Shpjegimi i "Librit t teuhidit

(E drejta e Allahut mbi njerzit e Tij)

Msime t mbajtura nga dijetari i njohur

Salih Ibn Abdul Aziz Muhamed Ali Shejh
(Allahu e falt at, prindrit e tij dhe t gjith muslimant!)

Me emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!

Parathnie
Lavdet jan pr Allahun, t Cilit nuk i ngjason askush dhe i Cili nuk ka nevoj pr
asgj, pr At q qndron larg n madhshti dhe krenari, afr me butsin ndaj t
dashurve t Tij. Krkoj nga Ai t ma mundsoj ta falnderoj ashtu si falnderojn
njsuesit e devotshm, t m udhzoj dhe orientoj! Bekimet e Tij qofshin mbi Profetin
e Tij t zgjedhur, i drguar si mshir pr bott, si dhe mbi familjen dhe shokt e tij!
Ky sht shpjegimi i Librit teuhidit, (E drejta e Allahut mbi njerzit e Tij) i
imam Muhamed Ibn Abdul Uehabit (Allahu e mshiroft!). Kto msime jan mbajtur
n takime t vazhdueshme n xhamin e shejhut t Islamit Ibn Tejmije, n qytetin e
Rijadit. Disa nxns krkuan ti transkriptonin dhe ti botonin, dhe un i lejova. Bra
prmirsime n disa vende, q t prshtateshin me formn e shkruar. U ngarkova disave

1
detyrn e verifikimit, t rishikimit dhe t prkujdesjes, n mnyr q teksti t
merrte nj form q nuk do t devijonte qllimin tim kur i kam mbajtur kto
msime.
sht e rndsishme t theksohet se librat prpilohen ndryshe, kan tjetr renditje. Q
ktu, materialet e transkriptuara audiovizive ndryshojn nga mnyra e shkrimit t nj
libri, si nga kuptimet, ashtu edhe nga renditja e fjalve.
Kjo ka ndodhur edhe me kt libr, i cili sht produkt i msimeve t
mbajtura, ku patjetr disa nga temat mund t mos prputhen me synimet e atyre
q shkruajn libra, pasi nj fjal e shprehur sht bij e astit, ndrsa e shkruara
sht bij e ors, dits, nats, ndoshta muajit dhe vitit. Ato mund t shkruhen m
par, a m pas, mund t shkruhen dhe rishikohen, dhe pr do gj Allahu ka
caktuar mas.
Allahut i lutem q t sjell dobi nga ky shpjegim, q ta fal shpjeguesin, tia
mundsoj me mirsin e Tij q, Ditn e Gjykimit, t jet me prijsit musliman
dhe ndjeksit e Sunetit, nn flamurin e t Drguarit t Allahut - me at qofshin
paqja dhe begatit e Tij!
Me Allahun arrihet mjaftueshmria dhe suksesi!

Salih Ibn Abdul Aziz Muhamed Ali Shejh

20.11.1431h.

2
Lavdrimet i prkasin Allahut, q i drgoi profett e Tij me mesazhin e teuhidit, q
njerzit t mos ken justifikime. T gjith ata, nga i pari tek i fundit, e njsuan Allahun.
Piktakimi i t gjithve ishte veimi dhe njsimi i Allahut n adhurim dhe heqja dor nga
shirku. Ai sht Allahu i vrtet, q meriton t adhurohet, e askush tjetr prve Tij.
Adhurimi i kujdo tjetr, cilido qoft, sht i kot. T tjert adhurohen pa t drejt.
Dshmoj se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut, q sht Nj dhe pa
shok; e pohoj dhe e ritheksoj kt, si shprehje e teuhidit. Dshmoj se Muhamedi sht
rob i Allahut dhe i drguari i Tij. Paqja dhe bekimet e pafundme qofshin me
Muhamedin, me familjen e tij dhe me shokt e tij, deri n Ditn e Gjykimit.
Ky libr sht i imamit rregullator dhe reformator, shejhut t Islamit dhe
muslimanve Muhamed Ibn Abdul Uehab. Ai nuk ka nevoj shum t prezantohet, pr
shkak t gjurmve dhe dobive t njohura t thirrjes s tij n t gjitha ant e bots, n
lindje dhe perndim, jug dhe veri. E s'kishte si t ndodhte ndryshe, pasi ai -Allahu e
mshiroft!- ringjalli thirrjen e Profetit ton Muhamed Ibn Abdullahut, me t qofshin
bekimet e Allahut dhe paqja e Tij!
Libri i teuhidit, t cilin po shpjegojm, sht me vler t madhe. T gjith dijetart
e fushs jan t mendimit se nuk sht shkruar libr n lmin e teuhidit i ngjashm me
t. Ai sht unik pr temat q trajton. Nuk sht prpiluar libr tjetr si ai, pasi autori -
Allahu e mshiroft!- trajton shtje q kan t bjn me teuhidin n adhurim, me gjrat
q bien n kundrshtim me t ose q n zanafill, ose q bien ndesh me teuhidin e plot.
Kshtu, ky libr gzon eprsin e trajtimit me detaje dhe argumente t teuhidit n
adhurim. Me kt form detajimi, renditje dhe ndarje t temave, kt libr nuk e ka
paraprir asnj tjetr. Nevoja e nxnsit t dijes pr ta lexuar kt libr dhe pr ta
kuptuar at sht e ngutshme, pr shkak se ai prmban ilustrime me ajete kuranore, me
hadithe profetike dhe shtjellim t dobive t prftuara prej tyre.
Disa dijetar e kan shmbllyear kt libr me nj cop nga libri i Buhariut -
Allahu e mshiroft! - pasi shejhu e ka prpiluar librin e tij t ngjashm me Sahihun e

3
Buhariut. Temat q trajtohen n kt libr - n shumicn e rasteve - fillojn me
ajet kuranor dhe hadith. Ajeti dhe hadithi jan tregues t tems dhe shtjellimet q
pasojn jan treguese t saj, gjithashtu. Po ashtu edhe sjellja e fjalve t dijetarve,
q nga sahabt, tabi'int dhe prijsave t dituris n Islam, sht e ngjashme me
metodn e ndjekur nga imam Buhariu - Allahu e mshiroft! - Kjo pasi ai sjell
fjalt e dijetarve pr t sqaruar kuptimet e tekstit.
Kt libr autori, imami i davetit, e nisi ta shkruante pasi shkoi n Basra. Arsyeja e
shkrimit t ktij libri ishte se atje ai konstatoi prhapjen e shirkut ndaj Allahut t
Madhrishm dhe humbjen e konceptit t teuhidit t vrtet tek nj pjes e
muslimanve. Ishin dukurit e shirkut t madh, t vogl e t fsheht, q e shtyn t
shkruante librin n Basra dhe t shtjellonte treguesit e shtjeve. Kt e tregon nxnsi
dhe nipi i tij, imami Abdurrahman Ibn Hasen, n librin "Mekamate". Pastaj, kur u kthye
n Nexhd, Shejhu vijoi me shkrimin e librit dhe e prfundoi at. N kt mnyr, ai me
t drejt konsiderohet si libri q fton n teuhidin e vrtet, pasi shejhu tregon n kt
libr argumentet baz t teuhidit, sqaron kuptimin e teuhidit dhe e shtjellon bukur at.
Po ashtu, ai shtjellon edhe gjrat q bien n kundrshtim me teuhidin, me frikn pr
gjrat q mund t bien n kundrshtim me t. Ai sqaron, gjithashtu, njsimin e Allahut
n adhurim dhe njsimin e Allahut t Madhrishm n emrat dhe atributet e Tij, n
mnyr t pmbledhur. Ai tregon kujdes pr t sqaruar shirkun e madh, t vogl, format
e t dyve, dhe rrugt q t ojn tek ta. Libri sqaron edhe se si mund t ruhet teuhidi,
dhe shpjegon prmbledhtazi njsimin e Allahut n krijim. Pr kt arsye, "Kitabu teuhid"
sht nj libr i madh dhe shum i dobishm. Ai meriton t gzoj nj prkujdesje t
veant, t msohet mir, t jepet msim, t prsiatet rreth tij, pasi njeriu ta msoj, t
punoj me t dhe ta prcjell diturin e tij tek njerzit e tjer n xhami, n shtpi, n
vendin e puns dhe kudo. Qllimi sht se ai, i cili e kupton kt libr, ka kuptuar
shumicn e shtjeve q kan t bjn me teuhidin n adhurim. Ai madje ka arritur t
kuptoj pjesn m t madhe t shtjeve.
Jam ndalur tek mnyra se si duhet t shpjegohet ky libr, tek rruga pr ta
arritur kt, pasi dihet se libri sht i gjat dhe nuk mund t shpjegohet shkurt,

4
mesatarisht apo n detaje me tet muaj leksione. Mendova pr metodologjin e ndjekur
nga dijetart q e kan shpjeguar at dhe konstatova se disa prej tyre e kan trajtuar gjat
at, disa shkurt dhe disa kan ndjekur nj rrug t mesme. Kshtu, mendova q t
shpjegoja vetm dobit q jan disi t paqarta pr nxnsit e dijes dhe t sqaroja lidhjen e
ajeteve dhe t haditheve me temn e trajtuar, t nxirrja n pah aspektin argumentues t
ajetit apo t hadithit t tems q trajtohet dhe t cek disa nga argumentet q prdoren
nga kundrshtart n lidhje me shtjet q trajtohen n libr, q mbase nxnsit e dijes
nuk do t'i ndeshin n librat e tjer, q jan marr me shpjegimin e librit t teuhidit.
Kjo rrug e prdorur nga ne sht e shkurtr dhe, me leje t Allahut, kshtu do t vijoj
me t gjith librin, duke mos cunguar konceptet dhe kuptimet e tij.
Krkojm nga Allahu i Madhrishm t na mbshtes, t na ndihmoj dhe t na
jap sukses!

****

Me emrin e Allahut, t Gjithmshirshmit, Mshirplotit!

Falnderimet jan pr Allahun. Paqja dhe bekimit e Tij qofshin mbi Profetin
Muhamed dhe familjen e tij!

Libri i teuhidit1

Allahu i Madhruar thot:

"Xhindt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t m adhurojn."2
"do populli Ne i uam nj t drguar (q u thoshte): Adhuroni Allahun dhe
shmangni idhujt!"3

1 Teuhid do t thot ta njsosh Allahun e Lartsuar n adhurim, n krijim dhe menaxhimin e Tij, si dhe n emra dhe atribute.
(shnim i prkthyesit)
2 DHARIJAT: 56.
3 EN-NAHL: 36.

5
"Zoti yt ka urdhruar, q t mos adhuroni asgj tjetr, prve Atij"1
"Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim)"2
"Thuaju: Ejani tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t mos i shoqroni Atij
asgj (n adhurim); q t silleni mir me prindrit; q t mos vrisni fmijt tuaj
pr shkak t varfris, sepse Ne ju ushqejm ju dhe ata; q t mos i afroheni
veprave t turpshme, qofshin ato t hapta apo t fshehta dhe q t mos ia merrni
tjetrit jetn, t ciln Allahu e ka shenjtruar, prvese kur e krkon drejtsia (e
ligji). Kto ju porosit Ai, me qllim q t kuptoni. Dhe mos iu qasni pasuris s
jetimit, prvese pr ta rregulluar, derisa t mbrrij pjekurin! Kryejeni drejt
matjen dhe peshimin; Ne nuk ngarkojm asgj prtej mundsis s tij! Kur t
flisni, thoni t vrtetn, qoft edhe pr t afrmit tuaj! Plotsojani besn e dhn
Allahut! Kto ju porosit Ai q t mos harroni. Kjo sht rruga Ime e drejt;
prandaj ndiqeni e mos shkoni rrugve t tjera q tju shmangin nga rruga e Tij.
Kjo sht ajo q ju porosit Ai pr tu ruajtur nga t kqijat."3
Ibn Mesudi thot: Kush dshiron t shikoj testamentin e Muhamedit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), mbi t cilin ka vendosur vuln e tij, le t lexoj thnien e Allahut t
Madhrishm: "Thuaju: Ejani tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t mos i
shoqroni Atij asgj" deri: "Kjo sht rruga Ime e drejt "4
Muadh Ibn Xhebeli tregon: Isha hipur s bashku me Profetin -paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t!- mbi gomar, kur ai m tha: O Muadh, a e di se cila sht e
drejta e Allahut ndaj robrve t Tij dhe e drejta e robrve ndaj Tij? -Allahu dhe i
Drguari Tij e din m s miri. i thash. Ai tha: E drejta e Allahut ndaj robrve
sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok Atij asgj, ndrsa e drejta e robrve
ndaj Allahut sht q t mos i dnoj ata q nuk i bjn shok Atij asgj. Un e
pyeta: O i Drguari i Allahut, a ti prgzoj njerzit? Profeti u prgjigj: Jo, mos i
prgzo, se pastaj do ti mbshteten ksaj. Hadithi gjendet n dy Sahiht.5

1 ISRA: 23.
2 EN-EN-NISA: 36.
3 EL-ENAM: 151-153.
4 EL-ENAM: 151-153.
5 Shnon Buhariu: 5967; dhe Muslimi: 30.

6
 Dobit e tems

Urtsia n krijimin e xhindve dhe njerzve.

Adhurimi sht vet teuhidi, sepse armiqsia - mes profetve dhe
popujve t tyre - rreth tij ka ndodhur.
Kush nuk zbaton teuhidin, nuk e ka adhuruar Allahun. Kjo sht
domethnia e ajetit kuranor: Dhe ju nuk jeni adhurues t Atij q un
adhuroj1.
Urtsia e drgimit t profetve.
Mesazhi (Islam) sht pr do popull.
Feja e profetve ka qen e njjt.
shtja madhore sht se adhurimi i Allahut mund t arrihet vese duke
mohuar tagutin. Ky sht kuptimi i ajetit kuranor: "Ai q mohon idhujt
(dhe gjithka q adhurohet n vend t Allahut) dhe beson n Allahun,
ka siguruar lidhjen m t fort, e cila nuk kputet kurr2.
Termi tagut sht i prgjithshm, ai prfshin do gj q adhurohet
prve Allahut.
Rndsia e madhe q kishin pr seleft tri ajetet e qarta, e t prera t
sures "El-Enam". Ato ajete trajtojn dhjet shtje, e para e t cilave
sht: ndalimi i shirkut.
Ajetet e qarta e t prera t sures "EL-ISRA" trajtojn tetmbdhjet
shtje, t cilat Allahu i fillon me fjaln: "Mos adhuro zot tjetr me
Allahun, se do t mbetesh i poshtruar dhe i braktisur!"3 dhe i mbyll me
fjaln e Tij: Dhe mos adhuro zot tjetr me Allahun, se do t hidhesh n
Xhehenem, fajtor dhe i dbuar. Allahu na e trheq vmendjen pr

1 EL-KAFIRN: 3.
2 El-EL-BEKARE: 256.
3 EL-ISR: 22.

7
 rndsin e shtjeve t prmendura duke thn: Kjo sht nga urtsia
q t ka shpallur ty, Zoti yt.
Ajetin e sures "EN-NIS", q njihet dhe si ajeti i "dhjet t drejtave",
Allahu e fillon me fjalt e Tij: Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni
Atij asgj (n adhurim).
Kujtesa e porosis s Profetit -paqja dhe nderimi i Allahut qofshin mbi
t!- n prag t vdekjes.
Njohja e detyrs q kemi ndaj Allahut.
Njohja e t drejts s robrve ndaj Allahut, nse ata e kryejn detyrn e
tyre.
Kt shtje nuk e dinin shumica e sahabve.
Lejimi i fshehjes s dituris, kur ka dobi.
Plqyeshmria e prgzimit t muslimanit me gjra t bukura pr t.
Frika se mos njeriu mashtrohet duke iu mbshtetur mshirs s Allahut.
Thnia: "Allahu dhe i Drguari e din m s miri", kur ai q pyetet nuk
e di prgjigjen.
Lejimi i dhnies s dituris vetm disa njerzve, duke i veuar nga t
tjert.
Thjeshtsia e Profetit -paqja dhe nderimi i Allahut qofshin mbi t!-, gj
e cila duket n hipjen e tij mbi nj gomar bashk me dik tjetr.
Lejimi i qndrimit me dik mbi nj kafsh.
Vlera e Muadh Ibn Xhebelit.
Vlera dhe rndsia e madhe e ksaj shtjeje.

Thnia e autorit: "Libri i teuhidit" dhe thnia e Allahut t Madhruar: "Xhindt

dhe njerzit i kam krijuar vetm q t m adhurojn."1

1 Sure DHARIJAT: 56.

8
sht tradit q shkrimtart ose autort e librave, pas "Bismilah" dhe "Elhamdulilah", t
bjn nj hyrje libri, ku sqarojn metodologjin e ndjekur n shkrim dhe qllimin, por
ktu sht e drejt t shtrohet pyetja: Prse shejhu nuk ndoqi metodn e autorve t
tjer, duke mos i br librit nj hyrje, ku t sqaronte metodn e tij, por tha: "Libri i
teuhidit" dhe menjher m pas: Allahu i Madhruar thot: "Xhindt dhe njerzit i
kam krijuar vetm q t m adhurojn."? Arsyeja pr kt, si e mendoj un, sht se
teuhidi, t cilin shejhu do t sqaroj n kt libr, ka t bj me Allahun. Ndrkoh,
teuhidin e ka sqaruar vet Allahu i Madhrishm n Kuran, e kshtu n prputhje me
edukatn dhe pozitn e teuhidit, autori nuk i bri librit nj hyrje e t shkpuste t
vrtetn, treguesit e saj dhe fjalt q e shprehin kt t vrtet. E drejta e Allahut sht
teuhidi, dhe Ai i cili na e ka treguar kt t drejt sht vet Allahu i Lartsuar, duke u
mbshtetur te fjala e Tij dhe fjala e t Drguarit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ky
veprim mendjeholl sht rezultat i gjurmve t teuhidit n zemr. Ky veprim sht i
njjt me at t Buhariut n Sahihun e tij, i cili, gjithashtu, nuk i bri nj hyrje librit t tij,
por e filloi at me nj thnie t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), pasi libri i
Buhariut sht libri i tradits profetike, dhe dihet se sht prej etiks q asgj t mos e
paraprij Allahun dhe t Drguarin e tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Pr kt arsye,
autori nuk sjell fjalt e tij para fjalve t t Drguarit t Allahut. Buhariu e hap librin e tij
me thnien profetike: "Veprat mohen sipas qllimit dhe dokujt i takon ajo q e
ka pr qllim."1 Ai sht libr i thnieve profetike. Prandaj autori e nis me fjalt e
njeriut q i ka ln ato thnie (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ky sht prej kuptimeve t
holla, t cilat bjn kujdes ti respektojn ata njerz, zemrat e cilve Allahu i ka ndriuar
q t njohin t drejtat ndaj Tij dhe t drejtat e t Drguarit t Tij.
Titulli: "Libri i teuhidit". Teuhid n aspektin gjuhsor sht paskajorja e foljes
"uehhade", q do t thot: ai njsoi. Kjo fjal prdoret rrall n Kuran. N traditn
profetike prmendet: Thirrja n teuhidin e Allahut, si prmendet n hadithin e
Buhariut, q thot se, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur drgoi Muadh Ibn
Xhebelin n Jemen, i tha: Ti do t shkosh te nj popull, i cili sht prej pasuesve t

1 Shnon imam Buhariu, nr: 1. Shnon imam Muslimi, nr: 1907.

9
Librit, prandaj le t jet teuhidi i Allahut gjja e par n t ciln ti do t
thrrassh ata!1 Kshtu, fjala "ju-uah hidu" n hadith sht paskajorja e "teuhidit".
Ndrsa n nj transmetim tjetr t Ibn Abasit, ku prmendet ngjarja e Muadhit n
Jemen, n t dy Sahih-t, thuhet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: "Le t
jet gjja e par n t ciln do ti ftosh dshmia se nuk ka t adhuruar tjetr me t
drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguari i Allahut!"2 Kjo tregon se
teuhid sht t dshmosh se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt, prve Allahut, dhe se
Muhamedi sht i drguari i Allahut! Prmbushja e ktyre dy dshmive sht prmbushje
e teuhidit.
Kur i bn dikaje teuhid do t thot e konsideron at nj, t vetme. Thua pr shembull:
"Ueh-hadtu el Mutekel-lime" (njsova kumtuesin), kur l vetm nj njeri t flas.3
Gjithashtu, "uehahhade el-muslimune Allah" do t thot se muslimant e njsuan Allahun,
kur ata adhurojn vetm nj Zot, i cili sht Allahu i Madhrishm.
Teuhidi i krkuar pmbledh t gjitha llojet e teuhidit t urdhruara nga Allahu i
Madhrishm n Librin e Tij, e ato jan tre:

1. teuhidi rububije,
2. teuhdi uluhije,
3. teuhidi i esmai ue sifat.
Teuhidi rububije sht teuhidi i Allahut n veprat e Tij. Sakaq, veprat e Allahut jan t
shumta, si: krijimi, furnizimi, dhnia jet dhe vdekje, menaxhimi i gjithsis, sjellja dobi,
sjellja dm, sjellja shrim, marrja n mbrojtje, si thot Allahu i Madhrishm n Kuran:
"Ai mbron, por prej Tij nuk mund t mbrohet askush."4, prgjigja e lutjes s atij q
sht n vshtirsi t madhe, prgjigja e atij q lutet dhe veprime t tjera q bjn pjes
gjithashtu n teuhidin rububije. Ai i cili i kryen kto veprime n mnyr t plot sht
vetm Allahu i Madhrishm. Kshtu, teuhidi rububije sht njsimi i Allahut n veprat e
Tij.

1 Shnon imam Buhariu, nr: 7372. Shnon imam Muslimi, nr: 19.
2 Buhariu: 1496, Muslimi, 19.
3 Shih: Lisan el Arab: 3/450.
4 EL-EL-EL- MUMINN: 88.

10
 Teuhidi uluhije: Fjala: "uluhije" vjen nga folja: elehe, je'lehu, ilaheten dhe uluheten1, kur dikush
a dika adhurohet me dashuri dhe madhrim. Thuhet: "te-el-lehe", kur adhuron me
madhrim dhe dashuri. Ka dallim mes adhurimit dhe "el-uluhe", pasi "el-uluhe" nnkupton
adhurim me dashuri, madhrim, t jesh i knaqur me gjendjen ku ndodhesh, t kesh
shpres, inkurajim, frik, ndaj paskajorja e "elehe, Je'lehu" sht "ilaheten dhe uluheten". Ndaj
dhe thuhet: teuhidi ilahije dhe teuhidi uluhije. Q t dyja jan paskajore t: "elehe, je'lehu".
Kuptim i fjals "elehe" n gjuhn arabe sht adhurim me madhrim dhe dashuri. Edhe
"te-el-luhu" sht adhurimi n at mnyr. Poeti Ru'be Ibn Uxhaxh thot:
"Lil-lahi deru el ganijati mud-deh- sebbahne ues-terxheane min te'el-luhij" (Pr Allah, bukuria e saj
ska nevoj t lavdrohet -Subhanallah, tek Ai do shkojm dhe me adhurimin tim knaqsia e Tij dua
t fitohet).
Domethn: "me adhurimin e tij".
Kshtu, teuhidi ilahije dhe teuhidi uluhije sht teuhidi i ibadetit (adhurimit); q do t
thot se ky adhurim i dedikohet vetm njrit, i cili sht Allahu i Lartsuar. Adhurimet q
bn njeriu jan disa llojesh dhe i Vetmi q meriton t hyjnizohet dhe adhurohet sht
Allahu i Lartsuar.
Teuhidi uluhije sht njsimi i Allahut me an t veprave t ndryshme t njeriut, t cilat ai
i bn me synimin pr tu afruar tek Allahu. Kur besimtari ia dedikon kto vepra adhurimi
vetm njrit, q sht Allahu i Madhrishm, ai konsiderohet njsues (muuehhid). Nse
njeriu kt teuhid ia kushton Allahut, por edhe t tjerve, ai konsiderohet mushrik
(adhurues i dikujt tjetr prve Allahut).

Ndrsa lloji i tret i teuhidit sht teuhidi i "esmai ue el sifati", q do t thot q t besosh
se Allahu i lartsuar sht nj dhe absolut n emrat e Tij, n atributet e Tij dhe askush
nuk sht i ngjashm me T n kto aspekte. Nse nj pjes e krijesave t Allahut t
Lartsuar jan t ngjashm me T n disa aspekte t jashtme, n cilsit e Tij, ata nuk
jan t ngjashm me T n kuptimin e plot e absolut t ktyre cilsive, pasi cilsit e
plota dhe absolute i prkasin vetm Allahut t Madhrishm.

1 Shih: Muhtar el Sihah: 9, dhe: Taxh el Urus: 36/320.

11
Shembull: nj krijes mund t jet krenare, e Allahu i Lartsuar sht Krenari, por
krenaria e njeriut sht n prputhje me qenien e tij si nj krijes e dobt, e varfr, plot
mangsi. Ndrsa Allahu i Lartsuar gzon krenarin e pafund dhe absolute; n kt
mnyr askush nuk sht i barabart me T, i ngjashm me T. Allahu i Madhrishm
thot: "Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i dgjon t gjitha dhe i sheh t gjitha."1

Kto jan tri llojet e teuhidit, t cilat Shejhu i prmend n kt libr, por duke qen se n
shkrimet e mparshme dijetart ata t Sunetit dhe t Akides- jan kujdesur t shtjellojn
vetm dy llojet e teuhidit, t parin dhe t tretin, q jan teuhidi rububije dhe teuhidi esmai
ue sifat, Shejhu nuk i ka trajtuar ktu ato n mnyr t detajuar. Ai sht prpjekur t
shtjelloj vetm at lloj pr t ciln njerzit kan m shum nevoj dhe nuk gjejn t jet
shkruar shum. Kjo sht edhe metoda e Shejhut. Shkrimet e tij t shumta jan prpiluar
sipas nevojs s njerzve dhe jo pr t shtuar libra dhe as pr variacion. Ai shkroi pr ato
gjra q njerzit kishin m tepr nevoj dhe nuk shkroi thjesht pr t shkruar. Ai shkroi
pr ti ftuar njerzit dhe mes ktyre dy gjrave ka dallim t madh.
Kshtu, Shejhu n kt libr shtjellon teuhidin uluhije, apo teuhidin e adhurimit, dhe
qartson njsit prbrse t tij, si jan: mbshtetja, frik-respekti, dashuria, shpresa,
dshira, krkimi mbrojtje, krkimi ndihm, prerja kurban, zotimi e vepra t ngjashme, t
cilat duhet ti dedikohen vetm Allahut t Madhrishm dhe askujt tjetr. Pastaj Shejhu
ka shtjelluar at gj q sht e kundrta e teuhidit, shirkun.
Ky libr, i cili sht libri i teuhidit, shtjellon teuhidin e adhurimit, teuhidin rububije dhe
teuhidin e esmai ue sifat. Ai gjithashtu trajton edhe at q sht e kundrta e tij, shirkun.
Shirk do t thot:T konsiderosh dik si shok t dikujt tjetr. N arabisht thuhet:
"Eshrake bejnehuma": kur dika e bn dy. Apo: "eshrake fi emrihi gajrahu" mori dik tjetr si
ortak n punn e tij; kur shtjen e l n dor t dy personave2. Shirku n kt mnyr
sht ortakri. Sakaq, Allahu i Madhrishm e ka ndaluar ortakrin me T - si do t
flasim pr t, me lejen e Allahut3.

1 ESH-SHRA: 11.
2 Shih: "Lisan el Arab": 10/450 dhe "Muhtar el Sihah": f. 142.
3 Shih: f. 50

12
Dijetart, kur kan folur pr shirkun, kan sqaruar se n nj kndvshtrim, ai ndahet n
dy kategori, ndrsa n nj tjetr, n tre kategori. Kshtu, ai mund t ndahet n: Shirk i
madh, shirk i vogl dhe shirk i fsheht; N kt rast, ai sht i ndar n tri kategori.

Shirk sht konsiderimi i dikujt tjetr si ortak me Allahun e Lartsuar n teuhidin e

rububije-s, n teuhidin e adhurimit, apo n teuhidin e esmai ue sifat. Qllimi ktu sht
ndalimi i konsiderimit ortak me Allahun e Lartsuar n teuhidin e rububije-s, n teuhidin e
adhurimit dhe n teuhidin e esmai ue sifat, nga njra an, dhe urdhrimi i njsimit t Tij - i
Lartsuar qoft! nga ana tjetr.

Ndarja e par: Shirku i madh dhe shirku i vogl.

Shirku i madh sht ai q t nxjerr nga Bashksia Muslimane. I vogli sht ai q

Ligjvnsi e ka quajtur shirk, por q sht nj veprim i cili nuk prmban ortakri t plot,
si shirku i madh. Disa dijetar e prkufizojn kshtu shirkun e vogl: sht ai q
mund t jet rrug pr tek shirku i madh. Nisur nga prkufizimi i fundit shirku i madh,
mund t jet i dukshm, i padukshm dhe i fsheht.
Shembulli i shirkut t madh t dukshm: adhurimi i idhujve, i statujave, i
varreve, i t vdekurve dhe i jo t pranishmve.
Shembulli i shirkut t madh t fsheht: shirku i atyre q mbshteten tek
prijsit e tyre fetar, apo tek zotat e ndryshm, apo shirku i hipokritve; pasi hipokritt
n brendin e tyre bien n shirk dhe shirku i tyre sht i madh, por i fsheht.
Shembulli i shirkut t vogl t dukshm: veshja e unazave, e fjongove, varja
e hajmalive, betimi jo n emr t Allahut dhe vepra e fjal t tjera t ngjashme.
Shembulli i shirkut t vogl t fsheht: sht syfaqsia e leht e veprimet e
ngjashme me t. Syfaqsia, n baz t ksaj ndarjeje, sht e madhe, si sht syfaqsia e
hipokritve, t cilt Allahu i Madhrishm i prshkruan: "...Vetm sa pr tu dukur
para bots dhe Allahun e prmendin fare pak."1 E till sht edhe syfaqsia e disa

1 Sure EN-NISA: 142.

13
besimtarve t cilt shtiren n namazin e tyre, me qllim q ti shohin njerzit,
sikurse ka edhe syfaqsi t vogl, si ai q dshiron q t tjert ta dgjojn dhe ta
shohin.

E dyta sht ndarja e shirkut n tri kategori : i madh, i vogl dhe i fsheht.
Shirku i madh sht ai, i cili t prjashton nga Bashksia Islame dhe
konsiston n dedikimin e nj adhurimi dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar.
Shirku i vogl sht ai lloj q sht mjet dhe rrug pr te shirku i madh.
N kt lloj shirku ka prani t ortakrimit, por nuk arrin n gradn e asaj ortakrie
q t nxjerr nga Islami. Ndrkoh, at q e bn nj vepr t till, Ligjvnsi e ka
konsideruar shirk.
Ndrsa, shembull i shirkut t fsheht sht syfaqsia e leht e t ngjashmet me t. Disa
dijetar anojn m shum tek ndarja e par, kurse disa jan pr ndarjen e dyt.
Megjithat, n realitet, t dyja ndarjet jan t njjta, do njra prputhet me tjetrn. Nuk
ka dallime mes tyre. Nse dgjon dik duke thn se shirku ndahet n t madh dhe t
vogl, kjo thnie sht e sakt. Nse dgjon dik tjetr ky mendim sht edhe i
prijsave t thirrjes islame - duke thn se shirku ndahet n t madh, t vogl dhe t
fsheht, ky gjithashtu ka t drejt.
Nse sht e qart nj e gj till, dije se shirku mund t quhet edhe ortakri (zota t
barabart), si thot Allahu i Madhruar: "Prandaj mos sajoni me vetdije zota t
barabart me Allahun."1 Ndrsa Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur sht
pyetur pr gjynahun m t madh ka thn: "Ti bsh Allahut ortak, kur Ai t ka krijuar
ty2
Ortakria ndahet n dy lloje: e madhe dhe e vogl. E vogl sht ajo q nuk ka dedikim
t adhurimit pr dik tjetr prve Allahut. N rast se ortakria prfshin dedikim
adhurimi ndaj dikujt tjetr krahas Allahut, konsiderohet e madhe. Nse i bn ortakri

1 EL-EL-BEKARE: 22.
2 Shnon Buhariu, 4477, Muslimi: 86. Hadithi sht i Ibn Mes'udit.
14
Allahut n nj vepr, e cila nuk e arrin shkalln e shirkut t madh, ather ajo
konsiderohet e vogl. Ky lloj shirku, pra, quhet i vogl.
Kto jan disa qndrime, prkufizime, kujtesa, t cilat i prmenda n fillim t shpjegimit
tim, pr shkak t rndsis dhe nevojs s madhe pr to. Allahu sht m i Dituri.

Prijsi i ksaj thirrjeje - Allahu e mshiroft! - thot: "Libri i teuhidit dhe thnia e
Allahut t Madhrishm"
- "thnia - Kjo fjal sht e ngjashme me at t prdorur edhe n Sahihun e Buhariut.
Ajo ose sht prdorur si ndajshtim, dhe thua: Libri i teuhidit dhe i fjals s Allahut,
domthn: dhe Libri i Fjals s Allahut, ose sht prdorur si vazhdim dhe thua: dhe
thnia e Allahut t Madhrishm.1
- Allahu i Madhruar thot: "Xhindt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t m
adhurojn."2
Ky ajet shtjellon teuhidin, por n mnyr? Seleft,3 fjaln e Allahut t Madhrishm:
"Vetm q t m adhurojn" e shpjegojn: Vetm pr t m njsuar Mua4.
Argument pr kt mnyr shtjellimi sht fakti se profett jan drguar me mesazhin e
teuhidit; e kam fjaln pr teuhidin e adhurimit. Kshtu q, thnia: "Vetm q t m
adhurojn" domethn: vetm t m njsojn Mua.
- Thnia: "Xhindt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t m adhurojn." Ky ajet
sht kufizues, pasi dihet se parafjala "ma" kur vjen e shoqruar me "il-la" nnkupton
kufizim. Kshtu, kuptimi i fjalve sht: Un i kam krijuar xhindt dhe njerzit pr nj
qllim t vetm, q sht adhurimi Im e i askujt tjetr. Ajeti e kufizon shkakun e krijimit
t njerzve dhe xhindve vetm pr adhurim.
- Thnia: "Vetm q t m adhurojn"; parafjala "i-la" sht mjet prjashtues shterues.
Ai sht prjashtues nga gjendja e prgjithshme, sikurse thon gjuhtart. Kuptimi sht:
Nuk i kam krijuar xhindt dhe njerzit pr dika, apo pr nj qllim fardo, kurrsesi,
por vetm me nj qllim, i cili sht t m adhurojn Mua.

1 Shih: Sahihun e Buhariut: f.56 Libri i guslit dhe f. 64, Libri i hajzit dhe f. 1335, Libri i padive etj.
2 EDH-DHARIJAT: 56
3 T part tan t devotshm. (shnim i prkthyesit)
4 Shih: Tefsir el Begauij: 4/235.

15
- Thnia: "Vetm q t m adhurojn"; - "Lam-i" n "li jeabudn" (t m adhurojn)
quhet lam-i i shkakut, i cili ose shpjegon qllimin, ose arsyeton qllimin.
- Lam-i q shpjegon qllimin: far vjen pas ktij lam-i duhet t zbatohet, por mund t
ndodh kshtu dhe mund t mos ndodh. Disa dijetar e quajn at: Lam-i i urtsis.
Dallimi mes qllimit dhe urtsis shpjegohet n kt shembull: Nse thua: Cili sht
qllimi i krijimit t xhindve dhe i njerzve? Prgjigja: Q t adhurojm vetm Allahun
dhe asgj tjetr. Ky sht shpjegimi i fjals s Allahut:"Vetm q t m adhurojn",
dhe ky quhet shtjellimi i qllimit.
Por nse pyet dik: Prse e solle librin? Ai t thot: E solla pr ta lexuar. Ktu kemi
t bjm me shpjegimin e arsyes s sjelljes s librit, q sht pr ta lexuar, paka se ai
mund ta lexoj at ose jo, ndryshe nga lam-, i cili shpjegon qllimin dhe ka ndikim t
drejtprdrejt n pasojn e qllimit. N lidhje me kt e t ngjashmet me t, dijetart
thon: Gjykimi kapet pas shkakut, n ekzistenc dhe mosekzistenc. Ky sht shkaku i
analogjis, ku pasoja nuk qndron mbrapa shkakut. N kt mnyr, "lami" ktu sht
lami i shkakut. Ka krijesa q ekzistojn, sepse i krijoi Allahu i Lartsuar, por q
adhurojn dik tjetr.
Lam-i i urtsis sht lam-i i ligjshmris, dhe ajo q vjen pas tij sht e krkuar n
aspektin fetar. Kur Allahu i Madhrishm thot:"Xhindt dhe njerzit i kam krijuar
vetm q t m adhurojn." ne kuptojm se ky ajet na flet pr teuhidin, n aspektin q
qllimi nga krijimi sht njsimi i Allahut dhe adhurimi ktu ka kuptimin e teuhidit.

- Realiteti i adhurimit (aspekti gjuhsor i tij): bindje e nnshtrim. Nse

vishet me dashuri dhe ndjekje, shndrrohet n adhurim, sipas konceptit t
Sheriatit.

- Adhurimi (ibadeti) n terminologjin e Sheriatit: Zbatimi i urdhrave

dhe i ndalesave me dshir, shpres dhe frikrespekt. Disa dijetar e prkufizojn
kshtu: Ibadeti sht gjithka q sht e urdhruar, q nuk rroket me mendje dhe

16
as sht pjes e tradits. Ky sht prkufizimi i njohsve t Principeve Islame (usulit).1

Ndsa Shejhu i Islamit, n letrkmbimin e par me titull: "El Ubudije2"

Ubudije2" thot: Ibadeti sht: "Term q prfshin gjithka q sht e dashur pr
Allahun dhe e knaq At, qofshin fjal apo vepra; t dukshme apo t padukshme".
Kshtu, ky ajet na tregon se: do njsi e adhurimit duhet ti dedikohet vetm Allahut dhe
askujt tjetr. Kjo, pasi Ai q i krijoi, i krijoi ata me qllimin q ata ta adhurojn At. Nse
ata adhurojn dik tjetr, konsiderohet shkelje dhe padrejtsi e madhe, sepse Ai q krijon
nuk sht i barabart me at q nuk krijon, si thot Allahu i Madhrishm: "Ather, a
sht njsoj si Ai q krijon, si ai q nuk krijon?! "3

Shejhu -Allahu e mshiroft!- thot:

Allahu i Madhruar thot:"do populli, Ne i uam nj t drguar (q u thoshte):
Adhuroni Allahun dhe shmangni idhujt!"4
Ky ajet shpjegon ajetin e mparshm. Ajeti i mparshm sqaron kuptimin e adhurimit
dhe t qllimit t krijimit, i cili sht prsri adhurimi. N kt qllim kan ftuar edhe t
drguarit e Zotit, dhe argument pr kt sht ajeti kuranor: "do populli, Ne i uam
nj t drguar (q u thoshte): Adhuroni Allahun dhe shmangni idhujt!.

Allahu i Lartsuar i drgoi profett e Tij (q ta urdhronin popullin e tyre) me kto dy

fjal: "Adhuroni Allahun" dhe "Shmangni idhujt!" Shprehja: "Adhuroni Allahun"
sht pohuese, ndrsa"Shmangni idhujt!" sht mohuese. Ky sht edhe kuptimi i
teuhidit, i cili konsiston n nj pohim dhe n nj mohim.

Thnia: Adhuroni Allahun dhe shmangni idhujt! prmban domethnien e fjals

"La ilahe Il-lAllah", pasi pjesa mohuese n t sht shmangia e tagutit - q sht do
zot q adhurohet padrejtsisht, - ndrsa pjesa pohuese deklaron se adhurimi duhet ti

1 Shih: "El-Fur" i Ibn Muflih: 1/111.

2 F. 23.
3 EN-EN-NAHL: 17.
4 EN-EN-NAHL: 36.

17
kushtohet vetm Allahut dhe askujt tjetr. Kshtu, n fjaln e Allahut: Adhuroni
Allahun" kemi t bjm me pohim t teuhidit, ndrsa n fjaln e Tij: "Dhe shmangni
idhujt! kemi t bjm me mohim t shirkut.
Taguti sht n kategorin e foljeve: "Fealut" dhe buron nga fjala tug'jan. Tug'jan sht do
kalim caku t robit n ndjekje t dikujt tjetr, n adhurim dhe n bindje1.

- Allahu i Madhruar thot: "Zoti yt ka urdhruar, q t mos adhuroni asgj tjetr

prve Atij dhe, q t silleni mir me prindrit."2

- "Zoti yt ka urdhruar", - sikurse e shpjegojn disa sahab, ka kuptimin q Zoti:

urdhron e porosit me frymn e ktyre fjalve, dhe jo me grmat e tyre. Kshtu, "en" n
thnien (n tekst): "El-la teabudu!" sht shpjegues. Domethn, me far ka urdhruar
dhe porositur Zoti? Prgjigjja: "Q t mos adhuroni asgj tjetr prve Atij dhe q
t silleni mir me prindrit."

Thnia: "Q t mos adhuroni asgj tjetr prve Atij". Ky sht kuptimi i "La
ilahe il-lAllah", sepse "La" n t dyja rastet sht mohuese. Ktu thot: adhuroni, q
sht e ngjashme me "Ilahe" n devizn e teuhidit.
"El ilah" sht ai q adhurohet.
"Mos adhuroni asgj tjetr prve Atij!" domethn: adhurimin dedikojani vetm
Atij dhe askujt tjetr, pasi kshtu ka urdhruar Allahu. Ky sht kuptimi i teuhidit. sht
e qart q ajeti sht tregues i teuhidit, se teuhidi sht veimi i Allahut n adhurim, apo
jetsimi i "La ilahe il-lAllah".

Thnia e Allahut t Madhrishm: "Dhe, q t silleni mir me prindrit",

domethn, silluni me bamirsi me t dy prindrit.
- Thnia e Allahut t Madhrishm: "Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni Atij
asgj (n adhurim)!"Ktu, gjithashtu kemi t bjm me urdhres dhe ndales.

1 Shih: Ilam el Muuek-ki'ine: 1/50.

2 Sure ISRA: 23.
18
Urdhresa sht: "Adhuroni Allahun". Ndrsa ndalesa sht: "mos i shoqroni Atij
asgj (n adhurim)!" M par kemi cekur se thnia: "Adhuroni Allahun", kur vjen n
kontekstin mohues, sht tregues i teuhidit.
Vshtroni me vmendje ajetin: mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim)!". "La" ktu sht n
kontekstin mohues dhe sht e konfirmuar n shkencn e principeve islame se ndalimi
sht njlloj me mohimin, ndrsa kur vjen para nj fjale t pashquar, sht
gjithprfshirs1.
Ktu fjala q vjen pas "la" sht e pashquar, e q sht paskajorja; njri nga treguesit e
foljes, pasi folja n kohn e tashme prmban paskajoren dhe kohn. Kshtu: "La
tushriku" (mos i shoqroni), domethn: Jo ortakri. Fjalia "La tushriku" prfshin
paskajoren dhe paskajorja sht e pashquar. N kt mnyr, thnia: "La tushriku"
(mos i shoqroni) ndalon t gjitha llojet e shirkut. Sikurse edhe thnia "shej'en" (gj) n
ajet sht n formn e pashquar dhe prfshin ndalimin e t gjitha gjrave.
N kt mnyr, n thnien e t Madhrishmit: "Dhe mos i shoqroni Atij asgj (n
adhurim)!" gjejm dy prgjithsime:
I pari: Ndalimi i t gjitha llojeve t shirkut, pasi parashtesa mohuese "la" sht
vendosur para nj foljeje, ndrkoh folja sht treguese e paskajores dhe paskajorja sht
e pashquar.
E dyta: Psorja e "Tushrik" sht: "shej'en" (dika), dhe sht e pashquar n nj
kontekst mohues. Kjo tregon prgjithsimin e gjrave, domethn: nuk sht i lejueshm
as shirku i vogl, as i madhi dhe as i fshehti. E gjitha kjo prftohet nga ajeti: La tushriku
bihi shej'en (mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim)!".
Po ashtu nuk sht e lejueshme q Allahut ti shoqrohet ndonj engjll, profet, njeri
veprmir, veprkeq, i ditur, i afrm, i largt. E gjitha kjo prftohet nga fjala: "shej'en"
(dika). Kjo argumenton qart teuhidin, duke br bashk mohimin dhe pohimin.

- Thnia e Allahut t Madhrishm:

1 Shih: Irshad el fuhul: 1/532 dhe Mudhekiratun fij Usul el fih: f. 364.
19
"Thuaju: Ejani tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t mos i shoqroni Atij
asgj (n adhurim); q t silleni mir me prindrit; q t mos vrisni fmijt tuaj
pr shkak t varfris, sepse Ne ju ushqejm ju dhe ata; q t mos i afroheni
veprave t turpshme, qofshin ato t hapta apo t fshehta dhe q t mos ia merrni
tjetrit jetn, t ciln Allahu e ka shenjtruar, prvese kur e krkon drejtsia (e
ligji). Kto ju porosit Ai, me qllim q t kuptoni.
Dhe mos iu qasni pasuris s jetimit, prvese pr ta rregulluar, derisa t
mbrrij pjekurin! Kryejeni drejt matjen dhe peshimin; Ne nuk ngarkojm asgj
prtej mundsis s tij! Kur t flisni, thoni t vrtetn, qoft edhe pr t afrmit
tuaj! Plotsojani besn e dhn Allahut! Kto ju porosit Ai q t mos harroni.
Kjo sht rruga Ime e drejt; prandaj ndiqeni e mos shkoni rrugve t tjera q tju
shmangin nga rruga e Tij. Kjo sht ajo q ju porosit Ai pr tu ruajtur nga t
kqijat."1

- Thnia e t Lartmadhrishmit: "Thuaju: Ejani", domethn: O ju q i keni

br t ndaluara disa mirsi dhe, n kt mnyr, keni trilluar n emr t Allahut: Ejani
tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t mos i shoqroni Atij asgj (n
adhurim)". Dijetart thon se "enne" (q t) sht shpjeguese. Objekti i shpjeguar sht
hequr dhe mendohet t jet: "ju ka porositur", pasi parafjala shpjeguese "enne" sht ajo
q vjen pas nj fjalie, e cila kuptohet nga fryma e fjals dhe jo nga shkronjat e saj. sht
prcaktuar se pjes e hequr sht ju ka porositur pasi kjo fjal gjendet n fundin e
ajetit, ku thuhet: "Kjo sht ajo q ju porosit Ai, pr tu ruajtur nga t kqijat.".
Ndrsa n ajetin e dyt thot: "Kto ju porosit Ai, q t mos harroni"; dhe n ajetin e
tret: "Kto ju porosit Ai, me qllim q t kuptoni. N t tre kto ajet prmendet
fjala "porosi", ndaj dhe ajo q kuptohet nga fjalia sht: Thuaju: Ejani tju lexoj far ju
ka porositur Allahu: Ai ju ka porositur q t mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim),
domethn: Ju ka urdhruar. Porosia ktu sht sheriatike, e nse sht e till ajo, sht
nj urdhr i detyrueshm pr tu zbatuar.

1 EL-ENAM: 151-153.
20
- "Dhe mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim)". - Ky ajet sht tregues i teuhidit,
po aq sa ishte edhe ajeti i sures EN-NISA prpara tij1.
Pastaj Shejhu (Allahu e mshiroft!) prmend thnien e Ibn Mesudit: "Kush
dshiron t shikoj testamentin e Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), me
t ciln ai mbylli jetn e tij, le t lexoj thnien e Allahut t Madhrishm".
Thnia: "Me t ciln ai mbylli jetn e tij", domethn: porosia e fundit q ai la, gjja
e fundit q urdhroi. Nse supozojm se ai ka ln nj testament t vulosur, i cili do t
hapej pas vdekjes s tij (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij qofshin mbi t!) dhe kalimit
pran Shoqruesit t Lart, ather testamenti do t ishin kto ajete, t cilat prmbajn
dhjet porosi. Kjo thnie e Ibn Mes'udit tregon pr rndsin e madhe t ktyre ajeteve,
t cilat filluan me ndalimin e shirkut. Sakaq, Profeti (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij
qofshin mbi t!) thirrjen e tij e nisi me urdhrin pr t adhuruar nj Zot t vetm dhe
ndalimin nga shirku dhe e prfundoi, gjithashtu, - si msohet edhe nga fjalt e Ibn
Mes'udit, - me urdhrin pr njsim t Allahut dhe ndalimin nga shirku. Kjo tregon
eprsin, prparsin dhe rndsin e ktyre dyjave, mbi gjithka tjetr.

Pastaj thot:
Muadh Ibn Xhebeli tregon: Isha hipur s bashku me Profetin - paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi t!- mbi gomar, kur ai m tha: O Muadh, a e di se cila sht e
drejta e Allahut ndaj robrve t Tij dhe e drejta e robrve ndaj Tij? Un i thash:
Allahu dhe i Drguari Tij e din m s miri. Ai tha: E drejta e Allahut ndaj robrve
sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok Atij asgj, ndrsa e drejta e robrve
ndaj Allahut sht q t mos i dnoj ata q nuk i bjn shok Atij asgj.

Pjesa argumentuese n kt hadith sht thnia: E drejta e Allahut ndaj robrve

sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok Atij asgj. Ndrsa kuptimi i hadithit
sht shpjeguar m par.

1 EN-EN-NISA: 36, f. 11.

21
 Prshtatshmria: Fillimi i Librit t teuhidit, q fillon me: "Hakku" (e drejta), ndrsa n
hadith: "A e di se cila sht e drejta e Allahut ndaj robrve t Tij?" Pastaj tha: "E
drejta e Allahut ndaj robrve sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok Atij
asgj".
Kjo e drejt sht e detyrueshme t prmbushet ndaj Allahut t Madhrishm. Kjo, pasi
Kurani dhe Suneti, madje edhe t gjith t drguarit erdhn me kt t vrtet dhe pr
sqarimin e saj, sepse kjo sht detyra parsore e krijesave.

Pastaj thot: "Ndrsa e drejta e robrve ndaj Allahut sht q t mos i dnoj ata
q nuk i bjn shok Atij asgj".
- "Ndrsa e drejta e robrve ndaj Allahut", do t thot kt t drejt, Allahu ia ka
detyruar vet Vetes s Tij, dhe ky sht mendimi i t gjith dijetarve, apo ia vendosur
Vetes si detyr, si shprehen nj pjes tjetr e dijetarve, ndr t cilt edhe shejh Tekiju el
Din Ibn Tejmije.1

E drejta e prmendur n hadith: "Ndrsa e drejta e robrve ndaj Allahut" a sht

detyrim pr t apo jo?
Prgjigjja: Po, sht nj detyrim pr t, por nj detyrim q Ai ia ka ngarkuar vet Vetes s
Tij, pasi Allahu i Lartsuar mund t'i ndaloj vetes t dshiroj, n prputhje me urtsin
e Tij dhe mund t'ia detyroj Vetes t dshiroj, n prputhje me urtsin e Tij, sikurse
ia ka ndaluar Vetes padrejtsin, kur thot: "Un ia kam ndaluar Vetes padrejtsin
dhe e kam br at t ndaluar edhe mes jush, prandaj mos i bni padrejtsi njri-
tjetrit!"2
Po ashtu, Ai ia ka br t detyrueshme Vetes s Tij edhe gjra t tjera. Megjithat, disa
dijetar nuk kan preferuar ta prdorin kt mnyr t shprehuri, duke shtuar se m
mir t shprehemi se: sht nj e drejt q Zoti ka mirsin ta prmbush mbi k t
dshiroj. Kjo sht nj e drejt mirsie dhe jo e drejt detyruese. Sidoqoft, nj gj e till

1 Shih: Mexhmu'u el Fetaua: 1/340.

2 Shnon Muslimi: 2577, hadithi sht nga Ebu Dheri (Allahu qoft i knaqur me t!).
22
nuk sht patjetr e domosdoshme, pasi e drejta detyruese sht ajo t ciln vet Zoti ka
ngarkuar Veten e Tij, ndrkaq njerzit nuk mund ti ngarkojn detyrime Zotit t
Lartsuar, por sht Ai q ia ka br t detyrueshme vetes s Tij, madje si dhurat pr
robrit e Tij. Sigurisht, Allahu i Lartsuar nuk e thyen premtimin e dhn.

****

1
Kapitulli: Vlera e teuhidit dhe gjynahet q ai shlyen

Allahu i Madhruar thot: "Sa pr ata q besojn dhe nuk e molepsin besimin e
tyre me padrejtsi (idhujtari), pikrisht atyre u takon siguria dhe ata jan t
udhzuar."1
Nga Ubadeh Ibn Samit Allahu qoft e knaqur me t! prcillet se Profeti (Paqja e
Allahut dhe begatia e Tij qofshin mbi t!) ka thn: "Kush dshmon se ska t
adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut, q sht i vetm e pa ortak, se
Muhamedi sht rob dhe i drguar i Tij, se Isai (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij
qofshin mbi t!) sht rob i Allahut, i drguar i Tij dhe Fjala e Tij, t ciln Ai e
zbriti te Merjemja dhe shpirt i krijuar nga Ai, se Xheneti sht i vrtet dhe Zjarri
sht i vrtet, Allahu do ta fus at n Xhenet, sido q t jen veprat e tij."2
Njkohsisht, Buhariu dhe Muslimi sjellin hadithin e Itbanit3: "Vrtet, Allahu ia ka
br haram (ia ka ndaluar djegien) Zjarrit at q thot: "La ilahe il-lAllah", duke
dashur me t Fytyrn e Allahut.4
Dhe nga Ebu Seid el Hudriu - Allahu qoft e knaqur me t! - prcillet se Drguari i
Allahut (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij qofshin mbi t!) ka treguar: "Musai tha: O
Zot, m mso nj gj me t ciln t t bj dhikr dhe t t lutem! Ai (Allahu) tha:
1 EL-ENAM: 82.
2 Shnon Buhariu: 3435 dhe Muslimi: 28.
3 Ai sht Itban Ibn Malik Ibn Amru Ibn el Axhelan el Ensarij el Selemij. Ka marr pjes n Betejn e Bedrit dhe u printe

njerzve t tij n namaz, sa ishte gjalll Profeti (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij qofshin mbi t!). Vdiq n periudhn e
udhheqjes s Muavijes. Shih biografin e tij n librin: "Tehdhib el Kemal": 19/269 dhe: "El Isabe fij Mearifeti el Sahabe": 4/432
dhe: "Tabekat Ibn Seadij": 3/550.
4 Shnon Buhariu, n Sahihun e tij: 425 dhe Muslimi: 33.

23
O Musa thujaj: "La ilahe il-lAllah" (nuk ka zot tjetr q meriton t adhurohet
prve Allahut). Ai (Musai) tha: O Zot, t gjith njerzit e Tu e thon kt. Ai
(Allahu) tha: O Musa, sikur t shtat qiejt dhe ka n to - prve Meje - dhe t
shtat tokat t vendoseshin n njrn an t peshores dhe "La ilahe il-lAllah" t
vendosej n ann tjetr t saj, m shum do t peshonte "La ilahe il-lAllah.1
Ndrsa Tirmidhiu sjell hadithin, t cilin e konsideron t grads hasen t transmetuesve, se
Enesi ka thn q ka dgjuar t Drguarin e Allahut (Paqja e Allahut dhe begatia e Tij
qofshin mbi t!) duke thn: "Allahu i Lartsuar ka thn: "O biri Ademit, sikur t
m vish me gjynahe sa e gjith toka plot, pastaj t m takosh duke mos m br
shirk asgj, Un do t vij ty me falje aq sa e gjith toka.2

Dobit e tems

Mirsia e madhe e Allahut t Madhrishm.

Shprblimi i madh i teuhidit nga Allahu i Madhrishm.
Shlyerja e gjynaheve, n rast t jetsimit t tij.
Shpjegimi i ajetit 82 n suren "Enam".
Prsiatje rreth pes shtjeve n hadithin e Ubades.
Nse do t bashkosh hadithin e Ubades, Itbanit dhe atyre q vijn
m pas, do t t qartsohet domethnia e fjals "La ilahe il-lAllah"
dhe gabimi i atyre q jan t mashtruar.
Trheqja e vmendjes pr kushtin n hadithin e Itbanit.
Fakti se edhe profett e kan t nevojshme prkujtesn n lidhje
me vlern e madhe t "La ilahe il-lAllah".
Kujtesn e peshimit m rnd se t gjitha krijesat, edhe shum prej
atyre q e thon at e nnvlersojn at.
Argumenti se tokat jan shtat, po aq sa edhe qiejt.
Pohimi se n to ka banor.
1 Sahihu i Ibn Hibbanit: 14/102 me numr: 6218 dhe Hakimi n "Mustedrak": 1/528.
2 Shnon Tirmidhiu n "Sunen": 3540.
24
 Pohimi i cilsive t Allahut, ndryshe nga esh'arit.
Nse njihesh me hadithin e Enesit; mson se thnia e t Drguarit
t Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n hadithin e Itbanit
Allahu ia ka br haram Zjarrit at q thot "La ilahe il-lAllah",
duke shpresuar me t Fytyrn e Allahut, nuk sht thjesht lnia e
shirkut me gjuh.
Medito pr prmendjen bashk t Isait dhe Muhamedit si robr
dhe t drguar t Allahut.
Njohja e pozits s veant t Isait, si i krijuar me fjaln e Allahut
"Bhu!".
Njohja e Isait si shpirt i krijuar nga Allahu.
Njohja e vlers s besimit n Xhenet dhe n Zjarr.
Njohja e kuptimit t shprehjes: far do q t ket punuar.
Njohja se peshorja ka dy an.
Njohja e prmendjes s Fytyrs s Allahut t Madhruar.

****

Kapitulli: Vlera e teuhidit dhe far gjynahesh fshin ai, prmbledh t tri llojet e
teuhidit q, s bashku, kan vler t madhe pr aplikuesit e tij. Vlera m e madhe sht se
ai fshin gjynahet; Pr kt, shejhu thot n hyrje: Kapitulli: Vlera e Njsimit dhe far
gjynahesh fshin ai ma (far) n kt shprehje sht premr lidhor, n vend t
parafjals "min" (prej), qartsuese, q e bn at parafjal lidhore.
N kt rast merr kuptimin: Kapitulli: Vlera e njsimit dhe qartsimi i gjynaheve q ai fshin.
Teuhidi i fshin t gjitha gjynahet, pra, nuk fshin disa e l disa. Teuhidi sht mirsi e
madhe. do gjynah dhe do pasoj e gjynaheve, kur ballafaqohen me dritn e ksaj
mirsie, kur ajo sht e plot, digjet.
Kt synon thnia: "Kapitulli: Vlera e teuhidit dhe far gjynahesh fshin ai".
Kush e realizon teuhidin me t tri llojet e tij: "rububije" (njsimi i Allahut n krijim,
25
zotrim dhe prkujdesje) "uluhje" (njsimin e Allahut n adhurim) "el esmai uel sifat"
(njsimin e Allahut n emrat dhe cilsit e Tij) i fshihen gjynahet; si do t vij n
shtjellimin e ktij kapitulli se, kush e realizon teuhidin, do t hyj n Xhenet pa dhn
llogari.
Sa m i plot teuhidi, aq m shum gjynahe fshin, n prpjestim me madhsin e tij. Sa
m shum t realizohet teuhidi, aq m shum shtohet siguria n dynja dhe ahiret. Sa m
shum t realizohet teuhidi, aq m afr futjes n Xhenet do t jet njeriu, si do q t ket
punuar.
Prandaj imami (Allahu e mshiroft!) sjell ajetin e sures "L IMRN" dhe thot:
Kapitulli: Vlera e teuhidit dhe far gjynahesh fshin ai Allahu i Madhrishm
thot" duke vijuar me ajetet.
Disa nga dijetart kan thn se: "ma" (far) n tekst: (far gjynahesh fshin) sht
n formn e parafjals lidhore1; q domethn: dhe fshirja e gjynaheve. Edhe ky
gjithashtu, sht komentim i pranueshm dhe i sakt.
Allahu i Lartsuar ka thn: Sa pr ata q besojn dhe nuk e molepsin besimin e
tyre me padrejtsi, pikrisht atyre u takon siguria dhe ata jan t udhzuar"2
Padrejtsia, ktu nnkupton shirkun, ashtu si shpjegohet n dy librat e sakt,3 me
hadithin e Ibn Mesudit, q tregon se kur sahabve iu duk i rnd ky ajet, i than t
Drguarit t Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!): O i Drguari i Allahut: "Cili nga ne
nuk e moleps besimin e tij me padrejtsi?!" Ai u tha: "Nuk sht ashtu si mendoni
ju, pasi padrejtsia sht shirku. A nuk e keni dgjuar thnien e njeriut t mir:
"Pa dyshim, idhujtaria sht nj padrejtsi shum e madhe4.
Pra, padrejtsia ktu n kuptimin e Ligjvnsit sht shirku.
Qllimi i autorit me prmendjen e ktij ajeti n kt kapitull ka qen: qartsimi i vlers s
atij q beson, njson Zotin dhe nuk e moleps besimin e tij me shirk. Nj njeri i till do t
gzoj siguri dhe udhzim t plot. Kshtu prshtatet ajeti me kt kapitull.

1 Shiko: El Kaul el mufid fi Sherhi Kitabi teuhid:1/60.

2 EL-ENAM: 82.
3 Sahihu Buhari: 32 dhe Sahihu Muslim: 124.
4 LUKMAN: 13.

26
Kuptimi i ajetit: Ata t cilt besojn dhe nuk e molepsin besimin e tyre me shirk do t
gzojn siguri dhe jan t udhzuar 1.
Fjala "padrejtsi" n kt ajet sht n trajtn e pashquar dhe n formn mohore: Nuk e
molepsin"2. Kuptimi n gjuhn arabe tregon pr t gjith llojet e padrejtsis, por a sht
ky prgjithsim i t gjitha llojeve me specifik t veant, apo prgjithsim dhe
nnkupton dika t veant?!
Prgjigje: Qllimi ktu sht: prgjithsim q nnkupton dika t veant. Kjo pasi pr
dijetart e usulit, prgjithsia nganjher ruan trajtn e saj prgjithsuese, nganjher sht
specifike dhe nganjher nnkupton dika t veant; domethn se fjala sht n
prgjithsi, por ajo q nnkuptohet sht dika e veant3. Kto jan tri format e
"prgjithsis". Shejhu (Allahu e mshiroft!) me kt ajet dshiron t argumentoj
formn e fundit.
sht e vrtet se fjala "dhulm" (padrejtsi) sht e pashquar n trajtn mohore "lem"
(nuk) q tregon prgjithsim, por qllimi sht dika specifike, e cila sht veimi i njrit
prej llojeve t padrejtsis q sht shirku.
Prgjithsimi sht pr t gjitha llojet e shirkut dhe jo pr t gjitha llojet e padrejtsis,
sepse disa nga llojet e padrejtsis jan: padrejtsia q i bn njeriu vetes s tij me gjynahe,
padrejtsia q i bn njeriu t tjerve me t gjitha llojet e armiqsive, padrejtsia ndaj
Allahut t Madhruar, q sht ti bsh Atij shirk. Ky sht qllimi i prgjithsimit pr t
gjitha llojet e shirkut.
N baz t ktij shpjegimi ajeti shrben si argument dhe kuptimi i tij del: Sa pr ata q
besojn dhe nuk e molepsin besimin e tyre, domethn nuk e molepsin njsimin e
Zotit me asnj lloj t shirkut.
Pikrisht atyre u takon siguria dhe ata jan t udhzuar."4
"Siguria" n kt ajet sht siguria e plot n dynja dhe ka pr qllim pikrisht sigurin e
zemrs nga pikllimi vetm ndaj Allahut t Madhruar, gjithashtu edhe udhzimi i saj i
plot n kt jet dhe n jetn tjetr. Sa her q njeriu ka mangsi n teuhid, me

1 Shiko: Tefsir ibn Kethirit: 2/153 dhe Fethu el kadir i Sheukanit: 2/173.
2 EL-ENAM: 82.
3 Shiko: Mudhekere fi usul fih: faqja 257.
4 EL-ENAM: 82.

27
shkujdesje ndaj disa llojeve t padrejtsis, si shirku i madh, shirku i vogl, shirku fshehur
apo t gjitha llojet e shirkut e t tilla si kto, atij i largohet siguria dhe udhzimi n
prpjestim me mangsit n teuhid. Ky sht komenti n kndvshtrimin e
padrejtsis si shirk.
Nga ana tjetr, nse padrejtsin n ajet e komenton si prfshirse t t gjitha llojeve t
padrejtsive, ashtu si e ka prmendur Shejhu i Islamit Ibn Tejmija,1 ather ky
komentim sht ballafaqim midis siguris e udhzimit dhe rnies n padrejtsi: sa her q
fshihet padrejtsia, gjendet siguria dhe udhzimi, sa her q shtohet njsimi, fshihet
gjynahu e shtohet siguria dhe udhzimi, e nse shtohet padrejtsia, paksohet siguria dhe
udhzimi, n t njjtn shkall.
- Nga Ubade Ibn Samiti prcillet se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: "Kush dshmon se ska t adhuruar tjetr me t drejt prve
Allahut t vetm e pa ortak, se Muhamedi sht rob dhe i Drguari i Tij, se Isai
sht rob i Allahut dhe i Drguari i Tij dhe Fjala e Tij me t ciln iu drejtua me t
Merjemes, si dhe shpirt i krijuar prej Tij. Xheneti sht i vrtet dhe Zjarri sht i
vrtet, Allahu e fut n Xhenet, sido q t ket punuar. Hadith i shnuar nga dy
t imamt (Buhariu dhe Muslimi).
Arsyeja e sjelljes s ktij hadithi n kt kapitull sht thnia: Sido q t ket punuar.
Kuptimi i shprehjes sido q t ket punuar, domethn: far do q ka br, edhe
nse nuk i ka plotsuar veprat e mira, apo ka br gjynahe dhe gabime. Arsyeja sht se
njsimi i Allahut dhe dshmia se Ai sht nj, se Profeti sht i drguari i Tij, se Isai
sht rob dhe i Drguari i Allahut si dhe Fjala (bhu) e Tij me t ciln iu drejtua
Merjemes dhe shpirt i krijuar prej Tij, si dhe pohimi n t fshehtn dhe n ringjalljen, q
t gjitha jan mirsi t madhe pr njeriun, e cila sht se Allahu e fut n Xhenet,edhe
nse ka mangsi n vepra.
Ky hadith sqaron vlern e madhe t teuhidit pr ata persona q e realizojn at.

1 Shiko: Mexhmuul Fetava: 7/81.

28
- Nga t dy imamt vjen hadithi i Itbanit, q thot: Me t vrtet Allahu ia ka
ndaluar Zjarrit ta prfshij at q thot "La ilahe il-lAllah" duke pasur pr qllim
me t fytyrn e Allahut.
Thnia: Kush thot "La ilahe il-lAllah" ka pr qllim shprehjen me t gjitha kushtet
e saj, njlloj si thnia e Pejgamberit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Haxhi sht
qndrimi n Arafat"1, domethn nse i ke kryer t gjitha kushtet dhe detyrimet e tjera.
Ndaj dhe kuptimi i thnies: Kush thot "La ilahe il-lAllah" domethn q kush e
thot at, bashk me prmbushjen e t gjitha kushteve dhe detyrimeve q lindin nga kjo
fjal.
Thnia: Duke pasur pr qllim me t Fytyrn e Allahut, l jasht munafikt
(hipokritt), pasi ata, edhe kur e thon kt fjal, nuk e thon pr hir t Fytyrs s
Allahut t Madhrishm.
Thnia: Ia ka ndaluar Zjarrit t prfshij at - Ndalja e Zjarrit t prek dik, sipas
teksteve t Librit dhe Sunetit, sht n dy shkall: e para sht ndalim i plot dhe e
dyta sht ndalim pas nj periudhe qndrimi n Zjarr. Nse Allahu ia ka ndaluar
plotsisht Zjarrit q t prek dik, ai person nuk do t hyj aspak n Zjarr, pr shkak se
sht i falur nga Allahu apo se sht nga ata persona q do t hyjn n Xhenet pa llogari
dhe pa dnim.
Ndrsa ndalimi i futjes pas nj periudhe, do t thot q nj person mund t hyj
n Zjarr dhe pastaj, m von, ti ndalohet qndrimi n t. Hadithi aludon pr t dyja.
Thnia: Me t vrtet Allahu ia ka ndaluar Zjarrit t prfshij at q thot "La
ilahe il-lAllah" duke pasur pr qllim me t fytyrn e Allahut domethn se ai i cili
realizon teuhidin dhe distancohet nga e kundrta e tij (shirku), duke pasur disa gjynahe
dhe shkelje, dhe vdes pa u penduar, ai sht n dshirn e Allahut: nse do Allahu, e
dnon nj her, pastaj ia ndalon Zjarrit ta prfshij at; e nse do Allahu, e fal duke
urdhruar q Zjarri mos ta prfshij q n fillim.
Ather, aspekti argumentues i hadithit n kt kapitull sht: kush synon me
devizn e teuhidit q do shpjegohet n detaje m pas, n dasht Allahu Fytyrn e

1Transmeton Ebu Dauti: 1949. Tirmidhiu: 889, EN-NISAiu: 3016 dhe Ibn Maxhe: 3015 nga hadithi i Abdurrahman Ibn
Juamer Dejliju (Allahu qoft i knaqur me t!)
29
Allahut dhe realizon kushtet dhe detyrat q lidhen me t, Allahu me mirsin e Tij, do ti
jap at q meriton, pra, do tia ndaloj Zjarrit q ta prfshij. Kjo sht mirsi e madhe,
prandaj e lusim Allahun e Madhruar t na bj nga pasuesit e teuhidit!

Prcillet n hadithin e Ebu Seid el Hudriut, i cili sht prcjell pas hadithit t
Itbanit, se Musait (Allahu e mshiroft!) ka thn: O Zot, m mso mua dika
me t ciln t prmend Ty dhe t lutem me t. Allahu i tha: O Musa thuaj: La
ilahe il-lAllah.
Ky hadith tregon se njerzve t mirsive, t gradave n fe, t sinqertve dhe njsuesve
mund tu trhiqet vmendja pr ndonj shtje t teuhidit. Pr shembull, Musai (Paqja
qoft mbi t!) - nj ndr pes pejgambert m t zgjedhur, t cilit Allahu i foli prsdrejti
- i krkoi Allahut dika t veant, q nuk e kishin krkuar njerzit e tjer. Gjja m e
madhe me t ciln mund t veohen t dashurit e Allahut, t drguarit e Tij, profett e
Tij dhe pes m t zgjedhurit sht deviza e teuhidit: La ilahe il-lAllah, por Musai
dshiroi dika m t veant se ajo. M pas, atij iu b me dije se nuk ka m t veant
sesa fjala e njsimit, e cila sht gjja m e mir tek e cila jan orientuar njerzit m t
zgjedhur, t drguarit e Zotit, e t tjer.
Ai tha: O Zot t gjith njerzit e Tu e thon kt! Allahu i tha: O Musa, sikur
shtat qiejt dhe banort e tyre prve Meje; - domethn edhe ata q ndodhen n
shtat qiejt, pra, engjjt dhe adhuruesit e tjer t Allahut.
Tha: Si dhe shtat tokat t jen n njrn an t peshores; - q domethn, nse
trupzohen qiejt dhe tokat, dhe vendosen t gjith n peshore, e cila ka dy an, dhe La
ilahe il-lAllah" n ann tjetr t saj, do t peshoj m shum thnia La ilahe il-
lAllah.
Argumentimi: Sikur gjynahet e njeriut t arrijn peshn e qiejve, t toks dhe far
gjendet brenda tyre, adhurues dhe engjj, fjala La ilahe il-lAllah do t peshonte m
shum. Kt e tregon edhe hadithi i bitakas (karts)1. Kur robit gjyhnaqar i solln
regjistrat2 e mdhenj dhe i than: A ke ndonj vepr t mir? Ai tha: Jo. I than:

1 Hadithi Musait, q sht prmendur m lart.

2 Shumsi sixhil (regjistr), q sht nj libr i madh. Shiko: Nihajetu fi garibil hadith uel ether : 2/344.
30
Posi jo! Pastaj i nxorrn kartn ku shkruhej: La ilahe il-lAllah dhe e vendosn n
ann tjetr t peshores. Regjistrat e gjynaheve fluturuan dhe u rndua ana e karts.
Kjo sht vlera e madhe e fjals s teuhidit. Por kjo i jepet atij q e ka at t fort n
zemr. Ajo sht e fort n disa zemra t adhuruesve, pasi e thon me sinqeritet dhe
vrtetsi, nuk dyshojn n treguesit e saj, e besojn dhe e duan at. Gjurmt dhe drita e
saj jan t forta n zemr. Nse sht kshtu, ajo i djeg t gjitha gjynahet. Nse nuk sht
pasues me sinqeritet t plot, fjala e teuhidit nuk i ngre regjistrat e gjynaheve.
Ky hadith1, si dhe hadithi i bitakas, bashk me hadithin e Itbanit, tregojn se fjala La
ilahe il-lAllah nuk krahasohet me gjynahet dhe me gabimet, por sikurse u tha, kjo vlen
pr ata t cilt e plotsojn dhe e realizojn teuhidin dhe nuk e molepsin zemrn me
dyshime dhe paqndrueshmri. Kuptimi i saj prmbledh edhe teuhidin rububije, teuhidin
e emrave dhe cilsive t Allahut, si dhe teuhidin e adhurimit.
Kshtu, ai i cili prfiton nga kjo fjal plotsisht, edhe nse gjynahet e tij arrijn aq sa
arrijn, dhe regjistrat i rndojn m rnd se shtat qiejt dhe shtat tokat s bashku, sht
ai q e realizon t plot teuhidin, me t gjith elementt e tij. Ky sht kuptimi i ktij
hadithi dhe hadithit t bitaks.
Kt tregon edhe hadithi tjetr, q sht shnuar po n t njjtin kapitull. Enesi
(Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se ka dgjuar t Drguarin e Allahut (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) t thot: Allahu i Lartsuar thot: O biri i Ademit! Nse
m vjen Mua pothuajse sa toka me gjynahe, pastaj m takon duke mos m
shoqruar asgj, Un do t vij tek ti me po aq falje." Kjo sht prej mirsive t
teuhidit, i cili fshin edhe gjynahet.
Prshtatshmria e shnimit t ktij hadithi n kt kapitull, n pamje t jashtme
sht se kush vjen me gjynahe t mdha, edhe nse jan pothuajse sa toka, pra, sa
madhsia dhe pesha e toks, por e takon Allahun duke mos i shoqruar dik tjetr,
Allahu do ti vij po me aq falje sa madhsia e gjynaheve, e kjo pr shkak t vlers s
teuhidit dhe mirsis s madhe t Allahut, q i ka udhzuar njerzit n teuhid, pastaj i
shprblen pr kt vepr.

1 Pra, hadithi i Musait, i siprprmendur.

31
 ****

2
Kapitulli: Kush realizon teuhidin hyn n Xhenet pa dhn llogari

Allahu i Lartsuar thot: Vrtet, Ibrahimi ka qen prijs shembullor, i prulur , me

besim monoteist, e nuk ka qen idhujtar.1 Dhe: ata t cilt nuk e shoqrojn
Zotin e tyre me asgj.2
Husejn Ibn Abdurrahmani3 rrfen: Isha te Seid Ibn Xhubejri4, kur m tha: Cili e
ka par yllin q u shkput5 mbrm? I thash: Un. Pastaj i thash: Nuk isha
duke u falur, por m pickoi dika. M tha: E far bre? Krkova t m
bnin rukje -i thash. - Nga u nise, q e bre?" - Nga hadithi q na e tregoi
Shabiu6. Ai pyeti: far ju tregoi? I thash se prcilletPrcillet nga Burejde
ibn Husejbi se rukja lejohet vetm pr msyshin ose pr imin7". Ai tha: Ka
vepruar mir ai q sht bazuar tek ajo q ka dgjuar, por na ka prcjell Ibn
Abasi se Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Mu paraqitn t
gjith popujt. Pash nj profet me nj grup 8 t vogl njerzish, nj profet me nj
burr, nj profet me dy burra dhe nj profet pa asnj. Kur pash nj turm t
madhe, mendova se ishte populli im, por mu tha se ishte Musai me popullin e
tij, Pastaj pash nj turm t madhe, pr t ciln mu tha se ishte popullli im.
Bashk me ta ishin shtatdhjet mij persona, q do t hyjn n Xhenet pa dhn
llogari dhe pa dnim. Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pastaj u ngrit

1 EN-EN-NAHL: 120.
2 EL-EL-EL-EL- MUMINN: 59.
3 Ai sht Husejn ibn Abdurrahmani Sulemi , Ebu Hudhejli Kufi. Ahmedi ka thn pr t se sht i besueshm nga dijetart

m t mdhenj t hadithit. Ka ndrruar jet n vitin 136 h. Shiko:Tehdhib Kemal: 6/521, Siretu ealami nubela: 5/422.
4 Ai sht Seid ibn Xhubejr Esedi, rob Kufi, Hafidh, i besueshm , lexues dhe komentues. Ka lexuar tek Ali ibn Abazi dhe

ka transmetuar nga ai dhe nga nj grup sahabsh. Thon se at e vrau EL-HAXHaxhi, n vitin 95 h. Shiko: Mearifetu kurra
kibar: 1/68 si edhe Tehdhib Kemal: 10/358.
5 Shiko: Lisanu arab: 7/220.
6 Ai sht Amr ibn Sherahil Shabiu, Ebu Amru , dijetari i banorve t Kufes. Ka qen imam, ruajts i disa dijeve. Ndrroi

jet n vittin 103 h;thon dhe pr nj vit tjetr. Shiko:Tehdhib Kemal: 14/28, dhe Tabekat ibn Seadi: 6/246.
7 Kuptimin e ka pr helmimin e akrepit. Shiko: Nihajetu fi garibil hadith: 1/447.
8 Raht - nj grup nga 1- 9 veta prej burrave pa gra. Shiko: M uhtarus sahah: faqja 254.

32
dhe hyri n shtpin e tij. Njerzit filluan t diskutonin pr kt katgori. Disa
thoshin se flitej pr shokt e Pejgamberit (Allahu e mshiroft!), t tjer thoshin
ndoshta jan ata t cilt kan lindur n islam dhe nuk kan br asnjher shirk,
dhe kshtu vazhduan duke sjell variante t shumta. Pastaj doli Pejgamberi
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i treguan pr diskutimin, ai tha: Jan ata t
cilt nuk krkojn rukje, nuk mjekohen me hekur t nxeht, nuk parandiejn
fatin e keq, pr shkak t shenjave ogurzeza, por vetm Zotit t tyre i
mbshteten. N kt moment, u ngrit Ukashe ibn Mihsani1 dhe i tha: "Lute
Allahun t m bj prej tyre! Ai tha: "Po, ti do t jesh prej tyre. M pas u ngrit
nj burr tjetr dhe tha: "Lute Allahun t m bj edhe mua prej tyre. Pejgamberi
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Ta kaloi Ukashja.

Dobit e tems

Njohja e kategorive t njerzve n lidhje me teuhidin.

far kuptimi ka realizimi i teuhidit?
Lavdrimi q i bn Allahu Ibrahimit (Paqja qoft mbi t!), duke e
theksuar q nuk i bnte shirk.
Falnderimi i eulijave m t mir, pr shkak t ruajtjes s tyre nga
shirku.
Moskurimi me rukje dhe hekur t nxeht sht tregues i realizimit
t plot t teuhidit.
Kto cilsi i prmbledh mbshtetja n Allahun e Lartsuar.
Dija e thell e sahabve, sepse ata e dinin q shtatdhjet mij vet
do ta arrijn kt shprblim vetm prmes puns.
Prkushtimi i sahabve pr arritjen e s mirs.
Vlera e ktij umeti n sasi dhe n cilsi.

1Ai sht sahabiu i nderuar, i gzuar, dshmori Ukasha ibn Muhsin Ebu Muhsin Esedi, nga t part n Bedr, q sht
gjithashtu prej shtatdhjet mijve vetve q do t hyjn n Xhenet pa llogari dhe pa u dnuar. Ndrroi jet n vitin 12h.
Shiko: Siretu Ealam Nubela": 1/307 dhe Tabekat ibn Seadi: 3/92.
33
 Vlera e pasuesve t Musait (Paqja qoft mbi t!).
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i jan paraqitur popujt e
mparshm .
do popull do t rigjallet bashk me Profetin e vet.
Jan t pakt ata q i jan prgjigjur profetve.
Kujt nuk i sht prgjigjur populli, ai profet do t vij vetm n
Ditn e Gjykimit.
Frytet e ksaj dije q jan: mosmashtrimi me shumicn dhe
mosnnmimi i pakics.
Lejimi i prdorimit t rukjes kur smuremi nga msyshi dhe helmi.
Dija e thell e t parve n thnien: "Ka vepruar mir ai q sht
bazuar tek ajo q ka dgjuar, por un kam dgjuar " duke e br
t qart se hadithi i par nuk e kundrshton hadithin e dyt.
T part i shmangeshin lavdrimit pr dika q nuk e kishin.
Thnia: "Ti je prej tyre sht shenj e profetsis.
Vlera e Ukashes.
Prdorimi i shprehjeve t trthorta.
Morali i lart i Pejgamberit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

****

Kapitulli: Kush realizon teuhidin, hyn n Xhenet pa dhn llogari

Para ktij ishte kapitulli tjetr: Vlera e njsimit t Zotit dhe far gjynahesh fshin
ai. Ky kapitull ka pozit m lart se vlera e teuhidit; Vlera e teuhidit prfshin pasuesit e
tij, t cilt jan muslimant. Nuk ka dyshim se do musliman ka pjesn e vet n vlern e

34
teuhidit dhe t fshirjes s gjynaheve. Ndrsa individ t veant t ktij umeti e kan
realizuar plotsisht teuhidin, prandaj ky kapitull vjen m prapa, pasi sht m specifik.
Realizimi i teuhidit sht boshti i ktij kapitulli. Me "realizim" kuptojm realizimi i
dshmis La ilahe il-lAllah Muhammedun Resulullah (Nuk ka t adhuruar tjetr
me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguari i Allahut) dhe kuptimi i
realizimit t dshmis sht pastrimi i fes nga mbeturinat e shirkut, bidatit (risive) dhe
gjynaheve.
Realizimi i teuhidit arrihet me prmbushjen e tre kushteve:
1. Braktisja e shirkut, me t gjitha llojet e tij (shirku i madh, i fsheht dhe shirku i vogl).
2. Braktisja e bidatit, me t gjith llojet e tij.
3. Braktisja e gjynaheve, me t gjith llojet e tyre.
Duke u bazuar te kjo, themi se teuhidi arrihet n dy grada: grada e detyruar dhe grada e
plqyeshme. Ndaj edhe ata t cilt e realizojn teuhidin jan n dy grada. Grada e
detyruar sht ajo kur njeriu braktis t tri gjrat e siprprmendura (shirkun dhe llojet e
tij, bidatin dhe llojet e tij, gjynahun dhe llojet e tij). Grada e plqyeshme (mustehab)
sht ajo q bn diferencimin e madh t atyre q realizojn plotsisht teuhidin. Ajo sht
kur njeriu nuk ka n zemr dshir apo t synim tjetr, prve Allahut t Lartsuar;
domethn zemra sht e drejtuar e gjitha tek Allahu dhe nuk i kthehet dikujt tjetr
prve Tij. Kur ky njeri flet, flet pr hir t Allahut, kur vepron, vepron vetm pr
Allahun, madje edhe lvizjet e zemrs s tij jan vetm pr Allahun.
Disa dijetar kan thn se grada mustehab (e plqyeshme) sht largimi nga ajo gj q
nuk prbn problem, pr tu mbrojtur nga ato gjra q kan problem, domethn, n
lmin e punve t zemrs, gjuhs dhe t gjymtyrve.
Rezultati i realizimit t teuhidit, vlera e t cilit sht futja e atyre q e realizojn at n
Xhenet pa llogari dhe pa dnim, lidhet me kto dy grada. Realizmi i tij sht dhe realizim
i dy dshmive La ilahe ilAllah, Muhammedun Resulullah.
Pasi thnia La ilahe ilAllah, do t thot t realizosh teuhidin dhe t largohesh nga
shirku e llojet e tij.

35
Thnia: Muhammedun Resulullah ka kuptimin: t largohesh nga gjynahet dhe nga
bidatet, pasi krkes e dshmis Muhammedun Resulullah sht t ndjeksh
urdhrat e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), t besosh ato q ai ka thn dhe t
largohesh nga ato gjra q ai ka ndaluar dhe qortuar, n mnyr q Allahu t adhurohet
vetm ashtu si e ka caktuar Ai.
Kush kryen ndonj gjynah apo bidat, dhe pastaj nuk pendohet apo nuk e shlyen, ai nuk e
ka realizuar teuhidin e detyrueshm. Edhe nse nuk vepron bidat, por e pranon me
zemr apo thot se nuk ka gj, ather nuk e ka realizuar plotsisht e teuhidin dhe
dshmin Muhammedun resulullah.
Po ashtu, ata q bjn ndonj lloj t shirkut nuk e realizojn plotsisht teuhidin. Pr sa i
prket grads s veant, t ciln prmenda m lart, pr t garojn ata q e synojn nj
gj t till. Ne krkojm q Allahu t na mshiroj, t na fal dhe t jet i knaqur me ne!
Shejhu n kt kapitull (Kush realizon teuhidin hyn n Xhenet pa dhn llogari)
mbshtetet n dy ajete dhe nj hadith. Sa i prket ajetit t par, ai sht: Me t vrtet,
Ibrahimi ka qen prijs shembullor (me t gjitha virtytet e mira), i prulur para
Allahut, me besim monoteist dhe nuk ka qen idhujtar1
Ajeti sht dshmi e qart se Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e realizonte
plotsisht teuhidin.
Kjo mbshtetet te fjala e Allahut t Lartsuar, q e ka prshkruar Ibrahimin me
disa cilsi, si:
1. Ai ishte "ummetun" (prijs), dhe prijsi sht: imami q i ka t gjitha cilsit e mira
dhe t larta njerzore2; q nnkupton se atij nuk i mungon asgj nga cilsit e mira. Kjo
do t thot q ta kesh realizuar plotsisht teuhidin.
N Kuran, fjala ummet vjen n disa kuptime,3 ndr to sht: Prijs i udhzuar n mirsi
sepse ai luan i vetm rolin e nj bashksie t tr, e kush pason rrugn e tij, nuk ndihet i

1 EN- EN-NAHL: 120.

2 Shiko: Fethu kadir: 3/255.
3 Nga kuptimet jan: Ju jeni populli m i mir , pra popull (sure Al Imran: 110). Thnia iu kujtua pas nj periudhe, pra,

kohe (sure Jusuf: 45). Ajeti kutanor thot Ne i gjetm etrit tan n kt fe, pra fe (besim) (EZ- Zuhruf: 22). Shiko: Tefsir
ibn Kethiri: 1/37.
36
vetmuar dhe nuk lkundet, pasi ai nuk sht vetm me nj njeri, por me nj popull t
tr1.
2. Realizimi i teuhidit: I prulur, me besim monoteist.2 Kto dy cilsi: i prulur
dhe me besim monoteist jan t lidhura me njra tjetrn, sepse prulja ndaj Allahut
ka kuptimin: bindje e prhershme ndaj Allahut t Lartsuar.
Ndrsa "hanif", si thon dijetart, sht ai q rri i larguar nga rruga e idhujtarve3.
Dihet se rruga e femohuesve, s cils Ibrahimi (Paqja qoft mbi t!) iu largua, prmbante
shirk, bidat, gjynahe, mospendim dhe moskrkim faljeje.

- E nuk ka qen idhujtar.4

"Nuk ka qen" (lem jeku), n origjin "jekun", lejohet n formn mohore, me kusht
fshirjen e nunit (jekun), ashtu si sht n ajetin e lartprmendur. Lejohet vendosja e
nunit ashtu si sht n thnien e Allahut t Lartsuar: Allahu nuk i fal, as nuk do ti
udhzoj n asnj rrug"5 .
Vendosja dhe fshirja e nunit jan dy forma t lejuara n gjuh, nse ato vijn n trajtn
mohore.
- Prej idhujtarve, (mushrikine) me shumsin e rregullt t "mushrik", q sht
emr q vjen nga rrnja e fjals "shirk" dhe (el), si sht e njohur n gjuhn arabe, nse
futet tek kryefjala apo kundrinori, ajo sht pjesz lidhore.
Premri lidhor pr dijetart e "usulit" tregon prgjithsim, prandaj kuptimi i ajetit: nuk
ka qen idhujtar.6 sht: Nuk ka kryer kurr asnj lloj shirku dhe nuk sht
mushrik.
Gjithashtu, thnia: nuk ka qen idhujtar tregon se Ibrahimi rrinte larg nga ata, sepse
min (prej) sht pjesore q tregon distancim fizik (trupor). Ajo mund t jet edhe
qartsuese, domethn distancimi n kt rast sht largim nga shirku.

1 Shiko: Tefsir Taberiu: 2/330.

2 EN- EN-NAHL: 120.
3 Shiko: Tefsir ibn Kethiri: 2/152.
4 EN- EN-NAHL: 120.
5 EN-EN-NISA" 168.
6 EN- EN-NAHL: 120.

37
Synimi i Shejhut me prmendjen e kuptimeve t ajetit jan treguesit e realizimit t plot
t teuhidit.
Allahu i Lartsuar thot: Vrtet, Ibrahimi ka qen prijs shembullor (me t gjitha
virtytet e mira), i prulur para Allahut, me besim monoteist dhe nuk ka qen
idhujtar.t 1 Kush i ka kto cilsi, sigurisht q e ka realizuar plotsisht teuhidin, dhe kush
e realizon kshtu teuhidin, futet n Xhenet pa llogari.
Imami i ftuesve, - Shejhu Muhamed Ibn Abduluehab (Allahu e mshiroft!) - n
komentin e ktij ajeti n fund t sures Nahl, thot2: Ibrahimi ishte prijs shembullor
(me t gjitha virtytet e mira) i till q kush ndiqte rrugn e tij, nuk ndihej kurr i
vetmuar. Ai nuk u prulej as mbretrve dhe as tregtarve t kamur. Ai ishte "hanifen"
(me besim monoteist), q nuk anonte djathtas dhe majtas, ashtu si sht gjendja e disa
dijetarve q japin fetva. Ai nuk ishteidhujtar", jo si disa q futen n mesin e njerzve
dhe pretendojn se jan musliman.
Libri i tij i tefsirit sht shum i lart dhe me komente t menura: Ky virtyt u
dhurohet vetm atyre q durojn dhe vetm atyre q kan nj fat t madh"3.
Pas ksaj thot: Dhe thnia Q nuk i shoqrojn asgj (n adhurim) Zotit t
tyre4 Ky ajet n suren "Muminun" sht lavdrim i veant pr besimtart.
Aspekti argumentues i ajetit pr kt kapitull:
Allahu thot: q nuk i shoqrojn asgj (n adhurim) Zotit t tyre.
Thnia: nuk i shoqrojn" mohon shirkun, si e prmendm m sipr. Nse trajta
mohore vjen n kohn e tashme, nnkupton prgjithsim dhe emri nxirret nga folja, si
pr shembull: Ata q nuk i bjn shirk Zotit t tyre, apo nuk bjn as shirk t madh, as
shirk t vogl dhe as shirk t fsheht.
Ai i cili nuk bn shirk sht njsues i Zotit (muvahid). Ktu kemi t bjm me nj lidhje
t pandashme, q sht: Kush nuk i bn shirk Allahut, ka zgjedhur ta njsoj At.

1 EN- EN-NAHL: 120.

2 N librin e tij: Tefsir ajat min kurani kerim: faqja 237.
3 FUSSILET: 35.
4 EL-EL-EL-EL- MUMINN: 59.

38
Dijetart thon se fjala: Zotit t tyre" vjen q n fillim t ajetit: q Zotit t tyre nuk
i shoqrojn asgj (n adhurim)", pasi rrjedhoj e teuhidit rububije sht teuhidi
uluhije, kshtu mosbrja shirk Allahut n teuhidin rububije nnkupton mosbrjen shirk
n bindje dhe n adhurim. Ky sht prshkrimi i atyre e kan realizuar plotsisht
teuhidin.
Pjes e mosrnies n shirk sht edhe mosndjekja e epshit, pasi kush i bn ortak Zotit
epshin, bie n bidat apo bn gjynahe. N kt mnyr, mohimi i shirkut sht mohim i t
gjitha llojeve t tij, i bidatit me t gjitha llojet e tij dhe i gjynahut me t gjitha llojet e tij.
Kjo do t thot t jetsosh teuhidin e Allahut t Lartsuar.
Kshtu, ajeti kuranor shpjegon titullin e kapitullit: Kush realizon teuhidin, hyn n
Xhenet pa dhn llogari.
Sakaq, hadithi sht i gjat dhe pjesa argumentuese e tij sht thnia e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): Mu paraqitn t gjith popujt. Pash nj profet me nj
grup 1 t vogl njerzish , nj Profet me nj burr, nj Profet me dy burra dhe nj
profet pa asnj. N kt koh pash nj turm t madhe , mendova se ishte
populli im, por mu tha se ishte Musai me popullin e tij. Pastaj pash nj turm t
madhe, pr t ciln mu tha se ishte popullli im. Bashk me ta ishin shtatdhjet
mij persona, q do t hyjn n Xhenet pa dhn llogari dhe pa dnim.
Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pastaj u ngrit dhe hyri n shtpin e tij.
Njerzit filluan t diskutonin pr ta. Disa thoshin se flitej pr shokt e Pejgamberit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), t tjer thoshin ndoshta jan ata t cilt kan lindur n
Islam dhe nuk kan br asnjher shirk, dhe kshtu vazhduan duke sjell variante t
shumta. Pastaj doli Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i treguan pr
diskutimin, ai tha: Jan ata t cilt nuk krkojn rukje, nuk mjekohen me hekur t
nxeht, nuk parandiejn fatin e keq pr shkak t shenjave ogurzeza, por vetm
Zotit t tyre i mbshteten.
Ky hadith tregon cilsit e atyre njerzve q do hyjn n Xhenet pa llogari dhe pa dnim.
Mes tyre jan edhe kto cilsi shumt veanta pr kta njerz, q i bn t spikatur nga

1 Raht - nj grup nga 1- 9 veta prej burrave pa gra. Shiko: M uhtarus sahah: faqja 254.
39
t tjert. Pra, cilt jan ata q e kan realizuar teuhidin? Prgjigjja ndodhet n thnien e
Profetit: Jan ata t cilt nuk krkojn rukje, nuk mjekohen me hekur t nxeht,
nuk parandiejn fatin e keq pr shkak t shenjave ogurzeza, por vetm Zotit t
tyre i mbshteten.
Katr cilsit e prmendura jan:

1. - Jan ata t cilt nuk krkojn rukje - Pasi krkimi i rukjes e bn zemrn t
mbshtetet te knduesi, si shkak, derisa ti largohet shqetsimi. Ky veprim merr nj
ngjyrim negativ, pr shkak se njeriu e lidh zemrn me rukjen m shum se me mjeksin
e t ngjashme. Arabt n kohn e injorancs dhe shumica e njerzve sot lidhen pas
rukjes. Kshtu, zemra lidhet me knduesin e rukjes dhe nj gj e till zhvlerson
mbshtetjen e plot tek Allahu i Lartsuar.
Sa i prket disa transmetimeve, ku thuhet: T cilt nuk bjn rukje jan t pasakta,
sepse knduesi nuk mund t qortohet pr veprimin e tij bamirs. I sakt sht ky
transmetim, q thot: Jan ata t cilt nuk krkojn rukje.

2. - Nuk mjekohen me hekur t nxeht. N origjin, mjekimi me hekur t nxeht

sht i paplqyeshm, se shkakton dhimbjen e djegies. N Sheriat sht e lejueshme, por
e paplqyeshme. Arabt besojn se mjekimi me hekur t nxeht shron prfundimisht,
ndaj i lidhin zemrat me kt lloj mjekimi, duke besuar se ai ka ndikim prgjithmon.
Dihet q mjekimi me hekur t nxeht ndikon me leje t Allahut, nse bhen shkaqet dhe
shmangen pengesat.
Megjithat, paplqyeshmria e prdorimit t hekurit lidhet veanrisht me faktin se
njerzit mbajn shpresa t mdha te ky lloj kurimi.
3. - Nuk parandiejn fatin e keq pr shkak t shenjave ogurzeza. - Parandjenja e
fatit me shenja ogurzeza z vend n zemr dhe e shtyn dik t bj apo t mos bj
dika. Kjo u ndodh zemrave q nuk i mbshteten Allahut aq sa duhet.

40
4- Por vetm Zotit t tyre i mbshteten. - Kjo prmbledh t gjitha cilsit e
lartprmendura. Kjo nuk do t thotse ata t cilt e realizojn teuhidin plotsisht nuk i
bjn shkaqet, si mund ta kuptoj dikush, as se jetsimi i plot i teuhidit krkon t mos
ndiqen shkaqet pr shrim. sht gabim t mendohet kshtu, sepse edhe Profetit (Paqja
e Allahut qoft mbi t!) i sht knduar rukje1, sht mjekuar dhe ka udhruar q njerzit
t mjekohen2, madje ka urdhruar disa sahab t kurohen me hekur3 t nxeht.
Hadithi nuk tregon se kta persona nuk kryejn asgj nga shkaqet e dobis apo nuk
bjn shkaqet e kurimit, por kto tri cilsi jan prmendur posarisht pr faktin se
ndikojn m shum q zemra t lidhjet me knduesin e rukjes, mjekimin me hekur dhe
shenjat ogurzeza. T gjitha kto cenojn gradn e mbshtetjes s plot tek Allahu i
Madhrishm.
Sa i prket kurimit, ai sht i ligjruar. Ai her sht vaxhib, her mustehab dhe n disa
raste sht "mubah" (i lejuar). Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: O
njerzit e Allahut, kurohuni, por mos u kuroni me haram (t ndaluara).4 Qllimi
sht se kurimi nuk e cnon realizimin e plot t teuhidit, por cilsia e veant e atyre q
e prmbushin at sht moskrkimi i rukjes, mosmjekimi me hekur dhe heqja dor nga
shenjat ogurzeza. Prve ktyre, gjrat e tjera t lejuara nuk ndikojn n veantit e
realizuesit t plot t teuhidit.
Mendimi im sht se thnia: "Nuk krkojn rukje, nuk mjekohen me hekur t
nxeht, nuk parandiejn fatin e keq pr shkak t shenjave ogurzeza, sht
veanrisht pr kto tri cilsi.
"N kt moment, u ngrit Ukashe Ibn Mihsani5 dhe i tha: "Lute Allahun t m
bj prej tyre! Ai tha: "Po, ti do t jesh prej tyre. M pas, u ngrit nj burr tjetr
dhe tha: "Lute Allahun t m bj edhe mua prej tyre! Pejgamberi (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) i tha: Ta kaloi Ukashja
1 I lexoi rukje Xhebraili, ashtu si thuhet n hadithin e Ebi Seidit, t cilin e ka transmetuar Muslimi: 2186.
2 Transmeton Ahmedi: 4/278 me nr. hadithi: 18455, Tirmidhiu: 2038 nga hadithi Usama ibn Sherik dhe teksti i Ahmedit:
Mjekohuni, o robr t Allahut. Allahu ka lshuar pr do smundje edhe ilain e saj, prve vdekjes dhe plakjes.
3 Por ka qen mjekues pr t tjert ,, . Transmetohet nga Xhabiri ,, se ka thn: Babai im u qllua me shigjet n damarin e

gjakut n krah, n luftn e Ahzabit, dhe e mjekoi i Drguari i Allahut me hekur t nxeht .
4 Ebu Dauti: 3873, Tabaraniu n Kebir: 24/254 me nr. 649, t ngjashm si hadithi i Ummu Dardai .
5 Ai sht sahabi i nderuar, dhe i gzuar, dshmori Ukasha ibn Muhsin Ebu Muhsin Esedi, nga t part n Bedr. Ai sht

prej shtatdhjet mijve vetve q do t hyjn n Xhenet pa llogari dhe pa dnim. Ndrroi jet n vitin 12 h . Shiko: Siretu
ealami nubela: 1/307 dhe Tabekat ibn Seadi: 3/92.
41
Ky hadith tregon se ata q e realizojn t plot teuhidin jan pak, madje thuhet se numri
i tyre sht vetm shtatdhjet mij. N disa transmetime, tek imam Ahmedi1 dhe t
tjer2, thuhet se Allahu i Madhruar i ka dhuruar t Drguarit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) pr do nj mij persona shtatdhjet mij dhe numri i atyre q do hyjn n Xhenet
pa llogari dhe pa dnim nga antart e ktij umeti arrin afrsisht n pes miliard. Nse
ky hadith sht i sakt numri q pmendet, si thon disa nga dijetart nuk ka
domethnie.3 Ose kishte kuptim para se Profetit t krkonte shtimin e atyre q e
realizuan plotsisht teuhidin.
Lind pyetja: far kuptimi ka t shtohet numri i tyre? Prgjigjja sht se Allahu i
Madhruar do derdh mirsin e Tij mbi disa njerz t ktij umeti, prve shtatdhjet
mijve, t cilt do vijn m pas. Ai do tu mundsoj atyre ta prmbushin teuhidin, pasi
Ai i jep sukses kujt t dshiroj, Ai sht udhzuesi dhe Ai sht shprblyesi. Sa Bamirs
i madh, sa Bujar dhe sa i Mshirshm sht Allahu!

****

3
Kapitulli: Frika nga idhujtaria
Allahu i Lartsuar thot: Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika
tjetr ve Atij, por gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t doj"4.
I dashuri i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: M largo mua dhe
bijt e mi nga adhurimi idhujve"5
N nj hadith thuhet: Gjja q friksohem m shum pr ju sht shirku i
vogl. Kur u pyet se cili sht, ai tha: "Syfaqsia "6 Nga Ibn Mesudi prcillet se

1 N Musned: 5 faqja 250, me nr. 22156.

2 Si Tirmidhiu: 2437, Ibn Maxheh:4286, nga hadithi Ebi Emameh Bahili.
3 Prej tyre sht Ibn EL-HAXHeri n Fethul Bari: 11/410, Ibn Kajim n Hedji Ervah faqja 90 dhe Albani n Sahih Sunenu

Tirmidhi.
4 EN-EN-NISA: 48, 116.
5 IBRAHM: 35.
6 Ahmedi: 5/428, 429 me nr. hadithi: 23630 dhe 23636, Taberani n Kebir: 4/253 me nr . hadithi:4301 dhe Bejhakiu: 2/290.

2/290.
42
i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kush vdes duke
lutur dik tjetr prve Allahut, hyn n Zjarr". [Buhariu]1
Tek Muslimi, prcillet nga Xhabiri se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Kush e takon Allahun, duke mos i shoqruar Atij asgj, do t
futet n Xhenet dhe kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr, do t
hyj n Zjarr."2

o Dobit e tems
Njeriu duhet t ket frik nga shirku.
Syfaqsia sht pjes e shirkut.
Syfaqsia sht shirk i vogl.
Njerzit e mir i friksohen m shum shtirjes.
Afrsia e Xhenetit dhe afrsia e Zjarrit.
Prmendja e afrsis s tyre n nj hadith.
Kush e takon Allahun duke mos i shoqruar Atij asgj, do t futet n
Xhenet dhe kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr, hyn n
Xhehenem, edhe nse ka qen ndr adhuruesit m t mdhenj.
Krkimi i mbrojtjes pr mos rn n adhurimin e idhujve, q bri Ibrahimi
pr veten dhe bijt e tij, tregon se kjo sht nj shtje madhore.
Marrja n konsiderat e gjendjes s shumics, sipas ajetit: O Zoti im!
Vrtet q idhujt kan gabuar dhe humbur shum njerz!"3
Komentimi i fjals La ilahe il-lAllah, si e ka prmendur edhe Buhariu4.
Vlera e tij q shpton nga shirku.

1 N librin e tij: 4498, 6683 dhe Muslimi: 92.

2 Sahihu Muslimi: 93.
3 IBRAHM: 36.
4 N tekstin e hadithit t siprpmendur, Buhariu e ka transmetuar n kapitullin: Allahu i Lartmadhruar thot: E,

megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t adhuruar) n vend t Allahut, zota t tjer, (duke i konsideruar) si t barabart me At
dhe duke i dashur si duhet Allahu.(EL-BEKARE: 165).

43
 ****

Kushdo q realizon teuhidin, domosdoshmrisht duhet ti friksohet shirkut, Pr kt,

Muhamedi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte zotria i realizuesve t teuhidit, i cili lutej
m s shumti pr largimin nga shirku. Gjithashtu, Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) bnte shum dua q mos binte n shirk apo n adhurimin e idhujve.
Prshtatja e ktij kapitulli n rend, pas kapitullit t mparshm, sht e qart:
Realizimi i teuhidit duhet t shoqrohet me frikn nga shirku. T pakt jan ata q nuk i
friksohen shirkut dhe t gzojn teuhid t plot, madje as nuk gjenden. dokush q e ka
t plot teuhidin apo e synon at, ia ka frikn shirkut. Kur dikush i friksohet rnies n
shirk, frika q alarmon zemrn e shtyn at t tregohet shum i kujdesshm pr t mos
rn n shirk dhe t distancohet prej tij.

Frika nga rnia n shirk ka fryte, ndr t cilat jan:

* Njohja e shirkut dhe llojeve t tij, duke u larguar prej tyre.
* Njeh teuhidin dhe llojet e tij, q zemra t ket frik nga shirku, ti duket i rnd
gjithmon.
* Zemra e friksuar nga shirku sht gjithmon e qndrueshme n bindjen ndaj Allahut,
duke krkuar knaqsin e Tij. Nse bn gjynah apo bie n shkujdesje, ather i krkon
falje Allahut, si krkon ai q e njeh rndsin e madhe t Tij dhe nevojn q ka pr T.
Njerzit q krkojn falje ndahen n disa kategori, por kush e njeh t drejtn e Allahut t
Madhruar dhe punon pr realizimin e teuhidit dhe largimin nga shirku, kur tregohet i
shkujdesur, e ndjen nevojn pr istigfar.

Pr kt arsye dhe me qllimin e rregullimit t zemrs, Shejhu (Allahu e

mshiroft!) shkroi kt kapitull, t quajtur: Frika nga shirku", sikur dshiron t
thot: Nse friksohesh nga shirku, ashtu si u friksua Ibrahimi (Paqja qoft mbi t!)
dhe je i njohur me krcnimin e Allahut ndaj atyre q bjn shirk - se shirku nuk falet -
ather duhet t dish dhe t msosh at q prmendet n kt libr.

44
Tema e ktij libri sht realizimi i teuhidit, frika dhe largimi nga shirku. Kapitujt q do t
vijn pas ktyre: Kapitulli i atyre q e kan realizuar teuhidin dhe: "Kapitulli i
friks nga shirku" shpjegojn kto dy shtje madhshtore: realizimi i teuhidit dhe
frika nga shirku, domethniet dhe llojet e tyre.
Prmendm m sipr se shirku sht ti shoqrosh Allahut dik tjetr, n t gjitha llojet e
adhurimit. Shirku mund t jet i madh, i vogl ose i fshehur.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) shkruan: Allahu i Madhrishm ka thn: Vrtet,
Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij, por gjynahet e
tjera m t vogla ia fal kujt t doj.1
- Magfiretu: Mbulimi i asaj gjje, nga pasojat e s cils ke frik. N gjuh thuhet:
"gafera" kur mbulon - nga kjo rrjedh edhe fjala "helmet", pasi ajo mbulon kokn nga
rreziqet, si sht goditja me shpat etj2.
Lnda magfiretu vrtitet rreth mbulimit t asaj gjje, nga pasojat e s cils ke frik.
Shirku dhe gjynahu ln gjurm n dynja, n botn tjetr a n t dyja. Mirsia m e
madhe pr njeriun sht ti falen gjynahet, e kjo nprmjet mbulimit t tyre dhe fshirjes
s gjurmve. Nse nuk do t kishte "mbules", njerzit do shkatrroheshin.
Kuptimi i Fjals s Allahut n ajetin nuk fal" sht; asnjher nuk falen. Thnia e Tij:
Nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij sht premtim se i
Lartsuari nuk e ka faljen pr at q kryen shirk.
Dijetart, n lidhje me Fjaln e Allahut: Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet
dikush apo dika tjetr ve Atij"3 kan thn se ajeti tregon se, falja nuk sht pr ata
q bjn shirk, qoft i madh apo i vogl, se edhe shirkun e vogl nuk e prfshin falja, por
sht i barabart me shirkun e madh dhe falet vetm me teube (pendim).
Kush vdes duke br shirk, nuk falet pr at shirk q ka kryer. Allahu fal do gj tjetr
prve shirkut, ashtu si ka thn: por gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t
doj."4 Ky ajet mbron argumentin se shirku i madh dhe shirku ivogl nuk hyjn n
kategorin e gjynaheve q mund t falen nga Allahu.

1 EN-EN-NISA: 48.
2 Lisanu Arab:5/25.
3 EN-EN-NISA: 48.
4 EN-EN-NISA: 48.

45
Fakti n ajet sht se: "en" (q) sht pjesz lidhore dhe i paraprin foljes jushrek (t
adhurohet dikush a dika tjetr bashk me Allahun), si sht e njohur me pjesoren
q ka formn mohore n trajtn e pashquar: ajo sht prgjithsuese e t gjitha llojeve t
shirkut. Dijetart thon q kjo tregon se shirku i refuzuar ktu prfshin: shirkun e madh,
shirkun e vogl dhe shirkun e fshehur. Allahu nuk i fal t gjitha llojet e shirkut, pasi rnia
n shirk sht vepr shum e rnd. Allahu i Madhruar sht Krijuesi, Furnizuesi,
Dhuruesi e Bamirsi. Ather, si mund t drejtohet zemra tek dikush tjetr prve Tij?!
Nuk ka dyshim q kjo sht padrejtsi ndaj Allahut t Madhruar, prandaj ajo nuk falet.
Ky sht mendimi i shejhut t Islamit Ibn Tejmija1 dhe i shumics s dijetarve ftues2.
Dijetar t tjer kan thn se thnia e Allahut t Madhruar: Vrtet, Allahu nuk fal
q t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij"3 tregon prgjithsim, q nnkupton
veimin e shirkut t madh. Pjesa: Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo
dika tjetr ve Atij" - ka pr qllim vetm shirkun e madh,pa llojet e tjera. Prve
shirkut t madh, llojet e tjera t tij jan n dshirn e Allahut. N kt rast, n ajet
prgjithsimi nnkupton veim, se n shumicn e rasteve n Kuran, kur kemi t bjm
me kt shprehje: Nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr" e t ngjashme,
qllimi i tyre sht shirku i madh, jo shirku i vogl, si u tha edhe m lart.
Shirku q prmendet m shum n Kuran sht shirku i madh dhe jo shirku i vogl.
Dshmi e ksaj sht edhe ajeti: Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu
sht Mesihu, i biri i Merjemes!, sepse vet Mesihu ka thn: O bijt e Izraelit,
adhuroni Allahun, q sht Zoti im dhe Zoti juaj! Sigurisht, atij q adhuron
tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia ndaloj Xhenetin dhe strehim i tij do t
jet Zjarri. Pr keqbrsit nuk ka ndihms."4
Fjala: "jushrik" sht folje n formn kushtore dhe sht prgjithsuese, por a
prfshihet n t shirku i vogl dhe shirku i fsheht? Prgjigjja: Me konsensus nuk
prfshihet, pasi ndalimi i futjes n Xhenet, hyrja n Zjarr dhe qndrimit prgjithmon
aty, jan pr ata q kan ndrruar jet duke br shirk t madh. Kjo tregon se ajeti:

1 Shiko: Rred ala Bekri: 1/377.

2 Shiko: Tejsi Azizi Hamid: faqja 90, Darrerr sunije: 5 faqja 377.
3 EN-EN-NISA: 48.
4 EL-MAIDE: 72.

46
Sigurisht, atij q adhuron tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia ndaloj
Xhenetin dhe strehim i tij do t jet Zjarri. Pr keqbrsit nuk ka ndihms."
nnkupton ata q kan br shirk t madh dhe nuk prfshin shirkun e vogl, me t gjitha
llojet e tjera t tij.
Ather, kuptimi i dy ajeteve t sures "Nisa" sht i njjt me kuptimin e ajetit n suren
"Maide' e t tjera ajete t ngjashme, si sht, pr shembull, thnia e Lartsuarit n suren
Haxh: Kush i shoqron Allahut dika (n adhurim), i ngjan atij q bie nga qielli
e q e rrmben zogu ose i ngjan atij q stuhia e ers e ka hedhur n nj vend t
largt e t humbur."1
Sipas ktij mendimi fjala: "la jegfir" - (nuk fal) ka pr qllim shirkun e madh.
Duke qen se mendimi i imamit t ftuesve dhe i shum dijetarve t shquar si Shejhu i
Islamit Ibn Tejmije,2 Ibn Kajimi3 e t tjer sht se:prgjithsimi ktu prfshin t gjitha
llojet e shirkut, t madh, t vogl dhe t fsheht, argumentimi me kt ajet sht i sakt,
sepse shirku sht i llojeve t ndryshme dhe, meqense shirku me t gjitha llojet nuk
falet, sht detyrim q t kemi njlloj frik prej t gjitha atyre llojeve si m e madhja frik.
Kur shirku i vogl - si sht: betimi jo n Allah, varja e hajmalive4, rrathve5, fijeve e t
ngjashme me kto, apo thnia: far dshiron Allahu dhe ti, dedikimi i mirsive t
tjerve prve Allahut, - nuk falet, sht e detyrueshme t kemi frik t madhe prej tyre,
njlloj si prej shirkut t madh.
Nse sht kshtu, ata t cilt nuk jan n teuhid, si jan ata q adhurojn dik tjetr
prve Allahut, krkojn ndihm nga dik tjetr prve Allahut, i drejtohen dikujt tjetr,
presin kurban dhe i zotohen dikujt tjetr prve Allahut, duan t tjert me dashurin e
ibadetit (adhurimit), shpresojn tek t tjert si shpresa e adhurimit, friksohen nga
brenda nga dikush tjetr prve Allahut, e t tjer lloje shirku, ata jan m prparsos t
friksohen nga shirku, sepse ata kan rn n at lloj (shirkun e madh) q, me konsensus
t plot, nuk falet. Po kshtu duhet t ken frik pasuesit e fes Islame, t cilt mund t

1 EL-EL-HAXHXH: 31.
2 Shiko: Mexhmu fetava: 2/320 dhe 3/290, Sufgije: 2/292.
3 Shiko: Uabil sajb: 24, Zaad mead : 4/145.
4 Rruaza t cilat bashkohen dhe varen n qaf. Shiko: Lisanu arab: 12/69.
5 do gj n form rrethi nga hekuri, argjendi apo floriri. Shiko: Lisanu arab: 12/69.

47
bien n disa lloje t shirkut t fsheht apo shirkut t vogl dhe nuk e ndiejn kt ose
nuk jan t kujdesshm.
Muslimani, kure mson se shirku bashk me llojet e tij nuk falet dhe dnohet pr t,
gjithashtu, kur mson se nga namazi n namaz, nga xhumaja n xhuma dhe nga ramazani
n ramazan nuk e fshin gjynahun e shirkut t vogl, ai detyrohet t shtoj n zemrn e tij
frikn nga shirku.
Lind pyetja: Ather, si falet shirku i vogl? Prgjigjja: Ai falet vetm se me pendim.
Nse njeriu nuk pendohet, ather peshohen veprat e mira dhe gjynahet. Por si e
mendoni peshimin e gjynahut t shirkut me veprat e mira? Kush shpton nga kjo? Nuk
ka dyshim se shpton vetm ai q ka mirsi t mdha, q jan m t rnda sesa gjynahu i
shirkut t vogl. Nuk ka dyshim, kjo detyron frik t madhe prej shirkut n prgjithsi,
kur dihet se shirku dhe llojet e tij sht gjynahu m i madh, n krahasim me gjynahet e
tjera t mdha (kebair) t njohura.
Aspekti argumentues i ajetit n suren Nisa: Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet
dikush apo dika tjetr ve Atij, por gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t
doj"1 sht prgjithsimi dhe prfshirja e t gjitha llojeve t shirkut q nuk falen. Nj
gj e till e bn t detyrueshme frikn nga shirku. Nse zemra druhet, ather njeriu
tregohet shum i kujdesshm pr t njohur shirkun dhe llojet e tij. Gjithashtu, ai do t
krkoj tu msoj njerzve pran tij, shokve e t afrmve t dashur, q t ruhen prej
ksaj vepre.Pr kt arsye, ai sht krijesa m e dashur pr njerzit, sepse i paralajmron
nga nj rrezik, kur ata nuk e ndiejn dhe nuk e kuptojn nj gj t till. Allahu i Lartsuar
thot: "Ju jeni populli m i mir i dal pr njerzimin: (sepse) ju urdhroni q t
bhen vepra t mira, i ndaloni t kqijat dhe besoni Allahun."2 Ky popull i
orienton njerzit drejt shptimit. Ai i cili dshiron t mirn e njerzis, i paralajmron ata
nga shirku dhe llojet e tij, duke i ftuar n teuhidin dhe llojet e tij.
Kjo sht arsyeja q, kur disa lexues n kohn e Shejhut u lkundn, dyshuan dhe filluan
t mos e mbshtesnin thirrjen e tij, madje i shkruajtn Shejhut, duke e konsideruar t
pavler ftesn. Ather, Shejhu iu prgjigj me kt libr, ku, pasi i shpjegoi teuhidin

1 EN-EN-NISA: 48.
2 AL IMRAN: 110.
48
dhe shirkun, i nxiti dhe i kritikoi, n fund u tha: Nse do ta kuptonit vrtet thirrjen
time, do t isha pr ju m i shtrenjt sesa baballart, nnat dhe fmijt tuaj, por ju jeni
njerz q nuk kuptoni". Fjala e tij sht e drejt, por e kupton vetm ai q njeh t drejtn
e Allahut t Madhruar dhe mshirn e Tij pr kt imam. Allahu i dhnt shprblimin e
madh! Allahu e shprbleft at dhe t gjith muslimant. Allahu e bft n gradat e
prijsve t drejt, me profett dhe veprmirt!
Pastaj Shejhu (Allahu e mshiroft!) shnon pas ktij ajeti Fjaln e Allahut t Lartsuar:
O Zoti im, bje t sigurt kt qytet dhe m ruaj mua dhe pasardhsit e mi nga
adhurimi i idhujve!1 Ai i cili bri kt lutje ishte Ibrahimi (Paqja qoft mbi t!). Lutja
sht prmendur n kapitullin paraardhs: Ibrahimi e ka realizuar plotsisht
teuhidin.

Allahu i Lartsuar e ka cilsuar Ibrahimin prijs shembullor, t prulur, me besim

monoteist dhe jo idhujtar. 2 A sht i sigurt ai i cili sht n kt gjendje, ai q nuk
adhuron dik tjetr prve Allahut, ai nuk adhuron idhujt dhe ka frik vetm Allahun? A
sht i qet ai njeri q realizon teuhidin?
Ibrahimi (Paqja qoft mbi t!), ashtu si duket n kt ajet, druhej nga shirku dhe nga
adhurimi i idhujve, prandaj iu lut Allahut duke thn: O Zoti im, bje t sigurt kt
qytet dhe m ruaj mua dhe pasardhsit e mi nga adhurimi i idhujve! O Zoti im,
ata kan shmangur shum njerz (nga rruga e drejt)3.
Si do t shkoj puna e atij q sht nn rangun e Ibrahimit dhe nuk bn pjes n grupin e
shtatdhjet mijve vetve, si jan masa m e madhe e ktij umeti? E vrteta sht se
masa nuk friksohet nga shirku. Ather, kush i druhet atij? Ai i cili i trembet shirkut
nxiton t realizoj teuhidin.
Ibrahim el Tejmi4 (Allahu e mshiroft!), i cili ishte nga prijsit e tabiinve, kur
lexoi kt ajet, tha: Kush sht i sigurt nga kjo sprov, pas Ibrahimit?!1

1 IBRAHM: 35.
2 Shiko: Faqja 38 e m pas saj.
3 IBRAHM: 35- 36.
4 Ai sht: Ibrahim Ibn Jezid Ibn Sherik et- Tejmi, emrtohej me Ebu Esma , Dijetar veprues nga Kufja , nga m t

besueshmit, dokumentuesit. Ndrroi jet n burgun e EL-HAXHaxhit, viti 92 h.

Shiko: Tehdhibul Kemal: 2/232 dhe Tedhkiretul Hufadh: 1/73.
49
Nse Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft me t!) e realizoi teuhidin dhe kishte ato cilsi q u
prmendn m lart, nse ai theu idhujt me dorn e tij, por srish kishte frik nga sprova
e rnies n shirk, ather po t tjert, q jan m posht? Ather, kujdes nga
vetmashtrimi!
Ajo q kuptohet sht se frika nga shirku duhet t jet e prhershme. Ibrahimi (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), edhe pse ishte monoteisti m i mir n kohn e tij, madje edhe m
von, deri n kon e Profetit ton (Paqja qoft mbi t!), nuk i ishte dhn garanci dhe as
siguri nga rnia n shirk. Po kshtu ndodhi edhe me Pejgamberin ton (Paqja e Allahut
qoft mbi t!).
Analizojm thnia e Ibrahimit: ...m ruaj mua dhe pasardhsit e mi nga adhurimi i
idhujve!"2
"El Esnam" sht shumsi i "sanem": Sanem sht do lloj skulpture q adhurohet
prve Allahut, n formn e nj njeriu, kafshe apo e nj koke kafshe, n formn e yjeve,
planeteve apo n formn e diellit dhe t hns e t ngjashme. T gjitha kto
konsiderohen "sanem" 3.
Uethen (idhull) quhet do gj q adhurohet prve Allahut, por q nuk sht
statuj. Pr shembull, varri sht idhull, por nuk sht statuj. Gjithashtu, prmendoret
e ngritura te varret pr adhurim jan "euthan" (idhuj) dhe jo "esnam" (statuja)4.
Fjala "uethen" mund t prdoret edhe si "sanem", si n thnien e Allahut t Lartsuar n
historin e Ibrahimit (Paqja qoft mbi t!): Vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t
Allahut, jan vetm idhuj. Ju po shpifni gnjeshtra."5. Por prdorimi i saj sht i
pakt.
Disa dijetar kan thn se kshtu quhen adhuruesit e idhujve dhe e statujave s
bashku. Kshtu q prmendja e statujave n disa ajete kupton adhurimin e statujave,
kurse n ajetet ku prmenden idhujt nnkupton adhurimin e tyre. M e sakta sht se
mund t thuhet statuj me kuptimin idhull. Pr kt tregon fjala e t Drguarit (Paqja e

1 Transmetoi Taberiu: 13/228.

2 IBRAHIM: 35.
3 Shiko:Lisanu arab: 12/439.
4 Referenca e siprprmendur .
5 EL-ANKEBT: 17.

50
Allahut qoft mbi t!): O Zot, mos e bj varrin tim idhull, q t adhurohet"1 Ai u
lut q varri i tij mos bhej idhull q tregon se idhulli sht dika q adhurohet, por jo
figur.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot:
N nj hadith thuhet: Gjja q kam m shum frik pr ju sht shirku i vogl.
Kur u pyet se cili sht ky, Profeti (a.s.) tha: Syfaqsia.
Ka dy lloje syfaqsish: Syfaqsia e muslimanit dhe syfaqsia e munafikut. Syfaqsia e
munafikut, n kontekstin e fes, sht: Nxjerrja n pah e Islamit dhe fshehja e kufrit.
Allahu i Lartsuar thot: ...vetm sa pr tu dukur para bots, kurse Allahun e
prmendin fare pak."2
Syfaqsia e muslimanit monoteist sht, pr shembull, kur ai prmirson namazin, zgjat
rukun apo sexhden n namaz, pr arsye se po shikohet nga t tjert, apo prmirson
leximin e Kuranit pr arsye se po e dgjojn, dhe ai do kshtu q ta lavdrojn.
Syfaqsia rrjedh nga fjala shikim (n arabisht).3 Disa nga format e saj jan: prmirsimi i
adhurimit pr ta par njerzit, si zgjatja e namazit, rukus apo e sexhdes, t falsh namaz
natn, q njerzit t thon: ai ngrihet natn pr namaz etj. Q t gjitha kto jan shirk i
vogl.
Shirku i vogl, i cili sht syfaqsia, mund t jet shkatrrues i bazs s nj vepre
adhurimi, por mund t shkatrroj edhe vetm pjesn e shtuar.
Syfaqsia shkatrron nj vepr q n themel, nse nijeti fillon me syfaqsi, si ai q fal
namaz nafile pr ta shikuar t tjert. Ai nuk ka dshir t falet, por kur shikon q po e
shohin t tjert, falet thjesht pr ta lavdruar njerzit. Duke qen se ai falet q ta shohin
njerzit, namazi i tij sht i pavler dhe pa shprblim.
Por nse ai bn veprime syfaqsie gjat adhurimit, sht e pavler vetm shtesa q ai bn
pr ta par njerzit, si tregon i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se
Allahu ka thn: Un jam Ai q nuk kam nevoj pr shirk, nga ortakt e tjer.

1 Ahmedi: 2/426, nr. hadithit: 7358 dhe Ibn Sead n Tabekat: 2/241.
2 EN-EN-NISA: 142.
3 Shiko: Taxhul Urus; 38/105.

51
Kush bn nj pun dhe m shoqron n t dik tjetr, Un e l at dhe shirkun e
tij.1
Pjesa argumentuese e hadithit t ktij kapitull sht thnia e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!): Gjja q kam frik m shum pr ju sht shirku i vogl. Ky sht
gjynahu, nga i cili Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i paralajmron m shum
realizuesit e teuhidit, t cilt, duke qen se jan pasues t teuhidit, nuk bjn vepra t
shirkut t madh. Kshtu, gjja nga e cila Profeti (a.s.) kishte m shum frik pr ata ishte
shirku i vogl.
Shirku i vogl mund t bhet ose me nijet, ose fjal dhe vepra; domethn, ai mund t
jet n zemr, n fjal dhe n vepra. Shpjegimi i t tri llojeve do t bhet n vijim.
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Gjja q kam frik m shum pr
ju sht shirku i vogl tregon se ky sht gjynahu m i frikshm pr umetin.
Po prse kishte frik Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)? Prgjigjja sht: S pari, pr
arsye t ndikimit t shirkut t vogl te besimtart. S dyti, kjo vepr nuk falet nga Allahu
dhe, s treti, pr arsye se njerzit nuk i kushtojn shum rndsi asaj. Shejtani sht
gjithmon i kujdesshm pr ti uar realizuesit e teuhidit n shirkun e vogl dhe pr ti
damkosur me syfaqsi n fjal, n vepra dhe n nijet, e pr kt ai gzohet m shum
sesa pr gjynahet e tjera.
Pastaj, autori shnon hadithin e Ibn Mesudit, i cili thot: "Kush vdes duke lutur dik
tjetr prve Allahut, hyn n Zjarr.
Argumentimi n kt hadith sht se ti lutesh dikujt tjetr prve Allahut sht shirk i
madh dhe se duaja sht adhurim, madje adhurimi m i madh.
N nj hadith thuhet: "Lutja sht adhurim2. Ndrsa n nj variant t Enesit, i cili
ndodhet n Sunen,3 thuhet: "Lutja sht thelbi i adhurimeve"4. Lutja sht adhurimi
m i madh, prandaj kush ia dedikon kt adhurim, apo edhe nj pjes t tij, dikujt tjetr
prve Allahut, e ka futur veten n Zjarr.

1 Shnon Muslimi n Sahihun e tij: 2985, prej Ebu Hurejres.

2 Ebu Dauti: 1479, Tirmidhiu: 2969, Ibn Maxha: 3828 nga hadithi i Numan ibn Beshirit.
3 Librat e hadithit (shnim nga prkthyesi).
4 Tirmidhiu: 3371 dhe Taberani nEusat: 3/293 me numr hadithi: 3196.

52
Thnia: "hyn n Zjarr, domethn q, ashtu si mohuesit, do t jet gjithmon n Zjarr
edhe muslimani q bie n shirkun e madh, - vepr q shkatrron t gjitha veprat e mira, -
edhe nse sht m veprmiri. Allahu i Madhruari ka thn: T sht shpallur ty (o
Muhamed), si dhe atyre q kan qen para teje: Nse i shoqron Allahut dika
tjetr (n adhurim), me siguri q punt e tua do t zhvlersohen dhe ti do t jesh
ndr t humburit. Prandaj, adhuro vetm Allahun dhe bhu falnderues!"1 Allahu
sht Madhshtori, Allahu sht m i Madhi dhe t gjitha krijesat ia kan nevojn Atij.
T gjith jan adhurues t Allahut, t Pastrtit nga do e met, e ndr ta jan edhe m t
zgjedhurit: t drguarit dhe profett.
Nse supozojm se i Drguari (Paqja e Allahut qoft mbi t!) do t binte n shirk, edhe
atij do ti zhvlersoheshin veprat, dhe n botn tjetr do t ishte nga t humburit. A nuk i
detyron kjo ata q jan n grada m t ulta, ata t cilt pretendojn se jan veprmir e
t ditur, q t ken frik nga shirku? Madje, n kt umet jan prhapur disa njerz q
pretendojn se kan dituri, por q ftojn n shirk dhe nxisin pr urrejtje dhe nnmim t
teuhidit. Gjendja e ktyre sht ashtu si ka thn Allahu pr t part e tyre: "Kur
prmendet vetm Allahu, zemrat e atyre q nuk besojn n jetn tjetr neveriten,
ndrsa kur prmenden t tjert, prve Allahut, ata menjher gzohen."2

Aspekti argumentues i hadithit sht i dukshm dhe qndron n faktin se thnia e

Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Gjja q kam frik m shum pr ju sht
shirku i vogl, nxit t kemi frik, sepse synimi i muslimanit, madje i t menurit, sht
shptimi prej Zjarrit dhe arritja e shprblimit t Allahut n Xhenet.

Fjala: "dik tjetr prve Allahut" vjen shpesh n Kuran dhe Sunet dhe pr
komentuesit e tefsirit dhe studiuesit ka dy kuptime:
1. "mea" (bashk) Kshtu, "dik tjetr me Allahun" do t thot: bashk me Allahun.
Prdorimi i fjals "bashk" nnkupton se ata q luten bashk me Allahun, nuk jan si

1 EZ-ZUMER: 65, 66.

2 EZ-ZUMER: 45.
53
Allahu i Madhruar, por jan m t vegjl dhe t pavler. Allahu i Lartsuar sht m i
Madhi, Madhshtori. Ky sht tregues se sa i kobshm sht veprimi i tyre.
2. "gajr" (ve) Kshtu, "dik tjetr ve Allahut" domethn q i lutet tjetrkujt, jo
Allahut. Ai nuk adhuron Allahun, por dik tjetr, lut dik tjetr dhe i dedikon atij t
gjitha adhurimet.
Megjithat, thnia: "dik tjetr prve Allahut, i prfshin t dyja kto raste: ata q i
luten Allahut dhe t tjerve njkohsisht dhe ata q i luten t tjerve n mnyr t
pavarur.
Autori thot: Muslimi sjell nga Xhabiri se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Kush e takon Allahun, duke mos i shoqruar Atij asgj,
do t futet n Xhenet, ndrsa kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik
tjetr, do t hyj n Zjarr.
Pak m lart u tha se fjala "dika" ose "asgj" n hadith sht prgjithsuese. Ka dy forma
prgjithsuese :
- Prgjithsim i t gjitha llojeve t shirkut. Kt e tregon trajta e pashquar n kontekstin e
mohores e fjals: "jushriku" (shoqron).
- Prgjithsim dedikimi: "mushrek" (dik tjetr), si tregon fjala: "shejen" (dik, dika);
pasi edhe kjo fjal sht e pashquar n kontekstin e forms mohore.
Thnia: "Kush e takon Allahun, duke mos i shoqruar Atij asgj" nnkupton
mohimin e t gjtha llojeve t shirkut.
- "Atij asgj domethn q: ibadetin (adhurimin) nuk ia dedikon askujt tjetr, qoft ai
engjll, profet, njeri i mir, njeri i keq, xhind, gur, pem a dika tjetr.
- "do t futet n Xhenet domethn q Allahu i Lartsuar i ka premtuar hyrjen n
Xhenet me mshirn, mirsin e Tij dhe me premtimin e Tij, t cilin Ai nuk e thyen.
- "dhe kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr, do t hyj n
Zjarr - domethn q do mushrik sht i paralajmruar me Zjarr. Aspekti
argumentues i ajetit prputhet me temn, pasi kush e takon Allahun duke br shirk t
madh, t vogl apo t fsheht, ai do t prjetoj ndshkimin me Zjarr, Allahu na ruajt!

