O predmetu

III godina
Izborni predmet

Profesor : Prof. dr Branislav Petrovi

Asistent: dipl. ing. Goran Nikolic
 Elektronika u automobilu

1 Uvod u automobilsku tehniku

2 Sistemski pristup kontroli i instrumentaciji u automobilu
3 Osnove elektronske kontrole rada motora
4 Senzori i aktuatori
5 Digitalna kontrola rada motora
6 Kontrola kretanja vozila
7 Instrumentacija i telemetrija u automobilu
8 Dijagnostika
9 Budunost elektronskih sistema u automobilu
 Uvod u automobilsku tehniku
Automobil kao kuni aparat.

Prilagoen korisniku user friendly.

Uporeenje: Automobil PC
Veliina - bar est kutija.
Instalacija tokova, sedita i programa u el. sisteme.
Dokumentacija nejasna.
Kvarovi na svakih 100 km.

Evolucija automobilske elektronike

U poetku spori prodor elektronike zbog malih dobitaka.
Prva pojava kasnih 50-tih i ranih 60-tih, nije dobro prihv.
Novi zakoni o emisiji izduvnih gasova.
Razvoj digitalne elektronike
Tehnika evolucija 80-tih godina

1973. Prva naftna kriza - ideja o utedi goriva

1974. Upozorenje o oteenju ozonskog omotaa

(Paul Crutzen, Maria Molina Nobelova nag. 1995.)

1985. Beka konvencija o zatiti ozonskog omotaa

1988. Meudravni panel o klimatskim promenama

Pojanjenje efekta staklene bate, ekonomski i
ekoloki uticaj kao i predlog preventivnih mera

1992. Konferencija UN za okruenje i razvoj

Urgentni poziv za ouvanje zatitu i obnovu
zdravlja i integriteta Zemljinog ekosistema

1997. Kyoto konferencija o klimatskim promenama

Dogovor o smanjenju gasova koji izazivaju efekat
staklene bate
Motori sa unutranjim sagorevanjem
1856. Italijani Barsanti i Matleucci. Stacionarni
motor na ugljeni gas.
1876. Nikolas Otto motor na ugljeno ulje.
Efikasnost poboljana 75%.
1883. Daimler prvi benzinski motor. Brzina motora
900 obr/min (4x bri od Otto-vog).
1885. Benz akumulator, paljenje sa sveicama
1888. Edvard Butler projektovao karburator
1890. Rudolf Diesel
Svi motori jednocilindarski sa velikim zamajcem
 Fizika struktura automobila

1. Motor
2. Pogon (transmisija, diferencijal, osovine)
3. Amortizeri
4. Upravljanje
5. Konice
6. Instrumentacija
7. Elektrika/elektronika
8. Kontrola vonje
9. Sigurnost
10. Udobnost
11. Zabava, komunikacija/navigacija
Poloaj motora i pogon
 Motor
Obezbeuje snagu za:
Kretanje automobila,
za hidrauline sisteme,
pneumatske sisteme,
za elektrine sisteme.

Najee koriena klasa motora:

Sa unutranjim sagorevanjem
Sa klipovima,
4-taktni
Naftni derivati kao gorivo
Paljenje varnicom
Hlaenje tenou
 Delovi motora

Blok motora
Cilindri
Kolenasto vratilo
Klip
Klipnjaa
Bregasta osovina
Ventili
Dotok goriva
Paljenje
Izduvavanje
Hlaenje
Elektrini sistem
 Glava cilindra
Usisni i izduvni ventili za svaki cilindar.
Rad ventila - bregovi (cams) na bregastoj osovini.
Snane opruge za zatvaranje ventila.
Varijante motora sa bregastom osovinom iznad glave cilindra.

Veza klipa i radilice

Mehanizam za otvaranje ventila
 4-takni ciklus
Dva obrtaja radilice

1. Usisavanje
2. Kompresija
3. Sagorevanje
4. Izduvavanje

Gornji mrtvi centar

Spoljanja mrtva taka
TDC-top dead center

Donji mrtvi centar

Unutranja mrtva taka
BDC-bottom dead center
Impulsi snage 4-taktnog motora
 Kontrola rada motora
Regulaisanje snage motora prema zahtevima vozaa
Pedala gasa (accelerator pedal) - Poloaj leptira (throttle plate)
Proporcionalna koliina goriva karburator, ubrizgavanje
Sistem za paljenje generisanje varnice

Iniciranje sagorevanja
Trajanje varnice - 1 ms
Visoki napon 20-40 kV

Procep: 0.6 1 mm
Princip generisanja varnice
Razvodnik paljenja - distributor
Struja kroz primarni namotaj
Prednosti elektronskog u odnosu na klasino paljenje

1. Smanjena potronja - potpunije sagorevanje benzina.

2. Poveana snaga motora.

3. Poveana elastinost motora - vonja u viem stepenu prenosa.

4. Bolje ubrzanje.

5. Pravilniji i mirniji rad motora naroito pri velikom broju obrtaja.

6. Sigurnije paljenje u zimskim uslovima.

7. Krae zagrevanje motora.

8. Dui vek trajanja platina.

9. Due trajanje sveica.

10.Vea maksimalna brzina.

 Tajming paljenja
Otvaranje i zatvaranje kontakta - bregasti toki na osovini razvodnika.
Trenutak generisanja varnice u odnosu na TDC ugao paljenja.
Promena ugla paljenja sa brzinom motora spark advance
Zavisnost ugla paljenja od pritiska u komori za dotok goriva (manifold)
 Alternativni motori

Dizel motori,
Dvotaktni motori,
Elektrini motori,
Hibridni motori (serijski i paralelni)
Gorive elije vodonik i kiseonik
 Pogonski sistem

Motor
Transmisija prenos (runi i automatski)
Pogonska osovina (motor napred, pogon na zadnje tokove!)
Diferencijal
Pogonski tokovi
 Frikciona spojnica
(kvailo)

Prenos snage Spojnica odvojena

Automatski prenos

Hidraulina spojnica
Menjac
Jednostavni dvobrzinski prenos u neutralnom poloaju

Viljuka

Prsten
Jednostavni dvobrzinski prenos u prvoj brzini
Petostepeni manualni prenos
3. Brzina
Sinhronizacija
etvorobrzinski prenos u tri dimenzije
Menja Planetarni sistem zupanika

NASTAVA\Predavanja\AutoElektronika\Menjac\Howstuffworks
Diferencijal
Prenos smera obrtanja u odgovarajuu stranu sa svaki toak
Omoguava razliitu brzinu tokova
Poveanje momenta

Vozila sa pogonom
Napred:

Transosovinski sistem
 Sistem za veanje - Suspension
Veza tokova sa telom automobila
Izolacija kretanja tela automobila od vertikalnog kretanja tokova
 Amortizer - Shock Absorber
Mogunost elektronske kontrole
 Konice - Brakes

Disipacija kinetike energije vozila u toku zaustavljanja.

