THUAT NG

KINH TE TO CHC CONG NGHIEP

VA LUAT CANH TRANH
(Anh-Viet)

1
 MUC LUC
1. Abuse of Dominant Position (Lam dung v the chi
phoi) 12
2. Acquisition (Thon tnh, Mua t, Tiep thu, Thu ac)
13
3. Administered Prices (Gia b quan che) 13
4. Advertising (Quang cao) 14
5. Aggregate Concentration (Tap trung tong the) 14
6. Agreement (Thoa thuan) 14
7. Efficiency (Phan bo nguon lc mot cach co hieu qua)
16
8. Alternative Costs (Chi ph thay the) 16
9. Amalgamation ((S) Hp nhat) 16
10. Anticompetitive Practices (Hanh vi chong lai canh
tranh) 16
11. Anti-Monopoly Policy (Chnh sach chong oc quyen)
18
12. Antitrust (Chong t rt) 18
13. Average Costs (Chi ph trung bnh) 19
14. Barriers to Entry (Rao can gia nhap) 19
15. Basing Point Pricing (nh gia iem chuan) 21
16. Bertrand (Nash) Equilibrium (iem can bang
Bertrand (Nash)) 22
17. Bid rigging (au thau gian lan) 22
18. Bilateral Monopoly/Oligopoly (oc quyen song
phng/oc quyen nhom ban) 23
19. Brand Competition (Inter- and Intra-) (Canh tranh
trong cung mot nhan hieu hoac gia cac nhan hieu)
24
20. Bundle (Tron goi) 25

4
21. Buyer Concentration (S tap trung cua ngi mua) 26
22. Buyout (Mua lai, Thon tnh) 26
23. Cartel (Cacten) 26
24. Cartelization (Cacten hoa) 28
25. Collusion (Cau ket) 28
26. Collusive bidding (tendering) (au thau cau ket) 32
27. Combination (Phoi hp) 32
28. Common Control (Kiem soat chung) 32
29. Competition (Canh tranh) 32
30. Compulsory Licensing (Cap phep bat buoc) 33
31. Concentration (Tap trung) 33
32. Concentration Indexes (Ch so tap trung) 36
33. Concentration Mesures (o lng s tap trung) 38
34. Concentration Ratio (T le tap trung) 38
35. Concerted Action or Practice (Am mu/hanh ong phoi
hp) 38
36. Conglomerate (Conglomerat) 38
37. Conglomerate Merger (Sap nhap Conglomerat) 39
38. Conscious Parallelism (Quan he song hanh co y thc)
39
39. Consolidation (S hp nhat) 40
40. Conspiracy (Am mu) 40
41. Constant Returns to Scale (Li the khong oi theo qui
mo) 40
42. Consumer Surplus (Thang d cua ngi tieu dung)
40
43. Consumer welfare (Phuc li ngi tieu dung) 41
44. Contestability (Tnh co the canh tranh) 41
45. Contestable Market (Th trng co tnh canh tranh)
44
46. Control of Enterprises (Quyen kiem soat doanh
nghiep) 44
47. Costs (Chi ph) 44
48. Countervailing Power (The lc lam can bang) 45

5
49. Cournot (Nash) Equilibrium (iem can bang Cournot
(Nash)) 45
50. Crisis Cartel (Cacten khung hoang) 46
51. Cross Price Elasticity of Demand (o co gian cheo
cua cau theo gia) 46
52. Cut-Throat Competition (Canh tranh t sat) 47
53. Deadweight Welfare Loss (That thoat/ton that phuc
li) 49
54. Deconcentration (Phi tap trung hoa) 49
55. Deep Pockets (Nang tui) 50
56. Delivered pricing (Gia co chi ph giao nhan) 50
57. Demonopolization (Phi oc quyen hoa) 51
58. Depression Cartel (Cartel kiem che) 51
59. Deregulation (Giai ieu tiet) 51
60. Destructive Competition (Canh tranh huy diet) 51
61. Differentiated Products (San pham khac biet) 51
62. Discrimination (Phan biet) 51
63. Diseconomies of Scale (Tnh phi kinh te theo qui mo)
51
64. Distributors Mark (Nhan hieu cua nha phan phoi) 51
65. Diversification (a dang hoa) 51
66. Divestiture (Tai bo tr/t bo tai san) 52
67. Dominant Firm (Doanh nghiep chi phoi) 52
68. Dominant Market Position (V tr chi phoi th trng)
53
69. Dominant Price Leadership (Ngi lanh ao gia chi
phoi) 54
70. Dumping (Pha gia) 54
71. Duopoly (Lng oc quyen ban) 54
72. Economies of Scale (Li the kinh te theo qui mo) 55
73. Economies of Scope (Li the kinh te theo pham vi)56
74. Efficiency (Hieu qua) 57
75. Elasticity of Demand (Price) (o co gian cua cau theo
gia) 58

6
76. Enterprise (Tnh dam lam, Doanh nghiep) 59
77. Entropy (Ch so nhieu loan) 59
78. Excess Capacity (Tha cong suat) 59
79. Excessive Competition (Canh tranh qua mc) 60
80. Excess Prices (Gia qua cao) 60
81. Exclusive Dealing (Giao dch oc quyen) 61
82. Export Cartel (Cacten xuat khau) 61
83. External Economies/Diseconomies (Ngoai ng kinh
te/phi kinh te) 61
84. Externalities (Ngoai ng) 62
85. Extraterritoriality (ac quyen ngoai giao) 62
86. Failing Firm (Cong ty suy sup) 63
87. Fighting Brand (Thng hieu canh tranh) 63
88. Fixed Costs (Chi ph co nh) 64
89. Foreclosure of Competition (Ngan can canh tranh) 64
90. Franchising (Nhng quyen) 64
91. Free Rider or Riding (Ngi/Viec hng li khong
phai tra tien) 65
92. Full Cost Pricing (nh gia da tren chi ph ay u)
65
93. Full Line Forcing (Buoc mua toan bo) 66
94. Gentlemens Agreement (Thoa thuan khong chnh thc
khong do qui nh phap luat ma do s t nguyen ) 66
95. Gini Coefficient (He so Gini) 66
96. Herfindahl-Hirschman Index (Ch so Herfindahl-
Hirschman) 66
97. Heterogenous Products (San pham khac loai) 66
98. Holding Company (Cong ty chu von/Cong ty me) 66
99. Homogenous Products (San pham ong nhat) 67
100. Horizontal Integration (Tch hp theo chieu ngang)
67
101. Horizontal Merger (Sap nhap theo chieu ngang) 67
102. Income Elasticity of Demand (o co gian cua nhu cau
theo thu nhap) 67

7
103. Increasing Returns to Scale (Li nhuan tang theo qui
mo) 68
104. Industry Concentration (Tap trung cong nghiep) 69
105. Integration (Tch hp) 70
106. Intellectual Property Rights (Quyen s hu tr tue)
70
107. Inter- and Intra-Brand Competition (Canh tranh gia
va ben trong cac nhan hieu) 70
108. Interlocking Directorate (Cac ban giam oc chung,
cac ban giam oc ket hp) 70
109. International Cartel (Cacten quoc te) 71
110. Inverse Index (Ch so nghch ao) 71
111. Joint Monopoly Profits (Li nhuan oc quyen ket hp)
71
112. Joint Profit Maximization (Toi a hoa li nhuan
chung) 71
113. Joint Venture (Lien doanh) 72
114. Lerner Index (Ch so Lerner) 72
115. Leveraged Boyout (Mua vay von ngoai) 73
116. Licensing (Cap phep) 73
117. Limit Pricing (nh gia han che) 74
118. Lorenz Curve (ng cong Lorenz) 75
119. Loss-Leader Selling (Ban chu lo trc) 75
120. Management Buyout (Quan l thon tnh) 76
121. Marginal Cost (Chi ph bien) 76
122. Marginal Revenue (Thu nhap bien) 76
123. Market (Th trng) 76
124. Market Concentration (Tap trung th trng) 76
125. Market Definition (nh ngha th trng) 76
126. Market Failure (That bai cua th trng) 77
127. Market for Corporate Control (Th trng cho quyen
quan l cong ty) 78
128. Market Power (Sc manh oi vi th trng) 79
129. Market Share (Th phan) 81

8
130. Merger (Sap nhap) 81
131. Mobility Barriers (Rao can di ong) 82
132. Monopolistic Competition (Canh tranh oc quyen) 82
133. Monopolization (oc quyen hoa) 83
134. Monopoly (oc quyen) 84
135. Monopoly Power (Quyen lc oc quyen) 85
136. Monopoly Rent (Li nhuan oc quyen) 85
137. Monopsony (oc quyen mua) 86
138. Nash Equilibrium (iem can bang Nash) 87
139. Natural Monopoly (oc quyen t nhien) 88
140. Negative Externality (Ngoai ng tieu cc) 88
141. Non-Price Predation (Pha gia phi gia ca) 88
142. Oligopoly (oc quyen nhom ban) 89
143. Oligopsony (oc quyen nhom mua) 90
144. Opportunity Costs (Chi ph c hoi) (hoac Alternative
Costs (Chi ph thay the)) 90
145. Ownership Concentration (Tap trung quyen s hu)
91
146. Package Tie-in (Ban kem) 91
147. Parent (Cong ty me) 91
148. Pareto Efficiency (Hieu qua Pareto) 91
149. Patents (Bang sang che) 92
150. Pefect Competition (Canh tranh hoan hao) 92
151. Per se Illegal (Bat hp phap) 93
152. Positive Externality (Ngoai ng tch cc) 93
153. Predatory Pricing (nh gia e ban pha gia) 93
154. Preemption of Facilities (Ngan chan trc) 94
155. Price Cartel (Cacten gia) 94
156. Price Discrimination (Phan biet gia) 94
157. Price Fixing Agreement (Thoa thuan an nh gia) 95
158. Price Leadership (Lanh ao gia) 96
159. Price Regulation (ieu tiet gia) 96
160. Producers Surplus (Thang d cua ngi san xuat) 96
161. Privatization (T nhan hoa) 96

9
162. Product Differentiation (Khac biet hoa san pham) 97
163. Profit (Li nhuan) 98
164. Profitability (Kha nang sinh li) 98
165. Quasi-Rents (Ban-tien thue) 100
166. Rationalization Agreement (Thoa thuan hp l hoa)
100
167. Reciprocity (u ai lan nhau) 100
168. Recommended or Suggested Price (Gia khuyen cao
hoac Gia e ngh) 100
169. Refusal to Deal/Sell (T choi giao dch/ban) 101
170. Regulation (ieu tiet) 101
171. Rent (Li nhuan ac quyen/Tien thue) 103
172. Rent Seeking (San tm li nhuan ac quyen/San tm
ac li) 104
173. Resale Price Maintenance (RPM) (Gi gia ban lai) 105
174. Restriction of Entry to the Market (Han che s gia
nhap vao th trng) 106
175. Restriction of Technology (Han che cong nghe) 106
176. Restriction on Exportation ( Han che xuat khau) 106
177. Restriction on Importation (Han che nhap khau) 107
178. Revenues (Doanh Thu) 107
179. Ruinous Competition (Canh tranh pha san) 108
180. Rule of Reason (Quy tac hp l) 109
181. Second Best, Theory of (L thuyet ve cai tot nhat th
nh) 109
182. Self-Regulation (T ieu tiet) 110
183. Seller Concentration (S tap trung cua ngi ban) 110
184. Selling Below Cost (Ban di gia thanh) 110
185. Shared or Joint Monopoly (oc quyen ket hp hoac
chia se) 111
186. Shipping Conferences (Hoi ngh/Thoa thuan van
chuyen hang hai) 111
187. Specialization Agreements (Thoa thuan chuyen mon
hoa) 112

10
188. Standards (Tieu chuan) 112
189. Strategic Behaviour (Hanh vi chien lc) 114
190. Subsidiary (Cong ty phu thuoc) 114
191. Substantial Lessening of Competition (Sut giam thc
s tnh canh tranh) 115
192. Sunk Costs (Chi ph chm) 115
193. Sustainable Monopoly (oc quyen ben vng) 115
194. Tacit Collusion (Thoa thuan ngam) 116
195. Takeover (Mua lai, Tiep quan) 116
196. Tied Selling (Ban co ieu kien, Ban co rang buoc) 116
197. Total Costs (Tong chi ph) 117
198. Trade Mark (Thng hieu) 117
199. Transaction Costs (Chi ph giao dch) 119
200. Uniform Delivered Pricing (Gia giao hang thong nhat)
119
201. Variable Costs (Chi ph kha bien) 119
202. Vertical Integration (Tch hp theo chieu doc) 119
203. Vertical Merger (Sap nhap theo chieu doc) 120
204. Vertical Restraints (or Restrictions) (Km che/Han
che theo chieu doc) 120
205. Workable Competition (Kha nang co the canh tranh)
121
206. X-Efficiency (Hieu qua X) 121
207. X-Inefficiency (Phi hieu qua-X) 121

11
 1. Abuse of Dominant Position (Lam dung v the
chi phoi)
Nhng thu oan kinh doanh chong lai canh tranh do
doanh nghiep chi phoi (dominant firm) tien hanh e gi
hoac tang v the cua mnh tren th trng. Nhng thu oan
kinh doanh nh vay - khong phai khong co tranh luan - co
the c coi nh s lam dung hoac li dung khong chnh
ang s kiem soat co tnh oc quyen tren th trng nham
muc ch han che canh tranh. Thuat ng lam dung v the chi
phoi a c quy nh ro rang trong cac van ban luat cua
nhieu quoc gia nh Canada va mot so nc chau Au. My,
nhng ieu khoan tng ng co the lien quan en oc quyen
va cac co gang gi oc quyen hoac oc quyen hoa th trng.
Hnh thc nao trong cac hanh vi kinh doanh c coi la
lam dung se tuy thuoc vao tng trng hp cu the va tuy vao
quoc gia. Nhieu hanh vi kinh doanh c oi x khac nhau
tuy vao cac the che phap luat. Mot so hanh vi kinh doanh gay
tranh cai trong thc te cac quoc gia khac nhau khong phai
luon luon c s ung ho cua luat phap bao gom: cac khoan
ph ton khong hp l (charging unreasonable), gia qua cao
(excess prices), phan biet gia (price discrimination),
nh gia e ban pha gia (predatory pricing), ep gia
(price squeezing) bi cac doanh nghiep lien ket, t choi giao
dch/ban (refusal to deal/sell), ban co ieu kien (tied
selling) hoac ban tron goi (product bundling) va quyen mua
trc ngi khac (pre-emption). Xem Cac hanh vi chong lai
canh tranh (Anticompetitive practices).

12
 2. Acquisition (Thon tnh, Mua t, Tiep thu, Thu
ac)
Ch hanh ong chiem quyen s hu va kiem soat toan
bo hay mot phan mot doanh nghiep hay mot phap nhan kinh
doanh bi mot doanh nghiep khac. Khac vi vi s sap nhap
(merger), thon tnh khong can thiet phai bao gom s hp
nhat (amalgamation) hoac s ket hp (consolidation) cac
doanh nghiep. Mot s thon tnh - tham ch ngay ca khi co s
thay oi hoan toan quyen kiem soat - van co the e cac
doanh nghiep bao gom trong o tiep tuc hoat ong nh nhng
phap nhan rieng biet. Tuy nhien, ket hp quyen kiem soat se
bao ham s toi a hoa li nhuan chung (joint profit
maximization)1 va la mot moi ban tam tiem nang cua cac c
quan chong oc quyen. Xem them Mua lai/tiep quan
(Takeover)
3. Administered Prices (Gia b quan che)
Gia b quan che la gia c an nh bi doanh nghiep,
khong phu thuoc vao cac bien ong ngan han cua cung va
cau. Gia ca cng nhac (rigidity) nay c mot so nha kinh te
coi nh phat sinh t sc manh oi vi th trng (market
power). Nhieu nghien cu a co gang lien ket gia gia b
quan che vi s tap trung (concentration) va lam phat.
Nhng ket luan rut ra t nhng nghien cu nay cho thay, s
khac nhau gia cac nganh (cung nh gia cac nc) ve mc o

1
Toi a hoa li nhuan ket hp cua mot nhom cac doanh
nghiep la ac iem noi bat cua c cau th trng oc quyen
nhom ma theo o cac hang cung nhau cong nhan s phu
thuoc lan nhau cua mnh va do vay tam thi bo qua s oi
ch va a ra cac muc tieu toi a hoa li nhuan chung (ND)
13
linh hoat trong gia ca khong the c giai thch hoan toan
bang mot mo hnh n gian ve th trng canh tranh hoan
hao (clearing market). Tuy nhien, cac nha nghien cu cung
phai oi mat vi nhng kho khan nghiem trong trong viec o
lng, nhat la khi cac ch so gia ca chnh thc thng khong
phan anh viec chiet khau gia.
4. Advertising (Quang cao)
Quang cao giup nha san xuat ch ra s khac biet gia
cac san pham cua ho vi cac san pham khac va cung cap
thong tin ve san pham cho ngi tieu dung. Cung nh thong
tin, quang cao mang lai nhieu li ch cho ngi tieu dung, v
du nh lam ha thap gia tren th trng. Quang cao lam cho
ngi tieu dung biet en s ton tai cua san pham mi va tao
ieu kien de dang cho s tham nhap. Tuy nhien, bang viec
ong gop vao s khac biet hoa san pham (product
differentiation), quang cao co the tao nen sc manh oi vi
th trng bang cach lam tang cao rao can gia nhap
(barriers to entry). Nhieu nghien cu thc nghiem a tm
hieu ve tac ong canh tranh cua quang cao nhng khong i
en quyet nh dt khoat.
5. Aggregate Concentration (Tap trung tong the)
Xem Tap trung (Concentration)
6. Agreement (Thoa thuan)
Thoa thuan c nh ngha la s dan xep ngam an hay
cong khai gia cac doanh nghiep ang canh tranh vi nhau v
li ch ho tng cua ho. Nhng dan xep han che canh tranh
co the bao gom nhng kha canh nh gia ca, san xuat, th
trng va khach hang. Nhng loai dan xep nay thng cung
tng ng vi s thanh lap cac cacten (cartel) hoac s
cau ket (collusion) la ieu ma hau het cac toa an eu coi la

14
vi pham luat canh tranh v tac ong cua no trong viec tang
gia, han che san lng va cac tac ong kinh te co hai khac.
Cac thoa thuan co the at ti mc rat chnh thc vi
viec ghi lai cong khai cac ieu khoan va ieu kien tham gia;
hoac no cung co the ngam an nhng cac ben tham gia eu
hieu va tuan theo do s thoa thuan ngam gia cac ben tham
gia. Mot thoa thuan a c xac nh ro rang co the khong
can thiet phai cong khai. Tren thc te, hau het cac thoa
thuan gay ra hanh vi chong lai canh tranh
(anticompetitive practices) co khuynh hng dan xep len
lut nen khong the de dang b phat hien bi cac c quan cong
quyen.
Khong phai tat ca cac thoa thuan gia cac doanh nghiep
eu nhat thiet lam hai canh tranh hoac b ngan cam bi luat
phap. Trong mot so quoc gia, luat ve canh tranh cung cap s
mien tr cho mot so thoa thuan hp tac gia cac doanh
nghiep neu cac thoa thuan nay co the lam tang hieu qua va
s thay oi nang ong tren th trng. V du, thoa thuan gia
cac doanh nghiep co the c cho phep e phat trien mot tieu
chuan thong nhat cho san pham e kch thch li the kinh
te nh qui mo (economies of scale), tang viec s dung san
pham va pho bien cong nghe. Tng t, cac doanh nghiep co
the c cho phep tham gia hp tac trong lnh vc nghien cu
va trien khai (R&D), trao oi thong tin hoac thanh lap cac
lien doanh (joint ventures) e chia se rui ro va thu hut
von trong cac d an cong nghiep ln. Tuy nhien, nhng s
mien tr nay thng c i kem vi nhng ieu kien nhan
manh rang nhng thoa thuan hoac s dan xep nh vay khong
phai la nen tang cua mot s an nh gia (price fixing)
hoac nhng hanh vi han che canh tranh.

15
 7. Efficiency (Phan bo nguon lc mot cach co hieu qua)
Xem Hieu qua Pareto (Pareto Efficiency)
8. Alternative Costs (Chi ph thay the)
Xem Chi ph c hoi (Opportunity Costs)
9. Amalgamation ((S) Hp nhat)
Xem Sap nhap (Merger)
10. Anticompetitive Practices (Hanh vi chong lai
canh tranh)
e cap en mot tap hp rong cac hanh vi kinh doanh
ma mot doanh nghiep hoac mot nhom cac doanh nghiep thc
thi e han che s canh tranh (competition) gia noi bo cac
doanh nghiep e gi hoac lam tang v the tng oi va li
nhuan cua ho tren th trng ma khong can thiet phai cung
cap cac hang hoa va dch vu mc gia thap hn hoac chat
lng cao hn.
ieu cot yeu cua canh tranh nam cho mot (hoac nhieu)
doanh nghiep co gang at c cac li the tng oi oi vi
cac oi thu cua ho. Tuy nhien, gii han co the chap nhan
c cua nhng hanh vi kinh doanh co the b vi pham neu cac
doanh nghiep mu toan han che canh tranh mot cach gia tao,
khong phai bi viec khai thac li the tng oi ma viec li
dung v the th trng cua ho e gay bat li hoac lam ton hai
en nhng oi thu canh tranh, khach hang va nha cung cap
bang cac phng phap nh: ay gia cao hn, giam bt san
lng, lam giam s la chon cua khach hang, lam mat i hieu
qua kinh te va lam sai lech s phan bo co hieu qua cac nguon
lc kinh te (hoac ket hp nhng ieu tren).
Loai hanh vi kinh doanh nao co the c coi nh chong
lai canh tranh va vi pham luat canh tranh la tuy vao tng

16
the che luat phap va tng trng hp cu the. Mot so hanh vi
co the c nhn nhan nh pham luat (per se illegal) trong
khi mot so khac co the c tiep can theo quy tac hp l
(rule of reason). V du, gi gia ban lai (resale price
maintenance) thng c hau het cac toa an coi la pham
luat nhng ngc lai mot so trng hp ac biet c coi la
hp l. Tieu chuan e quyet nh xem lieu hanh vi kinh doanh
nao la pham luat cung khac nhau. My, thoa thuan an
nh gia (price fixing agreements) la pham luat nhng
Canada no ch b coi la pham luat khi thoa thuan nay chiem
mot phan ang ke cua th trng. Luat canh tranh cua phan
ln cac nc theo doi va noi chung tm bien phap ngan chan
cac hanh vi kinh doanh chong lai canh tranh. Nhng hanh vi
nay ai the co the xep vao hai loai ln: cac han che ve chieu
ngang va han che chieu doc oi vi canh tranh. Cac han che
ve chieu ngang bao gom cac hanh vi ac thu nh: cacten
(cartel), cau ket (collusion), am mu (conspiracy), sap
nhap (merger), uh gia e ban pha gia (predatory
pricing), phan biet gia (price discrimination) va thoa
thuan an nh gia (price fixing agreements). Nhom th
hai bao gom nhng hanh vi nh giao dch oc quyen
(exclusive dealing), han che th trng ve mat a l
(geographic market restrictions), t choi giao dch/ban
(refusal to deal/sell), gi gia ban lai (resale price
maintenance), ban co ieu kien (tied selling). Noi
chung, cac han che ve chieu ngang ket hp cac doanh nghiep
canh tranh tren th trng, ngc lai nhng han che ve chieu
doc a en nhng moi lien he gia nhng nha cung cap va
phan phoi. Tuy nhien, can nhan thay rang s phan biet gia
han che ve chieu doc va han che ve chieu ngang khong phai
luon luon ro rang va hanh vi cua loai nay co the tac ong en

17
loai kia. V du, doanh nghiep co the chap nhan hanh vi
chien lc (strategic behaviour) e ngan can canh tranh
(foreclose competition). Ho co gang lam the bang cach ngan
chan trc (pre-empting facilities) thong qua viec thon tnh
nhng nguon cung cap nguyen lieu quan trong hoac kenh
phan phoi, tham nhap vao cac hp ong dai han e mua cac
au vao hoac nang lc san xuat kha dung, cam ket giao dch
oc quyen (exclusive dealing) va cac hanh vi khac. Nhng
hanh vi nay co the lam tang rao can gia nhap (barriers to
entry) va bao ve v tr cua cac doanh nghiep ang ton tai
tren th trng va/hoac tao ieu kien thuan li cho cac thoa
thuan chong canh tranh.
11. Anti-Monopoly Policy (Chnh sach chong oc quyen)
Xem Chong t rt (Antitrust)
12. Antitrust (Chong t rt)
Chong t rt la mot lnh vc cua chnh sach kinh te va
luat lien quan en oc quyen (monopoly) va cac hanh vi
mang tnh oc quyen. Luat chong t rt (Antitrust law) hay
Chnh sach chong t rt (Antitrust policy) la thuat ng c
s dung au tien My trong khi nhieu quoc gia khac lai
thng s dung thuat ng luat canh tranh hay chnh sach
canh tranh. Mot so quoc gia khac lai s dung cum t Buon
ban cong bang (Fair Trading) hoac Luat chong oc quyen
(Antimonopoly Law). C s tri thc cho viec chong t rt
trong kinh te va chnh sach la mot nganh phu cua kinh te
hoc to chc cong nghiep. No giai quyet nhng van e phat
sinh t hanh vi cua doanh nghiep hoat ong di nhng ieu
kien th trng khac nhau va tac ong cua no ti hoat ong
kinh te. Hau het cac luat chong t rt co cac ieu khoan lien
quan en cau truc nh sap nhap (mergers), oc quyen
(monopoly), v tr chi phoi tren th trng (dominant market
18
position) va tap trung (concentration), cung nh nhng
hanh vi nh cau ket (collusion), an nh gia (price
fixing), uh gia e ban pha gia (predatory pricing).
13. Average Costs (Chi ph trung bnh)
Xem Chi ph (Costs)
14. Barriers to Entry (Rao can gia nhap)
Rao can gia nhap la nhng yeu to ngan chan hoac can
tr s xam nhap cua nhng doanh nghiep mi vao mot
nganh, tham ch ngay ca khi nhng doanh nghiep i
trc/an anh (incumbent firms) ang kiem c sieu li
nhuan. Co hai cach phan loai mot cach tong quat ve rao can:
cau truc (hoac vo hai) va chien lc. Hai loai nay thng c
coi nh loai rao can kinh te hoac rao can hanh vi.
Rao can gia nhap mang tnh cau truc (structural barriers
to entry) nay sinh do nhng ac tnh can ban cua mot nganh
nh cong nghe, chi ph va nhu cau. Co mot so s tranh cai ve
lieu nhng yeu to nao tao ra rao can mang tnh cau truc.
nh ngha rong nhat cua Joe Bain cho rang rao can gia nhap
nay sinh t s khac biet hoa san pham (product
differentiation), li the chi ph tuyet oi cua cac doanh
nghiep an anh va li the kinh te nh qui mo
(economies of scale). S khac biet hoa san pham tao ra cac
li the tng oi cho cac doanh nghiep an anh bi v cac
doanh nghiep xam nhap phai vt qua c uy tn a c
tch luy lau dai cua cac nhan hieu san pham ang ton tai. Li
the chi ph tuyet oi ham y rang nhng doanh nghiep xam
nhap phai bc vao th trng vi chi ph n v cao hn
bat c mc san lng nao, co the bi v cong nghe kem hn.
Li the kinh te nh qui mo han che so lng doanh nghiep co

