Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

Sadraj:

Uvod ....................................................................................................... 2
1.Ciljevi ljudskih prava u EU.
1.2 Pravni osnov.
2. Analiza ............................................................................................... 3
2.1. Ljudska prava u osnovne slobode u EU ................................... 3
2.1.1. Pravo na ivot .................................................................. 3
2.1.2. Zabrana muenja ............................................................. 3
2.1.3. Zabrana ropstva prinudnig rada ....................................... 3
2.1.4. Pravo na slobodu i sigurnost ............................................ 3
2.1.5. Pravo na pravino suenje ............................................... 4
2.1.6. Kanjavanje samo na osnovu zakona .............................. 5
2.1.7. Pravo na potovanje privatnog i porodinog ivota ........ 5
2.1.8. Sloboda misli, savjesti i vjeroispovjesti .......................... 5
2.1.9. Sloboda izraavanja ......................................................... 5
2.1.10. Sloboda okupljanja i udruivanja .................................. 6
2.1.11. Pravo na sklapanje braka ............................................... 6
2.1.12. Pravo na djelotvorni pravni lijek ................................... 6
2.1.13. Zabrana diskriminacije .................................................. 6
2.1.14. Odstupanje u vanrednim okolnostima ........................... 6
2.1.15. Zabrana zloupotrebe prava ............................................ 6
2.1.16. Granice koritenja ogranienja prava ............................ 7
2.1.17. Osiguranje postojeih ljudskih prava ............................ 7
2.1.18. Zatita imovine .............................................................. 7
2.1.19. Pravo na obrazovanje .................................................... 7
2.1.20. Pravo na slobodne izbore ............................................... 7
3. Zakljuak .......................................................................................... 8
4. Literatura .......................................................................................... 9

1
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

Uvod

Generalna skuptina Ujedinjenih naroda proglasila je Univerzalnu deklaraciju o

ljudskim pravima 10. decembra 1984. godine. Smatrali su da deklaracija ima za cilj da
uini sigurnim univerzalno i stvarno priznanje i potovanje u njoj proklamovanih prava.
Generalna skuptina je smatrala da je cilj Savjeta Evrope da se ostvari vee jedinstvo
meu njegovim lanicama i da je jedan od naina postizanja tog cilja ouvanje i dalje
provoenje ljudskih prava i osnovnih sloboda. Vlade evropskih zemalja su bile odlune
da preduzmu prve korake ka zajednikom provoenju odreenih prava navedenih u
Univerzalnoj deklaraciji. Na osnovu nje su lanice Savjeta Evrope u Rimu 4. 11. 1950.
godine donjele Konvenciju o zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda. Konvenija o
zatiti ljudskih prava i osnovnih sloboda je u vie navrata mjenjana odredbama Protokola.
Konvencija je izmjenjena Protokolom broj 11. i stupila je na snagu 1. decembra 1998.
godine, a objavljena je u Sl. glasniku BiH maja 1999. godine.
Ustavom BiH je utvreno da se u BiH izravno primjenjuju prava i slobode
garantovane Evropskom konvencijom za zatitu ljudskih prava i osnovnih sloboda kao i
njezinim protokolima. Ovi akti imaju prioritet nad svim drugim zakonima.

2
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

1.Ciljevi ljudskih prava EU

Politika ljudskih prava EU-a odnosi se prvenstveno na zatitu graanskih, politikih,

ekonomskih, socijalnih i kulturnih prava. Polazei od pretpostavke da su ljudska prava
univerzalna i nedjeljiva, EU aktivno promie i titi temeljna prava unutar svojih granica,
kao i ljudska prava u odnosima s treim zemljama.

U pogledu zatite temeljnih prava u okvirima EU-a osobito se istie zatita

ljudskog dostojanstva, to ukljuuje borbu protiv trgovanja ljudima i zabranu muenja,
dok se u okviru zatite sloboda naglasak stavlja na zatitu osobnih podataka, obrazovanje,
prava radnika, gospodarstvo i azil. Podruje jednakosti obuhvaa borbu protiv svih oblika
diskriminacije kao i socijalna pitanja, dok se podruje solidarnosti bavi problematikom
zatite okolia, potroaima i javnim zdravstvom u onoj mjeri u kojoj se pitanja odnose
na zatitu temeljnih ljudskih prava. EU nadalje veliku pozornost posveuje i pravima
svojih graana.

