl zenginliini biraz daha arttr."
Ve tm konular halledildiinde Enki ve oullar Afrika' daki
topraklarna doru yola kar.
Enki ve oullar gittikten sonra Enlil ve oullar eski ve yeni

topraklarnn gelecei hakknda dnp tanrlar. Barton'un
aklad ilk kayt Ninurta'nn (Enli!' den sonra gelen en byk
karde) konumunu salamlatrmak iin Enlil'in onu Eski Top
raklarn bana getirdiini anlatr. Adad'n kuzeybatdaki top
raklar Baalbek'teki ni Yeri'ni de iine alacak ekilde, ince bir
"parmak" kadar (Lbnan) geniletilmitir. Kavga konusu olan
topraklar ise -buray Byk Kenan olarak tarif edebiliriz; G
neyde Msr snrndan kuzeyde Adad'n snrlarna dek uza
nan, gnmz Suriye'sini de iine alan blge- Nannar'a ve onun
oluna braklmtr. Bylece "resmi bir karar verilmi", mhr
lenmi ve ardndan tm Enlil hanedannn katld bir yemekle
kutlanmtr.
Bu son gelimelerin ok daha dramatik bir versiyonu Ana
Tanrann arksn Sylyorum adl metinde karmza kar. Bu
radan, tam da o kritik anda, Ninurta -Enlil'in yar z kz karde
inden olma olu yani yasal varis- ile Enlil'in resmi einden ilk
doan olu Nannar arasndaki rekabetin olanca iddetiyle pat
lak verdiini reniyoruz. Enlil, Nannar'n nitelikleri hakknda
son derece olumlu dncelere sahiptir: "lk doan . . . gzel bir
ehresi, gl uzuvlar var; zekas ise kimseyle kyaslanmaz."
Enlil "onu sever," nk tm torunlar iinde en nemli iki ta
nesini o vermitir: Utu /ama ve nanna/tar ikizleri. Enlil,
Nannar'a SU.EN -"oaltan Tanr"- demektedir; bu sevilen un
vandan Nannar'n Akkad/Sami karl olan Sin hiremitir.
Ancak Enlil, Nannar' ne kadar severse sevsin, yasal varis Ni-
Diinya'da Bar 225
nurta'dr; o, "Enlil'in nde gelen savasdr" ve Enlil haneda

nn zafere tamtr.
Enlil, Sin ve Ninurta arasnda kararsz kalmken, Sin kars
Ningal'in yardmna bavurur. Ningal hem Enlil'e hem de kar
s ve Sin'in annesi olan Ninlil'e yalvarr:
Suen, kararn verilecei yere Ningal'i de ard,

onu yaklamas iin davet etti.
Ningal, babasndan olumlu bir karar vermesini istedi ...
Enlil, sylediklerini tartt ...
Ningal, annesine yakard. ..
Ninlil'e "Onun ocukluunu hatrla" dedi ...
Anne, abucak ona sarld . . .
Ve Enlil' e dedi ki: "Kalbinin sesini dinle . . .
"
Gelecek binlerce yl boyunca tanrlarn ve insanlarn kaderle

rini etkileyecek bu nemli kararlarda elerin bylesine etkin bir
rol stlenecekleri tahmin edilebilir miydi? Ningal'in kocasnn
yardmna nasl kotuunu, Ninlil'in ise kararsz Enlil'i nasl ik
na etmeye altn okuyoruz. Fakat tam da bu aamada sah
neye nemli bir baka tanra girmi ve syledikleriyle beklen
medik bir karar verilmesine neden olmutur.
Ninlil, Enlil'e aklnn sesini deil de -ilk doan ocuu yasal
varise tercih etmesi iin- "kalbinin sesini dinlemesini" syledi
inde "Ninurta azn aar ve yle der. . ." tiraz szckleri ya
ztn hasar gren blmyle birlikte yok olmutur; ancak yk
nn devamnda Ninhursag'n Ninurta'ya destek verdiini g
ruruz:
[Ninhursag] Alad ve kardeine szland;

Hamile bir kadn gibi yaygara koparyordu,
[yle dedi:]
"Ekur'un iinde kardeime seslendim,
o karde ki bir bebek tamama neden oldu;
ite o kardeime sesleniyorum !"
226 T111n/11r ve 11sanlarn Savalar
Ancak Ninhursag'n yalvar yanl seilmi szcklerle do

ludur. Enlil'in kz kardei olarak ona dourduu ocuk adna
(Ninurta) yalvarmak istemitir; ancak bu seslenii sanki Enki'ye
yapm gibi anlalmtr. fkelenen Enlil ona haykrr: "Seslen
diin bu karde kimdir? Kimdir ocuk yaptn bu karde?" Ve
Sin lehinde bir karar verir. O zamandan beri, ta bugne dek,
Uzay stasyonu'nun bulunduu topraklar Sin lkesi olarak bi
linmektedir: Sina yarmadas.
Enlil son olarak, Sin'in olunu Grev Komuta Merkezi'nin
bana getirir:
Ninlil'in torunu
ama' ard.
Onu elinden tuttu;
ve ulim' e koydu.
Kuds Ur Sh /im "ulim ehri" - ama'n kumandas altna

- -
verilmitir. U.LM ad, "Drt Blgenin En Yce Yeri" anlamna

gelmektedir ve Smerlerin "Drt Blge" amblemi buras iin
kullanlmtr (ekil 53a); bu amblem, byk olaslkla Yahudi
sembol olan Davut Yldz'nn (ekil 53b) ncsdr.
Tufan ncesi Nippur'un yerini Tufan sonras Grev Komuta
Merkezi olarak alan Kuds ayn zamanda "Dnyann Merkezi"
-ilahi haritada Dnya ve Nibiru arasndaki trafii mmkn k
lan merkez nokta- unvann da Nippur'un elinden almtr.
ekil 53
Diinya'da Bar 227
"Dnyann Merkezi" iin, tufan ncesinin ortak merkezli

Nippur planna benzetilmeye allarak seilen yer -Moriya Te
pesi- ni Koridoru'nun ortasndan geen ni Yolu zerindeydi
(ekil 54); Baalbek'teki ni Platformu'yla (BK) Uzay stasyo
nu'ndan (U) eit uzaklktayd.
ni Koridon'ndaki iki iaret noktasnn da Grev Komuta
Merkezi'ne (KD) eit uzaklkta olmalar gerekiyordu; ancak bu
noktada orijinal planlarda bir deiiklik yapmak gerekiyordu
nk daha nceden suni olarak ina edilen "Daa Benzeyen
Ev" -Byk Piramit- Ninurta tarafndan kristallerinden ve ge
rekli tehizattan yoksun braklmt; artk bir ilevi kalmamt.
zm tam olarak kuzeybat koridoru zerine ancak Gize'nin
biraz kuzeyine yeni bir Nirengi Noktas ina etmekti. Msrllar
\U
1 1,1.'" l>ag
\JHfrll/
(;,fr'' l\. ta \11'1k':.i

Q f::.tf) lft\l Oll/l
ekil 54
228 Tmrlar ve nsanlar Savalar
buraya Annu ehri dediler; hiyeroglif sembol onu gklere yk

selen, zerinde ok gibi gkleri iaret eden bir ilave yapyla bir
tr kule olarak tasvir etmektedir (ekil 55). Grekler, binlerce yl
sonra bu yere Heliopolis (Gne tanrs "Helios'un ehri") -Baal
bek'e taktklar isimle ayn- adn verdiler. Her iki rnek de iki
yeri de ama'la, yani "Gne Kadar Parlak Olan"la ilikilendi
ren eski isimlerin tercmeleridir; aslnda Baalbek, Kitab Mu
kaddes'te Bet-eme yani ama'n Evi olarak gemektedir.
ekil 55
ni koridorunun kuzeybat izgisindeki iaret noktasnn
Gize' den (GZ), Heliopolis'e (HL) kaydrlmas gneydou nok
tasnn da kaydrlmasn gerektirmiti; bylece her iki nokta da
Moriya Tepesine eit uzaklkta olabilecektir. St. Katherine Da
ndan daha alak olmakla birlikte tam olarak Koridor izgisi
zerinde duran bir da bulunur ve plana dahil edilir. Ona Umm
umar (Smer'in Annesinin Da-haritamzda UM). Smer co
rafi kaytlar Dilmun' daki bu iki bitiik da KA HURSAG ("Gi
ri Yerindeki Da") ve HURSAG ZALA.ZALAG ("Parlaklk Ya
yan Da") olarak tantmaktadr.
Dilmun ve Kenan' daki uzay tesislerinin inaat, alr hale
getirilmesi ve ynetimi yeni sevkiyat rotalar ve koruyucu kara
kollar gerekli klacakt. Dilmun' a giden deniz rotas Kzl De
niz' in dou kysna ina edilen yeni bir liman kentiyle ("Dil
mun lkesi'nden ayrt edilebilmesi iin "Dilmun ehri" denil
mektedir) geliir; buras byk olaslkla bugn El-tur olan li
man ehridir. Bize gre tm bunlar dnyann en eski yerleim
Diinya'da Bar 229
biriminin, Eriha*'nn kurulmasna yol amtr. Buras tanr

Sin'e (branca Yerilw) ve onun tanrsal sembol Ay'a adanmtr.
Eriha'nn ya daima tarihileri artan bir muamma olmu
tur. nsann (Yakn Dou' dan balayan) ilerleyiini genel olarak
yle gruplandrrlar: M.. 11000 dolaylarnda tarm ve hayvan
cln balangcna tank olan Mezolitik ("Orta Ta" ) a, 3.600
yl sonra balayan ve beraberinde ky yerleimlerini ve mlek
ilii getiren Neolitik ("Yeni Ta") a ve ardndan, 3.600 yl
sonra gelen Smerlere ait ilk ehir uygarl. Ancak bir de Eriha
vardr: M.. 8500'lerde insann henz ky yaantsn ynetme
yi bile renmedii zamanlarda bilinmeyen birileri tarafndan
igal edilen ve kurulan bir ehir yerleimi ...
Eriha'nn yaratt soru iaretleri sadece yayla snrl kal
maz; arkeologlarn orada bulduklar eylerle de ilgilidir: Ta te
meller zerine ina edilmi, tahta pervazl kaplar olan evler,
duvarlar zenle svanm ve krmz, pembe ve dier renklere
boyanmt; kimi zaman da fresklerle kaplanmt. Dzgn ocak
ve lavabolar, badana ile svanm ve ounlukla eitli ekillerle
sslenen zemine gmlmt. Yerin altna kimi zaman ller
gmlyordu ancak unutulmuyorlard; lnn yzn yeni
den yaratmak iin ii harla doldurulmu en az on adet kafata
s bulunmutu (ekil 56) . Ortaya koyduklar zellikler pek ok
tarihiye gre dnemin sradan Akdeniz yerleimcilerine gre
ok daha ileri ve gelimiti. Tm bunlar, ehri evreleyen deva
sa bir duvarla korunmaktayd (Yeu**'dan binlerce yl nce!).
Bu duvar, yaklak dokuz metre geniliinde ve iki metre derin
liindeki bir hendein ortasna Earliest Civilisations of the Near
East (Yakn Dou'nun lk Uygarlklar) adl kitabnda James
Mellaart'n syledii gibi "kazma ve apalarn yardm olmaks
zn" kayalarn oyulmasyla dikilmiti. Ondan "bomba gibi bir
ilerleme," olarak sz eder Mellaart, " . . . amalarn halen kestire
mediimiz olaanst bir ilerlemedir."
Eriha: Bat eria'da bulun an kutsal kent, Jeriko (. N.)

Yeu : Eski Alit'i Yeu blmnde Tann' emriyle Eriha'p (Jeriko) }1kt
anlatlan peygamber. (. N.)
230 Tmmlar ve nsanlarn Savalar
Sekil 56
Tarih ncesi Eriha'nn gizemi yuvarlak tahl silolarna ait ka
ntlarla daha da artmtr. Bulunan paralardan biri ksmen de
olsa halen korunmaktadr. Kzl Deniz yaknlarnda deniz sevi
yesinin 250 metre altndaki bir ukurda, tahl yetitirmeye elve
rili olmayan bir ortamda bol miktarda buday ve arpa erzak
tutulduuna ve srekli depolandna dair kant bulunmutur.
Bu kadar eskiden bylesi bir yerleimi kim kurmu olabilirdi?
Kim byle bir yerde yaamaya gelmiti? Ve bu sk korunan am
bar ehir, kimlere hizmet e tmiti?
Bize gre bu bulmacann cevab "tanrlarn" tarihesinde
yatmaktadr; insann deil.
Cevap Eriha'daki bu inanlmaz ehir yerleiminin (yaklck
olcrak M.. 8500'den 7000'e kadar) Mcnetho'yc gre To t'un h-
Diinya'da Bar 2'.l l
kmdarln iine alan dneme denk gelmesinde yatmaktadr.

Mezopotamya metinlerinde de grdmz gibi Tot, Bar Kon
feransndan sonra tahta kar. Msr yaztlarna gre onun tahta
k "Annu'nun Karar Alclar huzurunda sava gecesinin ar
dndan," onun "Frtna Rzgan"n (Adad) ve "Kasrga"y (Ni
nurta) yenmeye ve ardndan "iki dman bartrmaya" yardm
ehnesinden sonra aklanmtr.
Msrllarn Tot'un krallk dnemiyle ilikilendirdikleri d
nem, tanrlar arasnda bir bar dnemidir; Anunnakilerin nce
likli olarak, yeni uzay tesislerinin inaatna ve korunmasna y
nelik ilk yerleimleri kurduklar zamanlardr bunlar.
Msr ve Dilmun'un Kzl Deniz' den geen deniz rotas, Me
zopotamya'yla Grev Komuta Merkezi'ni ve Uzay stasyonu'nu
karadan birletirecek bir gzergahla takviye edilmeliydi. ok
eski zamanlardan beri bu kara yolu Frat Nehrinden ana yol
zerindeki bir istasyona Balikh Irma (bugnk Belih) blge
sindeki Harran'a dek uzanmaktayd. Burada yolcunun nne
iki seenek kard; gneye, Akdeniz kylarna dek -Romallar
tarafndan Via Maris ("Denize Giden Yol") olarak adlandrlan
yol- inmek ya da bir o kadar nl olan Kral Yolundan rdn'n
dou tarafna doru ilerlemek. lk seenek Msra gitmek iin
daha ksa bir yoldu; ikincisi ise Sina yarmadasna olduu kadar
Eilat Krfezi, Kzl Deniz, Arabistan ve Afrika'ya dek uzanmak
tadr; birka uygun gei noktas kanalyla ayn zamanda da r
dn' n bat tarafna kmaktadr. Bu yol Afrika altnn getirmek
iin kullanlan gzergahtr.
Bu gei noktalarndan en nemlisi, izleyeni dorudan Ku
ds'teki Grev Komuta Merkezi'ne gtren Eriha'daki geitir.
Vadedilen topraklara gitmek isteyen srailliler ite buradan r
dn' e gemiti. Bize gre, binlerce yl nce, gei noktasn ko
rumak ve konaklayan yolculara yolun geri kalan iin erzak sa
lamak zere Anunnakiler tam buraya bir ehir kurmulardr. n
sanlar Eriha'y evleri yapana dek buras tanrlarn karakolu ol
mutur.
Acaba Anunnakiler, sadece rdn'n batsnda bir yerleim
232 Tan rlar ve nsanlarn Savalar
kurup da hayati neme sahip olan dou tarafn, yani Kral Yo

lu'nun getii blgeyi korumasz brakrlar myd? Mantk kar
tarafta, rdn' n dousunda da bir yerleimin var olmas ge
rektiini syler. Arkeoloji evreleri dnda pek bilinmese de
byle bir yer gerekten de bulunmutur; orada gn na ka
rlan eyler Eriha' dakilerden bile artcdr.
artc kalntlaryla kafa kurcalayan bu yer Vatikan' a bal
Pontifical Biblical nstitute tarafndan organize edilen zel bir
arkeolojik sefer srasnda ilk kez 1 929'da kefedildi. Alexis Mal
lon'un ban ektii arkeologlar buradaki ileri medeniyetin iz
leri karsnda hayretler iinde kaldlar. En eski yerleim katma
nnda bile (yaklak olarak M.. 7500'e ait) tula yollar deliy
di ve yerleim dnemi her ne kadar Ta a'nn sonundan
Bronz a'nda dek uzansa da ayf! uygarlk dzeyinin her kat
manda kendini gsterdiini kefeden arkeologlar aknlk iin
de kalmlard.
Bu yere bulunduu hyn ad verildi: Tel Ghassul; eski
ad ise bilinmemektedir. Dier birka baml yerleimle birlik
te buras hayati neme sahip gei noktasn ve ona ulaan yolu
-bugn Allenby Kprs olarak bilinen gei noktasna varmak
iin halen kullanlan bir yol- kontrol ediyordu (ekil 57). Arke
ologlar Tel Ghassul'un stratejik nemini kalntlar kazmaya
baladklarnda fark ettiler: "Hyn tepesinden bakan biri
ok ilgin bir manzarayla karlar: Batda koyu bir izgi gibi
gzken rdn; kuzeybatda eski Eriha'nn bulunduu tepecik
ve tesinde Kuds'teki Beth-El ve Zeytin Dan kapsayan Ye
huda dalar. Beytllahim El-Muntar Tepesinin ardna gizlenir
ancak Tekoa tepeleri ve Hevron civarlar grlmektedir." [A.
Mallon, R. Koeppel ve R. Neuville, Teleilat Ghassl, Compte Ren
d des Foilles de l'Institt Bibliqe Pontifical (Piskoposluk
Enstitsnn Aratrma Sonu Raporu)] . Kuzeye doru gr
alan otuz mil kadar aktr; douya bakldnda Moab Da ve
Nebo Dann balangc grlebilir; gneyde ise "l Deniz
aynasnn tesinde tuz da Sodom vardr."
Teli Ghassul' da ortaya karlan esas kalntlar, M..
234 Tm rlar ve nsan/arm Savalar
ekil 58
rek bir dier "kl tabakas" iin zemin oluturmaktadr.
Yzeyde zemin akl talaryla kapldr; bunlar bir g tara
fndan un ufak edilen talarn ayn zamanda kararm kalntla
rdr. Bulunan eyalar arasnda frnlanm kilden yaplan k
k, yuvarlak bir cisim vardr; anlalamayan teknik bir ama
dorultusunda byk bir hassasiyetle ekillendirilmi gzk
mektedir (ekil 59) .
Yaama alanlarndaki keifler sadece gizemi daha da artr
maya yaramtr. Burada drtgen evlerin duvarlar zemin sevi-
ekil 59
Oiinya'da Bar 235
yesinden gelen bir darbeyle kmtr; ancak bu darbe duvar

larn st blmlerinin dzgnce ieriye doru yklmasna ne
den olmutur.
Bu dzgnce kme sayesinde duvarlara kat be kat boyan
m olan o hayret verici resimlerin bazlarn biraraya getirmek
mmkn olmutur. Bir rnekte arka plandaki bir cismin nne
izilmi kafesi andran izgiler duvar zerinde boyutlu bir il
lzyon yaratmtr. Evlerden birinde her bir duvara farkl bir
manzara izilmitir; bir dierinde ise zerine uzanldnda kar
duvar kaplayan resmi seyretmeye olanak tanyan gmme bir
divan vardr. Bu duvar resmi kl cisimden km bir kiiye
bakan (ya da onu karlayan) bir dizi insan -bunlardan ilk ikisi
tahtta oturmaktadr- tasvir etmektedir.
Bu resimleri 1 931-32 ve 1 932-33 kazlar srasnda bulan arke
ologlar, kl cismin bir baka evin duvarnda bulunan allma
dk bir kl "yldz" izimine benzediini ne srdler. Bu, se
kiz noktal bir "yldz" iinde daha kk bir sekiz noktal "yl
dz" d; izim, yldzlardan fkran sekiz adet nla tamamlan
yordu (ekil 60). eitli geometrik ekiller ieren bu kusursuz
ekil 60
236 Tarlarm ve nsanlarn Savalar
tasarm siyah, krmz, beyaz, gri renkler ve bunlarn birleimle

ri kullanlarak sanatsal bir biimde izilmiti. Boyalarn kimya
sal analizi onlarn doal maddeler deil sayca on ikiyle on se
kiz arasnda deien karmak mineral bileimleri olduunu
gstermitir.
Duvar resimlerini bulanlar Vens' temsil eden sekiz nokta
l yldzn; tar'n tanrsal sembol olduuna iaret ederek se
kiz-nl bu "yldzn dinsel bir anlam" olduunu ne srdler.
Oysa ki gerek, Teli Ghassul'da dinsel ayinlere dair hibir kan
ta, hibir "klt objesine," tanra heykeline v. rastlanmam ol
masdr; buraya ait tuhaflklardan bir dieri de budur. Bize gre
bu, burasnn ibadet eden insanlara ait bir .yerleim deil de iba
det edilenlerin, yani eski zaman "tanrlarnn" yerleim yeri ol
duunu gstermektedir. Yani Anu;makilerin . . .
Gerekte bizler Washington D.C.' de benzer bir izime rastla
dk. Bu izim National Geographic Society'nin fuayesindeki yer
mozaiinde grlebilir; dernein Dnya'nn drt kesiyle ve
ara noktalaryla balantsn temsil eden bir pusuladr bu (dou,
kuzeydou; kuzey, kuzeyba t; bat, gneybat; gney, gneydo
u). Bu izimin tarih ncesi ressamlarnn aklnda olan ey de
bize gre budur: onlarn ve o yerin Dnya'nn drt blgesiyle
ilikisini belli etmek.
Duvarda izimin evresini saran resimler bu nl "yldzn"
dinsel bir nemi olmad ihtimalini daha da kuvvetlendirir; ak
si takdirde bu onun kutsallna kar saygszlk saylrd. Bu
duvar resimleri (ekil 60) kaln duvarl yaplar, balk yzgele
rini, kular, kanatlar, bir gemiyi ve ha tta (kimilerine gre) bir
deniz ejderhasn (solda en yukarda) tasvir etmektedir; bu re
simlerde dier renklere ilave olarak sar ve kahverenginin eit
li tonlar gze arpmaktadr.
lerinde en dikkat ekici olanlar byk "ikiz" gzlerin be
lirgin biimde gze arpt iki ekildir. Dier evlerin duvarla
rnda da bunlara rastlandndan ne ifade ettiklerine dair bir
fikre sahibiz. Bu cisimlerin st ksmlar katmanlar halinde si
yah ve beyaz renklerle boyanarak dairesel ya da oval ekiller ha-
Diiya'da Bar 237
linde izilmitir. Merkezi, beyaz daireler iinde kusursuz siyah

disklerle tasvir edilen iki byk "gz" kaplamaktadr. Alt k
smda iki (ya da drt?) krmz uzatlm destek grlmektedir;
cismin gvdesindeki bu mekanik ayaklarn arasndan soana
benzeyen bir uzant kmaktadr (ekil 61).
ekil 6 1
Bu cisimler nedir? Yakn Dou metinlerinde (ve de Eski

Ahit'te) sz edilen "Kasrga" olabilirler mi? Anunnakilerin
"Uan Diskleri" bunlar olabilir mi? Freskler, yuvarlak ukurlar,
kl tabakalar, yere salm, kararm akllar ve yerleimin ko
numu -orada gn na karlanlarn tm ve byk olaslk
la kefedilememi daha niceleri- Teli Ghassul'un Anunnakilerin
bir kalesi olduuna ve onlarn devriye uaklar iin bir tr mal
zeme deposu ilevini stlendiine iaret etmektedir.
Teli Ghassul/ Eriha gei noktas Kitab Mukaddes'te geen
birka olayda nemli ve mucizevi roller stlenmitir. Bu gerek
Va tikan'n blgeye duyduu ilgiyi artrm olabilir. Burada, Hz.
lyas -Teli Ghassul' daki?- bir grevi yerine getirmek zere (do
u yakasna doru) nehri geer; bylece "ateten bir arabayla . . .
bir Kasrga'yla" ge ykselecektir. Yine burada, sraillilerin
Msr dan toplu gnn sonunda (Tanr tarafndan Kenan' a
girmesine izin verilmeyen) Musa, "Moab ovasndan yukarya" -
Tell Ghassul blgesine doru- "Nebo Dann Eriha'ya tepeden
bakan zirvesine kar; Tanr ona btn topraklar gsterir:
Gad' dan Dan' a kadarki topraklar ve Naftali lkesini, Efrayim

ve Manae lkesini ve Akdeniz'e kadar Yehuda topraklarnn
tamamn ve Negeb'i ve Eriha'nn dz vadisini, hurma aalar
ehrini gsterir." Bu, Teli Ghassul'un tepesinden evreye bakan
arkeologlarn karlat manzarann tarifidir.
Yeu'nun liderliinde yaplan bu yolculuk eria Nehri sula

rnn Kutsal Sandk ve iindekiler sayesinde mucizevi bir ekil
de geri ekilmesine neden olmutu. te o zaman, "Yeu Eriha
yaknlarndayken ban kaldrd ve nnd klcn ekmi bir
adam grd; ona yaklaarak 'Sen bizden misin, kar taraftan
m?' diye sordu. Adam 'Hibiri; Ben Tanr'nn ordusunun ko
mutanym.' Ve o zaman Yeu yzst yere kapanp ona tapn
d. 'Efendimin kuluna buyruu ndir?' diye sordu. Tanrnn or
dusunun komutan, 'arn kar,' dedi, 'nk bastn yer,
kutsa \dr. "'
Tanrnn ordusunun komutan daha sonra ona, Eriha'nn ele
geirilmesi iin yapt plan aklar. ehrin duvarlarn g kul
lanarak ykmaya almayn, der, onun yerine Ahit Sandn
duvarlarn evresinden yedi kez geirin. Ve yedinci gn kahin
ler borularn aldlar ve halk onlara sylendii gibi barmaya
balad. "Ve Eriha'nn duvarlar ykld."
Hz. Yakup da Harran'dan Kenan'a dn yolunda r
dn'den getii srada bir "adamla" karlar ve ikisi afak s
kene kadar greirler; en sonunda Yakup, rakibinin tanr oldu
unu fark eder "ve Yakup bylece oraya Peniel ('Tanrnn Y
z') adn verir; nk, 'Tanrnn yzn grdm ve canm sa
kald,' der."
Dorusu Eski Ahit, eski zamanlarda Sina yarmadasna ve
Kuds'e kan nemli yollarda Anunnakilerin yerleim birimle
ri kurduklarn aka belirtmektedir. Kuds ve Sina arasndaki
yolu koruyan Hevron ehrine "eskiden Kiryat-Arba ("Arba'nn
Kalesi"); Arba, Anakl/arn en gl adamnn ( "kral") adyd"
(Yeu 14: 1 5). Anakllarn soyundan gelenlerin srailliler Kenan'
ele geirdiklerinde halen bu blgede oturduklarn da yine bu-
Diinya'da Bar 2:19
radan reniyoruz. Ayrca Kitab Mukaddes' in baka yerlerinde

Anakllarn rdn'n dousunda yaadndan da sz edil
mektedir.
Peki bu Anakllar kimdir? Kelime genellikle "devler" olarak
tercme edilir, tpk Kitab Mukaddes'te geen Nefilim szc
gibi . Ancak biz Eski Ahit'te geen Nefilim' in ( "Aa nenler")
nasl "Roket Gemilerinden Gelenler" anlamna geldiini gster
mitik.
Anakl/ar bizce Annnakiler' den bakas deildir.
Bu gne dek kimse Manetho'nun Tot hanedanna dahil olan

"yar-tanrlarn" hkmdarlk sresine bitii 3.650 yla dikkat
etmedi. Oysa bize gre bu rakam olduka anlamldr nk
Anunnakilerin gezegeni Nibin'nun kendi ekseni etrafnda
3.600 yl sren dnyle aradaki hata pay sadece 50 yldr.
nsanolunun Ta a'ndan balayarak Smerlerin ileri me
deniyetine dek katettii gelimenin 3.600 yllk periyotlarla ger
eklemesi -yaklak olarak M.. 11 000, 7400 ve 3800- bizce te
sadf deildir. Sanki "gizemli bir el" insan "kten tutup
karm ve onu daha st bir kltr, bilgi ve uygarlk seviyesine
karmtr" diye yazmtk 1 2 . Gezegen' de. Biz her bir dnemin
Anunnakilerin Dnya ve Nibiru arasnda gidip gelilerinin tek
rarland zaman dilimiyle aktna inanyoruz.
nsanolunun kaydettii gelime Mezopotamya merkezin
den eski dnyann tamamna yaylmtr ve Msrllarn "Yar
Tanrlarn Zaman" (tanr ve insanlarn birlemesiyle oluan ne
sil) -Manetho'ya gre M.. 71 00'le M.. 3450 aras- kesinlikle
Neolitik dnemle akmaktadr.
Anunnakilerin, o "hkmeden yedi tanrnn," bu periyotlar
dan her birinde insanln geleceini ve tanrlarn onunla olan
ilikisini gzden geirdiklerini tahmin edebiliriz. Byle bir gz
den geirmenin Smer medeniyetinin ani ve aksi takdirde ak
lanamaz ykseliinden nce gerekletirildiini kesin ekilde
syleyebiliriz nk Smerler bize bu toplantlarn kaytlarn
miras braktlar!
240 Tnlam ve nsnlnr Snvnlr
ekil 62
Smer lkesi yeniden ina edilirken topraklar zerinde ku
rulmaya balanan ilk ey Eski ehirler olur. Ancak eskiden oldu
u gibi bunlar yalnzca tanrlara ait ehirler deildirler; nk
tarlalara, bostanlara ve hayvan srlerine bakmak ve tanrlara
hizmet etmeleri iin bu modern yerleimlere artk insanlar da
kabul edilmektedir. Ve artk sadece a ya da frnc, zanaatkar
ya da terzi olarak deil, rahip, mzisyen, soytar ya da tapnak
fahiesi olarak da hizmet etmektedirler.
Kurulacak ilk ehir Eridu'ydu. Enki'nin Dnya'daki ilk yer
leimi olduundan yeniden ve sonsuza dek ona verilmiti. Ora
daki ilk tapna (ekil 62) -dnemin mimari harikas- geen za
manla birlikte ykseltilip geniletilerek E.EN.GUR.RA denilen
("Zaferle Dnen Tanrnn Evi") olaanst bir tapnak eve d
ntrlmt. Yap, Aa Dnya' dan getirilen altn, gm ve
deerli metallerle bezenmiti ve "Gklerin Boas" tarafndan
korunmaktayd. Enlil ve Ninlil iin ise Nippur yeniden ina
edildi; orada bu defa sadece Grev Komuta Merkezi olarak de
il ayn zamanda da korku veren silahlarla donatlm yeni bir
Ekur ("Daa Benzeyen Ev" (ekil 63) yapmlard. Bu silahlar
arasnda "Karay Tarayan Ykseltilmi Gz" ve her eye nfuz
edebilen "Ykseltilmi In" da vard. Bu kutsal yer ayn zaman
da "penesinden kimsenin kurtulamayaca" Enlil'in "hzl ha
reket eden Ku"una da ev sahiplii yapyordu.
Dii11ya' da Bar 241
A. Falkenstein tarafndan dzenlenen ve tercme edilen

"Eridu'ya bir lahi" (Smerler, cilt VII), Enki'nin byk tanrla
rn bir toplantsna katlmak iin nasl seyahat et tiini anlatmak
tadr. Bu toplantya vesile olan olay Anu'nun her 3.600 ylda bir
Dnya zerindeki tanrlarla insanlarn geleceini tartmak ze
re Dnya'ya yapaca ziyaretlerden biriydi. "Tanrlarn o alkol
l ikiyi, insanolunun hazrlad arab itii" n kutlamala
rn ardndan ciddi ekilde karar alnmasna sra gelmiti. "Anu
eref konuu olarak ba keye oturdu; yannda Enlil vard;
Ninhursag bir baka koltukta oturmaktayd."
Anu toplanty balatt "ve Anunnakiler bunun zerine y
le dediler":
Burada toplanan yce tanr!lar,

Meclis Oturumuna gelen Annuna-tanrlar!
Olum Tanr Enki,
Kendisi iin bir Ev yapt;
Dnya' daki yce bir da gibi, Eridu'yu ina etti;
Evini ok gzel bir yere kurdu.
Bu yere, Eridu'ya, davetsiz kimse giremez ...
Mabedine, Abzu'dan getirilen
lahi Formlleri saklad.
Bu, tartmay gndemin ana maddesine srkledi: Enli!,

Enki'nin "lahi Formlleri" -uygarlk iin gereken yzn ze
rinde sr- dier tanrlardan gizlediinden ve ilerlemeyi yalnzca
Eridu'yla ve onun insanlaryla snrladndan ikayetiydi.
(Eridu'nun Smerin en eski tufan-ncesi ehri yani Smer uy
garlnn kayna olduu arkeolojik bulgularla kantlanm bir
gerektir.) te o zaman Enki'nin lahi Formlleri dier tanrlar
la paylamasna karar verildi bylece onlar da kendi modern
yerleimlerini kurabileceklerdi; uygarlk, Smer topraklarnn
tamamna bahedilmi olacakt!
Grmelerin resmi blm sona erdiinde Dnya'daki tan
rlar gklerden gelen ziyaretilerine bir srpriz yaptlar: Nip-
242 Tan rlarn ve nsanlarm Savalar
ekil 63
pu'la Eridu'nun tam ortasna Anu erefine kutsal bir yer ina
etmilerdi; buraya, amacna uygun olarak E.ANNA -"Anu' nun
Evi" - ad verilmiti.
Kendi gezegenlerine dnmek zere Dnya' dan ayrlmadan
hemen nce Anu ve Antu bu dnyevi tapnaklarna bir gecelik
bir ziyarette bulundu. Bu ziyaret byk bir resmiyet ve debde
beyle damgalanan bir olayd. Tanrsal ift bu yeni ehre vardk
larnda -sonralar Uruk denilecektir (Kitab Mukaddes'teki
Erek)- tapnan avlusuna geerlerken onlara tren alay iinde
ki dier tanrlar elik ediyordu . Bir tarafta grkemli bir len ye
mei hazrlanrken tahtta oturan Anu dier tanrlarla sohbet
ediyordu; tanralarn elik ettii Antu ise tapnan "Altn Ya
takl Ev" denilen blmnde giysilerini deitirmiti.
Rahipler ve dier tapnak grevlileri "arap ve kaliteli ya"
ikram ettiler ve "Anu, Antu ve dier btn tanrlar iin bir bo
a ve bir ko" kestiler. Ancak ziyafet gezegenlerin grlebilece
i ekilde karanlk bastrana dek balatlmad: Ta ki "Jpiter, Ve
ns, Merkr, Satrn, Mars ve Ay; onlar gzkr gzkmez . . . "
Diinya' da Bar 243
Bir el ykama treninin ardndan yemein ilk blm sunuldu:

"Boa eti, ko eti, kmes hayvanlar ... beraberinde, en kaliteli
arpa suyu ve ezilmi zm suyu."
Geceye damgasn vuracak en nemli olaydan nce ksa bir
ara verildi. Bir grup rahip Kakkab Anu Etell amame" -" Anu'nun
Gezegeni Gklere Ykselir"- ilahisini sylemeye balamken
bir dier rahip Anu'nun gezegeni Nibiru'nun gkyznde g
zkecei an yakalamak iin "tapnak kulesinin en st kahna"
kmt. Beklenen dakikada ve gkyzndeki o iyi bilinen nok
tada gezegen nihayet belirdi. Bunun zerine rahipler hep bir
azdan "Tanr Anu'nun Parlamaya Balayan lahi Gezegeni" ve
"Yaratc'nn Sureti Kendisini Gsterdi" adl arklar sylemeye
baladlar. aret olarak byk bir enlik atei yakld ve haber
bir gzlem kulesinden dierine yaylrken her yerde ard ardna
a teler yaklyordu. lke gece sona ermeden l l aydnlan
mt bile.
Sabah olduunda tapnan ibadet yerinde kran dualar
sunuldu ve bir seremoni ve sembolizm silsilesini takiben, tanr
lar geri dnmek zere tapna bir bir terk etmeye baladlar.
Rahipler, "Anu gidiyor" arksn sylediler; "Anu, Gkyz
nn ve Yeryznn yce kral, bizi kutsa," diye tekrarlyorlar
d. Anu, istenilen kutsamalar yaptktan sonra tren alay "Tan
rlar Soka"na ve "Anu'nun Gemisinin Olduu Yer"e gitti.
"Dnya' da Yaam Yarat" adl mabette dua etmeye ve ilahi sy
lemeye devam edildi. imdi geride kalanlarn ayrlan ifti kut
samalarnn zaman gelmiti ve u dizeler okundu:
Yce Anu, Gkyz ve Yeryz seni kutsasn!

Enli), Ea ve Ninmah seni kutsasn!
Tanrlar Sin ve ama, seni kutsasn . . .
Nergal ve Ninurta seni kutsasn . . .
Gkyzndeki gigiler
ve Yeryzndeki Anunnakiler seni kutsasn!
Abzu'nun tanrlar
ve kutsal topraklarn tanrlar seni kutsasn!
Ve Anu ve Antu Uzay stasyonu' na gitmek zere oradan ay

rldlar. Uruk arivinde bulunan bir tablete gre bu, ziyaretleri
nin on yedinci gnyd. Bu nemli olay artk sona ermiti.
Verdikleri kararlar Eski ehirlerin yannda yenilerinin kurul
masna yol amtr. Bunlardan ilki ve bata geleni Ki'ti; Ninur
ta'nn, "Enlil'in nde Gelen Olu"nun kontrolne verilmiti.
Ninurta onu Smer'in ilk idari bakentine dntrd. "Enli!' in
ilk doan olu" Nannar/Sin iin ise yeni bir yerleim olan -ve
daha sonra Smer ekonomisinin merkezine dnecek- Ur ("e
hir") kuruldu.
Alnan baz kararlar ise insanln nndeki bu yeni ilerleme
devri ve onun Anunnakilerle ilikileri hakkndayd. Smer me
tinlerinden okuduumuza gre byk Smer uygarln bala
tan o nemli grmelerde "kadre hkmeden Anunnakiler",
tanrlarn "insanlar iin ok azametli ve yce olduuna" karar
vermitir. Kullanlan terimin -Akkadcadaki elu- tam karl u
dur: "Yce Olanlar." Babilce, Asurca, branca ve Ugaritedeki El
kelimesi buradan gelmektedir; Grekler bu szce "ilah" anla
mn da yklemilerdir.
Anunnakilere gre kendileriyle insanlardan oluan halk ara
snda arac grevi grmesi iin insanoluna "Krallk" verilmesi
artk bir zorunluluk olmutur. Tm Smer kaytlar bu nemli
kararn Anu'nun ziyareti srasnda Byk Tanrlar Meclisi'nde
alndn belirtmektedir. Akkadca bir metin (Ilgn ve Hurma
Aac Efsanesi) "ok eskiden, uzun zaman nce" gerekleen bu
toplanty nakleder:
Btn topraklarn tanrlar Anu, Enlil ve Enki,

Meclisi topladlar.
Enlil ve tanrlar dnp tandlar;
Aralarnda ama da vard;
Ninmah da oradayd.
O zamanlar henz "lkede krallk yoktu; ynetim tanrlarn

elindeydi." Ancak Yce Meclis bunu deitirmek ve insanolu-
Diinya'da Bar 245
na krallk bahetmek ynnde karar ald. Tm Smer kaynakla

r ilk kraliyet ehrinin Ki (Ku) olduu konusunda birleir. En
lil tarafndan kralla atanan ilk insanlara LU.GAL, "Kudretli
nsan" denildi. Benzer bir hikaye insanolunun krallklar kuru
unun tarihsel bir kayd olarak Eski Ahit'te de (Yaratl, 1 0. B
lm) anlatlmaktadr:
Ku, Nemrut'u yaratt;

O lkedeki ilk Kudretli nsan oldu . . .
Ve onun krall byle balad:
Babil, Erek ve Akkad,
Ve inar [Smer] diyarnn tamam.
Bu Kitab Mukaddes metni ilk bakentin adn Ku, Babil

ve Erek olarak listelerken, Smer Krallar Listesi kralln
Ku'tan Erek'e ardndan da Ur ehrine getiini iddia etmekte
dir; Babil' den ise hi sz edilmez. Bu bariz tutarszln bir ak
lamas vardr: Bize gre nedeni Kitab Mukaddes'te olduka ge
ni bir yer tutan Babil Kulesi olaydr. Bu olayn Marduk'un S
me'in bir sonraki bakentine Nannar yerine hkmetmek iste
mesinden patlak verdiine inanyoruz. Zaman ise Smer ovas
na (Kitab Mukaddes'teki inar) yeniden yerleildii, modern
yerleimlerin ina edilmeye baland zamana denk gelir:
Ve onlar douya gerlerken,

inar diyarnda bir vadi buldular
ve oraya yerletiler.
Birbirlerine yle dediler:
"Gelin tula yapp piirelim";
Ta yerine tula,
har yerine zift kullandlar.
Daha sonra szn ettiimiz olaya neden olan plan, ad bel

li olmayan bir "tahriki" tarafndan nerilir: "Gelin, kendimize
bir ehir kuralm ve gklere eriecek bir kule dikip nam salalm."
"Ve Yehova, insanlarn ina ettii ehri ve kuleyi grmek iin

aaya indi" ve isimsiz dier tanrlara yle seslendi: "Bu yap
hklar, sadece bir balang; bundan sonra dndklerini ger
ekletirecek ve hibir engel tanmayacaklar." Ve Yehova, mes
lektalarna u ary yapar: "Gelin, aaya inip dillerini kar
tralm ki birbirlerini anlamasnlar." "Ve Tanr, onlar yeryzne
datarak kentin yapmn durdurdu."
nsanolunun balangta "ayn dili konutuu" bir dnem
yaand, Smer tarihsel kaytlarnda da savunulan bir gr
tr. Bu kaytlar, insanolunun dnyaya dalmas sonucu dille
rin karmasnn tanrlarn kasti bir eylemi olduunu da iddia
etmektedirler. Eski Ahit gibi Berossus'un yazlar da "tanrlarn,
o zamana dek ayn lisan konuan insanlara dil eitlilii sundu
unu" belirtir. Kitab Mukaddes J;ikayesinde olduu gibi, Be
rossus'un tarihesi de dil eitliliini ve insanlarn dnyaya da
lmasn Babil Kulesi olayyla balamaktadr: "Tm insanlar
ayn dili konuurken ilerinden bazlar gkyzne ulaabilmek
iin byk ve gsterili bir kule ina etmeye karar verdiler. An
cak Tanr, zerlerine bir kasrga gndererek onlara hedeflerini
artt ve her bir kabileye kendilerine zg bir lisan verdi."
Hikayeler arasndaki tutarllk hem Eski Ahit'i derleyenlerin,
hem de Berossus'un bilgi almak zere yararlandklar ok daha
eski, ortak bir kaynaklar olduunu akla getirir. Her ne kadar
bugne dek byle bir kaynak bulunmad genel olarak kabul
edilse de gerekte, 1876 ylnda yaynlad ilk almasnda Ge
orge Smith, Asurbanipal'in Ninova'daki ktphanesinde "Kule
hikayesinin farkl bir anlatmna" rastladn rapor etmitir.
Smith hikayenin orijinal olarak iki tablete yazldna inanmak
tadr. Kendi bulduu tabletin zerinde (K-3657) alt stun dolu
su ivi yazs vardr, ancak o yalnzca drt stunun paralarn
biraraya getirmeyi baarmtr. Bu, hi phesiz ki Smerlerin
Babil Kulesi hikayesinin Akkadca versiyonudur ve olaya insa
nolunun deil tanrlarn neden olduu metinden aka anla
lmaktadr.
George Smith tarafndan derlenen ve W. S. C. Boscawen ta-
Dnya'da Bar 247
rafndan Kitab Mukaddes Arkeoloji almalar Cemiyeti'nin Kayt

lar'nda (V. cilt) yeniden tercme edilerek sunulan yk, kule in
a etmeyi neren "tahrikinin" kimliiyle balar; ne yazk ki sa
trlarn hasar grmesi nedeniyle ad okunamamaktadr. Bu tan
rnn "yreinden geen dnceler ktyd; Tanrlarn Baba
s'na kar [Enlil] nefret doluydu." eytani amacna ulamak iin
"by ve k tepe zerinde biraraya gelmeye" iterek
"Babil halkn gnaha tevik etti."
Bu gnahkar alma, "Kutsal Dan Tanrs"nn -Hayvanc
lk ve Tahl Efsanesi'nde Enlil olduu tespit edilen tanrnn- ku
lana gittiinde, Enlil "Gkyzne ve Yeryzne seslendi ...
Kalbini Tanrlarn Efendisi Anu'ya, babasna doru ykseltti;
kalbinin diledii emri ondan almak iin ... Ayn zamanda da
[kalbini mi? sesini mi?] Damkina'ya ykseltti." Onun Mar
duk'un annesi olduunu biliyoruz; bu yzden de tm ipular
"tahriki" olarak onu iaret etmektedir. Ancak Damkina onun
tarafn tutar: "Ben olumla ycelirim . . . " der. Ardndan gelen
eksik cmle, onun "saysnn" -saysal rtbe-stat sralamas
m?- sz konusu olduunu belirtmektedir.
III. stunun okunabilir blmleri, bunun ardndan Enlil'in
isyankar grubu planlarndan vazgeirmeye almasyla ilgili
dir. Bir Kasrga'yla gklere kan "Nunamnir [Enlil] gkyzn
den dnyaya seslenir; [ancak] onun yolundan gitmezler; ona
vahice kar gelirler." Enli! "bunu grdnde dnyaya iner."
Fakat onun olay yerindeki varl bile hibir ey deitirmez.
Son stunda "tanrlardan da fayda gelmeyince" iddete bavur
mak dnda bir seenei kalmaz:
Gece, onlarn kalesi olan kuleye,

artk son verir.
fkesiyle, bir de emir verir:
Onlar topraklarn dna datmak, onun fikridir.
yle bir emir verir ki akllar karr.
... ve yap tklar ii durdurur.
248 Tmmlar ve 11sm/arn Savalar
Bu eski Mezopotamya yazt, Babil Kulesi yksn zc

bir olayla noktalar: "Onlar iddetle tanrya kar geldikleri iin
Babil iin lesiye aladlar, ok aladlar."
Hikayenin Kitab Mukaddes versiyonu bu olayn getii ye
re Babel (Babil'in brancas) demitir. Bu isim nem tamaktadr,
nk orijinal Akkadca versiyonu -Bab-Ili- tanrlarn Smer' e gi
rip ktklar yer olarak "Tanrlarn Kaps" anlamna gelmekte
dir.
Kitab Mukaddes anlatmna gre suun failleri ite tam ora
da 'ba gklere deecek bir kule" ina etmeye karar vermiler
dir. Bu szler, Babil'in en nemli zelliklerinden biri olan (ekil
64) ziguratn (yedi-basamakl piramit) gerek adyla ayndr:
ESAG.LA, yani "Ba Yksek Olan."
phe gtrmeyecek ekilde cyn orijinal Smer kaynana
dayanan Kitab Mukaddes ve Mezopotamya metinleri bylece
ayn olay nakletmektedirler: Marduk'un, kralln Ki'ten Uruk
ve Ura -Nannar/Sin'in g merkezleri olmak iin ina edilmi
ehirler- gemesini engelleme giriimi ve kendi ehri Babil' de
hkmdarln koruma abalar.
Bu giriimiyle Marduk, ne yazk ki trajedilerle dolu bir olay
lar zinciri balatmtr.
.-'?. -
.
ekil 64
Emar
M.tmat
.
T.dnwr
(P;lnir;)
\J
::
s:
IJ:
::
-.
.;
Moriya D.11
Sam Topraklar
o f,'"ki Sehirfrr
Yeni ,')elirler
.. Uza\'ia lgili Tesi"lrr
N
*"'
'C!
- 10 -
. . .
PiRAMiTTEKi
MAHKUM
Babil Kulesi olay, insanolunun Dnya zerinde hatrlaya

bilecei en uzun bar dnemini beklenmedik bir ekilde son
landrmtr. Tetikledii trajik olaylar zinciri bize gre Byk Pi
ramit ve onun gizemleriyle dorudan ilgilidir. Bunlara k tuta
bilmek amacyla, bu benzersiz yapnn nasl tasarlandn, ina
edildiini ve ardndan kaplarn nasl kapatldn ve ieriye
zorla girildiini aklayan kendi teorimizi sunuyoruz.
Gize' deki Byk Piramit'in yapmna ve amacna ilikin pek
ok gizeme yapm tamamlandktan sonra iki tanesi daha eklen
mitir. Piramidin kraliyet mezar olduu savna dayanan bug
ne dek gelitirilmi btn teoriler, eksik ve kusurlu kmtr. Bi
ze gre cevaplar, firavunlarn deil de tanrlarn hikayelerinde
yatmaktadr.
Klasik dnem Grek ve Roma tarihilerinin Byk Piramit' e
deindikleri baz yazlar, o zamanlarda piramidin giriine, al
alan geide ve toprak altndaki ukura aina olduklarn gs
termektedir. st blmlerdeki geitlere, galerilere ve odalara
dair hibir bilgi yoktur nk Ykselen Geit byk granit
blokla sk skya kapatlm ve gen bir tan ardna gizlenmi
ti; bylece Alalan Geitte yukardaki geide balanan bir kesi
im noktas olduu buradan geen kimsenin aklna gelmeyecek
ti (ekil 65).
250
Piramitteki Mahkum 251
ekil 65
Aradan geen yzyllarla birlikte, asl giriin nerede olduu

bile unutulmutur. Halife Memun (M.S. 820) piramide girmeye
karar verdiinde adamlar duvarda rastgele tneller kazarak
zorla bir giri amaya al tlar. Piramidin iinde bir yerlerde bir
tan yuvarlandn duyduklarnda tneli ses ynnde kazp
Alalan Geide ulatlar. Den ta paras Ykselen Geitteki
kesime noktasn gizleyen gen tatr; dmesiyle birlikte ar
dndaki granit kapak ortaya kmtr. Granit bloklarda gedikler
amay bile baaramayan adamlar evresindeki kire ta duva
r kesip delerek Ykselen Geidi ve piramidin iini kefederler.
Arap tarihilerin tanklk ettiine gre Halife Memun ieride
boluktan baka hibir ey bulamamtr!
Alalan Geitteki dkntlerin -her naslsa geitten kayarak
aaya granit kapan olduu yere den kire ta paralar
nn- temizlenmesinin ardndan adamlar srnerek geidin yu
kardaki ucuna karlar. Bu karemsi tnelden ktklarnda artk
ayakta durabilmektedirler; ne de olsa Ykselen Geidin Yatay
Geit ve Byk Galeriyle kesitii kavaa gelmilerdir (ekil
66). Yatay Geidi takip ederek (tarihilerin daha sonralar "Kra-
lie Odas" dedikleri) kemerli odaya ularlar; buras bombotur

tpk duvardaki esrarengiz ni gibi (ekil 49' a baknz). Yeniden
geitlerin birleme noktasna dndklerinde bu defa byk bir
glkle Byk Galeriye trmanrlar (ekil 45); dzgnce kesil
mi oluklar artk bo olan oyuklar ve keleri bu trmana yar
dm etmitir; bu grev Galerinin zeminine ve meyilli yzeyleri
ne serpilmi beyaz bir toz tabakas yznden olduka zorla
mtr. Galerinin yukardaki ucundan onu n Odann zeminiy
le ayn seviyeye getirmek iin ykseltilen Byk Basamaa ula
rlar ve n Odaya girdiklerindeyse parmaklkl engelin yerin
de olmadn grrler (ekil 67). Buradan, yine srnerek yu
kardaki kemerli odaya (daha sonra "Kral Odas" adn alacak
oda) ilerlerler. Buras da tatan oyulmu bir blok haricinde
( "Sandk" denilmitir,) tamamen botur. Ve ne yazk ki sandk
da botur!
geidin kesitii kavaa (Ykselen Geit, Byk Galeri
ve Yatay Geit) geri dnen Memun'un adamlar, geidin bat
ucunda, rampann altndaki tan krlmasyla olumu boluu
fark ederler (ekil 68) . Buras ksa yatay bir geidin ardndan
ekil 68
Araplarn kuyu olduuna inandklar dikey bir bacaya kmak

tadr. Bu "kuyu bacadan" (ki sonralar hep bu isimle anlmtr)
aaya indiklerinde bunun aslnda dolambal bir ekilde birbi
rine balanan bir dizi hava boluunun (yaklak 60 metre
uzunluunda) st blm olduunu kefederler. Bu boluk iki
metrelik bir balantyla Alalan Geitte son bulmakta ve byle
likle piramidin yukardaki odalar ve geitleriyle aadakiler
arasnda balant salamaktadr (ekil 66). Buradaki kantlar
aadaki bu akln aznn skca kapatldn ve Alalan
Geitten inen birilerinden gizlenmeye alldn gstermekte
dir. Ta ki Memun' un adamlar kuyu boluundan boylu boyun
ca inene ve aadaki ucunu kefederek cmu krp aana dek . . .
Araplarn bu keifleri ve sonraki aratrmalar zlmeyi
bekleyen bir dizi bulmaca yaratm,tr. Alalan Geit niin, ne za
man ve kimler tarafndan kapatlmtr? Kvrlarak ilerleyen Ku
yu-Hava Boluu niin ne zaman ve kimler tarafndan pirami
din iinden ve onun kayalk zemininden geirilmitir?
lk ve en uzun sre geerliliini koruyan teori iki bulmacay
tek bir cevaba sdrr. Piramidin Khufu (Keops) tarafndan ken
di mezar olsun diye yaptrld savna dayanan bu teoriye g
re kraln mumyalanm bedeni "Kral Odas"ndaki "Sanda"
koyulduktan sonra, iiler Byk Galerinin tepesinden Alalan
Geidin eiminden faydalanarak, mezarn azn kapatmak
zere granit blok kaydrmlardr. Bu iilerin diri diri Byk
Galeriye hapsolmalarna neden olmutur. Kurnazlklaryla ra
hipleri alt eden bu iiler rampadaki son ta yerinden karm
Kuyu Boluunu aaya dek kazm Alalan Geide ulam ve
piramidin giri/ kna dek yukar trmanarak hayatlarn kur
tarmlardr.
Ancak bu teori titiz bir incelemeden geirildiinde, ne yazk
ki baarsz olur.
Bu kuyu boluu yedi farkl paradan olumaktadr (ekil
66). Byk Galeriden stteki yatay bir parayla balayarak (A)
dikey bir paraya ular (B). Bu para, kvrml bir C parasyla
daha aadaki dikey D parasna balanmaktadr. Ardndan
Piramitteki Malkm 255
dz fakat dik eimli olduka uzunca bir E paras gelir; bu fark