Prenos i umnoavanje sile koenja sa noge vozaa na tokove

Poluga
Hidraulika
Trenje - Frikcija
Koeficijenat trenja
Odnos sile potrebne da se neko telo pomeri
i teine tela

Koeficijenat statikog trenja:

Kada se dve povrine dodiruju ali nema relativnog
kretanja jedne u odnosu na drugu

Koeficijenat dinamikog trenja:

Kada se dve povrine dodiruju i postoji relativno kretanje
 Jednostavni sistem za koenje

Problemi: curenje ulja

Glavni koioni cilindar
 Kombinovani ventil

Ventil za umeravanje dejstva - metering valve

Kod vozila sa disk i dobo konicama

Prekida diferencijalnog pritiska Prressure Differential Switch

Detekcija curenja

Proporcionalni ventil Proportioning Valve

Smanjenje hidraulinog pritiska na dobo konice
 Disk konice

Koione ploice
Caliper sa klipom
Rotor

Otvori za hlaenje
Jednocilindrina disk konica sa pokretnim nosaem (caliper)
- samopodeavanje i samocentriranje
- ploice uvek u blagom kontaktu sa rotorom
- otvor u nosau za proveru debljine koionog sloja ploica
- indikacija istroenosti ploica
 Dobo konice

Pritisak papuica na obrtnu povrinu doboa

Vie delova i tee za servisiranje od disk konica
Jeftinije za proizvodnju
Laka realizacija pomone konice

Samoaktiviranje
Uljebljenje papuica u dobo wedging
Samopodeavanje
Vakumski koioni pojaava

Jednosmerni ventil
Animacija rada koionog pojaavaa
 Anti Lock Brake System - ABS

Toak koji klizi ima manji koeficijenat trenja od toka koji ne klizi.

Delovi:
Senzori brzine
na toku ili diferencijalu

Pumpa
vraa pritisak koji ventil oslobodi

Ventili sa tri stanja

otvoren
blokiran
otputanje

Kontroler

Pulsiranje na pedali konice

do 15 puta u sekundi
 Sistem za upravljanje vozilom Steering system
Zakoenje (inclination)
Zupasta letva i zupanik (Rack and pinion)

Konverzija obrtnog kretanja upravljaa u linearno

Promena brzine u cilju lakeg okretanja upravljaa
Odnos upravljaa (steering ratio)
Upravljai sa promenljivim odnosom (u sredini i na krajevima)
Zupasta letva i zupanik sa pojaavaem
 Recirkulirajue kuglice (Recirculating ball)

Kuglice:

manje trenje i troenje

nema zazora pri

promeni smera obrtanja
Pojaava upravljanja (Power Steering)

Pumpa

Rotirajui ventil
Pumpa

Pogon od motora preko kaia

Rotirajua sa uvlaeim krilcima

Ventil za oslobaanje
Rotirajui ventil
Pomo u obrtanju upravljaa samo u toku zaktretanja istog
Torziona reetka uvijanje pri delovanju momenta
Princip rada rotirajueg ventila
 Sistemi za kontrolu i instrumentacija

SISTEM (elektronski):
Skup komponenata (elektronskih) koje funkcioniu
zajedno u cilju izvravanja odreenog zadatka.

Senzori i aktuatori: veza sa mehanikim sistemom (automobila)

Opis sistema na razliitim nivoima apstrakcije: Slikoviti opis,

ematski dijagram, blok dijagram.

Kategorije elektronskih sistema

Analogni kontinualni
Digitalni - diskretni
Predstavljanje sistema blok dijagramom
 Analogni sistem
Laki za razumevanje intuitivniji
V = kx ;k pojaanje pretvaraa (transducer)
Example of an Electronic System
Sampling of a Continuous Variable
Digital Control (a) or Measurement
(b) System Configuration
Elektronika u automobilu
Sistemski pristup kontroli i instrumentaciji u
automobilu
SISTEM (elektronski):
Skup komponenata (elektronskih) koje funkcioniu
zajedno u cilju izvravanja odreenog zadatka:
Kontrola, Merenje, Komunikacija

Komponente: IC,Tranzistori, diode, R, C, Prekidai, Konektori.

Senzori i Aktuatori, veza sa mehanikim sistemom (automobila)

Opis sistema na razliitim nivoima apstrakcije: Slikoviti opis,

ematski dijagram, blok dijagram.

Kategorije elektronskih sistema

Analogni kontinualni
Digitalni - diskretni
Predstavljanje sistema blok dijagramom
 Analogni sistem
Laki za razumevanje intuitivniji
V = kx ; k pojaanje pretvaraa (transducer)
Primer analognog sistema
Predpojaava
 RIAA karakteristika

High Frequency = 75us (2122 Hz)

Mid Frequency = 318us (500.5 Hz)
Low Frequency = 3180us (50.05 Hz)
Tro-stepena obrada signala
Regulacija jaine zvuka i balansa
 Izlazni stepen 60 W / 8 oma

Input sensitivity for 60 W output - just under 1V (1V gives 66W)

Gain - 27dB
Frequency response (-3dB) - 10Hz to 23kHz @ 1W
Harmonic distortion @ 1kHz - 0.05% (maximum typical)
Open Loop Gain - 125dB (no load), 80dB (8 Ohm load)
Input Impedance - 22k Ohm
DC Offset - Less than 100mV (< 20 mV typical **)
Noise - < 2mV at output (-80dB ref 50W unweighted)
Sistem za digitalnu obradu audio signala

TUSB3200 USB interface

TAS3001 digital equalizer

TPA0112 power amplifier

TLC320AD77
24-bit delta-sigma
stereo audio Codec
 Digitalni elektronski sistem

Odmeravanje - sampling
vreme izmeu odmeravanja (sampling time)
frekvencija odmeravanja (sampling frequency)

Kvantizacija

A/D konvertor

D/A konvertor
Digitalni sistem
Proces odmeravanja signala
 Performanse osobine elektronskih sistema

Kvantitativni opis izvravanja postavljenih zadataka.

Audio sistem:
frekventna karakteristika
maksimalna snaga
harmonijska izoblienja
linearnost

Performanse odreene komponentama (R, C, Tranz. , aktuatori ... ),

arhitekturom a kod digitalnih i programom.

Analiza odziva na standardnu pobudu.

Sinusoidalna:
propusni opseg sistema
rezonantna frekvencija sistema (amortizeri)
Priguenje D
Prirodna frekvencija oscilovanja
Odziv na jedininu pobudu
 Instrumeni u automobilu

Instrument
Ureaj za merenje neke odreene veliine.
Mehaniki, pneumatski, hidraulini, elektrini, kombinovani.

Brzina vozila
Ukupno preeno rastojanje
Ugaona brzina motora
Koliina goriva (potronja)
Pritisak ulja
Temperatura motora
Struja alternatora (punjenje akumulatora)
 Merenje

Numeriko uporeenje vrednosti nepoznate veliine sa standardnom

vrednou iste veliine.