19
the hoat ong mot chi ph toi thieu trong mot th trng
gii han.
Mot nh ngha tng oi chnh xac nhat ve rao can cau
truc c a ra bi George Stigler, ngi cho rang rao can
gia nhap ch xay ra khi ke xam nhap phai ganh chu nhng
chi ph ma nhng doanh nghiep i trc khong phai chu.
nh ngha nay loai bo li the kinh te theo qui mo nh mot
rao can. Co mot so tranh cai ve viec lieu nh ngha cua
Stigler co bao gom nhng chi ph ma cac doanh nghiep i
trc hien ang khong con phai ganh chu hay la nhng chi
ph ma nhng doanh nghiep nay khong bao gi phai chu.
Mot so nha kinh te khac nhan manh vao tam quan
trong cua chi ph chm (sunk costs) nh la mot rao can gia
nhap. V chi ph chm phai b ganh chu bi ngi xam nhap,
nhng cung a c ganh chu bi cac doanh nghiep i trc.
Them vao o, chi ph chm giam bt kha nang thoat ra va v
the tao them cac rui ro cho nhng doanh nghiep xam nhap
tiem nang.
Rao can gia nhap mang tnh chien lc nay sinh t
hanh vi cua nhng doanh nghiep i trc. ac biet khi cac
doanh nghiep nay co the hanh ong e tang rao can mang
tnh cau truc hoac e doa tra ua chong lai cac ke xam nhap
neu ho tien hanh xam nhap. Tuy nhien, nhng s e doa nay
phai ang tin cay theo ngha rang nhng doanh nghiep i
trc phai co cac ong c e thi hanh chung neu viec xam
nhap xay ra. Xem them Hanh vi chien lc (Strategic
Behaviour).
Nhng s ngan can chien lc thng bao gom mot so
loai hanh vi phan ng trc cua nhng doanh nghiep i trc.
Mot v du la viec ngan chan trc (pre-empting facilities) khi
cac doanh nghiep i trc au t mot cach qua mc vao nang

20
lc san xuat e e doa ve viec se xay ra mot cuoc chien tranh
gia ca neu viec xam nhap xay ra. Hoac ho co the tao ra mot
cach gia tao nhng nhan hieu va san pham mi e han che
kha nang bat chc. Kha nang nay van con la chu e cho
nhieu cuoc tranh luan soi noi.
Cung nen chu y la chnh phu cung co the la ngi gay
ra rao can thong qua viec cap phep (licensing) va cac quy
nh khac.
15. Basing Point Pricing (nh gia iem chuan)
nh gia iem chuan (hay con c biet di ten nh
gia a co ph giao nhan (delivered pricing)) la mot he thong
trong o ngi mua phai tra gia cho san pham co ca chi ph
van chuyen ma chi ph nay khong phu thuoc vao v tr cua
ngi ban. Chi ph van chuyen co the c tnh toan t mot
v tr ac biet hoac mot iem chuan (basing point) t mot
bieu gia van chuyen tieu chuan. Di he thong nay, nhng
khach hang xa hay gan iem chuan se tra cung mot gia nh
nhau. Nh vay, nhng khach hang gan b phan biet oi x
hoac phai tra mot chi ph van chuyen ma (phantom) la cai se
khong xay ra neu ho c la chon viec tra mot cach tach
biet cho san pham va chi ph van chuyen. ieu nay thng
c dung rong rai trong cac nganh cong nghiep nh thep va
xi mang va c nhn nh mot phng phap tao thuan li cho
s cau ket (collusion) gia cac doanh nghiep. Trong th
trng canh tranh, gia ca c mong i se phan anh chi ph.
Do o cac nha kinh te ky vong rang gia FOB (gia tai man
tau: Free on Board) cong them chi ph van chuyen se la gia
ca ai dien trong moi trng canh tranh. Tuy nhien, cac
doanh nghiep - tham ch trong moi trng canh tranh - cung
co the chap nhan mot he thong gia co chi ph giao nhan bi
v no n gian va tiet kiem c chi ph quan l. Trng hp

21
nay ac biet xay ra trong trng hp cac doanh nghiep thiet
lap vung gia (price zones) ma trong o khoang cach van
chuyen va chi ph kha bien khong nhieu. Hn na, gia FOB
cong vi chi ph van chuyen thc te co the la mot phng tien
tot hn cua s cau ket (collusion) bi v no tao thuan li
cho s phan phoi khach hang ve mat a l. Them vao o,
bien phap nay co the c chap nhan e chen ep cac doanh
nghiep xam nhap tai a phng bi cac doanh nghiep canh
tranh khac.
16. Bertrand (Nash) Equilibrium (iem can bang
Bertrand (Nash))
Trong mo hnh cua Bertrand ve oc quyen nhom ban
(oligopoly), doanh nghiep la chon gia ca (khong phai so
lng) mot cach oc lap e toi a hoa li nhuan, vi gia nh
rang gia ca cua nhng ngi canh tranh a c xac nh
trc. Ket qua can bang cua mo hnh nay goi la iem can
bang Nash (Nash Equilibrium) trong gia ca hay con c
goi la iem can bang Bertrand (Nash).
Khi mot nganh nao o co tnh can xng, co ngha la cac
doanh nghiep co cung qui mo va chi ph, co chi ph bang hang
so va san pham ong nhat, iem can bang Bertrand la iem
ma moi doanh nghiep se an nh gia ban bang vi chi ph
bien va ket qua la se at c hieu qua Pareto (Pareto
efficient). Ket qua nay c gi nguyen bat ke so lng
doanh nghiep va i ngc lai vi iem can bang Cournot
(Cournot equilibrium) la ni ma khi so doanh nghiep tang
len th iem can bang se dch ra cang xa khoi iem hieu qua
Pareto.
17. Bid rigging (au thau gian lan)

22
 au thau gian lan la mot hnh thc ac biet cua hanh vi
cau ket an nh gia (price-fixing) khi cac doanh nghiep
phoi hp viec au thau cua ho trong cac hp ong mua ban
hay d an. Co hai hnh thc pho bien cua au thau gian lan.
Loai th nhat la khi cac doanh nghiep chap nhan mot gia
thau chung, qua o loai tr s canh tranh ve gia. Loai th hai
la cac doanh nghiep ong y vi nhau trc la doanh nghiep
thang thau se la ngi tra gia thap nhat va xoay vong theo
cach la tat ca cac doanh nghiep eu trung mot so lng thau
hoac mot gia tr thau a thoa thuan.
V hau het (khong phai tat ca) cac hp ong m cho au
thau la cua chnh phu, nen chnh phu chnh la muc tieu
thng xuyen nhat cua au thau gian lan. au thau gian lan
la mot trong nhng hnh thc b truy to nhieu nhat trong
hnh thc cau ket (collusion).
18. Bilateral Monopoly/Oligopoly (oc quyen song
phng/oc quyen nhom ban)
La trng hp ch co mot (hoac mot vai) ngi mua va
ngi ban mot san pham nao o tren th trng (market).
Mc o tap trung (concentration) trong doanh so ban hoac
mua cua mot san pham la ket qua cua moi tng tac gia
ngi ban va ngi mua. Trong mot so trng hp nao o,
ngi mua co the thi hanh vai tro the lc lam can bang
(countervailing power) e han che sc manh oi vi th
trng (market power) khi ch co mot hoac mot vai ngi
ban tren th trng va ket qua la co mot san lng ln hn
va gia ca thap hn trng hp neu co oc quyen
(monopoly) hoac oc quyen nhom ban (oligopoly). ieu
nay ac biet ung trong trng hp nguon cung cap ngc
(upstream) cua san pham la co gian, co ngha la cung thay oi
nhieu khi gia ca thay oi va khong b tac nghen theo kieu nut

23
co chai ve pha nha san xuat; ngi mua co the tac ong ln
e lam giam gia cua ngi ban oc quyen da tren qui mo
lng mua cua ho; va ngi mua t ho phai oi mat vi gia ca
canh tranh trong th trng xuoi (downstream) (xem lien ket
theo chieu doc (vertical integration) e biet them ve
upstream-downstream). ieu nay ac biet co kha nang ung
trong trng hp mua san pham trung gian. Tuy nhien, neu
lng cung san pham ngc b han che va khong co s canh
tranh hieu qua ha nguon th tnh huong oc quyen/oc
quyen nhom oi se dan en viec toi a hoa li nhuan ket hp
gia ngi ban-ngi mua e gay thiet hai cho ngi tieu
dung.
19. Brand Competition (Inter- and Intra-) (Canh
tranh trong cung mot nhan hieu hoac gia cac
nhan hieu)
Cac doanh nghiep tiep th cac san pham khac biet
(differentiated products) thng phat trien va canh tranh tren
c s nhan hieu hay thng hieu. Coca Cola va Pepsi Cola,
Levi va GWC Jeans, Kelloggs Corn Flakes va Nabiscos Bran
Flakes la mot so vai v du ve canh tranh gia cac nhan hieu
(inter-brand). Moi mot trong cac nhan hieu nay co the c
a thch bi nhng ngi tieu dung khac nhau san sang tra
mot cai gia cao hn hoac mua thng xuyen mot nhan hieu
san pham nao o hn mot nhan hieu khac.
Canh tranh ben trong nhan hieu (intra-brand) la s
canh tranh gia nhng ngi ban le hoac phan phoi cua cung
mot nhan hieu. Canh tranh ben trong co the da vao gia ca
hoac khong thong qua gia ca (non-price). V du, mot chiec
quan Jeans Levi co the c ban vi mot gia thap hn trong
t giam gia hoac trong mot ca hang chuyen biet nhng lai
thieu i nhng tien nghi trong dch vu ma nhng ca hang

24
bnh thng cung cap. Nhng tien nghi trong dch vu gop
phan xay dng nen s canh tranh ben trong thng hieu
khong da tren gia ca. Mot so nha san xuat tm cach duy tr
gia ban le thong nhat cho cac san pham cua ho va ngan can
viec canh tranh ben trong da tren gia ca thong qua cac hanh
vi kinh doanh nh gi gia ban lai (resale price
maintenance (RPM)) e kch thch s canh tranh ben trong
thng hieu khong da tren gia ca neu muon tang lng ban
san pham cua ho.
20. Bundle (Tron goi)
Thuat ng nay con c go la ban kem (Package tie-in)
mo ta mot tnh huong khi mot san pham c ban phai kem
theo mot san pham khac nh mot yeu cau bat buoc. No lien
he vi khai niem ban co ieu kien/ban co rang buoc
(tied selling). V du, mot nha san xuat may tnh co the yeu
cau ngi tieu dung mua cung chiec may tnh mot so lng
nhat nh cac thanh phan kem theo nh a mem va giay in.
Hoac viec ban co the tron goi nh nhng bo phan cua o to vi
moi la chon kem theo nh bo truyen lc t ong, radio-
cassete va may ieu hoa khong kh. Ban tron goi mot san
pham co the co tnh kinh te hoac hieu qua oi vi nha san
xuat. ieu nay the hien mot phan bi khi mua tron goi, gia
cua cac bo phan cau thanh se thap hn la mua rieng le tng
bo phan cau thanh o. Tuy nhien, viec ban tron goi cua cac
doanh nghiep cu co the gay kho khan cho cac doanh nghiep
mi muon tham gia vao cac phan manh khac nhau cua th
trng san pham. Ham y canh tranh cua van e ban tron goi
(bao gom ca ban co ieu kien) no chung rat phc tap va can
anh gia tng trng hp cu the da tren cach tiep can theo
qui tac hp l (rule of reason). Xem them Ban co ieu
kien/Ban co rang buoc (Tied Selling)

25
 21. Buyer Concentration (S tap trung cua ngi mua)
Xem Tap trung (Concentration)
22. Buyout (Mua lai, Thon tnh)
Ch mot tnh huong ma nhng ngi s hu hien tai cua
mot doanh nghiep b mua (bought out) bi mot nhom khac,
thng la bi nhng ngi quan l hoac/va cong nhan cua
nhng doanh nghiep o. Viec mua lai co the bao gom toan bo
doanh nghiep, mot bo phan hoac mot nha may cua no. Tai
tr cho viec mua lai co the c cau truc theo nhieu cach nh
vay ngan hang hoac thong qua phat hanh trai phieu. Do viec
mua lai se dan ti viec thay the nhng co phan c trao oi
ai chung bang cac khoan n (di hnh thc trai phieu c
bao lanh bi tai san va nhng s bao am khac) nen doanh
nghiep c coi nh ang t nhan hoa (going private) bi v
co phan cua no co the khong con c niem yet tren th
trng chng khoan na.
23. Cartel (Cacten)
Mot cacten la mot thoa thuan chnh thc gia mot
nhom doanh nghiep trong mot nganh co tnh oc quyen nhom
ban. Cac thanh vien cua cacten co the ong y tren nhng mat
nh: gia ca, tong san lng cua toan nganh, th phan
(market shares), phan chia khach hang, phan chia a ban,
au thau gian lan (bid-rigging), thiet lap cac ai l ban
hang chung, phan chia hoac ket hp li nhuan. Cacten trong
nh ngha rong cua no ong ngha vi mot hnh thc cong
khai (explicit) cua cau ket (collusion). Cacten c thanh
lap e chia se li nhuan gia cac doanh nghiep thanh vien. L
thuyet ve oc quyen nhom ban (oligopoly) hp tac
(cooperative) cung cap nen tang cho viec phan tch s hnh
thanh va tac ong kinh te cua cacten. Noi chung, cacten hoac

26
hanh vi cacten nham en muc ch giong nh oc quyen
(monopoly) bang cach han che san lng, tang hoac an nh
gia e kiem c li nhuan cao hn.
Can co mot s phan biet gia cacten cong cong va t
nhan. Trong trng hp cacten cong cong, chnh phu co the
thiet lap va cng ep thi hanh cac qui nh lien quan en gia
ca, san lng va mot so van e khac. Cacten xuat khau
(export cartel) va hoi ngh van chuyen bang tau bien
(shipping conference) la v du cua cacten cong cong. Trong
nhieu quoc gia, cacten kiem che (depression cartels) c cho
phep trong mot so nganh cong nghiep c cho la can co gia
ca va san xuat on nh e va/hoac hp l hoa
(rationalization) cau truc nganh cong nghiep va han che
viec vt qua nang lc (excess capacity). V du, Nhat
Ban, nhng thoa thuan nh vay c cho phep trong nhng
nganh nh thep, luyen nhom, ong tau va mot so nganh cong
nghiep hoa hoc khac. Cac cacten cong cong cung c cho
phep My trong giai oan suy thoai trong nhng nam 30 va
tiep tuc ton tai mot thi gian sau the chien th 2 trong mot
so nganh cong nghiep nh: khai thac than va san xuat dau.
cacten cung gi mot vai tro ac biet quan trong trong nen
kinh te c thi ky gia cac cuoc chien tranh. Cac thoa thuan
quoc te ve hang hoa lien quan en mot so san pham nh ca
phe, ng, thiec va mi ay la dau hoa (OPEC: Organization
of Petroleum Exporting Countries) la nhng v du cua cacten
quoc te (international cartels) thoa thuan cong khai gia cac
chnh phu quoc gia khac nhau. Cacten khung hoang (crisis
cartels) c to chc bi chnh phu cho nhieu nganh cong
nghiep khac nhau, hoac cac san pham trong cac quoc gia khac
nhau e an nh gia, han che san xuat va phan phoi trong
mot thi ky xay ra thieu hut ln.

27
 Ngc lai, cacten t nhan oi hoi cac thoa thuan
(agreement) ve cac ieu khoan va ieu kien ma t o cac
thanh vien cung co c li ch t nhau nhng khong c
biet hoac co kha nang do xet t ben ngoai. Cacten t nhan
hau het cac nc c coi nh la pham phap va vi pham luat
chong t rt (antitrust).
Nhng cacten thanh cong - co the la cong cong hay t
nhan - oi hoi s nhat tr (concurrence), hp tac
(coordination) va ng thuan (compliance) gia cac thanh
vien. ieu nay co ngha rang cac thanh vien cua cacten can
co kha nang phat hien ra s vi pham cac thoa thuan va co
kha nang bat buoc thc thi thoa thuan va trng phat khi co
vi pham xay ra. Nhng ieu kien nay khong phai de dang
c thoa man va ieu nay giai thch tai sao cac cacten
thng b pha v theo thi gian.
Xem them Thoa thuan (Agreement), Cau ket
(Collusion).
24. Cartelization (Cacten hoa)
Xem Cacten (Cartel), Cau ket (Collusion), oc
quyen hoa (Monopolization).
25. Collusion (Cau ket)
Adam Smith phat hien thay trong quyen sach cua ong
S giau co cua cac quoc gia xuat ban nam 1776:
nhng ngi trong cung mot nghe thng hiem khi
gap nhau, tham ch e vui ve va giai tr, nhng neu co
th cac cuoc noi chuyen gia ho thng ket thuc vi am
mu chong lai cong chung, hoac mot so thu oan e
tang gia.
Cau ket lien he vi s ket hp (combinations), am
mu (conspiracies), hoac thoa thuan (agreement) gia
28
nhng ngi ban e tang hoac an nh gia va giam san lng
e tang li nhuan. e phan biet vi cacten (cartel), s cau
ket khong nhat thiet oi hoi mot thoa thuan chnh thc -
hoac cong cong hoac t nhan - gia cac thanh vien. Tuy
nhien, cung can nhan thay la cac tac ong kinh te cua cau
ket va cartel tng t nhau va thng co the s dung thay the
cho nhau.
S cau ket gia cac doanh nghiep e tang hoac an nh
gia va giam san lng c nhn nhan bi hau het cac nha
chc trach nh mot s vi pham toi te nhat ti luat canh
tranh. Cac thoa thuan mang tnh cau ket c at ti va thc
thi theo rat nhieu cach khac nhau tuy vao kha nang sang tao
cua con ngi. Cac trng hp c dan ra t nhieu nc
khac nhau cho thay rang s cau ket co the c at en
thong qua nhng thoa thuan khong chnh thc khong do qui
nh phap luat ma do s t nguyen (gentlemens agreements)
khi nhng li ch song phng, thoa c xa hoi va moi quan
he ca nhan va s lien ket cung cap mot nen tang can ban u
e bao am s trung thanh vi gia thoa thuan va moi lien he
kinh doanh gia cac thanh vien. Trong khi s cau ket noi
chung de dang hn khi so lng ngi ban t va san xuat ra
nhng san pham ong nhat (homogenous products), am
mu an nh gia cung tang len trong trng hp ban cac san
pham phc tap. Mot v du la cong nghiep thiet b ien cua
Hoa Ky, bao gom 29 cong ty khac nhau ban rat nhieu loai san
pham k thuat nh turbine, may bien the, chat cach ien, tu
ien Tng t, thong qua cac thoa thuan chi tiet ve san
pham va cac tieu chuan (standards), cac nha san xuat
thep Hoa Ky co kha nang cau ket thanh cong trong mot so
cong oan. Trong am mu ve au thau gian lan (bid-
rigging) s dung chu trnh xoay vong (phases of the moon)
e xoay vong va quyet nh xem lieu doanh nghiep nao trong
29
so ho se a ra mot gia thau thap e thang thau. Trong cac
trng hp khac, s cau ket con bao gom cac thoa thuan chia
se th trng.
S cau ket khong nhat thiet bao gom cac thoa thuan
cong khai hoac s thong tin gia cac doanh nghiep. Trong cac
nganh cong nghiep oc quyen nhom ban, cac doanh nghiep co
xu hng da vao nhau e a cac quyet nh ve gia ca va
san lng do hanh ong cua moi doanh nghiep se tac ong va
gay ra hanh ong phan ng bi cac doanh nghiep khac.
Trong nhng trng hp nh vay, cac doanh nghiep oc
quyen nhom ban co the tnh en hanh ong cua cac oi thu
canh tranh va phoi hp hanh ong cua ho neu ho la cartel
ma khong co thoa thuan cong khai. Nhng hanh vi nh vay
thng c goi la cau ket ngam (tacit collusion) hoac la
quan he song hanh co y thc (conscious parallelism).
Co nhieu yeu to co the tao ieu kien thuan li cho s
hnh thanh cac am mu an nh gia. Bao gom:
a) Kha nang tang va gi gia trong mot nganh. Neu
rao can gia nhap (barriers to entry) thap hoac
ton tai cac san pham thay the, s cau ket se khong
thanh cong va cac doanh nghiep se khong co ong
c e duy tr hoac tham gia cac am mu ve gia.
b) Cac doanh nghiep khong mong muon viec cau ket
co the b phat hien de dang hoac b trng phat
nang ne. Trong nhng trng hp nh vay, li
nhuan t s cau ket can phai cao hn nhieu so vi
chi ph tien phat va viec anh mat danh tieng cua
doanh nghiep.
c) Chi ph to chc thap. Neu s am phan gia cac
doanh nghiep b keo dai, chi ph giam sat va thc

30
 hien ln th kho co kha nang thiet lap s phoi
hp.
d) Cac san pham ong nhat hoac san pham rat tng
t nhau c san xuat. Thoa thuan thong nhat gia
ca khong phai de dang at c neu cac san pham
khac nhau ve ac tnh nh la chat lng va o
ben. Se rat kho khan cho cac doanh nghiep trong
trng hp nay e phat hien xem lieu s thay oi
trong lng hang hoa ban ra la do s thay oi s
thch cua ngi mua hay do manh li cua cac
doanh nghiep di hnh thc cat giam gia ca b
mat.
e) Nganh cong nghiep tap trung rat cao hoac ch co
rat t cac doanh nghiep cung cap cac san pham
tron goi. Khi ch co rat t cac doanh nghiep, chi
ph cho viec to chc cau ket co khuynh hng ha
thap. Nh vay, xac suat phat hien ra doanh nghiep
nao o khong ton trong cac thoa thuan ve gi gia
se cao hn.
f) S ton tai cua hiep hoi cong nghiep hay thng
mai. Cac hiep hoi co khuynh hng cung cap nen
tang cho s phoi hp cac hoat ong kinh doanh va
s trao oi cac thong tin co the tao ieu kien
thuan li cho s cau ket. S ton tai cua cac hiep
hoi nay cung lam giam chi ph to chc va giam sat
cua s phoi hp.
S cau ket khong nhat thiet nay sinh t s co mat cua
tat ca hoac mot so nhng yeu to a c neu tren trong mot
th trng nao o. Them vao o, co nhieu yeu to co the han
che s cau ket. Nhng yeu to o bao gom: tnh khong ong
nhat cua san pham, s khac nhau ve chi ph gia cac doanh

31
nghiep, cac ieu kien ve chu k kinh doanh, s ton tai cua
nhng ngi tieu dung kho tnh, thay oi k thuat, viec mua
cac san pham khong thng xuyen, cac mong i khac nhau
cua cac doanh nghiep va ong c kch thch cho viec b mat
cat giam gia va tang th phan. Yeu to cuoi cung trong cac l
do neu tren la s giai thch ac biet quan trong cho viec tai
sao s cau ket gia cac doanh nghiep co khuynh hng b pha
v theo thi gian.
Xem them Thoa thuan (Agreement), Cacten
(Cartel).
26. Collusive bidding (tendering) (au thau cau ket)
Xem au thau gian lan (Bid Rigging).
27. Combination (Phoi hp)
Trong cach noi cua luat va chnh sach canh tranh, thuat
ng phoi hp am ch ti cac doanh nghiep c to chc cung
nhau e tao nen s oc quyen (monopoly), cacten
(cartel), hoac thoa thuan (agreement) e tang hoac an
nh gia va han che san lng nham kiem c nhieu li
nhuan hn. Thuat ng nay co the c dung thay the cho t
am mu (conspiracy) cung nh cau ket (collusion). e
biet ro hn, xem chi tiet nhng muc t o.
28. Common Control (Kiem soat chung)
Xem Kiem soat doanh nghiep (Control of
Enterprises), Cong ty chu von/Cong ty me (Holding
Company)
29. Competition (Canh tranh)
Mot tnh huong th trng ma trong o cac doanh
nghiep hoac ngi ban, mot cach oc lap vi nhau, co gang
thu hut khach hang e at c mot muc tieu kinh doanh cu

32
the nao o, v du nh li nhuan, doanh so ban, th phan.
Canh tranh trong ng canh nh vay tng ng vi s tranh
ua (rivalry). Tranh ua mang tnh canh tranh gia cac doanh
nghiep co the xay ra khi co hai hoac nhieu doanh nghiep.
Canh tranh co the thong qua gia, chat lng, dch vu hoac ket
hp cac yeu to tren va cac yeu to khac ma khach hang anh
gia cao.
Canh tranh c coi nh mot qua trnh quan trong ma
qua o cac doanh nghiep b buoc phai tr nen hieu qua va
cung cap nhieu la chon hn ve san pham va dch vu vi gia
thap hn. ieu nay lam tang phuc li cua ngi tieu
dung (consumer welfare) va s phan bo co hieu qua
(allocative efficiency). No bao ham khai niem hieu qua
ong (dynamic efficiency). o, cac doanh nghiep tham gia
vao s cai tien, ay nhanh thay oi tien bo cong nghe. Xem
them Canh tranh t sat (Cut-Throat Competition), Tnh
co the canh tranh c (Contestability), Canh tranh
hoan hao (Perfect Competition), Hieu qua (Efficiency),
Hieu qua Pareto (Pareto Efficiency), Kha nang co the
canh tranh (Workable Competition).
30. Compulsory Licensing (Cap phep bat buoc)
Xem Cap phep (Licensing)
31. Concentration (Tap trung)
Tap trung la tnh trang ma trong o mot so nho cac
doanh nghiep hoac x nghiep chiem mot ty trong ln trong
hoat ong kinh doanh tren cac ch so nh tong doanh thu, tai
san hoac nhan cong. Co t nhat 4 khai niem phan biet nhau
oi vi thuat ng tap trung:
Tap trung tong the (Aggregate Concentration) o lng
v tr tng oi cua cac doanh nghiep ln trong nen kinh te.