U pogledu zatite ljudskih prava u treim zemljama, EU promovira zatitu

ljudskih prava s naglaskom na ukidanju smrtne kazne, borbi protiv torture i loeg
postupanja, borbi protiv rasizma i ksenofobije, nadgledanju izbora te borbi protiv ratnog
zloina i genocida. Kljuna je nadalje i zatita prava djece te prava starosjedilakog
stanovnitva uz druge aspekte zatite ljudskih prava. Od 1992. godine svi sporazumi o
trgovini i suradnji s treim zemljama sadre klauzule koje naglaavaju da su ljudska
prava kljuan element tih sporazuma (tzv. human rights clause). Human rights clause
predstavlja specifinu pravnu osnovu, temeljem koje u sluaju da odreena zemlja ne
potuje temeljna ljudska prava, moe doi do suspenzije trgovinskih povlastica odnosno
do smanjenja ili obustave programa pomoi.

1.2 Pravna osnova

Europska konvencija za zatitu ljudskih prava glavni je pravni instrument za zatitu

ljudskih prava u Europi. Iako Europska zajednica slubeno nije potpisnica Konvencije,
sve su drave lanice EUa stranke Konvencije. Europski sud, koji prua zatitu ljudskih
prava smatrajui to jednim od opih naela prava Europske zajednice, crpi inspiraciju
kako iz Europske konvencije tako i iz zajednikih ustavnih tradicija drava lanica. Od
1974. godine Europski sud je donio niz presuda o sluajevima u kojima se prepoznaje
kako su temeljna ljudska prava sastavni dio opih naela koja Sud mora tititi.
Preambula Jedinstvenoga europskog akta (1986.) i poslije l. 6. Ugovora iz Maastrichta
formalno uvode obvezu EU-a da potuje prava definirana u Europskoj konvenciji o zatiti
ljudskih prava. Ugovor iz Amsterdama jaa postojee odredbe o zatiti ljudskih prava u
Ugovoru o funkcioniranju Europske unije (l. 6. i 7.) uvodei niz naela na kojima se
Unija temelji (''sloboda, demokracija, potovanje ljudskih prava i temeljnih sloboda i
vladavina prava''), dajui Europskom sudu ovlasti da zajami potovanje tih naela od

3
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

strane europskih institucija, te predviajui sankcije u sluaju krenja temeljnih naela od

strane drave lanice.
Ugovorom iz Nice dopunjuje se l. 7. Ugovora o funkcioniranju Europske unije
uvoenjem mehanizma prevencije krenja ljudskih prava prema kojemu Komisija,
Parlament i treina drava lanica mogu zatraiti od Vijea da utvrdi postojanje opasnosti
ozbiljnog krenja ljudskih prava u nekoj dravi lanici i da, uz suglasnost Parlamenta,
uputi dotinoj dravi odgovarajue preporuke.
Na sastanku Europskoga vijea u Nici prihvaena je i Povelja EU-a o temeljnim pravima,
koja prvi put u povijesti Unije u jedinstvenom tekstu utvruje niz graanskih, politikih,
ekonomskih i socijalnih prava svih graana i osoba s prebivalitem u EU.

2. Analiza

2.1. Ljudska prava i osnovne slobode u EU

2.1.1. Pravo na ivot

Pravo na ivot svakog ovijeka zatieno je zakonom. Niko ne moe biti

namjerno lien ivota, osim kod izvrenja smrtne kazne po presudi suda, kojom je
proglaen krivim za zloin za koji je ova kazna predviena zakonom.
Lienje ivota nije u suprotnosti sa prethodno navedenim pasusom ako proizilazi
iz upotrebe sile koja je apsolutno neophodna:
- u odbrani svakog pojedinca od nezakonitog nasilja
- prilikom zakonitog lienja slobode ili sprijeavanja bjekstva osobe koja je
zakonito liena slobode
- u akciji preduzetoj, u skladu sa zakonom, radi guenja nemira ili pobune.

2.1.2. Zabrana muenja

Niko nee biti podvrgnut torturi, neljudskom ili poniavajuem postupku ili
kanjavanju.