Nema strogih zahteva za prikazom merene vrednosti (signalizacija)

Standardna merna jedinica

Nacionalni instituti za standardizaciju.

Preciznost
Broj znaajnih cifara (oblika, poloaja) koje se mogu uoiti.

Kalibracija
Postupak podeavanja parametara instrumenta tako da
prikazana vrednost odgovara stvarnoj vrednosti.

Tanost
Slaganje prikazane vrednosti sa stvarnom vrednou.
Greke: sistematske, sluajne
Loading greka energija koju oduzima instrumet u toku merenja

Dinamike greke instrumenta

Pouzdanost
 Osnovna struktura mernog sistema
Senzor
Kalibraciona konstanta, linearnost, dinamike karakteristike.
Analogni, digitalni.

Displeji
Analogni, digitalni, signale lampe.
Isti tipovi greaka kao i senzori.

Aktuatori
Konverzija energije: Elektrina u mehaniku

Procesiranje signala
Poveanje tanosti, pouzdanosti, itljivosti.
Linearizacija, konverzije jedinica,
 Digitalno procesiranje

DSP, rekurzivni digitalni filtri.

xn = x(nT )
K J
y n = a k xn k b j y n j
k =0 j =1

NF filtar

yn = axn byn 1
 Analogno procesiranje signala

Operacioni pojaava kao osnovni gradivni blok

vo = A(v1 v2 )
 Kontrolni sistemi

Regulacija rada drugog sistema

kontroler, objekat kontrole (system plant)

Opti funkcionalni zahtevi

Tano izvravanje funkcija
Brzi odgovor
Stabilnost
Odziv samo na eljene ulazne veliine

Zakon kontrole sistema control law

eljena vrednost na izlazu postavna vrednost (set point)

Kategorije kontrolnih sistema

Sa otvorenom petljom (feedforward)
Sa zatvorenom petljom reakcijom (feedback)
 Kontrolni sistemi sa otvorenom petljom

Nema uporeenja izlazne veliine sa komandnim ulazom

Uticaj poremeaja na izlaznu veliinu

 Kontrolni sistemi sa zatvorenom petljom

Postavna vrednost komandni ulaz

Izlazna vrednost
Signal greke

Tipovi kontrole
Proporcionalna - P
Proporcionalno integralna PI
Proporcionalno integralna diferencijalna - PID
Proporcionalni regulator

Struktura P-regulatora

e = x x0
x0 Izlazna v rednost
vc
vc = Pe
Sgnal greske 1
10
s2 +2s+1
P_Gain Objekat kontrole1
x
d
e=
Postav na v rednost Scope
Set point

d P
Poremecaj

Uticaj P_Gain na stabilnost i greku.

Prenosna karakteristika objekta kontrole i stabilnost

PI regulator

Struktura PI regulatora

Izlazna v rednost

1
In1 Out1
s2 +2s+1
Objekat kontrole1
PI regulator

Signal greske
Set point
Scope
Postav na v rednost

Nema greke u stacionarnom stanju

Poremecaj Uticaj I_Gain, P_Gain
Poremecaj

vc = Pe + I e dt
1
5
s
Integrator I_Gain

1 1
In1 Out1

10

P_Gain
PID regulator
Struktura PID regulatora

Izlazni sgnal
1
In1 Out1
s2 +2s+1
Objekat kontrole1
PID regulator Scope

Set point
Signal greske
Uticaj D_Gain na stabilnost
Postav na v rednost
Poboljanje dinamikog odziva

Poremecaj

de
vc = Pe + I e dt + D
1
dt
1
s
Integrator I_Gain

1 du/dt 0 1
In1 Out1
Derivative D_Gain

10

P_Gain
On-Off regulator
Struktura ON OFF regulatora

Izlazna v rednost
1
s2 +2s+1
Relay Objekat kontrole1
Scope

Postav na v rednost
Set point

Poremecaj
Poremecaj
 Osnove elektronske kontrole rada motora

Kontrola rada motora:

Regulacija dotoka goriva i vazduha.
Tajming paljenja.

Period do kasnih 60-tih

Mehaniki, pneumatski, hidrauliki sistemi kontrole.

Potreba za kontrolom zakonske regulative:

Zatita ivotne sredine - izduvni gasovi.
Potronja fuel economy.
 Emisija izduvnih gasova

Proizvod sagorevanja smee vazduha i benzina.

Benzin:
- Hidrokarbonati, hemijskih jedinjenja vodonika i ugljenika
u razliitim odnosima.
- Prirodne neistoe.
- Hemikalije dodate od strane rafinerija.

Sagorevanje (combustion):
- Ugljen dioksid (CO2) i voda (H2O) idealno sagorevanje.
- Ugljen monoksid (CO)
- Oksidi azota (NOx)
- Nesagoreli hidrokabonat (HC)
- Oksidi sumpora.

Zakonske odredbe tehniki pregled

 Potronja Fuel economy

L/100km
Koliina goriva potrebna da se pree odgovarajue rastojanje

MPG (miles prer galon)

Rastojanje koje se pree sa odgovarajuom koliinom goriva

1 imperial gallon = 4.54609 L

1 dry gallon = 4.40484 L
1 milja = 1609 m

Procedure testiranja potronje

Postolje sa dinamometrom
 Koncepcija elektronskog sistema za kontrolu motora

Osnovni princip kontrole snage motora poloaj leptira.

Motor kao vakum pumpa.
Direktna zavisnost masenog protoka vazduha od ugaonog poloaja.

Pb = KM A
Pb = Snaga motora
MA = Maseni protok vazduha
K = Konstanta

Protok 2.7 kg/h (6 lb/h) oslobaa 1 kS

1 lb 4.448222 N 444822 dyn 0.45359 kp
 Principijelna struktura elektronskog kontrolnog
sistema

Sistemi sa otvorenom petljom i sistemi sa reakcijom

 Definicija osnovnih pojmova
Parametar
Numerika vrednost neke veliine motora fiksirana u toku
projektovanja.

Prenik klipa.

Hod klipa.

Duina kraka radilice (crankshaft lever arm - throw).

Ukupna zapremina vazduha koja se izbaci u toku ciklusa.

Odnos kompresije (zapremina pri BDC i TDC).

Oblik komore za sagorevanje, bregaste osovine, veliina

usisnih i izduvnih velntila.

Tajming ventila.
Promenljive - variable
Veliine koje se menjaju, ili mogu biti menjane, u toku
rada motora od strane kontrolnog sistema.

Protok vazduha (mass air flow).

Protok goriva (fuel flow rate).

Tajming aktiviranja varnica (spark timing).

Snaga motora.

Pritisak u usisnoj grani (intake manifold pressure).