33
Cach thc o lng nay thu hut s chu y cua cac nha kinh te,
cac nha xa hoi hoc, cac nha khoa hoc chnh tr chu yeu trong
boi canh l thuyet lien quan ti kha nang thc thi quyen lc
kinh te-chnh tr thc te (hoac tiem nang) cua cac doanh
nghiep ln do tam quan trong kinh te cua ho trong nen kinh
te/nganh/mot khu vc a l.
Tap trung nganh hoac tap trung th trng (Industry or
Market Concentration) (cung thng c goi la tap trung cua
ngi ban (seller concentration) o lng v tr tng oi cua
cac doanh nghiep ln trong viec cung cap mot loai hang hoa
hoac dch vu ac biet nao o nh o to hay cac khoan vay co
the chap. L do nam ang sau viec o lng mc o tap trung
nganh hay th trng la l thuyet kinh te ve to chc cong
nghiep cho rang: neu nhng yeu to khac khong thay oi, mot
mc o tap trung cao cua th trng se de co kha nang dan
cac doanh nghiep en viec thc hien cac hanh vi mang tnh
oc quyen va ieu nay se dan en s phan bo sai cac nguon
lc va hieu nang kem cua hoat ong kinh te. S tap trung th
trng trong boi canh nh vay thng c dung nh mot ch
tieu kha d e o lng sc manh oi vi th trng
(market power).
Tap trung cua ngi mua (Buyer Concentration) o
lng t trong (tnh theo phan tram) cua mot san pham nao
o c mua bi mot so t ngi mua. trng hp cc oan,
mot ngi mua duy nhat cho mot loai san pham hoac dch vu
nao o se dan en mot tnh huong c goi la s oc quyen
cua ngi mua (monopsony). S tap trung cua ngi mua
co the tao ra the lc lam can bang th trng (countervailing
power) e oi lai vi anh hng cua sc manh oi vi th
trng (market power) la cai xay ra t mc o tap trung
cao cua ngi ban hay th trng. Xem them thao luan muc

34
oc quyen song phng/oc quyen nhom ban
(Bilateral monopoly/Oligopoly).
Tap trung quyen s hu (Ownership Concentration) o
lng mc o t trong co phan cua mot cong ty c niem yet
tren th trng chng khoan b nam gi mc rong (hay mc
hep). Khai niem cuoi cung nay thng c m rong e mo ta
tai san hoac s kiem soat mot tai san cua cua cong ty gia
nhng ca nhan, gia nh hay phap nhan kinh doanh khac.
Xem them Ch so tap trung (Concentration Indexes).

35
 32. Concentration Indexes (Ch so tap trung)
Co nhieu ch so tap trung hoac nhng phng phap khac
nhau c e ngh e s dung trong lnh vc cua kinh te to
chc cong nghiep. Nhng phng phap nay c s dung e
mo ta cau truc cua th trng va/hoac nh mot ch so tong
quat ve sc manh oi vi th trng (market power)
hoac canh tranh (competition) gia cac doanh nghiep. Cac
ch so tap trung chu yeu co gang o lng so lng va qui mo
bat bnh ang tng oi gia cac doanh nghiep. Nhng ch so
thng c dung nhat la:
T le tap trung (Concentration Ratio): phan tram cua
tong san lng cong nghiep (hoac o lng nhng hoat ong
kinh te khac, v du nh: tong doanh thu, nhan cong) ma mot
so nhat nh doanh nghiep ln chiem. T le tap trung bon
doanh nghiep (four-firm concentration ratio) (CR4) o lng ty
trong tng oi cua tong san lng nganh cong nghiep chiem
bi 4 doanh nghiep ln nhat. Tng t, CR3, CR5, CR8 cung
c tnh nh vay. Cac doanh nghiep c xep hang va tap
hp e tranh cong khai thong tin kinh te b mat lien quan
en mot doanh nghiep nhat nh. Mot bat li cua ch so t le
tap trung la no khong ch ra tong so doanh nghiep co the
ang hoat ong va canh tranh vi nhau trong nganh cong
nghiep o. V du, hai nganh cong nghiep vi cung mot mc
CR4 cao la 75% van co the khac nhau neu mot nganh ch co
rat t cac doanh nghiep hoat ong trong khi nganh kia lai co
nhieu.
Ch so Herfindahl-Hirschman (Herfindahl-Hirschman
Index) (HHI): cach o lng nay c da tren tong so va
phan phoi qui mo cua doanh nghiep trong nganh cong nghiep.
No c tnh bang tong bnh phng cua qui mo tng oi cua

36
moi doanh nghiep trong nganh. Cong thc tnh HHI co the
viet nh sau:
n n
HHI = (si ) 2 vi s i =1
i =1 i =1

- si la san lng tng oi (hoac la ch so khac o lng

hoat ong kinh kinh doanh nh doanh thu hay cong suat) cua
doanh nghiep th i va n la tong so cac doanh nghiep trong
nganh.
Trong nganh cong nghiep ch co 1 doanh nghiep (oc
quyen), HHI se bang 1. Trong trng hp lng oc quyen
ban (duopoly) vi hai doanh nghiep co qui mo bang nhau,
ch so HHI se bang:
(0,5)2 + (0,5)2 = 0,5
HHI co the c tnh tren c s 1 (nh v du tren)
hoac 1000 cung nh 10.000. Ch so nay c s dung trong
Hng dan chong t rt va sap nhap cua Hoa K nh mot
tieu chuan hanh chnh e kiem soat s sap nhap (merger)
nham bao am s anh gia k hn tac ong cua no ti canh
tranh (competition). HHI co mot so ac tnh ve mat toan
hoc va l thuyet kinh te lam no tr thanh mot so o hu ch
ve s tap trung.
Co mot so phng phap khac e o lng s tap trung,
v du nh ng cong Lorenz (Lorenz Curve), He so Gini
(Gini Coefficient), Ch so nghch ao (Inverse Index) va
Entropy (Chi so nhieu loan). Nhng ch so nay, co cac nen
tang khac nhau ang ke ve mat l thuyet, a khong c s
dung thng xuyen trong cac phan tch ve to chc cong
nghiep va chnh sach canh tranh bang Ch so tap trung hay
Ch so Herfindahl-Hirschman.

37
 33. Concentration Mesures (o lng s tap trung)
Xem Ch so tap trung hoa (Concentration Indexes)
34. Concentration Ratio (T le tap trung)
Xem Ch so tap trung hoa (Concentration Indexes)
35. Concerted Action or Practice (Am mu/hanh ong
phoi hp)
Xem Cacten (Cartel), Cau ket (Collusion)
36. Conglomerate (Conglomerat)
Mot doanh nghiep hoac mot x nghiep co cac hoat ong
kinh doanh khac nhau trong nhng nganh khong lien quan
en nhau. Nhng conglomerat co the xuat hien t s sap
nhap (merger) hoac thon tnh (acquisition) va/hoac au
t thong qua mot loat cac nganh cong nghiep v nhieu l do
khac nhau nh toi thieu hoa rui ro, tang kha nang tiep can
ti cac nguon lc tai chnh, tm kiem cac nguon lc quan l va
phan bo co hieu qua hn cac nguon lc. Mac du khong co s
ong y rong rai gia cac nha kinh te ve viec lieu conglomerat
co tao ieu kien thuan li cho cac am mu chong lai canh
tranh (thong qua s tr cap cheo cho cac hoat ong t tao ra
li nhuan nham muc ch loai tr canh tranh va cac thoa
thuan lan nhau vi cac conglomerat khac trong viec mua va
ban cac au vao-au ra) hay khong nhng cac c quan chc
nang ve canh tranh a lu tam nhieu ve van e nay. Ngay
cang co nhieu chng c hien nhien cho thay cac conglomerat
khong nhat thiet co nhieu li nhuan hn va nhieu
conglomerat trong thi gian gan ay a loai bo nhieu hoat
ong khac nhau e tap trung vao mot so t cac nganh kinh
doanh. Xem them a dang hoa (Diversification), Sap
nhap (Mergers).

38
 37. Conglomerate Merger (Sap nhap Conglomerat)
Xem Sap nhap (Merger)
38. Conscious Parallelism (Quan he song hanh co y
thc)
Trong ieu kien oc quyen nhom ban (oligopoly),
cac quyet nh ve gia ca va san lng cua mot doanh nghiep
se co cac tac ong ang ke en oi thu canh tranh cua no.
Sau mot thi gian lap lai nhng hanh ong o, cac doanh
nghiep tr nen y thc hoac nhan thc ro ieu o va du khong
co mot thoa thuan (agreement) cong khai nhng ho phoi
hp hanh ong nh the la a tham gia trong hanh vi cau ket
hoac trong mot cacten (cartel) e an nh gia va han che
san lng. Ngi ta cho rang, neu i chech hng khoi nhng
hanh vi nh vay se dan en s cat giam gia, ha thap li
nhuan va th phan bat on nh va nhng ieu nay cuoi cung
co the se tao nen cac khuyen khch hn na cho cac doanh
nghiep gi nhng thoa thuan ngam gia chung. Hnh thc
nay cua hanh vi quan he song hanh co y thc (conscious
parallel) hoac cau ket ngam (tacit collusion) noi chung co tac
ong kinh te giong nhau nh s phoi hp (combination),
am mu (conspiracy) hoac thoa thuan an nh gia (price
fixing). Tuy nhien, viec lieu hanh vi song hanh co y thc co
cau thanh nen cac hanh vi bat hp phap nham han che s
canh tranh hay khong la chu e cua nhieu cuoc tranh cai
trong ca luat canh tranh va kinh te hoc. S thong nhat gia ca
co the la ket qua bnh thng cua mot hanh vi kinh te hp l
trong mot th trng vi t ngi ban va cac san pham ong
nhat. Noi mot cach khac, quan he song hanh co y thc t no
khong nhat thiet c xem nh mot s cau ket hien nhien.
Van e nay nay sinh nhieu t ban chat t nhien cua th
trng hay cau truc nganh, trong o cac doanh nghiep ong
39
thi hoat ong hn la nay sinh t cac hanh vi rieng biet cua
tng doanh nghiep. Xem them s thao luan trong Thoa
thuan (Agreements), Cacten (Cartel), Cau ket
(Collusion).
39. Consolidation (S hp nhat)
Khai niem e cap en s phoi hp (combination) hoac
ket hp (amalgamation) hai hay nhieu doanh nghiep thanh
mot doanh nghiep mi thong qua viec chuyen giao tai san
thuan. Doanh nghiep mi co the c to chc mot cach ac
biet e phan biet vi s hp nhat.
40. Conspiracy (Am mu)
Mot thoa thuan b mat hoac giau diem gia cac doanh
nghiep canh tranh e kiem c li nhuan cao hn nh viec
ky ket mot thoa thuan (agreement) e an nh gia va han
che san lng. Thuat ng ket hp (combination), am mu
(conspiracy) va cau ket (collusion) thng c s dung
thay the lan nhau.
41. Constant Returns to Scale (Li the khong oi theo
qui mo)
Xem Li the kinh te theo qui mo (Economies of
scale)
42. Consumer Surplus (Thang d cua ngi tieu
dung)
Thang d cua ngi tieu dung la s o lng phuc li
cua ngi tieu dung va c nh ngha nh phan vt troi
cua li ch xa hoi cua san pham so vi cai gia phai tra cho
san pham o. Thang d cua ngi tieu dung c o lng bi
vung tam giac pha di ng cau va pha tren ng bieu
hien gia.

40
 Thang d cua ngi tieu dung c s dung rong rai e
o lng phuc li cua ngi tieu dung (consumer
welfare) bi v no ch oi hoi thong tin ve ng cau (gia ca
va san lng). Tuy nhien, co nhieu tranh cai ang ke ve mc
o thch hp ve mat l thuyet trong viec s dung khai niem
thang d cua ngi tieu dung e o lng phuc li ngi tieu
dung. Noi chung, thang d cua ngi tieu dung cang co ch
hn khi o co gian cua nhu cau theo thu nhap cang thap.
43. Consumer welfare (Phuc li ngi tieu dung)
Thuat ng nay dung e ch li ch ca nhan sinh ra t
viec tieu dung hang hoa va dch vu. Tren l thuyet, phuc li
ca nhan c nh ngha bi s lng nh mang tnh ca
nhan ve mc o thoa man cua anh/ch ta, mot mc gia va
thu nhap cho trc. Nhng o lng chnh xac ve phuc li
ngi tieu dung do o oi hoi thong tin ve s thch ca nhan.
Tren thc te, kinh te hoc phuc li ng dung s dung
khai niem ve thang d cua ngi tieu dung e o lng phuc
li ngi tieu dung. Khi o lng ch so nay cho moi ngi
tieu dung, thang d cua ngi tieu dung (consumer
suplus) ai dien cho tong the phuc li ngi tieu dung. cac
trng hp chong t rt trong thc te, mot so ngi cho rang
muc tieu cua chung la toi a hoa thang d cua ngi tieu dung
trong khi mot so khac cho rang li ch cua ngi san xuat
cung can c tnh en. Xem Thang d cua ngi tieu
dung (Consumer Surplus), That thoat/ton that phuc li
(Deadweight Welfare Loss).
44. Contestability (Tnh co the canh tranh)
Mot th trng co tnh canh tranh (contestable market)
la mot th trng ma trong o mot trong cac ieu kien sau
c thoa man:

41
 a) Khong co rao can gia nhap hoac rut ra khoi
nganh (barriers to entry or exit)
b) Tat ca moi doanh nghiep, ca nhng doanh nghiep
i trc hoac nhng doanh nghiep xam nhap tiem
nang eu co the tiep can cung mot cong nghe san
xuat.
c) Co thong tin hoan hao ve gia ca va moi doanh
nghiep va ngi tieu dung eu co the tiep can
thong tin nay.
d) Nhng doanh nghiep xam nhap co the bc vao va
rut ra khoi th trng trc khi cac doanh nghiep
i trc co the ieu chnh gia ca.
Ngc vi trng hp canh tranh hoan hao (perfect
competition), th trng co tnh canh tranh co the co bat c
so lng doanh nghiep nao (bao gom ca trng hp ch co mot
hoac rat t) va nhng doanh nghiep nay khong nhat thiet
phai la ngi nhan gia (price-takers). S phan tch th trng
co tnh canh tranh c xay dng cho trng hp co s ton
tai cua li the kinh te nh qui mo a loai bo mot so ln cac
doanh nghiep canh tranh khac.
L thuyet ve th trng co tnh canh tranh cho rang mot
nganh vi mot hoac rat t doanh nghiep cung van co the co
hieu qua. Y tng c ban ay la nhng doanh nghiep i
trc se gi gia gan vi mc gia canh tranh bi v s e doa
cua nhng doanh nghiep xam nhap tiem nang. Neu nhng
ngi i trc nang gia len, s xam nhap se xay ra (khong co
rao can gia nhap (barriers to entry)) va nhng ke xam
nhap co kha nang san xuat hieu qua giong nh nhng doanh
nghiep i trc (kha nang tiep can cong nghe). Hn na, neu
gia ca sut giam v ket qua cua s xam nhap, nhng ke xam
nhap se co kha nang thoat khoi nganh cong nghiep nhanh

42
chong va khong ton kem (khong co rao can rut lui). ay c
goi la nhng ke xam nhap theo kieu anh va chay (hit and
run). Chnh s lo s oi vi s xam nhap anh va chay a
kch thch ngay ca nhng doanh nghiep oc quyen cung phai
gi gia gan vi mc chi ph trung bnh.
Khi cac doanh nghiep i trc an nh gia mc ho co
the kiem c li nhuan ma khong tao ra s khuyen khch
nao cho viec xam nhap, gia o c goi la gia ben vng. Gia
oc quyen ben vng (sustainable monopoly) la gia can bang,
cho phep cac nha oc quyen hoa von va khong co c hoi kiem
li nhuan nao cho nhng ke xam nhap. Do o, tnh ben vng
xac nh iem can bang trong th trng co the canh tranh.
tnh huong oc quyen t nhien (natural
monopoly), th trng van co the co tnh canh tranh neu
khong co nhng chi ph ngam (sunk costs) ang ke. ieu
nay co ngha la oc quyen t nhien mang tnh canh tranh va
ben vng th khong can b ieu tiet hay la oi tng cua
chnh sach canh tranh bi v no b e doa bi nhng ke xam
nhap mi. Tuy nhien, mot th trng oc quyen t nhien co
the co tnh canh tranh nhng khong ben vng, trong trng
hp nay, nhng ieu tiet ve s xam nhap co the can thiet.
ay la ieu quan trong ang ke e xac minh rang lieu
mot th trng nao o la co tnh canh tranh hay khong. Viec
giam bt ieu tiet trong van tai hang khong va van tai ng
bo c thc hien vi niem tin rang cac nganh cong nghiep
nay co tnh canh tranh. Quan iem nay xuat phat t viec cho
rang viec xam nhap va thoat ra la tng oi nhanh va de
dang. Thoat ra de dang gan lien vi s vang mat cua chi ph
chm, la ieu ma cac doanh nghiep tren ay bieu hien qua s
ton tai cua th trng hang second-hand cho may bay va xe
tai.

43
 45. Contestable Market (Th trng co tnh canh tranh)
Xem Tnh co the canh tranh c (Contestability)
46. Control of Enterprises (Quyen kiem soat doanh
nghiep)
Khi mot ca nhan hoac mot nhom cac nha au t nam
hn 50% co phieu pho thong co quyen bo phieu cua doanh
nghiep hay x nghiep th ho c coi la co quyen kiem soat.
Tuy nhien, quyen kiem soat hieu qua (effective control) co
the ton tai khi mot (hay nhieu) nha au t gi mot lng ln
co phieu co quyen bo phieu tham ch t hn 50% nhng phan
con lai c gi bi rat nhieu nha au t nho. Quyen kiem
soat mot doanh nghiep cung co the c thc thi thong qua
cac ban giam oc chung (interlocking directorates), s
s hu lan nhau gia cac cong ty cung nh trong trng hp
conglomerat (conglomerate).
47. Costs (Chi ph)
Chi ph la thuat ng dung e ch gia tr nhng au vao
san xuat khac nhau c doanh nghiep s dung nh (chi ph
lao ong, chi ph nguyen vat lieu, chi ph von. (Xem them Chi
ph c hoi (Opportunity Costs)). Chi ph co the la co nh
hay bien oi. Chi ph co nh (fixed costs) la nhng chi ph
khong bien oi theo san lng c san xuat. V du nh lai
vay, thue bat ong san va tien thue at. Cac nha kinh te
cung them vao chi ph co nh khoan tien li tc von
(approriate return on capital) la cai u e gi cho mc von
bang vi gia tr hien tai. ieu nay phan anh rang moi chi ph
kinh te eu la chi ph c hoi, chi ph cua nhng c hoi khac
a b bo qua. Nh vay li tc von neu c s dung cho
khac chnh la chi ph c hoi cua no. Chi ph kha bien
(variable costs) la khoan chi ph bien thien tuy vao mc san

44
lng c san xuat, v du nh nguyen vat lieu, nhien lieu,
lao ong san xuat va bao tr. Thi gian cang keo dai th cang
nhieu chi ph tr thanh chi ph kha bien.
Tong chi ph (total costs) la tong cua chi ph co nh va
chi ph kha bien. Chi ph trung bnh (average costs) la tong
chi ph chia cho san lng. Chi ph bien (Marginal costs) la
phan tang len cua tong chi ph khi san xuat them 1 n v
san pham. Chi ph bien ch la ham so cua chi ph kha bien v
chi ph co nh khong thay oi khi san lng tang len.
Chi ph bien co mot tam quan trong ac biet trong l
thuyet kinh te. Mot doanh nghiep toi a hoa li nhuan se
luon san xuat mot mc san lng ma chi ph bien bang vi
li nhuan bien.
48. Countervailing Power (The lc lam can bang)
Xem oc quyen song phng (Bilateral Monopoly),
S tap trung cua ngi mua (Buyer Concentration), oc
quyen mua (Monopsony)
49. Cournot (Nash) Equilibrium (iem can bang
Cournot (Nash))
Mo hnh Cournot ve oc quyen nhom ban
(oligopoly) gia nh rang cac doanh nghiep canh tranh san
xuat cac san pham ong nhat va moi doanh nghiep se tm
cach toi a hoa li nhuan bang cach chon mc san lng ma
no san xuat. Moi doanh nghiep se chon san lng mot cach
ong thi. Gia nh can ban trong mo hnh Cournot cho rang
moi doanh nghiep se la chon san lng cua no, da tren san
lng a c nh trc cua cac oi thu canh tranh. Ket qua
se la iem can bang Nash (Nash equilibrium) trong san
lng, con c goi la iem can bang Cournot (Nash).

45
 Mo hnh Cournot cung cap mot so ket qua rat quan
trong cho kinh te hoc cong nghiep. au tien, co the thay rang
trong hau het moi trng hp, gia ca se khong bang vi chi
ph bien (xem gia ca (costs)) va hieu qua Pareto (Pareto
efficiency) la khong at c. Hn na, mc o ma trong o
gia ca moi doanh nghiep vt qua chi ph bien se t le trc
tiep vi th phan cua doanh nghiep va t le nghch vi o co
gian cua nhu cau (elasticity of demand) cua th trng.
Neu oc quyen nhom ban la can xng, co ngha la moi
doanh nghiep co san pham va gia ca tng t th mc o ma
gia ca vt qua chi ph bien lien he nghch ao vi so doanh
nghiep. Nh vay, khi so doanh nghiep tang len, iem can
bang se la mc canh tranh hoan hao (pefect
competition).
Tong quat hn ngi ta thay rang, oi vi nganh ma gia
ca vt qua chi ph bien t le trc tiep vi ch so Herfindahl-
Hirschman (Herfindahl-Hirschman Index) ve s tap trung.
Khi s tap trung tang len, hoat ong cua nganh cong nghiep
se sai lech nhieu hn vi tieu chuan canh tranh hoan hao.
Xem Can bang Bertrand (Nash) (Bertrand (Nash)
equilibrium).
50. Crisis Cartel (Cacten khung hoang)
Xem Cacten (Cartel)
51. Cross Price Elasticity of Demand (o co gian
cheo cua cau theo gia)
Khai niem dung e ch phan tram thay oi trong nhu
cau cua mot san pham nao o khi co thay oi 1% trong gia
cua mot san pham lien quan. Neu tat ca moi gia ca c cho
phep bien oi, nhu cau cua san pham X se phu thuoc khong
ch vao gia ca cua no (xem o co gian cua cau (elasticity

46
of demand) ma con vao gia ca cua cac san pham khac. Khai
niem o co gian cheo cua cau theo gia c dung e phan loai
xem lieu mot loai san pham nao o la thuoc loai bo sung
(complements) hay thay the (subtitutes). No cung c s
dung trong nh ngha th trng (market definition) e
tap hp nhng san pham co kha nang canh tranh vi nhng
san pham khac.
Neu mot s tang len trong gia san pham Y co ket qua la
lam tang lng cau loai hang hoa X (trong khi gia ca cua X
khong oi) th X va Y c coi nh san pham thay the. V du,
ay la trng hp cua ien va kh t nhien dung trong viec
si am hoac tieu dung tht heo va tht bo. o co gian cheo la
mot so dng bien oi t 0 (khong co s thay the) ti mot so
dng bat ky. Noi chung, mot con so vt qua 2 co the ch ra
rang san pham o gan vi san pham thay the.
Neu mot s tang len trong gia ca san pham Y gay ra
mot s sut giam nhu cau hang hoa X (trong khi gia ca cua X
c gi khong oi) th X va Y c coi nh san pham bo
sung. ay la trng hp cua giay va bt tat.
52. Cut-Throat Competition (Canh tranh t sat)
Cung con c goi la canh tranh huy diet hay canh
tranh pha san (destructive or ruinous competition) e ch
trng hp trong o s canh tranh dan en ket qua la gia ca
khong u e bu lai chi ph san xuat - ac biet la chi ph co
nh - mot cach thng xuyen hoac trong mot thi gian dai.
ieu nay co the xay ra trong giai oan suy thoai hoac trong
nhng nganh cong nghiep can c ieu chnh vi nang lc
san xuat qua ln hoac khi co mot s sut giam co chu ky hoac
ngau nhien trong nhu cau. L luan ve canh tranh huy diet
thng c vien dan e bao cha cho s can thiep cua chnh

47
phu di hnh thc ieu tiet gia hoac on nh va hp l hoa
cau truc.