l bir ada meyil veren ksa bir F parasna kar. F'nin sonunda
dz gibi gzken ancak hafif bir eimi olan para (G) Kuyu Bo
luunu, Alalan Geide balamaktadr. Yatay balant paralar
dnda (A ve G) kuyu boluunu oluturan tm paralar (B, C,
D, E ve F) kuzey-gney dzleminden bakldnda her ne kadar
yn deitirdii gzkse de tam olarak bir dou-bat dzlemin
de yer alr ki bu piramidin geit ve odalarnn dzlemine para
leldir. Arada kalan yaklak iki metrelik boluk yukarda A aa
da ise B parasyla kapatlmtr.
Kuyu boluunun yukardaki paras yirmi metrelik bir
blm piramidin kire ta duvarlar iinden katederken aa
daki paralar kayalarn krk metre boyunca kesilmesiyle al
mtr. Geride kalan birka ii (yukardaki teoriye gre) kayala
r oyarak kendilerine tnel kazm olamazlard. Ayrca eer ka
z yukardan baladysa aaya doru indike yukarda birik
mesi gereken kaz artklar onca ta birikintisi nereye gitmitir?
Boluun ou blmde yetmi santimetre geniliinde olduu
dnldnde yukardaki geitlerde ve odalarda otuz metre
kpten fazla ta yn birikmesi gerekirdi.
Bu "pek de olas olmayan" olaslklar nda kuyunun aa
dan yukarya doru kazldn ne sren yeni teoriler geliti
rilmitir (ta birikintisi, bylelikle Alalan Geitten piramidin
dna karlmtr) . Peki ama neden? Cevap: Yanllkla . Fira
vun mezara yerletirilirken bir deprem piramidi sarsarak granit
kapaklarn zamanndan nce gevemesine neden olur. Sonu
olarak yalnzca bir avu ii deil kraliyet ailesi ve ba rahipler
de diri diri piramide gmlmtr. Piramidin planlar halen
mevcut olduundan, kurtarma ekipleri yukarya doru bir t
nel kazarak Byk Galeriye ularlar ve ileri gelenleri kurtarr
lar.
Bu teori (tpk piramide girerek tnel kazan soyguncularla il
gili olan uzun zaman nce rafa kaldrlan dier teori gibi), dier
pek ok yn bir kenara braklrsa iiliin kusursuzluu y
znden sarslmtr. Duvarlarn kabaca ve arpk bir biimde ka-
256 Ta11rlarm ve salarn Savalar
zld C paras ve G dnda (her ikisinde de kare olmas gere

ken kenarlar dzeltilmemitir ve neredeyse yatay deildirler)
dier tm blmler dz ve kusursuzdur; iilik zenle bitiril
mitir ve alar boluk boyunca birbirine eittir. Kurtarma iile
ri (ya da mezar soyguncular) kusursuz iilie ve dzgnle
ulamak iin niin bu denli abalamlard? Bylesi dzgn y
zeyler kuyuya trmanmay zorlatracakken niin kenar yzey
leri dzeltmekle uramlard acaba?
Kantlar hibir firavunun Byk Piramit iinde gmlmedi
ini ya da adna mabet ina edilmediini gsterdiinde bir di
er teori taraftar toplamaya balad: Kuyu boluu bir deprem
sonucu tata oluan atlaklar incelemek iin kazlmt. Bu te
orinin en ateli savunucular piramitte Kitab Mukaddes'teki ke
hanetlerin bir ifadesini grerek d!nsel bir cokuyla harekete ge
en John ve Morton Edgar kardelerdi [The Great Pyranid Passa
ges and Chambers (Byk Piramit Dehlizleri ve Odalar)]; pirami
din bilinen her blmn ziyaret etmi, temizlemi, incelemi,
lmn yapm ve fotoraflamlard. almalarndan kuyu
ya giden yukardaki ksa yatay geit (A) gibi dikey parann da
(B) piramidin orijinal yapsnn bir paras olduu sonucunu
kardlar (ekil 69). Ayn zamanda, aadaki dikey blmn (D)
dip kayadaki bir oyuktan (Maara denilen yer) geirilirken ta
bloklarla byk bir ustalkla yapldn kefettiler (ekil 70); bu
iilik ancak kayann yz aktayken yani Maara piramit ta
laryla kapatlmadan nce mmknd. Dier bir deyile bu b
lmn de piramidin orijinal inaatnn bir paras -hem de ok
eski bir paras- olmas gerekiyordu.
Piramit taban zerinde ykselmeye baladnda -Edgar
kardelerin teorisine gre- byk bir deprem dip kayay birok
yerinden atlatt. Hasarn kapsamn renerek piramidin atlak
bir temel zerinde ykselip ykselemeyeceini tespit etmek is
teyen inaatlar E ve F blmlerini muayene kuyusu olarak
kestiler. Hasarn ok ciddi olmadna karar verdiklerinden pi
ramidin inasna devam edildi. Ancak periyodik muayeneleri
mmkn klmak iin Alalan Geitten ksa (iki metrelik) bir ge-
Piramitteki Mahkm 259
yusu idiyse bylesine kusursuz ve zaman alc bir inaat iilii

ne gerek var myd? Orijinal dikey blmlerin B ve D'nin amac
neydi? Bozuk ve kvrml C blm, ne zaman ve niin talarn
arasndan kazld? Peki granit kapaklara ne demeliydi? eride
cenaze ya da defin yoksa, onlara niin ihtiya duyulmutu? Bu
sorulara piramit uzmanlarnca da Msrbilimciler tarafndan da
tatmin edici cevaplar verilemedi.
Buna ramen her iki aratrmac grubunun gayretli ve byk
aba gerektiren lmleri cevaba giden anahtar barndrmakta
dr: Kuyu boluun en gerekli blmleri bize gre gerekten de
piramidi ina edenlerce yaplmtr; ancak bu ne sonradan akla
gelen bir fikirdir ne de olaanst bir duruma kar dnl
mtr. Aksine nceden yaplan planlamann meyvesidir: Bun
lar piramidin inasnda mimari anlamda yardmc unsurlar ola
rak dnlen zelliklerdir.
Asrlar boyunca Byk Piramit'in mkemmel orantlar ve
olaanst geometrik oranlarna dair ok ey yazlp izildi.
Ancak dier piramitlerin yalnzca alak i geitlere ve odalara
sahip olmalar nedeniyle genel eilim st sistemin sonradan ila
ve edildiine inanlmasyd. Sonu olarak piramidin st ve al
t arasndaki belirli benzerliklere az ilgi gsterildi. Bu benzerlik
ler, ancak st ve alt blmlerin ayn zamanda ve bir defada
planlanmas ve ina edilmesi durumunda bir anlam kazanmak
tayd. Bunun sonucu olarak rnein Byk Galeride zeminin
Yukar kan Basama (U) oluturmak zere aniden ykseldi
i nokta, "Kralie Odas"nn (Q) merkez ekseni ve en aadaki
ksa yatay geitteki bir Girinti (R); tm de tek bir izgi zerin
de yer almaktadr ve o izgi piramidin merkez izgisidir. Benzer
ekilde, yukardaki Yatay Geitteki garip bir Aa nen Basa
mak (S) Alalan Geidin bittii noktayla (P) ayn hizadadr. Di
yagrammzn da gsterecei gibi buna benzeyen daha pek ok
artc hizalamalar mevcuttur.
Tm bu hizalamalar tesadf m garip mimari hatalar m
yoksa dikkatli bir plan ve projenin sonular mdr? imdi gs
tereceimiz gibi bunlar ve bu zamana dek farkna varlamayan
dier dzenler piramidin akllca fakat basit bir ekilde planla

masndan kaynaklanmtr. Ve ayn ekilde kuyunun orijinal b
lmlerinin sadece piramidin yapl aamasnn deil onun
planlanmasnn da entegre unsurlar olduunu kantlayacaz.
nce D parasyla ie balayacaz nk onun ilk para ol
duuna inanyoruz. Bugn piramidin zerine ina edildii ka
yalk tepenin basamaklarla yasslatrld genel olarak kabul
grmektedir. Kayann (dardan da grlebilen) en aadaki
yzeyi Temel izgiyi oluturur; en yukardaki yzey ise Maa
ra hizasndadr; oradan piramit duvarnn en alt katman gr
lebilmektedir. D paras bu seviyenin altnda' kaldndan, ze
rine baka bir ey (yani A, B ve C paralar) ina edilmeden n
ce Maara' dan ve dip kayadan itibaren allarak kesilmesi ve
ekillendirilmesi gerekirdi. Kayan!n iine bir tnel amak yal
nzca onun aktaki aaya bakan yznden yaplabilecein
den, aa eimi tam olarak D'nin bitiminden balayan E bl
m, ancak D bittikten sonra kesilebilirdi. F, E'yi takip etmeli ve
en son G gelmeliydi.
Peki E paras niin -tamamen gzden kaan bir gerek
D'ye ve Temel izgisine tam 45lik bir ayla meylediyordu? Ve
E, bir balant boluu olarak tasarlandysa Alalan Geide
ulamak iin basite dz devam etmesi gerekmez miydi? Onun
yerine niin belli bir ayla kvrlarak F parasn oluturdu? Ve
niin bu para, yani F -fark edilmeyen bir dier zellik- Ykse
len Geitle tam bir 90lik a yapmt?
Bu sorulara cevap verebilmek iin kendimize unu sorma
mz gerekir: Piramidin mimarlar bu simetrileri, kusursuz hiza
lamalar ve olaanst geometrik oranlar nasl tasarladlar?
Bulduumuz zm en iyi ekilde bir izimle anlatlabilir (ekil
71); bu piramidin iinin bizim tarafmzdan izilen plandr ve -
bize gre- tpk piramidi ina edenlerin izmi olabilecei gibi
bir plandr: O, etkileyici simetriyi, hizalamay ve kusursuzluu
yakalayan basit ancak dahice bir mimari plan. Hem de sadece
birka doru ve daire yardmyla!
Piramidin yapm zerinde ykselecei talk tepenin dz-
lenmesiyle balar. Yapy daha salam ve dengeli bir hale getire

bilmek iin piramidin emberi evresinde kaya Temel izgisine
dek kesilir; tam merkezinde kayann yzeyi daha yksektedir
ve kademeli olarak ykselmektedir. Bize gre ite bu aamada
Maara -kayadaki doal bir oyuk ya da belki de yapay bir bo
luk- yapdaki hizalamalar balatacak nokta olarak seilmitir.
Oradan ilk kuyu yani O, Maara' ya dikey olarak -ksmen ka
yay keserek, ksmen ta bloklar kullanarak- alr (baknz ekil
70). Ykseklii (baknz ekil 71) Taban Seviyesinden kayann
bittii ve piramidin merkezinde duvarn balad seviyeye ka
dar olan mesafeyi tam olarak gstermektedir.
Uzunca bir sredir, 1t deerinin -bir ember ya da yuvarlak
ekil 71
ile onun dorusal elemanlar ve alan projeksiyonlar arasndaki

oranlar belirleyen arpan- piramidin evresini, kenarlarn ve
yksekliini tespit etmekte kullanld bilinmektedir. izimin
de aka gsterdii gibi sadece piramidin zarf deil iindeki
her ey de e ember yardmyla belirlenmitir.
O boluuna yerletirilen bir teodolit lm cihaz yukarya
doru ilevini birazdan anlatacamz ana bir dikey izginin
sinyalini vermitir. Ancak cihaz ilk olarak her dairenin de
merkezinin yerletirildii yatay kaya/ duvar seviyesini iaretle
mitir. Bu merkezlerden ilki (Nokta 1) O' dedir; 1 merkezli em
berin izgiyle kesitii iki nokta yani Nokta 2 ve 3, dier iki em
berin merkezini oluturur. Bylece st ste binen 3 ember orta
ya kar.
Bu emberleri izebilmek iin elbette ki piramidin mimarla
rnn uygun yarap tespit etmeleri gerekmitir. Byk Piramit
aratrmaclar uzun zamandr eski Msr l birimlerini -gele
neksel 24 parmaklk uzunluk lsn* de 28 parmaklk krali
yet lsn (20.63" ya da 525 milimetre) de- piramidin kusur
suz orantlarna uyarlamakta baarsz olmulardr. Bundan
yaklak yzyl kadar nce Sir saac Newton sadece pirami
din deil, Nuh' un gemisinin ve Kuds tapnann inasnda da
25.2"lik (64 santimetre) esrarengiz bir "Kutsal Birim" kullanld
sonucuna varmtr. Hem piramit uzmanlar, hem de Msrbi
limciler, bugn bu sonucu geerli kabul etmilerdir. Bizim yap
tmz hesaplamalar, yerletirdiimiz bu emberin yarap
nn, bu "Kutsal Birim"in 60 kat olduunu gstermitir; 60 say
s tesadfi olmayp Smerlerin altml matematik sisteminin te
mel saysdr. Bu 60 Kutsal Birim ls sadece piramidin taban
ebatlarnda deil, ayn zamanda i mimaride kullanlan uzun
luk ve ykseklik llerine de hakimdir.
Yarap seildikten sonra ember izilmiti ve artk pira
mit yava yava ekillenmeye balar: kinci emberin Taban iz
gisiyle kesitii yerden (Nokta 4) piramidin kenar, 52lik -t
. .. .... ....... . . . . . -.. - --- - --- ..--..---..----- .....,...._
* Cubit: dirsekten orta parman ucuna kadar olan, eski alarda kullanlm
uzunluk ls; hesaplamada genellikle 45 cm. olarak alnr. (. N . )
oranlarn piramit hesaplamalarna dahil edebilen tek a ls

olduundan, kusursuz saylr- bir ayla ykselir.
D boluunun dibinden D'ye tam olarak 45lik a yaparak
aa inen E boluu balamaktadr. E' den yukar yanstlan te
odolitn 2. emberle Nokta S'te kesierek piramidin kenarnn
eimini tespit etmekle kalmam; ayrca piramidin tam yar-ala
nn iaretlemitir ki Kral Odas ve n Oda bu dzlem zerin
dedir ve Byk Galeri (5-U-K izgisi) burada son bulmaktadr.
Cihaz aa doru tutulduunda ise E'nin eimi Alalan Gei
din bitecei P noktasn belirlemektedir ve P' den yukar kan
dikey izgi yukardaki Yatay Geitteki Aa nen Basaman (S
noktas) tam yerini gs termektedir.
nc embere bakldnda merkezinin (Nokta 3) pirami
din dikey merkez izgisinden getiini grrz. Onun yar-alan
izgisiyle kesitii yere Byk Galerinin sonunu ve Kral Odas
zemininin balangcn gsteren Yukar kan Byk Basamak
(U) yerletirilmitir. Ayn zamanda tam olarak merkez izgisinin
zerinde bulunan Kralie Odasnn (Q) yerini belirlemektedir.
Nokta 2'yi U noktasyla birletirerek Ykselen Geidin ve B
yk Galerinin zemin izgisi elde edilmektedir.
E boluunun ardndan F boluu almtr; ylesine doru
bir ekilde yerletirilmitir ki n F'den yukar tutulduunda
ykselen zemin izgisi 2-U'yla tam 90lik bir ayla kesimekte
dir. Onun ilk emberle kesitii yerden (Nokta 6) Nokta 2'ye ta
piramidin kenarna kadar giden bir izgi ekilir (Nokta 7). By
lece Alalan Geit onun Ykselen Geitle kesiim noktas (Nok
ta 2) ve piramidin girii belirlenmi olur.
D, E ve F boluklar ve ember piramidin en can alc zel
liklerini bylelikle ortaya karmtr. Ancak Ykselen Geidin
bittii ve Byk Galerinin balad noktalar ve dolaysyla Ya
tay Geitle Kralie Odasnn hizas halen tespit edilememitir.
Bize gre tam bu aamada B geidi devreye girmitir. Bugne
dek hi kimse bu geidin uzunluunun D'ninkine eit olduu
na ve Giri Seviyesiyle Yatay Geit seviyesi arasndaki mesafeyi
tam olarak belirlediine dikkat ekmemitir. B, Ykselen izgi-
mak olabilir. Sonuta Alalan Geidin bu G parasyla birletii

yerdeki aklk bolua sk skya o turan ta blokla rtlr ve
bu alak blmler de tpk dierleri gibi gzden kaybolur.
Piramit, bitmi haliyle ylece durmaktadr artk. Kuyu bo
luunun tm paralar, planlama ya da ina aamasnda kesin
likle bir ilevi ya da amac olmadn kantladmz biri hari,
gizlendikleri yerlerdedirler.
Bu istisnai para dzgn olmayan ve dierlerinden farkl C
boluudur; duvar iinden dzensizce kvrlarak geen kire ta
nn kabaca, fazlaca g kullanlarak ve acemice yontulmasyla
geride pek ok ta blou krk ve kntl bir halde brakan bir
blmdr bu. Peki ama bu garip para ne zaman, niin ve nasl
yaratlmtr?
Bizce piramidin yapm tamamlandnda bu para henz
ortada yoktu. Birazdan kantlayacamz gibi sonradan Marduk
piramide diri diri hapsolduunda aceleyle yaplmt.
Marduk'un bu "Da eklindeki Mezar"a henz saken hap

sedildii phesizdir; bulunan ve uzmanlarca tercme edilen
metinler buna kesin ekilde tanklk etmektedir. Dier baz Me
zopotamya metinleri ise Marduk'un suunun niteliine k tu
tar. Bu metinlerin hepsi birlikte olaylar en akla yatkn ekilde
biraraya getirmemize olanak salamaktadrlar.
Babil ve Mezopotamya' dan kovulan Marduk Msr' a dn
mt. Hemen Heliopolis' e yerleti ve tanrsal andalarn zel
bir mabette toplayarak bu ehri Msrllarn uzunca bir sre hac
ziyaretleri dzenledikleri bir "tapnma merkezi" haline getirdi.
Ancak Msr zerindeki hakimiyetini yeniden kurma pein
de olan Marduk, Msr' Mezopotamya' daki darbe giriimi iin
terk etmesinden bu yana ok eyin deitiini gryordu. Her
ne kadar Tot stnlk iin bir mcadeleye girimediyse, ayrca
Nergal ve Gibi! g merkezinden olduka uzakta olsalar da ara
dan geen zamanda kendisine yeni bir rakip tremiti: Dumuzi.
Hakimiyet alan Yukar Msr'la snirlanan Enki'nin bu kk
olu Msr tahtnda hak iddia etmek zere ortaya kyordu.
266 Tmnlarn ve nsanlarn Savalar
Ve ih tirasnn arkasnda Dumuzi'nin kars nanna/tar var

dr ve O, Marduk'un gvensizliinin ve nefretinin sebeplerin
den biridir.
Dumuzi ve nanna'nn yks -Enki'nin olu ile Enlil'in kz
torunu- ok eskilerde yaanm bir Romeo ve Juliet masal gibi
dir. Tpk Shakespeare'in eserindeki gibi trajedi, lm ve inti
kamla noktalanmtr.
nanna/tar a Msr da ilk kez Edfu' daki Birinci Piramit Sa
vayla ilgili metinde rastlanr. Ondan (Kenanl ismiyle) Atoret
olarak sz edilirken sava alannda Horus'u11 ilerleyen gleri
nin tam arasnda ortaya kt anlatlmaktadr. Onun aklana
maz bir ekilde Msrda belirivermesi nianls Dumuzi'yi ziya
rete gelmesi nedeniyle olabilir; nk savaan gler ne de olsa
Dumuzi'nin blgesinden de gemektedirler. nanna'nn Dumu
zi'yi ("oban") uzaklardaki krsal blgesinde ziyaret ettiini,
bir Smer metninden reniyoruz. Bize Dumuzi'nin nasl onun
geliini beklediini anlatmakta ve uzak bir lkede gelecek kur
makla ilgili tereddt eden nianlsna syledii yattrc szle
ri tekrarlamaktadr:
Gen adam durup bekledi;

Dumuzi kapy at.
O, ay gibi ona doru ilerledi...
Ona bakt ve mutlu oldu,
onu kollarnn arasna ald ve pt.
oban gen nianlsna sarld;
"Seni buralara esarete getirmedim," [dedi];
"Sofran daima muhteem bir sofra olacak,
o sofra ki orada seninle birlikte oturacam . . . "
Bu arada nanna/ tar, Enlil'in torunu ile Enki'nin olu ara

sndaki bu Rorneo ve Juliet benzeri evlilik iin ailesinin, Nan
nar /Sin ve Ningal'in olduu kadar aabeyi Utu/ ama'n da
onayn almt. Dumuzi'nin aabeylerinden bir ksm ve byk
ihtimalle Enki'nin kendisi de rza gstermilerdi. nanna'ya o
ok sevdii lacivert tandan bir hediye bile verdiler. Srpriz ol

mas iin en sevdii meyve olan hurmalarn altna lacivert tan
dan boncuklar saklamlard. Bylece yatak odasna giren nan
na "Gibil'in kendisi iin Nergal'in evinde gzelletirdii lacivert
talaryla bezenmi bir altn yata" bulmutu.
Ve ite o srada bir sava patlak verdi karde kardele dv
t. Sava Enki'nin varisleri arasnda olduu srece kimse En
lil'in torununun etrafta olmasnda bir mahsur grmemiti. An
cak, Horus'un zaferinin ardndan Set kendisine ait olmayan top
raklar igal ettiinde durum tamamen deiti: kinci Piramit
Sava Enlil'in ocuklarn ve torunlarn Enki'nin varisleriyle
kar karya getirdi. Juliet'in Romeo'sundan ayrlmas gereki
yordu.
Sevgililer savan ardndan yeniden birletiklerinde ve evli
likleri gerekletiinde, gecelerini ve gnlerini -saysz Smer
ak arksna konu olan- byk bir ak ve mutluluk iinde geir
diler. Oysa ki nanna seviirken bile Dumuzi'ye kkrtc sz
ckler fsldamaktayd:
Dudaklarn gibi dier yerlerin de tatldr;

bir prense yakacak kadar tatldrlar!
Asi lkeye boyun edir, brak milletimiz oalsn;
Ben lkeyi en iyi ekilde ynetirim!
Bir baka zaman ise ona hayalini anlatr:
Muazzam bir millet hayal ettim,

Dumuzi'yi lkesinin Tanrs olarak seen . . .
Dumuzi'nin adn ben ycelttiim iin,
ona mevkisini ben salam oldum.
Bunlarla beraber bu mutlu bir evlilik deildi nk bir varis

-grne gre tanrsal emelleri yerine getirebilmek iin en
nemli koul- yaratamamt. Bylece erkek bir varise sahip ol
ma peindeki Dumuzi, uzun zaman nce kendi babasnn kul-
lanm olduu bir taktie bavurdu: Kendi kz kardeini batan

karmaya ve onunla ilikiye girmeye alt. Gemite Ninhur
sag Enki'nin isteklerine boyun emiti ama Dumuzi'nin kz kar
dei Getinanna onu reddetti. mitsizlik iindeki Dumuzi cinsel
bir yasa inedi: Kz kardeine tecavz etti.
Bu trajik yk tarihilerin CT. 1 5 .28-29 olarak kaydettikleri

bir tablette bulunmaktadr. Metinde Dumuzi'nin srlerinin
bulunduu bozkra gitme plann aklarken nanna'ya nasl ve
da ettiini anlatmaktadr. nceden planlad gibi kz kardei
"ark bilen kz karde, orada oturmaktadr" ve bir piknie da
vet edildiini zanneder. Orada "ya ve bal damlayan halis yiye
ceklerden yerlerken, gzel kokulu tanrsal arpa suyunu ierler
ken" ve "mutlu bir ekilde gzel zaman geirirlerken . . . Dumuzi
o ii yapmaya karar verir." Kz kardeini kafasndan geen fikre
hazrlamak iin hayvanlar iftletirir, "ancak kz kardei bir ey
anlamaz." Dumuzi'nin hareketleri giderek daha da barizleince,
Getinanna "itiraz iinde lklar a tar"; ancak "Dumuzi onun
zerine kar.. . tohumlarn ona verir... " "Dur!" diye barr,
"bu byk bir utan!" Ancak o durmaz.
stediini gerekletiren "oban korkusuzca, utanmazca kz
kardeiyle konuur." Syledikleri, tabletteki krklar nedeniyle
ne yazk ki bize ulaamamtr. Ancak bizce yaztta belirtildii
gibi "korkusuzca, utanmazca" Getinanna'ya bu hareketin ne
denlerini aklamaya girimitir. Bu iin nceden tasarland
metinden aka anlalmaktadr; ayrca nanna'nn da plann
iinde olduu belirtilmektedir: Ayrlmadan nce Dumuzi, "ona
planndan bahseder ve tavsiye ister" ve nanna "kocasnn pla
nna karlk ona tavsiyeler verir."
Anunnakilerin ahlak kurallarna gre tecavz ciddi bir cinsel
suhr. ok eski zamanlarda ilk astronotlarn Dnya'ya indikle
ri srada askeri bir mahkeme, ba komutanlar Enlil'i (sonradan
evlendii) bir hemireye tecavz etmekten srgne mahkum et
mitir. Dumuzi tm bunlar biliyor olmaldr; bu yzden ya kar
deinin kendisine rza gstereceini dnmtr ya da bu ha-
Piramitteki Malkn 269
reketin arkasnda yasa inemesine neden olacak bir takm

zorlayc nedenler vardr. nanna'nn bu ie raz olmas akla b
rahim'in ve ocuu olmayan kars Sarah'n Kitab Mukad
des'teki hikayesini getirir. Sarah erkek bir varise sahip olabilme
si iin brahim' e kendi hizmetisini sunmutur.
Korkun bir davranta bulunduunun farknda olan Dumu
zi ksa bir sre sonra, Smer metni A.GA.NE. R. M.' de an
latld gibi -"Kalbi Korkuyla Doldu" - yaptnn karln ha
yatyla deyeceine dair bir nsezinin etkisi altna girer. Kendi
kendini gerekletiren bir rya eklinde oluturulan metin Du
muzi'nin nasl uyuyakaldn ve ryasnda, sahip olduu mev
ki ve mal mlkn "Asil bir Ku" ve bir ahin tarafndan nasl bi
rer birer kendisinden alndn anlatr. Kabus, Dumuzi'nin ko
yun alnn ortasnda kendi lsn yatarken grmesiyle son
bulur.
Uyandndan kz kardei Getinanna'dan ryann ne anla
ma geldiini kendisine anlatmasn ister. "Aabeyim," der,
"aka anlyorum ki bu rya hayrl bir rya deildir." Dumu
zi'ye ryann unlar da bildirdiini syler: "Haydutlar seni pu
suya dryor... ellerin kelepelerle balanacak, kollarn zin
cirlenecek." Getinanna'nn szlerini bitirmesinden ksa bir s
re sonra iblisler tepenin ardndan gzkr ve Dumuzi'yi yaka
larlar.
Zincir ve kelepeler iindeki Dumuzi Utu/ama'a yalvarr:
"Ey Utu, biraderimsin, ben kz kardeinin kocasym ... Ellerimi
ceylann ellerine evir, ayaklarm ceylann ayaklarna evir, bu
iblislerden kamama izin ver!" Yakarn iiten Utu Dumu
zi'nin kamasna izin verir. eitli maceralardan sonra Yal Be
lili'nin -ikili oynayan pheli bir karakter- evinde kendisine sak
lanacak bir yer arar. Tekrar yakalanr ve tekrar kamay baarr.
Sonunda kendisini bir kez daha koyun alnda saklanrken bu
lur. iddetli bir rzgar esmektedir iki kaplar devrilmitir; iblis
ler ona yaklamtr; her ey tam ryasnda grd gibidir. Ve
sonunda:
ki kupalar yana devrildi;

Dumuzi ld.
Koyun al rzgarda savruldu.
Bu metindeki olaylarn getii arena bir nehir yaknlarnda

ki bozkrdr. Corafya olaylarn farkl bir anlatmm sunan "En
zc At" adl bir yaztta daha da geniletilmitir. nanna'mn
matemini yanstan metin Kur' dan gelen yedi resmi grevlinin
nasl ala girdiklerini ve Dumuzi'yi uykudan uyandrdklarn
anlatr. Dumuzi'nin basite "iblisler" tarafmdan yakalandn
syleyen nceki versiyonun aksine bu metin onlarn daha yk
seklerden gelen bir emirle hareket ettikle'ini gsterir: "Efendim
bizi senin iin gnderdi," diye aklar ba grevli, yeni uyanm
tanrya. Ve Dumuzi'yi tanrsal niteliklerinden mahrum etmeye
giriirler:
lahi baln kart,

ban plak bir halde ayaa kalk;
Kraliyet cbbesini zerinden kart,
plak bir halde ayaa kalk;
Elinde tadn ilahi asay brak,
Ellerin bo bir halde ayaa kalk;
Ayandaki kutsal sandaletleri kart,
plak ayakl olarak ayaa kalk!
Yakalanan Dumuzi kamay baarr ve "E.MU (Ylanlarn

Yuvas) adl llk yerde byk bir hendekteki" nehre ular.
Msr' da bu tarife uyan, nehir ve ln byk bir hendekte bu
lutuu yalnzca tek bir yer vardr: Nil'in birinci alayan. Bu
ras, bugn byk Aswan barajnn kurulu olduu yerdir.
Sudaki girdaplar ne yazk ki Dumuzi'nin nehrin te yakas
na, annesi ve nanna'nn ona yardm etmek zere kendisini bek
ledii kyya ulamasna engel olur. Aksine "kayklar batran
sular gen adam, nanna'mn kocasn, Kur'a doru srkler."
Bu ve benzer metinler, Dumuzi'yi yakalamaya gelenlerin as-
lnda "ona bir ceza veren" daha yksek rtbeli bir tanrnn,
Kurun Efendisi'nin emriyle onu tutukladklarn ortaya koy
maktadr. Ancak bu ceza Tanrlar Meclisi'nin kararyla verilmi
olamaz: Enlil hanedanndaki tanrlar Utu/ama ve nanna gibi
onun kamasna yardm etmilerdir. yleyse ceza tek tarafldr;
tutuklamay gerekletiren grevlilerin efendisi tarafndan ve
rilmitir. Bu, Dumuzi'nin ve Getinanna'nn aabeyi Mar
duk'tan bakas deildir.
Marduk'un kimlii tarihilerin "nanna ve Bilulu Efsaneleri"
adn verdikleri bir metinde kendini gsterir. Burada pheli
Yal Belili'nin aslnda bir erkek ve klk deitirmi Tanr Bilulu
(EN.BLULU) olduu ortaya kar. Bu tanr, Dumuzi'nin ceza
landrlmas iini yneten tanrnn ta kendisidir. lahi sfatlar
hakkndaki baz Akkadca metinler En.Bilulu'nun il Mardk a
hattati olduunu, yani "nanna'ya ac ektiren" ve "gnah ile
yen tanr Marduk" olduunu sylemektedir.
Dumuzi-nanna birlemesini bandan beri onaylamayan
Marduk phesiz ki Piramit Savalarnn ardndan buna daha
ok kar kmaya balamtr. Getinanna'nn Dumuzi'nin -si
yasi amal- tecavzne uramas Marduk'un, nanna'nn M
srla ilgili planlarnn nn kesmesi iin bir frsattr. Tek yap
mas gereken Dumuzi'yi yakalamak ve cezalandrmaktr. Peki
Marduk Dumuzi'yi ldrmeyi planlam mdr? Byk bir ihti
malle hayr, nk yalnz bana srgne gnderilmek gelenek
sel bir cezadr. Dumuzi'nin karanlkta kalan lm herhalde ka
zadr.
lmn kaza olup olmama; nanna'nn pek de umurunda
deildir. Bildii kadaryla sevgilisinin lmne neden olan,
Marduk'tan bakas deildir. Ve yaztlarn ak ekilde ortaya
koyduuna gre hemen intikam peine dmtr:
Yce nanna'nn kalbinden geen ey nedir?

ldrmek!
Tanr Bilulu'yu ldrmek!
272 Tarlnrm ve snlnr Snvnlar
Farkl mzelere dalm Mezopotamya koleksiyonlarndaki

tablet paralar zerinde almalar yapan tarihiler, Samuel N.
Krame'in (Smer Mitolojisi) "nanna ve Ebih" olarak adlandr
d bir metni biraraya getirmeyi baardlar. Ona gre bu metin
"canavarn ldrlmesi efsanelerinden" yalnzca biriydi nk
nanna'nn "Da"n iinde saklanan kt bir tanryla mcadele
sini anlatyordu.
Yaztn mevcut paralar nanna'nn bu tanrya sakland
yerde saldrmak zere nasl bir dizi silah kuandn naklet
mektedir. Dier tanr her ne kadar onu caydumaya uratysa
da o, E.BH ( "Ac Veren Grev Yeri") adn verdii daa gven
le yaklamtr. Kibirli bir ekilde yle seslenir:
Ey Da, ylesine ykseksin ki .

sen hepsinden daha da ykseksin . . .
Ucun gklere deiyor. . .
Yine de seni yok etmem gerekiyor,
seni yere devirmem gerekiyor. . .
Kalbine ac vereceim.
Bu dan Byk Piramit, bu karl mann gerekletii ye

rin ise Msrdaki Gize olduu sadece yaztlardan deil ayn za
manda da Smerlere ait silindirik bir mhr zerindeki bir i
zimden de aka anlalmaktadr (ekil 73). O tandk cazibe
siyle yar plak poz vermi olan nanna piramidin zerinde
oturan bir tanrnn karsnda grlmektedir. Piramitler tam
olarak bugn Gize' de grlebilecekleri ekilleriyle tasvir edil
mitir; Msrl ankh ha, Msr bal takm olan bir rahip ve
birbirine dolanm ylanlar sadece bir yeri gstermektedir: M
sr.
nanna, artk o byk yapnn iine saklanm olan Marduk' a
meydan okumay srdrdke kzgnl da giderek artmtr;
nk Marduk onun tehditlerine kulak asmamaktadr. "kinci
defa, gururu yznden ileden kan nanna [piramide) yakla
r ve ilan eder: 'Bykbabam Enlil Da'n iine girmeme izin
Pimmilfeki Malk1111 27-1
vermitir! ' " Silahlarn dmana gstererek kibirle barr:

"Da'n kalbinin iine nfuz edeceim. .. Da'n iinde, zaferimi
ilcm edecei m ! " Cevap alamaynca saldry balatmtr:
rkil 73
E-Bih'in kenarlarna ve kelerine,

ve onun ynlar halinde ykselen talarna
saldrmaya balad.
Ancak ieride ... ieri girmi olan o Byk Ylan,
o da zehir samaya balad.
Bu noktada Anu devreye girer. eride saklanmakta olan tan

rnn korkun silahlara sahip olduu konusunda nanna'y uya
rr; bu silahlar "korkun biimde patlamaktadr; ieri girmene
engel olacaktr," der. Bunun yerine Anu ona, gizlenen tanry
mahkemeye karmasn ve ii adalete brakmasn nerir.
Metinler birok yerde bu tanrnn kimliini yeteri kadar bel
li etmitir. Ninurta yaztlarnda olduu gibi ona A .ZAC den
mektedir ve lakab Byk Ylan' d r; Marduk'un ad Enli!' in ona
takt kltc bir sfattr. Gizlenme yerinin ise aka "du-
varlar gklere deen E.KUR" olduu belirtilmektedir; yani B

yk Piramit.
Marduk'un yarglanmasnn ve cezaya arptrlmasnn ka
ytlar Pennsylvania niversitesi Mzesinin Babil Blmnce
yaynlanan paral bir metinde bulunmaktadr. Okunabilen sa
trlar tanrlarn piramidin evresini sard bir sahneyle balar;
szc olarak seilen bir tanr "etraf duvarlarla evrili" Mar
duk' a, "iinde ktlk olana" seslenir. Marduk'un "kalbindeki
fkeye ramen gzlerine berrak yalar dolar" ve bylece dar
kmaya ve yarglanmaya raz olur. Durum piramitlerin g
rld bir yerde nehir kysndaki bir tapnakta yaplr:
Nehir kysndaki o huu dolu yere,

itham edilen tanryla birlikte girdiler.
Gerek karsnda dman kenarda beklettiler.
Bylece adalet yerine getirildi.
Dumuzi'nin esrarengiz lm yznden Marduk'u cezalan

drmak ortaya bir problem karr. Marduk'un onun lmnden
sorumlu olduuna hi phe yoktur ancak bu bir kaza mdr
yoksa nceden mi planlanmtr? Marduk lm cezasn hak et
mitir, ancak ya su kasti deilse?
Orada, gizlendii yerden henz kartlan Marduk'la birlik
te piramitlerin karsnda dururlarken nanna'nn aklna bir
zm gelir ve tanrlara seslenmek zere ne kar:
Bugn,
Daima doruyu syleyen Yce Kadn,
Azag' sulayan byk prenses,
Dehet verici bir hkm verdi.
Marduk'a lm cezas vermek onu ldrmeden de mm

kndr, der nanna: O diri diri Byk Piramide gmlsn! Tp
k devasa bir zarfa konulmu gibi, brakalm orada kapal kal
sn:
Mhrlenen byk bir zarfn iindeymiesine,

Ona yiyecek verecek kimse olmayacak;
Yalnz bana ac ekecek,
ilebilir su kayna kesilecek.
Yarg tanrlar onun bu nerisini kabul ederler: "Sen, Yce

Kadn ... Hkm verdiin bu kader: Brakalm da gereklesin!"
Anu'nun da bu karara destek vereceini dnerek "tanrlar,
hkm Gkyzne ve Yeryzne ilettiler." Bylece Ekur, yani
Byk Piramit bir hapishaneye dnmtr ve ondan sonra
Yce Kadn'n unvanlarndan biri de "Hapishanenin Yce Efen
disi" olur.
Bize gre ite o zaman Byk Piramidin mhrlenmesi ta
mamlanmtr. Marduk'u Kral Odasnda yalnz brakan infazc
tanrlar giderlerken geride Ykselen Geidin granit kapaklarn
brakrlar; bylece yukar odalara ve koridorlara geii geri d
nlmez ekilde tamamen kapatrlar.
Kral Odasndan piramidin kuzey ve gney yzlerine ulaan
kanallar sayesinde Marduk'un nefes alacak havas vardr; ancak
suyu ve yiyecei yoktur. Diri diri gmlm, can ekierek l
meye mahkum edilmitir.
Marduk'un Byk Piramidin iine diri diri gmlne da

ir kaytlar, eski Asur bakentleri Aur ve Ninova kalntlar ara
snda bulunan kil tabletlerde gnmze dek korunmutur.
Aur yaztna gre bu olay infazn ertelenmesiyle tanrnn ekti
i aclarn canlandrld Babil'deki trensel bir Yeni Yl oyunu
na konu olmutur. Ancak oyunun orijinal Babilce versiyonu ve
de senaryoya konu olan tarihsel Smer metni bugne dek bulu
namamtr.
Aur metinlerini Berlin Mzesindeki kil tabletlerden yazya
dntrerek okuyan Heinrich Zimmern, yorumlarn 1 921 Ey
ll'nde bir konferans srasnda akladnda dinsel evrelerde
byk bir karkla neden olur. Nedeni, bu metni, bir tanrnn
lm ve tekrar yaama dndrlmesiyle ilgili Hristiyanlk n-
cesi dneme ait bir tr Aklanamayan Olay, yani erken bir sa hi

kayesi olarak yorumlamasdr. Stephen Langdon, metnin ngi
lizce evirisini 1 923 ylnda yaynlanan Mezopotamya'nn Yeni
Yl Seremoni Yaztlar almasna dahil ettiinde ona Bel-Mar
duk'un lm ve Yeniden Dirilii adn verir ve Yeni Ahit'teki
sa'nn lm ve dirilii hikayesiyle aradaki benzerliklerin alt
n izer.
Ancak metne gre Marduk ya da Bel ("Tanr") lmemitir;
gerekte tpk bir mezara kapatlr gibi Da'n iine hapsedil
mitir; tek fark hapsedildii srada canl olmasdr.
Bu eski "senaryo" oyuncularn takdimiyle balar. lki,
"Da'a hapsedilen Bel" dir. Ardndan, hapsedilme haberini Mar
duk'un olu Nabu'ya ulatran haberci ortaya kar. Bu haber
karsnda ok geiren Nabu sava.arabasyla acele iinde Da'a
gider. nce karsna baka bir yap kar ve senaryo yle der:
"Bu, Da'n eteinde onu sorguya ektikleri evdir." Muhafzlar,
sorduklar sorulara cevap olarak bu tela iindeki tanrnn "Bor
sippa' dan gelen Nabu olduunu" renirler; "buraya hapsedi
len babasnn durumunu sormaya gelmitir."
Ardndan sahneye tela iinde evrede kouturan aktrler
kar; "bunlar, sokaklarda dolaan insanlardr; 'Nereye hapse
dildi?' diye sorarak Bel'i aramaktadrlar." Yazttan rendiimi
ze gre: "Bel' in Da' a gnderilmesinin ardndan ehir byk bir
kargaa iine dmtr" ve "onun yznden ehirde kavga
edilmektedir." Derken bir tanra belirir; bu, Marduk'un karde
i-kars Sarpanit' tir. Karsnda bir haberci vardr; "nnde y
le diyerek alamaktadr: 'Onu Da'n tepesine gtrdler."' Ka
rsna, Marduk'un (byk olaslkla kanlanm) giysilerini gs
terir: "Bunlar, onun zerinden kardklar elbiseleri," der; bun
lar yerine ona bir "Ceza Giysisi" giydirdikleri bilgisini verir. Bu
esnada seyircilere kefen gsterilir: "Bu demektir ki o bir tabut
iindedir." Marduk gmlmtr!
Bunun zerine Sarpanit, Marduk'un mezarn temsil eden
bir yapya gider. Orada yas tutanlarla karlar. Senaryo yle
aklar:
Bunlar, tanrlar onu kapattktan

ve onu yaayanlardan ayrdktan sonra,
ardndan yas tutanlardr.
Onu, Esaret Evi'ne,
gne ve ktan uzak,
bir hapishaneye koydular.
Ve oyun, uursuz haberin verildii noktaya gelmitir artk:

Marduk lmtr. . . .
Ama durun henz tm mitler tkenmi deildir! Sarpanit,
Marduk'un hapsedilmesine ilikin nanna'ya ulaabilecek iki
tanrya, babas Sin ve kardei Utu/ama' a bir ricada bulunur:
"Sin ve ama'a 'Bel'e hayat verin !' diyerek yalvarr."
imdi sahneye bir tren alay iinde rahipler, bir astrolog ve
ulaklar kmtr; dualar ve sihirli szler sylemektedirler.
tar' a "merhametini gstermesi iin" adaklar sunulur. Ba rahip,
en yksek tanrya, Sin'e ve ama'a yalvarr: "Bel'i yaama dn
drn!"
Artk oyun yeni bir yn kazanmtr. Aniden, Marduk'u tem
sil eden ve "kanla boyanm" bir kefen giyen aktr yle der:
"Ben gnahkar deilim! Ben cezalandrlmamalym!" En yk
sek tanrnn davay yeniden incelediini ve kendisini susuz
bulduunu ilan eder.
yleyse katil kimdir? zleyicilerin dikkati bir kap eiine
ynlendirilir; "buras, Babil' deki Sarpanit'in kapsdr." zleyici
ler ardndan gerek sulu tanrnn yakalandn renir. Kafa
sn kap eiinde grrler: "te bu, ktlk yapann badr; i
te, cezalandrlmas ve ldrlmesi gereken budur!"
Borsippa'ya dnen Nabu, "Borsippa'dan geri gelir; ktlk
yapann banda durur ve ona dikkatle bakar." Bu Ktlk Ya
pan'n kim olduunu renemedik. Bize, sadece Nabu'nun onu
daha nce Marduk'un yannda grd sylenir. "Gnahkar
budur," der ve bylelikle tutuklunun akbetini belirler.
Rahipler, Ktlk Yapan' yakalar ve ka tlederler: "Gnah i
leyen" bir tabut iinde uzaklatrlr. Dumuzi'nin ka tili, bunu
278 Tanrlarm ve nsalarn Savalar
hayatyla demitir.
Peki, Marduk'un -Dumuzi'nin lmne dolayl yoldan se
bep olan- gnah telafi edilmi mi saylacaktr? Sarpanit, "zr
Dileme Kyafeti" iinde sahnede yeniden belirir. Sembolik ola
rak dklen kan temizler. Temiz suyla ellerini ykar: "Bu, Kt
lk Yapan gtrldkten sonra elleri temizlemek iin getirdik
leri sudur." "Bel ehrinin tm kutsal yerlerinde" mealeler yak
lr. Bir kez daha ba tanrya yakarlr. Ninurta'nn Zu'yu alt etti
inde ilan edilen hakimiyeti tescil edilir; bu, grne gre, ser
best braklan Marduk'un tanrlar arasnda stnlk mcadele
sine girime olaslna kar endieleri yattrmak iindir. Ya
karlar amacna ular ve ba tanr, ilahi Haberci Nusku'yu onla
ra gndererek "gzel haberleri btn tanrfara duyurur."
yi niyet gstergesi olarak (Ninurta'nn kars) Gula, Sarpa
nit' e Marduk iin yeni giysiler ve sandaletler gnderir; Mar
duk'un srcsz arabas da sahnede belirmitir. Ancak Sarpa
nit aknlk iindedir: Az alamayan bir mezara hapsedildiyse
eer, Marduk'un nasl serbest kalacan bir trl anlayamaz:
"Onu nasl serbest brakacaklar, o dar kamazken?"
lahi haberci Nusku ona Marduk'un SA.BAD'dan yani "yu
kardaki yontulan aklk" tan geerek kabileceini syler:
Dalat biri a iqabni ilani

Tanrlarn yarataca bir giri-boluk;
unu itasruu ina biti etarba

Gbeini kaldracaklar,
Evine yeniden girecekler.
Dalta ina paniu etedili

Onun nnden kapatlan kap
unu hurrate ina libbi dalti ptaliu

eride, boluun gbeine,
kvrlarak giden bir gei aacaklar;
Piramitteki Mahkn 279
Qa ra b ina libbi pp
Yaklanca, ortasndan onu delip geecekler.
Marduk'un nasl serbest kalacann tarifi tarihiler iin hala

bir anlam ifade etmemektedir ancak bu satrlar bizim iin son
derece anlamldr. Daha nce akladmz gibi kuyu boluu
nun bozuk, kvrlarak ilerleyen C paras piramit tamamland
nda ve Marduk iine hapsedildiinde henz yaplmamt; as
lnda o, Marduk'u kurtarmak iin "tanrlarn yarataca giri
boluu"nun ta kendisiydi.
Piramidin plann halen iyi bilen Anunnakiler, ieride can e
kien Marduk'u kurtarmann en ksa ve abuk yolunun mevcut
B ve D boluklarna bir balant tneli -nispeten yumuak kire
ta bloklar iinden yalnzca on metrelik bir tnel- amak oldu
unu fark etmilerdir; gnler deil sadece saatler alcak bir itir
bu.
Alalan Geitten kuyu boluuna girii kapatan ta kaldran
kurtarclar eimli E ve F paralarn hzlca trmandlar. E' nin
dikey D parasyla baland yerde, Maara'nn giriini granit
bir ta kapatmaktayd; ekil 70' de gsterdiimiz gibi bu da ke
nara ekildi; ve halen orada, Maara'da durmaktadr. Kurtarclar,
artk D parasndan yukar ksa bir mesafeyi trmanabilecek ve
bylece piramit duvarnn ilk katmanyla kar karya kalabile
ceklerdi.
On metre yukarda ancak yana doru, dikey B parasnn ta
ban ve Byk Galeri'ye giri yatmaktayd. Ancak piramidin
mhrlenen st blmlerini iyi bilen ve onlar elleriyle koymu
gibi bulabilecekleri izimlere sahip olan inaatlar dnda kv
rml bir balant boluunun -C- nasl alacan kim bilebilir
di?
Bizim nerimize gre aletleriyle D ve B arasndaki kire ta
bloklarn kranlar Marduk'un kurtarclaryd; eski metnin sz
ckleriyle: "eride, boluun gbeine kvrlarak giden bir ge
i aacaklar."
B'yle balant noktasna geldiklerinde ksa, yatay bir geide
280 T111rlarn ve nsanlarn Savalar
yani A'ya ulatlar. Bu noktaya ilk kez gelen herhangi biri ani
den dururdu nk karsnda grecei tek ey tatan bir du
vard. Biz, bir kez daha, karlatklar bu duvarn ardnda B
yk Galerinin, Kralie Odasnn ve piramidin yukarsndaki
tm odalarn ve geitlerin bulunduu usuz bucaksz bir alan
bulunduunu yalnzca piramidin planlarna sahip olan Anun
nakilerin bilebileceini ne sryoruz.
Bu odalara ve geitlere girebilmek iin takoz benzeri rampa
tann kaldrlmas artt (ekil 72). Ancak ta yerine iyice sk
trlmt ve yerinden oynatlamyordu.
Ta oradan kaldrlm olsayd halen orada Byk Galerinin
iinde yatyor olacakt. Oysa ki orada bir delik vardr ve onu g
ren herkes neye benzediini tarif ederken deimez bir ekilde
patlatlarak aldn sylemektedirler ve bu i Galeriden deil
boluun iinden yaplmt: "Delik, mthi bir gle kuyunun
iinden patlatlarak alma benziyordu" (Rutherford, Pyrami
dology).
Bu noktada yine Mezopotamya kaytlar bir zm sunar.
Ta, gerekten de yatay geidin iinden patlatlmtr nk kur
tarclarn geldii yn orasdr. Ve gerekten de "mthi bir g
le, patlatlarak almtr"; eski metinden alnan szcklerle,
"Yaklanca, ortasndan onu delip geecekler." Kire ta blou
nun paralar Ykselen Geitten aaya granit kapan olduu
yere kadar indi; buras, Memun'un adamlarnn onlar bulduu
yerdi. Patlama ayn zamanda Byk Galeriyi Araplarn zemin
de grdkleri o ince, beyaz tozla -bu alar ncesi patlamann
ve ardnda brakt boluun sessiz tan- kaplamt.
Byk Galeriye girdikten sonra kurtarclar Marduk'u gir
dikleri yerden dar kardlar. Alalan Geitteki giri Me
mun'un adamlarnca kefedilene dek yeniden kapatld. Ykse
len Geidi ve granit kapa gizleyen gen tala birlikte granit
kapak binlerce yl boyunca ayn yerde kald. Ve piramidin iin
de Kuyu Boluunun yukardaki ve aadaki orijinal blmle
ri gelecek gnler iin artk kvrml, kabaca alm bir tnelle
balanmt.
Peki piramidin kurtarlan tutsana ne oldu?