54
- "Kush e takon Allahun, duke mos i shoqruar Atij asgj" sht prgjithsuese, si
e prmendm m lart, sepse "men"(kush) sht n formn kushtzuese dhe: "jushriku"
(shoqron) sht n trajtn e pashquar. Kjo do t thot se bhet fjal pr t gjitha llojet e
shirkut, pasi dhe "shejen (dik, dika) prfshin t gjith t dedikuarit.
Nse dikush pyet: dhe kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr,
do t hyj n Zjarr flet pr qndrim t prkohshm apo t prhershm n Zjarr?
Prgjigjja sht: Kjo varet sipas llojit t shirkut. Nse veprimi sht shirk i madh dhe
personi vdes pa u penduar, ai do t futet n Zjarr prgjithmon. Nse veprimi sht
shirk i vogl apo i fsheht, ai sht i paralajmruar me Zjarr; domethn, do t hyj n
Zjarr dhe do t dal prej tij, pasi bn pjes tek pasuesit e teuhidit.
A vendoset n peshoren e veprave shirku i vogl apo jo?
U prmend m lart se shirku i vogl vendoset n peshoren e veprave t mira dhe t
kqija. Nse veprat e mira peshojn m shum, personi nuk t dnohet prej shirkut t
vogl. Por kjo nuk do t ndodh me do njeri. Disa do t dnohen prej shirkut t vogl,
pasi peshorja e veprave t mira nuk prfshin do njeri dhe do gjynah. Ka gjynahe q
meritojn Zjarrin domosdo, edhe nse ana e veprave t mira peshon m rnd se ana e
veprave t kqija. N rastin e fundit ai meriton t hyj n Xhenet, por pasi t pastrohet
n Zjarr.
Kjo mjafton pr ta pasur frik shirkun, pasi thnia: dhe kush e takon Allahun,
duke i shoqruar Atij dik tjetr, do t hyj n Zjarr prfshin shirkun e madh,
shirkun e vogl dhe shirkun e fsheht. Njeriu duhet t largohet sa m shum nga shirku,
me t gjitha llojet e tij. N t njjtn koh, ai duhet t krkoj mbrojtje nga Allahu i
Lartsuar prej shirkut t vogl dhe t fsheht, duke thn: "O Allah, krkoj nga Ti t
m mbrosh q mos t t bj shirk me vetdije, dhe krkoj falje pr at q nuk e
di. 1Nse nj person bn shirk duke e ditur, do t ket pasojn q prmendm m lart,
pra, mosfaljen nga Allahu. N kt lutje, t ciln na e msoi i Drguari (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) bhet dallim mes shirkut t vogl me vetdije dhe shirkut t vogl pa

1 Buhariu n Edebul mufred faqja: 250 dhe nr.hadithit: 716, Ebu Jeala: 1/60 me nr. hadithi: 58, prej hadithit t Ebu
Bekrit. E sjell edhe Ahmedi: 4/403 me nr. hadithi: 19606. Ibn Ebi Shejbe: 6/70 me nr. hadithi: 29547, t njjt me hadithin
e Ebi Musa Eshariju.
55
vetdije: "O Allah, krkoj nga Ti t m mbrosh q mos t t bj shirk me
vetdije!" Kryerja e shirkut t vogl me vetdije sht shum e rnd, prandaj duhet
krkuar mbrojtje nga Allahu pr t mos rn n t. Nga ana tjetr, lutja pr tu mbrojtur
nga dika m e madhe se aq, kur e bn me dije, sht m e rndsishme.
Pastaj thot: "dhe t krkoj falje pr at q nuk e di.!" Dikush mund t bjer n
shirk t vogl apo t fsheht duke mos e ditur ose mund t thot dika me gjuhn e tij pa
qllim, prandaj pr kto raste sht br kjo lutje.
Kjo tregon se shtja e shirkut sht madhore. Askush nuk duhet t tregohet i
pakujdesshm me shirkun, se ai i cili shfaq pakujdesi ndaj shirkut dhe ndaj teuhidit, n t
vrtet sht i pakujdesshm me bazat e fes Islame. Ai madje sht i pakujdesshm ndaj
asaj shtjeje q ka ftuar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n Mek pr vite me
radh, si edhe ndaj ftess s profetve dhe t t gjith t drguarve t Zotit. Ata t gjith
kishin nj kauz t vetme, e cila ishte besimi, teuhidi i adhurimit, teuhidi rububije dhe
teuhidi n emrat dhe cilsit e Allahut t Madhrishm. Ndrsa sa i prket
legjislacioneve, do profet ka pasur legjislacion t veant, n shumicn e rasteve.
Prandaj e kemi detyrim t jemi t gjith t kujdesshm q t mos biem n shirk, n t
gjitha llojet e tij, t msojm t kundrtat e teuhidit, dhe t msojm njsit e e teuhidit
dhe t shirkut. Kshtu prmbushet dija dhe vepra bhet e sakt.
Ata q i kan msuar kto shtje prciptaz, pretendojn e thon: Ne jemi n natyrn e
pastr fillestare, por nse i sheh nga afr, shikon q ata jan t zhytur n vepra dhe fjal,
t cilat jan forma t shirkut, por atanuk e kuptojn. Kjo ndodh pr arsye t mospasjes
frik dhe dshir pr tu larguar nga shirku. Lusim Allahun t na fal dhe t na mshiroj!

Prandaj, trego dshir dhe kujdes pr ta msuar dhe studiuar kt libr, pr t kuptuar
argumentet dhe qartsimet e tij, se vrtet ky libr sht m i miri pr ta mbushur zemrn,
pas Librit t Allahut t Lartsuar dhe Sunetit t t Drguarit t Tij (Paqja e Allahut qoft
mbi t!).
Mbase n dasht Allahu ky libr mund t jet nj shkak i madh i
shptimit dhe i suksesit.

56
 ****
4

Kapitulli: Ftesa n dshmin: "La ilahe il-Allah

Allahut i Madhrishm thot: "Thuaj: Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt Allahut
me dituri t plot, un dhe dokush q m pason mua. I prlvduar qoft Allahu,
q nuk jam prej idhujtarve!1
Ibn Abazi transmeton se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur e
drgoi Muadhin n Jemen, i tha: "Ti po shkon te nj popull q sht pasues i
Librit. Gjja e par n t ciln do ti ftosh sht dshmia: "La ilahe il-Allah (Nuk
ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut) n nj transmetim tjetr
thuhet2: "q t njsojn Allahun. - Nse t binden n kt, msoju se Allahu ua
ka br detyrim t falin pes namazet n dit. Nse do t binden pr kt, msoju
se Allahu ua ka br detyrim t japin zekatin, q merret nga t pasurit e tyre dhe
u jepet t varfve nga mesi i tyre. Nse do t binden pr kt, bj kujdes, mos
merr nga pasuria e tyre e mir. Friksohu lutjes s t dmtuarit, sepse ndrmjet
saj dhe Allahut nuk ka penges!3
Nga Sehl ibn Seadi prcillet se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ditn e lufts s Hajberit tha: "Nesr do tia jap flamurin nj burri q e do
Allahun dhe t Drguarin e Tij dhe q Allahu dhe i Drguari i Tij e duan at.
Allahu do ta jap fitoren n duart e tij. Njerzit kaluan natn duke biseduar se
kujt do ti jepej flamuri. Pasi zbardhi dita, t gjith shkuan tek i Drguari i
Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!), duke shpresuar secili q ti jepej flamuri.
Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: Ku sht Ali ibn Ebi Talibi?
Atij i dhembin syt. i than. Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!)

1 JUSUF: 108.
2 Tek Buhariu: 7372
3 hadithi sht shnuar n faqen: 15

57
urdhroi q t drgonin dik tek ai dhe ta sillnin. Pasi e solln, Profeti (a.s.)
prshtyu n syt e Aliut, bri dua dhe ai u shrua sikur t mos kishte pasur
asnjher dhimbje. M pas, i dha flamurin duke i thn: "Vazhdo me kujdes,
derisa t arrish n tokat e tyre. Pastaj ftoji n Islam dhe lajmroji pr detyrimet q
kan ndaj Allahut t Madhrishm. Pasha Allahun, nse Allahu udhzon
nprmjet teje edhe nj njeri t vetm, sht m mir pr ty sesa devet e kuqe.1

Dobit e tems

Ftesa n fen e Allahut sht rruga e atyre q pasojn t Drguarin e Allahut

(Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Theksimi i sinqeritetit, sepse shum njerz, edhe pse duket sikur thrrasin
pr tek e vrteta, n fakt, pr shkak t mungess s sinqeritetit, ftojn n
veten e tyre.
Largpamsia sht detyr.
Ndr argumentet q tregojn t mirat e teuhidit sht dlirsia e Allahut t
Lartsuar nga fyerjet.
Nga t kqijat e shirkut sht se ai konsiderohet fyerje ndaj Allahut t
Madhruar.
M e rndsishmja: Qndrimi i muslimanit larg mushrikve (idhujtarve), n
mnyr q t mos konsiderohet si ata, paka se nuk bie n shirk.
Teuhidi sht detyrimi i par.
N thirrje fillohet gjithmon me teuhidin, madje edhe para namazit.
Kuptimi i shprehjes: "q t njsojn Allahun sht i njjt me kuptimin e
dshmis: "La ilahe il-Allah (Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve
Allahut).
Njeriu mund t jet prej pasuesve t Librit, por nuk e di, apo e di dhe nuk
punon me t.

1 Buhariu: 3701 dhe Muslimi: 2406.

58
 Theksimi se msimi duhet t jet gradual.
Fillimi me shtjet m t rndsishme.
Qartsimi se kujt i jepet zekati.
I dituri ia largon dyshimet nxnsit t tij.
Ndalimi i marrjes s pasuris m t mir pr zekat.
Frika nga lutja e atij q sht br padrejtsi.
Lajmrimi se lutja e atij q sht br padrejtsi nuk ka penges.
Nga argumentet e teuhidit jan edhe sprovat e vshtirsive, uris dhe t
smundjeve t hasura nga zotria i profetve (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
dhe zotrinjt e njerzve t mir.
Thnia e (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Do tia jap flamurin . ishte nj
shenj e profetsis.
Gjithashtu, ndr shenjat e profetsis ishte edhe prshtyma e tij (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) n syrin e Aliut Allahu qoft i knaqur me t!.
Vlera e Aliut.
Vlera e sahabve, q duket n diskutimin e tyre gjat gjith nats dhe meraku
i tyre pr t marr lajmin e fitores.
Besimi n caktimin e Allahut, pasi arritja e marrjes s flamurit ishte pa
angazhim. Ndrkaq, ata q u angazhuan pr ta marr, nuk e arritn.
Edukata q merret nga fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!):
"Vazhdo avash!
Ftesa e armikut n fen Islame para se t nissh luftn.
Lejueshmria e ftess n Islam edhe pr ata q jan ftuar dhe jan luftuar m
par.
Ftesa me urtsi, nisur nga fjala: "dhe lajmroi pr detyrimet q kan!"
Njohja e t drejts s Allahut t Lartsuar n fen Islame.
Shprblimi i atij q udhzon n rrug t drejt qoft edhe nj person t vetm.
Betimi gjat dhnies s fetvas.
59
Ky kapitull sht: Ftesa n dshmin: "La ilahe il-Allah; domethn kapitulli i
ftess n teuhid. Para ktij ishte kapitulli: "Frika nga shirku" dhe para tij ishte: "Vlera
e teuhidit dhe far gjynahesh fshin" dhe: "Kush realizon teuhidin, hyn n
Xhenet pa dhn llogari".
Me kapitullin: "Frika nga rnia n shirk", autori prmbledh karakteristikat e teuhidit t
vrtet pr shpirtin e monoteistit.
Ai q e ka n zemr teuhidin e vrtet, ia njeh vlern dhe kuptimin e tij, friksohet nga
shirku, qndron i palkundur n teuhid dhe largohet nga t kundrtat e tij, a mund t
mjaftohet vetm me vetveten, duke privuar t tjert prej teuhidit? A mund t
prmbushet teuhidi i vrtet n zemr, pa i ftuar t tjert n t drejtn m t madhe t
Allahut, q sht njsimi i Tij n adhurim dhe n cilsit dhe atributet e Tij? Sigurisht q
jo!
Shejhu e nis kapitullin me kt tem, pr t treguar se frika e vrtet nga shirku dhe
teuhidi i plot jan vetm ather kur njeriu i fton edhe t tjert n teuhid. Ky sht
realiteti i dshmis: "La ilahe il-Allah. T dshmosh "La ilahe il-Allah" domethn:
ta besosh, ta shqiptosh dhe tu tregosh t tjerve far do t thot ajo. Kshtu, n
prmbushje t teuhidit, duhet q muslimani monoteist i prgjegjshm ti ftoj edhe t
tjert n n teuhid.
Gjithashtu, sht edhe nj urtsi tjetr: Pas ktij kapitulli vjen komentimi i teuhidit,
sqarimi i elementve t tij, si edhe shpjegimi i shirkut dhe i elementve t tij, n mnyr
q ftesa n dshmin: "La ilahe il-Allah dhe n teuhid t jet e detajuar. Kjo sht
shum e rndsishme, se shum prej atyre q pretendojn se kan dituri jan dakord me
teuhidin n prgjithsi, por kur vjen puna tek detajet e tij apo detajet e shirkut kan
qndrimet t ndyshme.
Ajo q e dallon ftesn e imamit reformator (Allahu e mshiroft!) sht fakti se ftesa n
dshmin: "La ilahe il-Allah sht e detajuar dhe jo e prgjithshme. N mnyr t
prgjithshme ftojn shum nga ata q thon: Ne i kushtojm kujdes teuhidit dhe
distancohemi nga shirku, por ata nuk bjn shtjellime. Imami (Allahu e mshiroft!) n

60
disa korrespondenca t tij thot se, kur ia paraqititi ftesn pr n teuhid dijetarve t
vendeve t ndryshme, ata - citojm: Ran dakord me mua, prve n dy shtje: n
shtjen e tekfirit (t gjykimit se kur nj person nuk konsiderohet m nj musliman) dhe
n shtjen e luftimit.1
Kto dy shtje u bn shkak q dijetart t kundrshtonin Shejhun, sepse jan dy
shtje q lidhen me detajet e teuhidit dhe t shirkut.
Ather ftesa pr n dshmin: "La ilahe il-Allah" sht ftes n treguesit teuhidit, t
mohimit t shirkut n adhurim, n rububije, n emrat dhe cilsit e Allahut t Lartsuar.
Kjo ftes bhet e detajuar, jo n mnyr t prgjithshme. Kjo sht arsyeja q Imami
(Allahu e mshiroft!) shpjegon n kt libr llojet e teuhidit, elementt e teuhidit n
adhurim, shirkun e madh dhe t vogl dhe degt e tyre.
Komentimi i dshmis: La ilahe il-Allah do vij n kapitullin pasardhs: "Shpjegimi
i teuhidit dhe i dshmis: La ilahe il-Allah.

Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot se Allahu i Madhrishm ka thn: "Thuaj:

Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt Allahut me dituri t plot, un dhe dokush q
m pason mua. I prlvduar qoft Allahu, q un nuk jam prej idhujtarve!2

Ky sht nga ajetet e fundit t sures Jusuf, q fton pr tek Allahu i Madhrishm, madje
pr at q mediton, e gjith surja Jusuf sht ftuese pr tek Allahu, nga fillimi deri n
fund. Tematika e saj sht daveti (ftesa) pr tek Allahu i Lartsuar. Kjo sht arsyeja q,
n fund t ksaj sureje ka rregulla t rndsishme, q qartsojn gjendjen e ftuesve pr
tek Allahu, si ishin t drguarit e Tij. Aty qartsohet fakti se shumica e njerzve i
kundrshtoi ata, aq sa edhe t drguarit i humbn shpresat tek ata.
N fund t ksaj sureje, Allahu thot: "Thuaj: Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt
Allahut me dituri t plot.3 Domethn: Rruga q kam zgjedhur sht t ftoj pr tek
Allahu i Lartsuar. Detyra e profetve sht ftesa pr n rrugn e Allahut.

1 Shiko: Risail shekthsije e imam Muhamed ibn Abdul Uhabi, faqja: 25.
2 JUSUF: 108.
3 JUSUF: 108.

61
Fjalt m t mira jan t atij q fton pr tek Allahu, vepra m e mir sht e atij q fton
pr tek Allahu i Madhrishm, i cili thot: "E kush flet m bukur se ai q i fton
njerzit drejt Allahut, bn vepra t mira dhe thot: Un jam vrtet mysliman.1
Hasan Basri2 (Allahu e mshiroft!), pr komentimin e ktij ajeti, me fjal t tjera thot:
"Ky sht i dashuri i Allahut, ky sht i afrmi i Allahut, ky sht i zgjedhuri i Allahut iu
prgjigj ftess s Allahut dhe i ftoi njerzit n ftesn e Tij.3 Kjo sht shtje madhore.
Ftuesi pr tek Allahu sht m fjalmiri, si tregon ajeti i lartprmendur.
Pjesa argumentuese nga ajeti: "Thuaj: Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt Allahut"
sht thnia: "ftoj drejt Allahut, pra, ai fton pr tek Allahu dhe tek askush tjetr. Ktu
nxjerrim dy msime:
1. Ftesa pr tek Allahu esht ftesa pr n teuhid, pr n fen e Tij, ashtu si do ta
shikojm n komentimin e ksaj fjale, n dy hadithet m pas: n hadithin e drgimit t
Muadhit n Jemen dhe n hadithin e Sehl ibn Sead n dhnien e flamurit Aliut.4
2. Theksimi i sinqeritetit. Sinqeriteti sht i domosdoshm pr cilindo q fton n
dshmin: La ilahe il-Allah" dhe n fen islame. Ftuesi n fen Islame e ka t
nevojshme t jet i sinqert. Pr kt Shejhu, n kt kapitull, pas thnies s Allahut:
drejt Allahut5, cek rndsin e sinqeritetit, pasi shumica e njerzve, edhe nse duket
se ftojn pr tek e vrteta, n fakt, ftojn tek vetvetja e tyre.6
"me dituri t plot", domethn, me dije. Dija pr zemrn sht si drita pr syrin,
sepse nprmjet saj sheh t dhnat dhe faktet, ashtu si me an t drits shikon objektet
dhe materien. Qllimi sht se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ftoi me dije, me
bindje, me njohuri dhe nuk ftoi pr tek Allahu me injoranc.
Thnia e Allahut t Madhrishm: "un dhe dokush q m pason mua.7
Domethn: Un ftoj pr tek Allahu, e po ashtu ndjeksit e mi. Pra, edhe ata q i jan
prgjigjur ftess sime, ftojn drejt Allahut me dije t plot. Kjo prshtatet me ajetin
1 FUSSILET: 33.
2 Hasan Ibn Ebi Husen el-Basriu, imam i devotshm, Ebu Seid dhe emir i babait: Jesar, zotri prej tabiinve, me dije dhe
vepra, i sinqert dhe i devotshm. Ndrroi jet n vitin: 110h. Shiko: Bidajetu ue nihajetu: 9/266, dhe Shudhurat
dheheb, 1/136.
3 Abdu Rrazak n komentimin e tij: 2/187
4 U prmend transmetimi i dy haditheve n faqen: 66.
5 JUSUF: 108.
6 Shiko: Faqja: 63.
7 JUSUF: 108.

62
kuranor m lart, pasi tregon se edhe ndjeksit e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ftonin gjithashtu pr tek Allahu.
Pasuesit e t Drguarit t Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!), njsuesit e Allahut,
domosdoshrisht duhet t jen ftues pr tek Allahu. Madje, kjo sht karakteristik e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe e pasuesve t tij, q Allahu urdhroi q t
shpalosej. Allahu i Madhrishm thot: "Thuaj (o Muhamed): "Kjo sht rruga ime: t
ftoj drejt Allahut me dituri t plot, un dhe dokush q m pason mua." Kjo
sht veoria e pasuesve t profetve, t cilt jo vetm iu friksuan shirkut dhe njohn
teuhidin dhe punuan me t, por ftuan edhe t tjert n kto gjra.
Kjo shtje sht e paevitueshme: kush e njeh t drejtn madhore t Allahut t Lartsuar,
ai sht xheloz pr kt t drejt. E si mund t mos xhelozoj ndaj Zotit t tij, ndaj t
drejts s Atij q e do mbi do t dashur. Si mundet ai, kur sheh njerzit q i dedikohen
dikujt tjetr, t mos ftoj pr n bazat e fes s t t gjith profetve, q sht njsimi i
Allahut t Lartsuar n adhurim, n rububije dhe n emrat e cilsit e Tij t larta.
Shejhu pastaj cek hadithin e Ibn Abazit se, i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), kur e drgoi Muadhin n Jemen, i tha: "Ti po shkon tek nj popull
q sht pasues i Librit. Gjja e par n t ciln do ti ftosh sht dshmia: "La
ilahe il-Allah (nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut" n nj
transmetim tjetr1: q t njsojn Allahun.
Pjesa argumentuese sht se Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e urdhroi
Muadhin q gjja e par n davet t ishte dshmia: La ilahe il-Allah, t ciln e
shpjegon nj transmetim tjetr tek Buhariu, n Kapitullin e teuhidit, fjala: q t
njsojn Allahun.2
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e urdhroi Muadhin q t ftonte n Islam banort
e Jemenit, t cilt ishin pasues t Librit dhe adhurimet i kryenin sipas msimeve t
Teuratit dhe Ungjillit, pasi disa ishin hebrenj e disa t krishter, kurse idhujtar kishte
pak. Shumica bnin pjes n njrn nga kto dy besime.

1 Buhariu: 7372
2 Transmetimi sht prmendur n faqen: 66.
63
Dijetart thon se thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Ti po shkon tek
nj popull q jan pasues t Librit tregon se ai po e mobilizonte moralisht, q t
ishte gati pr t debatuar me banort e Jemenit. Muadh Ibn Xhebeli ishte prej dijetarve
t fes Islame, pra, ndr m t diturit e sahabve (Allahu qoft i knaqur me t gjith).

Analiza gramatikore e fjalis: "Gjja e par n t ciln do ti ftosh sht dshmia:

"La ilahe il-Allah":
- Fjala euelu (e para) me zanoren "u" pas lamit sht emr i foljes jekun" (t jet)
dhe me zanoren "e" thnia: shehadete (dshmia), e cila n kt rast sht kallzorja e
foljes jekun (t jet). Kuptimi sht tregimi i rendit t gjrave e jo renditja sipas
rndsis.

E dyta: Fjala: euele (e para) me e sht kallzorja e foljes "jekun" (t jet), ndrsa
fjala: "shehadetu (dshmia) merr zanoren "u", q n kt rast sht emr i ardhur pas
foljes "jekun" (t jet). Kuptimi sht: Brja me dije se dshmia q sht gjja e par
dhe m e rndsishmja me t ciln fillon ftesa n Islam. T dyja format jan t
lejueshme.
M e njohura sht forma e dyt, pra, me e, "euele", sepse pozita e dshmis sht m
e larta dhe fillimi me t sht m i rndsishm. Ky sht qllimi: trheqja vmendjes s
dgjuesit dhe bashkbiseduesit, q n kt rast sht Muadhi, se far tua msonte t
tjerve pik s pari.

Pjesa argumentuese nga hadithit dhe prshtatshmria n kt kapitull sht

prmendja se teuhidi (dshmia: "La ilahe il-Allah) sht gjja e par me t ciln fillon
daveti.

Pastaj prmendet hadithi i Sehl ibn Seadit, i cili ndodhet n t dy librat e sakt t hadithit
e q thot se i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ditn e lufts s
Hajberit tha: "Nesr do tia jap flamurin nj burri q do Allahun dhe t

64
Drguarin e Tij dhe q Allahu dhe i Drguari i Tij e duan at. Allahu do ta jap
fitoren n duart e tij. Njerzit kaluan natn duke biseduar se kujt do ti jepej
flamuri.

Kuptimi i fjals: "jedukune lejletehum sht: u futn thell n mendime. Batu;

domethn, vazhduan bisedn gjith natn, pa fjetur, pr shkak t mirsis s madhe t
prmendur nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Pasi zbardhi dita t gjith shkuan tek i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), duke shpresuar secili q ti jepej atij flamuri. Pejgamberi (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) tha: Ku sht Ali Ibn Ebi Talib? I than: Kishte
dhimbje t syve. Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) urdhroi q t
drgonin dik tek ai dhe ta sillnin. Pasi e solln, Profeti (a.s.) prshtyu n syt e
Aliut, bri dua dhe ai u shrua, sikur t mos kishte pasur asnjher dhimbje. M
pas, Profeti (a.s.) i dha flamurin Aliut, duke i thn: "Vazhdo ngadal, derisa t
arrish n tokat e tyre. Pastaj ftoji n Islam!

"Vazhdo ngadal, derisa t arrish n tokat e tyre. Pastaj ftoji n Islam! sht
pjesa argumentuese dhe prshtatshmria e hadihit n kt kapitull.

"Pastaj ftoji n Islam dhe lajmroji pr detyrimet q kan ndaj Allahut t

Madhrishm".

Ftesa n fen Islame sht ftesa pr n teuhid, pasi shtylla m madhshtore e fes Islame
sht dshmia: "La ilahe il-Allah, ue enne Muhammeden resulullah (Nuk ka t
adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i Drguari i Tij).
M pas, i Drguari (Paqja e Allahut qoft mbi t!), krahas shehadetit, e orientoi Aliun tu
tregonte njerzve pr t drejtat e Allahut mbi ata:

65
Dhe lajmroji pr detyrimet q kan ndaj Allahut t Madhrishm -
domethn: tregoju se t drejtash ka Allahu n Islam, n aspektin e teuhidit, t
detyrimeve dhe t largimit prej t ndaluara.
Nisur nga kjo, themi se sht detyr q ftesa t filloj me bazn e fes Islame, q sht
teuhidi, me sqarimin e kuptimit t dy dshmive, pastaj me shpjegimin e ndalesave dhe t
detyrimeve fetare.
Ajo q vrehet ktu sht se ajeti i sures Jusuf na mson se t gjith sahabt ishin ftues
pr tek Allahu i Lartsuar dhe pr n teuhid. Hadithi Muadhit qartson se Muadhi ishte
nga ftuesit pr tek Allahu, madje sqaron edhe llojin e ftess. Gjithashtu, edhe hadithi i
Sehl Ibn Seadit, i cili prmend historin e Aliut dhe ftesn pr n fen Islame. Kto dy
hadithe jan komentues t thnies s Allahut t Madhrishm: Thuaj: Kjo sht
rruga ime: t ftoj drejt Allahut me dituri t plot, un dhe dokush q m pason
mua.1 . Ftesa me dije t plot sht ftesa pr n dshmin: "La ilahe il-Allah,
domethn pr n teuhid dhe n fen Islame, me qartsimin e detyrave t robrve ndaj
Allahut t Lartsuar.

****

Kapitulli: Shpjegimi i teuhidit dhe i dshmis: "La ilahe il-Allah

(Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut).

Allahu i Lartsuar thot: "Vet ata t cilve idhujtart u luten, krkojn ti

afrohen Zotit t tyre, madje edhe m t afrtit, duke shpresuar mshirn e Tij dhe
duke iu friksuar dnimit t Tij. Vrtet q nga dnimi i Zotit tnd duhet t ruhet
gjithkush.2

1 JUSUF: 108.
2 Sure ISRA: 57.
66
"Kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t tij: Un i urrej dhe skam t bj fare
me ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar dhe i Cili do t m
udhzoj n rrugn e drejt Ai e bri kt fjal t prhershme te pasardhsit e tij,
me qllim q ata t kthehen (vazhdimisht tek Allahu)".1
"N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint dhe murgjit e tyre, si dhe
Mesian, t birin e Merjemes2
"E, megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t adhuruar) n vend t Allahut (zota) t
tjer, (duke i konsideruar) si t barabart me At dhe duke i dashur si duhet
Allahu. Por ata q besojn, e duan shum m tepr Allahun (sesa i duan
idhujtart idhujt e tyre).3

N Sahihun e Muslimit; Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: Kush
thot: La ilahe il-Allah dhe mohon at q adhurohet prve Allahut, i mbrohet
pasuria edhe gjaku i tij, kurse llogaria e tij sht tek Allahu i Lartsuar.4
Shpjegimi i ktij kapitulli do t bhet n kapitujt q pasojn.
Ky kapitull trajton shtjen m madhore dhe t rndsishme: Shpjegimin e teuhidit dhe
t dshmis: La ilahe il-Allah. Kt autori e bn nprmjet disa shtjeve t qarta,
ndr t cilat:

1- Ajeti i sures Isra, i cili i kundrprgjigjet idhujtarve, pr adhurimin dedikuar

njerzve t mir. Ai qartson se ky adhurim sht shirk i madh.
2- Ajeti i sures Teube, i cili sqaron se pasuesit e Librit i konsideruan rabint5 dhe
murgjit6 e tyre si zota prve Allahut. Ai bn t qart se ata ishin t urdhruar t
adhuronin vetm nj Zot. Komentimi i ktij ajeti sht i qart dhe ka t bj me faktin se
pasuesit e Librit vetm sa u bindeshin dijetarve dhe murgjve n kundrshtim me
urdhrat e Allahut, pra, jo se u luteshin atyre.

1 EZ-ZUHRUF: 26 28.
2 ET-TUBE:31
3 El- EL-BEKARE:165.
4 Muslimi: 23.
5 Ahbar - shumsi i heber - Jan dijetart e jehudve.
6 Rahban - shumsi i rahib - Adhurues t krishter (murgjit).

67
3- Thnia e Ibrahimit (Paqja qoft mbi t!) drejtuar mohuesve: Un i urrej dhe
skam t bj fare me ato t cilt adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar.1
Nga mesi i t adhuruarve, ai prjashtoi Zotin e tij. Allahu i Lartsuar prmend se ky
distancim dhe kjo armiqsi sht shpjegimi i dshmis: Ai e bri kt fjal t
prhershme te pasardhsit e tij, me qllim q ata t kthehen (vazhdimisht tek
Allahu).
4- Ajeti i sures Bekare, n lidhje me mohuesit, pr t cilt Allahu i Lartsuar ka
thn: Dhe ata skan pr t dal kurr nga Zjarri.2 Aty Allahu thot se idhujtart i
duan idhujt e tyre si duan Allahun. Kjo tregon se ata e duan Allahun shum, e
megjithat ata nuk konsiderohen musliman. E mund t thuhet pr at q do vetm
idhujt dhe nuk do Allahun?
5- Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Kush thot: La ilahe il-Allah
dhe mohon do gj q adhurohet prve Allahut, i mbrohet pasuria edhe jeta,
kurse llogaria e tij sht tek Allahu i Lartsuar. Ky hadith sht ndr argumentet
m t mdhenj q sqarojn dshmin: "La ilahe il-Allah". Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) nuk e lidhi mbrojtjen e gjakut dhe t pasuris vetm me shqiptimin e saj, as
vetm me njohjen e kuptimit t saj krahas shqiptimit, as pohimin e saj, as me faktin q
lutjet i jan drejtuar vetm Allahut, pa i shoqruar tjetr knd; por pasuria dhe jeta e
njeriut mbrohen vetm kur nj person ktyre gjrave i bashkangjit edhe mohimin e
gjithkaje q adhurohet prve Allahut t Lartsuar. Nse dyshon ose nuk mban
qndrim, ather e humbet t drejtn e mbrojtjes s pasuris dhe jets s tij.
Sa shtje e madhe, sa e rndsishme dhe sa e qart! Sa argumente t pa
kundrshtueshme nga kundrshtart!

Kapitulli: Komenti i teuhidit dhe i dshmis: "La ilahe il-Allah.

1 EZ-ZUHRUF: 26 28.
2 EL-BEKARE:167.
68
sht qartsuar m par se teuhidit sht dshmia La ilahe il-Allah". Dijetart kan
thn se lidhza "dhe" n emrtimin e ktij kapitulli lidh fjal sinonimike me njra-tjetrn.
Por pr kt ka nj lloj dyshimi, pasi ktu nuk kemi t bjm me sinonimi, domethn
sinonime t plota, por me sinonime t pjesshme. Kshtu, lidhza dhe bashkon dy
sinonime pak t ndryshme nga njra-tjetra.
-Shpjegimi i teuhidit, domethn: zbardhja dhe qartsimi i domethnies s teuhidit.
Kemi thn m lart se teuhid do t thot t besosh se Allahu i Lartsuar sht Nj, pa
shok n rububije, n adhurim, n emrat dhe cilsit e Tij. Askush nuk sht i ngjashm me
At. Allahu i Lartsuar thot: Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i dgjon t gjitha dhe
i sheh t gjitha.1 Kjo i prfshin t gjitha llojet e teuhidit. Ather teuhidi sht besimi se
Allahu sht Nj n t tri llojet e teuhidit.

- " dshmia: La ilahe il-Allah, domethn, shpjegimi i dshmis: La ilahe il-

Allah. Kjo dshmi sht fjala m e madhe q thot nj mukelef (musliman i ngarkuar me
detyra). Nuk ka fjal m t madhe sesa kjo, sepse pr shkak t ktij kuptimi qndrojn
Toka dhe qiejt. T gjitha krijesat jan br vetm pr qllimin e prmbushjes dhe
zbatimit t ksaj dshmie.
Dshmia her ka t bj me dika e ke par dhe ke dshmuar dhe her me pasjen dituri
rreth dikaje. Domethn, dikush mund t dshmoj pr dika q ka par ose pr dika
rreth s cils ka njohuri. Kto jan dy kuptimet e dshmis. Nse nj person thot: Un
dshmoj, dshmia e tij mund t jet pr dika q ka par dhe ka qen i pranishm afr
saj, ose edhe pr dika rreth s cils ka njohuri. Kuptimi i dshmis: "Eshhedu en La
ilahe il-Allah sht dshmia rreth dikaje q ne kemi njohuri, prandaj dhe thnia:
"Eshhedu" (dshmoj) lidhet me diturin.

- Shehadeti n aspektin gjuhsor, n Sheriat dhe n komentimin q t part tan i kan

br ajeteve kuranore, t cilat prmbajn fjaln: shehide" (dshmoi), si n thnien e
Allahut: Allahu dshmon, e po ashtu edhe engjjt, edhe njerzit e dijes, se nuk ka zot

1 ESH-SHURA: 11.
69
tjetr q meriton t adhurohet prve Tij, duke mbajtur drejtsin. Ska zot tjetr prve
Atij, t Plotfuqishmit, t Urtit.1 dhe: "Prve atyre q dshmuan pr t Vrtetn dhe e
din mir (se ska Zot tjetr t vrtet ve Allahut)."2 prmbledh disa shtje:

E para: Besimi n at q shqipton dhe besimi n at q dshmon, se t dshmosh "La

ilahe il-Allah" do t thot ta besosh at me zemr, me dije dhe siguri kuptimin e ksaj
dshmie. Besimi nuk sht i vrtet n rast se nuk sht me dije dhe siguri t patundur.
E dyta: Shqiptimi i saj. Dshmia krkon q ta besosh at q dshmon, ashtu si krkon
edhe ta shqiptosh.
E treta: Deklarimi i saj me gjuh.

Kshtu, kuptimi i dshmis: "Eshhedu en la ilahe il-Allah sht: Besoj, shqiptoj, di dhe
tregoj se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt, prve Allahut. Kjo e dallon dshmin
nga besimi n vete, shqiptimi n vete dhe deklarimi i zhveshur nga besimi. Ndaj, q t
prbushet dshmia, duhet t bhen bashk t tre kta element (besim, shqiptim dhe
lajmrim). Edhe n prkufizimin e imanit, ne themi se sht: besim me zemr, shqiptim
me gjuh dhe veprime konkrete.

Shprehja: La ilahe il-Allah" (deviza monoteiste) prmban katr fjal:

1- "la": nuk
2- "ilahe": i adhuruar
3- "il-la": prve
4- Emri i t Lartsuarit: Allah.
Fjala: "la" (nuk) sht mohuese e llojit. Ktu, ajo mohon hyjnin e vrtet t gjithkujt
tjetr prve Allahut t Lartsuar. Nse vjen pas mohimit "il-la" (prve), e cila sht
pjesz prjashtuese ka kuptim t shtuar, q sht kufizimi ose limitimi, q nnkupton se
adhurimi i drejt dhe i vrtet i takon vetm Allahut dhe askujt tjetr.

1 AL-IMRAN: 18.
2 EZ-ZUHRUF: 86
70
Fjala "ilah" (zot, i adhuruar) sht n formn foljore "fial", e cila vjen me kuptimin e
"fail (kryefjal). Gjithashtu, vjen edhe "mefl" (kundrinor). Burimi i ksaj fjale sht
nga "elehe", "abede" domethn: adhuroi.
Disa gjuhtar kan thn se burimi i fjals sht "elehe"-"je'lehu" me kuptimin:
"tehajjera",1 domethn: u habit dhe u turbullua. Pr ta, Zoti u quajt n kt mnyr, pr
shkak se mendjet jan t paqarta dhe t paditura rreth realitetit dhe prshkrimit t Tij.
Por ky mendim nuk sht i sakt.
Mendimi i sakt sht se fjala "ilah" sht n njsin e foljeve (fial), e cila vjen me
kuptimin "mefl" (e kundrinorit) - i Adhuruari.
Kt e tregon edhe leximi q Ibn Abassi i bn ajetit n suren Araf: A mos, vall, do ta
lsh Musain dhe popullin e tij q t bjn ngatrresa n tok dhe q t braktisin
ty dhe zotat e tu?2 Ibn Abasi fjalt "q t braktisin ty dhe zotat e tu?" i lexonte:
"q t braktisin ty dhe adhurimin tnd?"3
Domethn se Ibn Abasi nga fjalt "q t braktisin ty dhe zotat e tu?" kuptoi "q
t braktisin ty dhe adhurimin tnd?", pasi Faraoni nuk adhuronte dik, por ai
adhurohej nga t tjert.
Fjala "la" (Nuk) n thnien: "La meabud" (nuk ka t adhuruar me t drejt) sht
mohuese e llojit dhe ka nevoj pr emr dhe kallzor, sepse "La" vepron si "inne"
(pjesz prforcuese).
Nse pyet ndonj se ku sht kallzori i "la"(nuk) mohuese t llojit, themi se shumica e
dijetarve mendojn se kallzori fshihet n fjalin: "nuk ka zot ekzistues, prve
Allahut".
Pr t shpjeguar fillin e ktij mendimi, sht nevoja e nj paranteze: Mutekelimint
(skolastikt musliman), esharit dhe mutezilt, si dhe ata q trashguan njohurit greke
thon se, fjala "ilah" sht n trajtn e "feal" n kuptimin e kundrinorit ose t
kryefjals. Ata thon se kjo fjal ka kuptimin "Alih", q do t thot: i aft, i fuqishm.
Kshtu, me fjaln "ilah" ata kuptojn at q sht i aft pr t sjell dika nga

1 Shiko: Muaxhem Mekajisul Lugah: 1:127 dhe Tefsiri Keshaf: 1:49.

2 EL-EL-ARAF: 127.
3 Ky lexim bn pjes n shtat llojet e leximit.

71
inekzistenca. Kt e gjejm t shkruar n besimin e sharive, si pr shembull n librin
Senusije, t ciln ata e quajn: "Umm el berahijn (nna ose burimi i argumenteve), ku
thuhet tekstualisht: "El-ilah" sht ai q nuk nevoj pr t tjert, e t tjert q t gjith
kan nevoj pr t. Pastaj thon se, kuptimi: La ilahe il-Allah" sht: Askush nuk sht
jonevojtar pr asgj dhe askush nuk ia ka nevojn kurrkujt, prve Allahut1. N kt
mnyr, teuhidin uluhije ata e shpjegojn me teuhidin rububije dhe realitetin e Allahut e
shpjegojn: i Afti pr ti krijuar gjrat nga asgjja, apo Ai q nuk ia ka nevojn askujt,
ndrsa gjithkush ia ka nevojn Atij. Pr kt arsye, ata mendojn se kallzuesi qndron
tek fjala "ekzistenc", pra, pr ata, kallzuesi i thnies "La ilahe" sht "meuxhdun"
(ekzistenc). Pr rrjedhoj, thnia: La ilahe il-Allah" do t thot pr ata: "Nuk ka fuqi
shpikse dhe krijuese n ekzistenc prve Allahut, askush nuk sht jonevojtar prve
Tij, askush nuk ia ka nevojn askujt n ekzistenc prve Allahut. Kjo, pasi t gjitha
krijesat ia kan nevojn t tjerve.
N fakt, kjo q ata thon ka hapur dern e shirkut muslimanve, sepse ata mendojne se
teuhidi sht njsimi i Allahut vetm n rububije. Pr ata, kush beson se Allahu sht i
Vetmi Krijues bhet monoteist. Kush beson se askush nuk ia ka nevojn askujt n
ekzistenc prve Tij sht monoteist pr ata.Por nj gj e till sht nga t pavrtetat m
t mdha, sepse edhe mushrikt (politeistt) kurejsh e pohonin teuhidin rububije, si
tregon Kurani: Nse ti (Muhamed) i pyet ata se kush i ka krijuar qiejt dhe Tokn
dhe kush i ka nnshtruar (t rrotullohen) Diellin e Hnn, - me siguri q ata do t
t thon Allahu!2 Dhe n nj ajet tjetr: Nse ti i pyet ata: Kush i ka krijuar
qiejt dhe Tokn? Ata, me siguri do t thon: Ato i ka krijuar i Plotfuqishmi dhe
i Gjithdijshmi.3 Ose: Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush
mundson t dgjuarit dhe t parit? Kush mund t nxjerr t gjalln nga e
vdekura dhe t vdekurn nga e gjalla? Kush i drejton gjrat? Ata do t thon
Allahu. E ti (o Muhamed) thuaj: Ather, prse nuk e keni frik At? Ky

1 Shiko: Ummul berahijn e prfshir tek: Mexhmua muhimat el-menu, faqja: 7 8.

2 EL-ANKEBUT:61.
3 EZ-ZUHRUF: 9.

72
sht Allahu, Zoti juaj i vrtet. E far ka pas s vrtets, prve humbjes?
Ather, prse largoheni?1
Kshtu, msojm se mushrikt kurejsh nuk mohonin teuhidin rububije, dhe kjo tregon t
kundrtn e asaj q thon mutekelimunt, n lidhje me kuptimin e: la ilahe, se
kallzori i fshehur sht: "meuxhudun" (n ekzistenc), prandaj sipas tyre - e gjitha
shprehja domethn: Nuk ekziston i adhuruar prve Allahut. Kjo nuk sht e vrtet,
pasi ne shikojm se t adhuruarit jan shum. Allahu i Lartsuar na tregon far thonin
mohuesit: A mos krkon ai, q t gjith zotat ti bj nj Zot t Vetm?"2 Ajeti
tregon se t adhuruarit jan t shumt, ata ekzistojn, ndaj dhe kallzori i fshehur
"meuxhud" sht gabim. Njihet n gjuhn arabe fakti se kallzori i "la" (nuk), mohues
i llojit, n shum raste fshihet (nuk prmendet), madje edhe n tekstet e Librit dhe t
Sunetit. Nj gj e till ndodh kur kallzori "la" sht i nnkuptueshm, kur dgjuesi e
kupton qllimin. Nse qllimi i kallzorit sht i kuptueshm, ather ai hiqet, n mnyr
q fjalt t jen m t prmbledhura, ashtu si sht thnia e t Drguarit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): "Nuk ka "adua"(kalim t smundjes), as tijera
(supersticion me nj lloj zogu), as hameh3 dhe as sefer4!"5 Ku sht kallzori ktu?
Prgjigjja: N t gjitha kto shprehje, kallzori sht fshir, sepse ai nnkuptohet nga
dgjuesi. Pra, kallzori i shprehjes la ilahe nnkuptohet, dhe nuk sht e sakt se ajo
q nnkuptohet sht fjala "ekziston", sepse zotrat q adhurohen bashk me Allahun
ekzistojn.
Mendimi i sakt sht se kallzori i fshehur sht fjala: me t drejt apo t vrtet;
domethn: Nuk ka zot me t drejt", ose Nuk ka t adhuruar me t drejt
prve Allahut.
Kuptimi i shehadetit sht: Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut.
Kjo tregon se ka edhe t tjer q adhurohen krahas Allahut t Madhrishm. Por, a sht
1 JUNUS: 31-32.
2 SAD: 5.
3 "Hameh" sht nj lloj zogu. Kur nj person vritej n mnyr t padrejt, thonin se ky zog qndron mbi varrin e tij duke

nxjerr nj z jerrs, derisa t merret haku pr t. Thonin, gjithashtu se "hameh" sht shenj vdekjeje. (shnim i prkthyesit)
4 "Safer-i" - thuhet se sht fjala pr muajin sefer (t kalendarit islam), se njerzit n kohn paraislame e shihnin si ters kt

muaj, ndaj nuk martoheshin, nuk udhtonin dhe as nuk bnin tregti n kt muaj. Thuhet, gjithashtu, se safer-i sht nj
smundje q z barkun dhe q arabt pretendonin se ishte e transmetueshme (shnim i prkthyesit)
5 Buhariu: 3707, Muslimi: 2220. Shiko: Tefsir Hametu, sifre dhe gaul. Shpjegimi i ktyre shprehjeve do t bhet edhe m

posht.
73
ky adhurim i drejt, apo adhurim i kot e i padrejt? Prgjigja sht se ky adhurim sht i
kot dhe i padrejt. Kt kupton nj arabishtfols sapo dgjon fjaln: La ilahe il-
Allah.

Kjo sht arsyeja edhe q shejh Muhamed Ibn Abdul Uehabi pr kt ka thn: "Ebu
Xhehli ishte m i keqi i njerzve dhe m i dituri pr: "La ilahe il-Allah"1 Ebu Xhehli e
kuptonte kt fjal, prandaj nuk pranonte ta shprehte. Nse kuptimi i saj do t ishte:
"Nuk ka zot n ekzistenc", si pretendojn shum dijetar n kt koh, por edhe para
saj, ata do ta shprehnin lehtsisht at pa e ditur se far kuptimi kishte, por ata e dinin se
kuptimi i saj sht: "Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe se
adhurimi i t tjerve prve Tij sht padrejtsi. A e pranonin ata kt padrejtsi, tirani
dhe mizori?!
Kshtu, kuptimi i shprehjes "La ilahe il-Allah" sht ai q ne prmendm dhe
shpjeguam m lart. Ajo prfshin mohimin dhe pohimin, ashtu si do t sqarohet n
ajetin e sures "Ez-Zuhruf", n thnien e t Madhrishmit: (Kujto) kur Ibrahimi i tha t
atit dhe popullit t tij: N t vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q
adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar dhe i Cili do t m udhzoj n
rrugn e drejt.2
Imami (Allahu e mshiroft!) thot:
Allahu i Lartsuar thot: Vet ata q idhujtart u luten, krkojn ti afrohen Zotit
t tyre, madje edhe m t afrtit, duke shpresuar mshirn e Tij dhe duke iu
friksuar dnimit t Tij.3
Ky ajet sht shpjegim i teuhidit. Kjo pasi ne msuam se teuhidi sht njsimi i Allahu n
adhurim, i cili quhet "teuhidi uluhije. Ky ajet lavdron adhuruesit e veant t Allahut,
duke deklaruar se ata e njsojn Allahun n adhurim. Kshtu prshtatet ajeti kuranor me
kt kapitull.

1Shiko: Kapitullin thnia e Lartsuarit: Vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q
udhzon k t dshiroj. Ai i njeh mmir ata q jan t udhzuar. EL-KASAS: 56 , faqja:218.
2 EZ- ZUHRUF: 26 27.
3 EL-ISRA: 57.
74
Allahu i Lartsuar i prshkruan ata: Vet ata q idhujtart u luten" Kuptimi i
"jedune" (luten) sht: adhurojn, pr shkak se lutja sht adhurim.

Lutja sht dy llojesh, si do t shpjegohet edhe m pas: lutje krkese dhe lutje adhurimi.
Ktu thnia e t Lartsuarit: Vet ata q idhujtart u luten" domethn: adhurojn.
Ndrkaq, "krkojn ti afrohen " domethn q, prmbushjen e nevojave t tyre ata e
krkojn nga Allahu dhe afrohen tek Ai me vepra t mira: Vet ata q idhujtart u
luten, krkojn ti afrohen Zotit t tyre" domethn: ata krkojn q nevojat e tyre
tua plotsoj Zoti i tyre, i Cili sht Krijuesi dhe ka mundsin pr t'iu prgjigjur.
Ndr shtjet e parashtruara nga Nafi Ibn el Erzek1 pr Ibn Abasin2 ishte se far
kuptimi kishte fjala "el-uesle" n thnien e Allahut t Lartsuar n suren Maide: O
besimtar! Kini frik Allahun, prpiquni q ti afroheni Atij me vepra t mira dhe
luftoni n rrugn e Tij pr t shptuar!3 Ai iu prgjigj se kuptimi i saj ishte: nevoj.
Ai e pyeti: A e njohin arabt nj gj t till? Ibn Abasi i tha: Po. A nuk e ke dgjuar
vargun e poetit Intera4 drejtuar nj gruaje:

Burrat pr ty kan nevoj5

Thnia e Interas: "el uesile"; domethn q: kan nevoj tu zgjidhsh nj hall.

Pjesa argumentuese nga ajeti i sures Maide sht thnia: "krkojn ti afrohen Zotit t
tyre." Parafjala "ila" vjen para emrit "el uesile", q nnkupton kufizim. Disa dijetar
mendojn se kur parafjala e rass gjinore vjen para nj emri, ajo shrben pr specifikim.
Cilado qoft, aspekti argumentues i ajetit "luten, krkojn ti afrohen Zotit t
tyre" sht i qart. Ai tregon se nevojn e tyre ata ia parashtrojn vetm Allahut e
askujt tjetr.

1 sht fjala pr Nafi ibn el-Ezrek Elhururi, nga t parte havarixhve; nga ai rrjedh fisi Ezarik. Shiko: Lisanul arab: 6/144.
2 Kt shtje e ka sjell Sujuti n: Ed-derr menthur: 3/71, Tasti dhe Ibn Anbarij n: Vakf dhe ibtidai.
EL- MAIDE: 35.
4 Ky sht Entare ibn Shedad ibn Muavija Ijsij, nga m t spikaturit e poetve dhe kalors i njohur arab. Shiko: Tabekat feul

shuara i Ibn Selam: 1/52.

5 Shiko: Librin e tij Dijvan, faqe: 14.

75
Ajeti vjen n kontekstin e teuhidit rububije, pasi sht prmendur fjala "Rab-bihim"
(Zotit t tyre) dhe nuk sht prdorur, pr shembull: "Allahut (Adhuruesit) t tyre". Kjo,
pasi prgjigjja e lutjes dhe realizimi i krkesave jan njsi t "teuhidit rububije" dhe jo t
"teuhidit uluhije". Rezultati i "teuhidit rububije" sht prgjigjja e lutjes dhe plotsimi i
krkess.
Nga kjo del se thnia e t Madhrishmit: krkojn ti afrohen Zotit t tyre
shpjegon teuhidin, sepse t gjitha nevojat i parashtrohen Allahut t Madhruar.
Edhe fjala: "jed'ne" (luten) shpjegon teuhidin, pasi kuptimi i fjals: "jed'ne" (luten)
sht: "adhurojn". Ata (pr t cilt bn fjal ajeti) krkojn q nevojat e tyre tua
plotsoj vetm Allahu i Lartsuar dhe nuk adhurojn asgj tjetr prve Allahut. Kur
bjn kurban, e bjn vetm pr Allahun, me qllim t plotsimit t nevojave vetm prej
Tij; kur falen, falen vetm pr tu afruar me Allahun; kur krkojn ndihm, krkojn
vetm prej Allahut, me dshirn e plotsimit t nevojave vetm prej Tij, e kshtu me
radh n t gjith elemementt e teuhidit t adhurimit.
Kshtu, ajeti: "luten, krkojn ti afrohen Zotit t tyre"1 tregon qartazi se ky sht
teuhidi.
Disa dijetar kan qen t paqart n lidhje me prmendjen e ktij ajeti n kt kapitull
dhe kan ngritur pyetjen mbi lidhjen q ka ky ajet me kt kapitull. Por, pas gjith sa
thash, sht e qart lidhja e ajetit me kapitullin.

Thnia e Allahut t Lartsuar Madje edhe m t afrtit, duke shpresuar

mshirn e Tij dhe duke iu friksuar dnimit t Tij.
Ajeti tregon pr gjendjen e robrve t veant t Allahut, t cilt kan edhe adhurimin,
edhe frikn ndaj Tij. Ata shpresojn n mshirn e Allahut dhe i friksohen dnimit t
Tij. Ata i drejtohen vetm Atij. Ata shprehin frik, dashuri, lutje, dshir dhe shpres
vetm nga Allahut i Lartsuar. Ky sht edhe shpjegimi i teuhidit.

Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot:

1 Sure ISRA: 57.

76
Allahu i Lartsuari thot n Kuran: (Kujto) kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t
tij: N t vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju n vend
t Atij, q m ka krijuar dhe i Cili do t m udhzoj n rrugn e drejt Ai e bri
kt fjal t prhershme te pasardhsit e tij, me qllim q ata t kthehen
vazhdimisht (tek Allahu).1
Argument n kt ajet sht thnia e t Madhruarit: N t vrtet, Un i urrej dhe
skam t bj fare me ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar"
Aspekti argumentues lidhet me faktin se, n kt ajet prmendet distancimi, nga njra
an, dhe pohimi, n ann tjetr. Fjala sht pr distancimin nga ato q t t tjert
adhurojn. Disa dijetar kan thn se Ibrahimi (paqja e Allahut qoft mbi t!) u
distancua nga adhurimi i idhujve para se t distancohej nga adhuruesit e tyre, sepse, nse
dikush heq dor nga e para, ka arritur n nivelin m t lart t urrejtjes dhe mohimit t
atyre adhurimeve. Ky shpjegim sht br n suren Mumtehine.
Prshtatshmria e ajetit me kapitullin qndron n faktin se ajeti: N t vrtet, Un i
urrej dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka
krijuar" prmban mohim dhe pohim, t barazvlefshm me faln e teuhidit, madje jan
teuhidi vet.
N kt ajet shpjegohet dshmia: "La ilahe il-Allah", ndaj dhe i Lartsuari thot m
pas: Ai e bri kt fjal t prhershme te pasardhsit e tij. Cila sht kjo fjal? Ajo
sht fjala: "La ilahe il-Allah", si e komentojn kt t part tan.2
Thnia e t Madhruarit: N t vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q
adhuroni ju, prmban mohimin e asaj, t ciln tashm e dim: "La ilahe" (nuk ka zot);
kurse thnia: "q m ka krijuar" prmban pohim, t cilin e kuptojm nga thnia:"Il-
lAllah" (prve Allahut).
Pra, n kt ajet ndodhet shpjegimi i dshmis: La ilahe il-Allah, sepse shprehja "La il-
lahe" nnkuptohet nga: N t vrtet, Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q
adhuroni ju,3 dhe: "Il-lAllah" nnkuptohet nga: q m ka krijuar".

1 EZ- Zuhruf: 26 28.

2 Shiko: Tefsir eth-Theuri, faqja: 270, Tefsir Taberiju: 25/63.
3 EZ- Zuhruf: 26.

77
N kt ajet t sures Zuhruf, Ibrahimi (Paqja qoft mbi t!) u shpjegon atyre
domethnien e fjals s teuhidit, duke u thn: N t vrtet, Un i urrej dhe skam
t bj fare me ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar." "Berra'etu"
(distancim) do t thot: mohimi, shfaqja e armiqsis dhe urrejtja e adhurimit t t
tjerve prve Allahut. Ky distancim sht i domosdoshm. Askush nuk sht musliman
derisa ky distancim t marr jet n zemrn e tij, pasi nse nuk sendrtohet n zemr t
dikujt, ai njeri nuk sht njsues.
Distancim, n kt rast, do t thot t urresh, t mohosh dhe ta luftosh adhurimin e
dikujt tjetr prve Allahut, si deklaron Ibrahimi (paqja e Allahut qoft mbi t!) n kt
ajet: Un i urrej dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju."

Ndrsa distancimi nga adhuruesit e idhujve sht pjes e rndsishme e teuhidit, por jo
baz e tij. Kjo domethn q, mosarmiqsimi me idhujtart ka pozita t ndryshme: ka
raste ku konsiderohet kufr, ka raste kur konsiderohet nj lloj solidarizimi, q nuk arrin
n gradn e kufrit.
Pastaj thuhet: prve Atij, q m ka krijuar". Ky prjashtim sht si ai n fjaln e
teuhidit: "La ilahe il-Allah". Disa dijetar, n lidhje ajetin: prve Atij q m ka
krijuar" kan thn se sht prmendur krijimi, pr t nxjerr n pah se Ai q meriton
adhurim sht Ai q krijon, ndrsa ai q nuk krijon nuk meriton t adhurohet.
Prshtatja e ajetit me kapitullin sht e qart, e po kshtu edhe pjesa argumentuese.
Allahu i Madhruar thot: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint
dhe murgjit e tyre."1
"Erbab" sht shumsi i "rab". Fjala "Erbab" ktu sht prdorur me kuptimin e
adhurimit; domethn, ata adhurojn murgjit dhe rabint e tyre n vend t Allahut",2
pra, krahas Allahut. Kjo, pr arsye se iu binden atyre n ndalimin e gjrave t lejuara, apo
n lejimin e gjrave t ndaluara. Sakaq, bindja sht pjes e teuhidit, nj deg e adhurimit.
Nse dikush i bindet tjetrkujt prve Allahut, n lejimin e t ndaluarave dhe ndalimin e
t lejuarave, ai adhuron at gjn tjetr, dhe jo Allahun.

1 ET-TEUBE: 31.
2 ET-TEUBE: 31.
78
Ky ajet prmend nj deg dhe element t teuhidit, q sht bindja. Rreth ksaj do t flitet
n nj kapitull t veant, n dasht Allahu. Aty do t sqarohen edhe disa koncepte t
veanta.

Shejhu thot:
Allahu i Lartsuar ka thn: E, megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t
adhuruar) n vend t Allahut (zota) t tjer, (duke i konsideruar) si t barabart
me At dhe duke i dashur si duhet Allahu. Por ata q besojn, e duan shum m
tepr Allahun (sesa i duan idhujtart idhujt e tyre).1

Allahu i Lartsuar tregon se mushrikt kan marr zota t tjer si t barabart me

Allahun dhe u dedikojn atyre adhurime t ndryshme.
Allahu i prshkuan ata: duke i dashur si duhet Allahu.
si duhet Allahu". N lidhje me kt, komentuesit e par dhe t mvoshm kan dy
mendime:

Kuptimi sht: Duke i dashur zotat e tyre, si duhet Allahu.

Kuptimi sht: Duke i dashur zotat e tyre, si duan muslimant Allahun.

Shkronja "kef" (si), n tekstin origjinal, ka kuptimin: njlloj, n mnyr t barabart,

si sht thnia e Allahut t Madhruar: "Por, pas ksaj, zemrat tuaja u forcuan e u
bn si guri, madje edhe m t forta."2 Ktu shkronja "kef" (si) sht emr, kuptimi i
t cilit sht i njjt, i barabart.
Kshtu ajeti: duke i dashur si duhet Allahu, domethn se mushrikt e barazonin
dashurin ndaj zotave me dashurin pr Allahun. Ata e donin jasht mase Allahun, por
ata i donin gjithashtu jasht mase edhe zotat e tyre. Kjo shenj barazimi sht shirk, dhe
sht pikrisht kjo ajo q i bri ata banor t Zjarrit, ashtu si thot Allahu i Lartsuar,
duke na treguar fjalt e banorve t Zjarrit, n suren Shuara: Betohemi pr Allahun,

1 EL-EL-BEKARE:165.
2 EL-EL-BEKARE: 74.
79
ne kemi qen njmend n humbje t qart, kur ju kemi barazuar me Zotin e
botve.1.
Dihet se politeistt nuk i barazonin zotrat me Zotin e botve n krijim, n furnizim dhe
n njsit e tjera t teuhidit, por i barazonin n dashuri dhe n adhurim.
Ather, kuptimi i ajetit: duke i dashur si duhet Allahu sht se ata i donin
idhujt e tyre po aq sa donin Allahun. Ky shpjegim sht m i sakt se tjetri, q thot se
ata i donin idhujt e tyre si e duan besimtart Allahun, ndrkoh q besimtart e duan
Allahun edhe m shum.

Argumentimi me kt ajet dhe prshtatshmria e tij me kapitullin sht e qart, se shirku

n dashuri bie n kundrshtim me fjaln e teuhidit, madje e mohon teuhidin q n themel.
Allahu thot se ata i kan marr pr "endeda" (zota) krahas Allahut, dhe i duan si e duan
Allahun, - pra, kshtu i prshkroi ata. Nuk ka dyshim se dashuria sht nj lloj i
adhurimit. Dashuria sht promotore. sht ajo q nxit reagime dhe vepra. Sjellja e ajetit
ktu lidhet me faktin se dashuria sht nj lloj adhurimi, prandaj pr sa koh q
politeistt nuk e njsojn Allahun n kt adhurim, konsiderohen se adhurojn zota t
tjer krahas Allahut. Ky sht thelbi i teuhdit dhe kuptimi i dshmis: La ilahe il-Allah.

Pastaj Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot:

N Sahih, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka deklaruar se: Kush thot "La ilahe
il-Allah dhe mohon at q adhurohet prve Allahut, i mbrohet pasuria edhe
gjaku i tij, kurse llogaria e tij sht tek Allahu i Madhruar."

Edhe ky hadith shpjegon kuptimin e teuhidit dhe shehadetit: La ilahe il-Allah. Ka nj

ndryshim midis thnies vetm La ilahe il-Allah dhe thnies teuhidi dhe shehadeti,
sepse kur themi teuhidi dhe shehadeti kemi shprehur dika q qndron nj shkall m
lart.

1 ESH-SHUAR: 97- 98.

80
Ky hadith ka edhe nj kushtzim shtes, mbi shprehjen e thjesht dshmis, q qndron
n fjaln e t Drguarit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): La ilahe il-Allah dhe mohon
at q adhurohet prve Allahut". "Uau" (dhe) sht pjesz lidhore, q domethn
se gjymtyrt para dhe pas lidhzs jan t njjta, q do t thot se far prmendet pas
ksaj pjesze sht e ndryshme nga ajo para saj, pasi n origjin roli i nj lidhze sht t
bj lidhjen mes dy gjrave t ndryshme. Kshtu thnia: dhe mohon at q
adhurohet prve Allahut" sht nj shtes nga shqiptimi thjesht i shehadetit. Ather,
kuptimi sht se ai ka thn: "La ilahe il-Allah" dhe bashk me t: dhe mohon at
q adhurohet prve Allahut" domethn q sht distancuar nga do gj q
adhurohet prve Allahut. Ky sht njri mendim.
Mendimi i dyt sht se "uau" (dhe) ktu, edhe pse sht pjesz lidhore, nuk nnkupton
plotsisht dika ndryshe, por sht n kontekstin e lidhores shpjeguese dhe se ajo q vjen
pas saj sht pjesa e asaj para, si sht thnia e Allahut t Lartsuar: Kush sht
armik i Allahut, i engjjve t Tij, i t drguarve t Tij, i Xhebrailit dhe Mikailit."1
Xhebraili dhe Mikaili jan engjj gjithashtu, por ata vijn pas lidhzs pr ti prmendur
n mnyr t veant dhe pr t nxjerr na pah rndsin e tyre. Kjo, pasi hebrenjt
thoshin fjal qortuese pr Xhibrilin dhe Mikailin.
Qllimi sht se lidhza "dhe" bashkon nj pjes t shkputur nga nj e tr, q
prmendet para saj, ose sht lidhse shpjeguese. Kjo shpjegon dshmin: "La ilahe il-
Allah".
Kshtu, n baz t mendimit t dyt, shprehja prfshin mohimin e gjithkaje q
adhurohet prve Allahut, sikurse u tha m sipr, n komentin e ajeteve t sures Zuhruf:
Kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t tij: Un i urrej dhe skam t bj fare me
ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar.", se distancimi nnkupton
urrejtje, mohim, armiqsi. Mohimi lidhet me adhurimet q bheshin krahas Allahut. Ky
sht shpjegimi i qart i fjals s teuhidit.

1 EL-EL-BEKARE: 98.
81
Mendimi i dyt sht m i sakt dhe m i prshtatshmi me kontekstin e sjell nga Shejhu
(Allahu e mshiroft!), madje sht ai q prputhet me argumentet e sjella m hert.

i mbrohet pasuria edhe gjaku i tij, kurse llogaria e tij sht tek Allahu i
Lartsuar." Arsyeja sht se, me kt shprehje, njeriu bhet musliman. Kush thot: "La
ilahe il-Allah dhe mohon me prmim gjithka q adhurohet krahas me Allahun, bhet
musliman, dhe gjaku i muslimanit nuk lejohet t derdhet, vetm se n nj nga tre rastet e
prcaktuara me ligj.1 Gjithashtu, atij nuk lejohet ti merret pasuria, vetm n rastin ku nj
gj e till sht e ligjshme, prandaj ktu thot: i mbrohet pasuria edhe gjaku i tij."

Kshtu, n kt kapitull, nprmjet ajeteve dhe haditheve, del n prfundimin se

shpjegimi i teuhidit dhe i dshmis: "La ilahe il-Allah" krkon nga muslimani
prkujdesje t theksuar, meditim, shqyrtim dhe qetsi, derisa t arrij ta kuptoj n
mnyr t argumentuar.

M pas, Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot:

Shpjegimi i ktij kapitulli do ta bjn edhe kapitujt q do t vijojn.

N fakt, i gjith libri shpjegon teuhidin, dshmin: "La ilahe il-Allah", t kundrtn e
teuhidit (kufrin), far e bie n kundrshtim q n themel me teuhidin dhe far bie n
kundrshtim me teuhidin e plot. Po ashtu, ai qartson shirkun e madh, t vogl, t
fsheht dhe shirkun me fjal. Ai qartson edhe disa gjra t domosdoshme t teuhidit
uluhije. Ai krkon t pohohet se Allahut i Lartsuar ka emrat dhe cilsit absolute dhe
shpjegon se teuhidi i adhurimit sht i lidhur me teuhidin rububije.

****

1Buhariu 6878 dhe Muslimi: 1676, sjellin hadithin nga Abdullah ibn Mesudi, se i Drguari ka thn: Nuk lejohet t derdhet
gjaku i muslimanit, q dshmon se nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut dhe se un jam i Drguari i Tij,
prvese n nj nga tri rastet: i martuari q bn imoralitet, vrassi dhe ai q tradhton fen, prarsi i xhematit.".
82
 6

Kapitulli: Vepra shirku jan: Varja e rrathve, e perit e t ngjashme, pr

largimin apo pengimin e sprovave.

Allahu i Madhrishm thot: "Thuaju: Si mendoni, nse Allahu dshiron t m

shkaktoj ndonj dm: a mund ta largojn at idhujt, q ju i adhuroni krahas
Tij?! Po nse Ai dshiron t m mshiroj, a mund ta pengojn ata mshirn e
Tij?! Thuaju: Mua m mjafton Allahu. Tek Ai le t mbshteten ata q krkojn
mbshtetje!1
Imran Ibn Husejn2 Allahut qoft i knaqur e me t! prcjell se Profeti paqja
dhe bekimi i Allahut qoft mbi t! pa njeher n dorn e nj personi nj rreth
prej bakri dhe i tha: far sht ajo? Ai tha: sht prej "el uahine3. 4 Profeti i
tha: Hiq at, se ajo ta shton dobsin! Po t vdessh me t n dor, nuk ke pr
t shptuar kurr! E sjell Imam Ahmedi, me varg transmetuesish t
pranueshm.5
Ukbe Ibn Amiri6 prcjell se Profeti paqja dhe bekimi i Allahut qoft me t! ka
thn: Kush var hajmajli7, Allahu mos ia plotsoft, dhe kush var guask Allahu
mos i dhnt rehati!8 N nj tjetr transmetim thuhet: "Kush var hajmajli, ka
rn n shirk.9"

1 EZ-ZUMER: 38.
2 Ai sht: Prijsi shembullor Imran Ibn Husejn Ibn Abid ebu Nexhid el Huzaij, sahab i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). E pranoi Islamin n vitin e shtat t hixhretit. Umeri e drgoi tek banort e Basras q ti msonte ata. Hasani (el Basrij)
betohej se n Basra nuk kishte mbrritur njeri m i mir se ai. Shih: "Sejr Ealam el Nubela": 2/508 dhe "Tehdhib el Kemal:
22/319.
3 N etimologji ka kuptimin: dobsuese. (shnim i prkthyesit)
4 "El uahine" sht nj nerv q prek nga shpatulla deri tek duart. Thuhet gjithashtu, se sht nj smundje q prek shpatulln

dhe vetm burrat. Shih: El Nihaje fi Garib el Hadith: 5/233.

5 Shnon Imam Ahmedi: 4/445, nr; 20.000; Ibn Hibani: 13/449, nr: 6085; Ibn Maxheh: 3531.
6 Ai sht: Ebu Abes Ukbe Ibn Amir el Xhuhenij, sahab i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), si dhe njri prej

mbledhsve t Kuranit. Ai lexonte, ishte orator dhe njihte mir fushn e trashgimis dhe t fikhut. Shih: "Tedhkiratu el
Hufadh": 1/42 dhe: "El Isabe: 4/520.
7 Me synimin q t jet plotsisht i mbrojtur. (shnim i prkthyesit).
8 Shnon Ahmedi: 4/154; nr: 17404. Ebu Jeala: 3/295; nr: 1759. Ibn Hibani: 13/450; nr: 6086.
9 Shnon Ahmedi: 4/156; nr: 17422. Hakimi: 4/219.

83
Ibn Ebu Hatimi1 prcjell hadithin e Hudhejfes,2 q tregon se ai kishte par
njher nj person me nj pe t lidhur n dor, pr tu shruar nga ethet. Ai ia
kputi at dhe lexoi ajetin kuranor: Shumica e tyre nuk besojn n Allahun, pa i
shoqruar Atij njkohsisht t tjer (idhuj t rrem) n adhurim.34

Dobit e tems

Qortimi i rnd pr mbajtjen e rrathve, t perit e gjrave t ngjashme.

Edhe sahabi i Profetit, po t vdiste vdes me to n dor, nuk do t
shptonte. Kjo argumenton thnien e sahabve t Profetit se: shirku i vogl
sht m i rnd sesa gjynahu m i madh.
Mosjustifikimi me padijen.
Mbajtja e gjrave t tilla nuk bjn dobi, madje sjellin dm, pasi Profeti
tha: "Ajo ta shton dobsin".
Kritikimi dhe qortimi i rnd i atij q e bn nj gj t till.
Thnia e qart se: kush mban dika pr fat e mbarsi, do t lihet n dorn e
saj.
Thnia qart se, kush mban hajmajli, ka rn n shirk.
Edhe varja e perit pr ethet bn pjes n t njjtn kategori.
Leximi i ajetit kuranor nga Hudhejfja tregon se sahabt mbshteteshin n
ajetet ku prmendet shirku i madh mbi shirkun e vogl, sikurse ka
ndodhur edhe nga Ibn Abbasi me ajetin e sures Bekare5.
E till sht edhe varja guaskave pr tu ruajtur nga syri i keq.

1 Ai sht: Abdurrajman Ibn Muhamed Ibn Idris, i njohur si: Ibn Ebi Hatim. Ai ishte det i dituris, njohs i mir i
jetshkrimeve t njerzve dhe detajet e hadithit. Vdiq n vitin 327h. shih: "Tedhkiratu el Hufadh": 3/829 dhe: "Lisan el Mizan":
3/432.
2 Ai sht: Hudhejfe Ibn el Jemanij, mbajtsi i sekretit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe prej muEL-HAXHirve

HAXHirve m t shquar. Prcolli shum hadithe nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), q kan t bjn me konfliktet
dhe parashenjat e Kijametit. Vdiq n vitin 36h. Shih: "Sejr Ealam el Nubela": 2/361 dhe: "Tabekat Ibn Sead"" 7/317.
3
JUSUF 106
4 Tefsiri i Ibn Ebu Hatimit: 7/2208, nr. 12040.
5 sht fjala pr ajetin: "Megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t adhuruar) n vend t Allahut (zota) t tjer, (duke i

konsideruar) si t barabart me At dhe duke i dashur si duhet Allahu. (EL-BEKARE: 165). Shih edhe: "Zad el Mujesser":
1/170.
84
 Lutja kundr atij q var hajmajli, q Allahu t mos ia plotsoj dshirn
dhe q, kush var guask, t mos e lr t qet.

****

N kt kapitull, Shejhu shpjegon shtjen e msiprme, q ka t bj me sqarimin e

teuhidit, duke shpjeguar ato gjra q bien n kundrshtim me t. sht i ditur fakti se
dika mund t njihet prmes karakteristikave t vet asaj dhe duke njohur t kundrtat e
saj. Poeti thot:

E kundrta, bukurin e t kundrts sqaron

e kundrta gjrat i dallon.1

Kjo sht e vrtet, pasi teuhidi mund t kuptohet duke e njohur at, domethn duke
njohur kuptimin dhe subjektin e tij, por edhe duke njohur t kundrtn e tij. Kshtu,
teuhidi mund t kuptohet sa i mir sht, po t kuptohet se sa i shmtuar sht shirku.
Pr kt, edhe imami (Allahu e mshiroft!) filloi duke sqaruar t kundrtat e teuhidit.

Disa nga t kundrtat e teuhidit bien ndesh me t q n themel, si sht shirku i madh
q, nse nj i prgjegjshm bie n t, ka rrnuar teuhidin, dhe ky konsiderohet se ka rn
n shirk t madh, i cili e prjashton nga radht e besimtarve musliman. Pr personin e
till mund t thuash se ka br nj veprim q bie ndesh kryekput me teuhidin apo me
themelin e tij.

Po ka nga t kundrtat e teuhidit q cenojn teuhidin e plot, pa e shkatrruar trsisht

at, si sht rnia n shirk t vogl. Nse dikush bie n t, ai ka br dika q bie ndesh
me teuhidin e plot. Kjo, pasi teuhidi sht i plot kur nj person arrin t hedh tej t
gjitha llojet e shirkut.

1 Shih: Medarixh el Salikin: 1/144.

85
Edhe syfaqsia sht pjes e shirkut t vogl. sht fjala pr syfaqsin e leht. Syfaqsia
e leht bie ndesh me teuhidin e plot.

Pjes e shirkut t vogl jan edhe gjra t tjera, pr t cilat dijetart thot se prmbajn
disa forma t shirkut. Termat q ata prdorin, dhe t cilat ne do ti trajtojm n kt
kapitull, jan katr:
1. shirku i madh
2. shirku i vogl
3. shirku i fsheht
Nj rast i katrt sht, pr disa dijetar, kur nj shtje a veprim prmban forma ose
aspekte shirku, pr shembull: "Ata e din dhuntin e Allahut, por pastaj e mohojn,
se shumica e tyre jan jobesimtar."1 dhe: "A mos vall, ata i veshin Atij si ortak
idhuj, q nuk mund t krijojn asgj, ndrkoh q edhe vet jan t krijuar?!"2
Kto lloje t shirkut deprtojn n fushn e adhurimeve, si do t trajtohet m posht
me detaje, me leje t Allahut.

Shejhu - Allahu e mshiroft e filloi kt kapitull me sqarimin dhe pasqyrimin e disa

formave t shirkut t vogl, q sht shum i prhapur. Ai filloi me trajtimin e shirkut t
vogl para shirku t madh, me synimin pr t kaluar nga i vogli tek i madhi, pr shkak se
dyshimi pr shirkun e vogl sht m pak i qart se dyshimi pr shirkun e madh, i cili
sht m i qart. Dyshimi q lidhet me fijen e perit dhe hajmalit sht m i dobt, n
krahasim me dyshimin q lidhet me "eulijat" (njrzit e mir) dhe t devotshmit. Kur
nj person q lidh nj pe apo mban nj hajmali e gjra t tjera t ngjashme, mson se nj
veprim i till sht gabim, e ka m t leht t bindet mbi pavlefshmrin e mbshtetjes
tek eulijat dhe njrzit e mir e jo tek Allahu i Madhrishm, kur e dyta shirku i madh
- sht m e shmtuar dhe flagrante se e para. Sakaq, kur para vetes ke nj person, i cili
ka rn n shirkun e madh, si sht ai q shpresat e tij i var tek eulijat, u lutet atyre, u
krkon atyre, ther kurban pr ta, nuk sht e udhs q t prpiqmi ti shpjegojm dhe ta

1 EN-EN-NAHL: 83.
2 EL- ARAF: 191.
86
bindim pr pavlefshmrin e veprimit t tij, duke kaluar nga dika m e madhe tek dika
m e vogl, pasi dyshimi brenda tij sht m i fort, duke qen se ai pretendon se ata
njerz kan nj pozit t caktuar tek Allahu i Madhrishm. Ky sht realiteti i gjendjes
s tyre. Ata u luten atyre dhe bien n shirk t madh, vepr q t nxjerr nga bashksia
muslimane -Allahu na ruajt!

Ata thon: synimi yn sht q ata t ndrmjetsojn me pozitn e lart q kan tek
Allahu. Gjendja e tyre sht e njjt me t politeistve n kohn e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!). N lidhje me ata, Allahu i Madhrishm thot: "Sa pr ata q
marrin mbrojts t tjer, prve Tij, duke thn: Ne u lutemi atyre vetm q t
na afrojn tek Allahu...1

Qllimi: Shejhu (Allahu e mshiroft!) e filloi kt kapitull s pari, duke trajtuar shirkun
e vogl, pr t kaluar nga dika m e vogl tek dika q sht m e madhe, q kjo t
prbj nj argument m t fort dhe mundsia pr t arritur brenda ndrgjegjes s
njrzve t jet m e madhe, n mnyr q ata t sqarohen pr domosdoshmrin e
lidhjes vetm me Allahun dhe t heqin dor nga t gjitha lidhjet e tjera.

Autori (Allahu e mshiroft!) thot: "Vepra t shirkut jan....". Fjala "t" ktu sht
pjestore, domethn se format e prmendura n kt kapitull jan disa nga format e
shirkut dhe jo t gjitha. Por pyetja sht: "me disa" sht fjala pr disa njsi t tij apo disa
lloje t tij? Prgjigjia: T dyja, pasi kur prmendet se varja e rrathve, apo lidhja e perit,
q bjn pjes n llojin e shirkut t vogl, ato njkohshisht jan njsi t shirkut n
prgjithsi, sepse ato jan disa forma shirkut.

"Vepra shirku jan: Varja e rrathve, e perit, e t ngjashme".

Qllimi me: "e t ngjashme", sht t ngjashme me rrethin, perin, guaskn, hajmalit,
copzat e metalit dhe gjra t tjera, q mund t mbahen pr mbarsi. T ngjashme jan

1 EZ-ZUMER: 3.
87
edhe ato q varen n shtpi, n makin, gjrat q u varen fmijve e t tjera gjra q
vishen apo varen. T gjitha bjn pjes n kt kapitull dhe jan pjes e shirkut.

Rrethi mund t jet prej bakri, prej hekuri dhe prej do lloj metali tjetr. Ndrsa lidhja
me pe, sht fjala pr ato q lidhen n dor me nj besim t caktuar dhe jo pr lidhjen e
ndonj peri specifik. Arabt kishin bestytni n lidhje me rrethin, perin e t ngjashme me
to, si hajmalit etj. Ata besonin se kush varte, dika prej tyre, do t kishte ndikim dhe
dobi, ose n ruajtjen nga sprovat para rnies, ose n largimin e sprovs a t smundjes
pas rnies s saj. Prandaj edhe Shejhu (Allahu e mshiroft!) tha: "pr largimin apo
pengimin e sprovave". Q t dyja kto situata jan t pranishme. Disa i varin rratht
dhe lidhin fijet e perit e t ngjashmet me to para rnies s sprovave, n mnyr q t
ruhen prej tyre. Nuk ka dyshim se ky veprim sht m i rnd dhe gjynah m i madh se i
atij q i vepron kto gjra me qllimin e largimit t sprovs pas rnies s saj, sepse ai
mendon se kto gjra t pavlera e t ulta, e sprapsin caktimin e Allahut t Lartsuar.
Kshtu grupi i par jan kta q sapo prmendn.

Ndrsa grupi i dyt jan ata q i lidhin a i veshin kto gjra n trup, me qllim q tu
largohet ndonj e keqe q u ka rn. Dikush smuret, pr shembull, dhe lidh nj pe, me
qllim q t shrohet. Dikush tjetr, q e ka zn msyshi, lidh nj fije peri, pr tu liruar
nga msyshi etj.

Pyetje: Prse varja e nj rrethi apo lidhja e nj peri n trup sht shirk i vogl?
Prgjigjja: Sepse zemra sht e lidhur dhe e varur pas ktyre gjrave dhe i konsideron ato
si shkaqe pr largimin ose pengimin e t kqijave.

Rregulli pr kt shtje thot: Vetm Sheriati mund t konfirmoj se shkaqe dhe sende
t caktuara jan me ndikim. Nuk lejohet q dika t konsiderohet si shkak ndikues pa u
pohuar nj gj e till nga Sheriati ose pa u vrtetuar n praktik se ndikon vrtet, n
mnyr t dukshme dhe jo t paqart. Ai q var nj rreth, apo lidh nj pe etj., pr

88
largimin apo pengimin e t kqijave, i ka konsideruar ato si shkaqe, q jan t paprligjur
nga Sheriati, madje edhe n aspektin praktik, ndikimi i tyre nuk sht i qart e i
prekshm. sht vetm bestytnia q i shtyn kta njerz t bjn gjra t tilla, q n fund
pastaj mund t korrespondoj me caktimin e Allahut. Nj person mund t shrohet q
n fillim t prdorimit apo edhe pas tyre, dhe zemra e tij varet prej tyre. kshtu, njeriu
mendon dhe beson se shkaktari i aritjes sht sendi i prdorur prej tij. Kjo sht e
pavler.

Ndrsa arsyeja prse mbajtje e rrathve, penjve dhe e gjrave t ngjashme pr largimin
apo pr pengimin e sprovave jan shirk, sht se pasi personi q i prdor kto gjra e
lidh zemrn e tij pas tyre. Ajo mendon se ato e ruajn dhe i sjellin dobi, apo se ndikojn
n largimin e nj dmi, a arritjen e nj dobie. N realitet, kto gjra jan vetm n dorn
e Allahut t Lartsuar. vetm Ai sjell dobi dhe dm. Allahu - i Lartsuar qoft! - sht
burimi i mirsive pa fund. Ai derdh mirsin e Tij mbi krijesat ose mund ti privoj ata
prej saj.

Q disa shkaqe t konsiderohen sindikuese duhet q ato t jen t lejuara nga Sheriati.
Pr kt arsye, disa dijetar kan thn: Kush pretendon se nj shkak sht veprues dhe
me ndikim, ndrkoh q Allahu nuk e ka br t till as n fe e as n praktik, ka br
shirk, domethn ka br shirk t vogl.
Ky rregull sht i sakt prgjithsisht, edhe pse renditja brenda tij e disa shembujve
mund t mos jet shum i qart. Megjithat, ky kapitull kapr qllim t theksoj q
shkaqet duhet domosdoshmrisht t konsiderohen t tilla ose nga Sheriati, ose nga
praktikat et qarta, si sht bari i mjekut, ose kur prfitimi prej tyre sht i dukshm, si
sht fakti se zjarri t ngroh, uji t ftoh e t ngjashme. Kto shkaqe sht e qart se jan
me ndikim dhe prfitimi prej tyre sht i dukshm.

Nga kjo, arrijm n prfundimin se varja e zemrs te dika, pr t larguar sprovn a pr

ta penguar at, n rast se Zoti nuk e ka br shkak dhe nuk e ka lejuar, sht nj lloj i

89
shirkut. Ky sht edhe synimi i Shejhut n kt kapitull: prdorimi i nj peri ose rrethi
sht shirk i vogl.

Kujtes: T gjitha format e shirkut t vogl mund t jen edhe shirk i madh. Kjo varet
nga gjendja e atij q i vepron kto gjra. N origjin, prdorimi i rrethit, i perit, mbajtja e
hajmalive, betimi n dik tjetr jo n Allah, thnia t dshiroj Zoti dhe ti dhe vepra,
besime dhe fjal t tjera jan vepra t shirkut t vogl, por mund t kalojn edhe n shirk
t madh, sikurse tham, n varsi t personit q i vepron kto gjra. N rast se dikush
mendon se rrethi dhe peri ndikojn n vetvete, ky sht shirk i madh, pra, nse mendon
se ato nuk jan thjesht shkaqe, por ndikojn vetvetiu n pengimin ose largimin e nj
dmi, nj smundjeje apo msyshit. Kjo, pasi ky person i ka dhn rol veprues n gjithsi
dikaje tjetr prve Allahut t Madhrshm, kur dihet se nj gj e till sht prej njsive
t teuhidit t rububije-s, ndaj edhe raste t tilla klasifikohen si shirk n teuhidin e rububije-s.
Qllimi i ktij kapitulli lidhet me varjen e shpresave tek kto gjra, si jan prdorimi i
rrethit, i perit, e t ngjashme me to, pr pengimin e fatkeqsive, apo edhe pr largimin e
tyre, pasi kan ndodhur.

M pas Shejhu sjell ajetin kuranor:

"Thuaju: Si mendoni, nse Allahu dshiron t m shkaktoj ndonj dm, a mund
ta largojn at idhujt q ju i adhuroni krahas Tij?! Po nse Ai dshiron t m
mshiroj, a mund ta pengojn ata mshirn e Tij?! Thuaju: Mua m mjafton
Allahu. Tek Ai le t mbshteten ata q krkojn mbshtetje

"Thuaju: Si mendoni, idhujt q ju i adhuroni krahas Allahut?!1" Mendimi i disa

dijetarve sht se shkronja "fa", kur vjen pas pjeszs pyetsore "a", sht lidhorja e nj
fjalie t hequr, por q kuptohet nga konteksti. Filli i ktij ajeti sht: "Nse ti (o
Muhamed) i pyet ata (mekasit pagan) se kush i ka krijuar qiejt dhe Tokn, me

1Pr tu prshtatur me trajtimin q i bn autori ktij ajeti sht br nj ndyshim n formulimin e ajetit dhe jo n prmbajtje,
ndryshe nga ai q ndodhet n Kuranin e prkthyer n gjuhn shqipe t profesor Hasan I. Nahit, botim i AIITC, t cilin ne
kemi marr p baz ktu. (shnim i prkthyesit)
90
siguri q do t t thon: Allahu. Thuaju: Si mendoni"1 domethn: "Thuaj:
A e pranoni se Ai, i cili krijoi qiejt edhe tokn sht vetm Allahu, e megjithkt ju lusni
dhe iu drejtoheni t tjerve. A e pranoni kt dhe i veproni kto gjra?!

Apo, pjesa e nnkuptuar mund t jet: A e pranoni se Allahu i Madhrishm sht i

vetmi n "rububije" dhe se sht vetm Ai q i ka krijuar qiejt edhe tokn. Nse ju e
pranoni kt, si mendoni pr kto gjra q ju i adhuroni dhe t cilave ju i drejtoheni, a
jan n gjendje q tjua shmangin dmin?

Nse do t ishte kjo, shkronja "fa" ktu sht rendore dhe koordinon pjesn e q vjen
pas me at t prparmen. Ky sht edhe qllimi i ktij debati, pasi metoda e ndjekur nga
Kurani sht debati me politeistt prmes gjrave t pranuara prej tyre n teuhidin
rububije, mbi gjrat q i mohojn n teuhidin uluhije. Ata e pranojn teuhidin rububije,
prandaj pr rrjedhoj, ata duhet t heqin dor nga adhurimi i gjithkaje tjetr prve
Allahut t Madhrishm.

- ted'une adhuroni. Adhurim sht lutje ose kryerja e veprave t tjera t adhurimit.
- ted'une prmbledh lutje-krkesn dhe lutjen e adhurimit, pasi t dyja kto jan
prjetime t politeistve.

Premri e pyets "ma" n ajetin: "ma ted'une" (q ju i adhuroni) sht i gjithprfshirs,

pasi sht lidhor me kuptimin "i cili", domethn: Si mendoni at t cilin ju adhuroni,
prve Allahut?

Adhurimet e tyre jan t llojllojshme. Ato prfshijn gjithka q iu drejtohen lutje, prve
Allahut, q jan sqaruar n Kuran. N Kuran jan prmendur format e shirkut n Allah
dhe t gjrave q u jan drejtuar me lutje. Ato jan:

1 EZ-ZUMER: 38.
91
1. Adhurimi i disa profetve, t drguarve dhe njerzve t mir, sikurse sht prmendur
n Kuran, n suren Maide: "Pastaj Allahu do t thot (n Ditn e Gjykimit): O Isa,
i biri i Merjemes! Ti ishe ai q u the njrzve: Adhuromni mua dhe nnn time
si zota krahas Allahut?! Isai do t thot: Qofsh i lartsuar dhe i lavdruar!"1
Ky ajet bn fjal pr kt lloj shirku.
2. Adhurimi i engjjve, sikurse sht prmendur n Kuran, n suren Sebe: Ditn kur
do ti tuboj t gjith, do tu thot engjjve: Vall, kta juve ju adhuronin? Ata
do t thon: Qofsh i lavdruar Ti, o Zoti yn! Ti je Mbrojtsi yn, jo ata. Ata
adhuronin xhindt dhe shumica e mohuesve u besonin atyre.2

Nj grup tjetr politeistsh adhuronin dhe iu drejtoheshin me lutje planeteve, si ishin

ata q adhuronin diellin, hnn dhe planete t tjer. Nj grup tjetr politeistsh
adhuronin dhe iu drejtoheshin me lutje pemve dhe gurve. Nj tjetr ikonat dhe idhujt.
N kt mnyr, thnia e Allahut t Madhrishm: "Thuaju: Si mendoni, idhujt q ju i
adhuroni krahas Allahut?!" prfshin gjithka q i drejtohen me lutje apo forma
adhurimi. Kjo na ndihmon edhe pr t kuptuar aspektin argumetues me ajetin, si do t
vijoj m pas.

- "Nse Allahu dshiron t m shkaktoj ndonj dm, a mund ta largojn at

idhujt q ju i adhuroni krahas Tij?! Po nse Ai dshiron t m mshiroj, a mund
ta pengojn ata mshirn e Tij?!"3 Ky ajeti mohon q, t gjith ato zotra q
adhurohen mund t sjellin dm a dobi. Pra, ajeti: "Nse Allahu dshiron t m
shkaktoj ndonj dm, a mund ta largojn at idhujt q ju i adhuroni krahas
Tij?!" domethn q ata nuk munden ta bjn nj gj t till.

Po kshtu edhe: nse Allahu dshiron t m mshiroj, a munden kto zotra t

m largojn nga mshira e Tij? Pra, ata edhe kt gj nuk munden ta bjn.

1 EL-MAIDE: 116.
2 SEBE: 40-41.
3 EZ-ZUMER: 38.

92
N kt mnyr, Allahu i Madhruar zhvlerson lidhjen me idhujt, t cilt mendohen t
ken pozita ndrmjetsuese tek Ai.

Disa dijetar mendojn se ajeti i msiprm lidhet me shirkun e madh, ather prse
autori (Allahu e mshiroft!) e prmend at n fillim t trajtimit t llojeve t shirkut t
vogl? Prgjigjja pr kt jepet n dy aspekte:

1. Kuptimi i ajeteve t ardhura pr shirkun e madh tregon pr domosdoshmrin e

lidhjes me Allahun dhe heqjen dor nga lidhjet e tjera. Ky kuptim gjendet edhe n
shirkun e vogl. Prandaj disa prej t parve tan, ajetet q kan zbritur pr shirkun e
madh i kan zbatuar edhe pr shirku i vogl, nisur nga fakti se n t dy llojet e shirkut ka
lidhje dhe varsi tek dika tjetr prve Allahut t Lartsuar, ndaj, nse duhet t hiqet
dor nga dika e madhe, ather heqja dor nga dika tjetr m e vogl sht m
parsore.

2. Ky ajet bn fjal pr shirkun e madh, por kuptimi q vrtitet rreth tij sht pohimi se
dokush q lutet prve Allahut nuk ka asgj n dor. Ai nuk mundet t largoj dmin,
as sprovn dhe nuk mundet, gjithashtu, t pengoj mshirn dhe mirsit ndaj atij q
Allahu ia dshiron nj gj t till. Ky kuptim, - q sht lidhja pas asaj q sjell dm dhe
dobi, - sht i njjti pr shkakun e t cilit personi q bie n shirk t vogl duke mbajtur
ndonj rreth, lidh pe a gjra t tjera n trup, pr faktin se ai beson q t dyja kan ndikim
n largimin apo pengimin e nj t keqeje dhe se t dyja sjellin dobi dhe shmangin dm,
paka se kto gjra jan pa vler dhe t ulta. Nse mohohet dobia nga gjrat e mdha,
si jan profett, t drguarit, engjjt njrzit e devotshm, apo ikonat dhe statujat, t
cilat jan aspekte shpirtrore sikur shprehen, nse mohohet dobia dhe dmi nga kto,
argumenti pr gjrat e tjera pastaj, q jan m t ulta dhe m pa vler, sht m i qart.
Thnia: "ndonj dm" n kontekstin e fjalis: "Nse Allahu dshiron t m
shkaktoj ndonj dm" sht n formn jokonkrete n rrjedhn e kushtores. N kt

93
mnyr, ajo prfshin t gjitha llojet e dmeve, domethn: prve Allahut t
Madhrishm, apo me lejen e Tij, askush nuk mundet ta largoj dmin, fardo qoft ai,
nse Allahu vendos ta hedh mbi dik.
Pastaj autori rendit n kt kapitull nj sr hadithesh, si vijon:
Imran Ibn Husejn1 Allahut qoft i knaqur e me t! transmeton se njher,
Profeti paqja dhe bekimi i Allahut qoft mbi t! pa n dorn e nj personi nj
rreth prej bakri, prandaj i tha: far sht ajo? Ai tha: sht prej "el uahine .
Profeti i tha: Hiq at, se ai ta shton dobsin, madje po t vdessh me t n
dor, nuk ke pr t shptuar kurr!
Prkimi i hadithit me temn sht i qart, se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pa nj
person q n dorn e tij mbante nj rreth prej bakri. Para Islamit, njerzit kishin shpresa
se mbajtja e nj rrethi prej bakri do tu sillte dobi apo do tu largonte t keqen, ndaj
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e pyeti: far sht ajo?
Pr sa i prket llojit t pyetjes n kt hadith, dijetart thon se pyetja sht retorike dhe
qortuese. Megjithat, personi i pyetur nuk e kuptoi se ajo ishte e till, por mendoi se ishte
thjesht nj pyetje sqaruese, prandaj dhe iu prgjigj duke i thn se ishte "el uaheneh".
Disa t tjer mendojn se pyetja mund t ket qen sqaruese, por edhe retorike qortuese.
M me gjas sht e para, domethn se pyetja ishte n form qortuese. sht kjo m e
mundur, nisur nga konteksti, pasi ai nuk na lejon t mendojm se pyetja ishte thjesht pr
sqarim t arsyes s prse personi i till mbante nj rreth, pr shembull pr zbukurim.
Pyetja nuk nnkuptonte dshirn pr t ditur arsyen e mbajtjes s rrethitL a lidhej me
ndonj lloj bestytnie apo me arsye t tjera?
Megjithat, edhe sikur t ishte e natyrs sqarimkrkuese, prgjigjja: sht el uahine jep
arsyen e sakt t mbajtjes s tij. Kshtu, n t dy rrethanat, arsyeja e mbajtjes s rrethit
ishte pr faktin se personi kishte varur shpresn tek ai. "El uahine sht nj lloj
smundje, q dobson trupin dhe kput fuqit.

1 Ai sht prijsi shembullor Imran Ibn Husejn Ibn Abid ebu Nexhid el Huzaij. Sahab i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). Ai e pranoi Islamin n vitin e shtat t hixhretit. Umeri e drgoi tek banort e Basras, q ti msonte ata. Hasani (el
Basrij) betohej se n Basra nuk kishte mbrritur njeri m i mir se ai. Shih: "Sejr Ealam el Nubela": 2/508 dhe "Tehdhib el
Kemal: 22/319.
94
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Hiq at!" sht n formn
urdhrore. Kjo provon se dika e papranueshme mund t ndryshohet edhe me gjuh, n
rast se personi i urdhruar i bindet. N nj rast t till, vetm kaq mjafton. Arsyeja sht
se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) gzonte t drejtn e udhheqsit, prandaj kishte
mundsi t ndryshonte gjrat e papranueshme edhe me dor, por duke qen se ai e dinte
q personit i urdhruar do ti bindej, i tha vetm: Hiq at!" N kt mnyr, nuk kemi
t bjm me mosprputhje t ktij hadithi dhe hadithit t Hujdhejfes (Allahu qoft i
knaqur me t!), i cili e kputi me dorn e tij perin nga dora e nj personi, pasi ajo ishte
nj situat ndryshe nga kjo.

Thnia: "se ajo ta shton dobsin", domethn se dmi q vjen prej saj sht m i
mundshm sesa dobia. Dmi i do lloj shirku sht m i madh se dobia, nse supozojm
se ai ka ndonj dobi.
N lidhje me thnien e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Hiq at, se ajo ta
shton dobsin!", - dijetart kan thn se kuptimi sht q, ndikim i saj do t ishte i
dmshm shpirtrisht dhe psikologjikisht, pasi bestytnia e dobson shpirtin dhe
moralin. Kshtu, varja e shpresave tek nj rreth apo fije peri sht shkak dobsie.

Thnia: "ajo ta shton dobsin" shpreh gjendjen e atyre q bjn shirk, pasi veprimi i
tyre i on ata nga dmi n dm, edhe nse mendon n to ka ndonj dobi.

Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Sikur t vdessh me t n dor nuk
ke pr t shptuar kurr., kjo pasi gjendja e personit q var shpresat tek gjra t tilla
sht e ndryshme. Ndodh q ato gjra ai i mban se ato ndikojn vetvetiu. Po ashtu mund
ti mbaj ato duke menduar se ato jan shkaktare. Duke qen se ai q mbante rreth n
dor ishte nj sahab, n mnyr t padiskutueshme arrijm n prfundimin se ai e
mbante at duke besuar se rrethi ishte thjesht nj shkak, dhe jo se ndikonte n mnyr t
pavarur.

95
Dobi tjetr qndron n thnien e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "nuk ke pr
t shptuar kurr. Ajo vlente si kshill pr sahabin dhe sht pr t tjert, duke
sqaruar edhe pasojn e asaj vepre.
Pasoja e shprehur n kt hadith (nuk ke pr t shptuar) mund t ket kuptime t
ndryshme, n varsi t gjendjes. Ka raste kur humbja sht e plot, duke nnkuptuar
privimin nga Xheneti dhe prjetsin n Zjarr. Kjo ndodh n rastin kur personi q mban
gjra t tilla beson se ato ndikojn n mnyr t pavaruar, pasi kshtu kemi t bjm me
shirk t madh.
Kuptimi i tjetr mund t jet humbja e nj grade t s mirs, dhe kjo ndodh kur personi
ka rn n shirk t vogl. Ky sht rasti kur ai mendon se ato gjra jan thjesht sebepe
pr arritjen e t mirs. Gabimi sht se ky person ka konsideruar si shkak ndikues dika
q nuk sht br e till nga Allahu, as n Sheriat dhe as n praktik.
Absolutja e dikaje dhe dika absolute jan dy terma q prdoren shpesh n shkrimet e
dijetarve dhe n librin e teuhidit n mnyr t veant. N kto shkrime mund t
konstatosh pr shembull thnien: teuhidi absolut dhe absolutja e teuhidit, Islami absolut
dhe absolutja e Islamit, imani absolut dhe absolutja e imanit, shirku absolut dhe absolutja
e shirkut, shptimi absolut dhe absolutja e shptimit, hyrja absolute dhe absolutja e
hyrjes, ndalimi absolut dhe absolutja e ndalimit; domethn privimi nga hyrja n Xhenet,
apo ndalimi i hyrjes n Zjarr dhe absolutja e ndalimit.
Me rndsi sht t dihet se, kur dika sht absolute, nnkupton q ajo sht e plot.
Kshtu, besimi absolut sht besimi i plot, Islami absolut sht Islami i plot, teuhidi
absolut sht teuhidi i plot, shptimi absolut sht shptimi i plot.
Sakaq, absolutja e dikaje sht grada m e ult e saj, apo edhe nj shkall e saj. Kshtu,
absolutja e besimit sht grada m e ult e tij. Themi pr shembull: kjo bie n
kundrshtim me besimin absolut, domethn q bie totalisht n kundrshtim me
besimin e plot. Ose themi: kjo bie n kundrshtim me absoluten e besimit, domethn
bie n kundrshtim me shkalln m t ult t besimit.
Nse sht e qart kjo ather themi: Humbja (e shprehur n hadith) mund t
nnkuptoj humbjen absolute, por ajo varet edhe nga gjendja e personit. Kshtu, nse

96
njeriu beson se prdorimi i atyre gjrave ndikon n mnyr t pavarur, ai sht prej
banorve t Zjarrit. Nse mendon se ato jan vetm shkaqe, ai edhe n kt rast sht
prej banorve t Zjarrit, por nuk do t qndroj aty prgjithmon, si ndodh me
monoteistt gjynahqar.

Autori thot: Ukbe Ibn Amir transmeton se Profeti paqja dhe bekimi i Allahut
qoft me t! ka thn: Kush vendos hajmali, Allahu mos ia plotsoft! Kush var
guask, Allahu mos i dhnt rehati!1

Shohim fjaln: "el teal-luk", q shnon rastin kur dikush mban nj send t lidhur n trup
dhe e ka zemrn t lidhur me t. Hajmalia ka nj kuptim tjetr, q do t shpjegohet n
vijim - n dasht Allahu. Hajmalia sht e prbr nga rruaza dhe gjra t tjera dhe
vendoset n kraharor t fmijve m shum, por mund ta mbajn edhe t rriturit, me
qllim largimin e msyshit apo t gjrave t pakndshme, t smirs, ndikimit t
shejtanve etj.

Thnia: "Allahu mos ia plotsoft" sht lutje pr at njeri q mban nga kto gjra,
q Allahu t mos ia realizoj dshirn. Fjala "el temime" (hajmalia) e merr kuptimin e saj
nga realizimi me sukses i dikaje. sht quajtur e till pasi personi q e mban nj t till
beson se me t do ti realizohet qllimi, ndaj dhe Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u
lut q Allahu i Madhrishm t mos ia prmbush qllimin.
Thnia: "dhe kush var guask Allahu mos i dhnt rehati!. - "El uedea" sht nj
lloj guaske, q njerzit e vendosin n gjoks, n shpatull etj., me qllimin e largimit a t
pengimit t msyshit e gjrave t tjera t padshirueshme.
Kuptimi i lutjes: "Allahu mos i dhnt rehati!, mund t jet mallkim ose domethn:
mos e lnt t qet dhe mos gjett prehje! Profeti (a.s.) sht lutur n kt mnyr pasi ai
njeri i ka br shirk Allahut t Madhrishm.

1 Shnon Ahmedi: 4/154; nr: 17404. Ebu Jeala: 3/295; nr: 1759. Ibn Hibani: 13/450; nr: 6086.
97
Autori thot: "N nj tjetr transmetim thuhet: "Kush var hajmajli ka rn n
shirk." Kjo, pasi mbajtja e hajmalive dhe lidhja e zemrs me to sht shirk i vogl, por
munnd t jet edhe i madh, n varsi t personit, sikurse do t flitet n mnyr t
detajuar n vijim, me leje t Allahut t Madhrishm.

Autori thot: Ibn ebi Hatim prcjell hadithin e Hudhejfes, se ai kishte par
njher nj person q mbante t lidhur n dor nj fije peri, pr tu shruar nga
ethet. Ai ia kputi menjher perin dhe lexoi ajetin kuranor: Shumica e tyre nuk
besojn n Allahun, pa i shoqruar Atij njkohsisht (idhuj t rrem) n
adhurim.1
Prkimi i ktij hadithi me kapitullin sht i qart. Sahabi Hudhejfe pa nj njeri q n dor
kishte vendosur nj fije peri, pr ethet, dha ai ia kputi, duke i thn se nj gj e till
sht shirk dhe duke ia provuar me ajetin e msiprm. "Min" sht parafjal shpjeguese,
domethn se ai e kishte lidhur perin pr t larguar apo parandaluar temperaturn.
Thnia: "Ai ia kputi". Kjo tregon se mbajtja e perit ishte e papranueshne, prandaj ia
kputi menjher.

"Dhe lexoi: Shumica e tyre nuk besojn n Allahun, pa i shoqruar Atij

njkohsisht (idhuj t rrem) n adhurim.2 Disa nga t part tan kan thn q
kuptimi i ajetit: Shumica e tyre nuk besojn n Allahun" sht: edhe pse ata e
pranojn se Allahu sht Krijuesi, Furnizuesi, Ai q jep jet dhe q sjell vdekjen, edhe
pse e njsojn n teuhidin rububije, prsri ata "...i shoqrojn Atij njkohsisht
(idhuj t rrem) n adhurim.. Nga kjo kuptojm se njsimi i Allahut n teuhidin
rububije nuk sht i mjaftueshm pr t shptuar, por duhet q atij patjetr t'i shtohet
edhe teuhidi i adhurimit.
Edhe pse ajeti bn fjal pr shirkun e madh, argumentimi prmes tij pr shirkun e vogl
sht i sakt. Kt na e tregon edhe autori, kur thot: Leximi i ajetit kuranor nga

1 JSUF: 106.
2 JSUF: 106.
98
Hudhejfja tregon se sahabt bazoheshin te ajetet ku prmendet shirku i madh
pr tiu referuar shirkut t vogl.

****
7

Kapitulli:
far sht prcjell n lidhje me rukjet dhe hajmalit

N nj hadith t sakt, Ebu Beshir el Ensariu1 prcjell se ai ishte duke udhtuar

me Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Gjat udhtimit, ai drgoi dik t
thrriste ndr njerz: Mos lini asnj gushore gjalme apo gushore t fardoshme
n qafat e deveve pa e prer!2

- Prcillet se Ibn Mes'udi ka thn: E dgjova t Drguarin e Allahut (Paqja e

Allahut qoft mbi t!) duke thn: "Me t vrtet, rukjet, hajmalit dhe tivele-t
(lloj magjie pr afrimin mes bashkshortve) jan shirk" (Ebu Daudi, Ahmedi)3.

- Prcillet nga Abdullah Ibn Ukejmi,4 i cili prcjel nga Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) se: "Kush mbshtetet n dika, lihet n dorn e saj."5

- Imam Ahmedi tregon se Ruvejfiu6 ka rrfyer q i Drguari i Allahut (Paqja e

Allahut qoft mbi t!) i ka thn: "O Ruvejfi, ti ndoshta do t jetosh gjat.

1 Ai sht Ebu Beshir el Ensari el Seadi. Thuhet se emri i tij sht Kajs Ibn Ubejd. Asnj sahab tjetr nuk mban emrin e tij.
Jetoi gjat dhe vdiq n vitin 63h. Shih: "Tehdhib el Kemal: 33/79 dhe: "El Isabe: 7/41.
2 Shnon Buhariu: 3005, Muslimi: 2115.
3 Shnon Imam Ahmedi: 1/381, nr; 3615. Ibn Hibani: 13/456, nr: 6090. Ibn Maxheh: 3530.
4 Ai sht Abdullah Ibn Ukejm el Xhuhenij ebu Muabbed el Kufij. U b musliman n kohn e Profetit (Paqja e Allahut

qoft mbi t!). Thuhet edhe se ishte sahab i tij. sht falur pas Ebu Bekrit (Allahu qoft i knaqur me t!). Vdiq n vitin 88h.
Shih: "Sejr Ealam el Nubela": 3/510 dhe "Tehdhib el Kemal: 15/317.
5 Shnon Imam Ahmedi: 4/310, nr; 18781, Tirmidhiu: 2082, El Hakim: 4/2016 dhe El Taberanij fij "El Kebir" 22/385, nr.

960.
6 Ai sht: Ruuejfi Ibn Thabit el Ensari el Medeni, sahab i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Udhtoi n Egjipt, mori

pjes lirimet e vendeve afrikane, u b mkmbs i Barkas [n pjesn lindore t Libis s sotme (Shnim i prkthyesit)].
Aty edhe vdiq n vitin 56h. Shih: "Sejr Ealam el Nubela", 3/510; "El Bidaje ue El Nuhaje", 8/61.
99
Lajmroji njerzit se, kush lidh mjekrn ose vendos varse (pr t'u mbrojtur nga
syri) ose pastrohet me bajgat e bagtive ose me kocka, se Muhamedi sht i
distancuar prej tij."1

- Nga Sejid Ibn Xhubejri prcillet se ka thn: "Kush ia heq hajmalin nj njeriu
sht sikur ka liruar nj skllav".2 [Uekiu]3.
Uekiu, gjithashtu prcjell se Ibrahimi4 ka thn se, ata (shokt e Ibn Mes'udit5) i
i urrenin t gjitha hajmalit, me pjes prej Kuranit ose jo.6

Dobit e tems

Shpjegimi i "Rukjes" dhe "Temaim"

Shpjegimi i "Tivale"
T tria t msiprmet, pa prjashtim, jan shirk.
"Rukja" me fjalt e t vrtets nuk sht pjes e shirkut.
Nse hajmalit jan t prbra me ajete kuranore, dijetart e diskutojn
nse jan apo jo shirk.
Lidhja e varseve n kafsh, me qllimin e ruajtjes nga msyshi sht
form e shirkut.
Qortimi i rnd ndaj atij q u lidh t tilla gjra kafshve.
Vlera e largimit t hajmalive.
Fjalt e Ibrahimit nu bien n kundrshtim me sa u tha deri m tani, pasi ai
kishte parasysh shokt e Ibn Mes'udit.

1 Shnon Imam Ahmedi: 4/108, nr; 16995, Ebu Dadi: 36, Nesaiu: 5067.
2 "Musannaf" i Ebu Shejbes: 5/36, nr.: 23473.
3 Ai sht Ueki Ibn el Xherrah Ebu Sufjan el Ruasij. Prijs n dituri, hafiz, i njohur pr agjrim dhe namaz. Lindi n vitin

129h. Jahja Ibn Meni ka thn: Nuk kam takuar kurr me t ditur se Uekiu n kohn e tij. Vdiq n vitin 197. Shih:
"Tabekat el Hanabele" i Ibn Ebu Jeala: 1/391 dhe: "Tehdhib el Kemal": 30/462.
4 Ai sht Ibrahim Ibn Jezid Ebu Imran el Neh'ij el Kufij; jurist. Ishte njeri i devotshm, i mir dhe prijs n dituri. Msoi

nga Ibn Mes'udi (Allahu qoft i knaqur me t!) . Vdiq n vitin 96h. shih: "El Kesh-shaf": 1/227 dhe: "El Thikat" i Ibn
Hibanit: 4/8.
5 Shnim i prkthyesit.
6 "Musannaf" i Ebu Shejbes: 5/36, nr.: 23467 dhe Ebu Ubejdi n: "Fedail el Kur'an": 2/272.

100
 ****
N temn e mparshme, autori shkruante: Vepra shirku, varja e rrethit dhe lidhja e
perit. Ndrsa ktu thot: far sht prcjell rreth rukjeve dhe hajmalive. Pra,
nuk thot: Kapitulli i shirkut: "Varja e rrethit dhe lidhja e perit". Prse nuk e tha nj gj
t till? Sepse nuk jan t gjitha rukjet e ndaluara, d.m.th. ka rukje q jan t lejuara dhe
ka q jan t ndaluara dhe shirk. Po ashtu, ka hajmali rreth t cilave t gjith dijetart jan
n ujdi q jan shirk, por ka edhe nga ato q ka mendime t ndryshme dijetarsh a jan
shirk a jo. Prandaj autori ktu thot far sht prcjell rreth rukjeve dhe
hajmalive. Kjo tregon nj stil t lart t autorit.
"El Ruka" sht shumsi i "rukje". Rukja sht dika e njohur nga arabt, q e prdornin
at. Ajo sht e prbr nga lutje dhe fjal q thuhen e lexohen, pastaj fryhen n t. Disa
nga rukjet ndikojn tek gjymtyrt e njeriut, t tjera n shpirtin e tij. Disa rukje jan t
lejuara fetarisht dhe disa t ndaluara dhe shirk.
sht vrtetuar se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka br rukje vetes1 dhe t
tjerve2. Gjithashtu, sht vrtetuar q Xhibrili3 i ka br rukje Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!). Edhe Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) i ka br rukje Profetit (Paqja
e Allahut qoft mbi t!).4 Pr kt arsye, autori sqaron se cili sht gjykimi islam pr
rukjet, pra, kur jan t lejuara dhe kur jan t ndaluara. Sheriati e ka lejuar pr lehtsim
at lloj rukje q nuk prbn shirk. Pra, nse rukja nuk prbn shirk, ather ajo sht e
lejuar.
Disa sahab e pyetn Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) rreth gjykimit t rukjes dhe
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u tha:Mi sillni ti shoh rukjet!. Pastaj tha:
Nuk ka asgj t keqe t bsh rukje q nuk prmbajn shirk.5
Dijetart kan thn q rukja sht e lejuar nse plotsohen tri kushte:

1 Shnon Buhariu: 4439; Muslimi: 51/2192. Transmetimi prej Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht i Aishes (Allahu
qoft i knaqur me t!) , e cila thot se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur ankohej nga dika, kndonte suret
"mbrojtse" dhe i frynte vendit ku ndjente dhimbje.
2 N nj form tjetr transmetimi t t njjtit hadith thuhet se: Kur Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i smurej nj

pjestar i familjes, i frynte vendit t smur, pasi kishte knduar "suret mbrojtse".
3 Sikurse shnon Muslimi: 2186.
4 Sikurse shnon Buhariu: 5735, dhe Muslimi: 2192.
5 Shnon Muslimi: 2200. Sahabi q e sjell hadithin sht Auf Ibn Malik el Eshxheij (Allahu qoft i knaqur me t!) .

101
I pari: Rukja t bhet me Kuran, apo me emrave t Allahut a Cilsive t Tij- Madhruar
qoft!
I dyti: Rukja t bhet n gjuhn arabe dhe me gjuh t qart e t kuptueshme.
I treti: Ai t cilit i bhet rukja t mos besoj se rukja ndikon vetvetiu, por me caktimin e
Allahut t Madhrishm.
Kurse disa dijetar n kushtin e par vendosin edhe q forma e rukjes t jet verifikuar
q e ka br Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Nisur nga kjo, kushti i par sht: q
lutja t bhet me Kuran, me Sunet (lutje dhe dhikr q ka br Profeti -Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ose me emrat dhe cilsit e Allahut.
Kshtu, rukja sht e lejuar vetm nse plotson kto tri kushte. Megjithat, dijetart nuk
jan t nj mendimi nse rukja sht e lejueshme kur nuk plotsohet kushti i par dhe i
dyt. Sa i prket kushtit t tret, t gjith dijetart jan n unanim q duhet t
prmbushet. Ndrsa dy kushtet e para, q: rukja t bhet me emrat dhe cilsit e Allahut,
me Kuran dhe Sunet dhe q duhet t jet n gjuh t kuptueshme arabe, ka
mosdakordsi mes dijetarve, sikurse u theksua m lart.
Disa thon q rukja mund t bhet edhe me fjal t tjera t kuptueshme, apo n gjuh
tjetr t kuptueshme. Pra, - sipas tyre, - nuk sht kusht q t jet vetm n gjuhn arabe
dhe nuk sht kusht, gjithashtu, q t jet me Kuran dhe Sunet. Sidoqoft, kto jan disa
shtje q krkojn studim t mtejshm. Sa i prket a ndikon rukja me dika tjetr ve
Kuranit dhe Sunetit, do t flasim insh-Allah n nj vend tjetr.
E rndsishme ktu sht q rukja e lejuar me mendim unanim dijetarsh sht ajo q i
prmbush t trikushtet e prmendura m lart.
Rukjet e ndaluara dhe rukjet shirk jan ato n t cilat ka krkim ndihme apo krkim
mbrojtjeje nga dikush tjetr prve Allahut, apo rukjet n t cilat prmenden emra t
shejtanve, apo ato kur personi q i bhet rukja beson se ajo ndikon vetvetiu e jo me
caktimin e Allahut t Madhruar. Pr kt lloj, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Rukjet, hajmalit dhe tiale-ja jan shirk.
Si prfundim, ka rukje q jan t lejuara dhe ka q jan t ndaluara dhe me prmbajtje
shirku.

102
Kurse pr temaim (hajmalit)tham se ato jan t llojeve t ndryshme. Ato jan gjra q
lidhen dhe varen n trupin e njeriut, me qllimin e arritjes s ndonj mirsie apo largimin
e ndonj t keqeje, duke menduar se ato jan shkaqe ndikuese, por e vrteta sht se
Allahu i Madhrishm nuk i ka br t tilla as me fe (Kuran dhe Sunet) dhe as me
caktimin e Tij, pra, nuk e ka caktuar q n praktik kto hajmali t ken efekt n
pengimin a largimin e nj t keqeje apo pr arritjen e ndonj t mire.
Hajmalia sht dika q bhet me lkur, me letr etj., ku shkruhen lutje ose dhikr, e
pastaj vendoset at n gjoks, n krah etj. Nganjher, hajmalit mund t jen rruaza,
gjalm e kshtu me radh. T gjitha kto futen n hadithin e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) pr hajmalit. Edhe ato sende q vendosen n dyert e shtpis, n vetura,
n dyqane atj., quhen hajmali.
Si prfundim, hajmali quhen t gjitha ato gjra, prmes t cilave njeriu krkon ti
realizohet nj shtje ose ti largohet nj e keqe por nuk jan t lejuara nga Sheriati dhe
Allahu nuk i ka br shkaqe as n caktimin e Tij (edhe n praktik ato nuk jan t tilla).
N kt mnyr, hajmalia nuk ka nj form t veant, por ka shum lloje t saj. Pr
shembull, n kohn ton, ne e shohim se njerzit prdorin lloje t ndryshme hajmalish,
t cilat i vendosin n trup, n gjoks, n qaf, n dor e kshtu me radh. Disa prej tyre
jan nga nj lkur e caktuar dhe vendosen n qaf, n krah ose n bark, me qllimin e
largimit t smundjeve t brendshme, si diarreja, vjellja, etj.
Disa hajmali jan prej kafshsh, si kok ariu apo lepuri, e disa jan lloje t tjera, si patkoi
dhe tespiht, q varen prpara pasqyrs. Disa prdorin si hajmali zinxhir, t cilve nj sy
t vogl, zakonisht me ngjyr t kaltr. T tjer varin n hyrje t shtpis nj kok ujku
ose kaprolli. Disa vendosin te dera, n vendin ku trokitet, nj patkua kali ose mushke.
T gjitha kto i vendosin duke besuar se ato t mbrojn nga msyshi apo t sjellin
mbarsi. Pra, t gjitha kto gjra jan forma hajmalish, t shpikura nga njerzit n koh t
ndryshme.
Ka njerz q thon se i vendosin pr zbukurimin e shtpis, t veturs e t trupit, pa
besuar se ato u sjellin mbarsi apo u largojn t kqijat. Kshtu thon disa njerz, edhe
pse jan t pakt. Ne u themi t tillve q, nse i mbani ato sepse besoni q ato jan

103
shkak pr mbarsi ose pr t larguar t kqijat, ather keni br shirk t vogl. Por edhe
nse i vendosni ato vetm pr zbukurim, ather prsri sht e ndaluar (haram), pr
arsye t prngjasimit me ata q kan rn n shirk t vogl. Kshtu shtja e tyre sht
brenda rrethit t haramit n t gjitha rastet. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Ai i cili i prngjason nj populli, ai sht prej tyre.1
Pastaj autori sjell nj hadith, si argument pr kt tem:
N nj hadith t sakt, Ebu Beshir el Ensari tregon se ai ishte duke udhtuar me
Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Gjat udhtimit ai drgoi dik t thrriste
ndr njerz: Mos lini asnj gushore gjalme apo gushore t fardoshme n qafat
e deveve pa e prer!"

far tregon hadithi: Hadithi tregon se varset prej gjalmi t varura te kafsht duhet t
hiqen. Arabt n t kaluarn besonin se ato i mbronin devet nga msyshi. Kishte raste
q n varse vendosnin edhe rruaza, flok etj. Ky sht nj lloj hajmalie.
Prkimi i hadithit me kapitullin sht i qart. Thnia: "Mos lini asnj gushore gjalme
apo gushore t fardoshme n qafat e deveve pa e prer!", sht e qart q ndalon
hajmalit. Ky hajmali duhet q t hiqet, sepse lidhet me besimin se ajo largon t keqen
dhe sjell t mirn, e ky lloj besimi sht shirk.

Thnia: Prcillet se Ibn Mes'udi ka thn: "E dgjova t Drguarin e Allahut (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) duke thn: Vrtet, rukjet, hajmalit dhe tivele-t jan
shirk".
Hadithi prmban edhe pjeszn "Inne"(Vrtet), e cila n gjuhn arabe prdoret pr t
vn theksin mbi dika. N nj fjali kallzore, pjesa q vjen pas saj sht e theksuar.
- "el ruka" - Fakti q kjo fjal paraprihet nga nyja shquese "el" tregon q sht
gjithprfshirse. N kt mnyr, ky hadith regon se t gjitha llojet e rukjeve jan shirk,
t gjitha llojet e hajmalive jan shirk, t gjitha llojet e tivele-s jan shirk. Nga t gjitha kto
gjra, hadithet kan prjashtuar ca rukje, si pr shembull hadithi: "Nuk ka t keqe te

1 Shnon Imam Ahmedi n Musned: 2/50, nr; 5114, Ebu Dadi: 3031, Ibn ebu Shejbeh: 4/212, nr. 19401. Sahabi q
tranmeton hahdithin sht Ibn Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) .
104
rukjet, prderisa nuk prmbajn shirk". Gjithashtu, Profeti vet u ka br rukje t
tjerve, madje vet atij i sht br rukje.
Kshtu, argumentet tregojn se nga forma prgjithsuese e hadithit ka disa raste t
prjashtuara. Jo t gjitha llojet e rukjeve jan shirk. Vetm disa lloje t tyre jan shirk.

Ndrkoh, hadithi vjen edhe n nj form tjetr, ku thuhet: "Nuk ka t keqe n brjen
e rukjes, nse nuk sht shirk." Ose: "Nuk ka t keqe n brjen e rukjes, nse ajo
nuk prmban shirk".
Sakaq, n lidhje me hajmalit nuk ka ardhur ndonj argument q t prjashtoj ndonj
form t caktuar t tyre. Nisur nga kjo, themi se t gjitha llojet e hajmalive jan shirk.
Nse Ligjvnsi nuk bn prjashtime, ather n fuqi mbetet rregulli i prgjthshm.
Prjashtimi sht e drejt e Ligjvnsit dhe ktu ai nuk ka prjashtuar ndonj form t
caktuar, kshtu q rregulli baz mbetet n fuqi.

- tivele Et-tivele, si e ka shpjeguar edhe Shejhu, sht dika q prgatitej nga arabt me
besimin se ajo do t afronte bashkshortt me njri-tjetrin. Ajo sht nj lloj magjie. Te
njerzit njihet me emrin "es sarf" ose "el atf". Ajo sht nj lloj magjie q bhet pr t
sjell a larguar dika, sipas besimit t tyre. N realitet, ajo sht nj lloj nga llojet e
hajmalive, pasi ajo prpunohet nga magjistari, i cili i kndon rukjen me prmbajtje shirku,
duke br q gruaja t doj bashkshortin e saj apo bashkshorti gruan e tij. Sikurse
tham, kjo sht nj lloj magjie, dhe magjit jan shirk dhe kufr ndaj Allahut t
Madhruar. E hadithi sht gjithprfshirs, pra, t gjitha llojet e tivele-s jan shirk.

- Prcillet nga Abdullah Ibn Ukejmi, q tregon nga Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) se: "Kush var dika, lihet n dorn e saj.";

- "shej'en" (dika) sht n formn e pashquar kushtore, q nnkupton gjithka, pa

prjashtim. dokush q var dika pr fat, do t lihet n dorn e saj.

105
Ktu, kush krkon t prjashtoj ndonj send t caktuar, duhet t sjell argument fetar.
Argumenti yn sht i prgjithshm dhe tregon se kush var dika, fardo qoft,
braktiset n dorn e saj.
Nse njeriu lshohet n dorn e dikujt tjetr prve Allahut, ather at do ta rrethoj
humbja nga t gjitha ant. Krenaria, shptimi, suksesi, qllimi i mir, vepra e mir e
njeriut varet vetm nga lidhja e mir me Allahun. Shpresn pr t ardhmen dhe largimin
e t keqes, besimtari e lidh vetm me Allahun. Zemra e tij gjen prehje vetm tek Allahu,
ajo sht e lumtur vetm me Allahun, shtjet ia l n dor Allahut, Atij i mbshtetet.
Kush vepron n kt form, i mbshtetet Allahut dhe i largon krijesat nga zemra, sikur
qiejt dhe toka t'i ngrinin kurthe, Allahu do t'i jap rrugdalje, pasi ai sht mbshtetur te
Madhshtori i Lartsuar, - iu shenjtrofshin emrat e Tij!
Profeti ka thn: "Kush var dika (pr fat), lihet n dorn e saj." Nse njeriu var nj
hajmali, lihet n dorn e saj. Ather, mendon pr dik q lihet n dorn e nj rrecke, e
nj rruaze, e nj patkoi a koke kafshe? Ska dyshim se humbja e tij sht m e madhja.
Aspekti argumetues n hadithin: "Kush var dika...":
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) prmend prfundimin e varjes s dikaje, q sht
se: kush vepron nj gj t till, lihet n dorn e saj. E nse ai lihet n dorn e saj, do t
thot se e ka humbjen t sigurt.
Shejhu nuk prmend se far gjykimi kan veprat e prmendura n kapitull, kshtu q
gjykimin e tyre e msojm nprmjet ktyre haditheve.
Thnia: Hajmalit jan sende q u varen fmijve pr ti mbrojtur nga syri.
"Shej'un" (dika, send) - sht fjal prgjithsuese. Ajo prfshin gjithka q varet, pa
veuar ndonj form a send t caktuar. Disa dijetar kan veuar ato q jan t bra me
rruaza, t tjer ato q jan t bra prej lkure e t ngjashme, por kto nuk jan t sakta.
Hajmali sht emr q prmbledh gjithka q varet me qllimin e mbrojtjes nga
msyshi, pengimin e s keqes, apo arritjen e nj t mire.
Pastaj thot: Por nse ajo gj e varur sht nga Kurani, ather nj pjes e t
parve e kan lejuar.

106
Domethn: Nse sendi i varur sht prej Kuranit, si sht pr shembull mbajtja e
Kuranit n shtpi me qllim t mbrojtjes nga syri, ose mbajtja e nj pjese t tij, si suren
Ihlas apo ajetin Kursij. Kjo gj, n aspektin e varjes, quhet hajmali, por a sht e lejuar,
apo jo?
Shejhu -Allahu e mshiroft! - thot se, pr hajmalit e prbra me pjes Kurani, t part tan
kan mendime t ndryshme. Nj pjes e tyre e kan lejuar.
Me fjaln nj pjes t tyre nnkuptojm dijetart e mdhenj n mesin e sahabve. Kt
mendim kan edhe disa dijetar t mdhenj t mvonshm. Prej tyre sht Ibn Mes'udi
dhe shokt e tij, ndr t cilt Ibrahim el Nahi, Alkame1, Abideh2, Rabia Ibn Huthejm3,
El Esuedi etj.4
Si prfundim, t part tan kan pasur mospajtime n lidhje me kt shtje, dhe dihet
rregulli q thot se: Nse t part tan kan pasur mospajtime n lidhje me nj shtje,
ather detyrimisht duhet q t'i referohemi argumentit fetar. Sakaq, argumentet fetare
tregojn se t gjitha llojet e hajmalive jan t ndaluara, sikurse sht hadithi i Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Kush var dika lihet n dorn e saj" apo: "Rukjet,
hajmalit dhe tivele-ja jan shirk." Kshtu kur var Kuranin a nj pjes t tij sht
brenda ndalimit. Por nse ajo q varet sht tekst Kurani a nj pjes e tij, ajo nuk
konsiderohet shirk, pasi Kurani sht atribut i Allahut t Lartsuar. Kshtu, personi nuk i
ka shoqruar Allahut ndonj nga krijesat e Tij. Shirk do t thot q ti shoqrosh Allahut
t Lartsuar nj krijes, ndrsa Kurani nuk sht i krijuar. Ai sht fjal e Allahut t
Madhrishm: prej Atij erdhi dhe tek Ai do t kthehet.
Pra, nse prjashtojm hajmalin e prbr nga Kurani nga t qenit shirk, nisur nga fjala
e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Vrtet, rukjet, hajmalit dhe tivele-ja jan

1 Alkame Ibn Kajs Ibn Abdullah ebu Shebl el Neh'ij. Ai prej shokve t mdhenj t Ibn Mes'udit dhe dijetar i tyre. Ngjante
shum me Ibn Mesudin. Transmetoi hadithe nga nj grup sahabsh. Vdiq n luft n vitin 62h. Shih: "El Bidaje ue El
Nihaje": 8/217 dhe "Mearifetu el Kurai el Kibar": 1/51.
2 Abideh el Selmanij, njri prej imamve t mdhenj. Pranoi Islamin sa ishte gjall Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Transmetoi hadithe nga nj grup sahabsh. Ishte i barabart me Shurejhin n dituri dhe n aktivitetitin e gjykimit. Vdiq n
vitin 72. Shih: "El Keshaf": 1/694 dhe "Tehdhib el Tehdhib": 7/78.
3 Rabia Ibn Hujthejm ebu Jezid el Theurij. Imami shembull, shoku i Ibn Mesudit. Ibn mein thot: Pr t nn pyetet. Ibn

Mesudi i tha nj dit: "Po t t shihte Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) do t t donte". Shih: "Tehdhib el Kemal: 9/70,
"Tedhkiratu el Hufadh": 1/57.
4 El Esued Ibn Jezid Ibn Kajs ebu Amru el Nehij. Imami shembull, daja i Ibrahim el Nahiut. Jetoi n kohn e xhahilijetit dhe

t Islamit. Ai sht nga shokt e mdhenj t Ibn Mesdut. Merret pr shembull n adhurim. Ai vdiq n vitin 75h. Shih: "Sejr
Ealam el Nubela": 4/53 dhe "Tehdhib el Kemal: 3/233.
107
shirk", nj gj t till e bjm pr faktin se Kurani sht fjal e Allahut dhe nuk sht i
krijuar. Por, a sht e ndaluar q t varet apo nuk sht e ndaluar?
Prgjigje: Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): "Kush var dika lihet n
dorn e saj" dhe ndalimi i t gjitha llojeve t hajmalive sht argument se prjashtimi i
hajmalive me Kuran krkon nj argument. Kjo, pasi lnia n fuqi e argumentit baz
nnkupton lnien n fuqi t vullnetit t Ligjvnsit t shprehur me fjal. Veimi i nj
rregulli duhet patjetr q t shoqrohet me argument t qart. Ndaj dhe argumenti fetar
flet pr ata q nuk e lejojn nj gj t till, si sht Ibn Mesudi dhe shokt e tjer t
Profetit (Allahu qoft i knaqur me ata!). Ky sht edhe mendimi i pjess m t madhe t
dijetarve, sht njri nga mendimet q vjen prej imam Ahmedit dhe sht ai i
przgjedhuri nga nxnsit e tij. Ky sht edhe mendimi prfundimtar i shkolls tek t
mvonshmit.
Mbetet t themi se, lejimi i hajmalive me prmbajtje Kurani sjell disa gjra negative si:
* S pari, shpie n dyshime. Sheh dik q mban hajmali dhe nuk je i qart a sht ajo me
prmbajtje Kurani apo jo? Nse kjo mundsi ekziston, ather veprimi pr t reaguar
ndaj dikaje q prmban shirk do t ishte i dobt, sepse sht dyshimi q hajmalia t jet
me prmbajtje Kurani. Nse do ta lejonim, nuk do t kishte reagim ndaj hajmalive me
shirk, pasi n shumicn e rasteve hajmalit nuk jan t dukshme, sepse jan t
mbshtjella me lkur ose rrob. Nse do ta pyessh personin q mban nj hajmali se a
sht e prbr ajo me Kuran apo sht me shirk, dihet se ai q bn nj veprim t
papranueshm do t prgjigjet se sht me Kuran, n mnyr q t shptoj veten.
Kshtu, prej dmeve t mdha, n rast se ne do t lejonim mbajtjen e hajmalive t
prbra me Kuran, do t ishte heqja dor nga kundrshtimi i hajmalive me prmbajtje
shirku. Duke ndaluar t gjitha llojet, i kemi mbyllur dern hajmalive me prmbajtje
shirku. eEdhe sikur t mos kishte arsye tjetr, vetm kjo do t mjaftonte.
* Pjesa e paditur e njerzve, po t mbajn nj hajmali me Kuran, zemrat e tyre lidhen
pas saj, kshtu pr ata, hajmalia nuk do t ishte thjesht nj sebep, por ata do t besonin
se ndikon n mnyr t pavarur, q ndalon t keqen dhe sjell t mirn. Nuk ka dyshim se
kjo do t nnkuptonte hapjen e dyerve pr bestytnit e dmshme, n vend q t bhej e

108
kundrta. Ndrkaq, sht e ditur se metodologjia e Sheriatit sht mbyllja e ders pr
pasojat negative.
* Prej gjrave negative t pashmangshme, gjithashtu, sht se hajmalit me prmbajtje
kuranore do t nnmoheshin, pasi njerzit mund t flen mbi to, mund t futen n
vende t papastra, ose mund t gjenden n situata t paprshtatshme, duke patur
Kuranin me vete. Kjo gj duhet t shmanget.
Si prfundim, si me argument fetar, por edhe me logjik, rezulton se: hajmalit e t gjitha
llojeve nuk jan t lejueshme. Nse ato jan me prmbajjtje kuranore, themi se mbajtja e
tyre sht haram, sipas mendimit m t sakt, prandaj duhet q t kemi nj reagim t
caktuar ndaj atyre q e mbajn at. Nga ana tjetr, nse jan jo me prmbajtje Kurani,
themi q atojan shirk ndaj Allahut t Lartsuar, pasi Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: "Vrtet, rukjet, hajmalit dhe tivele-la jan shirk." Prjashtimi nga ky
rregull i prgjithshm duhet t bhet me argument t veant fetar.