48
 53. Deadweight Welfare Loss (That thoat/ton that
phuc li)
That thoat/ton that phuc li la s o lng bang tien
thang d b mat i cua ngi tieu dung (nhng khong phai la
chuyen giao cho ngi san xuat) sau khi gia ca tang len.
Trong kinh te hoc chong t rt, co s tranh cai ve cach
o lng thch hp nao ve phuc li nen c s dung. Mot so
ngi lap luan rang s mat mat ve thang d cua ngi tieu
dung (co ngha la bao gom ca s ton that phuc li va thang d
cua ngi san xuat) nen c xem xet tren c s mot s
chuyen giao t ngi tieu dung cho doanh nghiep ma khong
cai thien c phuc li xa hoi. Mot so khac van cho rang
thang d cua ngi san xuat cung nen c tnh en v nhieu
trong so chung b phung ph khi i tm li nhuan oc quyen
(Xem San tm tien thue/ac li (Rent Seeking).
54. Deconcentration (Phi tap trung hoa)
Mot chnh sach pha v va loai bo s hoat ong cua cac
doanh nghiep ln nham giam bt mc o tap trung
(concentration) trong mot nganh. Chnh sach nay oi luc
c ung ho nhng quoc gia khac nhau, ac biet la trong
thi ky co s sap nhap mc o cao. Mot mc o tap trung
nganh thap hn va nang cao so lng doanh nghiep c coi
nh co ch trong viec khuyen khch canh tranh. Tuy nhien, co
mot so rui ro i lien vi viec chap nhan chnh sach nay nh
la mot cach tiep can tong quat e giai quyet van e canh
tranh trong mot so nganh co mc o tap trung cao. Chnh
sach phi tap trung hoa ve mat cau truc co the dan en mat
mat hieu qua kinh te mot cach ang ke. Nhng doanh nghiep
co qui mo ln co the la nh vao hieu qua kinh te theo qui mo,
cong nghe tien tien va oi mi la nhng th khong the chia
cat ma khong phai tra gia. ay cung la trng hp doanh
49
nghiep co c qui mo ln e ap ng vi nhng oi hoi va
cac c hoi cua th trng. Tuy nhien trong nhieu quoc gia, ac
biet la cac nc ong Au, viec tap trung trong cac nganh
cong nghiep va cac doanh nghiep ln a c khuyen khch
bi nhng chnh sach co suy tnh can than cua chnh phu.
Chnh sach phi tap trung hoa trong moi trng nh vay co
the thch hp e kch thch hieu qua va khuyen khch hanh vi
cua doanh nghiep hng ve th trng.
55. Deep Pockets (Nang tui)
Mot thanh ng dien ta mot khai niem ve viec nguon lc
tai chnh va nhng nguon lc khac rat ln cua doanh nghiep
ln hoac conglomerat co the c s dung cac doanh nghiep
nay duy tr viec ban san pham di gia thanh trong mot thi
gian dai. Theo quan iem nay, nang tui c cho rang a
cung cap cho nhng doanh nghiep nh vay mot li the canh
tranh khong cong bang so vi nhng oi thu khac, ac biet
neu viec ban di gia thanh gay lo va lam pha san cac doanh
nghiep canh tranh. Mot so ngi lai l luan rang, cac doanh
nghiep s dung nang tui e tai tr cho cac hanh vi phi canh
tranh co the gay ra nhng chi ph cho chnh ho bi v nhng
quy nay co the c s dung cho khac vi li nhuan cao
hn. Hn na, neu th trng von hoat ong tng oi tot, cac
doanh nghiep muc tieu se khong gap kho khan e tm ra cac
nguon tai chnh e duy tr hoat ong cho ho thong qua nhng
hanh vi chong canh tranh. Xem nh gia e ban pha gia
(Predatory Pricing).
56. Delivered pricing (Gia co chi ph giao nhan)
Xem nh gia iem chuan (Basing Point Pricing)

50
 57. Demonopolization (Phi oc quyen hoa)
Xem Chong oc quyen (Anti-Monopoly), Chong t rt
(Antitrust), Phi tap trung hoa (Deconcentration).
58. Depression Cartel (Cartel kiem che)
Xem Cacten (cartel)
59. Deregulation (Giai ieu tiet)
Xem ieu tiet (Regulation)
60. Destructive Competition (Canh tranh huy diet)
Xem Canh tranh t sat (Cut-Throat Competition)
61. Differentiated Products (San pham khac biet)
Xem Khac biet hoa san pham (Product
Differentiation)
62. Discrimination (Phan biet)
Xem Phan biet gia (Price Discrimination)
63. Diseconomies of Scale (Tnh phi kinh te theo qui mo)
Xem Li the kinh te theo qui mo (Economies of
Scale)
64. Distributors Mark (Nhan hieu cua nha phan phoi)
Xem Trade Mark
65. Diversification (a dang hoa)
Thuat ng mieu taviec banh trng cua mot doanh
nghiep vao mot loai san pham hoac mot th trng khac. a
dang hoa co the thuoc dang co lien he (related diversification)
hoac khong co lien he (unrelated diversification). a dang
hoa co lien he xay ra khi doanh nghiep banh trng vao viec
san xuat mot loai san pham tng t vi nganh hang cua
mnh. V du, mot nha san xuat o to co the tham gia vao san
51
xuat xe khach va xe tai nang. a dang hoa khong co lien he
xay ra khi cac san pham rat khac nhau, v du mot doanh
nghiep che bien thc pham san xuat giay da. a dang hoa co
the nay sinh t nhieu l do: e khai thac li the bo sung trong
san xuat va cac cong nghe ang s dung; e khai thac li the
kinh te nh pham vi (economic of scope); e giam bt
rui ro; on nh thu nhap va khac phuc hau qua cac chu ky
kinh doanh..v.v. Ngay cang co nhieu bang chng hien nhien
cho thay a dang hoa lien he co the co li nhuan cao hn a
dang hoa khong lien he.
66. Divestiture (Tai bo tr/t bo tai san)
e ch viec doanh nghiep ban bt mot phan hoat ong,
van phong hoac chi nhanh cua ho. Viec t bo tai san co the
xay ra do doanh nghiep tai cau truc hoat ong kinh doanh
cua ho e tap trung vao mot so loai san pham hoac th trng
nhat nh. No cung co the c ap at len doanh nghiep do
quyet nh cua cac c quan giam sat canh tranh sau hanh vi
sap nhap hoac thon tnh khi nhng hanh vi nay co kha nang
giam bt s canh tranh mot cach ang ke. S t bo tai san
trong nhng trng hp va ke co muc ch la duy tr kha
nang canh tranh hien tai trong th trng. ay cung co kha
nang la ket qua mot phan cua chnh sach nham phi tap trung
hoa mot nganh cong nghiep.
67. Dominant Firm (Doanh nghiep chi phoi)
Mot doanh nghiep chi phoi la mot doanh nghiep chiem
mot th trng ang ke tren th trng va co mot th phan
ln hn han oi thu canh tranh ln nhat cua no. Doanh
nghiep c coi la doanh nghiep chi phoi ien hnh khi co th
phan (market share) la 40% hoac hn na. Doanh nghiep
chi phoi co the lam tang cac moi quan ngai ve canh tranh khi
no co kha nang an nh gia mot cach oc lap.
52
 Mot nganh cong nghiep vi mot doanh nghiep chi phoi
thng c coi nh mo hnh oc quyen nhom ban
(oligopoly) v ch co mot so nho cac doanh nghiep. Tuy
nhien, ay se la oc quyen nhom khong can xng
(asymmetric) bi v cac doanh nghiep khong co qui mo nh
nhau. Thng thng, mot doanh nghiep chi phoi phai oi
mat vi mot so ke canh tranh nho, con c goi la ngi
canh tranh ben le (competitive fringe). Nhng ngi canh
tranh ben le thng bao gom ca mot so ke xam nhap tiem
nang. Nh vay, doanh nghiep chi phoi co the la mot doanh
nghiep oc quyen oi mat vi nhng ke xam nhap tiem nang.
Cung nh mot doanh nghiep oc quyen, doanh nghiep
chi phoi co mot mot ng cau doc xuong. Tuy nhien, khong
giong nh trong trng hp oc quyen, doanh nghiep chi phoi
phai tnh en nhng doanh nghiep canh tranh ben le trong
qua trnh quyet nh gia va san lng cua ho. Se la ieu bnh
thng neu gia nh rang doanh nghiep chi phoi co mot so li
the canh tranh (nh la gia thap) so vi doanh nghiep ben le.
Thuat ng doanh nghiep canh tranh ben le xuat phat
t nen tang l thuyet ve gia ca cua doanh nghiep chi phoi.
Ngi ta thng gia nh rang doanh nghiep chi phoi quyet
nh gia ca sau khi trao mot phan th trng cho cac doanh
nghiep canh tranh ben le va sau o th cac doanh nghiep ben
le nay se chap nhan gia ca nh mot yeu to a co san.
Doanh nghiep chi phoi co the la muc tieu cua chnh sach
canh tranh khi no at ti hoac gi c v tr chi phoi cua ho
nh cac hanh vi phan canh tranh. Xem Lam dung v the
chi phoi (Abuse of Dominant Position).
68. Dominant Market Position (V tr chi phoi th trng)
Xem Doanh nghiep chi phoi (Dominant Firm)

53
 69. Dominant Price Leadership (Ngi lanh ao gia chi
phoi)
Xem Doanh nghiep chi phoi (Dominant Firm),
Ngi lanh ao gia (Price Leadership).
70. Dumping (Pha gia)
Pha gia la hanh vi ban san pham ra th trng nc
ngoai vi gia di gia thanh hoac thap hn han gia ban tren
th trng noi a. Trng hp au bao gom ca viec nh gia
e ban pha gia (predatory pricing); trng hp th hai la
phan biet gia. Pha gia trong ca hai trng hp thng c
chnh phu cac nc coi nh hanh vi thon tnh (predation), tac
ong cua no co the pha v th trng noi a cua cac nha
canh tranh nc ngoai. Tuy nhien, cac nha kinh te l luan
rang, pha gia mang tnh phan biet - khi gia ban khong thap
di gia thanh - se mang lai li ch cho ngi tieu dung cac
nc nhap khau va ch gay tac hai cho nhng nha san xuat
kem hieu qua nhng nc nay.
Vi cac quy tac trong Thoa thuan chung ve thue quan va
mau dch (GATT), hanh vi pha gia b ngan can va cac doanh
nghiep co the yeu cau s lu tam cua chnh phu e ap at
thue quan va cac bien phap khac nham lay lai kha nang canh
tranh. Trong trng hp li dung viec nh gia e ban pha
gia (predatory pricing) hoac ban di gia thanh (selling
below costs) cac tranh luan a phat trien cau hoi ve tnh
kha thi ve mat kinh te cua viec ban pha gia di gia thanh
trong mot thi gian dai.
71. Duopoly (Lng oc quyen ban)
Lng oc quyen ban la tnh huong trong mot nganh co
hai ngi ban. Do o no la trng hp ac biet cua oc
quyen nhom ban (oligopoly). Trong kinh te hoc to chc

54
cong nghiep, lng oc quyen ban thng c phan tch nh
mot trng hp n gian cua hanh vi oc quyen nhom ban.
Xem oc quyen nhom ban (Oligopoly).
72. Economies of Scale (Li the kinh te theo qui
mo)
Khai niem dung e ch hien tng chi ph trung bnh
tren mot san pham giam xuong khi qui mo hoac so lng san
pham c san xuat tang len. Tng t, hien tng ngc lai
c goi la tnh phi kinh te theo qui mo (diseconomies of
scale) xay ra khi gia thanh trung bnh cua mot san pham
tang len khi san lng san pham vt qua mot mc nao o.
tai iem chi ph trung bnh at mc toi thieu cung la doanh
nghiep iem at c hieu qua qui mo toi thieu theo san
lng (the minimum efficient scale MES). Hieu qua qui mo
toi a theo san lng cua mot doanh nghiep at c tai iem
ngay trc khi tnh phi kinh te theo qui mo xay ra, tai o chi
ph trung bnh cua mot san pham bat au tang len. gia
khoang hieu qua qui mo toi thieu va toi a cua san lng, co
the cung ton tai li the khong oi theo qui mo (constant
returns to scale) khi chi ph trung bnh cua mot n v san
pham khong oi khi san lng tang len. Qui mo toi thieu va
toi a cua san lng, trong moi lien he vi tong nhu cau hoac
qui mo th trng co moi lien he quan trong vi so lng va
qui mo phan phoi cua cac doanh nghiep trong mot nganh va
vi s tap trung (concentration).
Co s phan biet thng c ke ra gia cac loai li the
kinh te theo qui mo khac nhau.
Li the kinh te nh san pham ac thu (Product Specific
Economies) c gan vi san lng cua bat ky san pham n
le nao c san xuat va ban ra. Trong mot doanh nghiep hoac
x nghiep san xuat nhieu san pham, li the kinh te nh san

55
pham ac thu thng c thc hien bi s chuyen mon hoa
trong che tao mot hoac mot so rat t san pham vi mot qui
mo san lng ln. Nhng li the kinh te nh vay thng xuat
phat nh tranh c chi ph cua s t oan san xuat va che
tao lai cac cong cu c oi hoi e san xuat cac san pham
khac nhau vi cung mot loai moc va thiet b. Li the kinh te
cua mot san pham ac thu thng la nen tang cho mot thoa
thuan chuyen mon hoa (specialization agreements).
Li the kinh te cua mot x nghiep ac thu (Plant
Specific Economies) c gan vi vi tong san lng (thng
bao gom nhieu loai san pham) cua mot x nghiep hoac mot
phc hp x nghiep. Li the kinh te theo pham vi
(Economies of Scope) co the c xem nh la mot hnh
thc cua li the ac thu cua x nghiep bi v nhng chi ph
chung nh la chi ph quan l va chi ph ke toan c chia ra
cho nhieu san pham.
Li the kinh te do van hanh nhieu nha may (Economies
of Multi-plant Operations) xay ra gan vi viec van hanh nhieu
hn mot nha may v nhng l do nh toi thieu hoa chi ph van
chuyen nguyen vat lieu va/hoac thanh pham, do phuc vu tot
hn nhng th trng nhng v tr a l khac nhau, do li
the kinh te theo pham vi (economies of scope), nh
chuyen mon hoa
73. Economies of Scope (Li the kinh te theo pham
vi)
Li the kinh te theo pham vi ton tai khi viec san xuat
hai san pham cung nhau (ket hp san xuat) se re hn san
xuat tng san pham rieng re. V du se ton t chi ph hn e
cung cap mot dch vu bay t iem A ti iem B va C vi mot
may bay hn la thc hien hai chuyen bay rieng biet, mot ti
iem B va mot ti iem C. Trong khi nhieu yeu to, v du nh
56
cong nghe, co the giai thch li the kinh te theo pham vi, mot
ieu quan trong ac biet la s ton tai cua (nhng) au vao
chung va/hoac bo phan bo sung trong san xuat. Doanh nghiep
co the co gang khai thac li the kinh te theo pham vi e san
xuat va cung cap nhieu loai san pham vi mot mc gia thap
hn.
74. Efficiency (Hieu qua)
Thuat ng nay co rat nhieu cach dung. Trong boi canh
cua kinh te hoc to chc cong nghiep cung vi luat va chnh
sach canh tranh, no lien he vi cach thc tot nhat trong viec
s dung cac nguon tai nguyen khan hiem. Co hai loai hieu
qua thng c phan biet: hieu qua cong nghe (hoac k
thuat) va hieu qua kinh te (hoac phan bo).
Mot doanh nghiep co the co hieu qua ve mat cong nghe
cao hn doanh nghiep khac neu no san xuat cung mot mc
san lng vi mot hoac mot so t hn cac au vao vat chat.
Do s khac nhau ve cac quy trnh san xuat, khong phai tat ca
cac doanh nghiep eu co hieu qua ve mat k thuat hoac so
sanh vi nhau c. Hieu qua ve mat kinh te xay ra khi cac
au vao c s dung theo cach nao o e cho co the san xuat
mot mc san lng cho trc vi chi ph thap nhat co the.
Mot s tang len trong hieu qua phat sinh khi mc san lng
hien tai hoac mc cao hn c san xuat vi chi ph thap hn.
Khong nh hieu qua ve mat k thuat, khai niem ve hieu qua
kinh te lam cho nhieu quy trnh san xuat khac nhau co the so
sanh c. Noi chung, cac nha kinh te coi s canh tranh
(competition) la mot yeu to kch thch cac doanh nghiep n
le hoac cac tac nhan kinh te theo uoi hieu qua. Hieu qua lam
tang kha nang song sot va thanh cong cua kinh doanh va
kha nang ma cac nguon lc kinh te khan hiem co the c s
dung vi nang suat cao nhat cua chung. mc o cua doanh

57
nghiep, hieu qua nay sinh trc het thong qua hieu qua
kinh te theo qui mo va pham vi (economies of scale
and scope) va trong mot thi han dai hn, thong qua s
thay oi cong nghe va s oi mi.
Thuat ng hieu qua trong phan phoi va tieu dung c
s dung e mieu ta tnh huong ma mot tap hp nhat nh
hang hoa va dch vu c chia se gia nhng ngi tieu dung
theo cach ma khong mot ca nhan nao co the c li hn ma
khong lam ngi khac thiet hai. Xem them Hieu qua
Pareto (Pareto efficiency).
75. Elasticity of Demand (Price) (o co gian cua
cau theo gia)
o co gian cua cau theo gia o lng mc o ap ng
cua nhu cau trc s thay oi cua gia ca. No c nh ngha
nh phan tram thay oi trong lng nhu cau khi gia ca thay
oi mot phan tram. V ng cau thng doc xuong, s thay
oi cua cau theo gia thng la mot so am.
Tren nguyen tac, o co gian cua cau theo gia co the bien
oi t (am) vo cc ti 0. Cang gan vi vo cc th cau cang co
gian va cang gan vi 0 th cau cang tr nen khong co gian.
Tren thc te, o co gian nay co khuynh hng nam trong
khoang t am 10 ti 0. Am 1 thng c coi la iem thay
oi quyet nh (critical cut-off point) v neu o co gian cua cau
theo gia co gia tr thap hn (co ngha la cao hn -1) cau tr
nen khong co gian va gia tr cao hn (co ngha la thap hn -1)
th cau tr nen co gian. Neu nhu cau khong co gian khi gia
tang len, tong doanh thu se tang trong khi neu nhu cau la co
gian, gia tang len se lam giam tong doanh thu.
ng cau c nh ngha cho ca nganh va mot doanh
nghiep. mc o nganh, ng cau hau nh doc xuong. Tuy
nhien, mc o doanh nghiep ng cau co the doc xuong
58
hoac nam ngang. Trng hp sau la trng hp cua doanh
nghiep nam trong mot th trng canh tranh hoan hao vi
ng cau co gian vo han. Khi ng cau cua doanh nghiep
doc xuong, doanh nghiep co mot so kha nang kiem soat gia
ca.
o co gian cua nhu cau theo gia c quyet nh bi mot
so yeu to, gom ca mc o ton tai cac hang hoa thay the (xem
o co gian cheo cua cau theo gia (Cross price
elasticity of demand)). Khi co rat t san pham thay the,
nhu cau co the khong co gian va doanh nghiep co nhieu kha
nang kiem soat gia ca hn. Khi co rat nhieu hang thay the,
nhu cau tr nen co gian va doanh nghiep ch co kha nang gii
han trong viec kiem soat gia ca.
76. Enterprise (Tnh dam lam, Doanh nghiep)
Mot thuat ng trong thng mai thng c dung e
mo ta mot d an hoac mot s mao hiem e thu li. No con
thng c dung vi t kinh doanh (business) trong doanh
nghiep kinh doanh. M rong ra, thuat ng nay dung e ch
mot phap nhan thc hien mot viec e thu li, do o ong
ngha vi cong ty hoac x nghiep. Xem them Cong ty chu
von (Holding company).
77. Entropy (Ch so nhieu loan)
Xem Ch so tap trung (Concentration Indexes)
78. Excess Capacity (Tha cong suat)
Mot tnh huong ma trong o, doanh nghiep san xuat
mot qui mo san lng thap hn mc ma no a c thiet ke.
ieu nay ton tai khi chi ph bien (marginal cost) thap hn chi
ph trung bnh (average cost) va no van con kha nang ha chi
ph trung bnh tren mot n v san pham bang cach san xuat
them nhieu hang hoa va dch vu hn na.

59
 Chi ph tha cong suat c o lng bang mc o tang
len trong san lng can thiet e giam thieu chi ph trung
bnh.
Tha cong suat la mot ac tnh cua oc quyen t
nhien (natural monopoly) hoac canh tranh oc quyen
(monopolistic competition). No co the xuat hien bi v nhu
cau tang len nen doanh nghiep phai au t va banh trng
nang lc thanh tng phan hoac bo phan khong the chia cat.
Doanh nghiep cung co the la chon viec duy tr tnh trang
tha cong suat nh mot phan cua chien lc co chu ch
nham ngan chan hoac can tr s xam nhap cua nhng doanh
nghiep mi.
79. Excessive Competition (Canh tranh qua mc)
Xem Canh tranh huy diet (Cut-Throat
Competition)
80. Excess Prices (Gia qua cao)
e ch trng hp ma gia ca c an nh rat cao tren
mc neu co canh tranh do ket qua cua oc quyen
(monopoly) hoac sc manh oi vi th trng (market
power). Tuy nhien trong thc te, khi thieu i am mu
(conspiracy) hoac thoa thuan an nh gia (price fixing
agreement) hoac ch co bang chng hien nhien cua sc
manh oi vi th trng bat nguon t s tap trung cao o, se
rat kho e xac nh c mot ngng nao o e neu vt qua
o th gia ca se b coi la qua cao hoac khong hp l. Bi v
phng phap can ban e to chc san xuat trong nen kinh te
th trng la thong qua gia ca, s linh hoat cua gia ca la ieu
toi quan trong. S bien ong cua gia ca se lam cung va cau
gap nhau iem can bang. Nhng s thieu hut tam thi
trong cung hoac s tang len trong nhu cau se lam gia ca tang

60
len va tao ra cac khuyen khch e cac doanh nghiep tang
cng san xuat cung nh cho s gia nhap cua nhng nha cung
cap mi. Hn na, cung can chu y rang s so sanh gia ca
va/hoac li nhuan gia cac nha san xuat, th trng hoac quoc
gia khac nhau se gap phai rat nhieu kho khan trong cac van
e ve luat phap va kinh te. Cac co gang cua chnh phu trong
viec kiem soat hoac ep buoc cac doanh nghiep giam gia xuong
ma khong phai do ket qua cua canh tranh se khong phu hp
vi triet l c ban cua chnh sach canh tranh.
81. Exclusive Dealing (Giao dch oc quyen)
Xem Han che theo chieu doc (Vertical Restraints)
82. Export Cartel (Cacten xuat khau)
Mot thoa thuan (agreement) hoac dan xep gia cac
doanh nghiep e a ra mot mc gia xuat khau cu the
va/hoac phan chia th trng xuat khau. Nhieu luat canh
tranh hien tai loai tr nhng thoa thuan nh vay khoi nhng
ieu khoan cam am mu (conspiracy) mien la nhng
cacten nh vay khong gay ra cac tac ong lam ton hai ti s
canh tranh tren th trng noi a, v du nh lam tang thoa
thuan nh gia hoac lam giam xuat khau. L le cho viec cho
phep cacten xuat khau ton tai la no co the tao ieu kien
thuan li cho s hp tac trong viec tham nhap th trng
nc ngoai, chuyen giao thu nhap t ngi tieu dung nc
ngoai sang cho ngi san xuat noi a va ket qua la mang lai
ket qua tch cc cho can can thng mai.
83. External Economies/Diseconomies (Ngoai ng kinh
te/phi kinh te)
Xem Ngoai ng (Externalities)

61
 84. Externalities (Ngoai ng)
Ngoai ng la thuat ng dung e ch trng hp khi viec
san xuat hoac tieu dung mot hang hoa va dch vu nao o gay
ra nhng chi ph hoac li ch cho moi trng xung quanh
nhng lai khong c phan anh trong cai gia phai tra cho
hang hoa va dch vu c cung cap. O nhiem la mot v du
ien hnh cua ngoai ng tieu cc (negative externality) hay
cung con c goi la ngoai ng phi kinh te (external
diseconomy). Chat thai hoa hoc cua nha may o xuong ho co
the lam chet ca va cac loai thc vat, tac ong en cuoc song
cua cac ng dan va nong dan gan o. Ngc lai, ngoai ng
tch cc (positive externality) hay ngoai ng kinh te (external
economy) co the phat sinh t viec xay dng mot con ng se
m ra mot khu vc mi cho viec xay dng nha ca, phat trien
thng mai, du lch Phat minh cua cua cac nha che tao chat
ban dan a co rat nhieu ngoai ng tch cc trong viec san
xuat cac thiet b vien thong hien ai, thiet b am thanh va
linh kien may tnh. Ngoai ng con co the phat sinh khi quyen
s hu khong c xac nh ro rang. Xem them That bai
cua th trng (Market Failure).
85. Extraterritoriality (ac quyen ngoai giao)
e ch trng hp ap dung luat cua mot quoc gia ben
trong quyen tai phan cua mot quoc gia khac. Trong boi canh
cua luat canh tranh, chu e ve ac quyen ngoai giao co the
nay sinh neu cac hanh vi kinh doanh cua doanh nghiep trong
mot nc co tac ong chong lai canh tranh trong mot quoc gia
khac ma o no b coi la vi pham luat phap cua ho. V du
mot cacten xuat khau (export cartel) c thanh lap bi
mot so cong ty c mien tr khoi luat canh tranh cua mot
quoc gia A nhng lai co the b coi nh a co thoa thuan
nh gia (price-fixing agreement) e han che canh tranh