Mezopotamya metinleri onun srgne gnderildiini anla
tr; Ms' da ise Ra Amen lakabn almtr, yani "Gizlenmi
Olan" .
M.. 2000 dolaylarnda hakimiyetini ilan etmek zere yeni
den sahneye kar ve insanoluna ok ar bir bedele mal olur.
- 11 -
uBEN BR KRALEYM!"
nanna/ tar'n hikayesi aslnda bir "kendi kendini tanra

yapma" hikayesidir. Eski Tanrlardan yani On kinci Geze
gen' den gelen ilk astronotlardan biri ya da en azndan onlardan
birinin ilk doan kz olmamasna ramen; yine de en st rtbe
ye ykselmeyi baarm ve sonunda On kiler Panteonundaki
tanrlardan biri olmutur. Bu noktaya gelebilmek iin nanna
kurnazln ve gzelliini acmaszlkla birletirmiti; o, hem
sava tanras hem de aklar arasnda tanrlar kadar insanlara
da yer veren ak tanrasdr. Ve gerek bir lm ve yeniden di
rilme olaynn tam merkezinde yer almtr.
Dumuzi'nin lmne nanna'nn Dnya'nn kraliesi olma
arzusu neden olmutu. Ama Marduk'un hapsedilmesi ve srg
ne gnderilmesi onun hrsn tatmin etmeye yetmez. nemli bir
tanrya kafa tuttuktan ve onu yenilgiye urattktan sonra artk
kendisine ait topraklara kavuma zamannn geldiini hisset
mektedir. Ama neredeki topraklar?
nanna'nn Aa Dnya'ya n ii gibi metinlerden Dumuzi'nin
cenaze treninin Gney Afrika'daki Madenler lkesi'nde yapl
d sonucu kartlmaktadr. Buras nanna'nn kardei Ereki
gal ve kocas Nergal'in blgesidir. Enlil ve Nannar, hatta Enki
bile oraya gitmemesini nerseler de nanna kararn vermitir:
"Yukardaki Yce Blgeden vazgeerek Aadaki Yce Bl
ge' de karar kld" ve kz kardeinin bakentine vardnda kap-
282
"Ben Bir Kralieyim!" 283
daki muhafza yle dedi: "Cenaze merasimine katlmak iin

geldiimi ablam Erekigal' e syleyin."
Bu noktaya kadar hikayeyi takip eden herhangi biri, karde
ler arasnda -yenik den nanna'ya kar- efkat dolu, scak bir
karlama yaanacan dnr. Oysa ki tam aksine davetsiz
gelen nanna'nn ekincesiz bir pheyle karlandn reni
riz. Ve ehrin yedi kapsndan geirilerek Erekigal'in sarayna
alnrken tanrsal amblemlerini tacn ve sslerini brakmak zo
runda kalmtr. En sonunda kardeinin huzuruna kmay ba
ardnda ise onu evresinde yarglama yetkisine sahip yedi
Anunnakiyle birlikte tahtnda otururken bulur. "Gzlerini,
lm dolu gzlerini ona dikerler." Ona kzgn, "ruha ikence
eden szler" sylerler. Ho karlanmak yerine nanna, cesedi
nin bir kazktan sallandrlmasyla cezalandrlr. . . Enki'nin ara
ya girmesiyle kurtulur ve yeniden yaama dner.
Metinler nanna'ya kar taknlan bu sert tutumun nedenini
aklamamakta ya da sulayanlarn ona ynelttii "ikence eden
szckleri" aktarmamaktadr. Ancak metnin balangcndan,
nanna'nn yolculua kt srada habercisine zel bir grev
verdiini reniyoruz: "Gkleri benim yaknmalarmla doldur,
[tanrlarn) meclisinde benim iin sesini ykselt." Cenaze mera
simi yalnzca bir bahanedir; onun asl dnd ey tanrlar,
dramatize ettii bu ikayetini ciddiye almaya zorlamaktr.
ehrin birinci kapsna ulat andan itibaren nanna ieriye
alnmad takdirde iddete bavuraca tehdidinde bulunmu
tur. Onun ehre geldii haberi Erekigal' e ulatrldnda "y
z solgunlar. . . dudaklar kararr" ve bu ziyaretin gerek sebe
bini merak ettiini dile getirir. Yz yze geldiklerinde "Ereki
gal, onu grr ve fke patlamas yaar; hi oral olmayan tar
ise ona doru gider." nanna'nn gerek niyeti her naslsa Ere
kigal' e tehlike sinyalleri gndermitir!
Daha nceden Kitab Mukaddes'teki ou evlilik ve tahta
kma kurallarnn Anunnakilerin davranlarn kontrol eden
kanunlara benzediini bulmutuk; yar-z kz kardele ilgili
olan bunlardan yalnzca bir tanesidir. nanna'nn gerek niyeti-
284 Tmr/ar111 ve nsmlarm Savalar
ne dair ipularna bize gre, Musevilikteki kiisel davran ku

rallarnn retildii Musa'nn beinci kitab olan Yasa Kita
b'nda rastlanr. Blm 25 (5-10. maddeler), bir oul sahibi ol
madan len evli bir erkein durumuyla ilgilidir. Bu adamn bir
erkek kardei var ise dul kalan kars yabanc bir erkekle evle
nemez; dul kalan yengesiyle evlenmek ve ondan ocuk sahibi
olmak -evli bile olsa- erkek kardein grevidir ve ilk doan er
kek ocuk len kardein soyadm tayacaktr, "yle ki lenin
ad silinip gitmesin."
Bize gre bu, nanna'nn bu tehlikeli yolculuunun ardnda

yatan nedendir. Erekigal, Dumuzi'nin kardelerinden biriyle,
Nergal'le evli olduundan nanna bu yasay devreye sokmak is
temitir... Bildiimiz kadaryla gele.nekler bu grevi en yal kar
dee, yani Enki'nin oullar sz konusu olduunda Marduk'a
vermektedir. Oysa Marduk, Dumuzi'nin dolayl yoldan l
mnden sorumlu bulunmu ve cezalandrlarak srgne gn
derilmitir. Bu durumda nanna'nn sradaki kardeten, yani
Nergal'den onu ikinci kars olarak almasn talep etmek gibi bir
hakk var mdr?
nanna'nn maksadnn Erekigal'de yaratm olabilecei ki
isel problemler ve tahtn varisinin kim olaca basks kolayca
tahmin edilebilir. nanna ikinci e olmakla yetinecek midir yok
sa buna gz yumarak Afrika blgesini ele geirme planlar m
yapacaktr? Erekigal'in ii ansa brakmaya niyetinin olmad
ok aktr. Ve bylece iki kz karde arasnda geen sert konu
malarn ardndan nanna, "yarglayan yedi Anunnaki11 den ace
leyle oluturulmu mahkemenin huzuruna srklenir, kurallar
inediine karar verilir ve can ekierek lmesi iin bir kaza
aslr. Hayatta kalmasn, korkun haberi alr almaz iki elisini
onu kurtarmaya gnderen kaynpederi Enki'ye borludur. 11Ce
sede nabz gibi atan ve n saan eyi dorulttular11, ona "yaam
suyunu11 ve 11yaam yiyeceini11 verdiler ve 11nanna uyand.11
Yeniden hayata dnen nanna, kalbi krk ve yalnz bir ekil
de Smer lkesine geri dndnde zamannn ounu yabanl
bir aa yetitirirken kederini dile getirerek Frat nehri kylarn

da geirir:
Benim en sonunda ne zaman,

zerine oturacam kutsal bir tahtm olacak?
Benim en sonunda ne zaman,
zerine uzanacam kutsal bir yatam olacak?
nanna, bunlara dair konutu . . .
Salar omuzlarndan aaya dklenin
kalbi yaraldr;
Oh, saf nanna, nasl da alyor!
nanna'ya acyan -ve ondan holanan- bir kii vardr: byk

bykbabas Anu. Smer metinlerinden bildiimiz kadaryla
Dnya' da doan nanna en azndan bir kere "Gkyzne yk
selmitir" ve Anu da eitli mnasebetlerle Dnya'y ziyaret et
mitir. Anu'nun ne zaman ve nerede nanna'y Annitm'u
(" Anu'nun Sevgilisi") olarak barna bast tam olarak bilin
memektedir ancak metinler, Anu ile onun torununun torunu
arasndaki akn platonik olmaktan teye gittiinin ipucunu
vermesi, bunun basit bir Smer dedikodusu olmadn gster
mitir.
Anu'nun ona st seviyede ilgi gstermesini garanti altna
alan nanna, kendi hakimiyet blgesini, hkmedecei bir "lke"
konusunu gndeme getirme frsatn bylece yakalar. Peki ama
bu lke neresi olabilir?
Bu yaklam nanna'nn her ne sebeple olursa olsun Afri
ka' da bir hakimiyet blgesi beklememesi gerektiini anlamasn
salar. Kocas Dumuzi lmtr ve nanna'nn Enki'nin varisle
rinin topraklarndaki kralielik iddias da onunla birlikte lm
tr. ektii aclar ve nemli bir tanrya stn gelmesi ona ken
di hakimiyet blgesine sahip olma hakk veriyorsa bile bu ba
ka bir yerde olmaldr. Ancak Mezopotamya ve ona snr olan
lkeler de kapa tlmtr. nanna'ya neresi verilebilir? Uzun uza
dya dnen tanrlar, nihayet bir zm bulurlar.
Dumuzi'nin lmnden olduu kadar Marduk'un hapsedil

mesinden de sz eden metinler ayn zamanda Smer ehirleri
nin adlarndan ve orada yaayan halklardan da bahsetmektedir
ler. Bu, anlatlan olaylarn Smer ehir medeniyetinin M..
3800'lerde balamasnn ardndan meydana geldiini gster
mektedir. Dier taraftan, yklerin geri planndaki Msr' da mo
dern yerleimlere rastlanmaz ve daha ziyade ky yaants tarif
edilir; bu da Msr' da ehir medeniyetlerinin grlmeye balan
d M. .. 31 00'den ncesine iaret eder. Manetho'nun yazlarn
da Menes'in kurduu ehir krallndan nceki 350 yllk kaotik
bir dnemden sz edilmektedir. M.. 3450 ile 3100 arasndaki
dnemin Marduk'un tetikledii sknt ye ac dolu olaylarn
damga vurduu bir zaman dilimi olduu grlmektedir: Babil
Kulesi olay ve bir Msr tanrsnn .karlp ldrld ve M
srn Yce Tanrsnn hapsedilip srgne gnderildii Dumuzi
vakas.
Bize gre Anunnakilerin dikkatlerini, uygarln ksa bir s
re sonra balad ndus Vadisi'nin nc Blgesine yneltme
ye karar vermeleri de ite tam bu zamana denk gelmiti.
Binlerce yl sren ve yavru medeniyetlerle bugne dek sre
gelen Mezopotamya ve Msr uygarlklarnn aksine nc
Blge' deki medeniyet sadece binyl srmtr. Sonrasnda d
e geerek M.. 1 600'de tamamen yok olmutur; ehirler y
klm, insanlar drt bir yana dalmtr. nsanlarn yamacl
ve doann tahribat yava yava bu medeniyetin kalntlarn
da yok etmitir; zaman iinde ise tamamen unuhlmutur. An
cak 1 920'de Sir Mortimer Wheele'n ban ektii bir grup ar
keologun kazlaryla kuzeyde Hint Okyanusu kysndan ndus
Nehri ve kollarna doru yedi yz kilometrelik bir alana uzanan
iki ana yerleim merkezi ve aradaki birka blge toprak altn
dan karlmtr.
ki kaz blgesinde de -gneyde Mohenjo Daro ve kuzeyde
Harappa- yaklak yedi kilometrelik bir merkeze sahip zengin
ehirler ortaya karlmtr. ehirlerin evresinden ve iinden
yksek duvarlar gemektedir; bu duvarlar gibi evler ve halkn
ortak kulland binalar da kil ya da amur tulalarla ina edil

mitir. Balangta bu tulalardan o kadar fazla sayda vard ki
eski zamanlardan beri ev ina edenlerin dzenli yamalamas
kadar yakn zamanda Lahore-Multan demiryolunda balast ola
rak kullanlmak zere talan edilmelerine ramen geride, ehir
lerdeki yaplar ve tulalarn bir ehir plan dorultusunda d
endii gereini gstermeye yetecek kadar kalmtr.
Her iki kaz alannda da ehirlere bir akropoln -nemli ya
plarn ve tapnaklarn bulunduu yksek bir blge- hakim ol
duu grlmektedir. Yaplar ayn llerde ve benzer ekilde,
ina edenlerin i tapnak yapmaya geldiinde ok kat kurallara
bal kaldklarnn kant olarak tam olarak kuzey-gney ekse
nine ynlendirilmitir. Her iki ehirde de ikinci en byk yap
geni tahl ambarlardr; nehir kenarna yerletirilmi olduka
geni bir hacme ve etkileyici ilevsellie sahip silolar. Bu, tahl
larn yalnzca nde gelen ekin olduunu gstermekle kalmaz
ndus uygarlnn balca ihra rn olduunu da gsterir.
Bu yerleimler ve kalntlar arasnda bulunan birka eya -
ocaklar, vazolar, anak mlek, bronz aletler, bakr kolyeler, g
m taslar ve ss eyalar- aniden baka bir yerden gelip yerle
en ileri bir medeniyete tanklk yapmaktadr. Nitekim Mohen
jo Daro' daki en eski iki tula yap (byk bir tahl ambar ve bir
kale kulesi) keresteyle takviye edilmitir; bu, ndus iklimine hi
de uygun olmayan bir yap tarzdr. Nitekim bu metot ksa bir
sre sonra terk edilmi ve sonraki inaatlarda kereste destein
den kanlmtr. Tarihiler bundan ilk yerleimcilerin kendi ik
lim koullarna alkn yabanclar olduu sonucunu karmtr.
ndus medeniyetinin kaynan aratran bilim adamlar, on
dan neredeyse bin sene ncesinde var olan Smer medeniyetin
den bamsz bir ekilde ortaya km olamayacana karar
vermilerdir. Aradaki dikkat ekici farkllklara ramen (halen
zlememi resim yazs gibi) Mezopotamya'yla her alanda
benzerlikler grlebilir. Yap ina etmek iin kurutulmu amur
ya da kil tula kullanlmas, ehir sokaklarnn plan, kanalizas
yon sistemi, oyma bask yapmak, topra srlamak ve boncuk
yapmak iin kimyasal metotlar kullanlmas, metal kamalarn

ve mleklerin boyut ve ekillerini gz nne aldmzda, t
mnn de Ur ya da Ki'te ya da dier Mezopotamya ehirlerin
de ortaya kartlanlarla arasnda arpc benzerlikler vardr. a
nak mlein, mhrlerin ya da dier toprak nesnelerin zerin
deki izimler ve semboller bile Mezopotamya' dakilerin grsel
birer kopyas gibidir. zellikle de Mezopotamya'nn ha iareti
ne -Nibiru'nun, Anunnakilerin gezegeninin sembolne- ndus
uygarlnda da yaygn ekilde rastlanmaktadr.
Peki, ndus Vadisi insanlar hangi tanrlara tapnmaktayd?
Bulunan az saydaki resimli tasvirler bu tanrlar Mezopotam
ya'nn tanrsal boynuzlu balyla gstermektedir. Daha ska
rastlanan kil heykelcikler ise egemen ilahn. bir tanra olduu
na iaret eder; bu ilahenin genellkle gsleri plaktr (ekil
74a) ya da sadece sra sra kolyeler takmaktadr (ekil 74b). Bun
lar nanna'nn Mezopotamya' da ve Yakn Dou'nun hemen her
yerinde bolca bulunan ve en iyi bilinen tasvirleridir. Bizim fikri
miz nanna'ya bir yer arayan Anunnakilerin bu nc Bl
ge'yi onun hakimiyet alan yapmaya karar verdikleri ynnde
dir.
Her ne kadar ndus medeniyetinin Mezopotamya kkenleri
ne ve Smer'le ndus Vadisi arasnda srekli gelien ilikilere
dair kantlarn yalnzca birka arkeolojik buluntuyla snrl ol
duuna inanlsa da bizce bu balantlara tanklk eden yazl
kaynaklar mevcuttur. lerinde tarihilerin Enmerkar ve Aratta
Tanrs adn verdikleri temelinde Uruk (Kitab Mukaddes'teki
Erek) ve nanna'nn g kazanmasn anlatan uzun bir yazt
zellikle ilgi ekicidir.
Bu yazt Aratta'nn Anzan'n (gneydou ran'n) ilerisinde
ve sradalarn tesindeki bir lkenin bakenti olduunu syler.
Buras tam olarak ndus Vadisi'nin olduu yerdir ve J. Van Dijk
(Orientalia 39, 1 970) gibi tarihiler Aratta'nn "ran platosunda
ya da ndus nehri kenarnda yer aldna" kanaat getirmilerdir.
En arpc gerek ise metinde Aratta'nn tahl ambarlarndan
bahsedilmesidir. Oras, "budayn kendiliinden yetitii, bitki
tanelerinin kendi kendine byd" -ekin yetitirilen ve Arat

ta'nn ambarlarnda depolanan- bir yerdir. Ve ihra edilmek
zere "tahl uvallara boaltr, onlar eeklerin tad sandk
lara ykler ve onlar tayan eeklerin yanlarna asarlar."
Aratta'nn corafi konumu ve burann tahl ve taneli bitki
ambarlaryla iyi tannd gerei ndus medeniyetiyle arasnda
gl benzerlikler kurmaktadr. Gerekten de Harappa'nn ya da
Arappa'nn eski Aratta'mn gnmz yansmas olup olmad
dnlmelidir.
Bu eski hikaye bizi Uruk'taki kralln balangcna, bir yar
tanrnn (Utu/ama'n insandan doma olu) -daha sonra e
hir olacak kutsal saylan bir blgede- hem ba rahip hem de kral
olduu zamanlara gtrr. M.. 2900'de yerine -Smer Krallar
Listesine gre- "Uruk'u kuran" olu Enmerkar geer ve Uruk'u
baka yerde oturan bir tanrnn (Anu) itibari evinden hkm s-
ekil 74
ren bir tanrya adanm nemli bir ehir merkezine dntrr.

Bunu nanna'y, Uruk'u balca merkezi olarak semeye ikna
ederek ve Eanna ( "Anu'nun Evi") tapnan byterek baarr.
Eski metinlerden rendiimize gre ilk bata Enmerka'n
geniletilen tapnan inaatnda kullanlmak zere Aratta' dan
yalnzca "deerli talar, bronz, kurun ve lacivert ta paralar"
kadar, "ustalkla ekillendirilen altn ve gm"le katkda bu
lunmasn istemitir; bylelikle nanna iin ina edilen Kutsal
Da tanraya layk olabilecektir.
Ancak bu isteklerinin yerine getirilmesinin ardndan Enmer
ka' n yrei kibirle dolar. Aratta'nn bana l<.uraklk bela ol
mutur ve Enmerkar imdi sadece malzepe deil beraberinde
itaat de beklemektedir: "Aratta Uruk'a boyun esin!" diye bu
yurur. Amacna ulamak iin Enmerkar, S. N. Krame'in (Tarih
Smer'de Balar*) "ilk sinir sava" olarak nitelendirdii giriimi
balatarak Aratta'ya arka arkaya bir dizi eli gnderir. Kraln ve
onun gcn ven eli, Enmerka'n Aratta'ya perianlk getire
cei ve halkn drt bir yana dataca tehditlerini kelimesi ke
limesine nakleder. Ancak Aratta'nn hkmdar, bu sinir sava
na kendine zg bir manevrayla karlk verir. Eliye, Babil Ku
lesi olayndan sonraki dil karkln hatrlatarak kendisine S
merce iletilen mesaj anlayamadn syler.
Hayal krkl iindeki Enmerkar, kil tablet zerine -bu defa
grne gre Aratta dilinde- Yaz Tanras Nidaba'nn yard
myla yazlan bir baka mesaj gnderir. Her zamanki tehditleri
ne ilaveten o zamana dek Anu'nun tapnanda saklanm "en
eski tahln" tohumlarn -Aratta'nn ekinleri yok eden uzun ku
raklk nedeniyle byk ihtiya duyduu anlalan tohumlar
teklif etmektedir. Bu kuraklk Aratta'nn "Uruk'un koruyucu
glgesine" girmesini isteyen nanna'nn bir iareti olarak yo
rumlanmtr.
"Aratta'nn efendisi haberciden frnlanm tableti alr ve ki
li inceler." Yaz, ivi yazsdr: "Yazdrlan szckler, iviyle ya-
Kabalc Yaynevi, Aralk 2002

plma benziyordu." Teslim mi olacaktr yoksa direnmeye de

vam m edecektir? Tam o anda "saldran iri bir aslan andran
byk bir frtna kar"; kuraklk btn lkeyi titreten ve dala
r yerinden oynatan gk grlts ve frtnayla kesilir ve "be
yaz duvarl Aratta" yeniden bereketli bir tahl lkesine dnr.
Artk Uruk' a boyun emeye gerek kalmamtr ve Aratta'nn
efendisi haberciye yle der: "nanna, btn lkelerin kraliesi
Aratta'daki Evi'ni yzst brakmad, Aratta'y Uruk'a teslim
etmedi."
Aratta'da sevilmesine karn nanna'nn oradaki Evi'ni terk
etmeyecei beklentisi tam olarak karlanmaz. Smer' deki Anu
ehri'nde byk bir tapmakta yaama ihtimaliyle batan kan
nanna iki ehir arasnda mekik dokuyan bir tanra olur: O ar
tk Aratta'nn "i bandaki ilah" dr fakat byk Uruk kentinde
oturmaktadr.
Bu mekik dokumay "Gkyz Kay"nda oradan oraya
uarak gerekletirir. Bu uular birok yerde onun bir pilot
olarak tasvir edilmesine neden olmutur (ekil 75). te yandan,
dier nemli tanrlar gibi zor uular iin ona da bir pilot kla
vuzu tahsis edilmitir. Tpk tanrlarn pilotlarndan bahseden
Vedalardaki gibi (mesela Pushan "gkyznn orta blgesinde
dolaan altn gemisi iinde ndra'ya alacal bulutlar arasnda yol
ekil 75
gsterir") eski Smer metinleri de tanrlara gklerde klavuzluk

eden AB.GAL'lardan sz eder. nanna'nn pilot klavuzu Nun
gal' dir ve zellikle onun Uruk'taki Anu Evi' ne gitmesiyle iliki
li olarak anlmaktadr:
Uruk'u Enmerka'n ynettii zamanlarda,

ta' gklerden E-Anna'ya getiren pilot
aslan yrekli Nungal'd.
Smer Krallar Listesi' ne gre Tufan sonras krallk ilk olarak

Ki'te balamtr. Sonra, "Krallk Eanna'ya tanr." Arkeologla
rn da dorulad gibi Uruk esasen bir tapnak ehri olarak ku
rulmutur; buras Anu'nun ilk mtevaz mabedinin ("Beyaz Ta
pnak") ykseltilmi bir platforIT\ zerine ina edildii kutsal
blgeyi de kapsamaktadr (ekil 76). ehrin kalntlar ve duvar
lar bu blgenin Uruk gelitiinde ve tapnaklar bydnde
bile tam merkezde kaldn gstermektedir (ekil 77).
Arkeologlar, nanna'ya adanm ve M.. nc binyln
balarna ait ihtiaml bir tapnan -muhtemelen Enmerka'n
ina ettii tapnan ta kendisi- kalntlaryla karlatlar. Bu,
ssl yksek stunlaryla benzersiz bir yapyd (ekil 78). On
dan vgyle sz eden ilahilerde tanmland gibi gerekten de
zengin ve etkileyici bir tapnak olmalyd:
Lacivert tayla sslenmi,
Ninagal'in eliiliiyle dekore edilmiti.
ekil 76
Ben Bir Kmlieyin!" 293
ekil 78
Lacivert tayla sslenmi,

Ninagal'in eliiliiyle dekore edilmiti.
O parlak yere. . .
Inanna'nn evine,
Anu'nun yldzn koydular.
Tm bunlara ramen Uruk, tufan ncesi ehirlerin yerlerine

ina edilme ayrcalna sahip olan dier Smer kentleri kadar
nem tamyordu ve halen bir "tara" yerleimi saylrd; "ilahi
ME'lere" sahip olmann getirdii stat ve avantajdan yoksundu.
Onlardan ska bahsedilmesine karn bu ME'lerin tam olarak
ne olduklar bilinmemektedir ve tarihiler szc "ilahi emir
ler," "ilahi gler," ve hatta "efsanevi erde'mler" olarak evir
milerdir. Oysa ki ME, alnp tanabilen ya da zerinde tana
bilen ve gizli bilgiler ya da veriler ieren fiziksel objeler olarak
tarif edilmektedir. Belki de zerine verilerin, programlarn ve i
komutlarnn en ufak detayna kadar kaydedildii gnmzn
bilgisayar iplerine benzeyen eylerdi. zerlerine medeniyetin
en nemli bilgileri kodlanm olabilirdi.
Bu ME'ler Anunnakilerin en nemli bilim adam olan En
ki' de bulunmaktayd. nsan rkna faydal olmas iin onlar aa
mal olarak adm adm devreye sokmutu. nanna, Uruk'un yer
leik tanrs olduunda grne gre medeniyetin zirvesine
ulama sras henz Uruk'a gelmemiti. Sabrszlanan nanna,
durumu deitirebilmek amacyla cazibesini kullanmaya karar
verdi.
S. N. Krame'in (Siimer Mitolojisi*) "nanna ve Enki" olarak
adlandrd ancak Smerce orijinal (ve daha iirsel) balnn
bilinmedii bir metin nanna'nn "Gkyz Kay" iinde En
ki'nin ME'lerini gizledii Abzu'ya nasl yolculuk ettiini anlat
maktadr. nanna'nn onu tek bana ziyaret edeceini anlayan
Enki - "gen kz, tek bana Abzu'ya yneldi" - kahyasna muhte
em bir yemek hazrlamasn emreder; yemekte hurma arab da
Kabalc Yaynevi, Aralk 1 999

olacaktr. nanna ve Enki yemein tadn kardktan ve Enki'nin

kalbi ikinin etkisiyle yumuadktan sonra nanna, ME'lerin ko
nusunu aar. kinin cmertletirdii Enki ona "Efendilik ... Tan
rlk, Yce ve Ebedi Ta, Krallk Tah t" iin gereken ME'leri su
nar ve "parlak nanna onlar alr." nanna, yal ev sahibi kar
snda tm cazibesini kullanmaya devam ederken Enki ikinci ik
ramm "Yce Hkmdarlk Asasn, Yce Mabedi, Adil H
kmdarl"m vererek yapar ve "parlak nanna onlar da alr."
Ziyafet ve iki keyfi srerken Enki, kontrol eden yedi nem
li ME daha verir; bunlar, lahi Kralie'nin ilevini ve vasflarn,
tapnan ve tapnma ayinlerini, rahiplerini, kahyalarn ve fa
hielerini, savalarn ve silahlarn, adaleti ve mahkemelerini,
mzik ve sanat, ta iiliini, ahap ve metal iiliini, dericili
i ve dokumacl, yazcl ve matematii ve benzer nitelikle
ri kapsamaktadr.
leri bir medeniyette olmas gereken btn bu zelliklerin
ifreli verilerini ele geiren nanna, oradan sessizce ayrlr ve
Gkyz Kay iinde Uruk'a geri dner. Saa tler sonra aylan
Enki, nanna'nn ME'leriyle birlikte gi ttiini fark eder. Kahyas
biraz da utanarak ona ME'leri nanna'ya bizzat kendisinin hedi
ye ettiini syler. Bu duruma ok bozulan Enki, ona Enki'nin
"Byk Gksel Dairesi"ne binip nanna'nn peine dmesini
ve ME'leri geri getirmesini emreder. lk duranda nanna'ya
yetien kahya ona Enki'nin emirlerini aklar; ancak "Enki niin
verdii sz deitirdi?" diye soran nanna emirlere uymay
reddeder. Durumu Enki'ye bildiren kahya ondan nanna'mn
Gkyz Kay'na el koymas, kay Eridu'ya getirmesi ve
nanna'y ME'leri olmadan serbest brakmas ynnde yeni ko
mutlar alr. Oysa ki nanna, Eridu' da gvenilir pilotuna "Gk
yz Kay'm korumasn ve ME'leri nanna'ya geri vermesi
ni" tembihlemitir. Ve bylece nanna, Enki'nin kahyasyla tar
tmay srdrd srada pilotu paha biilmez ME'lerle birlik
te kayyla oradan uzaklar.
Halk topluluklar tarafndan karlkl okunmak zere beste
lenen nana'nn Cokusu Uruk halknn duygularn yanstr:
296 Tmrlar ve s1111/11rm S11v11/11r
ME'lerin Yce Kadn, Kralie,

Parlaklyla gz kamatrc;
Adil, a brnm,
O ki Gkyz ve Yeryznn Sevgilisi;
Anu'nun kutsal varl,
Ona byk hayranlkla tapnlyor;
Ona yce ta yakyor,
Ona ba rahip hizmet ediyor.
Elde ettii yedi ME'yi
Elinde sk sk tutuyor.
Yce ME'lerin Kraliesi,
O ki onlarn koruyucusu .. :
nanna'nn On kiler Panteonuna kabul edilmesi ite bu gn

lere rastlar; (Ninhursag'n yerine) gksel karl olarak Vens
gezegeni (MUL DLBAT) ve Zodyak evi olarak da AB.SN takm
yldz (Baak burcu) ona atfedilmitir; bu sonuncusunun sem
bol Smer zamanndan beri pek bir deiiklie uramamtr
(ekil 79). Memnuniyetinin bir gstergesi olarak nanna herke
sin -tanrlar kadar insanlarn da- duyabilecei ekilde ilan eder:
"Ben bir Kralieyim!"
ekil 79
Onun tanrlar arasndaki yeni konumu ve tanrsal vasflar

ilahilerle tasdik edilmitir:
Gkyznden kp gelen seni,

Gkyznden kp gelen seni,
Hep birlikte selamlyoruz ...
Asalet, ycelik, gvenilirlik [onun vasflardr]
o akam olduunda k saarak gelirken,
Gkyzn aydnlatan kutsal bir mealeye benzer;
Onun gkyznde Ay ve Gne'i andrr...
Anu'nun iyi kalpli "yabanl inei";
O gkyznde korkusuzdur;
Yeryznde ise ebedidir; o, topraklarn efendisidir.
Abzu'da Eridu'dan gelen ME'leri ele geirdi;
Onlar ba tanr Enki ona hediye etti,
Ellerine Tanrl ve Krall teslim etti.
O, Anu'yla birlikte yce tahttaki yerini alyor,
Enlil'le birlikte lkesinin kaderini belirliyor...
Tanrlar arasnda ulat nemli pozisyondan Smerlerin

("Siyah Sal nsanlar") ona tapnmasna geen ilahiler yle de
vam etmektedir:
Siyah sal insanlar lkenin her yerinden

biraraya geldi
Smer'in ambarlarna bolluk getirilmiti . . .
Ona . . . ile geldiler, btn anlamazlklarn
nne koydular.
Kt olanlar hakknda karar verir ve onlar yok eder;
Adil olanlarn tarafn tutar,
onlar iin iyi bir yazg kararlatrr...
yi kadn, Anu'nun sevinci, o bir kahramandr;
O kesinlikle Gkyznden gelmitir...
Kudretlidir, gvenilirdir, o ok ycedir;
Olaanst taze ve dintir.
Uruk halknn nanna'ya minnettar olmas iin her trl ne

denleri vardr nk Uruk, onun tanrah altnda Smer me
deniyetinin zengin bir merkezi haline gelmitir. Bir taraftan bil
geliini ve kahramanln ven Uruk halk, dier taraftan onun
gzellii ve ekiciliinden sz etmeyi ihmal etmezler. Gerekten
de bu zamanlarda nanna rahip-kraln -ancak sadece bir geceli
fre- onun ei olduu cinsel ayinlerden oluan "Kutsal Nikah"
geleneini yerletirmitir. ddin-Dagan adl bir krala adanan bir
yazt, nanna'nn tapnak yaanhsnn bu ynn -mzik, erkek
fahieler ve dier elendirici eyler- anlatmaktadr:
Erkek fahieler onun salarn taryorlar...

Boynunu renkli kurdelelerle sslyorlar. . . '
Sa yann kadn giysileriyle gzelletiriyorlar

Kutsal nanna'nn nnde yryorlar...
Sol yann erkek giysileriyle gzelletiriyorlar
Kutsal nanna'nn nnde yryorlar...
Atlama halatlar ve rengarenk iplerle,
nnde birbirleriyle yaryorlar...
Elinde emberler tayan gen erkekler,
nnde ark sylyorlar...
Gen kzlar, gia rahibeleri
nanna'nn nnde yryorlar. . .
Yce kraliem iin bir yatak hazrlyorlar,
Hasr otlarn tatl kokulu sedir yayla artyorlar;
nanna iin, Kral iin yata hazrlyorlar...
Kral onun masum kucana gururla yaklayor;
Onun masum bedenini kucaklyor,
O masum beden, yataa uzanyor;
Kralla yatakta birlikte oluyor.
ddin-Dagan'a yle diyor: "Sen benim sevgilimsin."
nanna'nn Enmerkar'la bu birlemesi sonucunda, Uruk'un

bir sonraki hkmdar "ilahi Lugalbanda, Adil bir Gzetici"
domutur. Enmerkar' da olduu gibi Lugalbanda iin de birka
epik yk bulunmutur. nanna onu Aratta' da yannda tutmak

istemitir ancak Lugalbanda bir yerde uzun sre kalamayacak
kadar hareketli ve maceraperesttir. Bir epik hikaye (Lgalbanda
ve Hrn Da) lahi Siyah Ku'u bulabilmek iin "Dnya' daki
korku veren yere" yapt tehlikeli yolculuu anla tr. Lugalban
da "dan tanrlarnn, yani Anunnakilerin iinde karncalar gi
bi tneller kazdklar" Yasaklanm Da' a ular. Gkyznn
Kuu'yla bir kez umak isteyen Lugalbanda muhafzna yalva
rr; szckleri insanolunun gklerde uma dn lmsz
letirmitir:
Utu gibi, nanna gibi, ltfen gitmeme izin ver,

kur'un Yedi Frtnacs gibi,
ardmdan alev kartarak yerden ykselmeme
ve yldrm gibi buradan uzaklamama izin ver!
Brak da gzlerimin grebildii her yere gidebileyim,
stediim her yere adm atabileyim,
zin ver, gnlmn ektii yerlere ulaabileyim ...
Lugalbanda, Hurum Dana ("n tarafnn Enlil'in byk bir

kapyla kapatt da") vardnda kapdaki gardiyan ona mey
dan okur: "Eer bir tanrysan, dosta edeceim bir szck ieri
girmeni salar; bir lmlysen eer, kaderin benim ellerimde
dir."
Yce tohumdan olma Lugalbanda,

ellerini uzatt [ve yle dedi]:
"lahi ara gibi,
Ben de nanna'nn sevgili oluyum."
Ancak kutsal yerin gardiyan Lugalbanda'y bir kehanetle

geri evirir: gerekten de uzak lkelere ulaacak ve hem kendi
sinin hem de Uruk'un adn duyuracaktr ama bunu yryerek
baaracaktr.
Tarihilerin "Lugalbanda ve Enmerkar" adn verdikleri di-
300 Tarlarm ve nsanlar Savalar
er bir uzun hikaye, onun yar tanrsal kkenini dorular ancak

babasnn kimliini aklamaz; yine de biz, sonradan gelien
olaylardan ve deien koullardan onun babasnn Enmerkar ol
duunu tahmin ediyoruz. Bu durum uzun krallar listesinde
nanna'nn sembolik bir evlilik klfyla yatana davet ettii ilk
kraln Enmerkar olduunu dorular.
nanna'nn bu "daveti" nl Glgam Destan'nda anlatlm
tr. Uruk'un beinci hkmdar olan Glgam, lmllerin ka
derinden, lmden kamak istemektedir, nk tanra Nin
sun'un ve ba rahip Kullab'n olu olduu iin "onun te ikisi
tanrdr." lmszlk aray ( Gk;zne Merdiven' de detayl
bir ekilde incelenmitir), ilk yolculuuncia onu Sedir Dala
r'ndaki "ni Yeri"ne -Lbnan dalarndaki (Lugalbanda'nn
gittii aka anlalan) eski ini pla tformuna- gtrr. Yasak
blgenin evresini koruyan mekanik canavarla arpmaya ba
layan Glgam ve yolda Utu sayesinde yenilginin eiinden
dnerler. Savatan yorgun den Glgam temizlenmek ve din
lenmek iin zerindeki slak giysileri karr. te tam bu nokta
da gklerden bu arpmay izlemi olan nanna / tar Glga
m'a duyduu iddetli arzunun esiri olur:
Kirli salarn ykad, silahlarn parlatt;

Ban sallayarak sann tutamlarn geriye a tt.
Kirli giysilerini att, yenilerini giydi,
Sava giysisini giyip, beline ilemeli kemerini kuand.
Krallk tacn bana taktnda,
Glgam'n gzellii
grkemli tar'n gzlerini kamatrd.
"Gel, Glgam, benim ol!" [dedi]
tar, arsn Glgam'n teklifi kabul etmesi durumunda

ona sunaca (ebedi olmasa da) ihtiaml bir yaam vaadiyle
destekler. Ancak Glgam "genliinin sevgilisi olan Tammuz'a
[Dumuzi] yldan yla at yazg kld" halde kendisinin uzun
bir liste dolusu sevgili edindiini syleyerek tar' a sert bir ce-
vap verir. Yasta olmas gerekirken yeni sevgililer bulup sonra da

onlar bir kenara attn syler: "Sahibinin ayan skan bir
ayakkab gibi ... rzgara engel olamayan uydurma bir kap gibi . . .
Hangi an sonsuza dek sevdin?" diye de sorar. "imdi beni
seversen, bana da onlar gibi davranrsn." (Hakarete urayan
nanna/tar, bunun zerine Gkyz Boas'n Glgam'a sal
drtmak zere Anu'dan izin alr; Glgam ise Uruk kaplarnda
son dakikada saldrdan kurtulmay baarr.)
Uruk'un altn a sonsuza dek srmeyecektir. Glgam'n

ardndan yedi kral daha tahta kar. Daha sonra "Uruk silahlar
la vurulur ve krallk Ur' a tanr." Bu alandaki en titiz alma
lardan biri olan The Smerian King List'in (Smer Krallar Listesi)
yazar Thorkild Jacobsen, Smer' de kralln Uruk' tan Ur'a nak
ledilmesinin M.. 2850 dolaylarnda gerekletiine inanmakta
dr; dier tarihiler ise daha erken bir tarih olan M.. 2650'yi be
nimsemitir. (Aradaki bu iki yzyllk tutarszlk ileriki zaman
lara da devam etmi tarihiler buna bir aklama getirememi
tir.)
Krallk merkezi Smer'in balca ehirleri arasnda ileri geri
tandka krallarn hkmdarlk dnemleri de giderek ksal
mtr: Ur' dan Awan'a, ardndan Ki' e; Hamazi adndaki bir
ehre, sonra yeniden Uruk ve Ur'a; Adab ve Mari'ye ardndan
tekrar Ki' e; Aksak ve sonra Ki' e ve son olarak bir kez daha
Uruk'a tanmtr. Bylelikle, aradan geen 220 yl boyunca,
Ki'te ve Uruk'ta , Ur' da iki ve dier be ehirde birer hane
dan var olmutur. Grne gre bu olduka alkantl bir d
nemdir; ayn zamanda da ehirler arasnda zellikle su zerin
deki haklar ve sulama kanallaryla ilgili srtmelerin -bir yan
da kuru hava koullar dier yanda ise artan nfusla aklanan
olaylar- giderek trmand zamanlardr. Her olayda kaybeden
tarafn "silahlarla vurulduu" ilan edilmektedir. nsanolu artk
kendi savalarn balatmaktadr!
htilaflar zmek iin silaha bavurmak giderek daha da do
al karlanmaya balamtr. O gnlerden kalan yaztlar yor-
gun ve bkkn halkn tanrlarn ltuflarn alabilmek iin adaklar

ve tapnmayla birbirleriyle yara girdiklerine; savaan ehir
devletlerin sradan anlamazlklarda bile koruyucu-tanrlarna
bavurduklarna dikkat eker. Kaydedilmi bir olayda bir sula
ma kanalnn dier ehrin snrlarna girip girmediini tespit et
mesi iin Ninurta arlmtr. Enlil ise savaan taraflara ayrl
malar emrini vermek zorunda braklmtr. Daimi ekime ve
istikrarszlk ksa bir sre sonra tanrlar bktrma noktasna ge
tirir. Daha nceleri, Tufan henz gereklememiken Enlil insan
rkndan ylesine bkm ve nefret etmiti ki onu byk bir su
basknyla yeryznden silmeyi planlamt: Ardndan Babil
Kulesi olaynda insanlarn yeryzne datlmasn ve dillerin
kartrlmasn emretmiti. imdiyse insan rk onu bir kez da
ha bktrmakta ve fkelendirmekteydi.
Bundan sonrasnda yaanan olaylarn geri plannda tanrla
rn eski bakent olan Ki'i yeniden kralln merkezi haline d
ntrme giriimleri yatmaktadr. Drdnc kez krall Ki'e
emanet ederler ve isimleri Sin, tar ve arna'a bal olduklar
n gsteren hkmdarlarla yeni bir hanedan bala trlar. Ancak
bu hkmdarlardan ikisinin isimleri onlarn Ninurta'nn ve ei
nin takipileri olduklarna iaret etmektedir. Bu, Ninurta'nn Evi
ile Sin' in Evi arasnda yeniden atelenen rekabetin gstergesidir
ve tahta, sadece yedi sene hkm sren nemsiz birinin -"ta
kesici Nannia" - kmasyla sonulanmtr.
Bylesi deiken koullar altndayken nanna Uruk'taki ha
kimiyetini tekrar kurmay baarr. Bu i iin seilen insan yirmi
be yl boyunca tanrlarn ltuflarna layk grlen Lugal-zage
si adndaki adamdr; ancak daha sonra nanna'nn hakimiyetini
sonsuza dek srdrmeyi garantilemek iin Ki'e saldrdnda
yalnzca Enlil'in fkesini ekmeyi baarr. Bylece insan mede
niyetinin dmenine gl birini gQtirme fikri giderek daha da
mantkl gelmeye balar. Bu grev iin bu kargaaya karma
m, kat bir liderlik sergileyecek, dnyevi ilerde tanrlar ve in
sanlar arasndaki arac grevini en iyi ekilde yerine getirebile
cek bir kral gerekmektedir.
"Be11 Bir Kralieyim!" 303
Bu insan gklerde yapt bir yolculuk srasnda bulan ise

nanna olmu tur.
nanna'nn onunla M.. 2400 d olaylarnda karlamas yeni
bir an balangc saylr. O, i haya tna Ki kralnn kraliyet
kupasn tayarak balayan bir a d a mdr. Orta Mezopotam
ya' daki eyaletin dizginlerini eline a ld nda hakimiyetini ksa
sre iind e Smer'in t a m amna komu lkelere ve ha t ta uzak
lardaki topraklara dek geniletmeyi baarr. Bu ilk imparatorlu
u kuran hkmdarn unvan nrr-Kin ' d ir ("Adil Lider"); mo
dern tarih kitaplar ona 1 . Sargon ya da Byk Sargon demekte
dir (ekil 80). Kendine Babil' den ok da uzakta olmayan bir ba
kent ina etmi ve ona Agnde ("Birletirilmi") adn vermitir;
biz onun "Akkad" -ilk Sami d ili olan Akkndcn'nn kkeni- oldu
unu zaten biliyoruz.
304 Tarlarm ve nsanlarn Savalar
Sargon Efsanesi adndaki bir metin Sargon'un sra d ge

miini kendi azndan nakletmektedir:
Sargon, Akkad'n kudretli kralym ben.

Annem ba rahibeydi; babam ise hi tanmadm ben ...
Gizlilik iinde dourdu beni
bana hamile kalan ba rahibe, yani annem.
Beni bir sazla dolu bir sepete koydu,
kapa katranla mhrledi.
Beni nehrin iine att; nehir beni yzdrd.
Nehir beni tad ve topra sulayan Akki'ye gtrd.
Topra sulayan Akki,
su ekerken beni grd ve ekip kard; ,
Topra sulayan Akki, beni olu_ kabul etti ve bytt.
Topra sulayan Akki, beni bahvan yapt.
Bu Musa benzeri (ama Musa' dan binyl nce yazlm) hika

ye u aikar soruyu cevaplandrarak devam eder: Babas bilin
meyen basit bir bahvan nasl kudretli bir kral olmutur? Sar
gan bu soruyu yle yantlar:
Ben bahvanlk yaparken, tar bana akn bahetti,

Ve drt ve elli sene boyunca Krallk yaptm;
Kara bal insanlara hkmettim, onlar ben ynettim.
Bu veciz ifade bir dier yaztta da ele alnmtr. i Sargon

ile gzel tanra taz'n karlamas tesadfi olmakla birlikte
pek de masumane deildir:
Gnn birinde kraliem,

Gkyzn ve yeryzn ap geldi;
nanna.
Gkyzn ve yeryzn ap geldi;
Elam ve ubuz'u ap geldi,
. . . ap geldi,
"Be Bir Kralieyim!" 305
Kutsal olan ok bitkindi ve uyuyakald.

Onu bahemin kesinden grdm;
Onu ptm, onunla birlikte oldum.
oktan uyanm olduunu tahmin ettiimiz nanna, Sar

gan' da tam kendisine hitap edebilecek, onu her adan tatmin
edebilecek bir erkek grmtr. Sargan Kaytlar olarak bilinen
bir yazt, "Agade kral arru-Kin'in tar dneminde ykseldii
ni" syler: "Ne rakibi ne de dman vard. Korku uyandran
parlakl btn lkelere yayld. Douda denizi at; batdaki
lkenin tamamn fethetti."
Bu "tar Dnemi" muammas tarihileri artmtr; ancak
basite sadece szcklerin tad anlam yanstmaktadr: O za
manlar, her ne sebepten olursa olsun nanna/ tar kendi setii
bir erkei tahta kartmakta ve kendisine bir impara torluk ya
ratmasna imkan tanmaktayd: "Sargan, Uruk'u yendi ve du
varlarn ykt... Savatan Ur halkyla birlikte galip kt . . . La
ga' tan denize kadar uzanan topraklarn tamamna boyun e
dirdi . . ." Bir de eski Smer snrlar dndaki fetihler vard: "Ma
ri ve Elam, Sargan' a i taat ediyor."
Sargon'un azameti ve nanna'nn kutsall yeni bakentin
Akkad'n inasna ve iindeki nanna'ya adanan UL.MA ("Pa
rldayan, Zengin") tapnana yanstlmtr. "O gnlerde," diye
anlatr bir Smer tarihisi, "Akkad yerleimleri altnla doluydu;
parlayan evleri gm doluydu. Depolarna bakr, kurun ve la
civert ta getirilirdi; tahl ambarlar patlamak zereydi. Yal er
keklerine bilgelik, yal kadnlarna ise ha tiplik bahedilmiti;
gen erkeklerine Silahlarn Gc, kk ocuklarna neeli kalp
ler bahedilmiti . . . ehrin her yeri mzikle doluydu."
Bu gzel ve mutlu ehirde "Akkad' da nanna kraliyet evi
olarak kendine bir tapnak dikti; Ulma'ta kendine bir taht kur
du." Bu, Smer' in balca ehirlerindeki bir dizi mabet arasnda
ki en nemli tapnaktr. "Uruk' taki E-Anna benimdir," diyen
nanna, Nippur' daki, Ur, Girsu, Adab, Ki, Der, Akak ve Um
ma' daki mabetlerini sralar ve son olarak Akkad' daki Ulma' tan
sz eder. "Benimle yarabilecek bir tanr var mdr?" diye sorar.

Her ne kadar nanna tarafndan des teklenmi olsa da Sar
gon'un bundan byle Smer ve Akkad olarak bilinecek bir kral
ln bana gemesi Anu ve Enlil'in onay ve rzas olmadan
gerekleemezdi. Orijinal olarak Enlil'in Nippu' daki tapna
na dikilen bir Sargon heykeli zerinde bulunan ve iki dilde (S
merce ve Akkadca) yazlm bir metin Sargon'un yalnzca
ta'n "Her eye Hakim Olan Yneticisi" deil ayn zamanda
"Anu'nun kutsal rahibi" ve "Enlil'in yce naibi" olduunu da
belirtmektedir. Sargon'un yazdna gre "ona stnlk ve
Krallk baheden" Enlil' dir.
Sargon'un fetihlerine dair tuttuu kay.tlar nanna'nn aktif
bir ekilde sava meydanlarnda yerini aldn tarif ederken za
ferlerin kapsamna ve lkelerin b.yklklerine ilikin ayrntl
kararlan Enlil'e yklemitir: "Enlil, kimsenin Sargon'a, lkenin
kralna kar kmasna izin vermez; Enlil Yukar Deniz' den
Aa Deniz' e kadar olan topraklar ona vermitir." Sargon'un
yaztlarna dlen dipnotlar deimez ekilde Anu, Enlil, nan
na ve Utu/ama' ona "tanklk" etmeye armaktadr.
Yukar Deniz' den (Akdeniz) Aa Deniz' e (Basra Krfezi)
uzanan bu geni imparatorluk dikkatlice incelendiinde, Sar
gon'un fetihlerinin balangta sadece Sin'in ve ocuklarnn
(nanna ve Utu) hakimiyet blgesiyle snrl olduu ve hatta do
ruk noktasna ulatklarnda bile daima Enlil'in blgeleri iinde
kalmaya zen gsterildii aka grlr. Sargon, Ninurta'nn
ehri Laga'a ulam ve Laga' deil onun gneyinde kalan top
raklar igal etmitir; Ninurta'nn hakimiyetindeki Smer top
raklarnn kuzeydousuna doru genilemeye de almamtr.
Eski Smer topraklarnn tesine geerek Elam lkesinin -en es
ki alardan bu yana nanna'nn etkisi altnda olan bir blge
gneydousuna girmitir. Ancak Sargan batdan orta Frat top
raklarna ve Akdeniz kylarna yani Adad'n topraklarna girer
ken "tanrya dua ederek onun nnde yere kapanmtr. . . [ve]
ona yukar blgeyi, Mari, Yarmuli ve Ebla' dan sedir ormanlar
ve gm dana kadarki topraklar vermitir."
Sargon'un yaztlarndan ona ne Dilmun'un (dnyann Tanr

lara ait Drdnc Blgesi) ne Magan'n (Msr) ne de kinci Bl
gedeki Meluhha'nn (Etiyopya) yani Enki'nin varislerine ait top
raklarn verilmedii net bir ekilde anlalmaktadr; bu lkeler
le sadece dostane ticari ilikiler yrtmtr. Smer' de Ninur
ta'nn kontrolndeki blgeden ve Marduk'un sahip kt e
hirden uzak durmutur. Ancak daha sonra "ya ilerlemi" Sar
gon bir hata yapar:
Babil'in temelinden toprak ald gtrd

ve Akkad'n yannda bir baka Babil kurdu.
Bu eylemin nemini kavrayabilmek iin "Babil"in -Bab-Jli

anlamn hatrlamamz gerekir: "Tanrlarn Kaps" Cretkar
Marduk tarafndan Babil'e verilen bu unvan ve grevi onun
kutsal topraklar sembolize etmektedir. imdiyse nanna tara
fndan cesaretlendirilen ve onun ihtiraslaryla harekete geen
Sargon bu kutsal topraklar kuraca yeni Bab-Ili'ye temel olma
s iin alr; onun unvann ve grevini korkusuzca Akkad' a ak
tarmay hedeflemektedir.
Sonradan da anlalaca gibi bu durum Marduk'un kendini
gsterebilmesi iin iyi bir frsat olmutur:
Sargon'un kutsal olana kar yapt saygszlk

yce tanr Marduk'u fkelendirdi
ve onun halkn alkla cezalandrd.
Doudan batya dek onlar Sargon'a dman etti;
ve ona bir daha asla huzur bulamama cezas verdi.
Birbiri ardna kan isyanlar mitsizlik iinde bastrmaya a

lan Sargan, gerekten de "huzur bulamad." Gvenilmeyen ve
gzden dm bir lider olarak elli drt yllk bir hkmdarlk
dneminin ardndan hayata gzlerini yumdu.
12 -
FELAKETN BALANGICI
tar Dnemi'nin son ylna dair bilgiler, pek ok yazt saye

sinde bizlere ulamtr. Bir araya getirildiklerinde dramatik ve
inanlmas zor olaylarla dolu bir yky gzler nne sererler:
Dnya' daki btn glerin bir tanra tarafndan ele geirilme
si; Enlil'in Nippur'daki Kutsallarn Kutsal'nn kirletilmesi; Dr
dnc Blgenin bir insan ordusu tarafndan ele geirilmesi; M
srn igali; Asya topraklarnda Afrikal tanrlarn belirmesi; da
ha nceden hayal bile edilemeyen eylem ve olaylar; tanrlar ara
snda karklk; bunlarn tm, lml hkmdarlarn zerle
rine den rolleri oynadklar ve insan kannn acmaszca d
kld bir sahnenin olumasna katkda bulunmutur.
Eski dmann yeniden karsna kmasyla nanna'nn kol
tuundan vazgemesi bedeli her ne olursa olsun artk sz konu
su bile olamazd. Sargon'un tahtna oullarndan ilkini ardn
dan dierini oturtarak, savalarda doudaki dalk blgelerin
vasal krallarndan faydalanarak paralanan imparatorluu iin
adeta fkeli bir dii aslan gibi dvmekteydi. "lkenin zeri
ne ate yadryor . . . iddetli bir frtna gibi saldryordu."
Sargon'un kz "syankar lkeleri yok etmekle tannrsn,"
diyerek hznl bir iiri seslendirmitir: "halklarn katletmek
le tannrsn" . . . '"bu topraklar senindir' demeyen ehrin kar
snda olursun, nehirlerinden kan akmasna neden olursun."
ki yldan uzun bir sre boyunca nanna her yeri yakp yk-
308
Felaketin Balangc 309
m, byk bir kargaaya neden olmutu ta ki tanrlar bu katli

am durdurmann tek yolu olarak Marduk'u yeniden srg.ne
yollamaya karar verene dek. Sargon'un Babil'in -sembolik anla
m efsanevi olaylara dayanan bir eylem olarak- kutsal toprakla
rn almak istemesi zerine ehre dnen Marduk ehri glen
dirmi ve zellikle de olduka akllca bir hareketle yer alt su
sistemini gelitirmiti; bylece ehir saldrlardan etkilenmeye
cekti. Marduk'tan g kullanarak kurtulmak istemeyen ya da
bunu beceremeyen Anunnakiler, kardei Nergal'den medet
umarak, onu Babil'deki "ilahi koltuktan korkutarak indirmesi
ni" isterler.
Bu olanlar, tarihilerin Erra Destan dedikleri bir yazt saye
sinde biliyoruz; metinde Nergal, ER.RA olarak arlmaktadr.
Bu, aalayc saylabilecek bir lakaptr nk "Ra'nn Ua"
anlamna gelir. Bu metine Nergal'in Gnahlarnn yks adn
vermek daha aklayc olacaktr; ne de olsa feci ekilde sonla
nan bir dizi olaydan Nergal sorumlu tutulmaktadr. Ayn za
manda felaketin balangcn renebilmemiz ve anlayabilme
miz iin esiz bir kaynak saylr.
Grevi kabul eden Nergal/Erra Marduk'la yz yze gre
bilmek iin Mezopotamya'ya yolculuk eder. Mezopotamya'ya
vardnda ilk olarak "btn tanrlarn kral olan Anu'nun eh
rinde" ancak ayn zamanda da nanna / tar'la birlikte zaman
geirebilecei yer olan Uruk'ta durur. Babil'de "Gkyz ve
Yeryz tapna Esagil'e ular, ieri girer ve Marduk'un huzu
runa kar." Bu ok nemli karlama eski sanatlar tarafndan
kaydedilmitir (ekil 81); her iki tanry da silahlarn kavram
bir halde resmeder, ancak bir platform zerinde duran miferli
Marduk, aabeyine bir tr ho geldin sembol uzatmaktadr.
vg ve eletiriyi birletiren Erra ona Babil'de yapt muh

teem ilerin zellikle de suyla ilgili yaptklarnn Marduk ad
nn "gklerde bir yldz gibi parlamasna" neden olduunu fa
kat dier ehirleri susuz braktn syler. stelik, Babil' de ta
giyerken, "onun kutsal blgelerini klandrmas" dier tanrla-
310 Tm rlar v e 11salarm Sava/an
ekil 81
r kzdrmtr; ne de olsa "Anu eyini karanlkla rtmektedir."