N fund t ktij kapitulli mbetet t shtjellojm hadithin e sjell nga imam Ahmedi. -
Imam Ahmedi tregon se Ruvejfiu1 ka rrfyer q i Drguari i Allahut (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) i ka thn: "O Ruvejfi, ti ndoshta do t jetosh gjat.
Lajmroji njerzit se, kush lidh mjekrn ose vendos varse (pr t'u mbrojtur nga
syri) ose pastrohet me bajgat e bagtive ose me kocka, se Muhamedi sht i
distancuar prej tij."2
Hadithi sht prmendur edhe n kapitullin: "Transmetimet n lidhje me rukjet dhe
hajmalit". Aty prmendet varja e hajmalive n qaf dhe se Muhamedi (paqja e Allahut
qoft mbi t!) distancohej nga ata q e bnin nj gj t till. Po ashtu, n fillim t
kapitullit sht prmendur hadithi i sakt nga Ebu Beshir el Ensari, se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), gjat nj udhtimi, drgoi dik t thrriste ndr njerz: Mos lini

1 Ai sht: Ruuejfi Ibn Thabit el Ensari el Medeni, sahab i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Udhtoi n Egjipt, mori
pjes lirimet e vendeve afrikane, u b mkmbs i Barkas [n pjesn lindore t Libis s sotme (Shnim i prkthyesit)].
Aty edhe vdiq n vitin 56h. Shih: "Sejr Ealam el Nubela", 3/510; "El Bidaje ue El Nuhaje", 8/61.
2 Shnon Imam Ahmedi: 4/108, nr; 16995, Ebu Dadi: 36, Nesaiu: 5067.

109
asnj gushore gjalme apo gushore t fardoshme n qafat e deveve pa e prer!1
Edhe hadithi tjetr sht i ngjashm me kt.
Thnia e autorit: N kt hadith thuhet: "ose vendos "veter" (gjalm)" Nga gjrat
e varura ktu veohen ato q jan "veter". Kjo e ka nj kuptim, q do t thot se ndalimi
nuk prfshin t gjitha llojet e varseve, por bn fjal pr ato varse q vendosen me
qllimin e largimit t msyshit. Ai prmend vetm gjalmin, pasi njerzit e kohs
paraislame e lidhnin at bashk me lecka, flok, a kocka, me qllim q t largonin
msyshin nga devet. Ndrsa po t varsh thjesht dika, po qllim, tradita profetike
tregon se sht e lejuar.
Kshtu mund t themi: Varset q u vendosen kafshve apo q vendosen n vende t
tjera nse me to lidhet ndonj lloj besimi, apo jan tradite besimore e nj populli t
caktuar jan t ndaluara. Ndaj edhe q n fillim hadithi bn dallimin duke thn: "Mos
lini asnj gushore gjalme(veter) apo gushore t fardoshme n qafat e deveve
pa prer." Parafjala "min" sht n rolin e sqarueses. Po ashtu n kt hadith tha: "Ose
vendos veter". Kuptimi sht i qart, se veteri dhe hajmalia kan gjykim t njjt.
Thnia: "Se Muhamedi sht i distancuar prej tij". Kto jan nga ato lloj shprehjesh
q tregojn se kush bn nj vepr t till ka br nj nga gjynahet e mdha. Pasi pr t
treguar se nj veprim i caktuar sht prej gjynaheve t mdha prdoret shprehja: "Allahu
dhe drguari i Tij distancohen nga filan njeri", apo se Profeti sht i distancuar prej
tij. Kjo tregon sa i llahtarshm sht nj gjynah. Shirku i vogl sht prej gjynaheve t
mdha, sikurse edhe shirku i madh. Nj gjynah i madh sht i till kur personi nuk e
mendon t lejuar nj vepr t caktuar, si sht imoraliteti, vjedhja, pirja e alkoolit, pr
nga lloji i ndalesave ato jan gjynahe t mdha, n grad m t ult se shirku i vogl, e aq
m shum nga shirku i madh. Prandaj themi: Lloji i shirkut t vogl; si varja e hajmalive,
etj. sht gjynah m i madh se lloji i veprave q konsoderohen gjynahe t mdha, n rast
se personi nuk mendon se veprimi i nj gjynahu t madh; imoraliteti, vjedhja, pirja e
alkoolit e t ngjashme sht i lejuar.

1 Transmeton Buhariu: 3005, Muslimi: 2115.

110
Thnia e autorit: Transmetohet se Seid Ibn Xhubejri ka thn: "Kush ia heq
hajmalin nj personi sht si t liroi nj rob." Ky transmetim na tregon pr vlern e
heqjes s hajmalive, kjo pasi mbajtja e tyre sht shirk ndaj Allahut t Lartsuar, sakaq
shirku i vogl shpie n Zjarr, ai q bn shirk t vogl sht i paralajmruar me Zjarr.
Allahu i Madhrishm thot: "Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo
dika tjetr ve Atij"1 Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: "Kush vdes dhe
lut dik tjetr si t barabart me Allahun do t hyj n Zjarr"2 Ngjashm me kt ai
thot: "Kush vdes duke i br shirk Allahut do t hyj n Zjarr"3 Kshtu kush ia
heq hajmalin dikujt sht sikur ta ket liruar at q ia hoqi hajmalin nga Zjarri ngaq
ka br nj vepr t ngjashme me at q liron nj rob nga robria. N momentin q ia
heq hajmalin do t marr shprblimin t njjt me veprn. Sikurse ai e shptoi nj
musliman nga Zjarri do t shprblehet barabart me at q liron nj rob. Kjo thnie e
Seid Ibn Xhubejrit nnkupton se dika t till ai e ka dgjuar nga ndonjri prej shokve
t Profetit(paqja e Allahut qoft mbi t!) sepse kjo nuk mund t thuhet me mndje. E
nse sht kshtu ky hadith konsiderohet "mursel". Prsa koh n hadith tregohet vlera
q ka heqja e nj varseje nga qafa e dikujt hadithi sht i llojit "mursel" q u prmend.
Mursel do t thot se hadithi bn pjes n llojet "merfu". Seid Ibn Xhubejri sht tabin
(brezi q pason brezin e shokve t Profetit). Ai ishte prej shokve t Ibn Abbasit.
N lidhje me argumentimin me nj hadith "mursel" dijetart kan mendime t ndryshme.
Imam Ahmedi, Maliku dhe Ebu Hanifja e konsiderojn argument. Ndrsa t tjer
argumentojn me t n rast se domethnia e hadithit sht e njohur, si sht n rastin
ton.
Ndrkaq, disa t tjer mendojn se thnia e nj tabini n gjra q nuk mund t prftohen
duke hulumtuar dhe nuk mund t arrihen me mendje konsiderohet si thnie e nj shoku
t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), pra q nj thnie t till tabiini e ka dgjuar nga
nj shok i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!). N kt rast ajo konsoderohet si
hulumtim i nj shoku t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!). Por ky mendim nuk

1 EN-NIS: 48.
2 Buhariu: 4497 (fjalt e hadithit jan t tij), Muslimi: 92, hadithi i Ibn Mesudit (Allahu qoft i knaqur me t!).
3 Buhariu: 1238, Muslimi: 92, hadithi i Ibn Mesudit (Allahu qoft i knaqur me t!).

111
sht i qndrueshm. Kjo pasi nse themi q nj thnie t till tabiini e ka dgjuar nga nj
shok i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) mund t themi gjithashtu se ai nj thnie t
till nuk mund ta thot nga mendja e tij, patjetr q ai e ka dgjuar nga vet Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) sepse n thnie t tilla mendja nuk ka rol. Mendimi i par
sht m i prhapuri, se kjo form sht nga lloji i hadithit "mursel".
Thnia e autorit: "Uekiu, gjithashtu, prcjell se Ibrahimi...". sht fjala pr
Ibrahim el Nahi, nxns i Ibn Mesudit. Ai ishte m i dituri i qytetit t Kufes, pas Ibn
Mesudit.

- "Ibrahimi ka thn: "Shokt e Ibn Mesudit i urrenin t gjitha hajmalit, me

pjes Kurani ose jo".
Ndr shok t Ibn Mesudit ishin El Esued, Alkameh, Rabi Ibn Hajthem, Abidete el
Selmani, etj.

****

Kapitulli: Krkimi mirsi nga pema, guri e t ngjashme.

Allahu i Madhrishm thot: "A e keni par Latn dhe Uzzn? Po Menatn, t
tretn, t fundit? Vall, pr ju jan djemt, ndrsa pr At vajzat?! Kjo ndarje
sht e padrejt. Kta jan vetm emra q ua keni ngjitur (idhujve) ju dhe t part
tuaj, kurse Allahu nuk ju ka drguar pr ata asnj prov. Ata ndjekin vetm

112
hamendjet dhe at q ua ka qejfi, ndonse u ka ardhur prej Zotit t tyre udhzimi
(pr rrugn e drejt)."1

Ebu Uakid el-Lejthi (Allahu qoft i knaqur me t!)2 prcjell se: "U nism pr n
Hunejn me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe ne sapo kishim braktisur
kufrin. Mushrikt kishin nj pem, tek e cila qndronin dhe i varnin armt, t
ciln e quanin "Dhatu Enuat". Ne kaluam pran nj peme t till dhe i tham:
O i Drguari i Allahut, na cakto edhe ne nj Dhatu Enuat, si kan ata! Ai tha:
"Allahu Ekber! Pr At, n Dorn e t Cilit sht shpirti im, kto jan rrugt!
Keni thn ashtu sikurse i than Benu Israilt Izraelitt Musait (paqja e Allahut
qoft mbi t!): "Bna edhe neve nj zot, ashtu si kan ata! Musai tha: Ju
qenkeni vrtet nj popull i paditur!3 Edhe ju gjurmt e atyre q kan kaluar para
jush do t ndiqni."4

Dobit e tems

Shpjegimi i ajetit t sures Nexhm

Prshkrimi i asaj q krkuan sahabt e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi
t!) .
Njohja me faktin se ata nuk kaluan n veprim.
Njohja se qllimi i tyre ishin t afroheshin tek Allahu i Madhrishm.
Njohja se n rast se ata nuk e dinin dika t till, t tjert - q jan nn
pozitn e tyre - kan m shum mundsi t mos e din.
Njohja se ata kan mirsi dhe u sht premtuar falje q nuk gjenden tek t
tjert.

1 EN-NEXHM: 19-23.
2 Ai sht sahabi i vyer Ebu Uakid el Lejthi. Buhariu dhe t tjer e quajn El Harith Ibn Auf. Mori pjes n betejn e Bedrit.
Ka disa hadithe prej Profetit \ dhe vdiq n vitin 68h. shih: "Sejr Ealam el Nubela": 2/574 dhe "Tehdhib el Kemal": 34/386.
3 EL-ARF: 138.
4 Tirmidhi: 2180, i cili ka thn se hadithi sht Hasen Sahih. Gjithashtu: Ahmedi: 5/218, nr: 21897. Nesaiun "El Kubra":

6/346, nr: 11185.

113
 Njohja se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk i arsyetoj at, por ua
ktheu duke u thn: "Allahu Ekber, kto jan rrugt. Edhe ju gjurmt e
atyre para jush do t ndiqni!" Me kto tre gjra ai ua bri t madhe at q
kishin krkuar.
shtja ishte e rnd. Ai u tregoi atyre se krkesa q bn ishte e njjt me
krkesn q i drejtuan Benu Israilt Musait (paqja e Allahut qoft mbi t!):
"Bna edhe neve nj zot, ashtu si kan ata zota!1"
Mohimi i krkess s tyre sht domethnia e "La ilahe ilAllah", paka se
gj e till nuk ishte e qart pr ata.
Profeti u betua gjat dhnnies fetva dhe ai betohej vetm kur e krkonte
nevoja.
Se shirku sht i madh dhe i vogl, kjo pasi ata me at krkes q bn
prsri nuk doln nga feja.
Thnia e sahabit: "Ne sapo kishim braktisur kufrin". Kjo do t thot se
besimtrt e hershm nuk mund t mos e dinin nnkuptonte krkesa e
tyre.
Thnia "Allahu Ekber" kur habitemi nga dika. Ndryshe nga 'mendojn
disa se sht e paplqyeshme.
Mbyllja e rrugve t kqija q n fillim.
Ndalimi i prngjasjes me njerzit e xhahiljetit2
Zemrimi gjat msimit.
Rregulli i prgjithshm, i shpalosur n thnien: Kto jan rrugt.
N hadith ka shenja prej shenjave t profetsis, pasi ajo q paralajmroi
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ndodhi ashtu si e paralajmroi ai.
do qortim i Allahut pr hebrenjt dhe t krishtert n Kuran vlen edhe
pr ne.

1 EL-ARF: 138.
2Njerz me tradita dhe zakone paraislame. (shnim i prkthyesit)

114
 sht e konfirmuar se adhurimet e tyre mbshteten n urdhra. Hadithi na
kujton pyetjet e varrit; Pyetja: "Kush sht Zoti yt" sht e qart. Ndrsa:
"Kush sht profeti yt?" prftohet nga tregimi lajmeve t fshehta dhe kush
sht feja jote? Nga thnia: Bna dhe ne!" deri n fund t hadithit.
Se rruga e ithtarve t librave t mparshm sht e qortueshme njlloj si
rruga e hipokritve.
Zemra e t cilit sapo ka ln nj besim t kot nuk garanton mospasje
mbetje t atij besimi, e kjo nisur nga thnia: "Dhe ne sapo kishim braktisur
kufrin."

****

Kapitulli: Krkimi i mirsive nga pemt, gurt e t ngjashme.

Domethn: Cili sht gjykimi i ktyre veprimeve? Prgjigjja: Ai q i vepron kto gjra
sht mushrik.
Ather, kapitulli sht: Kush krkon mirsi nga pemt, gurt e t ngjashme sht
mushrik (idhujtar).
Fjala: "teberreka" sht n njsin e foljeve "tefeuule" dhe nnkupton krkimin e mirsis.
Ndrsa lnda e fjals "berake" sht marr nga fjala "buruk", ose "birke". N lidhje me
rastin, kur fjala buron nga "buruk", kur kjo lidhet me deven, nnkupton qndrimin n
nj vend t deves. Ndrsa kur buron nga "birke", kjo e fundit nnkupton nj vend ku
grumbullohet shum uj dhe mosshterimin e tij1. Nga sa u tha, del se "berake" sht kur
dika e mir sht shum e qndrueshme dhe e prhershme. Ndaj dhe "teberreka" quhet
krkimi q nj mirsi t jet shum e qndrueshme dhe e prhershme.
Tekstet kuranore dhe ato profetike na tregojn se begatin e sjell Allahu. sht Allahu i
Madhrishm Ai q begaton dhe asnj krijes nuk mund t begatoj dik tjetr. Allahu i

1 Shih: "Lisan el Arab": 10/397.

115
Lartsuar thot: "I lartsuar qoft Ai q i ka zbritur Dalluesin robit t Vet, q t
jet paralajmrues pr bott."1
Fjala "i lartsuar" n arabisht merr kuptimin: "Iu shtofshin t mirat Atij i Cili ia zbriti
Dalluesin robit t Vet! Qofshin ato t qndrueshme dhe t prhershme!
Ai gjithashtu thot: "Qoft i lartsuar Ai, n dorn e t Cilit sht pushteti
suprem"2 Ose: Ne e bekuam at dhe Ishakun..."3 Ose: "...dhe m ka br t
bekuar kudo q t jem."4
Kshtu, ai i cili begaton sht vetm Allahu i Madhrishm. Nuk sht e lejueshme q
dikush t thot: E bekova dika apo un iu kam bekuar, sepse begatia, mirsia e
madhe, qndrueshmria dhe vazhdimsia e tyre sht vetm n dorn e Atij q i zotron
kto gjra e Ai sht Allahu i Lartsuar.
Tekstet kuranore dhe ato profetike na tregojn se gjrat q Allahu i ka br t begata
mund t jen vende apo koh t ndryshme, por mund t jen edhe njerz. Dy grupet
jan:

Grupi i par:
Allahu i Madhrishm i ka bekuar disa vende si jan Qabeja, rrethinat e Kudsit. Allahu i
Madhrishm thot: "Rrethinn e s cils e kemi bekuar..."5 Q nj vend t jet i
shenjt do t thot q mirsia e tij t jet e madhe, e qndrueshme dhe e vazhdueshme,
n mnyr q t jet nxitje pr ata q ftohen t qndrojn n t sa m gjat.
Kjo n asnj rrethan nuk do t thot q toka e atyre vendeve apo muret e tyre t preken
pr t arritur begati. Kjo pasi begatia q ato gzojn sht kuptimore, prandaj begatia
nuk kalon te njeriu me prekjen e tyre ose varrosjen n to.

E till sht edhe Qabeja. Ajo sht e bekuar jo n vetvete, si pretendojn ata q thon
se vetm duke e prekur at, arrihet mirsia, por ajo sht e till n aspektin kuptimor, pr

1 EL-FURKN: 1.
2 EL-MULK: 1.
3 ES-SFFT: 113.
4 MERJEM: 31.
5 EL-ISR: 1.

116
shkak se zemrat jan t lidhura pas saj dhe mirsin e madhe e fitojn ata q e vizitojn
at, q bjn tavaf rreth saj dhe kryejn n t adhurime t ndryshme.

Po ashtu edhe Guri i Zi. Ai sht nj gur i begat, por begatia qndron n aspektin e
bindjes, domethn kush e prek at si bindje dhe ndjekje t udhzimit profetik, arrin
begatin e ndjekjes s Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!). sht e njohur thnia e
Umerit (Allahu qoft i knaqur me t!), i cili kur e puthi Gurin e Zi, tha: Un e di se ti
nuk m sjell as dm e as dobi"1. Kur Umeri e tha kt gj kishte pr qllim se ai gur
nuk i sillte gj atij q e puthte dhe as nuk e ruante nga ndonj e keqe, por ajo q e shtyu
at ta bnte at veprim ishte thjesht pr ndjekje t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi
t!), ndaj dhe n vijim duke iu drejtuar Gurit tha: "...Sikur mos ta kisha par t
Drguarin e Allahut t t puthte nuk do t t kisha puthur". Ky sht kuptimi i
begatis s vendeve.
Ndrsa kuptimi se disa koh jan t bekuara, si sht muaji i Ramazanit, apo disa dit
t tjera me vler do t thot se kush kryen vepra adhurimi n kto koh dhe synon t
fitoj mirsi, ai fiton mirsi aq shum sa nuk mundet ta arrij dika t till n koh t
tjera.
Grupi i dyt:
Bekimi q lidhet me disa qenie njerzore. sht bekimi dhe begatia q Allahu i
Madhrishm ka derdhur mbi disa rob t tij besimtar, kur n krye t tyre qndrojn
prijsat e besimtarve profett dhe t drguarit. Begatia e ktyre njerzve sht pjes e
identitetit t tyre. Domethn se trupi i tyre sht i bekuar. sht Allahu i Madhrishm
Ai q e ka br t bekuar trupin e Ademit (paqja e Allahut qoft mbi t!). sht Ai q e
bekoi dhe e bri t begat trupin e Ibrahimit, Nuhit, Isait dhe t Musait (paqja e Allahut
qoft mbi ata!).
Domethn, nse ndonjri prej popujve t tyre do t krkonte begati prmes trupit t
tyre, nprmjet prekjes, marrjes s djerss, fijeve t flokut do t ishte e lejuar. Kjo pasi
Allahu i Madhrishm e bri t begat trupin e tyre edhe pr t tjert. Kshtu ishte edhe

1 Trensmeton Buhariu: 1597, Muslimi 1270.

117
profeti yn Muhamedi i biri i Abdullahut (paqja e Allahut qoft mbi t!) trupi i tij ishte i
bekuar. Ndaj dhe sht transmetuar se sahabt e Profetit krkonin begati prmes djerss
s tij1, fijeve t flokut2, edhe kur merrte abdes garonin me njri-tjetrin kush t merrte nga
uji q i pikonte nga trupi3, etj. nprmejt gjrave t tjera rreth t cilave ka transmetime. E
gjitha kjo se begatia e trupit t tyre ishte e transmetueshme. Kjo gj sht veori e
profetve dhe e t drguarve t Allahut t Madhrishm. Ndrsa t tjert prve tyre,
shok t profetve dhe t t drguarve, nuk ka argumente q t gzojn begati t
transmetueshme tek t tjert. Edhe pr m t mirt e ksaj Bashksie Muslimane Ebu
Bekrin dhe Umerin. Ekzistojn transmetime t shumta se sahabt e Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!), tabint dhe "muhadrimint"4 nuk krkonin begati nga Ebu Bekri,
Umeri, Uthmani dhe Aliu. Por ndrkoh ata e krkonin nj gj t till nga flokt e
Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), nga gjurmt e abdesit q linte, nga pshtyma e tij,
nga djersa, rrobat, etj. Nga kto transmetimi ne msojm se begatia e Ebu Bekrit dhe e
Umerit ishte begati e punve t tyre dhe jo e vetveteve, e q mund t transmetohej tek
t tjert si ndodhte me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!). Ndaj n nj hadith t
transmetuar n Sahihun e Buhariut gjejm se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: "Ka pem bagatia t t cilave sht si begatia e muslimanit"5 Kjo tregon se
do musliman sht i bekuar. N sahihun e Buhariut, gjithashtu gjejm thnien e Usejd
Ibn Hudejrit6: "Kjo nuk sht begatia e par e juaj, o familja e Ebu Bekrit". Kjo
begati, me t ciln sht i prshkruar do musliman, me t ciln prshkruhet edhe familja
e Ebu Bekrit sht begatia q vjen si pasoj e veprave t mira. Kjo begati buron nga
besimi, dituria, ftesa pr n Islam dhe veprat e mira.
do musliman sht i begat, por kjo begati nuk sht pjes e qenjes s tij, por vjen prej
veprave t tij, nga begatia e Islamit dhe Imanit (besimit). Vjen si rezultat i bindjes s fort
n zemr, i madhrimit t Allahut t Lartsuar, ndjekjes s t Drguarit t Allahut. Kjo
1 Si gjendet n hadithin e tranmetuar nga Buhariu nga Enes Ibn Malik: 6281, Muslimi: 2331/84.
2 Si gjendet n hadithin e tranmetuar nga Buhariu nga Enes Ibn Malik: 171, Muslimi: 1305.
3 Transmeton Buhariu: 2731, 2732.
4 Muhadrimint jan ata q kan jetuar n kohn e Profetit \ por nuk e kan takuar at. Shih pr kt librin e Ibn el EL-

Mulkin "El Mukni, fi Ulumil Hadith": 2/508.

5 Buhariu: 5444 fjalt e hadithit jan t tij, Muslimi: 2811. Hadithin e transmeton Umeri / .
6 Usejd Ibn Hudejr Ibn Simak Ibn 'Atik Ibn Imrau'l- Kais Ibn Zeid Ibn Abdul Ashhel el-Ensari el-Ashhali. Prej

muslimanve t par, nga krert q morn pjes n Natn e Akabes. Islamin e pranoi nga dor e Mus'ab Ibn Umejrit. Vdiq
n vitin: 20h. shih: "El Isabe": 1/83 dhe: "Tehdhib el Kemal": 3/246.
118
begati e dituris dhe e veprs s mir nuk kalon tek t tjert. Ndaj dhe kuptimi i marrjes
s bagatis nga t tjert do t thot: Ndjekja e rrugs s tyre. T marrsh begati nga
dijetart do t thot t prfitosh nga dituria e tyre, e kshtu me radh. Sakaq, nuk sht e
lejuar q t marrim begati prej tyre, nprmjet prekjes, apo djerss s tyre, pasi brezi m
i mir i ksaj Bashksie Muslimane -sahabt- nuk ka marr begati t ksaj forme nga
antart m t mir t ksaj bashksie si: Ebu Bekri, Umeri, Uthmani dhe Aliu. Kjo gj
sht e padiskutueshme.
Realiteti i begatis q krkonin mushrikt (idhujtart) ishte se ata krkonin tu shtoheshin
t mirat, ti gzonin n vazhdimsi dhe t ishin t qndrueshme, duke iu drejtuar ktyre
zotave dhe kta zota ishin t prbre prej idhujve, pemve, vendeve t ndryshme, si
ishin shpellat, burimet, etj. T gjitha kto lloj krkesash pr begati ishin idhujtari. Pr
kt edhe autori (Allahu e mshiroft!) thot:
"Kapitulli: Krkimi mirsi nga pema, guri, e t ngjashme." Kjo pasi idhujtart
krkonin mirsi nga pemt dhe gurt. Edhe n zanafillat e Fes Islame pemt dhe gurt
nga t cilat krkohej begati ishin t shumt.
Thnia: " e t ngjashme." domethn t ngjashme me pemt dhe gurt, si jan vende
t ndryshme, shpella, varre, burime t caktuara, etj. rreth t cilave injorantt kan besime
t caktuara.

gjykim ka ai q i kryen kto vepra?

Prgjigja: Ai q i kryen kto vepra sht mushrik (idhujtar), si e thot qartazi shejh
Abdurrahman Ibn Hasen1 n shpjegimin e librit: "Fet'hul Mexhid", n kapitullin:
"Krkimi i mirsive nga pemt, gurt e t ngjashme."
Ata q jan marr me shpjegimin e ksaj teme nuk e kan thn qartazi se n lloj shirku
bie ai krkon begati nga pemt dhe gurt, shirk t madh apo t vogl. Vese shejh
Sulejmani, n librin e "Tejsir"-it, pasi shpjegon ajetin: "A e keni par Latn dhe
Uzzn?", n fund thot: Prshtatshmria e ajetit me temn: Nse krkimi i begative

1Abdurrahman Ibn Hasen Ibn Muhamed Ibn Abdul Uehab sht prej dijetarve t shquar n fushn e Thirrjes n Islam.
sht i medh'hebit Hanbeli dhe ka mbajtur postin e gjykatsit n Rijad. Vdiq n vitin 1285h. Shih librin e Zerkelanit: "El
Ealam": 3/304 dhe parathnien e "Fethul Mexhid": f. 9.
119
(nga pemt dhe gurt) sht shirk i madh, ather sht e qart, dhe nse sht shirk i
vogl, t part tan t mir (seleft) prdornin pr shirkun e vogl argumentet q kan
zbritur mbi shirkun e madh1.

Shtjellimi i plot i ksaj shtjeje:

Krkimi i begative nga pemt, gurt, varret e vende t ndryshme mund t jet shirk i
madh ose i vogl. sht shirk i madh kur krkohet begati duke menduar se me prekjen e
tyre ndrmjetsojn tek Allahu. Nse besojn q kto jan mjete q t afrojn me
Allahun, kjo konsiderohet adhurim zotash krahas Allahut t Madhrishm, pra, shirk i
madh. Kshtu besonin njerzit n kohn paraislame: te pemt, gurt apo varret, duke u
krkuar begati. Ata besonin q, nse do t qndronin npr kto vende, ti preknin ato
apo t hidhnin pluhurin e tyre n kok, ather ai vend, ose ai q ndodhej n at vend,
ose shpirti q shrbente n at vend, do t ndrmjetsonte tek Allahu i Madhrishm. Ky
veprim konsiderohet si adhurim i zotave t tjer krahas Allahut t Lartsuar. Sakaq,
Allahu i Lartsuar thot: "Sa pr ata q marrin mbrojts t tjer, prve Tij, ata
thon: Ne u lutemi atyre vetm q t na afrojn tek Allahu2
Ndrkoh, krkimi i begative mund t konsiderohet shirk i vogl n rast se pluhurosjen,
bashkangjitjen e trupit me dheun, qndrimi n nj burim etj., shihen si mjete q sjellin
begati dhe jo si afruese tek Allahu. Domethn, n rastin e dyt, ato shihen vetm si
mjete pr arritjen e begative, si ndodh me at q mban hajmali, qafore apo penj. Nse
hedh pluhurin e varrit n kok, duke menduar se ky dhe sht i bekuar dhe trupi do t
bekohet dukee menduar kt si shkak - ather sht shirk i vogl, sepse n kt rast,
nuk po adhurohet dik tjetr krahas Allahu t Lartsuar, por vetm po konsiderohet si
shkak dika q me Sheriat nuk sht e till.
Ndrsa, n rastin e par, nse rrokulliset n pluhur apo ngjitet me varrin, me qllim q
ato t ndrmjetsojn pr t tek Allahu, konsiderohet shirk i madh, q t prjashton nga
bashksia muslimane. Pr kt arsye, edhe shejh Sulejmani thot se: Nse krkimi i
begative (nga pemt dhe gurt) sht shirk i madh, ather argumentimi sht i qart.

1 Shiko: "Tejsir el Aziz el Hamid": faqa 139, n mnyr t prafrt.

2 EZ-ZUMER: 3.
120
Nse sht shirk i vogl, t part tan t mir (seleft) prdornin pr shirkun e vogl
argumentet q kan zbritur mbi shirkun e madh.

A e keni par Latn dhe Uzzn? Po Menatn, t tretn, t fundit?" - Kur pas "a"-
s s pyetjes vjen shkronja "fa", mes saj dhe shronjs fa ka nj fjali e cila kuptohet nga
konteksti, dhe kontesti nis q me fillimin e sures deri n kt vend.
Latn: - Lata ishte nj gur i bardh i skalitur. Ai qndronte n nj dhom n Taif.
Thyerja e tij u b vetm pasi fisi Thekif pranoi Islamin. Pr ta shembur at, Profeti (paqja
e Allahut qoft mbi t!) drgoi Mugira Ibn Shuben. Ai e rrzoi, e theu dhe e dogji me
zjarr. Ai qndronte n nj shtpi, madje kishte nj rojtar dhe nj kujdestar1. Shkurtimisht
Lata ishte nj lloj guri i bardh.
Sipas leximit t Ibn Abasit dhe disa t tjerve nga seleft, ajeti lexohet me dyfishim t
shkronjs "t". N baz t ktij leximi, Lata sht personi q merrej me prgatitjen e
miellit pr pelegrint q shkonin t vizitonin Qaben, ose - sipas nj transmetimi tjetr -
shkonin t vizitonin nj gur dhe ta madhronin at.
N nj transmetim tjetr thuhet se fjala sht pr personin q merrej me prgatitjen e
miellit pr pelegrint, i cili kur ndrroi jet, idhujtart filluan ti qndronin tek varri2.
Nga kjo rezulton se Lata ishte nj gur. Nse e lexon me dyfishimin e shkronjs "t", sht
varr ose gur, pran t cilit kryente adhurime dhe jepte lmosh prgatitsi i miellit.

Ndrsa El Uzza ishte nj pem, q ndodhej mes Meks dhe Taifit. Fillimisht ishte vetm
nj, pastaj u bn tri, madje aty u ndrtua nj ndrtes. Nj fallxhore shrbente aty. Kur
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) liroi Mekn, drgoi atje Halid Ibn Velidin. Ai i
preu t trija pemt. Kur u kthye dhe i tregoi Profetit, ai i tha: "Kthehu, se nuk ke br
gj!", dhe ai u kthye. Kur shkoi atje, sapo e pan shrbyesit e atij vendi, ikn dhe u
arratisn n mal. M pas, ai pa nj grua t zhveshur me flok t lshuara. Ishte fallxhorja,
e cila i shrbente atij vendi t shirkut. Ajo afronte xhindt pr t humbur njerzit. Halidi

1 Shiko: "El Esnam" t Kelebiut: f. 16. Po ashtu: "Siratu el Nebeuije" t Ibn Hishamit: 5/226.
2 Shih: "Ahbar el Mekke" t El Erzekij: 1/125. Fet'hul Barij: 8/612.
121
e ngriti me shpat dhe e vrau. Kur u kthye, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha:
"Ajo ishte Uzza"1.
Si prfundim, El Uzza ishte emri i nj peme n at vend. Zemrat e njerzve ishin t
lidhura me at pem dhe me gruan q shrbente at lloj shirku. Nse do t pritej pema
dhe do t lihej gjall gruaja, kjo e fundit do t'i mashtronte njerzit prsri, prmes gjrave
q do tua kujtonte, tua tregonte apo edhe krkesave q do tu plotsonte me ndihmn e
xhindve. N kt mnyr, rrugt e shirkut nuk do t ishin t prera. Ndaj dhe Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: "Ajo ishte Uzza", domethn se esenca e Uzzas
ishte ajo grua, q i mashtronte njerzit me at lloj shirku, ndrsa pema e Uzzas ishte
thjesht nj pem.

Po Menatn, t tretn, t fundit?2 - t fundit, me kuptimin: t ultn, t pavler3.

Menata ishte nj shkmb. U quajt e till pr shkak se njerzit atje thernin shum kurbane,
n shenj madhrimi pr t.4
Aspekti i prshtatjes s ajetit me temn: Ato gjra q bnin idhujtart n ato tri
vende jan t njjtat me ato q vepronin edhe idhujtart e kohve t mvonshme te
gurt, pemt, burimet, varret etj.

Kush lexon pak n lidhje me far vepronin idhujtart e hershm, do t kuptoj se Islami
ishte duke prjetuar kohn e gurbes5 para ardhjes s ksaj ftese rizgjuese, sepse njerzit
ishin t zhytur n shirk t madh. Nse do t hedhsh shikimin n vendet prreth, ku
shirku sht i prhapur, do t shikosh se sa shum sht i prhapur ky fenomen, ku
njerzit krkojn begati nga pemt dhe gurt. M e rnd se kjo sht konsiderimi i
varreve si zota q meriton tu drejtohesh me lutje dhe t kryesh adhurime pran tyre.

1 Nesiu "fi el Kubra": 6/474, nr: 11547. Ebu Jeala: 2/196, nr: 902. Shih dhe: "El Esnam" t Kelebiut: f. 25. "Ahbar el
Mekke" t El Erzekij: 1/127.
2 EN-NEXHM: 19-23.
3 Shih: "Lisan el Arab": 4/15.
4 Shih: "Fet'hul Bari": 8/613.
5 Gurbe ktu nnkupton ndjeksit e pakt t rrugs s sakt (shnim i prkthyesit).

122
M pas autori prmend n kt kapitull hadithin e Ebu Uakid el-Lejthi (Allahu qoft i
knaqur me t!). Ky hadith sht i sakt dhe me rndsi t madhe. Aty prmendet se
idhujtart kishin nj pem, rreth s cils kishin besime t caktuara. Besimi i tyre
prmblidhte tri gjra:

1. E madhronin at.
2. Qndronin aty.
3. Aty varnin armt e tyre, me shpres t kalimit t begatis nga pema tek armt, n
mnyr q t ishin m efikase dhe tu sillte sa m shum mirsi atyre q i mbanin.
Ky veprim i tyre konsiderohet shirk, sepse ata e madhronin at pem dhe qndronin aty
me qllim adhurimi. Nse dikush qndron n nj vend pr ta madhruar, pr t krkuar
begati dhe duke e konsideruar at qndrim si afrim tek Allahu, ka br shirk. Ndaj, pr
shkak t ktyre tri gjrave, shirku q ata bnin ishte i madh.
Ata sahab t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) q than: "O i Drguari i
Allahut, na cakto edhe ne nj Dhatu Enuat, si kan ata t tyren!" ishin t
sapofutur n fe. Ata e than nj gj t till duke menduar se krkesa e tyre nuk prbnte
shirk dhe se deviza e teuhidit nuk rrnohej nga ajo krkes. Pr kt, disa dijetar kan
thn se: sht e mundur q disa njerz me vlera dhe dituri t mos i ken t qarta disa
shtje t teuhidit, nisur nga fakti se disa sahab, t cilt ishin njerzit m t ditur n
fushn e gjuhs (arabe), por q e pranuan Islamin pas lirimit t Meks, disa shtje t
teuhidit i kishin t paqarta.

- Thnia: "Allahu Ekber! Pr At, n Dorn e t Cilit sht shpirti im, kto jan
rrugt. Keni thn ashtu sikurse i than Benu Israilt Musait (paqja e Allahut
qoft mbi t!): "Bna edhe neve nj zot, ashtu si kan ata! Musai tha: Ju
qenkeni vrtet nj popull i paditur!1

Kt thnie t tyre, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e konsideroi t ngjashme me
at thnie. sht e ditur se ata t prmendurit n ajet - adhuruan dik tjetr prve

1 EL-ARF: 138.
123
Allahut t Lartsuar, domethn, adhuruan idhuj. Ndrsa kta vetm sa krkuan dika,
por ndrkoh Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ua prgjasoi thnien me at q
populli i Musait i tha Musait (paqja qoft mbi t!): "Bna edhe neve nj zot, ashtu si
kan ata!". Megjithat, sahabt nuk e realizuan at q krkuan, madje kur Profeti (paqja
e Allahut qoft mbi t!) i qortoi pr krkesn q bn, ata hoqn dor. Nse do ta bnin,
do t kishin br shirk t madh. Prandaj, pr sa koh ata vetm shprehn krkes dhe
nuk kaluan n veprim, thnia e tyre konsiderohet shirk i vogl, pasi krkesa e tyre
prbnte nj lloj varje t zemrs tek dikush tjetr prve Allahut t Lartsuar, ndrkoh
nuk e dinin se krkesa e tyre nuk ishte e lejuar. Prndryshe, t mos mendoj dikush se ata
do t donin t kundrshtonin Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe t thyenin
urdhrin e tij. Shirku qndronte vetm tekrkesa e tyre. Sa pr t vepruar, ata nuk kaluan
n veprim. Pr kt q ata than, dijetart thon se sht shirk i vogl dhe jo shirk i
madh. Pr kt, edhe Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk i urdhroi ata t
prtrinin besimin e tyre. Kt tregon thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!):
"Keni thn ashtu sikurse i than Benu Israilt Musait (paqja e Allahut qoft mbi
t!)". Ai ua ngjasoi thnien e tyre me nj thnie tjetr.

Shejhu (Allahu e Mshiroft!) del n pfundimin se ata nuk doln nga Islami. N librin
"El Mesail" ai thot: "Shirku sht i madh dhe i vogl, pasi ata me thnien e tyre nuk
doln nga Islami"1

Ajo q del n pah sht fakti se veprimi i idhujtarve, i konsideruar shirk i madh, nuk
lidhej vetm me krkimin begati nga pema Dhatu Envat, por lidhej me faktin q ata e
madhronin at pem dhe qndronin aty me qllim adhurimi.

U tha m par q krkimi begati nga pemt, gurt dhe t ngjashme me to, nse
shoqrohet me besimin se ato t afrojn tek Allahu i Lartsuar, me ngritjen e shtjes
dhe krkimin zgjidhje prej tyre, apo q n kt mnyr nevoja e tyre ka m shum gjasa

1 Shih n faqen: 125; shtja e njmbdhjet.

124
t zgjidhet dhe situata e tyre pas krkimit begati t t bhet m e mir, kto t gjitha jan
shirk i madh. Kt vepronin edhe idhujtart n epokn paraislame. Nga kjo rezulton se
veprimi i tyre prmbledh, sikur u tha, tri gjra:
1. Madhrimin; domethn, madhrimin me qllim adhurimi, e kjo sht e lejueshme
vetm pr Allahun e Madhrishm. Madhrimi i tyre n kt form dhe besimi se ato do
t ndrmjetsonin pr ta sht njlloj adhurimi, i cili sht shirk i pastr.
2. Ata qndronin n ato vende. Qndrimi pran tyre sht nj lloj ibadeti. Qndrimi me
qllimin e afrimit me Allahun, me shpres, me frik, e dshir, me dashuri, t gjitha jan
nj lloj adhurimi.
3. Krkimi i begatis.
Pra, n kt rast, kur t trija kto bhen bashk, kemi t bjm me shirk t madh.

Nse do t vresh me kujdes far bjn adhuruesit e varreve, iluzionistt e hershm dhe
t kohve tona, do t vresh se veprimet e tyre jan t njjta me ato q bnin idhujtart
tek Lata, Uzza dhe Dhatu Envati. Ata kan besime t llojeve t ndryshme rreth varreve,
madje dhe hekurave q i rrethojn ato. Njerzit n vendet ku shirku sht shum i
prhapur kan besime t caktuara rreth murit q rrethon varrin apo kangjellave q e
rrethojn at. Kur i prekin me duar, u duket sikur prekin vet t vdekurin dhe kan
komunikuar me shpirtin e tij, me besimin se i vdekuri do t ndrmjetsoj pr ta, sepse
ata e madhruan. Ky sht shirku i madh ndaj Allahut t Lartsuar. sht i till pr shkak
se zemrat e tyre shpresojn se ai do t sjell t mira, do tua largoj t keqen pa Allahun e
Madhruar dhe pr shkak se e mendojn ndrmjets pr tek Allahu, ashtu si t part, pr
t cilt Allahu thot: Ne u lutemi atyre vetm q t na afrojn tek Allahu1
Ndrsa rasti i par, i shirkut t vogl, sht kur gjrat q ata prekin, i mendojn si shkaqe.
Kt mund ta vresh nga disa t paditur, t cilt shkojn dhe prekin dern e Qabes,
muret apo disa kolona. Kta, nse mendojn se n kto kolona ka shpirtra, apo se afr
tyre sht varrosur dikush, apo se ka shpirtra t mir q jan n shrbim t ktyre
shtyllave, sikurse thon, ather prekja e ktyre shtyllave sht shirk i madh. Ndrsa pr

1 EZ-ZUMER: 3.
125
ata q i prekin duke menduar se jan t bekuara dhe se ato shkaqe mund t shrojn,
themi: Nse i prekin duke menduar se jan shkaqe, kan rn n shirk t vogl. Nse i
prekin duke i varur shpresat n to, duke menduar se sjellin begati, i madhrojn dhe
qndrojn aty, se aty qndrojn edhe shpirtra, apo i konsiderojn ndrmjetsa, n kt
rast kan rn n shirk t madh.

****

Kapitulli: far sht transmetuar pr therjen e kurbanit, kur nuk sht pr

Allahun e Lartsuar

Allahu i Madhruar thot: "Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im, jeta
ime dhe vdekja ime i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve. Ai nuk ka asnj
ortak. Kshtu jam urdhruar dhe un jam i pari q i nnshtrohem Atij1.
"Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!2"
Transmetohet se Aliu ka thn: "I Drguari i Allahut t Lartsuar m ka thn
katr gjra: "E mallkoft Allahu at q ther kurban jo pr Allahun e Lartsuar! E
mallkoft Allahu at q mallkon prindrit e tij! E mallkoft Allahu at q strehon
nj bidati3! E mallkoft Allahu at q ndryshon kufijt e toks!"4
Transmetohet nga Tarik Ibn Shihab5 se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
"Nj burr hyri n Xhenet pr nj miz". T pranishmit than: Si sht e
mundur kjo, o i Drguari i Allahut?! I Drguari i Allahut iu prgjigj: "Dy burra
kaluan pran disa njerzve, q po adhuronin nj idhull. Ata nuk lejonin t kalonte

1 EL-ENM: 162-163.
2 EL-KEUTHER: 2.
3 Ai q sjell risi n fe. (shnim i prkthyesit).
4 Muslimi: 1978.
5 Tarik Ibn Shihab el Bexhelij el Ahmesij. Ai sht prej atyre q e kan par Profetin, por nuk ka dgjuar prej tij. Ka luftuar

n kohn e Ebu Bekrin 40 e ca her. Vdiq n vitin 82h. Shih: "Tabekat Ibn Sead": 6/66 dhe "Tehdhib el Tehdhib": 5/4.
126
njeri, derisa t ofronte dika pr at idhull. Njrit prej tyre i than: Afro dika
pr kt idhull! Ai u prgjigj: S'kam 't ofroj. I than: Jep qoft edhe nj
miz. Ai i ofroi nj miz dhe ata e lan t kalonte. Ky hyri n Zjarr. I than dhe
tjetrit: Afro edhe ti dika! Ai iu prgjigj: Nuk afroj asgj pr dik tjetr ve
Allahut! Ata e vran, dhe ai hyri n Xhenet."1

Dobit e tems

Komentimi i ajetit: "Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im"2.

Komentimi i ajetit: "Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!3"
Mallkimi i atij q ther kurban pr dik tjetr prve Allahut.
Mallkimi i atij q mallkon prindrit. I till sht edhe rasti kur mallkon
prindrit e dikujt dhe ai tjetri t kthehet e mallkon prindrit e tu.
Mallkimi i atij q strehon nj bidatsjells. Bidatsjells sht ai q sjell dika
t re, q meriton ndshkim n emr t Zotit, dhe ai gjen streh diku, duke
e shmangur kt ndshkim.
Mallkimi i atij q ndryshon kufijt e toks.
Dallimi mes mallkimit t nj personi n veanti dhe mallkimi i atyre q
bjn gjynahe n prgjithsi.
Historia e mizs sht histori madhshtore.
Hyrja e nj personi n Zjarr pr shkak t nj mize, e cila nuk ishte e
qllimshme, por vetm pr t shptuar veten.
Njohja se sa vler kishte mosrnia n shirk n zemrat e besimtarve. Sa i
madh ishte durimi i atij personi, duke pranuar vdekjen n vend q tu

1Ahmedi n librin "El Zuhd", f. 15. Gjithashtu, edhe Ebu Nuajm n "El Hilje": 1/203, Bejhakiu n "Shuab el Iman": 5/485,
nr: 7343, por duke ia adresuar kt thnie Selman el Farisiut. Ndrkoh, Ibn el Kajimi e prmend kt hadith me zinxhirin e
Imam Ahmedit n librin "El Xhevab el Kafi": f. 21, me transmetin t Tarik Ibn Shihab, duke ia adresuar thnien Profetit, si
sht prmendur nga autori ktu.
2 ENM: 162-163.
3 KEUTHER: 2.

127
 prgjigjej krkess s tyre, edhe pse ata krkuan vetm dika
siprfaqsore!
Ai i cili hyri n Zjarr ishte musliman1, sepse nse do t ishte jobesimtar,
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk do t thoshte: "Nj njeri hyri n
Zjarr, pr shkak t nj mize."
Hadithi sht dshmitar i asaj q sht prmendur n hadith tjetr t sakt:
"Xheneti sht m afr dikujt nga ju se rripi nallanes; edhe Zjarri,
gjithashtu."
Njohja se vepra e zemrs sht qllimi m i madh edhe tek ata q
adhurojn idhujt.

****

Kapitulli:
far sht transmetuar pr therjen e kurbanit, kur nuk sht pr Allahun e
Lartsuar, dmth : paralajmrimet q kan ardhur pr kta persona dhe se nj gj e till
sht shirk ndaj Zotit t Madhrishm.

Kur nuk sht pr Allahun e Lartsuar, domethn, kur me therjen e kurbanit

synohet afrimi me t tjer, prve Allahut.

N lidhje me kurbanin ka dy shtje kryesore, q prbjn edhe thelbin e ktij kapitulli:

E para: Therja e kurbanit duke prmendur emrin e Allahut, apo therja e kurbanit n
emr t kujdo tjetr.
E dyta: Therja e kurbanit me synimin pr tu afruar me dik.

1 Kt na e sqaron transmetimi i Bejhakiut, q thot: "Dy burra musliman po kalonin"

128
Sa i takon prmendjes s emrit, shtja sht e qart, se ai kurban q theret me emr t
Allahut dhe pr hir t Allahut, sht i lejuar t hahet, sikurse thot Allahu i Lartsuar:
"Hani vetm at mish, gjat therjes s t cilit sht prmendur emri i Allahut,
nse vrtet besoni n shpalljet e Tij.1"
Nga ana tjetr, ato kurbane q nuk jan therur duke prmendur emrin e Allahut nuk jan
t lejuar t hahen, si prmendet n ajetin kuranor: "Dhe mishin q nuk sht therur
n emr t Allahut"2 Dhe: "E mishit t kafshs q sht therur jo n emr t
Allahut"3
Prmendja e emrit t Allahut t Lartsuar (thnia Bismilah) nnkupton krkimin e
ndihms prej Tij. Kur dikush thot: Bismilah, ka krkuar nga Allahu ta ndihmoj n
therjen e kafshs. Kjo pasi shkronja "ba" n fillim t bismila-s do t thot: E ther kt
kafsh duke krkuar begati dhe ndihm nga do emr i Allahut t Lartsuar - apo nga
Allahu i Lartsuar, i Cili ka emrat m t bukur. Kshtu, bismilah nnkupton krkim
ndihme.
Ndrsa qllimi bn pjes n aspektin e adhurimit. Kur bn kurban dhe prmend emrin e
Allahut, ke krkuar ndihm nga Allahu dhe qllimi i kurbanit sht pr hir t Allahut dhe
pr tu afruar tek, ai Lartsuar qoft!

N kt mnyr, kemi t bjm me katr situata:

1. Therja me emrin e Allahut dhe i kushtuar Allahut; ky sht teuhidi.

2. Therja me emrin e Allahut, por jo i dedikuar pr Allahun; ky sht shirku n adhurim.
3. Therja jo me emrin e Allahut dhe jo pr Allahun; ky sht shirk n krkimin ndihm
dhe n adhurim.
4. Therja jo me emrin e Allahut, me qllim pr Allahun; ky sht shirku rububije.
Kto jan katr situatat:
Kur therja e kurbanit bhet me emrin e Allahut, me qllim vetm pr Allahun, ky sht
teuhidi i adhurimit. Detyr sht q kurbani t theret pr hir t Allahut dhe me qllimin e

1 EL-ENM: 118.
2 EL-EL-BEKARE: 173
3 EL-MIDE: 3.

129
afrimit tek Ai, duke prmendur emrin e Allahut n fillim. Nse nuk e prmend emrin e
Allahut t Lartsuar me qllim, kafsha e therur nuk sht e lejuar t hahet. Nse therja e
gjs nuk bhet me qllim t afrimit tek Allahu dhe as tek ndonj tjetr, por pr miqt
apo thjesht pr ngrnie; domethn, therjen e bn thjesht pr mish dhe jo me qllim
adhurimi, kjo sht e lejuar, pasi nuk sht kusht q personi q ther kurban t bj nijet
pr tu afruar me Allahun e Lartsuar.
Konkluzioni n situatn e par sht se: Prmendja e emrit t Allahut para therjes s
gjs sht vaxhib (e detyrueshme) dhe n rast se theret me qllim adhurimi, ai duhet t
jet pr tu afruar tek Allahu i Lartsuar. Kjo si n rastin e kurbanit t Bajramit, apo
kurbanit t Haxhit e n raste t ngjashme, kur njeriu synon madhrimin e Allahut t
Lartsuar. Qllimi i therjes s kurbanit sht afrimi tek Allahu i Madhrishm. Ky veprim
sht prej adhurimeve m t mdha e m t dashura pr Allahun e Lartsuar.
Por mund t ndodh q nj njeri t ther kurban duke permendur emrin e Allahut dhe t
thot: kt e dua pr mikpritje ose e dua pr mish, - domethn pr ta ngrn - dhe nuk
e bj me qllimin e afrimit tek Allahu e as tek dikush tjetr. I themi q nj gj e till sht
e lejuar, pasi sht prmendur emri i Zotit, duke thn: Bismilah! N t njjtn koh, ai
nuk sht therur pr dik tjetr. Ky rast nuk sht i ndaluar dhe i paralajmruar me
ndshkim, por sht i lejuar.
Situata e dyt: Therja me emrin e Allahut, me pr qllim afrimin te Zoti, duke thn pr
shembull: Me emrin e Allahut dhe derdh gjakun. Me derdhjen e ktij gjaku, njeriu ka
pr qllim t afrohet me nj t vdekur, profet apo njeri t mir. Ky person, edhe pse ka
prmendur emrin e Allahut, ka rn n shirk, pr faktin se gjakun e ka derdhur pr hir t
atij q sht n varr, pr hir t madhrimit t dikujt tjetr pve Allahut t Madhrishm.
Ktu futet edhe rasti kur e prmend emrin e Allahut para therjes s gjs, dhe qllimi i
therjes sht afrimi me sulltanin, mbretin, emirin, si ndodh me disa nomad, apo me
disa banor t zonave urbane, kur dshirojn t madhrojn ardhjen e nj mbreti, emiri,
sulltani, prijsi t nj fisi. Ata e presin me deve, me lop, apo me dhen, t cilat i bjn
kurban, duke derdhur gjakun para syve t tyre. Kjo therje, edhe pse me emrin e Allahut,
sht br jo pr Allahun, ndaj edhe dijetart kan dhn fetva se ngrnia e ktyre

130
kafshve sht e ndaluar, pasi konsiderohet se kemi t bjm me derdhjen e gjakut jo pr
hir t Allahut. Por, para ksaj, nuk lejohet madhrimi i ktyre personave n kt mnyr,
pasi me derdhen e gjakut t gjs madhrohet vetm Allahu dhe askush tjetr, pasi ai
sht i Vetmi q meriton t adhurohet dhe t madhrohet me kto mnyra. sht Ai q
ka br gjakun t rrjedh n damar.
Situata tret: T prmendet emri i dikujt tjetr n therjen e pres e qllimi t jet dikush
tjetr prve Allahut t Madhruar, duke thn pr shembull: Me emrin e Mesihut dhe
lviz dorn pr t ther. Kshtu, me kt synohet afrimi me Mesihun. Ktu jan bashk
shirku i krkimit ndihm dhe shirku i adhurimit. T ngjashm jan edhe ata q bjn
kurban n emr t Bedeviut, t Husejnit, zonjs Zejnebe, Idrisit, Merginanit e t tjerve,
t cilve disa njerz u drejtohen me lutje e adhurime. Kto kurbane bhet me emrin e
tyre dhe me qllimin e afrimit me ata. Kjo vepr sht shirk n dy aspekte:
E para: N aspektin e krkimit t ndihms.
E dyta: N aspektin e adhurimit, t madhrimit dhe t derdhjes s gjakut jo pr
Allahun e Madhrishm.

Situata e katrt: Therja jo me emrin e Allahut dhe qllimi t jet pr Allahun. Kjo
ndodh rrall ose ndoshta nuk ndodh kurr, si bjn ata q therin kurban pr t madhin
e tyre Bedevij, Idrusin, Abdul Kadirin e t tjer. Me kto therje, ata kan pr qllim
afrimin tek Allahu. Kjo n realitet prputhet me shirkun n krkimin e ndihms dhe n
adhurim.
Shejhu i Islamit Ibn Tejmije, gjat trajtimit t ktyre shtjeve thot: sht e njohor se
shirku n adhurim sht m i madh se shirku n krkimin e ndihms.1 T gjitha kto
kategori konsiderohen shirk ndaj Allahut t Madhrishm.
Ndrkaq, pr rastin e dyt therja pr sultanin etj. - disa dijetar nuk e kan emrtuar
shirk, por kan thn vetm se nj gj e till sht haram, pasi ata mund t mos ken
qllim madhrimin e atyre personave ashtu si madhrojn Allahun e Lartsuar.

1 Shih: "Iktidaus Siratil Mustekim": 1/259.

131
Qllimi kryesor sht se therja e kurbanit pr hir t dikujt tjetr prve Allahut sht
shirk n adhurim. Ndrsa prmendja e emrit t dikujt tjetr n fillim t therjes s gjs
sht shirk n krkimin e ndihms. Pr kt Allahu i Madhrishm thot: "Mos hani
asnj mish q nuk sht therur me emrin e Allahut, sepse kjo sht gjynah! N t
vrtet, djajt i nxisin miqt e vet q tju kundrshtojn ju. E nse ju u bindeni
atyre, me siguri q edhe ju do t ishit idhujtar.1" Domethn, nse ju u bindeni
atyre n shirk, edhe ju jeni mushrik (t rn n shirk), sikurse edhe ata.
Dua t trheq vmendjen ktu pr nj shtje t rndsishme: Diskutimi rreth
teuhidit, duke pohuar dhe argumentuar, si dhe duke sqaruar aspektin argumentues t nj
tekstisht shtje delikate. Perifrazimi i ktyre shtjeve krkon prpikmri nga vet
perifrazuesi, por edhe nga t cilve u drejtohen kto fjal. E them kt, pasi disa njerz i
kan t paqarta shprehje t caktuara, pr faktin se nuk i kan ekzaminuar me kujdes dhe
nuk i kan t qarta rregullat e asaj q thuhet. Ata ose heqin nj kufizim, ose heqin nj
fjal, apo marrin kuptimin e asaj q dgjojn, dhe e shpjegojn me mnyrn e tyre. Kjo
gj nuk sht korrekte. Prandaj duhet q dgjuesi ta kuptoj drejt diturin q dgjon, pasi
do shtje ka rregullat dhe kufijt e saj.
Po ashtu, trajtimi i disa shtjeve mund t bhet her n mnyr t prgjithshme dhe
her n mnyr t detajuar. Mund t ndodh q dgjuesi ta dgjoj nj shtje n mnyr
t prgjithshme, ndrkoh q ajo ka nevoj t detajohet.
Imam Muhamed Ibn Abdul Uehabi (Allahu e mshiroft!) thot:
Thnia e Allahut t Madhrishm: "Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im,
jeta ime dhe vdekja ime, i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve. Ai nuk ka
asnj ortak."2
Kjo tregon se adhurimi i namazit dhe adhurimi i kurbanit i dedikohen vetm Allahut t
Lartsuar.
Parafjala "inne" (N t vrtet) sht prforcuese. Ardhja e ksaj prforcueseje pas nj
fjalie dftore tregon se ata q u drejtohen kto fjal e mohojn nj gj t till apo jan
vendosur n pozitat e atyre q e mohojn nj gj t till. Ndaj dhe ky ajet sht argument

1 EL-ENM: 121
2 EL-ENM: 162-163.
132
pr teuhidin, n aspektin q ata q u drejtohen kto fjal e mohojn q namazi meriton
t kryhet vetm pr Allahun, se kurbani meriton t theret vetm pr Allahun e ata jan
mushrikt. Kjo tregon edhe nj her se ajeti ka t bj me teuhidin, pasi kurbani duhet
ti dedikohet vetm Allahut t Lartsuar dhe se brja kurban pr dik tjetr prve Tij bie
n kundrshtim me at q Allahu i Madhrishm meriton.
Fjala: "Kurbani" nnkupton gjakun q derdhet me qllimin e afrimit tek Allahu i
Madhrishm. Afrimi me gjakun e kafshve tek Alalhu i Madhrishm sht nj prej
adhurimeve m t mdha. Kjo pasi gjt e gjalla, si: devet, lopt, dhent dhe dhit jan
t dashura pr njeriun, prandaj therja e tyre me qllim pr tiu afruar Allahut t Lartsuar,
bashk me dhurimin e tyre, sht adhurim i madh. Ky adhurim prmbledh derdhjen e
gjakut, lidhjen e zemrs me shprblimin e Allahut t Lartsuar, me mendimin e mir pr
Allahun, me heqjen dor nga koprracia dhe me dshirimin e asaj q ndodhet tek Allahu i
Lart. Pr kt, edhe kurbani sht nj prej adhurimeve t mdha, t dashura pr Allahun
e Lartsuar.
Ajeti na tregon se preja e kurbanit dhe falja e namazit jan adhurime. Kjo pasi Allahu e
konsideroi kurbanin pr Veten e Tij. Nga veprimet q kryejn krijesat e Allahut t
Madhrishm jan edhe adhurimet. Thnia "Kurbani im" tregon se therja e kurbanit
sht adhurim, q i takon si e drejt vetm Allahut.
Shkronja "lam" n fjaln e Allahut t Madhrishm: "I prkasin vetm Allahut, Zotit
t botve" lidhet me kallzorin e "inne", q gjendet n fillim t ajetit: N t vrtet,
dhe nnkupton "merit".
Shkronja "lam" n gjuhn arabe ka disa kuptime dhe funksione. Pr shembull, ajo
nnkupton zotrim, si sht n fjaln e Allahut t Madhrishm: "Sa i prket anijes,
ajo ishte pron e disa t varfrve"1 Ajo ka edhe kuptimin e kompetencs, q sht
kuptim i ngjashm me pronsin. Ajo ka edhe kuptimin e merits, si sht n fjaln e
Allahut t Madhrishm: "do lavdrim i prket Allahut, Zotit t botve"2
Domethn se t gjitha llojet e lavdrimeve i meriton vetm Allahu i Lartsuar.

1 EL-EL-KEHF: 79.
2 EL-FTIHA: 2.
133
Lam-i n thnien e Allahut t Lartsuar: "Jeta ime dhe vdekja ime", edhe pse sht i
njjt, por kuptimi i tij, nse u referohemi dy t parave, sht i ndryshm tek dy t dytat:
jeta dhe vdekja.
N kt ajet, q sht nga t fundit t sures En'am, Allahu i Madhrishm thot:
"Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe
vdekja ime, i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve."1 Jeta dhe vdekja jan n dor
t Allahut t Lartsuar, nn zotrimin dhe kontrollin e Tij, sepse ato jan prej njsive t
rububijes.
Ky ajet, i cili ka vetm katr fjal, tregon pr teuhidin uluhije dhe rububije. Pjesa: N t
vrtet, namazi im, kurbani im" tregon pr teuhidin uluhije, ndrsa fjalt: "Jeta
ime dhe vdekja ime" jan tregues t teuhidit rububije. Shkronja "lam", kur iu
referohet dy t parave, ka kuptimin e "merits", ndrsa kur iu referohet t dytave, ka
kuptimin e zotrimit. Pr kt, tefsirologt thon: "Thuaj: N t vrtet, namazi im,
kurbani im" sht me kuptimin e meritimit. "Jeta ime dhe vdekja ime" sht me
kuptimin e zotrimit, kontrollimit dhe planifikimit.
i prkasin vetm Allahut, Zotit t botve. Ai nuk ka asnj ortak "2 Kjo thnie
ka edhe nj tregues t tret t teuhidit.
Allahu i Madhrishm thot: "Ai nuk ka asnj ortak" domethn, n lidhje me ato q
u than m lart. Ai nuk ka ortak q meriton ti dedikohet namazi dhe kurbani. Po ashtu
nuk ka ortak q zotron bashk me Allahun jetn dhe vdekjen. Ai, i Vetmi, zotron t
gjitha llojet e madhshtis e prsosmris. Ai sht i Vetmi q meriton t adhurohet.
Allahu sht zotruesi i gjithsis.
Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!"3 - Ktu i Madhrishmi
urdhron pr faljen e namazit dhe pr therjen e kurbanit. Kur Allahu urdhron dika, do
t thot se ajo bn pjes tek ibadetet (adhurimet). Pasi ibadeti sht: emr q prmbledh
do gj q sht e dashur dhe e plqyer pr Allahun e Madhruar, qofshin fjal apo vepra
t jashtme dhe t brendshme. Urdhrimi pr faljen e namazit nga Allahu tregon q ai

1 EL-ENM: 162.
2 EL-ENM: 162.
3 EL-KEUTHER: 2.

134
sht nj veprim q i dashur pr T. Urdhrimi pr therjen kurban nga Allahu tregon q
ai sht nj veprim i dashur dhe i plqyer pr T. Kshtu na del se, si namazi, ashtu edhe
kurbani jan adhurime q kryhen pr Allahun e Lartsuar.
Sipas nj prkufizimi tjetr, ibadeti sht: do vepr q kryhet pr tu afruar tek Allahu i
Lartsuar, n zbatim t urdhresave apo ndalesave. Edhe sipas ktij prkufizimi, kurbani
sht adhurim, pasi kurbani theret me qllimin pr tu afruar tek Allahu i Lartsuar, n
prmbushje t nj urdhri.
Me t vrtet q Ne t kemi dhn ty shum t mira"1 - Keuther nnkupton shum
t mira. Kt emr mban edhe nj lum n Xhenet.
Shkronja "fa", n tekstin origjinal: "Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther
kurban!" quhet fa-ja e shkakut. Kuptimi: Pr kt shkak falnderoje Zotin tnd me
teuhid, duke u falur pr Zotin tnd, q t dha shum t mira, dhe afrohu tek Ai me therje
t kurbanit vetm pr t, pasi mirsia q gzon sht vetm dhurat e Tij i lartsuar
qoft!
Pra, aspekti argumentues i ajetit mbi kt kapitull sht se: Kurbani sht adhurim.
Allahu i Lartsuar thot: "Andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban!"
domethn: bj kurban pr Zotin tnd. Kshtu kurbani pr dik tjetr prve Allahut t
Lartsuar sht jasht urdhrave t Tij. Kush ther kurban pr dik tjetr, ai i ka dedikuar
adhurimin dikujt tjetr.

Autori (Allahu e mshiroft!) thot:

Prcillet se Aliu ka thn: "I Drguari i Allahut t Lartsuar m ka thn katr

gjra: "E mallkoft Allahu at q ther kurban jo pr Allahun e Lartsuar! E
mallkoft Allahu at q mallkon prindrit e tij! E mallkoft Allahu at q strehon
nj bidati! E mallkoft Allahu at q ndryshon kufijt e toks!"2

1 EL-KEUTHER: 1
2 Muslimi: 1978.
135
Dshmia n kt hadith gjendet n pjesn: "E mallkoft Allahu at q ther kurban jo
pr Allahun e Lartsuar!". Ky krcnim tregon se therja kurban pr dik tjetr prv
Allahut t Lartsuar sht vepr e mallkuar.
"Mallkim" do t thot prznie dhe largim nga mshira e Allahut t Lart.1 N rast se ai
q mallkon sht vet Allahu, ather kjo tregon q Allahu kt njeri e ka przn nga
mshira e Tij e veant. Ndrsa me mshirn e Tij t prgjithshme Ai i ka prfshir t
gjith, musliman dhe jomusliman, madje t gjitha llojet e krijesave.
N rast se thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) sht lutje mallkimi, kjo tregon
se kurbani pr dik tjetr prve Allahut t Lartsuar sht gjynah i madh. Dihet se, nse
nj gjynah shoqrohet me mallkim, tregon se sht prej gjynaheve t mdha. Kjo sht e
kuptueshme, pasikurbani pr dik tjetr sht shirk ndaj Allahut t Lartsuar. Ai q e
vepron nj gj t till meriton t mallkohet dhe t przihet nga mshira e t
Madhrishmit.
Shkronja "Lam" n tekstin origjinal, q ndodhet n pjesn: "E mallkoft Allahu at q
ther kurban jo pr Allahun e Lartsuar!" do t thot se kush bn kurban jo pr
Allahun, me qllim t afrimit dhe t madhrimit t atij tjetri meriton t mallkohet.
Ky sht edhe aspekti argumentues mbi kt kapitull (Kapitulli: far sht transmetuar
pr therjen e kurbanit kur nuk sht pr Allahun e Lartsuar), domethn paralajmrimi
se kush bn kurban pr dik tjetr prve Allahut t Lartsuar sht i mallkuar.

Hadithi tjetr:
Prcillet nga Tarik Ibn Shihab2 se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Nj
burr hyri n Xhenet pr nj miz". T pranishmit than: Si sht e mundur kjo,
o i Drguari i Allahut?! I Drguari i Allahut iu prgjigj: "Dy burra kaluan pran
disa njerzve, q po adhuronin nj idhull. Ata nuk lejonin t kalonte njeri, derisa
t ofronte dika pr at idhull. Njrit prej tyre i than: Jep dika pr kt idhull!
Ai u prgjigj: S'kam 't ofroj! Ata i than: Jep qoft edhe nj miz. Ai i ofroi

1Shih: "Muhtar el Sihah": f. 250.

2Tarik Ibn Shihab el Bexhelij el Ahmesij. Ai sht prej atyre q e kan par Profetin, por nuk ka dgjuar prej tij. Ka luftuar
n kohn e Ebu Bekrin 40 e sa her. Vdiq n vitin 82h. Shih: "Tabekat Ibn Sead": 6/66 dhe "Tehdhib el Tehdhib": 5/4.
136
nj miz dhe ata e lan t kalonte. Ky hyri n Zjarr. I than dhe tjetrit: Jep edhe
ti dika! Ai iu prgjigj: Nuk ofroj asgj pr asnj tjetr, por vetm pr
Allahun! Ata e vran dhe ai hyri n Xhenet."1

Aspekti argumentues pr kt kapitull sht se kurbani pr idhullin ishte shkak pr

hyrjen n Zjarr. Ajo q kuptohet sht se ai q e bri nj gj t till ishte musliman, por
ai u fut n Zjarr pr shkak t asaj q bri. Kjo tregon se kurbani pr dik tjetr sht
shirk i madh, pasi gjithashtu n pamje t par hadithi: "Ky hyri n Zjarr " tregon se
rezultati i veprimi i tij ishte qndrimi n Zjarr prgjithmon.
Hadithi ka edhe nj aspekt tjetr argumentues, q sht: Nse ofrimi si kurban i dikaje
t pavler, - si sht nj miz, - sht shkak pr futjen n Zjarr, ofrimi i dikaje m t
madhe se ajo sht nj arsye m shum pr futjen n Zjarr.
Fjala: "Jep!", domethn: Bj kurban dika, me qllim afrimi.
N hadith konstatohet se ata njerz nuk i detyruan t bnnin dika t till, sepse hadithi
thot: "Dy burra kaluan pran disa njerzve q po adhuronin nj idhull. Ata nuk
lejonin t kalonte njeri, derisa t ofronte dika pr at idhull."
N pamje t par, shprehja: "Ata nuk lejonin t kalonte njeri" nuk tregon se ata ua
impononin dika t till, pasi ata mund t thoshin: Po kthehemi nga erdhm dhe nuk
kalonin n at vend, duke shmangur t keqen. Kjo tregon se ata nuk i detyronin me
forc, pasi pr detyrimin me forc Allahu i Madhrishm thot: "Prve atij q sht i
detyruar me forc, ndrkoh q zemra e tij sht plot besim. Ndrsa ata q ia
hapin zemrn mosbesimit, do t ken mbi vete zemrimin e Allahut dhe nj
dnim t madh."2
Pyetja sht: far natyre kishte moslejimi pr t kaluar: kush nuk jepte dika,
vritej apo kthehej prapa?

1 Ahmedi n librin "El Zuhd", f. 15. Gjithashtu, edhe Ebu Nuajmi n "El Hilje": 1/203, Bejhakiu n "Shuab el Iman":
5/485, nr: 7343, por duke ia adresuar kt thnie Selman el Farisiut. Ndrkoh, Ibn Kajimi e prmend kt hadith me
zinxhirin e Imam Ahmedit n librin "El Xhevab el Kafi": f. 21, me transmetin t Tarik Ibn Shihab, duke ia adresuar thnien
Profetit, si sht prmendur nga autori ktu.
2 EN-EN-NAHL:106.

137
Disa dijetar, nisur nga fakti i vrasjes s njrit nga dy personat, thon se kuptimi i
moslejimit pr t kaluar ishte: ose t ofronte dika, ose t vritej. Kjo sht e kuptueshme
nga konteksti i ngjarjes. N kt form, ktu kemi t bjm me llojin e detyrimit.
Pr kt, ata jan t paqart rreth treguesit t hadithit se, kush e kryente kt veprim, do
t futej n Zjarr, edhe pse ai ishte i detyruar ta vepronte nj gj t till.
Prgjigjja pr kt paqartsi, duke e marr t mirqen mendimin e tyre, sht se, pr
popujt e mparshm, mosarsyetimi i nj personi t imponuar ka qen ligj. Ndrsa lejimi
pr t thn fjal kufri n rastet e imponimit sht veori e ktij umeti. Kjo sht
prgjigjja q japin disa dijetar.
Po, se konteksti nuk na tregon se ata i krcnuan me vrasje. N kt rast, hadithi e
trajton ngjarjen n mnyr t prgjithshme, ather si mundemi ta trajtojm hadithin n
kontekstin e dikaje t prgjithshme?
Ata e vran - Ktu nuk ka paqartsi dhe nuk ka dyshim t justifikuar. Ata mund ta
ken vrar at q nuk dha dika, pasi ai e poshtroi idhullin e tyre, dukethn: "Nuk jap
asgj pr asnj tjetr, por vetm se pr Allahun".
Ky hadith ka qen i paqart pr disa dijetar, si tham m lart, por, n fakt, ai
falnderimi i qoft Allahut!- nuk sht i paqart, pasi ai ose u referohet legjislacioneve t
popujve t mparshm, dhe n kt rast aspekti detyrimit nuk luan rol, ose mund t
interpretohet se ata nuk e detyruan kur dshiroi t kalonte, por e vran pr shkak t
thnies: "Nuk jap asgj pr asnj tjetr, por vetm pr Allahun e Lartsuar".
Si prfundim, ky kapitull sht tregues i qart se kurbani pr dik tjetr, prve Allahut t
Lartsuar, sht shirk ndaj Allahut t Madhrishm n adhurim. Kush bn kurban pr tu
afruar dhe madhruar dik tjetr, ka br shirk t madh, q t prjashton nga Umeti.

****

10

138
 Kapitulli: Nuk bhet kurban pr Allahun n at vend q bhet kurban pr dik
tjetr prve Tij.
Fjala e Allahut te lartsuar: Ti n at xhami kurr mos fal namaz. Ndrsa
xhamia e themeluar n prkushtim (ndaj Allahut) q n ditn e par, pa dyshim
q sht m e denj pr t falur namaz n t. Aty ka njerz q duan t pastrohen.
Allahu i do ata q pastrohen shpesh. .
Transmetohet se Thabit bin Ed-Dahak (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn :
Nj burr u zotua se do t bnte kurban nj deve n Buvane , e i drguari i
Allahut (paqja, bekimi dhe mshira e Allahut qofshin mbi t) pyeti : A ka pasur
n t ndonj idhull q adhurohej n kohn e injorancs? Than : Jo. I drguari i
Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Tha: A bhej n t ndonj fest nga festat
e tyre? Than: Jo. I drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha:
Prmbushe pr zotimin tnd, nuk ka prmbushje t zotimit n ato shtje q
kundrshtojn Allahun , dhe as n ato q nuk i posedon biri i Ademit .
Dobit e tems

Komenti i fjals s Allahut : Ti n at xhami kurr mos fal namaz!

Gjynahu mund t ndikoj edhe tek toka , gjithashtu edhe vepra e
adhurimit.
Shndrrimi i shtjes nga e paqart n t qart , q t hiqet paqartsia.
Nj shtje t paqart e krahasojm me nj shtje t qart n mnyr q ta
largojm paqartsin.
Nuk sht gjynah t bsh kurban n nj vend t caktuar nse n at vend
nuk bhen gjra t ndaluara.
sht e ndaluar - t prmbushsh zotimin - , nse n at vend ka pasur
idhuj q nga koha e injorancs, edhe nse ata jan shkatarruar.
sht e ndaluar - t prmbushsh zotimin - nse n at vend bhej ndonj
fest nga festat e tyre, edhe nse nuk bhet m n t.

139
 Nuk lejohet t prmbushsh zotimin n at vend, sepse ai sht zotim q
bie n kundrshtim me Allahun.
Kujdes, pr t mos u ngjasuar jobesimtarve n festat e tyre, edhe pse nj
gj e till nuk bhet me qllim.
Nuk prmbushet zotimi n nj vepr q sht gjynah.
Nuk mund t zotohet biri Ademit pr gjra q nuk i posedon.

Imami (Allahu e mshiroft!) thot:

Kapitulli: Nuk bhet kurban pr Allahun n at vend ku bhet kurban pr dik tjetr
krahas Tij".
Thnia: Nuk bhet kurban pr Allahun"; sht n mnyrn mohore dhe ka pr
qllim ndalimin, sepse nga format e gjuhs arabe sht kalimi nga mohimi n ndalim, pr
t potencuar m fuqishm dika, edhe pse n kt rast si mohimi ashtu dhe ndalimi jan
t synuara sbashku; sikur autori dshiron t thot se ajo vepr nuk duhet t ndodh n
mnyr absolute. Prandaj edhe prdor formn mohore duke thn: Kapitulli: Nuk
bhet kurban pr Allahun n at vend ku bhet kurban pr dik tjetr krahasTij.
Disa dijetar kan thn: Mundet q "la" (nuk) t jet ndaluese, prandaj edhe folja ka
ardhur n kohn e tashme urdhrore, pra: Kapitulli: Mos bni kurban pr Allahun n
at vend ku bhet kurban pr dik tjetr krahasTij.
Thnia: Pr Allahun do t thot q qllimi i prerjes s kurbanit t jet arritja e
knaqsis s Allahut t Lartsuar.
Thnia: "n at vend ku bhet kurban pr dik tjetr krahasTij. "ba-ja" (n) e
prdorur ktu mbart nj kuptim t shtuar mbi "fi-n" (n, gjithashtu). Ky kuptim i shtuar
sht fakti se "ba-ja" prdoret si ndajfolje rrethanore: Themi: "Merartu bi Zejdin", kalova
pran vendit ku po qndronte Zejdi, apo afr vendit t Zejdit, ndrsa parafjala "fi"
nnkupton vetm vendin konkret.Kshtu prdorimi i ndajfoljes "ba" nnkupton edhe
vendin pran.Q t dyja kto kuptime jan t synuara, pasi nuk lejohet t bhet kurban
pr Allahun n ato vende ku bhet kurban pr t tjer prve Tij dhe as n afrsi t tyre.

140
Nse e bjn kt, ata konsiderohen njlloj sikur ata q bjn kurban pr dik tjetr
krahas Allahut t Lartsuar.
Tabloja e shtjes: Nse ka ndonj vend q bhet kurban pr dik tjetr prve
Allahut, si varret, tyrbet apo vend q madhrohen, dhe e kan br zakon jobesimtart t
bjn kurbane n t pr idhujt e tyre, apo pr besimet e tyre t kota, nuk lejohet q
muslimani t bj kurban n at vend, edhe pse ai e ka nijetin t sinqert vetm pr
Allahun, sepse kjo sht ngjasim me jobesimtart duke i madhruar vendet n t cilat ata
adhurojn dik tjetr krahas Allahut t Lartsuar.
Nuk lejohet t bhet kurban pr Allahun n ato vende q bhet kurban pr dik tjetr
krahas Allahut sepse kjo sht nga rrugt q t ojn n shirk.
Autori - Allahu e mshiroft dhe ia ngritt gradat n Xhenet thot:
Thnia e Allahut t Lartsuar: Ti mos u fal aty kurr!
Ky ndalim sht pr xhamin Dirar, t ciln e ndrtuan hipokritt, ata e ndrtuan at
pr t penguar dhe prar besimtart,pr ti shpallur luft Allahut dhe t drguarit t tij
(Paqja e Allahut qoft mbi t). Pra; kur qllimi i tyre ishte i till, namazi n at xhami nuk
lejohet. Sepse ky veprim sht miratim pr ata, dhe ftes pr njerzit q t falen atje.
Ndaj dhe Allahu e ndaloi t drguarin e Tij dhe besimtart q t falen n at xhami.
Prshtatja e ajetit me kapitullin sht e qart e q lidhet me faktin se: Allahu i Lartsuar e
ndaloi t drguarin e Tij q t falej n xhamin e Dirarit, dhe dihet, q namazi i Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i besimtarve ishte i sinqert vetm pr Allahun dhe
as sesi pr dik tjetr, e megjithse ata ishin t sinqert dhe nuk kishin qllim prarje e
mosbesimi, u ndaluan q t faleshin n t, pr shkak t pjesmarrjes dhe ngjasimit me
hipokritt. Sepse kjo sht nxitje q njerzit t frekuentojn ato vende.
Kjo ngjason me at q pret kurban pr Allahun n at vend q prihet kurban krahas
Allahut. Edhe nse njeriu sht i sinqert n veprn e tij, ai me kt veprim i fton njerzit
q ta madhrojn at vend, edhe pse ai nuk e ka kt pr qllim.
Lind nj pyetje: Ka ardhur nga sahabt se ata e kan lejuar namazin n kish, dhe se
Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) sht falur n kish n Kuds (Bejtul-Makdis).
Gjithashtu ka prej sahabeve q jan falur n kish n vende t ndryshme. Pra namazi i

141
tyre n kish ka qn pr Allahun e Lartsuar, por a nuk ngjason kjo me namazin n
xhamin q u ndrtua pr prarjen e muslimanve, ose me ata q presin kurban n ato
vende q prihet kurban krahas Allahut?
Prgjigja: Ky hamndsim nuk sht i sakt, sepse Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ndaloi q t faleshin n xhamin Dirar dhe nga prerja e kurbanit n ato vende q
prihet kurban krahas Allahut, sepse forma e adhurimit sht e njjt. Forma q e pret
kurbanin besimtari dhe jo besimtari sht e njjt, pra duke i vendosur thikn n vendin
e caktuar dhe duke i derdhur gjakun n at vend. Veprimi i tyre sht i njjt dhe nuk
mund t dallojm mes veprimit t tyre n pamje t par, edhe pse qllimet ndryshojn.
Namazi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i sahabeve n xhamin Dirar n
pamje sht i njjt me namazin e hipokritve, kshtu q shtja kthehet tek zemra dhe
tek qllimi (nijeti).Qllimet e zemrave (nijetet) jan t fshehta e nuk mund ti marrin vesh
njerzit, prandaj ndalimi vjen prej ngjasimit n pamje t par. Kt (nijetin) nuk mund ta
din njerzit edhe nse qllimi sht i sinqert.
E prsa i prket namazit n kish, si n pamje ashtu edhe n form ndryshon nga
namazi i t krishterve. Namazi i t krishterve nuk sht si namazi i muslimanve, e ai
q shikon nj musliman duke u falur e kupton se ai nuk po falet si t krishtert.
Pra veprimi i tij nuk i trheq t tjert t falen si t krishtert dhe tju bashkohet atyre. Ky
sht ndryshimi mes dy shtjeve, e kjo sht shum e qart me pak prsiatje.
Autori thot: Thabit ibn Ed-Dahak (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn : Nj burr
u zotua se do t bnte kurban nj deve n Buvane, e i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) pyeti : A ka pasur n t ndonj idhull q adhurohej n kohn e injorancs?
Than : Jo.Tha i Drguari i Allahut: A bhej n t ndonj fest nga festat e tyre? Than:
Jo. I Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: "Prmbushe zotimin tnd,
nuk ka prmbushje t zotimit n ato shtje q kundrshtojn Allahun, dhe as n ato q
nuk i posedon biri i Ademit.
Ky hadith flet pr nj burr i cili ishte zotuar se do t bnte kurban nj deve n Buvane
(emr vendi). Kur ai u zotua se do t bnte kurban n at vend, Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) krkoi prej tij shpjegim. Menjher t vjen n mendje pyetja: Prse ky njeri

142
donte t bnte kurban pikrisht n at vend? Ndoshta n at vend jobesimtart bnin
festat e tyre?. Apo mos n at vend ka pasur idhuj q nga koha e injorancs e ata i kan
adhuruar n at vend? Kjo t shkon menjher n mendje kur veon nj vend t
posam, sepse n shumicn e rasteve ato bhen pr adhurim. E pikrisht pr kt
krkoi shpjegim Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe tha: A ka pasur n t
ndonj idhull q adhurohej n kohn e injorancs? I than: Jo.
Prej ksaj pyetje kuptohet se; nse n at vend gjendej ndonj idhull apo dika tjetr q
adhurohej n kohn e injorancs, n at vend nuk lejohet q t bhet kurban.
Ky sht qllimi i prmndjes s ktij hadithin n kt kapitull, dhe ky sht sapekti
argumentues i tij.
Fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): A bhej n t ndonj fest nga festat
e tyre? Me nocionin fest kuptohet ai vend dhe ajo koh q kremtohet n mnyr t
prsritur. Ka festa q lidhen me vende t caktuara.
Shembull q na tregon se festa bhet n vend t caktuar:
Fjala e Profetit(Paqja e Allahut qoft mbi t!) Mos e bni varrin tim vend feste.
Dmth : Mos e bni zakon q t vini gjithmon n kt vend(dhe e ktheni n fest).
Gjithashtu, ka festa lidhen me kohn (prvjetort, etj).
Fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) A bhej n t ndonj fest nga festat e
tyre? Dmth: A sht vend feste. Sepse Ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: A bhej
n t ndonj fest nga festat e tyre?
Dihet q festat e jobesimtarve, qofshin n koh apo n vend, ato kan lidhje me fen e
tyre politeiste. Kuptimi i ksaj sht se ata adhurojn zotrat e tyre n kto festa
idhujtarie. Adhurimi m i madh q ata bjn n kto festa sht prerja e kurbanve pr
zotat e tyre t cilt i adhurojn. Kjo tregon se marrja pjes me jobesimtart n vendet q
ata adhurojn dik tjetr prpos Allahut, duke u ngjasuar atyre qoft edhe n aparenc,
nuk lejohet.
Pra nuk lejohet tiu bashkngjitesh jobesimtarve n veprimet e tyre edhe nse njeriu
sht i sinqert dhe nuk pret kurban vetm se pr Allahun e Lartsuar, apo nuk falet
vetm se pr Allahun e Lartsuar.

143
Dijetart kan thn: Fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Prmbushe pr
zotimin tnd , nuk ka prmbushje t zotimit n ato shtje q kundrshtojn
Allahun
N t ka renditje t asaj q vjen pas fa-s me at q ka ardhur para fa-s gj e cila
tregon se shkaku i lejimit t prmbushjes s zotimit sht se far sht prmendur para
fa-s nuk sht gjynah.
Pyetja tregon se t pressh kurban pr Allahun n at vend q ka idhuj q adhurohen,
apo ai vend sht vend festash pr jobesimtart, sht gjynah (kundrshtim) q i bhet
Allahut t Lartsuar.
N kt mnyr argumentimi i shejhut (Allahu e mshiroft!)me kt hadith, n kt
kapitull del se sht me vend.
****

11
Kapitulli: Prej shirkut sht: T zotohesh pr hir t dikujt tjetr pve Allahut t
Lartsuar.
Fjala e Allahut t Lartsuar : Ata e zbatojn premtimin dhe i friksohen Dits
(s Kiametit), tmerri i s cils prhapet gjithkund.
Gjithashtu Allahu thot: fardo gjje q t jepni dhe do betim q t bni, me
siguri q Allahu ka dijeni pr at! . Buhariu transmeton nga Aishja (Allahu qoft
i knaqur me t!) se profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn : Kush
zotohet q ti bindet Allahut le ti bindet, e kush zotohet q ti bj gjynah Allahut
mos ta veproj
Dobit e tems

T prmbushsh (nedhrin) sht detyr.

Nse ky zotim sht adhurim pr Allahun, por tia dedikosh at dikujt
tjetr prpos Allahut sht shirk (politeizm).

144
 Nse zotimi sht n kundrtim me Allahun, ather nuk lejohet q t
veprohet.

Autori thot: Kapitulli: Prej shirkut sht:

T zotohesh pr dika tjetr krahas Allahut t Lartsuar. "Min" (prej) ktu ka kuptimin
pjestues, sepse shirku sht disa llojesh.
Fjala e autorit: Prej shirkut sht: Zotimi.
Zotimi ktu sht kryefjal, dhe vjen pas kallzuesit. Pra kuptimi i fjalis sht : T
zotohesh n emr t dikujt tjetr prpos Allahut sht shirk (politeizm).
Me fjaln shirk ktu ka pr qllim shirkun e madh.
Nuk ka dyshim se zotimi pr dik tjetr prpos Allahut sht shirk i madh q i bhet
Allahut t Lartsuar. Pasi t zotohesh do t thot: Ta obligosh veten me nj adhurim q
ia bn Allahut, qoft ky adhurim i prgjithshm apo dika e posame.Q zotimi sht
adhurim kt e tregon ajeti i Kuranit n t cilin Allahu i lavdron ata t cilt i zbatojn
premtimet. Allahu i Lartsuar thot: Ata e zbatojn premtimin dhe i friksohen
Dits (s Kiametit), tmerri i s cils prhapet gjithkund.. Pra lavdrimi q i bn
Allahu atyre q e prmbushin zotimin tregon se kjo sht gj e dashur tek Ai.
Nuk ka mundsi t jet dika e dashur dhe ajo t mos jet e lejuar, pra kjo tregon se ky
sht nj adhurim nga adhurimet. Prandaj prmbushja e zotimit sht obligim, sepse
njeriu ia ka obliguar vetes kt adhurim. Pr kt Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ka thn: Kush zotohet q ti bindet Allahut le ti bindet!.
Q zotimi sht adhurim kt e tregon edhe fjala e Allahut t Lartsuar: fardo gjje
q t jepni dhe do betim q t bni, me siguri q Allahu ka dijeni pr at!. Nga
ky ajet kuptohet q Allahu i do ata q e madhrojn At qoft edhe kur prmbushin
zotimin.
Pra prmbushja e zotimit sht adhurim, e nse njeriu ia dedikon kt adhurim dikujt
tjetr ve Allahut t Lartsuar, ather ai i bn shirk (ortak) Allahut t Madhruar.
Dikujt mund ti lind pyetje ktu dhe t thot: Zotimi sht i paplqyeshm, se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka urryer at.

145
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht pyetur pr t dhe ka thn: Ai (zotimi)
nuk vjen me mirsi.
E si t jet ky adhurim kur e ka urryer Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)?.
Prgjigje: Zotimi sht dy llojesh: Zotim i prgjithshm dhe zotim i prcaktuar.
Zotimi i prgjithshm sht kur njeriu ia obligon vetes s vet nj adhurim t pa
prcaktuar pr Allahun e Lartsuar. Psh thot: Un do t fal pr Allahun e Lartsuar dy
rekate namaz, dhe ky zotim nuk sht se ai pret q ti realizohet ndonj gj n t
ardhmen, apo dika q i ka ndodhur, e ai e obligon veten me nj adhurim sikur sht:
Namazi, agjrimi apo ndonj adhurim tjetr.
Ky sht zotimi i prgjithshm. Pra njeriu ia obligon vetes nj adhurim pr Allahun e
Lartsuar.
Ky nuk sht zotimi q e ka urryer Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), por zotimi i
urryer sht lloji i dyt:
Zotimi i prcaktuar.
Kt lloj zotimi e ka urryer Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ka thn Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!): Zotimi nuk del vetm se prej koprracit. Ky lloj
zotimi sht kur njeriu ia obligon vetes nj adhurim t caktuar, nse Allahu i realizon
dika t posame.
Psh thot: Nse ma shron Allahu t smurin un zotohem se do t jap sadaka kshtu e
ashtu, ose thot: Nse un kaloj provimet do t falem gjith natn, ose, nse un filloj
filan pun do t agjroj nj jav. Kjo kshtu, n kt form duket sikur ky njeri po i
vendos kushte Allahut t Lartsuar. Sikur ai po thot: O Zot nse ti m jep kt e at
un do t agjroj, nse m jep sukses n provime un do t falem ose do t jap sadaka,
nse ma shron t smurin do t bj kshtu e ashtu. Dmth: Nse Ti m bn kt un do
t bj at. Ky zotim sht ai t cilin e ka prshkruar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) kur thot: Zotimi nuk del vetm se prej koprracit. Kopraci nuk vepron asnj
adhurim derisa t shprblehet pr at. Ai njeri i cili vepron kshtu nuk kryen ndonj
adhurim vetm se po t marr shprblimin paraprakisht, pra sikur ai po i bn adhurimet
me nj mim t caktuar po nga vet ai.

146
Kt kuptim t gabuar e prdorin masa e gjer e njerzve t cilt e praktikojn shum
zotimin. Ata mendojn se nevojat e tyre nuk plotsohen vetm se duke br nedhr
(zotim).
Shejhu Islam (Allahu e mshiroft!) dhe t tjer dijetar kan thn: Kush mendon se
nevojat e tij nuk realizohen vetm se kur bn zotim, ky besim sht i ndaluar, sepse ai
mendon se Allahu nuk t jep vetm se po ti japsh. E ky sht t mendosh keq pr
Allahun e Lartsuar dhe besim i devijuar n Allahun e Lartsuar, por Ai sht furnizuesi i
krijesave t Tij.
Tani q u qartsove pr kt, dije se zotimi i prgjithshm nuk hyn tek kategoria e
paplqyer. Nse themi q zotimi sht adhurim, a hyn ktu zotimi i prcaktuar?
Prgjigje: Zotimi i prcaktuar ka dy aspekte:
Aspekti i par: Ai i cili kryen nj adhurim me t cilin e obligoi veten e tij, n aparenc ka
kryer nj adhurim.
Aspekti i dyt : Zotimi i posam sht i paplqyer pr shkak t besimit t devijuar e jo
pr origjinn e adhurimit. Kur dikush zotohet, e cakton dhe thot: Nse m realizohet
kjo e ajo un zotohem se do t veproj kshtu e ashtu, kjo sht mekruh(e paplqyer) pr
shkak se ai e prcaktoi, jo sepse ai u zotua. Kt na tregon hadithi i Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!)kur thot:
Zotimi nuk del vetm se prej koprracit.
Pra shtja nuk sht e paqart, zotimi sht prej adhurimeve t mdha.
Ka nj rregull baz n lidhje me llojet e argumenteve, se nj pun prej punve nse i
dedikohet dikujt tjetr prve Allahut sht shirk i madh. Kjo pasi argumentet jan dy
llojesh:
I pari : Argumentim i prgjithshm. Dmth. do argument nga Kurani dhe Syneti q
krkon t njsohet Allahu n adhurim, sht argument se do adhurim nuk bn t kryhet
vetm se pr Allahun. Argumentimi me kto lloj argumentesh, se zotimi n emr t
dikujt tjetr prve Allahut sht shirk bhet n kt mnyr.
Argumenti na tregon se sht obligim q adhurimi t jet vetm pr Allahun, dhe nuk
lejohet tia dedikosh dikujt tjetr prpos Allahut. Ai q ia dedikon adhurimin dikujt tjetr

147
prpos Allahut ka br shirk dhe zotimi sht adhurim prej adhurimeve, e kush zotohet
pr dik tjetr prpos Allahut ka br shirk.
I dyti: T argumentosh pr shtjet me argumenta t posam q kan ardhur pikrisht
pr at shtje. T argumentosh se nuk lejohet t zotohesh q do t pressh kurban pr
dik tjetr krahas Allahut me argumenta q kan ardhur posarisht pr kt shtje.
Apo t argumentosh se sht obligim ti lutesh vetm Allahut dhe askujt tjetr me
argumenta q kan ardhur posarisht pr kt. Po ashtu edhe pr mbrojtje, e gjra t
tjera t ngjashme.
Pra argumenti pr njsimin e Allahut n t gjitha llojet e adhurimeve, n mnyr t
detajuar a t prgjithshme dhe se dedikimi i ktyre llojve t adhurimit dikujt tjetr
prve Allahut sht shirk i madh.
I pari: Argumentimi i prgjithshm: me ajete dhe hadithe t prgjithshme, t cilat na
obligojn se do adhurim duhet t jet vetm pr Allahun dhe na ndalojn nga shirku
dhe ta rendisim kt lloj adhurimi n to, pr arsyen e prbashhkt s bn pjes tek
adhurimet.
I dyti: Kur argumentojm pr nj shtje t posame me argumenta q kan ardhur
pikrisht pr kt shtje. Prandaj edhe imami (Allahu e mshiroft!) thot:
Kapitull: Prej shirkut sht : T zotohesh pr hir t dikujt tjetr prve Allahut t
Lartsuar dhe argumentet q ai prdor kan ardhur posarisht pr zotimin. Ndsa
ajetet q ka sjell n fillim t librit sikur jan: Fjala e Allahut t Lartsuar: Zoti yt ka
dhn urdhr t prer q t mos adhuroni tjetr pos Tij. Fjala e Allahut: Xhindet dhe
njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn.
Fjala e Allahut: Adhurojeni Allahun e mos i shoqroni Atij asnj send .
Fjala e Allahut: Thuaj : Ejani tju lexoj at q me t vrtet ju ndaloi Zoti juaj: T
mos i shoqroni Atij asnj send.
Me kto argumentohet se tia dedikosh adhurimin dikujt tjetr prpos Allahut sht
shirk. Ather themi: Zotimi pr hir t dikujt tjetr sht adhurim, e Allahu na ka ndaluar
q adhurimin tia dedikojm dikujt tjetr prpos Tij. Ai q ia dedikon adhurimin dikujt
tjetr prpos Allahut sht mushrik (politeist). Thua: Zotimi sht adhurim, sepse ai bn

148
pjes n prkufizimin e adhurimit, sepse Allahu e plqen at dhe i ka lavdruar ata
besimtar q e pmbushin at.
Ather themi se argument i posam sht kur argumentojm me ajete dhe hadithe t
cilat kan ardhur posarisht pr zotimin. Prandaj ka sjell imami ktu argumentim t
hollsishm, ndrsa n fillim t librit solli argumenta t prgjithshm pr shtjen e
adhurimit. Kjo sht menuri e holl e autorit n shkrim dhe n radhitjen e argumentave.
Njohs i mir i Sheriatit sht ai q n shtjet e teuhidit merr n konsiderat shum
llojshmrin e argumentave dhe ti sjell ato n forma t ndryshme, me qllim q ta
hedh posht argumentin e atyre q i ftojn njerzit t adhurojn dik tjetr prpos
Allahut, duke br shirk.
Kur i sjell kundrshtarit nj her argument t posam dhe tjetr her argument t
prgjithshm, kjo e ngushton at dhe argumenti i tij bie posht. Ndsa kur i sjell vetm
nj argument ai ndoshta e interpreton at, ose do t debatoj me ty, e n kt rast
argumentuesi tregohet inferior n prballaje. Mirpo kur ai sht i vmndshm me
qllimet e dijetarve dhe i njeh argumentat, n kt rast sht n gjendje t diskutoj me
kundrshtart. Allahu i lartsuar ka premtuar se do ti ndihmoj robt e Tij. Ai thot:
Sigurisht, Ne do ti ndihmojm t drguarit Tan dhe besimtart, si n jetn e
ksaj bote, ashtu edhe n Ditn, kur do t sillen dshmitart.
Imami, n librin Keshfu Esh-shubuhat ka thn: Nj besimtar i thjesht triumfon mbi
nj mij dijetar nga dijetart politeist. Kjo sht e vrtet, sepse ka nga masa e gjer e
muslimanve t cilt i kan msuar shtjet e teuhidit dhe i kan marr ato nga dijetart,
q posedojn argumenta dhe oratori, t cilat nuk gjenden tek disa t arsimuar.
Fjala e Allahut: Ata e zbatojn premtimin sht argument se zotimi sht adhurim.
Pra Allahu i Lartsuar i ka lavdruar ata t cilt i zbatojn zotimet, e kjo tregon se
zbatimi i zotimit sht shtje e dashur tek Allahu, dhe se kjo sht shtje e lejuar.
Prderisa sht kshtu kjo sht prej llojeve t adhurimeve. E kur adhurimet i dedikohen
dikujt tjetr prpos Allahut, ky sht shirku i madh.
Gjithashtu fjala e Allahut : fardo gjje q t jepni dhe do betim q t bni, me
siguri q Allahu ka dijeni pr at!. Ktu Allahu e ka muar zotimin kur thot:

149
Allahu ka dijeni pr at dhe i ka muar ata q e zbatojn at. Kjo tregon se
prmbushja e zotimit sht adhurim i dashur tek Allahu i Lartsuar.
Imami thot: Transmeton Buhariu nga Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn : Kush zotohet q ti bindet Allahut le ti
bindet , e kush zotohet q ti bj gjynah Allahut mos ta veproj. Argumenti n kt
hadith sht se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka obiguar q t zbatohet zotimi
kur thot: Kush zotohet q ti bindet Allahut le ti bindet. Kjo tregon pr obligimin
e prmbushjes s zotimit t prgjithshm. Si t thot dikush: Un do t falem pr
Allahun kshtu e kshtu, ky e ka obligim ta prmbush zotimin e tij. Gjithashtu edhe
nse zotimi sht i prcaktuar, si psh: Nse Allahu ma shron t smurin tim, un do t
jap sadaka njqind rijal. Ktij i obligohet ta zbatoj zotimin q bri pr Allahun. Obligimi
tregon q sht nj adhurim i dashur, sepse obligimi sht prej llojeve t adhurimit, dhe
mjeti q t on drejt tij sht adhurim. T gjitha mjetet q bjn t zbatohet zotimi jan
zotim. E sikur t mos ishte zotimi nuk do t kishte prmbushje, ndaj prmbushja sht
obligim sepse vet njeriu ia obligoi vetes s vet kt adhurim.
Sakaq, ndalimi i prmbushjes s zotimit kur ai sht n kundrshtim me udhzimin e
Allahut, q na e tregon fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ....e kush zotohet
q ti bj gjynah Allahut mos ta veproj ; kjo pasi obligimi i njeriu vetes q t bj
gjynah bie n kundrshtim me urdhrin e Allahut pr t mos rn n gjynah.
Nse njeriu zotohet se do t bj gjynah, n kt rast ashtu sikur sht e njohur n librat e
fikhut (jurisprudencs), ai nuk duhet ta zbatoj kt zotim por duhet ta shlyej at si
shlyerje betimi. E kjo shtje gjendet me lehtsi n librat e fikhut.
Qllimi i gjith ksaj: Argumentimi i shejhut me pjesn e par t hadithit:
Kush zotohet q ti bindet Allahut le ti bindet sht e qart, se zotimi sht
adhurim. Po ashtu edhe me pjesn e dyt: ....e kush zotohet q ti bj gjynah Allahut
mos ta veproj, ku e konsideron obligim shlyeejen e zotimit. Kjo tregon se zotimi n
origjin sht br dhe konsiderohet adhurim. E pr sa koh sht i till tia dedikosh
dikujt tjetr prpos Allahut sht shirk i madh. Pra zotimi pr Allahun e Lartsuar sht
adhurim i madh, si e prmendm m lart.Gjithashtu edhe zotimi q nuk bhet pr

150
Allahun sht adhurim. Ndaj nse zotuesi ia dedikon zotimin dikujt tjetr prpos
Allahut, konsiderohet se e ka adhuruar at. Edhe nse zotuesi ia dedikon zotimin Allahut
ai ka adhuruar Allahun e Madhruar.
Gjithsesi, zotimi qoft pr Allahun apo qoft pr dik tjetr sht adhurim. Kur sht
pr Allahun ai adhuron Allahun, e kur sht pr dik tjetr prpos Allahut, ai adhuron
at q ia dedikoi zotimin. Zoti e di m s miri.
****

12
Kapitulli: Prej shirkut sht: T krkosh mbrojtje prej dikujt tjetr prpos Allahut
t Lartsuar.
Fjala e Allahut t Lartsuar: Dhe ka pasur burra prej njerzve q krkonin
ndihm prej disa xhinve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe m shum
arrogancn .
Haule bint Hakimi ka thn: Ka thn profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
Kush qndron n ndonj vend dhe thot : Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura
t Allahut prej s keqes s do gjje q Ai ka krijuar, nuk e dmton gj at derisa
t largohet nga ai vend.
Dobit e tems

Komentimi i ajetit t sures El Xhin.

Ata q veprojn ashtu bjn shirk.
Argumentimi me hadith; dijetart argumentojn me at se fjalt e Allahut
nuk jan t krijuara, sepse t krkosh ndihm nga krijesat sht shirk.
Mirsia e ksaj lutjeje, megjithse ajo sht e shkurtr.
Nse dika t sjell t mira n kt jet: duke t larguar nj t keqe dhe
ofruar nj t mir, kjo nuk do t thot se ajo nuk sht prej shirkut.

151
Kt kapitull imami (Allahu e mshiroft!)e ka quajtur: Kapitulli: Prej shirkut
sht: T krkosh mbrojtje prej dikujt tjetr prpos Allahut t Lartsuar.
Ky kapitull dhe kapitujt e mparshm n kt libr kan qllim t qartsojn se prse
sht shkruar ky libr. Qllimi i shkrimit t ktij libri sht se teuhidi njihet duke njohur
t kundrtat e tij. Kush krkon t njoh teuhidin duhet t njoh edhe t kundrtin e tij,
sepse teuhidi prmbledh pohimin dhe mohimin. Pra prmbledh besimin n Allah dhe
mohimin e idhujtaris. Kush i mson kto dy shtje e ka njohur teuhidin. Prandaj dhe
imami (Allahu e mshiroft!) ka trajtuar me hollsi teuhidin e adhurimit; dhe sqaroi
njsit e shirkut. Gjithashtu ka qartsuar edhe llojet e shirkut t vogl, kur ai bhet me
fjal apo me vepra. Ka qartsuar llojet e shirkut t madh, kur ai bhet me vepra apo me
besim. Si shembull ka sjell; prerja e kurbanit pr dik tjetr prpos Allahut, dhe zotimin
q bhet pr dik tjetr prpos Allahut, e q t dyja kto jan adhurime t mdha.
Adhurimi i prerjes s kurbanit sht veprim praktik, adhurimi i zotimit nis me fjal dhe
mbaron me prmbushjen e tij. Shirku i madh q bhet me vepra sht i shumllojshm,
dhe si shembull autori sjell: Prerjen e kurbanit pr dik tjetr prpos Allahut, zotimin q
bhet pr dik tjetr prpos Allahut. Kto i ka sjell si shembuj pr t treguar shirkun e
madh kur ai bhet me fjal. Sakaq, adhurimi i prerjes kurban dhe i zotimit karakterizohet
nga madhrimi q i bhet krijesave n myr t barabart me madhrimin q i bhet
Allahut t Lartsuar. E ky sht shirku.
Allahu i Madhrishm thot: ...q i duan (i madhrojn) ata, sikur q besimtart e
vrtet e duan Allahun , po dashuria e atyre q besojn Allahun sht shum m
e fort .
Gjithashtu thot Allahu: Pasha Allahun njmend ne kemi qn krejtsisht t
humbur. Kur juve(idhuj) u kemi barazuar me Zotin e botve .
Pas ktyre ajeteve imami(Allahu e mshiroft!) thot: Kapitulli: Prej shirkut sht: T
krkosh mbrojtje prej dikujt tjetr prpos Allahut t Lartsuar. Krkimi mbrojtje prej
dikujt tjetr prpos Allahut bhet me fjal q shoqrohen me besim. Pr kt arsye ka
ardhur natyrshm ky kapitull: Kapitulli: Prej shirkut sht: T krkosh mbrojtje prej
dikujt tjetr prpos Allahut t Lartsuar.

152
Fjala e imamit (Allahu e mshiroft!): "Prej shirkut": min" (prej) ka kuptimin nj pjes,
ashtu sikur e kemi prmendur n kapitujt e mparshm. Me fjaln "shirk" ka pr qllim
shirkun e madh. Pra; Prej shirkut t madh sht t krkosh ndihm nga dikush tjetr
prpos Allahut. Kjo pasi nyja shquese "el" nnkupton dika t njohur, mendja t vete tek
shirku i njohur q sht i madhi. Dmth: Kapitulli :Prej shirkut t madh sht t krkuarit
ndihm nga dikush tjetr prpos Allahut.
El-Istiadhetu do t thot t krkosh mbrojtje. Thuhet: Krkoi mbrojtje dhe mbrojtja
krkohet pr tu siguruar nga ndonj e keqe.
El-istidhetu sht n njsin e foljes "istifl". E gjith grupi i foljeve "istifle" lidhet
me krkimin e dikaje. N shumicn e rasteve kur n fillim t nj folje hasim shkronjat:
elif, sin dhe te kuptojm se kemi t bjm me krkes. Kshtu: "isteadhe", "isteane",
"istegathe", "isteska" do t thot krkimi i atyre gjrave. Ka raste kur ato prdoren pr t
treguar intensitet, prani t madhe t lnds s foljes. Pr shembull: thnia e Allahut t
Madhruar: "UestegnAllah" (Por Allahu nuk ka nevoj (pr ata). Ktu nuk sht fjala se
Allahu sht duke krkuar t pasurohet, por "elif", "sin" dhe "te" tregojn pr prani t
madhe t lnds s foljes "gina"(pasuri). E njjta edhe me foljet e tjera: "isteadhe",
"isteane", "istegathe", "isteska" ato nnkuptojn krkimin e dikaje. Sakaq, t krkuarit
ndihm sht lutje, pasi t krkosh do t thot se ekziston dikush nga i cili mund t
krkosh dika, duke qen se ai sht m lart n grad sesa ai q krkon. E kjo quhet
lutje.
Ndaj, kuptimi gjuhsor dhe terminologjik i i fjals el-istiadhetu sht krkimi mbrojtje,
q njkohsisht sht lutje. Edhe fjala El-istigathetu ka kuptimin krkimin ndihm dhe
krkimi ndihm sht lutje. E prsa koh nnkuptojn lutje, ato bjn pjes tek
adhurimet. Ndrkoh, adhurimi sht nj e drejt vetm e Allahut t Madhrishm dhe e
askujt tjetr.
Pr kt ka unanimitet mes dijetarve dhe argumentat e tregojn qart kt.
Allahu i Lartsuar thot: Me t vrtet xhamit jan vetm q ti lutesh Allahut,
prandaj mos ju lutni n to askujt tjetr ve Allahut.

153
Dhe: Zoti Yt ka dhn urdhr t prer q t mos adhuroni tjetr ve Tij. Dhe:
Adhurojeni Allahun dhe mos i shoqroni Atij asnj send
Pra, do fjal apo vepr q prmban n vetvete krkes, sht adhurim, pasi sht lutje.
Lloji i krkess dhe emrtimi i saj ndryshon sipas atij q i drejtohet krkesa. Kur krkesa
i drejtohet kolegut, quhet "iltimas"(krkes me mirsjellje), krkesa drejtuar vartsit
quhet urdhr, krkesa drejtuar dikujt n pozit m t lart quhet lutje.
Ai q krkon ndihm, apo mbrojtje nuk ka dyshim se sht duke e krkuar nga dikush q
qndron m lart, pr shkak t nevojs q ai ka pr t.
do argument q tregon se vetm Allahut i takon ti drejtohemi me lutje dhe adhurim
vlen si argument i posam pr kt shtje; se t krkuarit ndihm sht adhurim nga
adhurimet q i bhen vetm Allahut t Lartsuar.
Fjala e autorit Prej shirkut sht: T krkosh mbrojtje prej dikujt tjetr prpos
Allahut t Lartsuar. Fjala El-gajr (dikujt tjetr) sht prfshirse dhe prfshin t
gjith ata q krijesat u drejtohen me adhurim apo i bjn ortak me Allahun, ku m s
pari hyjn ata q jobesimtart para islamit u drejtoheshin pr adhurim; xhindt, engjjt,
profett, t devotshmit, gurt, drurt, e shum gjra t tjera q ata i adhuronin.
Mirpo, a ka pr qllim imami me fjaln e tij: Kapitulli: Prej shirkut sht: T krkosh
mbrojtje prej dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar t prfshij dhe t gjykoj se t gjitha
llojet e krkesave, edhe ato q jan n mundsin e krijesave jan shirk?
Prgjigja: Kjo krkon shpjegim:
Disa dijetar thon : T krkosh mbrojtje nuk bn vetm se prej Allahut t Lartsuar, e
nuk ka ndonj lloj mbrojtjeje q mund ta ofrojn krijesat. Sepse kur krkon mbrojtje do
t thot s pari drejtim me zemr, strehim t saj dhe prehje. T gjitha kto nuk bjn
vetm se pr Allahun e Lartsuar.
T tjer dijetar kan thn : Kan ardhur argumenta q tregojn se lejohet ti drejtohesh
krijesave pr ato gjra q ata kan mundsi; sepse vrtetsia e t krkuarit ndihm
qndron tek shmangia e s keqes dhe gjetja e mbrojtsit, t krkosh ndihm nga e keqja
q t ka goditur, e kur sht kshtu, kjo mund t jet n mundsin e krijesave.

154
Nisur nga sa u tha dalim n prfundimin se t krkosh ndihm prej dikujt tjetr ve
Allahut sht shirk i madh nse ajo q krkohet nuk sht n dorn e askujt prve
Allahut t Madhrishm.
Nga sa u tha del n pah shtja krkon shpjegim. Krkimi mbrojtje paraqet nj vepr t
jashtme dhe nj t brendshme. Vepra e jashtme sht krkimi ndihm pr tu mbrojtur
nga nj e keqe ose pr ta penguar at.
Ndrsa vepra e brendshme sht orientimi me zemr, qetsimi, nevoja, mbshtetja dhe
dorzimi i shtjes n dorn e atij q i krkohet ndihm.
Nse t krkuarit ndihm i mbart kto dy kuptime, ather nuk bn t krkosh ndihm
vetm se nga Allahu i Lartsuar. Pr shkak se n njrn nga kto dy kuptime kemi t
bjm m vepr t zemrs q me unanimitet mes dijetarve nuk bn ti drejtohet vetm
se Allahut t Madhrishm. Nse ka pr qllim vetm ann e jashtme, pra krkimin
ndihm dhe mbrojtje, ather kjo lejohet.
Kshtu na rezulton se n thelb el-istidhetu i mbart kto dy kuptime, t jashtm dhe t
brendshm, e pikrisht pr kt kan divergjenca dijetart. A lejohet q t krkosh
ndihm prej krijesave apo jo ? Duhet ditur se politeistt, t cilt adhurojn idhujt e tyre, u
drejtohen atyre me fjal dhe me zemr, e kjo nuk bn vetm se pr Allahun e Lartsuar.
Kjo e hedh posht supozimin e tyre se ata krkojn ndihm vetm se pr ato gjra q ata
kan mundsi, dhe se Allahu ua ka dhn kt mundsi atyre.
Fjala e tyre bie posht n dy forma:
E para: Q t hidhet posht: se i vdekuri apo xhindi ka mundsi q ta kryej at nevoj
q ai ka dhe nse nuk bindet pr kt, apo atij i sht pshtjelluar shtja, ather
kalohet tek forma tjetr.
Forma e dyt: I thua q krkimi i ndihms s pari bhet duke iu drejtuar me zemr atij
q po i krkon ndihm, duke i shprehur nevoj.
Ai i cili i drejtohet t vdekurve apo eulijave i ka t mshiruara kto kuptime n zemr, e
asgj nuk bn nga ato ti drejtohet vese Allahut t Lartsuar.
Prandaj themi se t krkosh ndihm tek dikush tjetr ve Allahut sht shirk i madh,
sepse po ia dedikon adhurimin dikujt tjetr prpos Allahut t Lartsuar.

155
Nse krkimi i ndihms sht vetm n aspektin e jashtm dhe zemra sht e bindur n
Allahun e Lartsuar e i drejtohet vetm Atij, dhe se ky njeri sht vetm shkak, n kt
rast lejohet.
Imami (Allahu e mshiroft!) thot: Fjala e Allahut : Dhe ka pasur burra prej
njerzve q krkonin ndihm prej disa xhinve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe
m shum arrogancn.
Fjala e Allahut: Ue enehu ka lidhje me fillimin e sures, t asaj se far Allahu i shpalli
t drguarit t Tij, t cilit iu drejtua: Thuaj: Mua m sht shpallur se nj grup
xhindsh..., e pas disa ajeteve thot Allahu : Dhe ka pasur burra prej njerzve q
krkonin ndihm prej disa xhinve dhe ashtu ua shtonin atyre edhe m shum
arrogancn. Fjala reheka do t thot frik dhe pasiguri n zemr. Kjo frik dhe
pasiguri kaplon edhe zemrn edhe trupin. Duke qen kshtu xhindt krenoheshin dhe e
keqja e tyre bhej e madhe.
Idhujtart besonin se n do vend t frikshm kishte ndonj xhind q e mbizotronte at
vend. Kur ata zbrisnin n ndonj lugin thoshin: Krkoj mbrojtje nga zotria e ksaj
lugine prej mendjelehtit t popullit t tij. Kishin pr qllim xhindt.
Ata krkonin mbrojtje nga xhindt q t mos u ndodhte gj e keqe prsa koh ata
qndronin n at vend. Pr kt ka thn Allahu i Lartsuar:
Dhe ka pasur burra prej njerzve q krkonin ndihm prej disa xhinve dhe
ashtu ua shtonin atyre edhe m shum arrogancn. Dmth. Njerzve u shtohej frika
dhe lodhja prej xhindve, n trup dhe n shpirt. Prderisa ata kishin kt besim, ky ishte
dnim pr ta. Dnimi nuk vjen vetm se pr shkak t gjynahut. Ata u dnuan sepse ia
dedikuan adhurimin dikujt tjetr pve Allahut t Lartsuar. Allahu i Lartsuar ka
urdhruar q, ndihm t krkohet vetm prej Tij e jo nga dikush tjetr.
Thot Allahu i Lartsuar: Thuaj: I mbshtetem Zotit t agimit Dhe: Thuaj : I
mbshtetem Zotit t njerzve. Dhe: Dhe thuaj: O Zoti im, krkoj mbrojtje prej
Teje nga cytjet e djajve. Dhe krkoj mbrojtje prej Teje q ata t mos m
afrohen. Ajetet pr kt jan t shumt. Prej tyre gjithshtu sht: E nse t godet
shejtani me ndonj vesvese , ti krko mbrojtje nga Allahu, sepse Ai dgjon e di.

156
Nga tekstet e Atij t cilit i krkohet mbrojtje, Allahut t Lartsuar kuptohet se krijesat
krkojn mbrojtje nga Allahu dhe edhe nga t tjert dhe se Allahu e urdhroi Profetin e
Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q t krkoj mbrojtje vetm prej Allahut. E kemi
prmendur argumentin se krkimi i ndihms sht adhurim. Pra; t gjitha argumentat
tregojn se adhurimi nuk i dedikohet vetm se Allahut t Lartsuar.
Katadja dhe disa nga t part tan kan thn: Se fjala e Allahut Reheka do t thot
gjynah. Pra atyre u shtua gjynahu. Edhe n baz t ktij komenti argumentimi me kt
ajet sht i qart, pasi nse krkimi mbrojtje nse rezulton me gjynah nnkupton se
veprimi sht vepr shirku n rast se i dedikohet dikujt tjetr prve Allahut, e nse i
dedikohet vetm Allahut sht adhurmi i krkuar. Kjo prputhet me emrtimin e ktij
kapitulli se krkimi mbrojtje dikujt tjetr prve Allahut t Madhruar sht shirk.
Autori thot : Transmeton se Haulte bint Hakim ka thn : Ka thn Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) Kush qndron n ndonj vend dhe thot : Krkoj mbrojtje
me fjalt e prsosura t Allahut prej s keqes s do gjje q Ai ka krijuar, nuk e
dmton gj at derisa t largohet nga ai vend .
Aspekti argumetues i hadithit lidhet me faktin se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
preferoi t krkoi mbrojtje me fjalt e Allahut, duke thn: Kush qndron n ndonj
vend dhe thot : Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura t Allahut prej s keqes s
do gjje q Ai ka krijuar...". ndrkaq, mbrojtje ai krkoi pr krijesat e kqija. Ato me
t cilat ai krkoj mbrojtje ishin 'Fjalt e Allahut'. Kur dijetart kan debatuar me grupin e
devijuar t quajtur "mutezil"iu kundrprgjigjn me kt hadith se fjalt e Allahut nuk
jan t krijuara. Argumentimi ishte se nuk krkohet mbrojtje nga krijesat dhe se krkimi
mbrojtje prej tyre sht shirk. Kt e ka thn imami Ahmedi dhe t tjer.
Aspekti argumentues i hadithit: Ehli Suneti n mnyr unanime nprmjet ktij hadithi
argumentojn se krkimi mbrojtje nga nj krijes sht shirk dhe se Profeti nuk na ka
urdhruar t krkojm mbrojtje me "Fjalt e Allahut" po t mos ishte q Fjalt e Allahut
nuk jan t krijuara. Profeti thot: "Kush qndron n ndonj vend dhe thot : Krkoj
mbrojtje me fjalt e prsosura t Allahut prej s keqes s do gjje q Ai ka
krijuar ": Qllimi me: Fjalt e prsosura t Allahut" ktu jan ato q bjn pjes n

157
ligjet toksore, t cilat nuk mundet ti kaprcej as i devotshmi e as i prishuri. Pr kto
bjn fjal ajetet kuranore: Kto ajete kan t bjn me aspektin e ligjeve universale dhe
ato fetare.
Ky sht qllimi i fjals s Allahut t Lartsuar kur thot: Thuaj: Sikur t ishte deti
boj pr ti shkruar fjalt e Zotit tim, do t shteronte uji i detit para se t
prfundojn fjalt e Zotit tim. Dhe: Sikur t gjith drut n tok t jen lapsa
dhe sikur detit ti shtohen edhe shtat dete (e t jen boj), nuk do t mbaronin
fjalt e Allahut. Dhe n nj lexim tjetr: T prkryera jan fjalt e Zotit tnd n
vrtetsi dhe drejtsi .
Ky ajet prmban fjal universale dhe fjal fetare.
Thnia: Krkoj mbrojtje me fjalt e prsosura t Allahut, dmth : fjalt universale
(e prgjithshme).
Thnia: Prej s keqes s do gjje q Ai ka krijuar, dmth: Prej t keqes q e ka
krijuar Allahu i Lartsuar.
Domethnia e ktij prgjithsimi sht: Krkoj mbrojtje nga e keqja e krijesave t cilat
kan ligsi (sherr). Sepse jo t gjitha krijesat kan ligsi (sherr), por ka edhe krijesa q
kan vetm mirsi, sikur jan: Xheneti, engjujt, profett dhe njerzit e devotshm.
Sikrse ka krijesa q jan krijuar vetm pr sherr(ligsi). Kshtu, mbrojtje nga Allahu i
Lartsuar krkohet pr krijesat q jan krijuar pr ligsi.
****

13
Kapitulli: Prej shirkut sht: Ti krkosh ndihm dikujt tjetr ve Allahut ose ti
lutesh dikujt tjetr ve Tij.

Allahu i Madhruar thot: Dhe mos lut tjetr knd pos All-llahut, ndonj (idhull)
q nuk t sjell as dobi as dm, e nse e bn at, dije se i ke br padrejtsi
vetvetes". Nse Allahu t sprovon me ndonj t keqe, at smund ta largoj kush

158
pos Tij, po nse dshiron t jap ndonj t mir, ska kush q mund ta pengoj
dhuntin e Tij. E shprblen me t at q do nga robt e Tij. Ai fal dhe mshiron
shum .
Dhe: Ju n vend t Allahut jeni duke adhuruar vetm idhuj q i trilloni vet si
gnjeshtar. Ska dyshim se ata q i adhuroni n vend t Allahut, nuk posedojn
furnizimin tuaj, pra krkojeni furnizimin te Allahu, adhurojeni At dhe shprehni
falnderimin Atij, sepse te Ai do t ktheheni .
Dhe: Kush sht m i humbur se ai q pos Allahut lut dik q nuk i prgjigjet
atij deri n kijamet, pse ata (q luten) jan gafil ndaj lutjes s tyre.(5) E kur do t
tubohen njerzit, ata (zotat e tyre) do t jen armiq t tyre (t adhuruesve) dhe do
ta mohojn adhurimin e tyre (t idhujtarve) .
Dhe: A sht Ai q i prgjigjet nevojtarit (t mjerit) kur ai e thrret, duke ia
larguar t keqen, e juve ju bn mbizotrues t toks. A ka Zot tjetr pos Allahut?
Jo, por ju shum pak prkujtoni .
Taberaniu transmenton: Se n kohn e profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ishte nj hipokrit i cili i mundonte besimtart. Disa than: ohuni t shkojm tek
i drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t krkojm ndihm prej t
drguarit t Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!)nga ai hipokrit. Tha profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!): Ndihma nuk krkohet prej meje por vetm prej
Allahut .

o Dobit e tems
Ndrthurja mes lutjes dhe t krkuarit ndihm , jan ndrthurje mes t
prgjithshmes dhe t veants.
Komentimi i ajetit: Dhe mos lut tjetr k pos Allahut, ndonj (idhull) q
nuk t sjell as dobi as dm, e nse e bn at, dije se i ke br padrejtsi
vetvetes .
Se ky sht shirku i madh.

159
 Sikur njeriu m i devotshm ta bj kt pr t knaqur dik tjetr , do t
bhej nga t padrejtit.
Komentimi i ajetit q vjen pas.
Se nj gj e till nuk t bn dobi n dynja, krahas faktit q sht kufr.
Komentimi i ajetit t tret.
Nuk duhet ta krkosh furnizimin vetm se prej Allahut, ashtu sikur
Xheneti nuk krkohet vetm se prej Tij.
Komentimi i ajetit t katrt.
Nuk ka m t humbur se ata q i luten dikujt tjetr ve Allahut .
Ai sht i pa informuar pr lutjen e lutsit , dhe ai nuk di pr t.
Ajo lutje sht shkak q ai q lutet ta urrej dhe ta armiqsoj at q po e
lut.
Kjo lutje quhet adhurim q i bhet atij q i lutet.
Ai q lutet do ta refuzoj kt ibadet.
Kjo sht shkak q ai t jet m i humburi njeri.
Komentimi i ajetit t gjasht.
E uditshme sht, se idhujtart e din q nuk i prgjigjet nevojtarit vetm
se Allahu, prandaj ata kur jan n vshtirsi i luten me sinqeritet Allahut.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht mbrojtsi i teuhidit , dhe ai
sht i edukuar me Allahun.