62
tren th trng cua mot quoc gia B va ieu nay vi pham luat
chong t rt (antitrust) cua quoc gia B nay. Mot trng
hp khac co the xay ra khi sap nhap hai cong ty la oi thu
canh tranh trong mot quoc gia se lam giam ang ke tnh
canh tranh th trng cua mot quoc gia khac. (ieu nay se
xay ra neu cong ty c sap nhap co muc tieu u tien la
hng ti xuat khau va chiem mot th phan ln trong quoc
gia nhap khau).
Viec lieu mot cong ty co b ket toi trong viec vi pham
luat phap canh tranh cua mot quoc gia khac hay khong phu
thuoc quan trong vao moi lien he ve chu quyen gia cac quoc
gia lien quan ni s vi pham xay ra, tnh hp phap cua hanh
vi kinh doanh hoac hanh ong trong quoc gia xuat x va s
ton tai cua nhng cong ty chi nhanh va nhng tai san ln
trong quoc gia b tac ong oi vi nhng hanh ong phap l
co the c s dung.
86. Failing Firm (Cong ty suy sup)
La mot cong ty co li nhuan am trong mot thi gian dai
va mat i th phan (market share) en mc ma cong ty o
co kha nang b loai ra khoi th trng. Khai niem nay tr
thanh mot chu e trong phan tch ve s sap nhap khi cong ty
thon tnh l luan rang viec sap nhap nhng cong ty nh vay
se khong lam giam ang ke tnh canh tranh v rang ang
nao th nhng cong ty o cung se b loai ra khoi th trng.
Neu ieu nay la ung, th phan hien tai cua cong ty suy sup
co the khong co tng lai canh tranh ang ke va nen c
xem xet mot cach thch hp tuy theo t trong trong tng
trng hp cu the.
87. Fighting Brand (Thng hieu canh tranh)
e ch mot thng hieu mi cua mot san pham ang ton
tai hoac mot san pham tng t c ban vi gia rat thap
63
hoac di gia thanh trong mot thi han ngan trong mot khu
vc th trng ac biet e canh tranh vi cac san pham t cac
nha san xuat khac (thng la cac doanh nghiep nho hn).
Doanh nghiep a ra thng hieu canh tranh e tranh ha
thap gia cua thng hieu a co uy tn v ieu nay co the dan
en nhieu ton that khi nhan hieu ang ton tai c ban vi
gia thong nhat tren nhieu th trng rat khac nhau.
Thng hieu canh tranh thng c nhn nh mot
hanh vi co chu nh e ban pha gia (predatory) hoac chong
lai canh tranh nham loai bo au thu ra khoi th trng. Tuy
nhien, cung nh vi mot so hnh thc khac cua s pha gia,
kha nang thanh cong cua no cung b gii han. Xem them
nh gia e ban pha gia (Predatory Prcing)
88. Fixed Costs (Chi ph co nh)
Xem Chi ph (Costs)
89. Foreclosure of Competition (Ngan can canh tranh)
Xem Cac hanh vi chong lai canh tranh
(Anticompetitive Practices)
90. Franchising (Nhng quyen)
Mot loai hnh lien ket theo chieu doc ac biet gia hai
doanh nghiep thng c goi la ngi nhng quyen
(franchisor) va ngi c nhng quyen (franchisee). Hai
doanh nghiep nay thng thiet lap mot moi lien ket bang
hp ong vi viec ngi nhng quyen cung cap nhng san
pham a c kiem nghiem, thng hieu hoac phng phap
kinh doanh va nhng dch vu i kem cho tng ngi c uy
quyen e oi lay mot so khoan ph va cac khoan thanh toan
tien ban quyen khac. Hp ong lien ket co the bao gom
nhng yeu to nh gia san pham, quang cao, a iem, cach
thc phan phoi, khu vc a l Thoa thuan uy quyen thng

64
b giam sat trong pham vi hieu lc cua luat chong canh tranh,
ac biet trong nhng ieu khoan lien quan ti han che theo
chieu doc (vertical restraints). Thoa thuan uy quyen co
the tao ieu kien thuan li cho cac doanh nghiep mi tham
gia va/hoac cac san pham va co kha nang khuyen khch hieu
qua. Tuy nhien, thoa thuan uy quyen trong mot so trng hp
cung co the han che canh tranh.
91. Free Rider or Riding (Ngi/Viec hng li
khong phai tra tien)
Viec hng li ma khong phai tra tien xay ra khi mot
doanh nghiep (hoac mot ca nhan) hng li t nhng no lc
cua ngi khac ma khong phai tra hoac khong phai chia se
chi ph. V du, mot ca hang ban le co the phai ganh chu
nhng chi ph ao tao ban au cho nhan vien e hng dan
cho nhng khach hang tiem nang cach s dung nhng cong
cu lam bep. Ho co the lam ieu o e tang lng hang hoa
ban ra. Tuy nhien, khach hang sau o co the la chon viec
mua hang t nhng nha ban le khac vi gia re hn v chien
lc kinh doanh cua ho khong bao gom cac chi ph cho viec
huan luyen va hng dan cach s dung. Ngi ban le th hai
nay c coi nh ngi hng li khong phai tra tien tren
nhng no lc va chi ph c ganh chu bi nha ban le th
nhat. Neu tnh trang nh vay keo dai, nha ban le th nhat se
khong con s kch thch e tiep tuc gii thieu cac s dung san
pham.
92. Full Cost Pricing (nh gia da tren chi ph
ay u)
Mot phng phap ma gia ca cua mot san pham c
mot doanh nghiep tnh toan tren c s chi ph trc tiep cua
tng n v san pham cong them mot khoan e bu ap chi
ph quan l chung va li nhuan. Chi ph quan l chung thng
65
c tnh toan da tren gia nh rang doanh nghiep cha van
hanh het cong suat nham cho phep s bien ong trong san
xuat va chi ph. Phng phap nh gia theo chi ph ay u
thng c s dung bi cac doanh nghiep khi rat kho e
tnh toan nhu cau chnh xac cua mot san pham va thiet lap
gia th trng. Nhng nghien cu thc te cho thay phng
phap nh gia da tren chi ph ay u c s dung rong rai
bi cac cong ty kinh doanh.
93. Full Line Forcing (Buoc mua toan bo)
Xem Ban hang co ieu kien (Tied Selling)
94. Gentlemens Agreement (Thoa thuan khong chnh
thc khong do qui nh phap luat ma do s t
nguyen )
Xem Cau ket (Collusion)
95. Gini Coefficient (He so Gini)
Xem Ch so tap trung (Concentration Indexes)
96. Herfindahl-Hirschman Index (Ch so Herfindahl-
Hirschman)
Xem Ch so tap trung (Concentration Indexes)
97. Heterogenous Products (San pham khac loai)
Xem San pham ong nhat (Homogenous Products),
Khac biet hoa san pham (Product Differentiation)
98. Holding Company (Cong ty chu von/Cong ty
me)
Cong ty chu von la mot doanh nghiep tai chnh thuan
tuy, s dung von ch e oi lay quyen s hu (thng la quyen
ieu khien) trong mot so cac cong ty ang hoat ong. Mac du
muc ch chu yeu cua cong ty chu von la gianh lay quyen

66
kiem soat ch khong phai van hanh, nhng thng th no
cung co ai dien trong ban giam oc cua cong ty o. Cong ty
chu von cung cap mot phng tien ma qua o viec kiem soat
cong ty co the tr nen tap trung cao o thong qua cau truc
kim t thap. Mot cong ty me co the chiem quyen kiem soat
nhng cong ty ang hoat ong ma ban than nhng cong ty
nay lai co mot so cong ty con khac.
99. Homogenous Products (San pham ong nhat)
Cac san pham c coi la ong nhat khi no co the thay
the hoan hao cho nhau va ngi mua khong nhan thay c
s khac biet thc te hoac thc s gia cac san pham nay c
cung cap bi cac doanh nghiep khac nhau. Gia ca la kha
canh quan trong duy nhat e cac doanh nghiep san xuat cac
san pham ong nhat co the canh tranh vi nhau. Tuy nhien,
cac nghien cu thc te chng minh rang khi ch co mot so t
cac doanh nghiep, s ton tai cua cac san pham ong nhat se
tao ieu kien thuan li cho s cau ket (collusion). Trong
nhieu trng hp, cac thoa thuan cau ket c tm thay ton
tai trong nhng nganh san xuat cac san pham ong nhat nh
ximang, bot m, thep va ng. Ngc lai, cac san pham khac
biet (heterogenous products) co s khac nhau rat ln gia
chung va khong de dang thay the lan nhau. Xem them Khac
biet hoa san pham (Product Differentiation).
100. Horizontal Integration (Tch hp theo chieu ngang)
Xem Sap nhap (Merger)
101. Horizontal Merger (Sap nhap theo chieu ngang)
Xem Sap nhap (Merger)
102. Income Elasticity of Demand (o co gian cua
nhu cau theo thu nhap)

67
 So lng c yeu cau cua mot loai hang hoa nao o phu
thuoc khong ch vao gia ca cua no (xem o co gian cua nhu
cau (elasticity of demand)) va gia ca cua nhng san pham
co lien quan (xem o co gian cheo cua nhu cau theo gia
(cross price elasticity of demand)) ma con vao nhng
nhan to khac nh thu nhap. Viec mua mot so loai hang hoa
nao o co the ac biet nhay cam vi s thay oi trong thu
nhap danh ngha va thc te. Do o, khai niem o co gian cua
nhu cau theo thu nhap o lng % thay oi ve nhu cau trong
mot loai hang hoa nao o do s thay oi 1% trong thu nhap.
o co gian cua nhu cau theo thu nhap co the la mot con so
am hoac dng va se c dung e phan loai hang hoa thanh
hai loai la hang hoa bnh thng (normal) hoac hang hoa
th cap (inferior) hay con c goi la hang hoa can thiet
(necessities) hoac xa x (luxuries). Neu thu nhap tang len
lam nhu cau ve mot loai hang hoa nao o giam i th no co
the c xep vao loai hang hoa th cap. Ngc lai, la loai
hang hoa bnh thng. Dau margarine trong cac nghien cu
trc ay thng c thay rang co nhu cau giam xuong khi
thu nhap tang len co the v ngi ta chuyen sang dung b.
Tuy nhien, ket qua nay co the tr nen khong chnh xac lam
vao ngay nay bi v cac moi lo ngai lien quan en benh tim,
nong o cholesterol va nhng thong tin mi ve nhng li ch
ma dau margarine mang lai. V du nay cho thay s thieu
chnh xac neu co gang tong quat hoa hoac phan loai san
pham da tren khai niem o co gian cua nhu cau theo thu
nhap.
103. Increasing Returns to Scale (Li nhuan tang theo
qui mo)
Xem Li the kinh te theo qui mo (Economies of
Scale)

68
104. Industry Concentration (Tap trung cong nghiep)
Xem Tap trung (Concentration)

69
 105. Integration (Tch hp)
Xem Vertical Integration (Tch hp theo chieu
doc)
106. Intellectual Property Rights (Quyen s hu
tr tue)
Thuat ng tong quat ch viec chng nhan quyen s hu
thong qua bang sang che (patent), ban quyen tac gia
(copyright), nhan hieu ang ky (trademark). Quyen s hu
nay cho phep ngi nam gi no c phep oc quyen s dung
cac vat the trong mot thi gian nhat nh. Bang viec han che
s bat chc va sao chep, no a tao ra s oc quyen. Nhng
ton that xa hoi cua s oc quyen co the c bu ap bang
nhng li ch do lam tang mc o cua cac hoat ong sang tao
v c khuyen khch bi li nhuan oc quyen.
107. Inter- and Intra-Brand Competition (Canh tranh
gia va ben trong cac nhan hieu)
Xem Canh tranh nhan hieu (Brand Competition)
108. Interlocking Directorate (Cac ban giam oc
chung, cac ban giam oc ket hp)
Cac ban giam oc chung hnh thanh khi mot ngi ngoi
v tr cua ban giam oc cua hai hay nhieu cong ty. Co moi
quan ngai rang s ket hp nh vay gia cac doanh nghiep
canh tranh (ket hp trc tiep) co the c s dung e phoi
hp hanh vi va giam bt tnh canh tranh gia cac cong ty. S
ket hp trc tiep Hoa Ky la bat hp phap bi Luat Clayton,
nhng cac quoc gia khac co the c khoan dung hn.
Tuy nhien, cac nghien cu thc te cho thay phan ln cac
ban giam oc chung xay ra la gia cac cong ty tai chnh va
phi tai chnh. Nh vay, ai dien cua ngan hang thng co the
ngoi chung mot ban giam oc vi cac cong ty canh tranh vi
70
nhau. Nhng nhng s lien ket gian tiep nh vay thng
khong phai la mot yeu to c xem xet en trong luat canh
tranh.
109. International Cartel (Cacten quoc te)
Xem Cacten (cartel)
110. Inverse Index (Ch so nghch ao)
Xem Ch so tap trung (Concentration Indexes)
111. Joint Monopoly Profits (Li nhuan oc quyen ket
hp)
Xem Toi a hoa li nhuan chung (Joint Profit
Maximization)
112. Joint Profit Maximization (Toi a hoa li
nhuan chung)
Mot tnh huong ma trong o cac thanh vien cua cacten
(cartel), oc quyen song phng (duoply), oc quyen
nhom ban (oligopoly) hoac nhng ieu kien th trng
tng t tham gia vao mot qua trnh quyet nh gia ca san
lng c thiet ke e toi a hoa li nhuan chung cua ca
nhom. Chu yeu, cac cong ty thanh vien se tm cach e hanh
ong nh mot doanh nghiep oc quyen (monopoly). Can
lu y mot iem rang, toi a hoa li nhuan chung khong nhat
thiet bao ham phai co mot s cau ket (collusion) hoac mot
thoa thuan (agreement) gia cac doanh nghiep. Doanh
nghiep co the oc lap chap nhan mot chien lc ve gia ca
san lng, nhng co tnh en phan ng cua oi thu canh
tranh va do o se san xuat mc e co the toi a hoa li
nhuan chung.

71
 113. Joint Venture (Lien doanh)
Mot lien doanh la mot hoi cac cong ty hoac ca nhan
c thanh lap e thc thi mot ke hoach kinh doanh nao o.
ieu nay tng t nh quan he oi tac (partnership) nhng
lai ch gii han vao mot d an ac biet (nh san xuat mot
loai san pham cu the hoac nghien cu trong mot lnh vc cu
the nao o). Lien doanh co the tr nen mot van e can quan
tam trong chnh sach canh tranh khi no c thiet lap bi
cac doanh nghiep canh tranh vi nhau. Lien doanh thng
c thc hien trong mot d an cu the, khi co tnh rui ro va
oi hoi mot lng von ln. Nh vay, lien doanh tr nen thong
dung trong nganh cong nghiep khai thac tai nguyen v chi ph
von cao va kha nang that bai ln. Lien doanh hien nay cung
ngay cang tr nen pho bien trong lnh vc phat trien cong
nghe mi.
Trong lnh vc cua chnh sach canh tranh, van e at ra
la can can nhac kha nang giam xuong cua mc o canh tranh
oi lai vi li nhuan tiem nang cua viec ket hp rui ro
(pooling of risk), chia se chi ph von va lan truyen kien thc.
Hien nay, co nhng cuoc tranh luan soi noi nhieu quoc gia
ve viec xem lieu co nen a cac lien doanh vao s phan quyet
cua luat canh tranh hay khong.
114. Lerner Index (Ch so Lerner)
Mot phng phap o lng c e ngh bi nha kinh te
A.P. Lerner e o lng s oc quyen (monopoly) hoac sc
manh oi vi th trng (market power). Ch so Lerner
(LI) c tnh nh sau:
Gia ca - Chi ph bien - 1
LI = =
Gia ca E
Vi E la o co gian cua nhu cau theo gia.

72
 Trong trng hp canh tranh hoan hao, LI bang 0. Ch
so nay nh ngha quyen lc oc quyen bang o doc cua ng
cau. Trong trng hp li nhuan toi a cua doanh nghiep can
bang th li nhuan bien (marginal revenue) bang vi chi ph
bien (marginal cost) va LI bang vi nghch ao cua o co
gian cua cau (elasticity of demand).
LI la mot so o tnh va khong ch ra xem lieu s sai
lech gia chi ph bien va gia ca la chi ph phai tra cho s cai
tien hoac xay dng nha xng mi, hay phan anh hieu qua
hn han hn la kha nang cua doanh nghiep trong viec nh
gia cao.
115. Leveraged Boyout (Mua vay von ngoai)
Xem Mua lai, Thon tnh (Buyout)
116. Licensing (Cap phep)
Ch trng hp cho phep lam ieu g o mot cach hp
phap, chang han nh san xuat mot san pham. Giay phep cap
cho ca nhan hay mot cong ty mot quyen ma no khong co
trc o. Mot so giay phep c cap mien ph nhng hau het
eu oi hoi mot khoan thanh toan. Giay phep la mot thoa
thuan hp phap co the cha ng mot so han che ve cach
thc ma no c s dung.
Co hai trng hp tong quat ma giay phep can c
chnh sach canh tranh e y ti. au tien la giay phep cua
chnh phu cho phep gia nhap vao mot nganh cong nghiep ac
biet nao o. He thong giay phep ton tai nhieu nganh nh
cong nghe vien thong (radio va TV), cac nghe nghiep chuyen
mon (nh bac s) va dch vu (ngan hang, ai l). Cac loai giay
phep khac nhau rat nhieu, nhng no thng i kem vi nhieu
han che oi vi doanh nghiep. Nhng han che (hoac nhng
ieu tiet) co the c ap dung cho gia ca, chat lng hoac so

73
lng dch vu. Giay phep chnh phu ai dien cho mot rao
can gia nhap (barrier to entry) quan trong trong nhng
nganh nghe nay.
Loai th hai la bang sang che (patent), ban quyen va
thng hieu ma qua o quyen tac gia (di hnh thc mot
giay phep) c cung cap bi ngi s hu cho mot ben khac
e lam, tai san xuat, mua hoac ban nhng mon o o. Ngi
gi ban quyen, thng hieu va bang sang che co the cap phep
cho nhng ngi khac s dung hoac san xuat hang hoa,
thng e nhan c mot khoan ph co nh hay theo t le.
Trong hau het cac trng hp, ngi gi bang sang che khong
co s phan biet gia viec cap phep va san xuat phat minh cua
anh ta bi v anh ta co the toi a hoa li nhuan thu c
thong qua viec nhan c cac khoan ph cap phep.
Tuy nhien, ngi gi bang sang che khong b buoc phai
s dung hoac cap phep s dung cong nghe cua ho. Nh vay,
co the co mot s han che ve truyen ba cong nghe (restriction
of technology) la cai co the c coi nh rao can gia nhap
(barrier to entry). Trong nhieu quoc gia, co ieu khoan cho
viec thu hoi lai bang sang che hoac ap at bat buoc cap phep
(compulsory licensing) khi ngi ta co the chng minh rang
bang sang che a b lam dung thong qua viec khong s dung
(non-use) hoac chong lai canh tranh. Tren thc te, bat buoc
cap phep t khi c s dung.
117. Limit Pricing (nh gia han che)
nh gia han che la thuat ng dung e ch trng hp
ma mot (hoac cac) cong ty i trc can tr hoac ngan chan s
xam nhap hoac banh trng cua cac cong ty nho. Gia han che
la mc gia thap hn so vi mc gia toi a hoa li nhuan trong
ngan han (short-run profit-maximizing price) nhng cao hn
mc gia canh tranh trong trng hp co canh tranh.

74
 Co nhieu mo hnh ve nh gia han che va co nhieu cuoc
tranh luan ang ke ve viec lieu cac doanh nghiep tham gia
vao hanh vi nay thc s se co li nhuan hay khong. nh gia
han che ham y rang, doanh nghiep phai hi sinh li nhuan
hien tai e ngan can ke xam nhap va kiem li nhuan trong
tng lai. Co ieu khong ro rang la lieu chien lc nay co
luon tot hn nhng chien lc khac khong khi gia ca hien tai
(va li nhuan) ang cao hn, nhng se giam xuong theo thi
gian khi viec xam nhap xay ra.
Trong nhng tai lieu nghien cu ban au ve nh gia
han che, kha nang cua nhng cong ty i trc trong viec thiet
lap nhng gia ca nh vay c gan vi s ton tai cua rao
can gia nhap (barrier to entry) co tnh cau truc. Tuy
nhien, ieu nay oi hoi nhng gia nh kha nghiem ngat ve
hanh vi cua cac doanh nghiep i trc, ac biet la viec nhng
doanh nghiep nay phai gi vng mc san lng khi oi mat
vi s xam nhap va s e doa nh vay phai c cac doanh
nghiep xam nhap tiem nang tin tng. Nhng tai lieu gan
ay hn nhan manh vao rao can gia nhap co tnh chien lc
(strategic barriers to entry) nhat la nhng hanh ong ma
nhng doanh nghiep i trc co the thc hien nham thuyet
phuc nhng ke xam nhap rang ho se khong gap thuan li khi
xam nhap.
118. Lorenz Curve (ng cong Lorenz)
Xem Ch so tap trung (Concentration Indexes)
119. Loss-Leader Selling (Ban chu lo trc)
Mot hanh vi tiep th khi chu lo e ban mot hang hoa
hoac dch vu nham loi keo cac khach hang ang mua nhng
san pham khac vi mot cai gia bnh thng. Trong khi hanh
ong nay la bat hp phap mot so nc, th mot so nc
khac no lai c nhn nhan mot cach khoan dung hn nh
75
mot hnh thc khuyen mai co tac dung kch thch canh tranh
e tang lng ban.
120. Management Buyout (Quan l thon tnh)
Xem Mua lai, Thon tnh (Buyout)
121. Marginal Cost (Chi ph bien)
Xem Chi ph (Costs)
122. Marginal Revenue (Thu nhap bien)
Xem Thu nhap (Revenue)
123. Market (Th trng)
Th trng la ni ngi mua va ngi ban tien hanh cac
giao dch e trao oi mot loai hang hoa hoac dch vu nao o
va la ni ma gia ca cac hang hoa va dch vu nay tien ti mc
can bang. e th trng hoat ong mot cach tron ven (clear)
hoac ung an, so lng hang hoa va dch vu c yeu cau va
cung cap phai bang nhau mot mc gia nao o. vao mot
thi iem nhat nh, th trng co the mc can bang hoac
khong can bang tuy thuoc vao lieu tong cung co bang tong
cau mot mc gia o khong. Th trng co the gii han
mc o a phng, vung hoac quoc gia hay quoc te va khong
nhat thiet oi hoi ngi mua va ngi ban phai trc tiep gap
g nhau. Cong viec kinh doanh cung co the c tien hanh
thong qua viec s dung cac cong cu trung gian. Xem them
nh ngha th trng (Market Definition)
124. Market Concentration (Tap trung th trng)
Xem Tap trung (Concentration)
125. Market Definition (nh ngha th trng)
iem khi au cua bat c phan tch nao ve canh tranh
cung la nh ngha th trng lien quan (relevant). Co hai

76
hng c ban e nh ngha th trng: (i) th trng san
pham, o san pham c ket hp vi nhau; va (ii) th
trng a l, o nhng khu vc a l c ket hp vi
nhau. nh ngha th trng quan tam ca ve cung va cau. Ve
kha canh cau, t quan iem cua ngi mua, san pham phai
co kha nang thay the c. Ve kha canh cung, ngi ban
phai bao gom ca nhng ngi san xuat hoac nhng ngi co
the de dang chuyen oi san xuat sang nhng san pham lien
quan hoac gan co kha nang thay the c. nh ngha th
trng noi chung bao gom ca ngi ban thc te va tiem nang,
co ngha la, nhng doanh nghiep co the nhanh chong thay oi
quy trnh san xuat cua no e san xuat cac san pham thay the
neu gia ca c bao am. C s cua l luan nay nam cho,
nhng doanh nghiep nh vay co khuynh hng lam nan ch
hoac kiem che kha nang cua nhng doanh nghiep ang ton
tai trong viec tang gia len cao hn mc gia canh tranh. a
iem cua ngi mua va ngi ban se quyet nh xem lieu th
trng a l la a phng, vung, quoc gia hay quoc te. Neu
th trng c nh ngha qua hep theo san pham hoac a
l, s canh tranh co y ngha co the c loai tr khoi phan
tch nay. Mat khac, neu th trng san pham va a l c
nh ngha qua rong, mc o cua canh tranh co the qua cao.
nh ngha th trng qua rong hoac qua hep co the dan ti
viec anh gia qua cao hoac qua thap th phan (market
share) va cac ch so o lng s tap trung.
126. Market Failure (That bai cua th trng)
Mot thuat ng tong quat mo ta mot tnh huong ma
trong o ket qua cua th trng khong at ti hieu qua
Pareto (Pareto efficient). That bai cua th trng cung cap
l do cho s can thiep cua chnh phu. Co nhieu nguon goc cho
s that bai cua th trng. Lien quan ti chnh sach canh

77
tranh, l do thch hp nhat la v co s ton tai cua sc manh
oi vi th trng (market power) hoac viec thieu vang
canh tranh hoan hao (pefect competition). Tuy nhien, co
mot so hnh thc khac cua that bai th trng co the bien
minh cho nhng s ieu tiet va s hu cong cong.
Trong trng hp khi mot so ca nhan hoac cong ty gay
ra mot so chi ph va li ch cho nhng ngi khac nhng th
trng lai khong bat ho phai tra chi ph hay c boi hoan
th ta noi co ngoai ng (externality) ton tai. Ngoai ng
tieu cc xay ra khi mot ca nhan hay mot doanh nghiep khong
phai chu ph ton do tac hai ho gay ra (v du nh o nhiem).
Ngoai ng tch cc xay ra khi mot ca nhan hoac doanh
nghiep mang lai li ch cho ngi khac nhng khong c en
bu lai.
Cuoi cung, co nhng trng hp hang hoa va dch vu
khong c cung cap bi th trng (hoac c cung cap vi
so lng khong u). ieu nay xay ra bi v ban chat t nhien
cua san pham, chang han nh san pham co chi ph bien
(marginal costs) rat thap hoac bang 0 va rat kho loai tr mot
so ngi nao o khong cho s dung (goi la hang hoa cong
(public good), v du nh hai ang hoac quoc phong). ieu nay
cung co the xay ra bi tnh chat t nhien cua mot so th
trng khi rui ro ton tai (con c goi la th trng cha hoan
thien (incomplete), v du mot so loai hnh bao hiem y te).
127. Market for Corporate Control (Th trng
cho quyen quan l cong ty)
Trong mot he thong kinh te khi co phieu co quyen bieu
quyet cua mot cong ty c mua, ban mot cach cong khai
thong qua th trng chng khoan, thuat ng th trng cho
quyen quan l cong ty dung e ch mot qua trnh ma qua o,
quyen s hu va quan l cong ty c chuyen giao t mot

78
nhom cac nha au t va quan l sang cho nhom khac. Gia co
phieu cua cong ty c niem yet tren th trng chng khoan
thng c coi nh phong vu bieu (barometer) bieu th mc
o quan l co hieu qua va toi a hoa li ch cua co ong cua
nhng ngi quan l cong ty. Noi mot cach tong quat, cac nha
au t hoac nhng co ong chuyen giao quyen ieu hanh cho
nhng nha quan l chuyen nghiep. Nhng ngi nay la ngi
c thue e quan l cac cong viec cua cong ty nh nh gia
ban san pham, san xuat, au t, tiep th va cac quyet nh
kinh doanh khac. Tuy nhien, co ong co the khong luon luon
trong v tr tot e kiem tra hoac giam sat nhng quyet nh
nay, ac biet la neu co qua nhieu co ong. Trong nhng
trng hp nay, cac nha quan l cong ty co the se khong ra
cac quyet nh toi a hoa li tc cho co ong. Ho co the chon
cach tron tranh trach nhiem bang viec theo uoi cac muc tieu
ca nhan nh ne tranh rui ro, toi a hoa cac khoan tien cong,
tien thng va chi tien cho nhng d an hao nhoang. Phu
thuoc vao nhng thong tin kha dung, gia co phieu cua cong ty
co the b nh gia thap va ieu nay co the khuyen khch e
chiem quyen s hu bi mot nhom co ong va nha quan l co
hieu qua hn chiem quyen s hu cua cong ty. Bang viec
chiem quyen kiem soat va sau o thay oi cach quan l hoac
hanh vi quan l va tai phan bo cac nguon lc, tai san cua
cong ty b thon tnh co the at cac gia tr cao hn.
Th trng cho quyen quan l cong ty i cung vi canh
tranh trong th trng san pham va dch vu ong mot vai tro
quan trong trong viec cung co lan nhau e tang cng hieu
qua (efficiency).
128. Market Power (Sc manh oi vi th trng)
Kha nang cua mot cong ty (hoac mot nhom cac cong ty)
trong viec tang va duy tr gia ban san pham tren mc gia

79
canh tranh c goi la sc manh oi vi th trng hoac sc
manh oc quyen (market/monopoly power). Viec s dung sc
manh oi vi th trng lam giam san lng va ton that phuc
li kinh te.
Mac du nh ngha kinh te chnh xac ve sc manh oi
vi th trng a co nhng thc o thc te lai khong ro
rang. Mot hng tiep can la s dung ch so Lerner (Lener
Index), co ngha ch mc o ma gia ca vt qua chi ph bien
(marginal cost). Tuy nhien, v chi ph bien la mot ai lng
kho co the o lng tren thc te nen mot phng phap thay
the la s dung chi ph kha bien trung bnh (average variable
cost). Mot cach khac na la o lng o co gian cua nhu
cau theo gia (elasticity of demand) cua mot cong ty nao
o bi v no lien he vi gia ca-chi ph (li nhuan) bien cua
cong ty va kha nang tang gia cua no. Tuy nhien, ch so nay
cung kho o lng c.
Viec s dung sc manh oi vi th trng tiem nang
hoac thc te c s dung e quyet nh xem lieu viec giam
ang ke tnh canh tranh (substantial lessening of competition)
co ton tai hoac co kha nang xay ra hay khong. Mot cach tiep
can c chap nhan trong quan l cac vu sap nhap Hoa Ky
va Canada la tm cach d bao xem lieu sau khi sap nhap, cac
ben co the lam cho gia ca tang len mot cach lau dai tren mc
mot ngng nao o (tren t 5-10%). Mc tang nay se bien oi
tuy thuoc vao viec khong thu hut them s xam nhap cua
nhng cong ty mi hoac san xuat nhng san pham thay the.
Kha nang cua cac cong ty trong viec tang va gi gia vt qua
ngng nay c anh gia bi nhng khao nghiem chi tiet ve
nh tnh, nh lng, cau truc th trng va nhan to hanh vi
cua doanh nghiep.