2.1.3. Zabrana ropstva i prinudnog rada

Ni jedno lice ne mije biti drano u ropstvu ili poloaju ropke zavisnosti, te niko
nee biti primoram da obavlja prinudni ili obavezni rad. Za potrebe prinudnog ili
obaveznog rada ne ukljuuje se:
- bilo koji rad koji se normalno zahtjeva od osobe koja se nalazi u zatvoru u
skladu a u skladu sa konvencijom o ljudskim pravima ili za vrijeme uslovnog otpusta;
- bilo koju slubu vojne prirode ili u sluaju odbijanja sluenja vojne obaveze u
zemljama gdje se to dozvoljava, bilo koju drugu lubu umjesto obaveznog sluenja vojne
obaveze;
- bilo koju slubu koja se zahtjeva u sluaju inzvaredne situacije ili katastrofe koja
ugroava ivot ili blagostanje zajednice;

4
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

- bilo koji rad ili slubu koji su dio uobiajenih graanskih obaveza.

2.1.4. Pravo na slobodu i sigurnost

Svako ima pravo na slobodu i sigurnost linosti. Niko ne smije biti lien slobode
izuzev u nie navedenim sluajevima i u skladu sa zakonom propisanim postupkom:
- zakonitog lienja slobode;
- zakonitog hapenja ili lienja slobode zbog nepovinovanja zakonitom nalogu
suda ili cilju osiguranja izvrenja bilo koje obaveze propisane zakonom;
- Zakonitog hapenja ili lienja slobode radi privoenja nadlenoj sudskoj vlasti,
kada postoji opravdana sumnja da je ta osoba izvrila krivino djelo ili kada postoje
valjani razlozi da se osoba sprijei da izvri krivino djelo ili da nakon izvrenja
krivinog djela pobjegne;
- lienje slobode maloljetnika, prema zakonitom nalogu, radi odgajanja pod
nadzorom ili zakonitog pritvaranja zbog privoenja nadlenoj lasti;
- zakonitog lienja slobode osoba da i se sprijeilo irenje neke zarazne bolesti,
pritvaranja mentalno oboljelih osoba, alkoholiara ili narkomana ili kitnica;
- zakonitog hapenja ili lienja slobode u cilju sprijeavanja ilegalnog ulaska u
zemlju ili osobe protiv koje je u toku postupak deportacije ili ekstradiciji.

Svako ko je uhapen odmah e biti obavjeten, na jeziku koji razumije , o

razlozima hapenja i o svim optubama protiv njega.
Svako ko je uhapen ili lien slobode prema odredbama iz konvencije o ljuskim
pravima mora odmah biti izveden pred sud ili drugo slubeno lice zakonom ovlateno da
vri sudsku vlast i mora imati pravo na suenje u razumnom roku ili na putanje na
slobodu do suenja. Putanje na slobodu moe se uslovljavati garancijama o
pojavljivanju na suenju.
Svako kome je uskraena sloboda hapenjem ili liavanjem slobode ima pravo
uloiti albu sudu kako bi sud, u kratkom roku, razmotrio zakonitost liavanja slobode i
ukoliko ono nije bilo zakonito naloio oslobaanje.
Svako ko je bio rtva hapenja ili liavanja slobode protivno odredbama ovog
lana ima pravo na obeteenje.

2.1.5. Pravo na pravino suenje

Prilikom utvrvanja graanskih prava i obaveza ili osnovanosti bilo kakve

krivine optube protiv njega, svako ima pravo na pravino suenje i javnim raspravama
u razumnom roku pred nezavisnim i nepristrasnim, zakonom ustanovljenim sudom.
Presuda se izrie javno, ali se novinari i javnost mogu iskljuti s itavog ili jednog dijela
suenja u interesu morala, javnog reda ili nacionalne sigurnosti u demokratskom drutvu,
kada to nalau interesi maloljetnika ili zatite privatnog ivota strana u sporu, ili kada to
sud smatra izriito neophodnim zato to bi u posebnim okolnostima publicitet mogao
nanjeti tetu interesima pravde.
Svako ko je optuen za krivino djelo smatra se nevinim dok se njegova krivica
po zakonu dokae. Sako ko je optuen za krivino djelo ima sledea minimalna prava:

5
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

- da odmah, na jeziku koji razumije, bude podrobno obavjeten o prirodi i razlogu

optube protiv njega;
- da mu se osiguraju vrijeme i uslovi neophodni za pripremanje odbrane;
- da se brani sam ili uz pomo advokata koga sam izabere ili da, ukoliko ne
raspolae sredstvima da plati advokata, da ga dobije besplatno, kada to nalau interesi
pravde;
- da sam ispituje ili zahtjeva ispitivanje svjedoka optube i da se prisustvo i
sasluanje vjedoka odbrane odobri pod uvjetima koji vae i za svjedoka opube;
- da koristi besplatnu pomo tumaa ukoliko ne razumije ili ne govori jezik koji se
koristi na sudu.