 Ulazne veliine u kontroler

Senzor poloaja leptira Throttle position sensor (TPS)

Protok vazduha Mass air flow rate (MAF)
Temperatura motora (rashladne tenosti) coolant temperature (CT)
Brzina obrtaja motora i ugaona pozicija (RPM)
Poloaj ventila za recirkulaciju izduvnih gasova (EGR)
Koncentracija kiseonika u izduvnim gasovima (EGO)
 Izlazne veliine iz kontrolera

Kontrola potronje goriva Fuel mettering control

Kontrola paljenja Ingation control
Tajming paljenja Ignation timing
Kontrola recirkulacije izduvnih gasova
 Definicija osnovnih osobina (performansi) motora

Snaga
Mera sposobnosti motora da izvri neki koristan rad
brzina kojom motor izvri neki rad.

W
P= P-snaga, W-rad, t-vreme
t
W = F s F-sila, s-pomeraj

P(t ) = F (t ) v(t ) F-sila, v-linearna brzina

P(t ) = T (t ) (t ) T-moment, -ugaona brzina

1 kS = 0.746 kW.

Zavisnost od RPM i ugla leptira TP.

Snaga merena na pogonskoj osovini ili tokovima

Brake power Pb - izmerena snaga na pogonskim tokovima.

Indicated power - Ukupna snaga

Gubici usled trenja.

Potronja
Mera ekonominosti motora

Uslovi merenja: konstantno optereenje dinamometrom i

konstantna brzina (RPM).

Protok goriva rf (kg/h)

rf
BFSC = Brake specific fuel consuption g/(kWh)
Pb
Pb = RPM*Tq/9549.27

Energetska gustina goriva, lower heating value koliina toplote koja

se oslobodi sagorevanjem goriva (25 do 150 stepeni)

Benzinski motor: BSFC = 322 g/kWh, prosena efikasnost 25%

Dizil motor: BSFC = 256 g/kWh, prosena efikasnost 32%

Maksimalna efikasnost pri 2000 RPM i unthrottled intake air

BM: 256 g/kWh, 32%
DM: 199 g/kWh, 42%
Obrtni moment
Sila koja obre radilicu Nm
Funkcija RPM
Volumetrijska efikasnost

Koliko dobro motor funkcionie kao pumpa

Odnos (procentualni) zapremine goriva i vazduha koje ulazi u

cilindre u toku usisavanja i zapremine cilindara u statikim
uslovima.

Motori sa indukovanim pritiskom u usisnoj komori (vei od atm.)

Poveanje Vol efikasnosti:

Vei broj ventila
Usmeravanje vazduha i goriva (porting)
Sleeve ventili
Engine displacement
Ukupna zapremina smee vazduh/gorivo koja se moe uvui u toku jednog ciklusa.

Izraava se u kubnim santimetrima, litrima ili kubnim inima.

Kod motora sa klipovima, razlika zapremine cilindra izmeu poloaja TDC i BDC
 Kompresioni odnos (Compression Ratio)

Statiki kompresioni odnos (SCR)

Odnos (zapremina cilindra) / (zapremina komore za sagorevanje)

Dinamiki kompresioni odnos (DCR)

Efektivna zapremina cilindra vreme zatvaranja usisnog ventila

DCR < SCR (Const)

Uticaj kompresije na snagu motora
 Oktanska vrednost goriva pojava detonacije

Mera otpornosti na samopaljenje anti detonacija (knocking)

Meavina koje ima isti anti detonatorski kapacitet

iso-octan (trimethylpentane) oktanska vrednost 100
heptan (dipropyl methane H3C(CH2)5CH3) oktanska vrednost 0
Termalna efikasnost
Prikazuje mehaniku energiju vozila relativno u odnosu
na energiju sadranu u gorivu.

35% - zagrevanje rashladne tenosti i ulja

40% - nesagorelo gorivo i toplota izduvnih gasova
5% - trenje

20% - korisne energije

Podeavanje motora (Calibration)

Podeavanje smee i paljenja.
 Mapiranje motora

Neophodnost poznavanja objekta kontrole.

Proces snimanja karakteristika mapiranje.

Izrada matematikog modela koji objanjava uticaj svake merene

promenljive i parametra na performanse motora.

Zadatak projektanta sistema za kontrolu

Izbor konfiguracije
Izbor promenljivih
Izbor strategije kontrole
Uklapanje u okvire cena, kvalitet, pouzdanost
 Uticaj odnosa vazduh/gorivo na performanse
Uticaj na moment, snagu i izduvne gasove.
Prikaz u BS obliku (brake specific form)
Posebna vrednost odnosa vazduh:gorivo = 14.7:1
Stoichiometric mixture - Hemijski korektna (H, C -> H2O, CO2)
 Ekvivalentni odnos

(vazduh / gorivo)
=
(vazduh / gorivo) stoichiometry

Bogata smea = <1

Siromana smea = >1

Maksimum T od konfiguracije motora, brzine i tajminga paljenja.
 Uticaj tajminga paljenja na performanse
Spark advance pretpaljenje - trenutak iniciranja varnice pre dostizanja
TDC iskazan u stepenima obrtanja radilice relativno u odnosu na TDC.

Maximum Brake Torque

NOx i HC rastu sa poveanjem pretpaljenja

Zavisnost BSFC i momenta.
Maksimalni moment u taki MBT (minimum advance for best timing)
Zavisnost optimalnog tajminga u funkciji RPM
Strategija kontrole: lambda=1 I podesavanje paljenja za opt.perf.
 Uticaj recirkulacije izduvnih gasova na performanse
EGR exhaust gas recirculation
Znaajno smanjenje koncentracije NOx sa poveanjem EGR

Poveanje EGR smanjuje temperaturu sagorevanja to dovodi do

smanjenja koncentracije NOx

Poveanje koncentracije HC manje od smanjenja NOx !

 Struktura NOx

Nitric oxide Nitrogen dioxide Nitrous oxide

NO NO2 N 2O

Dinitrogen trioxide Dinitrogen tetroxide Dinitrogen pentoxide

N2O3 N2O4 N0O5

Oteava astmatina stanja

Pojava kiselih kia
 Regulacija izduvnih gasova

Cilj: Redukcija neeljenih izduvnih gasova uz postizanje boljih

performansi motora.