Marduk'un bata Anu olmak zere dier Anunnakilerin istekle
rine daha fazla kar gelmemesi gerektiine karar vermitir.
Oysa ki Marduk, Tufan'n Dnya' da neden olduu deiimi
rnek gstererek dizginleri artk ele almak istediini syler:
Tufan sonrasnda,
Gkyz ve Yeryznn verdii hkmler
doru yoldan sapmtr.
Tanrlarn bu usuz bucaksz Dnya' daki ehirleri,
eskisi gibi deildi.
Eski yerlerine konulmadlar. . .
Onlara tekrar baktmda,
iindeki ktlkten tiksinti duyuyorum;
[Orijinal] yerlerine geri dnemeden,
nsanolu'nun Dnya' daki varl azald . . .
Tufan'n alp gtrd
eski direncimi yeniden kazanmalym;
Onun adn yeniden anmalym.
Tufan sonrasnda srp giden o kargaa iinde Marduk'u en

ok rahatsz eden ey, Erra'nn baz tanrsal eyalarn hesabn
verememesi olur; bunlar arasnda "emir verme arac, Tanrlarn
Felaketin Balangc :
Kehaneti; kralln iareti olan Tanrla k katarak ycelten

Kutsal Asa" vardr. Peki ya "her eyi paralara ayrabilen In
Yayan Ta nerededir?" diye sorar Marduk. Eer ayrlmaya zor
lanrsa "bu tahttan aaya admm attm gn kuyudaki sular
artk ie yaramaz olur.. . sular ykselmez . . . parlak gn karanl
a dner. . . karklk kar... kuraklk rzgarlar uuldayarak
eser. . . hastalk her yere yaylr;" der Marduk.
Sz dei tokuu sona erdiinde Erra, Marduk' a "Gkyz
ve Yeryz eyalarn" iade etmeyi nerir; ancak Marduk, biz
zat Aa Dnya'ya giderek onlar teslim alacaktr. Ayrca Ba
bil' deki "ileri" iin daha fazla endielenmesine de gerek yok
tur: Erra, Marduk'un Tapnana "yalnzca kapsna Anu'nun ve
Enlil'in boalarn ina etmek iin" -tapnak kazlarnda bulu
nan Kanatl Boa heykelleri- girecektir ama su altyapsn boza
cak hibir ey yapmayacaktr; bunun iin sz verir:
Marduk, Erra'nn verdii sz duydu;

Bu, onun houna gitti.
Bylece tahtndan indi,
ve Madenler lkesi'ne, Anunnakilerin evine
doru uzaklat.
kna olan Marduk Babil' den ayrlmay kabul etmitir, ancak

onun bunu yapmasndan ksa bir sre sonra Nergal verdii s
z bozar. Merakn yenmeyi baaramayarak, Marduk'un yasak
lad yeraltndaki gizemli odaya Gignu'ya girmeyi gze alr
ve orada Erra'nn "Parlakl" (enerji kayna) elinden alnr.
Bunun zerine tpk Marduk'un uyard gibi "parlak gn ka
ranla dner," "sular dzensiz akmaya balar" ve ksa bir sre
sonra "topraklar oraklamaya, insanlar ise lme terk edilir."
Mezopotamya'nn tamam bu durumdan etkilenmitir;
Ea/ Enki, Sin ve ama kendi ehirlerinde alarma geerler; "[Er
ra'ya kar] fke dolmulardr." Halk Anu ve ta'a adaklar
sunsa da bu hibir ie yaramaz: "Su kaynaklar kurumutur."
Erra'nn babas Ea, ona yle der: "Prens Marduk artk tahttan
312 Ta11 rlar11 ve nsalarm Savalar
indiine gre, niye byle yaptn?" Erra'nn nceden hazrlanm

bir heykelinin Esagil'e dikilmesini yasaklar. Ona "Git buradan!"
diye emreder. "Tanrlarn asla gitmedii bir yere git!"
Erra sadece bir dakikalna "sesini kaybeder," ardndan
utanmazca szler syler. fkeden gz dnmtr ve Mar
duk'un evini yerle bir eder, kaplarn atee verir. Gitmek ze
reyken yandalarnn onunla gelmeyeceini ilan ederek ardnda
cesurca bir "iaret brakr": "Savalarma gelince; onlar benim
le geri dnmeyecek." Ve bylelikle Erra, Kutha'ya dndnde
onunla birlikte gelen adamlar orada kalrlar ve Nergal'in Sam
(em) lkesindeki uzun mrl hkmdarln kurarlar. Onla
ra Babil' den pek de uzakta olmayan bir koloni belki de daimi bir
garnizon tahsis edilmitir; orada, Kitab Mukaddes zamanlarn
daki Samarya'da "Nergal'e tapna11 Kutallar" vardr ve orada
bulunan sra d bronz bir heykelin kantlad ekilde (ekil
82) Elam'da resmen Nergal'e tapnlmaktadr. Bu heykel, bir ta
pnak bahesinde dinsel bir seremoni dzenleyen ve Afrikal ol
duklar phe gtrmeyen tapnanlar tasvir etmektedir.
Marduk'un Babil' den ayrlmas tar'la Nergal arasndaki an
lamazla son noktay koyar; Marduk ve Nergal'in aralarnn
ak olmas ve Nergal'in Asya' da srarl bir ekilde varlk gster-
!)'ekil 82
Fe/11keti B11/11ngc 313
mesi tar ve Nergal arasnda istemeden de olsa bir ittifak do

masna neden olmutur. Kimsenin tahmin edemeyecei ve bel
ki de gerekte kimsenin arzu etmedii trajik olaylar zinciri
Anunnakileri ve insanlar kanlmaz felakete bir adm daha
yaklatran olaylar kaderin ellerinde ekillenmeye balamtr. . .
nanna itibarn geri kazanmasyla birlikte Akkad' daki h
kmdarlm yeniler ve tahta Sargon'un torunlarndan birini,
Naram-Sin'i ("Tanr Sin'in Sevdii") kartr. En sonunda Sar
gon'un gerek varisini bulmutur ve onu gl ve azametli ol
mas iin cesaretlendirir. Bar ve refah iinde geen ksa bir d
nemin ardndan Naram-Sin'i bu eski imparatorluun toprakla
rn geniletmeye tevik eder. Bir sre sonra nanna dier tanr
larn blgelerine gz dikmeye balar; ancak onlar onunla dv
mekte isteksiz ya da yetersizdirler: nanna'ya adanan bir ilahi
"Yce Anunnakiler tanrlar kanat rpan yarasalar gibi senden
katlar," demektedir; "senin korku veren yznn karsnda
duramadlar. . . fke dolu kalbini teskin edemediler." Sonradan
ele geirilmi blgelerdeki kaya oymalar nanna'nn ne denli
acmasz bir fatihe dntn tasvir etmektedir (ekil 83) .
.'ekil 83
Fetih seferberlikleri baladnda nanna'ya henz "Enlil'in

sevdii" ve "Anu'nun emirlerini yerine getiren" sfatlaryla hi
tap edilmektedir. Ancak daha sonra eylem plan, isyankarlarn
kontrol altnda alnmasndan hakimiyeti ele geirme hesaplar
na doru bir deiim gsterir.
Biri tanrayla dieri ise onun Dnya'daki vekili Naram
Sin'le ilgili olan iki yazt o dnemlerde geen olaylar naklet
mektedir. Her ikisi de nanna'nn ilk hudut-d hedefinin Sedir
Dalarndaki ni Yeri olduuna iaret eder. Uan bir tanra
olarak nanna bu yere olduka ainadr; ne de olsa dan "b
yk kaplarn yakarak yok etmitir" ve ksa bir kuatmann ar
dndan onu koruyan birliklerin teslim olmasn salamtr:
"Onlar kendi istekleriyle daldlar."
Naram-Sin yaztlarna gre, nanna bunun ardndan gney

deki Akdeniz kylarna ynelmi, ehirlere ard ardna boyun
edirmitir. Kuds'n -Grev Komuta Merkezi- fethedilmesin
den zel olarak sz edilmemekle birlikte nanna orada da bu
lunmu olmaldr nk onun Eriha'y ele geirmeye gittiin
den bahsedilmektedir. Stratejik neme sahip olan rdn Nehri
nin iki yakasnda uzanan ve Anunnakilerin kalesi durumunda
ki Teli Ghassul'un karsnda yer alan Eriha -Sin'e adanm e
hir- da ba kaldrmtr: "Bu ehir 'O, senin babana aittir' deme
mitir; kutsal bir sz vermitir amc: sonra sznden dnm
tr." Eski Ahit "yabanc tanrlarn peinde doru yoldan sapma
ya" kar uyarlarla doludur; Smer metni de ayn gnaha de
inmektedir: Eriha'nn sadece nanna'nn babas Sin'e tapnma
sz veren halk, sadakatini bir baka tanrya, bir yabancya y
neltmitir. Bu "hurma aalaryla dolu ehrin" silahl nanna'ya
teslim olmas silindir bir mhr zerinde canlandrlmtr (e
kil 84).
Gney Kenan'n fethedilmesiyle nanna artk Drdnc Bl
ge'nin eiinde Uzay stasyonu blgesinde durmaktayd. Sar
gan, yasaklanm izgiyi amaya cesaret edememiti. Ancak
nanna'nn tevik ettii Naram-Sin etti ...
Felnketi11 Ba/angc 315
ekil 84
Mezopotamya' ya ait bir kraliyet tarihesinin tanklk ettiine

gre Naram-Sin sadece yarmadaya girmekle kalmaz ayn za
manda da Magan lkesini (Msr) igal etmeye gider:
Sargon'un soyundan gelen Naram-Sin, Apial kenti zerine

yrr ve duvarnda bir delik aarak onu igal eder. Apial kral
Ri-Adad' ve onun vezirini bizzat yakalar.
Ardndan Magan lkesine yrr ve bizzat Magan kral Man
nu-Dannu'yu ele geirir.
Babil'in bu kraliyet tarihesinin doruluu bu konudan ba

msz dier detaylarda da kantlanmtr; bu yzden de zel
likle bu bl_mnden phelenmek iin geerli bir sebep yoktur;
kulaa ne kadar inanlmaz gelse de bu blm, lml bir kraln
ve bir lmller ordusunun Sina yarmadasndan, tanrlara ait
Drdnc Blge'den geilerini nakletmektedir. ok eski za
manlardan beri, Asya ve Afrika arasndaki ticaret yolu -sonrala
r Msrllar tarafndan istasyonlarla ve Romallarn nemli Via
Maris'iyle zenginletirilen bir yol- yarmadann Akdeniz ky
sndan gemektedir. Bu yolu kullanan en eski yolcular, bu ekil
de Uzay stasyonu'nun yer ald ortadaki dzlklerden uzakta
tutulmulardr. Ancak ordunun bandaki Naram-Sin'in sahil
eridi yolunu kullanp kullanmad tartlr. Arkeologlarn

Mezopotamya ve Elam'da bulduu su mermerinden yaplm
Msr ii vazolar, sahiplerini (Akkadca) "Naram-Sin, Drt Blge
nin Kral; Magan lkesinin Parlayan Tacnn vazosu" olarak ta
nmlamaktadrlar. Naram-Sin'in kendisinden "Drt Blgenin
Kral" olarak sz etmesi sadece Msr ele geirdiini dorula
maz ayn zamanda da Sina yarmadasn da etki alanna dahil
ettiini akla getirir. Grne gre nanna sadece "oradan ge
mekten" daha fazlasn yapmaktadr.
(Yine Msr kaytlarndan Naram-Sin dneminde yabanc bir
istilann gerekletii de renilmitir. Bunlar, bir kargaa ve ka
os dnemini tanmlarlar. Msr bilimcilerin puwer'in Uyarlar
olarak bildikleri bir papirsn anlatmyla, "Yabanclar Msra
geldi... kutsal evlatlar, gzyalar i!nde." Bu dnem, ibadet ve
krallk merkezinin kuzeydeki Memfis-Heliopolis'ten gneydeki
Teb' e kaydrlmasna tanklk etmitir. Tarihiler altnc Firavun
hanedannn kn izleyen bu kargaa yzylna "Birinci
Gei Dnemi" adn verdiler.)
Ak ekilde dokunulmazl olan nanna, nasl olup da Sina
yarmadasna girmi ve Msr tanrlarnn direniiyle karla
madan Msr igal etmiti?
Cevap, Naram-Sin yaztnda olan ve tarihilerin kafasn ka
rtran bir parasnda yatmaktadr; bu Mezopotamya hkm
darnn Afrika tanrs Nergal' e gsterdii byk sayg . . . Bu, pek
bir ey ifade etmese de Naram-Sin'in Kuta Efsanesi adyla tannan
(ya da kimi yerde Kuta Kral Metni denilen) uzun bir metin Na
ram-Sin'in Kuta'ya yani Nergal'in Afrika'daki dinsel merkezine
gittiini ne srmektedir. Orada, zerine bu olaan d ziyare
tinin yksn anlatt fildii bir tablet taklm olan ta bir
ant dikmitir. Ve metin, onun btn bunlar Nergal'e sayglar
n sunmak iin yaptn syler.
Naram-Sin'in Nergal'in kudretini ve etkisini Afrika dnda
da tanmas, Naram-Sin ile Elam' daki eyalet yneticileri arasn
daki anlamalarda, Nergal'in adnn ahit tanrlar arasnda anl
d gereiyle dorulanmtr. Ayrca, Naram-Sin'in Lb-
nan' daki Sedir Dalar zerine yrdn konu eden bir ya

ztta, kral, bu baary mmkn kld iin (kur / Adad yerine)
Nergal'e paye vermektedir:
nsanolunun hkmdarlk yapmaya balad

dnemden bu yana,
her ne kadar krallarn hibiri Arman ve Ebla'y
yok etmediyse de
Artk tanr Nergal kudretli Naram-Sin'e bir frsat tand.
Ona Arman ve Ebla'y verdi, ona ayrca, Amanos'u
ve Sedir Dalar'n ve Yukar Deniz'i sundu.
Nergal'in artc biimde gl ve etkili bir Asya tanrs ola

rak ortaya kvermesinin ve nanna'nn vekili Naram-Sin'in
kstaha Msra yrmesinin -hepsi de Piramit Savalarnn ar
dndan kurulan Drt Blge statkosunu ihlal etmekteydi- tek
bir aklamas vardr: Marduk tm dikkatini Babil'e ynelttii
srada, Nergal Msr' da nemli bir rol stlenmiti. Ardndan
Marduk'u daha fazla savamadan Mezopotamya'dan ayrlma
ya ikna ettiinde, bu dostane ayrlk kardeler arasnda iddetli
bir dmanla dnecekti.
Ve bu durum, Nergal ve nanna arasnda bir ittifak kurulma
sna neden olmutur; ancak bu ikisi birbirlerini desteklerken, k
sa bir sre sonra dier tanrlar karlarnda bulurlar. nanna'nn
maceralarnn ykc sonularn grmek zere, Nippur da bir
tanrlar meclisi toplanmtr; Enki bile onun ok ileri gittiini ka
bul etmitir. Ve Enlil, onun tutuklanmas ve yarglanmasna
hkmeder.
Btn bu olanlar, tarihiler tarafndan Akkad'n Laneti olarak
adlandrlan bir tarih kaydndan reniyoruz. nanna'nn ger
ekten de kontrolden ktna karar verildiinden, "Ekur'un
(Enlil'in Nippur daki kutsal blgesi) hkm" ona kar kullan
lr. Fakat nanna'nn, yakalanmak ya da yarglanmak iin hapis
te tutulmak gibi bir niyeti yoktur; tapnan terk eder ve Ak
kad' dan kaar:
318 Tanrlarm v e nsanlar11 Savalar
"Ekur'un hkm" Akkad'n zerindedir

tpk lm sessizlii gibi;
Akkad korkudan titremektedir,
Ulma tapna dehet iindedir;
Orada yaamakta olan, artk ehri terk etti.
Yce kadn, odasn terk etti;
Kutsal nanna Akkad'daki mabedini terk etti.
Bu zaman zarfnda, ileri gelen tanrlardan oluan bir heyet

Akkad' a ular, orada sadece bo bir tapnakla J<.arlarlar; tek
yapabildikleri, tapnan tanrsal vasflarn geri almaktr:
Be gnde deil, on gnde de deil,

Tanrlk tacn, Krallk baln, .
ve taht, Ninurta tapnana gtrd;
Utu, ehrin "Belagatini" alp gtrd;
Enki, "Bilgelii" geri ekti.
Gklere ulaan o Heybetini,
Anu Gkyznn ortasna geri gtrd.
"Akkad krall tkenmiti, gelecei de son derece mutsuz

du." Derken, "Naram-Sin bir d grr," tanras nanna'dan
gelen bir mesajdr bu. "Onu kendisine saklad, szcklere dk
medi, kimseye bundan bahsetmedi. . . Naram-Sin yedi yl bo
yunca bekledi."
Akkad' da yedi sene boyunca grnmeyen nanna, acaba gi

dip Nergal'i arad m? Metin, buna bir cevap vermez, ancak biz
ce nanna'nn Enlil'in gazabndan korunabilecei tek limandr
o. Takip eden olaylar, her zamankinden daha cretkar ve hrsl
olan nanna'nn en azndan bir dier nemli tanrnn desteini
alm olmas gerektiini dndrmektedir ve bu tanr, sadece
Nergal olabilirdi. nanna'nn, Nergal'in Aa Afrika'daki haki
miyet blgesinde saklanm olabilecei, bu yzden en akla ya
kn tahmind ir.
Bu ikisi durumu tartarak, gemiteki olaylar gzden gei

rerek, gelecei konuarak tanrsal nfuz blgelerini yeniden
paylatracak bir ittifak m kurmulardr? Yeni bir Dzen kurul
mas, gerekten de makul gzkmektedir; ne de olsa nanna, Es
ki Dzen'i Dnya'nn bana ykmaktadr. Eski bal Tiim
ME'lerin Kraliesi olan bir yazt, nanna'nn aslnda Anu ve En
lil'in otoritesine bilerek ve isteyerek kafa tuttuunu, onlarn ku
rallarn yrrlkten kaldrdn ve kendisini "Ba Tanr",
"Kralieler Kraliesi" ilan ettiini kabul eder. Kendisinin "onu
douran anneden ... hatta Anu' dan bile daha kudretli olduu
nu" aklar ve bu aklamalar, eylemlerle destekler: Uruk'taki
E-Anna'y ("Anu'nun Evi") ele geirir, amac Anu'nun otoritesi
ni temsil eden bu sembol paralamaktr:
lahi krall bir dii ele geirdi ...

Kutsal Anu'nun kurallarn hepten deitirdi,
bunu yaparken Anu' dan hi ekinmedi.
Anu'nun elinden E-Anna'y ald;
O Ev ki dayanlmaz bir ekicilii ve
ebedi bir bys var;
O Ev' den etrafa ykm getirdi;
nanna, onun halkna saldrd, onlar tutsak yapt.
Anu'ya kar giritii bu isyana, Enlil'in tahtna ve itibar

sembollerine kar saldrlar elik etti. nanna, bu grev iin Na
ram-Sin'i semiti; onun Nippur'daki Ekur'a saldrmas ve ar
dndan gelen Akkad'n d olaylar, Akkad'n Laneti metnin
de detayl bir ekilde anlatlmaktadr. Buradan, Naram-Sin'in
bekleyerek geirdii yedi senenin ardndan, yeni kehanetler al
dn ve bylece "eylemlerin ynn deitirdiini" kartabi
liriz. Naram-Sin yeni emirleri aldktan sonra:
Enlil'in buyruklarna meydan okudu,

Enlil' e hizmet edenleri ezdi,
Birliklerini harekete geirdi ve
320 Tarlarn ve san/arm Savalar
En gl olmaya alkn bir kahraman gibi,

Ekur'un gcn bastrd.
Savunmasz olduu anlalan ehri istila ederek "tpk bir

haydut gibi onu yamalad." Ardndan kutsal blgedeki Ekur'a
yneldi, "Ev'e byk merdivenler dayad." Duvarlar parala
yarak ieri dalp Kutsallar Kutsal' na girdi: "nsanlar arhk onun
i odasn, k nedir bilmeyen o oday grdler; Akkadllar, tan
rnn kutsal kaplarn grdler"; Naram-Sin "onlar a tee att."
Enlil'in Evi'nin yanndaki iskeleye byk kayklar yanatrm
t ve bylece ehrin btn servetini alp gtrd." Kutsalla
kar yaplan bu byk saygszlk sonunda bitmiti.
Tam olarak nerede olduu bilinmeyen, ancak Nippu' dan
uzakta olduu anlalan Enlil, "gzlerini kaldrd" ve Nip
pur'un yklna ve Ekur'un kirletiliine tank oldu. "Sevgili
Ekur'u saldrya maruz kaldndan" Guti'deki -Mezopotam
ya'nn kuzeydousundaki dalk blge- kavimlere Akkad'a sal
drmalar ve onu yerle bir etmeleri emrini verdi. Onlar da Ak
kad' a ve ehirlerine "sayca kalabalk, tpk ekirgeler gibi" sal
drdlar; " ... silahlarndan hibir ey kaamad." "atda uyuyan,
atda ld; evinin iinde uyuyan, gmlemedi ... kafalar ezildi,
azlar ezildi... hainlerin kan, inanllarn kannn zerinden
akt."
nce bir kez, ardndan bir kez daha, tanrlar araya girerek
Enlil'le konumak zorunda kalmtr: "Akkad zerine eytani
bir lanet getir" dediler, ancak dier ehirlerin ve tarm alanlar
nn kurtarlmas gerektiini de eklediler. Enlil sonunda bu tekli
fi kabul ettiinde Akkad', "Ekur'a saldrmaya cret eden ehri"
lanetlemek zere sekiz tanr ona katlr. "Ve ite bak," demitir
eski zaman tarihisi, "her ey bylece oldu bitti... Akkad artk
ykld!" Tanrlar, Akkad'n Dnya yznden silinmesine karar
vermilerdi ve ykldktan sonra yeniden ina edilen ve yerlei
len dier ehirlerin aksine, Akkad sonsuza dek ssz kald.
nanna'ya gelince, "onun kalbi," en sonunda ailesi tarafn
dan "teskin edilmitir." Yazt, tam olarak neler olduunu belirt-
Felaketin Balagc 321
mez. Ancak bizlere, babas Nannar'n onu Smer'e geri gtr

mek iin gittiini ve "annesi Ningal'in onun iin dualar ettiini,
onu tapnan kapsnda karladn" anla tr. "Gerektii kadar,
hatta gerektiinden de fazla yenilik, Ey Yce Kralie!" diye ya
karr tanrlar ve insanlar ona: "Ve bata gelen Kralie, dualar
kabul eder."
tar Dnemi, artk sona ermitir.
* * *
Tm yazl kantlar, Naram-Sin Nippur'a saldrdnda, Enli!

ve Ninurta'nn Mezopotamya' dan uzakta olduklarn ne sr
mektedir. Oysa ki dalardan inerek Akkad' ykan kavimler,
"Enlil'in kavimleridir" ve ok byk ihtimalle engin Mezopo
tamya dzlklerine Ninurta'nn nderliinde girmilerdir.
Smer Krallar Listesi, igalcilerin geldii Mezopotamya'nn
kuzeydousundaki dalarda yer alan lkeyi Guti olarak adlan
drmaktadr. Naram-Sin Efsanesi'nde onlara Umman-Manda
(byk olaslkla "Uzaktaki/ Gl Karde Kavimler" ) denmek
tedir. "ehirleri, tanrlarn ina ettii dalk blgede" kurulmu
olan "Enlil'in topraklarndaki kamplardan" gelmilerdir. Yazt
taki dizeler, onlarn uzak lkelere yapt seyahatlerinde En
merkar' a elik eden, "ev sahiplerini katlettikleri iin" Utu/a
ma tarafndan srgnde yaamaya mahkum edilen askerlerin
soyundan geldiklerini ileri srer. imdi ise yedi kabile efi kar
de tarafndan ynetilen sayca kalabalk bu kabileler, Mezopo
tamya'y istila etmeleri ve "Nippur'da katliam yapan insanlarn
karsna kmalar" iin Enli! tarafndan kumanda edilmekte
dirler.
Bir sre iin Naram-Sin' in zayf varisleri, kabileler ard ard
na ehirleri igal ederken, merkezi idareyi korumaya alm
lardr. Bu kark durum, Smer Krallar Listesi'nde yle dile
getirilmitir: "Kim krald? Kim kral deildi? rgigi kral myd?
Nanum kral myd? mi kral myd? Elulu kral myd?" En so
nunda Gutiler, tm Smer ve Akkad topraklarnn kontroln
322 Tanrlarn ve nsanlarr Savalar
ele geirmitir; "Krallk, Guti'nin kabilelerine gemiti."

Tam doksan bir yl ve krk gn boyunca Mezopotamya'ya
Gutiler hakim oldu. Onlarn adna ina edilen yeni bir bakent
ten sz edilmemekle birlikte, igalcilerin yamasndan kurtul
may baarabilen tek Smer ehri olan Laga'n merkez grevi
yapt grlmektedir. Ninurta, Laga'taki tahtndan, lkedeki
tarmn ve zellikle de Erra/ Marduk olaynn ardndan ken
sulama sisteminin uzun sre gerektiren yeniden yaplandrl
mas iini stlenmitir. Bu, Smer tarihesinde Ninurta Dnemi
olarak adlandrlmas gereken yeni bir blmdr.
Bu dnemin odak noktas, bata Ninurta ve onun lahi Siyah
Kuu iin "kutsal bir blge" (Girsu) olarak kurulan Laga ehri
dir. Ancak insanlarn ve tanrlarn ihtiraslarnn yol at karga
a arttka, Ninurta Laga' nemli bir Smer ehrine dntr
meye karar verir; buras, kendisi ve kars Bau/Gula'mn (ekil
85) balca ikametgah olacaktr; hukuk ve dzene dair fikirleri
ni, ahlak ve adalete dair ideallerini burada uygulamaya koya
caktr. Bu ilerde ona yardmc olmalar iin, Laga'taki insanlar
dan kendisine naipler seer ve onlar ehir-devletin idaresi ve
savunmasnda grevlendirir.
ekil 85
Laga'n (gnmzde Tello denilen yer) tarihi, hkmdarlk

dnemi -kesintisiz bir be yzyl- Sargon' dan yzyl nce
balam olan bir hanedann bilgilerini bize aktarr. Giderek
vahileen bir deniz ortasnda silahl bir istikrar adas saylabi
lecek Laga, ayn zamanda Smer kltrnn byk bir merke
ziydi. Smerlerin dinsel bayramlar Nippur'dan km olsa da
Laga tarmsal bir takvime bal festivaller geleneini balat
mtr: lk Meyve Festivali gibi . . . Yazmanlar ve alimleri Smer
dilini mkemmelletirmi ve Ninurta'mn "Adil Vali" nvann
verdii yneticileri ise adaleti ve ahlak dzenleyen kanunlara
bal kalmlardr.
Laga'ta hkm sren uzun hanedann ilk yneticileri ara
snda en saygn isimlerden biri Ur-Nane'dir (yaklak olarak
M.. 2600). Laga'n kalntlar arasnda, ona ait elliden fazla ya
zta rastlanmtr; bunlar, tapnan iini demek zere Gir
su'ya getirilen, ilerinde Dilmun'dan gelen zel kerestelerin de
olduu yap malzemelerinin belgeleridir. Ayrca olduka kap
saml sulama almalarndan, kanallar almasndan ve setler
ekilmesinden sz ederler. Tabletlerden birinde, Ur-Nane bir
inaat ekibinin banda tasvir edilmektedir; fiziksel iler stlen
mekten kanmad grlr (ekil 86) . Onun yolundan giden
ekil 86
krk vekil arkalarnda tarm, inaat, sosyal kanunlar ve ahlaki

reformlara dair baarlan ilerin -herhangi bir hkmeti gurur
landracak maddi ve manevi eserler- yazl kaytlarn brakm
lardr.
Laga ehrinin Sargon'un ve Naram-Sin'in hkmdarlklar
nn o alkantl dnemlerini hasarsz atlatabilmesi, sadece Ni
nurta'nn "dinsel merkezi" olmasndan deil, halknn askeri
yeteneklerinden de kaynaklanr. Enlil'in "nde Gelen Sava
s" olan Ninurta, Laga' ynetmek iin baa geirdii kiilerin
ayn zamanda iyi birer asker olmalarna zen gstermitir. Bun
lardan yaztlar ve ta antlar bulunan (Eannatum adndaki) bir
tanesi usta bir taktiki ve muzaffer bir generaldir. Ta antlar
onu bir sava arabas -ortaya k alldk biimde sonraki d
nemlere dayandrlan askeri bir ara- ullanrken gsterirler; ay
n zamanda, sk bir dzen iinde duran miferli birlikleri de
resmedilmitir (ekil 87).
Bu konuda yorum yapan Maurice Lambert [La Periode Pre
Sargoniqe (Sargon ncesi Dnem) ], yle yazmtr: "kalkan ta-
ekil 87
Felaketin Balangc
yclar tarafndan korunan bu mzrakl piyade, Laga' a en

salam savunma gcn ve en evik ve de deiken saldr ka
pasitesini vermitir." Eannatum'un sonuta kazand zaferler
nanna / tar' bile etkiler, hatta yle etkiler ki ona ak olmaktan
kendini alamaz. "Eannatum'u sevdii iin Laga valilii dnda
ona bir de Ki kralln verir." Bylece Eannatum, Smer'in
LU.GAL' ( "Yce nsan") olur ve lkeyi askeri denetim alhnda
tutarak kanun ve dzenin her kesine hakim olmasn salar.
Akkad'l Sargon'dan nceki kaotik dnemin, Laga'tan g
l askeri bir liderin deil de etkin bir sosyal reformcunun k
masna neden olmas pek glntr. Ad Urukagina olan bu li
der, tm abalarn ahlaki bir uyana ve su-ceza kavram yeri
ne iyilik ve adalete dayal yeni kanunlar kartmaya adamtr.
Onun ynetimi altndaki Laga, lkedeki kanun ve dzenin ko
runmasnda ok gsz kalmt. Onun zayfl, lke apnda
ki hakimiyetini yeniden kurma peindeki nanna'nn, Umma'l
hrsl Lugal-zagesi'yi Uruk'a getirmesine frsat verdi ancak Lu
gal-zagesi'nin baarszlklar, nanna'nn yeni seimi olan Sar
gon'un parmayla (daha nce akladmz gibi) kendi k
n hazrlamt.
Akkad'n stnlyle geen dnem boyunca, Laga'taki
ynetim kesintisiz olarak devam e tmitir; byk Sargon bile
ehrin evresinden dolam ve ona dokunmamtr. Ykmdan
ve Naram-Sin'in kaos dnemlerindeki igallerden kurtulabil
mesi, esasen onun tm saldrlara kar koyabilmesi iin defalar
ca takviye edilen, almas g bir askeri kale olmasndan ileri
gelir. Naram-Sin'in ba kaldrd dnemde Laga valisi olan
Ur-Bau'nun yaztlarndan, onun Girsu'nun duvarlarn takviye
etmesi ve mdugud hava aracn eviren duvarlar kuvvetlen
dirmesi iin Ninurta'dan emir aldn reniyoruz. Ur-Bau
"topra taa benzeyecek ekilde sktrd. .. kili, metal gibi ol
mas iin frnlad" ve mdugud'un platformunda, "eski topra
yeni bir temelle deitirdi" yani uzaklardan getirilen byk ke
reste kiriler ve talarla temeli salamlatrd.
Gutiler Mezopotamya'y terk ettiklerinde -M.. 21 60 dolay-
larnda- Laga en parlak ana adm atmakta ve Smer lkesi

nin en aydn ve iyi tannan hkmdarlarn yetitirmekteydi.
Bunlar arasnda, geride brakt uzun yaztlar ve heykelleri sa
yesinde en iyi bilineni M.. yirmi ikinci yzylda hkm sren
Gudea' dr. Onunki, bir bar ve refah dnemidir; tarihi kaytla
r, ordular ve savalardan deil ticaret ve yeniden yaplanma
dan sz eder. Eserlerini, geniletilmi Girsu'da Ninurta iin ina
ettirdii muhteem bir tapnakla talandrmtr. Gudea'nn ya
ztlarna gre, "Girsu Efendisi" onun dne girmitir; lahi Si
yah Ku'un yannda durmaktadr. Tanr, ona yeni bir E.NN
NU'nun ("Elli Evi" -Ninurta'nn saysal rtb.esi) Gudea tarafn
dan ina edilmesini istediini syler. Gudea'ya iki tanrsal ko
mut verilmitir: lk komutu veren, bir elinde "gklerin sevilen
yldzlarnn tabletini" dier elinde ise "kutsal bir asa tutan" ve
bununla Gudea'ya tapnan bakaca yn belirleyecek olan
"sevilen gezegen"i iaret eden bir tanradr. Dier komut, Gu
dea'nn tanmad ve sonunda Ningizida olduu anlalan bir
tanrdr. Gudea'ya deerli bir tatan yaplm bir tablet verir;
"zerinde bir tapnan plan vardr." Heykellerinden biri, Gu
dea'y tahtnda otururken, tablet dizlerinin zerinde ve yannda
ilahi asa olduu halde tasvir etmitir (ekil 88) .
ekil 88
Gudea, bu tapnak plann zebilmek iin kahinlerin ve "sr

lar aratranlarn" yardmna ihtiyac olduunu itiraf eder. Mo
dern aratrmaclarn bulduuna gre bu, bir zigurat yedi basa
makl piramit eklinde ina edebilmek iin ustaca izilmi, yedi
paral mimari bir plandr. Yap, Ninurta'nn hava aracn indi
rebilmesi iin salam bir ekilde desteklenmi bir de platforma
sahiptir.
Ningizida'nn, E-Ninnu'nun planlanmas aamasna bizzat
katlmas sadece mimari destek vermekten te bir anlam ta
maktadr; Girsu' da bu tanrya adanm zel bir mabet bulundu
u gerei de bunu kantlamaktadr. Smer yaztlarnda, ifa ve
sihirli glerle ilikilendirilen Ningizida'nn -Enki'nin oulla
rndan biri- tapnan temellerinin nasl atlacan bildii sy
lenmektedir; O, "planlar elinde tutan yce tanrdr." Daha nce
de ileri srdmz gibi Ningizida, Gize piramitlerinin gizli
planlarnn koruyucusu olan Msrn sihirli gler tanrs
Tot'tan bakas deildir.
Ninurta'nn Byk Piramit' in iindeki "talardan" bir ksm
n Piramit Savalar sona erdiinde beraberinde gtrdn
hatrlayacaksnz. Artk nanna'nn ardndan da Marduk'un tan
rlara ve insanlara hkmetme giriimlerinin engellenmesiyle
Ninurta, "Elli Rtbesi"ni yeniden hatrlatmak istemiti; bunu
yapmak iin Laga'ta kendisi iin "Elli Evi" olarak bilinecek
gsterili bir yap, basamakl bir piramit ina edecektir. Bize g
re, ite bu yzden Ninurta kendisi iin gklere ykselecek bir
piramit ina etmesi iin Ningizida/Tot'u Mezopotamya'ya da
vet etmitir. Bu defa Msr' dakiler gibi devasa ta bloklar deil
Mezopotamya'nn mtevaz kil tulalar kullanlacaktr.
Ningizida'nn Smer lkesinde kalmas ve burada Ninur
ta'yla ibirlii yapmas yalnzca ziyareti tanrya adanan mabet
lerde deil bazlar Tello' daki altm senelik arkeolojik alma
sonucu kefedilen saysz sanatsal izimde de lmszletiril
mitir. lerinden biri (ekil 89a) Ninurta'nn lahi Ku amble
miyle Ningizida'nn ylanlarn birletirir; bir dieri (ekil 89b)
ise Ninurta'y bir Msr sfenksi olarak tasvir eder.
328 T1111rl11r11 ve ns1111/11rm S11v11lm
ekil 89
Gudea'nn ynetim dnemi ve Ninurta-Ningizida'nn ibir
lii Msrdaki Birinci Gei Dnemi denilen zamana denk gel
mektedir. Bu dnemde, IX ve X. hanedanlarn (M. 21 60-2040)
krallar Osiris ve Horus'a tapnmay terk etmi ve bakenti
Memfis'ten Greklerin sonralar Herakleopolis adn verecekleri
ehre tamtr. Bu yzden Tot'un Msr' dan ayrlmas daha
sonra ise Smer'de ortadan kaybolmas, oradaki ayaklanmala
rn bir sonucu olabilir. Ningizida, [E. D. van Buren'n The God
Ningizzida (Tanr Ningizida)'sndan alnt yaparsak] "Gu
dea'nn zamannda", yalnzca "hayalet bir tanr" olmak ve son
raki (Babil ve Asur) zamanlarda sadece bir an olarak kalmak
zere "karanlklar iinden arlm mehul bir tanrdr."
Smer' de Guti igali ve takip eden kalknma dnemi boyun

ca sren Ninurta Devri sadece bir perde arasdr. znde bir
da yerleimcisi olan Ninurta ksa bir sre sonra lahi Siyah
Ku'u iinde kuzey doudaki ve daha tesindeki sarp toprakla
rn ziyaret ederek gklerde yeniden dolamaya balar. Dalk
kabilelerin sava sanatnda giderek d aha ustalamalarna yar
dm ederken, onlara svari olmay reterek hareket kabiliyeti
yaratr. Bylelikle yzlerce hatta binlerce kilometre teye gide

bileceklerdir artk.
Mezopotamya'ya Naram-Sin'in iledii dinsel saygszlklar
ve nanna'nn neden olduu kargaay durdurmak zere En
lil'in ars zerine gelmitir. Bar ve refah yeniden salannca
Ninurta Smer de bir kez daha gzden kaybolur ve nanna
Uruk'taki hkmdarl yeniden ele geirmek iin bu boluktan
yararlanr.
Bu giriim, ancak birka yl srecektir nk Anu ve Enlil
onun bu hareketine gz yummazlar. Ancak hikaye (Aur-13955
olarak kaydedilen ksmen krk bir tablet zerindeki esrarengiz
yaztta yer almaktadr) tam anlamyla byleyicidir; tpk Exca
libr (bir kayaya gmlen ve yalnzca krallk iin seilen kii ta
rafndan yerinden kartlabilecek olan Kral Arthur'un sihirli k
lc) efsanesi gibi devam etmektedir ve Sargon'un Marduk'u g
cendirdii hadise gibi, nceki olaylara da k tutmaktadr.
"Krallk Gkyznden aa indirildiinde" ve Ki'te bala
dnda Anu ve Enlil'in orada bir "Gkyz adr" ina ettik
lerini reniyoruz. "Onun temel toprana, gelecek gnler iin,"
bir U.HA.DA.KD yerletirirler; bu, metal alamdan yaplm
ve tam olarak "stn Kudretli Parlak Silah" anlamna gelen bir
cisimdir. Bu ilahi nesne, krallk Ki'e nakledildiinde Erek'ten
alnarak buraya getirilmitir; krallk yer deitirdiinde, ancak
Yce Tanrlar bu deiiklie onay verdikten sonra tanabilmi
tir.
Bu gelenee uygun olarak, Sargon bu nesneyi Akkad' a nak
leder. Ancak Marduk buna itiraz eder, nk Akkad yepyeni bir
ehirdir ve "Gkyz ve Yeryznn yce tanrlar" tarafndan
kraliyet bakenti olmak zere seilen ehirlerden biri deildir.
Akkad' seen tanrlar -nanna ve onun destekileri- Marduk'a
gre "isyankardrlar", "saf ve temiz olmayan kyafetler giyen
tanrlardr."
Sargon, ite bu kusuru telafi edebilmek amacyla Babil' e,
"kutsal topraklarn" bulunduu yere gitmitir. Aklnda, topra
n bir blmn "Akkad'n nndeki yere", lahi Silah gme-
cei noktaya tama fikri vardr; bylelikle onun Akkad'da bu

lunmasn merulatracaktr. Metinde belirtildiine gre, bu
nun cezas olarak Marduk, Sargon'a kar isyan balatm ve
onu, lmne yol aan "bir daha huzur bulamama" cezasna
arptrmtr (kimileri bu szcn "uykusuzluk" anlamna gel
diini dnmektedir.)
Bu bulmacams yaztta, Naram-Sin dneminin ardndan ge
len Guti istilas srasnda "sular iin bent ekilmesi dnda" ila
hi nesneye dokunulmadn okuruz; nk "onlar ilahi nes
neyle ilgili kurallar nasl uygulayacaklarn bilemediler." Mar
duk'un nesneyi "almadan" ve "herhangi bir tanrya sunulma
dan," "ykm getiren tanrlar bunu telafi edene dek" kendisine
ayrlan zel yerde tutma mcadelesi yine bu dneme denk ge
lir. Ancak nanna Uruk'taki kralln! yeniden kurma frsat ya
kaladnda, setii kral Utu-Hegal "hadak'yu yatt yerden
karm ve onu ellerine almtr"; oysa ki "telafi henz gerek
letirilmemitir." Utu-Hegal, izinsiz bir ekilde "silah kuat
makta olduu ehre dorultmutur." Bunu yapt anda yere y
lr ve can verir. "Nehir onun suya gmlen bedenini srk
ler."
Ninurta'nn Smer lkesinde gzkmemesi ve nanna'nn

Uruk kralln ele geirme abalar Enlil'e Smer ynetiminin
artk belirsizlik durumundan kurtarlmas gerektiini dn
drtr; mevcut boluu doldurabilecek en uygun aday ise Nan
nar /Sin' dir.
alkantl zamanlar boyunca Nannar daha saldrgan rakip
ler tarafndan glgede braklmtr; onlar arasnda kendi kz
nanna da vardr. imdi ise Enli!' in (Dnya' da) ilk doan olu
olarak, kendisine yakr bir konuma nihayet kavumutur. Ta
kip eden dnem -biz ona Nannar Devri diyelim- Smer tarihe
sindeki en parlak dnemlerden biridir; ayn zamanda da S
mer' in son zafer nidasd r.
Nannar'n i planna gre verdii ilk emir, kendi ehrini yani
Ur'u byk bir metropol ve usuz bucaksz bir impara torluun
Felaketi Balagc 331
bakenti yapmaktr. Tarihilerin nc Ur Hanedan olarak bil

dikleri yeni bir hkmdarlk soyu seen Nannar, bu bakenti ve
de tm Smer medeniyetini maddi ve kl trel ilerlemenin ben
zeri grlmemi zirvelerine tamtr. evresi duvarlarla evrili
ehre hakim olan kocaman bir zigurata (ekil 90) yerleen -o zi
gurat ki ufalanm kalntlar aradan geen drt bin yla ramen
halen korku verici ekilde Mezopotamya dzlklerinde yksel
mektedir- Nannar ve kars Ningal, devlet ilerinde etkin grev
ler alrlar. Rahipler ve grevliler hiyerarisinin (banda kral bu
lunmaktadr, ekil 91) elik ettii ift Smer'in tahl ambar ol
mas iin ehrin tarmna yn verirler; Ur'u Yakn Dou'nun yn
ekil 90
ekil 91
332 Tanrlarn ve llsanlann Savalar
ve giysi merkezi yapmak iin koyun yetitirilmesinde etkili olur

lar ve Ur tacirleri binlerce yl boyunca unutulmaz klacak ekil
de kara ve deniz zerinden d ticareti gelitirirler. Hem hzla ge
lien ve uzak noktalara dek uzanan ticaret balantlarna hizmet
etmesi hem de ehrin savunmasn glendirmesi amacyla eh
ri evreleyen duvarlar su trafiine elverili bir kanalla evrelen
mitir. Kanal zerinde ileyen iki liman -Bat Liman ve Kuzey
Liman- vardr; bir de iki kanal da birbirine balayan ve byle
likle kutsal blgeyi, sarayn ve idari makamlarn olduu yeri,
ehrin ikamete ve ticarete ayrlm blmndert ayran bir i-ka
nal mevcuttur (ekil 92). Bu yle bir ehirdi; ki beyaz evleri -ba-
ekil 92
zlar ok katl (ekil 93)- uzak bir mesafeden bakldnda inci

gibi parlamaktadr; ou kesiim noktasnda birer mabet bulu
nan sokaklar dz ve genitir; bu, przszce ileyen bir yne
tim altndaki alkan insanlarn iyiliksever tanrlarna dua et
meyi asla ihmal etmeyen dindar insanlarn ehridir.
Felaketin Balagc 333
nc Ur Hanedan'nn ilk hkmdar Ur-Namm ("Ur'un

Mutluluu") basit bir lml deildir: Annesi tanra Ninsun
olan bir yar-tanrdr o. Ardnda brakt kapsaml kaytlarnda,
"Anu ve Enlil'in krall Urdaki Nannar'a vermelerinin" ve Ur
Nammu'nun insanlarn "Adil oban" seilmesinin hemen ar
dndan tanrlarn Ur-Nammu'ya ahlaki bir yenilenme hareketi
balatmas iin talimat verdikleri anlatlr. Laga'l Urukagina
ynetimi altnda balatlan ahlaki deiimden sonraki yz
yllk dnem, Akkad'n ykseliine ve dne, Anu'nun oto
ritesine ba kaldrlmasna ve Enlil'in Ekur'unun kutsallnn
kirletilmesine tank olmutur. Adaletsizlik, zulm ve ahlakszlk
yaygnlamtr. Ur-Nammu'nun ynetimi altndaki Ur' da Enlil,
insanolunu bir kez daha "ktlklerden" "adalet" yoluna y
neltebilmek iin bir giriim balatr. Yeni bir adalet ve sosyal
davran kanunu ilan eden Ur-Nammu, "lkede eitlii salar,
iftiray yasaklar, iddet ve kavgaya son verir."
Bu "Yeni Balang"tan ok ey bekleyen Enlil -ilk kez- Nip
pur'un muhafzln Nannar'a emanet eder ve (Naram-Sin tara-
ekil 93
fndan tahrip edilen) Eku'un restorasyonu iin Ur-Nammu'ya

gereken talimatlar verir. Ur-Nammu, onu aletleri ve sepetiyle
birlikte, bir inaat olarak tasvir eden bir ta ant dikerek bu
olay lmszletirir (ekil 94). tamamlandnda, Enlil ve
Ninlil yenilenen evlerine yerlemek zere Nippu'a dndler.
Bir Smer yaztnda "Enlil ve Ninlil orada mutludur," denil
mektedir.
Doru-Yola-Dn program, sadece insanlara sosyal adale
ti getirmeyi deil, ayrca tanrlara doru ekilde ibadet etmeyi
de kapsamaktayd. Bu dorultuda Ur-Nammu. U'da baard
nemli ilere ilave olarak, Uruk'ta Anu ve nanna'ya, U'da (an
nesi) Ninsun'a, Larsa'da Utu'ya, Adab'da Ninhursag'a adanm
olan yaplar da restore ettirmi ve geniletmiti; ayrca, En
ki'nin ehri Eridu'da baz tadilat ilrini de stlenmiti. Listede
yer almad dikkat eken yerler Ninurta'nn Laga' ve Mar
duk'un Babil'idir.
Ur-Nammu'nun sosyal reformlar ve U'un ticaret ve endst
ri alanlarnda kaydettii baarlar tarihilerin nc Hanedan
zamanlarn sadece refah deil ayn zamanda da bar dnemi
olarak deerlendirmelerine yol amtr. Bu yzden de Ur ehri
kalntlar arasnda bulunan ve vatandalarnn yapt ileri ta
rif eden iki kitabe -biri Bar Kitabesi, dieri ise artc ekilde
bir Sava Kitabesidir (ekil 95)- tarihilerin kafasn kartrm-
tr. Ur halknn eitimli ve savaa hazr askerler olarak tasvir
edilmeleri bu tabloda yerine pek o turtulamayan bir paradr.
Ancak silahlar, askeri giysiler ve sava arabalarna dair arke
olojik kantlar kadar, saysz yaztn ortaya koyduu gerekler
de bu barsever toplum portresini yalanlar niteliktedir.
Gerekte, Ur-Nammu'nun ilk icraatlarndan biri Laga'a bo
yun edirmek ve valisini katletmek, ardndan da dier yedi eh
ri igal etmek olmutur.
Askeri nlemler yalnzca Nannar ve U'un hakimiyetlerinin
ilk aamasyla snrl deildir. Yaztlardan rendiimize gre
Ur ve Sme'in "Ur-Nammu'dan mutlu olduu ve refah gnle
ri yaad" dnemlerinden ve Ur-Nammu Nippu'daki Eku'u
yeniden ina ettikten sonra, Enlil onu lahi Silah elinde tutma
ya layk grmtr; onunla birlikte, Ur-Nammu'nun "uzak l
kelerdeki" "kt ehirlere" boyun edirmesi gerekecektir:
Dman topraklarnda,
isyankarlar ldrp st ste yan
lahi Silah,
O, Tanr Enlil,
Ur-Nammu'ya, obana verdi;
Yabanc lkeleri bir boa gibi yerle bir edecek,
Onlar bir aslan gibi avlayacak;
Kt ehirleri yok edecek,
Bylece o yerleri,
Kutsal varla ba kaldranlardan arndracak.
ekil 94
ekil 95
336 Tan rlarn ve salarm Savalar
Bu szckler Kitab Mukaddes'teki lml krallar aracly

la 11gnahkar ehirlere" ve onlarn "gnahkar halkna" ynelti
lecek tanrsal gazap kehanetlerini anmsatmaktadr; refah kl
altnda yeniden balatlmaya hazr bir tanrlar aras savan -kit
leleri kendilerine balamak iin giritikleri bitmek bilmeyen
mcadele- gizlendiini ortaya koymaktadr.
Ac gerek, 11Nannar'n Kudreti" unvann alacak kadar g
l bir savaya dnen Ur-Nammu'nun, sava alannda kendi
trajik lmyle bulumasdr. 11Dman topraklar ayaklanm
tr, dman topraklar saldrganca davranmtr"; o ad belirsiz
uzaklardaki lkede yaplan savalardan birinde Ur-Nam
mu'nun sava arabas amura saplanm, Ur-Nammu arabadan
dm ve "araba," onu 11sava alannda paralanm bir testi
gibi brakarak" 11frtna gibi yoluna gevam etmitir." Trajedi, ce
sedini Smer' e gtren kayn 11bilinmeyen bir yerde batmasy
la" daha da iddetlenir; 11dalgalar onu dibe batrd, iinde o da
[Ur-Nammu] vard."
Haberler Ur'a ulatnda ehre byk bir matem hakim ol
mutu; insanlar halkna adil, tanrlarna ise drst davranan
byle bir Adil oban'n nasl olup da bu denli utan verici bir
sonla karlatn anlayamadlar. 11Tanr Nannar'n niin onun
elini tutmadn, Gklerin Kraliesi nanna'nn niin o kutsal
kolunu omzuna dolamadn, yrekli Utu'nun niin ona yar
dmc olmadn" anlayamazlar bir trl . . . Ur-Nammu'nun ac
kaderi yazlrken, bu tanrlar niin 11kenara ekilmilerdir?" Bu,
kesinlikle byk tanrlarn ihanetidir:
Kahramann kaderi nasl da deitirildi!

Anu, kutsal sznden dnd . . .
Enlil, onun kaderi hakkndaki hkm
hilekarca deitirdi...
Ur-Nammu'nun lm ekli (M.. 2096) Kitab Mukaddes'te

11kendisini satt" ve 11Tanr'nn gznde kt olan yapt"
sylenen bir krala benzetilebilecek olan varisinin davranlarn
Felaketin Balmgc 337
aklayabilir. Ad ulgi olan bu kral tanrsal kehanetlerle do

mutur; bu ocuun Enlil'in Nippur'daki tapnanda Ur-Nam
mu ve Enlil'in ba rahibesi arasndaki birleme sonucunda do
masn bizzat Nannar ayarlamtr, bylelikle "kk bir Enlil...
krallk ve tahta yarar bir ocuk doabilecektir."
Yeni kral, usuz bucaksz imparatorluunu barl yollarla ve
dinsel uzlamayla bir arada tutmay seerek uzun srecek h
kmdarlk dnemine balar. Tahta kar kmaz Ninurta iin Nip
pur' da bir tapnak ina etmeye giriir; bu durum, Ur ve Nippur'u
"Karde ehir" ilan etmesini salar. Ardndan bir gemi yapp ona
Ninlil'in adn verir ve "Yaama Uu lkesi"ne gider. iirleri,
kendisini ikinci bir Glgam gibi grdn kendisinden nce
yaam olan bu kraln ayak izlerini "Yaam lkesi"ne yani Sina
yarmadasna dek takip ettiini ortaya koymaktadr.
"Rampal Yer"e (ya da "Ykseltilmi Yer") inen ulgi, bura
da Nannar'a bir sunak yapar. lke iinde yolculuuna devam
ederek Hursag'a -Ninhursag'n Sina'nn gneyindeki Yksek
Da- ular ve bir sunak da buraya yapar. Yarmada iinde do
larken BAD.GAL.DNGR (Akkadcada Dur-Mal-l) adnda
bir yere gelir; buras "Tanrlarn Yce Kalesi" dir. imdi o ger
ekten de Glgam' a benzemitir nk Kzl Deniz tarafndan
gelen Glgam da Negev ile Sina topraklar arasndaki bu ge
itte dua etmek ve tanrlara adak sunmak iin mola vermitir.
ulgi burada "Yarglayan Tanr" ya bir sunak ina eder.
Smer'e geri dn yolculuuna balad srada ulgi h
kmdarlk koltuundaki sekizinci ylndadr. Bereketli Hi
lal' den geen gzergah, "Parlak Kehanetler Yeri"ne ve "Karla
Kapl Yer"e sunaklar yapt Kenan ve Lbnan' da balamtr;
amac uzak eyaletlerle imparatorluk balarn kuvvetlendirmek
olan, bu yzden de kasten ardan alnarak srdrlen bir yol
culuktur bu. ulgi'nin impara torluu siyasi ve askeri ynden
bir arada tutan ve ayn zamanda da ticaret ve refah artran bir
ulam a kurmas yine bu yolculuun bir sonucudur. Yerel ka
bile reisleriyle ahsen tanan ulgi, kurduu balar kzlar iin
evlilikler ayarlayarak daha da glendirdi.
338 Tmrlnrn ve nsnnlnr Snvnlnr
ulgi, drt yabanc dil renmesiyle vnerek Sme'e d

ner; imparatorluk apndaki nfuzu doruk noktasna kmtr.
Minnettarlnn gstergesi olarak Nannar /Sin iin Nippu' daki
kutsal blgede bir tapnak ina eder. Karlnda ise "Anu'nun
Ba Rahibi, Nanna'n Rahibi" nvanlaryla dllendirilir. ulgi
silindir mhrleri zerine iki seremoniyi de kaydetmitir (ekil
96 ve 97).
ekil 96
ekil 97
Ancak ulgi, zaman ilerledike, Urun zenginliklerini eyalet

lerin sert koullarna giderek daha ok tercih etmeye balar ve
buralarn ynetimini Soylu Elilere brakr. Zamannn byk
bir blmn kendisinin bir yar-tanr olduunu hayal edip v
g dolu ilahiler yazarak geirmektedir. Onun bu saplants gel
mi gemi en ayartc kadnn dikkatini sonunda eker: nan
na . . . Yeni bir frsatn kokusunu alarak ulgi'yi "nanna iin se
ilmi kii" yaparak Uruk'a davet eder ve Anu'ya adanm tap
nakta onunla ilikiye girer. ulgi'nin kendi ifadesinden alnt ya
pyoruz:
Bir karde gibi yakn olan cesur Utu'yla,

Anu'nun kurduu tapnakta,
gl bir iki itim.
Ozanlarn benim iin yedi ak arks syledi.
Gkyz ve yeryznn rahimi, kralie nanna,
hemen yan bamda, tapnanda ziyafetteydi.
lke iinde ve dnda huzursuzluk giderek artarken ulgi

gney doudaki Elam eyaletinden askeri destek ister. Elam va
lisinin kzyla evlenip eyiz olarak ona Larsa ehrini verir; kar
lndaysa vali, ulgi'ye yabanc bir lejyon olarak hizmet et
meleri iin Smer' e Elam birliklerini sokar. Ancak Elam birlikle
ri lkeye bar yerine daha ok sava getirirler; ulgi dneminin
yllk kaytlar kuzey eyaletlerinde defalarca yinelenen ykm
dan sz etmektedir. ulgi, bat eyaletlerini barl yollarla kont
rol altnda htmaya alr ve ohz yedi yllk hkmdarlk d
nemindeki ilk anlamay -anlam aka Kenan/Filistin kkeni
ne iaret eden- Puzur--Dagan adndaki yerel bir kralla yapar.
Bu anlama ulgi'nin "Drt Blgenin Kral" unvann geri ka
zanmasn salamtr. Ne yazk ki batdaki bar pek de uzun
srmez. ulgi krk birinci ylnda (M.. 2055) Nannar/Sin'den
baz kehanetler alr ve bunun zerine Kenan eyaletleri zerine
byk bir sefer balatlr. ulgi iki yl iinde "Kahraman, Ur
Kral, Drt Blgenin Hakimi" unvanna yeniden sahip kacak
tr.
Kantlar, bu sefer srasnda Elam birliklerinin eyaletleri kont
rol altna almak zere kullanldklarn ve bu yabanc birliklerin
Sina kaplarna dek ilerlediklerini gsterir. Komutanlar kendisi
ne "Hkmeden Tanr'nn en sevdii, nanna'nn sevgilisi, Dur
lu fatihi" demektedir. Ancak birlikler geri ekilir ekilmez kar
klk yeniden ba gsterir. ulgi M.. 2049 ylnda Mezopotam
ya'y korumak iin "Bat Duvar"nn ina edilmesi emrini verir.
Tahtnda sarsntl bir yl daha geiren ulgi her ne kadar h
kmdarlnn sonuna dek "Nanna'n sevgili kulu" unvann
kullanmaya devam ettiyse de "ilahi emirleri yerine getirmemi-
340 Tan rlarn ve sanlarm Savalar
tir, drstln kirletmitir." Bylece, ona bir "gnahkar l

mn" layk grrler. Yl, M.. 2048' dir.
ulgi'nin Ur tahtndaki varisi olu Amar-Sin' dir. Her ne ka
dar krallnn ilk iki senesi savalaryla hafzalara kaznm ol
sa da takip eden yl barla gemitir. Ancak altnc ylnda
kan bir isyan Aur'un kuzey blgesinin igal edilmesini gerekti
rir ve yedinci ylda -M.. 2041- ba tdaki drt mevzinin ve "on
larn topraklarnn" sindirilmesi iin byk bir askeri harekata
gerek grlr.
Bu harekat anlalan ok baarl olamamtr nk ardn
dan Nannar'n krala geleneksel unvan takdimi yaplmaz. Aksi
ne, Amar-Sin'in dikkatini Eridu'ya -Enki'nin ehri!- ynelttiini,
orada bir kraliyet evi ina ettiini ve rahiplik gorevini stlendi
ini reniyoruz. Dinsel grevlerdeki-bu keskin dnn ardn
da Eridu'nun tersanelerini kontrol etme arzusu olabilir nk
bunu izleyen (dokuzuncu) sene Amar-Sin deniz yoluyla nce
den ulgi'nin gittii o "Rampal Yer"e gider. Ancak "Yaama
Uu lkesi" ne vardnda buradan teye gidemez; akrep (ya
da ylan) sokmas sonucu lr.
Tahta, kardei u-Sin kar. Hkmdarlnn dokuz yl
(M.. 2038-2030) -her ne kadar kaytlar arasnda kuzey blgele
rine dzenlenen iki akna rastlansa da- daha ok savunma n
lemleriyle dikkat ekmektedir. Bu nlemlere Bat Duvar'nn
Amuri saldrlarna kar takviye edilmesi ve iki geminin inas
da dahildir: "Byk Gemi" ve "Abzu Gemisi." yle gzkyor
ki u-Sin, deniz yoluyla kamay planlamtr. . .
Ur'un bir sonraki (ve d e son) kral olan bbi-Sin tahta kt
nda, batdan gelen yamaclar Mezopotamya topraklar iin
de Elam'n paral askerleriyle arpmaktadr. Ksa bir sre son
ra Sme'in kalbi artk igal altndadr; Ur ve Nippur halklar ise
salam duvarlar arasnda kapana kslmlardr ve bylece Nan
na'n nfuzu kk bir yerleim blgesi iine skmtr.
Daha nce de olduu gibi, sahneye kmay bekleyen bir tan
r vardr: Marduk. stnlk salama zamannn en sonunda ge
lip attna inanarak srgn edildii topraklar terk eder ve ta-
kipilerini Babil' e geri gnderir.