Thnia: Kapitull: Prej shirkut sht : T krkosh ndihm nga dikush tjetr ve
Allahut ose ti lutesh dikujt tjetr ve Tij.
Me fjaln shirk : sht pr qllim shirku i madh, ashtu si e kemi prmendur m lart.
Fjala en jestegithe (t krkoi ndihm) ktu vjen si kryefjal sepse kur vjen en bashk
me foljen ajo shndrrohet n kryefjal. Pra kuptimi sht:
Kush krkon ndihm prej dikujt tjetr prve Allahut, ai njeri ka br shirk. Gjithashtu
kt kuptim ka edhe pr at q i lutet dikujt tjetr prve Allahut. Pra kush krkon
ndihm dhe kush i lutet dikujt tjetr pve Allahut ai ka br shirk.
160
El Istigathetu do t thot t krkosh ndihm, dhe t krkuarit ndihm sht lutje.
Prandaj kan thn dijetart se argumenti i prgjithshm futet tek argumenti i posam
dhe argumenti i posam futet tek argumenti i prgjithshm.
Thnia: Ose i lutet dikujt tjetr prve Allahut kjo prmbledh El Istiadhen
(krkimin mbrojtje) dhe El Istigathen (krkimin ndihm), gjithashtu prmbledh shum
lloje t tjera lutjesh.
Thnia: En Jestegithe do t thot t krkosh ndihm kur je n vshtirsi ose ke frik se
mos dika e keqe do t ndodh, dhe i drejtohesh dikujt pr ndihm, q t t mbroj dhe
ta largoj at rrezik. Thot Allahu i Lartsuar kur tregon ngjarjen e Musait alejhi selam:
E ai nga populli i tij i krkoi ndihm kundr armikut. Ai i krkoi ndihm Musait
kundr armikut t prbashkt, dhe Musai e ndihmoi at.
Ndihma nuk krkohet vetm se prej Allahut pr ato shtje q nuk mund ti kryej ato
vetm se Allahu i Lartsuar. Prej njeriut mund t krkohet ndihm pr ato shtje q
Allahu ia ka dhn mundsin ti kryej.
Pyetje : Kur sht krkimi i ndihms nga t tjert prve Allahut shirk i madh?
Disa dijetart kan thn: Shirk i madh sht ather kur i krkon ndihm nj njeriu
n ato shtje q nuk sht n mundsin e tij ti kryej ato.
Kan thn disa t tjer: Shirk i madh sht ather kur krkon ndihm pr at shtje
q nuk mund ti kryej ato vetm se Allahu i Lartsuar.
Kto dy prkufizime jan t ndryshme dhe m e sakta sht kjo e fundit. Sepse njeriu kur
krkon ndihm prej dikujt tjetr ve Allahut pr ato shtje q nuk mundet ti kryej ato
vetm se Allahu dhe ai e di kt, ky pra ka rn n shirk i madh.
Prsa i prket prkufizimit t par t dijetarve t cilt thon: Shirk i madh sht ather
kur i krkon ndihm nj njeriu n ato shtje q nuk sht n mundsin e tij ti kryej ato;
ka shtje q n aparenc duket sikur njeriu e ka mundsin ti kryej ato, por n t vrtet
ai nuk mundet ti kryej ato.Prandaj ky prkufizim nuk sht i goditur. Marrim nj
shembull q t qartsohet shtja: Kur dikush sht duke u mbytur dhe shikon nj njeri
n breg dhe i krkon ndihm q ta shptoj nga mbytja, por ky njeri nuk di not dhe si
pasoj nuk mund ta shptoj at. Ky q po mbytet n kt rast i krkoi ndihm njeriut

161
pr at gj q ai smundet, a konsiderohet shirk i madh n kt rast? Prgjigja sht jo,
sepse t krkosh ndihm kur po mbytesh apo dika e ngjashme me t, shtje t cilat
presupozohet q njeriu e ka mundsin t ndihmoj, n kto raste nuk konsiderohet
shirk. Nga kjo kuptohet se prkufizimi i dyt sht m i sakt: Shirk i madh sht ather
kur krkon ndihm pr ato shtje q nuk mund ti kryej ato vetm se Allahu i Lartsuar.
Nse krkon ndihm prej ndonj krijese, gj e cila sht n mundsin e tyre (krijesave),
porse ai nuk mundet ta kryej kt gj q po i krkohet, n kt rast nuk sht shirk, sepse
ai q krkoi ndihm nuk besonte se ai mund t kryente gjra q nuk i kryen ato vetm se
Allahu i Lartsuar.
T krkosh ndihm pr ato gjra q nuk mund ti kryej ato vetm se Allahu, sht shirk i
madh. E nse krkohet n ato shtje q jan n mundsin e krijesave n kt rast nuk
sht shirk. Ashtu si e prmendm n ngjarjen me Musain dhe Beni Israilit.
- Ose i lutet dikujt tjetr prve Allahut - Lutja, si u prmend, sht adhurim. Ka
dy lloje lutjesh: Lutje krkese dhe lutje adhurimi.
E para sht pr shembull, kur njeriu ngre duart dhe i lutet Allahut t Lartsuar. Kjo
quhet lutje krkese. Kshtu sht e njohur edhe nga njerzit. Kur thuhet q dikush u lut,
kuptohet q ai i ka krkuar dika Allahut t Lartsuar.
E dyta sht lutja adhurimi, ashtu si thot Allahu i Lartsuar: Xhamit i jan
kushtuar vetm Allahut, prandaj mos iu lutni askujt tjett, krahas Allahut!1 Pra,
mos adhuroni bashk me Allahun asnj tjetr dhe mos iu lutni askujt tjetr ve Allahut,
sepse Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Lutja sht adhurim.2
Lutja e krkess nuk sht si lutja e adhurimit, sepse lutja e adhurimit i prmbledh t
gjitha llojet e adhurimit. Ai q falet, ai q jep zekat, ai q agjron apo do adhurim tjetr,
pr at thuhet q: ai lutet, porse kjo lloj lutjeje nnkupton adhurimin.
Dijetart kan thn se lutja krkes e prfshin edhe lutjen adhurim dhe se lutja
adhurim sht e lidhur me lutjen krkes. Domethn, kush i lutet Allahut t Lartsuar

1
EL-XHINN: 18
2
Shnon Ebu Davudi(1479), Tirmidhiu(2969), Nesaiu,n Kubra (6/450 nr.11464), Ibn Maxhah(3828),
Ahmedi(4/267 nr.18352), Hakimi(1/667), Ibn Hibani (3/172 nr. 890. Nga Numan Ibn Beshiri (Allahu qo i
knaqur me t).
162
duke i drejtuar nj krkes, kjo lutje prfshin edhe adhurimin, sepse lutja krkes sht
nj form e adhurimit. Allahu dshiron prej robve t Tij q ata ti luten.
Thnia jon se: lutja adhurim prfshin edhe lutjen krkes, domethn se kur dikush
falet, ai n namazin e tij e lut Allahun q Ai tia pranoj at (namazin) dhe ta shprblej.
Pra, lutja krkes sht e prfshir n lutjen adhurim, dhe lutja adhurim sht e lidhur me
lutjen krkes.
Dije se ky detajim dhe kjo ndarje sht e rndsishme pr t kuptuar argumentet e
Kuranit dhe argumentet q sjellin dijetart.
T devijuarit dhe ata q thrrasin n shirk i komentojn ajetet e lutjes adhurim sikur ato
t lutjes krkes, ose ajetet q flasin pr lutjen krkes me ata t lutjes adhurim.
Kur i ke msuar kto, e kupton q ato nuk ndahen nga njra-tjetra, por prfshihen tek
njra-tjetra. Dihet q argumentet ndrlidhen me njri-tjetrin, ashtu si kan ardhur n
Kuran dhe n Sunet.
M pas, imami (Allahu e mshiroft!) ka sjell argumente se lutja dhe krkimi i ndihms i
drejtohen vetm Allahut, pr ato shtje q mundet ti kryej vetm Allahu i Lartsuar.
Imami (Allahu e mshiroft!) thot:
Allahu thot: Prve Allahut, mos iu lut askujt nga ata q nuk t sjellin as dobi,
as dm. Nse do ta bje kt, ather, ti do t ishe vrtet keqbrs. Nse Allahu
vendos q t t godas ndonj e keqe, askush nuk mund t ta largoj at, prve
Tij e, nse Ai do t t bj ndonj t mir, ska kush q ta pengoj mirsin e Tij.
Ai ia jep at mirsi kujt t doj prej robrve t Tij. Ai sht Fals dhe
Mshirplot1.
N fillim t ajetit, Allahu i Lartsuar thot: Prve Allahut, mos iu lut askujt nga ata
q nuk t sjellin as dobi, as dm....
Shprehja Mos iu lut; do t thot ndalim. Ky ndalim ka ardhur pr lutjen dhe prfshin
t gjitha llojet e lutjeve. Dihet q, n gjuhn arabe, kur vjen ndalimi, mohimi ose kushti
n trajtn e pashquar, ai prfshin gjithka. Fjala tedu sht n trajtn e pashquar,
prandaj ajo i prfshin t dy llojet e lutjes. Pikrisht kt ka dashur imami (Allahu e

1
Sure Junus (106-107).
163
mshiroft!) t argumentoj me kt ajet. E ka ndaluar Allahu i Lartsuar ti drejtohesh
me lutje dikujt tjetr ve Tij, me lutje krkese apo me lutje adhurimi, apo me do lloj
adhurimi tjetr. Nuk lejohet t krkosh prej askujt prve Allahut t Lartsuar, pr ato
shtje q mund ti bj vese Allahu. Ktu hyn Istiadhetu dhe Istigathetu,
krkimi i ndihms dhe mbrojtjes. Gjithashtu, edhe lutja-adhurim, me t gjitha llojet e saj,
si: namazi, zekati, madhrimi i Allahut, dshmia, sexhdja, leximi i Kuranit, prerja e
kurbanit, zotimi etj. Ktu futen edhe veprat e zemrs si: mbshtetja, dashuria q sht
adhurim, shpresa e cila sht adhurim, dhe frika. T gjitha kto adhurime nuk lejohet tia
dedikosh askujt tjetr prve Allahut t Lartsuar. T gjitha kto jan lutje-adhurimi.
Ky ajet tregon se nuk lejohet ti drejtohesh me lutje askujt tjetr prve Allahut. Nj gj e
till iu ndalua rreptsisht Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), i cili sht imami i t
devotshmve dhe imami i besimtarve.
- Prve Allahut, mos iu lut tjetrkujt, domethn: Mos lut tjetr bashk me
Allahun apo dik tjetr krahas Allahut.
- ...q nuk t sjellin as dobi, as dm, domethn, mos lut ata q nuk t bjn as
dobi e as dm.
Ma (nuk) prfshin qeniet me logjik dhe ato pa logjik. Me logjik jan: engjjt,
profett, lajmtart e Zotit, t devotshmit etj. Qenie pa logjik jan: idhujt, gurt, drurt
etj.
Fjala e Allahut t Lartsuar q i drejtohet Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Nse
do ta bje kt..., domethn: Nse i lutesh dikujt, i cili as nuk t sjell dobi e as nuk t
bn dm, ather, ti do t ishe vrtet keqbrs. I thuhet Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), me t cilin Allahu e plotsoi teuhidin, se po t ndodh kjo, ather ke br
shirk, i ke br padrejtsi vetvetes dhe je br politeist. Por kjo ishte e pamundur q t
ndodhte nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), prandaj ajo konsiderohet kanosje e
madhe pr ata q nuk jan n gradn e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
- Nse do ta bje kt - domethn: Nse i lutesh dikujt tjetr pve Allahut, si atyre
t cilt nuk t sjellin dobi e as dm, ather ti me at lutje i bn padrejtsi vetvetes.

164
Padrejtsia ktu nnkupton shirkun, si thot Allahu i Lartsuar: Vrtet, shirku sht
padrejtsia m e madhe.
Pastaj Allahu thot: Nse Allahu vendos q t t godas ndonj e keqe, askush
nuk mund t ta largoj at, prve Tij1. Dije se ata q i luten dikujt tjetr prve
Allahut, apo krkojn ndihm prej dikujt tjetr ve Allahut, apo krkojn strehim tek
dikush tjetr ve Allahut, qllimi i tyre sht q ata t largojn t keqen. Prandaj Allahu e
ka hedhur posht njher e prgjithmon kt vepr dhe e ka mbyllur kt der, ende pa
u hapur ajo.

Allahu thot: Nse Allahu vendos q t t godas ndonj e keqe. Nse t godet
ndonj e keqe, kush ta largon at? Prgjigjja: At e largon Allahu, i Cili e ka caktuar at.
Pra, nuk lejohet ti drejtohesh askujt tjetr prve Allahut, q t largoj t keqen, kushdo
qoft ai. Megjithat, Allahu me mshirn e Tij na e ka lejuar q ti drejtohemi krijesave
pr ndihm pr ato shtje q ata i kan mundsit ti kryejn, e pr kt falenderimi i
takon vetm Allahut, Zotit t Gjithsis.
Fjala e Allahut: ...ndonj e keqe..., ka ardhur n trajtn e pashquar, dhe prfshin do
gj t keqe, qoft kjo n fe apo n dynja, qoft n trup, n pasuri apo n pasardhs.
Ather, fjala e Allahut Nse Allahu vendos q t t godas ndonj e keqe, do
gj e keqe fardo qoft ajo, askush nuk mund t ta largoj at, prve Tij,
domethn: Ai q e largon t keqen sht vetm Allahu i Lartsuar.
Nse sht n mundsin e dikujt q ta largoj t keqen, kjo do t thot se ai sht
thjesht shkak, sepse sht Allahu Ai q ia mundson atij ta largoj at t keqe, me lejen e
Tij.Pra, krijesn (njeriun) e ka br Allahu shkak, sepse n origjin, t keqen e largon
vetm Allahu, i cili bn shkak k t doj dhe si t doj. Nse kjo sht e qart pr ty,
ather e kupton argumentimin e autorit me ajetin q ka sjell m lart.
M pas, imami (Allahu e mshiroft!) ka sjell fjaln e Allahut t Lartsuar:
Vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, jan vetm idhuj. Ju po shpifni
gnjeshtra. N t vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, nuk kan

1
JUNUS: 107
165
pushtet tju furnizojn, andaj, vetm tek Allahu krkoni risk dhe adhuroni e
falnderoni vetm At. Tek Ai do t ktheheni1.
Me kt, autori dshiron t sqaroj se lutja dhe krkimi i ndihms jan gjrat kryesore q
njerzit veprojn n krkim t furnizimit, i cili sht shkaku m i madh q njeriu t jetoj,
sepse ai q nuk ka furnizim, vdes. Pikrisht pr kt shkak e ka sjell autori kt ajet, i cili
sht argument se furnizimi krkohet vetm nga Allahu, sepse shumica e lutjeve t
njerzve sht pr t patur furnizim.
Rrizk (furnizim) sht emr i prgjithshm, q prfshin do gj q futet tek furnizimi si:
shndeti, qetsia, pasuria, ushqimi, shtpia, kafsht dhe do gj q ka nevoj njeriu.
Fjala e Allahut andaj, vetm tek Allahu krkoni risk...2.
Krkojeni furnizimin tek Allahu, sepse kjo gj i prket vetm Allahut t Lartsuar.
Kshtu e kupton arabishtfolsi kt ajet. Pra, krkojeni furnizimin vetm nga Allahu dhe
mos krkoni prej tjetrkujt furnizim, kushdo qoft ai, por vetm nga Allahu i Lartsuar.
Pastaj thot: ...adhuroni e falnderoni vetm At, duke i prmbledhur t gjitha llojet
e adhurimit dhe lutjeve, lutjen-krkes dhe lutjen-adhurim.
Autori thot m pas:
Allahu i Lartsuar thot: Kush sht m i humbur se ai, i cili, n vend t Allahut, u
lutet atyre q nuk mund tu prgjigjen deri n Ditn e Kijametit e q jan krejt t
pavetdijshm ndaj lutjes s tyre?!3

Argumentimi me kt ajet sht i qart: ai flet pr lutjen, sepse Allahu i Lartsuar thot:
Kush sht m i humbur se ai, i cili, n vend t Allahut u lutet atyre.... Pra, sht
e qart se kemi t bjm me dik q lutet dhe dik q sht i lutur, e ky i luturi nuk sht
Allahu iLartsuar.
Aspekti argumentues i ajetit sht: Allahu i Lartsuar i ka prshkruar t gjith ata q i
luten dikujt tjetr ve Tij se ata jan n humbje t plot, n kulmin e lajthitjes dhe nuk ka
tjetr m t humbur se ata.

1
El-ANKEBUT: 17
2
EL-ANKEBUT: 17
3
EL-AHKAF: 5
166
Argumenti se ajeti ka pr qllim t vdekurit dhe jo statujat, gurt dhe drurt, sht se
Allahu thot: ...u lutet atyre q nuk mund tu prgjigjen deri n Ditn e
Kijametit?!, duke konsideruar si limit t fundit Ditn e Kijametit. Kjo gj do t ndodh
me t vdekurit, pasi i vdekuri do t ringjallet Ditn e Kijametit, dhe pastaj do t filloj t
dgjoj. Ather ndoshta do t mund tu vijn n ndihm, sikur t ishin gjall n dynja
dhe ta kishin mundsin q ti ndihmonin.
Prshkrimi i Allahut t Lartsuar, ku thot: ...nuk mund tu prgjigjen deri n Ditn
e Kijametit?!, mund t vlej vetm pr t vdekurit n varr. Gjithashtu, premri
men(kush) prdoret pr njerzit n gjuhn arabe, ndrsa premri ma (far)
prdoret pr jofrymort. Rregulli sht se premri men (kush) prdoret pr ata q
din, sepse jan disa ajete n Kuran q e cilsojn kt. Kjo sht m e mira q thuhet
pr prdorimin e ktij premri. Ata ishin njerz q flisnin dhe u flisnin, merrnin dije dhe
jepnin dije.
...deri n Ditn e Kijametit e q jan krejt t pavetdijshm ndaj lutjes s tyre?!.
N kt ajet nuk jan pr qllim idhujt, por jan t vdekurit.
Pastaj Allahu i Lartsuar thot: Kur t tubohen njerzit (n Ditn e Gjykimit),
idhujt do t jen armiq t tyre dhe do ta mohojn adhurimin e tyre.1 N suren
En-Nahl, Allahu i Lartsuar thot: Ata jan t vdekur, pa aspak gjallri dhe as q e
din se kur do t ringjallen. Zoti juaj sht nj Zot i vetm2.
Autori sjell ajetin e Allahut: A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm nevojtarit t
kputur, kur i lutet Atij, q jua largon t keqen....3 Ky ajet na tregon qart se ai q i
prgjigjet nevojtarit, kur ai lutet, sht vetm Allahu i Lartsuar.

A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm nevojtarit t kputur, kur i lutet

Atij..., kjo lutje sht krkes. Ndrsa largimi i t keqes, q prmendet n thnien e
Allahut t Lartsuar: ...q jua largon t keqen..., her vjen nprmjet krkimit t

1
EL-AHKAF: 6
2
EN-EN-NAHL: 21-22
3
EN-EN-NEML: 62
167
ndihms, her n mnyra t tjera. Kto ajete jan n prputhje me titullin e kapitullit, n
prdorimin e dy fjalve: krkimi i ndihms dhe lutja.
M pas thot: Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! Pyetja sht n form mohore.
Kshtu, ajeti ua ndalon njerzve t adhurojn zot tjetr krahas Allahut, ua ndalon ti
luten dikujt tjetr, ose ti krkojn ndihm pr tua larguar t keqen pr ato shtje q
nuk mund ti kryej vese Allahu. Kt kuptim ka mohimi n fjaln e Allahut: Vall, a
ka krahas Allahut zot tjetr?! Sa pak q reflektoni!!.
Taberaniu thot se: N kohn e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte nj
hipokrit, i cili i mundonte besimtart.
Disa than - Fjala disa ktu nnkupton Ebu Bekr Siddikun, si ka ardhur n disa
transmetime.
Hadithi vazhdon: ...ohuni t shkojm tek i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) t krkojm ndihm prej tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nga ai
hipokriti! Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) th: Ndihma nuk krkohet prej
meje, por vetm prej Allahut1.
Sahabt krkuan ndihm prej Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), dhe kjo ishte e
lejuar, sepse kjo gj ishte n mundsin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte n gjendje ti ndihmonte ata. Profeti (a.s.) mund t
urdhronte q t vritej ai hipokrit, ose ta burgoste at, ose ta kcnonte, ose ta dnonte,
sepse ai i mundonte besimtart.
Sahabt krkuan ndihm prej Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur than:
...ohuni t shkojm tek i drguari i Allahut..., dhe kjo ishte nga ato shtje q
ishin n mundsin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), por ai u msoi sahabve
edukatn, duke u treguar m t mirn: Ndihma nuk krkohet prej meje por vetm
prej Allahut.
Forma m e plot e ndihms sht kur e krkon at prej Allahut t Lartsuar e jo prej
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Sahabt iu drejtuan Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) pr nj shtje q ai kishte mundsi, ai ua qartsoi se ndihma krkohet prej

1
Shnon Taberaniu n Muxhem Kebirnga Ubadetu ibn Samet (Allahu qoft i knaqur me t), si ka thn
Hejthemiu n Mexhma Ez-Zeuaid (10/109). Gjithashtu, e shnon Ahmedi (5/317 nr. 22706).
168
Allahut t Lartsuar s pari, duke u thn: Ndihma nuk krkohet prej meje.... Ky
ishte mohim, me kuptimin e ndaless. Domethn: Mos m krkoni ndihm mua pr
kt shtje, por krkojeni at prej Allahut. Nse Allahu jua jep ndihmn, ather do t
gjeni qetsi prej atij hipokriti.
Disa dijetar e kan kundrshtuar kt hadith, sepse n vargun e transmetuesve t tij
sht Ibn Lehia1, gjendja e t cilit sht e njohur. Dijetart e hadithit i kan sjell kto
hadithe edhe nse kan folur pr ndonj n zinxhirin e transmetimit. Kjo nuk ka gj,
nse at hadith e mbshtesin argumente t tjera nga Kurani dhe Suneti,si sht ky
hadith. Fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Ndihma nuk krkohet prej
meje... e mbshtesin ajetet q kemi prmendur m lart. Kt e kan thn dijetart e
mdhenj t hadithit. Shejhu i Islamit Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!), n Mexhmua
Fetava thot: Dijetart e hadithit nuk argumentojn me hadith t dobt n ndonj
shtje baz, nse at nuk e mbshtet ndonj argument tjetr baz, apo n ndonj shtje
dytsore.2 Kt ka br edhe imami (Allahu e mshiroft!) n kt libr. Ai i ka sjell
kto hadithe q i mbshtesin hadithet e sakta nga ana kuptimore, ashtu si ka qartsuar
shejhu i Islamit Ibn Tejmije kt hadith, kur i prgjigjet Bekri n librin e tij: Istigathetu
Kubra. Ai ka thn: Kuptimi i ktij hadithi sht ai q ka ardhur npr tekste.3
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Ndihma nuk krkohet prej
meje..., do t thot: Mos m krkoni ndihm mua, por krkojini ndihm Allahut.
Ashtu si e prmendm m lart, ktu sht pr qllim ndalimi.
Arsyeja e renditjes s ktij kapitulli pas atij t mparshm dhe para atij q do t vij m
pas sht e qart. Ajo lidhet me faktin se krkimi i ndihms sht nj lloj i lutjes. Lutja
sht adhurim dhe krkimi i ndihms sht adhurim. Nse adhurimin ia dedikon dikujt
tjetr ve Allahut t Lartsuar, ather sht shirk dhe kufr.
Q lutja sht adhurim, kt e tregon fjala e Allahut t Lartsuar: Kur robrit e Mi
(besimtar) t pyesin pr Mua, (thuaju se) Un jam afr, i prgjigjem lutjeve t

1
sht Abdullah ibn Lehia ibn Ukbe Hadremij, Ebu Abdurrahman, gjykatsi i Egjip t, ka lindur n vi n 95 hixhri, ishte
det me dije, por n hadith ishte i dobt. Atij iu dogjn librat. Sijer Alam Nubela (8/11). Tehdhibu Kemal
(15/487).
2
Mexhmua Fetava shejh Islam : 4/25.
3
Istigathetu fi er-red ala Elbekri: fq. 118.
169
lutsit, kur ai m drejtohet Mua. Prandaj, le ti prgjigjen thirrjes Sime dhe le t
m besojn Mua1.
Thnia e Allahut: ...i prgjigjem lutjeve t lutsit... tregon se Ai ia largon t keqen
ose duke e ndaluar t keqen, ose duke i dhuruar shprblim pr adhurimin q ka br.
Kshtu, prgjigjja e lutjes mund t jet duke ia dhn lutsit at q krkon, por prgjigjia
e lutjes sht edhe ather kur shprblen me mirsi pr adhurimin e lutjes. Prandaj t
part tan t devotshm i shpjegojn ajetet n t cilat ka ardhur prgjigjia e lutjes, se
Allahu i jep lutsit at q krkon ose e shprblen adhuruesin. Sahabt dhe brezat pas tyre
e dinin se lutja i prmbledh t dyja kto kuptime.

Thnia e Allahut: ...kur ai m lutet Mua... do t thot: Kur m lutet Mua apo kur m
adhuron Mua, Un i prgjigjem. Ajetet q tregojn pr kt jan shum. Allahu i
Lartsuar kur tregon historin e Ibrahimit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: Po
largohem nga ju dhe nga gjithka q ju adhuroni n vend t Allahut. Do ti lutem
Zotin tim, sepse jam i sigurt se nuk do t jem fatkeq me lutjet q ia bj Zotit
tim!2. M pas, Allahu i Lartsuar thot: Dhe, kur u largua nga ata dhe nga idhujt
q i adhuronin n vend t Allahut...3.
Kur Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: Po largohem nga ju dhe nga
gjithka q ju adhuroni n vend t Allahut; tha Allahu: Dhe, kur u largua nga
ata dhe nga idhujt q i adhuronin. Kjo tregon se lutja sht adhurim dhe se
adhurimi sht lutje.
Lutja her komentohet krkes dhe her komentohet si adhurim.
Lutja e jobesimtarve drejtuar idhujve t tyre i prmban t dy kuptimet.

****

1
EL-BEKARE : 186.
2
Merjem: 48.
3
Merjem: 49.
170
 14
Kapitulli: Thnia e Allahut t Madhruar: A i prshkruajn shok at ka nuk
mund t krijoj asnj send, kur ata (idhujt) vet jan t krijuar. Ata (idhujt) nuk
mund tu sjellin atyre ndonj ndihm, madje as veten e tyre nuk mund ta
ndihmojn1.

Thnia e Allahut: Ai sht q zgjat natn n pjes t dits dhe e zgjat ditn n
pjes t nats, i nnshtroi diellin dhe hnn, n mnyr t till q secili lviz
(udhton) deri n afatin e caktuar. Ky sht Allahu, Zoti juaj, i tr sundimi sht
i Tij, kurse ata q ju lutni n vend t Tij, nuk zotrojn as sa nj cip e holl (e
hurmave, fije). Nse i thrrisni, ata nuk e dgjojn thirrjen tuaj. Po ta zm se
dgjojn, nuk mund tju prgjigjen juve, ndrsa n Ditn e Kijametit ata do ta
mohojn adhurimin tuaj ndaj tyre. Askush nuk t informon ty si i Dituri
(Allahu)2.
Muslimi shnon se Enesi ka thn: N luftn e Uhudit, Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) iu a koka dhe iu thyen dhmbt e par, prandaj ai (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) tha: E si mund t prparoj (t ket sukses) nj popull q i an
kokn (plagos) Profetit t tyre? Pastaj zbriti fjala e Allahut: Ty nuk t takon
asgj rreth shtjes... 34.
Buhariu shnon se Ibn Umeri (Allahu qoft i knaqur me ta) kishte dgjuar
Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thoshte kur u ua nga rukuja e dyt n
namazin e sabahut: O Allah mallkoje filanin dhe filanin. Pastaj tha: I dgjon
Allahu ata q e falnderojn At! O Zot, vetm ty t takon falnderimi! Dhe
Allahu shpalli: Ty nuk t takon asgj rreth shtjes...5. N nj transmetim tjetr
thuhet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) mallkoi Safvan Ibn Umejen,

1
EL-Araf :191-192.
2
Fa r: 13-14.
3
E shnon Muslimi: 1791.
4
Al Imran: 148.
5
Shnon Buhariu: 4079.
171
Suhejl Ibn Amrin dhe Harith Ibn Hishamin, prandaj Allahu shpalli: Ty nuk t
takon asgj rreth shtjes... 1.
Buhariu dhe Muslimi sjellin rrfimin nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur
me t!): Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u ngrit n kmb kur i shpalli
Allahu i Lartsuar:
Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t afrt.2 Dhe: O Kurejsh, - apo nj
fjal t ngjashme, - blijini vetet tuaja, un nuk ju bj dot gj tek Allahu! O Abas
Ibn Abdul Mutalib, un nuk t bj dot gj tek Allahu! O Safije, halla e Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), un nuk t bj dot gj tek Allahu! O Fatime, bija e
Muhamedit, m krko nga pasuria ime far t duash, se un nuk t bj dot gj
tek Allahu3.

Dobit e tems

1- Komentimi i dy ajeteve kuranore.

2- Ngjarja e Uhudit.
3- Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka br duan e kunutit, kurse
sahabt pas Tij thoshin: Amin!
4- Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka mallkuar jobesimtart.
5- Ata kishin br vepra si shumica e jobesimtarve: i an kokn Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), u prpoqn q ta vrisnin at, gjymtonin t
vrart, megjithse ishin t afrmit e tyre.
6- Pr kt arsye, Allahu i shpalli ajetin: Ty nuk t takon asgj rreth
shtjes...4
7- Fjala e Allahut: ...a do tua pranoj Ai pendimin apo do ti dnoj ata.5
Dhe Allahu bri q ata t pendoheshin dhe t bheshin besimtar.
8- Duaja e kunutit bhet n fatkeqsi.

1
Shnon Tirmidhiu: 3004 dhe Ahmedi: 2/93 nr.5674.
2
Sure Esh Shuara: 214.
3
Shnon Buhariu: 2753 dhe Muslimi: 206.
4
Al Imran: 128.
5
Al Imran: 128.
172
 9- Prmendja e atyre q i mallkon n namaz me emrat e vet dhe t baballarve
t tyre.
10- Mallkimi i disa njerzve t caktuar n duan e kunutit.
11- Tregimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur i zbriti ajeti: Dhe
trhiqi vrejtjen farefisit tnd m t afrt.
12- Serioziteti i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n kt shtje.
Megjithat, ata e quajtn t mendur. Nse kt e bn ndonj musliman
sot, prsri do ta quanin t mendur.
13-Fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr t afrmit dhe pr t
largtit: Un nuk ju bj dot gj tek Allahu, derisa tha: O Fatime, bija e
Muhamedit, un nuk t bj dot gj tek Allahu. Dhe kt ia tha zotria i
profetve, i cili nuk i bnte dot gj tek Allahu qoft edhe zonjs s grave,
bijs s tij. Njerzit e kan besuar se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
thot vetm se t vrtetn, por sot, kur shikon zemrat e t devotshme, e
kupton se ata q e njsojn Allahun konsiderohen si t huaj.

Kapitulli: Fjala e Allahut t Lartsuar: A i prshkruajn shok at ka nuk mund t

krijoj asnj send, kurse ata (idhujt) vet jan t krijuar. Ata (idhujt) nuk mund tju
sjellin atyre ndonj ndihm, madje as veten e tyre nuk mund ta ndihmojn1.
Renditja e ktij kapitulli n kt pozicion sht tregues i menuris dhe dituris s thell,
pasi argumenti q tregon obligimin e njsimit t Allahut t Lartsuar sht e ngulitur n
natyrn e pastr njerzore. Kt e kan pranuar edhe jobesimtart. Madje dokush e
pranon kt.
Ky sht argument se ai q meriton adhurimin sht Ai q sht i vetm n aspektin
rububije. Ky kapitull dhe tjetri q vjen m pas tregojn se vetm Allahu meriton t
adhurohet, dhe askush tjetr, bazuar n natyrn e pastr njerzore, n realitet dhe
argumente logjike.
Dihet se argumentet logjike tek ehlu suneti uel xhema merren nga Kurani dhe Suneti, sepse
n Kuran dhe n Sunet ka argumente logjike t mjaftueshme, sa q nuk ke nevoj t

1
EL-Araf: 191-192.
173
ngarkosh veten pr t gjetur argumente t tjera. Kt e kuptojn t gjith ata q kan
sado pak njohuri nga Kurani dhe Suneti.
N kt kapitull qartsohet se Ai q krijon sht vetm Allahu, Ai q furnizon sht
vetm Allahu, Ai q zotron gjithka sht vetm Allahu.
Askush tjetr ve Allahut nuk ka mundsi t krijoj, askush tjetr nuk ka mundsi t
furnizoj, askush tjetr nuk ka mundsi t ringjall, askush tjetr nuk ka mundsi t jap
vdekjen, askush tjetr nuk ka mundsi t ndrhyj tek shtjet e Allahut. Askush nuk ka
mundsi t hyj tek shtjet e Allahut, qoft edhe krijesa me pozitn m t lart, si ishte
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Pikrisht Atij Allahu i Lartsuar i thot: Ti nuk
ke asgj n dor1. Domethn: Ti nuk zotron asgj nga shtjet e Allahut. Shkronja
lam ktu tregon pronsi. Kush sht ai q zotron n t vrtet? Ai q zotron n t
vrtet sht vetm Allahu i Lartsuar. Nse nuk ka gj n dor Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), aq m pak ata q jan n pozit m t ult se ai.
Ata t cilt iu drejtohen varreve, t devotshmve apo profetve, duke besuar se ata kan
n dor furnizimin e tyre apo ndrmjetsimin pa lejen dhe pa dshirn e Allahut t
Lartsuar bjn shirk. N kt kapitull ka fakte se Ai q meriton t adhurohet sht
vetm Allahu i Lartsuar e askush tjetr.
N Kuran ka shum argumente q tregojn se Ai q meriton t adhurohet me t drejt
sht vetm Allahu i Lartsuar e askush tjetr.

Nga kto argumente dhe dshmi jan:

T gjith argumentet q jan n Kuran dshmojn se jobesimtart e pranojn teuhidin
rububije. Pra, ky sht nj lloj argumentimi. N ajet ka dshmi se vetm Allahu meriton t
adhurohet, pr faktin se ata e kan pranuar teuhidin rububije.
Gjithashtu, dshmi jan t gjitha ato q thuhen n Kuran, se Allahu i ka ndihmuar
profett dhe robrit e Tij t devotshm kundra armiqve t tyre, jobesimtarve.
Jobesimtart kan humbur para besimtarve dhe profetve t Allahut. Kjo sht lloj
tjetr prove. Nuk ka grup besimtarsh t udhhequr nga Profeti apo i drguari i tyre, q

1
Al Imran: 128.
174
t mos ken triumfuar kundra jobesimtarve n luft. Faktet pr kt n Kuran jan t
shumt. I gjejm ato kur lexojm tregimet e profetve apo tregimet rreth vendeve t
ndryshme. Kto fakte gjithashtu i gjejm edhe n tregimet se si kan prfunduar
jobesimtart dhe ata q kan kundrshtuar profett e Allahut t Lartsuar. Kjo tregon se
teuhidi sht i vrtet dhe se shirku sht i pavrtet.
Nga dshmit q vrtetojn se vetm Allahu meriton t adhurohet e askush tjetr ve
Tij, jan edhe pasqyrimet kuranore t dobsive t krijesave, gj t ciln ata e din dhe e
prekin. Po ti shtosh edhe faktin se njeriu erdhi njeriu n kt jet pa zgjedhjen e tij dhe
se Allahu i Lartsuar sht Ai q e solli n kt jet dhe Ai do ta nxjerr nga kjo bot,
prsri pa zgjedhjen e tij. Njeriu e di q sht i nnshtruar dhe e di q n kt gjendje
nuk e kan br idhujt, por vetm Allahu i Lartsuar. Allahu sht Ai q jep jetn dhe Ai
jep vdekjen. T gjith e dshmojn kt dhe secili e di kt instinktivisht.

Nga kto dshmi gjithashtu sht se Allahu i Lartsuar ka emrat m t bukur dhe
atributet m t larta dhe absolute. Kshtu, atributet m t larta, t plota dhe absolute i
prkasin vetm Allahut t Lartsuar. Ai posedon t plotn absolute n do emr dhe
atribut. Emrat dhe Atributet e Tij nuk prbajn assnj aspekt mangsie.
N kt kapitull imami (Allahu e mshiroft!) prmend nj nga llojet e argumenteve t t
teuhidit rububije dhe se Allahu i Lartsuar sht Nj e i Vetm n rububije.

Kapitulli q vijon sht: Fjala e Allahut t Lartsuar: Kur tu hiqet frika nga zemra,
ata do t thon:far tha Zoti juaj? Dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht
i Lartsuar dhe i Madhrishm1
Ky ajet tregon pr madhshtin e Allahut t Lartsuar n cilsit e Tij t larta. N kt
libr ka shumllojshmri dshmish, q tregojn se vetm Allahu meriton t adhurohet.

Imami (Allahu e mshiroft!) thot:

1
SEBEE: 13.
175
Thnia e Allahut: Kurse ata q ju i adhuroni krahas Tij nuk zotrojn as sa cipa e
brthams s hurms. Nse ju u luteni atyre, ata nuk e dgjojn lutjen tuaj. Por
edhe sikur ta dgjonin, nuk do tju prgjigjeshin. Ditn e Kijametit, ata do ta
mohojn adhurimin q u bnit atyre. Askush nuk mund t t njoftoj ty (o
Muhamed), ashtu si Ai q sht i Gjithdijshm1
Kurse ata q ju i adhuroni krahas Tij, nuk zotrojn as sa cipa e brthams s
hurms2 - E prmendm m lart se ky kapitull dhe ai q vijon jan dshmi pr
teuhidin, dshmi q vetm Allahu meriton t adhurohet, dshmi q hedhin posht do
gj q adhurohet ve Allahut. Kto dshmi konfirmojn se Allahu sht Nj n rububije.
Argument pr kt sht edhe natyra e pastr, mendja e shndosh, Kurani dhe Suneti.

Askush nuk e mohon se vetm Allahu i Lartsuar sht zotruesi i do gjje, Ai i

rregullon gjrat sipas dshirs s Tij; ve pak njerz nuk e pranojn nj gj t till. Si
thot Shehrastanij,3 asgj nuk ndodh pa dijen dhe lejen e Allahut t Lartsuar. Njerzit
jan krijuar q ta dshmojn njshmrin e Zotit dhe se ata jan t krijuar. Meqense
sht kshtu, ky sht argument, i cili ua detyron atyre q ata ta adhurojn Allahun, pra,
teuhidin uluhije.
Jobesimtart nuk e mohonin teuhidin rububije, por e pohonin se vetm Allahu i
Lartsuar sht Furnizuesi, vetm Allahu i Lartsuar sht Krijuesi, vetm Allahu i
Lartsuar sht Ai q jep jetn dhe jep vdekjen, n dorn e Allahut sht gjithka n qiej
dhe n tok, Allahu e zbret ujin, Ai bn q t mbijn bimt dhe do shtje t teuhidit
rububije.
Dshmi q vrteton se vetm Allahu meriton t adhurohet sht: Vetm Allahu i
Lartsuar sht zotruesi i gjithkaje dhe vetm Ai e drejton gjithsin. Allahu i krijoi
njerzit dhe ata tek Ai do t kthehen. Ndrsa ata t cilve iu drejtohen njerzit me
adhurim, sikur jan profett, t devotshmit apo engjjt, ata jan t krijuar dhe t

1
FATIR: 13,14.
2
FATIR: 13.
3
Ai sht Muhamed bin Abdul Kerim bin Ahmed ebu Feth Shehrastanij. I shquar n fushn e dituris dhe t
skolastiks islame. Disa prej librave t tij jan: Nihajetul Ikdami fi ilmi Kelami dhe Milel uel Nihal". Vdiq n vitin
548 h. Shih: Tabekat Shaje: 1/323 dhe Lisanul Mizan: 5/263. Fjalt e j mund ti lexosh n librin Nihajetul Ikdami
ilmi Kelami: f.74.
176
nnshtruar, ata nuk mund t krijojn gj, sepse jan vet t krijuar. Ata gjithashtu, nuk
mund t'i ndihmojn ata q u krkojn ndihm, sepse kjo sht shtje q i prket vetm
Allahut t Lartsuar. Prderisa idhujt dhe zotat e rrem nuk zotrojn gj nga shtjet e
gjithsis, ata as nuk mund t krijojn gj dhe as nuk mund t menaxhojn ndonj gj,
por rregullatori i gjithsis sht vetm Allahu i Lartsuar. Ai q meriton adhurimin sht
Allahu i Lartsuar, i Cili zotron gjithsin. Allahu sht Ai q i meriton kto cilsi, At e
kan njsuar robrit e Tij n rububije. Pra, ata q e kan besuar Allahun me kto cilsi,
duhet q tia dedikojn adhurimin vetm Atij.
Kt lloj argumentimi e gjejm shpesh n Kuran. Argumenti m i madh n Kuran
kundr politeistve, i cili hedh posht si t pavlefshm adhurimin e idhujve dhe se ai q
meriton sht vetm Allahu i Lartsuar, sht fakti se ata e pranojn teuhidin rububije.
Pranimi i teuhidit rububije do t thot q ata duhet t pranojn edhe teuhidin uluhije.
Kshtu Allahu i Madhrishm prdori kundr idhujtarve argumentin e pranimit t
teuhidit rububije kundr mohimit t teuhidit uluhije nga ana e tyre.
Allahu i Lartsuar n Kuranin Famlart thot: Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli
dhe Toka? Kush mundson t dgjuarit dhe t parit? Kush mund t nxjerr t
gjalln nga e vdekura dhe t vdekurn nga e gjalla? Kush i drejton gjrat? Ata do
t thon Allahu. E ti (o Muhamed) thuaju: Ather, prse nuk e keni frik
At?1
Domethn, e pranoni kt dhe nuk ruheni nga shirku?! Kemi thn m par se, kur
shkronja fa vjen pas shkronjs hemze, ajo lidh fjalin q vjen pas saj me fjalin e
pashkruar, por t nnkuptuar nga konteksti para saj. Kt e tregon thnia e Allahut t
Lartsuar: Ather, prse nuk e keni frik At? Domethn, ju e pranoni se Allahu
sht nj i vetm n rububije dhe nuk keni frik nga shirku?
Ky sht Allahu, Zoti juaj i vrtet. E far ka pas s vrtets?2 Gj t ciln ju
e pranoni dhe jeni t bindur. E far ka pas s vrtets, prve humbjes?
Ky argument sht kundra tyre, sepse ata e pranonin teuhidin rububije dhe e mohonin
teuhidin uluhije. N Kuran ka shum ajete q flasin pr kt, si jan ajetet

1
JUNUS: 31
2
JUNUS: 32
177
madhshtore q kan ardhur n suren En-Neml, ku Allahu i Lartsuar thot: Thuaj (o
Muhamed): Lvduar e falnderuar qoft Allahu dhe shptimi qoft pr robrit e
Tij t zgjedhur. Kush sht m i mir, Allahu apo ata q ia shoqrojn Atij (n
adhurim)?! A ka m t mir se Ai q ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe lshon pr ju
nga qielli uj, me t cilin krijon kopshte t mrekullueshme?! Ju nuk mund ti bni
pemt t rriten (pa kt uj). Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! Jo, por ata jan
njerz q i veshin (Allahut) t barabart me At!1.
Fjala e Allahut t Lartsuar: Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! - Ky sht qortim
q u bhet atyre, pr shkak se ata e pranonin se Allahu sht Krijuesi e qiejve dhe i toks
dhe i do gjje tjetr q sht prmendur n Kuran. Prderisa ata e pranonin se Allahu
sht Krijuesi i tyre, prse adhuronin dik tjetr krahas Allahut?!
Ky sht qortim q u bhet atyre, sepse Ai q e lshoni ujin prej qiellit dhe q me t
krijon pr ta kopshte t mrekullueshme, sht Allahu, ather si ata adhurojn Zot tjetr
krahas Allahut? Ky sht shkaku i qortimit t tyre. Prandaj Allahu i Lartsuar, n form
qortuese, u thot: Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?!.
Fjala e Allahut: apo ata q ia shoqrojn Atij (n adhurim)?! domethn: E
barazojn Allahun me dik tjetr, apo barazojn dik tjetr me Allahun e Lartsuar. Pra,
ata vendosin shenjn e barazimit mes t dyve ose largohen nga e vrteta dhe shkojn tek
e pavrteta. Ather, si e ln t vrtetn pr t pavrtetn? Ose: Si largohen nga Allahu
pr te dikush tjetr?

Po kshtu edhe n ajetin q vjen pas, Allahu i Lartsuar thot: A ka m t mir se Ai

q e ka br Tokn t qndrueshme, ka br lumenj dhe ka ngritur n t male, si
dhe ka br midis dy deteve penges t padukshme?!2.
Prgjigjja e jobesimtarve pr pyetjen: A ka m t mir se Ai? sht: Jo. M i mir
sht Allahu. Ata e pranonin se vetm Allahu sht Zoti i Gjithsis. Allahu i Lartsuar

1
EN-EN-NEML: 59-60.
2
EN-EN-NEML: 61
178
thot: Vall, a ka krahas Allahut, zot tjetr?! Jo, por shumica e tyre jan t
paditur1.
Pastaj Allahu i Lartsuar thot: A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm
nevojtarit t kputur, kur i lutet Atij?2. N kt ajet, Allahu i Lartsuar, nga
argumentet n gjithsi, kalon n ato prreth tyre, ato t prekshmet. Autori i t gjitha atyre
t prmendura n ajetet e mparshme dhe q do ti prmendim edhe m pas sht
vetm Allahu i Lartsuar, i cili thot: A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm
nevojtarit t kputur, kur i lutet Atij, q jua largon t keqen dhe ju bn juve
trashgimtar n tok?! Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr?! Sa pak q
reflektoni!3.
Pastaj thot Allahu i Lartsuar: A ka m t mir se Ai q ju rrfen rrugn n
errsirat e toks dhe t detit dhe ju on errat, si lajmtare t mshirs s Tij?
Vall, a ka krahas Allahut zot tjetr? I Lartsuar qoft Allahu dhe i Lavdruar mbi
do gj q ia shoqrojn (n adhurim)! A ka m t mir se Ai, q z fill krijimin
dhe pastaj e riprsrit at, q ju jep mjete jetese nga qielli dhe toka?! Vall, a ka
krahas Allahut zot tjetr? Thuaj (o Muhamed): Sillni provat tuaja, nse ajo q
thoni sht e vrtet!4. N t vrtet ata nuk zotrojn asnj argument, prandaj thot
Allahu n suren Muminun:
Ai q ve Allahut, adhuron zot tjetr, duke mos pasur asnj prove pr kt, me
siguri do t jap llogari vetm te Zoti i tij5.
Kuptimi i fjals s Allahut t Lartsuar: duke mos pasur kurrfar prove pr
kt; sht: Nuk ka asnj argumenti pr do gj q adhurohet si zot krahas Allahut,,
por njerzit i adhurojn padrejtsisht ato gjra. Pr kt arsye, Allahu i ka krcnuar dhe
ua ka br t qarts se ata jan n humbje t sigurt. me siguri do t jap llogari
vetm te Zoti i tij. Me t vrtet, nuk ka shptim pr mohuesit6.

1
EN-EN-NEML: 61
2
EN-NEML: 62
3
EN-NEML: 62
4
EN-NEML: 63, 64
5
EL-MUMINUN: 117
6
EL- MUMINUN: 117
179
Ky kapitull sht ndrtuar mbi kt argument. Argumenti m i goditur kundr
jobesimtarve, t cilt iu drejtohen t vdekurve q ata tua largojn vuajtjet, duke krkuar
ndihm prej tyre, duke krkuar q ata tua kryejn nevojat, duke krkuar prej tyre ato q
ata kan nevoj, sht teuhidi rububije. Por ata e mohojn teuhidin uluhije.
Jobesimtart e tanishm jan m t kqij se sa jobesimtart n kohn e injorancs, ashtu
si thot Shejhu (Allahu e mshiroft!) n librin Kavaid el- Arba: Ata besojn se ata
(t vdekurit) jan zota, q kan fuqi t veprojn n kt univers, e pr kt shkak ata u
dedikojn atyre nj pjes t mir nga teuhidi rububije. Pra, edhe teuhidin rububije ata
nuk ia njohin Allahut.
Kjo lloj dshmie sht madhshtore dhe argumentimi me t ka nevoj t zgjerohet. Dije
se ky argumentim sht n Kuran, ku gjejm shpesh t flitet pr teuhidin rububije, pr
shkak se jobesimtart mohojn teuhidin uluhije.
Imami thot: Kapitull: Fjala e Allahut t Lartsuar: A mos vall ata i veshin Atij
si ortak idhuj, q nuk mund t krijojn asgj, ndrkoh q edhe vet jan t
krijuar?!1
Ky sht qortim dhe vrejtje pr ta. Si mund t adhurojn at gj q nuk mund t krijoj,
ndrkoh q edhe ata vet jan t krijuar? Allahu e ka krijuar edhe at q ata e adhurojn,
gjithashtu edhe adhuruesit e tyre. Ai q meriton adhurimin sht vetm Allahu i
Lartsuar dhe Bujar.
Pastaj e ka qartsuar pamundsin e ktyre zotave dhe ka thn: idhuj, q nuk
mund tu japin ndonj ndihm atyre2. Sepse ndihma vjen vetm nga Allahu i
Lartsuar. Kur do Allahu, e ndalon ndihmn e atyre q pretendojn se ndihmojn.
Fjala e Allahut t Lartsuar: Ai e bn natn t kaloj n dit dhe ditn t kaloj n
nat. Ai i ka nnshtruar Diellin dhe Hnn, kshtu q secili lviz pr nj koh t
caktuar. Ky sht Allahu, Zoti juaj. Pushteti sht i Tij! Kurse ata q ju i adhuroni
krahas Tij, nuk zotrojn as sa cipa e brthams s hurms.
Nse ju u luteni atyre, ata nuk e dgjojn lutjen tuaj1. Pika argumentuese e i ktij
ajeti sht fjala e Allahut: nuk zotrojn as sa cipa e brthams s hurms.

1
EL- Araf: 191
2
EL- Araf: 192
180
Pra, ata nuk kan gj n dor qoft edhe sa cipa e brthams s hurms apo sa embrioni i
saj. Kur nuk kan mundsi t zotrojn kaq pak gj, sigurisht q ata nuk zotrojn gjra
m t mdha. Nse ata nuk mund t zotrojn kaq gj t vogl, q njerzit nuk kan
nevoj pr t dhe as e krkojn, si do t krkojn prej tyre gjra q ata nuk i zotrojn.
Thnia e Allahut t Lartsuar: Kurse ata q ju i adhuroni krahas Tij.
El-ledhine (ata) - sht premr, i cili i prfshin t gjith ata q adhurohen krahas
Allahut, si pr shembull: engjjt, profett, t devotshmit, t vdekurit, xhindt, idhujt,
gurt apo drurt. Pra, t gjith atyre q u luten ve Allahut, nuk zotrojn qoft sa cipa e
brthams s hurms. Po prderisa ata nuk zotrojn asgj, prse iu luten atyre, ather?
Njeriu e ka obligim q ti drejtohet pr ndihm vetm Allahut, Zotruesit t Gjithsis.
N vijim, shejhu (Allahu e mshiroft!) ka prmendur nj sr hadithesh n kt kapitull,
dhe t gjith kto hadithe qartsojn fjaln e Allahut t Lartsuar:
Ti nuk ke asgj n dor2 aspekti argumentues i ktyre haditheve dhe trajtimi ktu
i ktij ajeti lidhet me faktin se edhe Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q sht
zotria i bijve t Ademit nuk ka asgj n dor. Fjala e Allahut t Lartsuar: Ti nuk
ke; domethn: Ti, o Muhamed, nuk ke asgj n dor.
Lam-i n fjaln e Allahut leke sht premr pronor, pra: as ti, o Profet nuk ke gj n
dor, por bn vetm at q ka urdhruar Allahu i Lartsuar apo at q ta ka lejuar Ai.
Madhrimi dhe dashuria q kemi pr Profetin(Paqja e Allahut qoft mbi t!) jan nga
dashuria dhe madhrimi q i bjm Allahut t Lartsuar. Pra, as Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) nuk zotron gj, vetm se po ta lejoj Allahu at gj. Allahu i Lartsuar
thot: Ti nuk ke asgj n dor. Sikur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t
zotronte gj, do t kishte ndihmuar veten e tij dhe shokt e tij n luftn e Uhudit, por
at dit ndodhi ajo q ndodhi. Allahu shpalli ajetin e Kuranit: Ti nuk ke asgj n
dor, nse do tua pranoj Ai pendimin apo do ti dnoj, se ata jan vrtet
keqbrs3.

1
FATIR: 13-14.
2
AL IMRAN: 128.
3
AL IMRAN: 128.
181
Hadith tjetr: Kur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) mallkoi n lutjen e namazit t
sabahut disa njerz, t cilt i mundonin besimtart, dhe i prmendi ata me emra, shpalli
Allahu ajetin: Ti nuk ke asgj n dor; domethn: Ti nuk zotron asgj nga kto
shtje. Kshtu tregon edhe hadithi n vijim.
T gjith kto hadithe tregojn se Profeti(Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk zotronte
gj nga mbretria e Allahut, fakt i cili sht sqaruar nga vet Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!).Pra, ata q nuk jan n gradn e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) aq
m pak nuk zotrojn gj. Askush, as engjjt, as profett, as t devotshmit nga pasuesit e
profetve dhe pasuesit e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi ta!) nuk zotrojn gj nga
kto shtje. Ather, kur shtja sht kshtu, do gj q i drejtohet dikujt tjetr ve
Allahut t Lartsuar sht e kot. Por sht obligim ti drejtohesh me adhurime dhe t
gjitha llojet e lutjes: me krkimin e ndihms, krkimin e mbrojtjes, brjen e kurbanit,
zotimin dhe t tjera. T gjitha i takojn vetm Allahut, t Vrtetit, t Lartsuarit, t
Madhrishmit.
Pastaj autori prmend hadithin e fundit n kt kapitull, i cili thot se:
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen: Kur Allahu i Lartsuar zbriti:
Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t afrt1, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) u ua dhe iu drejtua kurejshve duke u thn: O Kurejsh, - apo nj fjal t
ngjashme me t - blijini vetet tuaja, sepse un nuk ju bj dot gj tek Allahu! O
Abas Ibn Abdul Mutalib, un nuk t bj dot gj tek Allahu! O Safije, halla e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), un nuk t bj dot gj tek Allahu! O Fatime,
bija e Muhamedit, m krko nga pasuria ime far t duash, se un nuk t bj
dot gj tek Allahu!.
sht e qart se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk kishte mundsi ti bnte dobi
askujt nga fisi i tij i afrt, prve at q i kishte mundsuar Allahu prej profetsis dhe
pr t prmbushur amanetin. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk mund tu bnte
dot gj atyre tek Allahu, ti mbronte nga dnimi. Allahu i Lartsuar nuk i ka dhn askujt

1
Esh-Shuara: 214.
182
nga krijesat e Tij ndonj gj nga mbretria e Tij, por Ai zotron gjithka. Allahut i takon
Madhshtia dhe Ai sht pa t meta.

****

15
Kapitull: Fjala e Allahut t Lartsuar: Kur tu hiqet frika nga zemra, ata do t
thon: far tha Zoti juaj? Dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i
Lartsuar dhe i Madhrishm1.
Buhariu transmeton nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn : Kur Allahu cakton ndonj shtje n
qiell , engjujt rrahin me flatrat e tyre duke iu nnshtruar fjals s Tij,sikur t ishte
nj zinxhir mbi nj gur t lmuar, dhe zri u arrin t gjith engjjve: Kur tu
hiqet frika nga zemrat e tyre, ata do t thon: far tha Zoti juaj? dhe do t
prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm, dhe e
dgjojn at djajt q prgjojn. E ata q prgjojn, qndrojn sipr njri-tjetrit,
(- i ka prshkruar ata Sufjani2 me dorn e tij duke i hapur gishtrinjt e dors -),
dgjon nj fjal dhe ia prcjell atij q sht posht tij , pastaj e prcjell tjetri tek
ai m posht derisa ta prcjellin tek magjistari ose fallxhori, e ndoshta e arrin at
ndonj meteor para se tia prcjell at , apo ndoshta e prcjell at para se ta
arrij ndonj meteor , e ai gnjen me t njqind gnjeshtra: Thon: A nuk na ka
thn ne filan dit kshtu e kshtu : dhe e besojn pr shkak t asaj fjale t ciln e
dgjuan n qiell3.
Transmeton Nevas ibn Seman4 (Allahu qoft i knaqur me t!) se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn : Kur Allahu i Lartsuar dshiron t shpall ndonj

1
SEBE: 23
2
Sufjan ibn Ujejne ibn Ebi Imran ebu Muhamed El kufi El Hilali, imam, lindi n vi n 107 hixhrij, ka qen i sinqert , i
bess, dijetar n hadith, ndrroi jet n vi n 198 hixhrij. Shiko Tabakat ibn Sad (5/498), dhe Tedhkiretu El Hufadh
t Dhehebiut (1/262)
3
E shnon Buhariu (4800)
4
Nevas ibn Seman El Kelbij . Thuhet Ensarij , Sahabij, ka transmetuar hadithe nga profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). Shiko Tehdhib El Kemal (30/37), dhe El Isabetu (6/478).
183
shtje flet duke e shpallur at , e dridhet qielli prej saj, - apo tha -dridhet fort
qielli nga frika e Allahut t Lartsuar, e kur e dgjojn kt banort e qiellit, i
bien n sexhde (prulen) Allahut . I pari q e ngre kokn sht Xhibrili, e Allahu i
shpall atij, at q dshiron, pastaj kalon Xhibrili tek engjujt, n do qiell q kalon
e pyesin at engjujt: far tha Zoti yn o Xhibril? Thot Xhibrili: T vrtetn! Ai
sht i Lartsuar dhe i Madhrishm1 . T gjith engjujt thon ashtu sikur thot
Xhibrili. Dhe e drgon Xhibrili shpalljen e Allahut atje ku e ka urdhruar Allahu i
Lartsuar2.

Dobit e tems
Komenti i ajetit.
N ajet ka argument q e hedh posht shirkun, ky ajet ia ndrpret rrugn
shirkut q nga rrnjt, veanrisht atyre q iu drejtohen t devotshmve.
Komenti i ajetit: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm.
Shkaku i pyetjes pr kt.
Xhibrili iu prgjigjet; tha kshtu e kshtu.
I pari q e ngre kokn sht Xhibrili.
Xhibrili iu prgjigjet gjith banorve t qiellit sepse ata e pyesin at.
Se frika i prfshin t gjitha krijesat e qiellit.
Dridhen qiejt nga fjalt e Allahut.
Xhibrili e transmeton shpalljen ashtu si e urdhron Allahu.
Prmend se djajt prgjojn.
Prshkrimi se ata qndrojn sipr njri tjetrit.
Goditja me meteor.
Ndonjher i godet meteori para se ta prcjellin, e ndonjher e prcjellin
tek bashkpuntort e tyre prej njerzve para se ti gadas meteori.

1
SEBE : 23
2
E shnon Bejhakiu n El Esmai Es Sifat (1/463), dhe Ibn Ebi Asim n Es Suneh (1/ 227 nr. 515), dhe Ebu Shejh n
El Adhameh (2/501nr.46).
184
 Magjistart ndonjher thon ndonj nj t vrtet.
E me kt t vrtet ai gnjen njqind gnjeshtra.
Nuk besohen gnjeshtrat e magjistarit, pr shkak t asaj fjale q sht
dgjuar n qiell.
Pranimi i t pavrtets nga njerzit, i varin shpresat tek kjo nj(fjal) e nuk
marrin n konsiderat njqind gnjeshtrat.
Ata e marrin njri pas tjetrit at fjal, e msojn at dhe argumentohen me
t.
Njohja e cilsive, n kontrast me Esharit t cilt nuk i marrin n
konsidetat.
Kjo frik dhe dridhje sht prej friks s Allahut t Lartsuar.
Ata i bjn sexhde Allahut t Lartsuar.

Prshtatja e ktij kapitulli me librin e teuhidit, ashtu sikur e kemi prmendur m

par: Ktu ka argument se vetm Allahu i Lartsuar meriton t adhurohet, sepse vetm
Atij i prkasin cilsit m t mira dhe atributet m t larta.
N kt kapitull prmnden cilsit e Allahut t Lartsuar. do gj q ekziston n qiej
dhe n tok e kan frik Allahun dhe i druhen Atij, sepse Ai sht Madhrishmi. M s
shumti q e njohin Allahun nga banort e qiellit jan engjut, pr t cilt thot Allahu i
Lartsuar kur i prshkruan ata(engjujt): Ata i friksohen Zotit t tyre lart mbi ta dhe
bjn at, q u urdhrohet1 . Gjithashtu thot Allahu i Lartsuar n prshkrimin e
tyre : . . . e prej friks s Tij qndrojn me nderim dhe frik (se mos i
ndshkon)2. Pra cilsit e prsosura jan vetm pr Allahu e Lartsuar.T gjitha kto
argumenta tregojn se vetm Allahu meriton t adhurohet dhe askush tjetr ve Tij,
sepse vetm Allahu i ka atributet m t larta, dhe vetm Allahu meriton q ti friksohesh
dhe vetm Ai meriton ti druhesh. Nuk ndodh asgj n qiej dhe as n tok vetm se me
urdhrin e Allahut t Lartsur.

1
EN-EN-NAHL: 50.
2
EL-ENBIJA: 28
185
Allahu ka emrat m t bukur dhe atributet m t larta, pr kt thot Allahu i Lartsuar
n suren Sebe Kur tu hiqet frika nga zemrat e tyre, ata do t thon: far tha
Zoti juaj? dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i
Madhrishm1. Fuzia dmth: Engjujve u largohet frika nga zemrat. Engjujt jan
shum t afrt tek Allahu, dhe e njohin shum mir Allahun e Lartsuar, e prej asaj dije
q kan engjujt: se ata e din q Allahu sht i Plotfuqishm. Ai sht Fisnik, dhe se ata
(engjujt) nuk mund t bjn pa Allahun e Lartsuar qoft sa hap e mbyll syt.
Cilsi t cilat prfshijn kto lloj argumentash, tregojn se vetm Allahu meriton t
adhurohet dhe se Allahu i Lartsuar sht i Plotfuqishm.
Kto cilsi bjn q zemra t friksohet. Cilsit ndahen n disa lloje. Ato ndahen n
cilsi t Larta dhe n cilsi t Bukura.
Ato cilsi t cilat bjn q zemra t friksohet, t shqetsohet, e t dridhet prej Allahut t
Lartsuar quhen cilsi t Larta. E Ai q sht i prshkruar me kto Cilsi t Larta n
kuptimin m t plot sht vetm Allahu i Lartsuar, pasi Ai ka Cilsit Absolute.
E kur sht kshtu ; i Prsosuri, i Plotfuqishmi meriton t adhurohet. Ndrsa njerzit
jan t krijuar dhe kan mangsi n cilsit e tyre, ata e din se jeta e tyre nuk sht e
plot, sepse ata nj dit do t vdesin, apo do t smuren etj. Pra kto e bjn njeriun t
jet i dobt dhe nuk mund t bj dot gj. E vrteta qndron se njeriu sht i varfr, ai
gjithmon ka nevoj, ai nuk sht i prsosur. E ky sht argument i pamundsis s tij, i
mangsis s tij, ata jan krijesa t Allahut dhe i nnshtrohen Atij.
Njerzit jan t obliguar q tia drejtojn adhurim Atij q ka cilsit e prsosura dhe
madhshtore. E ky sht vetm Allahu i Lartsuar.
U plotsua ajo q imami donte t pronte, e falenderimi i takon vetm Allahut t
Lartsuar.
****

16

1
SEBE : 23
186
 Kapitulli: Ndrmjetsimi

Fjala e Allahut t Lartsuar: Paralajmroji (me Kuran) ata q i friksohen daljes

para Zotit t tyre, se ather nuk do t ken as mbrojts, as ndihms tjetr prve
Tij, me qllim q t ruhen nga gjynahet1.
Fjala e Allahut : Thuaju: Ndrmjetsimi sht i gjithi n duart e Allahu2.
Fjala e Allahut: Kush mund t ndrhyj tek Ai pr ndoknd pa lejen e Tij?3.
Fjala e Allahut: Sa engjj ka n qiej, ndrmjetsimi i t cilve nuk bn asnj
dobi, vese pasi t jap leje Allahu, pr k t doj e t plqej Vet!4.
Fjala e Allahut: Thuaju (o Muhamed): Thirrini ata q i hyjnizoni krahas
Allahut!Ata nuk kan pushtet as sa pesha e nj thrrmije, qoft n qiej apo n
Tok; pr ata nuk ka pjes as n qiej, as n Tok dhe Allahu nuk ka asnj
ndihms nga radht e tyre. Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese pr
at q Ai jep leje5.
Ebu El Abasi6 ka thn: Allahu ka mohuar t ken dika n dor prce Tij, ata
tek t cilt idhujtart kan varur shpresat. Ai e mohon q dikush tjetr t ket
sadopak pushtet, a t jet ndihms i Allahut. Ajo q mbetet sht vetm
ndrmjetsimi. Edhe n lidhje me kt Ai sqaroi se ai nuk do t jet i mundur
vetm nga dhe pr ata personi q Ai do ti lejoi. Ashtu si thot Allahu i Lartsuar:
Ndrsa ata ndrmjetsojn vetm pr at me t cilin Ai sht i knaqur7. Pr
kt lloj ndrmjetsimi jobesimtart mendonin se ajo do t mohohej dit e
Kiametit , ashtu si e ka mohuar at Kurani, por Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!)na ka treguar se ai do ti bj sexhde Allahut dhe do ta falenderoj At, e ai nuk

1
EL-ENAM: 51
2
EZ-ZUMER: 44
3
EL-EL-BEKARE: 255
4
EN-NEXHM: 26
5
SEBE: 22,23
6
Tekiju Din Ebu El Abas Ahmed ibn Abdul Halim ibn Tejmije EL Haranij, imam shum i njohur.
7
EL-ENBIJA : 28
187
fillon me ndrmjetsimin , pastaj i thuhet atij : Ngrije kokn , fol t dgjohesh,
krko dhe do t jepet , ndrmjetso dhe do t ndrmjetsosh1.
Ebu Hurejra e pyeti Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i tha:
Kush do t jet m fatlumi me ndrmjetsimin tnd? I tha: Kush thot me
sinqeritet nga zemra e tij: "Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me t drejt prve
Allahut. "2 Ky sht ndrmjetsimi pr t sinqertit me lejen e Allahut, e
ndrmjetsimi nuk sht pr ata q i prshkruajn ortak Allahut. E vrteta
qndron se Allahu u bn nder t sinqertve dhe ua fal atyre gjynahet pr shkak t
lutjes s atyre q Allahu u ka dhn leje t ndrmjetsojn, duke i nderuar ata q
t arrijn pozita t larta.
Ndrmjetsimi q ka mohuar Kurani sht: Ai q prmban shirk. Allahu e ka
konfirmuar ndrmjetsimin n shum vende, prandaj dhe Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) e ka qartsuar se ndrmetsimi do t jet pr ata q e kan njsuar
Allahun me sinqetitet. Ktu prfundon fjala e Ibn Tejmijes3.

Dobit e tems
Komenti i ajeteve.
Prshkrimi i ndrmjetsimit t papranuar.
Prshkrimi i ndrmjetsimit q sht konfirmuar.
Prmendja e ndrmjetsimit t madh.
Prshkrimi i sjelljes s Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) si ai nuk do t
filloj t ndrmjetsoj menjher, por do t bjer n sexhde, e kur ti jepet
leje pr t , ndrmjetsuar ai do t ndmjetsoj.
Kush sht m fatlumi me ndrmjetsimin.
Ndrmjetsimi nuk do ti prfshij ata q i kan br ortak Allahut.
Qartsimi i forms s ndrmjetsimit.
1
E shnon Buhariu: 3340, Muslimi: 194 nga Ebu Hurejre.
2
E shnon Buhariu: 6570.
3
MEXHMUA El FETAVA: 7/77-78.
188
Ky kapitull sht kapitulli pr ndrmjetsimin:
sht shum i prshtatshm sjellja e ktij kapitulli pas dy kapitujve t
mparshm. Kjo sepse ata t cilt i luteshin Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe
krkonin ndihm prej tij, apo krkojn ndihm prej t devotshmve apo profetve, kur
atyre u argumenton me teuhidin rububije thon: Ne e besojm kt, por ata
ndrmjetsues jan t afrt tek Allahu, t lavdruar, ata i ka ngritur Allahu i Lartsuar, ata
kan vend t lart tek Allahu i Lartsuar; e ata q iu drejtohen atyre do t fitojn
ndrmjetsimin e tyre, sepse ata i ka ngritur Allahu, prandaj pranohet ndrmjetsimi i
tyre.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) sikur e ka par gjendjen e jobesimtarve dhe devijimet e
tyre dhe ka sjell argumentimin e tyre; dhe kshtu sht. Shejhu (Allahu e mshiroft!) u
ka treguar njerzve t kohs s sotme argumentimin e jobesimtarve.
Pikrisht kt ka parasysh shejhu, prandaj ka sjell kt kapitull q ti kundshtoj ata.
"Esh-shefa" (Ndrmjetsimi) n origjin sht marr nga fjala "El Shef'u" dhe "El
Shef'u" do t thot: ift1. Kjo pasi ndrmjetsuesi sht krkon dika dhe bashk me
krkuesin fillestar ata bhen dy. Kur dikush krkon dika nga dikush tjetr dhe shkon tek
ai me ndrmjetsues ata bhen dy. Pr kt quhet Esh-shefa" sepse krkuesit u bn
dy pasi ishte vetm nj.
Ndrmjetsimi sht lutje. Ai q bn ndrmjetsim, ai n t vrtet bn lutje. Nse
dikush thot: Krkoj ndrmjetsim nga Profeti i Allahut; sikur ai thot: Krkoj nga
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ti lutet Allahut pr mua. Pra ndrmjetsimi sht
krkes.
Konkluzioni: Ndrmjetsimi sht lutje, sht krkes. E kemi prmendur m par se:
do argument q ka ardhur n Sheriat dhe e hedh posht shirkun, ai vlen t jet
argument edhe pr t hedhur posht ndrmjetsimin e t vdekurve. Sepse ndrmejtsuesi
bn krkes, njkohsisht edhe i pari krkon. Pra ai q po e fut ndrmjetsuesin beson se
ndrmjetsuesi po lutet pr t. Dmth: Nse dikush shkon tek varri i Profetit, apo varri i

1
Shiko: Lisan El Arab: 8/183.
189
ndonj njeriu t devotshm etj; dhe thot: Ndrmjetso pr mua, apo krkoj
ndrmjetsimin tnd, pra ai krkoi prej tij t lutet pr t. T drejtuarit e lutjes dikujt tjetr
ve Allahut t Lartsuar sht shirk i madh. Kjo lutje i drejtohet dikujt tjetr ve Allahut,
duke krkuar nga i vdekuri dhe duke iu lutur atij.
Tani e msove kuptimin e ndrmjetsimit, dhe se nuk lejohet ta krkosh kt nga t
vdekurit, sepse sht shirk. Ndrsa nga t gjallt q jan n jetn e ksaj dynjaje, lejohet
t krkosh ndrmjetsimin e tyre. Apo e thn ndryshe, lejohet q tu krkosh atyre q t
luten pr ty. Mirpo lutja e tyre mund t pranohet e mund t mos pranohet.
Kshtu sht edhe kur njerzit ndrmjetsojn pr njri-tjetrin. Disa ndrmjetsojn pr
mir disa t tjer pr keq. Allahu i Lartsuar thot: Kush ndrmjetson pr nj
shtje t mir. . . 1. Gjithashtu, thot: Kurse kush ndrmjetson pr nj shtje
t keqe2. Ndrmjetsimi prej t gjallve lejohet, sepse ata jan n kt bot dhe mundet
q ata t prgjigjen dhe se Allahu ka lejuar t krkosh ndrmjetsim prej tyre. Sahabet
shkonin tek Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe krknin prej tij q Ai (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) t ndrmjetsonte pr ta. Dmth: T lutej pr ta.
shtjen e ndrmjetsimit jo t gjith e kuptojn. Ajo nuk sht e panjohur vetm pr
masn e gjer, por edhe pr disa dijetar, prandaj disa kan rn n gabim kur krkojn
ndrmjetsim nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ata kan sjell tregime t
ndryshme n librat e tyre q krkojn ndrmjetsimin e Profetit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) pa asnj kufizim. Kshtu ka vepruar Neveviu3, Ibn Kudame4, etj. Kjo
divergjenc n kt shtje e ka zanafilln n mos kuptimin e drejt t ksaj shtje.
shtja e ndrmjetsimit tek shum njerz sht e paqart.
Disa dijetar thon : T argumentuarit n shtjet e teuhidit ndryshon sipas dyshimit
q fusin. M i pakti dyshim dhe m i thjeshti argument q ti sjellsh kundrshtarit, sht
kur ata (jobesimtart), i luten dikujt tjetr krahas Allahut, apo kur krkojn ndihm dikujt
tjetr krahas Allahut, apo kur pret kurban pr dik tjetr ve Allahut.

1
EN-EN-NISA : 85
2
EN-EN-NISA : 85
3
EL-EDHKAR : fq.160.
4
EL-MUGNI : 3/298.
190
Nga shtjet m t paqarta tek njerzit, - prve dijetarve - sht shtja e
ndrmjetsimit, prandaj edhe imami (Allahu e mshiroft!) ka sjell kt kapitull dhe ka
thn: Kapitulli i ndrmjetsimit.
N kt kapitull shejhu (Allahu e mshiroft!) ka sjell argumenta nga Kurani dhe
Syneti, se ndrmjetsimi duhet t plotsoj disa kushte, sepse ka ndrmjetsim q sht i
papranuar. Pra jo t gjith ndrmjetsimet do t pranohen. Disa do t pranohen e disa jo.
Ai ndrmjetsim q do t pranohet, do t pranohet me kushte dhe rregulla, e ai q nuk
do t pranohet, nuk do t pranohet pr shkak se nuk i plotson kto kushte dhe rregulla.
Arrijm n konkluzionin se ndrmjetsimi i cili ka ardhur n Kuran dhe Sunet sht dy
llojesh: Ndrmjetsim i pranuar dhe i papranuar.
Ndrmjetsim i papranuar sht ai t cilin e ka mohuar Allahu i Lartsuar pr ata q kan
br shirk. T parin argument q ka renditur shejhu (Allahu e mshiroft!), n kt
shtje, sht fjala e Allahut t Lartsuar: Paralajmroji (me Kuran) ata q i
friksohen daljes para Zotit t tyre, se ather nuk do t ken as mbrojts, as
ndihms tjetr prve Tij, me qllim q t ruhen nga gjynahet1.
Ktu sht pr qllim, se nuk do t ket ndrmjetsim, e ka mohuar kt Allahu pr t
gjitha krijesat, duke prfshir ktu edhe ata q e kan frik Allahun, e kta jan ata q e
kan njsuar At, ashtu si ua ka mohuar edhe t tjerve.
Ndrsa pr besimtart t cilt e kan njsuar Allahun e Lartsuar, ndrmjetsimi u sht
mohuar atyre prve se kur t plotsojn kushtet. E kto kushte jan :
Ti jap leje Allahu ndrmjetsuesit q t ndrmjetsoj, dhe t jet i knaqur Allahu me
ndrmjetsuesin dhe me at q do t ndrmjetsohet pr t.
Fjala e Allahut . . . Se ather nuk do t ken as mbrojts, as ndihms tjetr
prve Tij. . . , dmth: Se ndrmjetsimi n t vrtet sht vetm prej Allahut t
Lartsuar dhe prej askujt tjetr. Pikrisht pr kt e ka pasuar me ajetin tjetr ku thot:
Thuaju: Ndrmjetsimi sht i gjithi n duart e Allahut2. Pra, ndrmjetsimi
sht i gjithi pron e Allahut. Pr besimtart dhe pr t gjith njerzit nuk ka as ndihms

1
EL-ENAM: 51
2
EZ-ZUMER: 44
191
dhe as mbrojts tjetr prve Allahut. Askush nuk do t ndrmjetsoj prve Allahut t
Lartsuar, pra nuk ka ndrmjetsim vetm se me lejen e Allahut t Lartsuar.
Kjo sht vendosur, se ndrmjetsimi nuk ndodh vetm se nga Allahu i Lartsuar. Pra ;
kur ndrmjetsimin e posedon vetm Allahu i Lartsuar, hidhet posht pretendimi i atyre
q e krkojn ndrmjetsimin nga t vdekurit.
Pyetje: T gjith llojet e ndrmjetsimit do t bjn dobi, apo vetm ata q plotsojn
kushtet?
Po; dobi do t bj vetm ai ndrmjetsim i cili plotson kushtet, prandaj dhe i ka sjell
kto dy ajete: Allahu i Lartsuar thot: Kush mund t ndrhyj tek Ai pr ndoknd
pa lejen e Tij?1. Dhe fjala e Allahut : Sa engjj ka n qiej, ndrmjetsimi i t
cilve nuk bn asnj dobi, vese pasi t jap leje Allahu, pr k t doj e t
plqej Vet!2.
Argumentimi me ajetin e par sht se Allahu e ka kushtzuar ndrmjetsimin vetm se
me lejen e Tij. Askush nuk mund t ndrmjetsoj pa lejen e Allahut. As engjujt, as
profett, as krijesat e afrta t Allahut nuk posedojn ndrmjetsim, por kjo sht vetm
pr Allahun dhe pr asknd tjetr.
Meqnse sht kshtu, se nuk ka ndrmjetsim pa lejen e Allahut t Lartsuar, po kujt
do ti jap leje Allahu pr ndrmjetsim? S pari duhet ditur se askush nuk fillon t
ndrmjetsoj pa lejen e Allahut, pra shtja i kthehet Allahut, se kujt ia mundson
Allahu t ndrmjetsoj. Pa lejen e Allahut askush nuk mund t ndrmjetsoj fillimisht.
Prandaj thot Allahu po n t njjtin ajet : . . . Vese pasi t jap leje Allahu, pr k
t doj e t plqej Vet!3. dmth : Prej ndrmjetsuesve.
Jerda- i knaqur-, pra t jet i knaqur me ndrmjetsuesin dhe me at q bhet
ndrmjetsimi pr t.
Dobia e ktyre kushteve t vendosuara n kt kapitull sht: Askush t mos e lidh
zemrn me ndonj pr t cilin mendon ose beson se ai ka pozit tek Allahu dhe se ai
mund t ndmjetsoj pr t tek Allahu. Ashtu sikur kan besuar politeistt tek idhujt e

1
EL-EL-BEKARE: 255
2
EN-NEXHM: 26
3
EN-NEXHM: 26
192
tyre. Ata pretendonin se kush u drejtohet atyre pr ndrmjetsim, ata e kan kt
mundsi, me siguri. Sa her q ata u drejtohen zotave u prulen atyre, afrohen tek ata me
adhurime t ndryshme, pastaj krkojn prej tyre t ndrmjetsojn tek Allahu, sikur ata
ndrmjetsojn me siguri, dhe se Allahu nuk e kthen ndrmjetsimin e tyre.
Kto ajete e hedhin posht pretendimin e jobesimtarve t cilt besojn se dikush tjetr
ve Allahut posedon ndrmjetsim pa lejen e Tij, pa plqimin e Tij, dhe pa qn i
knaqur Allahu me at pr t cilin po krkohet ndrmjetsim. U qartsua se askush nuk
posedon ndrmjetsim ve Allahut, e ata q do t ndrmjetsojn do t ndrmjetsojn
vetm se me lejen dhe me nderimin q i bn atij Allahu. E si i varin shpresat disa njerz
tek disa t tjer? Obligim sht q zemra t lidhet vetm me Allahun, i Cili e posedon
ndrmjetsimin.
Meqnse Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) do t ndrmjetsoj ditn e Kiametit, a
lejohet t krkohet ndrmjetsim nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)?
Prgjigje: Ndrmjetsimi krkohet vetm nga Allahu. Kur krkojm ndrmjetsim
themi: O Zot, bj pr ne ndrmjetsues Profetin Tnd (Paqja e Allahut qoft mbi t!),
sepse Allahu sht Ai, i Cili ia mundson Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q t
ndrmjetsoj pr njerz t posam, t cilt i luten Allahut q t bj ndrmjetsues
Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Pr kt dhe Shejhu (Allahu e mshiroft!) sjell
ajetin n suren Sebe, ku Allahu thot: Thuaju (o Muhamed): Thirrini ata q i
hyjnizoni krahas Allahut! Ata nuk kan pushtet as sa pesha e nj thrrmije, qoft
n qiej apo n Tok, pr ata nuk ka pjes as n qiej, as n Tok dhe Allahu nuk
ka asnj ndihms nga radht e tyre!1

Ky ajet prmbledh disa shtje:

- Le t lusin idhujtart ata q i hyjnizojn krahas Allahut dhe t shohin a kan pushtet
ata, qoft edhe sa pesha e nj thrrmije, n qiej apo n tok! Prgjigjja sht ashtu si
thot Allahu i Lartsuar: Ata nuk kan pushtet as sa pesha e nj thrrmije, qoft
n qiej apo n Tok. Pra, Allahu e ka mohuar q t ket dikush tjetr pushtet ve Tij.

1
SEBE: 22
193
- Allahu thot: . . . Pr ata nuk ka pjes as n qiej, as n Tok. . . - Ktu Allahu e
ka mohuar q dikush tjetr t jet ortak me T n pushtetin e Tij dhe n drejtimin e
qiejve dhe t toks. sht mohuar, s pari, q dikush t zotroj dika m vete dhe, s
dyti, q dikush t zotroj n ortakri me Allahun.
Pastaj Allahu i Lartsuar thot: . . . Allahu nuk ka asnj ndihms nga radht e
tyre.
"Edh-dhahr(ndihms): sht bashkpuntori, mbshtetsi, ministri. Sepse mund ti
shkoj dikujt n mendje dhe t thot se mund t ket ndonj q e ndihmon Allahun n
shtjet e Tij, pr shembull, engjjt apo profett. Nse u drejtohet atyre me lutje apo
krkes, domethn se po u drejtohet atyre q ndihmojn Allahun. Ai beson se ata,
(ndihmsit) po t krkojn nga Allahu, Ai nuk ua plotson lutjen atyre. Ai e ka ndrtuar
kt besim t prishur duke e ngjasuar Krijuesin e Lartsuar me at q ndodh midis
njerzve. N kt bot, kur ndrmjetsojn oborrtart (ministrat) e mbretit apo t
udhheqsit pr dik, ata nuk i kthejn pas, sepse ata kan nevoj pr ta. Pr ket arsye,
ata nuk e kthejn ndrmjetsimin e ministrave t tyre. Kshtu edhe idhujtart besojn se
zotat e tyre jan ndihms t Allahut t Lartsuar, prandaj Allahu e ka refuzuar
kategorikisht besimin e tyre.

- S fundi, Allahu ka mohuar q zotat e tyre t ken mundsi ndrmjetsimi. Allahu i

Lartsuar thot: Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese pr at q Ai
jep leje. Kur tu hiqet frika nga zemrat e tyre, ata do t thon: far tha Zoti
juaj?Dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i
Madhrishm1. Pra, e ka mohuar ndrmjetsimin, prve rastit kur ai plotson
kushtet, prandaj thot Allahu: Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese
pr at q Ai jep leje. Ky ishte aspekti i fundit.
Imami (Allahu e mshiroft!) i ka sjell ajetet n kt kapitull me nj renditje objektive.
Me ajetin e par dhe t dyt argumenton se ndrmjetsimin e kontrollon vetm Allahu i
Lartsuar dhe askush tjetr ve Tij.

1
SEBE: 23
194
Ather, kush do t ndrmjetsoj dhe si?
Prgjigje: Do t ndrmjetsoj vetm ai q do ti jepet leje dhe nderi pr t
ndrmjetsuar.
Pyetje tjetr: Amund t bj ndonj ndrmjetsim t pavaruar?
Allahu i Lartsuar nuk e lejon ndrmjetsimin e pavarur, por ka vendosur kushte, t cilat
jan: leja dhe plqimi prej Tij.
Nse sht kshtu, ather, kujt do ti jepet leje? Kush do t ket plqimin q t
ndrmjetsoj?
Prgjigjet e ktyre tri pyetjeve i gjejm n fjalt e Shejhut t Islamit Ibn Tejmije. Autori
(Allahu e mshiroft!) citon:
Ibn Tejmije ka thn: Allahu ka mohuar do gj m t ciln jobesimtart lidhin
besimin e tyre. Ai ka mohuar q dikush tjetr t ket pushtet ose nj pjes t tij,
apo t ket ndihms pr Vete. Ather mbetet vetm shtja e ndrmjetsimit,
por q edhe kt Allahu e ka qartsuar, duke thn se ndrmjetsimi sht vetm
pr ata q Ai do tiu jap leje, ashtu si Allahu i Lartsuar thot: Ndrsa ata
ndrmjetsojn vetm pr at me t cilin Ai sht i knaqur. 1 Pra, ndrmjetsimi
q pretendojn jobesimtart nuk do t ndodh Ditn e Kiametit, sepse at e ka mohuar
Kurani.
Kuptimi i thnies s Ibn Tejmijes: Ndrmjetsimi q pretendojn jobesimtart nuk
do t ndodh Ditn e Kiametit:
Ai u sht mohuar t gjitha krijesave, prve atyre q ka vendosur Allahu i Lartsuar, apo
ata q do ta arrijn at. Pra, nuk ka ndrmjetsim prve pr ata q Allahu sht i
knaqur me ta, ose q Ai u jep leje.
Thnia e Ibn Tejmijes (Allahu e mshiroft!): Ndrmjetsimi q pretendojn
jobesimtart nuk do t ndodh Ditn e Kiametit, sepse at e ka mohuar Kurani,
domethn, sht mohuar ndrmjetsimi pa kushte, sepse jobesimtart besojn se
ndrmjetsimi do t jet pa lejen e Allahut dhe pa miratimin e Tij. Ata besojn se

1
ENBIJA: 28
195
ndrmjetsuesi e ka vet n dor ndrmjetsimin, por e vrteta sht se ai do t bhet
vetm duke plotsuar kushtet q kan ardhur n Kuran dhe Sunet.
Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!) thot: Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
lajmruar se ai do ti bj sexhde Allahut dhe do ta falnderoj At dhe se nuk do
t filloj ndrmjetsimin, derisa ti thuhet: Ngrije kokn, fol t dgjohesh, krko
dhe do t jepet, krko ndrmjetsim dhe do t ndrmjetsosh. Ebu Hurejra
(Allahu qoft i knaqur me t!) e pyeti Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!):Cilt do
t jen njerzit m fatlum me ndrmjetsimin Tnd? Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) iu prgjigj: Kush thot me sinqeritet nga zemra: Nuk ka zot tjetr t adhuruar
me t drejt prve Allahut.
Argumenti i par sht nga Suneti i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), i cili sht
zotria i bijve t Ademit. Ai nuk do t ndrmjetsoj, derisa ti jepet leje, ashtu si
prmendet n hadith: O Muhamed, ngrije kokn, fol t dgjohesh, krko e do t
jepet, krko ndrmjetsim dhe do t ndrmjetsosh. Ky argument sht pr
domosdoshmrin e lejes. Ather, kujt do ti jepet leje?

Prgjigje: Do ti jepet leje Profetit Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe
profetve t tjer. Ata nuk fillojn vet me ndrmjetsimin, por krkojn leje, e kur tu
jepet leja, do t fillojn t ndrmjetsojn, sepse ata nuk e kan n dor vet at.
Zotruesi i ndrmjetsimit sht vetm Allahu i Lartsuar.

Kujt do ti jepet leje dhe kush do ta ket nderin e ndrmjetsimit?

Prgjigje: N nj tjetr hadith, Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) i ka thn
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Cilt do t jen njerzit m fatlum me
ndrmjetsimin Tnd? Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Kush thot me
sinqeritet nga zemra e tij: Nuk ka zot tjetr t adhuruar me t drejt prve
Allahut. Me kt sht i knqur Allahu i Lartsuar, prandaj ky bn ndrmjetsim, pasi
ti jap leje Allahu i Lartsuar. M t privilegjuarit me ndrmjetsimin jan besimtart e

196
sinqert. Kshtu kuptohet qart se ndrmjetsimi nuk mund t bhet nga idhujtart
(jobesimtart).
Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!) thot: Ndrmjetsimi do t jet pr besimtart e
sinqert dhe me lejen e Allahut, dhe asnjher pr jobesimtart. Me fjal t tjera,
kush i drejtohet t vdekurve pr ndrmjetsim, kushdo qofshin ata,- profet, t
devotshm apo jo, - ai njeri quhet mushrik (idhujtar), pr faktin se ai iu drejtohet me lutje
dikujt tjetr ve Allahut, ndrkoh q ata nuk e kan n dor ndrmjetsimin, i cili bhet
vetm pasi t ket dhn leje dhe t jet i knaqur Allahu me t. Por Allahu sht i
knaqur vetm me besimtart e sinqert, dhe besimtart e sinqert nuk krkojn
ndrmjetsim prej t vdekurve.
Ai q i lutet t vdekurit pr ndrmjetsim, ai njeri ia ka ndaluar ndrmjetsimin vetes s
vet, sepse ai i ka br ortak Allahut t Lartsuar. Ndrmjetsimi i vrtet sht pr
besimtart e sinqert, e nuk sht pr jobesimtart e as pr idhujtart.

E vrteta rreth ndrmjetsimit:

M pas, Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!), duke qartsuar t vrtetn rreth
ndrmjetsimit, thot: E vrteta sht se Allahu i Lartsuar ia jep kt mirsi
besimtarve t sinqert, i fal ata pr shkak t lutjes s atyre q Ai u jep leje t
ndrmjetsojn, duke i nderuar ata me pozita t larta.

Kjo qartson t vrtetn rreth ndrmjetsimit, sepse e kemi prmendur se askush tjetr
prve Allahut nuk kontrollon ndrmjetsimin, pasi kjo shtje sht posarisht vetm
pr Allahun e Lartsuar. Allahu i Lartsuar thot: Ndrmjetsimi sht i gjithi n
dor t Allahut. 1 Lam-i n fjaln e Allahut "lilahi", tregon pronsi, q domethn se
Ai q e kontrollon ndrmjetsiminin sht Allahu i Lartsuar. Gjithashtu, Allahu thot:
. . . Ather nuk do t ken as mbrojts, as ndihms tjetr prve Tij. . . 2
Ndrmjetsimi i prket vetm Allahut t Lartsuar. Argumentet q kan ardhur e kan
mohuar q do t ket ndrmjetsim pr jobesimtart, por ndrmjetsimi, i cili do t bj

1
EZ-ZUMER: 44
2
EL-ENAM: 51
197
dobi sht vetm pr besimtart, dhe kjo duke plotsuar dy kushtet: lejen dhe
knaqsin.
Meqnse kjo sht prcaktuar kshtu, si qndron e vrteta e ndrmjetsimit? Si do t
ndodh ai? Si do t arrihet? Prgjigjja sht n fjalt e Ibn Tejmijes (Allahu e
mshiroft!), q thot: E vrteta e ndrmjetsimit sht se: Allahu i Lartsuar do
t nderoj besimtart e sinqertdomethn se ndrmjetsimi do t ndodh me
miratimin e Allahut t Lartsuar pr ta, pra, pr besimtart e sinqert. N hadithin q e
prcjell Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!), Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!)thot: M fatlumi i njerzve sht ai q thot: Nuk ka t adhuruar tjetr me t
drejt ve Allahut, me sinqeritet nga zemra e tij, ose me sinqeritet nga zemra dhe
shpirti i tij. Besimtart e sinqert i nderon Allahu me ndrmjetsim. Kjo mirsi sht
vetm nga Allahu i Lartsuar. Pra, kur sht kshtu, zemra duhet ti heq shpresat pr
ndrmjetsim nga dokush tjetr prve Allahut. Ata t cilt iu drejtohen me adhurime t
ndryshme njerzve t mir e t devotshm, engjjve etj., e bjn me shpresn pr
ndrmjetsim, ashtu sikur Allahu i Lartsuar tregon: Kta jan ndrmjetsit tan tek
Allahu!1 Nse bie posht pretendimi i tyre, se ata e kan n dor ndrmjetsimin
vrtetohet se mirsia e ndrmjetsimit sht vetm n dorn e Allahu i Lartsuar dhe kjo
sht vetm pr besimtart e sinqert. Allahu i fal besimtart, pr shkak t lutjes s atij q
Allahu i jep leje pr t ndrmjetsuar.

Ktu lind nj pyetje: Prse Allahu nuk i fal ata pa lutjen e ndrmjetsuesit?

Prgjigje: Shejhu i Islamit Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!) thot:

Pr ta nderuar, dmth; pr t shfaqur vlern e ndrmjetsuesit dhe nderimin q Allahu
dshiron ti bj at dit. Dihet se ai t cilit i pranohet ndrmjetsimi, nuk sht n t
njjtn pozit me at pr t cilin ndrmjetson. Allahu i Lartsuar shfaq mirsin e Tij
pr at q e lejon t ndrmjetsoj. Gjithashtu, Allahu e shfaq edhe mshirn e Tij
prmes ndrmjetsuesit, pasi ai mund t ket t afrm apo njerz t dashur, pr t cilt
do q t ndrmjetsoj. Pr kt arsye, ndrmjetsimin Ditn e Kiametit pr ata q kan

1
JUNUS: 18
198
br gjynahe t mdha nuk do ta bj vetm Profeti Muhamed (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), por do t ndrmjetsojn edhe profette tjer, engjjt dhe t devotshmit1. Ky
sht nderim dhe mshir q Allahu u bn ndrmjetsuesve, dhe mshir pr ata q
ndmjetsohen. Pra, n t njjtn koh, ai sht shfaqje e mirsis s Allahut pr
ndrmjetsuesin dhe pr at q ndrmjetsohet.
Arrijm n prfundimin se: Thelbi i ndrmjetsimit sht shfaqja e mirsis dhe
nderimi i Allahut mbi at q e lejon t ndrmjetsoj, pastaj, shfaqjen e mirsis dhe t
mshirs s Tij, prmes pranimit t ndrmjetsimit, mbi at q ndrmjetsohet.

Pr ata q mendojn, e gjitha kjo tregon madhshtin e Allahut t Lartsuar dhe se

vetm Allahu sht zotruesi i gjithkaje. Vetm Allahu i Lartsuar zotron do shtje
dhe Ai e kontrollon edhe ndrmjetsimin. Allahu sht zotruesi i gjithkaje dhe askush
prve Tij nuk zotron gj. Allahu i Lartsuar shfaq mirsin, bamirsin, bujarin dhe
mshirn e Tij, me qllim q zemrat e krijesave t lidhen me T. Kshtu hidhet posht
do pretendim q zemra duhet t lidhet me dik tjetr, ve Allahut t Lartsuar, pr
ndrmjetsim. Gjithashtu, hidhet posht vepra e atyre t cilve e lidhin zemrn me
njerzit e mir, me t devotshmit, me profett apo me engjjt, pr shkak t
ndrmjetsimit.
Tani u qartsuan kushtet endrmjetsimit dhe e vrteta rreth tij. U qartsua se
ndrmjetsimi sht ve mirsi nga Allahu i Lartsuar dhe nder prej Tij. sht detyrim
q zemrat t lidhen vetm me Allahun e Lartsuar pr t krkuar dhe shpresuar
ndrmjetsim. N t vrtet, ve Allahu i Lartsuar e bn kt mirsi. Ata q jan
nderuar me kt privilegj, nuk rendin t shprehen e t luten, por s pari ata jan t
sinqert dhe kan frik, e lavdrojn Allahun dhe e falenderojn At, derisa tu jepet leje
pr ndrmjetsim.
M pas, Shejhu i Islamit Ibn Tejmije(Allahu e mshiroft!) thot: Ndrmjetsimi t
cilin e ka mohur Kurani sht ndrmjetsimi q prmban shirk, ashtu si ka thn
Allahu i Lartsuar: Kta jan ndrmjetsit tan tek Allahu. Pra, ky ndrmjetsim u

1
Si thuhet n hadithin e Ebu Sed el Hudrij (Allahu qoft i knaqur me t!) pr ndrmjetsimin: Allahu i Lartsuar
thot: Ndrmjetsuan engjjt, ndrmjetsuan besimtart, dhe tani nuk ka mbetur vetm se m i Mshirshmi i
Mshiruesve.Hadithin e shnon Buhariu: 4581 dhe Muslimi: 183.
199
sht mohuar atyre sepse n t ka shirk, por edhe jobesimtart nuk ndrmjetsojn.
Ndrmjetsimi nuk sht e drejt e tyre, sepse Allahu nuk sht i knaqur me ata.
Ndrmjetsimi n t cilin ka shirk kur e krkon, apo ai q krkon ndrmjetsim sht
mushrik, jo vetm q u sht mohuar atyre, por ai nuk u bn dobi.
Me kt vrtetohet se ata q e meritojn ndrmjetsimin jan ata t cilt i ka begatuar
Allahu me sinqeritet, atyre ua mundsoi Allahu dhe ua bri zemrat t lidhura vetm me
Allahun dhe me asknd tjetr ve Tij, ndryshe ata t cilve iu ndalua kjo mirsi, nga ata
q i bjn Allahut shirk t madh. Ata nuk kan pjes prej tij, sepse ndrmjetsimi sht
mirsi q Allahu ia jep besimtarve t sinqert.
Ndrsa ndrmjetsimi i vrtet sht ai i cili i ka plotsuar kushtet: sht dhn me
leje dhe me plqim nga Allahu i Lartsuar.
Pas ksaj, Shejhu i Islamit thot: Pr kt arsye sht vrtetuar ndrmjetsimi me
lejen e Allahut n disa shtje. Ky sht ndrmjetsimi i vrtet.
- me lejen e Allahut n disa shtje domethn, me kusht lejimin prej Allahut.
Leja sht universale ose fetare. Ata t cilt jan lejuar pr ndrmjetsim mund ta bjn
at vetm pasi Allahu t jap leje universale pr ndrmjetsim, e nse Allahu ia ndalon
kt leje, ai nuk mund t bj asgj, madje as nuk mund ta lviz gjuhn e tij.
Leje n kapitullin e ndrmjetsimit merret kur njeriu t jet i sinqert dhe i pastr
nga shirku dhe t mos ndrmjetsoj pr jobesimtar (mushrik).
Ktu veohet Ebu Talibi, pr t cilin do t ndrmjetsoj Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), q Allahu tia lehtsoj dnimin. Ky nuk sht ndrmjetsim q do ta nxjerr
nga zjarri, por vetm pr tia lehtsuar dnimin. Kjo sht gj e veant pr Profetin
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), sepse Allahu i Lartsuar ia shpalli Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) nj gj t till dhe e lejoi At.
Duke prfunduar fjaln e tij, Shejhu i Islamit Ibn Tejmije (Allahu e mshiroft!) thot:
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka qartsuar se ndrmjetsimi sht
vetm pr ata q e kan njsuar Allahun dhe jan t sinqert. Ky sht
ndrmjetsimi q plotson kushtin e dyt, pra, plqimin.

200
N kt kapitull u qartsua se ndrmjetsimi me t cilin sht i lidhur zemra e t
devijuarve, mushrikve sht i kot dhe pretendimi i tyre: Kta jan ndrmjetsit tan
tek Allahu!1 sht i kot.
Ndrmjetsimi vlen vetm pr besimtart e sinqert. Ata q e krkojn ndrmjetsimin
diku tjetr ve Allahut t Lartsuar e privojn veten nga ndrmjetsimi i vrtet, sepse
ata e krkojn at tek dikush tjetr, duke rn n shirk qartazi.
Prmbledhje e kapitullit: Varja e shpresave tek ndrmjetsimi idhujtarve iu kthehet
n t kundrtn e asaj q ata dshironin. Ata lidhen pas ndrmjetsimit dhe ai iu
ndalohet atyre, sepse ata lidhen me at gj q nuk ua ka lejuar Allahu i Lartsuar ligjrisht
n sheriat. Ata krkojn ndrmjetsim duke br shirk, duke iu drejtuar dikujt tjetr ve
Allahut dhe duke i lidhur zemrat e tyre jo me Allahun.

****

17
Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t
udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon k t dshiroj. Ai i njeh
m mir ata q jan t udhzuar2.

Buhariu dhe Muslimi prcjellin nga Ibn Musejibi3 e ky, nga i ati,4 i cili ka thn
se, kur Ebu Talibi ishte n shtratin e vdekjes, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) shkoi tek ai, e gjeti atje Abdullah ibn Ebi Umejen dhe Ebu Xhehlin. Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha atij: O xhaxhai im, thuaj: "La ilahe ilAllah"
(Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me t drejt prve Allahut), fjal q ta kem argument

1
JUNUS: 18
2
El-KASAS: 56
3
Ai sht Seid ibn el Musejib ibn Huzn ibn Uehb ibn Amr el Kureshij el Makhzumij, njri prej dijetarve m t mdhenj
dijetar, nuk ka pasur nga tabiint m t ditur se ai. Shiko: Sijer Alam En Nubela: 4/217 dhe El Bidaje ue En Nihaje:
9/99.
4
Ai sht El Musejib ibn Huzn ibn Uehb ibn Amr Ebu Said el Kureshij el Makhzumij, ai dhe i ati kan shoqruar Profetin
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), ka transmetuar nga ai i biri Saidi, jetoi deri kur ishte Uthmani udhheqs. Shiko:
Tehdhib el Kemal: 27/584 dhe El Isabetu: 6/121.
201
tek Allahu pr ty. Ata dy t tjert i than: O Ebu Talib, vall, mos do t
braktissh fen e Abdul Mutalibit?! Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ia
prsriti at q tha m par, ashtu si edhe ata t dy e prsritn far than n
fillim, aq sa fjala e fundit q Ebu Talibi u tha atyre ishte: Un jam i fes Abdul
Mutalibit. Ather Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: Do ti krkoj
falje Allahut pr ty, nse nuk ndalohem t vazhdoj kshtu. Pas ksaj u shpall
ajeti: Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t krkojn falje pr
idhujtart, qofshin kta edhe t afrmit e tyre, pasi u sht br e qart se ata jan
banor t Xhehenemit1. Dhe posarisht pr shtjen e Ebu Talibit: Vrtet, ti
(Muhamed) nuk mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon
k t dshiroj. Ai i njeh m mir ata q jan t udhzuar2.

Dobit e tems
Komenti i thnies s Allahut t Lartsuar: Vrtet, ti (Muhamed) nuk
mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon k t
dshiroj
Komenti i ajetit: Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t krkojn
falje pr idhujtart, qofshin kta edhe t afrmit e tyre, pasi u sht br e
qart se ata jan banor t Xhehenemit
shtje e madhe, ajo sht shpjegimi i fjals s Profetit: Thuaj: La ilahe
ilAllah(,Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me t drejt pve Allahut),
ndryshe nga veprojn ata q pretendojn se kan dije.
Ebu Xhehli dhe ata q ishin me t e dinin se kishte pr qllim Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur po i thoshte atij burrit: Thuaj: La ilahe
ilAllah. Allahu i shmtoft ata q jan m t paditur sesa Ebu Xhehli mbi
thelbin e Islamit.

1
ET-TEUBE: 113
2
EL- KASAS: 56
202
 Kmbngulja e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q xhaxhai i tij t
pranonte islamin.
Kundrprgjigjja ndaj atyre q pretendojn se Abul Mutalibi dhe
paraardhsit e tij ishin musliman.
Krkimi i faljes nga ana e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr
xhaxhan e vet dhe mosfalja e ktij t fundit, madje, m pas, Profeti (Paqja
e Allahut qoft mbi t!) u ndalua ta prsriste kt veprim.
Rreziku i shokve t kqij.
Rreziku i madhrimit t udhheqsve dhe t parve.
Dyshimet q t paudht krijojn ndaj s vrtets, me tezn e shenjtrimit t
parve, si veproi Ebu Xhehli.
Nj msim tjetr q del nga ajo ngjarje sht se veprat e njeriut vlersohen
sipas prfundimit t tyre, sepse po ta thoshte Ebu Talibi at q i krkoi
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ajo do ti bnte dobi.
Mendo pr rrezikun e madh t shenjtrimit t t parve dhe dyshimeve q
ai ngjall n zemrn e t humburve. Nga ndodhia shohim se Ebu Xhehli me
shok solln ve kt argument, me gjith kmbnguljen e madhe dhe
prsritjen nga ana e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t fjals: La
ilahe ilAllah. Pr shkak se kjo ishte nj shtje e madhe dhe e qart pr
ta, vetm at prsrisnin.

Prshtatshmria e ktij kapitulli n kt libr:

Udhzimi sht qllimi kryesor. Ndrsa ata t cilt e kan lidhur zemrn me dik tjetr
ve Allahut, ata i duan t mirat e dynjas dhe t ahiretit nga ata t cilt iu drejtohen atyre,
duke krkuar ndrmjetsimin e tyre. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte m e
mira krijes, zotria i bijve t Ademit, por Allahu e ka mohuar q Ai (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) t kishte n dor udhzimin, dhe meqense udhzimi sht lloj i t mirs,
kjo tregon se Ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk kishte gj n dor, ashtu sikur e kemi
prmendur m lart, n kapitullin e thnies s Allahut t Lartsuar: A mos vall ata i
203
veshin Atij si ortak idhuj q nuk mund t krijojn asgj, ndrkoh q vet jan t
krijuar?!1, n lidhje me shkakun e shpalljes s fjals s Allahut t Lartsuar: Ti nuk ke
asgj n dor2.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk kishte gj n dor dhe nuk mund ti bnte
dobi as njerzve t tij m t afrt, ashtu si ka thn vet ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!):
O Fatime, bija e Muhamedit, m krko nga pasuria ime far t duash, por un
nuk t bj dot gj tek Allahu3.
Nse thuhet pr Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se ai nuk bn dot gj tek Allahu
i Lartsuar pr t dashurit e Tij, dhe as pr fisin e Tij, dhe se ai (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) nuk ka gj n dor, dhe nuk sht n dorn e Tij udhzimi, dhe se kt gj nuk e
zotron Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ather natyrisht ata q nuk jan n
pozitn e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk mund t bjn asgj m tepr.
Kshtu hidhet posht vepra e jobesimtarve (mushrikve) n mesin e ktij umeti
(popull), t cilt e kan lidhur zemrn me dik tjetr ve Allahut t Lartsuar.
T gjith ata q iu drejtohen t till njerzve nuk jan n pozitn e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) me unanimitet, por nse kjo sht gjendja e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), pr t cilin Allahu e ka mohuar t ket gj n dor nga shtjet e
Tij, t tjert q nuk jan n pozitn e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sigurisht q
nuk zotrojn gj.

Autori thot : Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Vrtet, ti (Muhamed) nuk

mund t udhzosh k t duash. . . 4.
- La ktu sht mohuese, dhe tehdi (udhzimi) q sht mohuar ktu sht udhzimi
teufik, q sht frymzimi i veant, ather kur Allahu i Lartsuar e bn zemrn e robit
q t pranoj udhzimin. Pra, teufk sht ndihm e veant q i jep Allahu atij q do ta
udhzoj, ashtu q ta pranoj udhzimin dhe ta krkoj at. Kjo gj nuk sht n dorn e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), sepse zemrat jan n dorn e Allahut, i cili i

1
El-ARAF: 191
2
Al IMRAN: 128
3
E shnon Buhariu: 2753 dhe Muslimi: 206.
4
EL-KASAS: 56
204
kthen ato si t doj. Edhe m t dashurin e tij, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk
mund ta bnte musliman, t udhzuar.
Ebu Talibi ishte njeriu q kishte e ndihmuar e br shum pr Profetin (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), m shum nga t gjith t afrmit e tij, e megjithat Profeti nuk mund ta
udhzonte me teufk. Pra, n thnien e Allahut: tehdika pr qllim udhzimin
teufk.
Lloji i dyt i udhzimit ka lidhje m vet njeriun. Ai sht orientim ose drejtim. Ky
lloj udhzimi sht veanti e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe e do thirrsi n
fen e Allahut, e do profeti dhe t drguari. Allahu i Lartsuar thot: N t vrtet, ti
je vetm paralajmrues. Pr do popull ka udhrrfyes1. Allahu i Lartsuar thot
pr Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Ti, me t vrtet, udhzon n rrugn e
drejt, (n) rrugn e Allahut2.
Kuptimi i la tehd sht: Ti tregon dhe orienton n rrugn e drejt me m t qartat
argumente, me sinqeritet.
Pra, udhzimi q sht mohuar sht udhzimi teufik. Kjo do t thot se dobia dhe
krkimi i dobis nga kto gjra t rndsishme duhet t krkohet vetm nga Allahu i
Lartsuar. Profeti Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!)edhe pse ka nj pozit t lart
tek Allahu i Lartsuar, ai sht zotria i bijve t Ademit, krijesa m e mir (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), m i larti i profetve dhe i t drguarve, e megjithkt, ai (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) nuk kishte gj n dor. Ather, sht e gabuar q zemrat t lidhen
pr gjrat e rndsishme, - si udhzimi, falja, krkimi i knaqsis, krkimi pr largimin e
s keqes, apo arritjen e mirsis, - me dik tjetr prve Allahut t Lartsuar. sht
detyrim q zemrat t lidhen vetm me Allahun e Lartsuar.

Hadithi: Buhariu dhe Muslimi prcjellin nga Ibn Musejibi e ky, nga i ati, i cili ka
thn se, kmur Ebu Talibi ishte n shtratin e vdekjes, Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) shkoi tek ai, e gjeti tek ai Abdullah ibn Ebi Umejen dhe Ebu
Xhehlin. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha atij: O xhaxhai im, thuaj:

1
ERR-RAD: 7.
2
ESH-SHURA: 52-53.
205
La ilahe ilAllah, fjal t ciln ta kem argument tek Allahu pr ty. Ata t dy i
than: O Ebu Talib, vall, mos do ta braktissh fen e Abdul Mutalibit? Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ia prsriti at q tha m par, ashtu si edhe ata t
dy e prsritn far than n fillim, aq sa fjala e fundit q Ebu Talibi u tha atyre
ishte: Un jam n fen e Abdul Mutalibit.
N kt pjes t hadithit ka dobi, dhe kjo sht thnia: La ilahe ilAllah. Kjo nuk sht
fjal e zhveshur nga kuptimi, pasi ajo i bn dobi atij q e thot, edhe sikur t mos pranoj
kuptimin e saj.
Arabt, me gjith ngurtsin e tyre, lavdin e tyre, burrrin e tyre, ishin t vetdijshm
pr fjalt q thonin. Ata llogarisnin do shkronj dhe do fjal q dgjonin apo flisnin.
Prandaj, kur u thuhej atyre, deklaroni: La ilahe ilAllah, megjithse ajo sht e
thjesht pr tu thn, ata refuzonin, sepse e dinin se kjo deklarat do t thot t hedhsh
posht do zot tjetr prve Allahut t Lartsuar. Pr kt, Allahu i Lartsuar thot:
Sepse, kur u thuhej atyre: Nuk ka zot tjetr (t vrtet) ve Allahut!- ata
tregoheshin mendjemdhenj dhe thoshin: Vall, a ti braktisim hyjnit tona pr
shkak t nj poeti t marr?. Nuk sht ashtu (si thon ata), por ai (Muhamedi
a. s. ) ka sjell t vrtetn dhe ka pohuar at q thonin t drguarit e
mparshm1. Gjithashtu, sht thnia e Allahut t Lartsuar kur tregon pr fjalt e
tyre, n fillim t sures Sad: A mos krkon ai, q t gjith zotat ti bj nj Zot t
Vetm?2.
Ata e kundrshtuan thnien La ilahe ilAllah. Pikrisht kjo ndodhi me Ebu Talibin,
kur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha t deklaronte: La ilahe ilAllah, q ta
kishte argument pr t tek Allahu. Sikur kjo fjal t ishte e zhveshur nga kuptimi pr ta,
apo njeriu t mund ta thoshte pa e besuar at, apo pa qen i knaqur me t, apo pa qen
i sigurt, apo duke mos pasur dyshim n t, ai do ta thoshte at. Por nuk sht ky qllimi i
thnies La ilahe ilAllah. Qllimi i saj sht ta thuash at duke qen shum i sigurt
dhe pa pasur pik dyshimi, me dije, me dashuri pr Allahun, me t gjitha kushtet e saj.

1
ES-SAFFAT: 35-37.
2
SAD: 5.
206
Ata t dy i than: O Ebu Talib, a do ta braktissh fen e Abdul Mutalibit?. Ky
sht dmi q bn shoqria e keqe, Allahu na ruajt!
E fjala e fundit q Ebu Talibi u tha atyre ishte: Un jam n fen e Abdul
Mutalibit dhe refuzoi t thoshte: La ilahe ilAllah. Ather Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) tha: Do t'i krkoj falje Allahut pr ty prderisa nuk m
ndalon ta bj nj gj t till. Dhe ky sht argumenti n kt hadith.
Prshtashmria e ktij hadithi me kt kapitull sht se, Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) tha: Do ti krkoj falje Allahut pr ty. Lamin fjaln le-estagfirene
vjen n prgjigjen e betimit. Ktu sht nj betim i nnkuptuar, q do t thot: Pr Zotin
un do t krkoj falje pr ty, dhe Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) krkoi falje pr
xhaxhain e tij. Por, a i bri dobi ky istigfar atij? Jo, atij nuk i bri dobi.
Krkimi i ndrmjetsimit sht krkim faljeje. El-Istigfrusht krkim faljeje, dhe
ndrmjetsimi mund t jet krkim faljeje. Por Allahu i Lartsuar nuk e pranoi nga
Profeti i Tij ndrmjetsimin pr xhaxhain e tij, sepse kjo po krkohej pr jobesimtarin.
Krkimi i faljes dhe ndrmjetsimi nuk u bjn dobi mushrikve.

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk kishte mundsi q tu bnte dobi mushrikve
me ndrmjetsim apo q tu faleshin atyre gjynahet. Ai nuk kishte mundsi t ndihmonte
ndonj q i drejtohej me lutje, apo q i krkonte mbrojtje, apo i krkonte ndihm q ti
largonte vshtirsit, apo t fitonte mirsi. Prandaj, kur Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) tha: Do ti krkoj falje Allahut pr ty, nse nuk ndalohem t vazhdoj
kshtu, Allahu i Lartsuar shpalli: Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t
krkojn falje pr idhujtart, qofshin kta edhe t afrmit e tyre, pasi u sht br
e qart se ata jan banor t Xhehenemit1. Pra, sht e qart se Allahu i Lartsuar e
ndaloi Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q t krkont falje pr idhujtart.

Msime q dalin nga kjo tem

Fjala M knen Kuran dhe n Sunet vjen me dy kuptime:

1
ET-TEUBE: 113.
207
1- Ndalim.
2- Mohim
Ndalimi: Si ndodh n kt ajet: Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t
krkojn falje pr idhujtart. sht e ndaluar q t krkosh falje pr ta.
Gjithashtu, te thnia e Allahut t Lartsuar: Nuk sht mir q besimtart t
shkojn n luft t gjith njhersh1.
Mohim: Si gjendet n thnien e Allahut t Lartsuar: Ne kurr nuk i kemi
shkatrruar vendbanimet (pa shkak), por vetm kur banort e tyre kan qen
keqbrs2. Dhe ajete t tjer si ky.
E msuam se thnia Ma kane vjen n Kuran me kto dy kuptime, por qllimi i ksaj
thnieje ktu sht ndalim. Domethn, ndalohet t krkosh falje pr ndonj idhujtar.
Allahu i Lartsuar i ka ndaluar t drguarit, profett, njerzit e mir dhe gjith t tjert,
kur ata jan gjall, q t krkojn falje pr idhujtart. Kjo tregon se: nse supozojm se
ata kan mundsi t krkojn falje n jetn e varrit, ata prsri nuk do t krkojn falje
pr mushrikt (idhujtart), dhe nuk do t'i krkojn Allahut t ndrmjetsojn pr ata q
iu drejtohen atyre kur ata jan t vdekur me krkesn pr ndmjetsim, pr ndihm, dhe
lloje t tjera t adhurimeve, fardo lloj adhurimi qoft ai. Allahu e di m s miri.

Autori thot : Allahu shpalli pr shkak t Ebu Talibitajetin : Vrtet, ti (Muhamed)

nuk mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon k t
dshiroj3.
****

18
Kapitulli: Argumentet q tregojn se shkaku i kufrit dhe i lnies s fes sht
tejkalimi i cakut n lidhje me njerzit e mir.

1
ET-TEUBE: 122.
2
EL-KASAS: 59.
3
EL-KASAS: 56.
208
Allahu i Lartsuar thot: O ithtart e Librit! Mos e kaloni kufirin n besimin tuaj
dhe pr Allahun thoni vetm t vrtetn! Mesihu - Isai, i biri i Merjemes, sht
vetm i Drguar i Allahut dhe Fjala e Tij, t ciln ia ka drguar Merjemes, si dhe
shpirt (i krijuar) nga Ai1.
Sipas nj hadithi t sakt q vjen nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta!),
pr komentin e ajetit: Mos i lini kurrsesi zotat tuaj! Mos e lini kurrsesi as Veddin,
as Suvain, as Jeguthin, as Jaukn, as Nesrin!, ai ka thn: Kta ishin emrat e
disa njerzve t mir nga populli i Nuhit. Kur ata vdiqn, shejtani e shtyu
popullin e tyre q t ndrtonte prmendore n vendin ku ata mblidheshin dikur,
dhe ktyre prmendoreve tu vinin emrat e tyre. Populli e bri kt, pa i adhuruar
prmendoret. Kshtu ndodhi derisa ata q i ndrtuan prmendoret vdiqn, kaloi
koh dhe u harrua qllimi i par, ather nisi adhurimi i tyre. 2

Sipas Ibn Kajimit, shum selef kan dshmuar se kur njerzit e mir vdiqn,
populli filloi t qndronte te varret e tyre, pastaj u ngriti prmendore, derisa kaloi
nj koh e gjat kshtu, e n fund nisn ti adhuronin. 3

Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Mos e teproni me lavdrimin tim, si e tepruan t krishtert
me t birin e Merjemes. Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua vetm
rob i Allahut dhe i drguari i Tij. 4

Abdullah ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) tregonse Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ruajuni teprimeve (El Gulu), se vrtet ata q
kan qen para jush i shkatrroi vetm teprimi5.

1
EN EN-NISA: 171.
2
E shnon Buhariu: 4920.
3
Igathetu el-Lehfan: F. 184.
4
E shnon Buhariu: 3445 dhe Muslimi: 1691.
5
E shnon Ahmedi: 1/347 nr. 3248, Nesaiu: 3057, Ibn Maxhah: 3029.
209
Muslimi prcjell nga Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!), se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: T shkatrruar jan ekstremistt
(Mutenetiunt), dhe e prsriti kt tri her. 1

Dobit e tems
Nse e kupton kt tem dhe dy t tjerat q vijojn, qartsohesh prse
Islami sht br i huaj pr muslimant. Kjo shtje t bn gjithashtu t
habitesh me fuqin e Allahut dhe me rrotullimin q Ai u bn zemrave.
Njohja e zanafills s politeizmit (shirkut) n tok: ai nisi me paqartsin
rreth njerzve t mir.
Njohja e faktorve t par q ndryshuan fen e profetve, kur dihet se ishte
Allahu Ai q i drgoi profett.
Pranimi i risive (bidateve) nga njerzit, edhe pse ligjet hyjnore dhe
natyrshmria e pastr i refuzojn ato.
Shkaku i idhujtaris ishte, n vetvete, przierja e s vrtets me t
pavrtetn. E para ishte dashuria pr njerzit e mir, e dyta, nj vepr me t
ciln fetart e ditur t asaj kohe synonin t mirn. Brezat pasardhs
pandehn se ata kishin pasur qllim tjetr.
Komentimi i ajetit n suren Nuh.
N natyrshmrin e njeriut sht paksimi i t vrtets dhe shtimi i s
pavrtets.
Kjo shtje dshmon se bidati sht shkak i kufrit, si sht prcjell nga t
part tan (seleft).
Shejtani e di se ku t on bidati, edhe nse qllimi i vepruesit t tij sht i
mir.
Njohja e nj rregulli t prgjithshm:. ndalimi nga teprimi dhe njohja e
pasojave t tij.

1
E shnon Muslimi: 2670.
210
 Dmi q shkaktohet nga qndrimi pran varreve me qllim pr t br nj
vepr t mir.
Njohja e ndaless s brjes t statujave, dhe urtsia pr shkatrrimin e tyre.
Njohja e rndsis s ksaj ndodhie dhe nevoja e madhe pr msimet q
rrjedhin prej saj, n nj koh kur njerzit tregohen tepr t shkujdesur ndaj
tyre.
E uditshme sht se njerzit e lexojn kt ndodhi n librat e tefsirit dhe
haditheve, duke e njohur mir kuptimin e fjalve. Allahu nuk i ka lejuar q
t merrnin msim nga kj ndodhi. Madje kta njerz kan arritur deri n
at pik saq besojn se veprimi i popullit t Nuhut sht adhurimi m i
mir, nj besim ky q n fakt sht kufr, q bn t lejuar ekzekutimin fizik
dhe konfiskimin e pasuris.
Idhujtart deklaronin se synimi i tyre ishte vetm arritja e ndrmjetsimit
te Zoti.
Mendimi i t paditurve se dijetart q i bn ato statuja patn po kt
qllim.
Deklarimi shum i qart i t Drguarit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Mos e
teproni me lavdrimin tim, si e tepruan t krishtert me t birin e
Merjemes, (lavdrimet dhe paqja e Allahut qoft mbi at), i cili e proi
kumtesn n formn m t qart t mundshme.
Paralajmrimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr shkatrrimin e
ekstremistve.
Prmendoret nisn t adhuroheshin vetm pasi u zhduk dituria. Ky sht
nj tregues i qart i vlers s dituris dhe i pasojave t humbjes s saj.
Shkaku i humbjes s dijes sht vdekja e dijetarve.

Shejhu (Allahu e mshiroft!) n kapitujt e mparshm ka qartsuar disa rregulla

madhshtore dhe ka ngritur argumentet mbi teuhidin, duke qartsuar se me far e kan

211
lidhur besimin e tyre idhujtart, duke hedhur posht besimin e tyre politeist, ortakrin,
besimi se Allahu ka ndihms, ndrmjetsimin e t vdekurve, etj.

Kur teuhidi sht i dukshm dhe argumentet q tregojn pr t jan t qarta, ather si
hyri shirku dhe si ran njerzit n shirk, kur argumentet q e mohojn, q e hedhin
posht dhe q nuk e lejojn at jan t qarta? Kur, edhe t gjith profett u drguan ti
ftonin njerzit q ta hedhin posht at, pra, moslejimi i tij sht i qart. T gjith profett
u drguan q t adhurohet vetm Allahu dhe askush tjetr, ashtu si Allahu thot: do
populli Ne i uam nj t drguar (q u thoshte): Adhuroni Allahun dhe
shmangni idhujt! Disa prej tyre Allahu i shpuri n rrug t drejt e disa e
merituan t mbeten n humbje1.
Po cili sht shkaku i lajthitjes? Cili sht shkaku i shirkut? Nse shtja e teuhidit sht
shum e qart dhe temat e mparshme tregojn qart dhe pastr se sht detyrim q t
adhurohet vetm Allahu dhe t hidhet posht do gj tjetr q adhurohet prve Allahut
t Lartsuar, - iu shenjtrofshin emrat e Tij t bukur! - ather cili sht shkaku q
njerzit ran n shirk? Si ran popujt n shirk?
Pr prgjigjen e ktyre pyetjeve, Shejhu (Allahu e mshiroft!) ka sjell kt kapitull dhe
at q vijon. Ai qartson, se shkaku i kufrit dhe i shirkut sht teprimi q u b pr
njerzit e mir, gj t ciln e ka ndaluar Allahu i Lartsuar dhe Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), njlloj si pr kt popull (umet), ashtu edhe pr popujt e mparshm. Pra,
nj nga shkaqet e rnies n kufr dhe n shirk sht teprimi q bjn pr njerzit e mir,
e ky sht shkaku m i madh.

Ktu Shejhu (Allahu e mshiroft!) thot: Kapitulli: Argumentet q tregojn se

shkaku i kufrit dhe i lnies s fes s drejt sht tejkalimi i cakut n lidhje me
njerzit e mir.
Ktu prmendet shkaku, pasi jan prmendur bazat dhe besimi. Ky sht: tejkalimi i
cakut n lidhje me njerzit e mir. El Guluv domethn tejkalim i cakut2 n do gj.

1
EN-EN-NAHL: 26
2
Shih: Lisan el Arab15/132.
212
sht prcjell hadithi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se, kur gjuajti guralect
n haxh, tha: Kshtu i gjuani guralect dhe kujdes se mos e teproni, domethn:
Mos e tejkaloni cakun edhe n madhsin e guralecve, edhe n numrin e tyre.
Andaj tregoi edhe madhsin e gurve sa duhet t jen, duke thn: Si kta guralec
gjuani. E nse dikush gjuan m t mdhenj, ai e ka tejkaluar cakun q sht vendosur
pr kt. Pra, el guluv do t thot: tejkalim i cakut.

Tejkalimi i cakut n lidhje me njerzit e mir sht shkak i rnies n kufr dhe
moszbatimit t porosive. Ata e tejkaluan cakun n madhrimin e tyre, derisa veprimi i
tyre u kthye n shirk.

Fjala Es Salihne prfshin t gjith ata q e meritojn kt cilsi, si profett, t

drguarit, njerzit e mir, prej do umeti (populli) qofshin.

Es Salihne-njerzit e mir sht shumsi i fjals salih, dmth: veprmir. Kjo fjal n
Kuran dhe n Sunet, her nnkupton mohimin e t qnit i prishur, pra e kundrta e
veprmirit, dhe her me kuptimin e kundrt t t kqijave. Quhet: njeri i mir, ai q
nuk sht i prishur, pra sht njeri i mir, nuk sht i keq.
Me fjaln Es Salihune ktu jan pr qllim njerzit e mir, ata q i binden Allahut t
Lartsuar dhe jan t sinqert, ata t cilt i largohen prishjes dhe t kqijave. Ata kryejn
vepra t mira dhe largohen nga veprat e ndaluara. Ata garojn pr vepra t mira. Emrin
njeri i mir n fe e merr ai njeri q sht i bekuar dhe ai q garon pr vepra t mira. I
bekuari sht njeri i mir dhe ai q garon pr vepra t mira sht njeri i mir, dhe secili
ka grad tek Allahu i Lartsuar.
Teprimi n lidhje me njerzit e mir do t thot: Tejkalimi i caqeve rreth tyre. Cili, sht
caku q ka lejuar Sheriati pr njerzit e mir, q ta dim se kur sht madhrimi i tyre
tejkalim i cakut t vendosur?

213
Prgjigje: Nse jan profet, sht detyrim marrja e legjislacionit prej tyre, pasimi i tyre,
ti marrsh shembull ata, ti duash ata, ti respektosh ata, ti prkrahsh ata, ti ndihmosh
ata etj.
Tejkalim i cakut sht ti tejkalosh kta kufij, sepse tejkalimi i cakut pastaj shndrrohet n
det i cili nuk ka fund.
Tejkalimi i cakut bhet kur atyre u mvishen kompetenca t Zotit, ashtu sikur pretendojn
disa pr Profetin ton (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se ai e di t fshehtn e Leuhit dhe
Kalemit, dhe se prej bujaris s tij sht mirsia e dynjas dhe dmi i saj, si ka thn
El Busejrij1 n poemn e tij t njohur me titull El Burdetu:
Prej bujaris tnde sht mirsia e dynjas dhe dmi i saj,
dhe prej dijes tnde sht dija e Leuhit dhe Kalemit2.
sht e qart dhe e ditur se ky prshkrim bn vetm pr Allahun e Lartsuar.
Ky sht prej tejkalimit t kufijve i cili sht i ndaluar.
El Busejrij thot: Nuk i sht dhn Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ndonj ajet
q i prshtatet madhshtis s tij. Komentuesit thon se ai thot q, edhe Kurani nuk i
prshtatet madhshtis s Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Allahu na ruajt nga t
tilla thnie dhe devijime!
Esharit thon se Kurani i lexuar sht ndryshe nga ai i palexuari, kjo pasi ata i ndajn
kto dy gjra.
Kshtu, Busejrij i tejkalon kufijt dhe thot: Sikur t prshtateshin ajetet me madhshtin
e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur t thirrej emri i tij edhe t treturit n varr do
t'i mblidheshin eshtrat dhe do t vinte n jet.

Ky lloj tejkalimi sht i atyre q adhurojn dika tjetr ve Allahut t Lartsuar. Ata u
drejtohen profetve dhe t drguarve duke u mveshur atyre padrejtsisht nga t veantat
e teuhidit Rububije gj q nuk u sht lejuar atyre.
Ky sht shirk i madh q i bhet Allahut t Lartsuar dhe mendim i keq pr At, duke i
ngjasuar krijesat me Krijuesin; e ky sht kufr, Allahu na ruajt!

1
El Busejrij: Ai sht Muhamed Seid bin Hamad El SunEL-HAXHi El Busejrij El Masrij, poet q ka ln shum vjersha,
nga m t njohurat e j sht Burdetu el Medih uel Hemzijeh, vdiq n vi n 696 h. shih El Alam Li Zerkelij:6/139.
2
Koleksioni i El Busejrij f. 252.
214
Kufiri i lejuar nga Sheriati pr ata duhet t respektohet, kjo n rastin e par.
Tejkalimi i cakut sht i qortuar n Sheriat, dhe sht i ndaluar; kjo n rastin e dyt.
N kontrast me kto kemi t bjm m largimin prej tyre dhe ky sht n rastin e tret.
Largimi prej tyre bhet n disa aspekte, si m posht:
Mosprkrahja e tyre, mosdhnia e asaj q meritojn, mosdashja e tyre, pra, do gj q ua
ul meritat dhe t drejtat atyre, quhet largim prej tyre, dhe do teprim q u bhet atyre
quhet tejkalim i cakut.
Allahu i Lartsuar thot: "O ithtart e Librit! Mos e kaloni kufirin n besimin
tuaj1. Prshtatshmria me kt kapitull sht e qart: Allahu i Lartsuar i ka ndaluar
ithtart e Librit ti tejkalojn kufijt, prandaj thot: O ithtart e Librit! Mos e kaloni
kufirin n besimin tuaj. Argumenti nga ky ajet sht fjala La tegl. Kjo folje ka
ardhur n formn mohore dhe prfshin t gjitha llojet e tejkalimit n fe. Domethn
Mos tejkaloni n asnj shtje fetare. Pra, sht ndaluar do lloj tejkalimi n fe, dhe ktu
hyn edhe tejkalimi q bhet n lidhje me njerzit e mir apo tjetr.
Ai q prsiatet sadopak pr gjendjen e ithtarve t librit dhe n at q na ka njoftuar
Allahu i Lartsuar pr ta, do t arrij n prfundimin se ata i kan kaluar kufijt n lidhje
me njerzit e tyre t mir.T krishtert i kan kaluar kufijt pr Isain (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), pr nnn e tij dhe pr ndihmsit e tij. Edhe ifutt e kan kaluar cakun
me Uzejrin, me shokt e Musait, me t diturit dhe murgjit mes tyre. Ithtart e librit e
kan kaluar cakun me profett dhe t drguarit, saq u mveshin atyre kompetenca q i
takojn vetm Allahut t Latsuar. Allahu i Lartsuar thot: Pa dyshim, jan
jobesimtar ata q thon: Allahu sht Mesihu, i biri i Merjemes!, sepse vet
Mesihu ka thn: O bijt e Izraelit, adhuroni Allahun, q sht Zoti im dhe Zoti
juaj! Sigurisht, atij q adhuron tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia ndaloj
Xhenetin dhe strehim i tij do t jet Zjarri. Pr keqbrsit nuk ka ndihms. Pa
dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht njri prej Trinis!2.
N fund t sures EL-Maide, Allahu i Lartsuar thot: Pastaj Allahu do t thot (n
Ditn e Gjykimit): O Isa, i biri i Merjemes! Ti ishe ai q u the njerzve:

1
EN-EN-NISA: 171
2
EL-MAIDE: 72- 73.
215
Adhuromni mua dhe nnn time si zota krahas Allahut?! Isai do t thot:
Qofsh i Lartsuar dhe i lavdruar!1. Domethn : Pa t meta dhe i Madhrishm je
ti, o Zot! E si tu thoja kt, sepse ky sht shirk!: Isai do t thot: Qofsh i
lartsuar dhe i lavdruar! Mua nuk m takon t them dika, pr t ciln nuk kam
aspak t drejt! Po ta kisha thn ndonjher, Ti me siguri do ta dije. Ti e di far
ka n shpirtin tim, po un nuk e di far ka n Veten Tnde. Vetm Ti i di t
gjitha t fshehtat. Un nuk u kam thn asgj tjetr, prve asaj q m ke
urdhruar Ti: Adhuroni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj!2. Pra, e gjitha kjo
rreth teuhidit.

Prfundim: Tejkalimi i kufijve ka ndodhur me pasuesit e profetve dhe t drguarve,

por edhe nga pasuesit e njerzve t mir. Ata u kan mveshur atyre nga kompetencat e
Zotit dhe besojn se ata kan n dor ndrmjetsimin. Gjithashtu, ata pretendojn se ata
kan pjes n zotrimin e gjithsis, apo ata kan n dor disa shtje, apo se
menaxhojn dika nga gjithsia.
Sufistt besojn se gjithsin e drejtojn katr udhheqs. Ata thon: Filani sht
prgjegjs pr kt pol, kurse filani sht prgjegjs pr polin tjetr. Kshtu sufijt ia
kan dedikuar prgjegjsin e Toks disa udhheqsve t pretenduar nga ana e tyre, duke
u mveshur atyre cilsi nga teuhidi rububije.

Gjithashtu, ata besojn se ata kan pjes edhe nga teuhidi uluhije. Ata afrohen tek kta
zota t pretenduar me adhurime t ndryshme, duke br kurban pr ata, duke krkuar
ndihm prej tyre, duke iu nnshtruar atyre, duke iu prulur atyre, duke i dashur ata, duke
iu mbshtetur atyre, lakmojn tek ata, u friksohen atyre haptazi dhe fshehurazi, dhe t
tjera lloj adhurimesh t zemrs dhe gjymtyrve.
Thnia: Sipas nj hadithi t sakt q vjen nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur
me ta) pr komentin e ajetit: Mos i lini kurrsesi zotat tuaj! Mos e lini kurrsesi

1
EL-MAIDE: 116- 117.
2
EL-MAIDE: 116- 117.
216
as Veddin, as Suvain, as Jeguthin, as Jaukn, as Nesrin!1. Ai ka thn: Kta ishin
emrat e disa njerzve t mir nga populli i Nuhit. Kur ata vdiqn, shejtani e shtyu
popullin e tyre
Kt thnie Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) patjetr duhet ta ket dgjuar nga
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), sepse n shtjet e gajbit flitet vetm nga shpallja
q i ka ardhur Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Veddi, Suva, Jeguth, Jauk,
Nesr!, ishin emrat e disa njerzve t mir nga populli i Nuhut.
I pari q sht drguar pr ti ftuar njerzit t adhurojn Allahun nj t vetm dhe asknd
tjert ve Tij, sht Nuhu (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ai sht i pari q i ftoi njerzit
n njsimin e Allahut, kur ata ran n shirk. Por si hyri shirku tek populli i Nuhut?