80
 129. Market Share (Th phan)
o lng qui mo tng oi cua mot doanh nghiep trong
mot nganh hoac mot th trng tren c s t le phan tram
tong san lng, doanh so ban hoac nang lc san xuat ma
doanh nghiep o chiem. Ngoai muc tieu li nhuan th mot
trong nhng muc tieu kinh doanh chu yeu cua doanh nghiep
la tang th phan. Th phan, li nhuan va li ch kinh te theo
qui mo thng co moi tng quan dng vi nhau trong nen
kinh te th trng. Mot th phan ln co the lam cho doanh
nghiep co sc manh oi vi th trng (market power).
Xem Tap trung (Concentration), Ch so tap trung
(Concentration Indexes).
130. Merger (Sap nhap)
La s hp nhat (amalgamation) hoac ket hp hai hay
nhieu doanh nghiep vao mot doanh nghiep ang ton tai hoac
thanh lap mot doanh nghiep mi. Sap nhap la mot bien phap
ma nh o doanh nghiep co the tang qui mo va banh trng
vao nhng lnh vc hoac th trng san co hoac con mi oi
vi doanh nghiep. Co nhieu ong lc kch thch viec sap
nhap: e tang hieu qua kinh te (economic efficiency), e
at c sc manh oi vi th trng (market power),
e a dang hoa (diversify), e banh trng vao mot khu
vc th trng a l mi, e kiem them nguon tai chnh va
ong lc nghien cu va trien khai (R&D) Co the chia sap
nhap thanh 3 loai:
Sap nhap theo chieu ngang (Horizontal Merger): viec
sap nhap cac cong ty cung san xuat va ban mot loai san
pham tng t, tc la gia cac cong ty canh tranh nhau. Sap
nhap theo chieu ngang, neu vi mot qui mo ang ke, co the
lam giam tnh canh tranh tren th trng va thng b ieu
tra bi cac nha chc trach ve canh tranh. Sap nhap theo
81
chieu ngang co the c coi nh tch hp theo chieu ngang
(horizontal integration) cac doanh nghiep trong mot th
trng hoac cac th trng khac nhau.
Sap nhap theo chieu doc (Vertical Merger): viec sap
nhap cac cong ty hoat ong cac cong oan san xuat khac
nhau, v du t nguyen lieu tho ti san pham cuoi cung va
phan phoi. Mot v du la nha san xuat thep sap nhap vi mot
nha san xuat cac nguyen lieu quang sat. Sap nhap theo chieu
doc thng lam tang hieu qua kinh te mac du thnh thoang
no co the gay ra cac tac ong chong lai canh tranh. Xem
them Tch hp theo chieu ngang (Vertical Integration).
Sap nhap conglomerat (Conglomerate Merger): sap nhap
gia cac cong ty khong co lien he trong cong viec, v du gia
nha san xuat o to va nha san xuat thc pham.
131. Mobility Barriers (Rao can di ong)
Rao can di ong la nhng nhan to ngan can kha nang
cua mot doanh nghiep trong viec tham nhap hoac thoat khoi
mot nganh, hoac di chuyen t mot phan nganh nay sang mot
phan nganh khac. Rao can di ong do o la mot thuat ng
tong quat, no bao gom rao can gia nhap (barriers to
entry), rao can thoat khoi nganh va rao can s thay oi v
tr th trng trong noi bo nganh. ac biet hn na, rao can
di ong co the bao gom rao can di chuyen t mot nhom doanh
nghiep chien lc ben trong mot nganh ti mot nhom khac.
132. Monopolistic Competition (Canh tranh oc
quyen)
Canh tranh oc quyen mo ta mot cau truc nganh ket
hp cac yeu to cua ca oc quyen (monopoly) va canh
tranh hoan hao (pefect competition). Cung nh trng
hp canh tranh hoan hao, canh tranh oc quyen co rat nhieu

82
ngi ban va viec xam nhap hay thoat ra mot nganh tng
oi de dang. Tuy nhien, khong giong canh tranh hoan hao,
san pham trong canh tranh oc quyen co mot so khac biet, do
o doanh nghiep co mot ng cau doc xuong nen no co kha
nang tac ong en gia ca. Theo ngha nay, doanh nghiep
hanh ong nh mot ke oc quyen, mac du ng cau co gian
nhieu hn trong trng hp oc quyen (xem o co gian cua
nhu cau (Elasticity of demand)). Nh vay, mac du san
pham co khac biet nhng no co the thay the c va nh vay
ng cau cua moi doanh nghiep se phu thuoc vao gia cua cac
doanh nghiep canh tranh san xuat loai san pham tng t.
Canh tranh oc quyen co le la mot cau truc th trng
thong dung nhat, ac biet trong cong nghiep dch vu. Mac du
vay, co the coi canh tranh oc quyen la phi hieu qua
Pareto (Pareto inefficient) bi v gia can bang vt qua
chi ph bien. S phi hieu qua nay la ket qua cua viec san xuat
nhieu loai san pham. Bi v co nhieu cong ty va co s t do
trong viec xam nhap va thoat khoi nganh, canh tranh oc
quyen khong b coi la van e trong chnh sach canh tranh.
Tai iem can bang, nhng doanh nghiep canh tranh oc
quyen khong kiem c hoac kiem c rat t li nhuan kinh
te.
133. Monopolization (oc quyen hoa)
Nhng co gang bi mot doanh nghiep chi phoi
(dominant firm) hoac mot nhom cac doanh nghiep tng oi
ln duy tr hoac tang quyen kiem soat th trng thong qua
nhng hanh vi chong lai canh tranh (anticompetitive
practices) nh uh gia e ban pha gia (predatory
pricing), ngan chan trc (pre-emption of facilities) va tch
thu tai san e tra n (foreclosure of competition). Xem them

83
phan thao luan trong Lam dung v the chi phoi (Abuse of
dominant position).
134. Monopoly (oc quyen)
oc quyen la mot tnh huong trong o ch co mot ngi
ban duy nhat tren th trng. Trong phan tch kinh te theo
truyen thong, oc quyen c coi la cc oi lap cua canh
tranh hoan hao (perfect competition). Theo nh ngha,
ng cau cua nha oc quyen cung la ng cau cua nganh va
doc xuong. Nh vay, nha oc quyen co mot quyen lc ln
trong viec nh gia, co ngha la la ngi quyet nh gia hn la
ngi nhan gia.
So sanh gia ket qua oc quyen va ket qua cua canh
tranh hoan hao cho thay rang: nha oc quyen se an nh mot
gia cao hn, san xuat mot mc san lng thap hn va li
nhuan kiem c se tren mc trung bnh (thng c goi
la li nhuan oc quyen). ieu nay cho thay ngi tieu dung se
phai chu gia ca cao hn, dan en that thoat/ton that phuc
li (deadweight welfare loss). Them vao o, thu nhap se
c chuyen giao t ngi tieu dung en doanh nghiep oc
quyen.
Nhng l luan trc ay ch thuan tuy phan tch tnh tai
va ch ch ra c phan nao nhng tac hai co the co cua oc
quyen. Co l luan cho rang, doanh nghiep oc quyen, thoat
c khoi phan ln ap lc canh tranh se khong co ong c
thch ang e toi thieu hoa chi ph hoac tien hanh cac thay
oi cong nghe. Hn na, cac nguon lc co the b lang ph
trong cac co gang at en v the oc quyen. Ngoai ra, mot l
luan phan bac lai la mot mc o quyen lc oc quyen la can
thiet e kiem c nhieu li nhuan va sau o se tao ra cac
khuyen khch cho s oi mi.

84
 oc quyen nen c phan biet vi sc manh oi vi
th trng (market power). Thuat ng sau e ch moi
trng hp trong o doanh nghiep co mot ng cau doc
xuong va co the kiem c li nhuan bang cach tang gia len
cao hn mc gia canh tranh. Sc manh oi vi th trng co
the xay ra khong ch khi co oc quyen ma con khi co oc
quyen nhom ban (oligopoly), canh tranh oc quyen
(monopolistic competition), hoac co doanh nghiep chi
phoi (dominant firm).
oc quyen ch co the tiep tuc ton tai neu co rao can
gia nhap (barriers to entry). Rao can duy tr oc quyen
thng i oi vi s bao ve hp phap c tao ra thong qua
cac giay phep (patent) va nhng quyen oc quyen. Tuy
nhien, mot so s oc quyen c tao lap va duy tr thong qua
cac hanh vi chien lc hoac li the kinh te theo qui mo. Loai
sau c goi la oc quyen t nhien (natural monopoly)
thng c ac trng bi viec giam rat nhanh trong dai han
chi ph trung bnh va chi ph bien va tam mc cua th trng
ch u cho cho mot doanh nghiep tan dung kha nang phat
huy li the kinh te nh qui mo.
Trong khuon kho cua luat va chnh sach canh tranh, oc
quyen thng c nh ngha nh mot doanh nghiep chiem
lnh gan 100% th phan. Cac the che phap luat khac nhau se
tiep can khai niem oc quyen theo cac cach khac nhau tuy
thuoc vao tieu chuan ve th phan (market share). Xem
them Doanh nghiep chi phoi (Dominant Firm).
135. Monopoly Power (Quyen lc oc quyen)
Xem Sc manh oi vi th trng (Market Power)
136. Monopoly Rent (Li nhuan oc quyen)
Xem Li nhuan ac quyen/Tien thue (Rent)

85
 137. Monopsony (oc quyen mua)
oc quyen mua la trng hp tren mot th trng ch co
duy nhat mot ngi mua. Khi ch co mot hoac rat t ngi
mua, th trng c coi nh co oc quyen nhom mua
(oligopsony). Noi chung, khi ngi mua co mot so anh hng
tren gia ca cac au vao cua ho th ngi ta noi ho co kha
nang ve oc quyen mua.
Ban than oc quyen mua (hoac oc quyen nhom mua)
thng khong phai la moi ban tam cua chnh sach canh tranh
mac du no se lam canh tranh yeu i. oc quyen mua (hoac
oc quyen nhom mua) tr nen co lien quan vi luat phap ve
canh tranh khi ket hp vi oc quyen hoac oc quyen nhom
ban co ngha la ket hp vi sc manh oc quyen.
Noi chung, oc quyen nhom mua thng c lu y khi
xac nh cau truc th trng. V du trong trng hp co oc
quyen ban, se rat co ch e th xem tam mc ma sc manh
oc quyen nh vay b bu tr bi nhng ngi mua ay quyen
lc. ieu nay thnh thoang c am ch nh la the lc lam
can bang (countervailing power). Kha nang cua doanh nghiep
trong viec tang gia, tham ch khi no la nha oc quyen ban, co
the b giam bt hoac loai bo bi oc quyen hoac oc quyen
nhom mua. Tuy theo tam mc ma gia ca au vao co the c
kiem soat va theo cach nay ngi tieu dung co the c li
hn.
Khai niem ve sc manh oc quyen mua cung c s
dung trong trng hp tch hp theo chieu doc hoac sap nhap.
Noi chung co s ong y rang, ni nao ma sc manh oc quyen
mua ton tai, o se co s khuyen khch cho viec tch hp
theo chieu doc. Hn na, ngi ta co the thay rang mot so
trng hp, tch hp theo chieu doc - tham ch khi xay ra
gia mot nha oc quyen ban va mot ngi oc quyen mua

86
(oc quyen song phng) - th van co the lam tang hieu qua
kinh te.
138. Nash Equilibrium (iem can bang Nash)
L thuyet ve oc quyen nhom ban (oligopoly) khong
hp tac cho thay rang quyet nh cua mot doanh nghiep se
tac ong en oi thu canh tranh. Gia nh thong dung nhat
la moi doanh nghiep se la chon chien lc e toi a hoa li
nhuan cua mnh vi viec tnh en quyet nh toi a hoa li
nhuan cua cac oi thu. Ket qua se dan en iem can bang
Nash, c phat trien bi chuyen gia ve l thuyet tro chi
John Nash.
iem can bang Nash la mot chien lc la chon e
khong doanh nghiep nao co the thu li hn bang cach thay
the chien lc cua no, trong khi a ton tai chien lc cua oi
thu. Nh vay, iem can bang Nash ai dien cho s ap tra
tot nhat bi bat c doanh nghiep nao vi chien lc a c
xac nh cua nhng doanh nghiep khac.
Xem xet mot trng hp oc quyen song phng
(duopoly), vi moi trong so 2 doanh nghiep ang la chon
chien lc cua mnh. Chien lc c moi ben chon se la
iem can bang Nash neu doanh nghiep A la chon chien lc
toi a hoa li nhuan cua mnh vi chien lc cua doanh
nghiep B a nh va B cung toi a hoa li nhuan cua mnh
vi s la chon a co cua A.
Cac chien lc am ch en quyet nh cua doanh nghiep.
Chien lc co the bao gom so lng, gia ca, hoac bat c quyet
nh thch hp nao (chang han nh R&D, au t hoac chon
la v tr). S la chon se phu thuoc vao ban chat cua van e.
Khi phan tch chien lc bao gom ca so lng, ket qua iem
can bang c goi la iem can bang Cournot (Nash)
(Cournot (Nash) equilibrium). Khi chien lc bao gom gia
87
ca, no c goi la iem can bang Bertrand (Nash)
(Bertrand (Nash) equilibrium).
139. Natural Monopoly (oc quyen t nhien)
oc quyen t nhien ton tai trong mot th trng cu the
neu mot doanh nghiep rieng le co the phuc vu th trng o
vi mot cai gia thap hn bat ky s phoi hp cua hai hay
nhieu doanh nghiep nao khac. oc quyen t nhien nay sinh
t ac tnh cua cong nghe san xuat, thng gan vi nhu cau
cua th trng va khong phai t hanh ong cua chnh phu
hoac oi thu canh tranh (xem oc quyen (Monopoly)). Noi
chung, oc quyen t nhien c ac trng bi s doc xuong
cua ng chi ph trung bnh dai han va ng chi ph bien
va tam mc cua th trng ch u cho mot doanh nghiep khai
thac ay u li the kinh te nh qui mo.
Ve thc chat, oc quyen t nhien ton tai bi v li the
kinh te theo qui mo (economies of scale) va li the
kinh te theo pham vi (economies of scope) co qui mo
tng oi ln so vi nhu cau cua th trng. Ngi ta cung cho
rang oc quyen t nhien con ton tai trong mot so bo phan cua
nhieu nganh cong nghiep nh: ien nang, ng sat, kh t
nhien va vien thong do hieu qua san xuat oi hoi ch can mot
doanh nghiep ton tai. V vay, oc quyen t nhien thng la
muc tieu ieu tiet cua chnh phu. S ieu tiet co the bao gom
gia ca, chat lng va/hoac ieu kien gia nhap.
140. Negative Externality (Ngoai ng tieu cc)
Xem Ngoai ng (Externalities)
141. Non-Price Predation (Pha gia phi gia ca)
Pha gia phi gia ca la mot hnh thc cua hanh vi chien
lc (strategic behaviour) bao gom ca nang chi ph cua oi
thu canh tranh. ieu nay co kha nang t ton kem hn va nh
88
vay co li nhuan hn viec nh gia e ban pha gia
(predatory pricing). Cach thc ien hnh la s dung chnh
phu hoac qui trnh luat phap e lam mat li the canh tranh
cua ch thu. Mot cong ty co the co kha nang lam cho oi thu
phai lam vao mot qua trnh kien tung rac roi hoac ton nhieu
chi ph quan l vi chi ph thap nhat cho mnh.
142. Oligopoly (oc quyen nhom ban)
oc quyen nhom ban la mot th trng co ac trng bi
mot so nho cac doanh nghiep y thc c rang ho phu thuoc
vi nhau trong chnh sach ve gia ca va san lng. So lng
doanh nghiep cung u nho e cho phep moi doanh nghiep co
sc manh oi vi th trng (market power).
oc quyen nhom ban co khac biet ang ke so vi canh
tranh hoan hao (perfect competition) bi v moi doanh
nghiep trong oc quyen nhom phai tnh en s phu thuoc lan
nhau gia ho; khac vi canh tranh oc quyen
(monopolistic competition) bi v cac doanh nghiep co mot
s kiem soat nao o oi vi gia ca va vi oc quyen
(monopoly) bi v nha oc quyen khong co oi thu. Noi
chung, s phan tch ve oc quyen nhom ban lien quan en cac
tac ong phu thuoc tng ho gia cac doanh nghiep trong cac
quyet nh ve gia ca va san lng.
Co mot so hnh thc oc quyen nhom ban khac nhau.
Khi tat ca cac doanh nghiep co cung (hoac gan cung) mot qui
mo nh nhau, ay la oc quyen nhom ban can xng. Neu
khong phai trng hp nay th c goi la oc quyen nhom
ban khong can xng. Mot dang oc quyen nhom ban khong
can xng ien hnh la doanh nghiep chi phoi (dominant
firm). Mot nganh co oc quyen nhom ban co the san xuat cac
san pham ong nhat/khong khac biet (homogeneous/

89
undifferentiated) hoac no co the san xuat san pham khong
ong nhat/khac biet (heterogeneous/ differentiated).
S phan tch hanh vi oc quyen nhom ban thng gia
nh ve oc quyen nhom ban can xng, thng la lng oc
quyen ban (duopoly). Tuy thuoc vao viec oc quyen nhom
ban la khac biet hoac khong khac biet, iem quan trong la
xac nh cach thc cac doanh nghiep hoat ong trong boi
canh ho nhan thc c s phu thuoc lan nhau.
Noi chung, co hai cach tiep can tong quat cho van e
nay. Cach th nhat la gia nh cac doanh nghiep hanh ong
hp tac vi nhau. Nh vay, ho thong ong e toi a hoa li
nhuan oc quyen ket hp (joint monopoly profits).
Cach th hai la gia nh rang cac doanh nghiep nay hanh
ong oc lap hoac khong hp tac. S phan tch hanh vi oc
quyen nhom ban di gia nh cac doanh nghiep khong hp
tac hnh thanh nen can ban ve l thuyet oc quyen nhom
ban.
Trong l thuyet ve oc quyen nhom ban khong hp tac,
co s phan biet gia cac mo hnh trong o doanh nghiep chon
so lng va mo hnh ma doanh nghiep chon gia ca. Mo hnh
ve xac nh san lng thng c biet en di cai ten mo
hnh Cournot va mo hnh xac nh gia ca c biet en nh
mo hnh Bertrand.
143. Oligopsony (oc quyen nhom mua)
Xem oc quyen mua (Monopsony)
144. Opportunity Costs (Chi ph c hoi) (hoac
Alternative Costs (Chi ph thay the))
Mot khai niem c ban trong kinh te hoc ma theo o, chi
ph s dung nguon tai nguyen trong mot hoat ong c o
lng bang cach so sanh vi cach s dung thay the tot nhat

90
cho hoat ong nay. Chi ph c hoi hoac chi ph thay the cua
viec san xuat mot n v san pham Y la chi ph b hy sinh do
viec s dung cac nguon lc e san xuat no thay v san xuat
cai khac. Neu mot so c hoi b bo l, chi ph thch hp la gia
tr c quy cho cach s dung tot nhat (hoac cao nhat). Chi
ph c hoi cung con thng c goi la chi ph an (implicit
costs) va mac du khai niem nay la trung tam cua kinh te hoc
nhng no khong de dang o lng c. Dong ph ton tien
mat la chi ph cong khai va c o lng bi cac nguyen
tac ke toan chnh thong. Xem them Chi ph (Costs).
145. Ownership Concentration (Tap trung quyen s
hu)
Xem Tap trung (Concentration)
146. Package Tie-in (Ban kem)
Xem Bundling
147. Parent (Cong ty me)
La mot cong ty s hu hoac van hanh mot so cong ty
khac, c goi la cac cong ty phu thuoc (subsidiaries).
Mot cong ty me co the la cong ty chu von (holding
company) nhng no se khong con dang nay neu no chu
ong van hanh cac cong ty phu thuoc (subsidiaries).
148. Pareto Efficiency (Hieu qua Pareto)
Hieu qua Pareto con c goi la hieu qua phan bo
(allocative efficiency) xay ra khi cac nguon lc c phan bo
sao cho khong the lam cho mot ngi nao o c li hn ma
lai khong gay bat li cho ngi khac. Khi xem xet en trng
hp hieu qua Pareto, ngi ta thng gia nh rang san pham
a c san xuat theo cach hieu qua nhat (chi ph thap nhat).
Thuat ng toi u Pareto (Pareto optimality) thng c s

91
dung thay the vi hieu qua Pareto. oi khi, toi u Pareto c
danh e ch trng hp khi ca s san xuat va hieu qua phan
bo cac nguon lc eu at c.
149. Patents (Bang sang che)
Bang sang che cho phep nha au t c oc quyen s
dung phat minh cua ho trong mot thi gian nhat nh. Li
nhuan sinh ra t bang sang che rat co ch ve mat xa hoi bi
v no khuyen khch cac hanh ong phat minh. Neu khong co
bang sang che, cac nganh mang tnh canh tranh co the tao ra
qua t cac phat minh. au t vao hoat ong sang che la chi
ph chm (sunk costs) va neu khong co s bao ve cua bang
sang che e cho phep cac nha au t thu lai c chi ph au
t nay th hoat ong sang tao se sut giam.
150. Pefect Competition (Canh tranh hoan hao)
Canh tranh hoan hao c nh ngha bi 4 ieu kien
(trong mot th trng c van hanh tot:
a) Co mot so ln ngi mua va ngi ban ma khong
ai co the ch t mnh tac ong ti gia th trng.
ieu nay co ngha rang ng cau cua moi doanh
nghiep se co gian vo tan. Xem o co gian cua
cau (Elasticity of Demand).
b) Trong dai han, cac nguon lc phai c t do di
chuyen, ieu nay co ngha rang khong ton tai cac
rao can gia nhap va thoat khoi nganh.
c) Moi tac nhan tham gia th trng (gom ca ngi
ban va ngi mua), phai co kha nang tiep xuc ay
u vi nhng kien thc thch hp cho qua trnh
san xuat va quyet nh tieu dung.
d) Cac san pham la ong nhat.