Ve ardndan Korku Veren Silahlar serbest braklr ve Tu
fan' dan bu yana insan rknn bana gelen hibir eye benzeme
yen bir felaket sonunda darbesini indirir.
- 13 -
BRAHM:
KADER YILLARI
inar kral Amrafel,

Ellasar kral Aryok,
Elam kral Kedorla' omer
ve Goyim kral Tidal zamannda;
Bunlar, Sodom kral Bera'ya,
Gomora kral Bira'ya,
Adma kral inay' a,
Sevoyim kral emeve' e
ve Bala kralna, yani Soa' a kar sava ahlar.
Yaratl Kitab'nn 14. Blm'nde Dou'daki drt kralln

Kenan'n be kralna kar ittifak oluturduu alar ncesine
ait bir sava anlatan Kitab Mukaddes hikayesi ite byle ba
lar. Bu, bilim adamlar arasnda tm zamanlarn en youn tar
hmalarndan birini yaratan bir hikayedir nk ilk bran ata
lardan olan brahim'in yksn branilerle ilgisi olmayan be
lirli bir olayla birletirir ve bylece bir ulusun douuyla ilgili
Kitab Mukaddes kaytlarn tarafszca dorulama imkan yara
tr.
Belki oumuz, bu krallarn kimliklerini renebilmenin ve
brahim'in yaad gerek zaman tam olarak bilebilmenin ne
kadar mthi olacan aklmzdan geirmiizdir. Peki ama
342
brahim: Kader Yllar 343
Elam' tanyorsak ve inar lkesinin Smer olduunu biliyor

sak, adlar geen bu krallar kimdir ve Dou' da saylan dier l
keler hangileridir? Bamsz kaynaklarca kantlanmad srece
Kitab Mukaddes'teki tarihenin doruluunu sorgulayan
Kitab Mukaddes aratrmaclar u soruyu sorarlar: Kedor
la' omer, Amrafel, Aryok ve Tidal adlarna niin Mezopotamya
yaztlarnda rastlanmamaktadr? Ve hi var olmamlarsa, byle
bir sava hi gereklememise, brahim hikayesinin geri kalan
na ne lde gvenilebilir?
Onlarca yl boyunca Eski Ahit'i eletiren aratrmaclarn
baskn kt gzlendi; derken, on dokuzuncu yzyln sonlar
na yaklalrken Kedorla'omer, Aryok ve Tdal'in isimlerini ie
ren Babil tabletlerinin bulunmasyla bilim ve din dnyas byk
bir sarsnt geirdi. Tabletlerdeki hikaye Kitab Mukaddes' de
kinden pek de farkl deildi.
Bu bulu 1897 ylnda Londra'daki Victoria Enstitsnde,
Theophilus Pinches'in dzenledii bir seminerde ilan edildi.
British Museum' daki Spartoli Koleksiyonuna ait olan tabletleri
inceleyen Pinches bunlarn geni apta bir savaa tanklk ettik
lerini grmt. Bu savata, Kudur-laghamar adndaki Elam
kral, Eri-aku ve Tud-gula adndaki krallarla -brancaya kolay
lkla Kedorla' omer, Aryok ve Tidal olarak evrilebilecek isimler
bir ittifak kurmutu. Yaynlanan seminer almasn, ivi yaz
nn byk bir titizlikle hazrlad kopyas ve bunun tercme
siyle birletiren Pinches, Kitab Mukaddes hikayesinin gerek
ten de bamsz bir Mezopotamya kayna tarafndan destek
lendiini artk kantlayabilecek durumdayd.
Dnemin Asur bilimcileri hakl bir heyecanla Pinches'n ivi
yazs isimleri okuma biimini onayladlar. Tabletler gerekten
de "Elam lkesi kral Kudur-Laghamar" dan sz etmekteydi;
Kitab Mukaddes'teki "Elam kral Kedorla' omer" e artc e
kilde benzemekteydi; tm tarihiler, bunun kusursuz bir Elam
soylu ad olduunda birletiler. smin nne getirilen Kudur
("Hizmetkar") unvan, dier baz Elam krallarnn adlarnda da
kullanlmt ve Laghamar, belirli bir tanry Elam dilinde tanm-
344 T1111rlam ve 11san/11n11 Savalar
layan bir sfatt. Babilce ivi yazsyla yazlm metinde Eri-e-a

k olarak okunan ikinci ismin, "Tanr Aku'nun hizmetkar" an
lamna gelen orijinal bir Smer ismine, ER.AKU'ya karlk gel
dii kabul edildi. Aku, Nannar /Sin' in adlarndan biriydi. Lar
sa' daki Elam krallarnn "Sin' in Hizmetkar" adn tadklar
dier birka yazttan da bilinmektedir ve bu yzden de kral Ar
yok' un kraliyet ehri olan Larsa'nn Kitab Mukaddes'te geen
Ellasar'n olduunu kabul etmek hi de zor deildi. Tarihiler
ayn zamanda, Babil metnindeki Tud-ghula'nn Kitab Mukad
des'teki "Goyim kral Tidal" olduu konusunda <la hemfikirdi
ler ve Yara tl Kitab'nn Goyim ile "ulusal-airetleri" kastettii
ni kabul etmilerdi. ivi yazs tabletlerde Kedorla'omer'in mt
tefikleri arasnda bu airetlerin de ad saylmaktayd.
O halde aranlan -sadece Kitab Mukaddes'in doruluuna
ve brahim' in varlna deil, ayn zamanda kart uluslarara
s bir olaya dair- kant ite tam buradayd!
Bu heyecan ne yazk ki fazla uzun srmeyecekti. "Maalesef"
-A. H. Sayce'in bu bulutan on bir yl sonra Kitab Mukaddes
Arkeoloji almalar Cemiyeti'ne hitaben yapt konumasn
dan alntlanan bir ifade- Pinches'nkini dorulamas beklenen
gncel bir bulu aksine onu bir kenara itmi ve hatta gvenilir
liini sarsmt.
Bu ikinci bulu stanbul'daki Osmanl mparatorluu Mze
sindeki tabletler arasnda ayn Kudur-laghamar'dan sz edilen
bir Hammurabi mektubu bulduunu aklayan Vincent Scheil
tarafndan ilan edilmiti. Mektup, Larsa kralna hitaben yazld
ndan Peder Scheil bu kraln ada olduklarna ve bu yz
den de Kitab Mukaddes'teki Dou'nun drt kralndan ne
uyduklarna karar vermiti. Hammurabi ise "inar kral Amra
fel" den bakas deildi!
Bir sre iin bulmacadaki tm paralarn yerli yerine oturdu
u dnld; Amrafel'in Hammurabi olduunu aklayan
ders kitaplar ve Kitab Mukaddes yorumlaryla bugn bile kar
lamak mmkndr. brahim'in bu hkmdarn ada ol
duu sonucu, olas gzkmekteydi nk o zamanlar Hammu-
rabi'nin M .. 2067 ile 2025 arasnda hkm srdne inanl

maktayd ve bu brahim'i, krallar savan ve takip eden Sodom
ve Gomora ykmn M.. nc bin yln sonlarna yerletir
mekteydi.
Ancak, sonraki aratrmalar tarihileri Hammurabi'nin as
lnda daha ge bir dnemde (Cambridge lka Tarihi'ne gre
M.. 1 792'den 1 750'ye dek) krallk yaptna ikna ettiinde,
Scheil'n grnte kantlad e zamanllk teorisi kt ve bu
lunan yaztlarn -Pinches'nkiler bile- dayanandan phe du
yulmaya baland. Bu noktada gzden kaan ey, Pinches'n me
tindeki kral hakkndaki yknn, bu kraln kiminle z
deletirildiine baklmakszn -ivi yazs metinlerdeki Kedor
la' omer, Aryok ve Tidal Hammurabi'nin adalar olmasalar
bile- yine de "dikkat ekici tarihsel bir tesadf olduuna ve ilgi
yi hak ettiine" dair dile getirdii itirazlaryd. 1 9 1 7' de, Alfred
Jeremias [Die sogenanten Kedorlaomer-Texte (Sz Konusu
Kedorla'omer Yaztlar)] bu konuya duyulan ilgiyi yeniden can
landrmaya altysa da akademik evreler Spartoli tabletlerine
iyi niyetli bir ihmalkarlkla yaklamay tercih etti.
Bu yaztlar British Museum'un zemin katnda, yarm yzyl
boyunca tozlanmaya terk edildi; ta ki M. C. Astour konuyu [Po
litical and Cosmic Symbolism in Genesis 14 (Yaratl 14'teki Politik
ve Kozmik Sembolizm)] Brandeis niversitesinde yeniden ele
alana dek . . . Sz konusu metinlerin Kitab Mukaddes ve Babil
yazarlarnn daha eski ve ortak bir Mezopotamya kaynana da
yandn kabul eden Astour Dou'nun drt kraln yle tanm
lad: 1 ) M.. sekizinci yzyldaki Babil kral; 2) M.. on nc
yzyldaki Asur kral; 3) M.. on altnc yzyldaki Hitit kral ve
4) M.. on ikinci yzyldaki Elam kral. Hibiri birbiriyle ya da
brahim'le ayn dneme rastlamad iin Astour, zekice, bu
metnin tarihsel deil dinsel felsefe almas olduunu iddia et
ti; yazar, ahlaki bir ana fikri (kt krallarn kaderi) vurgulamak
iin drt farkl tarihi olaydan faydalanmt. Ksa sre iinde di
er akademik yaynlar Astou'un iddiasnn doru olamayaca
n ortaya koydu ve bununla birlikte Kedorla'omer Yaztlar'na
346 Tanlarn ve nsanlarn Savalar
duyulan ilgi bir kez daha snd.

Kitab Mukaddes hikayesinin ve Babil metinlerinin ok daha
eski ve ortak bir kaynaa dayandklarna dair akademik fikir
birlii, bizi Pinches'n itirazn ve temel argmann yeniden
gndeme getirmeye itmektedir: Kitab Mukaddes'te geen
nemli bir savan arka plann dorulayan ve Kitab Mukad
des'teki kraln adn veren ivi yazs metinler, nasl grmez
den gelinebilir? Bu kant -birazdan gstereceimiz gibi, felaket
yllarn anlayabilmemiz iin ok nemli olan bir kant- sadece
Amrafel, Hammurabi olmad iin ylece rafa kldrlabilir mi?
Cevap udur: Scheil'n bulduu Hammurabi mektubu ger
ekte Pinches'n buluunu geri plana atma nk Scheil onu
yanl yorumlamtr. Onun tercmesine gre Hammurabi, Lar
sa kral Sin-dinna'ya "Kedorla'omer'in gnnde gsterdii
kahramanlklar iin" bir dl sz vermiti; yleyse bu, ikisinin
bir savata Kedorla'omer'e kar birletiklerine ve bylelikle de
bu Elam kralyla ayn dnemde yaadklarna iaret ediyordu.
te Scheil'n buluunun gvenilirlii tam da bu noktada sarsl
d; nk hem Kitab Mukaddes' in bu kraln mttefik olduk
lar ifadesine hem de baz tarihsel gereklere ters dmektedir:
Hammurabi Larsa'ya sadece bir mttefik olarak d eil, "bir sa
vata Larsa'y yenmesiyle" ve kutsal blgesine "tanrlarn ona
verdii kudretli silahla" saldrmasyla vnerek kimi zaman da
bir dman olarak yaklamt.
Hammurabi mektubunun orijinal metni yakndan incelendi
inde, Hammurabi-Amrafel kimliini kantlama arzusu iinde
ki Peder Scheil'n, mektubun anlamn tersten yorumlad orta
ya kar: Hammurabi, belirli tanralar dl olarak Larsa' daki
kutsal blgeye (Emutbal) iade etmeyi teklif etmiyordu; aksine,
onlarn Larsa'dan Babil'e iade edilmelerini talep ediyordu:
Hammurabi,
Kudur-Laghamar gnlerinden beri,
Emutbal' de, kapal kaplar ardnda
yas kyafetleri iinde tutulan
tanralar hakknda
Sin-dinna'yla konutu:
Onlar senden geri istediklerinde,
adamlarma ver onlar;
Adamlar tanralarn elinden tutacak;
Onlar evlerine geri gtrecek.
Tanralarn karlmas olaynn ok daha nceden gerek

letii bylece anlalr; "Kedorla' omer gnlerinden beri" Emut
bal' de tutsak olarak tutuluyorlard ve Hammurabi, artk onlarn
Babil' e, Kedorla' ome'in onlar esir ald yere iade edilmelerini
talep ediyordu. Bu ise ancak, Kedorla'ome'n Hammurabi za
manndan ok nce yaad anlamna gelir.
Peder Scheil'n stanbul'daki Osmanl Mzesinde bulduu
Hammurabi mektubuna getirdiimiz yorumu destekleyen bir
dier gerek, Hammurabi'nin tanralarn Babil'e geri verilme
sini istedi, Sin-dinna'ya gnderdii sert sluplu baka bir mek
tupta yinelemi olmasdr. Bu defa, mektubu yksek rtbeli as
kerlerle gndermitir. Bu ikinci mektup, British Museum' da
(No. 23, 131) bulunmaktadr ve L. W. King'in Letters and Inscrip
tions of Hammurabi (Hammurabi'nin Mektuplar ve Kitabeleri)
adl almasnda yaynlanmtr:
Sin-dinna'ya Hammurabi yle seslenir:

imdi, Ulam Komutan Zikir-liu'yu,
ve n-cephe Komutan Hammurabi-bani'yi
Emutbal' deki tanralar getirsinler diye gnder1yorum.
Tanralarn Larsa' dan Babil' e iade edilecekleri, mektubun

devamndaki talimatlarda aka belirtilmitir:
Tanralarn, tapnaa benzetilmi bir kayk iinde,

dinsel merasimlerle,
Babil' e yolculuk etmelerini sala.
Onlara tapnak kadnlar elik etmeli.
348 Tarlar ve nsanlarn Savalar
Tanralara yiyecek olarak kay,

saf kaymak ve tahlla doldurmalsn;
tapnak kadnlarn beslemek iin,
kaya, Babil yolculuu boyunca yetecek kadar,
koyun ve erzak da koymalsn;
Ve kay yedekte ekecek adamlar,
ve tanralar gvenli bir ekilde
Babil' e ulatracak askerler semelisin.
Sakn onlar geciktirme;
Babil'e ok abuk ulamalarn sala.
Bu mektuplar -Larsa'nn mttefiki dil, dman olan

Hammurabi'nin kendi zamanndan ok nce Elaml Larsa kral
Kudur-Laghamar zamannda yaanen olaylarn bedelinin den
mesi peinde olduunu gzler nne serer. Hammurabi mek
tuplarnn metinleri Kedorla'omer'in ve Larsa' daki ("Ellasar")
Elam hkmdarlnn ve tabii ki Kitab Mukaddes hikayesin
deki nemli paralarn gerekliini bylelikle kantlar.
Peki, bu nemli paralarn ait olduu dnem hangisidir?

Tarihi kaytlarn saptamasna gre, hkmdarlnn yirmi
sekizinci ylnda (M.. 2086) kzn Elaml bir kabile reisine ve
ren ve ona eyiz olarak Larsa ehrini armaan eden kii kral ul
gi' dir. Elamllar ise bunun karlnda, Elaml birliklerin olu
turduu "yabanc bir orduyu" ulgi'nin emrine verirler. Bu bir
likler ulgi tarafndan Kenan'n da iinde olduu bat eyaletle
rine boyun edirmek amacyla kullanlr. Kitab Mukaddes ve
Mezopotamya kaytlarn iine alan tarihsel zaman aral bize
gre ulgi'nin hkmdarlnn son ylna ve Ur'un hemen ar
dndan tahta kan Amar-Sin ynetimi altnda halen imparator
luk bakenti olduu dnemlerle tam olarak rtmektedir.
Biz, brahim' in izini srmemiz gereken tarihsel dnemin ite
tam bu zaman aralnda olduuna inamyoruz nk -birazdan
gstereceimiz gibi- brahim'in hikayesi Ur'un d yksy
le birlikte rlmtr. Onun gnleri Smer' in de son gnleridir.
Amrafel-Hammurabi aklamasnn itibar kaybetmesiyle bir

likte brahim'in yaad an tespit edilmesi ii kuralsz ve
herkese ak bir yara dner; bu ilk peygamberi srail'in ok
sonraki kralnn varisi yapacak kadar ileri tarihler ne srenler
bile kmtr. . . Ancak onun dneminin ve o srada geen olay
larn tam tarihini bulmak iin tahminler yrtmeye hi gerek
yoktur; gereken bilgi Kitab Mukaddes'in ta kendisinden gelir;
tek yapmamz gereken onun doruluunu kabul etmektir.
Kronolojik hesaplama artc derece basittir. Balang nok
tamz, Sleyman'n Kuds kral olduuna inanlan yl olan
M.. 963'tr. Krallar Kitab, Sleyman'n Kuds' teki Yehova Ta
pnann yapmna, krallnn drdnc ylnda baladn ve
tapnan on birinci yln sonlarna doru tamamladn ak
ekilde belirtmektedir. Ayrca, l. Krallar 6:1 'de, "srail halk M
sr' dan ktktan drt yz seksen yl sonra Sleyman, krallnn
drdnc ylnda . . . Yehova Tapnann yapmna balad" de
nilmektedir. Bu ifade, sraillilerin Msr' dan kndan balayp
Azarya'nn "Sleyman'n Kuds'te yaptrd tapnakta kahin
lik yapt" O .Tarihler 5:36) dneme kadar, aradan her biri gele
neksel olarak krk yl sren on iki kahin neslinin gemi olma
syla (kk bir farkla da olsa) des teklenmektedir.
Her iki kaynak da aradan 480 yl getii konusunda fikir bir
lii iindedir, yalnzca u farkla; biri, tapnan inaatna bala
nlan tarihten (M.. 960), dieri ise onun tamamland ve ka
hinlik hizmetlerinin balad tarihten (M.. 953) itibaren say
maya balar. Bu da sraillilerin Msr' dan kn ya M.. 1440
ylna, ya da M..1443 ylna yerletirir ki bize gre bu son tarih,
dier olaylarla daha net bir e zamanllk sunmaktadr.
Bu yzyln banda biraraya getirilen bilgiler nda Msr
bilimciler ve Kitab Mukaddes aratrmaclar, Msr' dan kn
gerekten de M.. on beinci yzyl ortalarnda gerekletii
kararna vardlar. Ancak akademik gr, daha sonra on n
c yzylda karar kld nk bu tarih, Kitab Mukaddes'te Ke
nan lkesinin srailliler tarafndan igal edildii bilgisi dorul
tusunda eitli Kenan yerleimlerinin arkeolojik tarihleriyle da-
ha iyi uyumaktayd.
Fakat bu yeni tarih henz ounluk tarafndan kabul gr
m deildi. Fethedilen ehirler arasnda en nls Eriha'yd ve
burada kazlar yapan saygn isimlerden biri (K. M. Kenyon), en
olas ykm tarihinin yaklak olarak M.. 1560 -Kitab Mukad
des'teki olaylardan ok sonra- olabilecei sonucunu karmt.
Dier taraftan, Eriha'nn ba arkeolou olan J. Garstang [The
Story of Jericho (Eriha'nn yks )], igalin M..1400 ile 1385
arasndaki bir tarihe denk geldiine inanmaktayd. sraillilerin
Msr dan ktktan sonra orak arazilerde aray iinde dolatk
lar krk yllk sreye ilave olarak o ve dier arkeologlar M
sr dan k iin M.. 1 440 ile 1 425 arasndaki bir tarihi destek
leyen kantlar buldular. Bu zaman aral bizim M.. 1 433 ne
rimizle uyumaktadr.
Bir yzyldan uzun bir sre, tarihiler gnmze dek gelen
Msr kaytlarnda, Msr'dan k ve onun tarihine ilikin bir
ipucu aradlar. Grnrdeki tek bavuru kayna Manetho'nun
yazlaryd. Against Apion (Apion'a Kar) eserinde Josefyus'un
tekrarlad gibi, Manetho "Tanr'nn honutsuzluu Msrn
zerine ktkten sonra" Tutmosis adndaki bir firavunun o
ban nsanlar'yla, "doudan gelen insanlarn Msr boaltmas
ve rahatsz edilmeden nereye isterlerse oraya gitmeleri" iin bir
anlama yaptn belirtmiti. Bu insanlar bylece oradan ayrl
dlar ve l aarak 'bugn Yehuda denilen lkede bir ehir
kurdular. . . ve ona Kuds adn verdiler."
Acaba Josefyus, Manetho'nun yazlarn Kitab Mukaddes
hikayesine uydurmak zere deitirmi miydi yoksa sraillile
rin yabanc topraklardaki misafirliine, karlatklar acmasz
la ve kanlmaz ekilde Msr dan g e tmelerine ilikin olay
lar gerekten de en nl firavunlardan biri olan Tutmes zama
nnda m gereklemiti?
Manetho, on sekizinci hanedann firavunlarna ayrd bir
blmde "kr insanlarn Msr dan kovan bir kral" dan sz eder.
Msrbilimciler, Hiksos halknn (Asya kkenli "oban Krallar")
M.. 1567'de on sekizinci hanedann kurucusu Firavun Ahmo-
sis (Greke Amosis) tarafndan kovulmasn, bugn tarihsel bir

gerek olarak kabul etmektedirler. Msr' da Yeni Krallk dne
mini balatan bu yeni hanedan pekala da Kitab Mukaddes'te
"Yusuf hakknda bilgisi olmad" sylenen yeni firavunlar ha
nedan olabilirdi (Msr' dan k 1 :8).
kinci yzylda Antakya Piskoposu olan Theophilus da yaz
larnda Manetho' dan sz etmekte ve branilerin kral Tutmosis
tarafndan kleletirildiini; "firavun adna Pitom, Ramses ve
bir ad da Heliopolis olan On adnda gl ehirler yaptklar
n" ve sonunda "ad Amasis olan" bir firavun zamannda M
sr' dan ayrldklarn belirtmektedir.
Eski kaynaklardan anlaldna gre sraillilerin ilesi Tut
mes adndaki firavun zamannda balam ve Amasis adndaki
varisi dneminde Msr' dan ayrlmalaryla doruk noktasna
ulamtr. Peki, bugne dek kabul gren tarihi gerekler neler
dir?
Ahmosis'in Hiksos halkn kovmasnn ardndan Msr taht
na kan varisleri -antik a tarihilerinin belirttiine gre ile
rinden bazlarnn ad Tutmes' tir- deniz yolunu kullanarak B
yk Kenan' a askeri seferler dzenlemeye baladlar. Profesyo
nel bir asker olan 1. Tutmes (M.. 1525-1512), Msr' da seferber
lik ilan etmi ve Asya iine, Frat kadar uzak noktalara dek as
keri harekatlar dzenlemiti. Bize gre sraillilerin sadakatsizli
inden ekinen de yine oydu; "bir sava karsa, dmanlarm
za katlrlar" diyordu ve bu yzden, yeni doan srailli erkek
bebeklerin ldrlmesi emrini verdi (Msrdan k 1 :9-16).
Hesaplarmza gre Musa, 1. Tutmes'in lmnden bir yl nce,
M.. 1513'te domutu.
J. W. Jack [The Date of the Exods (Msr'dan k'n Tarihi)]
ve dierleri bu yzyln balarnda bebek Musa'y nehirden
karan ve onu kraliyet saraynda yetitiren "Firavun'un kz"nn
Hatepsut olup olmadn aratrdlar. Hatepsut, 1. Tutmes'in
resmi einden doan en byk kzyd ve zamann "Kraln K
z" -Kitab Mukaddes'teki tanmlamayla ayn- unvann alan tek
prensesiydi. Biz, "Firavun'un kz"nn gerekten de o olduun-
352 Tar/arm ve salar Savalar
da inanyoruz. Musa'ya evlat edindii ocuu gibi davranmay

srdrmesi, tahta kan vey aabeyi il. Tutmes'le evlendikten
sonra bir erkek evlat douramam olmasyla aklanabilir.
il. Tutmes ksa bir hkmdarlk dneminin ardndan lr.
Halefi III. Tutmes -saray kadnlarndan birinin olu- baz akade
misyenlerin lk an Napolyon'u olarak niteledikleri Msrn
gelmi gemi en byk sava-kral olmutur. Balca imar i
leri iin hara ve esir toplamak zere uzak lkelere dzenledii
on yedi seferin ou, Kenan ve Lbnan ilerine ve hatta Frat
Nehrine dek uzanan topraklara yaplmtr. T. E. Peet [Egypt and
the Old Testament (Msr ve Eski Ahit )] ve dierlerinin bu yzyl
da ne srdkleri gibi biz de sraillileri kleletirenin bu fira
vun, yani III. Tutmes olduuna inanyoruz; nk seferlerinde
kuzeydeki Naharin'e, Kitab Mukaddes'te Aram-Naharayim de
nilen ve bran peygamberlerin soyunun devam ettii Frat'n
yukarsndaki blgeye dek uzanmt. Bu, Firavun'un "bir sava
karsa, [srailliler] dmanlarmza katlrlar," (Msr' dan k
1 : 10) korkusunu gzelce aklamaktadr. Bize gre Musa'nn b
ran kkeninden haberdar olmasnn ve aka sraillilerin taraf
n tutmaya balamasnn ardndan Musa'ya lm cezas veren
ve onun Sina llerine kamasna neden olan III.Tutmes'ti.
III . Tutmes M.. 1450 ylnda ld ve ardndan tahta -Manet
ho'dan alnt yapan Theophilus'un Amasis olarak szn ettii
firavun- il. Amenofis kt. Musa'nn tahtn yeni varisinden, "in
sanlarmn gitmesine izin verin" talebinde bulunmak zere M
sr' a dnmeye cesaret etmesi gerekten de "Msr kral ldkten
uzun bir zaman sonra" (Msr' dan k 2:23) gereklemitir.
Bu yeni varis, bizce il. Amenofis'tir ve krall M.. 1450' den
1 425'e dek srmtr. Buradan kardmz sonu, Msr'dan
kn M.. 1 433'te Musa tam olarak seksen yanda iken mey
dana geldiidir (Msr' dan k 7:7).
Geriye dnk yaptmz hesaplamaya devam ederek srail
lilerin Msr' a vardklar tarihin tespit edilmesine geebiliriz. b
ran tarihi, Tanr'nn brahim' e syledii szle (Yaratl 15: 13-14)
uyumlu olarak Msr' da 400 senelik bir yerleimden sz etmek-
tedir; Yeni Ahit de bunu destekler (Elilerin leri 7:6). Oysa ki

Msr dan k Kitab "Msr da yaayan srail soyunun geici
yerleimi drt yz otuz yl srd" (1 2:40-41) demektedir. "Gei
ci yerleim" ile "Msr da yaayan" ifadelerini birlikte kullanma
nn amac (Msrda yaayan) Yusuf kavmini, Yusuf un kardele
rinin (geici olarak) Msra yeni gelen ailelerinden ayrt etmek
olabilirdi. Eer yleyse, aradaki otuz yllk fark, Yusufun otuz
yandayken "Msr Meliki" olduu gereiyle aklanabilir. Bu
da srail kavminin (Yusufun deil) Msrda tam 400 yl konak
ladn gsterir ve olay tarih cetvelinde M.. 1 833 ylna yer
letirir (1433+400).
Bir sonraki ipucu Kitab Mukaddes' teki Yaratl Kitab 47:8-
9'dan gelir: "Yusuf, babas Yakup'u getirip Firavun'un huzuru
na kard. .. Ve Firavun Yakup'a 'Ka yandasn?' diye sordu ve
Yakup Firavun'a yle cevap verdi: 'Yaadm gnler, yz otuz
yl etti."' yleyse Yakup M.. 1 963'te domutu.
Yakup doduunda shak altm yandayd (Yaratl 25:26).
shak ise babas brahim 1 00 yandayken domutu (Yaratl
21:5). Yani torunu Yakup doduunda, brahim (1 75 yana dek
yaad) 1 60 yandayd. Bu, brahim' in doumunu M.. 2123 y
lna yerletirir.
brahim'in yzyl -doumundan olu ve varisi shak'n do
umuna dek geen yzyl- bylelikle nc Ur Hanedan'nn
ykselii ve dne tanklk eden yzyldr. Kitab Mukad
des'teki kronoloji ve ierdii tarihi olaylar brahim'i -sadece bir
tank deil, ayn zamanda da bir katlmc olarak- dnemin en
nemli olaylarnn tam merkezine koyar. brahim' in hikayesiyle
birlikte Kitab Mukaddes'in Yakn Dou ve genel olarak insan
lk tarihine duyduu ilgiyi kaybettii ynndeki eletirileri sa
vunanlarn aksine belirli bir ulusun "kavimsel tarihine" odakla
narak Kitab Mukaddes (Tufan ve Babil Kulesi hikayelerinde ol
duu gibi) aslnda insanl ve kurduu uygarl ilgilendiren
olaylar nakletmeye devam eder: ncekilerden farkl bir sava
ve benzeri grlmedik bir felaketi, bran peygamberin nemli
bir rol oynad olaylar anlatr. Bu aslnda, Smer lme gider-
ken, mirasna nasl sahip kldnn yksdr.

brahim hakkndaki saysz almaya ramen, hakknda bil
diklerimizin sadece Kitab Mukaddes'le snrl olduu bir ger
ektir. Atalarn Sam'n soyuna balayan bir aileden gelen bra
him -o zamanki sylenile Avram- Terah'n olu olup Nahor ve
Haran'n da kardeiydi. Haran erken bir yata ldnde, aile
"Kildanilerin Ur kentinde" yaamaktayd. Avram, orada Sa
ray'la (sonradan Sara denildi) evlendi.
Daha sonra "Terah; olu Avram', Haran'n olu olan torunu
Lut'u ve Avram'n kars olan gelini Saray' yanna ald; Kenan
lkesine gitmek zere Kildanilerin Ur Kenti'nden ayrldlar.
Harran'a gidip oraya yerletiler."
Arkeologlar, Harran'n ("Kervan") yerini kefettiler. Mezopo
tamya'nn kuzeybatsnda, Toros Dalarnn eteklerindeki bu
yer ilkadan bu yana nemli bir kavak noktas olagelmiti.
Mari yolu nasl Mezopotamya' dan Akdeniz kylarndaki top
raklara ulaan gney geidini kontrol ediyorsa Harran da Bat
Asya' daki lkelere giden kuzey rotasn denetim altnda tut
maktayd. Arkeologlar, nc Ur Hanedanl zamannda
Nanna'n (Adad'n Kk Asya'daki topraklarna komu olan)
hakimiyet alann belirleyen Harran'n ehir plan ve Nan
nar /Sin' e tapnmasyla U'un tpatp bir kopyas olduunu gr
dler. Ailenin U' dan ayrl nedenlerine dair Kitab Mukad
des'te herhangi bir aklama yer almamaktadr; ayrca belirli bir
zaman da belirtilmez. Ancak U'u terk etmelerini genel olarak
Mezopotamya'daki ve zellikle de U'daki olaylarla ilikilendir
diimizde cevaplar tahmin etmek de kolay olur.
brahim'in daha sonra Harran' dan Kenan'a getiinde yet
mi be yanda olduunu biliyoruz. Kitab Mukaddes'teki an
latm ekli onun Harran'da uzun sre konaklad izlenimini
verir ve oraya vardnda brahim'i yeni evli gen bir erkek ola
rak tasvir eder. brahim kardmz sonuca gre M.. 2123'te
doduysa; Nannar ilk kez Nippu'un koruyucusu olmaya layk
grldnde ve U'da tahta Ur-Nammu ktnda, onun on
yanda olmas gerekir. Ve Ur-Nammu aklanamaz ekilde Anu
ve Enlil'in gznden dtnde ve uzaklardaki bir sava ala

nnda ka tledildiinde Musa yirmi yedi yanda, gen bir adam
dr. Bu olayn Mezopotamya halk zerinde yaratt oka, onla
rn Nannar'n snrsz gcne ve Enlil'in gvenilirliine olan
inanlarm nasl derinden sarstna, daha nce deinmitik.
Ur-Nammu'nun d yl M.. 2096'dr. Bu, -Ur-Nammu
olaynn etkisiyle ya da onun bir sonucu olarak- Terah ve ailesi
nin uzaklardaki bir hedef iin Ur'u terk ettikleri ve Harran' da
yani Ur'dan uzaktaki Ur'da konakladklar yl olamaz m?
Aile, Ur'un de getii ve ulgi'nin tanrlara saygszlk
ettii yllar boyunca Harran' da kalr. Derken, Tanr aniden hare
kete geer:
Yehova Avram'a yle dedi:

"lkeni, doduun yeri,
ve baba evini brak,
sana gstereceim lkeye git. .."
Ve Avram, Yehova'mn buyurduu gibi yola kt,
Lut da onunla birlikte gitti.
Avram, Harran'dan ayrldnda
yetmi be yandayd.
Bir kez daha bu nemli olay iin herhangi bir neden gsteril
mez. Ancak kronolojik ipucu ok daha bilgi vericidir. brahim
yetmi be yandayken yl M.. 2048'dir. Yani ulgi'nin dt
yl!
Ailesi dorudan Sam soyundan geldiinden (Yaratl 1 1 ) b
rahim' in gemii, kltrel miras ve diliyle, (tarihilere gre) Sa
mi-olmayan Smerlerden ve ge dnem Hint-Avrupallardan
ayr tutulan Sami rkndan olduu kabul edilir. Fakat orijinal
Kitab Mukaddes bak asna gre Mezopotamya halk Sam
soyundan gelmektedir; "Sami" olduklar kadar "Smerli" <lirler.
brahim ve ailesinin Smer' e g eden ve daha sonra evlerine
dnen Amoritlilerden (Sami rknn bat kolu) olduklarna dair -
baz tarihilerin benimsemeye baladklar bir gr- Kitab Mu-
kaddes'te herhangi bir bilgiye rastlanmaz. Tam tersi: Her ey, en

eski balangcndan bu yana Smer' e kk salm olan, lkesin
den ve doum yerinden byk bir aceleyle aylmak zorunda ka
lan ve yabanc bir lkeye g etmesi sylenen bir aile portresini
desteklemektedir.
Kitab Mukaddes'teki iki olayla iki nemli Smer olaynn -
ve aslnda daha fazlasnn- tarihleri arasndaki uyum, aralarn
da dorudan bir iliki olduunun gstergesidir. brahim, g
men yabanclarn olu olarak deil, Smerlerin devlet ileriyle
yakndan ilgilenen bir ailenin ocuudur!
"brahim kimdi?" sorusuna cevap arayan tarihiler, onun b
ran (bri) nitelii ile Asur ve Babillilerin M.. on sekizinci ve on
yedinci yzyllarda Sami rknn yamac bat koluna verdikleri
isim olan Hapiru (Yakn Dou' da Hrbiru) arasnda benzerlik ya
kalamlardr. M.. on beinci yzyl sonlarnda Kuds'teki bir
Msr garnizonunun komutan Hapiru'ya yaklamak iin kraln
dan takviye birlii istemitir. Tarihiler bunlar, brahim' in Sami
rknn bat kolundan olduu grne kant olarak almlardr.
Yine de pek ok tarihi, kelimenin basite "yamac" ya da
"istilac" anlamna gelen tanmlayc bir isim olup olmadnn
merak iinde, terimin gerekten de bir etnik grubu ifade ettii
konusunda phe iindedirler. bri (aka "gemek" fiilinden
tremitir) ve Hapiru'nun ayn anlam tayan szckler olduu
iddias, almas gereken nemli filolojik ve etimolojik problem
ler yaratr. Ayn zamanda da byk kronolojik tutarszlklar var
dr. Tm de brahim' in kimliine dair nerilen bu zme kar
ciddi itirazlara neden olmaktadr; zellikle de Hapiru terimi
nin "ekya" yan anlam Kitab Mukaddes'teki verilerle kyas
landnda . . . Nitekim, Kitab Mukaddes su kuyularyla ilgili
olaylar nakleder bu da brahim'in Kenan'a yolculuk ederken
yerel halkla bir atmaya girmemekte dikkatli davrandn
gstermektedir. brahim, Krallar Sava' na dahil olduunda ga
nimeti paylamay reddetmitir. Bu, yamac bir barbarn deil
aksine yksek standartlara sahip bir insann davran eklidir.
brahim ve Saray Msra vardklarnda firavunun huzuruna -
kartlrlar; Kenan' da ise brahim yerel hkmdarlarla anlama

lar yapar. Bu, bakalarnn yerleimlerini yamalayan bir ge
benin tasviri deildir; uzlama ve diplomaside yetenekli, yk
sek itibarl bir kiinin tasviridir.
Dneminin nde gelen Asur bilimcilerinden ve Leipzig ni
versitesinde din tarihi profesr olan Alfred Jeremias bu dn
celerle yola karak 1 930' da ustaca almas Das Alte Testament
im Lichte des Alten Orients (Eski Dou'nun Inda Eski Ahit)
yaynlandnda "brahim'in entelektel alt yapsyla bir S
merli" olduunu ilan etmitir. Bu sonucu 1 932 ylndaki Der
Kosmos von Sumer balkl almasnda daha da geniletmitir:
"brahim, Sami rkndan gelen bir Babilli deil, bir Smerliydi."
Ona gre brahim, ahlak devrimi ile Smer toplumunu daha st
dinsel seviyelere tama amac gden inanl insanlarn bayd.
Bunlar, rk teorileri ile Nazizmin ykseliine tank olan bir
Almanya'dan kan cretkar fikirlerdi. Hitle'in iktidar ele ge
irmesinden ksa bir sre sonra Jeremias'n dinsel inanlara kar
gelen iddias, Nikolaus Schneider tarafndan War Abraham
Sumerer? (brahim Smerli miydi?) balkl cevabyla iddetle
eletirildi. kard sonuca gre, brahim ne Smerliydi ne de
saf bir soydan geliyordu: "Akkad kral Sargon' un brahim' in
memleketi olan U' da hkm srd dnemden itibaren ora
da asla saf, katksz bir Smer nfusu ve homojen bir Smer
kltr var olmad."
Takip eden karklklar ve kinci Dnya Sava konu hakkn
daki tartmalar kesip att. Ne yazk ki Jeremias'n gndeme ge
tirdii bu dnce yeniden ele alnmad. Oysa ki tm Kitab
Mukaddes ve Mezopotamya kantlar bize, brahim'in gerekte
Smerli olduunu sylemektedir.
Eski Ahit, brahim'in Tanr'yla yapt bir ahit sonucunda,
soylu bir Smerliden Sami rkndan gelen bir hkmdara d
nmesinin ne zaman ve nasl olduu hakknda bilgi verir (Ya
ratl 17: 1 -1 6). Snnet treni srasnda, Smerce AB.RAM ( "Ba
bann Sevd ii"), Akkadca /Sami dilinde "Kalabalklarn Babas"
anlamna gelen brahim'e evrilmi, kars SARAY'n ("Pren-
ses") ad ise Sami dilindeki Sara'yla deitirilmitir.

brahim'in bir "Sami" olmas, o doksan dokuz yandayken
gereklemitir.
alar boyunca kafalar kurcalayan brahim'in kimlii mu
ammasn ve onun Kenan' daki misyonunu zmeye alrken
cevaplar aramamz gereken yer, Smer uygarlnn tarihi, ge
lenekleri ve dilidir.
Kenan misyonu, bir ulusun douu ve Msr snrndan Me
zopotamya snrna dek btn topraklarn krall iin, Tanr'nn
rastgele bir insan, Ur sokaklarndan herhangi birini seebilece
ini varsaymak safa deil midir? brahim' in evlendii gen ka
dn Prenses lakabn tamaktadr; O, brahiin'in vey kz karde
i olduundan ("O gerekte benim kz kardeimdir, babamn k
zdr ama annemin kz deildir"); ya brahim'in babasnn ya
da Sara'nn annesinin soylu olduu kabul edilebilir. brahim'in
kardei Haran'n kz da soylu bir isim tadndan (Milka
"Kralie gibi") kral soyunun brahim'in babas kanalyla geldii
sonucu kartlabilir. Bu nedenle de brahim'in ailesinden sz
ederken aslnda eitli Smer heykellerinde tasvir edildikleri gi
bi (ekil 98) soylu tavrlar ve k giysileriyle st kademede bir
Smer ailesinden sz etmekteyizdir.
Bu sadece Sam soyundan geldiini ileri sren bir aile deil,
ayn zamanda da soyunu ilk doan erkekleriyle kuaklar boyu
ekil 98
bra/in: Kader Yllar 359
izleyebilecek aile kaytlarna sahip bir ailedir: Arpakat ve elah

ve Eber; Felek, Reu ve Seruk; Nahor ve Terah ve Avmm (bra
him); ailenin kaytl tarihini en az yz yl geriye gtrmekte
dir!
Peki bu isimlerin ne gibi bir nemi vardr? Eer elah ("K
l"), Yaratl'n 1 1 . blmnde belirtildii gibi brahim' den 258
yl nce doduysa, M.. 2381 ylnda domu demektir. Bu, ger
ekte topraklarn birletirilmesini ve yeni bir devrin balangc
n sembolize eden yeni bakent Akkad' da ( "Birletirilmi") Sar
gon'u tahta kartan ekimelerin yaand dnemdir. Bundan
altm drt yl sonra aile, ilk doan ocua Felek ("Blnme")
adn verir, nk onun zamannda topraklar blnmtr. Bu
Sargon'un Babil' deki kutsal topra alma giriiminden ve
neticesinde gelen lmnden sonra Smer ve Akkad'n bir
birinden ayrld zamanlardr.
Yine de bugne dek en byk ilgiyi Ebe'in anlam ve bu is
min M.. 2351 ylnda ailenin ilk doan ocuuna verilme
nedeni eker. brahim ve ailesinin kimliklerini dayandrdklar
Kitab Mukaddes'teki bri ("bran") terimi bu kelimeden tre
mitir. "Gei" anlamna gelen kk szckten doduu ok
aktr ve tarihilerin szcn anlamna getirdikleri en iyi ak
lama bizim daha nce deindiimiz (ve elediimiz)
Habiru /Hapiru balantsn ne srmektir. Szcn hatal ter
cmesi lakap-ismin anlamnn Bat Asya' da aranmasndan kay
naklanmtr. Oysa ki bizim grmze gre cevap, ancak
Smer kkenlerinde ve brahim ve a talarnn konutuu Smer
ce dilinde bulunabilir. Ailenin Smer kklerine bir gz at
tmzda bu isim basitliiyle bizi artacak bir cevap sunacak
tr.
brahim ve ailesinin zdeletikleri bri ( "bran") terimi ak
a Pelek'in babasnn ad olan Ebe' den ve "gei" kknden
tremitir. Bu sfat-ismin anlamn Hapiru kavramnda aramak
yerine cevabn brahim ve a talarnn Smerce dilinde ve onlarn
Smer kklerinde yattna inanyoruz. Ve bylelikle artc
basitlikte yeni bir cevap ortaya kmaktadr:
Kitab Mukaddes'te "-i" eki bir kiiye uyarlandnda o

kiiye "-nn yerlisi" anlamn kazandrmaktadr; rnein
Gileadi, "Gilead'n yerlisi" anlamna gelir. Benzer ekilde bri,
"Gei" anlamna gelen bir yerin halk anlamn vermektedir ve
bu da kesinlikle Nippurun Smerce addr: N .B.RU yani Gei
Yeri, Tufan ncesi harita sistemindeki yatay ve dikey do
rularnn kesitikleri yer, Dnya'nn orijinal merkezi, eski Grev
Komuta Merkezi.
Szckler Smerce' den Akkadca /branca'ya geirilirken "n"
harfinin drlmesine ska rastlanlr. Kitab Mukaddes b
rahim'in bri olduunu sylerken aslnda basite onun bir Ni
ib-ri yani Nippur kkenli bir erkek olduunu sylemektedir!
brahim'in ailesinin Urdan Harran'a g etmesi tarihilere
Urun ayn zamanda brahim'in doum yeri olduunu dn
drtmtr; oysa ki byle bir bilgiye Kitab Mukaddes' in hibir
yerinde rastlanmaz. Aksine brahim' e Kenan' a gitmesi ve evini
hepten terk etmesi iin verilen emir farkl yer sayar:
Babasnn evi (o zaman Harran'dayd); lkesi (Ur ehir-devleti)
ve doum yeri (Kitab Mukaddes neresi olduunu tanmlamaz).
bri'nin Nippur yerlisi anlamna geldii nerimiz brahim'in
gerek doum yeri problemini zmektedir.
Eber isminin gsterdiine gre ailenin Nippurla ilikisi
onun zamannda -M.. yirmi drdnc yzyl ortalar- ba
lamtr. Nippur hibir zaman bir kraliyet bakenti olmamtr;
aksine tarihilere gre Smerin "dinsel merkezi" olan kutsal
ehirdir. Ayrca astronomi ilminin ba kahinlere emanet edil
dii ve bylelikle de takvimin -yrngelerindeki Gne, Dn
ya ve Ay arasndaki iliki- doduu yerdir.
Bilim adamlar gnmz takvimlerinin orijinal Nippur tak
viminden doduunu anladlar. Tm kantlar Nippur tak
viminin M.. 4000 dolaylarnda, Boa burcu dneminde ba
ladna iaret etmektedir. branlar ile Nippur arasndaki gbek
bann bir iaretini daha ite burada buluruz: Yahudi takvimi
yllan halen esrarengiz bir balangtan, M.. 3760' tan itibaren
saymaya devam etmektedir (yle ki 1 983, Yahudi yl olarak
5743 yapar). Bunun "dnyann balangcndan itibaren" ba

latlan bir saym olduu kabul edilir; ancak gerek Yahudi bil
gelerin ifadeleri bunun, "[yllarn) saymnn balad" zaman
dan bu yana geen yllarn says olduudur. Bizce bu "Nip
pu' da takvimin ortaya kt zamandan bu yana" dernektir.
brahirn'in aile soyaacnda kraliyet soyundan gelen bir
rahip ailesiyle karlarz; bu ailenin banda tanrnn szn
duymak ve onu krala ve insanlara iletmek zere tapnan i
odasna girebilecek tek kii olan Nippurlu bir ba kahin vardr.
Bu adan bakldnda brahim' in babas Terah'n ad olduk
a dikka t ekicidir. Sadece Sami dili ve kltrnde ipular
arayan Kitab Mukaddes aratrmaclar Harran ve Naho' da ol
duu gibi orta ve kuzey Mezopotarnya'da da byle isimler
tayan ehirler olduunu dnerek bunu da basit bir yer ad
(yerleri kiiletiren isimler) olarak deerlendirmilerdir. Akkad
(ilk Sami dili) terminolojisini inceleyen Asurbilirnciler Tir
hu'nun sadece 'by amal kullanlan eya ya da kap" an
lamna geldiini bulmutur. Oysa Smer diline baktmzda
Tirhu' nun v yazs iaretinin dorudan Smercede
DUG.NAMTAR -tam karl, bir "Kader Szcs" - denilen bir
nesnenin sembolnden trediini grrz: Yani bir tr Kehanet
Habercisi!
Terah buna gre, tanrnn syleyeceklerini duymak ve bun
lar (yorumlu ya da yorumsuz olarak) krala ve halka iletmek
iin "Fsltlar Ta"na yaklamak zere seilmi bir Kehanet
Rahibi'dir. Bu daha sonralar Kutsallar Kutsal'na girebilecek,
Dvi'e ( "Szc") yaklaabilecek ve "onunla Ahit Sand zerin
deki rtnn gerisinden iki Keruv arasndan konutuunda
[Tanr'nn) sesini duyabilecek" tek kii olan srailli Ba Kahin'in
grevi olacaktr. sraillilerin Ms' dan k srasnda Tanr Sina
Danda brahirn'in soyuyla yapt anlamann "siz benim iin
bir kahinler krall olacaksnz" demek olduunu duyurmu
tur. Bu brahirn'in kendi soyunun statsn yanstan bir
ifadedir: Kraliyet Kahinlii . . .
Ulatmz bu sonular her ne kadar uzak gzkse de ger-
362 Tmnlarn ve sanlam Savalar
ekte krallarn kendi kzlarn ve oullarn, ou zaman da ken

dilerini ba-kahinlik grevine atadklar ve kraliyet ve kahin
soylarnn birbirleriyle karmalaryla sonulanan Smer
geleneine tam olarak uymaktadrlar. Nippur' da (Pennsylvania
niversitesinin arkeolojik keif heyetince) bulunan adak
niteliindeki yaztlar Ur krallarnn "Nippur'un Dindar oban"
unvann byk bir gururla tadklarn ve burada kahinlik
grevlerini yerine getirdiklerini dorulamaktadr ve Nippur
valisi (PA.TE.S N.B.RU) ayn zamanda UR.ENLL'in nde
Gelen'idir ("Enlil'in nde Gelen Hizmetkar"),
Bu soylu-kahinler snfnn tad isimlerden bazlar AB
("Baba" ya da "Ata") hecesiyle balayarak brahim' in Smer
ce' deki adn (AB.RAM) andrmaktadr; rnein ulgi'nin
hkmdarl srasnda Nippur valisinin ad AB.BA .MU'dur.
Nippur'la "Nippurlular" olarak adlandrlacak kadar yakn
ilikiler iinde olan bir ailenin bununla beraber Ur' da da yksek
rtbelere sahip olmas, belirttiimiz zaman diliminde Smer' e
hakim olan koullarla tamamen uyum iindedir; nk tam da
o zamanlar yani III. Ur Hanedan dneminde, dinsel ilerde ve
btn Smer tarihinde ilk kez Nanna'a ve Ur kralna Nippur
koruyuculuu bahedilmi ve bylece dinsel ve laik ilevler bir
letirilmitir. Bu pekala da Ur-Nammu'nun U'da tahta kt
ve Terah'n belki de Nippu'daki tapnakla U'daki kraliyet
saray arasnda ilikiyi salamak amacyla Nippu' dan U' a
tand zaman olabilir. Ailenin U' da kal Ur-Nammu'nun
hkmdarl boyunca srmtr; daha nce gsterdiimiz
gibi ailenin Harran'a gitmek zere U'u terk etmesi, onun l
d yl gereklemitir.
Ailenin Harran' da ne yaptna hibir yerde rastlanmaz an

cak, kraliyet kkenleri ve kahinlik mevkileri gz nnde bulun
durulduunda ailenin Harran' daki kahinlik ve ynetim
hiyerarisine katld dnlebilir. brahim'in daha sonralar
eitli krallarla kolayca iliki kurabilmesi onun Harran'm d
ilikilerine dahil olduunu akla getirir. Onun Kenan'da askeri
bralin: Kader Yllar 363
deneyimleriyle tannan Hititli yerleimcilerle kurduu zel

dostluk, brahim'in Krallar Savanda baaryla kulland as
keri becerileri nerede kazand sorusuna da k tu tabilir.
Eski hikayeler brahim'i ayn zamanda bir astronomi -o
dnemlerde yldzlara bakarak uzun yolculuklara kabilmek
iin gerekli olan bir ilim- uzman olarak tasvir ederler. Josef
yus' a gre Berossus "Kildaniler arasndan ykselen, ast
ronomide de ne kan, adil ve yce bir insan" dan sz ettiinde
aslnda isim vermeden brahim'i kastetmektedir (Babilli tarihi
Berossus gerekten de brahim' den sz ettiyse bran Peygam
berinin Babil tarihine dahil edilmesi astronomi bilgisine deinil
mesinden ok daha byk nem tamaktadr).
ulgi hkmdarlnda geen o utan verici yllar boyunca
Terah'n ailesi Harran' da kalr. Derken ulgi'nin lm zerine
Kenan'a ilerlemesini syleyen ilahi buyruk gelir. Terah zaten ol
duka yaldr ve olu Naho'un onunla birlikte Harran' da kal
mas gerekmektedir. Bu misyon iin -yetmi beinde olgun bir
erkek olan- brahim seilir. Yl M.. 2048'dir; felaketle geen yir
mi drt yln -ulgi'nin iki varisinin savala dolu hkmdarlk
dnemlerini iine alan on sekiz yl ve U'un son bamsz kral
bbi-Sin'le geen alt yl- balangcn oluturur.
ulgi'nin lmnn hem brahim'i harekete geiren, hem de
Yakn Dou tanrlar arasnda yeni bir gruplama balatan bir
iaret olmas phesiz ki basit bir tesadf deildir. brahim'in
(sonradan rendiimize gre) beraberindeki sekin bir askeri
birlikle Harran' dan -Hitit toprnklarna gei noktas- ayrl
tam da srgne gnderilen ve amaszca dolaan Marduk'un
"Hatti lkesinde" belirmesine denk gelmektedir. Dahas, dik
kate deer bir tesadf ise Marduk'un byk Felaketle doruk
noktasna kan o yirmi drt felaket yl boyunca orada kalm
olmasdr.
Marduk'un hamlelerine dair elimizdeki kant Asurbanipal
ktphanesinde bulunan ve yalanm bir Marduk'un amasz
ca yapt seyahatleri ve Babil'e kanlmaz dnn anlatt
bir tablettir (ekil 99):
Ey yce tanrlar, srlarm renin.