Prgjigje: Kurani, kur flet pr shirkun, prmend dy origjina t mdha, por edhe t tjera.
Origjina e par sht shirku i popullit t Nuhut, e dyta sht shirku i popullit t
Ibrahimit.
Pr sa i prket origjins s par, ajo ndodhi pr shkak t tejkalimit t cakut n lidhje me
njerzit e mir dhe shpirtrat e tyre. Atyre u shkoi shejtani sikur t ishte shpirti i atyre
njerzve t mir. Ai ndikoi tek ata, aq sa ata besuan se do t ndrmjetsojn pr ta.
Dalngadal, shejtani e drejtoi popullin q ata ti madhronin dhe tu bnin atyre
prmendore. Pastaj iu ngritn atyre ndrtesa duke i kthyer n idhuj dhe statuja. Me
kalimin e kohs, ata filluan ti adhuronin.
Ndrsa origjina e dyt sht shirku i popullit t Ibrahimit. Ky lloj shirku vazhdon t ket
ndikim tek njerzit. Ata sot e ksaj dite besojn se planetet kan ndikim te njerzit dhe
ndryshojn fatet. Ky shirk sht n rububije dhe ajo q e pason n uluhije. Ata i
shndrrojn planetet n idhuj. Ata i pikturojn kto planete, bjn pr to tempuj dhe i
adhurojn ata krahas Allahut t Lartsuar. Ata pr do gj iu drejtohen atyre.
Pra, shkaku i rnies n shirk i popullit t Nuhut ishte tejkalimi i cakut n lidhje me
njerzit e mir, ashtu si ka thn Ibn Abasi kur tregon pr origjinn e ktij shirku:

1
NUH: 23
217
Kur ata vdiqn, shejtani e shtyu popullin q t ndrtonte prmendore n vendin
ku ata mblidheshin dikur, dhe ktyre prmendoreve tu vinin emrat e tyre.
Populli e bri kt, pa i adhuruar prmendoret. Kshtu ndodhi derisa ata q i
ndrtuan prmendoret vdiqn. Pasi kaloi koh dhe u harrua qllimi i par, nisi
adhurimi i tyre.
Sipas Ibn Kajimit, shum selef kan dshmuar se kur njerzit e mir vdiqn,
populli filloi t qndronte te varret e tyre, pastaj u ngriti prmendore, e pasi kaloi
nj koh e gjat, nisn ti adhuronin.
Nga kjo kuptohet se ata iu drejtuan pikturave t njerzve t mir. Ata ishin n djeni se
ata nuk do ti adhuronin ato piktura, por atou bn shkak m von q t adhuroheshin
n t ardhmen, kur humbi dija.
Shejtani i pabindur prkujdeset pr ti humbur njerzit. Ai shkonte tek prmendoret e
njerzve t mir dhe i bnte njerzit t mendonin se ato u flisnin atyre. Ata
mashtroheshin nga shejtani dhe u dukej sikur dgjonin z prej prmendores. Ai bnte
veprime t ndryshme, me qllim q ata ta lidhnin zemrn m shum me kto gjra.
Pikrisht kjo gj ndodh me ata q adhurojn varret sot. Dikush thot: Shkova tek varri i
filanit dhe atje m foli babai im i vdekur. Ai nuk sht gj tjetr vetm se shejtani, q
flet sikur ai sht i ati. Ndoshta shejtani merr pamjen e babait dhe i del n errsir apo
dika e ngjashme me kt. Ai i flet me zrin e babait, t cilin ai e njeh, ose i bhet sikur
po i flet ndonj dijetar, apo ndonj njeri i mir me at z q ai e njeh. Kshtu fillon
sprova nga shejtani. Ibn Abasi thot duke qartsuar shkakun e ksaj:
. . . shejtani e inspiroi (shtyu) popullin e tyre. . . . Thnia: el vahj- inspirim-
sht e folur n fshehtsi. Shejtani nuk flet haptazi, por ai inspiron: domethn u flet n
fshehtsi. Shejtani u inspiron atyre n shpirt ndonj shtje, e kjo bhet shkak q ata ti
bjn shirk Allahut t Lartsuar.

Ata nuk i kan adhuruar q n fillim, por pasi u bn njerzve t mir prmendore. E
kto prmendore u bn shkak dhe mjete q ata i adhuruan, por ata q i bn kto

218
prmendore kishin aq dije sa ti ndalonin ata q ti adhuronin ata njerzit e mir, e kur
dija humbi ata u adhuruan.
Kto veprime ata i bn me frymzim nga shejtani, duke i tejkaluar kufijt n lidhje me
njerzit e mir. Argumenti pr kt sht se kur njerzit e mir vdiqn, populli shkoi dhe
qndronte tek varret e tyre, m pas u ndrtuan atyre prmendore, pastaj qndronin tek
ato vende dhe i prkujtonin ata, pr t qen sa m aktiv n adhurim dhe dije. Por kto
veprime q ata bn ishin shkak q i shpuri deri n adhurimin e tyre, duke e tejkaluar
cakun n dashurin pr ta.
Kt ka dashur Shejhu t tregoj me sjelljen e ksaj ngjarjeje.
Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Mos e teproni n lavdrimin tim, si e tepruan t krishtert
me t birin e Merjemes. Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua vetm
rob i Allahut dhe i drguari i Tij. Hadithi ndalon q t teprohet n lavdrimin e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
El-Itra - do t thot: t tejkalohen kufijt n lavdrim. Ndrsa el-guluv prfshin
shum shtje. Ai mund t jet n lavdrim, mund t jet n qortim, mund t jet n t
kuptuar, mund t jet n dije dhe mund t jet n vepra.
El-Itra" do t thot: Teprim n lavdrim, teprim n mburrje dhe prshkrim.
Profeti(Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka ndaluar teprimin n lavdrim, ashtu sikur e
kan tepruar t krishtert me birin e Merjemes: E pr kt ka thn Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua vetm rob i
Allahut dhe i drguari i Tij.
Disa mendojn se shkronja kef n thnien: . . . si e tepruan t krishtert me t
birin e Merjemes, sht pr ngjasim. Domethn: Mos e teproni n lavdrimin tim,
ashtu si e tepruan t krishtert me t birin e Merjemes. Pra, ai q mendon kshtu, e
kupton n kt form: T krishtert e tepruan vetm me nj gj me t birin e Merjemes:
ata than se Isai sht bir i Allahut t Lartsuar. Ather, e ndaluar sht q ta ngresh
Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n gradn e Allahut. E meq sht vetm kaq,

219
do gj tjetr lejohet. Ky pra, sht botkuptimi i t devijuarve, ashtu si ka thn
prfaqsuesi i tyre El Busejrij pr kt shtje:
Lre at q pretendojn t krishtert pr Profetin e tyre,
Por lavdroje me far t duash, ve ksaj!1
Pra, vetm mos thuaj: Ai sht bir i Zotit, sepse pr kt sht ndaluar, por thuaj far
t duash ve ksaj, dhe nuk je as i qortuar dhe as i kritikuar.

Aspekti i dyt sht kuptimi i sakt, kt tregon edhe konteksti se shkronja kef sht
pr anologji. Ather, kuptimi sht: Mos e teproni n lavdrimin tim, si e tepruan t
krishtert me t birin e Merjemes. Ndrkoh, anologjia q prftohet nga shkronja "kef
sht jo e plot. Thelbi i s cils qndron n faktin se ekziston nj lloj ngjashmrie mes
asaj para dhe pas ksaj foljeje.
Pra ndalimi q ka ardhur n thnien e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Mos e
teproni me lavdrimin tim, si e tepruan. . . , sht pr teprimin me lavdrimin e
Profetit Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ashtu si ndodhi me t krishtert, t
cilt e tepruan n lavdrimin e Isait, birit t Merjemes. Ky sht krahasim Mes asaj q ka
ndodhur me Profetin Isa dhe t asaj q mund t ndodh me Profetin Muhamed (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), jo shembllim a ndalim t nj lloji t caktuar teprimi.

Kuptimi i thnies: Mos e teproni me lavdrimin tim, si e tepruan. . . , sht

ndalimi q ka br Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr shkak se t krishtert e
tepruan me birin e Merjemes, dhe kjo i oi ata n kufr dhe shirk ndaj Allahut t
Lartsuar. Ata pretendojn se ai sht djal i Zotit t Lartsuar, prandaj Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua
vetm rob i Allahut dhe i drguari i Tij.

Shkronja kef ktu nuk sht pr krahasim t plot, pr t qen ajo q vjen pas Tij e
ngjashme me at para tij n do aspekt, por kefi krahason at q sht pas tij, duke
qen e prbashkt n kuptim me at q sht para tij. Pra, kjo sht analogji t ciln e

1
Divan El Busejrij: f.241.
220
bashkon shkaku. Juristt pr kt thon: Kjo sht, si pr shembull: pija e vers, q nuk
sht prej hurme dhe rrushi, sht si pija e vers q sht prej hurme dhe rrushi, duke i
barazuar ato, pr shkak se ata n origjin e kan t njjtin kuptim. Ktu ka ardhur
ndalimi pr teprimin n lavdrim, pr shkak se ekziston origjina e teprimit n lavdrim.
Pra, kjo sht e prbashkt mes teprimit q kan br t krishtert, q shkaktoi shirkun,
dhe t shirkut n rast se do t teprohej me lavdrimin e Profetit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!). Shum sekte nga ky umet e kan kundrshtuar urdhrin e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), i cili ka ndaluar q njerzit ta teprojn me lavdrimin e tij. Ka prej
tyre q pretendojn se Profeti ka pjes n zotrimin e gjithsis, ue la haule ue la
kuvete ila bil lah1. Ndrkoh, vet Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka orientuar
se si duhet t veprojn kur ka thn: Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua
vetm rob i Allahut dhe i drguari i Tij. Ky sht respektimi i t drejts s Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!): T jet rob dhe i drguar i Allahut, se kjo sht pozita m
e lart e tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ruajuni teprimeve (el guluv), se
vrtet ata q kan qn para jush i shkatrroi vetm teprimi. Ndalimi ktu sht
pr t gjitha llojet e teprimit, sepse ata q ishin para nesh i shkatrroi teprimi, si nga ana e
fes, edhe nga ana e dynjas.
Teprimi sht shkak i do t keqeje, ndrja ruajtja nga ai sht shkaku i do knaqsie
dhe mirsie. Teprimi sht i ndaluar n do form qoft, n fjal e n vepra, n fjalt e
gjuhs dhe veprat e gjymtyrve. Teprimi sht shkaku q e shkatrron fen dhe dynjan
e njeriut.
Muslimi prcjell nga Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!), se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ekstremistt jan t shkatrruar!
Domethn, jan t shkatrruar ata t cilt e teprojn me fjalt dhe veprat e tyre n

1
Q do t thot: Nuk ka fuqi dhe as pushtet pa ndihmn e Allahut. Kjo shprehje ktu sht thn n kontekstin e
habis dhe t ndjesis mbi nj gabimi fatal. Shnim i prkthyesit.
221
lavdrim. Ata prpiqen t arrijn mirsi, por e ngarkojn veten me gjra q nuk i ka lejuar
Allahu i Lartsuar. Ata e teprojn me t lejuarat, duke u futur n haram.
Etenet-tu", "el-itra", "el-guluv kan kuptim t prafrt, q sht: Tejkalimi i cakut t
lejuar. El guluv prfshin itra dhe tenet-tu, pra, t gjitha kto kan nj kuptim.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) n kt kapitull ka qartsuar se shkaku i kufrit dhe shkaku i
lnies s fes s drejt sht tejkalimi i cakut n lidhje me njerzit e mir. Populli i Nuhut
e kaloi cakun n lidhje me njerzit e mir, sepse ata qndronin tek varret e tyre derisa u
dhan cilsi t Zotit dhe i bn zota. T krishtert e kan kaluar kufirin me Profetin e
tyre, Isain (Paqja e Allahut qoft mbi t!), me ndihmtart e tij dhe me murgjit, derisa i
bn ata zota krahas Allahut t Latsuar. Ata krkojn ndihm prej tyre, i prkrahin ata,
u luten atyre dhe i adhurojn ata.

Gjithashtu, tejkalim t cakut ka edhe n kt umet, nga ata t cilt i kan dhn Profetit
Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!) cilsi t Allahut t Lartsuar. E pikrisht kt
ka ndaluar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur ka thn: Mos e teproni n
lavdrimin tim. . .

****

19
Argumentet q ndalojn rreptsisht adhurimin e Allahut pran varreve t njerzve
t mir. Po kur adhurohen vet varret?

N nj hadith t sakt nga Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) thuhet se Umu
Selemeh1 (Allahu qoft i knaqur me t!) i tregoi nj her t Drguarit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) pr nj kish q e kishte par n Abisini, n t ciln kishte
pasur figura njerzore. Ather, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Kur

1
Umu Selemeh sht Umul Muminine (nna e besimtarve) Hind bint Ebi Umeje bin El Mugire bin Abdullah El
Makhzumijeh. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u martua me t pas Ebi Selemeh. Ajo ishte vajza e xEL-HAXHait t
Khalid ibn Velidit (Allahu qoft i knaqur me t). Ajo qe e fundit q vdiq nga grat e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). Ajo vdiq n vi n 62 h. Shih: Sijer Alam en Nubela2/201, dhe El Bidajeh ue En Nihajeh8/212.
222
ndr ta vdiste ndonj njeri i mir, ata ndrtonin mbi varrin e tij nj faltore dhe
bnin kto figura. Ato jan krijesat m t kqija pr Allahun1. Kta njerz bn
dy t kqija: adhurimin te varret dhe ikonat.
Buhariu dhe Muslimi shnojn rrfimin e Aishes: Kur i zbriti Meleku i Vdekjes,
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e largoi shamin nga fytyra e vet. Kur u
mrzit me t, e hoqi fare dhe, duke qen n at gjendje, tha:
Mallkimi i Allahut qoft mbi ifutt dhe t krishtert, q i bn varret e
profetve t tyre faltore!. Kshtu, ai trhoqi vrejtjen pr t keqen e veprimit t
tyre. T mos ishte kjo droj, ather varri i tij do t bhej jasht shtpis, por ai
druante se mos bhej faltore.
Muslimi prcjell se Xhundub ibn Abdullahu e ka dgjuar Profetin (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) pes net para se t vdiste duke thn: Un deklaroj i
pastr para Allahut se nuk kam khalil (mik t ngusht) prej jush. Vrtet, Allahu
m ka br mua khalil, ashtu si bri Ibrahimin. Sikur t bja ndonj khalil nga
umeti im, do t bja Ebu Bekrin. Ata q ishin para jush i bnin varret e profetve
t tyre faltore, por ju mos i bni varret faltore, se un jua ndaloj kt!.

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ndaloi kthimin e varreve n xhami, kur
ishte n fund t jets s tij, dhe m pas, kur ishte duke u ndar nga kjo jet, ai
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) e mallkoi cilindo q e vepron kt. Po kshtu,
edhe falja e namazit pran nj varri ka t njjtn natyr, edhe nse nuk ndrton
xhami atje. Ky sht kuptimi i pohimit t Aishes (Allahu qoft i knaqur me t!):
Ai druhej se mos bhej faltore, prandaj sahabt nuk ndrtuan xhami rreth varrit
t tij. do vend q bhet pr t falur namaz konsiderohet si faltore, madje edhe si
xhami, si ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Mua m sht br
toka e tr xhami dhe e pastr2.

1
E shnon Buhariu: 434 dhe Muslimi: 528.
2
E shnon Buhariu 335 dhe Muslimi 521.
223
Ahmedi prcjell me sened t mir nga Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me
t!) se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Njerzit m t kqij jan
ata q do ti kap ora e Kijametit gjall dhe ata t cilt i bjn varrezat xhami.

Dobit e tems

Qndrimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ndaj atyre q ndrtojn
faltore mbi varret e njerzve t mir dhe adhurojn Allahun n to, qoft
edhe me nijet t mir.
Ndalimi i skulpturave dhe rreptsia ndaj ksaj vepre.
Rndsia e madhe q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i kushtoi ksaj
shtjeje. Ai e sqaroi at gjat kohs s shpalljes, e sqaroi prsri pes net
para vdekjes, e m pas, kur ishte n pragun e vdekjes, duke mos u mjaftuar
me far kishte thn m par.
Ndalimi i ksaj vepre te varri i Profetit, para se varri t ekzistonte.
Kthimi i varreve n faltore sht tradit e ifutve dhe t krishterve. Ata e
bjn kt me varret e profetve t tyre.
Mallkimi q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u ka br atyre.
Qllimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte q t na
paralajmronte n lidhje me varrin e tij.
Shkaku i mosnxjerrjes s varrit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
nga dhoma.
Kuptimi i kthimit t varreve n faltore.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka prmendur bashk t gjith
njerzit q i bjn varret vendfalje dhe ata mbi t cilt do t bhet Kijameti.
Kshtu, ai ka treguar edhe rrugn q t on n politeizm, edhe
prfundimin q sjell kjo rrug

224
 Paralajmrimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pes net para
vdekjes sht kundrprgjigje e fort ndaj dy grupeve, q jan m t kqijt
e bidatbrsve, madje disa dijetar i prjashtojn edhe nga shtatdhjet e
dy grupet e muslimanve. Ata jan rafidit dhe xhehmit. Rafidit qen
nismtar t idhujtaris nprmjet adhurimit t varreve dhe t part q
ndrtuan faltore mbi to.
Sprova q prjetoi Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n agonin e
vdekjes.
Nderimi q i sht br atij me gradn Mik i Allahut.
Dshmia se grada khalil (mik i ngusht) sht m e lart se habib (i
dashur).
Dshmia se Ebu Bekri ishte m i miri ndr sahabt.
Aludimi pr kalifatin e Ebu Bekrit.

N kt kapitull dhe n ata q vijojn del n pah vigjilenca e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) pr ta ruajtur kt umet (popull). Ai ishte shum i mshirshm me
besimtart. Tregues i prkujdesit t tij t plot (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht fakti
se ai e paralajmroi umetin nga do gj q e on n shirk, preu n vijimsi dhe me
insistim do rrug q t on drejt tij. Nj gj t till ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!),
nga frika se paralajmrimi i tij me insistim mund t harrohej, e qartsoi mir, duke
dashur q t sigurohej edhe n agonin e vdekjes.

Kta kapituj flasin qart pr veprat q t ojn n shirk. Ata tregojn se duhet mbyllur
do rrug q t on n shirk, pr t ruajtur teuhidin. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ishte shum i rrept me ata q bnin ndonj vepr q t on n shirk. Ky kapitull flet
pr nj vepr t posame e cila t on n shirk, dhe mbyllja e rrugve q t ojn n t.

Thnia e Shejhut (Allahu e mshiroft!): Argumentet q ndalojn rreptsisht

adhurimin e Allahut pran varreve t njerzve t mir.

225
Shembull i ksaj sht kur dikush shkon tek varri i ndonj njeriu t mir, t cilit ia di
virtytet. Ai mund t ket qen edhe profet ose ndonj njeri i mir nga ky umet apo nga
popujt e mparshm. Ky dikush shkon te varri pr t adhuruar Allahun e jo dik tjetr,
duke shpresuar mirsin e atij vendi.
Me t tilla vende e kan lidhur besimin shum njerz. Ata besojn se vendet afr varreve
t profetve dhe njerzve t mir jan t bekuara dhe adhurimi n kto vende nuk sht
si n vendet e tjera. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte i rrept ndaj ksaj vepre
dhe e ndaloi at. Megjithse ata pretendojn se nuk adhurojn vetm se Allahun e
Lartsuar, por ata shkojn n ato vende vetm pr t arritur mirsin e tyre, duke
shpresuar se n to zbret mshira e Allahut. Pra, ata e kan zgjedhur at vend pr shkak t
mirsis, por pr t adhuruar, ata adhurojn vetm Allahun e Lartsuar. E megjithat,
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka mallkuar ata njerz q i kthejn varret e
profetve dhe njerzve t mir n vendfalje (xhami).
Ata q adhuronin Allahun, dmth: ata nuk i bjn shirk Allahut, por adhurojn vetm
Allahun, falen dhe luten me sinqeritet, prgjrohen, krkojn ndihm dhe mbrojtje
vetm nga Allahu i Lartsuar. Por ata e bjn kt adhurim tek varri i ndonj njeriu t
mir pr t arritur mirsin. Ashtu si e prmendm njeri i mir sht ai q i kryen
detyrimet, largohet nga t ndaluarat dhe garon pr mirsi; ky njeri sht n gradn m t
lart.
Njerzit e devotshm, burra apo gra qofshin, kan pozita t ndryshme: Tek Allahu ata
kan shkall t ndryshme1. Disa dijetar thon se njeri i mir sht ai i cili i prmbush
t drejtat e Allahut, i respekton t drejtat e njerzve, kryen detyrimet dhe largohet nga
gjrat e ndaluara. M lart se ky n grad esht ai q garon n t mira.
Megjithat, varret e ktyre njerzve t mir, q kan garuar pr n mirsi, nuk lejohet q
t madhrohen. Nuk lejohet q t teprohet dhe t tejkalohen kufijt, duke besuar se
vendi i varrit dhe prreth tij sht i mir. Pr ata q e bjn kt vepr ka ardhur
krcnim i madh dhe Profeti Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht treguar shum i ashpr
me ata q e bjn nj gj t till.

1
AL IMRAN: 163.
226
Po kur adhurohen vet varret? - Domethn, kjo rreptsi dhe ky mallkim ka
ardhur pr ata q i kan br varret vendfalje (xhami), pr ata q qndrojn tek varret, i
madhrojn ato apo madhrojn t vdekurin, edhe pse adhurojn vetm Allahun e
Lartsuar n to. Ka hadith q i mallkon ata q bjn kt vepr, duke i quajtur njerzit
m t kqij tek Allahu. Kur sht kshtu, si mendon pr ata q i drejtohen vet t
vdekurit dhe i luten atij, shpresojn prej tij, i friksohen atij, presin prej atij, krkojn
ndihm prej tij, i falen atij, presin kurban pr t, krkojn ndrmjetsim prej tij?! Ska
dyshim se kjo vepr sht shum e shum her m e ndaluar sesa adhurimi i Allahut tek
varri i ndonj njeriu t mir. Prandaj Shejhu (Allahu e mshiroft!) pyet: Po kur
adhurohen vet varret? Domethn q ndalimi sht akoma edhe m i madh, kur
adhurohet i vdekuri. Kt ka dashur t shpreh Shejhu n kt kapitull dhe kjo sht e
qart.
Vajtja te varrri pr tu lutur dhe madhruar at vend sht rrug q t on n shirk dhe
adhurimin e t vdekurve. Ai q vepron dika nga shirku i madh sht i mallkuar dhe
sht nga njerzit m t kqij pr Allahun. Po si mendon pr ata q e bjn plotsisht
shirkun e madh, duke iu drejtuar varreve t njerzve t mir, duke i br ata objekt
adhurimi krahas Allahut t Lartsuar? Ska dyshim se kjo gj sht shum her m e
ndaluar. Ky sht shirku i madh, q e nxjerr njeriun nga Islami, nse ai q e bn ka qen
musliman.
Po kur adhurohen vet varret? Domethn, kur adhurohet vet varri ose ai njeri i
mir q prehet n varr. Adhurimi i atyre q shkojn tek varret, her i drejtohen varrit,
her i drejtohen atij q prehet n varr (t vdekurit) dhe her i drejtohen sendeve q jan
prreth varrit, si muret apo kangjellat rreth varrit. Shpesh i shikon njerzit q shkojn
dhe mbshteten te muret apo kangjllat, frkohen me to, duke menduar se kshtu atyre u
vjen mirsia dhe begatia. Ata e bjn kt edhe q t afrohen tek Allahu. Gjithashtu, i
shikon ata q qndrojn tek varri t cilin e madhrojn, e kan at vendfalje dhe idhull q
e adhurojn, shpresojn prej tij dhe i friksohen atij. Kur dikush shkon dhe mbshtetet
tek ato mure apo kangjlla apo t ngjashme me to, mendon se kshtu ai afrohet tek
Allahu dhe kjo vepr i sht pranuar. Nuk ka dyshim se kjo sht nga veprat e

227
idhujtaris, sepse ato jan kthyer n objekte adhurimi. Ata q i kthejn varret n objekte
adhurimi apo e bjn njeriun e mir objekt adhurimi, - dhe ai sht i pafajshm pr kt
q ata bjn, - ata bjn zota t tjer, krahas Allahut t Lartsuar. E kemi thn q
adhurimi ka kuptim t gjer: ai mund t jet namaz, mund t jet lutje, mund t jet
krkes q ti largoj t kqijat dhe t arrish mirsi, mund t jet prerje kurbani pr t
vdekurin, mund t jet zotim, apo do form tjetr adhurimi si sht realiteti i atyre q
adhurojn idhujt dhe varret e njerzve t mir.

N nj hadith t sakt nga Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) thuhet se Umu
Selemeh (Allahu qoft i knaqur me t!) i tregoi njher t Drguarit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) pr nj kish q e kishte par n Abisini, n t ciln kishte
pasur figura njerzore. Ather, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Kur
ndr ta vdiste ndonj njeri i mir, ata ndrtonin mbi varrin e tij nj faltore dhe
bnin kto figura. Ato jan krijesat m t kqija pr Allahun. 1

N kt hadith tregohet se Umu Selemeh (Allahu qoft i knaqur me t!), kur kishte qen
n Abisini, kishte par nj kish, n t ciln kishte figura t njerzve t mir. Kt ajo ia
tregoi Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), i cili i tha: Kur ndr ta vdiste ndonj
njeri i mir. . . . Ky njeri mund t ishte profet ose njeri i mir nga mesi i tyre. Ata, si e
ka prshkruar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . ata ndrtonin mbi varrin e
tij nj faltore. . . , domethn e bnin varrin e tij xhami. Xhami nga ana gjuhsore
do t thot: vendadhurimi, q mund t jet edhe kish. Xhamia sht vend q bhet
sexhde. Sexhde do t thot nnshtrim dhe prulje q bhet vetm pr Allahut t
Lartsuar. Pra, fjala xhami i prmbledh t gjitha ato vende n t cilat i bhet adhurim
Allahut t Lartsuar. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)ka thn: Mua m sht
br toka e tr xhami dhe e pastr. Vendi q sht pr adhurim quhet xhami.
Prandaj Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn pr kishat: . . . ata ndrtonin
mbi varrin e tij nj faltore. . . , domethn vendfalje. Kur kishat ndrtohen mbi

1
E shnon Buhariu 434, dhe Muslimi 528.
228
varret e njerzve t mir, dhe jan pikturuar n to ikonat e tyre, domethn, i kan
vendosur skulpturat e tyre mbi varret e tyre, apo n muret q rrethonin varret, me qllim
q tu tregonin njerzve adhurimin e Allahut, duke madhruar njerzit e mir dhe duke
madhruar varret. Ata ndrtonin mbi varre dhe kjo sht rrug q t on n shirkun e
madh.

Prej risive q vepronin njerzit pas vdekjes s profetve sht se ata vendosnin portretet
e tyre mbi varret e tyre, dhe i adhuronin ato. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn pr ta: Ata jan krijesat m t kqija pr Allahun.
Ata jan krijesat m t kqija pr Allahun. Domethn, ata q i madhronin
njerzit e mir dhe ndrtonin mbi varret e tyre xhami. Pra, n kt hadith nuk sht fjala
se ata i adhuronin njerzit e mir, por ata madhronin varret e tyre dhe vendosnin
portretet e tyre n to. Ata kshtu bn bashk dy sprova: sprova e madhrimit t varrit
dhe tjetra e vendosjes s portreteve. Sprova e portreteve lidhet me faktin se sht nj
rrug q t shpie n shirk t madh. Gjithashtu, edhe fitneja e ndrtimit mbi varre dhe
madhrimi i tyre sht rrug q i drejton njerzit q t besojn se ai q prehet n varr ka
kompetenca hyjnore dhe ndrmjetson tek Allahu i Lartsuar pr t prmbushur nevojat,
sikurse ka ndodhur vrtet me ata njerz.
Kuptohet nga prshkrimi i hadithit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se njerzit
m t kqij pr Allahun jan ata q ndrtojn mbi varret e njerzve t mir se ai sht
duke e paralajmruar pr kt umetin e tij, q t mos ndrtojn mbi varre xhami. Ata q
veprojn kshtu dhe i orientojn njerzit q t madhrojn varret, jan krijesat m t
kqija tek Allahu. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Do ti pasoni popujt
e mparshm pllmb pr pllmb dhe hap pas hapi1.
Argumenti nga ky hadith sht: Ata jan krijesat m t kqija pr Allahun. sht e
ndaluar rreptsisht q t adhurohet Allahu n kisha n t cilat ka varre dhe figura
njerzore, pr shkak se figurat dhe varret jan rrug q t shpien n shirk Allahut t
Lartsuar.

1
E shnon Buhariu: 3456, dhe Muslimi: 2669 nga Ebu Said El-Hudrij (Allahu qoft i knaqur me t!).
229
Buhariu dhe Muslimi shnojn rrfimin e Aishes: Kur i zbriti Meleku i Vdekjes,
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e largoi shamin nga fytyra e vet. Kur u
mrzit me t, e hoqi fare dhe duke qen n at gjendje, tha: Mallkimi i Allahut
qoft mbi ifutt dhe t krishtert, q i bn varret e profetve t tyre faltore!.
Ky sht nj nga hadithet m t rndsihm q ka ndaluar rreptsisht dika q t on n
shirk, t ndrtosh xhami mbi varre dhe ti kthesh varret e profetve dhe njerzve t mir
n vendfalje.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte n at gjendje t vshtir, e megjithat ai nuk
reshti s paralajmruari nga do gj q t on n shirk. Ai e ka drejtuar mallkimin dhe
lutjen kundr ifutve dhe t krishterve, sepse ata ndrtuan faltore mbi varret e
profetve t tyre. Arsyeja ishte se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) druhej se mos
ndrtonin edhe mbi varrin e tij, ashtu sikur vepruan njerzit m t kqij tek Allahu,
ifutt dhe t krishtert, t cilt ndrtuan mbi varret e profetve t tyre. E pr kt q ata
bn, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i mallkoi, duke thn: Mallkimi i Allahut
qoft mbi ifutt dhe t krishtert. . . . Mallkim do t thot: prznie dhe largim nga
mshira e Allahut. Kjo do t thot se ata kan br gjynah t madh, sepse ndrtimi mbi
varre dhe kthimi i varreve t profetve n faltore sht nga rrugt q t ojn n shirk
dhe n gjynah i madh.
. . . q i bn varret e profetve t tyre faltore. . . . Ky sht shkaku q ata merituan
mallkimin. Ata i kthyen varret e profetve t tyre n faltore. Paralajmrimi q u ka br
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) atyre q e kryejn kt vepr, sht se ata jan
mallkuar dhe kjo ishte nga t fundit porosi q ka ln Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). E megjithat, shum njerz e kan kundrshtuar porosin e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!).

Ndrtimi i faltoreve mbi varre bhet n nj nga tri format e mposhtme:

Forma e par: T bhet sexhde mbi varr, dmth: brja e varrit vend pr t rn n
sexhde. Pra thnia: . . . q i bn varret e profetve t tyre faltore. . . do t thot:
e kan br varrin vend sexhdeje. Kjo form nuk sht shum e prhapur n realitet,

230
sepse varret e profetve t ifutve dhe t krishterve nuk jan t njohura pr njerzit, q
ata t kishin mundsin q t faleshin dhe t bnin sexhde tek ata. Ata i madhronin
varret e profetve t tyre, por nuk faleshin direkt tek to. Kuptimi m i plot i fjals s
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . q i bn varret e profetve t tyre
faltore. . . , sht q: vet varri t shndrrohet n vendfalje, domethn t falesh
brenda varrit. Kjo sht forma m e shmtuar dhe m e tmerrshme. Kjo sht rruga m
e madhe q t on n shirk dhe n teprim me varret.

Forma e dyt: Falja tek varri. Kjo ndodh kshtu: kur falet, varri sht para tij, ai falet aty
dhe e merr varrin pr drejtim (kible). Me kt veprim, ai e ka kthyer varrin dhe at pjes
prreth tij, n vend prulje dhe nnshtrimi. Kuptimi i fjals xhami nuk sht vetm t
bsh sexhde n t (pra, t vendossh ballin n tok), por sht edhe vend prulje dhe
nnshtrimi.

Kshtu konsiderimi i varreve faltore domethn kthimi kah ato varre gjat faljes. Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka ndaluar q t falesh n drejtim t varrit, sepse kshtu
madhrohet varri. Kjo sht n prshtatshmri t plot me fjaln e Shejhut (Allahu e
mshiroft!), kur thot: Argumentet q ndalojn rreptsisht adhurimin e Allahut
pran varreve t njerzve t mir. Pra, kuptimi i thnies: pran varreve t njerzve
t mir, sht forma e siprprmendur: me varrin para, kur falesh n at form q ke
varrin mes teje dhe kibls. E kt ata e bjn pr shkak se madhrojn varret.
Forma e tret: Kthimi i varrit n faltore. Kjo bhet duke e ndrtuar faltoren mbi varr.
Aty ku ishte varrosur ndonj profet, njerzit ndrtonin sipr varrit dhe prreth tij. Ata e
bnin vend falje dhe adhurimi. Kjo sht forma e tret. Kjo gjithashtu sht n prputhje
me thnien e Shejhut (Allahu e mshiroft!) kur thot: pran varreve t njerzve t
mir. Kjo tregon edhe prputhjen e ktij hadithi n kt kapitull.
Thnia e Aishes (Allahu qoft i knaqur me t!): Kshtu ai trhoqi vrejtjen pr t
keqen e veprimit t tyre, tregon shkakun pr t cilin Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) i mallkoi ifutt dhe t krishtert. E kjo ndodhi n momentet agonis s fundit.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) me kt i paralajmroi sahabt q ata t mos
231
merrnin shembullin e ithtarve t Librit. Sahabt e pranuan porosin e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) dhe e zbatuan at.
T mos ishte kjo droj, ather varri i tij do t bhej jasht shtpis do t thot:
Varri i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) do t bhej si gjith varret e tjer n
Bekia apo n ndonj vend tjetr, por shkak q sahabt t mos e lviznin Profetin
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) nga vendi q vdiq, ishte vet fjala e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): Mallkimi i Allahut qoft mbi ifutt dhe t krishtert, q i
bn varret e profetve t tyre faltore. Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!)thot:
Kshtu, ai trhoqi vrejtjen pr t keqen e veprimit t tyre. T mos ishte kjo droj,
ather varri i tij do t bhej jasht shtpis. Ky sht njri shkak.

Shkaku tjetr sht thnia e Ebu Bekrit (Allahu qoft i knaqur me t!), se ai e kishte
dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: Profett varrosen atje ku
vdesin1.
Thnia: Gajre enehu khashije apo khushije - Q t dyja kto forma jan t
lejuara. Nse sht e para khashije, sht pr qllim Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), e nse sht e dyta khushije jan pr qllim sahabt (Allahu qoft i knaqur
me ta!) dhe kjo aludon pr njrin shkak.
Sahabt e pranuan porosin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe punuan me t.
Ata e varrosn Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n at vend q i doli shpirti, n
dhomn e Aishes (Allahu qoft i knaqur me t!). Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!)
ndrtoi mur mes dhoms s saj dhe varrezave. Dhoma e Aishes (Allahu qoft i knaqur
me t!) ishte e ndar n dy pjes, nj pjes ku ishte varri dhe nj pjes ku ajo banonte.
Kur vdiq Ebu Bekri (Allahu qoft i knaqur me t!), ai u varros pas Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) nga ana e veriut, e kur u varros Umeri (Allahu qoft i knaqur me
t!), Aishja e la dhomn. M pas, dhoma u mbyll dhe nuk iu la der, por iu la vetm nj
dritare e vogl. Shtpit nuk ishin n at koh ashtu si i kemi ne sot, t ndrtuara prej

1
E shnon Ibn Maxhah: 1628 dhe Ebu Jala (1/31-32 nr. 22-23 nga Ebu Bekri (Allahu qo i knaqur me t) se ai e
kishte dguar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: Nuk ka vdekur ndonj profet e q t mos jet varrosur
n at vend q vdiq.
232
guri, por ato ishin prej drrase, ashtu si kan qen shtpit n kohn e Profetit Paqja e
Allahut qoft mbi t!).
N kohn e Velid ibn Abdul Melikut kur u zgjerua xhamia e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t! - prijsi i Medins n at koh ishte Umer Ibn Abdulazizi (Allahu e
mshiroft!)- dhe morn disa nga dhomat e grave t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!), dhoma e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) mbeti jasht ashtu si ishte. Pastaj
morn nj pjes edhe nga Reuda dhe ndrtuan nj mur tjetr, ve murit t par,
ndrmjet xhamis dhe varrit. Muri q u ndrtua e rrethonte varrin nga t trija ant. Pra, u
bn dy mure: i pari ishte plotsisht i mbyllur, e ky ishte muri i dhoms s Aishes. Muri i
dyt u ndrtua n kohn e Velid ibn Abdul Melik, kur prijs i Medins ishte Umer ibn
Abdulazizi. Ky mur ishte nga veriu, n t kundrtn e kibls, dhe ai mori formn e
trekndshit, sepse n at pjes u b zgjerimi. Ata kishin merak se mos muri bhej
katrkndor dhe kur dikush do t kthehej nga kibla, ai do ti drejtohej varrit, prandaj ata
e bn trekndor. Ai kshtu largohej shum nga muri i par pra, nga muri i dhoms s
Aishes, pr shkak q askush t mos kishte mundsi ti drejtohej varrit pr shkak t
largsis.
E pas njfar kohe, u ndrtua edhe muri i tret prreth dy mureve. Pra, varri i Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) u rrethua me tre mure, dhe asnj mur nuk kishte der pr
t hyr, q dikush t qndronte tek varri. Dy muret q u ndrtuan m von nuk kishin
der, por edhe kur u ndrtua muri tret, nuk iu la der, madje ky mur ishte i madh dhe i
lart. Mbi kt mur u vendos edhe kubeja m von. N kt mnyr, askush nuk mundet
q t hyj tek varri apo t frkohet me t, apo thjesht t shoh varrin.
M pas u vendos edhe nj mur prej hekuri mes tij dhe murit t tret. Lartsia e ktij muri
varion nga nj metr e gjysm n dy metra. Kshtu, askush nuk ka mundsi t arrij deri
atje, por nse ecn, ai sht duke ecur mes murit t tret dhe murit t hekurt.

Prfundim: Muslimant vepruan sipas porosis s Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!): ata iu larguan varrit t tij dhe askush nuk arrinte ti afrohej. Kur erdhn n pushtet t
devijuarit e osmanllinjve, hapn nj korridor nga ana e lindjes, me qllim q kush t

233
donte, t shkonte dhe t bnte tavaf rreth varrit, apo t falej n at drejtim. Ky korridor,
i cili ishte rreth dy metra i gjer, u mbyll n kohn e shtetit t par Saudit dhe pas tij. Kjo
pjes u konsiderua jo si pjes e xhamis, sepse nse do t ishte pjes e xhamis s
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), askush nuk mund ta ndalonte namazin n t.
Tani, kur e ndalojn namazin n t, at pjes t caktuar e quajn varr, dhe jo xhami,
kshtu q askush nuk bn t falet n t. Ata e mbyllin n kohn e namazit, ndrsa kur
njerzit shkojn pr ti dhn selam Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), e hapin at
sa pr t kaluar.
N kt mnyr sht e qart se varri i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk sht
br xhami, por dhomat u bn pjes e saj, pas zgjerimit n periudhn e tabinve.
Megjithat, ana lindore gjendet jasht xhamis dhe sht si pjes e futur n xhami, por
katr muret q ndajn varrin nga xhamia, e pengojn q varri t konsiderohet pjes e
xhamis; domethn vendi ku sht vendosur trupi.
Tregues se sahabt, tabiint dhe pasuesit e tyre e kan marr shum n konsiderat
porosin e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i mbylln rrugt q t shpien n
shirk me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe moskonsiderimi xhami i varrit t tij
sht fakti se ata i kan marr "Raudas (Kopshtit fisnik), - i cili sht nj nga kopshtet e
Xhenetit, si thot Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!): "Hapsira mes shtpis
time dhe minberit sht kopsht Xheneti"1 - tre metra, q t ndrtonin murin e dyt,
pastaj t tretin, dhe morn m shum se tre metra pr t ndrtuar ndarjen me hekura.
Kjo tregon formn m t lart t zbatimit t porosis s Profetit (paqja e Allahut qoft
mbi t!), aq sa ata morn siprfaqe edhe nga "Rauda". Ata ia lejuan vetes t merrnin pjes
nga xhamia, q t pengonin kthimin e varrit t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) si
vendfalje. Kjo, pa dyshim, tregon pr largpamsin e atyre q e kan ndrmarr kt
veprim. Ndarja e varrit nga xhamia n kt mnyr sht mshir nga Allahu i
Madhrishm mbi kt umet dhe sht gjithashtu, prgjigje e lutjes s Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!): "O Allahu im, mos e bj idhull varrin tim!

1
Buhariu: 1196, Muslimi: 1391; hadithi sht transme m i Ebu Hurejras (Allahu qo i knaqur me t!). Po ashtu
Buhariu: 1195, Muslimi: 1390, n hadithin e transmetuar nga Abdullah Ibn Zejd (Allahu qo i knaqur me t!)
234
Pra, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!), me thnien e tij: "Mallkimi i Allahut qoft
mbi hebrenjt dhe t krishtert, t cilt varret e profetve t tyre i konsideruan
vendfalje, qortonte veprimin e tyre.
Ajo q gjendet tani n xhamin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) , atyre q nuk
kan njohuri mund tu duket n formn e nj varri brenda xhamis, por e vrteta nuk
sht ashtu, pr shkak t pranis s disa mureve q ndajn varrin e Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!) nga xhamia, por edhe pr faktin se ana lindore e dhoms s
Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk sht pjes e xhamis. Ndaj dhe kur u b
zgjerimi i fundit, filloi nga ana veriore, shum prapa dhoms, n mnyr q ajo t mos
mbetej n mes t xhamis, e n kt mnyr t konsiderohej varri i tij (paqja e Allahut
qoft mbi t!) si xhami.
Qllimi i ktij sqarimi sht se varri i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk sht
br xhami dhe se porosia e tij pr t mos u konsideruar i till sht marr parasysh si n
rastin e dhoms, ashtu edhe t xhamis.
Megjithat, kt porosi t tij e kan kundrshtuar nj pjes e umetit, duke i br varret e
disa familjarve t Profetit vendfalje dhe duke i adhuruar ata si adhurojn idhujtart
zotat e tyre. Muslimi shnon se Xhundub Ibn Abdullahu e ka dgjuar Profetin (paqja e
Allahut qoft mbi t!) pes net para se t vdiste t thoshte: "Un deklarohem i pastr
para Allahut nga pasja e nj miku t ngusht nga ju, pasi Allahu m ka
konsideruar mik t Tij, ashtu si konsideroi mik t ngusht t Tij Ibrahimin.
Nse un do t kisha nj mik t ngusht, ai do t ishte Ebu Bekri. Arsyeja e ksaj
sht se "miqsia sht shkalla m e lart e dashuris. sht ajo q deprton n shpirt
dhe n zemr, sa nuk mbetet vend pr dashurin e dikujt tjetr n t. Ndaj dhe Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk zuri mik asknd nga shokt e tij, pr kt edhe tha:
"Nse un do t kisha nj mik t ngusht, ai do t ishe Ebu Bekri
Aspekti argumentues me kt hadith sht ajo q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
tha m pas: "Ata q ishin para jush i bnin varret e profetve t tyre faltore, por ju
mos ju mos i bni varret faltore! Un jua ndaloj kt. N nj transmetim tjetr

235
thuhet: "Ata, varret e profetve dhe njerzve t devotshm i bnin faltore". Kjo i ka
ndodhur ktij umeti, e ska dyshim se nj gj e till sht mjet shirku.
Prshtatshmria e hadithit me kapitullin sht e qart q ka t bj me faktin se Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) e ndaloi q varret e profetve dhe t devotshmve t
bhen faltore, edhe pse adhuruesi mund t jet duke adhuruar vetm Allahun, sepse kjo
mnyr sht nga rrugt q t ojn n shirk t madh. Rrugt t shpien n destinacionin
e tyre. sht rregull i Sheriatit, i cili gzon unanimitetin e t gjith juristve se: Mbyllja e
rrugve q t ojn n shirk dhe n gjra t ndaluara, sht e detyrueshme, pasi Sheriati
erdhi t ndalonte vet gjrat e ndaluara dhe rrugt q t shpien tek ato. Ksisoj, do der
e shirkut sht e detyrueshme t mbyllet. Nga kto sht edhe brja e varreve t
profetve dhe njerzve t devotshm faltore. Pr kt, namazi n nj xhami t ndrtuar
mbi varr nuk sht i sakt, pasi bie n kundrshtim me ndalimin e Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!). Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e ndaloi nj gj t till,
ndrsa ata e veprojn. Ndalimi lidhet me vendin e faljes, prandaj edhe namazi nuk merret
n konsiderat. Ai q falet n nj xhami, e cila sht ndrtuar mbi varr nuk e ka namazin
t sakt, pr arsye se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka urdhruar: "Por ju mos i
bni varret faltore!", domethn duke ndrtuar mbi to xhami dhe duke u falur prreth
tyre.
Thnia: Profeti, n fund t jets s tij, e ndaloi kthimin e varreve n xhami. M pas, kur
ishte duke u ndar nga kjo jet, e mallkoi kdo q e vepronte nj gj t till. Po kshtu
edhe falja e namazit pran varrit ka gjykim t njjt, edhe pse nuk sht ndrtuar xhami
mbi t. Ky sht kuptimi i thnies s Aishes: . . . nga frika se mund t bhen
xhami."
Kjo domethn se namazi n varreza nuk lejohet. sht njlloj si falja n varr, ashtu
edhe falja pran tij, me shpresn e begatis s atij vendi apo edhe duke mos shpresuar
tek begatia e tij, namaz farz apo i nafile, sht ndrtuar dika aty, si pr shembull xhami,
apo jo, sht vetm nj varr apo dy varre, pra, n t gjitha rastet nuk lejohet. Ndaj, n

236
hadith t sakt, Profeti (alejhi es-selam!) thot: "Falni namaz n shtpit tuaja dhe
mos i bni si varreza!"1
N Sahihun e Buhariut, gjithashtu, gjendet rrfimi i Umerit se, kur ai pa Enesin duke u
falur pran nj varri, i tha: Varri, varri!2 Domethn: Shmange varrin! Kjo tregon
se namazi afr nj varri nuk lejohet, pasi sht nj rrug q t shpie n shirk.
M e rnd se kjo sht rasti kur prreth varrit ndodhen ndrtesa, t cilat bhen xhami
pr t falur namaz, pr tu lutur, pr t lexuar Kuran etj. Kt nnkupton edhe thnia e
Aishes: "Nga frika se mos bhen xhami". Shokt e Profetit (alejhi es-selam!) nuk
ndrtuan prreth varrit t tij ndonj xhami. Sakaq, do vend i cili shndrrohet n
destinacion pr falje t namazit quhet xhami. Madje, do vend n t cilin dikush falet
quhet xhami, pasi Profeti (alejhi es-selam!) thot: "E gjith tok sht br pr mua
xhami dhe vendpastrimi. "3 Nj gj e till sht e qart.
Ahmedi sjell me "varg t mirtransmetuesish hadithin nga Ibn Mesudi se Profeti (alejhi
es-selam!) ka thn: "Njerzit m t kqij jan ata q do ti zr Kijameti gjall, si
dhe ata q i bjn varret xhami"4
Aspekti argumentues i hadithit sht pjesa: "si dhe ata q i bjn varret xhami".
Domethn se ata jan nga krijesat m t kqija. Kjo, pasi si tham, nj gj e till sh
rrug q t shpie n shirk.
Thnia: "Si dhe ata q i bjn varret xhamiprfshin do lloj forme t t brit xhami,
qoft duke u falur mbi t, qoft tek ai dhe qoft pran tij. Falja pran nj varri e bn
njeriun prej krijesave m t kqija, si e prshkruan Profeti (alejhi es-selam!).
Prshtatshmria e hadithit me kapitullin sht e qart, pasi Profeti prmend se prej
krijesave m t kqija jan ata q i bjn varret xhami. Ktu sht fjala pr ata q e
adhurojn Allahun pran varrit t nj njeriu t mir, po ather mund t thuhet pr ata
q adhurojn Profetin (alejhi es-selam!)? Pr momentin askush nuk mund ti afrohet
varrit t Profetit (alejhi es-selam!), por krkimi ndihm prej tij dhe konsiderimi Zot

1
Buhariu: 432, Muslimi: 777. Hadithi sht transmetim i Ibn Umerit Allahu qoft i knaqur me t!
2
Buhariu, Mualekan mexhzumen, para hadithit 427, kapitulli: A zhvarrosen mushrikt e kohs s xhahilje t
3
sht prmendur m par.
4
Ebu Hatim n Sahih-un e tij.
237
ndodh sipas besimeve t caktuara, si sht rasti me idhujtart, t cilt u luteshin
melekve dhe i konsideronin ata si zota krahas Allahut t Madhrishm.
Po ashtu edhe ata q i adhurojn evlijat (njerzit e mir). Ata jan m t kqinj se ata
pr t cilt ka folur Profeti (alejhi es-selam!) n hadith: "Vrtet, njerzit m t kqij
jan ata q do t prjetojn Orn (Kiametin) dhe ata q i bjn varret xhami. Ai i
cili e bn varrin xhami sht i mallkuar nga Profeti (alejhi es-selam!), edhe nse adhuron
vetm Allahun e Madhrishm. Ather, si mund t jet gjendja e atij q adhuron vet
personin n varr?! Ruana, o Zot, nga t gjitha rrugt e shirkut!
Krahasoje kt me at q ndodh n vendet muslimane: ndrtimi i kubeve dhe i teqeve
mbi varre, madhrimi i ktyre gjrave t papranueshme, konsiderimi i ksaj vepre si dika
t mir, njerzit q shkojn dhe u luten atyre, varja e shpresave tek t vdekurit q jan n
varre. Mendo rreth tregimeve t ndryshme pr bmat e eulijave q jan n varre, se si ata
u jan prgjigjur lutjeve, se si i kan ndihmuar njerzit, e gjra t tjera t ngjashme. Pas
ksaj, do t arrish n konkluzionin se jetojm n nj koh t huaj pr Islamin, q nuk ka
ekzistuar m par. Ka edhe m keq, kur thon se nj gj e till sht e lejueshme, se sht
n prputhje me teuhidin. Madje, ata q i ndalojn njerzit nga dika e till i konsiderojn
si t paditur, se nuk kuptojn, ndrkoh q vetm ata ftojn pr tek Allahu i
Madhrishm, kurse kta ftojn n Zjarr. O Allah, na ruaj!
****

21
Argumentet q flasin se teprimet me varret e njerzve t mir i kthyen ata n
idhuj, t cilt adhuroheshin n vend t Allahut t Madhrishm.

Imam Maliku prmend n librin e tij "Muvetta, se Profeti (alejhi es-selam!) ka

thn: "O Allah, mos e bj varrin tim vend adhurimi! Allahu sht mjaft i
zemruar me ata njerz q i kan kthyer varret e profetve t tyre n vendfalje. "1

1
Referenca e ktij hadithi sht prmendur n faqen
238
Ibn Xheriri1 prmes vargut t tij t transmetimit prcjell nga Sufjani2, ai nga
Mensuri dhe Mensuri3 nga Muxhahidi4 se n lidhje me thnien e Allahut: "A e
keni par Latn dhe Uzn? [Nexhm: 19], ai ka thn: Lati, sa ishte gjall,
prgatiste ushqim pr haxhilert, duke przier elb t bluar me hurma dhe me
gjra t tjera. Pasi ai vdiq, njerzit qndronin duke e lutur tek varri i tij". 5
Gjithashtu, edhe Ebu Xheuzai6 transmeton se Ibn Abbasi ka thn se Lati
prgatiste ushqim pr haxhilert, duke przier elb t bluar me hurma dhe me
gjra t tjera. 7
Transmetohet se Ibn Abbasi ka thn: "I Drguari i Allahut (alejhi es-selam!) i
ka mallkuar ato gra q vizitojn varrezat dhe ata q i kan kthyer ato n vendfalje
dhe i mbajn t ndriuara. "8

Dobit e tems

-Prkufizimi i nocionit "idhull"

-Prkufizimi i adhurimit.
Profeti (alejhi selam) ka krkuar mbrojtje vetm nga ato gjra q ka pasur
frik se do t ndodhnin.
Profeti (alejhi selam) i ka bashkngjitur lutjes s tij edhe shtjen e
shndrrimin t varreve t profetve n vendfalje.

1
Kryekomentatori i Kuranit, Muhamed Ibn Xherir et-Taberij Ebu Xheafer.Lindi n vi n 224h. n Taberistan. Shklqeu
n shum fusha t dituris, ku nga m t rndsishmet ishte tefsiri i quajtur: "Xhami Bejan fij te'uili Kurani". Vdiq n
vi n 310. Shih: "El Bidaje uNihaje": 11/145 dhe "'Sejr Ealam Nubela": 14/267.
2
Sufjan Ibn Seid Ibn Mesruk eth-Theurij Ebu Abdullah Kuj. Lindi n vi n 97h.. Ishte prej kolosve t dijes s Sune t.
Ishte shum i besueshm, referenc dhe me nj kujtes shum t fort n hadith. Vdiq n vi n 161h. Shih:
"Tedhkiratu Huf-fadh": 1/203 dhe: "Tabekat Ibn Sead": 6/371.
3
Mensur Ibn Mutemir Ibn Abdullah ebu Itab Selemij. Ishte det i dituris dhe me nj kujtes shum t madhe. Ibn
Mehdij pr t ka thn: N Kufe nuk ka m t ditur se Mensuri. Vdiq n vi n 132h. Shih: "Tehdhib Kemal": 28/546
dhe: "Tabekat Ibn Sead": 6/337.
4
Muxhahid Ibn Xhebr ebu EL-HAXH-xEL-HAXH Mekij. Ishte dijetar dhe komentator i madh i Kuranit. Nga nxnsit m
t njohur t Ibn Abasit. Sufjan eth-Theurij ka thn: Nese njihesh me komentin e Muxhahidit, mos pyet njeri tjetr.
Vdiq n vi n 104. Shih: "'Sejr Ealam Nubela": 4/449. "Tehdhib Kemal": 27/228.
5
Tefsiri i Ibn Xheririt: 27/58.
6
Ai sht Eus Ibn Abdullah Errab'ij, Basri. Ka shoqruar Ibn Abasin (radijallahu anhu). Ishte adhurues i prkushtuar dhe
agjrues i rregullt. Vdiq n vi n 83h. Shih: "Tehdhib Kemal": 3/392 dhe: "Tarih Kebir": 2/16.
7
Tefsiri i Ibn Xheririt: 59/27.
8
Ebu Daudi: 3236, Tirmidhiu: 320, Nesaiu: 2043.
239
 Dshmia e Profetit (alejhi selam) se nj gj e till e zemron Allahun e
Madhrishm.
Ky msim sht nga m t rndsishmit: njohja e mnyrs s adhurimit t
Latit, idhullit m t madh.
Njohja me faktin se ai idhull ishte varri i nj njeriu t mir.
"Lat sht emri i personit t varrosur dhe lidhet mepunn q ai kryente.
Mallkimi Profetit (alejhi selam) mbi ata femra q vizitojn varret.
Mallkimi i Profetit (alejhi selam) mbi ata q i ndriojn varret.

Teprimi me varret e njerzve t mir sht nj nga rrugt q t shpien n shirk. Madje
teprimi mund t arrij vet n shirk, duke u adhuruar vet ai q sht n varr. Teprimi
sht disa shkall. N kapitujt e mparshm jan prmendur disa forma t teprimit me
varret. Ktu autori sqaron se teprimi mund t shkoj aq larg, sa vet ata q ndodhen n
varre t kthehen n t adhuruar, n vend t Allahut t Lartsuar.
Kur thuhet:Teprim do t thot tejkalim i kufijve ktu autori nnkupton tejkalim t
forms s si duhet t konsiderohet nj varr. N Sheriat, forma e varrit sht nj. Nuk ka
argument n Sheriat se varret e njerzve t mir duhet t trajtohen ndryshe nga varret e
tjer. sht e detyrueshme q ata t konsiderohen njlloj. Kshtu nuk bhet dallim mes
varrit t nj njeriu t mir apo nj njeriu t keq. Varri ose mund t marr formn e
ngritur pak ose t shesht, kjo vetm n pamje t jashtme. Ndalimi i Profetit (alejhi
selam) q varri t shkruhej, t lyhej apo t ngrihej, - n hadithe t ndryshme q trajtojn
rregullat q lidhen me varret sht vetm pr qllimin q t pritet rruga q on n
teprim n lidhje me varret e njerzve t mir.
Kalimi i caqeve n lidhje me varret nnkupton tejkalimin e kufijve t vendosur nga
Sheriati se si duhet t jen varret. Kjo, pasi varret e njerzve t mir nuk ndryshojn nga
varret e t tjerve. Teprimi mund t shfaqet ose duke shkruar mbi to, ose duke i ngritur
mbi siprfaqen e toks, ose me ndrtim mbi to, ose duke i konsideruar si vendfalje. T
gjitha kto jan prej rrugve q ojn n shirk t madh. Disa prej formave t teprimit me
varret e njerzve t mir sht jan q ato t konsiderohen si rrug q t afron tek Allahu
i Lartsuar, q varri, apo ai q ndodhet n varr, t merret si ndrmjets tek Allahu i
240
Lartsuar, apo t merren zotime tek ata, t bhet kurban pr ta, t krkohet
ndrmjetsim tek Allahu me dheun e varrit t tyre, duke besuar se kto jan rrug q t
shpien tek Allahu. N fakt, kto jan forma t shirkut t madh.
Kshtu teprimi n lidhje me varret e njerzve t mir nnkupton tejkalimin e caqeve t
lejuara. Disateprime jan rrug q t ojn n shirk dhe disa t tjera q jan vet shirku,
si sht rasti i marrjes s tyre si idhuj, q adhurohen n vend t Allahut t Lartsuar.
Ndaj dhe autori - Allahu e mshiroft - thot: Kapitulli i argumenteve q flasin se
teprimet me varret e njerzve t mir i kthyen ata n idhuj, t cilt adhuroheshin n vend
t Allahut t Madhrishm.
"Jusajjiruha" domethn: i bn. Kjo ndodh kur i konsideron si rrug pr realizimin e
qllimeve. N kt rast, teprimi sht nj rrug q t shpie n konsiderimin e tyre idhuj.
Por mund t ndodh edhe duke i konsideruar idhuj q adhurohen n vend t Allahut t
Lartsuar.
Kjo gj sht reale dhe e dukshmen shum vende muslimane. N kto vende, varret
jan shndrruar n idhuj q adhurohen n vend t Allahut. Mbi to jan ngritur ndrtesa e
kube, ku njerzit thirren t'i vizitojn, t theren kurban, t pranohen zotime, njerzit
bjn tavaf rreth tyre dhe qndrojn me ta, e veprime t tjera, q bjn pjes n veprimet
e shirkut t madh.
Imam Maliku prmend n librin e tij "Muvettase Profeti (alejhi es-selam!) ka
thn: "O Allah, mos e bj varrin tim vend adhurimi! Allahu sht mjaft i
zemruar me ata njerz q i kan kthyer varret e profetve t tyre n vendfalje. ".

"O Allah, mos e bj varrin tim vend adhurimi sht lutje. Kjo domethn q ishte
dshira e vet Profetit (alejhi selam) q Allahu t mos lejonte q varri i tij t shndrrohej
n vendadhurimi pr njerzit, se sikur nj gj e till nuk mund t ndodhte, Profeti (Paqja
e Allahut qoft mbi t!) nuk do t ishte lutur pr nj gj t till. Ajo ndodhi edhe me
varret e Profetve dhe t Drguarve t tjer (mbi ata qoft paqja e Allahut!). Nj sr
varresh t tyre jan shndrruar n idhuj q adhurohen n vend t Allahut t
Madhrishm.

241
Thnia: "O Allah, mos e bj varrin tim vend adhurimi dshmon se nj varr mund t
shndrrohet n idhull i adhuruar prej dikujt. Stacioni i fundit pr nj varr sht q ai t
adhurohet si nj idhull.
Thnia e Profetit "O Allah, mos e bj varrin tim vend adhurimi sht lutje e qart
q ky synim final t mos realizohet. Nj nga mnyrat realizimit t ktij qllimi sht ajo
q prmendet n hadith: "Allahu sht mjaft i zemruar me ata njerz q i kan
kthyer varret e profetve t tyre n vendfalje. Kjo do t thot teprim n mjete. Pasi
trajtimi si vendfalje i varreve t profetve sht teprim n mjete, q kto varre m von i
shndrron n idhuj. Pr kt Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) n kt hadith
prmend teprimin n mjete, qortimin e ktyre mjeteve dhe sqarimin se Allahu sht i
mjaft i zemruar me ata q i kryejn kto veprime.
Ky hadith sht i qart se nj varr mund t shndrrohet n idhull, ndrsa mendjet
iluzioniste thon se sht e pamundur q varret t shndrrohen n vende adhurimi dhe
se koha e idhujve ka mbaruar me kohn e injorancs paraislamike. Pr tiu prgjigjur
atyre themi: Nse injorantt i varnin shpresat tek statujat, gurt, pemt dhe n gjra t
tjera dhe ushqenin besime t caktuara tek ato, saq arritn deri n shirk t madh, paka
se shtysat logjike dhe shpirtrore pr ta br nj gj t till ishin t dobt, shtysa pr t'i
konsideruar varret e njerzve t mir, t profetve dhe t drguarve idhuj jan m t
forta, pasi zemrat dhe mendjet humane e kan m t leht t'i varin shpresat tek njerzit e
mir sesa tek gurt. Thn ndryshe, varja e shpresave tek profett dhe t drguarit sht
m e mundshme se varja e shpresave tek xhindt, pemt, gurt e n gjra t ngjashme.
Kshtu, t kalosh nga varret n shirk sht m e mundshme sesa nga statujat n shirk.
E prbashkta e tyre sht se n t dyja rastet kemi t bjm me besimin te ndikimi q
kan statujat apo idhujt n ndrmjetsimin q ata shpresojn. Idhujtart pr zotat e tyre
thoshin: "Ne i adhurojm ata vetm se q ta na afrojn tek Allahu" [Ez-Zumer: 3]
Pse: "Ata jan ndrmjetsit tan tek Allahu [Junus: 18]. Po ti pyesje banort e atyre
vendeve n kohn e prhapjes s shirkut, do t thoshin: kjo q ne bjm sht vetm
krkim i ndrmjetsimit. Gjendja sht e njjt. Rruga q i shndrroi ato varre n t
adhuruar sht kthimi i tyre n faltore, ndrtimi mbi to, nxitja pr t marr pjes n kto

242
vende, prmendja e "mrekullive q ndodhin n kto vende, prgjigjja q gjejn lutjet e
njerzve, zgjidhja e problemeve e t tjera veprime, t cilat bhen nga idhujtart tek varret
e njerzve q ata i hyjnizojn.
Ibn Xheriri, prmes vargut t tij t transmetimit, prcjell nga Sufjani, ai nga
Mensuri dhe Mensuri nga Muxhahidi, se n lidhje me thnien e Allahut: "A e
keni par Latin dhe Uzn? (Nexhm: 19), ai ka thn: Lati, sa ishte gjall,
prgatiste ushqim pr haxhilert, duke przier elb t bluar me hurma dhe me
gjra t tjera. Pasi ai vdiq, njerzit qndronin duke e lutur te varri i tij".
Dshmia sht thnia e Muxhahidid: "Pasi ai vdiq, njerzit qndronin duke e lutur tek
varri i tij". Domethn, qndrimi ritual i tyre erdhi si rezultat i faktit se ai u sillte dobi
atyre kur ishte gjall, sepseai prgatiste ushqim pr haxhilert.
Prshtatja e hadithit me temn sht e qart: ishte nj njeri i mir ai q i bri njerzit ta
teprojn me varrin e tij, si u tha: qndronin duke e lutur tek varri i tij". Qndrimi
ritual pran varrit t tij e shndrron at n idhull. Kjo do t thot t qndrosh tek varri
n shenj madhrimi, besimi se dika e till sht e bekuar, se ka sevape dhe dobi, se
largon t keqen dhe afron t mirn. Ky sht kuptimi i qndimit tek varri.
Ibn Abbasi ka thn se: "I Drguari i Allahut (alejhi es-selam!) i ka mallkuar ato
femra q vizitojn varrezat dhe ata q i kan kthyer ato n faltore dhe i mbajn t
ndriuara. ".
Aspekti argumentues i hadithit sht i qart. Ai lidhet me faktin se Profeti (paqja e
Allahut qoft mbi t!) i ka mallkuar ata q i kthejn varrezat n faltore dhe i mbajn t
ndriuara. Pr ndrtimin e xhamive mbi varreza kemi folur. Ndrsa n lidhje me
mallkimin e atyre q i mbajn t ndriuara varret, themi se kjo ndodh pr shkak se nj gj
e till on n shenjtrimin e varreve dhe se sht nj lloj teprimi.
Edhe n koht m t hershme varret mbaheshin t ndriuara. Ather varnin kandil.
Ndrsa n koht e sotme i ndriojn n mnyr madhshtore, q tregojn se vendi m i
ndriuar sht objektivi kryesor, duke i mashtruar njerzit dhe nxitur q t'i adhurojn.
Nuk ka dyshim se ata njerz jan t mallkuar me gjuhn e Profetit (paqja e Allahut qoft
mbi t!). sht e ndaluar rreptsisht q varret t ndriohen. Dika e till sht teprim dhe

243
ftes pr madhrim. N fund, shtja mund t arrij n konsiderimin e tyre si idhuj, duke
i adhuruar.
****

22
Transmetimet n lidhje me mbrojtjen q i ka br Mustafai teuhidit dhe mbylljen
e t gjitha shtigjeve t shirkut

Allahu i Madhrishm thot: Tashm ju ka ardhur nj i Drguar nga gjiri juaj.

Atij i vjen rnd pr gjynahet q bni ju, jua dshiron t mirn me gjith zemr
q ju t shkoni rrugs s drejt dhe sht i but e i mshirshm me besimtart.
Nse ata largohen (nga e vrteta), thuaj: M mjafton Allahu, ska zot tjetr
prve Tij. Un mbshtetem tek Ai q sht Zot i Fronit t Madh!1
- Ebu Hurejra prcjell se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Mos i
bni shtpit tuaja varreza dhe mos e bni varrin tim vend pelegrinazhi, por m
drgoni salavate, pasi ato m vijn mua kudo q t jeni!"2
- Ali Ibn Husejni3 tregon se pa njher nj burr tej futej prmes snj t are tek
varri i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe lutej. Aliu e ndaloi at dhe i
tha: A tju tregoj nj hadith q e kam dgjuar nga babai im, dhe ai nga gjyshi im,
se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Mos e bni varrin tim vend
pelegrinazhi dhe as shtpit mos i bni varreza, por drgoni salavate mbi mua,
pasi ato m vijn kudo q t jeni!"4

Dobit e tems

Komenti i ajetit 128 i sures Teube.

1
ET-ET-TEUBE: 128-129.
2
Ebu Daudi, 2042 dhe nprmjet j Bejhakiu n: "Shuab Iman": 3/491, nr: 4162.
3
Ai sht Alij Ibn Husejn Ibn Ali ebi Talib Hashemij, Zejnul AbidineEbu Hasen. Zuhriu ka thn: Nuk kam par nga
Kurejsht m t mir se ai. Vdiq n vi n 93h, - Allahu e mshiroft!. Shih: "Tehdhib Kemal": 20/383, "Tabekat Ibn
Sead": 5/211.
4
Shnoi Dajau Makdesi n: "Muhtara": 428. Ebu Jeala "Fi Musnedihi": 1/361, nr. 469 dhe Ibn Ebu Shejbe "Fi Musan-
naf": 2/150, nr. 7542.
244
 Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) sht prpjekur n maksimum pr
largimin e umetit t tij nga ky gjynah.
Nxjerrja n pah e kujdesit, e butsis dhe e mshirs s Profetit (a. s. ) pr
ne.
Ndalimi nga Profeti (a. s. ) n mnyr t veant pr vizitn rituale t varrit
t tij, edhe pse vizita e varrit t tij sht nj prej veprave m t mira.
Ndalimi i Profetit pr vizitat e shpeshta n varreza.
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka nxitur q namazet vullnetare t
falen n shtpi.
Ka qen e njohur n mesin e sahabve se nuk mund t falesh n varreza.
Salavatet dhe selamet e drguara Profetit (a. s. ) i shkojn atij kudo q ne
jemi, pa qen nevoja q t'i shkojm pran, si synojn t bjn disa.
Profetit i prcillen t gjitha salavatet dhe selamet e umetit t tij, edhe pse
sht n jetn e varrit.
Ky kapitull sht pjes prbrse ekapitujve t mparshm, q tregojn se
si Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) mbronte teuhidin dhe mbyllte t
gjitha shtigjet q t onin n shirk. Shejhu (Allahu e mshiroft!) cek ktu
ajetin e sures Teube, i cili thot: "Tashm ju ka ardhur nj i Drguar nga
gjiri juaj. Atij i vjen rnd pr gjynahet q bni ju, jua dshiron t mirn me
gjith zemr q ju t shkoni rrugs s drejt dhe sht i but e i
mshirshm me besimtart".
Thnia: "Atij i vjen rnd pr gjynahet q bni ju, domethn q i vjen
rnd q tju shoh t mundoheni dhe ai (paqja e Allahut qoft mbi t!)
nuk e dshiron pr ju nj gj t till.
Thnia: "Ju dshiron t mirn me gjith zemr", pasi atij (paqja e Allahut
qoft mbi t!) i vjen keq pr umetin e tij. Kjo sht arsyeja q Profeti (a. s. )
urdhron pr do gj q sht e mir pr ta dhe i ndalon nga do gj q
sht e keqe, duke respektuar kufijt e teuhidit. Nse njerzit bjn gjra
q jan t ndaluara, ata kan br dika shkatrruese pr vet ata, dika q
245
 do jet barr n ddynja dhe n ahiret. Profetit (paqja e Allahut qoft mbi
t!) i vjen rnd q umeti i tij t vuaj n kt mnyr, ndaj dhe ajeti vijon:
"Ai ua dshiron t mirn me gjith zemr", pasi fakti q atij i vjen rnd
shkon bashk me kujdesin q ai tregon ndaj nesh. Tregues i kujdesit t tij
ndaj nesh dhe i faktit q atij i vjen rnd q ne t vuajm dhe t
mundohemi sht mbrojtja e teuhidit dhe mbyllja e t gjitha shtigjeve q t
shpien n shirk. Ky sht edhe aspekti argumentues i ajetit.

Ndrsa aspekti argumentues i hadithit t Ebu Hurejras sht fjala: "Mos e bni varrin
tim fest (vend pelegrinazhi) Nj fest mund t lidhet me nj vend t caktuar si
sht ktu - dhe me nj koh t caktuar. Kshtu: "Mos e bni varrin tim fest
domethn: Mos e bni varrin tim vend tek i cili t ktheheni pr vizit her pas here, n
koh t caktuara. Kjo mund t shpjer n madhrimin e Profetit (paqja e Allahut qoft
mbi t!) njlloj si me Allahun e Lartsuar. Kshtu, brja fest e varreve sht nj nga
rrugt e shirkut, ndaj dhe Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: "Drgoni salavat
mbi mua, se ai m vjen kudo q t jeni!"
Edhe hadithi i Ali Ibn Husejnit ka t njjtin kuptim me hadithin e mparshm. Fjalt e
hadithit jan: "A tju tregoj nj hadith q e kam dgjuar nga babai im, dhe ai nga gjyshi
im, se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Mos e bni varrin tim vend
pelegrinazhi dhe as shtpit mos i bni varreza, por drgoni salavate mbi mua,
pasi ato m vijn kudo q t jeni!". Kt ia tha atij njeriu q kishte br zakon t
shkonte tek varri i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) prmes nj t are, pasi brja
zakon pr tu lutur tek varri i Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) sht nj lloj teprimi
dhe rrug drejt madhrimit t varrit dhe konsiderimit t tij vend pelegrinazhi. Kjo sht
rrug q t shpie n shirk. Kshtu, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) i ruajti kufijt e
teuhidit dhe i mbylli rrugt q t shpien n shirk, madje edhe n lidhje me varrin e tij
(paqja e Allahut qoft mbi t!). Kur ai i ndaloi njerzit q ta shndrronin varrin e tij n
vend pelegrinazhi, n mnyr m parsore sht e ndaluar t shndrrohen n t tilla

246
vende varret e t drguarve, profetve, njerzve t mir, pasi Profeti (a.s.) sht krijesa
m e mir (paqja e Allahut qoft mbi t!)

Prfundim:
Nj pjes e ktij umeti nuk e kan respektuar lutjen e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi
t!) n lidhje me ruajtjen dhe respektimin e kufijve t teuhidit. Ato i shndrruan varret n
vende pelegrinazhi, ndrtojn mbi to faltore, i ndriojn, flijojn pr to kurbane dhe
bjn zotime t ndryshme, bjn tavaf rreth tyre, njlloj si rreth Qabes. Vendet prreth
tyre i konsiderojn edhe m t shenjta se vendet q Allahu i ka br t tilla. Madje
adhuruesit e varrit, kur shkojn tek varri i Profetit apo i nj njeriu t mir, jan t prulur,
t nnshtruar, kan ndjenj pendese, dshir dhe frik m shum se kur jan t veuar
me Allahun e Madhruar. Ky sht vet kundrshtimi i Allahut dhe i Drguarit t tij.

****

22

Argumentet se nj pjes e ktij umeti do t adhurojn idhujt

- Allahu i Lartsuar thot: "A nuk i ke par ata q u sht dhn nj pjes e
Librit, q besojn n idhuj dhe hyjni t rreme dhe thon pr jobesimtart: Kta
jan n rrug m t drejt se ata q besojn"1
- Thnia e Allahut t Madhrishm: "Thuaj: A doni tju tregoj kush do t marr
dnimin m t rnd nga Allahu? Ata q Allahu i ka mallkuar dhe me t cilt
sht zemruar, duke i shndrruar n majmun dhe derra, si dhe ata q
adhurojn djallin. "2

1
EN-NISA: 51.
2
MAIDE: 60.
247
- Thnia e Allahut t Madhrishm: "Ata q e fituan shtjen e tyre, than: Ne
do t ndrtojm nj faltore mbi ta!"1
- Ebu Seidi2 tregon se i Drguari i Allahut (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Do t'i ndiqni rrugt e atyre q kan qen para jush, ngjitur me ta, si
pendt n dy ant e shigjets s harkut, aq sa, sikur ata t futen n vrimn e
hardhucs edhe ju do t futeni n t. E pyetn: O i Drguari i Allahut, e ke
fjaln pr ifutt dhe t krishtert? Ai u prgjigj: "K tjetr prve tyre?!"3
- Muslimi sjell hadithin nga Theubani4 se i Drguari i Allahut ka thn: "Allahu e
afroi Tokn pr mua dhe un pash viset lindore dhe perndimore t saj. Umeti
im do t sundoj aq tok sa mu shfaq mua. Mua mu dhan dy thesare: i kuqi
dhe i bardhi. Un i krkova Zotit pr umetin tim q t mos e shkatrroj at me
thatsir t prgjithshme, t mos u jap pushtet armiqve jobesimtar mbi ata, e
pr rrjedhoj, t triumfojn mbi ta! Zoti im m tha: "O Muhamed! Kur Un
vendos pr nj shtje, ajo nuk kthehet mbrapsh. Un t premtoj pr umetin tnd
se ai nuk do t shkatrrohet me thatsir gjithprfshirse dhe nuk do tu jap
pushtet armiqve jobesimtar q t ngadhnjejn mbi muslimant, qoft edhe
sikur t mblidhen nga do an, pr sa koh q muslimant nuk shfarosin dhe
nuk robrojn njri-tjetrin. Kt hadith e sjell edhe Buhariui n "Sahihune tij,
por duke shtuar pjesn: "Un druhem pr umetin tim pr prijsit q i ojn
njerzit n humbje. Nse mbi ta bie shpata, nuk ka pr t'u ngritur deri n Ditn e
Kijametit. Kijameti nuk ka pr t'u br derisa nj fis nga umeti im t'i bashkohet
idhjtarve dhe derisa grupe nga umeti im t adhurojn idhujt. Nga umeti im do
t dalin tridhjet gnjeshtar dhe do njri prej tyre do t pretendoj se sht
profet. Vula e Profetve jam un dhe nuk do t ket profet tjetr pas meje. Nj
grup nga umeti im do t vazhdojn n t vrtetn, duke qen i ndihmuar. Atyr

1
EL-KEHF: 21.
2
Ai sht Seab Ibn Malik Ibn Senan, Ebu Seid Hudrij. Ditn q u zhvillua beteja e Uhudit nuk e pranuan t merrte pjes
n t, pasi dukej i vogl. Babai i tij vdiq n kt betej. Ndrkoh, mori pjes n betejat q u zhvilluan pas saj. Ishte
nga t rinjt m t ditur n mesin e sahabve. Njri prej shtat transmetuesve m t mdhenj t hadithit. Vdiq n
vi n 64h. shih: "Tabekat ibn Sead": 5/267, "El Isabe": 3/78.
3
Shnoi Buhariu: 3456, Muslimi: 2669.
4
Ai sht Theuban Ibn Buxhdud, Hashimij, shrbtor i Profetit (a.s.). Ai i qndroi pran Profetit (a.s.) derisa ai vdiq. M
pas zbri n Sham dhe vdiq n Hims n vi n 54. Shih: "Tehdhib el Kemal": 4/413 dhe: "El Bidaje uNihaje": 8/67.
248
nuk do tu bjn dm ata q nuk i ndihmojn, as ata q i kundrshtojn, derisa t
vij urdhri i Allahut t Madhruar. "

Dobit e tems

Komenti i ajetit t sures Nisa.

Komenti i ajetit t sures Maide.
Komenti i ajetit t sures Kehf.
Kjo pik sht edhe m e rndsishmja: Cili sht kuptimi i xhibt dhe
tagut? A sht besimi i zemrs? Apo sht pajtimi me adhuruesit e tyre,
nga njra an duke i urryer ata dhe, nga ana tjetr, duke e ditur se jan t
pavrtet.
Deklarimi i ifutve se jobesimtart q i njihnin mir se ishin t till ishin
n udh m t drejt se besimtart.
Kjo pik sht edhe qllimi i tems: N kt umet do t ekzistoj patjetr
dukuria e adhurimit t idhujve, si sht parathn n hadithin e Ebu
Seidit (Allahu qoft i knaqur me t!).
Pohimi nga Profeti se nj gj e till, pra, adhurimi i idhujve, do t ndodh
me umetin e tij.
M e uditshmja sht shfaqja e pretendimeve t profetsis, si ka qen
Muhtari, pavarsisht se ai deklaronte shehadetin, pohnte se i prkiste
umetit t Muhamedit (paqja e Allahut qoft mbi t!) se ai (paqja e Allahut
qoft mbi t!) ishte i vrtet, se Kurani, n t ciln prmendet se Muhamedi
(paqja e Allahut qoft mbi t!) sht vula e profetve, ishte i vrtet.
Pavarsisht gjith ktyre gjrave t qarta, prsri kishte njerz q i besonin
ktij gnjeshtari. Muhtari u shfaq n fund t operiudhs s sahabve. Ai u
pasua nga nj numr i madh njerzish.
Prgzimi se e vrteta nuk ka pr tu zhdukur plotsisht n kt umet.
Gjithmon do t ekzistoj nj grup n udhn e vrtet.

249
 Mrekullia e madhe sht se, edhe pse jan t pakt n numr, ata nuk do t
dmtohen nga ata q nuk i ndihmojn, apo i kundrshtojn.
Ky grup do t vazhdoj n udhn e drejt derisa t vij Ora e Kijametit.
Mrekullit e mdha q tregohen n kt hadith, se si Allahu ia mblodhi
Tokn Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), dhe ai pa lindjen dhe
perndimin e saj dhe se si ai (paqja e Allahut qoft mbi t!) e shpjegoi kt.
N fakt ndodhi ashtu si u paratha nga Profeti (paqja e Allahut qoft mbi
t!). Kshtu, umeti pati suksese n lindje dhe n perndim t saj, ndryshe
nga ana e jugut dhe e veriut. Mrekulli ishin edhe profetsi t tjera: se do t'i
jepeshin dy thesart, se Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) iu pranuan
dy lutjet e para dhe nuk iu pranua e treta, sipas t cils, kur t bjer shpata
mbi kt umet, ajo nuk do t ngrihet derisa t bhet Kijameti, se disa nga
ky umet do ta shkatrrojn dhe robrojn njri-tjetrin, droja nga prijsit q
i ojn njerzit n humbje, shfaqja n kt umet e profetve gnjeshtar
dhe qndrimin n vazhdimsi n udhn e drejt t nj grupi t ndihmuar.
T gjitha kto ndodhn ashtu si i prshkroi Profeti (paqja e Allahut qoft
mbi t!), megjithse n kohn kur u than dukeshin t pamundura.
Fakti q droja e vetme e Profetit mbi umetin e tij ishin prijsit q i ojn
njerzit n humbje.
Theksimi i domethnies s adhurimit t idhujve.

Ky sht kapitulli: "Argumentet se nj pjes e ktij umeti do t adhurojn idhujt."

Ndrkoh, n Librin e teuhidit, nga fillimi e deri ktu, imami Muhamed Ibn Abdul
Uehabi ka trajtuar shum shtje t teuhidit, si jan sqarimi i domosdoshmris s
njohjes s teuhidit, friks nga shirku, sqarimi i disa elementve t teuhidit, sqarimi i disa
elementve t shirkut, shirku i madh dhe i vogl, etj. M pas, autori ka sqaruar shtje t
ndryshme q kan uar n te format e ndryshme t shirkut tek popujt e mparshm dhe
n periudhn e xhahilijetit; po ashtu edhe forma t shirkut t pranishme n umetin ton.
Pastaj prmend rrugt q t shpien n shirk, qofshin t ndrmjetme apo vet rrug t
shirkut.
250
Disa idhujtar mund t pretendojn se sht e pamundur q ky umet t bjer n shirk t
madh, pasi sht i imunizuar nga dika e till, ngase Profeti (paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: "Shejtani i ka humbur shpresat q njerzit e namazit ta adhurojn n
Gadishullin Arabik, por jo q t mos bien n mospajtime". Duke qen se Profeti
tha: "Shejtani i ka humbur shpresat q njerzit e namazit ta adhurojn n
Gadishullin Arabik kuptojm q adhurimi i idhujve nuk do t ekzistoj n kt umet,
as shirku i madh. Kshtu pretendojn ndjeksit e varreve.
Prgjigje: Ky pretendim nuk sht i sakt. Kuptimi i ktij i ktij hadithi nuk sht ashtu.
N prgjigje t argumentimit me thnien e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), u
themi: Shejtani nuk e di gajbin (t fshehtn). Ai sht shum i kujdesshm n mashtrimin
e bijve t Ademit, si thot i Madhruari: "Un do ti shfaros me mashtrim
pasardhsit e tij, prve nj pakice prej tyre!1 Ai i humbi shpresat, por Allahu i
Madhruar e bri t mos i humbte shpresat. Shejtani i humbi shpresat tek vetja kur pa se
sa u fuqizua Islami, kur pa se teuhidi u prhap gjithandej n Gadishullin Arabik, pra, ai i
humbi shpresat kur i pa kto, por Allahu i Madhruar bri q ai t mos i humbte
shpresat se do t mund t adhurohej n Gadishullin Arabik.
Pastaj, thnia: "Q njerzit e namazit ta adhurojn ata", tregon se ata q falin namaz
nuk do ta adhurojn shejtanin, pasi ata q falen urdhrojn pr vepra t mira dhe
ndalojn nga t kqijat. Besimtari fal namaz, i cili e frenon at nga veprat e kqija dhe t
turpshme. Ndaj gjja m kryesore q refuzon dikush q falet sht pikrisht shirku. N
kt mnyr shejtani i ka humbur shpresat se ai q fal namaz do ta adhuroj.
Megjithat, ky hadith nuk na tregon se adhurimi i shejtanit nuk do t ekzistoj n kt
umet. Ajo q tregon hadithi sht fakti se shejtani, kur pas se sa u forcua dhe u prhap
Islami, i humbi shpresat tek vetja, por at e bn t mos i humbte shpresat. Disa arab,
pak pas vdekjes s Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), e lan Islamin. Nuk ka dyshim
se lnia e Islamit sht pjes e adhurimit t shejtanit, pasi nj element i adhurimit t
shejtanit sht edhe bindja ndaj tij, si thot Allahu i Madhruar: "Vall, a nuk ju kam
urdhruar, o bijt e Ademit, q t mos e adhuroni shejtanin, se ai sht vrtet

1
EL-ISR: 62.
251
armiku juaj i hapur?"1 Adhurimi i shejtanit - si sht edhe shpjegimi i ajetit -
konsiston n bindjen ndaj tij, n ato gjra q ai urdhron dhe ndalon, bindje n shirk,
bindje n lnien e besimit dhe domosdoshmrive q lidhen me t.2
Prijsi i davetit e kishte parasysh faktin se mushrikt e kohs s tij krkonin t gjenin
argument n kt hadith, pr t mohuar se antar t umetit musliman do t adhuronin
idhujt dhe nuk do t binin n shirk. Pr kt arsye, ai e hodhi posht argumentimin me
kt hadith mbi pretendimet e tyre. Ai tregoi se hadithi nuk e mbshteste interpretimin e
tyre, si msuam nga shpjegimi i tij. Argumentet jan t qarta se nj pjes e ktij umeti do
t'i adhurojn statujat. Kjo e bn t sakt shpjegimin se shejtani i humbi shpresat vetm
nga ata q falin namaz n Gadishullin Arabik.

- Argumentet se nj pjes e ktij umeti do t adhurojn idhujt.

- Kjo nnkupton se adhurimi i idhujve do t ekzistoj n mesin e ktij umeti, si ka thn
vet Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe ashtu si ndodhi edhe me popujt e
mparshm. N kt umet do t adhurohen edhe t tjer, prve Allahut t Madhruar.
- Fjala "Argumentet" - domethn faktet nga Kurani dhe Suneti Profetik.
- Shprehja: "Nj pjes e ktij umeti" sht argument se ata q do t bien n adhurimin
e idhujve do t jen nj pjes, jo t gjith. N fakt, jo i gjith umeti ka rn n adhurimin
e idhujve, por nj pjes e tij. Nj pjes e ktij umeti do t vazhdoj n udhn e drejt, si
ka thn Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!): "Nj grup nga umeti im do t
vazhdojn n t vrtetn, t ndihmuar. Atyre nuk do tu bjn dm ata q nuk i
ndihmojn, as ata q i kundrshtojn, derisa t bhet Kijameti. "
"Nj pjes e ktij umeti domethn ata t ultit. Nga kjo kuptojm se do t ket
antar t ktij umeti q do t'i qndrojn burimit, n t ciln ishte Profeti dhe shokt e
tij, n lidhje me teuhidin dhe adhurimin.
Por, me: "nj pjes e ktij umeti sht fjala pr umetin e davetit apo umetin e atyre
q i jan prgjigjur ftess s Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!)?

1
JA SN: 60.
2
Shih: Tefsiri i Ibn Kethirit: 3/577.
252
- Nse themi: umeti i davetit, sht fjala pr njerzit dhe xhindt. Nuk ka dyshim se
antar t ktij umeti kan rn n adhurimin e idhujve. Ata kan vazhduar n at
gjendje edhe n kohn e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), kur nuk e pranuan at si
profet.
- Nse themi: umeti i prgjigjes s ftess, domethn ata q i besuan dhe e ndoqn
Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe pas nj kohe do t'i kthejn shpinn dhe do t
ln fen e tyre, si sht transmetuar n kapitullin e mparshm, n lidhje me faktin se
shkaku q bijt e Ademit lan fen e tyre ishte teprimi me varret e njerzve t mir.
Megjithat, ajo q kuptohet n pamje t par nga thnia: "Nj pjes e ktij umeti sht
se bhet fjal pr umetin e prgjigjes s ftess, pra, se do t jen ata q do t ln fen e
tyre dhe do t adhurojn idhujt.
"Euthan sht shumsi i "uethen, q tregon sht gjithka q njerzit mund tua
dedikojn adhurimin e tyre, ose duke i lutur krahas Allahut t Latsuar, ose duke u
krkuar atyre ndihm, ose duke besuar se sjellin t mira, apo largojn t kqija, pa marr
plqimin e Allahut t Lartsuar; ose u friksohen ashtu si i friksohen Allahut t
Madhruar, domethn me nj lloj frike t brendshme, t fsheht; ose dedikime t tjera
t ngjashme. Kushdo q ushqen pr dik nj besim t till ai e ka shndrruar at n
idhull. Ai, t cilit i dedikohet ky adhurim mund t jet i knaqur me nj gj t till ose jo.
"Uethen nuk sht ai q ka formn e nj skulptur, sepse ai me nj form t till quhet
"sanem". Dallimi mes "Euthandhe "Esnam sht se "Esnam jan idhuj n formn e
skulpturave, si sht skulptura e nj Profeti dhe adhurimi i tij, apo i nj njeriu tjetr, si
sht Buda, q i bjn sexhde dhe e adhurojn. Kto quhet "Esnam(statuja). Ndrsa:
"Euthan(idhujt) jan gjrat q adhurohen, far do qofshin; mund t jet nj mur, nj
varr, nj i vdekur, a do lloj tjetr q adhurohet krahas, a n vend t Allahut t
Madhruar.
- Allahu i Lartsuar thot: "A nuk i ke par ata q u sht dhn nj pjes e Librit,
Q besojn n idhuj dhe hyjni t rreme dhe thon pr jobesimtart: Kta jan n
rrug m t drejt se ata q besojn"1

1
EN- EN-NISA: 51.
253
- "Xhibt sht prkufizim i gjithkaje q bien n kundrshtim me urdhrat e Allahut dhe
t Drguarit t Tij (paqja e Allahut qoft mbi t!) n besim. "Xhibt mund t jet magjia,
si kan thn shum selef. "Xhibt mund t jet edhe fallxhori, por "xhibt mund t
jet edhe dika e ult q i sjell dm atij q e ka.
- Kuptimi i ajetit: "Besojn n idhuj dhe hyjni t rreme", domethn bjn n magji,
besojn n t kot dhe n adhurimin e dikujt tjetr n vend t Allahut t Lartsuar.
- I besojn edhe "Tagut-it". "Tagut rrjedh nga fjala "tug'jan, q do t thot kalim i cakut.
"Tagut-i sht ai q i kalon kufijt e fes, duke pretenduar pr veten ato gjra q jan t
Allahut t Lartsuar. Pr kt, prkufizimi i Ibn Kajimit pr tagut-in sht: Gjithka q
njeriu i tejkalon caqet n lidhje me t, qoft nj person q adhurohet, q ndiqet dhe ndaj
t cilit tregohet bindje.1
Domethnia e kalimit t cakut n lidhje me dik sht tejkalimi i caqeve n lidhje me at
q adhuron. Kta jan kufij q Sheriati i ka ndaluar t kalohen, pr shembull kur dikush
adhurohet ose besohet se gzon cilsi dhe atribute hyjnore, se ai sht n gjendje q ta
ndihmoj si t dshiroj, se ai ka n dor ndrmjetsimin, q ta fal, q ta furnizoj, apo
se ka n dor ta afroj me Allahun dhe gjra t tjera t ngjashme, q nuk jan n
mundsin e t ktyre t adhuruarve. T gjitha kto jan tejkalim i caqeve t vendosura
nga Sheriati. Ky sht kuptimi i kalimit t caqeve n lidhje me t adhuruarit.
Domethnia e kalimit t cakut n ndjekje sht ndjekja n mnyr t verbr e dijetarve
apo udhheqsve n shtje q kan lidhje me fen. Tejkalimi i cakut n lidhje me ata do
t thot q ata t ndiqen n gjithka thon, edhe nse bjn t lejuar dika q sht e
ndaluar apo t ndaluar dika q sht e lejuar, apo dika q sht sunet e konsiderojn
bidat. Ata i din dispozitat fetare n lidhje me to, por i kundrshtojn duke u nisur nga
thnia e dikujt. Ky sht tejkalim caqesh n lidhje ma ata q, ndiqen. Kufiri i atij q
ndiqet sht t urdhroj pr at q sht e urdhruar me Sheriat dhe t ndaloj at q
sht e ndaluar me Sheriat. Nse dikush lejon at q sht haram apo bn haram at q
sht hallall, ai konsiderohet tagut dhe ata q e ndjekin i kan kaluar caqet n lidhje me t,
nse e pranoojn dhe e trajtojn at si t till.

1
Shih: "Ealam Mukin": 1/50.
254
Domethnia e kalimit t cakut n aspektin e bindjes, prfshin prijsat, mbretrit,
udhheqsit a presidentt, t cilt japin urdhra t veprohen gjra q jan haram dhe
njerzit u binden, apo lejojn at q Zoti e ka ndaluar dhe njerzit tregojn bindje ndaj
tyre, duke e ditur se 'urdhron Allahu n lidhje me ato gjra. Populli i trajton ata si tagut-
, pasi i kan tejkaluar caqet e tyre. Ky sht shpjegimi i prkufizimit t Ibn Kajimit
(Allahu e mshiroft!).
N fjaln "Teuagit n ajetin e mparshm prfshihen t gjitha ata q adhurohen,
pasohen dhe ndaj t cilve tregohet bindje.
Prshtatja e ajetit me kapitullin: besimi n xhibt dhe tagut ka ekzistuar n mesin e atyre q
u sht zbritur m par libr nga Allahu, domethn tek hebrenjt dhe t krishtert.
Nse nj gj e till u ka ndodhur atyre do t ndodh edhe n kt umet. Kjo, pasi Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) na ka treguar se far u ka ndodhur atyre do t ndodh
edhe me kt umet, si ka thn n hadithin e Ebu Seid Hudrij m posht: "Do t'i
ndiqni rrugt e atyre q kan qen para jush, ngjitur me ta, si pendt n dy ant e
shigjets s harkut, aq sa, sikur ata t futen n vrimn e hardhucs edhe ju do t
futeshit n t. "1 Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) sjell nj prngjasim t vogl, q
sht futja n gropn e hardhucs, q realishtnuk mund t ndodh, pr t vn n dukje
se nse ata bjndika m t vogl se aq, edhe ky umet do ta veproj. Ajo q Profeti
(paqja e Allahut qoft mbi t!) paratha ka ndodhur pikrisht ashtu si ka thn ai. N
kt umet ka nga ata q i besojn magjis, q i besojn adhurimit t t tjerve n vend t
Allahut t Madhrishm, nga ata q u jan bindur dijetarve dhe prijsave t cilt u
lejojn ato q jan fetarisht t ndaluara dhe ndalojn ato q jan t lejuara. N kt
mnyr, ata ecin n gjurmt e popujve para tyre. Ata i besojn xhibt-it dhe tagut-it, si
ndodhi me popujt para tyre.
Thnia e Allahut t Madhrishm: "Thuaj: A doni tju tregoj kush do t marr
dnimin m t rnd nga Allahu? Ata q Allahu i ka mallkuar dhe me t cilt
sht zemruar, duke i shndrruar n majmun dhe derra, si dhe ata q
adhurojn shejtanin. "2

1
Shnoi Buhariu: 3456, Muslimi: 2669.
2
EL-MAIDE: 60.
255
Aspekti argumentues me kt ajet lidhet me faktin se ata t mallkuar adhuruan tagut-in,
dhe duke qen se kjo ka ndodhur me popujt e mparshm me dshmin e Profetit (paqja
e Allahut qoft mbi t!), do t ndodh edhe me kt umet. Ne e dim se ky umet do ta
adhuroj tagut-in (paqja e Allahut qoft mbi t!) ashtu si e adhuruan ata para tij.
Adhurimi i tagut-it, si theksuam me lart, sht gjithprfshirs. Ai prfshin adhurimin e
idhujve, ku bjn pjes adhurimi i varreve, hyjnizimi i t vdekurve, krkimi q ata t
ndrmjetsojn tek Allahu i Madhruar, krkimi ndihm prej tyre pr tu afruar tek
Allahu i Madhrishm, apo krkimi i ndrmjetsimit nga vet ata, e t tjera metoda t
shirkut apo q jan vet shirk i madh. Kshtu, u adhuruan idhujt: varrezat, tyrbet, pemt,
gurt, e gjra t tjera t ngjashme, rreth t cilave injorantt ushqejn besime t caktuara,
duke e lshuar fen e Muhamedit (paqja e Allahut qoft mbi t!).
Thnia e Allahut t Madhrishm: "Ata q e fituan shtjen e tyre, than: Ne do t
ndrtojm nj faltore mbi ta!"1
Historia e banorve t shpells sht e njohur. Kjo fjali sht nj pjes e ajetit q na
rrfen historin e banorve t shpells. Allahu i Madhrishm bri q me ta t ndodhte
nj mrekulli, si thot Ai: "Ata qndruan n shpelln e tyre treqind vjet (diellor),
duke shtuar nnt (pr vitet hnore). "2 Kur njerzit msuan kohn e gjat q ta
kishin qndruar gjall dhe krijuan besime t caktuara rreth tyre, pasi ata kishin vdekur,
patn mospajtime rreth tyre. Kshtu: Disa prej tyre than: "Ndrtojini atyre (n
hyrje t shpells) nj ndrtes!" Disa t tjer than: ndrtojini atyre nj shtpi t
madhe, bashk me nj oborr, dhe madhrojeni vendin ku ata ndodhen!
Kshtu njerzit e asaj kohe kishin mospajtime rreth tyre. Allahu i Madhrishm thot:
"Ata q e fituan shtjen e tyre, than: Ne do t ndrtojm nj faltore mbi ta!
Kush ishin ata q e fituan shtjen? Komentatort e Kuranit kan mendime t ndryshme
n lidhje me kt. Disa thon se ata ishin muslimant. Muslimant e asaj kohe i
madhruan banort e shpells dhe than: "Ndrtojini atyre (n hyrje t shpells) nj
ndrtes! Ne do t ndrtojm nj faltore mbi ta!", n shenj madhrimi dhe shenj
orientuese pr njerzit. Nse ky sht mendimi m i sakt, nj gj e till sht prej

1
EL-KEHF: 21.
2
EL-KEHF: 25.
256
mjeteve t shirkut, q t shpie n adhurimin e atyre varreve dhe krijimin e besimeve t
caktuara rreth t vdekurve. Deri kaq, ka ndodhur edhe n kt umet.
Mendimi i dyt: "Ata q e fituan shtjen e tyre ishin idhujtar, ndaj dhe than: Ne
do t ndrtojm nj faltore mbi ta!".
Mendimi i tret, dhe ky sht mendimi i sakt pr Ibn Kethirin1 (Allahu e mshiroft!)
dhe pr nj grrup dijetarsh, se "Ata q e fituan shtjen e tyre ishin paria, pra, njerzit
me ndikim. Kjo, pasi ata q i fitojn shtjet kan zakonisht n dor pushtetin,
domethn paria, njerzit me ndikim, mbretrit dhe prijsit e kohs. Ata i madhruan ata
njerz t mir dhe than: Ne do t ndrtojm nj faltore mbi ta!". Dhe kjo gj
ndodhi me ta. Pr sa koh nj gj e till ndodhi me ta, ather do t ndodh edhe me
kt umet, pasi do form e shirkut q ka ndodhur me popujt para ktij umeti do t
ndodh edhe me kt umet, aq sa ka n mesin e ktij umet edhe nga ata q kan
pretenduar se kan qen vet Zoti, apo se Zoti sht trupzuar me ta. Madje, ka edhe
nga ata q kan pretenduar se Shpirti i Allahut migron npr trupa t ndryshm, si sht
besimi i disa grupeve mistike e t ngjashmit me ta. Kta tha dhe Profeti (paqja e Allahut
qoft mbi t!): "Do t'i ndiqni rrugt e atyre q kan qen para jush, prbri tyre".
"Sunen" vjen me zanoren "u" pas shkronjs "s" dhe zanoren "e" pas shkronjs "n". N
kt rast sht shumsi i fjals "sunetun", q do t thot rrug. Kshtu, sikur Profeti n
kt rast thot: Do t ndiqni rrugt e popujve q kan kaluar para jush n fe. Por ajo fjal
vjen edhe me zanoren "e" pas shkronjs "s" dhe shkronjs "n", e n kt rast kemi t
bjm po me t njjtn fjal, por n numrin njjs. Ather, sikur Profeti thot: Do t
ndiqni rrugn e popujve q kan kaluar para jush n fe.
Ndrsa shkronja "l" n fjaln: "Letetbeun-ne sht "l" e betimit, dhe sht n kontekstin e
prgjigjes s betimit. Nga kjo kuptohet se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) sht
betuar pr at gj, pr ta theksuar: Pr Allahun, do t ndiqni rrugn e popujve, t
cilt kan kaluar para jush. Nj betim t till, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e
bri pr ta theksuar prerazi nj gj t till dhe pr t br t qart se ky umet do t'i ndjek
patjetr gjurmt e tyre.

1
Tefsiri i Ibn Kethirit: 3/79.
257
Ky paralajmrim erdhi pr shkak se tek popujt e mparshm bjn pjes ithtart e Librit,
- hebrenjt dhe t krishtert pr t cilt Allahu i Madhruar na ka treguar se jan ose
ata me t cilt sht i zemruar, ose ata t humburit. Nse ky umet ndjek gjurmt e tyre,
kjo do t thot se ai i sht ekspozuar zemrimit dhe mallkimit t Allahut t Madhruar.
Sakaq, disa njerz n kt umet kan ecur n gjurmt e hebrenjve dhe disa kan ecur n
gjurmt e t krishterve. Pr kt, disa selef kan thn: Dijetart e prishur n mesin
ton u prngjasojn hebrenjve, ndrsa njerzit e prishur u prngjasojn t krishterve.
Kjo pasi hebrenjt kundrshtuan me vetdije, ndrsa t krishtert humbn rrugn. Sakaq,
n Kuran thuhet: "N rrugn e atyre q u ke dhuruar mirsi e jo n t atyre q
kan shkaktuar zemrimin Tnd, as n t atyre q jan t humbur!"1 Ata, me t
cilt Allahu sht i zemruar jan hebrenjt, ndrsa t humburit t krishtert, sikurse e ka
sqaruar vet Profeti dika t till.2
Thnia: "ngjitur meta, si pendt n dy ant e shigjets s harkut", domethn:
njlloj si ata. Ajo q Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) paratha ka ndodhur n kt
umet njlloj si ndodhi me popujt para tij, qoft n lidhje me elementt e teuhidit
rububije, t teuhidit uluhije dhe t teuhidit n emrat dhe atributet e Tij. Po ashtu, ka
ndodhur n praktik dhe n sjellje. do gj q ka ekzistuar n popujt e mparshm ka
ndodhur edhe n kt umet. I lutemi Allahut t Lartsuar t na mbroj nga nj gj e till!
aq sa, sikur ata t futen n vrimn e hardhucs, edhe ju do t futeni n t. I
than: O i Drguari i Allahut, ifutt dhe t krishtert? Ai u prgjigj: "K tjetr prve
tyre?!"
Argumentimi me kt hadith sht i qart, madje ai sht kolona mbshtetse e ktij
kapitulli, q tregon se do lloj forme e kufrit dhe e shirkut q ka ndodhur n popujt e
mparshm do t ndodh edhe n kt umet. Popujt e mparshm i kan adhururuar
idhujt dhe e kan mohuar Allahun, prandaj edhe ky umet do t adhururoj idhujt dhe do
ta mohoj Allahun. Po kshtu edhe n t gjitha sjelljet dhe bidatet, madje edhe n
shtjet e moralit dhe t traditave q kan lidhje me fen.

1
EL-FATIHA: 7.
2
Shnoi Tirmidhiu: 2953 dhe 2954. Ibn Hibani: 16/183, nr: 7206. Hadithin e trasnmeton Adij Ibn Ha m. N t Profe
(a.s.) thot: "Hebrenjt jan ata me t cilt Allahu sht i zemruar, ndrsa t krishtert jan t humburit". Fjalt e
hadithit jan t Tirmidhiut.
258
Ndrsa pika agumentuese me hadithin e Theubanit i cili sht nj hadith i gjat - sht
thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!): "Un druhem pr umetin tim nga
prijsit q i ojn njerzit n humbje. Prijsat e humbjes jan ata q njerzit i kan
si udhheqs ose n shtjet e fes, ose n shtjet e pushtetit.
Nse mbi ta bie shpata, nuk ka pr t'u ngritur deri n Ditn e Kijametit.
Kijameti nuk ka pr t'u br derisa nj fis nga umeti im t'u bashkohet idhujtarve
dhe derisa grupe nga umeti im t adhurojn idhujt. ".
Ky hadith sht i sakt. sht transmetuar nga Berkanij n "Sahihun e tij. A ka pr
qllim thnia: "Kijameti nuk ka pr t'u br derisa nj fis nga umeti im t'u
bashkohet idhjtarve se ky fis do t lr vendin musliman dhe do t shkoj n vendin
e idhujtarve, apo do t'u bashkohet idhujtarve n cilsi dhe sjellje? Mund t jen t dyja.
- "derisa grupe nga umeti im t adhurojn idhujt. - "fiam do t thot grupe t mdha.
Kshtu lidhja e ksaj pjese me temn e kapitullit sht e qart, pasi Shejhu n kt
kapitull thot: "Argumentet se nj pjes e ktij umeti do t adhurojn idhujt".
Thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!): "Nj grup nga umeti im do t
vazhdojn n t vrtetn, duke qen i ndihmuar. Atyre nuk do tu bjn dm ata
q nuk i ndihmojn, as ata q i kundrshtojn, derisa t vij urdhri i Allahut t
Madhruar".
Ky grup i ndihmuar sht ai pr t cilin Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) n nj
hadith tjetr ka thn: "Nj grup nga umeti im do t jen t ndihmuar t qndrojn
n t vrtetn". sht ai, pr t cilin Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
"Ky umet do t ndahet n 73 grupe: t gjitha do t jen n Zjarr, prve njrit, q
sht xhemati". 1 Grupi i ndihmuar q do t shptoj sht xhemati.
Ky prfundim del nga marrja n konsiderat e t gjitha thnieve t Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!). Ai grup sht quajtur "i ndihmuar", pr shkak se Allahu i
Madhrishm do ta ndihmoj at mbi t tjert, q e luftojn me an t argumenteve dhe
fakteve.

1
Shnoi Ebu Daudi: 4596, Tirmidhiu: 2640, Ibnu Maxheh: 3991. Hadithi sht transme m i Ebu Hurejras.
259
Premtimi pr ndihm nuk ka t bj me ndihmn n luft, por me argumente dhe fakte.
Ai grup, edhe nse mundet n luft, apo pushteti u kalon t tjerve pr njfar kohe, ata
gjithmon t jen t ndihmuar me forcn e argumenteve dhe t fakteve. Ata jan n t
vrtetn, ndrsa t tjert n t kotn.
Kta dy terma: "i shptuar", "i ndihmuar bjn fjal pr t njjtn gj, por shprehen n
mnyra t ndryshme, pr shkak larmis n prshkrime. Ktu Profeti (paqja e Allahut
qoft mbi t!) thot: "Nj grup nga umeti im do t jen t ndihmuar t qndrojn
n t vrtetn", pasi atij i sht premtuar se do t ndihmohet, si thot Allahu i
Madhruar: "Sigurisht, Ne do ti ndihmojm t drguarit Tan dhe besimtart, si
n jetn e ksaj bote, ashtu edhe n Ditn, kur do t sillen dshmitart. "1 Dhe:
"Shum koh m par, Ne u premtuam robrve Tan t drguar se ata do t
ndihmohen (prej Nesh) dhe se ushtrit tona do t jen me siguri fitimtare!" 2 Fjala
e tyre do t ket forc, do t triumfoj dhe argumenti i tyre do t mbizotroj.
Gjithashtu, ata mund edhe t ndihmohen dhe do t udhheqin n Tok, sa t dshiroj
Allahu i Madhrishm.
Ai grup, gjithashtu, sht edhe i shptuari, si sht thn n hadithin e "prarjes", pasi
atij i sht premtuar q do t shptoj nga Zjarri. Kshtu, ata jan prshkruar si t
ndihmuar dhe t shptuar nga Zjarri, fitues ndaj armiqve me forcn e argumentit dhe t
fakteve, por krahas ksaj, edhe n luft a n aspekte t tjera.

****

23
Argumentet q flasin pr magjin
- Allahu i Lartsuar thot: "N t vrtet, ata e dinin se ai q e prvetsonte
kt mjeshtri, nuk do t kishte asnj t mir n jetn tjetr. "3
- Allahu i Lartsuar thot: "Besojn n idhuj dhe hyjni t rreme"4

1
EL-GAFIR: 51.
2
ES-SAFFAT: 171-173.
3
EL-EL-BEKARE: 102.
4
EN-EN-NISA: 51.
260
 - Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn q "xhibt sht magjia
dhe "tagut sht shejtani. 1
- Xhabiri2 ka thn: "Tagut"jan falltart, t cilve u zbrisnin shejtant; do
lagje kishte nga nj t till. 3
- Ebu Hurejra prcjell se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
"Largohuni nga shtat vepra shkatrruese! E pyetn: Cilat jan ato, o i
Drguari i Allahut? Ai u prgjigj: "Shirku, magjia, vrasja e nj njeriu, q
Allahue ka ndaluar, - prve kur e krkon e drejta, ngrnia e kamats,
prfitimi nga pasuria e jetimit, braktisja e fushbetejs dhe shpifja ndaj
grave t ndershme besimtare. "4
- Xhundubi5 n nj hadith merfu (q i atribuohet Profetit) rrfen: Dnimi i
Sheriatit pr magjistarin sht goditja me shpat. Kt e sjell Tirmidhiu6
dhe shton se hadithi sht meukuf (q i atribuohet nj sahabiu).
- Buhariu transmeton nga Bexhale Ibn Abdeh se Umer Ibn Hattabi kishte
urdhruar me shkrim vrasjen e do magjistari dhe magjistareje, prandaj
dhe ne vram tre prej tyre. 7
- N baz t nj transmetimi t sakt tregohet se Hafsa (Allahu qoft e
knaqur me t!) ka urdhruar q nj skllave e saj t ekzekutohej, sepse i
kishte br magji, dhe ajo u vra. 8
- E njjta sht transmetuar edhe nga Xhundubi. 1

1
Kt hadith Buhariu n Sahihun e tij e ka cekur "mual-lek" (kshtu quhet ai hadith kur transmetuesi nuk prmend nj
a m shum emra n fillim t vargut transmetues t hadithit: "Kitab et-tefsir", tema: "Thnia e Allahut t Madhruar:
Dhe, nse jeni t smur ose gjendeni n rrug...": EN-NISA: 43, para hadithit: 4583. Ndrkoh t tjert i kan
prendur t gjith transmetuesit. shih: "Fet'hul Bari": 8/252.
2
Ai sht Xhabir Ibn Abdullah Ibn Amru Ibn Harram. Ai sht sahab, nga ata q morn pjes n Beslidhjen e
Hudejbijes. Ka transmetuar shum thnie t Profetit (a.s.). Ndrkoh sht njri prej shtat t njohurve pr
transmetimin e shumt nga Profeti (a.s.). Vdiq n vi n 78h. Shih: "Sejr ealam Nubela": 3/192, "El Isabe": 1/434.
3
Prsri kt hadith Buhariu n Sahihun e tij e ka cekur "mual-lek", por q e ka prmendur t plot n nj rast t
mparshm.
4
Shnoi Buhariu: 2766, Muslimi: 89.
5
Ai sht Xhundub Ibn e-Hajr Ezedij, Ebu Abdullah. sht ai q ka vrar magjistarin. sht e diskutueshme nse sht
nga sahabt. At e thrrisnin edhe Ibn Keab. Nj mendim tjetr thot q ishte Ibn Zuhejr. Ibn Hibani e radhit nga
tabint e besueshm. Ebu Ubejdi rrfen se ai sht vrar n "Ditn e Sinit". Shih: "Tehdhib Kemal": 5/141 dhe "El
Isabe": 1/511.
6
Shnoi Tirmidhiu: 1460, Hakimi n "Mustedrak": 4/401, Bejhaki n "Sunen": 8/136.
7
Shnoi Buhariu shkur misht: 3156. Me al t ngjashme: Imam Ahmedi: 1/190, nr. 1657 dhe Ebu Daudi: 3043.
8
Shnoi Abdu eRazak: 10/180, nr. 18747; Ibn Ebu Shejbe: 5/453, nr. 27912; Bejhakij: 8/136.
261
- Nj gj t till Ahmedi pohon pr tre nga sahabt e Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!). 2

Dobit e tems

Komenti i ajetit t sures Bekare.

Komenti i ajetit t sures Nisa.
Shpjegimi i xhibt-it dhe tagut-it, se dhe dallimet mes tyre.
Tagut-t mund t jen xhind, por mund t jen edhe njerz.
Njohja e shtat veprave shkatrruese, t veuara nga t tjerat si t ndaluara.
Magjistari bn kufr.
Magjistari ekzekutohet, pa iu krkuar q t pendohet.
N rast se fenomeni i magjis ishte i pranishm n kohn e Umerit,
mund t thuash pr kohrat m pas?

Prshtatshmria e prmendjes s magjis n Librin e Teuhidit:

Magjia sht nj lloj shirku. Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Kush bn
magji, ka br shirk"3 Magjia sht prej llojeve t shirkut t madh, kshtu q
prshtatshmria me Librin e Teuhidit sht e dukshme, pasi ajo bie n kundrshtim me
bazn e teuhidit.
"Es-sihru (magjia) n gjuh nnkupton dika t fsheht, dika shkaqet e s cils nuk jan
t qarta. Me "t fsheht kuptohet ur kdika nuk bhet hapur. Pr kt edhe fundi i nats
sht quajtur "Sehar". Po ashtu, edhe e ngrna n fund t nats quhet "Suhur".
Kshtu, kjo fjal dhe t gjitha ato q rrjedhin prej saj tregojn pr dika q sht e
fsheht, ndaj dhe kjo fjal n gjuh prdoret pr shum gjra. Prdorimin e ksaj fjale e
gjejm n t folur, n veprime dhe disa n gjra q kan lidhje me besimin. N kt

1
Shnoi Taberaniu n "Muxhem Kebir": 2/177, nr. 1725; Ebu Nuajmi n "Mearifetu es-Sahabe": 2/579, nr. 1588.
2
Nga imam Ahmedi e ka marr Ibn Kethiri n Tefsirin e j: 1/145.
3
Shnoi Nesaiu: 4079; Taberaniu n "El Eusat" 2/128, nr. 1469. Hadithi sht transme m i Ebu Hurejras, Allahu qo
i knaqur me t!
262
kapitull dhe n at pasardhs (Kapitulli: Prmendja e disa llojeve t magjis) do t ket
shtje q lidhen me kt tem.
Ndrsa "sihri" q sht kufr dhe shirk i madh sht ai q bhet prmes bashkpunimit
me shejtant, me krkimin ndihm prej tyre, pr t arritur tek dika, e kjo prmes
kushtimit t ndonj lloj adhurimi pr ta.

Prkufizimi q i bjn dijetart magjis:

Jan yshtje, shkrime, nyja, n t cilat fryhet dhe shndrrohen n magji, q sjellin dm
real, smundje reale, vrasje reale. Kshtu, thelbi i magjis sht prdorimi i xhindve pr
t ndikuar. Magjistari nuk mund t realizoja magjin, derisa t afrohet tek shejtant. Kur
ai afrohet tek ata, merr shrbimin e tyre, duke br q ata t ndikojn n trupin e
personave q u sht br magji. do magjistar ka nj shejtan q i shrben dhe dik q e
ndihmon. Nj magjistar nuk mund t jet i vrtet derisa t afrohet me shejtant, prandaj
magjia sht shirk ndaj Allahut t Madhrishm.
Ka dika tjetr q, n pamje t par, mund t duket shirk, por n thelb nuk sht e till.
Ne nuk po flasim pr kt. Fjal sht pr at magji q bhet duke u mbshtetur tek
shejtant, duke prdorur yshtjet, nyjat dhe duke u fryr. Allahu i Madhrishm thot:
"Dhe nga sherri i falltarve, q fryjn n nyje (duke br magji)" 1 "Falltaret jan
magjistaret q lidhin nyja dhe u fryjn. Jan veuar grat pr t krkuar ndihm prej
tyre - pr shkak se jan grat ato q merren m shum me magji.
"Neffathat sht shumsi i "neffathe n formn hiperbolike, pr shkak se femrat e
prdorin shum kt form t magjis, fryrjen n nyja, yshtjet dhe hajmalit, duke
prdorur edhe xhindt. Xhindt u shrbejn nyjeve q prmbajn dika nga trupi i
personit q i bhet magji, apo q ka lidhje me t, dhe e gjitha bhet pr t ndikuar tek ai.
Nj hebre i bri magji Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) me flokt e tij,2 dhe ai
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), si pasoj, pandehte se kishte br gjra q, n realitet nuk
i kishte br, gjra q lidheshin me bashkshortet e tij. Kshtu magjia e atij hebreu ndikoi
n trupin e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), por jo n mendjen e tij, as n shpirtin

1
EL- FELEK: 4.
2
Shnoi Buhariu: 5763; Muslim: 2189. Hadhi sht transmetim i Aishes, Allahu qoft i knaqur me t!.
263
e tij. Profetit i bhej se kishte shkuar me ndonjrn nga bashkshortet e tij, ndrkoh q
nuk kishte ndodhur ashtu, e gjra t ngjashme.
Kjo lloj magjie, n t ciln bashkveprohet me shejtant, sht kufr dhe shirk ndaj
Allahut t Madhruar, si thot Ai: "Dhe shkuan pas shpifjeve q bnin shejtant
kundr mbretris s Sulejmanit. "1 Ajo q shejtant lexuan (shpifn) kishte t bnte
me librat e magjis dhe q lidheshin me veprn e magjis. Allahu i Madhruar thot:
Sulejmani nuk ishte mohues, por shejtant ishin mohues. Ata u msonin
njerzve magjin. Ndrkoh, mohimin e shejtanve e lidhi me thnien: "Dhe dijenin
q u ishte drguar dy engjjve n Babiloni - Harutit e Marutit. Allahu i Madhruar thot:
"Kta engjj nuk i msonin ndokujt magji, pa i thn: Ne jemi drguar pr tju
vn n prov, prandaj ti mos u bj mohues (duke msuar apo ushtruar
magjin)!
Msimi i magjis, ta kuptosh si ndodh ajo, se si vepron, mund t arrihet vetm duke
mohuar dhe i br shok Allahut t Lartsuar. Por ai ka disa shkall:
1. Msimi n teori i magjis dhe jo n praktik.
2. Msimi dhe veprimi n praktik, qoft edhe njher t vetme, dhe:
3. Ta msosh dhe praktikosh gjithmon.
Cila sht dispozita pr seciln shkall?
Allahu i Madhruar thot: "Kta engjj nuk i msonin ndokujt magji, pa i thn:
Ne jemi drguar pr tju vn n prov, andaj ti mos u bj mohues (duke
msuar apo ushtruar magjin)! Ky ajet na tregon se vetm msimi i magjis
konsiderohet kufr. Prandaj themi se mendimi i sakt sht se msimi i magjis, edhe pa
e vepruar at, sht shirk dhe kufr ndaj Allahut t Madhruar, duke u mbshtetur te
ajeti. Arsyeja sht se magjia mund t msohet vetm se duke msuar se si t'i bsh shirk
Allahut t Madhruar. Ai q mson shirkun sht n t njjtn koh edhe mushrik.
Disa dijetar, si Shafiu2 dhe t tjer, thon se ka dy lloje magjish.
Nj lloj realizohet duke krkuar ndihm dhe bashkpunim me shejtant. Ky sht shirk
dhe kufr i madh.

1
EL-BEKARE: 102.
2
Shih librin: "Ummu": 1/256.
264
Lloji tjetr sht ai q realizohet prmes barnave dhe tymrave. Ky veprim sht gjynah, i
ndaluar, por ai q e vepron nuk konsiderohet si i dal nga feja, vetm n rast se veprimin
e magjis e konsideron t lejuar. Kjo ndarje e imam Shafiut dhe i atyre q kan mendim
t njjt me t sht i ndrtuar duke par realitetin. Domethn, ata vshtrojn njerzit
q bjn magji. Disa thon q ata jan magjistar, por n kndvshtrimin e Sheriatit ata
nuk konsiderohen t till, sepse nuk ka t bj me at q quhet n Sheriat magji. Ata e
quajn dik magjistar, ndrkoh ai prdor vetm barra dhe disa lloje shkrimesh. Ky n
realitet quhet sharlatan dhe iluzionist. Ai nuk sht magjistar. Ajo q bn ai vepron
prmes ndikimit q kan barrat.
Ndrsa afrimi apo largimi i bashkshortve bn pjes n llojin e par. Kjo pasi ai veprim
sht prej gjrave q e rrnojn Islamin e nj personi. Veprimi sht shirk, pasi askush
nuk mund t arrij tek shpirti dhe zemra e atij q synojn ta afrojn apo bashkojn me
bashkshorten ndryshe, por vetm se nprmejt shirkut. Ai q ndikon n mendjen e
personit sht shejtani, i cilie ndihmon magjistarin, vetm pasi ky i fundit t'i bj shirk
Allahut t Madhrishm.
Kshtu dalim n prfundimin se t gjitha llojet e magjis realizohen nprmjet
bashkveprimit me shejtant dhe krkimit ndihm pre tyre. Sakaq, shejtant nuk
shrbejn, nse njeriu nuk iu kushton nj vepr adhurimi, si sht therja e kurbanit pr
t, krkimi ndihm dhe i mbrojtjes prej tij etj. Madje, kam lexuar disa libra t magjis se
magjistari mund t arrij deri n thelb t magjis dhe q xhindt ti shrbejn atij ashtu
si duhet vetm pas nnmimit t Kuranit, derisa t mohoj Allahun, ta shaj At - i
Lartsuar qoft! - dhe Profetin e Tij (paqja e Allahut qoft mbi t!). Kt pohojn edhe
ata q e njohin magjin.
Kshtu, magjia sht shirk ndaj t Madhrishmit dhe do magjistar sht mushrik. Edhe
kur magjistari vritet, si do t sqarohet ne vijim, vritet si renegat i Islamit dhe jo n form
ndshkuese. Pr kt arsye edhe Shejhu solli kt kapitull: "Argumentet n lidhje me
magjin", n mnyr q ta sqaronte kt shtje.

265
- Allahut i Madhruar thot: N t vrtet, ata e dinin se ai q e prvetsonte kt
mjeshtri, nuk do t kishte asnj t mir n jetn tjetr. "
Argumenti n kt ajet sht pjesa: "Nuk do t kishte asnj t mir n jetn
tjetr.
Ndrsa thnia: "Ai q e prvetsonte kt mjeshtri": domethn ai q e blinte
magjin. Blerje do t thot t marrsh dika dhe t paguash vlern e saj. Edhe magjistari,
edhe ata q e msojn magjin e blejn at magjin, sepse e marrin n kmbim t
teuhidit. mimi sht teuhidi dhe malli sht magjia. Prandaj dhe Allahu i Madhrishm
thot: "N t vrtet, ata e dinin se ai q e prvetsonte (blinte) kt mjeshtri. ",
pra, ai q pagoi me fen e tij pr t marr magjin, "nuk do t kishte asnj t mir n
jetn tjetr, domethn, nuk do t ket hise prej saj. Po ashtu edhe mushriku nuk do t
ket hise n botn tjetr. Kshtu argumenti sht i qart, se magjistari fen e tij e jep n
kompensim t asaj q mson dhe vepron.
- Allahu i Lartsuar thot: "Besojn n idhuj dhe hyjni t rreme"1
Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn q "xhibt sht magjia dhe "tagut sht
shejtani.2
Ajeti qorton ithtart e Librit. Kur ithtart e Librit besuan n magji, Allahu i qortoi, i
mallkoi dhe u zemrua me ata. Magjia n mesin e tyre ishte shum e prhapur, ndaj edhe
Allahu i qortoi pr kt. Nse Allahu i Lartsuar i qortoi, i mallkoi dhe u zemrua me ata
pr kt vepr, kjo tregon se ajo sht e ndaluar dhe jo vetm kaq, por sht nga
gjynahet e mdha.
- "tagut"- sht shejtani, domethn: se xhibt prfshin shum gjra, sikurse kemi
shpjeguar m lart. Sakaq, nga gjrat m t qarta, m t dukshme tek hebrenjt sht
magjia. Ata i besojn xhibt-it, domethn magjis. Pasi ky sht nga aspektet m t
dukshme n mesin e tyre. Ata besojn n tagut: domethn i besojn shejtanit. Tagut
sht dedikimi i adhurimit dikujt tjetr dhe largimi nga e vrteta, e sakta.

1
EN-EN-NISA: 51.
2
Kt hadith Buhariu n Sahihun e tij e ka sjell "mual-lek" (kshtu quhet ai hadith kur transmetuesi nuk prmend nj
a m shum emra n fillim t vargut transmetues t hadithit: "Kitab et-tefsir", tema: "Thnia e Allahut t Madhruar:
Dhe, nse jeni t smur, ose gjendeni n rrug..." [EN-EN-NISA: 43], para hadithit: 4583. Ndrkoh t tjert i kan
prmendur t gjith transmetuesit. Shih: "Fet'hul Bari": 8/252.
266
Xhabiri ka thn: "Tagut" jan falltart, t cilve u zbrisnin shejtant; do lagje kishte nga
nj t till. Pr kt do t flasim n kapitullin: "far sht transmetuar rreth fallxhorve
dhe t ngjashmit me ta"
- Ebu Hurejra prcjell se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Largohuni
nga shtat vepra shkatrruese! E pyetn: Cilat jan ato, o i Drguari i Allahut? Ai u
prgjigj: "Shirku, magjia".
Argumenti ktu sht fakti se magjia sht prej veprave q e rrnojn besimin. "El
Mubikat (fjal e prmendur n kt hadith) do t thot vepra q e shkatrrojn njeriun
dhe e bjn q t jet i humbur n ddynja dhe ahiret. Kto shtat gjra jan prej
gjynaheve t mdha.
Renditja e magjis pas shirkut sht lidhje mes dikaje q sht pjes e t trs. Shirk
Allahut mund t'i bhet me magji ose me dika tjetr, por renditja e magjis pas shirkut
sht citim. Magjia si theksuam sht nj element i shirkut. Lidhjen mes dikaje q sht
pjes e t trs e hasim shpesh n Kuran; nga kto sht ajeti: Kush sht armik i
Allahut, i engjjve t Tij, i t drguarve t Tij, i Xhebrailit dhe Mikailit, ta dij se
Allahu sht armik i jobesimtarve. "1 Kshtu, renditja e Xhibrilit dhe Mikailit pas
melekve sht renditje e dikaje t veuar nga nj e tr.

- Xhundubi n nj hadith merfu (q i atribuohet Profetit) rrfen: Dnimi i Sheriatit

pr magjistarin sht goditja me shpat. Kt e sjell Tirmidhiu2 dhe shton se hadithi
sht meukuf".
Forma sht transmetuar kshtu: "darbuhu (goditja me shpat), dhe kjo sht m e
sakta, por sht transmetuar edhe: "darbetun(goditje me shpat)3.
Dnimi i prcaktuar pr magjistarin sht me vdekje. N rastin e variantit "darbetun
numri nuk sht domethns, pra: nuk ka rndsi nse vdes me nj, dy a tri goditje, pasi
numri nuk ka rndsi.

1
EL-BEKARE: 98.
2
Shnoi Tirmidhiu: 1460, Hakimi n "Mustedrak": 4/401, Bejhaki n "Sunen": 8/136.
3
Shih: "Tuhfetu e- Eh'uedhi": 5/23.
267
"Dnimi i Sheriatit pr magjistarin". Ktu autori nuk ka br dallim mes
magjistarve. Nuk ka argumente as nga Kurani dhe as nga Suneti q bjn dallime mes
nj magjistari dhe nj tjetri n ndshkim, mes nj lloji q ti thuhet kufr dhe nj tjetri jo,
mes njrit q ka nj ndikim t caktuar dhe nj tjetri pr smundje t caktuar. Nuk bhen
dallime mes atyre q ndikojn n mendje dhe atyre q ndikojn n zemra, apo t tjera
lloje magjish me ndikim t fsheht, prmes bashkpunimit me shejtant.
N t gjitha kto raste, nuk bhet dallim mes nj magjstari dhe nj tjetri, prandaj edhe
dijetart kan thn se: Mendimi i sakt sht se pr magjistarin e do lloji, ndshkimi
sht vrasja.
Por a sht ky ndshkim rrjedhoj e kufrit dhe e daljes nga Islami? Apo vritet pr shkak
se ai sht vrass dhe ndshkiimi sht pr vrasjen? Apo me qllim t frenimit t
fenomenit?
N lidhje me kt, dijetart kan mendime t ndryshme. Mendimi m i sakt sht
ndshkimi i t gjithve sht rrjedhoj e daljes nga feja, pasi n thelb, magjia prmban
shirk ndaj Allahut t Madhrishm. Kush i bn shirk Allahut t Lartsuar llogaritet se e
ka ln fen, pr rrjedhoj gjaku dhe pasuria e tij jan t cnueshm.
Ndrkoh, shejhu i Islamit Ibn Tejmije ka nj shpjegim tjetr n lidhje me kt, kur
thot:1 Magjistari mund t mos e kuptoj realitetin e magjis s tij, ndaj dhe shtja e tij i
lihet n dor udhheqsit. Nse ai mendon se interesi sht n ekzekutimin e tij, e vret,
n t kundrt, nuk e vret. Me interes, nnkuptohet interesi i Sheriatit.
Si prfundim, mendimet n lidhje me ndshkimin e magjistarit jan tre:
I pari: Ai vritet n t gjitha rastet si lns i fes, pr shkak se magjia realizohet vetm
prmes shirkut.
I dyti: Ai vritet si lns i fes, nse magjia e tij realizohet prmes shirkut dhe vritet si
dispozit e Sheriatit n rast se magjia e tij ka shkaktuar vdekjen e dikujt, pa br shirk,
p.sh. nprmjet barnave, shkrimeve e t ngjashme.
Mendimi i treti sht ai q i adresohet Ibn Tejmijes, se ai duhet t trajtohet si ateist.
shtja e tij i lihet n dor udhheqsit, pra, sht ai vendos. Nse mendon se interesi i

1
Shih: "Nubuvat": 33; "Mexhmu Fetaua": 28/346.
268
Sheriatit sht vrasja e tij, e vret dhe nse mendon q nuk sht n interes t Sheriatit,
nuk e vret, por e ndshkon me nj mnyr m t leht.
Buhariu sjell nga Bexhale Ibn Abdeh rrfimin: Umer Ibn Hattabi kishte urdhruar
me shkrim vrasjen e do magjistari dhe magjistareje, prandaj dhe ne vram tre
prej tyre. 1
Ky sht argument i qart se magjistari dhe magjistarja vriten menjhre pa e shtjelluar
shtjen e tyre. Kjo, pasi si sht theksuar, n realitet magjia realizohet nprmjet
shirkut, dhe kjo konsiderohet lnie e fes.
N baz t nj transmetimi t sakt tregohet se Hafsa (Allahu qoft e knaqur me t!) ka
urdhruar q nj skllave e saj t ekzekutohej, sepse i kishte br magji, dhe ajo u vra. 2 E
njjta sht transmetuar edhe nga Xhundubi.3 Nj gj t till Ahmedi transmeton pr tre
nga sahabt e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!).4
Domethn, duhet q magjistari t vritet. Ky sht ndshkimi pr t, pa marr parasysh
nse themi q vritet si fe-lns, si nj vrass, apo q t shrbej si msim pr t tjert.
Sahabt (Allahu qoft e knaqur me ta!) kan dhn mendimin q ai t vritet, dhe dhan
urdhr t vritet, pa krkuar shtjellime. Kjo sht detyr: q t mos bhet dallim n llojet e
magjis.
sht detyr q muslimant ta shmangin magjin, me t gjitha llojet e saj, dhe t
denoncojn do person q merret me yshtje, sharlatanizm, me magji etj., me qllim t
shfajsimit t vetvetes dhe t prgjegjsis pr t ndaluar nga veprat e kqija. Kjo, pasi si
thon dijetart: Nse prhapet magjia n nj vend, n t do t prhapet shkatrrimi,
padrejtsia, armiqsia, pr shkak se magjistart bashkveprojn me shejtant dhe kta t
fundit u binden magjistarve. Allahu na ruajt nga shejtant, nga fjalt, veprat dhe
ndikimi i tyre!