2.1.6. Kanjavanje samo na osnovu zakona

Niko se ne moe smatrati krivim za krivino djelo nastalo injenjem ili

neinjenjem koje nije predtavljalo krivino djelo u vrijeme izvrenja, prema nacionalnom
ili meunarodnom pravu. Isto tako, izreena kazna nee biti tea od one koja se
primjenjivala u vrijeme izvrenja krivinog djela.
Tekst iz prethodno navedenog pasusa ne utiu na suenje ili kanjavanje bilo koje
osobe koja je kriva za injenje ili neinjenje, ako je to djelo u vrijeme izvrenja
predstavljalo krivino djelo prema optim pravnim naelima priznatim kod civilnih
naroda.

2.1.7. Pravo na potovanje privatnog i porodinog ivota

Svako ima pravo na potovanje svog priovatnog i porodinog ivota, doma i

prepiske. Javna vlast se ne mjea u vrenje ovog prava, osim ako je takvo mijeanje
predvieno zakonom i ako je to neophodna mera u demokratskom drutvu u interesu
nacionalne sigurnosti, javne sigurnosti, ekonomske dobiti zemlje, sprijeavanja nereda ili
sprijeavanja zloina, zatite zdravlja i morala ili zatite prava i sloboda drugih.

2.1.8. Sloboda misli, savjesti i vjeroispovjesti

Svako ima ravo na slobodu misli, savjesti i vjeroispovjesti: ovo pravo ukljuuje
slobodu da promjeni vjeru ili uvjerenje i slobodu, sam ili zajedno sa drugim i javno ili
privatno, da manifestuje svoju vjeru ili uvjerenje, odredbom, propovjedanjem i vrenjem
vjerskih dunostii rituala.
Sloboda manifestacije svoje vjere ili svojih uvjerenja e podlijegati samo onim
ogranienjima predvienim zakonom i koj asu neophodna u demokratskom drutvu u
interesu javne sigurnosti, zatite javnog poretka, zdravlja ili morala ili zatite prava i
sloboda drugih.

2.1.9. Sloboda izraavanja

Svako ima pravo na slobodu izraavanja. Ovo pravo ukljuuje slobodu miljenja i
slobodu primanja i prenoenja informacija i ideja, bez mijeanja javne vlasti i bez obzira

6
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

na granice. Ovo ne sprijeava drave da zahtjevaju dozvole za rad od radio, televizijskih i

filmskih kompanija.
Ostvarivanje ovih sloboda, budui da ukljuuje obaveze i odgovornosti, moe
podlijegati takvim formalnostima, uvjetima, ogranienjima ili sankcijama predvienim
zakonom i koje neophodne u demokratskom drutvu u interesu nacionalne sigurnosti,
teritorijalnog integriteta ili javne sigurnosti, sprijaavanja nereda ili zloina, zatite
zdravlja i morala, ugleda ili prava drugih, sprijeavanja irenja povjerljivih informacija ili
u interesu ouvanja autoriteta i nepristrasnosti sudstva.

2.1.10. Sloboda okupljana i udruivanja

Svako ima ravo na slobodu mirnog okupljanja i udruivanja s drugim, ukljuujui

i pravo osnivanja indikata i pridruivanja indikatima zbog zatite svojih interesa.
Ova prava nee biti ograniena izuzevna nain propisan zakonom i koji je
neophodan u demokratskom drutvu u interesu nacionalne sigurnosti ili javne sigurnosti,
u cilju sprijeavnja nereda ili zloina, zatite zdravlja ili morala ili zatite prava sloboda
drugih. Ovim lanom se ne zabranjuje uvoenje zakonitih ogranienja na ona prava koja
uvaavaju pripadnici oruanih snaga, policija ili dravne administracije.

2.1.11. Pravo na sklapanje braka

Od trenutka kada postanu sposobni za brak, mukarac i ena imaju pravo da stupe
u brak i zasnuju porodicu prema nacionalnim zakonima kojima se regulie ostvarivanje
ovog prava.

2.1.12. Pravo na djelotvorni pravni lijek

Svako ija su prava i slobode, priznata Knvencijom o ljudskim pravima, naruena

ima pravo na pravni lijek pred ncionalnim vlastima, ak i onda kada su povredu ovih
prava i sloboda uinila lica u vrenju svoje slubene dunosti.