Tanrsal kuam yeniden balarken,
anlarm canland:
Ben ilahi Marduk'urn, byk bir tanrym.
Gnahlarm karlnda,
gittiim o dalara atldm.
Pek ok lkede amasz bir gezgin oldum:
Gnein doduu yerden, batt yere dek gittim.
Hatti lkesinin dalarna ktm.
Hatti lkesinde, tahtm ve Tanrln hakknda
bir kehanet istedim;
Tam ortasnda [sordum] : "Ne zaman olacak?"
24 yl ve sonrasnda ben burayayerletim.
Marduk'un -Adad'la beklenmedik bir ittifak anlamna gelen
Kk Asya'da tekrardan grlmesi brahim'in aceleyle
Kenan' a gitmesinin dier nedenidir. Metnin geri kalanndan
rendiimize gre Marduk, yeni srgn yerinden Babil' deki yan
dalarna ve Mari' deki ticari araclarna (Harran zerinden) el
iler ve malzeme gndermi bylece her iki gei noktasn da
sahiplenmitir. Bu geilerden biri Nannar /Sin dieri ise nan
na/ tar tarafndan kon trol edilmektedir.
ulgi'nin lmyle sanki bir iaret verilrniesine eski dn
yann tamam bir anda uyanarak harekete gemitir. Nannar
Tapna itibarn yitirmi, Marduk Tapna ise son saatlerinin
yaklamasna tank olmutu. Marduk halen Mezopotarnya'ya
giremese de ilk doan ocuu Nabu, babas iin taraftarlar top
lamaktayd. almalarnda kulland s kendi "dinsel mer
kezi" Borsippa'yd ama almalar aslnda tm topraklar, hat
ta Byk Kenan' bile iine alyordu.
te geri plandaki bu hzl gelimeler karsnda brahim' e
Kenan'a gitme emri verilmiti. Eski Ahit her ne kadar b
rahirn'in misyonuyla ilgili sessiz kalsa da onun var yeri
konusunda ok aktr: Aceleyle Kenan'a hareket eden brahim,
kars, yeeni Lut ve beraberindekiler hzlca gneye devam et-
brahim: Kader Yllar
Sekil 99
tiler. Grup, Tanr'nn brahim'le konutuu ekem' de bir mola
verdi . brahim "ora d a n d a l k bl geye gitti ve Beytel'in
dousunda kamp kurdu; burad a Yehova'ya bir sunak yapt ve
Yehova'nn adn and." "Tanr'nn Evi" anlamna gelen Beytel -
brahim'in gelmeye devam ettii yer- Kuds ve Sleyman'n
Yehova Tapna'n ina ederken Kutsal Kaya'nn zerine Ahit
Sand'n yerletirdii Moriya Tepesi ( "Ynlendirme Tepesi")
civarndadr.
366 Tanrlarn ve nsalar11 Savalar
Oradan "brahim daha ileriye, Negev' e doru gitti." Sina

yarmadasnn ve Kenan'n birletii yer olan bu kurak blge
kesinlikle brahim'in var noktasyd. Baz ilahi bildiriler Msr
Nehrini (bugnk adyla Wadi El-Ari), brahim'in blgesinin
gney snr ve Kade-Barnea vahasn onun en gney ucu
olarak gstermitir. brahim, ad oraklnn gstergesi olan ve
"Kuraklk" anlamna gelen Negev'de ne yapacakt? Peygam
berin Harran' dan byle uzun bir yolculua telala kmasn
gerektirecek ve onu kilometrelerce uzayp giden verimsiz top
raklara yerlemeye itecek ey ne olabilirdi? _
Moriya Tepesi'nin nemi -brahim'in ncelikli odak noktas

o gnlerde karde tepeleri Pisga ( "Gzcler Tepesi") ve Siyon'la
( "aret Tepesi") birlikte Anunnakilerin Grev Komuta Merkezi
olarak grev yapmasyd. Negev'in yegane nemi ise Sina' daki
Uzay stasyonu'na gei noktas olmasyd.
Hikayenin devam bize brahim'in blgede askeri mttefik
leri olduu ve maiyetindekiler arasnda birka yz savadan
oluan bir sekinler birlii bulunduu bilgisini verir. Kitab
Mukaddes'te onlar iin kullanlan terim olan Naar birbirlerin
den bamsz olarak "muhafz" ya da basite "gen erkek"
olarak tercme edilmitir; ancak almalar Hurri dilinde bu
szcn svariler ya da binici erkekler anlamna geldiini gs
termitir. Gerekte askeri harekatlarla ilgili Mezopotamya yazt
larnda son zamanlarda yaplan birtakm almalar, sava ara
bal ve atl askerler arasnda hzl biniciler olarak hizmet veren
LU.NAR' ( "Nar-insanlar") da saymaktadr. Benzer bir terime
Kitab Mukaddes'te (1 . Samuel 30: 1 7) de rastlarz: Kral David'in
bir Amalek kampna saldrmasnn ardndan kamay
baarabilenler, develere binen "drt yz -Naar" dr; tam olarak
"Nar-nsanlar" ya da LU.NAR. brahim'in sava erkeklerini
Naar olarak tanmlayan Eski Ahit, bylelikle beraberinde byk
olaslkla at yerine deveye binen bir svari birlii olduu
konusunda bizi bilgilendirmektedir. Hzl binicilerden oluan
byle bir kuvvet fikri Harran'n snrna komu olduu Hi titler
den alnm olabilir ancak elbette ki llk Negev ve Sina bl-
geleri iin atlardan ok develer uygundur.

brahim'in obanlk yapan bir gebe yerine yaratc bir as
keri kurnandan olarak ortaya kan imaj bu bran reisinin
geleneksel portresiyle uyumlu olmayabilir ancak brahim'le il
gili en eski hatralarla paralellik gstermektedir. Nitekim b
rahirn'le ilgili daha eski kaynaklardan alnt yapan Josefyus
(M.S. birinci yzyl) onun hakknda yle yazmtr: "brahim
yabancs olduu am'a, Babil'in yukarsndaki bir lkeden or
dusuyla birlikte gelerek hkm srd" ve "uzun bir sre sonra
Tanr onu adamlaryla birlikte bu lkeden kard ve o zamanlar
Kenan imdi ise Yehuda denilen lkeye gitti."
brahirn'in misyonu askeri nitelikliydi: Annunakilerin uzay
faaliyetlerini korumak; Grev Komuta Merkezi ve Uzay stas
yonu!
Negev' de ksa bir sre kaldktan sonra brahim Sina
yarmadasn aar ve Ms' a ular. Sradan gebeler olmadk
lar ak ekilde anlalan brahim ve Sara vakit kaybetmeden
kraliyet sarayna gtrlrler. Hesaplarmza gre yl, o zaman
lar Aa (kuzey) Ms'da hkm sren -ve Arnen'in ("Gizlenen
Tanr" Ra /Marduk) destekisi olmayan- firavunlarn gneyde
Teb'li prenslerin meydan okumasyla karlatklar M..
2047' dir. Teb' de ba tanr Amen' dir. Kuatma altndaki Firavun
ile bri, yani Nippurlu general arasnda ne gibi devlet ileri -it
tifaklar, ortak mdafaa, tanrsal buyruklar- konuulduu hak
knda ancak tahmin yrtebiliriz. Kitab Mukaddes, brahim'in
bu konuda olduu kadar konaklama sresi hakknda da sessiz
kalmaktadr (Jbileler Kitab geici yerleimin be yl sr
dn belirtmektedir). brahim' in Negev'e dnme zaman gel
diinde ona firavunun adamlarndan oluan byk bir heyet
elik etmektedir.
"Avrarn, kars ve sahip olduu her eyle birlikte Ms' dan
ayrlp Negev'e doru gitti, Lut da onunla birlikteydi." brahim
yiyecek ve giyecek salayacak "zengin srlere" koyun ve sr
lara olduu kadar biniciler iin altn ve deveye sahiptir. "Tan
r'ya yakarmak zere" yeniden Beytel'e gider; O'ndan yeni
368 Tanrlarm ve nsanlarm Savalar
talimatlar beklemektedir. Ardndan Lut'la yollar ayrlr; yeeni

"Tanr, Sodom ve Gomora'y yok etmeden nce Tanr'nn bah
esi gibi sulanan" eria Ovas'nda kendi srleriyle kalmay
semitir. brahim tepelerin olduu lkeye doru yola devam
eder, btn ynleri grebilecei Hevron' daki en yksek tepeye
oturur ve Tanr ona seslenir: "Git, lkeyi boylu boyunca dola
nk buralar sana vereceim."
Bundan ksa bir sre sonra "inar kral Amrafel zamannda"
dou ittifaknn askeri harekat balamtr.
"Bu [Kenanl] krallar on iki yl Kedorla'ome'in egemenlii

altnda yaam, on nc yl ona ba kaldrmlard. On dr
dnc yl, Kedorla' omer ve onu destekleyen dier krallar geldi"
(Yaratl 1 4:4-5).
Tarihiler uzun bir zaman boyunca Kitab Mukaddes'te tarif
edilen olaylar iin arkeolojik kaytlar aratrdlar; ama b
rahim'in ayak izlerini yanl bir devirde aradklarndan abalar
sonusuz kald. Ancak biz savunduumuz kronolojik sralama
da hakl isek "Amrafel" bulma casna basit bir zm bulmak
mmkn olacaktr. Bu, yeni olmakla birlikte, geen yzylda
ne srlen (ve grmezlikten gelinen) akademik grlere
dayal bir zmdr.
1875 ylnda, Amrafel adnn geleneksel okunuunu en eski
Kitab Mukaddes tercmelerindeki yazlyla karlatran F.
Lenormant [La Langue Prinitive de la Chaldee (Kalde'nin lkel
Dili)] doru okunuun "Amar-pal" olmas gerektiini ne sr
d. sim, Septuagint'te (Eski Ahit'in M.. nc yzylda ori
jinal brancadan Eski Yunancaya evirisi) fonetik olarak bu
ekilde yazlmt. ki yl sonra Zeitschrift fiir Ag;ptische Sprache
nd Altertumsknde' de (Msr Dili ve Arkeolojisi Dergisi) yazan
O. H. Haigh, "Amarpal" okunuunu kulland ve "[kraln
adnn] ikinci gesinin Ay-tanrsnn [Sin] ad olduunu" belir
terek yle dedi: "Uzun zamandr Amar-pal kimliinin Ur kral
larndan biri olduuna inanyorum."
1 91 6'da Franz M. Bhl [Die Knige von Genesis 1 4 (Yaratl
1 4' deki Krallar)] ismin Septuagint'te olduu gibi yeniden

"Amar-pal" olarak okunmasn nerdi (ama baarl olamad) ve
anlamn "Olu Tarafndan Grlen" -Yakn Dot'daki dier
soylu isimlere, rnein Msrl Tut-mes (Tot-mes; "Tot Tarafn
dan Grlen" ) benzeyen bir isim- olarak aklad. (Bir nedenden
dolay Bhl ve dierleri, en az bunun kadar nemli bir dier
gerei, yani Septuagint'in Kedorla'ome'in adn Kodologomar -
Spartoli tabletlerindeki Kudur-lagamar'la neredeyse ayn
olarak hecelediini sylemeyi atladlar.)
Oul anlamna gelen Pal, gerekten de Mezopotamyal soy
lu isimlerde ska kullanlan bir ekti; sz konusu tanrnn en
sevilen lahi Oul olduu anlamna gelirdi. Ur ehrinde nde
gelen en sevilen lahi Oul N annar /Sin kabul edildiinden biz
ce Amar-Sin ve Amar-pal Ur'da ayn isimdi.
Yaratl 1 4' teki "Amrafel"in nc Ur Hanedan'nn n
c kral Amar-Sin olduunu tehis etmemiz Kitab Mukaddes ve
Smer kronolojileri arasnda kusursuz bir uyum yakalar. Kitab
Mukaddes'teki Krallar Sava, bu olay brahim' in Ms' dan
Negev'e dnmesinden ksa bir sre sonraya ancak Kenan'a
varnn onuncu yl dnm ncesine, yani M.. 2042 ve 2039
arasna koyar. Amar-Sin/ Amar-Pal hkmdarl ise M..
2047' den 2039' a dek srmtr; dolaysyla sava da hkmdar
lk dneminin son zamanlarna denk gelmitir.
Amar-Sin'in krallnn sene hesaplamas bat eyaletleri
zerine nemli bir sefer dzenledii yl olarak tahttaki yedinci
ylna, M.. 2041 iaret eder. Kitab Mukaddes bilgileri (Yaratl
14:4-5) bunun Kedorla'omer ynetimi altndaki Elamllarn
Kenan krallarna boyun edirmelerinin on drdnc ylna
denk geldiini gstermektedir ve gerekten de 2041 yl Nan
nar'n kehanetlerini duyan ulgi'nin M.. 2055'te Kenan'a kar
Elam birliklerinin ynettii seferden on drt yl sonrasdr.
Kitab Mukaddes ve Smer olaylarn ve tarihlerini eletir
memiz aadaki sralamay gz nne sererken Kitab Mukad
des'te bildirilen btn zaman faktrlerini de desteklemektedir:
M.. 2123 brahim, Terah'n olu olarak

Nippu'da dnyaya geldi.
M.. 2113 Nippu'un koruyuculuunu
stlenen Ur-Nammu, Ur ehrinde
tahta kt.
Terah ve ailesi U' a tand.
M.. 2095 Ur-Nammu'nun lm zerine,
ulgi tahta kt.
Terah ve ailesi Harran' a gitmek
zere Ur dan ayrld. .
M.. 2055 ulgi, Nanna'dan kehanetler
duyarak Elam birliklerini Kenan
zerine gnderdi.
M.. 2048 Anu ve Enlil, ulgi'nin lmesine
hkmetti.
Yetmi be yandaki brahim' e
Kenan'a gitmek zere Harran' dan
ayrlmas emredildi.
M.. 2047 Amar-Sin ("Amrafel"), U'da tahta
kt.
brahim, Ms' a gitmek zere
Negev'den yola kt.
M.. 2042 Kenanl krallar "dier tanrlara"
baland. brahim beraberindeki
sekin birliklerle Msrdan dnd.
M.. 2041 Amar-Sin Krallar Savan balatt.
Kenan ehirlerinin balln kazanan bu "dier tanrlar"

kimlerdi? Onlar yakndaki srgn blgesinde entrikalar eviren
Marduk ve dou Kenan' da stnlk salamak ve halkn ba
lln kazanmak iin dolaan olu Nabu'ydu. Kitab Mukad
des'teki yer isimlerinin gsterdiine gre Moab lkesi tamamy
la Nabu'nun hakimiyet alan iine girmiti: lke ayn zamanda
Nabu Topraklar olarak da bilinmekteydi ve oradaki pek ok
blgeye onun ad verilmiti; lkedeki en yksek zirve -Nebo
brahim: Kader Yllar :m
Da- onun adn aradan geen binlerce yla ramen halen

korumaktadr.
- -
- -
- - -
- -
-
-
- - -
- -
lbr.hm'in Flknllk Alan
A U.1.. l,1 ilgili Al.ml;r
"[Jt.ni7 Yolu"
- " Kral Ynlu"
_. Kr.llarn Saldnl.m
= Jtrahn'n l.dedi.i Yol
Buyuk Deniz
(.. Dl'n11 l
Eski Ahit' in doudan gelen istilay iine yerletirdii tarihsel

ereve budur. Ancak tanrlar hakkndaki Mezopotamya y
klerini tek tanrc bir kalba sokan Kitab Mukaddes bak
asna gre bile bu garip bir savat: Grnrdeki amacn -is-
yann bastrlmas- savan ikincil hedefi olduu ortaya km

tr; gerek hedefe ise -llk ortasnda bir vaha ve kavak nok
tas- asla ulalamamtr.
Mezopotamya' dan Kenan' a geerken gneydeki rotay iz
leyen igalciler Eski rdn'den gneye doru rdn Nehri
zerindeki nemli karakol noktalarna art arda saldrlar dzen
leyerek Kral Yolu boyunca ilerlemilerdir: Kuzeyde Aterot
Karnayim; ortada Ham ve gneyde ave-Kiryatayim.
Kitab Mukaddes'teki anlatma gre igalcilerin gerek hede
fi, El-Paran adnda bir yerdir ancak oraya asla ulaamamlar
dr. Eski rdn' den aa inen ve l Deniz' in evresinden
dolaan istilac grup Se'ir Dan geerek .t'l kenarndaki El
Paran' a doru" ilerlemilerdir. Ancak "geri dnerek Eyn-Mi
pat' a, yani Kade olan yere gitmeye" mecbur braklrlar. El
Paran' a ( "Tanr'nn Yce Yeri" mi?) asla varamazlar; her naslsa,
Kade ya da Kade-Barnea olarak da bilinen Eyn-Mipat'ta geri
pskrtlmlerdir.
te o zaman yeniden Kenan' a yneldiklerinde, "Sodom
kral, Gomora kral, Adma kral Sevoyim kral ve Soar olan Bala
kral yola kt ve onlarla Siddim Vadisi'nde savaa girdiler."
(Haritaya baknz.)
Kenanl bu krallarla girilen arpma grld gibi savan
son safhasnda gereklemitir ve onun birincil amac deildir.
Neredeyse bir asr nce Kade-Barnea adl detayl almasnda
H. C. Trumbull igalcilerin esas hedefinin El-Paran olduunu
dorulam ve buray doru bir ekilde Sina'nn ortasndaki
ovada iyi korunan Nakhl vahas olarak tehis etmitir. Fakat ne
o ne de dierleri bylesi byk bir ittifakn yzlerce kilometre
uzaktaki bir hedef zerine niin ordu gnderdiini ve usuz
bucaksz ssz bir dzlk ortasndaki terk edilmi vahaya ula
mak iin tanrlar ve insanlarla savamay niin gze aldklarn
akla yamamlardr.
Peki ama niin oraya gitmilerdir? Kade-Barnea' da onlarn
yolunu kesen ve igalcileri geri dnmeye zorlayan kimdir?
Bu sorular cevapsz braklmtr ve olas hibir cevap bizim-
ki kadar anlaml olamaz: Bu hedefin yegane nemi oradaki

Uzay stasyonu'ndan ileri gelmektedir ve Kade-Barnea' daki
ilerlemeyi durduran da brahim'dir. En eski zamanlardan bu
yana insanlarn zel izin olmadan Uzay stasyonu blgesinde
gelebilecekleri en yakn nokta Kade-Barnea olmutur. ulgi
buraya dua etmeye gelmi ve Yarglayan Tanr'ya adak adam
tr ve ondan neredeyse bin yl kadar nce Smer kral Glgam
bu zel izni alabilmek zere burada durmutu. Buras Smer
lerin BAD.GAL.DNGR dedii ve Akkadl Sargon'un yazt
larnda onu Dilmun' daki (Sina yarmadas) yerler arasnda say
d Dur-Mah-lani adl yerdi.
Buras bizce Kitab Mukaddes'teki Kade-Barnea'yd ve b
rahim zel birlikleriyle burada durarak igalcilerin Uzay stas
yonu'na giden yolunu kesmiti.
Eski Ahit' teki ipular savan Marduk'un geri dnn ve
Nabu'nun Uzay stasyonu'na girme abalarn engellemek
zere yapldn aka ortaya koyan Kedorla'omer Yaztlar 'nda
detayl bir hikayeye dnmtr. Bu metinler sadece Kitab
Mukaddes'te sz edilen bu krallarn isimlerini birebir saymak
la kalmaz ayrca onlarn "on nc ylda" tanrlarn deitir
diklerine dair Kitab Mukaddes'teki detay da aynen tekrarlar!
Kitab Mukaddes'te erevesi izilen bilgilerin detaylarn
renebilmek zere yeniden Kedorla'omer Yaztlar'na dn
dmzde bunlarn, Marduk'un Babil'i "drt blgenin gk
lere uzanan merkezi" yapma arzusunu destekleyen Babilli bir
tarihi tarafndan yazldklarn hatrlamamz gerekir. Bunun
nne gemek isteyen Marduk kart tanrlar Kedorla'omer'e
Babil'i ele geirme ve kutsal yerlerini kirletme emri vermiler
dir:
Tanrlar . . .
Elam lkesi kral Kudur-Laghamar'a
yle buyurdular: "Oraya git!"
o ehre yaptklar ktyd;
Babil'de, Marduk'un deerli ehrinde,
374 Tanrlar ve nsanlarn Savalar
hakimiyeti ele geirdi;

Babil' de, tanrlar kral Marduk'un ehrinde,
krall ykt;
Tapnan kpeklerin gtt srlere snak yapt;
Kuzgunlar uutu, hayvanlar lk sesleri kard,
pislikleri tapna kirletti.
Babil'in yamalanmas sadece bir balangt. Burada "kt

eylemler" gerekletirilmesinin ardndan Nabu'nun yarglan
mas iin Utu/ama giriimde bulundu; (sulama srasnda
sylediine gre) o, belirli bir tanrya duyulan ball babas
adna ykmaya almh. Bu tanr Nannar"/Sin' di. Kedorla'omer
Yaz t 'nda ortaya konduuna gre bu olay, (tpk Yaratl 1 4'te
belirtildii gibi) on nc ylda gereklemiti :
Babasnn olu, tanrlarn huzuruna geldi;

O gn Parlak Olan, ama,
Tanrlar tanrs Marduk'un karsnda yle dedi:
"[Kral] kalbindeki inanca ihanet etti-
on nc ylda,
babam terk etti;
kral, inancn korumaktan vazgeti;
btn bunlara Nabu sebep oldu."
Biraraya gelen tanrlar Nabu'nun hzla yaylan isyanlardaki

rolne dikkat ektiler, sadk krallardan bir koalisyon olutur
dular ve bana Elaml Kudur-Laghamar' askeri komutan yap
tlar. lk emirleri "[Nabu'nun] kalesi Borsippa'y silahlarla ya
malayn" oldu. Emirleri yerine getiren "Kudur-Laghamar, Mar
duk'a kar kt dncelerle Borsippa mabedini atee verdi ve
oullarn bir klla katletti." Ardndan asi krallara kar askeri
harekatn emri verildi. Babil tableti saldrlacak hedefleri ve sal
dranlarn isimlerini sralamaktadr: Eriaku (Aryok), ebu'ya
(Beer-eba) saldracaktr ve Tud-Ghula (Tidal) "Gazze'nin oul
larn bir klla kesecektir."
brnlim: Kader Yllar . 17'i
Dou'nun Krallar tarafndan biraraya getirilen ordu tar' n

kehaneti dorultusunda hareket ederek Eski rdn'e ulat. lk
saldrlacak hedef o zamanki Raba ttum olan "yksek lkedeki"
kaleydi. zlenecek yol Kitab Mukaddes'te tarif edilenle aynyd:
Kuzeydeki dalk blgeden ortadaki Rabat-Ammon blgesine
oradan l Deniz evresinden dolaarak gneye. Ardndan
Dr-Mah-lnn i ele geirilecek ve Kenan ehirleri (aralarnda
Negev'deki Gazze ve Beer-eba da olmak zere) cezalan
drlacakt. Ancak Babil yaztna gre, Dur-Mah-lani' de "tan
rlarn kutsad kahinin olu" istilaclarn yoluna kt ve "ya
may engelledi."
Babil yazt tapnak kahini Terah'n olu brahim' den sz
ediyor ve onun istilaclarn geri pskrtlmesindeki roln an
latyor olabilir miydi? Bu olaslk Mezopotamya ve Kitab
Mukaddes metinlerinin ayn yerde geen ve ayn ekilde sonu
lanan bir olay naklettikleri gereiyle arlk kazanmaktadr.
Ancak karlatmz olduka artc bir ipucu onu basit
bir olaslk olmaktan teye gtrr.
Bu Amar-Sin'in hkmdarlk dneminin tarihsel kaytlarn
da gzden kaan bir gerektir: Krallnn yedinci ylna -seferin
balatld o nemli yla, yani M.. 2041 'e- ayn zamanda MU
NE B .RU .UM BA.HUL (ekil 1 00) denilmektedir; yani
"B.RU.UM'un obanlk yapt lkenin saldrya urad yl."
ekil 100
Tam olarak o nemli yla dair verilen bu bilgi, brahim ve

onun obanlk yapt lkeden bakasyla ilgili olabilir mi?
Byk olaslkla bu istilann bir tasviri elimizde mevcuttur.
Bu bir Smer silindir mhrn zerine oyularak canlandrlm
bir sahnedir (ekil 101). Sahnenin, eski bir Ki kral olan
376 Tanrlarn ve sm/arm Savalar
Sekil 1 01
Etana'nn Kanatl Kap'ya yapt bir yolculuunu ve orada bir
"Kartal" tarafndan Dnya gzden kayboluncaya dek gk
yznde ykseltiliini canlandrdna inanlm tr. Ancak
mhr tal kahraman at srtnda -tana'nn zaman iin ok er
ken- ve Kanatl Kap ile iki ayr grubun ortasnda dururken gs
termektedir. Liderlerinin de at srtnda olduu gzken silahl
drt Kudretli nsan' dan biri Sina yarmadasndaki bayndr bir
blgeye doru ilerlemektedir (zerinden buday kan Sin' in ay
sembol ile belirtilmitir). Dier grup aksi yne bakan be kral
dan olumaktadr. Bu tasvir grld gibi Etana'nn Uzay s
tasyonu'na yapt yolculuun deil aksine, Krallarn
Sava'nn ve "Kahin'in Olu"nun ondaki rolnn eski bir il
lstrasyonunda olmas gereken tm elere sahiptir. Tam or
tada bir hayvana binmi olarak tasvir edilen kahraman bu
nedenle Etanna deil brahim olabilir.
Uzay stasyonu'nu koruma grevini yerine getiren brahim,
Hevron yaknlarndaki yerleimine dner. Baarsyla cesaret
lenen Kenan krallar dou ynnden geri ekilen ordunun yol
unu kesmek iin ilerler. Fakat istilaclar onlar yener ve "Sodom
ve Gomora'daki btn mal ve yiyecei ele geirir," beraberinde
byk ikramiye olarak bir rehine alrlar: "Avram'n yeeni
Lut'u da gtrrler nk o da Sodon'da yaamaktadr."
Haberi alan brahim en iyi adamlarn toplar ve geri ekil
mekte olan istilaclarn peine der. am yaknlarnda onlara
yetierek Lut'u ve yamalanan btn mal geri almay baarr.
Dnnde alem Vadisinde (Kuds) bir kahraman gibi kar

lanr:
alem Kral Melkisedek,

ekmek ve arap getirdi,
O, Yce Tanr'nn kahiniydi.
Ve onu kutsayarak, yle dedi:
"Yeri g yaratan Yce Tanr,
Avram' kutsasn;
Dmanlarn onun eline teslim eden,
Yce Tanr'ya vgler olsun."
Bir sre sonra teekkr etmek zere Kenan krallar da gelip

dl olarak ona ele geirilen btn ganimeti sunarlar. Ancak b
rahim yerel mttefiklerinin bundan pay alabileceini sy
leyerek kendisi ya da savalar iin "bir ayakkab ba" bile al
may reddeder. brahim'i harekete geiren ey ne Kenanl kral
larla kurduu dostluk ne de Dou ttifakna duyduu dman
lktr; O, Nannar Tapna ve Marduk Tapna arasndaki
savata tarafsz kalmtr. "Ellerimi yeri g yaratan Yce Tan
r Yehova iin kaldrdm" demitir.
Bu baarsz istila giriimi alar ncesnn dnyasndaki

nemli olaylarn hzn kesmez. Bir yl sonra M.. 2040'ta Teb
prenslerinin lideri olan II. Mentuhotep, kuzeydeki firavunlar
yener ve Teb' in (ve tanrsnn) hakimiyetini batda Sin:l
yarmadasna dek geniletir. Sonraki yl Amar-Sin Sina
yarmadasna deniz yoluyla ulamaya alr ancak tek bulabil
dii zehirli bir srkla gelen kendi lmdr.
Uzay stasyonu'na yneltilen saldrlar engellenmi fakat
tehlike halen gememitir ve Marduk'un stnlk kazanmak
iin giritii abalar daha da younlamtr. On be yl sonra
Ninurta ve Nergal, Kyamet Gn Silahlarn gizlendikleri yer
den kardklarnda Sodom ve Gomora alevler iinde kalacaktr.
- 14 -
..
NUKLEER FELAKET
Kyamet gn brahim'in Hevron yaknlarnda kamp kur

masnn yirmi drdnc ylnda, o tam doksan dokuz yanday
ken geldi.
"brahim gnn scak saatlerinde Mamre meeliindeki
adrnn nnde otururken Tanr ona grnd. Gzlerini
yukar kaldrd, bakt ve grd. Karsnda adam belirmiti;
onlar grr grmez karlamaya kotu ve yere kapand."
Yaratl 1 8'deki Kitab Mukaddes anlatcs brahim'in "gz
lerini yukar kaldrarak" ' onu -ve de okuyucuyu- bir hkm
darn adrnn glgesinde dinlendii tipik bir Orta Dou sah
nesinden hzla tanrsal varlklarla ani bir karlama sahnesinin
iine iter. brahim her ne kadar evreyi seyrediyor olsa da bu
kiinin yaklatn grmez; onlar birden "karsnda belirmi
tir." Ve her ne kadar "insan" gibi gzkseler de onlarn gerek
kimliini hemen anlam ve onlara "efendilerim" diye hitap
ederek ve onlara yemek hazrlayncaya dek "ltfen kulunuzun
yanndan ayrlmayn" diyerek nlerinde eilmitir.
Bu ilahi ziyaretiler yemei ve dinlenmeyi bitirdiklerinde ak
am karanl kmtr bile. Sara'y soran liderleri brahim'e
yle demitir: "Gelecek yl bu zamanlar kesinlikle yanna
dneceim; o zamana karn Sara'nn bir olu olacak."
brahim ve Sara'ya ileri yalarnda meru bir varis sz ver
mek brahim' e grnmelerinin tek nedeni deildir.
378
Nkleer Felaket 379
Adamlar oradan ayrlrken,

Sodom' a doru baktlar.
brahim onlar yolcu etmek iin yanlarnda yryordu,
ve Tanr dedi ki:
"Yapacam eyi brahim' den mi gizleyeceim?"
brahim'in gemiteki hizmetlerini ve mit vadeden

geleceini gzden geiren Tanr bu ilahi yolculuun gerek
nedenini ona aklar: Sodom ve Gomora aleyhindeki su
lamalarn doruluunu kantlamak. "Sodom ve Gomora byk
sulama altnda ve sulamalar ok ar" der Tanr, "bu yzden
inip bakacam. Duyduum sulamalar doru mu deil mi
greceim. Doruysa onlar yok edeceim; deilse de bunu bil
mek istiyorum."
Sodom ve Gomora'nn bu olay izleyen ykm Kitab
Mukaddes'te en ska tasvir edilen ve hakknda vaazlar verilen
olay olmutur. Kilise retisine sk skya bal olanlar ve kk
ten dinciler Yce Tanr'nn gnahkar ehirleri yeryznden sil
mek iin gerek anlamyla gklerden alev ve kkrt yadr
dndan asla phe etmemilerdir. Akademik ve eitimli ev
reler ise inat bir ekilde Kitab Mukaddes hikayesine "doal"
bir aklama aramlardr: Bir deprem, volkanik bir pa tlama,
Tanr'nn bir eylemi sua karlk verdii bir ceza olarak yorum
lanabilecek bir baka doal fenomen gibi . . .
Ancak Kitab Mukaddes' teki anlatm sz konusu olduunda
-ve bugne dek tm yorumlarn tek kayna olagelmitir- bu
olayn doal bir afet olmad ok aktr. nceden tasarlanan bir
olay olarak anlatlmaktadr: Tanr nceden olacaklar ve bunun
nedenlerini brahim' e aklar. Doann geri alnamaz glerinin
neden olduu bir olay deildir bu, nlenebilir bir olaydr: Bu afet
yalnzca Sodom ve Gomora hakkndaki "sulamalarn" do
rulanmas durumunda zerlerine salnacaktr. Ve nc olarak
(ksa sre sonra kefedeceimiz gibi) gereklemesi istek zer
ine ne ya da geriye alnabilecek, ertelenebilir bir olaydr.
Gelecek afetin nlenebileceinin farkna varan brahim tar-
380 Ta11rlarn ve nsanlarn Savalar
tarak vazgeirme taktiine bavurur: "Belki de kentte elli do

ru insan vardr" der. "Oray gerekten yok edecek misin? in
deki elli doru kiinin hatr iin kenti balamayacak msn?"
Ardndan abucak ekler: "Hakly, haksz ayn kefeye koyarak
hakszn yannda hakly da ldrmek senden uzak olsun. Sen
den uzak olsun bu. Btn Dnyann Yargc adil olmal!"
Tanr'sna vaaz veren bir lml! Ve ricas ehirde elli doru
kiinin olmas durumunda ykm -nceden tasarlanan ve engel
lenebilir ykm- durdurmaktr. Ancak Tanr'nn byle elli insan
bulunduu takdirde ehrin balanmasn kab_ul etmesinin ar
dndan, elli rakamn zellikle semi grnen brahim, Tan
r' nn be kii eksik olmas durumunda ne. yapacan yksek
sesle merak eder. Tanr krk be kii bulunmas durumunda da
ykmn durdurulmasn kabul edine brahim sayy krka ar
dndan ohza ardndan yirmiye ve sonunda ona indirene dek
pazarlk etmeyi srdrr. "Ve Tanr yle der: 'On kiinin hatr
iin kenti yok etmeyeceim' ve brahim'le konumay bitirerek
oradan ayrlr ve brahim adrna geri dner."
Akam vakti Tanr'nn iki refakatisi -Kitab Mukaddes an
latm onlardan Mal'akhim ("melekler" olarak tercme edilir, an
cak "eliler" anlamna gelir) olarak sz etmeye balar- Sodom'a
gelir; grevleri ehre yneltilen sulamalar dorulamak ve
sonular Tanr'ya iletmektir. Lut -ehrin kapsnda oturmak
tadr- brahim' in daha nce yapt gibi gelenlerin ilahi yapsn
hemen fark eder; giysilerinin ya da tadklar silahlarn belki de
oraya (uarak?) vardklarndaki tavrlarn onlarn kimliini ele
verdii aktr.
Misafirperverlik gsterme sras imdi Lut'tadr ve iki melek,
geceyi onun evinde geirme davetini kabul ederler; ne yazk ki
bu huzurlu bir gece olmayacaktr ne de olsa geli haberleri tm
ehri birbirine katmtr.
"Onlar daha yatmadan kentin insanlar, Sodomlular -her
mahalleden gelen gen yal btn nfus- evin evresini sard;
Lut'a seslenerek 'Bu gece sana gelen adamlar nerede?' diye sor
dular, 'Getir onlar ki tanyalm."' Lut bunu yapmaynca kala-
Nkleer Felaket 38 1
balk kapy krarak ieri girmeye alr; ancak iki Melek

"kapya dayanan adamlar, byk kk hepsini kr ederler;
yle ki adamlar kapy bulamaz olur."
ehir halk iindeki tek doru insann Lut olduunu anlayan
elilerin daha fazla aratrma yapmaya ihtiyalar kalmamtr;
ehrin akbeti artk kesinlemitir. "erideki iki adam Lut' a
'Senin burada baka kimin var?' diye sorar; 'Oullarn, kz
larn, damatlarn, kentte sana ait kim varsa hepsini dar kar.
nk buray yok edeceiz." Duyduklarn damatlarna ilet
mek zere dar koan Lut'a dama tlar inanmaz ve ona gler
ler. Ve bylece afak skerken eliler Lut'a artk ge kalmadan
ehirden kamasn hatrlatrlar ve yanna yalnzca karsn ve
onlarla birlikte yaayan evlenmemi iki kzn alrlar.
Ancak Lut oyalanr;

-ama Tanr ona acmtr
bu yzden adamlar onun,
ve karsnn ve iki kznn elinden tutarak
onlar kentin dna karrlar.
Bu drt kiiyi anlatld gibi gerekten de yukar kaldran ve

onlar ehrin dnda yere indiren eliler Lut'u dalara kamaya
zorlar: "Ka, cann kurtar, sakn arkana bakma" diye talimat
verdiler; "dalara ka yoksa lr gidersin." Ancak zamannda
daa ulaamayacandan ve "ktln ona yetiip l
dreceinden" korkan Lut bir neride bulunur: Acaba kentin
yklmas kendisi Sodom' dan en uzak kent olan Soar' a varana
dek bekletilemez midir? Bunu kabul eden elilerden biri, ona
acele etmesini syler: "abuk ol, hemen ka! nk sen oraya
varmadan bir ey yapamam."
Felaket, grld gibi sadece ngrlebilir ve "engel
lenebilecek" bir olay olmakla kalmaz ayn zamanda er
telenebilirdir de. Hibir doal afet bu zellikleri ieriyor ola
maz.
382 Tanrlarn ve sanlnrm Savalar
Lut, Soar' a vardnda gne domutu;

Tanr, Sodom ve Gomora zerine, gkten
Yehova'dan gelen kkrt ve atei yadrd.
Ve Tanr, btn ehirleri ve ovay,
o ehirlerdeki insanlarn hepsini,
ve toprakta byyen btn bitkileri yok etti.
ehirler, insanlar, bitkiler -her ey tanrnn silah tarafndan

yok edilmiti. Is ve alevler nlerindeki her eyi kavurmutu;
radyasyon ise uzaktaki insanlar bile etkilemiti: Sodom'dan
katklar srada geriye dnp bakmamalar konusundaki
uyarlara kulak asmayan Lut'un kars "buharlaverdi."*
Lut'un korktuu "ktlk" karsna yetimiti...
"Tanr'y fkelendiren" ehirlet birbiri ardna yok edilmek-
. ............................... ... . .................................. . ...... . . . ..... ........... ...... ......................
branca Nelsiv 111e/nl teriminin harfi harfine ve geleneksel tercmesi "tuz

yn" dr ve Orta ada bir insan kristalize tuza dntrme ilemini
aklayan risaleler yazlmtr. Ancak eer brahim ve Lut'un ana dili Smerce
ise -ki biz yle olduuna inanyoruz- ve olay ilk olarak Sami dilinde deil de
Smerce kaydedildiyse Lut'un karsnn akbetine tamamen farkl ve akla
yakn bir yorum getirmek mmkndr.
Amerikan Dou Cemiyetine (American Oriental Society) 1918 ylnda
sunulan bir tez almasnda ve Beilriige zr Assyriologie'de yaynlanan devam
niteliindeki makalede Paul Haupt Smer' deki eski tuz kaynaklarnn Basra
Krfezi yaknlarndaki bataklklar olmas nedeniyle Smercedeki NMUR teri
minin hem tuz hem de blnr anlamna geldiini gstermitir. l Deniz'e
brancada Tz Denizi dendiinden Kitab Mukaddes'in bran anlatcsnn
Smerce kelimeyi yanl tercme etmi olmas ve Lut'un kars gerekte
"buhara" dnmken onun yerine "tuz yn" yazmas olasdr. Bu
balamda Kenanllarn (brahim'in hikayeleriyle aralarnda birok benzerlik
bulunan) Aqhat hikayesi gibi baz Ugarit metinlerinde bir insann tanr eliyle
ldrlmesinin "ruhunun tpk burun deliklerinden kan duman gibi buhar
olup umas" eklinde tasvir edilmesi dikkate deerdir.
Gerekten de, bize gre nkleer felaketin Smerler tarafndan tutulmu
kayd olan Erra Destan'nda insanlarn tanr tarafndan ldrlmesi, yle tarif
edilmitir:
nsanlar yok edeceim,

ruhlarn buhara dntreceim.
"Buhara dntrlenler" arasnda olmas Lut' un karsnn talihsizliiydi . . .

Nkleer Felaket 383
teydi ve her defasnda Lut'un oradan kamasna izin veriliyor

du:
Tanr ovadaki kentleri yok ed erken,
brahim'i anmsam ve Lut'u,
bu felaketin dna karmt.
Ve Lut talimatlara uyarak "daa yerleti ... ve iki kzyla bir

likte bir maarada yaamaya balad."
eria ovasndaki btn yaamn atele yok ediliine ve an
nelerini buharlatran lmn grnmez eline tank olan Lut ve
kzlar ne dnmlerdir acaba? Kitab Mukaddes'teki
hikayeden rendiimiz kadaryla insan soyunun Dnya
zerinde sona eriine tank olduklarn ve nn hayatta kalan
son insanlar olduklarn sandlar; bu yzden insan soyunu
devam ettirebilmelerinin tek yolu z babalarndan ocuk sahibi
olmalaryd. . .
"Ve byk kz kne 'Babamz yal' dedi. 'Gelenek
lerine uygun biimde burada bizimle birlikte olabilecek bir er
kek yok. Gel, babamza arap iirelim, onunla yatalm bylece
babamzdan gelecek yaam tohumunu koruyalm."' Ve yle de
yaparak her ikisi de z babalarndan hamile kald ve ocuk
dourdu.
brahim katliamdan nceki geceyi Sodom' da ehirleri kur
tarmaya yetecek kadar doru insan bulunup bulunmadn ve
Lut ile ailesinin akbetini merak ederek endie ve uykusuzluk
iinde geirmi olmaldr. "brahim sabah erkenden kalkp n
ceki gn Yehova'nn huzurunda durmu olduu yere gitti;
Sodom ve Gomora'ya ve btn ovaya bakt. Yerden tten bir
ocak gibi duman ykseliyordu."
O, bir "Hiroima" ve "Nagazaki" olayna -verimli ve kala
balk bir ovann atom silahyla yok edilmesi- tank oluyordu. Yl
M.. 2024'tii.
Sodom ve Gomora kalntlar bugn nerededir? Antik an
Grek ve Romal corafyaclarnn belirttiine gre be ehrin
iinde bulunduu ve bir zamanlar verimli topraklara sahip olan
vadi felaketin ardndan sular altnda kalmt. Modern

akademisyenlere gre ise Kitab Mukaddes'te tarif edilen bu
"ykm" l Deniz'in gney kysnda sularn gneydeki alak
blgeyi kaplayacak ekilde akmasna neden olan bir yark a
mt. Bir zamanlar gney sahili olan yerin geride kalan blm
yerlilerin eklini benzeterek el-Lissan ("Dil") adn taktklar bir
yeryz ekli olmutu. Bir zamanlar iindeki be ehir ile kala
balk bir yerleim blgesi olan vadi ise yerli halkn halen
"Lut' un Denizi" dedii l Deniz'in gneydeki yeni uzantsna
qnmt (ekil 1 02). Kuzeyde sularn gneye doru akmas
ky eridinin geriye ekilmesine neden olmutu.
Antik a raporlar 1 920'lerde Vatikan'a bal Pontifical Bib
lical nstitute'un sponsorluundaki bilimsel bir misyon tarafn-
ekil 1 02
Nkleer Felaket 385
dan [A. Mallon, Voyage d'Exploration au sud-est de la Mer Morte

(ldenizin Gneydousuna Keif Seyahati)] blgenin ayrntl
aratrmasyla balayarak modern zamanlarn ok sayda ara
trmacs tarafndan dorulanmtr. W. F. Albright ve P. Harland
gibi nde gelen arkeologlar blgeyi evreleyen dalardaki yer
leimlerin M.. yirmi birinci yzylda aniden terk edildiini ve
takip eden birka yzyl boyunca burada yeni yerleimlere rast
lanmadn kefettiler. Ve bugne dek l Deniz'in evresin
deki kaynak sularnn "ona maruz kalan hayvan ya da insanlar
da birka sene iinde ksrlk ve bnzer rahatszlklar yaratmaya
yetecek oranda" radyoaktiviteyle kirlenmi olduu grlm
tr. (1. M. Blake, The Palestine Exploration Quarterly (Yeu'nun
Laneti ve Elia'nn Mucizesi)] .
Ovadaki ehirlerin zerinde ykselen lm bulutu sadece
Lut'u ve kzlarn deil brahim'i de korkutmutur ve yaklak
doksan kilometre tedeki Hevron dalarnda bile kendisini
gvende hissetmemitir. Kitab Mukaddes bize onun kampn
toplayp Gera'a yerlemek zere batya, daha uzaklara gittiini
syler.
Ondan sonra da brahim bir daha asla Sina yarmadasna git
meyi gze almamtr. Aradan seneler getikten sonra bile b
rahim'in olu shak, Kenan'daki bir ktlk yznden Ms'a git
mek istediinde "Yehova ona grnd ve yle dedi: 'Msr' a
gitme; sana gstereceim topraklara yerle'" Sina yarmadasn
dan gemek grne gre halen gvenli deildi.
Peki ama niin?
Ovadaki ehirlerin yklmas bize gre sadece bir n gs
teriydi: e zamanl olarak Sina yarmadasndaki Uzay stasyonu
ardnda yllar boyunca etkisi srecek lmcl bir radyasyon
brakarak nkleer silahlarla yok edilmiti.
Gerek nkleer hedef Sina yanmadasndayd ve gerek kur
ban en sonunda Sme'in ta kendisi olmutu.
U'un sonu hzla gelmi olsa da hznl akbeti Krallar
Savandan bu yana karanlk bir ekilde, sinsice yaklamaya
balamt; uzaktaki bir davulcunun -bir infaz davulcusunun-
sesi gibi her geen sene biraz daha yaklatka davulun sesi de
ykselmiti. Kanlmaz Felaket Yl -M.. 2024- Urun son kral
bbi-Sin krallnn altnc yldr; ancak felaketin nedenlerini,
yapsna dair aklamalar ve kapsamna ilikin detaylar
bulabilmek iin o kaderi belirleyen yllara ait kaytlar sava
zamanndan balayarak incelememiz gerekecektir.
brahim yznden grevlerinde baarsz olan ve onun
tarafndan -bir kez Kade-Barnea' da ve sonra tekrardan
am' da- iki kez kk drlen istilac krallar vakit geir
meden tahtlarndan indirilmilerdi. Urda tahta Amar-Sin yer
ine byk ittifakn dald ve Urun eski mttefiklerinin ken
imparatorluktan paralar kopard bir manzarayla karlaacak
olan kardei u-Sin kmt.
Nannar ve nanna her ne kada: Krallar Savayla itibar kay
bedenler arasnda yer alsalar da u-Sin'in ilk bata gvendii
tanrlard. u-Sin'in erken dnem yaztlarnda belirtildii zere
krallk iin "onun ismini syleyen" tanr Nannard. O ayn
zamanda "nanna'nn Sevdii Kul"du ve Nannara onu bizzat
kendisi takdim etmiti (ekil 1 03).
ekil 1 03
u-Sin vnerek, "artc ni teliklerle dona tlm olan Kutsal

nanna, Sin'in lk Kz'nn" kendisine "itaatsiz dman lkesine
kar savaa girmesi iin" silahlar bahettiini sylemiti. Ancak
Nkleer Felaket 187
bunlar Smer imparatorluunu birarada tutmaya yetmedi ve

u-Sin bir sre sonra yardm istemek zere daha gl tanrlara
bavurmak zorunda kald.
Kraliyet iin olduu kadar ticari ve sosyal amalarla da
yazlan ve iinde bir kraln hkmdarlk dnemindeki her yln
o yln nemli olayyla temsil edildii senelik yaztlardan oluan
tarihsel kaytlara bakarak u-Sin'in krallnn ikinci ylnda,
ak denizde Aa Dnya'ya dek gidebilecek zel bir kayk
yaparak Enki'nin sevgisini kazanmaya altn syleyebiliriz.
nc yln yine Enki'yi destekleyen, onun istedii trde u
ralarla geirmiti. Marduk'un ve Nabu'nun destekilerini et
kisiz hale getirmenin dolayl bir yolu olmas dnda bu ura
lar hakknda fazla bir ey bilinmemektedir. Ancak abalar
kanlmaz ekilde sonusuz kalmtr nk drdnc ve
beinci yllar Mezopotamya'nn bat cephesine devasa bir duvar
ina edilmesine tanklk eder. Duvarn amac Marduk'un des
tekileri olan "Batllar" dan gelebilecek aknlar durdurmaktr.
Batdan gelen basklar arttka u-Sin af dilemek ve kurtulu
iin Nippur'un byk tanrlarna dner. Amerikan Keif
Heyeti'nin Nippur'daki arkeolojik kazlaryla da dorulanan
tarihsel kaytlar u-Sin'in Nippur'un kutsal blgesinde Ur
Nammu zamanndan beri benzeri grlmedik byklkte bir
inaat almasna giritiini ortaya koymaktadr. almalar,
Enlil ve Ninlil adna dikilen"daha nce hibir kraln ina et
medii" ta bir antla doruk noktasna ulamtr. u-Sin "En
lil'in kalbinden geen kral" olduunu mitsizce kabul ettirme,
onaylatma abas iindedir. Ne yazk ki Enlil orada deildir; u
Sin'in yakarlarn yalnzca Enlil'in Nippur' da kalan kars Nin
lil iitmitir. Ona merhametle cevap vererek "u-Sin'in mut
luluunu devam ettirmek, krallk tacnn sresini uzatmak iin"
ona bir silah verir. Bu "parlaklyla arpan ... korku veren
gklere ulaan" bir silahtr.
"B Koleksiyonu" olarak kayda geirilen bir u-Sin yazt
Nippur'la eski balar yeniden kurma abasnda u-Sin'in, Ur
Nammu'nun lmnn ardndan Ur'u terk eden Nippur'lu
ailelerle (Terah'nki gibi) uzlamaya altn ne srer. Metin

de onun Harran'n da bulunduu blgeyi "silahlar karsnda
korkudan titrettikten" sonra bir bar jestinde bulunduunu
belirtilmektedfr: u-Sin kendi kzn (byk ih timalle blgenin
reisine ya da onun oluna) gelin olarak buraya gndermitir.
Kz daha sonra blge halkndan oluan maiyetiyle birlikte
Sme'e dner ve "Nippur snrnda Enlil ve Ninlil iin bir ehir
kurar." "Bir kral kaderlerin yazld gnden beri" ilk kez "En
lil ve Ninlil iin bir ehir ina etmitir" diye yazmtr, aka
vlmeyi bekleyen u-Sin. Vatanna geri dnen Nippurlularn
muhtemel yardmyla u-Sin ayn zamanda Nippu' daki
tapnak hizmetlerini yeniden eski haline kavuturmu kendine
ise Ba Rahip rol ve unvann armaan etmitir.
Yine de btn bunlar hi fayda salamaz. Daha fazla gven
lik elde etmeyi beklerken karsna daha byk tehlikeler kar.
Uzak eyaletlerin sadakatine dair endieleri yerini Sme'in ken
di topraklar iin duyduu derin kaygya brakr. u-Sin'in
yaztlar "Kudretli Ur Kral' na" gre krallk iin esas ykn "l
keye -Smer lkesi- obanlk yapmak" olduunu syler.
Enlil'i Sme'e geri dnmeye ikna etmek iin yaplacak son
bir ey vardr: Onun korumas altna girmek. Ninlil'in tavsiyesi
zerine u-Sin ilahi ift iin "en geni nehirlere uygun, byk
bir yolculuk kay yapar.. . Onu deerli talarla kusursuz bir
ekilde dekore eder." En iyi tahtadan yaplma kreklerle, ekme
srklaryla ve ustaca yaplm bir dmenle donatr ve onu
dn yata da dahil olmak zere her trl konforla der. Ar
dndan "kay Ninlil'in Mutluluk Evi'ne bakan geni havzaya
koyar."
Bu nostaljik armlar Enlil'in kalbine bir ok saplar, ne de
olsa Ninlil' e gen bir hemireyken, onu nehirde ykanrken gr
dnde ak olmutur ve sonunda Nippu'a geri dner:
Enlil [btn bunlar] duyduunda,

Ufuklar aceleyle katetti,
Gneyden kuzeye yolculuk etti;
Niikleer Felaket 389
dnyann zerindeki gkyzn hzla katetti,

sevgili kraliesi Ninlil'le birleebilmek iin . . .
Bu duygusal yolculuk aslnda sadece ksa bir perde arasdr.