****

1
Shnoi Buhariu shkur misht: 3156. Me al t ngjashme: Imam Ahmedi: 1/190, nr. 1657 dhe Ebu Daudi: 3043.
2
Shnoi Abdu Razak: 10/180, nr. 18747; Ibn Ebu Shejbe: 5/453, nr. 27912; Bejhakij: 8/136.
3
Shnoi Taberaniu n "Muxhem Kebir": 2/177, nr. 1725; Ebu Nuajm n "Mearifetu es-Sahabe": 2/579, nr. 1588.
4
Nga imam Ahmedi e ka transmetuar Ibn Kethiri n Tefsirin e j: 1/145.
269
 24
Kapitulli: Prmendja e disa llojeve t magjis

Ahmedi thot: Na ka folur Muhamed Ibn Xhaferri, ai nga Auf Ibn Hajan Ibn Alai
dhe Katan Ibn Kabisa, e ky nga i ati, se e ka dgjuar Profetin (paqja e Allahut
qoft mbi t!) t thot: "Vrtet, lshimi i shpendve n fluturim (ijafeh), brja e
vijave (tark) dhe besimi tek oguret e zeza (tijarah) jan forma t magjis (xhibt-
it).
Aufi ka shpjeguar se ijafeh quhet lshimi i shpendit n fluturim, ndrsa: tark
quhen vijat e bra n tok. Kurse Hasani thot se xhibt quhet inspirimi prej
shejtanit. (Senedi sht i mir). 1
Nga Ibn Abasi prcillet se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Kush
mson nj deg nga fusha e astrologjis, ka msuar nj nga degt e magjis. Sa
m tept t thellohet, aq m shum i shtohet (gjynahu, magjia)"2.
Nesaiu sjell hadithin e Ebu Hurejras: Kush lidh nj nyje dhe pastaj i fryn asaj, ai
ka br magji. E kush bn magji, ka br shirk. Kush kapet pas dikaje, lihet n
pushtetin e saj". 3
Nga Ibn Mesudi prcillet se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "A
tju tregoj se sht "el ad'hu"? sht thashethemi, kalimi i fjalve nga njri tek
tjetri. "4
Ibn Umeri prcjell se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Ka forma
ligjrimi q jan magjepse. "5

Dobit e tems

1
Shnoi Ahmedi: 5/60, nr. 20603.
2
Shnoi Ebu Daudi: 3906; Ibn Maxheh: 3726; Ahmed: 1/311, nr. 2841.
3
Shnoi Nesaiu: 4079; Tabranij "Eusat": 2/127, nr. 1469.
4
Shnoi Muslimi n Sahihun e j: 2606.
5
Shnoi Buhariu: 5146, nga hadithi i Ibn Umer (Allahu qo i knaqur me t!); Muslimi": 869, nga hadithi i Amar Ibn
Jasir (Allahu qoft i knaqur me t!).
270
 "Ijafeh(lshimi shpendve n fluturim), "tark (brja e vijave n tok),
"tijarah (besimi n shenjat ogurzeza) jan forma t magjis.
Shpjegimi i "ijafehdhe "tark".
Astrologjia sht nj lloj i magjis.
Lidhjet dhe fryrjet n nyja jan forma t magjis.
Bartja e fjalve ndrmjet njerzve sht nga format e magjis.
Disa ligjrime jan magjepsse.

Ky sht kapitulli: Prmendja e disa llojeve t magjis.

Pasi autori (Allahu e mshiroft!) solli argumentet n lidhje me magjin, si dhe trajtoi
dispozitn e saj dhe bri shtjellimin e ksaj teme, thot se n Kuran dhe n Sunet kjo
fjal mund t mos nnkuptoj magjin q prmban shirkun ndaj Allahut t Lartsuar.
Kjo, pasi fjala magji n gjuhn arabe ka prdorim edhe m t gjer, ku bn pjes magjia
e veant, e cila realizohet prmes krkimit ndihm dhe mbshtetje nga shejtant,
prmes afrimit tek ata me adhurime t ndryshme, me qllim q t'i shrbejn m pas
magjistarit, por mund t prdoret edhe n raste t tjera, q nuk bjn pjes n kategorin
e prmendur m lart, as n thelb dhe as n form. Prdorimi ksaj fjale sht n shkall
t ndryshme, si pr shembull, elokuenca, e cila quhet magji. N fund t ktij kapitulli
prmendet thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!), q thot: "Ka forma
ligjrimi q jan magjepse". Elokuenca nuk ka t bj me krkimin ndihm nga
shejtant, por me ligjrimin, pasi ajo ka nj ndikim t fsheht n zemrat e njerzve.
Dikush q sht orator apo elokuent n t folur ka ndikim, deri n robrim t zemrave.
Ndodh q nj njeri i till, edhe at q sht e kot ta shndrroj n t vrtet, ndrsa t
vrtetn n t kot.
Po ashtu, far sht prmendur n lidhje me "tijerah (besimi n shenjat ogurzeza).
"Tijerah sht nj lloj bestytnie. Po ashtu edhe "ijafeh(lshimi shpendve n fluturim)
dhe "tark (brja e vijave n tok) e gjrat e tjera t ngjashme me to, prdoret fjala
magji, por nuk sht si magjia e llojit t par, as n prkufizim, as n realitet dhe as n
gjykim.
271
Pr kt arsye, autori e sjell kt kapitull q t sqaroj disa nga llojet e magjis. Ka lloje t
magjis q jan shirk, dhe ky sht prdorimi i par i ksaj fjale, q kuptohet dhe n
prdorimin tradicional t fjals, por ka edhe lloje t tjera t magjis q nuk jan shirk i
madh.
Ka fjal t cilat prdoren nga Sheriati, referenc e t cilave sht kuptimi gjuhsor, ka t
tjera ku referenc sht tradita, sikurse ka edhe fjal t tjera referenca e t cilave sht
Sheriati. Dallimi mes tyre sht i rndsishm. Imami ka sjell kt kapitull pikrisht q
t bhet dallimi mes nj lloji dhe nj tjetri, pasi edhe ndshkimi i magjistarit nuk
aplikohet pr t gjitha llojet e magjis q prmenden.
Thnia n hadithin e par: "Vrtet, lshimi i shpendve n fluturim (ijafeh), brja e
vijave (tark) dhe besimi tek oguret e zeza (tijarah) jan forma t magjis (xhibt-
it). "
- ijafeh: buron nga fjala "ijaf, q do t thot lnie t lir, kur shpirti nuk e do dika.
Ndrsa n terminologjin fetare sht lshimi i shpendit pr t par nga do t lviz. Nga
kjo, njeriu do t dal n prfundimin nse shtja q ai dshiron t ndrmarr do t ket
prfundim t mir apo t keq. Ky sht nj lloj xhibt-i dhe kjo sht magji, sepse prej
kuptimeve t "xhibt sikurse sht thn - sht kur dika e pavler e largon nj njeri
nga e vrteta. Magjia sht dika misterioze q ndikon n brendin e t tjerve.
Po ashtu edhe "ijafeh - ndikimi nga lvizjet e nj shpendi - futet n brendin e njeriut
dhe ndikon q ai ta ndrmarr nj shtje, apo t heq dor prej saj, pra, sht nj lloj
magjie. Ajo sht edhe xhibt, sepse sht dika e pavler q on n brjen apo heqjen
dor nga dika.
Ndrsa "tijerahsht m e prgjithshme se "ijafe", pr shkak se "ijafe n baz t
tefsirit t Aufit, q sht njri prej kuptimeve t saj lidhet vetm me shpendin. Sakaq,
"tijerah prfshin gjithka q bhet shkak pr t qen pesimist apo optimist. Inshallah,
"tijerah", format dhe mnyra e mbrojtjes prej saj do t trajtohet n nj tem t veant.
Prkufizimi i "tijerah": T lshosh nj shpend dhe t shohsh se nga do t lviz, majtas
apo djathtas. Nse shpendi lviz djathtas, personi bhet optimist dhe beson se do t ket
sukses n siprmarrjen e tij a n udhtim; dhe nse lviz majtas, ai bhet pesimist dhe

272
thot: Kjo nnkupton q un do t dmtohem n kt udhtim, do t m godas ndonj
e keqe, dhe kjo e bn q ai t heq dor. Sakaq, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: "At q e smbraps tierah nga nj nevoj e tij ka br shirk". 1
Dikush mund t bhet pesimist nga lvizja e dikaje, nga dgjimi i nj fjale, nga dika n
ajr, nga aksidenti i nj makine para tij, nga nj re e zez n hapsirn para tij, apo ditn
kur do t udhtoj. Dikush mund t bhet pesimist nga dika q mund t'i ket ndodhur
ditn e par t martess, apo n lidhje me muajt dhe ditt. T gjitha kto bjn pjes n
llojet e tierah. Ajo quhet e till vetm n rast se bhet shkak pr sprapsje nga nj nevoj,
apo shkak pr ta kryer at. N rast se njeriu bhet pesimist dhe ky pesimizm e shtyn t
bj a mos bj dika, n kt rast personi llogaritet si bestyt.
Nga ana tjetr, e njjta gj vlen edhe n rastin e optimizmit, kur njeriu shikon dika dhe
ajo e nxit t veproj dika, pra, sikur t mos e kishte par, ai nuk do t vepronte. Edhe
n kt rast kemi t bjm me bestytni, q sht nj nga llojet q ndikojn n mnyr t
fsheht n zemr. Pr kt arsye sht edhe nj lloj magjie.
Ndrsa termi "tark (vija) rrjedh nga vizimi i toks. Magjistari bn disa vija n tok, t
ndryshme dhe pa ndonj numr t caktuar, pastaj i fshin nj e nga nj, ose dy e nga dy,
me shpejtsi dhe m pas shikon tek vizat q kan mbetur dhe thot: Kto q kan
mbetur tregojn pr kt e at gj. Ky sht nj lloj falli, dhe falli sht nj lloj magjie.
Autori ktu thot: "tarkquhen vijat e bra n tok dhe Hasani thot se "xhibt quhet
inspirimi prej shejtanit.
"Tark" sht nj lloj magjie, pasi shejtani fton me z dhe kuj pr dika t till.
- Nga Ibn Abasi prcillet se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Kush
mson nj deg nga fusha e astrologjis ka msuar nj deg t magjis. Sa m
tepr t thellohet, aq m shum i shtohet (gjynahu, magjia)".
Hadithi qartson se msimi i astrologjis sht si t msosh magjin. Pr astrologjin do
t flasim n kapitullin e veant pr t: Kapitulli i astrologjis, llojet e msimit t
astrologjis dhe funksioni q Allahu u ka dhn yjeve.

1
Shnoi Ahmedi: 2/220, nr. 7045. Hadithi sht trasnme m i Abdullah Ibn Umer (Allahu qo i knaqur me t!); El
Bezar: 6/300, nr. 2316 ku hadi n e transmeton Ruvej Ibn Thabit (Allahu qo i knaqur me t!).
273
Kush mson nj deg, domethn, kush mson dika nga dija e astrologjis, pasi
"esh-shube do t thot nj pjes nga dika. Kshtu do pjes e dituris q lidhet me
astrologjin, dijen e ndikimit t saj sht nj lloj magjie.
. . . ka msuar nj deg nga degt e magjis. Sa m tepr t thellohet, aq m
shum i shtohet (gjynahu, magjia)". Domethn, sa m shum mson nga fusha e
astrologjis, aq m shum mson nga magjia, derisa t arrij kulmin e dituris s
astrologjis, apo t shkencs s ndikimit, sikurse e quajn, duke u shndrruar n magji
dhe fall t vrtet. Do t msojm se astrologjia prfshin dijen e ndikimit, q lidhet me
ndikimin q kan yjet dhe planetet n lvizjet, takimet, ndarjet, lindjet, perndimet mbi
ngjarjet toksore, apo n parashikimin e ngjarjeve q do t ndodhin. Kshtu, astrologt i
konsiderojn kto treguese t Dijes s Fsheht, paralajmruese pr gjra q nuk kan
ndodhur, dhe kjo dhe deri kaq konsiderohet magji, pasi i prngjason n thelb asaj; se
ndikimi q ato kan sht prmes nj elementi t fsheht.
Nesaiu sjell hadithin e Ebu Hurejras: Kush lidh nyje, dhe pastaj i fryn asaj, ai ka
br magji, e kush bn magji ka br shirk. Kush kapet pas dikaje, lihet n
pushtetin e saj".
- Kush lidh nje nyje, dhe pastaj i fryn asaj ai ka br magji". - Domethn: lidhja e
nyjeve dhe fryrja n to sht nj lloj magjie. Me fjaln fryrje kuptohet ajo lloj fryrjeje q
prmban krkimin e ndihms dhe mbshtetjes nga shejtant, pasi jo me do fryrje mund
t bhet shirk. Duhet patjetr q t prdoren disa lutje t veanta, shkrime me prmbajtje
shirku, yshtje dhe fjal q ndjellin shejtant kur kndohen. T gjitha kto i shrbejn
ktyre lidhjeve magjike. Kshtu veprohej n kohn e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi
t!), si thot Allahu i Madhruar: "Dhe nga sherri i falltarve, q fryjn n nyje
(duke br magji)"1
Thnia: "Ai ka br magji",Domethn, fryrja n nyje i ka shrbyher magjis. Dobia e
nyjes tek magjistart sht te fakti se magjia nuk prishet pr sa koh ekziston nyja.
Kshtu, qllimi i magjistarit realizohet prmes nyjes dhe fryrjes n t. Nyja mund t
bhet me litar, fije etj., ndrsa fryrja prmban lutje q jan shirk dhe mbshtetje tek

1
EL-FELEK: 4.
274
shejtant. Prej gjrave t rndsishme q duhet t msohen sht fakti se nyjet her
mund t jen t dukshme dhe her shum t vogla.
- "E kush bn magji ka br shirk". -Kjo sht e prgjithshme, pasi Profeti e ka
quajtur se shirkun si mim t magjis, kur thot: dokush q bn magji, ka br
shirk. Domethn, kush bn at lloj magjie q u prmend m lart, pra, q lidh nyja dhe
fryn n to. Ky sht argument pr at q prmendm n kapitullin e mparshm, q do
magji llogaritet si nj lloj shirku. Kjo, pasi magjia mund t realizohet vetm me fryrjen
n nyja, me thirrjen e xhindve, me adhurimin e tyre etj, veprime q jan shirk ndaj
Allahut t Madhrishm.
- "Kush kapet pas dikaje, lihet n pushtetin e saj". sht prmendur m lart dika
e ngjashme me kt. Kuptimi i hadithit sht se: zemra e atij q sht e lidhur pas
dikaje, qe do apo e plqen shum at, lihet n dor t saj. sht ajo q ka n dor t'i
bj mir ose keq, ku dihet se t gjitha shkaqet q jan shirk i sjellin dme atij q i
vepron, jo mirsi. Kur robi heq dor nga Allahu i Madhruar dhe lihet n mbshtetjen e
vetvetes ose n dorn e dikujt tjetr, sht i humbur dhe i shkatrruar plotsisht.
Lumturia e robit, dobia e tij, e shpirtit dhe e zemrs, sht kur ai lidhet vetm me
Allahun e Madhruar.
- Thnia: "Kush kapet pas dikaje, lihet n pushtetin e saj sht argument se kush i
mbshtetet Allahut t Madhruar, Ai i mjafton atij. Kush krkon q nevojat e tij t
prmbushen nga Allahu i Lartsuar, synon vetm at q gjendet tek Allahu dhe ia shpreh
frikn vetm Allahut pr gjra q mund ta dmtojn, ather Allahu i Madhrishm do ta
ruaj dhe do t'i mjaftoj, sikurse thot Allahu i Madhruar: "Atij q i friksohet
Allahut, Ai do ti gjej rrugdalje (nga do vshtirsi)". Por kur zemrat lidhen pas
dikujt tjetr, ata lihen n mshirn e tyre. Sakaq, njerzit ia kan nevojn Allahut dhe
Allahu i Madhruar sht i Vetmi dhurues i mirsive. Allahu i Madhruar thot: O
njerz! Ju jeni t varfr e nevojtar pr Allahun, kurse Allahu ska nevoj pr asgj
dhe sht i Denj pr do lavd. 1

1
FATIR: 15.
275
Kush ia adreson Allahut nevojn e tij, ka shptuar, dhe kush lidhet pas trillimeve apo pas
gjrave q jan shirk, pr shembull shkojn tek eulijat dhe u drejtohen atyre me lutje,
duke krkuar ndihm, ather ata lihen n dor t krijesave. Kjo do t'u sjell dm n
mnyrn m t madhe t mundshme, sikurse thot Allahu i Madhruar: "Ata i luten
asaj, dmi i s cils sht m i afrt se dobia". 1
- Nga Ibn Mesudi prcillet se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "A tju
tregoj se sht "el ad'hu"? Jan thashethemet, kalimi i fjalve nga njri tek
tjetri. "2
-"el ad'hu", si e shpjegoi edhe Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) jan thashethemet,
pra, kalimi i fjalve nga njri tek tjetri. Kjo fjal n gjuhn arabe ka prdorime t
ndryshme, ndr t cilat edhe pr magjin. Thashethemet jan edhe nj lloj magjie. Kjo
sjellje sht prej gjynaheve t mdha.
Aspekti prngjasues mes thashethemeve dhe magjis sht fakti se q t dyja kan
ndikim t madh n shkaktimin e ndasive mes njerzve q duhen apo n bashkimin mes
t ndarve. Ndikimi q ato kan n zemra sht i mistershm, sikurse thot Allahu i
Madhruar: Dhe njerzit msuan nga kta t dy se si ti ndajn bashkshortt. "3
Ibn Umeri prcjell se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Ka forma
ligjrimi q jan magjepse. "4
-"bejan (ligjrimi) sht kur shpreh at q ke brenda vetes me fjal przgjedhura, fjal t
cilat trheqin vmendjen dhe zemrat e dgjuesve, aq sa edhe pr t kotn arrijn q t
krijojn perceptimin se sht e vrtet dhe at q sht e vrtet ta shndrrojn n t
kot. Kjo sht nj lloj magjie, pikrisht se t vrtetn e shndrrojn n t kot dhe t
kotn n t vrtet. N kt mnyr, ndikimi i tij sht i fsheht, njlloj si magjia. Prandaj
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: "Ka forma ligjrimi q jan magjepse."
Mendimi m i sakt i dijetarve sht se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) n kt
hadith e kritikon kt form t ligjrimit. Ndrsa disa dijetar t tjer mendojn se

1
EL-EL-HAXHXH: 13.
2
Shnoi Muslimi n Sahihun e j: 2606.
3
EL-BEKARE 102.
4
Shnoi Buhariu: 5146, nga hadithi i Ibn Umer (Allahu qo i knaqur me t!); Muslimi": 869, nga hadithi i Amar Ibn
Jasir (Allahu qoft i knaqur me t!).
276
prkundrazi, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e lavdron nj gj t till, pasi
elokuenca n t folur ka nj ndikim t madh tek shpirtrat e njerzve, t ngjashm me
magjin. Kshtu, ndikimi i till, n form t ligjrimit magjepss, sht i lejuar.
Megjithat, mbi kt mendim duhen shprehur rezerva, pasi pr sa koh Profeti (paqja e
Allahut qoft mbi t!) e cilson ligjrimin si magjepss, do t thot se ai shpreh kritika
ndaj tij. Pr kt, edhe Shejhu e trajton kt tem n kapitullin ku trajtohen gjrat e
ndaluara.
Ai q e prdor elokuencn e tij n funksion t shndrrimit t vrtets n t kot dhe t
kots n t vrtet, nuk ka dyshim se bn pjes n grupin e t qortuarve dhe t
paralajmruarve me ndshkim. Kjo, pasi kur themi elokuenc, supozohet q at ta
prdorim n funksion t t vrtets dhe jo e kundrta, pra, at q Allahu e konsideron t
kot, ai tua paraqes zemrave si t vrtet.
****

25
Kapitulli: Argumentet q flasin pr fallxhort dhe t ngjashmit me ta

Muslimi shnon n Sahihun e tij se disa prej bashkshorteve t Profetit (Paqja

e Allahut qoft mbi t!) prcjellin se ai ka thn: Kush shkon te ndonj fallxhor,
e pyet pr dika dhe i beson ato q ai thot, nuk i pranohet namazi dyzet dit. 1
Nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcillet se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kush shkon te ndonj fallxhor, e pyet at pr
dika dhe i beson gjithkaje q ai thot, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!)2.
Katrshja e transmetuesve dhe Hakimi, me kushtet e saktsis t Buhariut dhe
Muslimit, prcjellin nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) hadithin:

1
E shnon Muslimi: 2230.
2
E shnon Ebu Davudi: 3904 dhe Daremij: 1/ 275 nr. 1136.
277
Kush shkon te nj parashikues i gjrave t fshehta ose te nj fallxhor dhe i beson
fjalt e tij, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi t!)1.
Ebu Jala prcjell nga Ibn Mesudi, me sened t mir, nj hadith t ngjashm,2 por
meukuf. 3
Nga Imran Ibn Husejni prcillet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Nuk sht prej nesh ai q u beson shenjave ogurzeza ose krkon nga
dikush q ti parashoh fatin me an t ogureve t zeza, q bn fall ose q krkon
nga fallxhori q ti bj fall, q bn magji ose q krkon nga magjistari ti bj
magji. Kush shkon te fallxhori dhe beson far thot ai, ka mohuar at q iu zbrit
Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). 4
Taberani n El Eusat, me sened t mir, prcjell hadithin e Ibn Abasit pa
pjesn: . . . kush i shkon. . . e deri n fund. 5
El Begavi6 thot se: araf (fallxhor) sht ai q pretendon se i di gjrat e
fshehura, nprmjet disa veprimeve e mjeteve paraprake. Pr shembull, ai gjen
sendet e vjedhura, vendin e plakave t humbura etj. Shpjegim tjetr sht se
araf quhet ai q paralajmron pr t ardhmen. Thuhet gjithashtu se araf
quhet ai q tregon gjrat q ke n mendje.
Ebu Abas Ibn Tejmije thot se araf sht nj term i prgjithshm, q
nnkupton fallxhort, astrologt etj. , domethn t gjith ata q mtojn pr
njohjen e shtjeve t mistershme pr njerzit. 7 Ibn Abasi thot pr ata njerz q,
duke shikuar yjet, shkruajn grmat arabe t formuls Eba Xhad. Nuk mendoj

1
E shnon Ahmedi (2/249 nr. 9536), Ibn Maxhah (639), Nesaiu (5/323 nr. 9017), Timidhiu (135), Bejhakiu (8/135) dhe
Hakimi (1/8).
2
E shnon Ebu Jala (9/280 nr. 5408).
3
Meukuf quhet hadithi ose thnia q i atribuohet nj sahabi.
4
E shnon Bezari (9/52 nr.3578).
5
E shnon Taberani (4/302 nr. 4262).
6
Ai sht: El Husejn Ibn Mesud bin Muhamed El Fera El Bagavi. U lind n vi n 436 h. Ai ishte kompetent n dituri,
dijetar i kohs s j n hadith, kh dhe tefsir. Vdiq n vi n 516 h. Disa nga librat e j jan: Sherh es-Suneh, Tefsir,
Mesabih fi Es-Sihah uel Hisan. Shiko: El Bidaje ue En-Nihaje(12/193) dhe Uejat el Ajan (2/136).
7
Muhteser el Fetava el Misrije(f. 152) dhe Mexhmua el Fetava(35/173).
278
se ata q merren me kt pun kan pjes (shprblimi) tek Allahu n botn
tjetr.1

Dobit e tems

Nuk mund t bashkohet besimi te fallxhori me besimin te Kurani.

Deklarimi i qart n hadithe se t besosh fallxhort sht kufr.
Nxjerrja n pah e krkuesit t fallit.
Nxjerrja n pah e atij q krkon t provoj fatin.
Nxjerrja n pah e krkuesit t magjis.
Gjykimi mbi nxnien e formuls s eba xhadit.
Dallimi ndrmjet termave el kahin (fatrrfyes) dhe el araf
(parashikues i gjrave t fshehta).

Kapitulli: Argumentet q flasin pr fallxhort dhe t ngjashmit me ta.

Ky kapitull sht renditur pas atij t magjis, sepse fallxhori pr shtjet e fshehta t s
shkuars apo t s ardhmes, i merr lajmet nga xhindt, por t fshehtat i di vetm Allahu i
Lartsuar. Fallxhori sht njlloj si magjistari, sepse q t dy ata prdorin xhindt pr
qllimet e tyre, madje knaqen me kt pun.
Ky kapitull i prshtatet ktij libri sepse fallxhori prdor xhindt, dhe prdorimi i
xhindve sht kufr dhe shirk q i bhet Allahut t Lartsuar. Prdorimi i xhindve pr
kto shtje bhet vetm duke u afruar tek ata me adhurime. Q fallxhort ta marrin
kt shrbim nga xhindt, - prmendja e shtjeve t fshehta, - duhet q ata t afrohen
tek xhindt me adhurime. Kto adhurime mund t jen: kurbane, krkim ndihme apo t
bsh kufr duke ofenduar Kuranin apo t ngjashme.

1
E shnon Bejhakiu (8/139), Abdu Rrezaku n Xhami Muamar (11/36 nr. 19805), Ibn Ebi Shejbe (5/340 nr. 25648).
279
Falli sht nj aktivitet q bie n kundrshtim me teuhidin. Fallxhori i bn shirk Allahut
t Lartsuar, sepse ai prdor xhindt, dhe xhindt nuk mund ta informojn kurr
fallxhorin, nse ai nuk kryen adhurimendaj xhindve.
Falli ishte shum i prhapur n vendet e Gadishullit Arabik e m gjer. Pr fallxhort
pretendohej se ata ishin njerzit m t devotshm dhe m t afrt, se ata kishin dije pr
t shkuarn, apo se ata dinin se far do tu ndodh njerzve n t ardhmen, apo se far
do t ndodh n tok. Pr kto arsye, arabt i admironin fallxhort dhe kishin frik prej
tyre. Ata u jepnin shprblim t majm fallxhorve pr gjrat q ata tregonin.
Ashtu sikur e prmendm m lart, fallxhori mund t lajmroj pr shtjet e fshehta
vetm duke prdorur xhindt. Fallxhori afrohen tek xhindt duke i br shirk Allahut t
Lartsuar. Xhindt knaqen kur fallxhori i adhuron ata, dhe fallxhori prfiton nga
xhindt kur ata e lajmrojn pr shtjet e fshehta.
Xhindt arrijn t dgjojn gjrat e fshehta duke prgjuar. Ata q prgjojn, qndrojn
sipr njri-tjetrit derisa t dgjojn ndonj gj q shpall Allahu i Lartsuar n qiell.
Ndoshta ata i godet ndonj meteor para se t arrijn ta prcjellin lajmin, por ndodh edhe
q t arrijn ta kryejn punn para se t goditen. Me nj fjal t vrtet q merr, fallxhori
apo xhindt prziejn njqind gnjeshtra, me qllim q fallxhori t bhet i besueshm,
dhe kshtu ai e shton adhurimin q u bn xhindve.
Para se t drgohej Profeti Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!), prgjimet e
xhindve ishte shum t shpeshta. Pas drgimit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!), qielli u mbrojt nga prgjimet e xhindve. Kjo ndodhi pr shkak se po zbriste Shpallja
e Allahut, dhe nuk duhej kishte pasiguri dhe dyshim n Shpalljen q po i zbriste Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!). Kur ndrroi jet Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), u
kthyen prsri prgjimet e xhindve, por nuk ishin aq shum sa para se t drgohej
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Pra, kemi tre situata, pr sa i prket prgjimit t xhindve:

Para drgimit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) prgjimet ndodhnin shum.

280
 Pas drgimit t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk kishte m prgjime, por
nse ndodhnin, ishin shum t rralla, dhe kjo nuk ndodhte n lidhje me shpalljen e
Kuranit, q po i zbriste Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Pas vdekjes s Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u rikthye prsri prgjimi i
xhindve, por jo aq shum sa ishte para se t drgohej Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!). Qielli u mbush me roje dhe meteor. Kt e ka qartsuar Allahu n Kuran
n shum ajete, duke thn se yjet dhe meteort godasin xhindt. Allahu i Lartsuar
thot: . . . prve ndonjrit q dgjon vjedhurazi, por q e kapi meteori me
flak t dukshme. 1 Ky ajet dhe t tjer tregojn se meteort jan n prit t
xhindve.

Fallxhort quhen edhe arf. Fallxhor dhe araf jan dy emra kuptim t ngjashm, prandaj
her prdoret njra dhe her tjetra. Pr disa njerz, fallxhor quhet ai q lajmron pr
gjrat q do t ndodhin n t ardhmen, ndrsa araf sht ai q flet pr gjrat q jan t
fshehta e t panjohura pr njerzit, por q kan ndodhur n t shkuarn, si: gjetja e
sendeve t vjedhura, apo gjetja e vendit tplakave t humbura etj., t cilatarafi (fallxhori)
i di nprmjet xhindve.
E vrteta rreth ksaj shtjeje sht ajo q ka thn Shejhu i Islamit Ibn Tejmije:
Araf sht emr pr fallxhorin, pr at q parashikon nprmjet yjeve, apo at q
parashikon nprmjet rrs etj., domethn t gjith ata t cilt flasin pr gjrat e fshehta
me kto mnyra. T gjith ata q flasin pr shtjet e s shkuars apo t s ardhmes me
kto forma, quhen fallxhor ose araf.
Disa prej ktyre formave jan: nprmjet yjeve, duke br nj vij n rr, duke prdorur
nj drras n t ciln sht shkruar Eba Xhad, duke par filxhan, duke par
pllmbn e dors etj.
T gjith ata q flasin pr shtjet e t shkuars dhe pr t ardhmen duke prdorur fallin
apo fardo forme tjetr nga kto forma quhet fallxhor ose araf. Kjo bhet pr shkak se
ata lloj njerzish mund t bjn dika vetm nprmjet fallit.

1
EL-HIXHR: 18.
281
- Kapitulli: Argumentet q flasin pr fallxhort dhe t ngjashmit me ta.
- . . . dhe t ngjashmit me ta, domethn: araf, apo ata q parashikojn nprmjet
yjeve, apo ata q shkruajn n pllaka druri, etj.
- Muslimi shnon n Sahihun e tij se disa prej bashkshorteve t Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) prcjellin se ai ka thn: Kush shkon te ndonj
araf (fallxhor), e pyet pr dika dhe i beson ato q ai thot, nuk i pranohet
namazi dyzet dit.
N kt mnyr autori (Allahu e mshiroft!) sjell kt hadith dhe thot se e shnon
Muslimi, por dijetart e hadithit kan treguar se hadithi n Sahihun e Muslimit sht si
vijon: Kush shkon te ndonj araf (fallxhor), e pyet pr dika, nuk i pranohet
namazi dyzet dit. Pra, pa thnien; dhe i beson ato q ai thot. Kt shtes e ka
imam Ahmedi n Musned. Autori (Allahu e mshiroft!) e ka prmendur hadithin
dhe ka thn se e prcjell Muslimi. Sipas tradits s dijetarve, ata ia dedikojn njrit prej
dy dijetarve t Sahih-ve, kur baza e hadithit sht n librat e tyre, pr shkak t rrugve
t prbashkta.
- Kush shkon te ndonj araf (fallxhor), e pyet pr dika dhe i beson ato q ai
thot, nuk i pranohet namazi dyzet dit.
N kt hadith tregohet ndshkimi i atyre q shkojn tek fallxhort dhe i pyesin ata. Pra,
kush shkon tek fallxhort e i pyet ata, edhe nse nuk u beson atyre, nuk i pranohet
namazi dyzet dit.
Qllimi i thnies nuk i pranohet namazi dyzet dit ktu, sht se atij njeriu nuk i
obligohet q t prsris namazin, por ai nuk ka shprblim, sepse gjynahu q bn kur
shkon e pyet fallxhorin sht aq i madh, saq i shkatrron shprblimin e namazit dyzet
dit. Kjo tregon pr madhsin e gjynahut q bn ai i cili shkon dhe pyet fallxhorin, edhe
kur ai nuk i beson ato q thot fallxhori.

Dijetart kan veuar dy raste:

282
E para: Kush shkon tek fallxhori dhe e pyet pr tu informuar, apo pr ta
prgnjeshtruar, apo pr ta vrtetuar q ai sht vrtet i till, nuk hyn n kto rregulla,
sepse n Islam, mjetet marrin gjykimin e qllimeve.
E dyta: Kush shkon tek fallxhori pr ta pyetur pr ndonj shtje dhe i beson fjalt e tij,
ky njeri ka hyr nn kcnimin e hadithit t par, q prcillet nga disa bashkshorte t
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), q thot: Nuk i pranohet namazi dyzet
dit. Gjithashtu, edhe nn krcnimin hadithin e dyt, n t cilin Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) thot: ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!). Pra, del qart nga t dy hadithet se n rastin e dyt ata q
shkojn tek fallxhort, i pyesin ata dhe i besojn far thon, kta njerz e kan mohuar
at q iu zbrit Profetit Muhamed (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk u pranohet namazi
dyzet dit.

Megjithat, ata q shkojn tek fallxhori apo tek arafi dhe i besojn fjalt e tyre, nuk dalin
nga Islami, sepse Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se dnimi i tij sht mospranimi i
namazit dyzet dit. Nse ata q shkojn tek fallxhort do t kishin br kufr t madh,
do t kishin dal nga Islami, namazi i tyre nuk do t pranohej derisa t futeshin prsri
n islam. Kt e mbshtesin hadithet, q thon: . . . nuk i pranohet namazi dyzet
dit dhe: . . . ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). Nnkupton se kta njerz kan br kufr t vogl, i cili nuk t nxjerr nga Islami.
Ky sht mendimi i par i dijetarve, q sht ai i sakti.
Ky sht prfundim i domosdoshm duke i marr n kompleks argumentet sepse thnia
e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Kush shkon te ndonj araf (fallxhor), e
pyet pr dika dhe i beson ato q ai thot, nuk i pranohet namazi dyzet dit,
tregon se ai njeri nuk ka dal nga Islami. Ndrsa hadithi i dyt: Kush shkon te ndonj
fallxhor, e pyet at pr dika dhe i beson gjithkaje q ai thot, ka mohuar at q
iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tregon se ai njeri ka br kufr,
por ky sht kufr i vogl, q nuk t nxjerr nga Islami. Ky sht njri nga mendimet pr
kufrin e atij q shkon tek fallxhori dhe beson ato q ai thot.

283
Mendimi i dyt: Mosprononcimi pr kt shtje. Pra, mos t thuhet kufr i madh dhe
as kufr i vogl, por thuhet: Ata q shkojn tek fallxhort dhe i besojn far thon, ata
kan br kufr, e n kt shtje heshtet. Pr kt thuhet ashtu sikur ka ardhur n
hadith, q njerzit t friksohen dhe mos t bhet kjo ur lidhse pr njerzit n kt
shtje. Ky sht medhhebi i imam Ahmedit n kt shtje, bazuar n tekstet q kan
ardhur nga ai.1
Mendimi i tret: Ai q i beson ato q thot fallxhori sht qafir (mohues), ka br kufr
t madh dhe ka dal nga Islami. Pr kt mendim ka rezerva n dy aspekte:
Aspekti i par: E prmendm se argumenti q tregon se ka br kufr t vogl sht
thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): nuk i pranohet namazi dyzet dit.
Kjo tregon se po t ishte kufr i madh, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk do ta
kishte prcaktuar q namazi i atij njeriu nuk do ti pranohet n kt periudh kohe.
Aspekti i dyt: T besosh fjalt e fallxhorit sht e dyshimt, sepse ai pretendon q di t
fshehtn. T besosh se ai di t fshehtn, sht kufr i madh. Fallxhori lajmron pr
shtje t fshehta, nga ato q kan prgjuar xhindt. Ai thot far i thon xhindt, e kjo
sht e dyshimt (sht rrethan lehtsuese). Psh: Nse dikush shkon tek fallxhori dhe
thot: Un e besoj at q thot fallxhori, sepse atij ia sjell lajmin nga qielli xhindi, ky
sht dyshim i cili t ndalon t gjykosh se ai q beson ato q thot fallxhori ka br kufr
t madh, q t nxjerr nga Islami.

Mendimi m i sakt pr kt shtje sht se: ky sht kufr i vogl dhe jo i madh,
bazuar n hadithet dhe sqarimet q kan ardhur pr kt.
-Ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft mbi t!),
domethn: Ka mohuar Kuranin. N Kuran dhe n Sunetin e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) sht br e qart se fallxhori, magjistari dhe arafi nuk kan sukses, ata jan
gnjeshtar dhe nuk duhen besuar.

1
Shiko: El Furu Li Ibni Muih (6/171).
284
-Nga Imran Ibn Husejni prcillet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Nuk sht prej nesh ai q u beson shenjave ogurzeza ose krkon nga
dikush q ti parashoh fatin me an t ogureve t zeza. Kjo do t vij m pas.
-Nuk sht prej nesh tregon se ky veprim sht i ndaluar. Disa dijetar thon se
thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) Nuk sht prej nesh tregon se ky
veprim sht nj prej gjynaheve t mdha.

-Ai q bn fall: domethn ky pretendon se di t fshehtn dhe se ai sht fallxhor,

apo rrfen gjra t fshehta dhe ata q e shohin mendojn se sht fallxhor.
-Ose q krkon nga fallxhori q ti bj fall, domethn: Ai sht dakord q t'i bhet
fall dhe shkon tek fallxhori pr ta pyetur pr shtje t ndryshme.

Q bn magji ose q krkon nga magjistari ti bj magji. Kush shkon te

fallxhori dhe beson far thot ai, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!). E gjith kjo pr shkak, se t besosh ato q thot fallxhori do t
thot ta ndihmosh at q ti bj Allahut t Lartsuar shirk t madh. Ky sht gjykimi pr
ata q shkojn tek fallxhort.
Ndrsa gjykimin mbi fallxhorin e prmendm m lart: ai bn shirk t madh, sepse ai nuk
mundet kurr t lajmroj pr shtjet e fshehta, vetm se po t bj shirk.

-El Begauij thot se: araf sht ai q pretendon se i di gjrat e fshehura,

nprmjet disa veprimeve e mjeteve paraprake. Pr shembull, gjen sendet e
vjedhura, vendin e plakave t humbura etj.
E kemi prmendur se pr disa dijetar, araf quhet ai q lajmron pr ato shtje q
kan ndodhur n t kaluarn, q sht e panjohur pr njerzit, por gjithsesi ato kan
ndodhur n mbretrin e Allahut.
-Thuhet se sht fallxhoridomethn: Araf dhe fallxhor jan dy emra q tregojn t
njjtn gj.
- Shpjegim tjetr sht se araf quhet ai q lajmron pr t ardhmen. Thuhet
gjithashtu se araf quhet ai q t tregon gjrat q ke n mendje.

285
-Ebul Abas Ibn Tejmije thot se araf nnkupton fallxhort, astrologt etj.
-El Munexhim- parashikuesi me an t yjeve - sht ai i cili prdor astrologjin dhe
thot: Nse shfaqet ky ylli ktu dhe takohet me kt yllin kshtu, do t ndodh kshtu.
Apo nse filanit i lind djal n filan shenj, atij do ti ndodh kshtu e ashtu, si varfri,
pasuri, gzime, hidhrime etj. Pr kto ata argumentojn me lvizjen e yjeve, gjendjen e
toks dhe gjendjen e njerzve n t. Pr kt do t flasim me detaje, n dasht Allahu!
-Er-rem-mal sht ai i cili bn nj vij n rr dhe prdor guralect mbi rr.
-E t ngjashme me kto, domethn ata q lexojn pllmbn e dors, apo ata q
shikojn filxhant, apo ata t cilt bjn horoskopin npr gazeta e revista. Ata
pretendojn se parashikojn fatin nprmjet shenjave t horoskopit, se kush ka lindur n
filan shenj, kjo do t thot se atij do ti ndodh kshtu e ashtu. Ky sht nj prej llojeve
t fallit.
- Ibn Abasi thot pr ata njerz q, duke shikuar yjet dhe shkruajn grmat arabe
t formuls Eba xhad: Nuk mendoj se ata q merren me kt pun kan pjes
(shprblim) tek Allahu n botn tjetr.

Shkrimi i Ebu Xhad-it dhe parashikimi i yjeve sht nj nga llojet e fallit. Kjo sht e
ndaluar dhe kufr, q i bhet Allahut t Lartsuar.
Dije se llojet e fallit jan t shumta, por ato i prmbledh mnyra q fallxhori prdor pr
t bindur njerzit se ai e ka arritur dijen nprmjet ktyre mjeteve t dukshme q ai
prdor si: yjet, shkrimi, trokitja, filxhani, pllmba e dors, shikimi i guralecve apo
drrasa etj. T gjitha kto jan mjete q fallxhori i prdor pr t mashtruar ata q shkojn
tek ai, se n t vrtet. ato nuk jan mjete q t fitosh dije, pasi kjo dije atyre u vjen
nprmjet xhindve. Kshtu ata i mashtrojn njerzit, q t mos mendoj kush se kto
nuk mund t zbulojn gj dhe se ata nuk jan t zott e dijes n kt fush. N t vrtet,
atyre nuk u vjen dija pr t fshehtn nga kto gjra, si nga shkrimi, filxhani apo
horoskopi, por u vjen nprmjet xhindve. Ata shfaqin kto gjra vetm pr t arritur at
q dshirojn, pra, q njerzit t besojn se ata nuk merren me xhind, porse ata jan
njerz t afrt tek Zoti. E sikur t mos ishte kshtu, si do ti msonin t fshehtat nga kto

286
shtje t dukshme?! N shum vende t Afriks ka plot njerz q i veprojn kto gjra.
Ata pretendojn se jan njerz t afrt me Allahun dhe thon: Na vijn engjjt dhe na
lajmrojn, dhe se do veprim e bjn me orientim t engjjve. Ata q bjn t tilla
veprime n ato vende quhen t devotshm dhe t afrt tek Allahu i Lartsuar.
Prandaj disa dijetar, kur shpjegojn kto kapituj, thon: Njerzit e devotshm dhe t
afrt tek Allahu nuk bjn shirk dhe veprime t tilla, por njerzit e devotshm dhe t
afrt tek Allahu i prmbahen Sheriatit (ligjit t Allahut) e nuk jan miq t xhindve.

****

26

Argumentet q flasin pr zgjidhjen e magjis

Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) sht pyetur pr prishjen e magjis, dhe ai sht prgjigjur se ajo sht
prej punve t shejtanit. (Ahmedi me sened t mir dhe Ebu Daudi1, i cili thot
q Ahmedi sht pyetur pr t dhe ka thn se Ibn Mesudi e urrente kt pun).
N Sahihun e Buhariut, sht rrfimi nga Katade: E pyeta Ibn Musejebin pr
nj burr q kishte magji ose q nuk mund ti afrohej bashkshortes s tij: A
lejohet ti prishet magjia? Ai u prgjigj: Nuk ka gj, sepse qllimi ktu sht
rregullimi i dikaje, dhe do gj q sht e dobishme nuk ndalohet.
Nga Hasani sht transmetuar se ka thn: Magjin e prish vetm magjistari2.
Ndrsa Ibn Kajimi3 thot: Prishja e magjis bhet me dy mnyra. E para sht
zgjidhja e magjis me magji, q sht prej punve t shejtanit. Ky sht edhe
kuptimi i fjals s Hasanit. N kt rast, zgjidhsi i magjis dhe i magjepsuri i

1
E shnon Ahmedi (3/294 nr. 14135) dhe Ebu Daudi (3868).
2
E shnon Taberiu Tehdhib El Athar, ashtu si ka ardhur n 2 Teglik Et-Talik(5/49). Shiko: Ilam El Muakiin(4/396),
Fethul Bari(10/233).
3
Ilam El Muakiin(4/396).
287
afrohen shejtanit, duke vepruar at q ai dshiron, dhe ather shejtani e largon
ndikimin e tij nga i prekuri prej magjis.
Mnyra e dyt sht prishja e magjis me kndime (Kurani), me krkim
mbrojtjeje nga Allahu, me ilae dhe lutje t lejuara.

Dobit e tems

Ndalimi i prishjes s magjis me magji ose me an t shejtanve.

Sqarimi i dallimit ndrmjet forms s ndaluar dhe asaj t lejuar, n at mnyr
q largon paqartsit.

Kapitulli: Argumentet q flasin pr zgjidhjen e magjis.

Ktu bhet fjal pr zgjidhjen e magjis, q t shrohet i smuri. sht quajtur kshtu,
sepse i smuri kthehet n gjendjen e tij t mparshme.
Autori (Allahu e mshiroft!) ktu thot: Argumentet q flasin pr zgjidhjen e
magjis domethn: Argumentet q kan ardhur t detajuara. Por, vall, do lloj
prishjeje magjie sht e qortuar? Apo ka edhe mnyra t lejuara?

Prshtatshmria e ksaj teme n librin e teuhidit sht e qart.

Magjia sht shirk q i bhet Allahut t Lartsuar dhe ajo dmton bazn e teuhidit, edhe
magjistari sht mushrik, sepse i bn shirk t madh Allahut. Zgjidhja e magjis mund t
bhet nga vet magjistari, por mund t bhet edhe nga dikush tjetr me ilae t lejuara
me lutje etj. Nse prishja e magjis bhet nga magjistari, ajo sht n kundrshtim me
bazn e teuhidit dhe e mohon at. Pra, kshtu del qart prshtatshmria e ksaj teme me
kapitullin e magjis dhe me vet librin e teuhidit. Shum njerz t cilt krkojn t
msojn zgjidhjen e magjis bien n shirk.

Zgjidhja e magjis bhet n dy mnyra: e lejuar dhe e ndaluar.

288
Zgjidhja e lejuar: Kjo bhet me Kuran, me ilae t njohura, nga mjekt etj. Magjia
bhet nprmjet xhindve dhe vrtet trupi i njeriu smuret, sepse ai pson ndryshime n
mendje dhe n t kuptuar. N kt rast, ai kurohet me ato gjra q e prishin magjin.
Disa prej gjra q e prishin magjin jan: Kurani Fisnik, q sht ilai m i madh q e
prish magjin, dhe lutjet q kan ardhur pr kt, pra, ato q njihen si Rukje Esh-
sherije.
Nj lloj magjie prek trupin, domethn, gjymtyrt. Ky lloj magjie prishet me rukje esh-
sherije, me lutje dhe me Kuran, e ndonjher shrohet edhe me rrug mjeksore. Kjo,
pr shkak se magjia vrtet sjell smundje, prandaj nse e largojm smundjen apo
shkakun e smundjes, prishet edhe magjia.
Ibn Kajimi pr kt, n fund t fjals s tij thot: Mnyra e dyt sht prishja e
magjis me kndime (Kurani), me krkim mbrojtjeje nga Allahu, me ilae dhe
lutje t lejuara. Magjia e smur njeriun, e meqnse sht kshtu, ather lejohet t
kurohet me ato gjra q jan lejuar n Sheriat, si jan rukjet dhe ilaet e lejuara.
Lloji i dyt: Zgjidhje e ndaluar
Ky sht nj lloj shirku. N kt rast magjia nuk zgjidhet me mnyrn e par (t lejuar),
por zgjidhet po me magji. Pra, magjia e par prishet me magji tjetr. E prmendm m
lart se magjia mund t ndodh vetm duke iu afruar xhindit me adhurime, ose kur xhindi
i shrben magjistarit, q ky ti bj gjithnj shirk Allahut t Lartsuar. Pr prishjen e
magjis patjetr duhet prishur shkaku i saj, dhe ky sht shrbimi q i bjn xhindt
magjistarit. Magjistari i dyt, q t prish magjin dhe t largoj ndikimin e saj, patjetr
duhet ti krkoj ndihm xhindit t tij, q ai t largoj ndikimin e magjis nga xhindt, t
cilt kan lidhur magjin m par. Magjia, q nga fillimi i saj deri tek lidhja e saj, nuk
sht gj tjetr vetm se shirk q i bhet Allahut t Lartsuar. Edhe kur zgjidhet dhe
prishet me kt mnyr, nuk sht gj tjetr vetm se shirk q i bhet Allahut t
Lartsuar.
Pr kt, Hasani ka thn: Magjin e prish vetm magjistari
Domethn,domethnmagjia me rrug jo t lejuara zgjidhet vetm nga magjistari.

289
Nse dikush thot: Un e prish magjin, atij i thuhet: A prdor pr kurim Kuranin,
leximin e tij dhe lutjet? Nse thot jo, i thuhet: A je mjek, q di ti kurosh ata q i ka
kapur magjia? Nse thot jo, dije se ai sht magjistar. Nse ai prdor mnyrn e dyt,
ather dije se magjin mund ta zgjidh vetm se magjistari. Ai largon ndikimin e xhindit
n at magji, dhe kjo mund t bhet vetm nprmjet shejtanve-xhind, t cilt
ndikojn n at magji.
- Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) sht pyetur pr prishjen e magjis, dhe ai sht prgjigjur se ajo sht
prej punve t shejtanit.

Kjo pyetje lidhet me at q ishte e njohur dhe e zakonshme pr ata sepse, fjala prishje
ishte e njohur pr ata, dhe kt pun e bnte vetm magjistari. Pr arabt kjo fjal
nnkuptonte zgjidhjen e magjis me magji.
Pr kt arsye, kur u pyet Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr prishjen e magjis, u
prgjigj duke thn: Ajo sht prej punve t shejtanit. Domethn, prishja e
magjis bhet vetm nprmjet shejtanve xhind.

Pr kt, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ajo - domethn: prishja dhe
zgjidhja e magjis - sht prej punve t shejtanit, sepse lidhja e magjis n origjin
sht nga veprat e shejtanit, gjithashtu edhe prishja e magjis sht vepr e shejtanit. Pra,
kjo pyetje ishte pr ato zgjidhje dhe prishje q bheshin n kohn para Islamit, n kohn
e injorancs.
-E sjell Ahmedi me sened t mir, dhe Ebu Daudi1, i cili thot q Ahmedi sht
pyetur pr t dhe ka thn se Ebu Mesudi e urrente kt pun.
-E urrente kt pun ka pr qllim zgjidhjen nprmjet hajmalive t cilat prmbajn
Kuran. E kemi thn q Ibn Mesudi i urrente t gjitha llojet e hajmalive, madje edhe ato
q prmbanin Kuran, ashtu si thoshte Ibrahim Nehaiu (Allahu e mshiroft!): Ata i
urrenin t gjitha llojet e hajmalive, me Kuran apo jo. Pra sht fjala pr shokt e
Ibn Mesudit.
1
E shnon Ahmedi (3/294 nr. 14135) dhe Ebu Daudi (3868).
290
Ibn Mesudi i urrente edhe hajmalit q prmbanin Kuran, e q varen pr shum
qllime, pr prishjen e msyshit, pr prishjen e magjis apo largimin e ndonj
dmi.
Kur imam Ahmedi u pyet pr prishjen e magjis me hajmali q prmbajn Kuran, tha:
Ibn Mesudi i urrente t gjitha llojet e hajmalive.
Pr sa i prket prishjes s magjis duke fryr apo duke i lexuar rukje pa varur hajmali,
nuk mund ta urrenin kt as imam Ahmedi e as Ibn Mesudi, sepse vet Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) e ka prdorur kt form dhe e ka lejuar pr t tjert.

- N Sahihun e Buhariut sht rrfimi nga Katade: E pyeta Ibn Musejebin pr

nj burr q kishte magji ose q nuk mund ti afrohej bashkshortes s tij: A
lejohet ti prishet magjia? U prgjigj: Nuk ka gj, sepse qllimi n kt rast
sht rregullimi i dikaje, dhe do gj q sht e dobishme nuk ndalohet.
Ibn Musejibi ka pr qllim ktu at lloj zgjidhjeje e cila bhet duke krkuar mbrojtje tek
Allahu, me lutje, me Kuran dhe me ilae t lejuara. Ndrsa pr zgjidhjen q bhet me
magji, nuk imagjinohet q Ibn Musejibi ta lejonte nj gj t till, sepse Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ajo sht prej punve t shejtanit. Prandaj Ibn
Musejibi thot: Nuk ka gj, sepse qllimi n kt rast sht rregullimi i dikaje,
dhe do gj q sht e dobishme nuk ndalohet, domethndomethn: iolaet e
lejuara, rukjet dhe krkimi i mbrojtjes tek Allahu n rrug t ligjruara, leximi i Kuranit,
etj. Prandaj ai nuk e ka ndaluar, por e ka lejuar nj gj t till.
- Nga Hasani sht transmetuar se ka thn: Magjin e prish vetm
magjistari. Ndrsa Ibn Kajimi1 thot: Prishja e magjis bhet me dy mnyra: E
para sht zgjidhja e magjis me magji, por kjo sht punn e shejtanit. Ky
sht edhe kuptimi i fjals s Hasanit. N kt rast, zgjidhsi i magjis dhe i
magjepsuri i afrohen shejtanit, duke br at q ai dshiron. Kt e kemi
shpjeguar m par.
-Ather shejtani e largon ndikimin e tij nga i prekuri prej magjis.

1
Ilam El Muakiin(4/396).
291
Kjo sht vepr shirku. Pra, sht i qart gjykimi se zgjidhja e magjis me magji sht e
ndaluar. Jo vetm kaq, por ajo sht shirk q i bhet Allahut t Lartsuar, pra, kur e prish
magjin vetm magjistari.
Disa dijetar nga pasuesit e shkollave juridike kan mendimin se lejohet t prishet magjia
me magji, nse kjo sht e domosdoshme. Kt e thon disa dijetar nga pasuesit e imam
Ahmedit n librat e tyre1, por ky mendim nuk sht i sakt, sepse domosdoshmri nuk
do t thot q t sakrifikosh fen dhe teuhidin, e ti zvendsosh ato me shirk. Dihet se
nga pes gjrat me t cilat kan ardhur t gjitha legjislacionet hyjnore, duke i quajtur ato
domosdoshmri, e para sht ruajtja e fes. T tjerat q vijn m pas dhe jan n grad
m t ult se ajo. Kjo ska dyshim. Nuk sakrifikohet ajo q sht m e rndsishme pr
at q sht m e ult. Edhe pse ruajtja e jets sht nj prej pes gjrave t
domosdoshme t fes, ajo sht m posht n renditje krahasuar me ruajtjen e fes.
Kshtu, nuk i jepet prparsi asaj q sht m posht ndaj asaj q sht m lart, po t
sakrifikohet ajo q sht m lart pr t arritur at q sht m posht, n lidhje me pes
gjrat e domosdoshme n fe.
Ruajta e vetes nuk mund t bhet me shirk. T vdes njeriu duke qen n teuhid, sht
m mir pr t sesa t shrohet duke i br shirk Allahut t Lartsuar. Magjia bhet
vetm duke i br shirk Allahut. Ai q shkon tek magjistari dhe i krkon q tia prish
magjin, ai sht dakord me fjaln dhe veprn e tij. Dakordsia e tij duket kur ai e bn
nj gj t till. Ai sht dakord q ti bhet shirk Allahut pr t arritur ai at q dshiron,
por kjo nuk lejohet.
Kshtu arrijm n prfundimin se magjia, kur bhet apo kur zgjidhet, kryhet vetm duke
i br shirk t madh Allahut t Lartsuar. Prfundimisht, nuk lejohet t zgjidhet magjia
me magji, domosdoshmri qoft apo jo, por ajo zgjidhet dhe prishet m rukje sherije.

****

27

1
Shih El Ikna Lil Hixhaui(4/301) dhe Kashaf El Kina (6/188).
292
 Argumentet q flasin pr pensimizmin bestytnor

Allahu i Lartsuar thot: Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e zi, ndonse
shumica e tyre nuk e dinin!1. Ata u prgjigjn: Fatkeqsia q ju ndollt, mund
t vij vetm nga vetja juaj. Vall, pr shkak se po ju kshillojm, ju na
krcnoni?! Ju jeni popull q kaloni do lloj kufiri. 2
Nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcillet se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Nuk ka smundje ngjitse, nuk ka pesimizm
bestytnor, nuk ka kukuvajka ndjellakeqe, nuk ka ters n sefer3. Ndrsa te
Muslimi vazhdon: Nuk ka ndikim nga yjet, nuk ka ndikim nga hijet4.
Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Nuk ka infektim, nuk ka shenja ogurzeza. Mua m plqen oguri i
mir. E pyetn: E sht oguri i mir?. U prgjigj: sht fjala e mir5.
Ebu Daudi prcjell nga Ukbe Ibn Amir, me zinxhir transmetimi t sakt, se
dikush prmendi pesimizmin bestytnor te Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!). Ather ai tha: M t mira jan shenjat optimiste. Oguret q ngjallin
pesimizm nuk duhet ta zbrapsin muslimanin. Nse ndonjri nga ju sheh dika
pesimiste, le t thot: O Allah, nuk i sjell t mirat askush ve Teje dhe nuk i
largon t kqijat askush ve Teje, smund t ket ndryshim t gjendjes e as fuqi
pr t vepruar pa ndihmn Tnde!6.
Nga Ibn Mesudi rrfehet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Pesimizmi bestytnor sht form e shirkut. Pesimizmi bestytnor sht form e
shirkut. Nuk ka asnj prej nesh q nuk provon parandjenj t keqe, por Allahu ia
largon me mbshtetje. (Tirmidhiu e ka quajtur t sakt, duke thn se fjalia e
fundit sht e Ibn Mesudit). Ahmedi sjell hadithin e Ibn Amrit: Cilido q
sprapset nga nevojat e veta pr shkak t ogureve t zeza, ka br shirk.

1
EL-EL-ARAF: 131.
2
JA SIN: 19
3
E shnon Buhariu (5757) dhe Muslimi (2220).
4
E shnon Muslimi (2222) nga hadithi i Xhabirit (Allahu qo i knaqur me t).
5
E shnon Buhariu (5776) dhe Muslimi (2224).
6
E shnon Ebu Daudi (3919) dhe En-Nesaiu n Amel El Jeumi ue El-Lejlehf. 255 nr. (293).
293
I than: Cila sht shlyerja e saj? Ai u prgjigj: T thuash: O Allah! E mira
sht vetm n dorn Tnde dhe vjen vetm prej Teje! Nuk ndodh vese ajo e
keqe q sht caktuar nga Ty! Nuk ka t adhuruar tjetr me t drejt, ve Teje!.
Allahume la hajre il-la hajruke ue la tajra il-la tajruke ue la ilahe gajruke.
Po nga Ahmedi prcillet hadithi i Fadl Ibn Abasit: Me t vrtet, bestytni sht
ajo q t bn t vazhdosh ose t kthehesh mbrapsht.

Dobit e tems

Trheqja e vmendjes pr ajetet: Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e

zi. . . dhe Fatkeqsia, q ju ndollt, mund t vij vetm nga vetja juaj. . . .
Mohimi i ngjitjes s smundjes pa caktimin e Allahut.
Mohimi i bestytnive.
Mohimi i lidhjes s fatkeqsis me vajtimin e kukuvajks.
Mohimi i fatit t keq pr shkak t muajit sefer.
Shenjat optimiste nuk hyjn tek bestytnit, prkundrazi, jan t plqyeshme.
Shpjegimi i fjals el felu(optimizmi).
Parandjenjat e kqija q lindin n zemr nga disa shenja, por q luftohen nga
njeriu, nuk i bjn dm atij; ato i largon Allahu, nse i mbshtetesh Atij.
Lutjet q bhen kur lindin n zemr parandjenja t kqija.
Deklarimi se besimi tek oguret sht form idhujtarie.
Shpjegimi i bestytnis.

Ky sht kapitulli: Argumentet q flasin pr pesimizmin bestytnor.

E prmendm m par q pesimizmi bestytnor sht nj prej llojeve t shirkut, prandaj
autori (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt tem pas temave q kan lidhje me magjin,
sepse kjo sht nga llojet e shirkut bazuar n tekstin e hadithit.

294
Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit: Pesimizmi bestytnor sht
shirk i vogl, q i bhet Allahut t Lartsuar, e ky lloj shirku sht n kundrshtim me
teuhidin e plot, q sht obligim.

E vrteta e pesimizmit:
sht pesimizmi ose optimizmi q ngjallet kur fluturon shpendi djathtas apo majtas, apo
kur kalon ndonj egrsir djathtas apo majtas. Ndoshta e bjn edhe me gjra t tjera,ve
shpendve. N kohn e injorancs (para islamit), kur dikush donte t shkonte n ndonj
vend apo t ndrmerrte ndonj udhtim, apo t zgjidhte midis tyre, pr argument merrte
lvizjen e shpendve, apo ngjarjet q i ndodhin, tek t cilat bazoheshin se si do t ishte
udhtimi. Nse i dilte pr mir, thoshin: Ky do t jet udhtim i mbardhe
vazhdonin, ose thoshin: Ky do t jet udhtim ters dhe ktheheshin prej tij. Ky sht
shirk i vogl qbhet Allahut, nse i plotson kto norma dhe kritere. Kjo ndodhet n
fund t tems, kur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: Me t vrtet,
bestytni sht ajo q t bn t vazhdosh ose t kthehesh mbrapsht.

Pesimizmi sht shirk, ajo sendrtohet n zemr, n baz t tij njeriu vendos ta ta veproj
nj pun apo t sprapset nga ajo.

Nse dikush del nga shtpia dhe ka br nijet pr udhtim apo shtitje, apo ka nijet t
bj tregti, apo dika tjetr, por ai shikon nj ngjarje para tij, nj aksident apo dy njerz
q po grinden midis tyre, apo dika e till, kjo ngjarje q ai sheh e bn at pesimist, dhe ai
kt e merr pr argument q atij do ti shkoj keq udhtimi, apo do t dshtoj n
tregtin e tij, apo do ti ndodh ndonj e keqe n udhtim. Nse ai kthehet dhe nuk e
vazhdon at pun q ai kishte br nijet ta vepronte, ather ai ka rn n pesimizm
bestytnor (shirkij). Por, nse kt pesimizm ai e ndien n zemr dhe vazhdon punn
duke iu mbshtetur Allahut kjo sht nj gj nga e cila, thuajse nuk shpton njeri, ashtu
si ka ardhur n hadithin q e prcjell Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!): Nuk
ka asnj prej nesh q nuk i vjen nj parandjenj e keqe, por Allahu ia lagon me
mbshtetje.

295
Kjo sht e vrteta rreth pesimizmit shirkij dhe rregulli pr t, duke u br e qart se kjo
sht gjithprfshirse, sht se ka lidhje vetm me shpendt dhe lvizjen e tyre.
E kemi cekur m lart, n kapitullin Prmendja e disa llojeve t magjis, se el ijafeh
quhet lshimi i shpendve n fluturim, ashtu si e ka shpjeguar Auf Ibn el Arabi. Kshtu,
kjo ka lidhje me shpendt. Ata e lshonin shpendin n fluturim, dhe pastaj shikonin se
nga cila an do t fluturonte ai. Besimi n oguret i bnte njerzit optimist apo pesimist,
e kshtu ata i lidhnin veprimet e tyre mendonj gj q mund t ndodhte m prpara,
qoft kjo prej shpendve apo fardo gjje tjetr.
- Kapitulli: Argumentet q flasin pr pesimizmin bestytnor, domethn: se
sht shirk, e bn apo jo at vepr q ke nijet, si dhe shlyerja e pesimizmit, nse kjo
ndodh n zemr e t tjera rregulla mbi kt.
- Thnia e Allahut t Lartsuar: Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e zi,
ndonse shumica e tyre nuk e dinin!1 Ky sht fundi i ajetit, ndrsa fillimi i tij sht:
Por sa her q u vinte ndonj e mir, ata thonin: Kt e kemi merituar! E kur i
godiste ndonj e keqe, at e merrnin si ogur t zi, q vinte prej Musait dhe
popullit t tij. Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e zi, ndonse shumica e
tyre nuk e dinin!2. Domethn: Kur atyre u vinte bollk dhe rrizk i madh thoshin:
Kt e kemi merituar!3 Pra, thoshin q e meriton at.
E kur i godiste ndonj e keqe. 4 Domethn, kur i prfshintethatsir, varfria apo
ndonj sprov tjetr, thoshin: Kjo na ndodhi pr shkak t Musait dhe t atyre q jan me
t, pra, pr shkak t fjalve dhe t veprave t tyre. Ata e quanin si ogur t zi Musain dhe
pasuesit e tij. Allahu i Lartsuar thot: Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e
zi. Domethn, veprat e mira ose t kqija, se meritonin t mirat apo meritonin t
kqijat, t gjitha kto vendosen nga Allahu i Lartsuar.
Por jo! Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e zi. Pra, shkak q atyre u vijn t mirat
apo t kqijat, ky sht caktimi dhe vendim i Allahut t Lartsuar.

1
EL-ARAF: 131
2
EL-ARAF: 131
3
EL-ARAF: 131
4
EL-ARAF: 131
296
Prshtatshmria e ktij ajeti n kt kapitull sht se: besimi te shenjat e kqija sht
cilsi e armiqve t profetve dhe prej natyrs s mushrikve. Pra, kur qenka kshtu, kjo gj
sht e qortuar.
Ndrsa natyrshmria e pasuesve t profetve sht ndryshe. Ata e lidhin kt direkt me
caktimin dhe vendimin e Allahut, i cili ka br shprblim pr veprat e tyre t mira dhe
dnim pr veprat e tyre t kqija. Prandaj Allahu i Lartsuar thot: Por jo! Allahu ishte
Ai q ua ndillte fatin e zi.

- Ata u prgjigjn: Fatkeqsia q ju ndollt, mund t vij vetm nga vetja juaj.
Vall, pr shkak se po ju kshillojm, na krcnoni?! Ju jeni popull q kaloni do
lloj kufiri1 Ky ajet sht n suren Ja Sin. Ata t cilt than: ne parandiejm
fatkeqsi nga ju ishin mushrik, banor t atij fshati. Aty than: Ne parandiejm
fatkeqsi nga ju. Nse nuk trhiqeni, do tju vrasim me gur. Me siguri, ju pret
nj dnim i dhembshm prej nesh2. Pasuesit e profetve than: Fatkeqsia q ju
ndollt, mund t vij vetm nga vetja juaj. Pra, shkak i t kqijave q u godasin apo
shkak i t mirave q u vijn, jeni vet ju. E keqja q do tju vij apo dnimi q do tju
zbres jan t lidhura ngusht me punn tuaj t keqe, sepse ju jeni armiq t profetve
dhe i mohoni ata. Kjo sht e lidhur ngusht me ju dhe me parandjenjn tuaj. Ata u
prgjigjn: Fatkeqsia, q ju ndollt, mund t vij vetm nga vetja juaj3. Kjo pr
shkak se ata bn vepra t kqija dhe i mohuan profett; kshtu q kjo do tju vij atyre
dhe ska dyshim.
Prshtatshmria e ktij ajeti sht si ajo e ajetit t mparshm. Dhe se kto jan veprat e
mushrikve dhe t armiqve t profetve.
- Nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcillet se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Nuk ka infektim (smundje ngjitse), nuk ka
pesimizm bestytnor, nuk ka kukuvajka ndjellakeqe, nuk ka ters n sefer.
Argument ktu sht thnia: Nuk ka pesimizm bestytnor. Kuptohet se ktu nuk
sht qllimi t mohohet ekzistenca e pesimizmit bestytnor, sepse ai sht i pranishm

1
JA SIN: 19
2
JA SIN: 18
3
JA SIN: 19
297
n besimin e njerzve, edhe prdorimi i tij tek ata, gjithashtu edhe smundja ngjitet n
realitet. Prandaj dijetart thon: Mohimi ktu lidhet me at q besonin arabt n kohn e
injorancs, sepse La-jaktu sht mohim pr llojin. Emri sht prmendur, por
kallzuesi nuk sht vendosur. Dija pr kt sht e njohur, sepse injorantt besonin n
ekzistencn e n ndikimin e ktyre gjrave. Pra, nuk mohohet ekzistenca e tyre, por
mohohet ndikimi i tyre.
Fjalia e nnkuptuar sht: Nuk ka infektim q ndodh vetvetiu, por smundja ngjitet
me lejen e Allahut t Lartsuar. N kohn e injorancs besonin se infektimi ndodhte
vetvetiu, porse Allahu e hodhi posht kt besim. Prandaj Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Nuk ka infektim (smundje ngjitse), domethn: Q t ngjiten
vetvetiu.
- Nuk ka pesimizm bestytnor, q t ndikoj, sepse kjo sht gj imagjinare, q
sht n zemr, e nuk ka gj q ndikon n caktimin dhe vendimin e Allahut. Pra, lvizjet
para-mbrapa apo majtas-djathtas t shpendve apo dikaje tjetr nuk kan ndikim n
vendimet e Allahut n pronn e Tij e as n caktimin dhe vendimin e Tij.
La-ja(jo) mohon do gj, pra, mohon edhe ndikimin e tyre. Nuk ka ndikim as
pesimizmi bestytnor e as shenjat ogurzeza, t gjitha kto jan iluzione.
Po ashtu thnia: Nuk ka kukuvajka ndjellakeqe, nuk ka ters n sefer. . . e deri
n fund t hadithit.
- Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Nuk ka infektim Domethn: nuk ka smundje q t ngjitet
vetvetiu, por ajo ndodh me lejen e Allahut t Lartsuar.
- Nuk ka shenja ogurzeza q t ken ndikim, se kjo varet nga caktimi i Allahut t
Lartsuar dhe vendimin e Tij.

- Mua m plqen oguri i mir. E pyetn: E sht oguri i mir?. U prgjigj:

sht fjala e mir.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e plqente ogurin e mir dhe e ka shpjeguar duke
thn: Ajo sht fjala e mir, sepse kur njeriu dgjon fjaln e mir, ai bhet optimist, dhe

298
se atij do ti ndodh ajo gj me mirsin e Zotit. Me kt ai mendon mir pr Allahun e
Lartsuar. Optimisti mendon mir pr Allahun, ndrsa pesimisti mendon keq pr
Allahun e Lartsuar. Prandaj optimizmi sht i lavdruar dhe i falnderuar, kurse
pesimizmi sht i qortuar.
Dihet se njerzit jan t urdhruar t ken mendim t mir pr Allahun e Lartsuar,
prandaj Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte gjithmon optimist. E gjitha kjo
buronte tek madhrimi q i bnte Allahut, mendimi i mir dhe lidhja q i kishte br
zemrs me Allahun e Lartsuar, sepse Allahu bn pr robrit e Tij vetm at q sht m
e mira pr ta.
-Ebu Daudi prcjell nga Ukbe Ibn Amir, me zinxhir transmetimi t sakt, se
dikush prmendi pesimizmin bestytnor te Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Ather ai tha: M t mira jan shenjat optimiste.
Pesimizm domethn t ndikohesh nga fjala, sepse e kemi prmendur m lart se
pesimizmi bestytnor prfshin fjalt dhe veprat, t cilat ndodhin para robit.
E nse do t kishte pesimizm bestytnor, m i miri i tij sht fjala e mir. Pra,
parandjenja q i lind njeriut n zemr se atij do ti ndodh kshtu e ashtu, pr shkak t
nj fjale q ai ka dgjuar, apo pr shkak t ndonj ngjarjeje q i ka ndodhur. M e mira e
gjith ktyre sht fjala e mir, e do gj tjetr sht e qortuar.
Optimizmi sht i lavdruar dhe i lejuar, sepse optimisti mendon mir pr Allahun e
Lartsuar. Optimizmi ta zgjeron gjoksin, e gzon robin, largon ankthin t cilin e inspiron
shejtani i mallkuari e bn njeriun t imagjinoj gjra q e dmtojn dhe i fusin mrziti.
Ndrsa kur njeriu e hap zemrn pr optimizmin, largohet ndikimi i shejtanit.

- Oguret q ngjallin pesimizm nuk duhet ta zbrapsin muslimanin. Ky pohim

ka ardhur n formn ndaluese. E kemi qartsuar se forma mohore mund t vij si nj
njoftim, ashtu sikur edhe urdhri mund t transformohet n nj rrfim (n gjuhn arabe)
dhe t luaj rolin e prforcimit t nj urdhri a nj ndalese, p.sh:

299
Allahu i Lartsuar thot: Allahut i prulet n sexhde do gjalles, n qiej dhe n
Tok1. N pamje t jashtme sht nj rrfim, por nga ana tjetr prforcon nj urdhr
(q vetm atij duhet t'i biem n sexhde), por si urdhr sht m i prforcuar. Dhe
thnia: Oguret q ngjallin pesimizm nuk duhet ta zbrapsin muslimanin. Ky
sht njoftim mohues, por njkohsisht e ndalon muslimanin q t sprapset nga puna e
tij; e nse vrtet sprapset, ather ai ka br shirk.

- Nse ndonjri nga ju sheh dika pesimiste, le t thot: O Allah, nuk i sjell t
mirat askush tjetr ve Teje dhe nuk i largon t kqijat askush jetr ve Teje;
smund t ket ndryshim t gjendjes e as fuqi pr t vepruar pa ndihmn
Tnde!.
Kjo sht nj lutje madhshtore, q largon nga zemra t gjitha oguret q ngjallin
pesimizm.
- Nga Ibn Mesudi rrfehet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Pesimizmi bestytnor sht form e shirkut. Pesimizmi bestytnor sht form e
shirkut. Domethn, ai sht shirk i vogl, q i bhet Allahut t Lartsuar.
- Nuk ka asnj prej nesh q nuk bie n parandjenj t keqe. Domethn, nuk ka
njeri q nuk ka patur n zemr parandjenj t keqe, sepse kjo sht prej shejtanit, dhe
shejtani i josh zemrat me ato gjra q e prishin at.
Nuk ka asnj prej nesh q nuk bie n parandjenj t keqe. Domethn, nuk ka
ndonj q t mos i ndodh kjo gj.
- Por Allahu ia largon me mbshtetje.
Kur robi i mbshtetet Allahut dhe e kryen kt detyrim, kjo bn q ti largohet intriga e
shejtanit dhe parandjenjat e kqija. Njeriu e ka detyrim q, kur i lind ndonj parandjenj
e keqe, t mos e spraps kjo gj nga vepra q dshiron t bj, por ti mbshtetet Allahut
t Lartsuar, sepse ato gjra q i ndodhin nuk kan lidhje me shtjet e panjohura dhe
ato nuk kan asnj ndikim se far do t ndodh n t ardhmen.
- Ahmedi sjell hadithin e Ibn Amrit: Cilido q sprapset nga nevojat e veta pr
shkak t ogureve t zeza, ka br shirk

1
EN-EN-NAHL: 49
300
Kjo ndodh kur njeriu sprapset nga puna e tij pr shkak t ogureve t zeza. Nse ai nuk
sprapset nga puna e tij dhe nuk i kushton rndsi ogureve t zeza, nuk ka asgj t keqe,
por kjo mund tia angazhoj zemrn, e ndoshta bie n ato gjra q jan t ndaluara pr
zemrn. Ajo q e largon gjith kt sht ti mbshtetesh Allahut t Lartsuar, t
madhrosh ato gjra q jan tek Allahu dhe t mendosh ve mir pr Allahun e
Lartsuar.
- I than: Cila sht shlyerja e saj? Ai u prgjigj: T thuash: O Allah! E
mira sht vetm n dorn tnde dhe vjen vetm prej Teje! Ndodh vese ajo e
keqe q sht caktuar nga Ty! Allahume la hajre il-la hajruke ue la tajra il-la
tajruke.
E mira sht n dorn Tnde, domethn: Ndodh vetm se ajo gj q ke caktuar Ti! Pra,
robit i ndodh vetm caktimi dhe vendimi Yt. Dija e shtjeve t panjohura sht vetm
tek Allahu i Lartsuar.

****

28
Studimi i yjeve dhe besimi n ndikimin e tyre (astrologjia)

Buhariu n Sahihun e tij shnon se Katade ka thn: Allahu i ka krijuar yjet

pr tre qllime: zbukurues t qiellit, gjuajts pr shejtant dhe shenja orientuese.
Kush u jep funksione t tjera, ka gabuar, e ka uar jetn dm duke u marr me
dika t padobishme dhe e ka ngarkuar veten me dika q nuk ta njohuri n t.
Katadeja e urrente studimin e cikleve t hns, ndrsa Ibn Ujejne nuk e lejonte.
Kto qndrime t tyre i ka dshmuar Harbi1. Ndrsa Ahmedi dhe Ishaku2 e kan
lejuar studimin e tyre.

1
Ai sht Harb Ibn Ismail el Kermanij el Handhelij, Ebu Muhamed, jurist, shok i imam Ahmedit, ai ka transmetuar nga
imam Ahmedi shum shtje, vdiq n vi n 280 h. Shiko: El Xherh ue Tadil(3/253).
2
Ai sht dijetari i lindjes dhe zotria i tyre, Ishak Ibn Ibrahim Ibn Rahauijeh, Ebu Jakub el Handhelij. U lind n vitin
161h, ai sht prej atyre q e prhapn Sune n n lindje. Vdiq n vi n 238 h. Sijer Alam En-Nubela 11/358).
301
Ebu Musa1 tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)ka thn: Tre grupe
nuk futen n Xhenet: pijaneci, ai q i beson magjis dhe ai q i ndrpret lidhjet
farefisnore.

Dobit e tems

Urtsia e krijimit t yjeve.

Qndrimi ndaj atyre q mendojn t kundrtn.
Sjellja e mendimeve t ndryshme pr studimin e cikleve t Hns.
Krcnimi me ndshkim ndaj atij q i beson sadopak magjis, edhe nse e di
se ajo sht e kot.

Kapitulli: Studimi i yjeve dhe besimi n ndikimin e tyre

Studimi i yjeve, sht i lejuar ose i ndaluar.
I ndaluari sht i till pr shkak se sht nj nga llojet e magjis. Magjia sht kufr dhe
shirk q i bhet Allahut t Lartsuar. Pretendimi se njeh t fshehtn nprmjet yjeve
sht i qortuar, sepse ai sht prej llojeve t magjis dhe fallit.
Studimi i yjeve, me t cilin merren njerzit, sht tri llojesh:

1- Studimi i yjeve duke besuar se ata kan ndikim m vete, dhe se ndodhit n tok jan
si rrjedhoj e yjeve dhe vullnetit t tyre. Pra, kjo i bn yjet si zota. Kt gj kan
vepruar edhe sabiintEs Sabiet2. Ata i bnin do ylli dhe planeti pamje dhe statuj.
N to shkonin shejtant dhe i urdhronin q ti adhuronin ato statuja dhe idhuj. Kjo
vepr sht me unanimitet dijetarsh, kufr dhe shirk i madh q i bhet Allahut t
Lartsuar, si shirku q ka br populli i Ibrahimit.
2- Studimi i yjeve, ndryshe sht quajtur Ilmu Tethir (dija e ndikimit). Ata thon se
lvizja e yjeve, takimi dhe ndarja e tyre, lindja dhe perndimi i tyre, e t gjitha kto
kan ndikim me ato q ndodh n tok. Ata pretendojn se, ato q do t ndodhin n
1
Sahabi i nderuar, Abdullah Ibn Kajs Ibn Selim Ebu Musa El Esharij. La qen uelij i Zubejd dhe Adn n kohn e profetit
(Paqja e Allahut qo mbi t!), dhe n kohn e Umerit ishte vali i Kufes dhe i Basras. Vdiq n vi n 50 h, dhe thuhet m
pas.
2
Ky sht nj sekt q pretendojn se jan n fen e Nuhut (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
302
 t ardhmen n tok jan si pasoj e lvizjes s yjeve. Ai q vepron dhe argumenton
me kto gjra quhet Munexhim, astrolog, e ky sigurisht q sht lloj falli. Ai t
njofton pr shtjet e fshehta, duke u argumentuar me lvizjen e planeteve dhe yjeve.
Kjo sht e ndaluar dhe nj nga gjynahet e mdha. Ky sht lloj falli dhe kufr q i
bhet Allahut t Lartsuar, sepse yjet nuk jan krijuar pr kt. Atyre u shkojn
shejtant dhe u inspirojn far t duan, se ato gjra do t ndodhin n t ardhmen.
Pr kt ata mbshteten te lvizja e yjeve.
Fjala e tyre hidhet posht me shum gjra nga aktualiteti etj., ashtu si ndodhi n
lirimin e Amurijes, t ciln e prmend n vjershn e tij Ebu Tamami.
3- Lloji i tret quhet Ilmu et-Tesjiir ose astronomia pra, studimi i ciklit dhe lvizjes
s yjeve pr tu orientuar dhe pr t njohur kohn, t njohsh kur sht koha e
mbjelljeve dhe kur nuk sht. Kshtu njohim kohn se kur do t fryj er, gjithashtu
njohin kohn se kur e ka br Allahu gjat vitit q t biej shi, etj.

Ky quhet Ilmu et-Tesjiir, e kt e kan lejuar disa dijetar. Shkaku q ata e kan
lejuar sht se ata thon se lvizja e yjeve, takimi dhe ndarja e tyre, lindja dhe perndimi i
tyre kjo bhet pr t prcaktuar kohn e disa gjrave dhe jo duke i konsideruar shkak.
Sepse yjet jan shenja q nnkuptojn nj koh t caktuar, q mund t ndodh kshtu e
ashtu. Allahu i Lartsuar i ka br yjet shenja orientimi, ashtu si Allahu thot:
Ai ka vn edhe shenja t tjera, si dhe yjet, nprmjet t cilave njerzit
orientohen1.
Yjet jan shenja orientuese pr shum shtje. Pr shembull, me lindjen e nj ylli t
caktuar sht fillimi i dimrit, pra, hyrja e kohs s dimrit nuk sht pr shkak t lindjes s
yllit, por kur del ai yll, kjo sht shenj e hyrjes s dimrit. Pra, ai nuk sht shkak q sjell
t ftohtin, as pr sjelljen e t nxehtit, as pr shiun, as shkak pr mbjelljen e pemve apo
kulturave t tjera bujqsore, por kjo shnon koh, e kur sht kshtu, ather nuk ka gj
t thuhet kshtu apo t msohet kjo dituri, sepse ai q i studion kto e quan ciklin e
yjeve, lindjen dhe perndimin e tyre si shenja t kohs, dhe kjo sht e lejuar.

1
EN-EN-NAHL: 16
303
- Buhariu n Sahihun e tij thot se Katade ka thn: Allahu i ka krijuar yjet
pr tre qllime:
1. Zbukurues t qiellit. . . , ashtu si thot Allahu i Lartsuar: Qiellin m t afrm
Ne e zbukuruam me yje t shklqyer dhe i vum roja1.
2. Gjuajts t shejtanve. - Ajetet pr kt jan t shumt.
3. Shenja orientuese, ashtu si thot Allahu i Lartsuar: A ka m t mir se Ai q
ju rrfen rrugn n errsirat e toks dhe t detit2. Gjithashtu, Allahu i Lartsuar
thot: Ai ka vn edhe shenja t tjera, si dhe yjet, nprmjet t cilave njerzit
orientohen3.
Kto jan shenja q t orientohen njerzit, si: drejtimi i Kibles, drejtimi i veriut, i
perndimit apo lindjes. Gjithashtu, ato jan orientim pr t ditur vendet, qytetet dhe
krahinat. Kshtu, njihet se filan vend sht n drejtim t filan ylli. Kur dikush udhton
natn n tok apo n det dhe do t shkoj n nj drejtim t caktuar, ai orientohet me yjet
apo me gjra t tjera, q Allahu ka vn n dobi t njerve.
- Kush u jep funksione t tjera, ka gabuar, e ka uar jetn dm duke u marr
me dika t padobishme dhe e ka ngarkuar veten me dika q nuk e njeh. Kjo
sht e sakt, sepse yjet jan krijesa t Allahut, e ne mund t dim vetm aq sa na ka
treguar Allahu i Lartsuar. Ato q Allahu na ka treguar, ne i marrim, e pr ato q nuk na
ka treguar nuk lejohet q t ngarkojm veten me to. Prandaj Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Kur t prmendet kaderi(prcaktimi), heshtni! Kur t
prmenden shokt e mi (sahabt), heshtni! Edhe kur t prmenden yjet,
heshtni4 Kuptimi sht se kur prmenden yjet pr ato shtje q nuk ka prova, mos
flisni. Edhe kur prmenden shokt e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr ato gjra
q nuk ka fakte pr mirsin e tyre, mos flisni. Gjithashtu, edhe kur prmenden yjet, pr
ato gjra q nuk ka prova, heshni, sepse kshtu u mbyllni dern atyre shtjeve q jan t
ndaluara.

1
FUSSILET: 12
2
EN-NEML: 63
3
EN-EN-NAHL: 16
4
E shnon Taberaniu n El Kebir(10/198 nr. 10448), dhe Elakelani n Sherh usul I kad Ehlu Es-Suneh1/126nr.
210), dhe Ebu Nuajmi n Hiljetu el Eulija (4/108) nga hadithi i Abdullah ibn Mesudit
304
 - Katadeja e urrente studimin e cikleve t hns, ndrsa Ibn Ujejne nuk e
lejonte. Kto qndrime t tyre i ka dshmuar Harbi. Ndrsa Ahmedi dhe Ishaku
e kan lejuar studimin e tyre .
Allahu i Lartsuar ka br vendqndrime (cikle) pr hnn, ashtu si thot Ai: Hns i
kemi caktuar faza; ajo prdit hahet e bhet si rremi i prkulur i hurms1.
Hna ka njzet e tet pozicione (ciklet e hns); ajo do dit qndron n nj vend t
caktuar (gjat ciklit). Po far gjykimi ka studimi i pozicioneve t saj?
Dijetart kan dy mendime pr kt shtje. Nj pjes e urrejn nj gj t till dhe nj
pjes e tyre e kan lejuar, dhe i dyti sht mendimi i sakt. Allahu i Lartsuar ua ka
llogaritur mirsi robrve t Tij, kur u thot: Duke i caktuar asaj fazat, q ju t dini
numrin e viteve dhe njehsimin e kohs2. Ajeti tregon se kjo dhurat nga Allahu
sht q njerzit t studiojn pozicionet e hns, pra, ky sht argumenti q e lejon.
- Ebu Musa tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Tre
grupe nuk futen n Xhenet: pijaneci, ai q i beson magjis dhe ai q i ndrpret
lidhjet farefisnore.
Argumenti nga ky hadith sht thnia ai q i beson magjis. E prmendm m
lart se prej llojeve t astrologjis ka edhe q sht magji, ashtu si ka thn Profeti (Paqja
e Allahut qoft mbi t!): Kush mson ndonj pjes nga astrologjia, ka msuar nj
pjes t magjis, pra, nse shton t parn, shton edhe t dytn. Nse dikush i
beson astrologjis, ather ai i beson edhe magjis. Por ai q i beson magjis nuk hyn n
Xhenet.
Tre grupe nuk futen n xhenet:
Pijaneci Pirja e alkoolit sht nj prej gjynaheve t mdha.

Ai q i ndrpret lidhjet farefisnore: Edhe kjo sht nga gjunahet e mdha.

Ai q i beson magjis": Gjithashtu sht prej gjunaheve t mdha.

N kohn q po jetojm, n fushn e astrologjis hyn edhe ai q sot m shum se kurr

m par shkruhet do dit, por njerzit pr kt jan krejt t painformuar. E ky sht ai

1
JA SIN: 39.
2
JUNUS: 5.
305
q e quajn horoskop. Gazetat i japin nj rndsi t veant do dit horoskopit, duke i
br edhe me figur shenjat e horoskopit, si luani, akrepi demi e deri n fund. Pr do
shenj shkruajn fatin e grupit prkats. Nse ndonj burr apo grua ka lindur n at
shenj i thon: N kt muaj, ty do t t ndodh ty kshtu e ashtu. Pra, kjo sht
astrologjia, q beson se yjet kan ndikim n ngjarjet n tok, dhe kshtu ata e din se
far do t ndodh. Ky sht nj lloj falli. Ekzistenca e horoskopit npr revista e gazeta
sht argument q pas tyre qndrojn fallxhor.
Kshtu, kjo duhet ndaluar, me qllim q t ndalohet shirku dhe pretendimi se ata njohin
t fshehtn. Gjithashtu, duhet mohuar magjia dhe astrologjia, sepse astrologjia sht prej
magjis, ashtu si e kemi prmendur m lart. Pra, sht detyr q horoskopi t mohohet
nga do drejtim. Gjithashtu, muslimani nuk duhet t prfshihet n kto gjfra e as t
mos i lexoj ato, qoft edhe prciptas, pr shkak se, nse dikush e lexon prciptas,
thjesht pr kuriozitet, ai ka br nj vepr t ndaluar, pra, konsiderohet sikur ai ka shkuar
tek fallxhori dhe nuk ia ka kundrshtuar atij kt veprim.

Nse dikush e lexon horoskopin, e di apo nuk e di shenjn t cils i prket, apo i
prshtatet atij, sht sikur ka shkuar tek fallxhori, e ktij njeriu nuk i pranohet namazi
dyzet dit. E nse ai e beson at q sht n t, ai e ka mohuar at q i zbriti Muhamedit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!). Kjo tregon se teuhidi mungon tek ata njerz, dhe se ata
nuk e kuptojn thelbin e Librit t teuhidit. Ky fenomen duhet mohuar n do
mnyr. Njeriu nuk duhet ta fus veten n gjynah, duke futur n shtpi t tilla gazeta dhe
revista, sepse kjo nnkupton se po fut fallxhort n shtpi, q sht nj nga gjynahet e
mdha, Allahu na ruajt! Kjo gj t mohohet me t madhe, derisa ata t psojn disfat.
Ata q studiojn astrologjin dhe ata q parashikojn fatin n horoskop jan fallxhor.
Pr studimin e astrologjis ka kolegje n Liban e n vende t tjera. Atje studentt
msojn lvizjet e yjeve dhe ato gjra q do t ndodhin duke i prllogaritur kto lvizje.
Ata pr kt bjn grafik dhe njoftojn njerzit se kush i prket filan shenje, do ti
ndodh kshtu e ashtu. E gjitha kjo bhet me nj studim imagjinar, me t cilin fallxhort
mashtrojn njerzit. Nxnsit e dijes e kan detyr q tua msojn njerzve kt t
vrtet, e kt ta bjn n do koh, pas namazeve, npr ligjrata, npr hytbe, sepse e

306
keqja e saj sht e madhe, kurse mohimi i saj sht i pakt dhe informimi rreth ksaj
sht i dobt. Vetm Allahu sht Ndihmuesi m i mir.

****
29
Lidhja e reshjeve me yjet

Allahu i Lartsuar thot: Dhe n vend q ta falnderoni Allahun pr mirsit

(rizkun) q ju ka dhn, ju i mohoni ato1.
Ebu Malik el Eshariu2 tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Katr gjra n umetin tim jan tipare t kohs s injorancs, t cilat njerzit nuk
i ln: mburrja me fisin (origjinn), sharja e prejardhjes s njeriut, besimi se shiu
bie nprmjet yjeve ose se reshjet lidhen me shfaqjen e ndonj ylli dhe vajtimi me
kuj pr t vdekurin. Po kshtu ka thn: Nse vajtuesja nuk pendohet para
vdekjes s saj, n Ditn e Kiametit do t ngrihet me veshje zifti dhe me mbules
zgjebeje3.
Srish Buhariu dhe Muslimi sjellin rrfimin e Zejd Ibn Halidit4, i cili tregon:
Njher n Hudejbije, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) fali me ne namazin
e sabahut, ndrkoh q natn kishte rn nj shi i leht. Pasi mbaroi, u kthye nga
njerzit dhe tha: A e dini se far tha Zoti juaj?. T pranishmit iu prgjigjn:
Allahu dhe i Drguari i Tij e din! Ai tha: Disa nga robrit e Mi jan gdhir
besimtar dhe disa jan gdhir jobesimtar ndaj Meje. Ai q tha: Shiu ra me
mirsin e Allahut dhe me mshirn e Tij sht besimtar ndaj Meje dhe

1
EL-UAKIA: 82
2
Ebu Malik el Eshariu, thuhet se ai quhet EL Harith Ibn El Harith. Kab Ibn Malik, sahab, vdiq nga murtaja n Imvas n
vi n 18h. Shih: Tehdhib el Kemal (34/245), dhe El Isabetu(7/ 356).
3
E shnon Muslimi (934).
4
Ai sht: Zejd Ibn Malik el Xhuhenij, Ebu Abdurrahman el Medenij, nga m t njohurit e sahabeve, q mbante
amurin e Xhuhejns ditn e lirimit t Meks. Ai vdiq n Medine ose n Kufe, n vi n 78h. Shih: Tehdhibul
Kemal(10/63) dhe El Isabetu(2/ 603).
307
jobesimtar ndaj yjeve, ndrsa ai q tha: Shiu ra pr shkak t ktij apo atij ylli
sht jobesimtar ndaj Meje dhe besimtar ndaj yjeve1.
Po nga ata t dy (Buhariu dhe Muslimi) vjen hadithi i Ibn Abasit me kuptimin e
tij: Disa thoshin: Doli i vrtet ai yll. Ather Allahu zbriti kto ajete:
Betohem n astin e prndimit t yjeve, e vrtet ky sht betim i madh, ve
sikur ta dinit, se ky sht vrtet nj Kuran i vyer, n Librin e Ruajtur. At e prekin
vetm t pastrtit. Ai sht shpallje prej Zotit t botve. A sht fjal e till (ky
Kuran) saq ju t mohoni dhe n vend q t falnderoni Allahun pr mirsit
(rizkun) q u ka dhn, ju i mohoni ato2. 3

Dobit e tems

Komenti i ajetit t sures El-Uakia.

Veimi e katr tipareve t kohs paraislame.
Nga hadithi kuptohet se disa pun t xhahilijetit jan vepra kufri.
Ka kufr q nuk t nxjerr kryesisht nga feja.
Thnia e tij: Disa nga robrit e Mi u gdhin besimtar dhe disa jobesimtar
ndaj Meje- kur zbriti begatia.
Zbulimi i shenjave t besimit me an t ksaj shtjeje.
Zbulimi i shenjave t kufrit me an t ksaj shtjeje.
Qartsimi dhe zbrthimi i shprehjes: Doli i vrtet ai yll, q na erdhi shiu.
Msuesi mund tia parashtroj shtjen nxnsit n form pyetje, si bri
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): A e dini far tha Zoti juaj?.
Paralajmrimi me ndshkim pr vajtueset.

Kapitulli: Lidhja e reshjeve me yjet apo krkimi i shiut nga yjet.

1
E shnon Buhariu (846) dhe Muslimi (71).
2
EL UAKIA: 75-82
3
E shnon Muslimi (73).
308
Kjo ndodh kur ia dedikon rnien e shiut yjeve. Arabt dhe injorantt n kohn
paraislame besonin se yjet ishin shkak pr rnien e shiut. Ata besonin se yjet ishin
shkaktar pr shiun, ashtu sikur folm pr at grup q besonin tek astrologjia dhe e
lidhnin lvizjen e yjeve me ndodhit n tok.
Thnia e autorit (Allahu e mshiroft!): Kapitulli: Lidhja e reshjeve me yjet
domethn: Kapitulli lidhja e shiut me yjet. Ai e ka shprehur kt me fjaln El
Istiska, sepse kjo ka ardhur edhe n hadith, si: El Istiska - ta krkosh shiun nga
yjet.
Prshtatshmria e ksaj teme me temat e mparshme: T krkosh shi nga yjet sht
nj nga llojet e astrologjis, pra, tia dedikosh shiun yjeve. Kjo gjithashtu, sht form
magjie, sepse n kuptimin e prgjithshm astrologjia sht magji.
Prshtatshmria e ksaj teme me librin e teuhidit: Ai njeri i cili, begatin dhe
mirsin q jep Allahu me shiun, ia dedikon yjeve, ai nuk e ka t lidhur zemrn me
Allahun e Lartsuar, por me dik tjetr. Ai ia dedikon begatit dikujt tjetr ve Allahut t
Lartsuar. Ai beson se yjet jan shkak pr kto begati dhe pr zbritjen e shiut, dhe kjo e
kundrshton teuhidin e plot, i cili sht obligim.
Teuhidi i plot ia bn detyr njeriut q tia dedikoj begatit vetm Allahut, e askujt
tjetr, edhe sikur ky tjetri t jet shkaku,, edhe sikur Allahu ta ket br at si shkak. Po
ather kur yjet q n origjin nuk jan shkak? Ktu ka dy lloje shkeljesh:
E para: Yjet nuk jan fare shkak pr sjelljen e shiut.
E dyta: Ti bsh yjet shkak, pa i br Allahu i Lartsuar dhe tia dedikosh mirsit,
begatit dhe sjelljen e shiut yjeve, bie n kundrshtim me teuhidin e plot, madje sht
kufr i vogl, q i bhet Allahut t Lartsuar.
- Allahu i Lartsuar thot: Dhe n vend q ta falnderoni Allahun pr mirsit
(rizkun) q ju ka dhn, ju i mohoni ato1.
Dijetart e tefsirit e komentojn kt ajet kshtu: Pr rrizkun dhe begatit q u vjen nga
Allahu i Lartsuar, ju jo vetm q nuk e falnderoni Allahun, por ju i mohoni ato dhe ia
dedikoni kto mirsi e begati dikujt tjetr, domethn yjeve!

1
EL-UAKIA: 82
309
sht obligim q t falnderohet Allahu i Lartsuar pr t gjitha begatit dhe mirsit,
pr furnizimin, mirsin dhe bujarin e Tij. Prej falnderimit sht q t gjitha mirsit ti
dedikohen Allahut t Lartsuar dhe askujt tjetr.
- Ebu Malik el Eshariu tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Katr gjra n umetin tim jan tipare t kohs s injorancs, t cilat njerzit nuk
i ln.
- Tipare t kohs s injorancs -Domethn sht gj e qortuar, sepse sht nga
injoranca e kohs paraislame. Dihet q besimtari duhet t largohet nga do element i
injorancs (koha paraislame), sepse t gjitha degt e injorancs jan t kqija. Buhariu
prcjell nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) hadithin e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ku thot: Tre lloj njerzish jan m t urryer tek Allahu: Ai q kryen
krim a bn gjynah n Qabe, ai q krkon t derdh gjakun e pafajshm dhe ai q
prpiqet t fus n Islam element t injorancs1.
Nse dikush prpiqet q t fus n Islam ndonj gj nga shtjet e injorancs, pasi e ka
shptuar Allahu prej saj me drgimin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), me
zbritjen e Kuranit, Sunetit dhe qartsimi i ligjeve, ai njeri sht m i urryeri nga Allahu i
Lartsuar.
- Tipare t kohs s injorancs - ky sht argument se kjo gj sht e urryer dhe
nuk sht njoftim se ajo lejohet.
- Mburrja me fisin (origjinn), domethn t mburresh, duke treguar
mendjemadhsi e krenari.
Sharja e prejardhjes s njeriut - nnmimi dhe nnvlersimi i prejardhjes s njerzve
pa pasur ndonj argument fetar, dhe pa pasur arsye nga Sheriati.
Rregulli t cilin e prmend imam Maliku dhe t tjer, se njerzit jan t garantuar n
moscnimin pr shkak t prejardhjes s tyre, n rast se prmendja e prejardhjes nuk do t
ishte e nevojshme, sikur sht ndarja e trashgimis apo akti. E nse ka lidhje me ndonj
nevoj ather duhet patjetr ta vrtetosh prejardhjen, e sidomos kur sht n

1
E shnon Buhariu (6882).
310
kundrshtim me nj dukuri t prhapur. Pra, sharja e prejardhjes s njeriut sht nga
shtjet e injorancs (paraislame).
- Besimi se shiu bie nprmjet yjeve ose se reshjet lidhen me shfaqjen e ndonj
ylli. - Pra tia dedikosh rnien e shiut yjeve. Kjo prmbledh edhe at q sht m e
rnd: t krkosh nga yjet q t sjellin shiun, njlloj si ata q besojn se ngjarjet q
ndodhin n tok vijn prej yjeve, dhe se yjet jan ata q vendosin pr n tok dhe pr
rregullimin e saj.
- Dhe vajtimi me kuj pr t vdekurin. Po kshtu ka thn: Nse vajtuesja
nuk pendohet para vdekjes s saj, n Ditn e Kijametit do t ngrihet me veshje
zifti dhe me mbules zgjebeje. (Muslimi). Vajtimi sht gjynah i madh. Kjo sht kur
ngre zrin n ndonj fatkeqsi, shqyen rrobat etj. Kjo sjellje sht n kundrshtim me
durimin, q sht detyrim, dhe i prket kohs s injorancs.
- Srish Buhariu dhe Muslimi sjellin rrfimin e Zejd Ibn Halidit, i cili tregon:
Njher n Hudejbije, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) fali me ne namazin
e sabahut, ndrkoh q natn kishte rn nj shi i leht. Pasi mbaroi, u kthye nga
njerzit dhe tha: A e dini se far tha Zoti juaj?. T pranishmit iu prgjigjn:
Allahu dhe i Drguari i Tij e din! Ai tha: Disa nga robrit e Mi jan gdhir
besimtar dhe disa jan gdhir jobesimtar ndaj Meje. Ai q tha: Shiu ra me
mirsin e Allahut dhe me mshirn e Tij sht besimtar ndaj Meje dhe
jobesimtar ndaj yjeve, ndrsa ai q tha: Shiu ra pr shkak t ktij apo atij ylli
sht jobesimtar ndaj Meje dhe besimtar ndaj yjeve.
- Pasi mbaroi, u kthye nga njerzit dhe tha: A e dini se far tha Zoti juaj?. T
pranishmit iu prgjigjn: Allahu dhe i Drguari i Tij e din!
Kjo fjal thuhej kur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte gjall, ndrsa pas vdekjes
s tij, nse dikush pyetet pr ato gjra q nuk ka dije, le t thot: Nuk e di ose: Allahu e
di. Pra, t mos thot: Allahu dhe i Drguari i Tij e din, sepse dija e Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) lidhej me jetn e tij t begatshme.
- Ai tha: Disa nga robt e Mi jan gdhir besimtar dhe disa jan gdhir
jobesimtar ndaj Meje. - Ktu Allahu i Lartsuar i ka ndar robrit e Tij n dy grupe.

311
Grupi i par jan besimtart, q e besojn Allahun e Lartsuar. Ata ia dedikojn begatit
dhe mirsit Allahut t Lartsuar dhe e falnderojn At pr mirsit q i ka dhuruar. Ata
e din se kto mirsi jan vetm nga Allahu i Lartsuar,prandaj e falnderojn dhe e
lavdrojn At.
Grupi i dyt jan jobesimtart. Fjala jobesimtar sht pr ata njerz q nuk e besojn
Allahun. Kjo fjal thuhet pr ata q bjn kufr t vogl apo kufr t madh.
Edhe jobesimtart ndahen n dy grupe:
Grupi i par jan ata q bjn kufr t vogl, pr shembull, kur dikush thot: Shiu ra pr
shkak t ktij apo atij ylli, pra, ai beson se yjet apo planetet jan shkak pr reshjet. Ky ka
br kufr t vogl, sepse nuk beson se dikush tjetr ve Allahut ka fuqi dhe mvetsi,
por ai bn shkak dika q n t vrtet nuk sht shkak, dhe ia dedikon mirsit dikujt
tjetr ve Allahut. Fjala e tij sht fjal kufri, dhe ky sht kufr i vogl q i bhet Allahut
t Lartsuar, si thon edhe dijetart.
Grupi i dyt jan ata jobesimtar q bjn kufr t madh. Ata besojn se shiu bie si
pasoj e planeteve dhe e yjeve dhe se yjet e drgojn kt mirsi. Ata, gjithashtu, besojn
se kjo mirsi vjen pr shkak t lvizjes s yjeve. Nse adhuruesit e tyre iu drejtohen yjeve
me lutje, ata besojn se yjet sjellin shiun, si prgjigje e lutjeve t tyre. Ky sht kufr i
madh me unanimitet dijetarsh, sepse i jepen cilsit e rububijes dhe uluhijes dikujt
tjetr prve Allahut t Lartsuar.
- Ai q tha: Shiu ra me mirsin e Allahut dhe me mshirn e Tij sht
besimtar ndaj Meje dhe jobesimtar ndaj yjeve. Pra, ai ia dedikon mirsin vetm
Allahut t Lartsuar, dhe kjo tregon pr besimin e tij.
- Ndrsa ai q tha: Shiu ra pr shkak t ktij apo atij ylli sht jobesimtar
ndaj Meje dhe besimtar ndaj yjeve. Ba-ja ktu tregon shkakun. Ai thot se shiu
bie pr shkak t ktij apo atij ylli. Ky sht kufr i vogl. Por nse ka pr qllim se jan
yjet ata q e sjellin shiun, pr shkak se ata iu prgjigjen lutjeve dhe adhurimit t tyre, apo
e sjellin si mshir pr njerzit, ather ky sht kufr i madh q i bhet Allahut t
Lartsuar.

312
- Po nga ata t dy (Buhariu dhe Muslimi) vjen hadithi i Ibn Abasit me kuptimin
e tij: Disa thoshin: Doli i vrtet ai yll. Ather Allahu zbriti kto ajete:
Betohem n astin e prndimit t yjeve, e vrtet ky sht betim i madh, ve
sikur ta dinit, se ky sht vrtet nj Kuran i vyer, n Librin e Ruajtur. At e prekin
vetm t pastrtit. Ai sht shpallje prej Zotit t botve. A sht fjal e till (ky
Kuran) saq ju t mohoni, dhe n vend q t falnderoni Allahun pr mirsit
(rizkun) q u ka dhn, ju i mohoni ato.

Nj kshill q del nga kjo shtje.

Disa njerz thon pr shiun e par n fillim t pranvers, q, nse lind filan yll, ai na sjell
shiun, apo nse del ylli Suhejl, do t ndodh kshtu e ashtu etj. Ashtu si e msove, kjo
fjal thuhet n dy raste:
E para: Nse thuhet duke besuar se at yll apo planet e ka br Allahu si shenj kohore,
n t ciln Allahu sjell shiun, edhe kjo me dshirn e Allahut, n kt rast lejohet.
E dyta: Nse thuhet: Doli ylli q do t na sjell shiun, apo doli filan yll, prandaj do t
ndodh kshtu e ashtu, duke besuar se nj yll sht burimi, ky sht kufr. Ky sht
dedikim e mirsive dikujt tjetr ve Allahut dhe besim se kan ndikim disa gjra q, n
realitet, nuk kan kurrfar ndikimi.
Kshtu, duhet br dallim mes fjalve q njerzit rndom prdorin, kur thon se stint,
yjet apo planetet sjellin shiun, t ftohtin dhe t nxehtin, dhe besimit t jobesimtarve se
yjet kan ndikim dhe mvetsi n ndodhit dhe ngjarjet n tok, qoft edhe duke i br
ata shkaktar.
****

30

313
Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t
adhuruar) n vend t Allahut (zota) t tjer, (duke i konsideruar) si t barabart
me At dhe duke i dashur si duhet Allahu. 1
Po kshtu dhe thnia e Tij: Thuaj: Nse etrit tuaj, bijt tuaj, vllezrit tuaj,
grat tuaja, farefisi juaj, pasuria juaj q e keni fituar, tregtia pr t ciln keni frik
se nuk do t shkoj mir dhe shtpit ku e ndieni veten rehat, jan m t dashura
pr ju sesa Allahu, i Drguari i Tij dhe lufta n rrugn e Tij, ather pritni derisa
Allahu t sjell vendimin (dnimin) e Tij2.

Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Askush nga ju nuk beson, derisa un t jem m i dashur pr t
sesa biri i tij, prindi i tij dhe gjith njerzit e tjer3.
Po te Buhariu dhe Muslimi tregohet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Nse nj person ka tri cilsi, ka gjetur mblsin e imanit (besimit): Kur
Allahu dhe Pejgamberi i Tij jan m t dashur pr t se gjithka tjetr; kur do nj
njeri ve pr hir t Allahut dhe kur urren kthimin n kufr, pasi Allahu e shptoi
prej tij, ashtu si urren q t hidhet n zjarr4.
N nj variant tjetr, hadithi nis: Nuk e gjen askush mblsin e imanit,
derisa...5 e deri n fund.
Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) ka thn: Kush do pr hir t Allahut
dhe urren pr hir t Tij, miqson pr hir t Allahut dhe armiqson pr hir t Tij,
ka pr t gjetur ndihmn e Allahut. Njeriu nuk ka pr ta provuar shijen e imanit, -
edhe nse ka shum namaze e agjrime, - pa i br ato. Njerzit, n prgjithsi,
vllazrohen pr shtje t dynjas, por kjo nuk u sjell atyre asnj dobi.
Pr ajetin: . . . midis tyre do t kputet do lidhje (sebeb),1 Ibn Abassi ka thn
se flitet pr dashurin2.

1
EL-BEKARE: 165
2
ET-TEUBE: 24
3
E shnon Buhariu(15) dhe Muslimi (44).
4
E shnon Buhariu (16), dhe Muslimi ( 43).
5
E shnon Buhariu (6041).
314
Dobit e tems

Komenti i ajetit t sures Bekare.

Komenti i ajetit t sures Teube.
Domosdoshmria e dashuris pr Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
mbi veten, familjen dhe pasurin.
Mohimi i imanit te dikush, n t shprehur, nuk tregon gjithmon pr daljen
e tij nga Islami.
Imani ka mblsi, si thot hadithi, por njeriu mund ta shijoj ose jo at,
n varsi t plotsimit t kushteve.
Jan katr akte t zemrs, pa t cilat nuk arrihet miqsia e Allahut t
Lartsuar dhe askush nuk e provon shijen e imanit pa to.
Kuptimi i sahabit pr realitetin, se njerzit, n prgjithsi, vllazrohen pr
shtje t dynjas.
Komenti i ajetit: . . . e midis tyre do t kputet do lidhje.
Ka idhujtar q e duan shum Allahun.
Paralajmrimi ndaj atyre q kan tet gjra (q prmenden n suren
Teube) m t dashura sesa feja.
Nse dashuria pr dik ose dika barazohet me dashurin pr Zotin, ky
sht shirk i madh.
N kt kapitull dhe n ata q vijojn, imami imami, - shejhu Muhamed Bin Abdul
Vehab (Allahu e mshiroft!)- fillon t prmend adhurimet e zemrs dhe se si duhet t
jen kto adhurime. Ato duhet t jen t sinqerta pr Allahun e Lartsuar. Ktu
prmenden detyrimet e teuhidit, gjrat q e plotsojn at disa nga adhurimet e zemrs
dhe si duhet t jet njsimi i Allahut t Lartsuar me kto adhurime.

1
EL-BEKARE: 166
2
E shnon Ibn El Mubarek n Ez-Zuhd(1/120), dhe Ibn Ebi Dunja n El Ikhvan(f. 69, nr. 22). El-Lakelani n Sherh
Usul Itikad Ehlu Es-Suneh(5/936 nr. 1691).
315
Ai e fillon me kapitullin e dashuris, sepse njeriu e ka detyrim ta doj Allahun e Lartsuar
m shum se do gj tjetr, madje m shum edhe se vetja e tij. Kjo sht dashuri
adhurimi. Kjo dashuri sht e lidhur me at q e do, duke i kryer urdhrat e tij me dshir
dhe me zgjedhjen tnde, e duke u larguar nga ato gjra q Allahu ka ndaluar, me dshir
dhe me zgjedhjen tnde.
Dashuria pr adhurimet: Kjo dashuri ndodhet n zemr, e bashk me t sht shpresa
dhe frika, bindja dhe prpjekja pr t arritur at q dshiron Ai q do e largimi nga ato
gjra q Ai nuk i do. Pra, besimtari e njson Allahun vetm pr shkak t dashuris q ai
ka n zemr pr At. Ai argumenton me teuhidin rububije t Allahut t Lartsuar, se
vetm Ai sht Krijuesi i gjithkaje dhe vetm Ai e zotron gjithsin. Begatia dhe
mirsia vijn vetm nga Allahu i Lartsuar.
Allahu sht i dashur dhe detyrim sht ta duash At. Kur njeriu e do Zotin e tij, ai e ka
detyrim ta njsoj me veprat e tij, derisa vrtet ai ta doj At. Prandaj themi se: dashuria
e cila sht adhurim, sht ajo dashuri e cila e shtyn njeriun t kryej detyrimet dhe t
largohet nga ato gjra q Allahu ka ndaluar, me shpres dhe me frik. Pr kt, disa
dijetar kan thn: Dashuria pr Allahun ndahet n tri kategori:
1- Dashuria pr Allahun, ashtu si e prshkruam, e cila sht nj nga adhurimet
fisnike, me t ciln njeriu detyrohet ta njsoj Allahun.
2- Dashuria n Allah. Kjo sht t duash profett (Paqja e Allahut qoft mbi ta!), t
duash njerzit e devotshm pr hir t Allahut, t duash pr Allahun dhe t
armiqsosh pr Allahun.
3- T duash t tjer krahas Allahut. Kjo sht dashuria e mushrikve pr zotat e
tyre, sepse ata i duan idhujt e tyre bashk me Allahun e Lartsuar. Ata afrohen tek
Allahu me shpres dhe me frik, pr shkak t dashuris q kan pr Allahun, por
gjithashtu afrohen tek idhujt e tyre me shpres dhe me frik, pr shkak t
dashuris q kan pr ata idhuj. Me kt del qart n pah gjendja e politeistve, e
idhujtarve dhe e atyre q adhurojn varret n kto koh. N zemrat e atyre q
adhurojn varret e njerzve t mir, ka dashuri pr ata njerz t mir, dashuri e cila
i shtyn ti madhrojn dhe ti duan ata dhe at q kujdeset pr varrrt. Kjo dashuri

316
 i bn q t ken frik dhe shpres dhe ti madhrojn ata njerz t mir t vdekur.
Ata i adhurojn me forma t ndryshme, me qllim q t arrijn at q krkojn
prej tyre. Kjo sht dashuri adhurimi, t ciln nse ia dedikon dikujt tjetr ve
Allahut t Lartsuar, sht shirk i madh. Kjo sht shtylla e fes dhe kjo sht
shtylla e vlefshmris s zemrs. Zemra nuk vlen nse nuk e do Allahun e
Lartsuar, aq sa dashuria pr Allahun t jet m e madhe se do lloj dashurie
tjetr. Dashuria q sht vetm pr Allahun e Lartsuar, sht dashuria pr
adhurimin e Tij, dhe ky sht adhurimi m i madh. Njsimi i Allahut sht
detyrim. Ndrsa t duash dik tjetr krahas Allahut sht shirk. Ai q do dik
tjetr krahas Allahut t Lartsuar, pra, ashtu sikur duhet Allahu, ai ka br shirk t
madh.
Kto tre lloj dashurie jan t lidhura me Allahun e Lartsuar.

Lloji i dyt sht dashuria pr dik tjetr ve Allahut t Lartsuar. Kjo dashuri sht
dashuri e natyrshme. Kt lloj dashurie e ka lejuar Allahu i Lartsuar. Kjo lloj dashurie
nuk sht adhurim, as shpres dhe as frik, t cilat jan adhurim. Kto jan dashuri q
kan lidhje me kt dynja, sikur jan: dashuria e prindit pr fmijt e tij, dashuria e
fmijve pr prindrit e tyre, dashuria e burrit pr gruan e tij, dashuria e t afrmve pr
njri-tjetrin, dashuria e nxnsit pr dijetarin, dashuria e dijetarit pr nxnsit e tij, e
kshtu me radh. Kjo sht nj dashuri e natyrshme, e cila jo vetm q sht e lejuar, por
Allahu i Lartsuar e ka br instiktive tek njeriu.

Thnia: Thnia e Allahut t Lartsuar: E, megjithat, disa njerz zgjedhin (pr

t adhuruar) n vend t Allahut (zota) t tjer1.

Endad do t thot: T ngjashm, homolog, i prshtatshm. Domethn, ata

barazojn n dashuri. Prandaj Allahu i Lartsuar thot: (. . . duke i konsideruar) si t
barabart me At dhe duke i dashur si duhet Allahu.

1
EL-BEKARE: 165
317
Komentuesit e shpjegojn n dy mnyra kt ajet:
1. Mushrikt i duan idhujt ashtu sikur duan Allahun.
2. Mushrikt i duan idhujt e tyre ashtu sikur besimtart duan Allahun e Lartsuar.
M i goditur sht aspekti i par, sepse shkronja kef ktu tregon ngjashmri. Dmth:
Ata i duan idhujt ashtu si duan Allahun. Pra, kefi ktu tregon ngjashmri dhe barazi.
Pr kt, Allahu i Lartsuar thot n suren Shuara, kur na lajmron pr fjalt e
banorve t Xhehenemit: Betohemi pr Allahun, ne kemi qen njmend n
humbje t qart, kur ju kemi barazuar me Zotin e botve!. 1

Dijetart thon: Ata i kan barazuar me Zotin e Gjithsis n dashuri, dhe argument
pr kt sht ky ajet. Ata nuk i kan barazuar me Zotin e Gjithsis n aspektin e
krijimit, furnizimit dhe as n pjest prbrse t teuhidit rububije.

Thnia: Po kshtu dhe ajeti kuranor: Thuaj: Nse etrit tuaj, bijt tuaj,
vllezrit tuaj, grat tuaja, farefisi juaj, pasuria juaj q e keni fituar, tregtia pr t
ciln keni frik se nuk do t shkoj mir dhe shtpit ku e ndieni veten rehat,
jan m t dashura pr ju sesa Allahu, i Drguari i Tij dhe lufta n rrugn e Tij,
ather pritni deri sa Allahu t sjell vendimin (dnimin) e Tij2.

Kjo tregon se dashuria pt Allahun e Lartsuar sht detyrim. Dashuria pr Allahun

duhet t jet sipr do dashurie tjetr dhe m e madhe se pr do gj tjetr. Allahu i
Lartsuar thot: Thuaj: Nse etrit tuaj, bijt tuaj. . . , e deri tek fjala:: . . . jan
m t dashura pr ju sesa Allahu, i Drguari i Tij dhe lufta n rrugn e Tij,
ather pritni deri sa Allahu t sjell vendimin (dnimin) e Tij. Ky sht
krcnim. Kjo tregon se ti japsh prparsi dashuris s dikujt tjetr ve Allahut, sht
prej gjynaheve t mdha dhe haram, sepse Allahu ka krcnuar dhe ka gjykuar pr ata se
jan t shthurur dhe t humbur.

1
ESH-SHUARA: 97-98
2
ET-TEUBE: 24
318
Q t plotsohet teuhidi, sht detyrim ta duash Allahun dhe t Drguarin e Tij m
shum se do gj tjetr. Dashuria pr Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht
dashuri pr Allahun dhe nuk sht dashuri krahas Allahut t Lartsuar. Allahu sht Ai
q na ka urdhruar ta duam t Drguarin e Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), sepse ai q
e do Allahun e Lartsuar, duhet t doj t drguarit e Tij (Paqja e Allahut qoft mbi ta!)

Thnia: Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Askush nga ju nuk beson, derisa un t jem m i dashur
pr t sesa biri i tij, prindi i tij dhe gjith njerzit e tjer.

Thnia: Askush nga ju nuk beson, domethn nuk ka besim t plot.

Thnia: . . . derisa un t jem m i dashur pr t sesa biri i tij, prindi i tij dhe
gjith njerzit e tjer. Pra, ti jap prparsi dashuris s Profetit(Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ndaj t tjerve, derisa t jet Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) m i dashur
dhe m i rndsishm pr t sesa fmijt e tij, prindrit e tij dhe gjith njerzit.
N hadithin e njohur, t cilin e prcjell Umeri (Allahu qoft i knaqur me t!), ai i tha
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . prve vetes time. Kurse Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) i tha: O Umer! Jo, derisa t jem un m i dashur pr ty, sesa
vetja jote. Umeri i tha: Tani ti je m i dashur pr mua, sesa vetja ime. Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ia ktheu: Tani, po, o Umer!1, domethn : Tani u plotsua
imani yt!

- Askush nga ju nuk beson, domethn : Nuk e ka besimin t plot, derisa ti jap
prparsi dashuris pr Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ndaj dashuris pr
fmijt, prindrit dhe gjith njerzit t tjer, e kt ta shfaq me vepra. Nse i jep
prparsi dashuris pr ta ndaj knaqsis s Allahut t Lartsuar dhe asaj q ka

1
E shnon Buhariu (6632).
319
urdhruar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), n kt rast dashuria e tij pr Profetin
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht e mangt.

Dashuria sht motiv, ashtu sikur ka thn Shejhu i Islamit n librin e tij Kaidetul
Mehabe1: Dashuria sht motiv (forc lvizse): ai q do dynjan, motivohet pr
dynjan, ai q do dijen, motivohet pr dije, ai q do Allahun e Lartsuar me dashuri
adhurimi, me shpres dhe frik, ai motivohet pr t krkuar knaqsin e Allahut dhe
largohet nga ato gjra q e hidhrojn Allahun e Lartsuar.

Gjithashtu, ai q e do vrtet Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ai prpiqet ta pasoj
sunetin e tij, prpiqet ti zbatoj urdhrat e tij, largohet nga ato gjra q ai ka ndaluar,
udhzohet me udhzimin e tij dhe garon q t pasoj Sunetin e tij (Paqja e Allahut qoft
mbi t!).

Thnia: Po te Buhariu dhe Muslimi tregohet se Profeti (Paqja e Allahut qoft

mbi t!) ka thn: Nse nj person ka tri cilsi, ka gjetur mblsin e imanit
(besimit): Kur Allahu dhe Pejgamberi i Tij jan m t dashur pr t se gjithka
tjetr; kur do nj njeri ve pr hir t Allahut dhe kur urren kthimin n kufr, pasi
Allahu e shptoi prej tij, ashtu si urren q t hidhet n zjarr.

Argumentimi me kt hadith sht i qart, sepse sht detyr ti jepet prparsi dashuris
pr Allahun dhe pr t Drguarin e Tij, ndaj do gjje tjetr, sepse ky sht plotsim i
imanit, dhenjeriu mund ta plotsoj imanin vetm me ktp kushte.

N nj variant tjetr, hadithi nis: Nuk e gjen askush mblsin e imanit,

derisa. . . , e deri n fund.

1
Shih: f. 13 e m pas.
320
Qllimi i mblsis ktu vjen si rezultat i plotsimit t imanit, sepse imani ka mblsi, e
cila gjendet n shpirt. Sa her orvatet njeriu q ta plotsoj imanin e tij, aq m shum e
gjen mblsin e imanit dhe aq m shum e ndien shijen e ksaj mblsie n zemr.

- Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) ka thn: Kush do pr hir t Allahut
dhe urren pr hir t Tij, miqson pr hir t Allahut dhe armiqson pr hir t Tij,
ka pr t gjetur ndihmn e Allahut.
Kjo dashuri kthehet tek urdhresat dhe ndalimet e Allahut, dhe kjo sht nga pjest e
besimit.

- do pr hir t Allahut, domethn Ai e do at vetm pr hir t Allahut.

- Urren pr hir t Tij, domethn : Ai urren vetm pr hir t Allahut.
- Miqson pr hir t Allahut. - Miqsia ndodh pr shkak t lidhjes pr hir t Allahut
dhe vllazris s besimit.
- Armiqson pr hir t Tij, dmth: kjo sht pr shkak se ai njeri e kundrshton
urdhrin eAllahut, qoft kur bn kufr apo me gjra t tjera.
- Ka pr t gjetur ndihmn e Allahut. Me kto vepra, njeriu bhet i afrt tek Allahu
i Lartsuar, pra, ai miqson pr hir t Allahut dhe armiqson pr hir t Tij.
El uelajetu domethn: dashuri dhe ndihm. Thuhet: uala uelajeh - e do shum
dhe e ndihmon me ndihm.

Ndrsa Uilajeh dmth: pushtet dhe udhheqje. Allahu i Lartsuar thot: Mbrojtja
vjen vetm nga Allahu, i Vrteti1. Pra, dashuria dhe ndihma jan vetm pr Allahun e
Lartsuar dhe pr asnj tjetr.

Thnia: ka pr t gjetur ndihmn e Allahut, pra, me kt ka pr t fituar dshurin

dhe ndihmn e Allahut, e kjo fitohet kur miqson pr hir t Allahut dhe armiqson pr
hir t Tij.

1
EL-KEHF: 44
321
- Njeriu nuk ka pr ta provuar shijen e imanit, - edhe nse ka shum namaze e
agjrime, - pa i br ato. Njerzit, n prgjithsi, vllazrohen pr shtje t
dynjas, por kjo nuk u sjell atyre asnj dobi.

Kur vllazria dhe dashuria jan vetm pr hir t dynjas, dhe dihet se dynjaja sht e
shkurtr. Me dynjan nuk mashtrohen vetm se t mashtruarit. Ata q e njohin Allahun e
kan plotsuar teuhidin dhe imanin,ata e kan realizuar teuhidin me dashurin q sht
n zemr, me dituri dhe me njohjen e adhurimeve dhe gjendjen n t ciln duhet t
ndodhet zemra. E gjith kjo duhet t ndjek urdhresat dhe ndalimet e Allahut, duke
shpresuar ahiretin. Dynjaja ka banort e saj, por ata do ta braktisindynjan, pr tiu
drejtuar ahiretit. Dashuria pr dynjan nuk u bn dobi banorve t saj, sepse ajo q u bn
dobi sht dashuria pr Allahun dhe dshira pr ahiretin.

Thnia: Pr ajetin: . . . midis tyre do t kputet do lidhje (sebeb)1, Ibn Abassi

ka thn se flitet pr dashurin. Kjo sht dashamirsia. Idhujtart i donin zotat
(idhujt) e tyre. Ata mendonin se idhujt e tyre do t ndrmjetsonin pr ta Ditn e
Kijametit, pr shkak t miqsis dhe dashuris q kishin pr ta. T gjitha kto shkaqe
imagjinare do t ndrpriten Ditn e Kijametit. Ata nuk do t ken ndihms, ashtu si
thot Allahu i Lartsuar ]: . . . midis tyre do t kputet do lidhje, domethn: t
gjitha ato q ata mendonin se ishin shkaqe q do tu bnin vlenin tek Allahu, ato do t
ndrpriten Ditn e Kijametit:
Ah, sikur ta shihnin astin kur t adhuruarit do ti braktisin adhuruesit e tyre,
kur t gjith do t shohin dnimin e midis tyre t kputet do lidhje2.

****
31

1
EL-BEKARE: 166
2
EL-BEKARE: 166
322
 Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Kjo sht prej shejtanit, q ju frikson
me ndihmsit e vet. Ju mos kini frik prej atyre, por friksohuni vetm prej Meje,
nes jeni besimtar1.

- Po kshtu dhe thnia e Tij: Xhamit e Allahut i mirmbajn vetm ata q

besojn Allahun dhe Ditn e Fundit, q falin namazin dhe japin zekatin e q nuk
i friksohen askujt, prve Allahut. Sigurisht q kta jan t udhzuar2.

- Ka njerz q thon: Ne besojm Allahun, por kur vuajn pr shtjen e

Allahut, e trajtojn provn e njerzve njsoj si dnimin e Allahut. . . 3.
- Ebu Seidi prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: T
knaqsh njerzit duke zemruar Allahun tregon bindje t dobt. Bindje t dobt
tregon edhe ti falnderosh ata pr t mirat q t jep Allahu dhe ti shash ata pr
at q nuk t ka dhn Allahu, sepse t mirat e Allahut nuk mund ti sjell
dshira e fort e dikujt, e as nuk mund ti kthej mbrapsht urrejtja e dikujt4.
Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Kush krkon knaqsin e Allahut n hidhrimin e njerzve,
Allahu knaqet prej tij e i bn edhe njerzit t knaqen prej tij, ndrsa kur dikush
krkon knaqsin e njerzve n hidhrimin e Allahut, Allahu hidhrohet prej tij
e i bn edhe njerzit t hidhrohen prej tij5

Dobit e tems
Komenti i ajetit t sures Al Imran.
Komenti i ajetit t sures Et-teube.
Komenti i ajetit t sures Ankebut.
Bindja dobsohet dhe forcohet.

1
AL IMRAN : 175
2
ET-TEUBE: 18
3
EL-ANKEBUT: 10
4
E shnon Ebu Nuajmi n Hilje (5/106), Bejhakiu Shuab el Iman (1/221 nr.207).
5
E shnon Ibn Hibani (1/501 nr. 276), Tirmidhiu (2414).
323
 Shenj q tregon bindje t dobt jan edhe tri shtjet e prmendura n
hadithin e Ebu Seidit.
sht detyrim q t kemi frik vetm nga Allahu.
Njeriu shprblehet nse ka frik nga Allahu.
Njeriu ndshkohet nse nuk ka frik nga Allahu.

Thnia e Allahut t Lartsuar: Kjo sht prej shejtanit, q ju frikson me

ndihmsit e vet. Ju mos kini frik prej atyre, por friksohuni vetm prej Meje,
nse jeni besimtar1.
Ky kapitull qartson adhurimin e friks.
Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit sht e dukshme: frika q ka njeriu
nga Allahu i Lartsuar sht adhurim, q e ka obliguar Allahu i Lartsuar. Frika, dashuria
dhe shpresa jan adhurime t zemrs, t cilat i ka caktuar Allahu. Plotsimi i tyre sht
plotsim i teuhidit, ndrsa mungesa e tyre sht cenim i teuhidit.
Frika prej dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar ndahet n frik q sht shirk, n frik
q sht haram (e ndaluar) dhe frik q sht e lejueshme. Pra, jan tri lloje.
Frika e cila sht shirk. Kjo sht frik e fsheht, kur njeriu friksohet n
brendsin e vet nga dikush, dhe kjo frik vjen pr shkak t asaj q zotron ai prej
t cilit ai friksohet. Ai friksohet se mos e gjen ndonj e keqe prej tij n fshehtsi,
apo ai ka mundsi ti bj dm ose dobi n ahiret. Frika e cila sht shirk n
dynja ka lidhje me frikn e cila sht e fsheht, sepse tregon se njeriu friksohet
se mos e godasin zotat me ndonj t keqe, dhe kjo sht shirk.
Ndrsa frika e cila ka lidhje me ahiretin sht ather kur njeriu i friksohet dikujt
tjetr ve Allahut t Lartsuar, se ndoshta zotat q ai u friksohet nuk do ti bjn
dobi n Ahiret. Nga dshira q ata t'i sjellin dobi n ahiret, q t ndrmjetsoj pr
at, q ta afrojn pran vetes n ahiret, apo tia largojn dnimin n Ahiret, ai
friksohet prej tyre.

1
AL IMRAN : 175
324
 Frika ndaj Allahut sht nga adhurimet e mdha q i bhen Atij, prandaj ajo duhet
t jet vetm ndaj Allahut t Lartsuar.
Frik haram sht ajo q ke nga ndonj krijes n kryerjen e ndonj detyre, apo
t largohesh nga ndonj gj q e ka ndaluar ose urdhruar Allahu. Ajo ndodh kur
ke frik nga ndonj njeri dhe nuk i kryen detyrimet q ke ndaj Allahut t
Lartsuar. Pr shembull, dikush nuk fal namazin prej friks s ndonj njeriu, apo
nuk prezanton n xhami nga frika se dikush mund ta ul ose ofendoj. Kjo frik
sht haram.
Disa dijetar kan thn se ky sht lloj shirku, sepse t lsh urdhresat, ndalesat apo
detyrimet pr shkak t qortimit t njerzve, apo pr shkak se ata nuk t lavdrojn,
apo pr shkak se ata t prshkruajn me fjal t ndryshme, sht shirk. Kur i jepet
prparsi friks s njerzve ndaj friks s Allahut t Lartsuar, sht e ndaluar, sepse
mjeti q t on n haram sht haram.
Frika e cila sht e natyrshme. Kjo sht e lejuar, sikur sht frika nga armiku,
nga egrsirat, nga zjarri, nga dika e dmshme etj.

Thnia e Allahut t Lartsuar: Kjo sht prej shejtanit, q ju frikson me

ndihmsit e vet. Ju mos kini frik prej atyre, por friksohuni vetm prej Meje,
nes jeni besimtar1.
Argumenti nga ky ajet sht pjesa Ju mos kini frik prej atyre. Ky ndalim ka ardhur
pr shkak se frika q sht adhurim duhet t jet vetm ndaj Allahut t Lartsuar. Ky
ndalim ka ardhur pr t ndaluar elementt e shirkut.
- . . . por friksohuni vetm prej Meje, nes jeni besimtar. Ky sht urdhr q
njeriu duhet ti friksohet vetm Allahut t Lartsuar. Kjo tregon se frika sht adhurim.
Ky lloj adhurimi sht njsim q i bhet Allahut. Nse at ia dedikon dikujt tjetr ve
Allahut, ather sht shirk. Kur dikush i l farzet nga frika e krijesave, kjo ndodh vetm
pr shkak t shejtanit. Shejtani sht ai i cili i frikson besimtart dhe zotruesit e
teuhidit. Shejtani i frikson zotruesit e teuhidit dhe imanit nga armiqt e Allahut t

1
AL IMRAN : 175
325
Lartsuar, me qllim q t ln obligimet fetare, prandaj kjo frik sht e ndaluar. Frika
prej armiqve i shtyn ndonjher ata q t braktisin nj detyrimet e Allahut, si sht dalja
n fushbetej etj. sht e detyrueshme q njeriu t friksohet vetm prej Allahut t
Lartsuar dhe t mos friksohet prej shejtanit dhe ndihmsve t tij.