Katalitiki konvertor katalizator

Oksidacija hidrokarbonata u ugljen dioksid i vodu
Oksidacija CO u CO2
Razlaganje NOx u azot (N2) i kiseonik (O2)
Oksidacioni katalizator

Poveanje brzine hemijske reakcije koja zapoinje u cilindrima

Oksidacija HC i CO u H2O i CO2

Dodavanje kiseonika (secondary air) u izduvne gasove

pomou pumpe

Efikasnost katalizatora
Mo
nc =
Mi
carbon monoxide (CO), non-methane hydrocarbons (NMHC), volatile organic compounds
(VOC), formaldehyde (CH2O)

Carbon Monoxide CO + O2 -> CO2 (1)

Hydrocarbons CmHn + (m + n/4) O2 -> m CO2 + n/2 H2O (2)
Aldehydes, Ketones, etc. CmHnO + (m + n/4 - 0.5) O2 -> m CO2 + n/2 H2O (3)
Hydrogen H2 + O2 -> H2O (4)
Zavisnost efikasnosti konverzije od temperature
 Trostruki katalizator
TWC Three-Way Catalyst
Sastav: Platina, paladium i rodijum
Redukcija NOx, vri oksidaciju HC i CO.
Efikasnost zavisi od smee vazduh/gorivo.
Mali opseg efikasnosti (0.1AF 0.05).
Na rad katalizatora veoma negativno utie sadraj olova u gorivu.
Primarna funkcija kontrolnog sistema precizno odreivanje smee
 Elektronska kontrola dotoka (ubrizgavanja) goriva

Funkcije:
1. Tano odreivanje masenog protoka vazduha u motor.
2. Regulacija dotoka goriva tako da vai odnos 14.7.

1. Throttle position sensor (TPS)

2. Mass air flow sensor (MAF)
3. Fuel injectors (FI)
4. Ignition systems (IGN) Struktura usisne grane brizgaljke.
5. Exhaust gas oxygen sensor (EGO) Brizgaljka kao elektrino upravljani ventil.
6. Engine coolant sensor (ECS) Usrednjavanje osobina katalizatora.
Merenje O2 umesto HC, CO i NOx !
7. Engine position sensor (EPS)
Elektronska kontrola dotoka goriva

Problemi startovanja hladnog motora

kondenzacija na zidovima
potreba za bogatijom smeom
Kontrolna sekvenca

Startovanje motora.
Obogaena smea zavisnost od temperature motora.

Rad u otvorenoj petlji do zagrevanja motora.

Temperatura, koliina vazduha (MAF senzor) i RPM.

Izraunavanje koliine goriva i ubrizgavanje.

Mf = rfa Ma
Za vrlo hladan motor =2 (rfa=0.5)
Da li je mogue da motor uvek radi u otvorenoj petlji?

Sagorevanje u cilindrima

Izbacivanje sagorelih gasova preko EGO senzora i TWC.

Nakon dostizanja radne temperature EGO senzora zapoinje

Rad u zatvorenoj petlji
Rad u zatvorenoj petlji
Korekcija izraunate vrednosti smee na osnovu imerene vrednosti
sa EGO senzora.

Otvaranje usisnog ventila na cilindru i ventila za ubrizgavanje (injector)

Kanjenje u odzivu lamda sonde 0.1 do 0.2 sekunde.

Rad u On/Off reimu limit cycle controler

Regulacija vremena otvorenosti ventila za ubrizgavanje goriva.
Izlaz EGO senzora i promena vremena otvorinosti ventila.
Aktiviranje ventila nezavisno od rada kontrolera.
Rad katalizatora regulie srednju vrednost smee.
 Frekvencija i devijacija kontrolera goriva

Oscilatorno ponaanje On-Off kontrolera, dve granine vrednosti.

Transportno kanjenje Td (Transport delay) Vreme potrebno da EGO

senzor oseti promenu.

Vea brzina motora manje transportno kanjenje.

1
Frekvencija oscilacija signala na sondi fL =
Tp

Devijacija odnosa smee

Oscilovanje zmeu dve
vrednosti smee maksimalne
i minimalne (+/-1).

Srednja vrednost smee

+/-0.05
 Analiza pritiska u usisnoj komori
Merenje mase vazduha (mass air flow rate) koja utie u usisnu komoru.

Manifold Absolute Preasure (MAP)

depends on throttle plate position

Maksimalna vrednost pritiska u komori atmosverski pritisak

(supercharged motori)
Idealna pumpa vakuum pri potpuno zatvorenom leptiru.
Usisavanje svakog cilindra jednom u dva obrtaja radilice.
Frekvencija promene pritiska u komori
N RPM
fp =
120
 Promena pritiska u usisnoj komori

Jedna metoda filtriranja pritiska spoj MAP senzora preko uzane cevi
Merenje mase vazduha teko izvodljivo.
Dve metode merenja masenog protoka vazduha

Direktno merenje masenog protoka

(direct measurement of mass air flow rate)
Indirektna metoda
(Speed-Density Method)
 Speed-Density metoda
Za datu zapreminu V,
Specifini pritisak p, i
Temperaturu T

Gustina vazduha je odnos mase

i zapremine vazduha.
Ma
da = ; M a = d aV
V
Proirenje koncepta na vazduh
koji se kree kroz uniformnu
cev i prolazi kroz referentnu
taku za odreeno vreme -
volume flow rate

Mass flow rate = proizvod volume flow rate i gustine vazduha

Ako su definisane
Rm = mass flow rate of air flowing through the intake manifold
Rv = volume flow rate of air flowing through the intake manifold
da = air density in the intake manifold

Tada je: Rm = Rvda

Gustina vazduha u usisnoj komori odreena na osnovu apsolutnog pritiska i

temperature.

Apsolutni pritisak u usisnoj komori definiu: spoljni pritisak,

ploaj leptira, RPM, oblik i veliina komore.

Temperaturu u komori definiu: spoljna temperatura i razlika pritiska.

Gustina vazduha na osnovu fizikih zakona koji vae za idealne gasove.

Standardni uslovi ( d0, p0. T0 ) p T0

d a = d 0
p0 Ti
 RPM D
Rv =
60 2
Rv volumetric flow rate
D zapremina motora (engine displacement)

Za idealni motor, sa poznatim D i Rv merenjem RPM !

Za realni motor, nv volumetrijska efikasnost

RPM D
Rv = nv
60 2

Tabele efikasnosti motora za sve uslove rada.

 Uticaj EGR

Prava vrednost volumetrijskog protoka Ra Ra = Rv REGR

RPM D
Rv = nv REGR
60 2

Rm = Ra d a

Rm
stoichiometric mass flow rate za gorivo: R fm =
14.7

Sva izraunavanja moraju biti izvedena najmanje jednom za svako

paljenje u cilindru.
 Paljenje

Generisanje varnice koja pali smeu u cilindru.

Optimalno pretpaljenje funkcija MAP, RPM i temperature.
Merenje pozicija motora.
Distributorless ignition system.
 Elektronsko paljenje

Charles Franklin Kettering (1876 1958)

pronalaza elektrinog paljenja automobila
Generisanje varnice koja pali smeu u cilindru.
Optimalno pretpaljenje funkcija MAP, RPM i temperature.
Merenje pozicija motora.
Distributorless ignition system.
Simulacija
L2=55.8 H,
L1=6.22 mH,
C = 0.202 m F,
Rsystem=1.28 W,
M=0.538
Generisanje varnice

1) Proboj - Breakdown (12000v)

2) Arc Discharge

3) Glow Discharge Znaajni termini:

Peak Gap Current

Total Spark Duration
Millijoules Ignition Energy
Cyclical Variation
 Tipovi sistema paljenja

Inductive DIscharge Systems

Capacitive Discharge Ignition

The Voltage Myth

The Energy Paradox
Multiple Spark
 Karakteristike i struktura senzora i
pretvaraa
Pretvara kao izvor informacija.