Tabletin sonundaki baz can alc satrlar eksiktir, bu yzden
sonrasnda neler olduuna ilikin detaylardan mahrum
kalyoruz fakat son satrlar "Enlil'in yce savas Ninurta'nn"
grne gre kayktaki bir heykel zerinde "kt bir yaznn"
bulunmasndan sonra davetsiz misafiri sarho ettiinden sz et
mektedir. Bu belki de Enlil ve Ninlil' e yaplmak istenen bir
bydr.
Enlil'in bu hileli oyuna ne gibi bir tepki gsterdiine dair
herhangi bir kayt yoktur; ancak dier tm kantlar onun Nip
pur'u bir kez daha terk ettiine iaret etmektedir. Bu defa yanna
Ninlil'i de almtr.
ok gemeden -bizim takvimimize gre M.. ubat 2031-
ay karartan bir tam ay tutulmas Yakn Dou'yu korkuya boar.
Nippur'un kehanet rahipleri u-Sin'in tedirginliini gidermeyi
baaramazlar: Yazl mesajlarnda dediklerine gre bu "drt bl
geyi yneten krala" bir iarettir: "Duvar yklacaktr, Ur harap
olacaktr."
Yal tanrlar tarafndan geri evrilen u-Sin -ya cretkarlk
tan ya da tanrsal destek alabilmek son bir aba zerresi olarak
nihai bir giriimde bulunur. Nippur'un en kutsal blgesine ara
adndaki gen bir tanrya bir mabet ina eder. O nanna'nn o
ludur ve bu unvan nceki yllarda tam olan Lugalbanda gibi
bu yeni ara ("Prens") da bir kraln oludur; tapnaa ad anm
bir yaztta u-Sin gen tanrnn babas olduunu ne srmek
tedir: "Gklerin kahraman, nanna'nn sevgili olu tanrsal
ara: Babas, gl kral, Ur kral, drt blgenin kral u-Sin ona
agipada' da bir tapnak yapt, en sevdii mabedi yap t; kral
uzun yaasn." Bu u-Sin hkmdarlnn dokuzuncu ylyd.
Ayn zamanda da sonuncusuydu . . .
Ur tahtnn yeni hkmdar bbi-Sin topraklarn ve ekono
minin klmesinin nne geemedi. Tek yapabildii Smer' in
kalbinde, Ur ve Nippur evresindeki duvarn inasn hzlan

drmakt; lkenin geri kalan korumaszd. Beinci ylndan son
rasna ait (daha uzun yllar hkmdarlk yapm olmasna ra
men) hibir tarih iermeyen kiisel kaytlar dnemin artlar
hakknda ok az bilgi vermektedir; geleneksel yazmalarn ve
ticari belgelerin kesintiye urad bir zaman aral bizler iin
daha aydnlatc olmutur. Ur' a bal dier ehir merkezlerinin
her yl gndermesi gereken ballk mesajlarnn arkas bir
ehir, ardndan bir dieri derken tamamen kesilir. lk kesilenler
bat eyaletlerinden dzenli olarak gelen ballk mesajlardr;
ardndan nc ylda dou eyaletlerinin bakentleri yaz
may durdurur. Bu nc ylda Ur'un d ticareti de [C. J.
Gadd'in History and Monments of Ur (Ur'un Tarihi ve Eserleri)
adl almasndan alnan szleriyle] "aniden ve belirgin ekil
de durur." nc Ur Hanedanl boyunca rn ve bykba
hayvan sevkiyatnn ve toplanan vergilerin kaydedildii bir
vergi istasyonu grevi yapan (Nippur yaknlarndaki)
Drehem' de -binlerce bozulmam kil tabletin bulunduu bir
yer- byk titizlikle tutulan hesaplar da nc ylda aniden
kesilmi tir.
Byk tanrlarn terk ettii Nippur'u grmezden gelen bbi
Sin gvenini yeniden Nannar ve nanna'ya yneltir ve ikinci
ylnda kendisini Uruk'taki nanna tapnann ba rahibi ilan
eder. Sk sk tanrlarn kendisine yol gstermesini ve gven ver
mesini istemektedir; ancak tek duyduu ykm ve kyamete dair
kehanetlerdir. Krallnn drdnc ylnda ona yle sylenir:
"Batdan bir Oul gelecek. .. bu bbi-Sin iin bir iaret olacak: Ur
yarglanacak."
bbi-Sin saltanatnn beinci ylnda nanna'nn Ur' daki
mabedine ba rahip olarak gcn arttrmay amalar fakat
bunun da hibir faydas olmaz; o yl dier Smer ehirleri ba
llk mesajlarn gndermeyi brakmtr. O yl ehirler Nan
na:'n Ur' daki tapna iin geleneksel kurbanlk hayvanlar
gndermeyi de keserler. Ur'un merkezi otoritesi, tanrlar ve o
muazzam zigurat-tapna artk ciddiye alnmamaktadr.
Nkleer Felaket 391
Altnc yl baladnda "ykm ngren" kehanetler daha

belirgin ve kanlmaz bir hal alr. "Altnc yl geldiinde Ur hal
k kapana kslacak" demektedir kehanetlerden biri. Dier bir
kehanete gre ise "gs kutsanm olan gibi kendisine En Yce
diyen tanr ikinci kez batdan grndnde" nceden haber
verilen bu felaket gelecektir. Tam o sene snrdan gelen haber
lerin ortaya koyduuna gre "dman Batllar" Mezopotamya
ovasna girer; direnile karlamadan "ierdeki lkeye ilerler,
btn byk kaleleri birbiri ardna ele geirirler."
bbi-Sin'in tek tutunduu dal duvarla evrelenen Ur ve Nip
pur blgesidir; ancak o kanlmaz altnc yl sona ermeden n
ce Nippu'da Ur kraln ycelten yaztlarn arkas kesiliverir.
U'un ve tanrlarnn dman "kendisine En Yce diyen tanr"
Sme' in kalbine ulamtr.
Kehanetlerin ngrd gibi Marduk ikinci kez Babil' e dn
mtr.
Kaderi belirleyen yirmi drt yl -brahim'in Harran'dan ay

rlmasndan, ulgi'nin tahttan indirilmesinden ve Marduk'un
Hititler arasndaki srgn hayatnn balamasndan itibaren
geen yirmi drt yl- Felaket Yl'yla M.. 2024'te sonlanr. Bu
ana dek brahim'in, Ur'un ve onun son kralnn kaderlerine
dair ayr fakat birbirleriyle balantl Kitab Mukaddes
hikayelerini izledikten sonra artk Marduk'un ayak izlerini
takip edeceiz.
zerinde Marduk'un otobiyografisinin yazl olduu (ve bu
noktaya dek ksmen alntlar yaptmz) tablet onun Hatti l
kesinde yirmi drt yl zorunlu misafirlikten sonra Babil'e
dnn nakletmeye devam eder:
Ha tti-lkesinde,
tahtm ve Tanrln hakknda
bir kehanete dantm,
Tam ortasnda [sordum] : "Ne zaman olacak?"
24 yl ve sonrasnda ben yerletim.
Derken o mehur yirmi drdnc ylda mjdeli bir kehanet

iitir:
[Srgn] gnlerim sona erdi;

Kendi ehrime yneldim;
Tapnam Esagila bir da gibi ykselecek,
Ebedi evim yeniden kurulacak.
Ayaklarm Babil' e evirdim
. . . topraklarndan geerek ehrime gittim
onun [geleceini? Refahn?] salamak iin,
Benim ahit evimde ...
Daa benzeyen Esagil' de . . .
Anu tarafndan yaratld .. .
Esagil'in iinde ...
Ykselen o platform ...
ehrimde . .
.
Mutluluk. . .
Hasar gren tablet bundan sonra, Marduk'un Babil'e gider

ken getii ehirleri sralar. Okunabilir birka ehir ad Kk
Asya-Mezopotamya arasndaki gzergahn onu ilk olarak
gneydeki Hama ehrine ardndan Mari yoluyla douya gtr
dn gstermektedir (haritaya baknz, sayfa 433). Gerekten
de Mezopotamya'ya -kehanetlerin ngrd gibi- batdan
beraberindeki Amoritlilerle ("Batllar") gelmitir.
Marduk amacnn lkeye bar ve refah getirmek olduunu
syleyerek devam eder "uursuzluu ve kt talihi kovmak . . .
anne sevgisine benzer bir sevgiyi nsanoluna vermek" is
tediini syler ancak bunlar hibir ie yaramaz: Dman bir tan
r onun ehrine, yani Babil'e "fkesini yneltmitir." Bu dman
tanrnn ad yazttaki yeni bir stunun balangcnda belirtilmi
tir: "Tanrsal NN." Burada sz edilen tanr sadece Ninurta
olabilir.
Sonradan gelen msralar kt biimde hasar grdnden
ve metnin geri kalan anlalamaz bir durumda olduundan
Nkleer Felaket 393
dmann neler yaptna dair tabletten ok az bir bilgi edin

mekteyiz. Ancak eksik paralardan bazlarn Kedorla'omer Yazt
lar 'nn nc tabletinde bulabiliriz; gizemli ynlerine ramen
rakip tanrlarn insanlardan oluan birliklerinin banda birbir
lerinin zerine yrdkleri, tam anlamyla bir kargaa or
tamnn resmini baaryla izmektedir: Marduk'un Amoritli
destekileri Nippur'a doru Frat vadisine saldrm, Ninurta
ise onlara kar savamas iin Elam birliklerini organize etmi
tir.
Bu zor dnemlerin kaytlarn tekrar ve tekrar okuduka,
dman gaddarlkla acmaszlkla sulamann yeni bir icat ol
madn da anlarz. Bu Babil metni -Marduk'a ibadet eden bir
insan tarafndan yazldn unutmamamz gerekir- ilerinde
ama ve tar'nkilerin de bulunduu tapnaklara yaplan say
gszl sadece ve sadece Elam birliklerine atfetmekt":dir.
Babil'in resmi tarihisi daha da ileri gider: Ninurta'nn, Mar
duk'un destekilerini Enlil'in Nippur'daki Kutsallarn Kutsal
tapnan kirletmekle suladn iddia eder; bylelikle Enlil'i
Marduk ve olu Nabu'nun karsnda yer almaya kkrtr.
Babil metninin anlattna gre bu durum kar tarafn or
dular Nippur'da kar karya geldiklerinde gereklemitir.
te o zaman kutsal ehir yamalanm ve mabedi Ekur kirletil
mitir. Ninurta bu eytani ilerden Marduk'a tapnan insanlar
sorumlu tutar; ancak gerek bu deildir: bunu yapan mttefiki
Erra'dr!
Nergal/Erra'nn nasl Babil tarihesinde aniden beliriver
dii -Erra Destan' na geri dnmediimiz takdirde- bizim iin bir
muamma olarak kalacaktr; ancak bu tanrdan Kedorla'omer
Yaz tlar'nda sz edildii ve Ekur'u kirletilmekte suland
phe gtrmez bir gerektir:
Ta yrekli Erra,
kutsal blgeye girdi.
Kutsal blgede sakland,
Ekur'u gzetledi.
Azn at, gen adamlarna seslendi:

"Ekur'un ganimetlerini kapp gtrn,
deerli eyalarn aln,
temelini ykn,
mabedin duvarlarn indirin!"
Enlil "olanca asaletiyle tahtna oturduunda" ve tapnan

ykldn, mabedinin kirletildiini, "kutsallarn kutsal iin
deki rtnn paralandn" duyduunda aceleyle Nippur'a
gider. "nnde, a brnm tanrlar yokuluk etmektedir"
kendisi ise gklerden inerken "tpk bir yldrm gibi lt sa
maktadr" (ekil 1 04); kutsal blge zerinde alald srada "o
saygdeer yeri titretmitir." Bunun ardndan Enlil oluna,
"Prens Ninurta'ya" seslenerek o::.dan kutsal yere saygszlk
edeni bulmasn ister. Ancak Ninurta o tanrnn mttefiki Erra
olduunu syler, yani gerei sylemek yerine parman Mar
duk' a ve destekilerine dorultur. . .
ekil 1 04
Sahneyi tasvir eden Babil metni Ninurta' nn babasnn

huzurundayken gereken saygy gstermediini ileri srmek
tedir: "Yaamndan korkmadan bandaki tacn karmamtr."
Enli!' e kar "kt konumutur. . . adil deildir; ykm planlar
Nkleer Felaket
yapmtr." Ve bu ynde kkrtldndan "Enlil, Babil iin

ktlkler dnr."
Marduk ve Babil'e kar giriilecek "eytani eylemlerden"
baka bir de Nabu'ya ve Borsippa'daki Ezida tapnana bir sal
dr planlanr. Oysa ki Nabu batya, Akdeniz yaknlarnda ona
sadk olan ehirlere doru kamay baarmtr:
Ezida'dan . . .
btn ehirlerine yol gstermek iin
Nabu, admn att;
Yolunu byk denize doru izdi.
Bu noktadan sonra Sodom ve Gomora'nn yok edilii hak

kndaki Kitab Mukaddes hikayesiyle dorudan paralellik gs
teren satrlar gelir:
Ama Marduk'un olu

kylarn olduu lkedeyken,
eytani-rzgarn-olu [Erra]
ova topraklarn scaklyla kavurdu.
Bunlar Kitab Mukaddes'te gkten nasl "ehirleri ve tm

ovay ykan" "kkrt ve alev" yadnn tasviriye ortak bir
kaynaa dayanmas gereken dizelerdir.
Kitab Mukaddes'teki ifadelerin (rnein, Yasa Kitab 29:22-
27) ortaya koyduuna gre eria Ovas'ndaki ehirlerin
"ktlkleri"; "onlarn Tanr'yla yaptklar anlamaya bal kal
mamalar" ve "baka ilahlara ynelmeleri ve onlara tap
malar" dr. imdi Babil metninden rendiimize gre ise ehir
lere yneltilen "sulama" ekien tanrlar arasndaki son arp
mada onlarn Marduk ve Nabu'nun tarafn tutmu olmalardr.
Her ne kadar Kitab Mukaddes hikayeyi bu noktada brakmsa
da Babil metni ona nemli bir detay ekler: Kenan ehirlerine
yaplan saldr sadece Marduk'un destek merkezlerini deil ay
n zamanda da oraya snan Nabu'yu yok etme amac gtmek-
tedir. Fakat bu ikinci amaca ulalamaz nk Nabu buradan

zamannda kmay becermi ve tanrlar olmad halde halkn
onu kabullendii Akdeniz' deki bir adaya kamtr:
O [Nabu] byk denize girdi,

kendisinin olmayan bir tahta oturdu
[nk) meru ikametgah Ezida, istila edilmiti.
brahim zamannda Yakn Dou'yu yok eden byk

felaketin Kitab Mukaddes ve Babil metinleriyle oluturulan res
mi (daha nce szn ettiimiz) Erra Destan nda daha da '
detaylandrlmtr. lk olarak Ninova'daki Asurbanipal ktp

hanesinde bulunan paralarla biraraya getirilen bu Asur metni,
daha fazla paralarn dier arkeoiDjik kaz noktalarnda toprak
altndan kartlmasyla ekil almaya ve anlam kazanmaya ba
lamtr. Bugne dek metnin be tablet zerine yazld kesin
lik kazanmtr; krklara, eksik ya da yarm braklm satrlara
ve hatta baz paralarn nereye ait olduklar konusunda bilim
adamlar arasndaki anlamazlklara ramen iki geni kapsaml
eviri almas derlenmitir: P. F. Gssmann'n Das Era-Epos'u
ve L. Cagni'nin L 'Epopea di Erra's.
Erra Destan kalabalk ehirlere kar Herkesi ldrecek Olan
Silah'n kullanlmasna ve orada saklandna inanlan bir tan
rnn [Nabu] yok edilmesi giriimine yol aan ihtilafn yalnzca
doasn ve nedenlerini aklamakla kalmaz ayrca, bylesi ar
bir nlemin hafife alnmadn da aka ortaya koyar.
Dier baz yaztlardan byk tanrlarn bu akut kriz
dneminde daimi bir Sava Konseyi'nde oturduklarn ve Anu
ile kesintisiz bir irtibat iinde olduklarn biliyoruz: "Anu sz
lerini Dnya'ya iletiyordu, Dnya Anu'ya cevap veriyordu."
Erra Destan, korkun silahlar devreye sokulmadan nce Ner
gal/ Erra ve Marduk arasnda bir karlamann daha gerekle
tii bilgisini verir. Nergal kardeini Babil'i terk etmeye ikna et
mek ve Hakimiyet iddiasndan vazgeirmek iin tehditlere ba
vurmutur.
Nkleer Felaket '.N7
Ancak ikna abalar bu kez baarsz olur; Tanrlar Meclisi' ne

dnen Nergal, Marduk'u yerinden kartmak iin g kullanl
mas nerisini dile getirir. Metinlerden rendiimize gre tar
tmalar kzr ve sertleir; ''bir tam gn ve bir tam gece boyun
ca, durmakszn" devam eder. Ve en sert tartmalar Enki ile o
lu Nergal arasnda, Enki ilk doan oluna arka ktnda
yaanr: "imdi Prens Marduk yeniden ykseldiine gre, im
di insanlar ona bir kez daha sayg gsterdiklerine gre, Erra
niin muhalefeti srdryor?" diye sorar. Sonunda sabrn kay
beden Enki, Nergal'e huzurunu terk etmesini syler.
fkeyle oradan ayrlan Nergal kendi hkmdarlk blgesine
dnmtr. "Kendi aklna danarak" korkun silahlar ortaya
karmaya karar verir: "lkeleri yok edeceim, onlar toz
ynna evireceim; ehirleri birbirine katacam, onlar kim
sesiz brakacam; dalar dmdz edecek, hayvanlarn or
tadan kaybedeceim; denizleri altst edeceim yle ki sularn
azaltacam; insanlar yok edecek, ruhlarn buharlatracam;
hibiri sa kalmayacak. .. "
CT-xvi-44/ 46 olarak bilinen bir yazttan rendiimize gre
Nergal'in ykc planlar hakknda Marduk'u uyaran tanr, Af
rika'daki topraklar Nergal'inkine bitiik olan Gibil'dir. Gece
vaktidir ve byk tanrlar dinlenmek zere dalmlardr. te
o zaman Gibil "Anu'nun yaratt yedi korkun silah hakknda"
"Marduk'a o szleri syler"; Marduk'a, " .. .O yedi silahn
ktlkleri sana kar kullanlacaktr" bilgisini verir.
Alarma geen Marduk silahlarn nerede tutulduu hakknda
Gibil'i sorgular. "Ey Gibil," der, "o yedi; nerede dodu, nerede
yaratld?" Cevap olarak Gibil onlarn yer altna saklandn
aklar:
O yedi, dan iinde duruyorlar,

topran iindeki bir bolukta yatyorlar.
O yerden byk bir parlaklk saarak kacaklar,
Yeryznden Gkyzne dek her yer
korkuyla kaplanacak.
Peki ama bu yer tam olarak nerededir? Marduk tekrar ve

tekrar sorar ve Gibil'in tek syleyebildii "en bilge tanrnn bile
bunu bilmedii" dir.
Marduk dehet uyandran bu bilgilerle imdi babas Enki'ye
komaktadr. "Babas Enki'nin evine girer." Enki geceyi geir
mek zere ekildii odasndaki kerevette yatmaktadr.
"Babam," der Marduk, "Gibil bana unu syler: Yedinin [silah]
geldiini renmitir." Kt haberleri onunla paylaarak her
eyi bilen babasn sktrr: "Yerlerini ara, acele et!"
Ksa bir sre sonra tanrlar meclise geri d:mlerdir nk
Enki bile Herkesi ldrecek Olan Silah'n nereye saklandn
bilmemektedir. Dier tanrlarn bu haber karsnda onun kadar
oke olmadklarn grmek onu artr. Enki mecliste kesin bir
dille bu fikrin karsnda yer alr ve,Nergal'i durdurmak iin n
lem alnmas gerektii konusunda srar eder; ne de olsa silah
larn kullanlmas "lkeleri kimsesiz brakacak, insanlar yok
edecektir." Enki konuurken Nannar ve Utu kararsz kalrlar;
ancak Enlil ve Ninurta sonuca gtrecek bir eyleme destek
verirler. Ve bylece Tanrlar Meclisi'nde iler karnca karar
Anu'ya braklr.
Ninurta en sonunda Anu'nun kararn iletmek zere Aa
Dnya'ya ulatnda Nergal'in "yedi korkun silah" "zehir
leriyle" -nkleer balklar- birlikte, ilemeye hazr hale getiril
mesi iin emir verdiini grr. Erra Destan her ne kadar Ninur
ta' dan m ("Cehennem Sca") lakabyla sz etse de Ninur
ta'nn Nergal/ Erra'ya silahlarn yalnzca onaylanm hedefler
zerinde kullanlmas gerektiini aka anlattn tm detay
laryla nakletmektedir. Ninurta ona silahlar kullanlmadan n
ce, seilmi blgelerdeki Anunnaki tanrlarnn ve uzay pla tfor
munu bekleyen gigi tanrlarnn ve de uzay gemisinin nceden
uyarlmas gerektiini ve son olarak ama en nemlisi, insan r
knn kurtarlmasnn art olduunu nk "tanrlarn efendisi
Anu'nun buralara merhamet gsterdiini" syler.
Nergal ilk bata herhangi birinin nceden uyarlmasna
yanamaz ve eski metin iki tanr arasndaki sz dellosuna
Nkleer Felaket 399
uzunca bir yer ayrmtr. Derken Nergal Anunnakiler ve uzay

tesislerindeki gigileri uyarmay kabul eder; ancak ne Marduk
ve olu Nabu'ya ne de Marduk'un insan yandalarna haber
verilecektir. te o zaman, Nergal'i bu katliamda ayrm gzet
memekten vazgeirmeye alan Ninurta, Kitab Mukaddes'te
Sodom'u kurtarmaya alan brahim'e atfedilen szcklere
benzer kelimeler kullanr:
Yrekli Erra,
Doru olanla olmayan birlikte mi yok edeceksin?
Sana kar gnah ileyenlerle,
sana kar hi gnah ilemeyenleri birlikte mi yok edeceksin?
Dalkavukluk, tehdit ve mantk yrtmelere bavuran iki

tanr, ykmn kapsam hakknda tartmaya devam ederler.
Nefret Ninurta'dan ok Nergal'i yiyip bitirmektedir: "Olu yok
etmeliyim ve onu babasnn gmmesini salamalym ve sonra
babay ldrmeliyim, kimsenin onu gmmesine izin ver
memeliyim!" diye barr. Diplomasiden faydalanan, ayrm
gzetmeden herkesi yok etmenin adaletsizliine -ve de hedef
semenin stra tejik faydalarna- iaret eden Ninurta'nn sy
ledikleri en sonunda Nergal'i etkiler. "um'un [Ninurta] sy
lediklerini duydu; szckler onu iyi kalite ya gibi cezbetti."
Denizlere dokunmamay, Mezopotamya'y saldr alan dnda
brakmay kabul ederek plan revize eder: Ykm seici olacaktr;
taktik hedef Nabu'nun saklanabilecei ehirleri yok etmek
olacaktr; stratejik hedef ise Marduk'u peinde kotuu o en
byk dlden -Uzay stasyonu, "Yce Olanlarn ykseldii
yer" - mahrum brakmak olacaktr:
ehirden ehire bir eli gndereceim,

Oul, babasnn tohumu, asla kaamayacak;
Annesi bir daha glmeyecek. . .
Tanrlarn yerine bir daha asla giremeyecek:
Yce Olanlarn ge ykseldii o yeri,
ben yok edeceim.
400 Tanrlarn ve nsanlarn Svlar
Nergal, Uzay stasyonu'nun yok edilmesini de ieren bu son

plan aklamay bitirdiinde Ninurta'nn dili tutulur. Ancak
dier metinlerde belirtildiine gre Enlil onayna sunulduun
da plan kabul etmitir ve grne gre Anu da onaylamtr.
Nergal, Ninurta'ya daha fazla zaman kaybetmeden bir an nce
harekete gemelerini syler:
Ardndan, kahraman Erra [Nergal]

onun szlerini hatrlayarak
um'un [Ninurta] nne dt;
um da verilen sze gre ie koyuldu;
kalbi skarak.
lk hedefleri Uzay stasyonu'ydu; kumanda merkezi, ini

arazilerinin yandaki byk dzle yayld "En Yce Da"n
iinde gizlenmiti:
um, En Yce Da'a yneldi;

Korku Veren Yedi [silah]
arkasndan geldi.
Kahraman, En Yce Da' a ulat;
Elini kaldrd;
da paralanmt;
Ardndan, En Yce Da'n yanndaki ovay
yok etti;
ormanlarnda tek bir aa gvdesi bile kalmad.
Bylece tek bir nkleer patlamayla Uzay stasyonu yer

yznden silindi, kumanda merkezinin bulunduu da par
aland, ini pistlerine ev sahiplii yapan ova yok edildi... Yazl
kaytlarn gsterdiine gre bu Ninurta'nn (um) ykc bir
"marifetiydi."
imdi, intikam yeminini aa vurma sras Nergal'e (Erra)
gelmiti. Sina yarmadasndan Kral Yolu'nun takip ederek
Kenan ehirlerine ulaan Erra buralar yok eder. Erra Des-
Nkleer Felaket 401
tan'nda kullanlan szckler Kitab Mukaddes'teki Sodom ve

Gomora' da kullanlanlarla neredeyse ayndr:
Ve ardndan, um'u taklit ederek,

Erra kral yolundan geti.
ehirleri yok etti,
onlar altst ederek harabeye evirdi.
Dalarda ala neden oldu,
hayvanlarn telef etti.
Ardndan gelen dizeler pekala gneydeki sahil izgisindeki

krlma sonucu l Deniz' in yeni gney uzantsnn oluumunu
ve denizdeki tm yaam trlerinin tkeniini tarif ediyor ola
bilir:
Denizde bir yark at,

onun btnln bozdu.
yle ki iindeki tm yaamlar,
Hatta timsahlar bile kuruttu.
Hayvanlar kuruttuu gibi,
Tahllarn kuruyup toza dnmesine neden oldu.
Erra Destan, grld gibi, nkleer olayn boyutunu

birden iermektedir: Sina yarmadasndaki Uzay stasyonu'nun
yeryznden silinmesi, eria ovasndaki ehirlerin (Kitab
Mukaddes'te "yklmas") "altst edilmesi" ve l Deniz'de
gney uzantsna neden olan krk. Daha nce grlmedik ap
ta bir felaketin bir metinden fazlasna konu edilmi ve daha ok
yere kaydedilmi olmas beklenir, gerekten de dier metinler
de nkleer felaketin tarifine ve ona dair hatralara rastladk.
Bu yaztlardan (K.5001 olarak bilinen ve ivi Yazs Metinler,
Oxford Basks, Vl. ciltte baslan) biri, orijinal Smer dilinde
yazldndan ve daha da nemlisi Smerce'ye satr satr
Akkadca tercmesinin elik ettii iki dilli bir metin olduundan
zellikle deer tamaktadr. Bu yzden de konu hakknda
yazlm phesiz en eski metinlerden biridir ve anlatm biimi

ve kullanlan szckler, onun ya da benzer Smerce orijinal
lerinin Kitab Mukaddes'teki anlahma kaynak oluturduu iz
lenimini vermektedir. Yaztn parasndan kimlii an
lalamayan bir tanrya seslenen metin yle demektedir:
Dman yakp kavuran

O Cehennem Sca'n tayan Tanr,
taatsiz lkeyi yok eden;
eytani Sz' takip edenlerin iindeki yaam kurutan;
Dman zerine ta ve alev yadran.
Uzay stasyonu'nu koruyan Anunnakilerin nceden

uyarlarak "gkyzndeki kubbey.e ykseldiinde" Nergal ve
Ninurta'nn gerekletirdii eylem, bir kraln "nceki kral
dneminde" meydana gelen nemli olaylar anmsad bir
Babil metninde yeniden canlandrlmtr. te kraln szckleri:
O zaman,
Eski bir kraln hkmdarl dneminde,
koullar deiti.
yilik gitti, ac ekmek doal hale geldi.
Tanrlarn efendisi fkelendi,
intikam planlad.
Emir verdi:
O yerin tanrlar oray terk etti...
ki tanesi, herkesi ktlk yapmaya kkrtyordu,
muhafzlar kenara ekildi;
koruyucular gkyz kubbesine ykseldi.
Bu iki tanrnn lakaplaryla Ninurta ve Nergal olduunu te

his eden Kedor/a'omer Yaztlar olay u ekilde anlatr:
Btn asaletiyle tahtta oturan Enlil,

fkenin esiri oldu.
Nkleer Felaket 403
Ykm getirenler yeniden ktlk peindeydi;

O, ki a tele yakp kavuran [um/Ninurta]
ve o ki Ktlk Rzgar'nn olu [Erra/Nergal]
ikisi birlikte ktlk yaptlar.
kisi, tanrlarn kamasna neden oldu,
onlar atele kavrulmaktan kard.
Onu koruyan tanrlarn kamasna neden olan hedef, Frlat

ma Yeri'ydi:
Frlatlmak zere Anu'ya dorultulmu olan eyi

yok ettiler;
yeryznden silinip gitti,
bulunduu yer harap oldu.
te bylece Tanrlarn Savalarnda ortadaki o byk dl

olan Uzay stasyonu yok edilmiti: Kumanda cihazlarnn
bulunduu da havaya umu; uzaya frlatma platformu yer
yznden silinmi ve uzay aracnn sert topran pist olarak
kulland ova geride tek bir aa kk kalmamak zere yok
edilmiti.
Bu muazzam yer bir daha asla grlemeyecekti. . . ancak bu
korkun gnn Dnya zerinde brakt yara izi halen -bugn
bile- grlebilir! Bu ylesine byk bir yara izidir ki -uydularn
dnyann fotoraflarn ekmeye balamasyla getiimiz yl
larda ortaya karlan- zellikleri gklerden bile grlmektedir
(ekil 1 05). yle bir yara izidir ki bugne dek hibir bilim adam
ona bir aklama getirememitir.
Sina yarmadasna zg bu esrarengiz yeryz eklinin
kuzeyinde Sina'nn tam ortasndaki dzlk blge bulunur -er
ken bir jeolojik devirden kalan gl kalnts; dz ve kaln topra
uzay aracnn inii iin uygun bir zemindir- ki bu Edwards
Hava Kuvvetleri ss'nn bulunduu California'daki Mohave
ln Amerikan uzay gemileri iin ideal hale getiren ayn
nedendir.
Nkleer Felaket 407
Ve artk ne Uzay stasyonu, ne de Kt ehirler vardr.

ok uzaklarda Smer lkesinde, nkleer patlamalar ve yay
dklar gz alc klar ne grlm ne de duyulmutu. Ancak
Nergal ve Ninurta'nn yapt iler kaydedilmemi de deildir
nk sonradan bunlarn Smer topraklarnn, insanlarnn ve
varlnn zerinde ok derin etkiler yaratt grlmt.
Ne de olsa Ninurta'nn Nergal'i insan rkna zarar vermek
ten vazgeirme abalarna ramen sonuta olay korkun aclara
neden oldu. ki tanr her ne kadar bunun olmasn istememi ol
salar da nkleer patlama kasrga eklinde balayan ok kuvvet
li, radyoaktif bir rzgara yol at:
Bir frtna, Ktlk Rzgar,

gklerde dolat.
Ve ardndan, radyoaktif kasrga yaylmaya ve Akdeniz'den

esen baskn rzgarlarla birlikte bat ynnde ilerlemeye balad;
ksa bir sre sonra Sme'in sonunu ngren kehanetler doru
kt ve Sme'in kendisi nkleer felaketin en byk kurban ol
du.
bbi-Sin krallnn altnc ylnda Sme'in sonunu getiren
felaket eitli At Yazt lar'nda -grkemli Urun ve byk
Smer uygarlnn dier merkezlerinin lmne alayan uzun
iirler- tasvir edilmitir. Kuds'n Babillilerce yklmasnn
yasn tutan Kitab Mukaddes'in Atlar Kitab'n akla getiren
Smer atlar, onlar ilk kez tercme eden tarihilere
Mezopotamya felaketinin de bir istilann -bu seferkinde Elam ve
Amorit birlikleri arpmtr- sonucu olduunu dndrm
tr.
At tabletlerinin ilki bulunduunda tarihiler yalnzca
Ut un zarar grdne inandlar ve yaztn tercmesini de buna
gre isimlendirdiler. Daha ok yazt ortaya kartldka Utun
ne bu felaketten etkilenen tek ehir ne de onun odak noktas ol
duu anlald. Nipputun, Uruk'un, Eridu'nun kaderlerine a
layan benzer at yaztlar bulunmakla kalmad ayn zamanda
metinlerden bazlarnda felaketten etkilenen ehirlerin listesi

bulunmaktayd: Grne gre bu ehirler, gneybatda ba
lyor ve kuzeydouya doru uzanyorlar ve gney Mezopotam
ya'y kapsyorlard. Bu ehirlerin bana genel, ani ve e zaman
l -kademeli bir istilada olduu gibi bir ehirden dierine yava
a ilerleyen deil hepsini ayn anda etkileyen- bir felaket gel
dii kolayca anlalmaktayd. Bu nedenle Th. Jacobsen (bbi-Sin
Krall) gibi akademisyenler onun, "gerekten de olduka kafa
kartrc" dedii bu "korkun felaketin" "barbar istilasyla" bir
ilgisi olmadna karar verdiler.
"O yllarda neler olup bi ttiini olanca aklyla grp gre
meyeceimizi," diye yazmtr Jacobsen, :'sadece zaman sy
leyecektir; hikayenin tamam bizce halen kavraymzn ok
tesindedir."
Oysa Mezopotamya' daki felaketin Sina yarmadasndaki
nkleer patlamayla ilikilendirilmesi durumunda hem bulmaca
zlecek hem de hikayenin tamam anlalacaktr.
Uzunluklaryla dikkat eken ve ounlukla ok iyi korun
mu olan yaztlar genellikle eitli tanrlarn Sme'in kutsal
blgelerini brakmalar, tapnaklar "rzgara terk etmeleri"
yznden yaklan atlarla balar. Ardndan felaketin neden ol
duu perianlk benzer dizelerle ok canl bir biimde tarif
edilir:
ehirleri insansz brakan,

evleri insansz brakan;
ahrlar harap eden,
allar bo brakan,
yle ki, Sme'in kzleri artk ahrlarda durmuyor,
yle ki, koyunlar artk allarnda gezinmiyor;
yle ki, nehirlerden akan su ac tadyor,
yle ki, ekili tarlalarda yabani otlar bitiyor,
yle ki, steplerinde sararp solmu bitkiler yetiiyor.
ehirlerde ve kk kylerinde "anne ocuuyla ilgilen-

Nkleer Felaket 409
mi yor, baba 'Ey benim sevgili karm' demiyor. . . kk ocuklar

kuvvetli bymyor, st anneler ninni sylemiyor. . . krallk l
keden alnd."
kinci Dnya Sava sona ermeden ve Hiroima ile Nagazaki
gklerden yadrlan atom bombalaryla yok edilmeden nce
Kitab Mukaddes'teki Sodom ve Gomora hikayesini okuyan biri
daha iyi bir aklama olmad iin geleneksel "slfr ve
kkrt" aklamasna sadk kalabilirdi. Henz nkleer silah
dehetiyle kar karya kalmayan bilim adamlar iin Smer
atlar (onlarn adlandrdna gre) "Urun Ykl" ya da
"Sme'in Ykl"n kantlamaktayd. Ancak metinlerin anlat
t ey gerekte bu deildi: Onlar, kimsesiz braklmay tasvir
ediyorlard ykm deil. ehirler oradayd ancak insanlar yok
tu; ahrlar oradayd ancak ilerinde hayvanlar yoktu; allar kal
mt fakat ileri botu; nehirler halen akyordu ama sular
aclamt; tarlalar olduklar yerde duruyordu ancak zerlerin
de sadece ot yetiiyordu ve steplerde bitkiler yetimesine
yetiiyordu ama sadece sararp solmak iin . . .
stila, sava, lmler. . . Tm bu ktlkler o zamanlar insan
rknn yakndan tand eylerdi ancak at metinlerinin ak
a belirttiine gre bu benzersiz ve daha nce yaanmam tr
den bir olayd:
lkenin zerine[Smer] bir felaket dt,

daha nce insanolunun bilmedii bir felaket:
Daha nce benzeri grlmedik,
dayanlmayacak bir felaket.
lm, dmann elinden gelmemiti. Bu, "sokaklarda gezi

nen, yollarda serbeste dolaan, bir insann yan banda beliren
yine de kimsenin gremedii, bir eve girdiinde ne olduunun
anlalamad" grnmez bir lmd. "lkeye bir hayalet gibi
saldran bu ktl" durduracak hibir savunma yoktu: " . . . En
yksek duvar, en kaln duvar sel sular gibi aar; hibir kap
onu darda tutamaz, hibir srg ieri girmesine engel ola-
410 Tan rlarn v e ns11n/11rn S11v11lar
maz; kapdan ylan gibi szlr, menteelerden rzgar gibi ieri

girer." Kaplarn arkasna saklananlar ieride dama koanlar
damda lm t; sokaklara kaanlar ise felakete burada
yakalanmt: "ksrk ve balgam gs zayflatt, az kpk
ve tkrkle doluyordu ... zerlerine sessizlik ve aknlk k
mt, salksz bir uyuukluk ... kt bir lanet, bir ba ars ...
ruhlar vcutlarn terk ediyordu." Onlar bekleyen lm, tyler
rpertici bir lmd:
Dehet iindeki insanlar, zorlukla nefes ala.biliyorlar;

Ktlk Rzgar onlar penesine ald,
onlara fazladan bir gn bile balamyor. . .
Azlar kanla dolu,
kafalar kana bulanm ...
Ktlk Rzgar, yzlerini solgunlatrm.
Bu grnmez lmn kayna Smer gklerinde beliren ve

"lkeyi bir pelerin gibi kaplayan, zerine araf gibi yaylan"
bir buluttu. Kahverengimsi bulut gndz vakti "ufuktaki
gnei karartarak gzden kaybetti." G ece olduunda ise
kelerinden k szdrarak ("Korku verici parlaklyla, geni
yeryzn doldurdu"), Ay'n nn kapatt: "ykselen ay
karartt." Batdan douya doru hareket eden lmcl bulut -
"dehetle kaplanm, gittii her yere korku sayor"- uultulu
bir rzgarla Smer lkesine srklenmiti; bu "ok yukarlarda
hzlanan muazzam bir rzgar, btn lkeyi etkileyen eytani bir
rzgard."
Bununla birlikte bu doal bir fenomen deildi. "Anu'nun
kumanda ettii korkun bir frtnayd" . " ... Enlil'in kalbinden
kmt." Yedi korkun silah, "tek bir hamlede oalverdi...
tanrlarn ac zehri gibi; batda oald." "ehirden ehre kasvet
tayan, gklerden karanlk ve sknt getiren youn bulutlar
srkleyen" Ktlk Rzgar ise bir "imek parlamas" sonu
cu olumutu: imek, "dalarn ortasndan topraklarn zerine
doru alald, Merhametsiz Ova' dan gelmiti."
Nkleer Felaket 411
nsanlarn aknlk iinde olmasna ramen, tanrlar bu

Ktlk Rzgar'nn nedenini biliyorlard:
Gnahkar bir patlama uursuz frtnann

haberini verdi,
Uursuz frtnann ncs,
o gnahkar patlamayd;
Kudretli evlatlar, kahraman oullar,
ldrc hastaln habercisiydiler.
ki kahramim oul -Ninurta ve Nergal- "tek bir hamlede

oaltarak" Anu'nun yaratt yedi korkun silah meydana
kardlar; silah patlama yerindeki "her eyi kknden skyor,
her eyi yok ediyordu." Atomik patlamann alar ncesine ait
bu tasvirleri modern bir grg tannn tanmlamas kadar can
l ve dorudur: "Korkun silahlar" gkten atelendiinde her
yere usuz bucaksz, sonsuz gzken bir parlaklk yaylmt;
bir metinde "dnyann drt kesine, her eyi alev gibi kavuran
korkun nlar satlar" denilmiti; Nippur' a yaklan bir at
"frtnann bir imek parlamas srasnda olutuunu" anmsa t
maktayd. Ardndan gkyzne atomik bir mantar -"kasvet
yaratan youn bir bulut" - ykseldi; onu "iddetli, ani bir rz
gar. . . gkleri fkeyle delip geen bir bora" takip etti. Batdan
douya doru esen hakim rzgarlar Mezopotamya'ya yayl
maya balad: "Gkyznden kasvet getiren youn bulutlar
kasveti bir ehirden dierine tayordu."
Bir deil birka metin birden lm bulutunu tayan Ktlk
Rzgar'na muazzam patlamalarn neden olduunu do
rulamaktadr; patlamalarn meydana geldii gn, unutulmas
zor bir gndr:
O gn,
Gkyz krldnda,
ve Yeryz byk bir darbe yediinde,
yerin yz, bir girdapla silinip atld;
412 T1111r/11rn v e nsanlarn S11va/11r
Gkler karardnda,
sanki glgeyle kaplanmasna ...
At metinleri korkun patlamann yernn "batda",

"denizin sinesinin" yaknnda -Akdeniz sahillerinin Sina
yarmadasnda yapt kvrmn corafi bir tasviri- "dalarn or
tasnda" sonradan "Merhametsiz Yer" adn alacak olan bir dz
lkte olduunu belirtmilerdir. Buras daha nceleri tanrlarn
Anu'ya doru ykseldikleri Frlatma Pisti olarak hizmet veren
yerdir. Ayrca bu yerlerin tespit edilmesinde b_ir da nemli bir
rol oynamtr. Erra Desta n'nda "Yce Olanlarn ykseldii
yer"in yaknlarndaki daa "En Yce Da' denilmektedir; at
lardan birinde ise ondan "Kasvetli Tneller Da" olarak sz
edilmektedir. Bu son tanmlama Piramit Metinlerinde firavun
larn lmden sonraki yaam aray iinde gittikleri eimli yer
alt geitleriyle tasvir edilen tnelli da akla getirmektedir. Gk
yzne Merdiven 'de onun Glgam'n Sina yarmadasndaki
Roket Gemileri Yeri'ne yapt yolculuk srasnda ulat da
olduunu gstermitik.
Bir at yaztnda belirtildiine gre o dadan balayarak

patlamann yaratt lmcl bulut; hakim rzgarlar tarafndan
Zagros dalarndaki "Anzan snrna kadar" douya . doru
tanm gneydeki Eridu' dan kuzeydeki Babil' e dek tm
Smer'i etkisi altna almtr. Grnmeyen lm yavaa Smer
zerinde ilerlemi, geii yirmi drt saat srmtr; atlarda
lmszletirilen bir tam gn ve bir tam gece; tpk u Nippur
atnda olduu gibi: "O gn, o bir gn; o gece, o bir gece... fr
tna imek parlamas yaratt, Nippur halk yere kapand."
Uruk At hem tanrlar hem de insanlar arasndaki kargaay
canl bir ekilde tarif etmektedir. Anu ve Enlil'in, Enki ve Nin
ki'nin nkleer silahlara bavurma konusundaki "ortak karar
larn" reddettiklerini belirten yazt, hibir tanrnn bu korkun
sonucu ngremediini syler: "Byk tanrlar" patlamann
"muazzam nlarnn gkyzne ulamasna ve yerkrenin
Nkleer Felaket 413
ekirdeinin titremesine" tank olduklarnda "onun bykl

karsnda solgunlatlar."
Ktlk Rzgar "dalara bir a gibi yaylmaya" baladn
da Smer tanrlar sevgili ehirlerinden kamaya balarlar.
Ur'n Ykm zerine At adn tayan bir metin "rzgar kar
snda" ehirlerini ve Sme'in byk tapnaklarn terk eden
tm byk tanrlar ve bazlarnn nemli oullarn ve kzlarn
listelemektedir. Smer'in ve Ur'un Ykm zerine At adl bir
dier yazt ise bu aceleyle terk etme hikayesine dramatik detay
lar ekler. "Ninhursag, sin'den kaarken strapl gzyalar
dkm; Nane ise "en sevdii ikametgah felakete teslim edilir
ken" "Ey benim zavall harap olmu ehrim" diye haykrmtr.
nanna, aceleyle Uruk'tan ayrlm, geride mcevherlerini ve
zel eyalarn braktndan yaknarak "su altnda kalabilen
gemisiyle" Afrika'ya yelken amtr . . . Geride brakt Uruk
atnda nanna/ tar, ehrinin ve tapnann ''bir anda, gz
ap kapayncaya dek dalarn ortasnda beliren" ve durdurul
mas mmkn olmayan Ktlk Rzgar tarafndan ssz
braklmasna alamaktadr.
Ktlk Rzgar yaklarken insanlar kadar tanrlar arasn
da yaylan korku ve karmaann nefes kesen bir tanm yllar
sonra Restorasyon zaman geldiinde yazlan Uruk At met
ninde sunulmaktadr. "Korku, Uruk'un sadk va tandalarn et
kisi altna aldnda" Uruk'un ynetimi ve refahndan sorumlu
olan yerleik tanrlar alarm durumuna gemitir. Gecenin or
tasnda halka "Kalkn!" diye barm, onlara kamalarn sy
lemi, "steplere saklann!" diye talimat vermilerdir. Ancak o
zaman bu tanrlarn kendileri de "allmadk yollardan... ka
mlardr." Yazt karamsar bir dille yle demektedir:
Bylece, btn tanrlar Uruk'u boaltt;

Ondan uzak durdular;
Dalara saklandlar,
Uzak ovalara katlar.
Uruk'ta halk tam bir kaos iindeydi; lidersiz ve aresizdiler.

"Uruk'ta yama panii balad. . . saduyu kaybolmutu."
Mabetlere zorla giriliyor ve insanlar bir taraftan sorular ynel
tirken dier taraftan da iindekileri krp paralyorlard: "Niin
tanrnn iyiliksever gz baka yne bakt? Bu kadar znt ve
ata kim sebep oldu?" Ne yazk ki sorular cevapsz kalyordu
ve Ktlk Rzgar geip gittiinde "insanlar ynlar halinde
st ste yahyorlard... derin bir sessizlik Uruk'un zerini bir
pelerin gibi rhnt."
Eridu At'ndan rendiimize gre Ninki ehrinden uzak
laarak Afrika'da gvenli bir limana snmh: "Ninki, onun
yce kars, bir ku gibi uarak ehrini terk etti." Ancak Enki,
Eridu' dan sadece Ktlk Rzgarnn yolundan ekilmeye
yetecek kadar uzak fakat akbetinr renebilecei kadar da ona
yakn kalmt: "Efendisi, ehrinin dnda kald... Baba Enki,
ehrin dnda bekledi... zarar gren ehrin kaderi iin ac dolu
gzyalar aktt." Sadk kullarndan birou onun peinden git
mi, dalarn yamalarnda kamp kurmulard. Bir gn ve bir
gece boyunca frtnann "elini" Eridu zerine koyuunu iz
lediler.
"Ktlk tayan frtna ehri terk ettikten ve krsal blgeye
srklendikten sonra" Enki Eridu'yu inceledi; karsnda "ses
sizliin kaplad. . . halknn ynlar halinde istiflendii" bir
ehir vard. Kurtulanlar ona hitaben bir at yaktlar: "Ey Enki"
diye feryat ediyorlard, "ehrin lanetlendi, yabanc bir lkeye
dnd!" Ardndan ona nereye gideceklerini, ne yapacaklarn
sorup durdular. Ancak her ne kadar Ktlk Rzgar geip git
tiyse de ehir halen gvenli deildi ve Enki "yabanc bir ehir
mi gibi kendi ehrine girmedi." "Eridu' daki tapnan terk
eden" Enki, "Eridu' dan kanlar" le, "uygunsuz topraklara"
ynlendirdi; orada bilimsel glerini kullanarak "rk aac"
yenebilir bir bitkiye dntrd.
Ktlk Rzgar'nn geni etki alannn kuzey ucundaki
Babil' den, babas Enki'ye acil bir mesaj gnderen endie iinde
ki Marduk, lm bulutu ehrine yaklarken "Ne yapacam?"
Nkleer Felaket 415
diye soruyordu. Enki'nin verdii ve Marduk'un daha sonra

yandalarna da aktard tavsiyesi, yapabilenlerin ehri hemen
terk etmesiydi. Ancak sadece kuzeye gitmeleri gerekiyordu. ki
eli tarafndan Lut' a verilen tavsiyeye paralel olarak Babil' den
kaan insanlara "asla geri dnmemeleri ya da arkalarna bak
mamalar" tavsiye edilmiti. Ayrca yanlarna hibir yiyecek ya
da iecek almamalar gerektii de sylenmiti nk "onlara
ruh dokunmu olabilirdi." Eer kamak mmkn deilse Enki
yer altna saklanmay nermiti: Ktlk Rzgar gidene kadar
"yerin altndaki odaya, karanla saklann."
Frtnann ar yol almas baz tanrlar yanl ynlendirerek
karlnda yksek bedel deyecekleri ekilde gecikmelerine
neden oldu. Laga'ta "anne Bau, kutsal tapna iin, ehri iin
kederle alad." Ninurta gittii halde kars onu ayrlmaya zor
layamad. G eride kalarak "Ey benim ehrim, ey benim ehrim"
diye alamay srdrd; gecikme az kalsn canna mal olacakt:
O gn, yce kadn;

frtna ona yetiti;
Bau, sanki lmlym gibi;
frtna onu yakalad. ..
Ur ehrinde (ilerinden birini Ningal'in yazd) atlardan

rendiimize gre Nannar ve Ningal, Ur'un sonunun geri
alnamaz bir yazg olduuna inanmay reddetmilerdi. Nannar
babas Enlil' e uzun ve duygusal bir yakarta bulunarak felaketi
nleyecek nlemler aramt. Ancak Enlil kaderin dei
tirilemeyeceini syleyerek "olu Sin'e cevap verdi."
Ur' a krallk sunulmutu;

ona sonsuz bir saltanat sunulmamt.
Smer'in kurulduu eski zamanlardan
bugne dek, insanlar oalmaya baladnda;
Kim sonsuza dek sren bir krallk grmtr ki?
Babasna ricada bulunurken Ningal uzun iirinde "frtnann

hzlandn, ulumasnn her eye boyun edirdiini" anm
syordu. Ktlk Rzgar Ur'a ulatnda henz gndz vak
tiydi; "o gn dnnce halen titriyorum" diye yazmt Nin
gal, "o gnn iren kokusundan kamadk." Gece geldiinde
"Ur' da ac bir at ykseliyordu"; buna ramen tanr ve tan
ralar burada kalmt; "o gecenin irenliinden kamadk"
diye ifade etmiti tanra. Derken bu ac ve keder kayna Urun
byk ziguratna ulam ve Ningal, Nannar'n "kt frtna
tarafndan ele geirildiini" fark etmiti.
Ningal ve Nannar ziguratn iindeki "karnca evinde" (yer
alt odas) kabus dolu bir gece geirmilerdi. Ningal bu geceyi
asla unutmayacana yemin etmiti. Ertesi gn "frtna ehirden
uzaklatnda" "Ningal, ehrindet kabilmek iin . . . aceleci bir
ekilde giyindi" ve yaral Nannar'la birlikte o ok sevdikleri eh
ri terk ettiler.
Giderlerken lm ve sszlkla karlatlar: "nsanlar, krk
mlek paralar gibi ehrin sokaklarn doldurmutu; dola
may adet edindikleri kutsal kaplarnda cesetler ya tyordu;
bayramlarn kutland caddelerinde ylece salm yatyorlar
d; dolamay adet edindikleri btn sokaklar cesetlerle doluy
du; lkenin festivallerinin yapld yerlerde insanlar ynlar
halinde st ste yatyordu." lenler gmlemiyordu, "l
bedenler gnee braklm ya gibi kendi kendilerine eriyip
gidiyorlard."
Bunun ardndan Nergal, bir zamanlarn grkemli ehri,
Smer'in en nemli ehri, bir imparatorluun bakenti olan Ur
iin yazd o mthi at seslendirdi:
Ey Sin' in Ur' daki tapna,

ne ac verici senin terk edilmen . . .
Ey lkesi yok olan Ningal,
kalbini su gibi tut!
ehir artk yabanc bir ehir oldu,
imdi burada nasl yaanabilir?
Nkleer Felaket 417
Tapnak, gzya tapna oldu,

bu, kalbimi su gibi yapyor...
Ur ve tapnaklar
rzgara teslim edildi.
Gney Mezopotamya'nn tamam tkenmi bir ekilde yere

serilmiti, topraklar ve sular Ktlk Rzgar tarafndan zehir
lenmiti: "Dicle ve Frat kylarnda, sadece hasta bitkiler
kyor.. . Bataklklarnda pis kokular iinde ryen hastalkl
kamlar bitiyor... Ba ve bahelerinde yeni bir ey yetimiyor,
abucak telef oluyorlar. . . Tarlalar apalanmyor, topraa tohum
ekilmiyor, ayrlardan hi ark sesi gelmiyor." Kylerdeki hay
vanlar da felaketten etkilenmiti: "Steplerde irili ufakl btn
srlar seyrekleti, tm canllarn sonu geldi." Ehliletirilen
hayvanlar da yok edilmiti: "Allar rzgara teslim edildi... Ar
tk yayn gcrts alda duyulmuyor... Ahrlar ya ve peynir
vermiyor... Ninurta, Smer'in btn stn boaltt."
"Frtna lkeyi yerle bir etti, her eyi sildi sprd; lkenin
zerinde korkun bir rzgar gibi kkredi, kimse ondan kaa
mad; ehirleri kimsesiz brakt, evleri kimsesiz brakt. . . Artk
kimse anayollarn zerinde yrmyor, kimse yolunu bulmaya
almyor."
Smer'in yok edilii bylece tamamlanmt.
SONSZ
Ktlk Rzgar'nn Smer'i yok etmesinden yedi yl sonra

yaam lkede yeniden canlanmaya balad. Ancak bu defa
dierlerini yneten bir imparatorluk yerine Smer' in kendisi
gneyde Elam birlikleri, kuzeyde ise Guti askerlerinin kurduu
dzenle idare edilen igal altnda bir lkeydi.
Daha nce bakentlik yapmayan bir ehir olan sin, geici
ynetim merkezi olarak seilmi ve Mari'nin eski bir valisi ise
lkenin bana getirilmiti. O zamanlardan kalma dkmanlar
arasnda lke ynetiminJl "Smer evlad olmayan" birine
brakldna dair bir ikayete rastlanmt. Sami adnn -bi-Er
rada dorulad gibi o Nergal'in yandayd ve bu greve
atanmas Nergal ve Ninurta arasndaki anlamann bir paras
olmalyd.
Baz tarihiler Ur'un yok olmasndan sonraki yllara
Mezopotamya tarihinin Karanlk a demektedirler. Senelik
tarihsel kaytlar arasndan toplanan bilgi krntlar dnda o
zor zamanlara dair ok az ey bilinmektedir. Gvenlii arttran
orada burada birka onarm ii yaptran -laik otoritesini glen
dirme peindeki- bi-Erra, Ur'u koruyan yabanc garnizonu
kaldrm ve bu ehri de hkmdarl kapsamna alarak Ur
krallarnn varisi olduunu iddia etmiti, ancak yeniden yer
leilen ehirlerden yalnzca birka onun hakimiyetini tand.
Larsa' da ise gl bir kabile reisi dnem dnem tehdit oluhr
maya devam etti.
Bir ya da iki yl sonra bi-Erra Nippur'un koruyuculuunu
stlenerek ve orada Enlil ve Ninurta'nn kutsal sembollerini
418
Son sz 419
kullanarak merkezi dinsel otorite olmaya ve bylelikle gcn

artrmaya alt, fakat buna onay veren sadece Ninurta oldu.
Nippur'un dier byk tanrlar ise souk ve mesafeliydiler.
Baka tanrlardan da destek grebilme peindeki bi-Erra Nan
nar, Ningal ve nanna'ya tapnmay yeniden canlandracak
rahip ve rahibeler semiti. Ancak insanlarn kalbi baka tan
rlara ait gzkyordu: ok sayda urpu ("Arnma") yaztnn
ortaya koyduuna gre onlar yarallar iyiletiren, sular temiz
leyen ve topra yeniden yenilebilir bitkiler yetitirmeye -En
ki'nin engin ilmi bilgilerini (halkn gznde "sihirli gleri")
kullanarak- elverili hale getiren Enki ve Marduk'tu.
Sonraki yarm yzyl boyunca sin'de bi-Erra'nn iki vari
sine kucak aan lke yava yava normal yaam koullarna
kavutu; tarm ve sanayi canland, i ve d ticaret yeniden ba
lad. Ancak Nippur tapnann sin ahtnn nc varisi me
Dagan tarafndan tekrar ina edilebilmesi iin kutsallnn kir
letilmesinden sonra yetmi yl -daha sonralar kutsall bozulan
Kuds tapna iin de geerli olan aralk- gemesi gerekti. Nip
pu' a adanan on iki ktalk uzun bir iirinde me-Dagan, ehrin
ve onun byk tapnann yeniden ina edilmesi bylece onun
bu yakarlarna tanrsal iftin nasl karlk verdiini anlatyor.
Bylelikle "Nippu'un tula iilii yenilenecek," "ilahi tabletler
Nippu'a geri dnebilecekti."
Byk tapnak M.. 1 953'te yeniden Enli! ve Ninlil'e adan
dnda lkeye zafer enlii hakim oldu, ancak o zaman Smer
ve Akkad'n yerleime uygun olduklar resmen ilan edildi.
Normal yaama geri dn sadece tanrlar arasndaki eski
rekabeti yeniden canlandrmaya yarad. me-Dagan'n varisi
ta' a balln gsteren bir isim tayordu. Ninurta buna
abucak son verdi ve sin'in bir sonraki hkmdarn -Smer
ad tayan son kral- kendi destekilerinden biri yapt. Ancak
Ninurta'nn taht zerinde hak iddia etmesi kabul gremezdi:
Sonuta Sme'in yklmasna, dolayl yoldan da olsa kendisi
sebep olmutu. Tahtn sonraki varisinin adnn da ortaya koy
duu gibi Sin otoritesini yeniden vurgulamaya altysa da
onun ve U'un stnlk gnleri artk sona ermiti.

Ve bylelikle Anu ve Enlil en sonunda Marduk'un Babil' de
hakimiyet iddiasn mutlak otoriteleriyle kabul ettiler. Ham
murabi tarihi neme sahip bu karar kanunlarnn nsznde u
szcklerle lmszletirmiti:
Kutsal Anu,
Gkyznden Dnya'ya gelen tanrlarn efendisi,
Ve Enlil, lkelerin kaderini tayin eden,
Gkyz ve Yeryznn efendisi,
Enki'nin ilk doan ocuu Marduk'un
tm insan rknn Enlil'i olmasna kararverdiler.
Onu, her eyi izleyen ve gren tanrlar arasnda
en byk yaptlar,
Babil' e onu yceltecek bir isim verdiler,
onu dnyadaki en stn ehir kldlar;
Ve tam ortasna, Marduk iin
sonsuz bir krallk kurdular.
Babil, ardndan Asur, byk imparatorluklar olarak yksel

diler. Artk Smer yoktu, ancak uzak bir lkede ondan miras
kalan krallk asas brahim ve olu shak'n ellerinden sonradan.
srail adn alacak olan Yakup'a geti.
DNYA TARHES ZAMAN ZELGES
Yl
nce 1. Tufan ncesi Olaylar
450.000 Gne sistemimizin uzaktaki bir yesi olan

Nibiru'da atmosfer tabakas andka,
gezegendeki yaam yok olma tehlikesiyle
kar karya kalr. Anu tarafndan
grevden alnan Alalu bir uzay gemisiyle
kaarak Dnya'ya snr. Dnya'nn
Nibiru'nun atmosferini kurtarmaya
yarayacak kadar altna sahip olduunu
kefeder.
445.000 Anu'nun olu Enki'nin ban ektii

Anunnakiler Dnya'ya iner, Basra
Krfezinin sularndan altn elde etmek
zere Eridu'yu -1 . Dnya stasyonu
kurarlar.
430.000 Dnya' da iklim yumuar. Dnya'ya daha

ok Anunnaki gelir, ilerinde Enki'nin vey
kz kardei Ninhursag -Ba Salk
Sorumlusu- da vardr.
421
41 6.000 Altn retimi yavaladnda Anu, yasal

varisi Enlil'le birlikte Dnya' ya iner. Hayati
neme sahip altnn gney Afrika' da
madenler kazarak karlmasna karar
verilir. Kura sonucu Dnya Misyonu'nun
ynetimini Enlil kazanr; gzden den
Enki ise Afrika'ya gnderilir. Dnya' dan
ayrld srada Anu'ya, Alalu'nun torunu
meydan okur.
400.000 Gney Mezopotamya' da, -ilerinde bir

Uzay stasyonu (Sippar), Grev Komuta
Merkezi (Nippur),bir metalrji merkezi
(Badtibira) ve bir tbbi merkez (uruppak)
bulunan yedi ilevsel yerleim kurulur.
Maden cevheri Afrika' dan gemilerle
getirilir. Artlan metal gigilerin ynettii
uydulara gnderilir. Ardndan Nibiru'dan
periyodik olarak gelen uzay aralarna
aktarlr.
380.000 gigilerin desteini alan Alalu'nun torunu,

Dnya zerindeki hakimiyeti ele geirme
giriiminde bulunur. Eski Tanrlar Sava'n
Enlil taraf kazanr.
300.000 Altn madenlerinde angarya ilerde

altrlan Anunnakiler isyan kartrlar.
Enki ve Ninhursag genetik maniplasyon
ile Maymun-Kadn' dan lkel ileri
yaratrlar. Anunnakilerin angarya ilerini
onlar devralrlar. Enlil madenlere baskn
Dnya Tarihesi: Zaman izelgesi 423
dzenler, lkel ileri Mezopotamya' daki

Edin'e getirir. reme becerisi ile donatlan
Hama Sapiens oalmaya balar.
200.000 Yeni buzul ayla birlikte Dnya'daki

yaam koullar ktleir.
1 00.000 klim yeniden snr. Anunnakiler (Kitab

Mukaddes'teki Nefilim) Enlil'in giderek
artan zntsne ramen insan kzlaryla
evlenirler.
75.000 "Dnya'nn lanetlenmesi" -yeni bir Buzul

a- balar. Gerileyen insan trleri
Dnya'ya yaylr. Cro-Magnon insan
hayatta kalr.
49.000 Enki ve Ninhursag Anunnakilerin

soyundan gelen insanlar uruppak'
ynetmelerine izin vererek yceltir.
fkelenen Enlil insan rknn yok oluunu
planlar.
13.000 Nibiru'nun Dnya'nn yaknndan

gemesinin korkun bir denizalt dalgas
yaratacan fark eden Enlil, yaklaan
felaketi insan rkndan gizlemeleri iin
Anunnakilere yemin ettirir.
M.. il. Tufan Sonras Olaylar
11 .000 Enki yemini bozarak Ziusudra /Nuh'a suya

dalabilen bir gemi yapmas talimatn verir.