- Thnia e Allahut t Lartsuar: Kjo sht prej shejtanit, q ju frikson me

ndihmsit e vet1. Do t thot: shejtani ju frikson nprmjet ndihmsve t tij. Pra,
premri pronor q sht prmendur n ajet i referohet shejtanit. Ktu ndajfolja mungon,
prandaj kuptimi i fjalis sht: shejtani i frikson njerzit me ndihmsit e vet, pra, i bn
zotruesit e teuhidit t ken frik nga armiqt. Kur dijetart komentojn ajetin: ju
frikson me ndihmsit e vet thon: shejtani ju frikson juve nprmjet ndihmsve t
vet. Kjo sht e qart nga ajetet q jan m prpara. Allahu i Lartsuar thot:
(Shprblim kan edhe ata) t cilve njerzit (hipokrit) u than: Shum njerz
po mblidhen kundr jush, prandaj friksohuni! e kjo gj ua shtoi atyre besimin
dhe than: Neve na mjafton Allahu, Ai sht mbrojts i mrekullueshm!2
- Thnia e Allahut t Lartsuar: Xhamit e Allahut i mirmbajn vetm ata q
besojn Allahun dhe Ditn e Fundit, q falin namazin dhe japin zekatin e q nuk
i friksohen askujt, prve Allahut. Sigurisht q kta jan t udhzuar3.
Argumentimi me kt ajet sht te pjesa: e q nuk i friksohen askujt, prve
Allahut.
Ktu ka mohim dhe prjashtim. Kur vjen prjashtimi pas mohimit, tregon kufizim. Pra,
ajeti tregon se njeriu duhet t kt frik vetm nga Allahu i Lartsuar. Allahu i ka
lavdruar ata t cilt i friksohen vetm Atij, dhe askujt tjetr.
- Ka njerz q thon: Ne besojm Allahun, por kur vuajn pr shtjen e
Allahut, e trajtojn provn e njerzve njsoj si dnimin e Allahut. . . 4.

1
AL IMRAN : 175
2
AL IMRAN : 173
3
ET-TEUBE : 18
4
EL-ANKEBUT: 10
326
- e trajtojn provn e njerzve njsoj si dnimin e Allahut. Pra, kan frik prej
njerzve dhe e ln at q e ka urdhruar Allahu, ose veprojn at q e ka ndaluar Allahu,
prej friks s njerzve.

- Ebu Seidi prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: T
knaqsh njerzit duke zemruar Allahun tregon bindje t dobt. Bindje t dobt
tregon edhe ti falnderosh ata pr t mirat q t jep Allahu dhe ti shash ata pr
at q nuk t ka dhn Allahu, sepse t mirat e Allahut nuk mund ti sjell
dshira e fort e dikujt, e as nuk mund ti kthej mbrapsht urrejtja e dikujt.
Argumentimi me kt hadith sht te pjesa: T knaqsh njerzit duke
zemruar Allahun tregon bindje t dobt.
- tregon bindje t dobt - Dmth: prej shkaqeve q dobsohet imani sht kryerja e
veprave t ndaluara. Imani shtohet duke br vepra t mira dhe paksohet kur bn vepra
t kqija. Kjo tregon se, kur i knaq njerzit duke zemruar Allahun, ke br gjynah, pra,
dika t ndaluar. Ai i cili i knaq njerzit duke e zemruar Allahun, n kt rast ai u
friksohet njerzve ose shpreson prej tyre. Prandaj sht sjell ky hadith n prshtatje me
kt kapitull.
- Aishja (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Kush krkon knaqsin e Allahut n hidhrimin e njerzve,
Allahu knaqet prej tij e i bn edhe njerzit t knaqen prej tij, ndrsa kur dikush
krkon knaqsin e njerzve n hidhrimin e Allahut, Allahu hidhrohet prej tij
e i bn edhe njerzit t hidhrohen prej tij1.
Ky sht shprblimi i atij q e njson Allahun me frikn e adhurimit dhe i atij t cilit nuk
e plotson teuhidin me frikn e adhurimit. Ai i cili e krkon knaqsin e Allahut n
hidhrimin e njerzve, e madhron Allahun dhe i friksohet Atij. Ai nuk e barazon
hidhrimin e njerzve me dnimin e Allahut t Lartsuar, por e quan m t madh
dnimin e Allahut. Ai i friksohet Allahut, ka ambicie pr mirsit q jan tek Allahu,

1
E shnon Ibn Hibani: 1/501 nr. 276; Tirmidhiu: 2414.
327
nuk shpreson prej njerzve dhe nuk i kthen syt nga ata. Shprblimi i tij sht se ai ka
fituar knaqsin e Allahut, i cili i bn njerzit t jen t knaqur me t.
- Ndrsa kur dikush krkon knaqsin e njerzve n hidhrimin e Allahut,
Allahu hidhrohet prej tij e i bn edhe njerzit t hidhrohen prej tij - Ai bhet
gjynahqar kur u friksohet njerzve, pra, nga frika prej njerzve kryen vepra t ndaluara
apo l e ndonj ndonj detyr t Allahut.
- Ndrsa kur dikush krkon knaqsin e njerzve n hidhrimin e Allahut... -
Dnimi i ksaj vepre sht se Allahu hidhrohet prej tij, dhe gjithashtu i bn njerzit t
hidhrohen prej tij.

****
32
Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: N qoft se jeni besimtar, ather
mbshtetuni tek Allahu!1.
Po kshtu thnia e Tij: Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t cilve,
kur prmendet Allahu, frgllojn dhe, kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet
besimi dhe vetm te Zoti i tyre mbshteten2.
O Profet, i mjaftueshm pr ty sht Allahu dhe (pr) ata besimtar q t
pasojn3.
. . . dhe kushdo q mbshtetet tek Allahu, Ai do ti mjaftoj. . . 4.
Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) tregon: Allahu na mjafton neve dhe Ai
sht Mbrojtsi m i mir. Kshtu ka thn Ibrahimi, kur e hodhn n zjarr dhe
Muhamedi (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur i than: Vrtet popujt (idhujtar)
jan bashkuar kundr jush, kshtu q kini frik atyre. Por kjo gj, n t vrtet,
vetm ua shtoi besimin5. 6

1
EL-MAIDE : 23.
2
EL-ENFAL : 2.
3
EL-ENFAL : 64.
4
ET-TALAK : 3.
5
AL IMRAN : 173.
6
E shnon Buhariu (4563, 4564), Nesaiu n El Kubra (6/154 nr. 10439).
328
Dobit e tems
Mbshtetja te Zoti sht detyr.
Mbshtetja te Zoti sht nj prej kushteve t imanit.
Komenti i ajetit 2 t sures EL-Enfal.
Komenti i ajetit 64 t sures EL-Enfal.
Komenti i ajetit t sures ET-Talak.
Vlera e madhe e shprehjes: Allahu na mjafton neve, Ai sht mbrojtsi m
i mir - Hasbunallahu ue nimel uekil, t ciln e kan thn Ibrahimi
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe Muhamedi (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) kur qen n vshtirsi.

Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit: Ti mbshtetesh vetm Allahut

sht detyrim fetar, dhe tia dedikosh kt vetm Allahut t Lartsuar sht pjes e
teuhidit. Nse dikush i mbshtetet dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar ka br shirk, q
t prjashton nga Islami. Pra, t mbshteturit n Allahun e Lartsuar sht kusht q
besimi t jet i sakt. Mbshtetja n Allahun e Lartsuar sht adhurim madhshtor,
prandaj edhe autori e ka sjell kt kapitull, pr t qartsuar kt adhurim.
E vrteta e mbshtetjes n Allahun e Lartsuar sht q njeriu ta dij njeriu se gjithsia
sht n dorn e Allahut t Lartsuar, se Ai vepron n t si t dshiroj. Psr kt arsye,
njeriu ia l shtjet n dor Allahut, krkon strehim me zemrn e tij pr t realizuar
krkesat e dhe pr t larguar ato gjra q e dmtojn. Kshtu, ai krkon strehim tek
Allahu i Lartsuar dhe kapet vetm pas Tij. Nevojat e tij i krkon vetm prej Allahut dhe
t gjitha shtjet ia l n dor Allahut, pastaj prpiqet pr t realizuar shkaqet q ka
urdhruar Allahu.
E vrteta e mbshtetjes n Allahun e Lartsuar sht kur bn bashk edhe lnien e
shtjeve n dor Allahut, edhe brjen e shkaqeve. Por edhe vet besimi sht shkak pr
ata q i mbshteten Allahut, ashtu si edhe vet t mbshteturit n Allahun e Lartsuar
sht nj shkak.

329
Pra, mbshtetja te Allahu i Lartsuar n Sheriat sht adhurim madhshtor i zemrs.
Mbshtetje n Allahun e Lartsuar do t thot: Tia lsh shtjen n dor Allahut,
t krkosh strehim vetm tek Allahu, dija se do gj n kt gjithsi ndodh vetm
me urdhrin e Tij, se do gj n kt gjithsi ndodh vetm me caktimin dhe lejen
e Tij, pastaj robi prpiqet t realizoj shkaqet t cilat i ka obliguar Allahu i
Lartsuar dhe largohet nga ato shkaqe t cilat bien ndesh me mbshtetjen n
Allahun e Lartsuar, sipas Sheriatit. Ashtu si, nga ana tjetr, t mbshtetesh vetm n
shkaqe dhe t mos ia lsh shtjen n dor Allahut t Lartsuar bie ndesh me vrtetsin
e tmbshteturit n Allahun e Lartsuar. Vrtet, i mbshtetet Allahut sipas Sheriatit
vetm ai q prpiqet n realizimin e shkaqeve dhe ia l n dor shtjen vetm Allahut t
Lartsuar pr t pasur sukses n realizimin e shkaqeve. Kshtu del n pah Ai q i bn
shkaqet, q jep sukses dhe ndihm, sepse nuk bhet asnj lvizje dhe ska fuqi pr asgj
ndryshe, por vese me ndihmn e Allahut t Lartsuar.
Imam Ahmedi (Allahu e mshiroft!) thot se t mbshteturit n Allahun e Lartsuar
sht prej veprave t zemrs1. Pra, mbshtetja n Allahun e Lartsuar sht vepr e
pastr e zemrs, prandaj njsimi i Allahut t Lartsuar me kt vepr sht obligim,
ndrsa ti mbshtetesh dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar sht shirk.
Mbshtetja te dikush tjetr ve Allahut t Lartsuar sht n dy forma:
Forma e par sht shirk i madh. Kjo ndodh kur i mbshtetesh nj krijese pr ato
shtje q mund ti kryej vetm Allahu i Lartsuar. Pr shembull, ti mbshtetesh nj
krijese me qllim q t fal gjynahet, pr t arritur t mirat e bots tjetr, pr t pasur
fmij, pr t arritur n ndonj pozit, ndrkoh krijesat nuk munden ti kryejn ato
shtje.
Kjo ndodh shpesh me ata q shkojn te varret e (ashtu-quajturve) njerzve t mir. Ata
iu drejtohen t vdekurve me gjith zemr, iu mbshteten atyre dhe ia ln shtjet e
dynjas dhe ahiretit n dor atyre t vdekurve dhe zotave t tyre, t cilt nuk mund t
bjn asgj. Pra, kur ky adhurim i dedikohet dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar sht
shirk i madh q, q bie ndesh me teuhidin.

1
Shih: Medarixh Es-Salikin (2/114).
330
Forma e dyt: Tu mbshtetesh krijesave pr ato shtje q Allahu i Lartsuar ua ka
mundsuar atyre. Ky sht lloj shirku, por sht shirk i fsheht ose shirk i vogl. Disa
dijetar kan thn q, kur dikush thot: I mbshtetem Allahut dhe ty, ky sht shirk i
vogl. Nuk lejohet t thuhet: I mbshtetem Allahut, pastaj ty, sepse krijesat nuk
zotrojn gj n kt shtje. T mbshtetesh n Allahun e Lartsuar do t thot tia lsh
shtjen n dor Allahut, t krkosh strehim me zemr tek Allahu i Lartsuar, n dorn e
t Cilit jan t gjitha shtjet, ndrsa krijesat nuk zotrojn asgj.
Kur i mbshtetesh krijesave n ato shtje q ua ka mundsuar Allahu, ky sht shirk i
fsheht ose shirk i vogl. Tu mbshtetesh krijesave n ato shtje q ata nuk munden
sht shirk i madh, q t nxjerr nga Islami. Kjo ndodh shpesh me ata q shkojn tek
varret e njerzve t mir, q iu drejtohem t vdekurve pr ato shtje q mund ti kryej
vetm Allahu i Lartsuar.
Mbshtetja q u prmend m lart vlen vetm nse bhet tek Allahu i Lartsuar. Ti
mbshtetesh dikujt do t thot t'ia lsh shtjet n dorn e atij q i zotron ato, e Allahu
sht Ai q zotron gjithka, ndrsa krijesat nuk zotrojn gj.
Kthimi, dshira dhe shpresa pr t arritur nj synim duhet t'i dedikohen atij q i ka ato
mundsi, dhe t gjitha kto shtje i zotron vetm Allahu i Lartsuar.
Ndrsa krijesat nuk zotrojn asnj shtje n mvetsi, por ata jan thjesht shkak, dhe
nuk bn q ti mbshtetesh shkakut, sepse mbshtetja sht vepr e zemrs. Kur e bn
shkakun ndrmjets, kjo nuk do t thot se i je mbshtetur shkakut. Brja e ndonj njeriu
shkak pr dika q Allahu ia ka dhn mundsin atij pr at gj nuk do t thot se nuk
ia l shtjen n dor Allahut t Lartsuar, por q je mbshtetur Allahut t Lartsuar dhe
je duke i vepruar shkaqet pr t arritur dobit e dshiruara nga ai njeri, pr ato gjra q
Allahu ia ka dhn mundsin ti kryej ato.
- Thnia e Allahut t Lartsuar: N qoft se jeni besimtar, ather mbshtetuni
tek Allahu. 1
Ky ajet urdhron q ti mbshtetesh vetm Allahut t Lartsuar. Meqnse sht urdhr,
e kuptojm se ky sht prej adhurimit. N gjuhn arabe, kur emri vjen n rasn gjinore

1
EL-MAIDE : 23.
331
pra, Ue alall-llhi - dhe i paraprin foljes feteuek-kel, tregon se Allahu i Lartsuar
duhet t njsohet n mbshtetje, se vetm Atij duhet t'i mbshtetemi. Ky sht aspekti
argumentues n ajetin kuranor.
Argument tjetr n kt ajet sht edhe fjala e Allahut: N qoft se jeni besimtar....
Kjo tregon se imani sht i sakt vetm kur i mbshtetesh Allahut, dhe se mbshtetja n
Allahun e Lartsuar sht kusht i besimit.
N qoft se jeni besimtar, sht kusht, prgjigjja e t cilit sht hequr, por me
nnkuptim do t thot: Njsojeni Allahun duke iu mbshtetur vetm Atij. Pra, prej saj
nnkuptohet se vetm Allahut duhet ti mbshtetemi. N kt mnyr, ajeti prmban dy
aspekte argumentuese.
- Thnia e Allahut t Lartsuar n suren Junus: Nse besoni Allahun, mbshtetuni
tek Ai, nse jeni mysliman!1
- Thnia: Fe alejhi teuek-kel mbshtetuni tek Ai, urdhron q t
mbshtetesh vetm tek Allahu i Lartsuar. Prandaj sht br mbshtetja tek Allahu i
Lartsuar kusht q Islami t jet i sakt: nse jeni mysliman!.
Kto dy ajete tregojn se mbshtetja n Allahun e Lartsuar sht adhurim, e ta njsosh
Allahun e Lartsuar me kt adhurim sht detyrim. Ai, gjithashtu, sht kusht pr t
qn Islami dhe imani i sakt. E gjith kjo tregon se mosekzistenca e ktij kushti e
mohon teuhidin q n origjin.
- Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu,
frgllojn dhe, kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet besimi dhe vetm te Zoti i
tyre mbshteten2. Argumenti nga ky ajet sht se Allahu i ka prshkruar besimtart me
kto pes cilsi. E fundit cilsi q ka prmendur sht thnia e Tij: vetm te Zoti i tyre
mbshteten. sht e qart se ata e kan njsuar Allahun e Lartsuar duke iu
mbshtetur vetm Atij. Kjo tregon se kto pes adhurime jan edhe pozitat m t larta t
besimtarve. Duhet t kihet parasysh se t gjitha shtjet e fes, adhurimet dhe aktivitetet
e tjera t njeriut, jan derivate t prmbushjes se ktyre pes adhurimeve, q jan
prmendur n kt ajet: Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t cilve, kur

1
JUNUS : 84.
2
EL-ENFAL : 2
332
prmendet Allahu, frgllojn dhe, kur u lexohen ajetet e Tij, u shtohet besimi
dhe vetm te Zoti i tyre mbshteten.
Ky prshkrim prmbledh t gjitha fjalt e Sheriatit dhe t gjith fen, sepse Allahu ka
prmendur n to Kuranin dhe Sunetin.
Thnia: O Profet! Allahu t mjafton ty dhe besimtarve q t pasojn. 1. D.m.th:
Ty t mjafton Allahu dhe t mjaftojn ata t cilt t pasojn ty nga besimtart. Fjala e
prdorur el-hasbu domethn: ai q t mjafton, dhe sinonim i ksaj sht hasebe.
Thuhet bi hasbi kedha, domethn: bazuar n kt e at.
Prshtatshmria e ktij ajeti n kt kapitull sht se Allahu i mjafton kujtdo q i
mbshtetet Atij.
Allahu i Lartsuar thot: . . . dhe kushdo q mbshtetet tek Allahu, Ai do ti
mjaftoj. . . 2. Allahu u mjafton atyre q i mbshteten Atij. Kjo tregon se Allahu i
Lartsuar i ka urdhruar robt e Vet q ata ti mbshteten Atij, q Ai tju mjaftoj dhe ti
mbroj nga armiqt e tyre, dhe t jet Allahu i Lartsuar mbrojtsi i besimtarve prej
jobesimtarve. Allahu i Lartsuar thot: O Profet! Allahu t mjafton ty dhe
besimtarve q t pasojn. 3. Dmth: Allahu t mjafton. Autori e ka pasuar me nj ajet
tjetr, ku Allahu i Lartsuar thot: . . . dhe kushdo q mbshtetet tek Allahu, Ai do
ti mjaftoj. . . . T mbshteturit n Allahun e Lartsuar i referohet t kuptuarit t
ndikimit q ka teuhidi rububije dhe respektimit t teuhidit rububije. Ka disa njerz q,
megjithse jan mushrik, ata i mbshteten Allahut.
Mbshtetja n Allahun e Lartsuar sht prej adhurimeve t mdha, q krkohet prej
besimtarit. Prandaj themi se mbshtetja n Allahun e Lartsuar, q sht n zemr, lind
nga prsiatja mbi ndikimin e teuhidit rububije. Kur njeriu mediton pr gjithsin e
Allahut, qiejt dhe tokn, gjallesat dhe hapsirn, m shum i shtohet bindja se vetm
Allahu sht zotruesi i gjithsis, Ai vepron n t si t dshiroj. Ndihma q Allahu i jep
robit t Vet sht shum her m e thjesht, krahasuar me at q Allahu bn n
gjithsin e Tij. E me kt meditim, besimtari e madhron Allahun e Lartsuar, e shton

1
EL-ENFL: 64
2
ET-TALAK : 3
3
EL-ENFAL :64.
333
mbshtetjen n Allahun e Lartsuar, respektonurdhresat dhe ndalesat e Tij, sepse e
beson se Allahun e Lartsuar nuk e ndalon dot gj n tok e as n qiell.
- . . . dhe kushdo q mbshtetet tek Allahu, Ai do ti mjaftoj. . . 1. Ktu sht
prmendur fjala el -hasb, q do t thot se: mjafton q ti mbshtetesh Atij, dhe kjo
sht mirsia e t mbshteturit n Allahun e Lartsuar dhe e atyre q i mbshteten Atij.
- Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) tregon: Allahu na mjafton neve dhe
Ai sht Mbrojtsi m i mir2.
Kshtu ka thn Ibrahimi, kur e hodhn n zjarr dhe Muhamedi (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), kur i than: Vrtet populli (idhujtar) sht bashkuar kundr jush,
kshtu q friksojuni atyre. Por kjo gj, n t vrtet, vetm ua shtoi besimin3.
Kjo tregon madhshtin e ksaj fjale, t ciln e thon besimtart: Allahu na mjafton
neve dhe Ai sht Mbrojtsi m i mir. Kur njeriu e realizon mbshtetjen n
Allahun e Lartsuar, duke e arritur at n zemr, ai ka realizuar kt lloj t teuhidit. Kur
njeriu e forcon shpresn e tij n Allahun e Lartsuar dhe mbshtetjen tek ai, edhe nse i
kundrvihen qiejt e toka dhe gjithka mes tyre, atij do ti jap Allahu rrugzgjidhje.
- Thnia: Hasbunall-llahu, dmth: Ne na mjafton Allahu.
Ai sht Mbrojtsi m i mir, dmth: mbrojtsi m i mir sht Zoti yn. Kjo sht
fjal madhshtore, t ciln e ka thn Ibrahimi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur ishte
n vshtirsi. Gjithashtu, at e ka thn Profeti yn (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe
shokt e Tij kur ishin n vshtirsi, sidomos ather kur njerzit iu than: Vrtet
popujt (idhujtar) jan bashkuar kundr jush, kshtu q kini frik prej tyre. Por
kjo gj, n t vrtet, vetm ua shtoi besimin, sepse ata ishin mbshtetur tek Allahu
i Lartsuar me gjith qenien e tyre.
****

33

1
ET-TALAK : 3.
2
AL IMRAN :173.
3
E shnon Buhariu (4563, 4564), Nesaiu n El Kubra (6/154 nr.10439).
334
 Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: A jan t sigurt ata nga t papriturat e
Allahut? Vetm ata q jan t humbur nuk u friksohen t papriturave t
Allahut.1
Po kshtu edhe thnia e Tij: Askush nuk e humb shpresn (kanut) n mshirn
e Zotit t vet, prve atyre q jan n rrug t humbur. 2

Ibn Abasi prcjell se Profeti (Allahu qoft i knaqur me t!) sht pyetur pr
gjynahet e mdha dhe sht prgjigjur se ato jan: Politeizmi, humbja e
shpress nga rrugdalja q sjell Allahu dhe siguria nga t papriturat e Allahut3
Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn: M t mdhat e
gjynaheve t mdha jan politeizmi, siguria nga t papriturat e Allahut, humbja e
shpress pr mshir nga Allahu dhe humbja e shpress pr rrugdaljen q jep
Allahu4. 5

Dobit e tems
Komenti i ajetit t sures El-Araf.
Komenti i ajetit t sures El-Hixhr.
Paralajmrimi i rnd pr at q sht i sigurt nga t papriturat e Allahut t
Lartsuar.
Paralajmrimi i rnd pr humbjen e shpress tek Allahu i Lartsuar.

Ky kapitull sht: Thnia e Allahut t Lartsuar: A jan t sigurt ata nga t

papriturat e Allahut? Vetm ata q jan t humbur nuk u friksohen t
papriturave t Allahut. 6.

1
EL-ARF: 99
2
HIXHR:56
3
E shnon Bezari (1/71 nr.106), Bejhakiu n Shuabul Iman (1/271 nr.291).
4
E shnon Abdu Rrezaku n El Musanef(10/459 nr.19701), Taberaniu n El Kebir (9/156 nr.8783, 8784).
5
Ai sht Abdu Rrezak bin Himam Es-Sunaanij Ebu Bekr El Jemanij. Lindi n vi n 126 h. Ai sht prej hazve t
mdhenj t Islamit. Shum e kan lavdruar. Hadithet e tij jan transmetuar n librat e sakt. Vdiq n vi n 211h. Prej
librave t tij jan El Musanef dhe Tefsir.
6
EL-EL-ARAF : 99.
335
Thnia: Askush nuk e humb shpresn n mshirn e Zotit t vet, prve atyre q
jan n rrug t humbur1.
Autori e ka sjell kt kapitull pr kto dy ajete, sepse ato flasin pr t njjtn gj.
Qllimi i ktij kapitulli sht: pr t qartsuar se, ta adhurosh Allahun mes friks dhe
shpress sht nj kusht i besimit dhe teuhidi plotsohet vetm me t. Mosbalancimi
mes friks dhe shpress bie ndesh me teuhidin e plot, prandaj besimtari e ka detyr ta
adhuroj Allahun mes friks dhe shpress, mes shpress dhe friks.
Besimtari nuk duhet t jet i sigurt nga t papriturat e Allahut, ashtu sikurse nuk duhet ta
humb shpresn n mshirn e Tij.
N ajetin e par, ku Allahu i Lartsuar thot : A jan t sigurt ata nga t papriturat e
Allahut? Vetm ata q jan t humbur nuk u friksohen t papriturave t
Allahut.2. Ktu prshkruhet se jobesimtart politeist jan t sigurt nga t papriturat e
Allahut dhe nuk i friksohen Atij, ndrkoh e kan detyr q zemrat e tyre t jen t
friksuara nga Allahu i Lartsuar. Allahu i Lartsuar thot: A jan t sigurt ata nga t
papriturat e Allahut?. A i din ata kto ngjarje dhe far ka br Allahu i Lartsuar
me popujt e mparshm, pr t cilt ka treguar n suren " EL-Araf". Ata nuk ishin
friksuar nga t papriturat e Allahut. Ata ishin t sigurt nga t papriturat e Allahut,
megjithse n mesin e tyre ishin paralajmruesit. Allahu i Lartsuar ua kishte treguar
ndodhit e atyre, ashtu si edhe profett, por kto jan cilsit e njerzve t humbur,
ashtu si Allahu i Lartsuar thot: Vetm ata q jan t humbur nuk u friksohen t
papriturave t Allahut.
Siguria nga t papriturat e Allahut vjen pr shkak se ata nuk kan frik, e frika e
adhurimit sht prej shtjeve t zemrs.Kur kjo frik ekziston n zemr, besimtari
prpiqet t fitoj knaqsin e Allahut dhe t largohet nga hidhrimi i Tij. Ai do ta
madhroj Allahun e Lartsuar dhe afrohet tek Ai me frik, sepse frika sht adhurim.
Frika sht adhurim n disa aspekte. Njeriu afrohet tek Allahu i Lartsuar me frik. Ai
afrohet tek Allahu i Lartsuar duke mos qen i sigurt nga t papriturat e Allahut. Allahu i
Lartsuar sht i Gjithfuqishm. Pasja siguri nga t papriturat e Allahut varet n

1
EL-HIXHR:56.
2
EL-ARAF : 99
336
mosnjohjen e atributeve dhe emrave t Allahut t Lartsuar. Prej emrave t Allahut
sht: El Kahar- Mposhtsi dhe El Xhebar - I Plotfuqishmi. Ai sht mbrojtsi
dhe nuk mbrohet dot kush prej Tij. Po kshtu edhe t tjer emra, q shprehin
njshmrin e Allahun n krijim dhe n planifikim (teuhidi rububije).
Atributi i kurth-prishjes (t papriturave) sht prej atributeve t Allahut q shprehen n
mnyr t kufizuar. Allahu i Lartsuar ua prish planet atyre q thurin kurthe kundr
njerzve t devotshm dhe atyre q thurin kurthe kundr fes. Kjo cilsi shpreh nj t
met n origjin, por ajo bhet e plot (e lavdrueshme) kur vjen prball dikaje tjetr,
sepse n at koh ajo shpreh madhshti, pushtet, fuqi mposhtse, fuqi absolute dhe t
gjitha atributet e tjera madhshtore t Allahut t Lartsuar. Cilsia e kurth-prishjes sht
prej cilsive t Allahut, me t cilat Ai kontrollon krijesat e Tij. Themi se Allahu ua prish
planet armiqve t profetve, armiqve t Tij dhe atyre q thurin kurthe kundr Tij etj.
E vrteta e ksaj shtjeje sht se Allahu i Lartsuar i jep koh njeriut, i jep mundsi
prshkallzimi, e kur e merr n prgjegjsi, njeriu nuk i shpton dot. Ai ia lehtson gjrat,
saq njeriu mendon se gzon siguri t plot, por n fakt kjo sht vetm prshkallzim i
dnimit, ashtu si thot Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Nse shikoni se
Allahu i jep dikujt, ndrkoh q ai vazhdon t bj gjynahe, kjo sht thjesht
prshkallzim i dnimit.1 Ky sht kuptimi i fjals mekr - kurth.
Fjalt mekr dhe kejd, apo t ngjashmit me to, e prmbajn kuptimin e
prshkallzimit, por ato nuk jan sinonime n gjuh. Mes fjalve "mekr", "kejd" dhe
"istidrxh", ka ndryshime t mdha. Kur themi q "mekr" do t thot prshkallzim, e
themi me prafrsi, pasi "mekr" sht dika m shum se aq: ai prmban edhe kuptimin
se personi q i sht prshkallzuar dnimi n t njtn koh ndihet edhe i sigurt se nuk
do t'i ndodh gj e keqe.
- Thnia: E kush mund ta humb shpresn nga mshira e Zotit t vet, prve
atyre q jan t humbur?!2

1
E shnon Ahmedi (4/145 nr.17311), Taberaniu n Tefsir (7/195) nga hadithi i Ukbete bin Amir (Allahu qo i
knaqur me t).
2
EL-HIXHR:56.
337
Kjo tregon se prej cilsive t njerzve t humbur sht se ata e humbin shpresn n
mshirn e Zotit t Lartsuar. Nga ana tjetr, vetkuptohet se prej cilsive t njerzve t
devotshm sht se ata nuk e humbin kurr shpresn n mshirn e Allahut.
Besimtari e ka detyr ta adhuroj Allahun mes shpress dhe friks, sepse shpresa sht
adhurim dhe frika sht adhurim. Pasja e t dyjave n zemrn e besimtarit sht detyr,
q besimi t jet i sakt.
Dijetart kan mendime t ndryshme se kujt prej ktyre duhet ti jap prparsi
besimtari: friks apo shpress? A ti jap robi prparsi shpress apo friks?
Perceptimi i ksaj sht n dy forma:

Situata e par: Kur njeriu sht gzon shndet dhe paqe, nse sht i sukseshm dha
nga ata q garojn n vepra t mira tek ky, duhet t barazohet n zemrn e tij frika dhe
shpresa, t ket frik dhe t shpresoj, sepse ai sht prej atyre q garojn pr t fituar
mirsin e Allahut. Ndrsa kur gzon shndet dhe paqe, por sht prej atyre q bjn
gjynahe, n kt rast, ky njeri e ka detyr ti jap prparsi friks ndaj shpress, derisa t
largohet nga gjynahet.

Situata e dyt: Kur sht i smur dhe ka frik se ky sht fundi i tij, obligim e ka ti
jap prparsi shpress ndaj friks. Ai e ka n zemr frikn dhe shpresn, por shpress i
jep prparsi ndaj friks, kjo bazuar n fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
kur thot: Askush t mos vdes pa pasur mendim t mir pr Allahun e
Lartsuar1. Pra, t shpresoj se do t gjej mirsi tek Allahu i Lartsuar. N lidhje me
sa tham, dijetart kan mendime t ndryshme: Disa kan thn q duhet q t barazohet
frika dhe shpresa. Disa thon q duhet q ti jepet prparsi shpress ndaj friks. T tjer
mendojn se duhet q ti jepet prparsi friks ndaj shpress.
Pra, kto jan mendime t ndryshme, por, n t vrtet, ato jan t prafrta, sepse do
mendim i referohet situatave t prmendura m lart. Ata q thon se duhet q ti jepet
prparsi friks ndaj shpress, e thon pr gjynahqart.
Ata q thon se duhet q ti jepet prparsi shpress ndaj friks, e thon pr at q sht
i smur n shtratin e vdekjes, ose atij q ka frik se po vdes. Ata q thon se duhet t
1
E shnon Muslimi (2877), nga hadithi i Xhabirit (Allahu qo i knaqur me t).
338
barazohet frika dhe shpresa, e thon pr ata q jan t ekuilibruar dhe garojn pr t
fituar mirsit e Allahut. T tillt i ka prshkruar Allahu i Lartsuar: Me t vrtet, ata
nxitonin pr vepra t mira dhe Na luteshin, me shpres e frik dhe ishin t
prulur ndaj Nesh. 1
Gjithashtu, Allahu n suren "El-Isra" thot: Vet ata q idhujtart u luten, krkojn
ti afrohen Zotit t tyre, madje edhe m t afrtit, duke shpresuar mshirn e Tij
dhe duke iu friksuar dnimit t Tij. Me t vrtet, nga dnimi i Zotit tnd duhet
t ruhet gjithkush. 2 Dhe kjo sht e qart.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt kapitull pr t qartsuar se frika dhe shpresa
duhet t rrin bashk n zemrn e njeriut. N kapitujt m lart kemi treguar gjendjet e
zemrs, adhurimet e zemrs dhe rregullat e tyre.
- Ibn Abasi prcjell se Profeti (Allahu qoft i knaqur me t!) sht pyetur pr
gjynahet e mdha dhe sht prgjigjur se ato jan: Politeizmi, humbja e
shpress nga rrugdalja q sjell Allahu dhe siguria nga plani i Allahut.
Aspekti i argumentit n kt hadith sht fakti se largimin e shpress nga zemra dhe
heqjen dor nga adhurimi i shpress, ai e konsideron prej gjynaheve t mdha. Heqja e
shpress nga Allahu sht nga gjynahet e mdha. Mos pasja frik nga Allahu i Lartsuar
sht gjithashtu nga gjynahet e mdha. Kto jan gjynahe t mdha, pr sa i prket
veprave t zemrs.
Kur kto dy gjynahe bashkohen, pra, nuk ka as frik e as shpres, ato jan m t mdha
sesa kur sht vetm njri prej tyre, prandaj jankrahasuar n hadith kur thot: Se
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht pyetur pr gjynahet e mdha dhe
sht prgjigjur: Brja shok Allahut, humbja e shpress nga rrugdalja q sjell
Allahu dhe siguria nga t papriturat e Allahut. Me kt del n pah qart ndryshimi
mes humbjes s shpress nga rrugdalja q sjell Allahu, humbja e shpress pr mshir
nga Allahu dhe siguria nga papriturat e Allahut. Humbja e shpress n mshirn e
Allahut lind nga lnia e adhurimit t shpress, ndrsa siguria nga t papriturat e Allahut

1
EL-ENBIJA: 90.
2
EL-ISR: 57.
339
on n lnien e adhurimit t friks. Bashkimi i ktyre dy adhurimeve sht obligim fetar.
Mospasja apo pasja me mangsi e tyre n zemr bn q teuhidi t jet i mangt.
- Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!) ka thn: M t mdhat e
gjynaheve t mdha jan politeizmi, siguria nga plani i Allahut, humbja e
shpress pr mshir nga Allahu dhe humbja e shpress pr rrugdaljen q jep
Allahu.
Kjo thnie sht njlloj si hadithi i msiprm, por ktu sht shpjeguar ndryshimi mes
fjalve: Siguri nga t papriturat e Allahut dhe Humbja e shpress nga
rrugdalja q sjell Allahu. Kjo bhet duke marr n konsiderat disa cilsi dhe jo
duke marr n konsiderat kuptimin baz t fjals. Po mos t ishte kshtu, kto dy
shprehje do t kishin t njjtin kuptim, por ato ndryshojn sipas specifiks s secils
shprehje m vete.
Humbja e shpress nga rrugdalja q sjell Allahu, sht e prgjithshme, sepse mshira
sht m e madhe se t papriturat e Allahut. Mshira prmbledh arritjen e begative dhe
largimin e ligsive.
Ndrsa me fjaln "humbja e shpress n rrugdaljen e Allahut" nnkuptohet n
shumicn e rasteve lirimi nga fatkeqsit
Kshtu thnia: Humbja e shpress nga mshira e Allahut sht m e
prgjithshme.
Ky hadith, ai m sipr dhe dy ajetet, tregojn m s miri qllimin e autorit pr sjelljen e
ktij kapitulli. T gjitha tregojn se frika dhe shpresa duhet t jen bashk n zemr dhe
me to t njsohet Allahu i Lartsuar.
Pra, qllimi i gjith ksaj teme sht q t nnvizohet se frika sht adhurim, ashtu si
edhe shpresa sht adhurim.
****

34

Kapitulli: Durimi ndaj caktimit t Allahut sht pjes e imanit

340
Allahu i Lartsuar thot: Kush e beson Allahun, Ai ia udhzon zemrn e tij.
Allahu sht i Gjithdijshm pr do send1.
Pr kt, Alkame ka thn: Flitet pr at njeri t cilit i ndodh nj fatkeqsi dhe e
di se ajo ka ardhur nga Allahu, prandaj ai knaqet dhe i dorzohet caktimit t
Tij. 2
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Dy dukuri ndr njerz jan kufr: sharja e prejardhjes
dhe vajtimi i t vdekurve me kuj. 3
Ibn Mesudi rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Nuk sht
prej nesh ai q godet faqet, gris rrobat e veta dhe klith si n kohn e injorancs.
4

Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Nse Allahu dshiron t mirn pr robin e Tij, ia shpejton
ndshkimin duke ia dhn n kt bot. E nse dshiron t keqen pr robin e Tij,
ather ia shtyn pr n ditn e Kijametit ndshkimin q ai meriton pr
gjynahun. 5
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Shprblimi i madh vjen me
sprovn e madhe. Nse Allahu i do disa njerz, i sprovon ata.
Kush knaqet me caktimin e Allahut, do fitoj knaqsin e Tij, e kush nuk
knaqet me at caktim, do t marr paknaqsin e Tij 6.
Dobit e tems

Komenti i ajetit t sures Tegabun.

Ky sht tregues i besimit n Allah.
Sharja e prejardhjes s njeriut.

1
ET-TEGABUN: 11.
2
E shnon Ibn Xheriri n Tefsir (28/123, dhe Bejhakiu n Shuabul Iman (7/196 nr. 9976).
3
E shnon Muslimi (67).
4
E shnon Buhariu (1294), dhe Muslimi (103).
5
E shnon Tirmidhiu (2396), Hakimi (4/608) dhe Bejhakiu n El Esmaus-Sifat (1/340).
6
E shnon Tirmidhiu (2396), Ibn Maxhah (4031), dhe Ebu Jala n El Musned (7/247 nr. 4253).
341
 Krcnimi i ashpr pr at q godet faqet, gris rrobat dhe klith si n kohn
e xhahiljetit.
Shenja q tregon se Allahu dshiron t mirn pr robin e Tij.
Shenja q tregon se Allahu do t keqen pr robit t Tij.
Shenja e dashuris s Allahut pr robin e Tij.
Paknaqsia ndaj sprovs sht haram.
Shprblimi q merr njeriu kur e plqen sprovn si nj pasoj e caktimit dhe
veprs s Zotit.

****

Kapitulli: Durimi ndaj caktimit t Allahut sht pjes e imanit

Durimi sht pozit e lart. Ai sht prej adhurimeve madhshtore q bhet me zemr,
gjuh dhe gjymtyr. Adhurimi i vrtet arrihet vetm me durim, sepse adhurimi sht
zbatimi i nj urdhri t Sheriatit, nj ndalese t tij, ose sprov e Allahu pr robin e Tij, q
e duron at.
Pra, vrtetsia e adhurimit qndron n zbatimin e urdhresave t Sheriatit dhe largimin
nga gjrat q Sheriati ka ndaluar.
Sprovat vijn n fe dhe n caktimet e Allahut t Lartsuar. Vijn n fe, ashtu si i ka
thn Allahu i Lartsuar Profetit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), n hadithin
Kudsij, t cilin e prcjell Muslimi nga Ijad bin Himri1 (Allahu qoft i knaqur me t!),
se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn q: Allahu i Lartsuar ka thn:
Un t kam drguar q t t sprovoj ty dhe t sprovoj me ty2. Pra, Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) sht drguar pr sprov, dhe n sprov krkohet durim. Drgimi
i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht sprov, sepse Ai sht drguar me
urdhresa dhe me ndalime.

1
Ai sht Ijad bin Himar El Mexhashiij, bashkkohs i profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ai ishte nj nga banort
e Sufes, pastaj shkoi n Basra.
2
Shih: El Isabetu (4/752), dhe Tehdhibul Kemal (22/565).
342
Obligimet krkojn durim, ndalimet krkojn durim, dhe caktimi i Allahut krkon durim.
Prandaj disa dijetar kan thn: Durimi sht tri llojesh: Durim n bindjen ndaj
Allahut t Lartsuar, durim n fatkeqsi dhe durim n caktimin e Allahut t Lartsuar, i
cili mund t jet i dhimbshm.
Meqense durimi n fatkeqsi shpesh mungon, autori (Allahu e mshiroft!) ka sjell kt
kapitull, pr t qartsuar se durimi sht prej plotsimit t teuhidit. Njeriu e ka detyr t
duroj n caktimin e Allahut, sepse paknaqsia dhe mosdurimi shfaqen n sprova dhe
n fatkeqsi. Autori e ka sjell kt kapitull pr t qartsuar se t durosh n caktimin e
Allahut kur ai sht i dhimbshm sht e detyrueshme. Ai thekson se durimi n bindje
sht obligim, ashtu sikurse durimi pr t mos rn n gjynahe.
N aspektin gjuhsor durim do t thot: izolim. Thuhet: u vra filani me durim,
domethn: Kur ndalohet (burgoset) ose lidhet dhe vritet pa dyluftim dhe pa luft1.
Durimi n Sheriat quhet ashtu, pasi njeriu e ndalon gjuhn e tij t ankohet, zemrn t
ndihet e paknaqur dhe gjymtyrt q t mos shfaqin paknaqsi, duke goditur faqet dhe
grisur rrobat etj. Pra, durimi sht t ndalsh veten nga kto gjra.
Imam Ahmedi (Allahu e mshiroft!) ka thn se durimi sht prmendur n Kuran n
m shum se nntdhjet vende2.
Pozita e tij n besim sht si pozita e koks me trupin, sepse ai q nuk ka durim n
adhurime, ai nuk ka durim as n fatkeqsi, as n caktimin e Allahut, kur ai sht i
dhimbshm. Atij lloj njeriu i ka ikur shumica e besimit.
-Kapitull: Durimi ndaj caktimit t Allahut sht pjes e imanit, - domethn: nj
prej njsive prbrse t besimit n Allah sht durimi n caktimin e Allahut. Besimi ka
disa njsi, ashtu sikurse edhe kufri ka disa njsi. Prandaj autori sqaron se: Prej njsive
prbrse t besimit sht edhe durimi. Pra, durimi sht njsi prbrse e besimit.
Gjithashtu, n hadithin q e prcjell Muslimi, ai thekson se vajtimi duke klithur si n
kohn e injorancs sht nj prej degve t kufrit. Pra, prball do njsie t kufrit
qndron nj njsi prbrse e imanit. Vajtimi duke klithur si n kohn e injorancs sht

1
Shih: Lisanul Arab (4/438).
2
Prej tij e ka prcjell Ibn Kajimi n Idetus-Sabirin (f. 57).
343
njsi prbrse e kufrit, e prball saj qndron nj njsi prbrse e imanit, dhe ky sht
durimi n caktimin e Allahut kur ai sht i dhimbshm.

Allahu i Lartsuar thot: Kush e beson Allahun, Ai ia udhzon zemrn e tij.

Allahu sht i Gjithdijshm pr do send1.
Pr kt Alkame ka thn: Flitet pr at njeri t cilit i ndodh nj fatkeqsi dhe e
di se ajo ka ardhur nga Allahu, prandaj ai knaqet dhe i dorzohet caktimit t
Tij. Ky sht komentim i Alkames (nj tabiin) pr kt ajet, e ky duket qart se sht
komentim i sakt, pr faktin se ktu Allahu prkujton sprovat dhe fatkeqsit.
- Kush e beson Allahun2 - domethn: Ai q e madhron Allahun e Lartsuar, kryen
urdhresat e Tij dhe largohet nga ndalesat e Tij.
Ai ia udhzon zemrn e tij, qt bj durim, q t mos jet i paknaqur dhe pr t
br adhurime. Prandaj ai ka thn: Flitet pr at njeri t cilit i ndodh nj fatkeqsi
dhe e di se ajo ka ardhur nga Allahu. Ky sht besimi n Allah. Prandaj ai
knaqet dhe i dorzohet caktimit t Tij.
Fatkeqsit jan caktim i Allahut, e do gj q vepron Allahu i Lartsuar ka nj urtsi.
Urtsia e Allahut t Lartsuar sht: vendosja e do gjje n vendin e duhur dhe me
qllime t lavdruara. Urtsia n prgjithsi sht e lidhur me qllime t lavdruara. Kush
nuk i vendos gjrat n vendin e duhur, ai ka br padrejtsi, e ai q i vendos gjrat n
vendin e duhur ka vepruar me drejtsi, edhe pse mund t mos ket urtsi, domethn
mund t jet i drejt, por jo i urt. Nse dikush i vendos gjrat n vendin e duhur n
prputhje me qllime t lavdruara, ather ky njeri ka urtsi. sht e pamundur q
Allahu t bj padrejtsi, sepse Ai sht i Drejti absolut, i Cili i vendos gjrat n vendin e
duhur. Allahu i Lartsuar ka urtsin absolute, pra, Ai e ka vendosur do gj n vendin e
duhur dhe pr do gj sht i lavdruar.
Prej ktu e kuptojm se kur njeriun e godet ndonj fatkeqsi, n t ka mirsi. Nse do t
bj durim, ai do t shprblehet, e nse shpreh paknaqsi, ai merr gjynahe. N sprovat

1
ET-TEGABUN: 11.
2
ET-TEGABUN: 9.
344
dhe fatkeqsit q sjell Allahu i Lartsuar ka urtsi, prandaj njeriu duhet ta dij, se do gj
q vjen prej Allahut t Lartsuar dhe caktimit t Tij ka urtsi, prandaj duhet br durim.
-Dhe e di se ajo ka ardhur nga Allahu, domethn, Allahu e ka sjell at dhe Ai e
ka lejuar, me caktimin dhe vendimin e Tij.
-Prandaj ai knaqet dhe i dorzohet caktimit t Tij - T jesh i knaqur n
fatkeqsi sht gj e plqyeshme dhe nuk sht detyrim. Shum njerz nuk bjn dallim
mes knaqsis dhe durimit, por e vrteta sht se durimi n fatkeqsi sht detyrim,
sepse n kt mnyr njeriu nuk shpreh ankes pr caktimin dhe vendimin e Allahut.
T qnit i knaqur me caktimin e Allahut ka dy forma.
1. Njra q lidhet me vendimin e Allahut t Lartsuar. N kt rast, njeriu sht i
knaqur me caktimin, vendimin dhe Urtsin e Allahut. Ky sht detyrim, ndrsa e
kundrta sht haram dhe bie n kundrshtim me teuhidin e plot.
2. Q njeriu t jet i knaqur me vet fatkeqsin. Kjo gj sht e plqyeshme dhe jo
detyrim. Nuk sht detyrim q njeriu t jet i knaqur me smundjen, ose me humbjen e
fmijs, ose me humbjen e pasuris. Nse e bn kt, (pra, shpreh knaqsi n caktimin
dhe vendimin e Allahut), kjo sht gj e plqyeshme dhe grad e veant pr nj kategori
t caktuar. Knaqsia me caktimin dhe vendimin e Allahut sht detyrim, ndrsa
knaqsia me vet fatkeqsin sht e plqyeshme. Pr kt, Alkame ka thn: Flitet
pr at njeri t cilit i ndodh nj fatkeqsi dhe e di se ajo ka ardhur nga Allahu,
prandaj ai knaqet dhe i dorzohet caktimit t Tij. Domethn: sht i knaqur me
caktimin e Allahut dhe i dorzohet Atij, pr arsye se ai e di q ajo fatkeqsi ishte nga
Allahu i Lartsuar, dhe kjo sht prej njsive prbrse t teuhidit.
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Dy dukuri ndr njerz jan kufr. . . . Domethn: dy njsi
prbrse t kufrit do t mbeten ndr njerz: Sharja e prejardhjes dhe vajtimi i t
vdekurve me kuj.
Argumentimi me kt hadith sht - Vajtimi i t vdekurve me kuj, sepse vajtimi
bie n kundrshtim me durimin. Detyrim sht t bsh durim, e kjo do t thot t mos
godassh faqet, t mos grissh rrobat, t ndalosh gjuhn mos t ankohet dhe t vajtoj

345
me kuj. Vajtimi sht nga njsit prbrse t kufrit, sepse bie n kundrshtim me
durimin.
Vajtimi sht nga njsit prbrse t kufrit, por kjo nuk do t thot se ai q vajton ka
br kufr q t nxjerr nga Islami, por tregon se ai q e bn kt ka vepruar nj nga
njsit prbrse t kufrit.
Ai ka thn: Dy dukuri ndr njerz jan kufr. Fjala kufr ktu ka ardhur n
trajtn e pashquar. Rregulli pr t kuptuar kt fjal n Kuran dhe n Sunet sht se: kur
fjala kufr vjen n trajtn e shquar, sht pr qllim kufri i madh, e nse vjen n trajtn
e pashquar, tregon se sht njsi prbrse e kufrit ose q sht nga zakonet e
jobesimtarve. N kt rast, pra, sht kufr i vogl, ashtu si ka thn Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): Mos u ktheni pas meje n kufr e t vriteni me njri-
tjetrin1, sepse ky sht nga zakonet e jobesimtarve. Si ky sht edhe hadithi tjetr:
Sharja e muslimanit sht shthurje, ndrsa vrasja e tij kufr2. Ky sht kufr i
vogl.
Ndrsa kur vjen n trajtn e shquar, dijetart si Shejhu i Islamit Ibn Tejmije3dhe t tjer
kan thn se sht pr qllim kufri i madh. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Mes njeriut, kufrit dhe shirkut sht lnia e namazit4.

Ibn Mesudi rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Nuk sht
prej nesh ai q godet faqet, gris rrobat e veta dhe klith si n kohn e injorancs.
Ky hadith tregon se kush i bn kto veprime, nuk sht prej besimtarve. E kemi
prmendur m sipr se fjala Lejse minna- nuk sht prej nesh- tregon se ai veprim
sht prej gjynaheve t mdha. Lnia e durimit dhe shfaqja e paknaqsis jan nga
gjynahet e mdha. Gjynahet e paksojn besimin, sepse besimi shtohet me vepra t mira
dhe paksohet me gjynahe. Kur paksohet besimi, paksohet edhe teuhidi. Mosdurimi
bie n kundrshtim me teuhidin e plot.

1
E shnon Buhariu (121), Muslimi (65), nga hadithi i Xhabirit (Allahu qo i knaqur me t).
2
E shnon Buhariu (48), Muslimi (64), nga hadithi i Abdullah Ibn Mesudit (Allahu qoft i knaqur me t).
3
Shih: Ikida Siratul Mustekim (f. 70)
4
E shnon Muslimi (82), nga hadithi i Xhabirit (Allahu qo i knaqur me t).
346
- Enesi (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Nse Allahu dshiron t mirn pr robin e Tij, ia shpejton
ndshkimin duke ia dhn n kt bot. E nse dshiron t keqen pr robin e Tij,
ather ia shtyn pr n ditn e Kiametit ndshkimin q ai meriton pr gjynahun.
Kjo tregon pr urtsin e Allahut t Lartsuar, t ciln kur robi e sjell ndr mend n
fatkeqsi, ather i shtohet durimi dhe ai stoliset me kt adhurim madhshtor t zemrs.
Ky adhurim sht mosshfaqja e ankess dhe shfaqja e pranimit t caktimit dhe vendimit
t Allahut t Lartsuar. Kur Allahu ia dshiron t mirn robit t Tij, ia prshpejton
dnimin n kt bot, sepse largimi i dnimit bhet me dhjet gjra. Nj prej tyre sht
prshpejtimi i dnimit n kt bot, domethn: t ndshkohet n kt bot me
smundje, me humbjen e pasuris, apo me ndonj fatkeqsi, sepse kush kundrshton
urdhrat e Allahut, patjetr q do t marr dnim, nse Allahu i Lartsuar nuk e fal apo
nuk ia toleron at kundrshtim. Kur dnimi sht n kt bot, ai sht m i leht sesa
n jetn e varrit apo n ditn e Gjykimit. Ka ardhur nj tjetr hadith, t cilin e prcjell
Buhariu dhe t tjer, se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kur Allahu
dshiron mirsi pr dik, e sprovon at. 1 Seleft, kur nuk sprovoheshin apo kur nuk
smureshin, akuzonin veten e tyre. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn pr
shtjen e temperaturs ose etheve: Mos e shani temperaturn, pasha Allahun n
dorn e t cilit sht shpirti im, temperatura i largon gjynanet e njeriut, ashtu si
largon zjarri skorjet nga hekuri2.
N sprova ka mirsi pr robrit e Allahut. Allahu i Lartsuar ka urtsi t
jashtzakonshme dhe besimtarit i jep ato gjra q ai ka mirsi.

-Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Shprblimi i madh vjen me
sprovn e madhe. Nse Allahu i do disa njerz, i sprovon ata.
Kush knaqet me caktimin e Allahut, do fitoj knaqsin e Tij, e kush nuk
knaqet me at caktim, do t marr paknaqsin e Tij.

1
E shnon Buhariu (5645), nga hadithi i Ebi Hurejres (Allahu qof i knaqur me t).
2
E shnon Ibn Maxhah(3469), dhe Bezari (15/21 nr.8202) nga hadithi i Ebi Hurejres (Allahu qo i knaqur me t).
347
- Thnia Kush knaqet me caktimin e Allahut, do t fitoj knaqsin e Tij
tregon se knaqsia me caktimin sht adhurim. Kur Allahu sht i knaqur me ndonj
nga robrit e Tij, tregon se kjo sht vepr e dashur pr At, e ky sht argument se kjo
vepr sht adhurim. Nga ana tjetr, fjalia e dyt sht dshmi se paknaqsia me
caktimin e Zotit sht haram.

-E kush nuk knaqet me at caktim, do t marr paknaqsin e Tij.

Domethn: nga Allahu i Lartsuar.
E vrteta rreth atyre q nuk knaqen me caktimin e Allahut t Lartsuar: Ai
ushqen n zemrn e tij keqdashje pr at gj, e urren dhe nuk sht i knaqur me t. Ai
akuzon Allahun n urtsin e Tij. Kush i ka kto gjra n zemrn e tij, domethn q ai
sht i paknaqur. Ai e shfaq paknaqsin e tij me gjuh, ose me gjymtyr, ose me
zemr. Ai sht i paknaqur si me urdhresat, ashtu edhe me ndalesat. Ai sht i
paknaqur me Sheriatin e Allahut, dhe ky sht nga gjynahet e mdha. Nse vepron
kshtu dhe sht i paknaqur me caktimin e Allahut, natyrisht ky sht argument q bie
ndesh me teuhidin e plot n zemrn e tij.
Tek disa njerz shprehja e paknaqsis mund t arrij deri n mohimin e teuhidit q
nga baza e tij. Kjo ndodh kur ata q jan t paknaqur akuzojn Sheriatin ose akuzojn
Allahun e Lartsuar n urtsin dhe gjykimin e Tij.

****

35
Kapitulli: Argumentet n lidhje me syefaqsin.

Allahu i Lartsuar thot: Thuaj: Un jam vetm nj njeri si ju, q m sht

shpallur se i Adhuruari juaj sht nj i vetm, Allahu. Kshtu, kushdo q

348
shpreson takimin me Zotin e vet, le t bj vepra t mira dhe mos i shoqroj
asnj n adhurim Zotit t vet. 1
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Allahu i Lartsuar thot: Un nuk kam nevoj pr
pjesn e puns q ma kushtojn bashk me t tjer. Kush bn nj vepr duke m
shoqruar Mua, n qllimin e tij, me dik tjetr, Un e l at dhe shoqrimin e
tij2.
Ebu Seidi rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: A tju tregoj
se far m tremb m shum pr ju sesa Dexhali? Sigurisht - than t
pranishmit. Ather, ai tha: Shirku i fsheht: njeriu ngrihet t falet, por e
zbukuron namazin kur kupton se dikush po e shikon3.

Dobit e tems
Komenti i ajetit t sures Kehf.
Msimi se vepra e mir nuk pranohet nse ajo i kushtohet edhe dikaje apo
dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar. Ky msim sht i rndsishm.
Prmendja e arsyes s mospranimit t veprs s mir kur przihet me
syefaqsi, e cila sht se Allahu nuk pranon asnj vepr q i kushtohet me
ortakri.
Njra nga arsyet q Allahu nuk pranon asnj vepr q i kushtohet me
ortakri sht se Allahu i Lartsuar sht m i miri i ortakve.
Droja e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr shokt e tij nga
syefaqsia.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dha si shembull pr shirkun e
fsheht dhe pr syefaqsin njeriun q e fillon namazin pr Allahun, por q e
zbukuron at kur kupton se dikush po e sheh.

1
EL-KEHF,: 110
2
E shnon Muslimi (2985).
3
E shnon Ahmedi (3/30 nr. 11252), Ibn Maxhah (4204), Ibn Huzejme (2/67nr.937) dhe bejhakiu n Shuabul Iman
(3/144 nr. 3141).
349
Kapitull: Argumentet n lidhje me syfaqsin. Domethn: qortimi i syfaqsis.
Syfaqsia sht shirk ndaj Allahut t Lartsuar.
Syfaqsia ndodh prej t parit me sy ose kur dikush bn nj vepr adhurimi, duke patur
pr qllim q ta shikojn t tjert se ai po bn kt adhurim.
Kjo vepr mund t jet namaz, mund t jet lexim Kurani, mund t jet dhikr
(prmendja e Allahut), mund t jet sadaka, mund t jet haxh, mund t jet xhihad, kur
iu prmbahet urdhresave t Allahut, kur largohet nga ndalesat e Allahut apo fardo
adhurimi qoft. Ai njeri q i bn kto vepra, nuk i bn pr t arritur shprblim nga
Allahu i Lartsuar, por i bn kto q ta shikojn njerzit se ai po i bn ato vepra dhe q
ata ta lavdrojn pr kt. Pikrisht kjo sht syefaqsia.
Syefaqsia mund t jet edhe n besim, si ndodh me hipokritt.
Ka dy shkall t syefaqsis:
Shkalla e par: Syefaqsia e hipokritve. Ata shfaqin besimin, por n brendin e tyre
ruajn kufrin. Kjo bie n kundrshtim t plot me teuhidin, q nga baza e tij, dhe sht
kufr i madh, q i bhet Allahut t Lartsuar. Allahu i ka prshkruar n Kuran hipokritt
duken thn: Vetm sa pr tu dukur para bots dhe Allahun e prmendin fare
pak1.
-Vetm sa pr tu dukur para bots. Kjo sht syefaqsia m e madhe. Ata kryejn
n pamje t jashtme bazat e Islamit dhe degt e tij, e n brendin e tyre ruajn kufrin dhe
degt e tij.
Shkalla e dyt sht kur njeriu - burr apo grua qoft - sht musliman, por ai i bn t
gjitha veprat ose nj pjes t tyre pr ti par njerzit. Ky sht shirk i fsheht, q bie n
kundrshtim me teuhidin e plot. Allahu i Lartsuar thot: Vrtet, Allahu nuk fal q
t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij, por gjynahet e tjera m t vogla ia
fal kujt t doj2. Disa dijetar kan thn se ajeti: Vrtet, Allahu nuk fal q t
adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij, prmbledh shirkun e fsheht dhe
shirkun e vogl.

1
EN-NISA: 142.
2
EN-NISA: 48, 116.
350
- Thuaj: Un jam vetm nj njeri sikurse edhe ju, q m sht shpallur se Zoti
juaj sht nj Zot i Vetm. Kshtu, kush shpreson takimin me Zotin e vet, le t
bj vepra t mira dhe t mos i shoqroj asknd n adhurim Zotit t vet!1.
- . . . t mos i shoqroj asknd n adhurim Zotit t vet!.
Ky ajet ndalon shirkun. Ndalimi ktu sht i prgjithshm, pr do lloj shirku. Prej
llojeve t shirkut sht edhe syefaqsia, prandaj dijetart argumentojn me kt ajet n
shtjet e shirkut. Kt ajet ka sjell edhe autori (Allahu e mshiroft!), q flet pr lnien
e syefaqsis, sepse syefaqsia sht shirk.

-t mos i shoqroj asknd2. Ky ajet sht i prgjithshm, pra, ka ardhur pr t

gjitha llojet e shirkut, sepse fjala ka adhur n trajtn e pashquar dhe ka pr qllim
ndalimin nga t gjitha llojet e shirkut.
Fjala: asknd prmbledh do gj, syefaqsin dhe do gj tjetr.
Argumentimi me kt ajet n kt kapitull sht i qart: Syefaqsia sht shirk i vogl,
dhe lloj i shirkut t fsheht. Syefaqsia sht shirk i vogl, pra, nuk sht shirk i madh, q
t nxjerr nga Islami.
Gjithashtu, themi se syfaqsia sht shirk i fsheht, sepse ai nuk shfaqet, por sht n
zemr, n brendin e njeriut. Kur ka pak syefaqsi, dijetart e konsiderojn shirk t vogl
ose shirk t fsheht. Kjo pr shkak se shirku sht i ndryshm, e kjo varet se n
kndvshtrim e shikon dijetari. Dijetart nj her e ndajn shirkun n: shirk t madh
dhe shirk t vogl dhe her tjetr e ndajn n: shirk t madh, shirk t vogl dhe shirk t
fsheht. T gjith kan termat e tyre dhe t gjitha jan t sakta.

Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Allahu i Lartsuar thot: Un nuk kam nevoj pr
pjesn e puns q ma kushtojn bashk me t tjer. Kush bn nj vepr duke m
shoqruar Mua, n qllimin e tij, me dik tjetr, Un e l at dhe shoqrimin e
tij.

1
EL-KEHF: 110.
2
EL-KEHF: 26.
351
Ky hadith tregon se syefaqsia do ti kthehet mbrapsht t zotit, se Allahu i Lartsuar nuk
e pranon at vepr t ciln ka syefaqsi. Dijetart e kan shpjeguar kt dhe kan thn
se syefaqsia kur hyn n adhurim ka dy forma.
Kur syfaqsia hyn q n fillimin e adhurimit, i gjith adhurimi sht i
pavlefshm. Psh: kur dikush fillon e falet q ta shikoj dikush. Pra, ai nuk ka pr
qllim q t falet, por kur sheh filan njeri q po e shikon at, ai fillon dhe falet.
Kjo vepr sht e dshtuar, domethn, nuk merr shprblim pr at namaz, madje
jo vetm q nuk merr shprblim, por prkundrazi merr gjynahe, pr shkak t
syfaqsis dhe shirkut t fsheht ose shirkut t vogl.
N fillim adhurimi nis pr Allahun, por m pas hyn syefaqsia, p.sh., kur e
zgjat rukun apo kur bn shum tesbih (prmendja e Allahut), apo e zgjat leximin
dhe qndrimin n kmb n namaz, pr shkak t atyre q po shohin. Pr at pjes
t namazit q sht pr Allahun e Lartsuar, je i shprblyer, ndrsa pr at pjes q
sht pr shkak t njerzve, ke dshtuar dhe nuk ke arritur shprblim.
Kshtu merr gjynah, pr shkak se at vepr ia shoqron dikujt tjetr ve Allahut,
duke br syefaqsi n adhurimet trupore. Ndrsa n adhurimet e pasuris shtja
ndryshon.
Kush bn nj vepr duke m shoqruar Mua, n qllimin e tij, me dik tjetr,
Un e l at dhe shoqrimin e tij. Domethn, t gjith llojet e mushrikve, me t
gjith llojet e veprave, sepse fjala amelen vepr, n thnien; Kush bn nj vepr,
ka ardhur n trajtn e pashquar n formn e kushtit, e kjo i prmbledh t gjitha veprat,
trupore apo pasurie qofshin. Vepra trupore jan: namazi, agjrimi etj. Vepra pasurie jan:
zekati, sadakaja etj. Vepra q jan trupore dhe pasurie jan: haxhi, xhihadi etj. Pra, qllimi
me thnien: Kush bn nj vepr sht kush e fillon nj pun, duke m shoqruar
Mua, n qllimin e tij, me dik tjetr, pra, e bn pr Allahun dhe pr dik tjetr,
ather, Allahu nuk ka nevoj pr pjesn e puns q ia kushtojn bashk me t tjer,
sepse Ai pranon vetm se at vepr q sht vetm pr At.

352
- Ebu Seidi rrfen se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: A tju
tregoj se far m tremb m shum pr ju sesa Dexhali? Sigurisht- than t
pranishmit. Ather, ai tha: Shirku i fsheht: njeriu ngrihet t falet, por e
zbukuron namazin kur kupton se dikush po e shikon.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) friksohej m shum pr umetin e tij nga ky lloj
shirku, sesa nga Dexhali, sepse shtja e Dexhalit sht e shfaqur, e shpjeguar dhe
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka treguar gjithka rreth tij, duke paralajmruar
nga ai. Ai ka urdhruar umetin e tij q n fund t do namazi t luten e t krkojn
mbrojtje prej t keqes dhe sprovave t Dexhalit.
Ndrsa syefaqsia paraqitet shpesh n zemr, dhe shejtani e ngacmon zemrn. Ky lloj
shirku e drejton njeriun dal e ngadal q ta harroj mbikqyrjen e Allahut t Lartsuar e
t bjer n syefaqsi. Kjo sht arsyeja q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht
friksuar m shum pr kt sesa pr Dexhalin, duke thn: Shirku i fsheht sht
kur njeriu ngrihet t falet, por e zbukuron namazin kur kupton se dikush po e
shikon.

****

36

Kapitulli: Form shirku sht edhe kur njeriu, me an t veprave t tij, synon
dynjan

Allahu i Lartsuar thot: Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne
do tua shprblejm krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk do tu lihet gj mangt.
Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj, prve zjarrit.
Atyre do tu shembet do gj q kan br n kt jet dhe do tu zhvlersohet ajo
q kan punuar1.

1
HUD: 15-16.
353
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell n hadithin e sakt se
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ka dshtuar robi i arit, ka
dshtuar robi i argjendit, ka dshtuar robi i veshjes s bukur, ka dshtuar robi i
shtress s but. Nse i jepet, knaqet, nse jo, hidhrohet. Ka dshtuar dhe ka
marr t kundrtn! Nse e shpon nj gjemb, mos past mundsi pr ta nxjerr
pr t larguar dhembjen! Mirsia e madhe (Tuba) qoft pr robin q e merr pr
freri kalin e tij n rrug t Allahut, me flok t prishur, me kmb t pluhurosura,
q nse e l n vigjilim (vend roje), qendron n vigjilim, e nse e l n prapavij,
qendron n prapavij; q, po t krkoj leje, nuk i jepet leje, e po t krkoj
ndrmjetsim, nuk i merret parasysh ndrmjetsimi1.

Dobit e tems
Nse njeriu synon dynjan me an t veprave t ahiretit, kjo hyn tek format
e shirkut.
Komenti i ajetit t sures Hud.
Emrtimi i muslimanit si rob i arit, rob i argjendit dhe rob i veshjes s
bukur.
Interpretimi i . . . rob i arit, rob i argjendit, rob i veshjes s bukur. . . nga
ana e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), i cili thot: . . . Nse i jepet,
knaqet, e nse jo, hidhrohet.
Msimi se njerz t till kan dshtuar dhe kan pr t marr t kundrtn
e asaj q duan.
Lutja q, nse e shpon nj gjemb kt njeri, mos past mundsi ta nxjerr
pr t larguar dhembjen!
Lavdrimi pr lufttarin n rrug t Allahut.

1
E shnon Buhariu (2886-2887)
354
Ky sht kapitull madhshtor n kt libr, t cilin autori (Allahu e mshiroft!) e
ka titulluar: Form shirku sht edhe kur njeriu me an t veprave t tij, synon
dynjan.
Form shirku domethn: e shirkut t vogl, q ndodh kur dikush bn vepra t mira
e me to synon dynjan, dhe jo ahiretin. Synim i dynjas do t thot synim pr mirsit e
ksaj dynjaje, dhe kjo sht m e madhe sesa gjendja e syefaqsis. Syefaqsia sht
vetm nj nga gjendjet e njeriut q krkon dynjan. Kur njeriu falet dhe e zgjat namazin,
e shton apo e zbukuron, ai kt e bn vetm e vetm q njerzit ta lavdrojn. Mirpo ka
edhe gjendje t tjera, kur njeriu bn vepra t mira, sepse me to ai krkon dynjan. Edhe
Shejhu (Allahu e mshiroft!) e ka lidhur kt kapitull me at t mparshmin, pr t
qartsuar se njeriu e krkon dynjan n forma t ndryshme, dhe syefaqsia sht vetm
nj prej ktyre formave.
Syefaqsia sht prmendur n hadith, se pr t ka pasur frik Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), i cili ka paralajmruar pr t, sepse ajo ndodh m shpesh.
Ky kapitull prmban rregullin se, kur njeriu me an t veprave t mira synon dynjan, ka
rn n shirk.
- kur njeriu me an t veprave t tij, domethn: njeriu e bn nj vepr dhe qllimi
i tij, pra, qllimi i cili e shtyn at ta bj at vepr, sht shprblimi n kt dynja. Ky
sht shirk q i bhet Allahut t Lartsuar. Pr kt do t vij shpjegim i hollsishm n
vazhdim.
- Allahu i Lartsuar thot: Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj,
Ne do tua shprblejm krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk do tu lihet gj
mangt. Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj, prve
zjarrit. Do tu shembet do gj q kan br n kt jet dhe do tu zhvlersohet
ajo q kan punuar1.
Ky ajet nga surja Hud sht tipik si fjala e Allahut: Sa pr at q dshiron kt bot,
Ne shpejtojm q ti japim far t dshirojm atij q duam2. Pra, kjo sht e
veant pr ata q dshiron Allahu i Lartsuar.

1
HUD: 15-16
2
EL-ISRA: 18
355
- Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne do tua shprblejm
krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk do tu lihet gj mangt. 1 Pra, kujt t doj
dhe t dshiroj Allahu i Lartsuar. Kjo sht e prgjithshme, por ktu sht e
prcaktuar.
Jobesimtart jan ata q e duan jetn e ksaj dynjaje me t gjitha format, e ky ajet ka
zbritur edhe pr jobesimtart, megjithse ai prfshin t gjith ata q e duan jetn e ksaj
dynjaje duke br veprat e ahiretit.
Kjo sht arsyeja q imami Muhamed Bin Abdul Uehabi (Allahu e mshiroft!) i ka
prmbledhur n shkrimin e tij2 gjendjet e njerzve, t cilt i kan prmendur seleft, pr
t shpjeguar kt ajet. Fjalt e selefve prmbledhin katr kategori njerzish, dhe t gjith
ata hyjn nn kt krcnim:
Kategoria e par e atyre q bjn shirk t vogl dhe me veprat e tyre duan jetn e ksaj
bote sht si ai q bn ndonj vepr t mir, duke qen i sinqert me Allahun e
Lartsuar, por me kt vepr ai dshiron shprblimin e ksaj bote, e jo shprblimin e
ahiretit. Kshtu sht dikush q e adhuron Allahun me namaz, e ai sht i sinqert me
Allahun. Ai e fal at namaz me dshirn dhe zgjedhjen e tij, duke vn n zbatim
urdhrin e Allahut, por me t dshiron shndetin trupor (si fizkultur), ose q t ruaj
lidhjet me t afrmit e tij, q t ket emr t mir, q t ngrej tregti etj. ose dhuron
sadaka, q t marr shprblime n dynja.
N dukje, kjo sht vepr q i prgjigjet urdhrit t Allahut me sinqeritet, por ai njeri ka
qllim t arrij shprblimin e ksaj bote, dhe jo Ahiretin. Ai nuk bn vepra q ta largojn
nga Zjarri dhe ta afrojn n Xhenet. Ky njeri prfshihet n thnien e Allahut: Atyre q
duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne do tua shprblejm krejtsisht
punt e tyre dhe n t nuk do tu lihet gj mangt3.
Veprat q bn njeriu, duke krkuar shprblim n dynja ndahen n dy lloje:

1
HUD: 15
2
Shih: Tefsir Ajat minel Kuranil kerim (f.120)
3
HUD: 15
356
1. Vepra q Sheriati i ka prcaktuar si t shprblyeshme n ahiret e jo n kt bot, sikur
jan: namazi, agjrimi e t tjera adhurime. Ai q lakmon dynjan me kto vepra sht
mushrik, sepse ka br shirk.
2. Jan ato vepra q Ligjvnsi ka caktuar shprblim pr to n dynja, duke br q
njerzit t lakmojn edhe kt shprblim, si jan: mbajtja e lidhjes farefisnore,
respektimi i prindrve etj. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kush
dshiron ti shtohet rrizku (furnizimi) dhe t jetoj gjat, t mbaj lidhjet
farefisnore1. Nse njeriu i bn kto vepra, duke patur pr synim shprblimin n dynja
dhe duke patur sinqeritet me Allahun, por nuk ka pr synim shprblimin e Ahiretit, ky
njeri hyn nn kt krcnim, sepse ka vepruar kt lloj t shirkut. Por nse ai ka synim
shprblimin e dynjas dhe t ahiretit s bashku, ka ambicie pr at q sht tek Allahu n
ahiret dhe qllimi i tij sht Xheneti, ather kjo gj lejohet, sepse Ligjvnsi ka nxitur q
njerzit t lakmojn pr kt shprblim n dynja, ashtu si Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: Kush vret armikun, atij i takojn plakat e tij. Kush e vret nj
armik n luft, me qllim q t marr plakat e tij, por ka synim edhe shprblimin e
Allahut t Lartsuar dhe sht i sinqert me Allahun, pra, ai nuk mjaftohet vetm me
shprblimin n dynja, por zemra e tij sht e lidhur edhe me ato q Allahu ka prgatitur
n ahiret, ather kjo gj lejohet dhe nuk hyn n pjesn e par, n at q kan prmendur
seleft n kt ajet.
Kategoria e dyt: Seleft kan prmendur se n kt ajet hyjn: Atyre q duan jetn e
ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne do tua shprblejm krejtsisht punt e tyre dhe
n t nuk do tu lihet gj mangt2. sht dikush q bn nj vepr t mir pr hir t
pasuris, p.sh., e mson dijen e Sheriatit me synim q t zr nj vend pune, e ai nuk
shqetsohet q t largoj nga vetja injorancn, t njoh urdhresat dhe ndalesat e
Allahut, t ket ambicie pr t hyr n Xhenet, duke punuar ato vepra q t afrojn drejt
tij, e duke u friksuar dhe larguar nga Zjarri. Ky njeri hyn n kt ajet. Dikush e mson
Kuranin q t bhet imam n xhami, q t marr rrog nga arka e shtetit, pra, synimi i tij

1
E shnon Buhariu (2067), dhe Muslimi (2557) nga hadithi i Enesit (Allahu qo i knaqur me t!).
2
HUD: 15
357
nga kjo pun sht pasuria, dhe kjo nuk sht vepr e rregullt. Ai e bn nj vepr q
duket e mir, por me at vepr synon dynjan.
Kategoria e tret: Kta jan ata q i bjn veprat e tyre pr syfaqsi.
Kategoria e katrt: Jan ata q bjn vepra t mira, por q bjn edhe vepra q
kundrshtojn Islamin.Kur dikush falet, jep zekatin, jep sadaka, lexon Kuran, por bn
shirk t madh, edhe nse thot q sht besimtar, ai nuk sht i sinqert n at q thot.
Po t ishte i sinqert, ai do ta njsonte Allahun e Lartsuar.
Kto jan disa nga shtjet q jan prmendur n komentin e ktij ajeti, dhe t gjitha
prfshihen n fjaln e Allahut: Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e
saj1. Ata duan jetn e ksaj dynjaje dhe bukurit e saj, e nuk preokupohen
prknaqsin e Allahut t Lartsuar dhe pr Ahiretin me kto vepra.
Ktu dijetart trajtojn nj paqartsi. Allahu i Lartsuar ka thn n ajetin q vijon:
Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj, prve zjarrit. Do
tu shembet do gj q kan br n kt jet dhe do tu zhvlersohet ajo q kan
punuar2. Ky ajet ka zbritur pr jobesimtart e mirfillt ose pr ata q bjn vepra
kufri. Po muslimani i cili dshiron dynjan, nuk prfshihet n kt ajet?
Prgjigje: Ai hyn nn kt ajet, sepse seleft kan futur disa lloje muslimansh n kt
ajet. Krcnimi ktu sht fjala e Allahut: Kta jan ata pr t cilt n Botn Tjetr
nuk do t ket kurrgj, prve zjarrit. Pr ata t cilt dshirojn vetm jetn e ksaj
bote dhe nuk afrohen tek Allahu me ndonj vepr. Atyre q duan jetn e ksaj bote
dhe bukurit e saj, Ne do tua shprblejm krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk
do tu lihet gj mangt3. Ata, me do pun q bjn, dshirojn dynjan. Ata nuk
kan nga Islami dhe Imani gj q tua ndreq veprat e tyre. Ata jan prjet n Zjarr.
Ndrsa ata q e kan bazn e Islamit dhe Imanit, q ua ndreq punt, ktyre mund tu
asgjesohen veprat, pikrisht ato q jan shirk dhe kan synuar dynjan. Atyre u mbesin
vepret e tjera, sepse ata e kan bazn e besimit, i cili ua ndreq veprat q nuk i kan
przier me shirk.

1
HUD: 15.
2
HUD: 16.
3
HUD: 15.
358
Ky ajet prmban krcnim t ashpr, e ky krcnim prfshin katr kategori, si i
prmendm m lart, ashtu si kan thn dijetart: Merret n konsiderat kuptimi i
prgjithshm, e jo posarisht shkaku. Megjithse ky ajet ka ardhur pr jobesimtart,
ai prfshin t gjith ata q me veprat e Ahiretit synojn dynjan, edhe nse ata nuk jan
jobesimtar.
Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell n nj hadithi t sakt se
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Ka dshtuar robi i arit, ka
dshtuar robi i argjendit, ka dshtuar robi i veshjes s bukur, ka dshtuar robi i
shtress s but. Nse i jepet, knaqet, nse jo, hidhrohet. Ka dshtuar dhe ka
marr t kundrtn! Nse e shpon nj gjemb, mos past mundsi pr ta nxjerr
pr t larguar dhembjen! Mirsia e madhe (Tuba) qoft pr robin q e merr pr
freri kalin e tij n rrug t Allahut, me flok t prishur, me kmb t pluhurosura,
q nse e l n vigjilim (vend roje), qendron n vigjilim, e nse e l n prapavij,
qendron n prapavij; q, po t krkoj leje, nuk i jepet leje, e po t krkoj
ndrmjetsim, nuk i merret parasysh ndrmjetsimi.
Argumenti n kt hadith sht se: Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ka mallkuar
robin e arit, robin e argjendit dhe robin e veshjes s bukur. Robr t arit dhe argjendit
jan ata q i bjn veprat pr shkak t pasuris. Sikur t mos ishte pasuria, ata nuk do ta
bnin asnj pun; sikur t mos ishte pr veshjen e bukur, ata nuk do t bnin asgj. Ata i
bjn veprat e tyre pr shkak t pasuris, postit dhe pozits. Kta i ka quajtur Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!), robr t pasuris. Kjo tregon se ajo vepr sht prej
shirkut.
Robria sht me grad: prej saj ka shirk t vogl dhe shirk t madh. Ai q i bn Allahut
t Lartsuar shirk t madh, ai sht rob i pasuris, sikur jan politeistt, idhujtart dhe
adhuruesit e kryqit. Edhe ata q bjn shirk t vogl, e zemrat e tyre jan t lidhura me
dynjan, ata jan robr t saj. Thuhet rob i ksaj gjje, sepse ajo gj e bn at energjik.
Dihet se robi i bindet zotris s tij, kudo q ta drejtoj ai. Kshtu, ai njeri q lviz pr
shkak t dynjas, arit dhe argjendit, ai sht rob i tyre, sepse synimi i tij sht i lidhur me

359
to. Sa her q atij i jepet mundsia, ai shkondrejt tyre. Ai nuk e pyet veten: a sht n
rregull me urdhresat e Allahut t Lartsuar, apo jo?

****

37
Kapitulli: Kush u bindet dijetarve dhe prijsave n ndalimin e asaj q e ka lejuar
Allahu ose n lejimin e asaj q Ai ka ndaluar, i ka konsideruar ata si zota.

Njher, Ibn Abasi u tha disa njerzve: Gati sa nuk po ju bien gur nga qielli!
Un them: Ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), e ju thoni Ka
thn Ebu Bekri dhe Umeri. . . 1.
Ahmed Ibn Hanbeli ka thn: uditem me ata q e njohin senedin (zinxhirin e
transmetimit) dhe saktsin e tij, e prsri shkojn tek mendimi i Sufjanit, ndrsa
Allahu i Lartsuar thot:
Le t friksohen ata q kundrshtojn urdhrin e tij, se mos u vjen ndonj sprov
ose mos i godet ndonj dnim i dhembshm2.
A e dini sht sprova n kt ajet? sht shirku, ndoshta ngaq njeriu, kur
refuzon ndonj thnie t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), mund ti devijoj
zemra, e pastaj t shkatrrohet3.
Adij Ibn Hatimi4 tregon: E dgjova njher Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) t recitonte kt ajet: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zota rabint
dhe murgjit e tyre, si dhe Mesian, t birin e Merjemes, ndrkoh q
jan urdhruar t adhurojn vetm nj Zot, prve t Cilit nuk ka tjetr q
meriton t adhurohet. I lartsuar qoft Ai mbi gjithka q ia shoqrojn (n
adhurim)1.

1
Mexhmua el Fetava (26/50)
2
NUR: 63
3
E shnon Ibn Bata n El Ibanetul Kubra(98), dhe Ibn Tejmije n Sarimul Meslul(2/116).
4
Ai sht sahabi i nderuar Adij Ibn Hatim Bin Abdullah Bin Sad Et-Taij, Ebu Tarif, bujar bir bujari. E pranoi Islamin n
vi n e 7 h. Ai qendroi i palkundur n kohn e dezer mit. Mori pjes n lirimin e Irakut. Vdiq n vi n 68 h.
360
Un i thash: Ne nuk i adhuronim ata! Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
tha: A nuk e bnin ata haram at q e kishte lejuar Allahu, edhe ju, pas atyre e
bnit haram? A nuk jua bnin t lejuar at q Allahu e kishte br haram, dhe ju
gjithashtu e bnit t lejuar? Po- iu prgjigja un. Ai tha: Ky ishte adhurimi
q ju u bnit atyre2.

Dobit e tems
Komenti i ajetit t sures En-Nur.
Komenti i ajetit t sures Et-Teube.
Sqarimi m i hollsishm i konceptit t adhurimit, -n hadithin e prcjell-
t cilin e mohoi Adiju.
Shembulli q Ibn Abasi ka dhn me Ebu Bekrin dhe Umerin, si dhe
shembulli q ka dhn Ahmedi me Sufjanin.
Njerzit arritn deri aty sa adhurimin kushtuar murgjve e quajtn veprn
m t mir dhe mnyr pr shprehjen e dashuris e dashamirsis ndaj
tyre, ndrsa adhurimin e rabinve e quajtn dije dhe njohuri juridike(fikh).
Pastaj situata ndryshoi prsri, derisa po adhuroheshin n vend t Allahut-
me nj kuptim tjetr- edhe njerz jo t mir, madje edhe injorant.

Ky kapitull dhe ata q vijojn qartsojn nevojn pr njohjen e teuhidit dhe

domosdoshmrin e realizimit t dshmis La ilahe ilaAllah - Nuk ka Zot tjetr t
adhuruar me t drejt ve Allahut. Dshmia La ilahe ila-Allah e nxit dhe e detyron
robin t jet i bindur ndaj Allahut t Lartsuar, n gjithka q Ai ka lejuar dhe ka ndaluar,
duke e lejuar at q Allahu ka lejuar dhe duke e ndaluar at q Allahu ka ndaluar. Ai
gjykohet vetm me ligjin e Allahut t Lartsuar.
Puna e dijetarve sht vetm q qartsoj kuptimet e asaj q Allahu i Lartsuar ka
zbritur te Profeti i Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Atyre nuk u sht dhn e drejta t

1
ET-TEUBE: 31
2
E shnon Tirmidhiu (3094), dhe Taberaniu n El Kebir (17/92 nr.218).
361
bjn t lejuar far t duan apo t ndalojn far t duan, por puna e tyre sht
hulumtimi pr t kuptuar drejt tekstet, dhe tua qartsojn njerzve, ato q Allahu ka
lejuar dhe ka ndaluar. Ata jan mjete pr kuptimin e teksteve nga Kurani dhe Suneti,
prandaj pasimi i tyre sht pr shkak t bindjes ndaj Allahut dhe t Drguarit t Tij
(Paqja e Allahut qoft mbi t!). Pasimi i tyre sht n ato gjra q jan bindje ndaj Allahut
dhe t Drguarit t Tij dhe n ato gjra q jan hulumtime prej tyre, sepse ata jan
njerzit q i kuptojn m s miri tekstet. Bindja dhe pasimi i dijetarve dhe prijsave
sht pasoj e bindjes ndaj Allahut dhe t Drguarit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Ndrsa bindja n mnyr t pavarur sht vetm pr Allahun e Lartsuar. Edhe bindja
ndaj Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht vazhdim i bindjes ndaj Allahut t
Lartsuar.
Allahu i Lartsuar sht Ai q ka lejuar pr bindjen ndaj Tij dhe ka urdhruar pr bindjen
ndaj t Drguarit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ky sht dhe kuptimi i dshmis
se ai sht i Drguar i Allahut. Allahu i Lartsuar thot: Kush i bindet t Drguarit, i
sht bindur Allahut1. Dhe: Ne i kemi nisur t drguarit vetm me qllimin q
njerzit, me lejen e Allahut, tu binden atyre2.
Bindja n mnyr t pavarur sht prej llojeve t adhurimit, prandaj vetm Allahu duhet
t veohet me kt adhurim. Bindja q i bhet dikujt tjetr ve Allahut sht pr shkak se
Allahu ka lejuar q ti bindemi atij, dhe bindja ndaj tyre sht aq sa ka lejuar Allahu. Pr
krijesat nuk ka bindje n ato gjra q e hidhrojn Allahun, sepse Allahu nuk na ka lejuar
q ti bindemi ndonj krijese duke kundrshtuar At. Bindja sht pr ato shtje q
shprehin bindje ndaj Allahut t Lartsuar.
Kt kapitull sht pr t qartsuar se bindja sht lloj adhurimi. Por nse i bindesh
dikujt q lejon t ndaluarn dhe ndalon t lejuarn, kjo do t thot se e ke marr pr zot,
q e adhuron. Allahu i Lartsuar thot: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr
zot rabint dhe murgjit e tyre, si dhe Mesin, t birin e Merjemes3. Do t ket

1
EN-NISA: 80
2
EN-NISA: 64
3
ET-TEUBE:31
362
sqarime m shum kur t shpjegojm hadithin e Adij Ibn Hatimit (Allahu qoft i
knaqur me t!).
Kush u bindet dijetarve dhe prijsave. Dijetart dhe prijsat jan udhheqsit,
ashtu si thot Allahu i Lartsuar: O besimtar! Bindjuni Allahut, bindjuni t
Drguarit dhe atyre q drejtojn punt tuaja1.
Dijetart kan thn q, me fjaln udhheqs jan pr qllim t gjith ata q kan
drejtimin e jets s njerzve. Udhheqs t jets fetare jan dijetart, ndrsa udhheqs t
dynjas jan prijsat.
Allahu i Madhruar thot: . . . dhe atyre q drejtojn punt tuaja, dhe nuk e ka
prsritur fjaln bindje. Ibn Kajimi dhe t tjer kan thn se kjo tregon q bindja ndaj
udhheqsve nuk sht e pavarur, por bindja ndaj tyre sht derisa ata i binden Allahut
dhe t Drguarit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Nse ata urdhrojn pr t br
gjynah, ather nuk ka bindje ndaj krijesave pr ato shtje q hidhrojn Allahun e
Lartsuar.2
Pr shtjet q dijetart bjn hulumtim dhe nuk ka tekst nga Kurani apo nga Suneti,
duhet q tu bindemi atyre, sepse Allahu ka lejuar pr kt, pasi n to ka mirsi, q
merren n konsiderat nga Sheriati.
n ndalimin e asaj q e ka lejuar Allahu. Domethn: N ndalimin e ndonj
shtjeje q Allahu e ka lejuar, sepse ka shtje q jan t lejuara n Sheriat dhe ata e
ndalojn. Pra, njerzit iu binden atyre, duke e ditur se ajo shtje sht e lejuar.
Shembull: Allahu e ka lejuar ngrnien e buks, ndrsa dijetart u thon: buka u sht
ndaluar me fe, prandaj mos hani buk, pr arsye se ju jeni fetar. Kshtu ata e bjn t
ndaluar at. Nse u bindesh atyre pr kt, ather u je bindeur atyre n ndalimin e asaj
q Allahu e ka br t lejuar.
- ose n lejimin e asaj q Ai ka ndaluar - Ata lejojn at gj q sht e ditur q
Allahu e ka ndaluar. Shembull: Allahu e ka ndaluar alkoolin, por dijetart dhe prijsat e
lejojn. Kush i bindet ndonj dijetari apo prijsi duke besuar se alkooli sht i lejuar, dhe

1
EN-NISA: 59
2
Shih: Ilamul Muvakiin (1/48).
363
ai e di q alkooli sht haram, se Allahu e ka ndaluar at, n kt rast ai ka marr pr zot
dik tjetr ve Allahut t Lartsuar.
N kt kapitull kemi nj rregull dhe nj kusht. Rregulli sht ajeti: i ka konsideruar
ata si zota. Kjo sht prgjigje e kushtit, q sht: Kush u bindet dijetarve dhe
prijsave. . . . Rregulli rreth ktij kushti sht pjesa n mes t fjalis: . . . n ndalimin
e asaj q e ka lejuar Allahu ose n lejimin e asaj q Ai ka ndaluar. Nga kjo
kuptohet se ata e din q Allahu e ka lejuar, por e konsiderojn t ndaluar duke iu
bindur atyre.
Ajeti n fund: i ka konsideruar ata si zota, kjo duke u mbshtetur n ajetin e sures
Teube: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint dhe murgjit e
tyre1, dhe n hadithin e Adij Ibn Hatimit.
Fjala el erbb sht shumsi i Er-Rab. Er-Rab dhe Ilah jan dy fjal q kan
kuptime t ndryshme nse ato prmenden bashk, dhe shprehin t njjtin kuptim nse
thuhen ve e ve. Er-Rab sht Zotruesi, Mbreti, Sundimtari i do gjje, ndrsa
El Ilah sht ai q meriton adhurimin.
Autori Imam Muhamed Ibn Abdul Uehab (Allahu e mshiroft!) sht pyetur se cili
sht ndryshimi mes Er-Rab dhe Ilh, n thnien e Allahut:
Ai njeri nuk do tju urdhroj q engjjt dhe profett ti merrni pr zota. Vall, si
mund tju urdhroj ai t bheni mohues, pasi i jeni nnshtruar Allahut?!2.
Gjithashtu: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint dhe murgjit e
tyre3. do t thot fjala Rububije?
Ai sht prgjigjur: Rububije ktu ka kuptimin Uluhije, domethn; i adhuruar, sepse
kush i bindet dikujt n kt mnyr, ai e ka adhuruar at. Kur Adij ibn Hatimi i tha
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Ne nuk i adhuronim ata, Adiji e kuptoi Er-
Rab, si adhurim. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) duke qen i vendosur i tha: A
nuk e bnin ata haram. . . e deri n fund t hadithit. Ky ishte pohim nga Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) se fjala Rububije ktu ka kuptimin adhurim.

1
ET-TEUBE: 31
2
AL IMRAN: 80
3
ET-TEUBE: 31
364
Prandaj Shejhu (Allahu e mshiroft!), kur sht pyetur, ka thn: Uluhije dhe Rububije
jan dy fjal, t cilat, nse prmenden bashk, kan kuptime t ndryshme, e nse
prmenden ve e ve, kan t njjtin kuptim. Domethn, si jan fjalt: el fakir dhe
el-miskn, Islam dhe Iman etj.
Fjala Ilh sht pr at q adhurohet, mirpo ka ardhur n shum tekste fjala Er-
Rab me kuptimin i adhuruar, ashtu si e pam n ajete dhe hadithe. Thnia e Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr shtjen e varrit: I vijn dy engjj dhe e pyesin:
Kush sht Zoti yt1. Domethn: K ke adhuruar? Kjo pr nuk do t pyetet robi pr
Rububijen, kush sht Krijuesi, Furnizuesi, Ai q jep jetn dhe vdekjen.
Ather: el er-bb dhe el-uluhijetu jan fjal q, kur prmenden bashk, kan
kuptime t ndryshme, e kur prmenden ve e ve, kan kuptim t njjt. A ndodh kjo
pr shkak t gjuhs? Domethn, baza e ktyre nga ana gjuhsore e bn q kto t
marrin kuptimin e njra-tjetrs? Apo pr shkak se ato jan t lidhura dhe rrjedhoj t
njra-tjetrs? Kjo e fundit sht m e sakta. Ato jan t lidhura dhe rrjedhoj t njra-
tjetrs, sepse Rububija t on n Uluhije dhe Uluhija e prfshin edhe Rububijen. Kur
prmendet Ilahu, prmban edhe Er-Rab, e kur prmedet Er-Rab, kjo prmban
edhe kuptimin Ilah. Prandaj Allahu i Lartsuar thot: Ai njeri nuk do tju urdhroj
q engjjt dhe profett ti merrni pr zota2. Domethn, zota q adhurohen, sepse
fjala Rububije prfshin edhe Uluhijen.
Po kshtu, te thnia e Allahut t Lartsuar: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur
pr zot rabint dhe murgjit e tyre3. Domethn, zota q adhurohen, ashtu si e
shpjeguam n hadithin e siprprmendur.
Njher, Ibn Abasi u ka thn disa njerzve: Gati sa nuk po ju bien gur nga
qielli! Un them: Ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), e ju thoni
Ka thn Ebu Bekri dhe Umeri. . . .

1
Ky sht nga hadithi i gjat i Bera Ibn Azib (Allahu qoft i knaqur me t), q tregon pr dnimin e varrit, q e shnon
Ebu Daudi (4753), Ahmedi (4/287 nr 18534), Tajalisi n Musned f.102 nr. 753), dhe Bejhakiu n Shuabul Iman
(1/355 nr.395).
2
AL IMRAN: 80
3
ET-TEUBE: 31
365
Kt hadith me zinxhir t sakt transmetimi e ka prcjell imam Ahmedi. Vargu i
transmetuesve t hadithit sht nga Abdu Rrezaku, ky nga Muameri, nga Tausi, nga Ibn
Abasi.
Vargun dhe tekstin e ktij hadithi e ka prmendur edhe Ibn Tejmija n El Fetava1.
Shumica e atyre q kan analizuar hadithet e librit Kitabu Teuhid kan thn se thnia
e Ibn Abasit sht e panjohur. Ta thuash dika t till sht e guximshme. Ata kan
menduar se kishin par vetes t gjith librat e hadithit. Sikur ata t kishin kontrolluar
librat e dijetarve, do t kishin gjetur se vargu i transmetuesve t hadithit dhe gjykimi i
dijetarve n lidhje me t ndodhet n librat e tyre.
Argumentimi me kt hadith sht: Ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!), e ju thoni ka thn Ebu Bekri dhe Umeri, pasi muslimani sht i detyruar
q, kur dgjon ndonj hadith nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur e kupton at
apo ia kan shpjeguar dijetart, t mos e lr at hadith dhe dijen q prftohet nga ai, pr
shkak t fjals s dikujt, kushdo qoft ai njeri. Kur argumenti nga hadithi sht i qart
dhe fjala e tjetrit nuk sht e argumentuar, ather detyrimisht duhet q muslimani t
marr pr baz hadithin dhe t lr fjaln e tjetrit. Ndrsa, nse nj shtje e caktuar i
nnshtrohet mendimit t lir dhe kndvshtrimeve t ndryshme t dijetarve, qndrimi i
njeriut sht i lir.
Kur Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) e ka thn kt fjal, ata iu prgjigjn:
Ka thn Ebu Bekri dhe Umeri. Ata e kundrshtuan Ibn Abasin pr shtjen e haxhit,
duke u argumentuar me fjaln e Ebu Bekrit dhe Umerit, ndrkoh q kjo ishte n
kundrshtim t plot me fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!). Dihet q Ebu
Bekri dhe Umeri ishin t mendimit se haxhi Ifrad sht m mir se haxhi temetu.
Ibn Abasi isht i mendimit se haxhi temetusht m mir, dhe ai solli argumentet pr
kt. Me mendimin e Ebu Bekrit dhe Umerit kan shkuar nj grup dijetarsh, sikur jan
Maliku dhe t tjer. Nj grup dijetarsh kan thn: Ta bj haxhin Ifrad dhe t udhtoj

1
Mexhua el Fetava (26/50), n rrug t tjera e ka prcjell edhe Tahaui n Sherh Meani El Athar (2/189), Ha b el
Bagdadi n El Fakih uel Mutefekih (1/377).
366
prsri pr umre, sht m e mir sesa t bashkoj haxhin me umren n t njjtin
udhtim. Me kt mendim ka shkuar Ibn Tejmija1 dhe dijetar t tjer.
Qllimi i autorit ktu me fjaln e Ibn Abasit, nuk sht trajtimi i nj shtjeje t
fikhut, pra, nuk ka pr qllim se cili haxh sht m i mir, por kuptimi i prgjithshm i
shprehjes. Kuptimi i shprehjes sht se: Nuk bn q t kundrshtohet fjala e Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) me fjaln e dikujt, i cili nuk ka argument pr fjaln e tij,
edhe nse kjo sht fjala e Ebu Bekrit apo Umerit (Allahu qoft i knaqur me ta). E kur
nuk bn fjala e tyre para fjals s Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ather fjala e
atyre q jan m posht, nga sahabet apo tabiint, apo dijetart e shkollave juridike, nse
kundrshton fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), nuk merret fare parasysh.
Respekti pr dijetart dhe pr pasuesit e tyre nga shkollat juridike sht detyrim, por
dijetart kan konsensus se, kur mson pr nj sunet prej suneteve t Profetit (Paqja e
Allahut qoft mbi t!), nuk bn q ta lsh at pr shkak t fjals s ndonj njeriu, kushdo
qoft ai njeri.
Ahmed Ibn Hanbeli ka thn: uditem me ata q e njohin senedin (zinxhirin e
transmetimit) dhe saktsin e tij, e prsri shkojn tek mendimi i Sufjanit.
Sufjani sht Ibn Seid Bin Mesruk Eth-Theuri, nj prej dijetarve t njohur. Ai ka
themeluar shkoll t tijn dhe ka pasur pasues.2
-e prsri shkojn tek mendimi i Sufjanit. - Kjo tregon se Sufjani nuk ka pasur
referenc pr mendimet t cilat ai i prkrahu. Ai sht prej dijetarve t njohur dhe nj
prej asketve t devotshm, por ndoshta atij nuk i ka arritur hadithi pr at shtje,
prandaj gjykon me mendimin e tij ose atij i sht ngatrruar shtja. Suneti ka ardhur me
t kundrtn e ksaj, prandaj nuk bn q t merret n konsiderat mendimi i Sufjanit, kur
bie n kundrshtim me hadithin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
-Le t friksohen ata q kundrshtojn urdhrin e tij, se mos u vjen ndonj
sprov ose mos i godet ndonj dnim i dhembshm3.

1
Shih: El Ih jarat El Fikhije (f.466).
2
Shih biogran e j n Tehdhib El Kemal (11/154), dhe Tabakat Ibni Sad (6/371).
3
EN-NUR: 63
367
A e dini sht sprova n kt ajet? sht shirku, ndoshta ngaq njeriu, kur
refuzon ndonj thnie t Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), mund ti devijoj
zemra, e pastaj t shkatrrohet.
Nse kundrshton apo refuzon fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pr fjaln
e dikujt, ndoshta at njeri mund ta godas ndonj dnim dhe ti devijoj zemra. Allahu i
Lartsuar ka thn pr ifutt: Kur ata u larguan (nga e vrteta), Allahu i largoi
zemrat e tyre (nga rruga e drejt)1. Ata u larguan me dshirn dhe zgjedhjen e tyre,
duke patur argumente dhe dshmi t qarta. E kur ata u larguan, Allahu ua devijoi zemrat,
dnim pr ata. E ky sht kuptimi i ajetit t msiprm. Ky sht lloj shirku, q mund t
arrij deri n shirk t madh, nse e lejon haramin duke e ditur q ai sht haram, dhe e
ndalon hallallin, duke e ditur q ai sht hallall.
-Adij Ibn Hatimi tregon: E dgjova njher Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) t recitonte kt ajet: N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint
dhe murgjit e tyre, si dhe Isain, t birin e Merjemes, ndrkoh q jan urdhruar
t adhurojn vetm nj Zot, prve t Cilit nuk ka tjetr q meriton t adhurohet.
I lartsuar qoft Ai mbi gjithka q ia shoqrojn (n adhurim)2. Un i thash:
Ne nuk i adhuronim ata!.
Ktu kuptohet se me thnien Erbab3, ajo ka kuptimin se: ata jan t adhuruar.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: A nuk e bnin ata haram at q e
kishte lejuar Allahu, edhe ju, pas atyre e bnit haram? A nuk jua bnin t lejuar
at q Allahu e kishte br haram, dhe ju gjithashtu e bnit t lejuar? Po - iu
prgjigja un. Ai tha: Ky ishte adhurimi q ju u bnit atyre.
Ky hadith tregon se bindja ndaj rabinve dhe murgjve mund t oj deri n shirkun e
madh, duke i marr ata pr zota q adhurohen. Rabint jan dijetart dhe murgjit jan
adhurues.
Bindja ndaj rabinve (dijetarve) sht n dy shkall:

1
ES-SAFF: 5
2
ET-TEUBE: 31
3
AL IMRAN: 31
368
Shkalla e par: Tu bindesh dijetarve apo prijsave kur ata e ndryshojn fen,
domethn: kur e bjn haramin, hallall, dhe kur e bjn hallallin, haram. Ti e di se at q
sht haram e ka ndaluar Allahu, e megjithat iu bindesh n shenj madhrimi ndaj tyre.
Ata e dinin se ajo q ata e bn haram ishte hallall (e lejuar), por ata u bindeshin
dijetarve dhe prijsave n ndryshimin e bazave t fes. Pikrisht pr kt, ata
konsiderohen se i kishin br zota, e ky sht kufri i madh dhe shirku i madh q i bhet
Allahut t Lartsuar. Ky quhet adhurim i dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar. Pr kt
shejh Sulejmani (Allahu e mshiroft!), kur ka shpjeguar librin e teuhidit, ka thn: "Me
fjaln bindje n kt kapitull sht pr qllim bindja e veant, dhe ajo sht bindja n
lejimin e t ndaluars dhe ndalimin e t lejuars"1. Dhe kjo sht e qart.
Shkalla e dyt: Tu bindesh dijetarve apo prijsave, apo murgjve, kur ata e ndalojn
hallallin apo e lejojn haramin, pr sa i prket veprs. Ata u binden atyre duke e ditur q
ata jan gjynahqar n at q veprojn, duke e pohuar gjynahun dhe duke i pasuar me
vepra. Ata nuk e bnin t lejuarn t ndaluar, se e plqenin dhe e shijonin at, por ata u
bindeshin atyre pr hir t dashuris q kishin pr gjynahun, ose pr hir t dashuris pr
tiu bindur atyre. Ndrsa n brendin e tyre, ata besonin se hallalli sht hallall, dhe
harami sht haram. N kt mnyr, ata nuk konsiderohen se kishin ndryshuar fen.
Shejhu i Islamit (Allahu e mshiroft!) ka thn: Gjykimi i tyre sht njlloj si pr ata q
bjn gjynahe.
Kto dy shkall jan ndarje e Ibn Tejmijes,2 kur shpjegon kto dy ajete. Pra, gjykimi
mbi ta sht njlloj si pr gjith gjynahqart dhe t pabindurit, sepse ata e bjn haramin
pr shkak t mosbindjes, e jo pr t ndryshuar bazat e fes.
Shejhu (Allahu e mshiroft!), kur prmend murgjit dhe sjell ajetin e lartcituar, ka pr
qllim t thot se: lejimi i haramit apo ndalimi i hallallit, ka ardhur gjithashtu edhe nga
murgjit adhurues.
Kjo situat haset tek sufijt, tek ekstremistt n mesin tyre, tek ata q i kan kaluar kufijt
duke i madhruar drejtuesit e tyre dhe ata q pretendojn se jan eulija (njerz t mir).
Ata iu binden atyre n ndryshimin e fes. Ata e din se Suneti sht kshtu e ashtu dhe

1
Tejsirul Azizil Hamid (f.465).
2
Shih: Mexhmua El fetava (7/70)
369
se veprimi n kundrshtim me t sht bidat (risi). Megjithat, ata iu binden atyre, duke i
madhruar ata (prijsat e sektit t tyre) dhe duke i shenjtruar. Apo n raste t tjera, ata
kan dijeni se nj veprim i caktuar sht shirk dhe argumentet nga Kurani dhe Suneti
jan t qarta, por i ln argumentet dhe bjn shirk, duke e prligjur at, pr shkak se
shejhu i tyre, i shenjti i tyre apo prijsi i sektit ua ka lejuar.
Ky fenomen ka qen i prhapur n Nexhd, para se t vinte Shejhu me propagandn e tij.
Kjo ndodh n shum vende edhe sot. Veprimi i tyre sht njlloj si i atyre q i morn
murgjit zota ve Allahut t Lartsuar.
Me kt prfundon edhe shpjegimi i ktyre dy shkallve, t cilat i prmenda nga Shejhu i
Islamit (Allahu e mshiroft!).
****

38
Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar:
A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pretendojn se e besojn at
q t sht shpallur ty dhe profetve t tjer para teje? Ata krkojn gjykimin e
zotave t rrem, ndrkoh q jan urdhruar ti mohojn ata. Djalli dshiron q ti
nxjerr ata krejtsisht nga udha e drejt. Por kur u thuhet atyre: Ejani tek ajo q
ka shpallur Allahu dhe tek i Drguari!, i sheh hipokritt se si largohen prej teje
me neveri. Si do t jet gjendja e tyre kur ti godas fatkeqsia, pr shkak t asaj
q vet kan punuar e t vijn te ti, duke u betuar n Allahun e duke thn: Ne
kemi dashur vetm t bjm mirsi dhe pajtim?!1
Allahu i Lartsuar thot:
Kur u thuhet: Mos bni rregullime n tok!, - ata thon: Ne bjm vetm
prmirsime n tok!2.
- Dhe mos bni rregullime n Tok, pasi sht vn rregulli, ndrsa Atij lutjuni
me frik dhe shpres. Vrtet, mshira e Allahut sht afr punmirve3.

1
EN-NISA: 60-62.
2
EL-BEKARE : 11.
3
EL-ARAF : 56.
370
- A mos krkojn ata gjykimin (me ligjin) e (kohs s) injorancs (paganizmit
paraislamik)?! E kush sht gjykats m i mir se Allahu pr njerzit q besojn
bindshm?1
Abdullah Ibn Amri tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t !) ka thn:
Nuk beson askush nga ju, derisa dshira e tij t pasoj at q kam sjell un2
Imam Neveviu3 ka thn q hadithi sht i sakt dhe ai gjendet n librin El
Huxhe, me sened t sakt.
Shabiu tregon: Pati nj mosmarrveshje ndrmjet nj munafiku (hipokriti) dhe
nj ifuti. ifuti i tha: Shkojm pr tu gjykuar te Muhamedi!, pasi e dinte se ai
(Profeti) nuk e pranonte ryshfetin. Munafiku tha: Jo, shkojm te ifutt- pasi e
dinte q ata merrnin rushfet. S fundi, ran dakord q t shkonin te nj fallxhor
n Xhuhejneh pr tu gjykuar. Ather, zbriti ajeti: A nuk i ke par ti (o
Muhamed!) ata (hipokrit) q pohojn se besojn at q t sht shpallur ty dhe
profetve t tjer para teje? Ata krkojn gjykimin e zotave t rrem, ndrkoh q
jan urdhruar ti mohojn ato. Djalli dshiron q ti nxjerr ata krejtsisht nga
udha e drejt4.
Thuhet gjithashtu se ky ajet ka zbritur kur dy njerz patn nj mosmarrveshje.
Njri prej tyre tha q ta onin kt shtje te Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t
!), ndrsa tjetri tha q ta onin te Kab Ibn Eshrefi. Pastaj shkuan tek Omeri dhe
njri i tregoi se si kishte ndodhur. Omeri e pyeti at q nuk kishte qen i knaqur
me Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t !), nse vrtet ishte ashtu. Pasi e pohoi,
Omeri e goditi me shpat dhe e vrau. 5

Dobit e tems

1
MAIDE: 50.
2
E shnon Ibn Ebi Asim n Es-Suneh(15), Bejhakiu n El Medkhal Es-Sunen El Kubra(f. 188 nr. 209)
3
El Arrbain En-Nevevijef. 133. Neveviu sht imam n dije. Ai sht Jahja bin Sheref bin Merrij Muhji Ed-Din Ebu
Zekerija En-Nevevij Esh-Shaij. Lindi n vi n 631h, n fsha n Neva n Damask. Ai vazhdoi t krkonte dijen derisa
arriti majat e saj, veanrisht n fushn e hadithit dhe jurisprudencs.,Allahu i dha begati n koh dhe n jet. Ai -
Allahu e mshiroft - ishte prej imamve t devotshm dhe asket.,Vdiq n vi n 676h. Disa prej librave t j jan:
Rijadus-Salihindhe Mexhmua.
4
EN-NISA: 60.
5
E shnon Eth-Thealebijun Tefsir(3/337), nga Ibn Abasi.
371
 Nga shpjegimi i ajetit t sures Nisa arrin t kuptosh qart konceptin e
tagutit.
Komenti i ajetit t sures Bekare: Kur u thuhet: Mos bni rregullime n
tok!- ata thon: Ne bjm vetm prmirsime n tok!.
Komenti i ajetit t sures Araf: Dhe mos bni rregullime n Tok, pasi
sht vn rregulli
Komenti i ajetit: A mos krkojn ata gjykimin (me ligjin) e (kohs s)
injorancs (paganizmit paraislamik)?!.
Thnia e Shabiut n lidhje me shkakun e zbritjes s ajetit t par.
Shpjegimi i besimit t vrtet dhe atij t rrem.
Msimi q nxirret nga ngjarja e Omerit (Allahu qoft i knaqur me t!) me
munafikun.
Askush nuk e arrin besimin e plot derisa dshira e tij t pasoj at q ka
sjell Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Ky sht prej kapitujve madhshtor dhe t rndsishm n kt libr, pr shkak se

njsimi i Allahut t Lartsuar n Rububije dhe Uluhije prmban dhe detyron edhe
njsimin e Tij n gjykim. Nuk ka gjykim tjetr n mbretrin e Allahut t Lartsuar ve
gjykimit t Tij.
E kur sht kshtu, nuk duhet t merret pr gjykats askush tjetr ve Allahut, kur dy
njerz kan ndonj konflikt midis tyre. Allahu i Lartsuar sht Gjykatsi Suprem, dhe
ve Atij i takon t gjykoj. Allahu i Lartsuar thot: Gjykimi i prket vetm Allahut,
t Lartit e t Madhrishmit1. Gjithashtu Allahu thot: Vendimi i takon vetm
Allahut2.
Njsimi i Allahut t Lartsuar n adhurim dhe fjala, La ilahe ilaAllah ue enne
Muhameden Resulullah(Nuk ka zot tjetr ve Allahut dhe se Muhamedi (Paqja e

1
EL-GAFIR: 12
2
ENAM: 57
372
Allahut qoft mbi t!) sht i drguari i Zotit, realizohet vetm se kur njerzit t
gjykohen me at q ka zbritur Allahu i Lartsuar tek i Drguari i Tij (Paqja e Allahut
qoft mbi t!).
Refuzimi i gjykimit me at q ka zbritur Allahu tek i Drguari i tij (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), apo gjykimi me ligjet e injorancs, apo gjykimi me ligjet e vendosura nga vet
njerzit, apo me ligjet e t parve, apo me fardo lloj ligji tjetr q e kundrshton ligjin e
Allahut t Lartsuar sht kufr i madh, q kjo bie ndesh me fjaln e shehadetit: La
ilahe ilaAllah ue enne Muhameden Resulullah.
Shejhu (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt kapitull, pr t qartsuar se gjykimi me ligjin
q ka zbritur Allahu sht detyrim. Refuzimi i gjykimit me ligjin q ka zbritur Allahu i
Lartsuar dhe gjykimi me tjetr ligj n shtjet q njerzit kan konflikte, dhe ta barazosh
at ligj me Kuranin sht shirk i madh q i bhet Allahut t Lartsuar dhe kufr e nxjerr
njeriun nga Islami.
Imami, shejh Muhamed bin Ibrahim (Allahu e mshiroft!), n fillim t librit t tij
Tahkim el Kavanin ka thn: Kufri i madh i qart sht: t barazosh ndonj ligj t
njerzve,me at q ka zbritur Xhibrili (Kuranin) n zemrn e Vuls s profetve, duke e
zbatuar at ligj pr njerzit, por duke qen n kundrshtim t plot me Zotin e
Gjithsis.- prfundon fjala e shejhut1.
Nuk ka dyshim se njsimi i Allahut n adhurim, njsimi i Tij n gjykim, realizimi i
shehadetit La ilahe ilaAllah Muhameden Resulullah, t gjitha kto krkojn q t
gjykohet vetm me Sheriatin e Tij. Prandaj t gjykuarit me ligjet e vendosura nga njerzit,
apo t gjykosh me ligjet e t parve, apo ligjet para islamike, sht kufr i madh q i
bhet Allahut t Lartsuar, bazuar n thnien e Tij, q thot: A nuk i ke par ti (o
Muhamed!) ata (hipokrit) q pretendojn se kan besuar n at q t sht
shpallur ty dhe profetve t tjer para teje? Ata krkojn gjykimin e zotave t
rrem2.
Prshtatshmria e ktij kapitulli me librin e teuhidit sht e qart:

1
Fetava ue Resail Esh-Shejh Muhamed bin Ibrahim(12/306).
2
EN-NISA: 60
373
Mosgjykimi me Sheriatin e Allahut cnon teuhidin, prandaj gjykimi me Sheriatin e
Allahut sht vaxhib (obligim). Ndrsa gjykimi me ligjet e dynjas, me ligjet e injorancs,
apo me ligjet e t parve, apo me shtjet e injorancs, t gjitha kto bien ndesh me
dshmin La ilahe ilaAllah Muhameden Resulullah.
Dshmia se Muhamedi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht i Drguari i Zotit do t
thot: Ti bindesh pr gjithka q ai ka urdhruar, ti besosh gjithkaje q ai ka lajmruar,
t largohesh nga do gj q ai ka ndaluar dhe t adhurohet Allahu vetm se me at q ai
ka ligjruar.
Pra, duhet patjetr q ata q kan konflikt t gjykohen me ligjin e Atij q i ka krijuar ata,
t Atij, i Cili ka krijuar qiejt dhe Tokn. Gjykimi univesal sht vetm i Allahut. Edhe
gjykimi sheriatik po ashtu. Ndaj duhet q mes njerzve t udhhiqet vetm me ligjet e
Allahut t Madhrishm. Ky sht thelbi i teuhidit n adhurim dhe n rastet e
mosmarrveshjeve mes njerzve.
Thnia: A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pretendojn se kan
besuar n at q t sht shpallur ty dhe profetve t tjer para teje?1.
- pretendojn, tregon se ata jan gnjeshtar, sepse nuk mund t jen bashk besimi
dhe dshira pr tu gjykuar me ligjet e tagutve.
- Ata krkojn - ky sht rregull i rndsishm, madje kusht pr t'i konsideruar
jobesimtar ata q gjykojn me ligjet e injorancs.
Ka njerz q gjykojn me ligjet e injorancs me dshirn e tyre, - pa ua imponuar askush
- ashtu sikur ka njerz q gjykojn me ligjet e injorancs pa dshirn e tyre, pra, u
imponohet nj gj e till e ata nuk kan mundsi t zgjedhin.
Grupit t par i mungon besimi, sepse nuk mund t bashkohet besimi n Allahun dhe n
at q ka zbritur Allahu te Profeti i Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), dhe dshira pr tu
gjykuar me ligjet e injorancs.
Dshira sht kusht, sepse Allahu i Lartsuar n ajet e prmend n kontekstin e
kushtzimit:

1
EN-NISA: 60
374
- Ata krkojn (duan) gjykimin e zotave t rremdhe t gjykohen, ky sht
emr foljor: domethn, ata dshirojn t gjykohen tek taguti.
-Tagut, quhet do gj q adhurohet, madhrohet dhe pasohet prve Allahut t
Lartsuar.
-Ndrkoh q jan urdhruar ti mohojn ato, domethn, ti mohojn tagutt dhe
t mos pranojn asnj lloj gjykimi tjetr, prve atij t Allahut t Madhruar.
Kshtu, mohimi dhe mospranonimi i asnj lloj gjykimi prve atij t Allahut t
Madhruar sht vaxhib (detyr) dhe nga elementt prbrs t teuhidit. Gjithashtu, ai
sht nga elementt prbrs edhe t teuhidit Rububije. Kush gjykon me ligjet e tagutit
me dshirn e tij, ai njeri q n origjin nuk sht besimtar, ashtu si tregon ajeti.
-Ndrkoh q jan urdhruar ti mohojn ato. Djalli dshiron q ti nxjerr ata
krejtsisht nga udha e drejt. Kjo tregon se sht inspirim dhe joshje nga shejtani.
-Kur u thuhet: Mos bni rregullime n tok!, ata thon -:Ne bjm vetm
prmirsime n tok!1.
rregullim n tok sht kur i bhet shirk Allahut dhe kur nuk gjykohet me ligjin e
Allahut. Toka rregullohet me Sheriatin e Allahut dhe me teuhid dhe rregullohet me t
gjitha llojet e shirkut.
Nj prej formave t shirkut sht mosgjykimi me ligjin e Allahut. E pikrisht pr kt,
Shejhu ka sjell kt ajet n kt kapitull, pr t treguar se toka rregullohet me teuhid.
Prej njsive prbrse t teuhidit sht q adhurimet ti dedikohen vetm Allahut, dhe t
gjykohet vetm se me ligjin e Allahut. Pra rregullimi n tok bhet me shirk, element i
t cilit sht edhe dhnia e t drejts pr t gjykuar edhe t tjerve, prve Allahut t
Lartsuar.
Ky ajet e tregon qart se hipokritt prpiqen ti bjn shirk Allahut t Lartsuar, e kur u
thuhet atyre mos bjn rregullime n tok, thon: Ne bjm vetm prmirsime n
tok. N t vrtet ata bjn rregullime, por ata nuk e ndiejn. Nse ata e duan
shirkun, e nxisin at, dshirojn t gjykohen mbi bazn e ligjeve t tjera prve ligjeve t

1
EL-BEKARE: 11.
375
Allahut, kjo nnkupton shkatrrim dhe synimi pr ta realizuar dika t till sht si t
synosh shkatrrimin n Tok.

-A mos krkojn ata gjykimin (me ligjin) e (kohs s) injorancs (paganizmit

paraislamik)?! E kush sht gjykats m i mir se Allahu pr njerzit q besojn
bindshm?1.

"Gjykimin (me ligjin) e (kohs s) injorancs (paganizmit paraislamik)":

Kjo do t thot q, njra pal t gjykoj paln tjetr, q njerzimi t shpik ligje dhe t
gjykohen n baz t tyre. Ndrkoh Allahu i Lartsuar sht Ai q i ka krijuar kta
njerz, dhe Ai e di se far sht m e mir pr ta dhe se cili sht ligji m i drejt q ata
t gjykohen kur t ken konflikte mes vete. Kush gjykon mbi bazn e ligjeve t
injorancs, ai ka marr pr gjykats njeriun. Kjo do t thot se i sht bindur dikujt tjetr,
se i ka br shirk Allahut n adhurim. Ndrkoh, detyrimi sht q njeriu t gjykohet me
ligjin e Allahut t Lartsuar dhe jo me gj tjetr, dhe t besoj se ligji i Allahut t
Lartsuar sht m i miri ligj: Vall, a t krkoj tjetr gjykats prve Allahut. . .
?2. Ndrsa ktu thot: E kush sht gjykats m i mir se Allahu pr njerzit q
besojn bindshm?3.
T gjykosh jo me ligjet e Allahut - ashtu sikur ka thn nj grup dijetarsh4-, sht mbetje
mendore, ashkl idesh, q nuk ka aspak pesh tek ata q e logjikojn fuqin e Allahut n
gjithsin e Tij, dhe se i vetmi gjykats i vrtet sht Allahui Lartsuar.

shtja e gjykimi me ligjet e t tjerve prve Allahut sht e keqkuptuar, veanrisht tek
t rinjt, duke u br shkak q muslimant t prahen, sepse njerzit e shohin kt
shtje nga kndvshtrime t ndryshme.
Nxnsi i dijes e ka pr detyr q t kapet pas argumenteve, sipas asaj q ata kan sqaruar
dhe kuptuar nga bazat e Sheriatit dhe t teuhidit.

1
EL-MAIDE: 50
2
EL-ENAM: 114
3
EL-MAIDE: 50
4
Prej tyre sht Ibnul Kajimi Igathetu El-Lihfan(1/118).
376
Njri nga kto keqkuptime ka at bj me faktin se njerzit ngatrrojn ligjin dhe
gjykimin me t, domethn, ata i shohin si nj shtje, megjithse ato jan t ndryshme.
Nj nga format e gjykimit me ligje t tjera nga ato t Allahut sht prpilimi i ligjeve dhe
i kodeve t pavarura, duke i br karshillk gjykimit t Allahut t Madhruar. N aspektin
e vendosjes s ktyre ligjeve dhe t kodeve ai q i vendos ato, ai q i prpilon, ai q i
krkon dhe ai q gjykon me kto ligje sht jobesimtar. Mungesa e besimit tek ai sht e
qart, pasi ai e konsideron veten e tij tagut dhe i fton njerzit ta adhurojn. Adhurimi i
tyreka t bj me faktin se ata i binden dhe jan t knaqur me t.
Situat tjetr sht kur dikush gjykon me ato ligje. Kshtu, vendosja e ligjeve dhe e
kodeve sht dika, kurse gjykimi me to sht dika tjetr, personi tek i cili njerzit
shkojn pr tu gjykuar sht tjetr dhe ai q i vendos kto ligje n vendin e tij sht
dika tjetr.

Jan katr raste t ndryshme:

-Ai q i ka vendosur kto ligje dhe ata q i binden duke e br hallallin (t lejuarn)
haram (t ndaluar) dhe haramin hallall, duke e kundrshtuar ligjin e Allahut.
Kta jan jobesimtar. T gjith ata q u binden ktyre, i kan marr ata pr zot ve
Allahut.
Pr sa i prket atij q gjykon me at ligj, kjo shtje ka nevoj pr shpjegim m t
detajuar: Nse gjykon nj her, dy her apo m shum, e nuk e ka br kt zakon dhe ai
e di q sht gjynahqar kur e bn kt vepr, ky njeri klasifikohet si gjynahqar dhe nuk
konsiderohet jobesimtar, derisa ta bj t lejueshme nj gj t till. Prandaj disa dijetar
kan thn: Ata q nuk gjykojn me ligjin e Allahut nuk konsiderohen jobesimtar derisa
ta lejojn at. Ky sht mendimi i sakt.
Por kjo dispozit nuk vlen pr ata q i vendosin dhe i instalojn kto ligje, ashtu si ka
thn Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta): Nuk ka br kufr ai q e bn kt,
por ai sht kufr nn gradn e kufrit. Domethn: Ai q gjykon nj her apo dy
her jo me ligjin e Allahut, por me egon e tij, duke e ditur se ai sht gjynahqar, ai ka
br kufr nn gradn e kufrit.

377
Ndrsa gjykatsi i cili nuk gjykon ndonjher me ligjin e Allahut, por gjykon dhe i
detyron njerzit t gjykohen jo me ligjet e Alalhut, pr at disa dijetar kan thn: Ai ka
br kufr, ashtu sikur ka br kufr ai q i ka miratuar kto ligje, sepse Allahu i
Madhruar ka thn: A mos krkojn ata gjykimin (me ligjin) e (kohs s)
injorancs (paganizmit paraislamik)1?! Ata q nuk gjykojn me ligjin e Allahut jan
konsideruar tagut, prandaj thuhet::ndrkoh q jan urdhruar ti mohojn ato2.
T tjer dijetar kan thn: Edhe kta nuk kan br kufr, derisa ta lejojn nj gj
t till, sepse ka njerz q punojn dhe gjykojn me t duke besuar se jan gjynahqar.
Gjykimi pr ta sht njlloj si pr t gjith ata q bjn gjynahe dhe nuk pendohen pr
to.
Mendimi i par, pra, ai q nuk gjykon gjithmon me ligjin e Allahut dhe i detyron njerzit
pr kt, sht qafir sht mendimi i sakt pr mua. Gjithashtu, ky sht edhe
mendimi i shejh Muhamed bin Ibrahim (Allahu e mshiroft!) n librin e tij Tahkimul
Kavanin.3 Kt veprim realisht nuk e bn ajo zemr q i ka mohuar tagutt, por ajo
zemr q e madhron ligjin toksor, dhe gjykimin me t.
Rasti i tret: Personat q gjykohen, domethn ata q, kur kan konflikt, shkojn pr tu
gjykuar me ligjet e injorancs. Edhe ktu duhet shpjegim i hollsishm.
Nse njeriu dshiron t gjykohet me ligjet e injorancs, sepse mendon se kto ligje jan
t pranueshme dhe nuk i urren ato, ai sht jobesimtar,, sepse at e prfshin ajeti
kuranor. Gjithashtu, dijetart kan thn: Nuk bashkohen dshira pr tu gjykuar me
ligjin e injorancs dhe besimi n Allah, sepse e para e kundrshton t dutn. Allahu i
Lartsuar thot: A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pretendojn. .
. 4. Por nse nuk e do kt dhe nuk sht i knaqur me t, por sht detyruar pr kt,
ashtu si ndodh n vende t ndryshme, q i detyrojn t prezantojn n gjyq bashk me
paln tjetr, ose, kur dikush e di se e drejta me Sheriat i takon atij, prandaj ngre nj padi
tek ai q gjykon me ligjet e injorancs, duke ditur se edhe ata do tia japin t drejtn e tij,
ashtu sikur ia jep Sheriati, n kt rast prsri mendoj se kjo sht e lejuar. Megjithat,

1
EN-NISA: 60
2
EN-NISA: 60
3
Shih Mexhmua Fetava ue Resail- Shejh Muhamed bin Ibrahim (12/310).
4
EN-NISA: 60.
378
disa dijetar thon se edhe ky duhet t mos e bj kt, edhe pse e di se e drejta i takon
atij, sepse Allahu i Lartsuar i ka prshkruar munafikt (hipokritt) duke thn: Por,
nse e drejta sht n ann e tyre, ata vijn t prulur. . . 1. Ai q mendon se e
drejta n Sheriat i takon atij, dhe e ngre padin tek ata q gjykojn me ligjet e injorancs
vetm se kt ia ka lejuar Allahu i Lartsuar, ky njeri nuk konsiderohet nga ata q
dshirojn t gjykohen me ligjet e injorancs, por ai sht i detyruar. Ai shkon t
gjykohet me t vetm sepse ai e di se Sheriati ia jep atij t drejtn dhe ai kt e merr si
mjet dhe shkak pr ta arritur t drejtn q i takon me Sheriat.
Gjendja e katrt: Shteti i cili nuk gjykon me ligjin e Allahut, por gjykon me ligjet e
injorancs.
Edhe pr shtetet q gjykohen me ligjet e injorancs, shejhu Muhamed bin Ibrahimi e ka
shpjeguar hollsisht kt shtje n fetvat e tij. Prmbledhja e thnies s tij sht q:
sht detyrim t mohohet ligji i injorancs. Nse gjykimi me ligjin e injorancs bhet
fshehurazi dhe ndodh rrall, ather shteti konsiderohet shtet islam, dhe gjykimi pr t
sht si pr t gjitha gjynahet e tjera q bhen n tok.
Shejhu vazhdon dhe thot: Ndrsa nse sht ky fenomen i hapur dhe ndodh rndom,
ather vendi konsiderohet vend kufri, domethn shtet kufri. Pra, gjykimi pr shtetin
sht sipas ktij shpjegimi.
Nse ligjet e injorancs praktikohen pak dhe fshehurazi, ather ai konsiderohet shtet i
padrejt, apo shtet n t cilin bhen gjynahe dhe vepra shirku. Por nse kto bhen
haptazi dhe shpesh, dihet se haptazi sht ndryshe nga e fshehurazi dhe e prhapura
sht ndryshe nga e rralla. N kt rast themi q sht vend kufri.
Ky shpjegim sht m i sakti, sepse ne e dim q n vendet islame jan futur legjislacione
t cilat bien n kundrshtim me Sheriatin e Allahut t Lartsuar. Dijetart n koht e
mparshme kan gjykuar pr nj vend q sht shtet kufri, vetm pr shkak t kufrit i
cili ndikon edhe tek vet vendi. Pra, kur themi vend, kemi pr qllim shtetin. Kur n nj
shtet gjykohet me ligjet e injorancs haptazi dhe rndom, ai sht shtet kufri, ndrsa kur

1
EN-NUR :49.
379
gjykimi me ligjet e injorancs bhet pak dhe n fshehtsi, - por edhe n kt rast ky
fenomen kritikohet, - ather vendi konsiderohet vend islam ose shtet islam.
Me kt shpjegim t hollsishm qartsohet kjo shtje, bashkohet fjala e t gjith
dijetarve, nuk kundrshtohet fjala e tyre, dhe kshtu nuk ka m dyshim n kt shtje,
n dasht Allahu i Lartsuar!

****

39
Kapitulli: Gjykimi mbi mohuesin e emrave dhe atributeve t Allahut

- Thnia e Allahut t Lartsuar: . . . ata nuk e besojn t Gjithmshirshmin.

Thuaj: Ai sht Zoti im, ska zot tjetr prve Tij; tek Ai mbshtetem dhe tek Ai
kthehem!1.
- N Sahihune Buhariut gjendet dshmia se Aliu (Allahu qoft i knaqur me
t!) ka thn: tregojuni njerzve gjrat q i kuptojn. A dshironi ju q ata t
mohojn Allahun dhe t Drguarin e Tij?2

- Abdurrezaku prcjell nga Mameri nga Ibn Tausi, ky nga i ati, e ky nga Ibn
Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta), se ky i fundit ka par nj burr q u drodh,
n shenj kundrshtimi, kur dgjoi nj hadith nga Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), pr atributet e Allahut. Ather Ibn Abasi ka thn: far frike kan
kta?! Pranojn me lehtsi t qartn e plot (t Kuranit), dhe shkatrrohen kur
flitet pr jo plotsisht t qartn3.

1
RRAD: 30
2
E shnon Buhariu: (127).
3
E shnon Abdurrezaku n Xhami Mamerq i sht bashkngjitur Musanet(11/423nr. 20895), dhe Ibn Ebi
Shejbe (7/556 nr. 37902), dhe Ibn Ebi Asim n Es-Suneh(1/212 nr. 485)
380
- Kurejsht, kur dgjuan t Drguarin e Allahut t prmendte emrin Er-Rahman
(Mshirploti), e mohuan At. Ather, Allahu zbriti ajetin: . . . ata nuk e
besojn Mshirplotin. . . 12.