2.1.13. Zabrana diskriminacije

Uvaavanje prava i sloboda predvienim ovom Knvencijom osigurava se bez

diskriminacije po bilo kojoj onovi, kao to su pol, rasa, boja koe, jezik, vjeroipovjest,
politiko ili drugo miljenje, nacionalno ili socijalno porjeklo, veza sa nekom
nacionalnom manjinom, imovno stanje, roenje ili drugi status.

2.1.14. Odstupanje u vanrednim okolnostima

U doba rata ili druge javne opasnosti koja prijeti opstanku nacije, svaka visoka
strana ugovornica moe preduzeti mjere koje odstupaju od njenih obaveza po ovoj

7
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

konvenciji, i to u najnunijoj mjeri koju zahtjeva hitnost situacije, s tim da takve mjere ne
budu u neskladu s njenim drugiom obavezama prema meunarodnom pravu.
Svaka isoka strana ugovornica koja koristi svoje pravo da odstupi po odredbi
Konvencije obavjetava u potpunosti Generalnog sekretara Savjeta Evrope o mjerama
koje preduzima i razlozima za njih. Ona, takoe, obavjetava Generalnog sekretara
Savjeta Evrope kada takve mjere prestaju djelovati i kada se odredbe Konvencije ponovo
poinju u potpunosti primjenjivati.

2.1.15. Zabrana zloupotrebe prava

Nita u ovoj konvenciji ne moe se tumaiti tako da podrazumjeva pravo bilo koje
drave, grupe ili lica da se upuste u neku djelatnost ili izvre neki in koji je usmjeren na
ponitavanje bilo kog od navedenih prava i sloboda ili na njihovo ograniavanje u veoj
mjeri od one koja je predviena Konvencijom.

2.1.16. Granice koritenja ogranienja prava

Ogranienja za navedena prava i slobode, dozvoljena u ovoj konvenciji, nee se

primjenjivati u bilo koje druge svrhe osim onih za koje su predviena.

2.1.17. Osiguranje postojeih ljudskih prava

Nita iz Konvencije o ljudskim pravima se nee tumaiti kao ograniavanje ili

derogiranje bilo kojih ljudskih prava i osnovnih sloboda koje mogu biti osigurane
zakonim bilo koje visoke strane ugovornice ili bilo kojim drugim sporazumom ija je ona
lanica.

2.1.18. Zatita imovine

Svako fiziko ili pravno lice ima pravo na neometano uivanje svoje imovine.
Niko ne moe biti lien svoje imovine, osim u javnom interesu i pod uvjetima
predvienim zakonom i optim naelima meinarodnog prava.
Predhodne odredne, meutim, ni na koji nain ne utiu na pravo drave da
primjenjuje takve zakone koje smatra potrebnim da bi nadzirala koritenje imovine u
skladu sa optim interesima ili da bi osigurala naplatu poreza ili drugih doprinosa i kazni.

2.1.19. Pravo na obrazovanje

Niko ne moe biti lien prava na obrazovanje. U vrenju svih svojih funkcija u
oblasti obrazovanja i nastave drava potuje pravo roditelja da osiguraju takvo
obrazovanje i nastavu koji su u kladu sa njihovim vlastitim vjerskim i filozofskim
uvjerenjima.

8
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

2.1.20. Pravo na slobodne izbore

Visoke trrane ugovornice se obavezuju da u primjernim vremenkim razmacima

odravaju slobodne izbore s trajnim glasanjem, pod uslovima koji osiguravaju slobodno
izraavanje miljenja naroda pri izboru zakonodavnih tijela.

9
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

3. Zakljuak

Procedura pristupanja Evropskoj uniji precizira da svaka evropska zemlja koja

potuje principe, kao to su demokratija, zatita ljudskih prava i vladavine prava, moe
podnjeti zahtjev da postane lan Unije. Ako drava ispunjava ostale kriterije za lanstvo i
ulazak u Evropsku uniju, bez ispunjenja ovih uslova nijedna drava ne moe biti lanica
Evropske unije. U svakoj dravi treba da budu zastupljena i da se potuju osnovna
ljudska prava i osnovne slobode da bi drava normalno funkcionisala. Samo potovanje
istih ima veliki uticaj i na graene drave.

10
Evropska unija Tema: Ljudska prava u Evropskoj uniji

Literatura

1. Evropska konvencija o ljudskim pravima

2. Ustavno pravo Evropske unije
3. Slubeni glasnik BiH, br: 6/99
4. Slubeni glasnik RS, 101/04

11