Tufan yeryzn yutar;Anunnakiler
yrngedeki uzay aralarndan bu toplu
kyma tanklk ederler.
Enlil, insan rkndan geriye kalanlara

tohumlar ve gereken aletleri baheder;
bylelikle yksek blgelerde tarm balar.
Enki hayvanlar ehliletirir.
1 0.500 Nuh' un soyundan gelenlere blge tahsis

edilir. Enlil'in ilk doan olu olan Ninurta
Mezopotamya'y yerleime uygun hale
getirmek iin dalara su bendi yapar,
nehirlere kanallar aar. Enki, Nil vadisi
zerinde yeniden hak iddia_ eder. Sina
yarmadas, Tufan sonras bir Uzay
stasyonu ina edilebilmesi iin
Anunnakiler tarafndan tutulur. Moriya
Tepesi (gelecekteki Kuds) zerine bir
kontrol merkezi kurulur.
9780 Enki'nin ilk doan olu olan Ra /Marduk,

Msr zerindeki hakimiyeti Osiris ve Set
arasnda paylatrr.
9330 Set, Osiris'i ele geirir ve paralara ayrr;

Nil Vadisi zerinde mutlak hakimiyetini
ilan eder.
8970 Horus Birinci Piramit Sava'n balatarak,

babas Osiris'in intikamn alr. Set Asya' ya
kaar, Sina yarmadasn ve Kenan' ele

geirir.
8670 Enki'nin varislerinin sonunda tm uzay

tesislerinin ynetimini ele geirmelerine
kar kan Enlil taraf, kinci Piramit
Sava'n balatr. Savatan galip kan
Ninurta, Byk Piramit'teki btn
cihazlar alr.
Enki ve Enlil'in vey kz kardei

Ninhursag, bir bar konferans dzenler.
Dnya'nn blnmesi karar, tekrar teyit
edilir. Msr hakimiyeti, Ra/Marduk'tan
Tot hanedanna geer. Heliopolis, yedek
aret Noktas olarak ina edilir.
8500 Anunnakiler, uzay tesislerine gei yerine

kontrol noktalar kurarlar. Eriha,
bunlardan biridir.
7400 Bar dnemi devam ederken Anunnakiler

insanoluna yeni ilerlemeler sunar;
Neolitik a balar. Ms' da yar-tanrlar
ynetime geer.
3800 Anunnakiler Eridu ve Nippu'la balayarak

Eski ehirle'i yeniden kurarken, Sme'de
ehir uygarlnn ilk adm da atlm olur.
Anu, bir kutlama treni iin Dnya'y

ziyaret eder. erefine yeni bir ehir, Uruk
(Erek) ina edilir; ehrin tapnan, sevgili

torunu nanna/ta'n evi yapar.
M.. III. Dnya'daki Krallklar
3760 nsan rkna krallk bahedilir. Ninurta'nn

hakimiyeti altndaki Ki, ilk bakenttir.
Takvim, Nippu' da balar.
Uygarlk Sme' de (Birinci Blge) iek aar.
3450 Sme'de stnlk Nannar/Sin'e geer.

Marduk, Babil'i "Tanrlarn Kaps" ilan
eder. "Babil Kulesi'' olay. Anunnakiler
insanolunun dillerini kartrr.
Darbe giriimi baarsz olan Marduk/Ra,

Ms'a dner, Tot'u azleder, nanna'yla
nianlanan gen kardei Dumuzi'yi ele
geirir. Dumuzi, kaza sonucu lr; Marduk
diri diri Byk Piramit' e kapatlr. Acil k
boluu sayesinde kurtulur, ancak srgne
gnderilir.
3100 350 yllk kaos, Memfis'te ilk Msr

Firavunu'nun tahta kmasyla sona erer.
Medeniyet, kinci Blge'ye gelir.
2900 Sme' de krallk Uruk' a geer. nanna'ya

nc Blge verilir; ndus Vadisi'nde
uygarlk balar.
2650 Sme'in krallk bakenti deiir. Krallk

geriler. Enlil, itaatsiz insanolu

kalabalna kar sabrn yitirir.
2371 nanna, arru-Kin'e (Sargan) ak olur.

Sargan, yeni bakenti Agade'yi (Akkad)
kurar. Akkad imparatorluunun temelleri
bylece ahlr.
231 6 Drt Blge'yi birden ynetmeyi amalayan

Sargan, Babil' deki kutsal topra alr.
Marduk-nanna ekimesi yeniden
alevlenir. ahma, Marduk'un kardei
Nergal'in gney Afrika' dan Babil'e gitmesi
ve Marduk'u Mezopotamya' dan ayrlmaya
ikna etmesiyle sona erer.
2291 Naram-Sin Akkad tahtna ykselir. Sava

nanna tarafndan ynlendirilerek Sina
yarmadasna girer, Msr' igal eder.
2255 nanna, Mezopotamya' da hakimiyeti zorla

ele geirir; Naram-Sin Nippur'un
kutsalln kirletir. Byk Anunnakiler
Akkad' yok eder. nanna kaar. Smer ve
Akkad, Enlil ve Ninurta'ya bal yabanc
birliklerce igal edilir.
2220 Smer uygarl Laga'n aydn krallar

sayesinde yeni zirvelere ykselir. Tat,
Ninurta iin yeni bir zigurat-tapnak
yapmas iin kral Gudea'ya yardm eder.
21 93 brahim'in babas Terah, Nippur'da

kahinlik geleneini srdren, soylu bir
aileye doar.
2180 Msr blnr, Ra / Marduk'un taraftarlar

gneyi tutar, aa Msrn tahtn ele
geirmesine firavunlar kar kar.
2130 Enlil ve Ninurta giderek daha sk

Smer' den uzaklarken Mezopotamya' da
merkezi otorite de gerile:. nanna'nn
Uruk' ta krall yeniden elde etme giriimi
uzun srmez.
M.. iV. Kader Yzyl
2123 brahim Nippur' da doar.
2113 Enlil, Sam Topraklarn Nannar'a emanet

eder; Ur, imparatorluun yeni bakenti
olur. Tahta Ur-Nammu kar ona ayn
zamanda Nippur'un Koruyucusu ad
verilir. Nippur'lu bir kahin -brahim'in
babas Terah- kraliyet saray ile iliki
kurabilmek amacyla Ur'a gelir.
2096 Ur-Nammu savata lr. Halk onun

zamansz lmn Anu ve Enlil'in ihaneti
olarak kabul eder. Terah, ailesiyle birlikte
Harran' a gitmek zere buradan ayrlr.
2095 Ur' da tahta ulgi kar, imparatorluk

balarn glendirir. mpara torluk

bydke ulgi giderek nanna'nn
bysne kaplr ve onun sevgilisi olur.
Onun Yabanc Lejyonu olmalar
karlnda Larsa'y Elamllara verir.
2080 Ra /Marduk'a bal olan Teb prensleri

1. Menhhotep altnda kuzeye bask
yaparlar. Marduk'un olu Nabu, Bah
Asya'da babasna yanda kazanr.
2055 Nannarn emirleri zerine ulgi, Elam

birliklerini Kenan ehirlerindeki kargaay
bashrmaya gnderir. Elamllar Sina
yarmadasnn ve Uzay stasyonu'nun
giriine ularlar.
2048 ulgi lr. Marduk, Hitit lkesine yerleir.

brahim zel atl birliklerle gney Kenan'a
gider.
2047 Amar-Sin (Kitab Mukaddes'teki Amrafel)

Urun kral olur. brahim Msra gider,
orada be yl kalr; ardndan beraberinde
daha ok birlikle geri dner.
2041 nanna tarafndan desteklenen Amar-Sin,

Dou'nun krallaryla bir koalisyon
oluturur, Kenan ve Sina'ya askeri harekat
dzenler. Lideri Elaml Kedorla' omer dir.
brahim Uzay stasyonu'nun giriinde
nlerini keser.
2038 mparatorluk paralanrken u-Sin, Ur

tahhnda Amar-Sin'in yerini alr.
2029 bbi-Sin u-Sin'in yerine geer. Bat

eyaletleri giderek Marduk' a balanr.
2024 Destekilerinin ban eken Marduk

Smer zerine yrr, Babil' de tahta kar.
Sava Mezopotamya ortalarna kadar
yaylr. Nippur'daki Kutsallar Kutsal'na
saygszlk yaplr. Enlil, Marduk ve
Nabu'nun cezalandrlmasn ister, Enki
kar kar, ancak olu Nergal, Enlil'in
tarafn tutar.
Nabu, Kenanl takipilerini Uzay

stasyonu'nu ele geirmeye ynlendirirken,
Byk Anunnakiler nkleer silah
kullanlmasn onaylar. Nergal ve Ninurta
Uzay stasyonu'nu ve doru yoldan sapan
Kenan ehirlerini yok ederler.
2023 Rzgarlar radyoaktif bulutu Smer' e tar.

nsanlar korkun ekilde can verirler,
hayvanlar telef olur, su zehirlenir, toprak
oraklar. Smer uygarl bitkin ekilde
yere serilir. Miras 1 00 yanda yasal bir
varis sahibi olan brahim'in soyuna geer.
Bu miras soyunu devam ettirecek olu
shak'tr.
KAYNAKA
Metinde belirtilen baz referanslara.ilaveten, aadakiler Tanrlar ve nsan

larn Savalar kitabna balca kaynaklar olarak katkda bulunmulardr:
1. Dergiler ve akademik yaynlarn eitli saylarndaki incelemeler,

makaleler ve raporlar:
Abhandlungen der Deutsclen (Preussichen) Akademie der

Wissenschaften z Bertin (Berlin)
Abhandlungen der Deusclen Orient-Gesellschaft (Berlin)
Abhandlngen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften, Plilo. -list. klasse
(Heidelberg)
Abhandlungen fr die Kunde des Morgenlandes (Leipzig)
Acta Orientalia (Oslo)
Acta Societatis Scientarium Fennica (Helsinki)
Aegyptologische Forsclungen (Hamburg-New York)
Der Aite Orient (Leipzig)
Alter Orient und Altes Testament (Kevalaer/Neukirchen-Vluyn)
Altorientalische Bibliothek (Leipzig)
Altorientalische Forsclungen (Leipzig)
Altorientalische Texte und Untersuchungen (Leiden)
Altorientalische Texte zum Alten Testament (Bertin and Leipzig)
American Journal of Archaeology (Concord, Mass.)
American Journal of Semitic Languages and Literature (Chicago)
American Oriental Series (New Haven)
American Pllilosophical Society, Memoirs and Transactions (Philadelphia)
Analecta Biblica (Rome)
Analecta Orientalia (Rome)
Anatolica (lstanbul)
Anatolian Studies (London)
Annal of the American Schools of Oriental Research (New Haven)
Annual of the Palestine Exploration Fund (London)
The Antiquaries Journal (London)
431
Antiquites Orientales (Paris)

Antiquity (Gloucester)
Archiv fr Keilschriftforschung (Berlin,
Arc/iv fr Orientforsc/ung (Berlin)
Archiv Orientalni (Prague)
The Assyrian Dictionary (Chicago)
Assyriologische Bibliothek (Leipzig)
Assyriological Studies (Chicago)
Ausgaben der Deutschen Orient Gesellsc/aft in Assur (Berlin)
Babyloniaca (Paris)
Babylonian Expedition of the University of Pennsylvania: Cuneiform Texts
(Philadelphia)
Babylonian lnscriptions in the Collection of /. B. Nies (New Haven)

Babylonian Records in the Library of/. Pierpont Morgan (New Hven)
Beitriige zur Assyriologie und semitischen Sprachwissenschaft (Leipzig)
Berliner Beitriige zur Vor- und Frhgeschichte (Berlin)
Berliner Beitriige zur Keilschriftforschung (Berlin)
Biblica et Orientalia (Rome)
The Biblical Archaeologist (New Haven)
Biblical Archaeology Review (Washington)
Bibliotheca Mesopotamica (Malibu)
Bibliotheca Orientalis (Leiden)
Bibliotheque de l ' Ecole des Hautes Etudes (Paris)
Boghazky-Studien (Leipzig)
Die Boghazky Texte im Umschrift (Leipzig)
British Schools of Archaeology in Egypt: Egyptian Research Account
Publications (London)
Bu iletin of the American Schools of Oriental Research
(Jerusalem and Baghdad; Baltimore and New Haven)
Bulletin of the lsrael Exploration Society (Jerusalem)
Calctta Sanskrit College Research Series: Studies (Calcutta)

The Cambridge Ancient History (Cambridge)
Chicago University Oriental Institute, Publications (Chicago)
Columbia University Oriental Studies (New York)
Cuneiform Texts from Babylonian Tablets in the British Museum (London)
Cneiform Texts from Nimrud (London)
Decouvertes en Chaldee (Paris)

Deutsche Orient-Gesellschaft, Mitteilungen; Sensdsclriften (Berlin)
Deutsches Morgenlandische Gesellschaft, Abhandlngen (Leipzig)
Kaynaka 433
Egjpl Exploration Fmd, Memoirs (London)

Eretz Israe/: Arclaeological, Historical and Geograplical Stdies (Jerusalem)
Ex Oriente Lux (Leipzig)
Expedition: The Bulletin of the University Museum (Philadelphia)
Forschungen und Fortschritte (Berlin)

France: De1egation en Perse, Memoires (Paris)
France: Mission Arcleologiqe de Perse, Memoires (Paris)
Handbuch der Archiiologie (Mnchen)

Handbch der Orientalistik (Leiden/Kln)
Harvard Semitic Series (Cambridge, Mass.)
Hebrew Union College Annual (Cincinnati)
Heide/berger Studien zm Ailen Orient (Wiesbaden)
Hittite Texts in Cneiform Character from Tablets in the British Museum (London)
Invenaires des tablettes de Tello (Paris) lran (London)

Iranica Antiqua (Leiden)
Iraq (London)
Institut Franais d 'Arcleologie Orientale: Bibliotheque d ' E tude,
Memoires (Cairo)
Israel Exploration Jornal (Jerusalem)
Israel Oriental Studies (Jerusalem)
Jena University: Texte md Materialen, Frau Prof Hilpreclt

Sammlung (Leipzig)
Jewish Palestine Exploration Society, Bulletin (Jerusalem)
Jomal of the American Oriental Society (New York and New Haven)
Joumal of tle Ancient Near Eastem Society of Columbia University (New York)
Journal Asiatique (Paris)
Joumal of Biblical Literatre and Exegesis (Middletown, Conn.)
Jornal of Biblical Literatre (Philadelphia)
Jomal of Cmeiform Studies (New Haven)
Jomal of Egyptian Arclneologj (London)
Journal of Jewish Studies (Oxford)
Journal of Near Eastem Stdies (Chicago)
Jornal of tle Palestine Oriental Society (Jerusalem)
Journal of tle Royal Asiatic Society (London)
Jornal of Sacred Literatre and Biblical Record (London)
jornal of Semitic Stdies (Manchester)
]ournal of t/e Society of Orietal Researcl (Chicago)
434 Tanr larn ve nsanlarn Savalar
Journal of the Trasactions of tle Victoria Institte (Landon)
Kndmos (Berlin)
Keilinschriftlic/e Bibliothek (Berlin)
Keilsc/rifttexte as Assur listorisclen Ilalts (Leipzig)
Keilschrifttexte aus Assur religisen Inlalts (Leipzig)
Keilschrifttexte aus Assur versc/iedenen Inlalts (Leipzig)
Keilsclrifturkde aus Boglazky (Berlin)
Keilsclrifttexte aus Boglazky (Leipzig)
Kniglic/e Museen zu Berlin: Mitteilungen aus den Orientalisc/en
Sammlmgen (Berlin)
Kniglicle Akademie der Wissensclaften zu Berlin: Abhandlungen (Berlin)
Leipziger Semitisclen Studien (Leipzig)
Menoires de la Delegation arc/eologique en Iran (Paris)

Mesopotamia (Copenhagen)
Mitteilmgen der Altorientalisclen Gesellsc/aft (Berlin)
Mitteilungen des Instituts fr Orientforschung (Berlin)
Mitteilmgen der vorderasiatisch-aegyptische Gesellschaft (Berlin)
The Museum Journal (Philadelphia)
Musem Monograms, the University Msen (Philadelphia)
Old Testament and Semitic Stdies (Chicago)

Oriens (Leiden)
Oriens Antiquus (Rome)
Oriental Institute Publications (Chicago)
Orientalia (Rome)
Orientalische Literatrzeitung (Berlin and Leipzig)
Oxford Editions of Cuneiform Texts (Oxford)
Palestine Exploration Quarterly (London)

Proceedings of the American Philosoplical Society (Philadelphia)
Proceedigs of tle Society of Biblical Arc/aeology (Landon)
Pblications of the University of Pemsylvania, Series in Philosoply (Philadelphia)
Qadmoniot Oerusalem)
Tle Qarterly of tle Departnent of Antiquities in Palestine Oerusalem)
Reallexikon der Assyriologie und Vorderasiatisc/e Arc/iiologie

(Berlin and Leipzig)
Reallexikon der Vorgesc/iclte (Berlin)
Kaynaka 435
Recuil de travaux relatifs il la philosoplie et a l 'arc/eologie (Paris)

Rencontres Assyriologique Internationales (various venues)
Revue Arcleologique (Paris)
Revue d 'Assyriologie et d 'arcleologie orientale (Paris)
Revue biblique (Paris)
Revue littite et asiatique (Paris)
Revue de l 'Histoire des Religions: Annales du Musee Gui (Paris)
Siichsiscle Akademie der Wissenschaften: Bericlte ber Verhandlungen (Leipzig)

Siiclsoniscle Gesellsclaft der Wissenschaft, philo. list. Klasse (Leipzig)
Studia Orientalia (Helsinki)
Studi Pohl (Rome)
Studia Semitici (Rome)
Sludies in Ancient Oriental Civilizations (Chicago)
Sumer (Baghdad)
Syria (Paris)
Tel Aviv (Tel-Aviv)

Texte nd Materialen der Fra Prof. Hilpreclt Collection (Leipzig and Bertin)
Textes cuneifornes (Paris)
Texts from Cneiform Sources (Locust Valley , N.Y.)
Transactions of tle Society of Biblical Archaeology (London)
Universitas Catolica Lovaniensis: Dissertations (Paris)

University Mseum Bul/etin (Philadelphia)
University Musem, Publications of tle Babylonian Section (Philadelphia)
Untersuchugen zur Assyriologie nd Vorderasiatischen Arc/u'io/ogie (Bertin)
Ur Excavations (London)
Ur Excavations Texts (London)
Ugarit Forsclungen (Mnster)
Ugaritica (Paris)
Vetus Testamentum (Leiden)

Vorderasiatiscl-Aegyptisclen Gesellschaft, Mitteilngen (Leipzig)
Vorderasiatisclc Bibliotlek (Leipzig)
Vorliiufiger Bericlt ber die Ausgrabungen in Uruk Warka (Berlin)
Die Welt des Orients (Wuppertal/Gttingen)

Wissenschaftlicle Verffentliclungen der Deutsclen Orient
Gesellsclaft (Bertin and Leipzig)
Yale Near Eastern Researches (New Haven)
Yale Oriental Series, Babylonin Texts (New Haven)
Yeruslalayim Qerusalem)
Zeitsclrift fiir die altestamentlic/e Wissensclaft (Giessen/Berlin)

Zeitsc/rift fiir Assyriologie (Berlin/Leipzig)
Zeitsclrift der Deutschen Morgenliindischen Gese/lschaft
(Leipzig/Wiesbaden)
Zeitschrift fr Keilschriftforsclung (Leipzig)
il. Bamsz eserler ve almalar:
Alster, B. Dumuzi 's Dream. 1972.

Amiet, P Elam. 1966.
-- . La Glyptique Mesopolamienne Archaique. 1961.
Andrae, W Das Gotteshaus md die Urformen des Bauens im Alten Orient. 1930.
Barondes, R. Tle Garden of the Gods. 1 957 .

Barton, G. The Raya/ Inscriptions of Sumef and Akkad. 1929.
Baudissin, W. W. von. Adonis and Eslmun. 1 9 1 1 .
Bauer, ]. Altsumerische Wirtsclafttexte aus Lagasch. 1 972.
Behrens, H. Enli/ and Ninlil. 1978.
Berossus. Fragments of Chaldean History. 1828.
Borchardt, L. Die Entstehung der Pyramids. 1928.
-- . Einiges zur drillen Bauperiode der grossen Pyramide. 1 932.
Borger, R. Babylonisc/-assyriscle Lesestcke. 1 963.
Bossert, H. T. Das Hetlitische Pantheon. 1933.
Breasted, ]. H. Anciet Records of Egypt. 1906.
Brinkman, ]. A. A Political History of Post-Kassile Baby/011. 1968.
Bruchet, ]. Nouvelles Rechercles sr la Grande Pyramide. 1965.
Bunton, P. A Searc/ in Secrel Eg;pt. 1 936.
Buccellati, G. The Amorites of the Ur II Period. 1966.
Budge, E. A. W. Tle Gods of tle Egyptians. 1904.
-- . A History of Egypt. 1 909.
-- . Osiris and tle Eg;ptian Resrrection. 1911 .
Budge, E. A. W. and King, L. W. Amals of tle Kings of Assyria. 1 902 .
Caneron, G.G. A History of Early Iran. 1936.

Castellino, G. Two S/111/gi Hyms. 1 972.
Chiera, E. Sunerian Epics and Mytls. 1 934.
-- . Smerinn Lexical Texts from tle Temple Sc/ool OfNppur. 1929.
-- . Smerinn Temple Accounts fron Tel/oh, ]okla and Drelem. 1 922
--. Sunerian Texts of Varied Conlenls. 1934.
Clay, A. T. Miscellaneous Inscriptions in tle Yale Babylonian Col/ectio. 1915
Kaynaka 437
de Clerq, H. F. X. Collection de Clerq. 1 885-1903.

Cohen, 5. Enmerkar and the Lord ofAralla. 1973.
Contenau, G. Manel d 'archeologie orientale. 1 927-47
-- . Umma sous la Dynastie d'Ur. 1931 .
Cooper, J. 5. The Return of Ninrta ta Nippur. 1978.
Craig, J. Assyrian and Babylonian Religios Texts. 1 885-87.
Cros, G. Novelles Foilles de Tello. 1910.
Davidson, D. and Aldersmith, H. The Great Pyramid: lts Divine Message.

1 924, 1 940.
Deimel, A. Schultexte aus Fara. 1923.
-- . Sumerisches Lexikon. 1 925-50.
-- . Veteris Testamenti: Chronologia Monumentis Babyloniaca-Asyrii. 1912.
-- . Wirtschaftstexte aus Fara. 1924.
Delaporte. L. Catalogue des Cylindres Orientaux. 1 920-23.
Dijk, J. van. Le Motif cosmique dans le pensee Smerienne. 1965.
-- . La sagesse sumero-accadienne. 1 953
Dussaud, R. Les Decouvertes des Rs Shamra (Ugarit) e l 'Ancien Testament. 1 937.
-- . Notes de Mytlologie Syrienne. 1 905.
Ebeling, E. Die Akkadische Gebetsserie "Handerhebung. " 1953.

-- . Der Akkadische Mythus vom Pestgotte Era. 1925.
-- . Keilsclrifttexte aus Assur religisen lnhalts. 1919, 1923.
-- . Literariscle Keilsclrifttexte aus Assur. 1931 .
-- . Der Mytls "HerrallerMensc/en " vom Pestgotte Ira. 1926.
-- . Tod md Leben nach den Vorstellungen der Babylonier. 1931 .
Edwards, I. E. 5. The Pyramids of Egypt. 1 947, 1 96 1 .
Edzard, D. O. Sumerisc/e Recltsurkunden des ll Jalrtausend. 1968.
Erman, A. Tle Literatre of tle Ancient Egyptians. 1927.
Fairservis, W. A., Jr. The Roots of Ancient lndia. 1971 .
Fakhry, A. The Pyramids. 1 96 1 .
Falkenstein, A. Arc/aische Texte as Urk. 1936.
--. Flcl iiber Akkade. 1965.
-- . Die ltsclriften Gdeas von Lagash. 1966.
--. Literariscle Keilsc/rifttexte as Uruk. 1 93 1 .
-- . Die 11e-s11111erisc/1en Gericltsrknde. 1 956-57.
-- . Smerisc/e religise Texte. 1 950.
Falkenstein, A. and von Soden, W. Smerisc/e nd Akkadisc/e Hymnen d
Gebele. 1 953.
Falkenstein, A. and van Dijk, J. Smeriscle Gotterlieder. 1 959-60.
Farber-Flgge, G. Der Mytlos "lnanna nd Enki. " 1 973.
Ferrara, A. ]. Nanna Suen 's Journey ta Nippr. 1973.
Festsc/rift fr Herman Heimpel. 1 972.

Forrer, E. Die Boglazky-Texte in Umsclrift. 1922-26.
Fossey, G. La Magie Syriene. 1902.
Frankfort, H. Cylider Sea/s. 1939.
-- . Gods and Mytls on Sargonic Seals. 1934.
-- . Kigslip and the Gods. 1948.
Frankfort, H., et al. Before Philosophy. 1946.
Friedrich, ]. Staatsvertriige des Hatti Reic/es. 1 926-30.
Gadd, C. ]. A Sumerian Reading Book. 1924.

Gadd, C. ]. and Kramer, S. N. Literary and Religious Texts. 1 963.
Gadd, C. ]. and Legrain, L. Raya/ lnscriptions from Ur. 1928:
Gaster, Th. Myth, Legend and Custom in the Old Testament. 1969.
Gelb, 1. J. Hittite Hieroglyplic Monuments. 1939.
Geller, 5. Die Sumerische-Assyriscle Serie Lgal-e Me lam bi NIR.GAL. 1917.
Genouillac, H. de Fouilles de Tel/o. 1 934-36.

-- . Premieres reclerches archeologique a Kish. 1924-25.
--. Tablettes de Drehem. 1 9 1 1 .
-- . Tablettes sumeriennes archaiqe. 1 909.
-- . Textes economiques d 'Oumma de l 'Epoque d 'Our. 1922
-- . Textes religiex sumeriens du Louvre. 1 930.
-- . La trovaille de Drehem. 1 9 1 1 .
Genoville, H. de Textes de / 'epoque d ' Ur. 1912.
Gtze, A. Hattuslilish. 1925.
-- . Hethiter, Churriter und Assyrer. 1936.
Graves, R. Tle Greek Mytls. 1955.
Grayson, A. K. Assyrian and Bab;lonian Chronic/es. 1975.
--. Babylonian Historical-Literary Texts. 1975.
Green, M.W. The Uruk Lament. 1984.
Gressmann, H. and Ungnad, A. Altorientalische Texte nd Bilder zm Alten
Testament. 1909.
Gumey, O. R. The Hittites. 1952.
Gumey, O. R. and Finkelstein, J. ]. Tle Sultantepe Tablets. 1 957-64.
Gterbock, H. G. The Deeds of Sppillima. 1 956.
-- . Die listoriscle tradition bei Babyloier md Hetlitern. 1 934.
-- . Hittite Mythology. 1 96 1 .
-- . Siegel aus Boghazky. 1 940-42.
--. Tle Song of Ullikumi. 1 952.
Hallo, W. W. Women of Sumer. 1 976.

Hallo, W. W. and Dijk, ]. ]. van. Tle Exaltation of Inanna. 1968.
Harper, E. ]. Die Babylonische Legeden. 1894.
Kaynaka 439
Haupt, P. Akkadiscle md suneriscfe Kei/sclrifttexte. 1 881 -82.

Hilprecht, H. V. Old Babylonian lscriptios. 1 893-96.
Hilpreclt Aiversay Volume. 1909.
Hinz, W. Tle Lost World of Elam. 1972.
Hooke, S. H. Middle Eastem Mytlology. 1963.
Hrozny, B. Hetlitisc/e Keisclrifttexte aus Bog/azky. 1919.
Hussey , M. I. Sumerian Tablets in tle Harvard Semitic Museum. 1912-15.
Jacobsen, Th. Tle Sumerian King List. 1939.

-- . Towards tle lmage of Tammuz. 1 970.
-- . Tle Treasures of Darkness. 1 976.
Jastrow, M. Die Religion Babyloniers und Assyriers. 1 905.
Jean, C. F. La religion sumerienne. 1931 .
-- . Slmer et Akkad. 1923.
Jensen, P. Assyriscl-Babyloiscle Mytlen und Epe. 1 900.
-- . Der l(U)ra-Mytlus. 1900.
-- . Die Kosnologie der Babylonier. 1 890.
-- . Texte zur Assyrisc/1-Babylonisclen Religion. 1915.
Jeremias, A. Tle Old Testament in tle Liglt of tle Ancient Near East. 1 911 .
Jirku. A. Die altste Gescliclte Israe/s. 1917.
-- . Altorientaliscler Kommentar zum Alten Testament. 1923.
Jones, T. B. and Snyder. J. W. Sumerian Economic Texts from tle Tlird Ur
Dynasty. 1 923.
Josephus. Flavius. Against Apion.
--. Antiquities of tle Jews.
Karki, I. Die Sumeriscle Knigsinsclriften der Frlbabylonisclen Zeit. 1 968.

Keiser, C. E. Babylonian Inscriptions in the Col/ection of J. B. Nies. 1917.
--. Patesis of tle Ur-Dynasty. 1919.
-- . Selected Temple Documents of the Ur Dynasty. 1927.
Keller, W. Tle Bible as History in Pictures. 1 963.
Kenyon, K. Digging Up ferusalem. 1 974.
King, L. W. Tle Anna/s of the Kings of Assyria. 1902.
--. Babylonian Boundary Stones. 1912.
-- . Babylonian Magic and Sorcery. 1 896.
-- . Babylonian Religion and Mythology. 1899.
-- . Clronicles Concerning Early Babylonian Kings. 1 907.
--. Hittite Texts in the Cuneiform Characters. 1 920-21 .
Kingsland, W. The Great Pyramid in Fact and Tleory. 1 932-35.
Knudtzon, J. A. Assyrische Gebete an den Sonnengott. 1893.
Knig, F.W. Handbucl der chaldischen Inschriften. 1955.
Kppel, R. Die neuen Ausgrabungen am Teli Ghassl im Jordantal. 1932.
Kramer, S. N. Enki and Ninhursag. 1945.

-- . Lamentation Over tle Destrction of Ur. 1940.
-- . From tle Poetry of Sumer. 1979.
-- . Poets and Psa/mists. 1 976.
---. Smerian Literature. 1 942.
-- . Smerian Texts in tle Musem of tle Ancient Orient, lstanbl. 1 943-49.
-- . Sumerische Literariscle Texte aus Nippr. 1 96 1 .
Kramer Anniversary Volume. 1976.
Labat, R. Manuel d 'Epigraplie Akkadienne. 1 963.

Lambert, W. G. Babylonian Wisdom Literature. 1 960.
Lambert, W. G. and Millard, AR. Atra-Hasis, the Babylonian Story of tle
Flood. 1969 .
Langdon, S. Babylonian Liturgies. 1913.
-- . Babylonian Wisdom. 1923.
-- . "Enuma Elish"-Tle Babylonian Epic of Creation. 1923.

-- . Excavations at Kis/. 1 924.

-- . Historical and Religios Texts. 1914.
-- . Semitic Mythology. 1964.
-- . Smerian and Babylonian Psalms. 1909.
--. T/e Sumerian Epic of Paradise. 1915.
--. Sumerian and Semitic Religios and Historical Texts. 1 923.
-- . Sumerian Liturgica/ Texts. 1917.
-- . Sumerian Liturgies and Psalms. 1919.
--. Smerians and Semites in Babylon. 1 908.
--. Tablets from the Arclives of Drelen. 1 9 11 .
--. Tammuz and Jshtar. 1914.
Langdon, S. and Gardiner, A. H. Tle Treaty of Alliance. 1920.
Legrain, L. Historica/ Fragments. 1922.
-- .Royal Inscriptions and Fragments from Nippur and Babylon. 1 926.
--. Les Temps des Rois d 'Ur. 1912.
--. Ur Excavations. 1936.
Lepsius, K.R. Denkmiiler aus Aegypten. 1 849-58.
Luckenbill, D. D. Ancient Records of Assyria and Babylonia. 1926-27.
-- . Hittite Treaties and Letters. 1921 .
Lutz, H. F. Selected Sumerian and Babylonian Texts. 1 9 1 9.
-- . Smerian Temple Records of tle Late Ur Dynasty. 1912.
Mazar, B. The World History of tle Jewisl People. 1970.

Mencken, A. Designing and Bui/ding tle Great Pyramid. 1963.
Mercer, S. A. B. Tle Teli el Amarna Tablets. 1939.
Mortgat, A. Die Enstelmg der sumerischen Hoclkultur. 1 945.
Kaynaka 441
-- . Vorderasiatisc/e Rollsiegel. 1940.

Mller, M. Asien nd Eropa nach Altaegyptisc/er Denkmiilen. 1893.
-- . Der B'.indnisvertrag Ramses il nd der Cletiterknigs. 1902.
Mller-Karpe, H. Hadbc/ der Vorgesc/iclte. 1966-68.
Nies, J. B. Ur Dynasty Tablets. 1 920.

Nies, J. B. and Keiser, C. E. Historical, Religios and Economic Texts and
Antiquities. 1920.
Oppenheim, A. L. Tle Interpretation of Dreams in tle Ancient Near East. 1956.

-- . Mesopotamian Mytlology. 1950.
Oppert, J. La Clronologie de la Genese. 1895.
Otten, H. Mytlen vom Gotte Kumarbi. 1 950.
-- .Die berlieferung des Telepinu-Mytlus. 1942.
Parrot, A. Tle Arts of Assyria. 1961.

-- . Sumer-the Dawn of Art. 1961 .
-- . Tel/o. 1948.
-- . Ziggurats et Tour de Babel. 1949.
Paul Haupt Anniversary Volume. 1926.
Perring, J. E. Tle Pyramids of Gizeh From Actal Survey and Measurement. 1839.
Petrie, W. M. F. Tle Pyramids and Temples of Gize/. 1883-85.
-- . Researcles on tle Great Pyramid. 1 874.
-- . Tle Royal Tombs of tle First Dynasty. 1 900.
Poebel, A. Historical Texts. 1914.
-- . Miscellaneous Studies. 1947 .
--. Sumerisc/e Studien. 1 92 1 .
Pohl, A. Reclts- u n d Verwaltungsurkunden der lI Dynastie von Ur. 1 937 .
Price, 1. M. The Great Cylinder Inscriptions of Gudea. 1927.
Pritchard, J. B. The Ancient Near East in Pictures Relating to the O/d Testament.
1 969.
-- . Ancient Near Eastern Texts Relating to tle Old Testament. 1969.
Quibell, J. E. Hierkanopolis. 1900.
Radau, H. Early Babylonian History. 1900.

-- . NIN IB, Tle Determiner of Fates. 1 910.
--. Sumerian Hymns and Prayers to the God Dmuzi. 1913.
-- . Smerian Hymns and Prayers to tle God Ninib. 1 9 1 1 .
Rawlinson, H. Tle Cneiform Inscriptions of Western Asia. 1861 -1909.
Rawlinson, H. G. India. 1 952.
Reiner, E. Shurpu. A Collection of Smerian and Akkadian
442 Tanr larn ve nsanlarn Savalar
Reiner, E. Shurpu. A Collection of Snerian and Akkndian

Incatations. 1 958.
Reisner, G. Sneriscl Babylonische Hynne. 1896.
-- . Tenpel rkuden as Tellal. 190 1 .
Renger, J. Gttername in der Altbabylonisclen Zeit. 1967.
Ringgren, K. V. H. Religions of tle Ancient Near East. 1973.
Robens, J. J. M. The Earliest Semitic Religions. 1972.
Robens, A. and Donaldson, J. The Ante Nicene Fatlers. 1918.
Roux, G. Ancient lraq. 1 964.
Rutherford, A. The Great Pyranid Series. 1950.
Saggs, H. W. F. The Encomter witl the Divine in Mesopotamia and lsrae/. 1 976.
-- . Tle Greatness That Was Babylon. 1962.
Salonen, A. Die Landfarlrzege des Alten Mesopotanie. 1951.
-- . Nautica Babyloniaca. 1942.
-- . Die Waffen der Alten Mesopotamier. 1965.
-- . Die Wasserfalrzeuge in Babylon. 1 939.
Sayce, A. H. Tle Ancient Empires of tle East. 1 884.

-- . The Religion of tle Ancient Babylonians. 1888.
Schmandt-Besserat, D. The Legacy of Sumer. 1976.
Schnabel, P. Berossos und die Babyloniscl-Hellenistisc/e Literatur. 1923.
Schneider, N. Die Drehem- nd Djola Texte. 1932.
-- . Die Gtternamen von Ur lll. 1939.
-- . Gtterschiffe im Ur 11-Reicl. 1946.
-- . Die Siegellegende der Gescliifts-rkmden der Stad Ur. 1 950.
-- . Die Zeitbestimmnge der Wirtsclaftsurknden von Ur 11. 1936.
Schrader, E. The Cuneiform Inscriptions and tle Old Testanent. 1885.
-- . Die Keilinschriften nd das Aite Testanent. 1 902.
Schroeder, O. Keilsclrifttexte as Assr Verschiedenen Inlalts. 1920.
Scott, 1. A. A Comparative Stdy of Hesiod and Pindar. 1898.
Sethe, K. H. Amun md die Acht Urgollen von Hermopolis. 1930.
-- . Die Hatsclepsl Problem. 1932.
--. Urgeschicle und iiltes/e Religion der Aegypter. 1930.
Sjberg, A. W. Der Mondgott Nanna-Sen i der Smerischen Oberlieferung. 1960.
-- . Nmgal in /he Ekr. 1973.
-- . Tlree Hymns to tle God Ningislzida. 1 975.
Smith, S. A History of Bab1Ion and Assyria. 1910-28.
Smyth, C. P. Or Inheritance in tle Great Pyramid. 1 877.
Soden, W. von. Sumerische und Akkadiscle Hymnen nd Gebele. 1 953.
Sollberger, E. Corpus des inscriptions "royales" presargoniqes de Lagasl. 1 956.
Speiser, E. A. Genesis. 1964.
-- . Mesopotamian Origins. 1930.
Knynaka 443
Studies Presented to A. L. Oppenheim. 1964.

Tadmor, H. and Weinfeld, M. History. Historiography nnd Interpretation. 1983.
Tallqvist, K.L. Akkadiscle Gtterepitletn. 1938.
-- . Assyriscle Besclwrmgen. Series Maql. 1895.
Thompson, R. C. Tle Droi/s nnd Evi/ Spirits of Bnbylonia. 1903.
-- . Tle Reports of tle Mngicians and Astrologers of Ninroel and Babylon.
1 900.
Thureau-Dangin, F. Les cylindres de Gudea. 1 925.
-- . Les inscriptions de Slumer et Akkad. 1 905.
-- . Recueil des tablettes cla/deennes. 1903.
-- . Rituels accadiens. 1 92 1 .
-- . Die sumerisclen nd akkadisclen Knigsinsclriften. 1 907.
-- . Tablettes d ' Uruk. 1922.
Ungnad, A. Die Religion der Babylonier und Assyrer. 1 921.
Vian, F. La guerre des Geants. 1 952.
Walcot, P. Hesiod and tle Near East. 1966.

Wani, W. H. Hittite Gods in Hittite Art. 1899.
Weber, O. Die Literatur der Babylonier und Assyrer. 1 907.
Weiher, E. von. Der Babyloniscle Gott Nergal. 1971.
Wheeler, M . Early lndia and Pakistan. 1959.
-- . Tle Indus Civilization. 1 968.
Wilcke, C. Das Lugnlbanda Epos. 1969.
--. Sumerische literarische Texte. 1973.
Wilson, J. V. K. and Vanstiphout, H. The Rebe/ Lands. 1979.
Wilson, R. R. Genealogy and History in tle Biblical World. 1 977.
Winckler, H. Altorienta/isc/e Forsclungen. 1897-1906.
--. Altorientaliscle Gescliclts Auffassung. 1906.
--. Sammlng von Keilschrifttexten. 1 893-95.
Wiseman, O. J. Clronicles of Claldean Kings. 1956.
Witzel, M. Keilinschriftliche Studien. 1918-25.
-- . Tammuz-Liturgien und Verwandtes. 1 935.
Woolley, C. L. Abraham: Recent Discoveries and Hebrew Origins.
1936.
-- . Excavations at Ur. 1923.
-- . Ur of the Claldees. 1930.
-- . Tle Ziggurat and Its Surrondings. 1939.
Zimmem, H. Sumeriscle Kultlieder as altbabyloiscler Zeit. 1912-13.

-- . Zum Babylonisclen Nejalrfest. 1918.
DZN
Anu 24, 26, 27, 28, 56, 1 00, 314, 366, 399, 402, 421 , 422,
106, 110, 111, 112, 1 13, 114, 423, 424, 425, 426, 427, 430
115, 1 16, 1 1 8, 120, 121, 1 22, Badtibira 119, 422
1 26, 1 28, 1 29, 133, 1 34, 136, Dumuzi 1 09, 221, 265, 266,
137, 150, 156, 157, 1 58, 1 70, 267, "268, 269, 270, 271 , 274,
1 74, 1 84, 1 85, 201, 205, 208, 277, 278, 282, 284, 285, 286,
209, 210, 21 6, 219, 241, 242, 300, 426, 436, 442
243, 244, 247, 273, 275, 285, Eriha 229, 230, 231, 232, 237,
289, 290, 291 , 292, 294, 296, 238, 314, 350, 425
297, 301, 306, 309, 310, 311, Edin 423
314, 318, 319, 329, 333, 334, Enki bkz. Ea 1 1 7, 1 1 8, 136,
336, 338, 339, 354, 370, 392, 1 37, 138, 144, 151, 154, 157,
396, 397, 398, 400, 403, 406, 1 61 , 1 62, 1 63, 1 64, 1 90, 1 95,
410, 411, 412, 420, 421 , 422, 1 96, 1 98, 200, 206, 210, 211,
425, 428 218, 219, 220, 223, 224, 282,
Anunnakiler105, 106, 1 07, 294, 295, 297, 3 1 7, 397, 398,
109, 111, 11 5, 1 1 6, 1 1 7, 1 1 8, 412, 414, 415, 419, 422, 423,
124, 1 26, 131, 135, 1 36, 137, 424, 425, 430, 440
1 38, 139, 141, 144, 151, 152, Ea bkz. Enki 25, 99, 1 00, 1 04,
153, 154, 156, 157, 1 58, 1 60, 105, 111, 112, 113, 1 1 6, 121,
161, 1 69, 170, 172, 1 73, 1 75, 1 22, 1 24, 127, 128, 132, 150,
1 80, 1 82, 191, 193, 1 94, 1 95, 243, 311
1 96, 217, 220, 223, 231 , 236, Erek bkz. Uruk 242, 245, 288,
237, 238, 239, 241, 243, 244, 329, 426
268, 279, 280, 282, 286, 288, Eridu 119, 223, 240, 241 , 242,
294, 299, 309, 310, 311, 313, 295, 297, 334, 340, 407, 412,
444
Dizin 445
414, 421, 425 389, 390, 413, 419, 426, 427,

Gudea 326, 327, 328, 427, 437, 428, 429
442 nds Vadisi
Hitit 1 6, 1 7, 20, 21, 22, 37, 95, sis 57, 58, 59, 60, 61, 63, 64,
96, 97, 98, 99, 1 00, 101, 112, 1 88, 1 89
1 1 6, 1 21 , 1 22, 1 23, 125, 126, tar bkz. nanna 1 6, 24, 25,
1 30, 345, 363, 366, 391, 429 33, 44, 99, 1 00, 1 33, 154,
Horus 40, 41, 42, 43, 44, 45, 1 63, 1 96, 203, 204, 209, 225,
46, 47, 48, 49, 51, 53, 60, 61, 236, 266, 277, 282, 283, 292,
62, 63, 64, 65, 67, 1 88, 1 89, 300, 301, 302, 304, 305, 306,
1 94, 1 97, 207, 208, 209, 223, 308, 309, 311, 312, 313, 321,
266, 267, 328, 424 325, 364, 375, 393, 413, 419,
brahim 426
1 09, 269, 342, 343, 344, 345, Kuds 11, 29, 30, 31, 32, 35,
348, 349, 352, 353, 354, 355, 1 98, 200, 220, 226, 231, 232,
356, 357, 358, 359, 360, 361, 238, 262, 314, 349, 350,
362, 363, 364, 365, 366, 367, 356, 365, 377, 407, 419, 424
368, 369, 370, 373, 375, 376, Laga 25, 1 02, 305, 306, 322,
377, 378, 379, 380, 383, 385, 323, 324, 325, 326, 327, 333,
386, 391, 396, 399, 406, 420, 334, 415, 427
428, 429, 430 Marduk 26, 27, 29, 34, 36, 105,
gigiler 117, 120, 1 26, 1 27, 128, 106, 133, 143, 1 65, 1 66, 1 90,
1 53, 243, 399, 422 1 94, 202, 209, 211 , 245, 247,
ilkel i 137, 138, 139, 141, 248, 265, 266, 271, 272, 273,
152, 157, 422, 423 274, 275, 276, 277, 278, 279,
nanna bkz. tar 1 09, 163, 280, 282, 284, 286, 307, 309,
1 96, 209, 224, 266, 267, 268, 310, 311, 312, 317, 322, 327,
269, 270, 271 , 272, 273, 274, 329, 330, 334, 340, 363, 364,
277, 282, 283, 284, 285, 288, 367, 370, 373, 374, 377, 387,
290, 291 , 292, 294, 295, 296, 391 , 392, 393, 394, 395, 396,
297, 298, 299, 300, 301, 302, 397, 398, 399, 414, 415, 420,
303, 304, 305, 306, 307, 308, 424, 425, 426, 427, 428, 429,
309, 313, 314, 316, 317, 318, 430
319, 320, 325, 327, 329, 330, Moriya Tepesi 1 98, 200, 227,
334, 336, 338, 339, 364, 386, 228, 365, 366
446 Tanrlar ve 11sa11/ar11 Savalar
Musa 1 72, 1 73, 237, 284, 304, 302, 306, 307, 318, 321 , 322,
351, 352, 355 323, 324, 325, 326, 327, 328,
Nannar bkz. Sin 163, 224, 244, 329, 330, 334, 337, 377, 389,
245, 248, 266, 282, 321, 330, 392, 393, 394, 398, 399, 400,
331 , 333, 334, 336, 337, 338, 403, 406, 407, 411, 415, 417,
339, 340, 344, 354, 355, 362, 418, 419, 424, 425, 426, 427,
364, 369, 370, 374, 377, 386, 428, 430, 437
1
390, 398, 415, 416, 419, 426, Nippur 25, 109, 117, 118, 1 1 9,
428, 429 121, 126, 127, 130, 150, 1 58,
Nefilim 239, 423 1 73, 1 79, 180, 305, 306, 308,
Nergal 24, 28, 99, 1 00, 153, 31 7, 319, 320, 321, 323, 334,
204, 206, 207, 209, 211, 219, 337, 338, 340, 354, 360, 361 ,
221, 243, 265, 267, 282, 284, 362, 367, 370, 387, 388, 389,
30 311, 31Z 31 31 31 390, 391 , 393, 394, 407, 411,
3 1 8, 377, 393, 396, 397, 398, 412, 418, 419, 422, 425, 426,
399, 400, 403, 406, 407, 411, 427, 42, 8, 430, 437, 438,
416, 418, 427, 430, 444 440, 441
Nibiru 103, 105, 1 08, 111, 112, Nuh bkz. Ziusudra 23, 151,
113, 114, 115, 1 1 7, 118, 120, 154, 155, 160, 199
1 23, 126, 127, 128, 133, 1 36, Nkleer felaket 378-417
1 43, 153, 158, 1 70, 226239, Osiris 47, 49, 51 , 53, 57, 58, 59,
243, 288, 421 , 422, 423 60, 61, 62, 63, 65, 87, 165,
Ninhursag 1 80, 183, 1 88, 1 95, 1 89, 424, 436
1 96, 1 98, 208, 209, 210, 211, Piramitler 101, 1 74, 1 75, 1 76,
212, 218, 219, 220, 221, 226, 1 78, 1 79, 1 80, 1 81, 1 82, 191,
241, 268, 296, 334, 337, 413, 1 92, 1 95, 197, 223, 259, 272,
421, 422, 423, 425, 440 274, 327
Ninurta 27, 99, 100, 124, 126, Ra/Marduk 1 7, 20, 22, 23, 41,
1 29, 130, 132, 1 33, 134, 135, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 51 ,
136, 157, 1 60, 161, 1 63, 1 71 , 53, 56, 57, 59, 61, 63, 64, 65,
1 72, 1 90, 196, 200, 201, 202, 97, 1 63, 1 65, 190, 191, 1 93,
204, 205, 206, 207, 208, 209, 1 94, 197, 211 , 281, 424, 425,
211, 212, 213, 215, 21 6, 219, 428
220, 222, 223, 224, 225, 226, Sargan bkz. arru-Kin 23,
227, 231 , 243, 244, 273, 278, 1 02, 144, 303, 304, 305, 306,
Dizin 447
307, 325, 329 1 93, 197, 206, 211, 223, 230,

Set 40, 47, 50, 53, 57, 58, 59, 231, 239, 265, 327, 328, 369,
60, 61, 62, 63, 64, 65, 97, 98, 425, 426, 427
424 Tufan 103, 1 04, 116, 118, 145,
Silahlar 1 3, 24, 25, 27, 28, 29, 1 49, 150, 151, 153, 1 54, 1 55,
30, 33, 43, 44, 46, 4765, 73, 157, 1 58, 1 63, 1 67, 1 68, 169,
75, 77, 79, 80, 83, 85, 86, 88, 1 70, 1 72, 1 73, 1 79, 1 80, 181,
89, 90, 92, 95, 100, 101, 102, 1 83, 1 88, 1 94, 1 98, 201 , 203,
1 06, 1 29, 1 30, 134, 1 35, 1 36, 226, 227, 241 , 292, 294, 302,
1 38, 1 39, 201, 202, 203, 204, 310, 341, 353, 360, 421 , 423,
205, 206, 207, 208, 209, 216, 424
219, 240, 272, 273, 295, 300, Ur 25, 55, 102, 163, 1 65, 244,
301, 305, 309, 314, 320, 323, 245, 248, 288, 301, 305, 323,
329, 330, 334, 335, 341, 346, 330, 331, 332, 333, 334, 335,
374, 376, 377, 380, 382, 383, 336, 337, 338, 339, 340, 348,
385, 386, 387, 388, 396, 397, 353, 354, 355, 357, 358, 360,
398, 400, 406, 409, 410, 411, 362, 363, 368, 369, 370, 386,
412, 430 387, 388, 389, 390, 391 , 407,
Sin bkz. Nannar 36, 224, 225, 413, 415, 41 6, 417, 418, 420,
226, 243, 277, 311, 419 428, 430, 436, 438, 439, 440,
Sina Yarmadas 29, 37, 47, 80, 441 , 442, 443, 444
81, 1 68, 1 69, 1 70, 1 72, 1 73, Uruk bkz. Erek 102, 242, 244,
1 78, 1 82, 1 83, 1 88, 1 89, 192, 248, 288, 289, 290, 291 , 292,
1 93, 194, 1 95, 197, 198, 200, 294, 295, 297, 298, 299, 300,
218, 220, 226, 231, 238, 315, 301, 302, 305, 309, 319, 325,
316, 337, 366, 367, 373, 376, 329, 330, 334, 338, 390, 407,
377, 385, 400, 401, 403, 405, 412, 4 1 3, 414, 425, 426, 428,
406, 408, 412, 425 435, 437, 438, 443
Sippar 1 1 8, 126, 150, 1 53, 158, Uzay stasyonu 1 68, 1 74, 175,
1 80, 422 1 78, 1 80, 1 88, 1 90, 194, 1 95,
arru-Kin bkz. Sargon 303, 200, 226, 227, 231, 244, 314,
305, 427 315, 366, 367, 373, 376, 385,
uruppak 151, 422, 423 400, 401 , 403, 406, 407, 429
Tot 43, 45, 46, 50, 53, 58, 59, Ziusudra bkz. Nuh 153, 154
61, 63, 64, 80, 1 90, 191, 192,

PDF187 Zecharia Sitchin-1985-Tanrıların Ve Insanların Savaşları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

PDF187 Zecharia Sitchin-1985-Tanrıların Ve Insanların Savaşları

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF187 Zecharia Sitchin-1985-Tanrıların Ve Insanların Savaşları

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tanrlarn ve

Ruh ve Madde Yaynlar

Bu Kitabn T rke Yayn Hakk

Ruh ve Madde Yaynclk ve Salk Hizmetleri A..'nden

Kapak: Melike asa

http: www.ruhvemadde.com e mail: info@ruhvemadde.com

Dnya Tarihesi dizisinin uzun zamandr bekle

Ruh ve Madde Yaynlar

nsann insanla savamaya balamasndan ok nce,

2 Horus ve Set'in Mcadelesi .........40

1 947 baharnda, l Deniz' e bakan sarp kayalklarda, sr

ya yaylacak bir sava ngrmektedir, ilk olarak Yehuda top

nsanolunun bu savanda, yazmalarn ngrdne gre,

Kptilerin dt gn, srail Tanr'snn huzurunda muaz

Peygamber Hezekiel oktan bir Son Sava kehanetinde bu

O gn, Tanr'nn Varl ve lmller Cemaati savaa ve kan

Hallar, Sarazenler ve tarih boyunca saylamayacak kadar

yle bir zaman geldi ki birbirinin zerinden aan binlerce

lyada'snda savan ardndaki olaylar nakleden, nl Yu

yok edebileceini dnyordu."

olumun lmnn intikamn alrsam, beni sulamayn."

"zerime den, burada kalmaktr,

Uzun bir zaman boyunca, Truva Savann ve hatta Tru

lu olsa da Kk Asya Hititlerin hakimiyeti altndayd. Modern

yaklak olarak M.. 1470 ylnda Megiddo ovasnda Kenanl

kelenmiti. "Sonsuza dek ykm" yemini eden Firavun, "geride

te o zaman, tam burada, Firavun' un, hakknda herhangi bir

[sraillilerin kat Firavun' a bildirilince,]

afak vakti, Msrllar olan bitenin farknda vardklarnda,

Sabah nbetinde Yehova ate ve bulut stunu iinden

Oysa ki sraillilerin peine den Msr hkmdar, saldrya

Ve sular geri geldi,

Kutsal kitabn kulland anlatm ekli, sonraki bir firavu

r sanki yoktan var olmucasna birden belirivermi, ilerleyen

Ve Majesteleri dedi ki:

Msr tanrsna, dmann da baka tanrlara minnettar oldu

ey bilmeyen bu sefil yaratklar, Ey Tanrm?"

Onu ardmda Amon beni duydu.

Tanrsnn emrini uygulayan Ramses, dman birliklerine

lml deildir; o kudretli bir tanrdr. Yaptklar insannkine

duunu yazm tr; nk "Amon-Ra dmanlarn peine d

nsann hemcinsine kar giritii savan kanl izleri, bizleri

gon, elli drt yllk uzun saltanatn, kendisine Byk Tanrlar

ra tar'n "plann deitirmesi" ve tanrlarn "askerlerinin sa

Tanrlar onu yle yantlar:

Ancak kendi silahlarna ok gvendiini ilan eden Naram

hanedannn ynetimi altnda, antik Yakn Dou'nun tamamn

MARDUK'u seen yeni bir imparatorluk kacaktr.

Marduk'un sevgili kral,

Marduk, daha ok dman yenebilmesi iin Hammurabi'ye

Marduk'un onunla zaferlerini ilan ettii

Ancak, ok zaman gemeden Babil, iktidarn kuzeyde yeni

Tiglat-Pileser, meru kral, tm kainatn kral, Asur'un kral,

Y ce tanrlar, efendilerim, Anu ve Adad'n emr uzerine

Kendilerine "tm kainatn kral, kainatn drt blgesinin de

ntikam almak iin Akkadllarn zerine yrdm ... ve on

Salmanasar, eitli savalarn anlatrken, zaferlerini bu iki

hkmdarln ele geirilmesi, ancak Babil tanrs Marduk'un

Sanherib'in Prizmas olarak bilinen bir eser, Sanherib'in Ye