Podela u dve velike grupe:

merni sistemi
kontrolni sistemi

Osnovne karakteristike i osobine:

vrednosti merene
princip rada
konstruktorske karakteristike
radne karakteristike
karakteristike pouzdanosti
 Merne veliine

Osnovne jedinice Medjunarodnog sistema jedinica

 Izvedene jedinice fizikih veliina
Linearni i ugaoni pomeraj, kretanje, duina i gustina
Linearna ili ugaona brzina
Ubrzanje i trzaj
Uspon (nagib) i brzina promene nagiba
Naprezanje i istezanje
Torzija-Moment
Pritisak
Zvuni pritisak
Protok
Nivo tenosti
Vlanost, vlaga i taka rose
Vakuum
Gustina i specifina teina
Viskoznost fluida
Temperatura
Intenzitet toplotnog zraenja i toplotni fluks
Jaina svetlosti
Napon, elektrostatiko naelektrisanje (kapacitivnost), jaina elektrine struje, elktrina snaga,
proteklo vreme i frekvencija
Jaina magnetnog polja i gustina fluksa
Radioaktivnost
Hemijske osobine i hemijski sastav
Podvrste mernih veliina pritisak:
apsolutni, manometarski, diferencijalni, barometarski, atmosferski, statiki ili dinamiki.
Merena veliina kao vektor ubrzanje:
u jednom dva ili tri pravca.
Primer: merenje temperature

U0
tD

1- gasom ispunjena ampula

2 - kapilarna cev
3- membrana osetljiva na pritisak
4 - nosa
5 - naponska traka
 Metode pretvaranja
Redni Promena
Koja je posledica promene ...
broj ...
1 2 3
1 otpornosti a) pozicije klizaa u linearnom ili obrtnom potenciometru
otpornih b) otpornost i dimenzija mernih traka
elemenata c) geometrija elastine cevice koja nosi providnu tenost
d) otpornost temperaturno osetljivog materijala
e) pozicija anode u vakuumskoj cevi (promena
transkonduktanse-aktivne strmine)
f) promena napona ili struje u varistoru (element ima
nelinearnu naponsko-strujnu karakteristiku )
g) otpornosti metala i poluprovodnikih materijala osetljivih na
jainu magnetnog polja
h) otpornosti poluprovodnikih materijala pri promeni
intenziteta svetlosti
i) koncetracija hemikalija u rastvoru
Redni
Promena ... Koja je posledica promene ...
broj

1 2 3
2 samo- a) Duine linija magnetnih polja (trajektorija)
induktivnosti ili b) Povrine preseka magnetnih linija
medjusobne c) Permeabilnosti feromagnetika induktivne
induktivnosti
sprege dva ili vie kalema
Redni
Promena ... Koja je posledica promene ...
broj

1 2 3

3 kapacitivnosti a) Odstojanje izmedju dve elektrode, koje ine

kondenzator
b) Dielektrine konstante, usled pomeranja (izvlaenja)
materijala visoke dielektrine kondstante, koji se
nalazi izmedju elektroda kondenzatora
c) Podudarnost prostora izmedju dve elektrode, koje
ine kondenzator

4 naelektrisanja a) proces jonizacije gasova izloenih zraenju

Redni
Promena ... Koja je posledica ...
broj
1 2 3
5 napona ili a) Relativne pozicije provodnika i linija magnetnog polja
struje b) Temperature spoja dva provodnika razliitog materijala
(Zibekov (Seebeck) efekat u termoparovima)
c) Naelektrisanja u kristalima koji su izloeni toploti
(Piroelektrini (Pyroelectric) efekat)
d) Naelektrisanja u kristalima ili keramikim materijalima
koji su izloeni naprezanju (Piezoelektrini
(Piezoelectric) efekat)
e) Uzraene svetlosne energije na povrinu p-n spoja
poluprovodnika
f) Hemijske reakcije
g) Stvaranje suprotnog naelektrisanja na dva razliita
nenaelektrisana kontaktna metala (Efekat potencijala
kontakta (Contact-Potential))
h) Kretanja tenosti koja prolazi kroz stacionarnu tanku
cev kada postoji gradijent elektrinog potencijala du
cevi (Elektrokinetiki (Electrocineting) efekat)
Redn
Promena ... Koja je posledica promene ...
i broj

1 2 3

6 napona ili struje a) Gradijenta el. Potencijala uz delovanje magnetnog

generisane u polja pod pravim uglom u odnosu na smer struje
elementu koji se (Halov (Hall) efekat).
napaja pomonim b) Gradijenta elektrinog potencijala du metalne trake
izvorom energije izloene magnetnom polju vertikalno na njegovu ravan
(Nernstov (Nernst) efekat).
c) Otpornosti i kapacitivnosti u provodniku usled polja
stvorenog od strane susednog provodnika (efekat
blizine (Proximity))
d) Brzine emitovanja elektrona oslobodjenih sa
osvetljene povrine (efekat fotoemisije
(Photoemissive))
Redn
Promena ... Koja je posledica promene ...
i broj

1 2 3
7 optikih osobina a) dvostruke refleksije kada je materijal izloen
providnih naprezanju (fotoelastini efekat (photoelastic))
(transparentnih)
materijala

8 emisije svetlosti a) zagrevanja nekih supstanci (napr. dijamanta) ispod

temperature crvenog usijanja
b) hemijskih reakcija
c) Bombardovanjem brzim elektronima
d) Pobuda jakim elektrinim poljem
e) Pobuda fosfora elektromagnetnim radioaktivnim
talasima koji imaju razliite talasne duine
f) Pobuda fosfora radioaktivnim esticama
Redn
Promena ... Koja je posledica promene ...
i broj
1 2 3
9 veliine ili a) irenja i skupljanja tela u funkciji temperature
poloaja tela b) veliine ubrzanja
c) pritiska zagrejanih ili ohladjenih gasova u zatvorenim
sudovima.
d) pritiska na membranama, mehovima, Bourdon_ovim
cevima ili drugim elementima osetljivim na pritisak
e) ugaonog momenta (u iroskopima)
 Linearni poloaj
Potenciometar

Kontaktni enkoder
Kapacitivni
Induktivni

LVDT - linear variable differential transformer

Optiki

Laserski
 Ugaoni poloaj

Magnesyn Optiki enkoder

Synchro
 Brzina
Centrifugalni tahometar
 Ubrzanje

Akcelerometarski prekida Akcelerometar sa mernim trakama

Nivo tenosti
Ultrazvuni
Magnetni
 Konstruktivne karakteristike
Merene Elektrine Mehanike
Opseg Pobuda Konfiguracija

Prekoraenje Izolacija Dimenzije

Vreme oporavka Uzemljenje Montiranje

Imepedansa izvora Povezivanje

Impedansa optereenja Materijal kuita

Ulazna impedansa Kontaktni materijal

Izlazna impedansa Izolovanost kuita

Izolaciona otpornost
Merene Elektrine Mehanike
Probojni napon
Nestabilnost pojaanja
Izlaz
Prikljune take
Napon bruma
Sadraj harmonika
um
Greka oitavanja
 Radne karakteristike
Podele u tri grupe:
statike
dinamike
vezane za okruenje

Statike osobine: Sobni uslovi rada, pretvara nije izloen pomeranju,

vibriranju ili potresima i gde se merena vrednost sporo menja.