92
 Khi cac ieu kien nay c thoa man trong bat ky mot
nen kinh te th trng nao c van hanh tot, th trng se
co tnh canh tranh hoan hao. Khi ieu kien nay c thoa
man tren moi th trng, ta noi nen kinh te co tnh canh
tranh hoan hao.
Trong nh ngha nay ve canh tranh hoan hao, cai lam
c s cho ket luan rang nen kinh te co tnh canh tranh hoan
hao la no phai at c hieu qua Pareto (Pareto
efficient). Vi nhng ieu kien nay, gia ca cua hang hoa
c san xuat bang vi chi ph bien (marginal cost) va moi
hang hoa se c san xuat vi ph ton thap nhat.
Tren thc te, khai niem tren ay ve canh tranh co the
b rat nhieu han che trong lnh vc ra chnh sach. Do o, mot
so nha kinh te cho rang, muc tieu cua chnh sach canh tranh
khong phai la at ti canh tranh hoan hao ma nen la mot
muc tieu thc te hn nh at ti kha nang the canh tranh
(workable competition).
Mot bat li na cua viec s dung khai niem canh tranh
hoan hao nh mot muc tieu chnh sach la cha chac rang,
canh tranh hoan hao la ieu ang mong muon tr khi no co
the c at ti tren moi th trng. Xem L thuyet ve cai
tot nhat th nh (Second Best, Theory of).
151. Per se Illegal (Bat hp phap)
Xem Qui tac hp l (Rule of Reason)
152. Positive Externality (Ngoai ng tch cc)
Xem Ngoai ng (Externalities)
153. Predatory Pricing (nh gia e ban pha gia)
Mot chien lc co tnh toan can than, thng c s
dung bi doanh nghiep chi phoi, nham ay cac oi thu canh

93
tranh ra khoi th trng bang viec nh gia rat thap hoac ban
vi gia di chi ph bien (incremental costs) (trong thc te
thng bang vi chi ph kha bien trung bnh). Khi ngi pha
gia a thanh cong trong viec ay nhng oi thu canh tranh
hien tai ra khoi th trng va ngan can s xam nhap mi cua
cac doanh nghiep khac, no co the tang gia va kiem c li
nhuan cao hn.
Cac tai lieu kinh te ve l do va hieu qua cua viec nh
gia e ban pha gia rat phong phu. Nhieu nha kinh te a at
cau hoi ve tnh hp l cua viec nh gia e ban pha gia tren
nhng nen tang nh: muc tieu hat oi thu canh tranh ra khoi
th trng khong de dang at c; gia nh ve tnh tng oi
hieu qua cua th trng von; s xam nhap va tai xam nhap
cua cac cong ty khi khong co cac rao can lam giam c may
cua nhng ngi pha gia trong viec bu ap lai nhng khoan
lo trong thi ky pha gia.
Tuy nhien, mot so nha kinh te l luan rang viec nh gia
e ban pha gia co the kha thi neu no c tien hanh e lam
suy yeu (soften) oi thu canh tranh nham muc tieu thon
tnh ve sau hoac neu oi thu tiem tang cua viec ban pha gia
co t thong tin ve chi ph va nhu cau th trng hn la ngi
ban pha gia.
154. Preemption of Facilities (Ngan chan trc)
Xem Rao can gia nhap (Barriers to Entry), Hanh
vi chong canh tranh (Anticompetitive Practices).
155. Price Cartel (Cacten gia)
Xem Cacten (Cartel)
156. Price Discrimination (Phan biet gia)
S phan biet gia xay ra khi cac khach hang trong cac
phan khuc th trng khac nhau phai tra cac gia khac nhau

94
cho cung mot hang hoa va dch vu v nhng l do khong lien
quan en chi ph. Phan biet gia ch co hieu qua neu ngi tieu
dung khong the kiem li bang cach ban lai hang hoa va dch
vu o cho ngi tieu dung khac. Phan biet gia co the dien ra
di nhieu hnh thc, bao gom ca viec nh nhng gia khac
nhau cho nhng nhom tuoi khac nhau, khu vc a l khac
nhau va nhng loai ngi tieu dung khac nhau (v du nh
ngi s dung ien tieu dung vi ngi s dung ien vi muc
ch kinh doanh).
Khi nhng th trng phu co the c nh dang va
phan khuc th doanh nghiep co the tm c li nhuan neu
nh gia cao hn th trng ma nhu cau t co gian (xem o
co gian cua cau (Elasticity of Demand)). ieu nay co the
dan ti lam tang tong san lng, la mot tac ong ung ho
canh tranh.
S phan biet gia cung co the co ket qua chong lai canh
tranh. V du, doanh nghiep chi phoi (dominant firms) co
the ha thap gia trong nhng th trng nao o e loai bo
nhng oi thu canh tranh manh a phng. Tuy nhien, con
co s tranh cai ang ke ve viec lieu s phan biet gia co thc
s la mot cong cu trong viec han che canh tranh hay khong.
Phan biet gia cung thch hp trong nhng nganh b ieu
tiet khi ngi ta thng nh nhng gia khac nhau tai nhng
thi iem khac nhau hoac nh gia thap hn cho nhng ngi
mua so lng ln.
157. Price Fixing Agreement (Thoa thuan an nh
gia)
Mot thoa thuan gia nhng ngi ban e tang hoac an
nh gia nham han che s canh tranh gia cac cong ty va
kiem c li nhuan cao hn. Thoa thuan an nh gia c
thiet lap bi nhng cong ty co gang hanh ong mot cach tap
95
the nh oc quyen (monopoly). e chi tiet hn, xin xem
cac muc t Thoa thuan (Agreement), Cacten (cartel),
Cau ket (collusion).
158. Price Leadership (Lanh ao gia)
Gia ca va s thay oi gia ca c thiet lap bi doanh
nghiep chi phoi (dominant firm) hoac mot doanh nghiep
c nhng doanh nghiep khac trong nganh chap nhan lam
ngi lanh ao gia va san sang theo sau. Khi s lanh ao gia
c chap nhan, e tao thuan li cho cau ket, ngi lanh ao
gia noi chung co khuynh hng nh mot cai gia u cao e
doanh nghiep du t hieu qua nhat tren th trng cung co the
kiem c li nhuan tren mc gia canh tranh.
159. Price Regulation (ieu tiet gia)
Chnh sach xac nh gia bi c quan chnh phu, qui nh
cua phap luat hoac cac c quan co tham quyen. Thong qua
chnh sach nay, mot mc gia ca toi thieu hoac toi a co the
c xac nh. ieu tiet gia co the bao gom nhng hng
dan xac nh bien o ma gia ca co the tang len trong trng
hp co kiem soat li tc. C s e da tren o gia ca b ieu
tiet c xac nh khac nhau. o co the la chi ph, li nhuan
au t, khoan them vao ph
160. Producers Surplus (Thang d cua ngi san xuat)
Xem That thoat/ton that phuc li (Deadweight
Welfare Loss)
161. Privatization (T nhan hoa)
e ch trng hp chuyen quyen s hu va kiem soat
cac tai san, doanh nghiep va hoat ong kinh doanh cua chnh
phu hoac cac bang sang khu vc t nhan. S chuyen oi nay
c tien hanh di hnh thc phat hanh va ban co phan

96
hoac phan phoi toan bo co phan ra cong chung. Theo ngha
rong, thuat ng t nhan hoa bao gom ca cac chnh sach khac
nh thau ra ngoai (contracting out), co ngha la mac du cong
viec c to chc va tai tr t nguon cong cong nhng lai
c tien hanh bi cac cong ty t nhan, v du nh don dep
ng pho, don rac, xay nha, giao duc. Chnh sach t nhan
hoa c tien hanh mot cach rat manh me Anh va t o
c ap dung nhieu quoc gia tren the gii.
162. Product Differentiation (Khac biet hoa san
pham)
Cac san pham c coi la co s khac biet khi khac nhau
thc s ve tnh chat vat l hay ac tnh hoac co s khac nhau
ma ngi mua co the nhan thay c e qua o ho a thch
san pham nay hn nhng san pham cua cac oi thu canh
tranh. San pham c khac biet hoa nham muc ch ban c
vi gia cao hn hoac tang lng hang ban ra. Khac biet hoa
co the xay ra oi vi hnh dang ben ngoai, chat lng, o
ben, dch vu i kem (v du nh bao hanh, dch vu sau khi ban
va thong tin), hnh anh va v tr a l. Cac doanh nghiep
cung thng tham gia vao cac hoat ong quang cao va khuyen
mai e tao s khac biet ni san pham cua ho. Khac biet hoa
san pham co the lam nay sinh rao can gia nhap (barriers
to entry) nhng sau o no lai co the tao ieu kien thuan li
cho s gia nhap va xam nhap th trng bi cac doanh nghiep
co san pham c ngi tieu dung a chuong hn nhng san
pham ang ton tai tren th trng. Cung nen chu y rang, cac
san pham c khac biet hoa khong nen b lam lan vi cac
san pham khong ong nhat (heterogenous products). San
pham khong ong nhat la san pham khac nhau va khong de
dang c thay the cho nhau, ngc lai gia nhng san pham
c khac biet hoa co the thay the cho nhau mot mc o

97
nao o. Xem them San pham ong nhat (Homogenous
Products).
163. Profit (Li nhuan)
Xet ve y ngha kinh te, li nhuan la phan thang d vt
len tren mc li nhuan bnh thng cua von. Li nhuan c
nh ngha nh la phan vt len cua tong thu nhap oi vi
chi ph c hoi (opportunity cost) cua viec san xuat san
pham nay. Nh vay, neu doanh nghiep co mot li nhuan kinh
te bang 0 th no van ang kiem c mot mc li tc trung
bnh hoac li tc canh tranh. Do o, li nhuan kinh te dng
bieu th rang doanh nghiep ang kiem c mot mc li
nhuan cao hn mc canh tranh bnh thng.
Li nhuan kinh te (economic profits) khong ong nhat
vi li nhuan ke toan (accounting profits). Trong ke toan, li
nhuan n gian la phan vt len cua thu nhap so vi cac chi
ph cong khai e kiem c li nhuan. Chi ph nh vay khong
tnh en chi ph c hoi va khong bao gom mc li tc bnh
thng cua von. Hn na, cac ke toan vien xac nh li nhuan
cung khac nhau va chung co the khac nhau gia cac quoc gia.
oi vi chnh sach canh tranh, van e la li nhuan kinh
te dng co the (nhng khong nhat thiet) bieu hien s ton tai
cua sc manh oi vi th trng (market power). Tuy
nhien, do li nhuan kinh te khong quan sat cong khai c
nen ta phai s dung li nhuan ke toan. Li nhuan ke toan
dng co the khong phan anh g khac hn la mot mc li tc
bnh thng hoac mc canh tranh co the at c. Xem
Kha nang sinh li (Profitability).
164. Profitability (Kha nang sinh li)
o lng kha nang sinh li la mot van e noi bat trong
cac tai lieu nghien cu thc nghiem ca ve kinh te to chc

98
cong nghiep lan trong viec giai quyet cac trng hp chong t
rt. Mot van e ang tranh cai la mc o nao cua kha nang
sinh li ve mat ke toan th bieu th cho s ton tai cua quyen
lc oc quyen.
Co nhieu phng phap o lng kha nang sinh li a
c thc hien. Ty suat li nhuan tren von chu s hu hoac
tai san c nh ngha nh la li nhuan (profits) ke toan
chia cho von hoac tai san. Li nhuan co the c tnh trc
hoac sau thue va co the bao gom hoac khong bao gom khoan
tra lai. Thong thng, khoan tra lai c loai tr ra khi tnh
ty suat li nhuan cua von nhng c gop vao khi tnh ty
suat li nhuan tren tai san. Ty suat li nhuan cua tai san
phan anh ket qua hoat ong va kinh doanh ch khong phan
anh quyet nh tai chnh nen lai suat kinh doanh nen c
loai tr ra.
Nhieu nghien cu thc te a s dung khai niem ve chi
ph-gia ban bien, c nh ngha la doanh thu tr i chi ph
kha bien roi chia cho doanh thu. Cach o lng nay hau nh
loai tr nhieu chi ph ve von, nhng c a thch v no lien
he vi ch so Lerner (Lerner Index).
Cuoi cung, mot so ngi s dung ch so Tobin q, c
nh ngha nh gia th trng cua mot doanh nghiep chia cho
chi ph thay the tai san hu hnh. Gia th trng cua doanh
nghiep c quyet nh tren th trng chng khoan. Bi v
th trng chng khoan se phan anh kha nang sinh li dai
han cua doanh nghiep nen ch so q cao hn se phan anh
kha nang sinh li ln hn.
Cau hoi rang lieu cai nao trong nhng cach o lng
nay co the c s dung e o lng li nhuan kinh te (xem
Li nhuan (Profit)) cung b tranh cai rat nhieu. Hn na,
tham ch ngay ca khi co the quyet nh s dung phng phap

99
nao, van co s mau thuan sau sac ve viec nhan nh xem lieu
mot kha nang sinh li cao hn phan anh sc manh oi vi th
trng hay do hieu qua va k nang lao ong cao hn han.
165. Quasi-Rents (Ban-tien thue)
Xem Li nhuan ac quyen/Tien thue (Rent)
166. Rationalization Agreement (Thoa thuan hp
l hoa)
Mot thoa thuan (thng c s chap thuan va cho phep
cua chnh phu) gia cac doanh nghiep trong mot nganh e
ong ca nhng nha may kem hieu qua, giam bt s d tha
nang lc san xuat va sap xep lai san xuat e tang hieu qua
va s hoat ong cua nganh noi chung.
167. Reciprocity (u ai lan nhau)
Mot hnh thc thoa thuan song phng (hoac a phng)
gia cac doanh nghiep e danh nhng ieu kien u ai cho
nhau hoac khi mua va ban t nhau e loai tr nhng ngi
khac. ieu nay co the co tac ong han che canh tranh
va/hoac ngan can s gia nhap cua cac cong ty vao nganh tren
mot so th trng. Moi quan tam ve cac thoa thuan u ai lan
nhau ac biet noi len trong pham vi cua conglomerat. Ngi
ta cho rang cac cong ty phu thuoc trong conglomerat co kha
nang cham tran nhau vi t cach la ngi mua hay ngi ban
trong cac th trng khac nhau. Khi o s u ai lan nhau co
the lam li cho cac cong ty nay bi viec bao am viec thc
hien hp ong hoac bi viec tao ieu kien thuan li cho qua
trnh b mat cat giam gia.
168. Recommended or Suggested Price (Gia
khuyen cao hoac Gia e ngh)
Trong mot so nganh, ngi cung cap co the e ngh hoac
khuyen cao mot mc gia ma mc o san pham co the c
100
ban lai. Trong mot so trng hp, nha cung cap co the ch
nh mot gia toi a cho san pham nham han che viec ngi
ban le tang gia e tang li nhuan bien cua ho va nh vay se
lam giam tong san lng ban ra. Hanh vi nh vay co the
c s dung e tranh vi pham luat chong gi gia ban lai
(resale price maintenance). Viec ch nh va co gang bat
buoc duy tr mot gia toi thieu cho cac san pham la bat hp
phap trong nhieu quoc gia.
169. Refusal to Deal/Sell (T choi giao dch/ban)
Hanh vi khc t viec cung cap mot san pham nao o
cho mot ngi mua, thng la ngi ban buon hoac ngi ban
le. Hanh vi nay co the c s dung e ep buoc ngi ban le
tham gia vao thoa thuan gi gia ban lai (resale price
maintenance) co ngha la khong chiet khau san pham o,
hoac ung ho cho mot thoa thuan giao dch oc quyen
(exclusive dealing) vi mot so ngi mua khac, hoac ban san
pham cho mot tang lp ngi tieu dung hoac khu vc a l
ac biet. T choi giao dch/ban co the xay ra neu ngi mua
b anh gia co rui ro tn nhiem cao, khong co u hang hoa d
tr hoac khong cung cap cac dch vu ban hang thch hp,
quang cao, trng bay san pham Tac ong canh tranh cua
viec t choi giao dch/ban thng c at nang len trong
tng trng hp cu the.
170. Regulation (ieu tiet)
nh ngha mot cach tong quat th ieu tiet la mot s
ap at cac luat le bi chnh phu, c ho tr bi viec s dung
cac hnh phat nham sa oi hanh vi kinh te cua ca nhan
hoac doanh nghiep trong khu vc t nhan. Co nhieu cong cu
va muc tieu ieu tiet. Gia ca, san lng, ty suat li nhuan
(di hnh thc li nhuan, li nhuan bien hoac tien hoa
hong), cong khai thong tin, cac tieu chuan (standards) va
101
gii han s hu la nhng cong cu thng c s dung nhat.
Co nhieu l do khac nhau cho viec ieu tiet kinh te. Mot trong
nhng l do la viec han che sc manh tiem tang oi vi th
trng va tang hieu qua kinh te hoac tranh viec san xuat
trung lap trong trng hp oc quyen t nhien (natural
monopoly). o cung co the la e bao ve ngi tieu dung va
duy tr chat lng va nhng tieu chuan khac bao gom ca tieu
chuan ao c trong trng hp nhng nganh nghe oi hoi
chuyen mon cao nh bac s, luat s
ieu tiet cung co the c s dung e ngan chan canh
tranh qua mc (excessive competition) va bao ve nha san xuat
khoi s bat on nh trong san lng va ieu kien gia ca thap,
e kch thch viec s dung lao ong va phan phoi thu nhap
cong bang hn. Canh tranh qua mc (excessive competition)
hay oi khi con c goi la canh tranh pha san (ruinous
competition) la mot thuat ng co the gay tranh cai va khong
co nh ngha chnh xac trong kinh te hoc. No thng c s
dung e ch tnh trang d tha nang lc san xuat va/hoac s
sut giam nhu cau trong mot nganh. ieu nay lam cho gia ca
giam xuong di mc chi ph kha bien trung bnh, v the
khong khuyen khch au t mi va la nguyen nhan lam mot
so doanh nghiep i trc ri khoi nganh cho ti khi kha nang
san xuat giam xuong ti mc ma cung mot lan na lai gap
cau mot cai gia u e bu lai moi chi ph. Khi cac nha chc
trach can thiep vao tien trnh nay bang cach at ra mot mc
gia toi thieu, s d tha nang lc va phan bo sai lam cac
nguon lc kem theo se co khuynh hng duy tr dai dang
trong nganh. Nhieu nha kinh te s dung ieu nay nh mot v
du cho viec s dung cong cu ieu tiet e kch thch li ch cua
cac nha san xuat t nhan vi cai gia la hy sinh li ch cua
cong chung.

102
 Khong phai tat ca hnh thc ieu tiet c yeu cau hoac
ap at bi chnh phu. Nhieu nganh nghe chuyen mon chap
nhan s t ieu tiet (self-regulation), co ngha la phat trien
va t ap at nhng quy tac chung can at c v li ch
tng ho cua cac thanh vien. T ieu tiet co the c chap
nhan e gi danh tieng nganh nghe chuyen mon cung nh
cac tieu chuan ve giao duc va ao c. No cung co the s dung
nh mot phng tien e an nh gia, han che s gia nhap va
ngan cam mot so hanh vi (v du nh quang cao e han che
canh tranh).
Giai ieu tiet (deregulation) c dung e ch trng
hp giam bt hoac loai bo cac qui nh ieu tiet tren cac ca
nhan hoac doanh nghiep. Giai ieu tiet ngay cang c coi
nh mot bien phap kch thch canh tranh va e th trng
quyet nh nhng van e kinh te nh gia ca, san lng, viec
gia nhap nganh hay nhng van e khac co lien quan.
171. Rent (Li nhuan ac quyen/Tien thue)
Trong kinh te hoc hien ai, tien thue dung e ch phan
thu nhap cua nhng yeu to san xuat co mc cung co nh (at
ai, lao ong, von). Nh vay, tang gia nhng yeu to nay se
khong lam tang so lng co the s dung ma ch lam tang li
tc cho nhng yeu to o. ieu nay khac xa vi cach s dung
thong thng thuat ng nay, o rent c dung e ch
nhng khoan thanh toan cho viec s dung nhng nguon lc
nay.
Cac nha kinh te s dung thuat ng tien thue kinh te
(economic rent) e ch khoan thanh toan cho nhng yeu to ma
nguon cung la co nh mot cach lau dai va ban-tien thue
(quasi-rent) e ch khoan thanh toan c tra cho nhng yeu
to ma nguon cung la co nh nhng ch tam thi. S ton tai
cua tien thue kinh te ham y rang cac nhan to khong the b

103
pha huy hoac tang them. Ban-tien thue ton tai khi cac nhan
to co the c tang them theo thi gian, hoac nguon cung cua
chung co the b giam xuong theo thi gian do khau hao.
Nhng nhan to ien hnh co the co c tien thue hay ban-
tien thue kinh te thng c tra mot khoan vt len khoi
chi ph c hoi (opportunity costs) cua no.
Trong trng hp tien thue kinh te, ngi cung cap
nhan c mot khoan thanh toan vt khoi so lng c yeu
cau e khuyen khch ngi ban cung cap cac nhan to. Mat
khac, ban-tien thue la li nhuan vt khoi khoan c oi hoi
e gi nhng nhan to nay hoat ong, nhng co the khong u
e khuyen khch c ngi cung cap tham gia v tr au
tien.
Khi o kha dung cua hang hoa b han che mot cach gia
tao (v du bi luat phap han che s gia nhap nganh), thu
nhap tang them cua nhng nha cung cap con lai c goi vi
thuat ng la tien thue oc quyen (monopoly rents). S ton tai
tiem nang cua tien thue oc quyen tao khuyen khch cho cac
doanh nghiep tra tien e mua quyen kiem c khoan tien
thue nay. Xem San tm li nhuan ac quyen/San tm ac
li (Rent Seeking).
172. Rent Seeking (San tm li nhuan ac
quyen/San tm ac li)
C hoi e kiem c tien thue oc quyen (xem Li
nhuan ac quyen/Tien thue (Rent)) tao ong lc cho cac
doanh nghiep s dung cac nguon lc khan hiem cua mnh e
bao am quyen c tr nen nha oc quyen. Nhng hanh
ong nh vay thng c goi la san tm li nhuan ac quyen
(san tm ac li). San tm li nhuan ac quyen thng i kem
vi cac khoan chi tieu e thuyet phuc chnh phu ap at s
ieu tiet va ay cung la yeu to tao ra s oc quyen. V du nh

104
han che s gia nhap va kiem soat nhap khau. Tuy nhien, san
tm li nhuan ac quyen cung co the dung e ch cac khoan
chi tieu e tao nen oc quyen t nhan.
Khai niem ve san tm li nhuan ac quyen co the a
xuat phat t hai nha kinh te la Tullock va Krueger. Ca hai
ngi a gia nh rang tiem nang cho tien thue oc quyen se
khuyen khch cac doanh nghiep canh tranh trong viec kiem
c khoan tien thue nh vay. Ket qua se la mot nguon lc
bang vi tien thue oc quyen se c chi tieu e am bao
c s oc quyen. Nh vay, ho cho rang ton that xa hoi bang
vi khoan tien thue oc quyen (hoac li nhuan) v cac nguon
lc nay neu c dung cho hoat ong khac se mang lai hieu
qua cao hn. V l do o, ngi ta cho rang chi ph xa hoi cua
sc manh oc quyen nen bao gom ca t nhat mot phan cua li
nhuan oc quyen. Xem That thoat/ton that phuc li
(Deadweight Loss)
173. Resale Price Maintenance (RPM) (Gi gia
ban lai)
e ch mot trng hp khi ngi cung cap xac nh mot
mc gia toi thieu (hoac toi a) ma tai o san pham nhat thiet
phai c ban lai cho ngi tieu dung. T quan iem cua
chnh sach canh tranh, nh ro mot mc gia toi thieu la ieu
ang quan tam. Ngi ta cho rang, thong qua viec gi gia nh
vay, ngi cung cap co the thc thi mot so s kiem soat tren
th trng san pham. Hnh thc an nh gia theo chieu doc
nay co the ngan can s sut giam gia ban buon va li nhuan
bien cua ngi ban le gay ra do canh tranh. Tuy nhien, mot l
luan khac cho rang ngi ban co the mong muon bao ve danh
tieng hoac hnh anh cua san pham va ngan can nhng ngi
chu lo au tien (loss leader) ha gia e thu hut ngi khach
hang. Cung nh vay, bang cach gi vng mc li nhuan bien

105
thong qua RPM, ngi ban le co the c khuyen khch chi
tieu ln hn vao cac dch vu i kem, au t vao hang ton kho,
quang cao va tham gia vao cac no lc nham banh trng nhu
cau ve san pham cho li ch ho tng cua ca ngi san xuat
va ngi ban le. RPM cung co the c s dung e ngan chan
viec hng li khong phai tra tien (free riding) la
trng hp mot ngi ban le nao o ha thap gia ban e canh
tranh vi nhng ngi ban le khac khong ha thap gia nhng
a s dung thi gian, tien bac nham co gang gii thieu cho
khach hang cac ac tnh va cach s dung san pham. V du,
mot ngi ban le khong giam gia nhng san sang giai thch
va hng dan cach s dung mot san pham phc tap nh may
tnh cho khach hang. Tuy nhien, khach hang sau o se mua
may tnh vi gia re hn t ngi ban le khac khong co hng
dan s dung v ngi nay khong phai chu chi ph gii thieu
san pham. Trong nhieu quoc gia, RPM la bat hp phap (per-se
illegal) vi rat t s mien tr. Nhieu nha kinh te hien nay
ung ho cho viec s dung cach tiep can t nghiem khac hn
trong luat canh tranh vi hien tng RPM va mot so hnh
thc han che theo chieu doc (vertical restraints) khac.
174. Restriction of Entry to the Market (Han che s gia
nhap vao th trng)
Xem Rao can gia nhap (Barriers to Entry), nh
gia han che (Limit Pricing)
175. Restriction of Technology (Han che cong nghe)
Xem Cap phep (Licensing)
176. Restriction on Exportation ( Han che xuat
khau)
Nhng han che c ap at len kha nang xuat khau cua
doanh nghiep. Nhng han che nh vay co the en t chnh