Dinamike karakteristike: definiu odgovor pretvaraa na vremensku

promenu merene veliine.

Okruenje: neoperativne i operativne, koje se odnose na osobine pretvaraa

posle i za vreme izlaganja specifinim uticajem okoline.
 Karakteristike pouzdanosti
Najvanije karakteristike koje definiu pouzdanost su:
radni vek,
vreme neprekidnog rada i
vreme skladitenja.

Parametri koji odredjuju ekstremne uslove rada i granice sigurnosti pretvaraa.

Vrednost maksimalnog pritiska ili napon proboja.

Karakteristika bezbednosti radnika u sistemu u gde je pretvara ugradjen.

 Osnovne karakteristike pretvaraa
Idealni pretvara:
Ofset realnog pretvaraa:
Grika osetljivosti realnog pretvaraa:

Faktora koji izazivaju ovu greku su:

varijacija temperature,
varijacija napona napajanja,
starenje materijala.
Nelinearnost pretvaraa:
 Specifikacija nelinearnosti

Nelinearnost kao maksimalno rastojanje od:

prave llinije koja prolazi kroz nulu i izlaz pune skale,

tangente povuene na poetku, ili

najbolje prave linije, linije najmanjeg kvadrata, ili druge

linije koja mora biti specificirana.
Nelinearnost sa referenciranjem na
nulu i krajnju taku pune skale
Nelinearnost sa referenciranjem na
tangentu u poetku krive
Nelinearnost sa referenciranjem na
najbolju pravu liniju
Neslaganje sa referentnom teorijskom krivom
 Histerezis pretvaraa
Izlaz pretvaraa moe da zavisi ne samo od veliine ulaznog signala ve
i od prethodnih vrednosti izlaznog signala
Neidealno ponaanje pretvaraa se procenjuje grekama.

Razlika izmedju stvarnog i teorijskog (ili specificiranog) izlaza

Tanost je odnos greke i pune skale izlaza.

Obino se izraava u obliku %FSO ili u jedinicama merene veliine.

 Dinamike greke

Dinamike greke se javljaju kada izlazna veliina pretvaraa zavisi od

vremenskih karakteristika ulaznog signala - na primer, brzine njegove
promene ili frekvencije.

Praktino odredjivanje dinamikih karakteristika:

Primena ulazne step funkcije (jedinina pobuda).
Snimanje frekventne karakteristike.
 Odziv pretvaraa na step promenu ulaza
Underdamping, overdamping, kritino prigueni sistem
Karakteristika u vremenskom domenu
Karakteristike u frekventnom domenu
Izlazna
amplituda

Ravna oblast
(koristan frekventni opseg)

0
Referentna
frekvencija
Rezonantna frekvencija Frekvencija merene vrednosti
0

Nulto-fazna provodna
oblast

Izlazna
faza
 Pojas greke (error band)

Opseg maksimalne devijacije izlaza u odnosu na specificiranu referentnu liniju

Stepenasti pojas greke u odnosu na
teorijsku liniju
 Senzori i aktuatori
Kljuna uloga u sistemima za kontrolu
Kritine komponente
Raspoloivost senzora i aktuatora i struktura kontrolnog sistema
Masovna proizvodnja, isplativost razvoja senzora
Merene veliine
Protok vazduha MAF
Koncentracija izduvnih gasova EGO
Ugaona pozicija leptira TPS
Ugaona pozicija i brzina radilice
Temperatura rashladne tenosti
Tempratura vazduha u usisnoj grani
Apsolutni pritisak u usisnoj grani MAP
Diferencijalni pritisak izduvnih gasova
Brzina vozila
Pozicija menjaa brzina

Status vozila
Aktiviranost ureaja za klimatizaciju
Aktiviranost konica
Potpuno otvoren leptir
Potpuno zatvoren leptir
 Senzor protoka vazduha Mass Air Flow rate sensor

Ispravan rad motora uz kontrolisanu emisiju izduvnih gasova.

Prvi senzori (1990.) kao sastavni deo filtera za vazduh.

Varijanta klasinog senzora za brzinu vetra (hot vire anemometer)

Hot film struktura montirana na substat.

Zagrevanje elementa na konstantnu temperaturu iznad temperature

dolazeeg vazduha (merenje temperature).
Strujni VFC
VFC sa balansiranom koliinom elektriciteta
Sinhroni VFC
 Teorijske osnove merenja protoka vazduha
hot-wire metodom

Rad u reimu konstantne temperature Top

Otpor ice proporcionalan temperaturi R=Ro(1+ a(T-To))
Kontrola otpornosti senzor tako da je R=Rop
Balans energije P = Area ( QH + Q*) (convective, radiative heat flux)
QH = h(u) (Top-Tv), h(u)= a + b u (a, b konstante kalibracija)
P = (V-)2/Rop = Vo2 G, G =Rop/(Rop+R2)2
Vo2 G / (Top - Tv) = h(u) = a + b u
Vane Air Flow Meter
 Karman Vortex mera protoka vazduha

Princip vazdunog vrtloga.

Frekvencija pojave vrtloga funkcija brzine usisnog vazduha.
Detekcija pomou ogledala metalne folije.
Inderektno merenje protoka vazduha
Izraunavanje na osnovu:
pritiska, MAP
broja obrtaja motora, RPM
temperature.

MAP senzor
Pomeraj membrane (displacement)
Sa mernom trakom (Strain gauge)
Piezo-otporni (piezoresistivity)
Instrumentacioni pojaava sa dva OP
 Senzori RPM-a i ugaone pozicije radilice
Merenje bez mehanikog kontakta sa osovinom koja se obre.
Optiki
Magnetni (ulje, prljavtina, ...)

Klipovi direktno vrte radilicu.

Ventile i razvodnik paljenja vrti bregasta osovina.
Radilica : bregasta = 2 : 1

Merenje na radilici ili bregastoj !

Metode merenja:
Magnetna
Optika
Senzor pozicije na principu magnetne provodnosti
Promena u mag. Fluksu
Indukuje napon

Nemogunost statikog
odreivanja tajminga
Senzor na bazi holovog efekta (Hall-Effect)

Mogunost statikog merenja.

Metalni zub titi senzor od magnetnog polja
 Optika detekcija pozicije

Zahtev za istom okolinom

Zatita od ulja i prljavtina

Detekcija u statikim uslovima

Konstantna izlazna amplituda

Detekcija ugla otvorenosti leptira (Thorttle angle)

Analogni izlaz, AD konvetror

V(a)=ka
 Senzori temperature

Temperatura rashladne tenosti

Temperatura usisnog vazduha
Temperatura senzora kiseonika u izduvnim gasovima

TERMISTOR

Nelinearni pp

Aproksimacija:
1 1
Rt = R0 exp
T T0

Vee , vea strmina

Greka
aproksimacije
 RT
Vout = Vin
RT + R X

1 1
Rt = R0 exp
T T0
 Senzori i aktuatori u sistemima kontrole sa
zatvorenom petljom

Sistemi sa otvorenom petljom.

Sistemi sa zatvorenom petljom

Odravanje odnosa vazduh/gorivo na stoichiometry odnosu.

Osnovni senzor: Lambda sonda

 Senzor izduvnih gasova

EGO - Exhaust Gas Oxygen Sensor

vazduh / gorivo
=
vazduh / gorivostoic

>1 Siromana smea (lean)

<1 Bogata smea (rich)

ZrO2 - Cirkonijum dioksid

TiO2 - Titanijum dioksid

Osnovni princip distribucija kiseonikovih jona

Razlliite koncentracije stvaraju potencijalnu razliku
Referentna strana spoljanji vazduh
Parcijalni pritisci kiseonika
Vazduh: 10-2
Izduvni gasovi: 10-16 10-32
Funkcionalni zahtevi za EGO senzor

1. Drastina promena u izlaznom naponu u stoichiometry taki.

2. Brza promena izlaznog napona sa promenom koncentracije.
3. Velika razlika u izlaznim naponima pri bogatoj i siromanoj smei.
4. Stabilnost izlaznog napona u odnosu na promenu temperature
izduvnih gasova.

Histerezis senzora

Odziv na impulsnu promenu

Temperaturna zavisnost

Zagrevani EGO
senzor HEGO
 Knock senzor
Senzor za detekciju eksplozivnog rada motora

Rapidni porast pritiska u cilindrima

Uslovi pojave:
visok pritisak u usisnoj grani
veliki ugao pretpaljenja

Kontrola knock efekta promenom ugla paljenja

Senzor na bazi magnetostrikcije

 Aktuatori

Ureaj koji pretvara elektrinu veliinu u neku fiziku veliinu.

U automobilu najea se primenjuje solenoid.

Od kontrole ubrizgavanja goriva do zakljuavanja vrata.

Smanjenje procepa -
Poveanje magnetnog polja
 Ubrizgavanje goriva Fuel injection

Elektromagentni ventil otvara i zatvara dotok goriva u motor

 Recirkulacija izduvnih gasova EGR aktuator

Redukcija NOx u izduvnim gasovima

Srednja vrednost vakuuma

funkcija faktora ispune kontrolne
struje signala ventila
 Promenljivi tajming ventila (Variable Valve Timing)

Mehanizam otvaranja usisnih i izduvnih ventila bregasta osovina.

Performanse motora funkcija tajminga otvaranja ventila i iznosa

otvorenosti (valve lift).

Optimalni uslovi funkcija optereenja, broja obrtaja motora, ...

Metode sa dve bregaste (GM), phasing, overlap.

Minimalno preklapanje u idle reimu.
Digitalna kontrola rada motora

Dotok goriva
EGR kontrola
Tajming ventila
Tajming paljenja
Dodatne funkcija
Reimi rada kontrolera
Osobine kontrolera
 Kontrola dotoka goriva
Odreivanje reima rada
Sedam reima: paljenje motora, zagrevanje,
rad u otvorenoj petlji, rad u zatvorenoj petlji,
jako ubrzanje, usporenje i mirni rad.
TBFI throttle body fuel injector
TSPFI timed sequential port fuel injectors
 Paljenje motora
Smea u odnosu 2:1 do 12:1 (14.7)
Temperaturna zavisnost stvaranje velikih
kapljica goriva.
 Zagrevanje motora
Promena smee sa temperaturom, rad u
otvorenoj petlji.
Primarni zadatak kontrole je brzo i tiho
zagrevanje. Potronja i izduvni gasovi u
drugom planu.
Primena tabele za odreivanje smee.
Postupak odreivanja potrebne koliine goriva

Izmereni dotok vazduha za jedan cilindar

A
F=
( A / F )d eljena vrednost smee

kg/sec

MAF RPM
A= r=
r (N / 2) 60

MAF
F=
r ( N / 2)( A / F ) d

F
T= Trajanje impusa za pobudu brizgalice
Rf
 Rad u otvorenoj petlji
Kada ne postoje svi potrebni uslovi za rad u
zatvorenoj petlji (npr EGO).

Osnovana irina impulsa - base pulse width

MAF
Tb =
r ( N / 2)(14.7) R f
Korekcija osnovne irine impulsa (napon akumulatora)!
 Rad u zatvorenoj pelji
Promenljiva koja se regulie koncentracija izduvnih
gasova (HC, CO, NOx).
Kontrola trajanja impulsa za otvaranje akutatora u n-tom
ciklusu izraunavanja:
 Ubrzavanje
Obogaena smea za postizanje
maksilmalnog momenta.
Oitavanjem ugla leptira (thorttle).
Najea vrednost smee 12:1
 Usporavanje
Osiromaenje smee u cilju redukcije
neeljenih izduvnih gasova.
Potpuni prekid goriva u nekim sluajevima
 Mirni rad Idle Speed Control
Mali broj obrtaja motora pri razliitim
uslovima dodatnih optereenja (klima,
alternator)
Potpuno zatvaranje leptira
EGR koltrola
 Elektronsko paljenje
Tradicionalni sistemi sa razvodnikom
Savremeni sistemi sa vie kalemova
Istovremeno paljenje dva cilinra
Podeavanje ugla paljenja u funkciji:
RPM-a
Pritiska u usisnoj grani
Barometarskog pritiska
Temperature motora
 Pritiska Temperature
Osnovno vreme pretpaljenja
Korekcija zbog
Tajming paljenja u zatvorenoj petlji
Poboljanje performansi poveanjem ugla
pretpaljenja u odnosu na TDC.
Knocking pojava abnormalnog porasta pritiska pri poveanju ugla
prtpaljenja
Metode korekcije ugla ptretpaljenja
Brza korekcija Fast Correction Spark
Advance
Spora korekcija Slow Correction Spark
Advance
Kontrola sekundarnog vazduha
Poboljanje performansi katalizatora
 Dijagnostika
Otkaz senzora i akturatora