106
phu, thng la e bao ve hoac gi gn nhng nguon tai
nguyen khong tai tao c hoac cac san pham van hoa,
nhng no cung co the en t s cam ket gia cac doanh
nghiep nh mot phan cua thoa thuan cacten. Nhng thoa
thuan nh vay co the nay sinh t s am phan vi quoc gia
nhap khau nh trng hp han che xuat khau t nguyen
(VERs) cua o to Nhat Ban sang Hoa Ky. Cuoi cung, han che
nhap khau co the la mot phan cua cap phep (licensing) ma
theo o, doanh nghiep c cap phep khong c xuat khau
hang hoa e canh tranh vi nhng ngi c cap phep khac,
hoac doanh nghiep ban giay phep. Xem them Cacten xuat
khau (Export Cartel)
177. Restriction on Importation (Han che nhap
khau)
Cac bien phap - thng c chnh phu chap thuan -
nham han che kha nang cua doanh nghiep trong viec tham
nhap vao th trng nc ngoai thong qua nhap khau. Nhng
cong cu thong dung nhat c s dung la thue quan, han
ngach va han che xuat khau t nguyen. Thue quan dung e
anh vao hang nhap khau, nh vay lam cho gia tng oi cua
no at hn so vi hang hoa noi a. Han ngach tac ong trc
tiep ti nhap khau bang cach han che lng hang hoa co the
xam nhap t nc ngoai. Han che xuat khau t nguyen -
phan ln c quy cho Hoa K - cung tng t nh han ngach
la loai han che nh lng. No khac vi han ngach la no
khong c ap at mot cach n phng bi nc nhap khau.
Han che xuat khau t nguyen c cac nc xuat khau ong y
nham tranh trc s ap at thue quan va han ngach.
178. Revenues (Doanh Thu)
Doanh thu (hay tong doanh thu) dung e ch gia tr cua
tong san lng ban ra, co ngha la so lng san pham nhan
107
vi gia tng n v san pham. Doanh thu trung bnh la doanh
thu cho tng n v, bang vi tong doanh thu chia cho tong so
lng n v san pham ban ra. Doanh thu trung bnh do o
bang vi gia ban cua tng n v san pham. Doanh thu bien
(marginal revenue) la phan tang them trong tong doanh thu
khi ban them mot n v san pham.
Doanh thu bien co the bang hoac khong bang vi doanh
thu trung bnh. Mot doanh nghiep hoat ong trong moi
trng canh tranh hoan hao (perfect competition) khong
co quyen kiem soat gia ca. No phai ban moi n v san pham
vi cung mot gia. Nh vay, doanh thu bien (marginal revenue)
bang vi gia ban n v san pham (bang vi doanh thu trung
bnh) va bang hang so.
Mot doanh nghiep co sc manh oi vi th trng
(market power) co mot ng cau doc xuong. Khi o, no
phai giam gia e co the ban c nhieu hn. Nh vay, doanh
thu trung bnh (gia ban) giam xuong. Hn na, co the thay
rang doanh thu bien khong ch giam xuong, ma con nho hn
doanh thu trung bnh.
Mot doanh nghiep toi a hoa li nhuan se nh doanh
thu bien (xem chi ph (costs)) bang vi chi ph bien. Vi mot
doanh nghiep trong moi trng canh tranh hoan hao co gia
ban se bang vi chi ph bien, la ieu kien at en hieu qua
Pareto (Pareto efficiency). Vi nha oc quyen, gia ban ln
hn chi ph bien va do o cao hn gia ban cua doanh nghiep
trong trng hp canh tranh hoan hao. Xem oc quyen
(Monopoly), Canh tranh hoan hao (Pefect
Competition).
179. Ruinous Competition (Canh tranh pha san)
Xem Canh tranh t sat (Cut-Throat Competition)

108
 180. Rule of Reason (Quy tac hp l)
Mot cach tiep can t kha canh luat phap bi cac nha c
quan co tham quyen hoac toa an khi co gang lng nh cac
ac tnh ung ho canh tranh cua mot hanh vi kinh doanh han
che chong lai nhng tac ong phan canh tranh e quyet nh
xem lieu co nen ngan cam hanh vi o hay khong. Mot so han
che th trng khi mi thoat nhn co the c cho rang se
gay ra cac van e ve canh tranh nhng khi c xem xet k
hn lai cho thay co nhng li ch trong viec lam tang hieu
qua. V du, mot nha san xuat co the han che viec cung cap
mot san pham trong nhng th trng a l khac nhau ch
cho cac nha ban le ang hoat ong e co the kiem c nhieu
li nhuan hn va do o nhieu kinh ph e quang cao san
pham va cung cap dch vu tot hn cho ngi tieu dung. ieu
nay co the lam nhu cau ve san pham o tang nhieu hn lng
tang neu ban san pham o vi gia thap hn.
Ngc vi quy tac hp l la tuyen bo mot so hanh vi
kinh doanh la bat hp phap (t ban chat) (per se illegal) co
ngha la luon luon bat hp phap. Thoa thuan an nh gia
(Price fixing agreements) va thoa thuan gi gia ban lai
(resale price maitenance) trong nhieu the che phap luat la
bat hp phap.
181. Second Best, Theory of (L thuyet ve cai tot
nhat th nh)
L thuyet ve cai tot nhat th nh cho rang khi co hai
hay nhieu th trng khong phai canh tranh hoan hao, th
cac co gang e hieu chnh ch mot th trng b meo mo co
the - tren thc te - lam nen kinh te lech xa hn na khoi
hieu qua Pareto (Pareto efficiency). V du, neu co mot
nganh cha bao gi thoa man moi ieu kien cua canh tranh
hoan hao (perfect competition) th van khong ro rang lieu
109
chnh sach toi u co phai la a cac nganh con lai hng ve
canh tranh hoan hao hay khong. Hn na, nhng ieu kien
e at c hieu qua Pareto (Pareto efficiency) trong
nhng tnh huong nay la rat phc tap va khong co kha nang
thc hien c.
Nh vay, viec bao ve chnh sach canh tranh thng oi
hoi nhieu chu y hn cho hieu qua Pareto (Pareto
efficiency). V du, chnh sach canh tranh co the c bao ve
tren nen tang cong bang, dan chu va khuyen khch. Tuy vay,
viec hng ti at en hieu qua Pareto thng c chu trong
nhieu hn trong viec ap dung cac chnh sach canh tranh.
182. Self-Regulation (T ieu tiet)
Xem ieu tiet (Regulation)
183. Seller Concentration (S tap trung cua ngi ban)
Xem Tap trung (Concentration)
184. Selling Below Cost (Ban di gia thanh)
Hanh ong ban san pham vi gia thap hn chi ph san
xuat hoac gia mua vao nham muc ch loai bo oi thu canh
tranh va/hoac tang th phan. Hanh vi nay co the xay ra mot
phan bi v kha nang tai chnh doi dao do nang tui (deep
pockets) hoac s tr cap cheo s dung li nhuan phat sinh
t viec ban nhng san pham khac. Co mot so cach o lng
c a ra e tnh toan xem cai g cau tao nen gia thanh
nhng noi chung hanh vi nay xay ra neu gia ban thap hn
chi ph bien (marginal cost) hoac chi ph kha bien
trung bnh (average variable cost). Mot cau hoi cung co
the c a ra la lieu viec ban mot san pham di gia thanh
co kha thi ve mat kinh te trong dai han hay khong v rang
doanh nghiep co the phai chu mot chi ph cao di hnh thc
ton that ve li nhuan tiem nang. Xem them Ban chu lo
110
trc (Loss Leader Selling), nh gia e ban pha gia
(Predatory Pricing)
185. Shared or Joint Monopoly (oc quyen ket
hp hoac chia se)
Mot hanh vi chong lai canh tranh cua cac doanh nghiep
- thng la oc quyen nhom ban (oligopoly) - nham bao
am li nhuan oc quyen cho nhom cac cong ty nay. Ve c
ban, oc quyen chia se oi hoi mot so hnh thc cua s cau
ket (collusion) nhng dng ngay trc viec thanh lap mot
cacten (cartel) chnh thc. ieu nay cung tng t nh viec
thoa thuan ngam (tacit collusion). V the, trong oc quyen
chia se, cac doanh nghiep co the khong canh tranh nhau e
gianh lay cung mot loai khach hang ma thay vao o la cac
oc quyen a phng.
Ve mat l thuyet, li nhuan nganh khi co ton tai oc
quyen nhom ban (oligopoly) khong hp tac se thap hn
di trng hp oc quyen nen ton tai khuyen khch cho cac
doanh nghiep oc quyen nhom ban co gang phoi hp cac
hanh ong cua ho e at ti mc li nhuan gan vi mc oc
quyen.
186. Shipping Conferences (Hoi ngh/Thoa thuan
van chuyen hang hai)
e ch viec cac cong ty van chuyen hang hai a thanh
lap mot hiep hoi e ong y tren viec nh gia van tai va
hanh khach tren nhng tuyen ng van chuyen khac nhau.
Co nhieu thoa thuan van chuyen hang hai khac nhau nhng
vung khac nhau tren the gii. Ngoai viec thoa thuan nh gia
ph van chuyen, cac thoa thuan van chuyen hang hoa con s
dung mot loat cac chnh sach nh phan chia khach hang, cac
hp ong dai han, cac hp ong nh gia m Trong nhieu

111
the che phap luat, hoi ngh/thoa thuan van chuyen hang hai
c mien tr khoi s ap dung luat canh tranh, nhng ieu
nay ang c thay oi e kch thch hn na tnh canh
tranh va tao nhieu s la chon cho nhng ngi gi hang.
187. Specialization Agreements (Thoa thuan
chuyen mon hoa)
ieu khoan cho phep cac doanh nghiep thanh lap mot
thoa thuan e chuyen mon hoa trong viec san xuat mot
nganh hep hoac san pham cu the e thc hien c li the
kinh te nh san pham ac thu (product specific economies)
(xem Li the kinh te theo qui mo (Economies of Scale)).
Trong nhieu nganh cong nghiep, doanh nghiep co the san
xuat san lng di mc toi u, nhieu loai va trung lap.
Thoa thuan chuyen mon hoa co muc ch hng en viec tao
ieu kien thuan li cho viec tai bo tr san xuat nham at ti
s san xuat co hieu qua trong dai han cac san pham cu the.
Mot ieu khoan nham chnh thc cho phep nhng thoa thuan
nay va mien tr chung khoi s ap dung luat canh tranh co
the la can thiet e am bao e cac doanh nghiep khong b coi
nh thanh lap mot s ket hp (combination) bat hp phap.
Thoa thuan chuyen mon hoa ac biet thch hp trong boi
canh cua mot nen kinh te nho khi th trng co the khong u
ln cho cac doanh nghiep khai pha san pham tiem nang ac
thu e co li the kinh te theo qui mo.
188. Standards (Tieu chuan)
e ch viec xac nh va thiet lap nhng chi tiet va ac
tnh thong nhat cho san pham va/hoac dch vu. Trong trng
hp san pham che tao, tieu chuan co the lien quan ti cac
bien phap o lng tnh chat vat l va kch thc, nguyen lieu
va cac ac tnh hoat ong. V du, mot bon tam tieu chuan se
co kch thc 162x74cm, c lam bang kim loai trang men

112
hoac si thuy tinh, co the chu c sc nang cua c the ngi
va sc nang cua nc tong cong 180kg. Thng co s phan
biet gia cac tieu chuan k thuat va tieu chuan hoat ong.
Nhng qui cach qui nh bon tam phai co mot kch thc nao
o va phai lam bang kim loai trang men hoac si kim loai
c goi la tieu chuan k thuat. Kha nang ve dung tch va
trong lng la nhng tieu chuan hoat ong. Kha nang chu
lc va kha nang hoat ong la tieu chuan hoat ong. Chung
cung co the c phan biet thanh hai loai la tieu chuan t
nguyen hay bat buoc. Tieu chuan t nguyen thng c
phat trien bi nhng hiep hoi nganh va cac doanh nghiep
thanh vien t nguyen chap nhan chung. Tieu chuan bat buoc
thng c a ra bi cac c quan chnh phu va b bat
buoc phai tuan theo.
Tieu chuan hoa mot san pham thng kch thch tnh li
the kinh te theo qui mo trong san xuat, tnh co the thay the
gia cac san pham cua cac nha may khac nhau, chat lng
cao hn, tnh bo sung gia cac san pham khac nhau va s lan
truyen cong nghe. Cac tieu chuan cung lam giam bt tnh hon
tap cua san pham va tao ieu kien thuan li cho s cau ket
(collusion) va/hoac hoat ong nh mot rao can thng mai
phi thue quan. Cac tieu chuan cung thng c s dung bi
cac doanh nghiep i trc oi vi cac san pham cua ho nham
lam tang rao can gia nhap (barriers to entry).
Trong trng hp dch vu, nhieu nganh nghe chuyen
mon va nganh nghe kinh doanh t cac bac s ti th moc eu
thiet lap cac tieu chuan toi thieu e cap phep cho viec hanh
nghe. Trong khi nhng giay phep nh vay co ve lam tang
chat lng trung bnh cua nhng dch vu nay, no cung co tac
ong han che nguon cung va lam tang gia. e nhng tieu
chuan nay lam tang cao hieu qua kinh te, viec xac nh tieu

113
chuan va qua trnh chng nhan phai minh bach. Chung cung
phai la oi tng kiem tra va can bang e anh hng cua bat
c nhom li ch nao khong the chiem u the. Ngoai ra, nhng
tieu chuan nay can c xem xet va cap nhat nh k.
189. Strategic Behaviour (Hanh vi chien lc)
Hanh vi chien lc la mot thuat ng tong quat mo ta
hanh ong cua nhng doanh nghiep co y nh tac ong ti
hoat ong cua th trng ma doanh nghiep o ang canh
tranh. Hanh vi chien lc bao gom nhng hanh ong tac
ong en oi thu canh tranh e hanh ong mot cach hp tac
nham nang cao li nhuan phoi hp, cung nh la nhng hanh
ong khong hp tac e nang cao li nhuan cua mnh vi ph
ton cua oi thu canh tranh. Nhieu loai cau ket (collusion)
la v du cua hanh vi hp tac chien lc. Cac v du ve hanh vi
khong hp tac chien lc bao gom ca ngan chan trc (pre-
emption of facilities), pha gia phi gia ca (non-price
predation) va viec thiet lap mot cach gia tao cac rao can
gia nhap (barriers to entry). Hanh vi chien lc co kha
nang xay ra hn trong nhng nganh co t ngi mua va ngi
ban.
190. Subsidiary (Cong ty phu thuoc)
Mot cong ty b kiem soat bi mot cong ty khac. S kiem
soat xay ra khi cong ty kiem soat s hu hn 50% co phan
thng cua cong ty b kiem soat. Khi cong ty me s hu 100%
co phan thng, cong ty phu thuoc o c goi la b s hu
hoan toan (wholly-owned). Khi cong ty phu thuoc hoat ong
trong lanh tho mot quoc gia khac, no c goi la cong ty phu
thuoc nc ngoai. Cong ty nam quyen c goi la cong ty
chu von (holding company) hoac cong ty me (parent).
Mot cong ty phu thuoc la mot cong ty co nhng ieu le rieng

114
va khong phai la mot phong ban/bo phan cua cong ty kiem
soat.
191. Substantial Lessening of Competition (Sut giam
thc s tnh canh tranh)
Xem Sc manh oi vi th trng (Market Power)
192. Sunk Costs (Chi ph chm)
Chi ph chm la chi ph sau khi a phat sinh th khong
the tai s dung c na. Chi ph chm xay ra bi mot so
hoat ong can nhng tai san chuyen biet ma nhng tai san
nay khong the san sang c chuyen oi sang s dung cho
nhng hoat ong khac. Th trng hang hoa a qua s dung
cho nhng tai san nay nh vay ch co gii han. Chi ph chm
luon luon la chi ph co nh (xem chi ph (costs)) nhng
khong phai moi chi ph co nh eu la chi ph chm.
Cac v du ve chi ph chm la cac au t vao nhng thiet
b ch co the san xuat mot loai san pham ac biet, au t
phat trien san pham ch cho mot tang lp khach hang rieng
biet, chi tieu quang cao va chi tieu R&D. Noi mot cach tong
quat, ay la nhng tai san ac thu cua doanh nghiep.
S vang mat cua chi ph chm la mot yeu to quan trong
cho s ton tai cua th trng co tnh canh tranh (contestable
markets). Khi chi ph chm ton tai, doanh nghiep oi mat vi
rao can rut khoi nganh (barrier to exit). Viec thoat khoi
nganh mot cach t do va khong ton chi ph la ieu can thiet
cho tnh co the canh tranh (contestability). Chi ph chm
cung dan ti rao can gia nhap (barriers to entry). S ton
tai cua chung lam tang nhng cam ket cua cac doanh nghiep
i trc vi th trng va co the a ra mot tn hieu ve s san
long phan ng mot cach het sc manh me vi s tham nhap.
193. Sustainable Monopoly (oc quyen ben vng)
115
 Xem Tnh co the canh tranh (Contestability).
194. Tacit Collusion (Thoa thuan ngam)
Xem Cau ket (Collusion), Quan he song hanh co y
thc (Conscious Parallelism).
195. Takeover (Mua lai, Tiep quan)
S gianh c quyen kiem soat mot cong ty bi mot
cong ty khac hoac oi khi bi mot ca nhan hoac mot nhom
cac nha au t. Mua lai thng c tien hanh bi viec mua
co phan vi gia cao hn gia hien hanh va co the c tai tr
bang nhieu cach bao gom ca tra tien mat va/hoac bang co
phan cua cong ty i mua lai. Tuy thuat ng sap nhap
(merger), thon tnh (acquisitions) va mua lai co the c
dung mot cach thay the nhng van co s phan biet nho gia
chung. Viec mua lai co the hoan toan hoac mot phan va
khong nhat thiet bao gom viec ket hp cac hoat ong gia
cong ty b mua va cong ty i mua. Tren thc te, s mua lai
lam nay sinh quyen s hu chung va quyen kiem soat dan
en viec cac cong ty co the toi a hoa li nhuan ket hp va
ay la nguon goc gay quan ngai cho cac nha chc trach ve
canh tranh. Xem them Th trng cho quyen quan l
cong ty (Market for Corporate Control).
196. Tied Selling (Ban co ieu kien, Ban co rang
buoc)
e ch tnh huong khi viec ban mot loai hang hoa c
at ieu kien la phai mua mot loai hang hoa khac. Mot bien
the la buoc mua toan bo (full-line forcing) trong o ngi ban
gay ap lc (hoac bat buoc) bat ngi mua mua toan bo chung
loai san pham trong khi ngi nay luc au co y nh ch mua
mot loai san pham cu the nao o. Ban co ieu kien thnh
thoang c dung nh mot cong cu phan biet gia. Moi quan

116
ngai lien quan en canh tranh xay ra v viec rang buoc co the
ngan can c hoi cho nhng cong ty khac ban nhng san pham
co lien quan hoac lam tang rao can gia nhap (barriers to
entry) cho nhng cong ty khong cung cap u chung loai san
pham. Mot quan iem oi lap la nhng hanh vi nay la cach
lam co hieu qua, co ngha la c s dung e giam bt chi ph
cua viec san xuat va phan phoi nhng chung loai san pham
va bao am chat lng san pham c ban bo sung cung
tng t nh chat lng hang a c ban tren th trng. V
du, mot nha san xuat may tnh co the yeu cau khach hang
mua a cua chnh cong ty nay san xuat e ngan chan s h
hai hoac s hoat ong kem coi do viec thay the bang a co
chat lng thap. Cang ngay th ngi ta cang nhan thay rang
tuy vao cac ieu kien th trng khac nhau ma thoa thuan
ban co ieu kien co the co nhng l do kinh doanh xac ang.
Trong viec quan l chnh sach canh tranh, ngay cang co nhieu
nha kinh te e ngh rang can chap nhan cach tiep can quy
tac hp l (rule of reason) cho viec ban co ieu kien.
197. Total Costs (Tong chi ph)
Xem Chi ph (Costs)
198. Trade Mark (Thng hieu)
e ch nhng th nh t ng, vat bieu tng hoac nhng
dau hieu khac c doanh nghiep s dung e phan biet san
pham va dch vu cua ho vi nhng san pham va dch vu c
cung cap bi nhng doanh nghiep khac. Mot thng hieu co
the c ang ky di Luat quyen sang che (Patent Act) hoac
Trademark Act (Luat thng hieu) hoac nhng van ban phap
luat s hu tr tue nao co the c ap dung. Mot thng hieu
thng tr nen quan trong vi chnh san pham va co the tr
thanh mot nguon goc tao nen li the canh tranh. V du khan
giay Kleenex la ten mot thng hieu c s dung e ch
117
khan tay, khan giay mong; Xerox dung e ch may
photocopy; Coke thay v nc uong co cola. Thng hieu co
the c dung e thong tin ve chat lng cua hang hoa va
dch vu en ngi tieu dung. Doanh nghiep khi cap phep
thng hieu cua ho cho ngi ban le co the oi hoi mot so
ieu kien trong hp ong cap phep e bao am mot chat
lng ong nhat. Xem Quyen s hu tr tue (Intellectual
Property Rights), Cap phep (Licensing).

118
 199. Transaction Costs (Chi ph giao dch)
La thuat ng c dung e ch nhng chi ph c bao
ham trong viec trao oi tren th trng. Nhng th nay bao
gom chi ph tm ra gia th trng, chi ph thng lng va
thc hien hp ong.
Khai niem ve chi ph giao dch c a ra au tien
bi hai nha kinh te la Coase va Williamson. Hai ong cho rang
cac to chc kinh te nay sinh t hanh vi toi thieu hoa chi ph
(bao gom ca chi ph giao dch) trong mot the gii hu han ve
thong tin va chu ngha c hoi.
S phan tch chi ph giao dch c dung e giai thch
s tch hp theo chieu doc, cac cong ty a quoc gia, va ai l
nhng quyen.
200. Uniform Delivered Pricing (Gia giao hang thong
nhat)
Xem nh gia iem chuan (Basing Point Pricing)
201. Variable Costs (Chi ph kha bien)
Xem Chi ph (Costs)
202. Vertical Integration (Tch hp theo chieu
doc)
Mo ta quyen s hu hoac kiem soat bi mot cong ty
nhng cong oan khac cua qua trnh san xuat, v du nh cong
ty loc dau s hu xuoi dong (downstream) cac kho cha va
cac tram ban le xang dau va ngc dong (upstream) cac
gieng dau tho va ng ong dan dau. Tch hp ve pha trc
e ch cong oan san xuat va phan phoi trong khi tch hp
ve pha sau e ch t cong oan san xuat ti khai thac
nguyen lieu tho trong hoat ong cua doanh nghiep. Tch hp
theo chieu doc co the at c thong qua au t mi va/hoac

119
sap nhap theo chieu doc (vertical merger) va thon tnh
(acquisition) cac doanh nghiep ang hoat ong cac cong
oan san xuat khac nhau. Mot ong lc quan trong cho tch
hp theo chieu doc la nang cao hieu qua va toi thieu hoa chi
ph giao dch (transaction costs).
203. Vertical Merger (Sap nhap theo chieu doc)
Xem Sap nhap (Merger)
204. Vertical Restraints (or Restrictions) (Km
che/Han che theo chieu doc)
e ch mot so loai hanh vi c thc hien bi mot so
nha san xuat hoac phan phoi lien quan ti viec ban lai san
pham. Thoa thuan thong thng c s dung ay la thoa
thuan gi gia ban lai (resale price maintenance (RPM)),
giao dch oc quyen (exclusive dealing) va loai tr khu vc
(exclusive territory), hoac han che th trng a l. Trong
giao dch oc quyen (exclusive dealing) va/hoac loai tr khu
vc, ch co mot ngi phan phoi n le la ngi duy nhat
c quyen cua nha san xuat e tiep th san pham. Co s
tranh luan ang ke trong tai lieu kinh te xem lieu ieu nay co
tao cho nha phan phoi sc manh oi vi th trng
(market power) hay khong. Thng th sc manh oi vi th
trng cua nha phan phoi b gii han bi s canh tranh gia
cac nhan hieu (inter-brand). Muc ch cua nha san xuat
thng la cung cap khuyen khch cho nha phan phoi e
khuech trng san pham va cung cap dch vu tot hn cho
ngi tieu dung. Xem them thao luan trong Viec hng li
khong phai tra tien (Free Riding), Thoa thuan gi gia
ban lai (RPM).

120
 205. Workable Competition (Kha nang co the
canh tranh)
Kha nang co the canh tranh la mot khai niem nay sinh
t s quan sat rang canh tranh hoan hao (perfect
competition) khong ton tai, cac l thuyet da tren canh
tranh hoan hao khong cung cap mot hng dan ang tin cay
cho chnh sach canh tranh. Y tng nay c phat bieu lan
au tien bi nha kinh te J.M. Clark vao nam 1940. Ong ta l
luan rang, muc tieu cua luat canh tranh nen la lam cho canh
tranh co the hoat ong c (workable) ch khong nhat
thiet phai hoan hao. Ong ta e ngh cac tieu chuan cho viec
phan xet xem lieu canh tranh co hoat ong hay khong va
ieu nay a kch thch mot loat nhng s xem xet lai va phan
oi. Cac tieu chuan c at ra rat tong quat, v du nh so
lng doanh nghiep t nhat phai ln e at c li the kinh
te nh qui mo, cac chi ph khuyen mai khong c qua cao va
quang cao (advertising) phai mang u cac thong tin can
thiet.
Khong co s thong nhat ve viec lieu cai g co the tao ra
kha nang ve tnh co the canh tranh cua th trng nhng cac
nha chc trach ve canh tranh thc s a s dung mot so khai
niem cua chung.
206. X-Efficiency (Hieu qua X)
Xem Hieu qua (Efficiency), Phi hieu qua-X (X-
Inefficiency)
207. X-Inefficiency (Phi hieu qua-X)
Trong tac pham S giau co cua cac quoc gia xuat ban
nam 1776, Adam Smith cho rang oc quyen la ke thu ln
cua quan l tot. S thau hieu ben trong nay cong khai nhan
thc rang van e oc quyen (monopoly) khong ch la van

121
e ve gia ca ma con la van e ve chi ph. Trong khi oc
quyen cung cap nen tang cho viec rut ta gia cao hn t ngi
tieu dung, s thieu vang kch thch do canh tranh cung co the
lam tang chi ph san xuat cac hang hoa va dch vu. S thieu
vang cac khuyen khch hoac ap lc canh tranh co the dan cac
doanh nghiep mang tnh oc quyen bo qua viec toi thieu hoa
chi ph san xuat n v, co ngha la bo qua phi hieu qua-X
(thuat ng c at ra bi H. Leibenstein). Bao gom ca trong
phi hieu qua-X la s lang ph trong chi tieu nh gi nang lc
san xuat qua cao, nhng li ch ton kem cho cac nha quan l,
van ong chnh tr hanh lang e tm kiem s bao ho va cac
ieu luat thuan li, viec kien tung.

122