Dobit e tems
Nse mohon ndonjrin prej emrave dhe atributeve t Zotit, besimi
zhduket.
Komenti i ajetit t sures Rrad.
Nuk duhet ti flassh dikujt gjra q ai nuk i kupton.
Arsyeja pse nuk duhet ti flitet dikujt gjra q nuk i kupton sht se ato
mund ta ojn at n mohimin e Allahut dhe Profetit t Tij, qoft edhe pa
qllim.
Ibn Abasi uditet me ata q nuk i pranojn ato gjra q prmenden n
tekstet q duken t paqarta. Kjo gj i on ata n shkatrrim.

Imami (Allahu e mshiroft!) e titullon kt kapitull: Gjykimi mbi mohuesin e

emrave dhe atributeve t Allahut. Domethn: Qortimi q merr ai q vepron kshtu.
Mohimi i nj emri a atributi t Allahut t Madhrishm mbi ndesh me bazn e teuhidit
dhe sht cilsi e jobesimtarve dhe hipokritve.
Ashtu si e kemi prmendur edhe m par, teuhidi uluhije sht i argumentuar.
Dy prej ktyre argumenteve jan: dituria dhe dshmia. Ky sht teuhidi rububije dhe
teuhidi Esma ue Sifat.
Nj prej argumenteve t teuhidit uluhije sht teuhidi rububije, ashtu si e kemi
prmendur n kapitullin Thnia e Allahut t Lartsuar: A mos vall ata i veshin
Atij si ortak idhuj q nuk mund t krijojn asgj, ndrkoh q vet jan t
krijuar?!3. Kshtu q edhe teuhidi esma ue sifat sht argument pr teuhidin uluhije.
Ata q kan humbur n teuhidin esma ue sifat, ata do t humbin edhe n teuhidin

1
RRAD: 30
2
E shnon Ibn Xheriri n Tefsir(13/150) nga Katadja.
3
EL-ARAF: 191.
381
uluhije. Prandaj bidatijt (ata q fusin risi ne fe) dhe t devijuarit n shtjen e emrave
dhe atributeve t Allahut,nga ky umet (popull) si: xhehmijet, mutezilet, rafidat, esharijt,
maturidijt etj., kur humbn n shtjen esma ue sifat (emrat e Allahut dhe atributet e
Tij), nuk mundn ta kuptonin vrtetsin e teuhidit uluhije. Ata e shpjeguan El Ilah jo
me kuptimin e vet, e shpjeguan La ilahe ila Allah, as me kuptimin gjuhsor e as me
at q tregojn argumentet e Sheriatit. Ata nuk i din as kuptimet e emrave t Allahut
dhe atributeve t Tij, si dhe ndikimin q ato kan n mbretrin e Allahut dhe sundimin
e Tij. E pikrisht pr kt Shejhu (Allahu e mshiroft!) ka sjell kt kapitull, pr t
sqaruar se madhrimi i emrave t Allahut dhe atributeve t Tij jan prej plotsimit t
teuhidit, sepse ai q i mohon emrat dhe atributet e Allahut ai ka mohuar teuhidin q n
baz.
Ai q mohon ndonj nga emrat e Allahut me t cilt Allahu ka quajtur Veten e Tij, apo e
ka quajtur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ky njeri i ka br kufr Allahut t
Lartsuar, ashtu si Allahu thot pr mushrikt: . . . ata nuk e besojn t
Gjithmshirshmin1.
Obligim sht pr kt umet q ta njsojn Allahun e Lartsuar me emrat dhe atributet e
Tij.
Teuhidi i Allahut n emrat dhe atributet e Tij, ka kuptimin: T besosh dhe t jesh i
bindur se nuk ka gj q i ngjason Allahut t Lartsuar n emrat dhe atributet e Tij t
larta, ashtu si ka thn Allahu i Lartsuar: Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i dgjon
t gjitha dhe i sheh t gjitha 2. Ktu Allahu i Lartsuar ka mohuar dika dhe ka
konfirmuar dika tjetr: Ai ka mohuar q t ket t ngjashm m T dhe ka konfirmuar
dy cilsi t Tij: dgjimin dhe shikimin.
Dijetart kan thn: Allahu ka prmendur mohimin n fillim, para konfirmimit,
bazuar n rregullin e njohur t gjuhs arabe: Zbrazja para zbukurimit.
Patjetr duhet q t zbrazet zemra nga kthetrat e ngjasimit dhe nga do gj q besonin
mushrikt n kohn e injorancs, duke e ngjasuar Allahun me krijesat e Tij apo ngjasuar
krijesat me Allahun. Kur zemra sht e zbrazur nga t gjitha kto, nga ngjasimi dhe

1
RRAD: 30.
2
ESH-SHURA:11.
382
prshkrimi, ather konfirmon at q Allahu i Lartsuar meriton nga atributet e Tij. Ktu
Allahu ka konfirmuar dy atribute t Tij, t cilat jan: dgjimi dhe shikimi.
Shkaku i konfirmimit t dy atributeve, shikimit dhe dgjimi, ve t tjerave, apo
ve emrave Shikues dhe Dgjues:
Kto dy atribute, dgjimi dhe shikimi, gjenden tek shumica e gjallesave, te njerzit dhe
kafsht. Miza ka dgjim dhe shikim q i prshtaten asaj, deveja ka shikim dhe dgjim q i
prshtaten asaj. Edhe shpendt, peshqit dhe insektet kan shikim dhe dgjim q u
prshtaten atyre.
sht e njohur pr do njeri t logjikshm se dgjimi i kafshve nuk sht i njjt tek t
gjitha ato, po ashtu edhe shikimi i tyre nuk sht i njjt, ashtu sikurse dgjimi i kafshve
nuk sht i ngjashm me dgjimin e njeriut. Ndoshta shikimi dhe dgjimi i njeriut sht
n nivel m t lart se shikimi dhe dgjimi i shum kafshve.
Pra, shikimi dhe dgjimi i krijesave jan t prbashkta si kuptim n origjin. do shikim
dhe dgjim sht sipas caktimit t Allahut dhe asaj q i prshtatet do gjallese. Meqense
qenka kshtu, pra, shikimi dhe dgjimi i kafshve nuk ngjan me shikimin dhe dgjimin e
njerzve. Konfirmimi i shikimit dhe dgjimit pr Allahun, Mbreti, i Vetmi i Gjalli, nuk
sht pr shkak t ngjasimit t tyre me shikimin dhe dgjimin e njeriut apo krijesave t
tjera. Allahu i Lartsuar ka dgjim dhe shikim q sht i denj pr T, ashtu sikurse
krijesat kan dgjim dhe shikim q jan t prshtatshm pr ta si krijesa. Dgjimi i
Allahut sht i plot nga do lloj pikpamje, dhe nuk mund t ket mangsi, e po ashtu
edhe shikimi i Tij.
Emri i Allahut Es-Semi (Dgjuesi) nnkupton se dgjimi i Tij sht absolut.
Gjithashtu, emri El-Besir(Shikuesi) prmban dhe prmbledh cilsit absolute t
shikimit. Kjo shpjegon se mohimi sht prmendur para konfirmimit, pr shkak se
mohimi sht prmendur n prgjithsi, ndrsa konfirmimi sht i shtjelluar.
Njerzit duhet t njohin se Allahu i Lartsuar ka emra t bukur dhe atribute t larta, e t
mos mohojn asnj prej emrave dhe cilsive t Tij. Kush mohon ndonj nga emrat dhe
cilsit e Allahut sht jobesimtar, sepse kjo sht vepr e qafirve dhe mushrikve.

383
Besimi n emrat dhe atributet e Allahut forcon besimin e patundur n Allahun, dhe se
kjo gj sht shkak pr njohjen e Allahut. Njohja e Allahut t Lartsuar bhet duke
njohur emrat dhe cilsit e Tij, duke njohur ndikimin q kan emrat dhe atributet e
Allahut t Lartsuar n univers.
Ky sht nj kapitull madhshtor, dhe m tepr sqarim do t ket kur t flasim n
kapitullin: Thnia e Allahut t Lartsuar: Allahut i prkasin emrat m t bukur,
andaj lutuni Atij me to dhe largohuni nga ata q i shtrembrojn emrat e Tij...1.
Nga sa u tha, arrijm prfundimin sethnia e autorit: Gjykimi mbi mohuesin e
emrave dhe atributeve t Allahut ka lidhje t fort me librin e teuhidit n dy aspekte.
Aspekti i par: Prej argumenteve t teuhidit n adhurim sht teuhidi i emrave dhe
atributeve t Allahut t Madhruar.
Aspekti i dyt: Kush mohon dika nga emrat dhe atributet e Allahut, ka br shirk dhe
kufr, q t prjashton nga umeti islam.
Kush njeh ndonj emr apo atribut t Allahut, dhe ky e di q Allahu e ka konfirmuar at
pr Veten e Tij, apo e ka konfirmuar at Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), pastaj e
mohon at, ai ka br kufr, sepse ka mohuar Kuranin dhe Sunetin.

-Thnia e Allahut t Lartsuar: . . . ata nuk e besojn t Gjithmshirshmin...2.

- Err-Rrahman: nj nga emrat e Allahut t Lartsuar. Mushrikt dhe qafirt
(femohuesit) n Mek thoshin: nuk njohim Err-Rrahman tjetr, prve Err-rrahmanit
q sht n Jemameh. Ata e mohuan emrin e Allahut Err-Rrahman, e ky sht kufr
n vete, prandaj Allahu i Lartsuar tha: Ata nuk e besojn t Gjithmshirshmin,
domethn: mohonin emrin e Allahut Err-Rrahman.
Ky sht nga emrat e bukur t Allahut. Ai prmban cilsin Err-Rrahmeh, Mshir.
Sepse emri Err-Rrahman(I Gjithmshirshmi) prmban cilsin e mshirs dhe sht e
ndrtuar n shkalln siprore t saj.
Kshtu, emri Err-Rrahman- Mshiruesi - sht shprehs n grad m t larta t
mshirs, krahasuar me emrin e Allahut Err-Rrahim. Pr kt arsye, askush tjetr nuk

1
EL-ARAF: 180
2
ERR-RRAD: 30.
384
mund t thirret me kt emr, prve Allahut t Lartsuar. Ky sht nga emrat
madhshtor dhe unik t Allahut.
Ndrsa me Err-Rrahim, Allahu i Lartsuar ka quajtur disa nga krijesat e Tij. Pr
shembull, Profeti i Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht i mshirshm (Err-rrahim),
ashtu si Allahu i Lartsuar e ka prshkruar: sht i but e i mshirshm me
besimtart1.
Ka lidhje mes nj emri t Allahut dhe atributit t Tij, sepse do emr i Allahut t
Lartsuar prmban atributin (cilsin). Pra, emrat e Allahut nuk jan t ngurt, porse do
emr i Tij prmban brenda vetes atribut.
do emr i Allahut tregon dy gjra q prputhen me njra-tjetrn. Ato jan: Vetja
(natyrn-ekzistencn) dhe atributin (cilsin) q prmban ai emr. Edhe ky emr
tregon kta dy: veten dhe atributin (cilsin) q prmban ai emr. Prandaj themi: do
emr i Allahut prmban cilsi t Tij dhe tregon n prputhshmri t plot Veten
(natyrn-ekzistencn) dhe atributin (cilsin) q prmban ai emr; Domethn
domethn, Veten t prshkruar me cilsin. Edhe emri i shenjt Allah, i cili sht
tregues i t vetmes Qenie q meriton t adhurohet me t vrtet, sht marr nga emri
Ilah. Ktu sht hequr grma Hemze, pr ta lehtsuar, pr shkak se me kt emr
lutet m shum. Aisht marr nga Ilah, q do t thot ibade (adhurim). Pra, edhe
emri i t Madhrishmit, Allah, nuk sht i ngurt, por sht marr nga emri Ilah.
T gjitha atributet (cilsit) q prmbajn emrat e Allahut tregojn pr madhshtin e
Allahut. Besimtari i cili do q ta plotsoj teuhidin, duhet t tregoj kujdes pr njohjen e
emrave dhe atributeve (cilsive) t Allahut. Njohja e emrave dhe atributeve t Allahut
ndikojn n teuhid, n zemr, n vepra dhe n njohjen e Tij nga besimtari. Do t ket
m shum sqarim kur t flasim pr emrat dhe atributet e Allahut.

- N Sahihune Buhariut gjendet dshmia se Aliu (Allahu qoft i knaqur me

t!) ka thn: Tregojuni njerzve gjrat q i kuptojn. A dshironi ju q ata t
mohojnAllahun dhe t Drguarin e Tij?!

1
ET-TEUBE: 128.
385
Ky sht argument se nj pjes e dijes nuk bn pr ata q nuk kuptojn. Nj pjes e dijes
sht e veant, pra, megjithse ajo sht e dobishme n vetvete n shtjet e teuhidit,
at ndoshta nuk e kupton shumica e njerzve. T tilla mund t jen disa element t
teuhidit Esma ue sifat apo disa nga emrat dhe cilsit e Allahut t Madhruar.
Prmendja e disa atributeve t Allahut t Lartsuar nuk i prshtatet gjithsecilit. Dijetart
nuk i parashtrojn disa shtje t imtsishme q kan t bjn me emrat dhe cilsit e
Allahut, por ata urdhrojn q ato t besohen n trsi dhe t besohet n ato gjra q
jan t ditura t njohura dhe t prmendura shpesh n Kuran dhe Sunet; ndrsa gjrat e
imtsishme n emrat dhe atributet e Allahut, i prkasin dijetarve dhe nuk u prshtaten
mass s gjer dhe fillestarve nga nxnsit e dijes. Arsyeja sht se ka nga dija q sht e
paqart, e kjo e bn njeriun t mohoj Allahun dhe Profetin e Tij, ashtu si ka thn Aliu
(Allahu qoft i knaqur me t!): Tregojuni njerzve gjrat q i kuptojn. A
dshironi ju q ata t mohojn Allahun dhe t Drguarin e Tij?!.

Prshtashmria e ktij hadithi me kt tem: Nj prej shkaqeve q njerzit mohojn

emrat dhe atributet e Allahut, sht tu tregosh atyre ato shtje q ata nuk mund ti
kuptojn. Masa e gjer e popullit e kan besimin t prgjithshm n emrat dhe cilsit e
Allahut, dhe kshtu teuhidi, besimi dhe islami i tyre sht i sakt. Futja n gjrat e
imtsishme nuk sht e prshtatshme pr ta, prvese kur ata jan t aft pr t kuptuar
dhe perceptuar ato, por shumica e njerzve nuk jan kshtu. Prandaj imam Maliku
(Allahu e mshiroft!) i ndaloi njerzit kur po flisnin pr hadithin e pamjes1, sepse masa e
gjer e njerzve nuk arrin ti kuptoj t tilla shtje. Po ashtu edhe disa shtje q kan
lidhje me emrat dhe atributet e Allahut t Lartsuar, nuk u prshtaten mass s gjer t
njerzve. Shkak q njeriu t mohoj, mund t jet kur i tregon nj shtje q ai nuk
mund ta kuptoj at, e kjo e bn at t mohoj dika prej dijes s Allahut t Lartsuar,
apo t mohoj ndonj nga emrat dhe atributet e Allahut.

1
Shih Sijer Alam En-Nubela(8/103).
386
Muslimant n prgjithsi dhe nxnsit e dijes n veanti e kan obligim q t mos i
bjn njerzit t kundrshtojn ndonj gj q e ka thn Allahu i Lartsuar apo i
Drguari i Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Pra, rruga pr mohim hapet kur u flet njerzve ato gjra q ata nuk i njohin dhe nuk
mund ti perceptojn. Ka ardhur n nj tjetr hadith: Kur u flet njerzve pr ndonj
shtje q ata nuk mund ta kuptojn, ajo kthehet n sprov pr nj pjes t tyre1.
Buhariu n Sahihun2 e tij ka shnuar nj kapitull dhe thot: Kapitull: Kush e l
ndonj shtje me vetdije prej friks se mos njerzit nuk e kuptojn, dhe bien n dika
m t rnd sesa ajo.
Kjo sht shtje e rndsishme, q duhet ta dij dhe ta kuptoj vaizi dhe ligjruesi. Pra,
foluni njerzve pr ato shtje q ata i kuptojn, duke ua forcuar teuhidin, duke ua
plotsuar teuhidin, duke ua shtuar teuhidin dhe duke ua shtuar besimin me ato gjra q
ata i kuptojn, jo me ato q ata i mohojn.
- Abdurrezaku prcjell nga Mameri nga Ibn Tausi, ky nga i ati, e ky nga Ibn
Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta), se ky i fundit ka par nj burr q u drodh,
n shenj kundrshtimi, kur dgjoi nj hadith nga Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), pr atributet e Allahut. Ather Ibn Abasi ka thn: far frike kan
kta?! Pranojn me lehtsi t qartn e plot (t Kuranit), dhe shkatrrohen kur
flitet pr jo plotsisht t qartn.
Ai burr nuk e dinte at cilsi t Allahut, prandaj u drodh, sepse ai kuptoi nga ajo cilsi
ngjashmri ose krahasim t Krijuesit me krijesat, dhe u friksua pr kt. Detyr sht
pr do musliman q, kur dgjon pr atributet e Allahut n Kuran apo n Sunetin e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ta fus n kuadrin e t gjitha cilsive t Allahut,
q sht: Pohimi i cilsive t Allahut t Lartsuar pa adaptim (prshtatje) dhe pa ngjasim.
Pohimi i atributeve t Allahut t Lartsuar bhet duke iu larguar ngjasimit dhe krahasimit
me krijesat. do emr dhe do atribut i Allahut t Lartsuar sht m madhshtor nga
vet kuptimi.

1
Kjo sht thnie e Abdullah Ibn Mesudit, e shnon Muslimi n parathnie (1/11).
2
Sahih Buhari f. 33.
387
Prandaj Ibn Abasi tha: far frike kan kta?! Domethn: cili sht shkaku i friks s
tyre? Prse u friksuan? Ata u friksuan pr shkak t ksaj cilsie dhe pranimit t saj.

-Pranojn me lehtsi t qartn e plot (t Kuranit). Domethn: kur atyre u flet

pr t qartn t ciln e njohin, ata kt e pranojn me lehtsi n zemrat e tyre.

-El Muhkem do to thot: ajo q sht e njohur, domethn: e kupton ai q e dgjon.

-. . . dhe shkatrrohen kur flitet pr jo plotsisht t qartn. - Kur dgjojn ndonj

gj nga Kurani apo nga Suneti, dhe ata nuk e kuptojn, ata humbin, friksohen, e
interpretojn, e ndalojn dhe e mohojn, dhe kto jan nga shkaqet e humbjes s tyre.

-El Muteshabih- sht ajo dituri q kur njeriu e dgjon, nuk e ka t qart.
Kurani, dija dhe Sheriati, jan t gjitha t qarta, jan t gjitha t ngjashme me njra-tjern,
sikurse ka aspekte q pr disa jan t qarta dhe pr disa t tjer t paqarta.

Pra, kemi tri ndarje:

1- Plotsisht i qart, ashtu si ka thn Allahu i Lartsuar: Elif Lm R. Ky sht nj
Libr, vargjet e t cilit jan radhitur mrekullueshm dhe jan parashtruar me
hollsi nga ana e Nj t Urti t Gjithdijshm. Adhuroni vetm Allahun1. Kurani
sht i gjith i qart. Domethn: Kuptimi i tij sht i qart, sepse Allahu i Lartsuar e ka
qartsuar at, prandaj n t nuk ka kundrthnie, por njra pjes vrteton pjesn tjetr,
ashtu si Allahu i Lartsuar thot: Sikur ai t mos ishte prej Allahut, do t gjenin n
t shum kundrthnie2.
2- Kurani dhe Sheriati kan ngjashmri. - Domethn se njra pjes ngjason me
tjetrn, nj rregull ngjason me tjetrin, nj shtje ngjason me tjetrn, sepse ato vrtiten
rreth nj boshti t vetm. Tekstet e Sheriatit vrtetojn njri-tjetrin dhe shpjegojn njeri-
tjetrin. Allahu i Lartsuar thot: Allahu ka shpallur Fjaln m t bukur (Kuranin)

1
HUD: 1, 2
2
EN-NISA: 82
388
n formn e nj libri, pjest e t cilit i ngjasojn njra-tjetrs dhe prsriten. Prej
tij u rrqethet lkura atyre q i friksohen Zotit t tyre1. Pra thot: Pjest e t
cilit i ngjasojn njra-tjetrs. Pjest e Kuranit ngjasojn me njra-tjetrn. Ky na flet
pr Xhenetin dhe ai na flet pr Xhenetin, disa rrfenja shtjellojn rrfenjat e tjera. Ky
sht tregim dhe ai sht tregim, dhe donjri shpjegon tjetrin dhe i shton qartsin.
Kshtu sht i gjith Kurani.

3- Kurani, Sheriati dhe dija - ka pjes prej tyre q jan plotsisht t qart
plotsisht pr t gjith dhe ka q jan t paqarta pr disa. Kshtu thuhet n ajetin
e sures Al Imran: sht Ai q t ka shpallur ty (Muhamed) Librin, disa vargje t
t cilit jan t qarta e me kuptim t drejtprdrejt. Ato jan themelet e Librit.
Kurse disa (vargje) t tjera jan jo krejtsisht t qarta (me kuptime alegorike)2.
Ka pjes t tij q sht e qart pr do njeri, Ashtu si ka jo krejtsisht t qarta,
domethn q nuk jan t qarta pr do njeri.
Nga kjo msojm se pr pasuesit e t parve t ndershm nuk ka ajet n Kuran q sht
krejtsisht i paqart, q nuk ka njeri q i kupton. Pra, nuk ka shtje t teuhidit, apo
fardo lloj shtje tjetr, q t jet krejtsisht e paqart pr umetin, por ndoshta jan t
paqarta pr disa dhe t qarta pr disa t tjer, ashtu si Allahu thot: Por kuptimin e
tyre t vrtet e di vetm Allahu dhe ata q jan thelluar n dije3. Kjo sht njra
nga dy mnyrat se si lexohet ky ajet. Pra, dika q mund t jet e paqart pr disa njerz
sht e qart pr disa t tjer. Nse ndonj shtje e teuhidit apo Sheriatit sht pr ty e
paqart, t del detyr q t mos krijosh dyshime dhe t ngresh akuza mbi Sheriatin, sepse
ata q pasojn shtjet e paqarta nuk jan besimtar t atyre shtjeve. Zemrat e atyre q
ndjekin shtjet e paqarta jan smura, t devijuara. Pikrisht kt ka pr qllim thnia e
Ibn Abasit (Allahu qoft i knaqur me ta) kur thot: far frike kan kta?! Pranojn
me lehtsi t qartn e plot(t Kuranit), dhe shkatrrohen kur flitet pr jo
plotsisht t qartn. Ai flet pr ata t cilt shkatrrohen kur flitet pr t paqartat, dhe

1
ZUMER: 23
2
AL IMRAN: 7
3
AL IMRAN: 7.
389
ata jan t devijuarit, ashtu si Allahu thot pr ta: Ata, zemrat e t cilve priren nga
e pavrteta, ndjekin vargjet m pak t qarta, duke krkuar t krijojn pshtjellim
dhe duke krkuar ti komentojn sipas dshirs s vet1.
T devijuarit i pasojn t paqartat pr njrin nga dy arsyet: ose krkojn t krijojn
pshtjellim, ose krkojn ti komentojn sipas dshirs s tyre. Detyr sht q t
paqartn ta kthejm tek e qarta, dhe t kuptojm se njra pjes e Sheriatit vrteton tjetrn
dhe se nj pjes e teuhidit tregon pr tjetrn.
Rregulli i njohur n lidhje me atributet e Allahut, si e cekin dijetart si: Khatabi2 dhe
Shejhu i Islamit n librin Et-Tedmirije3 thot: Ajo q mund t thuhet pr disa atribute
mund t thuhet edhe pr atributet e tjera dhe: Ajo q mund t thuhet pr disa atribute
mund t thuhet edhe pr Qenien e Allahut, sepse ata ecin bashk dhe shpjegohen
njlloj.

- Kurejsht, kur dgjuan t Drguarin e Allahut t prmendte emrin Er-Rahman

(Mshirploti}, e mohuan at. Ather, Allahu zbriti ajetin: . . . ata nuk e besojn
Mshirplotin. . . 4. Mohimi i atributit apo i emrit t Allahutsht njlloj, pra,
konsiderohet kufr. Ndrkaq, interpretimi sht tjetr gj, dhe ai sht n disa shkall, si
do ta sqarojm, inshallah!

****

40

Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Ata i njohin mirsit e Allahut, por

pastaj i mohojn, se shumica e tyre jan jobesimtar5.

1
AL IMRAN: 7.
2
Ai sht: Ebu Sulejman, Hamd bin Muhamed bin Ibrahim bin Khatab El-Busta, imam, hadithlog, autor i disa librave. Ai
sht spikatur n jurisprudenc, n hadith dhe n gjuh. Prej librave t tij: Garibul Hadithdhe Alamul Hadith. Vdiq
n vi n 388h. Shih: Sijer El Alam En-Nubela(17/23). Dhe Tabakat Esh-Shaijet Subkit (3/282).
3
Shih Et-Tedmirijen brndsi t Mexhmua Fetava(3/17,25).
4
ERR-RRAD: 30
5
EN-EN-NAHL: 83
390
Muxhahidi, n komentin e ajetit, thot: (prmbledhje e fjals s tij)Kjo sht pr
at njeri q shprehet n mnyr t till: Kjo sht pasuria ime, t ciln e kam
trashguar nga prindrit e mi.
Sipas Aun Ibn Abdullah, ajeti bn fjal pr ata q thon: Sikur t mos ishte
filani, nuk do t ishte kshtu.
Ndrsa sipas Kutejbes1, ajeti flet pr ata q thon: Kjo e mir erdhi me
ndrmjetsimin e zotave tan2.
- Ebu Abasi3 pr hadithin e prcjell nga Zejd Ibn Halidi: Allahu tha: Disa nga
robrit e Mi u gdhin besimtart ndaj Meje dhe disa jobesimtar. . . thot se:
N shum vende n Kuran dhe Sunet, Allahu i Lartsuar i qorton ata q ia
atribuojn begatit e Tij dikujt tjetr, duke br shirk.
Disa selef (dijetar t hershm) kan thn se kjo sht pr shprehje t tilla si:
Ishte er e mbar... apo Ishte kapiteni i anijes i zoti..., e plot fjal t tjera si
kto.

Dobit e tems
Shpjegimi i njohjes s mirsis dhe mohimit t saj.
Njohja e faktit se shprehje t tilla prdoren nga shum njerz.
Konsiderimi i shprehjeve t tilla si mohim i mirsis.
Bashkimi i dy ndjenjave t kundrta n zemr.

Ky sht nj nga kapitujt madhor n kt libr, e veanrisht n kto koh, pr shkak t

nevojs s madhe pr kt. Prandaj edhe autori - ia lartsoft Allahu vendin n Xhenet! -
e ka titulluar: Thnia e Allahut t Lartsuar: Ata i njohin mirsit e Allahut, por
pastaj i mohojn, se shumica e tyre jan jobesimtar4

1
Ai sht Abdullah bin Muslim bin Kutejbe Ebu Muhamed El Katib. Ka qen fetari devotshm. Ka nj sr librash, m
t njohurit e t cilve jan: Garibul Kuran, Garibul hadithdhe Ujunul Akhbar. Vdiq n vi n 276h.
2
I ka prmendur kto Ibn Xheuzi n Zadul Mesir(4/479).
3
Domethn: Ibn Tejmije n Mexhmua El Fetava(8/33).
4
EN-EN-NAHL: 83
391
Allahu i ka prshkruar femohuesit n suren En-Nahl, e cila quhet surja e begative1,
duke thn se ata i njohin begatit q jan nga Allahu, pastaj i mohojn ato. Mohimi i
begative bhet duke ia dedikuar ato dikujt tjetr dhe jo Atij q i dhuron ato begati, e Ai
sht Allahu i Lartsuar.
Pr njerzit sht detyr q ta din se begatit jan vetm prej Allahut t Lartsuar.
Teuhidi plotsohet vetm kur tia dedikosh t gjitha begatit Allahut t Lartsuar. N t
kundrt, kur ia dedikon begatit dikujt tjetr, kjo e cnon teuhidin dhe ky sht lloj nga
llojet e shirkut.
Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit: Njerzit prdorin disa shprehje,
kur Allahu u jep ndonj begati apo kur duan t largojn ndonj t keqe, e ndoshta kto
shprehje jan shirk q i bhet Allahut t Lartsuar.
Ky lloj shirku sht i vogl. Autori (Allahu e mshiroft!) ka paralajmruar me kt
kapitull pr ato shprehje q bien n kundrshtim me teuhidin e plot dhe se sht
obligim q begatit tia dedikojm vetm Allahut t Madhruar.
-Ata i njohin mirsit e Allahut, por pastaj i mohojn2.
Disa dijetar, prmes ktij ajeti, kan dal n prfundimin se fjala el-mearifeh (njohje),
shpesh prdoret n Kuran dhe n Sunet pr qortim, ashtu sikur Allahu i Lartsuar thot:
Ata q u kemi dhn Librin, e njohin at (Profetin a. s. ), ashtu si i njohin bijt
e tyre. . . 3. Dhe thnia e Allahut n ajetin e msiprm: Ata i njohin mirsit e
Allahut, por pastaj i mohojn4.
Kjo ndodh n shumicn e rasteve, por kjo fjal ka ardhur edhe me kuptimin dije.
Ashtu si ka ardhur n Sahihun e Muslimit, i cili prcjell nga Ibn Abasi (Allahu qoft i
knaqur me ta)se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur drgoi Muadhin n Jemen i
tha: Ti do t shkosh tek nj popull q jan Ehlu Kitab- ithtar t librit-, gjja e
par q do ti ftosh ata sht t njohin Allahun, nse ata e njohin Allahun. . . .
Kjo tregon se ata q e transmetojn hadithin nga tabiint kan thn se El Marifeh ka
kuptimin dije, prandaj, prdorimi i ksaj fjale me kuptimin "dije sht i pranueshm.

1
Shih Tefsir Es-Semani(3/158).
2
EN-NAHL: 83
3
EL-BEKARE: 146
4
EN-NAHL: 83
392
Ky kapitull flet pr prdorimin e shprehjeve t cilat jan shirk i vogl, pr shkak se ia
dedikojn begatit dikujt tjetr ve Allahut t Lartsuar.
Allahu i Lartsuar thot: do mirsi q keni, sht nga Allahu1. Ky tekst sht i
qart dhe i drejtprdrejt, se do begati sht prej Allahut, pr shkak se kur fjala vjen n
trajtn e pashquar, n gjuhn arabe, tregon prgjithsim. Nse para fjals q sht n
trajtn e pashquar vjen premri men- kush - ky tekst tregon prgjithsim. Prej tekstit
q tregon pr prgjithsim nuk prjashtohet asnj njsi e tij.
Kshtu, ajeti tregon se nuk prjashtohet asnj begati, sido q t jet ajo, e vogl apo e
madhe, fisnike apo e ult, pra, ajo sht vetm nga Allahu i Lartsuar. Pr sa u prket
njerzve, ata jan gj tjetr vetm shkaqe. Allahu i bn ata si shkaqe, q nprmjet tyre
sjell begati. Allahu i ka ln shkaqet n duart e njerzve. Ai q t kuron, ai q t fut n
pun, ai q bn t kesh sukses etj., nuk do t thot se jan ata q ti kan dhn kto
begati, pasi sht vetm Allahu i Lartsuar Ai q ti jep begatit. Kush beson kshtu, e ka
besimin e plot.
Zemra e besimtarit e di se pr do begati q sht n gjithsi, sht Allahu i Lartsuar Ai
q e drgon dhe sht Ai q, nse do, e ndalon. Allahu i Lartsuar thot: Begatit, q
Allahu ua jep njerzve nga mshira e Tij, nuk mund ti pengoj askush, ndrsa
at, q Ai e pengon, askush nuk mund ta jap ve Tij2. Pra, do begati sht nga
Allahu i Lartsuar, ndrsa njerzit jan vetm shkaqe.
sht detyr q begatit tia dedikosh Allahut dhe jo shkakut, sepse Allahu, nse
dshiron, e anulon shkakun. Edhe shkaku nse sht prej njerzve, prsri zemrat e tyre
jan n dorn e Allahut t Lartsuar: nse Allahu do, e spraps shkakun apo nuk e
mundson q ai t bj ndonj dobi.
Shejhu i Islamit (Allahu e mshiroft!) thot: Nuk ka njeri q e ka lidhur zemrn me
ndonj krijes, pr t arritur ndonj dobi, apo pr t larguar ndonj t keqe, q t mos
jet braktisur3.

1
EN-NAHL: 53
2
FATIR: 2.
3
Mexhmua El Fetava (10/650).
393
Kshtu ndodh n shumicn e rasteve me muslimant. Pr muslimanin sht detyr q ta
lidh zemrn e tij me Allahun dhe ta dij se begatit vijn vetm nga Allahu, kurse
njerzit jan vetm shkaqe, q i ka nnshtruar Allahu i Madhruar. Ky sht teuhidi i
vrtet dhe dija se vetm Allahu i Lartsuar sht Rregullatori i gjithsis.

-Muxhahidi n komentin e ajetit thot(prmbledhje e fjals s tij): Kjo sht

pr at njeri q shprehet n mnyr t till: Kjo sht pasuria ime, t ciln e kam
trashguar nga prindrit e mi.
Kuptimi sht q, kur thuaKjo sht pasuria ime, t ciln e kam trashguar nga
prindrit e mi, e mohon teuhidin e plot dhe madje sht nj lloj shirku, sepse pasuria
i dedikohet robit dhe prindrve t tij. N t vrtet, me kt pasuri e begaton Allahu
nprmjet prindrve t tij, pastaj vet at besimtar, pr shkak se sht Allahu q bn q
kjo trashgimi t arrij deri tek ai. E gjith kjo sht mirsi e Allahut t Lartsuar dhe
begati e Tij.
Prindi sht thjesht shkak q pasuria arrin deri tek ty, sepse nuk lejohet q prindi ta ndaj
pasurin e tij sipas dshirs s tij. N t vrtet, pasuria nuk i prket atij, ashtu si Allahu
i Lartsuar thot: . . . jepuni dika nga pasuria juaj, t ciln ju ka dhuruar
Allahu1. Kjo, n t vrtet, sht pasuri e Allahut, i Cili e ndan at si t doj.
Allahu e ka caktuar moralin tuaj ashtu si e ka ndar edhe rrizkun(furnizimin)
tuaj2.
Pr njeriun sht detyr q ai ta dij se ajo pasuri apo ajo begati q atij i ka ardhur
nprmjet prindrve t tij, sht vetm nga Allahu dhe nga mirsia e Tij. Babai, nna apo
t afrmit e tij jan thjesht shkaqe, prandaj ai duhet ta falnderoj Allahun e Lartsuar
pr kt begati. Ndrsa atyre duhet tia shprblej ose duke br dua pr ta, ose me dika
tjetr.
- Thnia: Sipas Aun Ibn Abdullah, ajeti bn fjal pr ata q thon: Sikur t mos
ishte filani, nuk do t ishte kshtu.

1
EN-NUR: 33
2
E shnon Ahmedi (1/387 nr. 3672), Bejhakiu n Shuabil Iman(1/425 nr.608), nga Abdullah ibn Mesudi (Allahu qo
i knaqur me t).
394
Kur dikush thot: Sikur t mos isht kapiteni i avionit, do t ishim rrzuar, apo: Sikur t
mos ishte shoferi i makins i zoti, do t na kishte ndodhur kshtu e ashtu.
Apo: Sikur t mos ishte shejhu q t na e shpjegonte kt shtje, ne kurr sdo ta
kishim msuar. Apo: Sikur t mos ishte filani drejtor, mua do t m kishin przn, apo
shprehje t tjera t ngjashme si kto, q tregojn se njeriu e ka lidhur zemrn me ta. E
nse jo, nuk do ti kishte arritur kto mirsi. Por kjo mirsi i erdhi nga caktimi i Allahut
dhe vendimi i Tij. Vetm me mirsin e Allahut vijn begatit dhe largohen vshtirsit.
Prandaj sht detyr pr njerzit ta njsojn Allahun dhe t thon: Kjo sht mirsi e
Allahut, pastaj prej filanit, - pra, ta vendos shkakun t dytin n renditje dhe t mos e
vendos shkakun t parin n rend, apo ta bj at t vetmin, sepse Allahu i Lartsuar
sht Ai q dhuron begati dhe mirsi.
- Sikur t mos ishte filani, nuk do t ishte kshtu. - Ktu prmend fjaln filani,
pr shkak se njerzit kshtu shprehen n shumicn e rasteve, por n realitet njerzit e
prdorin kt shprehje n lidhje me gjithka me t cilat kan lidhur zemrn, qoft edhe
me gjrat e ngurta si: shtpia, vetura, avioni ose ndonj emr vendi, shiu, uji, ret apo ajri
etj. Ata ia dedikojn kto begati njeriut, ndonj vendi, ndonj ndodhie ose ndonj krijese
tjetr. Pra, e gjith kjo do t thot: tia dedikosh begatit dikujt tjetr, ve Allahut t
Lartsuar. Ky sht nj lloj shirku n shprehje. Ky sht shirk i vogl, q i bhet Allahut
t Lartsuar. Inshallah, m gjer do t flasim n kapitullin q vijon.
-Ndrsa sipas Kutejbes, ajeti flet pr ata q thon: Kjo e mir erdhi me
ndrmjetsimin e zotave tan. Domethn, kjo ndodh kur atyre u vjen ndonj begati,
kur u vjen shi, pasuri apo sukses n tregti. Kur atyre u vijn kto mirsi, ata kujtohen q
u jan lutur njerzve t mir, profetve apo idhujve, t cilt i kan adhuruar n njfar
mnyre, dhe thon: Zotat tan kan ndrmjetsuar pr ne, prandaj na erdhn kto
mirsi. Ata kujtojn zotat e tyre dhe harrojn se dhuruesi i vrtet sht vetm Allahu i
Lartsuar dhe se Allahu nuk pranon ndrmjetsimin e llojit shirk, t pretenduar nga ata.
-Ebu Abasi pr hadithin e prcjell nga Zejd Ibn Halidi: Allahu tha: Disa nga
robrit e Mi u gdhin besimtart ndaj Meje dhe disa jobesimtar... thot se: N

395
shum vende n Kuran dhe Sunet, Allahu i Lartsuar i qorton ata q ia atribuojn
begatit e Tij dikujt tjetr, duke br shirk.
Disa selef (dijetar t hershm) kan thn se kjo sht pr shprehje t tilla si:
Ishte er e mbarapo Ishte kapiteni i anijes i zoti, e plot fjal t tjera si kto.

Ktij kapitulli duhet ti kushtohet rndsi dhe njerzit duhet t vetdijsohen pr t.

Begatit q Allahu u dhuron besimtarve jan t panumrta n do koh, prandaj duhet
q begatit ti dedikohen Allahut t Lartsuar, t prmendet se Ai sht Dhuruesi dhe t
falnderohet pr to, pasi pjes e falnderimit sht tia dedikosh mirsit atij q ti ka
dhuruar ato, si thot Allahu i Lartsuar: . . . shpalli dhuntit e Zotit tnd1.
E para shkall e falnderimit sht: ti tregosh mirsit dhe t thuash, pr shembull: Kjo
sht prej mirsis s Allahut, kjo sht begati e Allahut. E nse zemra sht e lidhur me
ndonj krijes t Allahut, ajo ka rn n kt lloj t shirkut, i cili bie ndesh me teuhidin e
plot.
****

41

Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: Prandaj mos i vini shok Allahut, duke
e ditur2.

Ibn Abasi pr kt ajet ka thn: Flitet pr ato shprehje idhujtarie, t cilat jan
m t fshehta pr njerzit sesa gjurmt e milingons mbi gur t zi t lmuar, n
errsirn e nats, si pr shembull. Betohem pr Zotin dhe pr kokn tnde!ose
Pr kokn time, ose Po t mos ishte ky qen i vogl, hajdutt do t kishin br
krdin!, ose: Po t mos ishin patat n shtpi, hajdutt do t kishin hyr!, ose:

1
ED-DUHA: 11.
2
EL-BEKARE: 22
396
far t doj Allahu dhe ti, bhet!, ose: Sikur t mos ishte Allahu dhe filani. . .
etj. Mos prmend n shprehje gjra t tilla ve Allahut, sepse sht shirk1.
Umer ibn Hatabi (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kush betohet jo n Allahun, ka br kufr ose
shirk2.
Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!) thot: T betohem n Allahun duke
gnjyer sht m e dashur pr mua sesa t betohem n dik tjetr duke thn t
vrtetn. 3
Hudhejfe prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn Mos thoni:
far t dshiroj Allahu dhe filani. . . , por thoni: far t dshiroj Allahu,
pastaj filani. . . 4.
Thuhet se Ibrahim Nekhaiu e urrente shprehjen: Mbrohem me Allahun dhe me
ty!. Megjithat, e lejonte t thuhet: Mbrohem me Allahun, pastaj me ty!. Ai
porosiste: Thoni: Po t mos ishte Allahu, pastaj filani..., e jo: Po t mos ishte
Allahu dhe filani...5.

Dobit e tems.
Komenti i ajetit t sures El-Bekare, q flet pr politeizmin.
Disa sahab, n komentin e ajetit q flet pr shirkun e madh, kan thn se
ai prfshin edhe t voglin.
Betimi n dik tjetr, prve Allahut, sht shirk.
T betohesh n dik tjetr ve Allahut, duke thn t vrtetn, sht gjynah
m i madh se betimi i rrem.
Dallimi ndrmjet lidhzave dhe dhe pastaj n t shprehur.

1
E shnon Ibn Ebi Ha mi (1/62nr.229).
2
E shnon Tirmidhiu (1535), Hakimi (1/18),(4/297), Ahmedi (2/69nr.5375), Ebu Daudi (3251) nga Abdullah ibn Omeri
dhe tek Ahmedi nga Omeri (Allahu qoft i knaqur me ta).
3
E shnon Abdurrekau n El Musanef(8/469nr.15929, bn Ebi Shejbe (3/79nr.12281), taberaniu n El
Kebir(9/183nr.8902).
4
E shnon Ebu Daudi (4980), Ahmedi (5/384nr.23265).
5
E shnon Ibn Ebi Dunja n librin Es-Samt(344)
397
Ky kapitull sht Thnia e Allahut t Lartsuar: Prandaj mos i vini shok
Allahut, duke e ditur1. Ky ajet qartson disa shprehje q vendosin shenjn e
barazimit. T vendossh barazimin do t thot: t konsiderosh dik tjetr t barabart
me Allahun. Barazim bhet kur mirsit i dedikohen dikujt tjetr ve Allahut t
Lartsuar, ose kur thuhet: N dasht Allahu dhe n dasht filani etj.
Ky kapitull sqaron se konsiderimi i dikujt tjetr si t barabart me Allahun ndodh me
fjal.
Ktu sht pr qllim barazimi i vogl, i cili sht shirk i vogl me fjal dhe jo barazimi i
madh, i cili sht shirk i madh.

- Thnia e Allahut t Lartsuar: Prandaj mos i vini shok Allahut, duke e ditur2.
Ky ajet sht i prgjithshm. Ai prfshin llojet e ortakris, q jan shirk i madh dhe
llojet e ortakris q jan nn gradn e shirkut t madh, sepse thnia e Allahut endd
sht n trajtn e pashquar n kontekstin e ndalimit, duke prfshir t gjitha llojet e
barazimit dhe ortakris.
Ndrkoh, ka vendosje barazimi me Allahun q t prjashton nga feja Islame dhe ka nga
ato q nuk t nxjerrin nga feja. Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me t!) pr kt ajet, ka
thn: Flitet pr ato shprehje idhujtarie, t cilat jan m t fshehta pr njerzit
sesa gjurmt e milingons. Kshtu, ai tregoi se n kt ajet bn pjes shirku i fsheht
ose shirku n shprehje t cilat jan t paqarta pr shumicn e njerzve.
Prshtatshmria e ktij kapitulli me librin e teuhidit sht e qart. Thelbi i teuhidit
sht: mos t ket njeriu n zemr tjetr gj, ve Allahut t Lartsuar dhe t mos ti
prshkruaj Allahut t Lartsuar ortak e as t barabart, si jan: betimi jo pr Allahun,
thniet: N dasht Allahu dhe filani... Sikur t mos ishte qeni, do t na vinin hajdutt, e
t tjera si kto.
-Mos prmend n shprehje t tilla gj tjetr ve Allahut, sepse sht shirk.

1
EL-BEKARE: 22
2
EL-BEKARE: 22
398
Domethn, mos thuaj: Sikur t mos ishte Allahu dhe filani, por thuaj: Sikur t mos
ishte Allahu, do t kishte ndodhur kshtu. Kjo sht m e sakta dhe m e plota. Pra,
duhet q kto shprehje t jen vetm pr Allahun si dedikim.
Prej ktu kuptojm se shprehjet ndahen n dy kategori:
S pari sht forma m e plot dhe forma e lejuar, ndrsa t tjerat nuk lejohen. E
plota sht kur thuhet: Sikur t mos ishte Allahu, nuk do t kishte ndodhur
kshtu. E lejuara sht kur thuhet: Sikur t mos ishte Allahu, pastaj filani, nuk do
t kishte ndodhur kshtu. Kjo sht e lejuar dhe sht brenda teuhidit, sepse e ka
br njeriun nj grad m posht se Allahu n dhurimin e begatis, por kjo nuk
sht e plota. Prandaj Ibn Abasi ka thn: Mos prmend n shprehje t
tilla.... Forma m e plot sht t thuhet: Sikur t mos ishte Allahu, do t na
vinin hajdutt! Sikur t mos ishte begatia e Allahut nuk do t ndodhte kshtu.
Sikur t mos ishte mirsia e Allahut, nuk do t ndodhte kshtu. Kjo sht grada
m e lart, por sht e lejuar t thuhet edhe: Sikur t mos ishte Allahu, pastaj
filani.
Ajo q nuk lejohet sht ajo q ka thn Ibn Abasi: sepse sht shirk, dhe kjo kur
thuhet: Sikur t mos ishte Allahu dhe filani, e lidhur me lidhzn dhe Kjo vendos
barazimin mes gjymtyrve q lidh, pa nj shkall diferencimi. Ndrsa pastajjep
shkallzim m t ult n renditje. Kjo sht e njohur, sa i takon kuptimit t lidhzave n
gjuh. Prandaj kur thuhet: Sikur t mos ishte Allahu dhe filani; sht shirk. Ose: Po desh
Allahu dhe po desh filani, - q sht shirk i vogl. Detyr sht t thuhet: Sikur t mos
ishte Allahu..., ose: Nse do Allahu, vetm. Shpjegime m t detajuara do t ket n
kapitullin vijues.
Nga kjo del qart n pah se mnyra m e plot dhe m e sakt sht q gjrat ti
adresohen vetm Allahut t Lartsuar, dhe e lejuara sht t thuhet: Sikur t mos ishte
Allahu, pastaj filani.

399
Thnia: Omer ibn Hatabi (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Kush betohet jo n Allahun, ka br
kufr ose shirk1.
-Kush betohet jo n Allahun, domethn: betimi n dika tjetr, jo n Allahun e
Lartsuar, sht kufr ose shirk.
Betimi quhet kur do t vrtetosh fjalt me dika madhshtore, mes folsit dhe
bashkbiseduesit, me nj nga tri shkronjat q prdoren (n arabisht) pr kt: vav, ba
, ta. Obligim sht q fjalt t vrtetohen vetm me emrin e Allahut t Lartsuar.
N t vrtet, nuk ka t madhruar tjetr ve Allahut t Lartsuar, ndrsa njerzit nuk
jan aq t madhruar, sa t betohesh pr ta. Ata mund t madhrohen me dika q u
takon atyre si njerz, por t madhrohen aq sa t betohesh pr ta, nuk bn, sepse kjo
sht vetm pr Allahun e Lartsuar.
Pra, obligim sht q fjalt t vrtetohen duke u betuar dhe madhruar vetm Allahun e
Lartsuar. Nse prdor lidhza t tjera, si pr shembull, fi apo t tjera t ngjashme me
t, ather ai nuk quhet betim, vetm n rast se me zemr njeriu ka vendosur t betohet,
pra, vetm ather ai quhet betim, por shprehja sht e gabuar. Domethn, atij i merret
n konsiderat ajo q ka pr qllim t thot. Pr sa i prket shprehjes, merret pr baz
ajo q njeriu ka qllim n zemr. Prandaj thuhet: Kush betohet jo n Allahun, ka
br kufr ose shirk. Kufri apo shirku n kt rast sht pr shkak se njeriu kshtu ka
madhruar krijesn, ashtu si duhej t madhronte Allahun e Lartsuar, duke u betuar.
Kufri dhe shirku i tij n kt rast jan t vegjl. Megjithat, me betim njeriu mund t
arrij deri aty, sa t bj shirk t madh nse e madhron krijesn ashtu sikur duhet t
madhrohet Allahu i Lartsuar n adhurim.
Ai q betohet n dika tjetr prve Allahut t Lartsuar, ai e madhron at pr t cilin ai
betohet, e nse ktij madhrimi i shtohet edhe adhurimi, ather ai sht shirk i madh.
Pr ata q adhurojn idhujt, kur ata betohen pr idhujt e tyre, ky betim sht shirk i
madh, sepse ata madhrojn idhullin, varrin, vendin, tyrben apo njeriun e mir ashtu si
duhet t madhrohet Allahu n adhurim. Ndrkaq, betimi sht shirk i vogl nse nj

1
E shnon Tirmidhiu (1535), Hakimi (1/18),(4/297), Ahmedi (2/69nr.5375), Ebu Daudi (3251) nga Abdullah ibn Omeri
dhe tek Ahmedi nga Omeri (Allahu qoft i knaqur me ta).
400
person betohet n dika pa i dedikuar atij ndonj adhurim. Ksisoj, t gjith ata q
betohen pr dika tjetr ve Allahut jan mushrik, duke br shirk t vogl, i cili
ndonjher mund t arrij n shirk t madh, n rast se ai q betohet bn edhe e adhurim.
Njeriu mund t bj shirk me ndonj shprehje kur betohet n dika tjetr ve Allahut,
edhe pse ai nuk e ka kt betim n zemr. Ata q e kan br shprehi q gjithmon
betohen pr Profetin, ose pr Qaben, ose pr besn, ose pr ndonj njeri t miretj., n
t vrtet nuk duan q t betohen, por e kan n maj t gjuhs at shprehi. Ky,
gjithashtu, sht shirk, sepse madhrohet dika tjetr ve Allahut t Lartsuar.
-Thnia: Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!)thot: T betohem n
Allahun duke gnjyer sht m e dashur pr mua sesa t betohem n dik tjetr
duke thn t vrtetn.
Kjo pr shkak t madhrimit q i bhet atij pr t cilin betohesh, dhe se t betohesh pr
dik tjetr ve Allahut sht shirk, ndrsa gnjeshtra sht gjynah i madh. Pra, shirku i
vogl sht gjynah m i madh sesa gjynahu i madh. Pr kt arsye, ai thot se e ka m t
leht t gnjej dhe t ruaj teuhidin, sesa t thot t vrtetn duke br shirk. Mirsia e
teuhidit sht m e madhe sesa gjynahu kur gnjen, dhe se gjynahu kur bn shirk sht
m i keq se gjynahu kur gnjen.

-Thnia: Hudhejfe prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn
Mos thoni: far t dshiroj Allahu dhe filani. . . , por thoni: far t
dshiroj Allahu, pastaj filani. . . 1.
Kjo tregon at se far duhet t thuhet, se nuk duhet t bhet dshira e njeriut e
barabart dhe e krahasuar me dshirn e Allahut, por detyr sht q njeriu ti pastroj
kto shprehje, me qllim q t madhrohet Allahu i Lartsuar. Ajo zemr q madhron
Allahun e Lartsuar nuk mund t prdor shprehje q krijesn e ngre n pozitn e
Allahut t Lartsur, n dshir, n betim, n atribute etj. Prandaj ka thn: Mos thoni:
far t dshiroj Allahu dhe filani. . . . Kjo nuk lejohet, sepse ky barasvlersim n
dshir sht shirk i vogl q i bhet Allahut t Lartsuar.

1
E shnon Ebu Daudi (4980), Ahmedi (5/384nr.23265).
401
-. . . por thoni: far t dshiroj Allahu, pastaj filani. . . . Fjala thume(pastaj)
nnkupton renditje n nj pozit m t ult. Kjo pr arsye se dshira e njeriut pason
dshirn e Allahut t Lartsuar.
Allahu thot: Por ju mund t dshironi vese me vullnetin e Allahut, Zotit t
botve!1. Dshira e njeriut sht e mangt dhe dshira e Allahut sht e plot.
- Thuhet se Ibrahim Nekhaiu e urrente shprehjen: Mbrohem me Allahun dhe
me ty. - Sepse nga lidhza vav (dhe) nnkupton ortakri n krkim t mbrojtjes.
Krkimi i mbrojtjes ka dy forma: Forma q shfaqet dhe forma q nuk shfaqet. Forma e
brendshme sht: krkimi i mbrojtjes, prkujdesjes, shpresa dhe frika, lidhja e zemrs, t
gjitha kto duhet ti dedikohen vetm Allahut t Lartsuar.
T krkosh mbrojtjen e nj personi pr dika q sht n mundsin q Allahu ia ka
dhn sht e lejueshme. Prandaj ai e urrente t thuhej: Mbrohem me Allahun dhe
me ty. Gjrat q seleft zakonisht i urrenin ishin haram (t ndaluara). Mund t ishte pr
edhe ndonj gj q nuk sht haram, por kt term ata e prdornin n ato shtje q nuk
ka tekst t posam fetar pr to.
Fjala e urryer me kuptimin e ndaluar n Kuran ka ardhur n ajetin e sures Isra, kur
Allahu i Lartsuar prmend gjynahet e mdha: E keqja e t gjitha ktyre sht e
urryer nga Zoti yt2. N nj tjetr lexim, prve leximit Hafs, nnkupton haramin.
- Thnia: Megjithat e lejonte t thuhet: Mbrohem me Allahun, pastaj me ty!.
Pr shkak se ktu nnkupton renditje m posht. Ai porosiste: Thoni: Po t mos
ishte Allahu, pastaj filani. . . , e jo: Po t mos ishte Allahu dhe filani. . . .

****

42

Kapitulli: Paralajmrimet pr at q nuk knaqet me betimin n Allah

1
ET-TEKUIR: 29
2
EL-ISRA: 38
402
Ibn Omeri tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Mos u
betoni n etrit tuaj! Kush betohet n Allahun, le t thot t vrtetn, ndrsa kur
iu betohen n Allah, duhet t knaqeni. Kush nuk knaqet, sht larg Allahut1.

Dobit e tems

Ndalesa e betimit n prindrit.

Urdhri pr pranimin me knaqsi t betimeve n Allah.
Paralajmrimi pr dnimin e atij q nuk pranon betimet n Allah.

Ky kapitull sht pr paralajmrimet pr at q nuk knaqet me betimin n Allah.

Duke qen se madhrimi i Allahut t Lartsuar n zemrn e besimtarit sht vaxhib
(obligim), njeriu duhet t jet detyrimisht i knaqur me ato fjal t cilat jan t
prforcuara me betimin n emr t Tij, sepse kush nuk bindet me kt betim, ai nuk e
madhron Allahun e Lartsuar, si sht shprehja: Besova Allahun dhe mohova syt e
mi2, pr at q i betohet dikush n Allah. Pra, njeriu e ka obligim q kur dikush i
betohet, ta besoj dhe t jet i knaqur, sepse ky sht madhrim q i bhet Allahut t
Lartsuar.
-pr at q nuk knaqet - Shum nga shpjeguesit thon se qllimi me kt kapitull
sht pr at q ndodh n shtje gjyqsore, kur krkohet prej dikujt, nga ata q jan n
konflikt, t behohet. Kshtu, tjetrit i bhet detyr q t jet i knaqur me kt betim.
Kshtu, argumentet n kt shtje i kan konsideruar t vlefshme vetm pr n gjykat.
Pra, fjala sht pr betimin tek gjykatsi n shtjet gjyqsore.

1
E shnon Ibn Maxhah (2101) dhe thot se hadithi sht i mir (hasen)
2
E shnon Buhariu (3444), Muslimi (2368), nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t), i cili tregon: Ka thn
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t): Isai (alejhi selam) pa nj burr q po vidhte dhe i tha: Ti po vjedh? Tha: Jo,
pasha Allahun, q nuk ka Zot tjetr ve Tij. Isa (alejhi selam) tha: Besova Allahun dhe mohoj syt e mi.
403
Disa dijetar kan thn q ky hadith sht i prgjithshm. Ndrkoh, disa dijetar e
kan konsideruar si hadith hasen (t mir, me vler argumentuese) kt, ashtu si e ka
prmendur Shejhu (Allahu e mshiroft!)1.

-Thnia: Kur iu betohen n Allah, duhet t knaqeni!. Ktu sht pr qllim do

lloj betimi, para gjykatsit ose jo. Ky sht mendimi m i sakt. Njeriu t jet i knaqur
me betimin, sepse kshtu madhrohet Allahu i Lartsuar. Madhrimi q ka njeriu n
zemr pr Allahun, e bn at ta besoj at q betohet, edhe sikur ai q betohet t jet
gnjeshtar. Megjithat, duhet q ai t mos e marr pr baz, ta besoj at n dukje, e mos
ta shfaq mohimin, vetm n shenj madhrimi pr Allahun e Lartsuar. Pra, kjo bhet
pr ta njsuar dhe madhruar Allahun e Lartsuar, prandaj nuk kundrshtohet ai q
betohet n Allahun e Lartsuar.
Disa dijetar kan thn: Kjo ka t bj me vet njeriun: ka njerz q njihen pr
sinqeritetin e tyre kur ata betohen, ashtu sikur ka njerz q jan t shthurur, t prishur
dhe nuk u bn prshtypje kur betohen duke gnjyer. Ktyre nuk sht obligim tu
besosh, sepse ata e kan shfaqur veten dhe prgjithsisht njihen q nuk jan t sinqert,
dhe ky rast nuk sht pr qllim n kt hadith, duke u bazuar me fillimin e hadithit:
Kush betohet n Allahun, le t thot t vrtetn... Pra, kur dikush t betohet n
Allah dhe ai sht i sinqert, duhet ti besosh atij.
Thnia: Kush nuk knaqet, domethn: kush nuk sht i knaqur me betimin n
Allahun.
- sht larg Allahut, tregon q ky veprim sht prej gjynaheve t mdha.
N kt kapitull ngurrojn t shprehen komentuesit, por ajo q kuptohet n dukje sht
se, autori (Allahu e mshiroft!) ka prmendur madhrimin e Allahut t Lartsuar, ndrsa
n kapitullin para tij ka prmendur ata q betohen pr dik tjetr ve Allahut, dhe se ata
jan mushrik. Kur dikush betohet n Allahun, duhet pranuar.
Njeriu betohet n Allahun vetm me sinqeritet.Nuk duhet q njeriu t betohet pr etrit
e tij, ashtu sikurse nuk duhet t betohet pr dik tjetr ve Allahut. Kur dikush i betohet

1
Ibn EL-HAXHeri ka thn se ky hadith sht i mir. Feth el Bari(11/536).
404
atij n Allahun, ai e ka obligim t jet i knaqur me t, pr t madhruar emrin e Allahut,
e t mos u kushtoj vmendje fjalve q jan prforcuar me betim.

Prmbledhje: Shum dijetar kan thn pr fjaln e autorit (Allahu e mshiroft!):

Paralajmrimet pr at q nuk knaqet me betimin n Allah, se sht posarisht
pr betimin q bhet para gjykatsit. Ashtu sikurse nj grup tjetr dijetarsh kan thn
se sht pr qllim q, pr do betim q bhet pr Allahun, njeriu duhet t jet i knaqur.
Disa t tjer kan thn q ka dallim mes atyre q njihen si t sinqert dhe atyre q
njihen pr gnjeshtar. Allahu e di m s miri.

****

43

Shprehja: far t dshiroj Allahu dhe ti

Nga Kutejle1 prcillet se nj ifut kishte shkuar njher te Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) dhe i kishte thn: Ju bni shirk kur thoni: far t dshiroj
Allahu dhe ti dhe kur betoheni: Pr Qaben!. Ather Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) urdhroi q, kur t betohen,besimtart t thon: Pr Zotin e
Qabes! dhe: far t dshiroj Allahu, pastaj ti2.
Ibn Abasi tregon se, njher, nj njeri i tha Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!): far t dshiroj Allahu dhe ti. . . . Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ia ktheu: E si m bre t barabart me Allahun?! Thuaj: far t dshiroj
Allahu i Vetm. . . 3.

1
Ajo sht Kutejle bint Sajfi El Ensarije apo El Xhuhejnije, sahabije nga muEL-HAXHirt e par, prej saj ka transmetuar
Nesaiu. Shih: El Isabetu(8/79), dhe Tabakat Ibn Sad(8/309).
2
E shnon Nesaiu n El Kubra(6/245 nr. 10825).
3
E shnon Nesaiu n El Kubra(6/245 nr. 10822).
405
Ibn Maxhah prcjell se Tufejli1, vllai i Aishes (Allahu qoft i knaqur me t!) nga
nna, ka treguar njher pr nj ndrr q kishte par: Pash sikur shkova tek
nj grup ifutsh dhe u thash: Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni se Uzejri
sht bir i Allahut!. Ata than: Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni: far t
doj Allahu dhe Muhamedi. Pastaj kalova te nj grup t krishtersh dhe u
thash: Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni se Mesihu sht bir i Allahut.
Ata than: Edhe ju sa popull i mir jeni, sikur t mos thoni: far t doj Allahu
dhe Muhamedi. Pasi zbardhi dita, ua tregova kt disave dhe m pas Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!). Ai m pyeti: A ia ke treguar ndonj tjetri? Iu
prgjigja se po. Ai falenderoi dhe lartsoi Allahun, pastaj tha: Tufejli ka par nj
ndrr dhe ua ka treguar disave prej jush. Ju keni nj shprehje, t ciln m kan
penguar disa arsye tua ndaloja. Mos thoni: far t doj Allahu dhe
Muhamedi, por thoni: far t doj Allahu i Vetm...2.

Dobit e tems

Njohja nga ana e ifutve e shirkut t vogl.

Njeriu e kupton t gabuarn, nse ai dshiron.
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): E si m bre t barabart
me Allahun?!.
Po ai poeti q thot: Kur t zezat tm ken pushtuar, / ndihm ve ty
kam pr tkrkuar!?.
Shprehja q prdornin ata nuk ishte shirk i madh, sepse n t kundrt,
asgj nuk do ta pengonte Profetin nga ndalimi i saj. Por meq ishte shirk i

1
Ai sht Tufejl bin Sahbereh, dhe thuhet q sht Ibn Abdullah bin El Harith bin Sahbereh, vllai i Aishes nga
nna.Aiishte sahab.
2
E shnon Ibn Maxhah (2115).
406
 vogl, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: M kan penguar disa
arsye q tjua ndaloja.
ndrra e mir sht nj nga llojet e shpalljes hyjnore.
Nprmjet ndrrave kan ardhur ndonjher urdhra e dispozita ligjore.

Kt kapitull autori e ka titulluar: far t dshiroj Allahu dhe ti. Pr kt shtje

folm n kapitullin: Prandaj mos i vini shok Allahut, duke e ditur1. Thnia: far
t dshiroj Allahu dhe ti, sht shirk dhe prmban ortakri n dshir; ky sht nga
llojet shirkut t vogl.
Ky kapitull sht i qart dhe ka shum dobi.

N hadithin e Kutejles: Prcillet se nj ifut kishte shkuar te Profeti (Paqja e

Allahut qoft mbi t!) dhe i kishte thn: Ju bni shirk kur thoni: far t
dshiroj Allahu dhe tidhe kur betoheni: Pr Qaben!. Ather, Profeti (Paqja
e Allahut qoft mbi t!) urdhroi q kur besimtart t betohen, t thon: Pr
Zotin e Qabes! Gjithashtu t thon: far t dshiroj Allahu, pastaj ti.
N kt kapitull ka dobi, ashtu si i ka prmendur Shejhu (Allahu e mshiroft!) n vijim,
duke thn:
Njeriu e kupton t gabuarn, nse ai dshiron. ifutt jan mushrik (politeist), sepse ata
thon:Uzejri sht bir i Allahut. Ata i bnin shirk Allahut t Lartsuar, por ata i akuzonin
muslimant si mushrik. Kjo sht shpifje kundr muslimanve. Hedhja balt, ulja e
vlerave, kritika kundr muslimanve dhe t folurit keq pr ta ishte e qllimshme. Ata e
kuptuan se nga duhet ti godisnin muslimant.
Muslimant e njsojn Allahun dhe jan monoteist. Ata u than mushrikve se jan n
shirk, por ata ia kthyen me nj prgjigje, nga e cila nnkuptohet se edhe mushrikt e
kuptojn t vrtetn. Nse e thon t vrtetn, sht obligim q ta pranosh at, sepse
muslimani e ka detyr ta pranoj t vrtetn nga dokush, i krishter apo ifut qoft ai.
ifuti apo i krishteri iu drejtuan muslimanit me shpifje dhe duke i akuzuar ata me shirk,

1
EL-BEKARE: 22.
407
por kjo nuk e ndaloi Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q ta pranonte t vrtetn,
q ata than m pas, edhe pse e than ifutt. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e
pranoi at q than ifutt dhe i porositi muslimant q t mos e thoshin at shprehje. E
vrteta, sht synimi i besimtarit; kudo q e gjen at, ai e pranon, edhe nse e thot
mushriku (politeisti), femohuesi, i shthururi, bidatiu apo i devijuari. Prderisa fjalt n
vetvete jan t vrteta, besimtari i pranon ato, sepse Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Menuria (urtsia-maturia) jan synimi i besimtarit, kudo q e gjen
at, e pranon1.
Hadithi q vijon sht i qart.
- Ibn Maxhah prcjell se Tufejli, vllai i Aishes (Allahu qoft i knaqur me t!)
nga nna, ka treguar njher pr nj ndrr q kishte par: Pash sikur shkova
tek nj grup ifutsh dhe u thash: Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni se
Uzejri sht bir i Allahut!. Ata than: Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni:
far t doj Allahu dhe Muhamedi.
Kjo tregon se, edhe ai q sht n t kot apo dhe populli i devijuar i kundrprgjigjet
atij q sht n t vrtetn, se edhe ai ka gjra t kota (t padobishme). Kur dikush i
drejtohet n kt mnyr, muslimani e ka detyrim ta pranoj t vrtetn dhe mos e
refuzoj at pr shkak se ai q po i parashtron at sht i humbur apo i devijuar.
Nj rregull tek ehli suneti dhe imani (pasuesit e sunetit dhe besimit) thot: Bidati nuk
kthehet me bidat dhe e kota nuk kthehet me t kot. Kan ndodhur shum bidate
dhe dyshime n historin islame, kan dal n pah shum gjra t kota. Kur nuk
pranohej e vrteta, fillonin e sillnin argumente, me qllim q ta hidhnin posht t
vrtetn. Kshtu vepronin bidatijt.
Gjithashtu, sht detyr q t mos hedhsh posht bidatin me nj bidat tjetr, por ta
rrzosh bidatin me t vrtetn. Nse njeriu nuk e di se si ta rrzoj bidatin me t drejt,
ai duhet t tregohet i durueshm derisa t msoj, ose t pyes dijetart. Nuk sht
detyr q tia kthesh menjher. Edhe nse ta thot t vrtetn njeriu m i devijuar,
duhet ta pranosh at, sepse e vrteta sht pranuar edhe nga Iblisi (shejtani i mallkuar),

1
E shnon Tirmidhiu (2678) dhe Ibn Maxhah (4169) nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t).
408
kur ia tha at Ebu Hurejras. Ne e pranuam t vrtetn edhe nga ifutt dhe t krishtert,
kur ata na vun n pah nj t vrtet, n nj shtje t madhe, si sht teuhidi i Allahut
t Lartsuar.
Kto shtje nuk jan shirk i madh, por jan shirk i vogl, ashtu si tregon thnia e tij: .
. . m kan penguar disa arsye tua ndaloja.
Ndalimi nga disa shprehje q prmbajn shirk ka ardhur me shkallzim gjat Shpalljes s
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe transmetimit tek umeti i tij i urdhrave dhe
ndalesave t Allahut t Lartsuar. N fillim ishte i lejuar betimi n etrit, por m pas
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ndaloi muslimant nga kjo.
Gjithashtu, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ndaloi thnien: far t dshiroj
Allahu dhe ti.
Prandaj autori i prmend kto shtje n librin e teuhidit, kur thot: Ka shprehje q jan
shirk i madh dhe ka shprehje q jan shirk i vogl, duke argumentuar m fjaln e Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . m kan penguar disa arsye tua ndaloja. Nuk
lejohet q t vonohet ndalimi nga shirku i madh, edhe nse t pengon dika. Pr
shprehjet q prmbajn shirk mund t jet shtje kohe, nj interes m parsor, q t
vonoj pak ndalesn, sepse n shtjet e jurisprudencs dhe ftess n Islam i jepet
prparsi asaj shtjeje q sht m e rndsishme dhe vonohet nj tjetr, pr nj interes
m t madh. Mirpo kur bhet fjal pr shirkun e madh, nuk ka gj m parsore sesa t
ndalosh at.

****

44
Kapitulli: Kush shan kohn, ka fyer Allahun
- Allahu i Lartsuar thot: Ata thon: Nuk ka tjetr ve jets s ksaj bote;
vdesim e jetojm dhe vetm koha na shkatrron1.

1
EL- XHATHIJE: 24
409
- Ebu Hurejra prcjell hadithin e sakt se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ka treguar: Allahu i Lartsuar thot: M feu biri i Ademit: shan kohn, kur Un
jam koha, Un sjell ndryshimin e nats dhe t dits1. Sipas nj transmetimi
tjetr, thuhet: Mos e shani kohn, se vrtet Allahu sht koha2.

Dobit e tems
Ndalimi i sharjes s kohs.
Sharja e kohs sht fyerje pr Allahun.
Komenti i shprehjes: Allahu sht koha.
Njeriu bhet ofendues, edhe nse nuk e ka qllim n zemr.

Ed-dehr sht koha, pra, sikur jan: dita, nata, javt, muajt, vitet dhe shekujt. Koha
sht efekt dhe jo krijuese. Koha nuk bn dot gj, por ajo i sht nnshtruar Allahut t
Lartsuar. T gjith jan t vetdijshm se koha nuk bn gj, por sht Allahu Ai q e ka
krijuar kohn, prandaj kur dikush shan kohn ai ka shar krijuesin e saj, dhe Ai sht
Allahu i Lartsuar. Prandaj autori ka sjell kt kapitull, q t sqaroj se sharja e kohs
bie ndesh me teuhidin. Sharja e kohs i kthehet Allahut t Lartsuar dhe e ofendon At.
Kur shahet koha, kjo sht sharje pr at q e krijoi kohn, dhe Ai sht Allahu i
Lartsuar.
Prshtatshmria e ksaj teme me librin e teuhidit sht e qart.
Nuk lejohet t shahet koha. Mosprdorimi i shprehjeve q shajn kohn sht detyr,
dhe prdorimi i tyre sht n kundrshtim m teuhidin e plot. Mirpo masa e gjer e
njerzve i prdorin kto shprehje, sa her q atyre u ndodh ndonj gj e pakndshme n
nj koh t caktuar. Ata e shajn at koh dhe mallkojn at dit, apo mallkojn at vit,
at muaj etj. Ata e shajn kohn, kur nuk ka dyshim se koha nuk bn gj, por Ai q
vepron n t sht Allahu i Lartsuar, krijuesi i saj. Kshtu q kjo sharje i kthehet Allahut
t Lartsuar.

1
E shnon Buhariu (4826), dhe Muslimi (2246).
2
E shnon Muslimi (2246/5).
410
Thnia: Kapitull: Kush shan kohn, ka fyer Allahun. Sharje do t thot: ulje
vlerash apo fyerje. Pra, ulja e vlerave, mallkimi, sharja e kohs apo tia dedikosh t keqen
asaj, jan fyerje q i bhen kohs. Por Allahu sht Ai q sjell ndryshimin e nats dhe
dits.
Thnia: ka fyer Allahun. Ashtu sikur prcillet n hadithin e Ebu Hurejras (Allahu
qoft i knaqur me t!),: M fyeu biri i Ademit: shan kohn, kur Un jam koha,
Un sjell ndryshimin e nats dhe t dits. Kjo tregon q njeriu duhet t jet i
kujdesshm n shprehje.
Ashtu sikur e prmendm m lart, sharja e kohs sht e ndaluar, dhe kjo sht me
shkall t ndryshme: m e larta sht t mallkohen vitet, sepse mallkimi i viteve sht
sharja m e madhe dhe fyerja m e madhe.
Nuk konsiderohet sharje e kohs kur i prshkruan vitet t ashpra, as kur i prshkruan
ditt t zeza, muaj fatkeqsie etj, sepse kjo sht e kufizuar, dhe kshtu i gjen edhe n
Kuranin fisnik, ku p.sh. Allahu i Lartsuar thot: Dhe, Ne u drguam atyre n ditt e
fatkeqsis er t acart, pr ta shijuar dnimin poshtrues1. Pra, Allahu i
Lartsuar i ka prshkruar ditt, si dit fatkeqsie. Domethn, ato dit ishin dit
fatkeqsie pr ata, sepse atyre u ndodhn fatkeqsi n ato dit.
Kshtu sht edhe ajeti tjetr, ku Allahu i Lartsuar thot: Ne u drguam atyre n nj
dit fatkeqe nj er t stuhishme t pandrprer2. Kjo nuk konsiderohet sharje e
kohs.
Sharje sht kur ia dedikon veprimin kohs dhe e shan kohn, sikur t jet ajo q e bn
t keqen. N kt mnyr, Allahun e Lartsuar e fyen kur ia dedikon veprimin kohs
dhe jo Allahut t Lartsuar.
Ata thon: Nuk ka tjetr ve jets s ksaj bote, vdesim e jetojm dhe vetm
koha na shkatrron3. Ky ajet e tregon qart se tia dedikosh veprat kohs sht zakon
i mushrikve, armiqve t teuhidit. Nga kjo kuptojm se vetm njsuesit ia dedikojn

1
FUSSILET: 16
2
EL-KAMER: 19
3
EL-XHATHIJE: 24
411
veprat Allahut t Lartsuar. Ata ia dedikojn fundin e jets vetm Allahut t Lartsuar, se
vetm Allahu i Lartsuar sht Ai i Cili jep jetn dhe vdekjen.

-Ebu Hurejra prcjell hadithin e sakt se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
ka treguar: Allahu i Lartsuar thot: M fyeu biri i Ademit: shan kohn, kur Un
jam koha.
Thnia: Un jam koha nuk do t thot q kohasht nj nga emrat e Allahut t
Lartsuar, se kjo ka lidhje me at q sht para saj: Shan kohn, kur Un jam koha,
q shpjegon se e vrteta sht se koha nuk zotron asgj dhe nuk mund t bj gj.
Kush shan kohn, ka shar Allahun. Me kohn Allahu bn far t doj, pra,koha nuk
vepron e pavarur. Prandaj koha nuk mund t veproj, nuk i bn gjrat haram (t
palejuara), nuk jep, nuk nderon dhe nuk shkatrron, por Ai q i bn kto veprime sht
Mbreti i Gjithsis, i Cili zotron gjithka dhe sht Rregullatori i i do gjje. Ai sht
Mbrojtsi dhe askush nuk mbrohet dot prej Tij.
Un sjell ndryshimin e nats dhe t dits - Nata dhe dita sht koha, dhe
ndryshimin e tyre e sjell vetm Allahu i Lartsuar, pasi ato vet nuk bjn asgj.

****
45
Kapitulli: Emrtimi Gjykatsi i gjykatsve

Sipas nj hadithi t sakt, Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t) ka thn: Emri m i ult pr Allahun sht
ai i nj burri t vetquajtur Mbreti i mbretrve, se nuk ka sundues tjetr absolut
ve Allahut.
Sufjani thot q ky titull (Mbret i mbretrve) sht Shahu i shahve1.

1
E shnon Buhariu (6206) dhe Muslimi (2143)
412
Ndrsa sipas nj transmetimi tjetr, hadithi nis: Njeriu m zemrues pr
Allahun n Ditn e Kiametit dhe m i keqi...1.

Dobit e tems

Ndalimi i emrtimit Mbret i mbretrve

T njjtin kuptim ka edhe do titull me at kuptim, si tregoi Sufjani:
Shahu i shahve.
Qndrimi i ashpr ndaj dukurive t tilla, edhe pse nuk jan t qllimshme.
Shkaku i ndaless n kt tem sht madhrimi i Allahut t Lartsuar.

Teuhidi krkon nga besimtari, i cili e njson Allahun e Lartsuar, ta madhroj At e t

mos ngrej ndonj krijes n pozitn q i takon vetm Allahut dhe askujt tjetr, sepse t
tjert mund ta vendosin dik n pozitn q i takon vetm Allahut, pr shkak t ndonj
pozicioni t tij. I till mund t jet gjykatsi, i cili sht kryetar i gjykatsve, apo gjykatsi
q sht m i dituri i gjykatsve, e n kto raste i vendoset epiteti "Gjykatsi i
gjykatsve".
Pr kt arsye, n kt kapitull autori (Allahu e mshiroft!) paralajmron se: t emrtosh
dik me emra q i takojn ve Allahut t Lartsuar, nuk lejohet. sht krkes e teuhidit
q t mos prshkruhet me ato epitete askush tjetr, veAllahut t Lartsuar. T
emrtohet dikush tjetr me ato emra, q do t prmenden n vijim, nuk lejohet, sht
haram. Epitete t tilla pr njerzit jan t ulta dhe jan t urryera pr Allahun e
Lartsuar.
- Kapitulli: Emrtimi Gjykatsi i gjykatsve
Fjala: Emrtim nnkupton ktu rastin kur dikush emrton vetveten apo edhe kur at
e emrtojn t tjert, dhe ai sht i knaqur me kt. Por nse e emrtojn t tjert me
kt emr dhe ai nuk e dshiron kt, ather ai nuk hyn nn kt qortim, pr shkak t
mospranimit t ktij emrtimi.

1
E shnon Muslimi (2143/21).
413
- Gjykatsi i gjykatsve - sht e njjt si Mbret i mbretrve etj. Gjykats i
gjykatsve quhet ai i cili gjykon gjykatsit.
Thuhet: Gjykatsi i muslimanve, domethn: ai i cili gjykon muslimant. Ndrsa
Gjykatsi i Rijadit sht ai q gjykon konfliktet q ndodhin midis banorve t Rijadit.
Kuptimi i titullit Gjykats i gjykatsve do t thot t gjykosh gjykatsit, dhe ky emr i
shkon pr shtat vetm Allahut t Madhruar, pasi Ai sht i Vetmi q do t gjykoj
krijesat e Tij dhe gjykatsit.
Ata t cilt e kan vendosur kt emrtim pr t parin e gjykatsve, apo pr kryedijetarin,
nuk kan pr qllim se ai do t gjykoj gjykatsit, por ata kan pr qllim se ai njeri ka
arritur gradat m t larta n gjykat, apo n dije. Kshtu sht quajtur i pari i gjykatsve,
si u prhap n fund t Perandoris Osmane, madje ata e emrtonin edhe myftiun me
titullin Shejhul Islam- kryedijetari i Islamit, ndrsa zvndsi i myftiut quhej
Zvnds i Shejhul Islam, dhe ky sht nj emrtim i veant.
Emrtimiose titulli Gjykatsi i gjykatsve sht prhapur tek muslimant, q nga
shekulli i katrt hixhri e deri tani afr. Njeriu e ka detyr t mos e bj kt emrtim t
zakonshm dhe t mos jet i knaqur kur t tjert e emrtojn m kt.
Kshtu edhe titujt: Mbreti i mbretrve ose Shahin shah, nuk lejohen pr njerzit, sepse
kto i prkasin vetm Allahut. Mbret i mbretrve sht vetm Allahu i Lartsuar. Fjala
mbret ka kuptim t gjer. Ai mund t prdoret pr njeriun kur ai sht zotrues i dikaje
t kufizuar, dhe nuk do t thot ai zotron do gj. Ai q zotron do gj sht vetm
Allahu i Lartsuar, ndrsa njerzit zotrojn deri n njfar mase dhe kuptimi (pasi
zotruesi i Vrtet sht vetm Allahu i Lartsuar).
Gjithashtu, edhe "el-mulku, q do t thot ushtrim ndikimi. Kjo mund t jet n nj
pjes t caktuar toke dhe jo n t gjith tokn. Pr njeriun ai q zotron dika quhet
pronar, ose mbret kur ai zotron mbretri. Domethn, ai e shtrin ndikimin e tij n nj
vend t caktuar, p.sh: Mbret i Mbretris s Arabis Saudite, apo Mbret i Jordanis etj.
Ndrsa kur thuhet n mnyr t prgjithshme: mbret i mbretrve ose shahin shah, nuk
bn, sepse disa prona nuk prfshihen. Ndrkoh, pronar i gjithkaje sht vetm Allahu i
Lartsuar.

414
Teuhidi t detyron q t emrtosh me kta tituj vetm Allahun e Lartsuar dhe askush t
mos ia dshiroj vetes tituj t till. Edhe kur gjenden npr libra, nuk bn q ato t
prcillen ashtu si jan. Disa hulumtues dhe nxns dije gabojn kur i prcjellin kto
emrtime nga dijetart e mparshm, t cilt i kan lejuar kto shprehje, dhe thon: Ka
thn gjykatsi i gjykatsve kshtu, ose: ...ishte gjykatsi i gjykatsve kshtu, duke mos i
ndryshuar ato. Ne duhet ti ndryshojm ato pr t madhruar Allahun e Lartsuar.
Ndrsa amaneti i primit t dijes ashtu si sht m posht teuhidit. Pra, obligim sht
t ndryshohen ato emrtime. Kjo sht prej teuhidit (njsimit) t Allahut dhe ndryshim
mes atyre q i takojn vetm Allahut t Lartsuar dhe atyre q pretendojn disa njerz.
- Sipas nj hadithi t sakt, prcjell nga Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur
me t!) se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t) ka thn: Emri m i ult pr
Allahun sht ai i nj burri t vetquajtur Mbreti i mbretrve. Domethn: emri
m i ult, m i prmuar dhe m i padshiruari tek Allahu sht ai i nj burri q e quan
veten Mbret i mbretrve.
- se nuk ka sundues tjetr absolut ve Allahut - kjo sht mnyr prkufizimi,
domethn: prona sht vetm e Allahut. N gjuhn arabe ka ndryshim mes fjals
Malik (pronar) dhe Melik (mbret). Pronar sht ai q zotron dika. Ktu bhet fjal
pr gjra t caktuara, t kufizuara.
Ndrsa emri i fjals el-Mulk sht el-melik, i cili sht ai urdhrat dhe ndalesat e t
cilit zbatohen. Ndrsa "el-Milkprdoret pr individt. Fjala Mulk prfshin edhe
zotrimin e gjrave abstrakte. Kshtu kan thn dijetart e gjuhs.
- Sufjani thot q ky titull (Mbret i mbretrve) sht Shahu i shahve1.
Ndrsa sipas nj transmetimi tjetr, hadithi nis: Njeriu m zemrues pr
Allahun n Ditn e Kijametit dhe m i keqi. . . . Shkaku q ai sht njeriu m i keq
dhe m zemrues pr Allahun sht se ai e ka br veten t ngjashm me Allahun e
Lartsuar, kur i ka dhn t drejtn vetes t quhet me kta emra.

1
E shnon Buhariu (6206) dhe Muslimi (2143)
415
 ****

46

Respektimi i emrave t Allahut dhe ndryshimi i emrit pr shkak t ksaj

Transmetohet se Ebu Shurejhu1 thirrej fillimisht Ebul Hakem (Babai i Gjykimit).

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Gjykues sht vetm Allahu, Atij i
prket gjykimi. Ebu Shurejhu i tregoi: N fisin tim, kur kishin mosmarrveshje
pr ndonj shtje, vinin tek un. Kur un i gjykoja, t dyja palt knaqeshin.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: Sa gj e mir kjo! Sa fmij ke ti?Ai
u prgjigj: Shurejhun, Muslimin dhe Abdullahun Profeti (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) i tha: Kush sht m i madhi i tyre? Ai tha: Shurejhu. Profeti (Paqja
e Allahut qoft mbi t!) tha: Ather, ti je Ebu Shurejhu (Babai i Shurejhut)2.

Dobit e tems

Respektimi i emrave dhe cilsive t Allahut, duke mos i prdorur ata pr

njerzit, edhe nse qllimi nuk sht te domethnia e tyre.
Ndryshimi i emrit t njeriut pr shkaqet e msiprme.
Zgjedhja e fmijs m t madh pr tu thirrur sipas emrit t tij.

Ky kapitull i orienton monoteistt q t jen t edukuar n zemrat e tyre dhe n fjalt q

nxjerrin nga goja e tyre. Monoteisti sht i edukuar me Allahun e Lartsuar, i edukuar me
emrat dhe atributet (cilsit) e Tij, i edukuar me fen e Tij. Ai nuk tallet me asgj me t
ciln prmendet Allahu, dhe nuk thot asnj fjal pr Allahun e Lartsuar pa u menduar
m par. Besimtari gjithashtu nuk e thrret asnj me emrat e Allahut t Lartsuar, por e
1
Ai shtEbu Shurejh El Huzaij El Kabij, emri i tij sht: Huvejlid bin Amr ose e kundrta. Thuhet se sht
Abdurrahman bin Amr. E ka pranuar Islamin para lirimit t Meks. Vdiq n Medin n vi n 68 h. Shih: Tehdhib Et-
Tehdhib(12/138) dhe Tabakat Ibni Sad(4/295).
2
E shnon Ebu Daudi (4955), Nesaiu (5387) dhe Ibn Hibani (2/257nr.504).
416
ndryshon emrin pr shkak t ksaj. sht detyr q emrat e Allahut t Lartsuar t
respektohen dhe t madhrohen. Prej respektimit t emrave t Allahut sht: t mos
vendosen pr njerzit ata emra q duhet ti ket vetm se Allahu i Lartsuar.
Kapitulli: Respektimi i emrave t Allahut t Lartsuar.
Ky respektim mund t jet i plqyer, pr sa i prket ans etike, por mund t jet edhe
obligim. shtobligim q t respektohen emrat e Allahut t Lartsuar. Gjithashtu, sht e
plqyer dhe etike q t prshkruhet me to vese Zoti i Lartsuar.
Kjo do t thot q t madhrohen dispozitat e Allahut t Lartsuar. Allahu i
Madhrishm thot:
Ndrsa kush madhron shenjat e fes s Allahut, tregon prkushtimin e zemrs
s tij1. Dhe: Kto jan (urdhrimet). Pr at q nderon ritet e shenjta t Allahut,
do t jet m mir te Zoti i tij2. Dijetart kan thn: Sheirsht shumsi i fjals
Sheratu, - domethn: dispozita, rite t shenjta, pra, do gj q e madhron Allahun.
Prej madhrimit t simboleve t fes sht edhemadhrimi i emrave t Allahut t
Lartsuar. sht detyr qt respektohen dhe t madhrohen emrat e Tij. Dijetart thon
se sht obligim q t mos tregohet munges respekti ndaj emrave t Allahut q
ndodhen npr gazeta a npr letra, t mos hidhen posht ato, t mos vendosen n
vende t papastrta. sht detyr q t respektohet do gj q prmban qoft dhe nj
emr t Allahut, bazuar n kto dy ajete q prmendm m sipr dhe rregullit t
prgjithshm pr kt shtje.
dhe ndryshimi i emrit pr shkak t tij. Autori (Allahu e mshiroft!) ka sjell
hadithin e Ebu Shurejhut, sepse ai fillimisht ishte quajtur Ebul Hakem (Babai i
gjykatsve).
El Hakem sht nga emrat e Allahut t Lartsuar, dhe t emrtohet ndonj njeri m
kt emr nuk bn, pr shkak se ky sht nga emrat eAllahut."Allahu as lind e as ka t
lindur dhe Atij nuk i ngjason askush". Ky sht nj aspekt.
Aspekti tjetr sht se: El Hakem -q sht shkalla m e lart n gjykim dhe e verdiktit
mbi ata q jan n mospajtime- sht atribut q i takon vetm Allahut t Lartsuar.

1
EL-EL-HAXH: 32.
2
EL-HAXH: 30.
417
Ndrsa njerzve nuk u takon t jen gjykats suprem. Prandaj e qortoi Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) Ebu Shurejhun kur e kishin emrtuar me kt emr, dhe i tha atij:
Gjykatsi sht vetm Allahu. Vendosja e premrit huve mes emrit t Allahut dhe
El hakem tregon se kjo sht gj e veant ve pr Allahun e Lartsuar, si sht e
sqaruar n semantik. Premri huve (ai) ktu sht i prjashtuar nga analiza. Kuptimi i
tij ktu sht q, far vjen pas tij t jet specifik e asaj q e paraprin at.

Atij i prket gjykimi. Domethn se gjykimi i prket vetm Allahut dhe askujt tjetr.
Emri El Hakem prmbledh cilsit absolute t nj gjykatsi, dhe nj i till sht vetm
Allahu i Lartsuar.
Ebu Shurejhu i tregon: N fisin tim, kur kishin mosmarrveshje pr ndonj
shtje, vinin tek un. Kur un gjykoja ndrmjet tyre, t dyja palt knaqeshin
Ai tha: Sa gj e mir kjo!.
Me thnien: Sa gj e mir kjo!, nuk ka pr qllim gjykimin, por pajtimin mes palve
n konflikt, sepse ai i pajtonte duke gjykuar mes tyre, dhe t dyja palt knaqeshin me
kt.

A gjykonte mes tyre me Sheriat apo gjykonte me ato q ai mendonte dhe dinte?
Prgjigje: Ai gjykonte mes tyre me ato q dinte. Sikur t gjykonte me Sheriat, do t
lejohej t quhej gjykats. Por ta prgjithsosh kt emr, pr t gjith ata q gjykojn mes
dy njerzve jo me Sheriat, kjo bie n kundrshtim me edukatn.
Pra, sht obligim q t mos quhet njeri me emrin gjykats, prvese kur ai zbaton ligjet
e Allahut t Lartsuar. Allahu i Lartsuar thot: Nse i druheni ndarjes midis burrit
e gruas, ather caktoni nj ndrmjets nga ana e burrit dhe nj nga ana e
gruas1. Pra, e ka quajtur t drguarin nga t dyja palt gjykats, sepse ata gjykojn me
Sheriat. Ai q gjykon me at ligj q gjykon Allahu, i Cili sht Gjykatsi i vrtet, quhet
gjykats. N kt rast lejohet t prdoret ky emrtim, sepse Allahu i Lartsuar i ka
quajtur ata q gjykojn me Sheriatin e Tij gjykats. Allahu n suren EL- Bekare thot:

1
EN-NISA: 35
418
Dhe mos u bni mitdhns te gjykatsit, pr tu prvetsuar n mnyr t
paligjshme dhe me vetdije njerzve nj pjes t mallit1.
El Hukm sht shumsi i fjals El Hkim- gjykats. N kt rast lejohet ti quash
gjykats, sepse ata gjykojn me Sheriatin e Allahut.

Pra, qllimi sht se prej edukats sht q t mos emrtohet askush m ato emra q
vetm Allahu i Lartsur meriton t emrtohet.
Arsyeja prse autori e a sjell kt kapitull pas atij t mparshmit sht pr shkak t
ngjashmris. Titulli: Mbret i mbretrve ngjason me epitetin Ebul Hakem. N nj an
ato kan ngjashmri, por Ebul Hakem ka ndryshim sepse lidhet m nj veprim konkret,
q sht t gjykosh mes dy palve dhe palt t mbesin t knaqur. Ndrsa epiteti: Mbret i
mbretrve sht thjesht nj pretendim i kot, prandaj dhe sht emri m i ult tek Allahu
i Lartsuar.

****

47

Kapitulli: Tallja me fjalt prkujtuese t Allahut, Kuranin apo t Drguarin

(Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Allahut i Madhruar thot: "Mos u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi kishit

besuar m par. Edhe nse Ne i falim disa prej jush (pr shkak se u penduan), t
tjert do ti ndshkojm, ngase jan fajtor (nuk u penduan pr talljen q bn)."2
Ibn Umeri, Muhamed Ibn Keabi, Zejd Ibn Eslemi dhe Katadja, duke plotsuar
njri-tjetrin, rrfejn se, n betejn e Tebukut, dikush tha: "Nuk kemi par m
barkmdhenj, m gnjeshtar dhe m frikacak n fushn e betejs sesa kta
hafizat tan". E kishte fjaln pr Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe

1
EL-BEKARE: 188
2
ET-TEUBE: 65.
419
shokt e tij hafiz. Ktij personi, Auf Ibn Mlik i tha: Gnjen, ti je hipokrit! Do
t'i tregoj Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) pr ty. Aufi shkoi tek i Drguari
i Allahut (paqja e Allahut qoft mbi t!) q ti tregonte. Kur shkoi atje, pa se
Kurani kishte zbritur para se ai t arrinte. Njeriu n fjal shkoi tek Profeti (paqja
e Allahut qoft mbi t!) hipur n deve dhe i tha: O i Drguari i Allahut, ne po
bnim nj bised sa pr t kaluar kohn dhe harruar lodhjen e rrugs Ibn
Umeri rrfen: Sikur jam duke e par tani, kapur pas rripit t kapistrs s deves
s Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) ndrkoh q gurt i drrmonin kmbt
e thoshte: "Ne vetm po bnim shaka dhe po luanim". Ndrsa Profeti i prgjgjej:
Thuaj: A mos vall, me Allahun, shpalljet dhe t Drguarin e Tij po talleni? Mos
u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi kishut besuar m par!1
Profeti nuk e shihte fare dhe nuk shtoi ndonj fjal tjetr.

Dobit e tems:

Kjo sht shum serioze: Kush tallet me gjrat e prmendura n kt

kapitull sht jobesimtar.
Ky sht shpjegimi i ajetit n lidhje me kt shtje, pr kdo q e vepron
nj gj t till.
Dallimi mes prgojimit dhe kshillimit pr hir t Allahut dhe Profetit t Tij.
Dallimi mes faljes, e cila sht e dashur pr Allahun, dhe vrazhdsis me
armiqt e Allahut.
Ka lloje t krkimit t faljes, t cilat nuk duhet t pranohen.

Ky sht kapitulli: Kush tallet me fjalt prkujtuese t Allahut, Kuranin, apo t

Drguarin.
Teuhidi i sinqert z vend n zemr. Themeli i teuhidit nuk qndron bashk me talljen
ndaj Allahut t Madhruar, t Drguarit t Tij dhe t Kuranit, pasi t tallesh do t thot

1
ET-TEUBE: 65-66.
420
t kundrshtosh, ndrsa teuhidi do t thot pranim. Pr kt dijetart thon se
jobesimtart ndahen n dy kategori:
1. Ata q kan kthyer shpinn dhe i jan shmangur t Vrtets, si thot Allahu i
Madhruar: "por shumica e tyre nuk e di t Vrtetn dhe shmangen nga ajo1
dhe:
2. kundrshtuesit, ose ata q prpiqen me forma t ndryshme t shuajn Dritn e
Allahut, ku bn pjes edhe vepra e talljes e t ngjashme me t.
Teuhid do t thot dorzim, pranim, bindje, madhrim. Ndrsa tallja dhe nprkmbja e
dhikrit t Allahut, Kuranit dhe e t Drguarit sht kundrshtim, pasi bie ndesh me
madhrimin. Pr kt tallja konsiderohet si dalje nga rreshtat e Umetit. Tallja me
Allahun, me t Drguarin e Tij dhe me Kuranin nuk mund t ndodh nga nj zemr q e
njson Allahun. Ai q e bn nj vepr t till, patjetr ose sht hipokrit ose mushrik.
Thnia: "Kapitulli: Kush tallet". - Tallja sht e kundrta e seriozitetit. Tallje do t
thot t nprkmbsh, t cnosh ose Allahun, ose Kuranin, ose t Drguarin e Allahut
(paqja e Allahut qoft mbi t!).

Prshtatshmria e ktij kapitulli me me librin e teuhidit sht e dukshme. Ajo

sht: Tallja dhe nprkmbja e Allahut, e Kuranit dhe e t Drguarit sht kryekput n
kundrshtim me bazn e teuhidit, madje sht kufr q t largon nga radht e
muslimanve, por n rast se plotson kushtin e prmendur. Kushti sht q tallja,
nprkmbja apo loja ti bhet Allahut t Madhruar, t Drguarit (paqja e Allahut qoft
mbi t!) apo Kuranit. Kto prmenden n Kuran. Allahu i Madhruar thot: Nse i
pyet, ata do t t prgjigjen: Ne vetm po bnim shaka dhe po luanim. Thuaj:
A mos vall me Allahun, shpalljet dhe t Drguarin e Tij po talleni? Mos u
shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi patt besuar"2.
Kush nprkmb Allahun e Lartsuar ose tallet me fjalt prkujtuese t Tij, domethn
kur prmendet Allahu i Madhruar, ai tallet dhe nuk shfaq respekt, si bjn disa t
prishur dhe ata q thon nj fjal dhe nuk e din se ajo do t'i fundos shtatdhjet vite

1
EL-ENBIJ: 24.
2
ET-TEUBE: 65-66.
421
thell n Zjarr. Ksisoj, kush tallet dhe luan me Kuranin apo t Drguarin e Allahut
(paqja e Allahut qoft mbi t!), ai ka br kufr t madh, q t nxjerr nga bashksia
muslimane. Ky sht rregulli i ktij kapitulli.
Prjashtim bn tallja me fen. Tallja me fen detajohet. Ai q tallet me fen, ai q e shan
at ose ai q e mallkon mbase ka pr qllim fen e atij q dshiron t tallet me t dhe nuk
ka pr qllim Islamin, prandaj nuk lidhet me njrn nga tri gjrat e prmendura m lart.
Kshtu themi se tallja sht kufr i madh, n rast se lidhet me njrn nga tri gjrat e
prmendura n rregullin m lart dhe t sanksionuara n ajetin kuranor.
Ndrsa nse tallja lidhet me gjra jasht tyre, shtja detajohet. N rastin kur personi
shan fen, shohim nse ai ka pr qllim fen e atij personi q sht duke shar, apo ka
pr qllim fen Islame.
Shembull: Nj musliman shan pamjen e jashtme t nj personi, cili n dukjen e tij sht
duke ndjekur nj synet t Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!). A sht tallja e ktij
personi nga lloji q t nxjerr nga feja Islame?
Prgjigjja sht: Jo, pasi tallja lidhet me pamjen e ktij personi dhe nuk lidhet me fen.
N rast se ai mson se nj gj e till sht sunet profetik dhe ai e pranon nj gj t till, e
pranon se at vepr e ka kryer edhe Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!), dhe prsri
vazhdon dhe tallet, ather kemi t bjm me talljen ndaj t Drguarit (paqja e Allahut
qoft mbi t!). Kshtu gjykohet edhe n lidhje me fjalt, t cilat mund ta ken referencn
n Kuran, por edhe mund t mos e ken. Edhe kjo situat sht e detajuar.
N prfundim: Nse tallja ka t bj me Allahun, me njrn nga Cilsit e Tij, me
Emrat e Tij, ose me t Drguarin e Tij (paqja e Allahut qoft mbi t!) a me Kuranin,
personi ka br kufr t madh dhe ka dal nga feja. Nse tallja lidhet me gjra t tjera
prve atyre q u pmendn, duhet t shikohet: nse z fill n njrn nga ato t treja,
sht kufr i madh, e nse jo, sht e haram dhe jo kufr.

-Allahu i Madhruar thot: Nse i pyet, ata do t t prgjigjen: Ne vetm po

bnim shaka dhe po luanim. Thuaj: A mos vall, me Allahun, shpalljet dhe t

422
Drguarin e Tij po talleni? Mos u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi patt
besuar"1.
Ky ajet sanksionon se kush tallet me Allahun, me t Drguarin e tij dhe me ajetet e
Allahut t Madhruar me ajetet sht fjala pr Kuranin - ai sht jobesimtar. Ktij
personi nuk i vlen shfajsimi se ai thjesht po luante, pasi madhrimi i Allahut t
Madhruar dhe qenia monoteist e nj njeriu ia imponojn atij q t mos tallet.

Ky ajet sht i zbritur pr hipokritt. Megjithat, disa dijetar mendojn se ato nuk kan
zbritur pr hipokritt.
Mendimi i dyt nuk sht i sakt, pr disa arsye: s pari, kjo sure, n t ciln bn pjes
edhe ajeti kuranor, flet n trsi pr gjendjen e hipokritve, madje konteksti i ajetit para
dhe pas tij tregon se premri u referohet hipokritve. Allahu i Madhruar, para ktij ajeti
t sures Teube, thot: Hipokritt druajn se do t shpallet ndonj sure, e cila do ti
lajmroj se ka n zemrat e tyre. Thuaj: Talluni po desht!
Allahu sigurisht q do ta nxjerr n pah at s cils ju i druheni. Nse i pyet, ata
do t t prgjigjen: Ne vetm po bnim shaka dhe po luanim2. Kshtu, ajeti q
vjen para ajetit t prmendur n kapitull bn fjal pr hipokritt, prandaj edhe premri
dftor "ata n ajet: "Nse i pyet, ata. . . u referohet atyre. Po ashtu, edhe ajetet q
vijn m pas flasin pr hipokritt. Allahu i Madhruar thot: Hipokritt dhe
hipokritet jan t ngjashm me njri - tjetrin: krkojn q t bhen vepra t kqija
e pengojn t mirat dhe jan dorshtrnguar. 3 Argumentet jan t shumta n lidhje
me kt.
Mendimi i sakt ather sht se ajeti bn fjal pr gjendjen e munafikve. Ndrsa
monoteistt, n asnj mnyr nuk mund t shfaqin tallje. Nse do ta bnin, ather ata
nuk do ta madhronin m Allahun dhe teuhidi sht larguar prej tyre, pasi tallja e prz
madhrimin.
Muslimant e kan pr detyr q t gjith, sidomos nxnsit e dijes, t jen shum t
kujdeshm nga rrshqitja e fjalve, pasi jan t shumt ata q thon fjal pa u kushtuar

1
ET-TEUBE: 65-66.
2
ET-TEUBE: 64.
3
ET-TEUBE: 67.
423
rndsi, q mund t prbjn tallje, ose t thon fjal tallse, pr t qeshur. Kto fjal
mund t lidhen me fjalt prkujtuese pr Allahun (dhikrin), ose me Kuranin, apo me
dijen; pra, t gjitha kto nuk lejohen.
Ndodh q ndonjri t bj pjes n hadithin e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!):
"Nj njeri mund t thot nj fjal pa i kushtuar rndsi, por ajo e shpie n Zjarr,
n thellsi sa largsia mes lindjes dhe perndimit". 1 Besimtari e ka pr detyr ta
madhroj Allahun. Para se t thot nj fjal, duhet ta mendoj, pasi gjuha mund t
shpjer n shkatrrim. Mudhi (Allahu qoft i knaqur me t!) i thot Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!): A mbajm prgjegjsi ne, o Profet, pr far themi? Profeti i
tha: "T past nna, o Muadh, po a ka gj q i hedh njerzit n Zjarr me hund
posht apo me fytyr prmbys- prve far korr gjuha e tyre!?"2
Prandaj ruajeni gjuhn, se gjuha sht organi m i rrezikshm, s cilit njerzit i kushtojn
m pak rndsi. Kujdes t mos zhytesh n gjra q nuk t interesojn, sidomos n ato
gjra q lidhen me fen, me diturin, me t dashurit e Allahut, me dijetart, me shokt e
Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) apo me tabint, se prfundimi sht i rrezikshm.
Krkojm ndihmn e Allahut, se sprova sht e madhe dhe i shptuar sht vetm ai q
Allahun e ndihmon t mos ndotet.
****
48
Kapitulli: Thnia e Allahut t Madhrishm: "Nse pas fatkeqsis, Ne i japim
atij q t shijoj nga mirsit Tona, ai me siguri, do t thot: Kt e meritoj! Un
nuk besoj se do t vij Ora (e Kijametit), por, edhe nse kthehem te Zoti im,
sigurisht q Ai do t m jap shprblimin m t mir. N t vrtet, Ne do ti
njoftojm mohuesit pr at q kan br dhe do ti bjm t shijojn nj dnim t
ashpr"3

1
Shnoi Buhariu: 6477; Muslimi: 2988. Hadithin e transmeton Ebu Hurejra, Allahu qo i knaqur me t!.
2
Shnoi Ahmedi: 5/231, nr: 22016; Tirmidhi: 2616; Ibn Maxheh: 3973; Nesaij n "El-Kubra": 6/428, nr: 11394.
3
FUS-SILET: 50.
424
Muxhahidi thot se domethnia e fjals s tij "Kt e meritoj! sht: "Kt e
kam arritur n saj t puns sime dhe un e meritoj". 1
Ibn Abbasi thot: "Fjala e tij do t thot: "N saj t puns time". 2
Pr thnien: Kjo m sht dhn vetm prej dituris sime,3 Katade shpjegon:
"Prej dituris q kam n lidhje me mnyrn se si fitohet"4
T tjer5 kan komnetuar: "Duke e ditur Allahu se un e meritoj Ky sht edhe
kuptimi i thnies s Muxhahidit: "M sht dhn nga respekti dhe fisnikria q
gzoj. "6
Ebu Hurejra rrfen se e ka dgjuar t Drguarin e Allahut duke thn: "Allahu
deshi t provoj tre vet nga Beni Israilt: nj t smur me lebr, nj t verbr
dhe nj qeros. Pr kt qllim, Ai drgoi tek lebrozi nj melek, i cili i tha: "'gj
dshiron m shum? Ai iu prgjigj: "Ngjyr t mir dhe lkur t mir, sepse
njerzit kan shum neveri ndaj meje. Meleku e preku dhe atij iu shrua
smundja. Pastaj atij iu dha ngjyr e mir dhe lkur e bukur. Meleku e pyeti
(prap): ''lloj pasurie dshiron m shum?' Ai i tha: 'Deve'. Kshtu, atij iu dha
nj deve e mbarsur, ndrsa meleku i tha: 'Allahu t bekoft me t!' Pastaj meleku
shkoi te qerosi dhe i tha: ''gj dshiron m shum?' Ai i tha: 'Dua flok t mir
e t m shrohet kjo smundje, sepse njerzit ndiejn neveri prej meje. Meleku e
preku, dhe atij iu shrua smundja e i doln flok t mir. Meleku e pyeti
(pastaj): 'lloj pasurie dshiron m shum? Ai i tha: 'Lop'. Meleku i dha atij
nj lop t mbarsur dhe i tha: 'Allahu t bekoft me t! Meleku shkoi tek i verbri
dhe e pyeti: 'far dshiron m shum? Ai i tha: 'Dua q Allahu t m kthej
dritn e syve, q t mund t shikoj njerzit. Meleku ia preku syt, dhe Allahu ia
ktheu shikimin. Pastaj meleku e pyeti: ''lloj pasurie t plqen m shum?' Ai iu
prgjigj: 'Dhent. Meleku i dha nj dele t mbarsur. Me kalimin e kohs, t tria

1
Buhariu n Sahihun e tij e shnon mual-lek: "Kitabu et-Tefsir", tefsiri i sures "Es Sexhde", faqja 1029. Thnia ndodhet
n Tefsirin e Muxhahidit: 2/572. Ndrkaq, Ibn Xheriri, n tefsirin e j e sjell t plot vargun (meusl): 3/25.
2
Shnoi Ibn Kajjim n librin "Shiu el-Alli", f. 38.
3
EL-KASAS: 78.
4
Shnoi Taberiu: 20/113.
5
Nga ata sht edhe Essedij: shnoi Ibn Ebu Htim n tefsirin e j: 9/3012, nr. 17125.
6
Ibn Xheriri, n tefsirin e j: 12/24.
425
kafsht lindn dhe u shtuan e u shtuan, aq sa ata t tre kishin prkatsisht nj
kope me deve, q mbushte luginn, nj kope me lop, q mbushte fushn e dhe
nj tuf me dhen, q mbushte bjeshkn.
Pas ksaj, meleku mori pamjen e nj t lebrosuri dhe shkoi tek ish-i lebrosuri, t
cilit i tha: 'Jam i varfr, i gjor dhe kam humbur gjithka n udhtim. Prandaj,
askush nuk mund t m'i plotsoj nevojat n kto aste, prvese Allahu, e pastaj
ti. N emr t Atij q t ka dhn nj ngjyr kaq t mir, nj lkur kaq t bukur
dhe kaq shum pasuri, t krkoj t m japsh nj deve, q t arrij atje pr ku jam
nisur! Ai iu prgjigj: 'Kam shum detyrime (e nuk mund t t jap gj ty)!
Meleku i tha: 'M duket se t njoh ty! A nuk ke qen ti nj i lebrosur, prej t cilit
njerzit kishin shum neveri?! A nuk ishe ti i varfr, dhe pastaj Allahu t fali
gjith kt pasuri?!' Ai iu prgjigj: 'Jo, (kjo nuk sht e vrtet), kt pasuri e kam
trashgim prej t parve t mi!' Meleku i tha: 'Nse gnjen, ather Allahu t
bft si ke qen m par!'
Pastaj meleku mori formn dhe pamjen e nj qerosi dhe shkoi tek ish-qerosi. Atij
i tha t njjtat gjra q i kishte thn t lebrosurit, dhe ai iu prgjigj njlloj si i
lebrosuri. Edhe ktij meleku i tha: 'Nse gnjen, ather Allahu t bft si ke
qen m par!
Pastaj meleku mori formn dhe pamjen e nj t verbri dhe shkoi tek ish-i
verbri, t cilit i tha: 'Jam nj i varfr, udhtar q i ka mbaruar gjithka n
udhtim. Askush nuk mund t m ndihmoj, prvese Allahu, dhe pastaj ti. T
krkoj n emr t Atij q t ka kthyer prap dritn e syve, t m japsh nj dele,
me qllim q, me ndihmn e saj, t mundem t sos udhtimin e t arrij n vend!'
Ai iu prgjigj: 'Vrtet, un isha i verbr dhe Allahu ma ktheu shikimin; isha i
mjer dhe Allahu m bri t pasur! Prandaj merr 't duash nga pasuria ime!
Betohem pr Allahun, se nuk do t t ndaloj t marrsh gjithka q ke nevoj nga
pasuria ime, t ciln do ta marrsh pr hir t Allahut!' Meleku iu prgjigj: 'Mbaje

426
pasurin q ke! Ju t tre keni qen n prov nga Allahu, i Cili sht i knaqur me
ty, por sht i zemruar me dy shokt e tu."1

Dobit e tems:

Komentimi i ajetit t prmendur n kapitull.

Shpjegimi i fragmentit: "Kt e meritoj!"2
Shpjegimi i fragmentit: "Kjo m sht dhn vetm prej dituris sime. 3
Msimet q nxirren nga kjo histori e habitshme.

Edhe ky kapitull, ashtu si kapitujt e mparshm, shpjegon detyrimin pr madhrimin e

Allahut n shprehjet q prdoren dhe se mirsit duhet t'i dedikohen vetm Atij dhe pr
to t falnderohet. Besimtari duhet t thot: "Kt mirsi ma ka dhn Allahu". Sakaq,
gnjeshtra n lidhje me mirsit, ose q dikush t thot fjal q nuk prputhen me
realitetin apo q bien ndesh me dijen se Allahu sht dhuruesi i mirsive, kto mund t
jen shkatrruese dhe Allahu i Lartsuar mund t'ia heq mirsin njeriut, pr shkak t nj
fjale.
sht detyr q besimtari t jet i kujdesshm n fjalt q thot, veanrisht n ato
fjal q lidhen me Allahun e Lartsuar, me emrat dhe cilsit e Tij, apo me veprat, me
dhuntit, drejtsin dhe urtsin e Tij. Ky kujdes sht pjes plotsuese e teuhidit, pasi
nj kujdes t till e tregon vetm ai njeri, zemra e t cilit e madhron dhe e lartson
Allahun, q sht e prulur dhe q e di se Allahu e vzhgon, se Ai sht dhuruesi i
mirsive dhe i virtyteve, se sht Ai q meriton t lartsohet para dokujt q sht i
shtrenjt, se sht Ai q meriton t duhet para do kujt tjetr t dashur dhe se sht Ai
q meriton madhshtohet para do madhshtori.
sht detyr q Allahu i Lartsuar t respektohet dhe madhrohet me fjal. Kjo sht
edhe arsyeja q Dijetari sjell kt kapitull, ku thot: "Kapitulli: Thnia e Allahut t

1
Shnoi Buhariu: 3464; Muslimi: 2964.
2
FUSSILET: 50.
3
EL-KASAS: 78.
427
Madhrishm: "Nse pas fatkeqsis, Ne i japim atij q t shijoj nga mirsit
Tona, ai, me siguri, do t thot: Kt e meritoj!"1

-"Muxhahidi thot se domethnia e fjals s tij "Kt e meritoj! sht: "Kt e

kam arritur n saj t puns sime dhe un e meritoj"- Domethn se mirsin ia
dedikon vetes, se Allahu ia ka dhn at mirsi, pasuri, pozit dhe respekt n mesin e
njerzve pikrisht se ai e meriton n saj t puns dhe prpjekjeve t tij, e t tjera
justifikime q trokasin n zemrat e atyre me besim dhe teuhid t dobt. Besimtari duhet
ta dij se ai sht nevojtar, se nuk meriton q me detyrim Allahu i Lartsuar t'i jap dika,
se Allahu sht Zoti q e meriton q krijesa ta falnderoj, ta prkujtoj, tja njoh
mirsit, se Allahu nuk ka asnj llloj detyrimi n dynja ndaj tij, ve atyre q Allahu ia ka
ngarkuar vet Vetes.
Shprehjet: "Kjo sht n saj t mundit tim", "Un jam i aft thuhen kur i zbret mshira
nga Allahu ose pas vshtirsive, q jan shum t prhapura n mesin e njerzve. P pr
shembull, mjeku thot: I smuri u shrua n saj timin, n saj t suksesit tim, ia arrita
me mundin tim, e t tjera shprehje, q mendon se mirsit e Allahut i ka fituar me
merit, apo (edhe me keq) e harron Allahun dhe gjrat ia dedikon vetes s tij. Ndaj edhe
autori sjell komentin e Ibn Abasit, n lidhje me ajetin: "Kt e meritoj! q
domethn: "e meritoj n saj t puns time", pra, un e kam fituar vet kt pasuri,
mirsi dhe nuk ma ka dhuruar askush.
N prshkrimin e ktij ajeti bjn pjes dy kategori njerzish. E para, ata q t mirat ia
atribuojn veteve t tyre dhe, e dyta: ata q t gjitha mirsit ia atribuojn Allahut t
Lartsuar, por q mendojn se kt dhurat t Allahut e kan merituar.
Kta t dytt, duke qen t mashtruar, mendojn se, n rast se i binden Allahut t
Lartsuar, Ai do tu jap mirsi. Ata thot: Kt mirsi e kemi merituar, pasi ne jemi
adhurues t Allahut. Ata nuk e din se, nse Allahu nuk do t ishte i mshirshm me
njerzit, veprat dhe adhurimet e tyre nuk do t barazoheshin kurr as me nj mirsi t
vetme t Allahut t Lartsuar.

1
Fussilet: 50.
428
sht detyr ather, q robi t'ia atribuoj t gjitha mirsit vetm Allahut dhe ta
ndiej se ai nuk e meriton q Allahu t'i jap mirsi, por sht Allahu Ai, i cili meriton t
adhurohet, t falnderohet dhe t madhrohet. Njeriu sht nevojtar e gjynahqar, sado
lart t ngrihet me veprimet e tij.
Shikoje Ebu Bekrin, se si Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e msoi t thoshte n
prfundim t namazit: "Allahu im! Un i kam br shum padrejtsi vetes dhe
gjynahet nuk i fal askush tjetr, prve Teje, ndaj m fal mua!"1 Nse ai t cilit
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ia msoi kt lutje ishte Ebu Bekri, mund t
thuhet pr ata si ne dhe si shumica e ksaj bashksie muslimane. Si mund t mendojn se
ata i meritojn mirsit e Allahut?!
Kshtu, teuhidi i nj njeriu sht i plot nse ai e madhron Allahun e Lartsuar dhe nuk
mendon se meriton ndonj mirsi, apo se mirsit ia dhn n saj t mundit, t
prpjekjeve, puns dhe vajtje-ardhjeve t tij. Kjo, pasi veprimi i nj njeriu sht shkak,
dhe shkaku mund ta sjell me vones pasojn, ose nj shkak mund t ket rol, por kt
rol ia ka dhn vet Allahu. Kur sht kshtu, ather shtja i kthehet Atij, i Cili
begaton me mirsit e Tij k t dshiroj.

-Kjo m sht dhn vetm prej dituris sime. 2 Katade komenton: ". . . prej
dituris q kam n lidhje me mnyrn se si fitohet ajo"
Ky ajet flet pr historin e Karunit. Allahu i Madhruar thot: "Me t vrtet, Karuni
ishte nga populli i Musait, por i shtypte ata. Ne i patm dhn atij aq thesare,
saq elsat e tyre vshtir se do t mund ti mbanin nj grup njerzish t
fuqishm. "3 Dhe vazhdon: "Ai tha: Kjo (pasuri) m sht dhn vetm prej
dituris sime. 4
Kjo ndodh me shum njerz, t cilve Allahu u ka dhn pasuri. Ata thon: Un jam
ekspert n menaxhimin e pasuris, un e di zanatin e tregtis, un di se si fitohet etj.
duke harruar se dhuruesi i mirsive sht Allahu i Lartsuar dhe sikur Allahu t donte q

1
Shnoi Buhariu: 7377, 7378; Muslimi: 2705.
2
EL-KASAS: 78.
3
EL-KASAS: 76.
4
EL-KASAS: 78.
429
shkaqet t mos jepnin e efektin e tyre, njeriu nuk do t arrinte asgj. Allahu i Lartsuar
sht Mirsidhnsi, Dhuruesi i suksesit, Ai q ia hap dyert pr t menduar, Ai i bri
shkaqet t veprojn. Allahu sht dhuruesi i mirsive n nisje dhe n prfundim.
Ather, sht detyr q njeriu t reflektoj, t zhvishet nga egoizmi dhe t kuptoj se
"La haule ue la kuvvete il-la bil-lhi (nuk ka as fuqi dhe as pushtet pa ndihmn e Allahut).
Le ta thot kt shprehje sa m shpesh, se ajo sht prej thesareve t Xhenetit!
Ky kapitull shrben q ta largoj zemrn dhe gjuhn nga besimet e kota, si kur njeriu
mendon se ai e meriton q Allahu t'i jap, ndrkoh q teuhidi na mson q besimtari
duhet t jet i prulur dhe i bindur ndaj Allahut t Madhruar dhe ta dij se do gj q ai
zotron sht vetm mirsi dhe mshir e Allahut, me t ciln Ai begaton k t dshiroj.

T tjer1 e komentojn: ". . . duke e ditur Allahu se un e meritoj Ky sht edhe

kuptimi i thnies s Muxhahidit: "M sht dhn nga respekti dhe fisnikria q
gzoj. "2
M pas, autori sjell hadithin e gjat t Ebu Hurejras. Treguesit e hadithit jan t qart.
Allahu i Madhruar u dha shndet trupor atyre t treve, po ashtu u dha edhe prej
mirsive t Tij. Pastaj, dy prej tyre ia atribuan vetes ato t mira, ndrsa i treti ia atribuoi
Allahut t Lartsuar. T fundit, Allahu e shprbleu me t mira, ia vazhdoi mirsit dhe
mbeti i knaqur me t. Ndrsa dy t part i ndshkoi dhe mbeti i zemruar me ta. Kjo
sht mirsi e Allahut. Ai begaton dhe ia vazhdon t mirat kujt t dshiroj, ndrkoh q
prej shkaqeve t vazhdimsis s t mirave sht edhe q njeriu ta madhroj At dhe ta
dij se e tr mirsia sht n dorn e Allahut.
N prfundim t ktyre kapitujve, e kshilloj muslimanin q t ruhet nga dmet e gjuhs,
t jet i matur n ato q thot dhe ta dij se burimi i do mirsie sht tek Allahu dhe se
nuk ka fuqi dhe pushtet pa ndihmn e Allahut. N rast se Allahu do t hiqte dor nga
prkujdesja ndaj tij, robi do t ishte i shkatrruar, humbur. Robi ka nevoj t'i pranoj
gjynahet, t'i njoh emrat e Allahut dhe cilsit e Tij, ti njoh shenjat e ndikimit t tyre n

1
Nga ata sht edhe Essedij: shnoi Ibn Ebu H m n tefsirin e j: 9/3012, nr. 17125.
2
Ibn Xheriri, n tefsirin e j: 12/24.
430
gjithsi, ta njsoj at n teuhidin rububije dhe ta adhuroj At ashtu si e meriton Ai t
adhurohet.
****

49

Kapitulli: Thnia e Allahut t Madhruar: Por, pasi Ai u dhuron pasardhs t

shndosh e t mir, ata t dy i veshin Allahut ortak n lidhje me at q u kishte
dhn. Por Allahu sht shum lart nga ato q ia veshin Atij si ortak!1
Ibn Hazmi2 thot: "Dijetart jan t nj mendimi pr sa i prket ndalimit t do
emri q tregon robri ndaj dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar, si p. sh.
"Abdu Amr"(Robi i Amrit), "Abdul Keabe"(Rabi i Qabes), t tjer, prve
emrit Abdul Muttalib. "3
Ibn Abbasi, n lidhje me ajetin e mparshm, rrfen: "Kur Ademi u bashkua me
Havan, ajo mbeti shtatzn. Pastaj u erdhi Iblisi dhe u tha: Un jam ai q ju
nxora nga Xheneti. Tani ose do t m bindeni, ose do ti bj foshnjes n bark dy
brir cjapi t egr, q t dal nga barku duke e ar at. . . , - do tju bj kt e
at, thoshte, duke i friksuar ata. Vendosjani emrin fmijs Abdul Hrith. Ata e
kundrshtuan nj gj t till, dhe fmija doli i vdekur. M pas, Havaja mbeti
prsri shtatzn. Iblisi shkoi prsri dhe u tha t njjtat fjal. Ksaj here ata, nga
dashuria pr fmijn, iu bindn dhe ia vendosn emrin Abdul Hrith. Ja pse
Allahu thot: "Ata t dy i bn Allahut ortak n lidhje me at q u kishte dhn.
"4 Hadithin e ka sjell Ibn Ebi Htimi. 5

1
EL-ARF: 190.
2
Ibn Hazmi sht Ebu Muhamed Ali Ibn Ahmed Ibn Sed el-Andalusi edh-Dhhirij, i njohur si Ibn Hazmi. Ai lindi n vitin
384h. sht autor i "El-Mehal-l" dhe i nj sr veprash t tjera. Shih n lidhje me t: "Tedhkiratu el-Huffdh": 3/1146;
"El-Vfij bi el-Vefjt": 20/93.
3
Shih: "Mertib el-Ixhm", Ibn Hazm, faqe: 154.
4
EL-ARF: 190.
5
N tefsirin e j: 5/1634, nr: 8654. Dika t ngjashme sjell edhe Ibn Xheriri n tefsirn e j: 9/146.
431
Prsri Ibn Ebu Htimi,1 me varg t sakt transmetuesish, sjell mendimin e
Katades, q thot se: Ata bn shirk n bindjen ndaj Allahut dhe jo n adhurimin
e Tij.
Ibn Ebu Htim sjell gjithashtu2 me varg t sakt transmetuesish mendimin e
Muxhahidit, n lidhje me ajetin kuranor: "Pasi Ai u dhuron pasardhs t
shndosh e t mir, - se u friksuan se mbase nuk do t ishte njeri. I njjti
mendim sht prcjell edhe nga Hasani (Basriu), Seidi (Ibn Xhubejri) dhe t
tjer.

Dobit e tems:
1- Ndalimi i do emri q shpreh robri ndaj dikujt tjetr ve Allahut t
Madhruar.
2- Komentimi i ajetit t prmendur n kapitull.
3- Ky lloj shirku lidhej me emrtimin dhe jo me thelbin e emrit.
4- Edhe dhurimi i nj vajze t shndetshme sht mirsi e Allahut.
5- Seleft (t part tan t mir) bnin dallimin mes shirkut n adhurim, shirkut
n bindje dhe shirkut n adhurim.

Prshtatja e e kapitullit me kapitujt e mparshm: T gjith kta kapituj

kan kuptim t ngjashm: pjes e falnderimit t Allahut pr mirsit e Tij sht q
mirsit t'i atribuohen Atij, t lavdrohet, t lartsohet, t prdoren n funksion t
arritjes s knaqsis s Tij dhe t flitet pr to. Ai i cili ia atribuon mirsit vetes s
vet nuk e ka prmbushur teuhidin. Ai ka bashkuar lnien e madhrimit t Allahut t
Lartsuar dhe t pretendimit t dikaje q nuk i prket, si mund t mendoj ndonj
se dikush tjetr mund t jet mirsidhnsi, ose kur dikush thot: "Sikur t mos ishte
pr filanin, nuk do t kishte ngjar kjo", si dhe t tjera shprehje, q bjn pjes n
thnien e Allahut t Lartsuar: "Prandaj mos sajoni me vetdije zota t

1
N tefsirin e j: 5/1634, nr: 8659. Po ashtu edhe Ibn Xheriri n tefsirn e j: 9/147.
2
N tefsirin e j: 5/1634, nr: 8648.
432
barabart me Allahun!"1 dhe: Ata e din dhuntin e Allahut, por pastaj e
mohojn, se shumica e tyre jan jobesimtar. "2 Kto fjal burojn nga mosnjohja
edhe mosfalnderimi pr mirsit.
Falnderim pr mirsit do t thot q, nse Allahu i Madhruar i dhuron fmij t
shndetshm nj njeriu, njeriu duhet ta falnderoj. Ndrkoh, mosfalnderim pr at
mirsi do t thot q ajo ti atribuohet dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar. Kjo bie
n kundrshtim me pranimin e faktit se mirsidhnsi sht Allahu i Lartsuar. Situata
mund t kaloj edhe n shirk t madh, n rast se fmijn e quan rob t nj njeriu t mir
etj. Kjo ndodh n rast se prindi mendon se fmija sht rob i dikujt tjetr. Kshtu ndodh
me ata q vendosin emra q tregojn robri ndaj nj t dituri, si emri: "Abdu es-Sejjid,
duke patur pr qllim Es-Sejjid el-Bedeuij, ose thon: "Abdu Zejneb", "Abdu Ali",
"Abdu Amru", apo emra t tjer q shprehin adhurim ndaj njerzve t caktuar.
Kush i vendos fmijs nj emr q shpreh adhurim ndaj dikut tjetr ve Allahut ka br
nj veprim q bie n kundrshtim me falnderimin ndaj mirsive.
Pr kt, edhe autori e sjell kt kapitull pas atyre t mparshm, pr shkak t kuptimeve
t prbashkta dhe pr t shprehur domosdoshmrin se robi duhet ta realizoj teuhidin,
duke mos ia njohur mirsit dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar. Nse nj besimtar e
vepron dika t till, duhet t ngutet t pendohet dhe t mos vazhdoj m n at gjendje.
Kapitulli: Thnia e Allahut t Madhruar: Por, pasi Ai u dhuroi pasardhs t
shndosh e t mir, ata t dy i veshn Allahut ortak n lidhje me at q u kishte
dhn. Por Allahu sht shum lart nga ato q ia veshin Atij si ortak!3
"Por, pasi Ai u dhuroi pasardhs t shndosh e t mir"- ktu, premri dftor
"ata i referohet Ademit dhe Havas (mbi ata qoft paqja e Allahut!). Mendimi i
shumics s selefve sht se historia i referohet Ademit dhe Havas, aq sa komentuesi
shejh Sulejman Ibn Abdullahu4 -Allahu e Mshiroft!- thot se mendimi se historia i

1
EL-BEKARE: 22.
2
EN-NAHL: 83.
3
EL-ARF: 190.
4
Sulejman Ibn Abdullah Ibn Muhamed, Ibn Abdul Vehab, nipi i prijsit n thirrje. Ai gjithashtu sht edhe njri nga
prijsit n thirrje. Ai lindi n vi n 1200h. E krkoi diturin dhe u b shquar n fushat e dijes veanrisht n at t
hadithit dhe disiplins s njohjes s transmetuesve t j. U vra n vi n 1233. Prej veprave t j sht: "Tejsir el-Aziz
el-Hamid Sherh Kitab et-Teuhid".
433
referohet dikujt tjetr sht i padgjuar m par.1 Edhe konteksti i ajetit nuk l hapsira
t tjera, ve me mundim. Ky sht edhe mendimi i autorit Muhamed Ibn Abdul Vehab
Allahu e mshiroft!- dhe mbi kt baz prpiloi edhe kt kapitull.
Pra, thnia: "Por, pasi Ai u dhuroi pasardhs t shndosh e t mir, ata t dy "-
domethn: Ademi dhe Havaja.
Thnia: "pasardhs t shndosh e t mir domethn: n aspektin lndor, pasi
atyre u lindn fmij t vdekur, ose fillimisht me t meta, dhe pastaj i vdisnin. Kshtu,
Allahu i Madhruar u dhuroi atyre nj fmij t shndosh dhe pa t meta n trup, por t
mir gjithashtu edhe n kuptimin e sjelljeve dhe t dobis.
" i veshin Allahut"- domethn: Ademi dhe Havaja.
"ortak n lidhje me at q u kishte dhn "- fjala "shuraka(ortak) sht
shumsi i fjals "sherk". Kuptimi i fjals "sherk n gjuh sht kur dy persona jan
ortak n dika. Kuptimi i fjals n aspektin gjuhsor sht i nnkuptuar edhe n kt
ajet. Kjo do t thot se ata i bn Allahut ortak n at q Ai u kishte dhn, duke ia
vendosur fmijs emrin "Abdul Harith". Harithi ishte Iblisi. Ishte ai q u tha: Nse nuk
veproni si ju them, do tju bj kt e at. Do t'i vendos fmijs brir cjapi. Ky ishte nj
krcnim me arjen e barkut t nns, q do t sillte vdekjen e saj dhe t fmijs s saj.
Kur i mendoi Havaja kto fjal dhe se asaj i kishin vdekur disa barqe, iu bind shejtanit.
N kt mnyr, ajo i shoqroi Allahut ortak n bindje.
Ademi dhe Havaja i ishin bindur shejanit edhe m par, kur ai i urdhroi ata q t hanin
nga pema q Allahu ua kishte ndaluar, si transmetohet n hadithin e Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!): "Ademin dhe Havan shejtani i mashtroi dy her"2 Kshtu
njihej n mesin e selefve. Pr kt, thnia: "ortak n lidhje me at q u kishte
dhn lidhet me shirkun n bindje.
sht e ditur se do gjynahqar i sht bindur shejtanit, se do gjynah q bn robi ka nj
lloj shirku n bindje, pasi robi ose i bindet dshirave t tij, ose shejtanit. Shejhu Islam Ibn
Tejmije dhe t tjer thon rreth ksaj shtjeje: "Pr do gjynah, kur robi kundrshton
Zotin e tij, robi ose i bindet dshirs s tij, ose shejtanit. Ky sht nj lloj shirku. Kjo i

1
Tejsir el-Aziz el-Hamid: f.: 531.
2
Shnoi: Ibn ebu Ha m n tefsirin e j: 5/1635, nr: 8664; Taberiu n tefsirin e j: 9/150.
434
ndodhi Ademit dhe Havas (paqja e Allahut qoft mbi ta!". Ky veprim nuk cnon
pozitn e tyre dhe nuk nnkupton se ata ran n shirk ndaj Allahut t Lartsuar, sepse ka
t bj me llojin e shirkut n bindje. Sakaq, profett e Zotit mund t bien n gjynahe t
vogla, sikurse sht e ditur n mesin e t diturve. Ademi, p.sh. ishte profet, t cilit Allahu
i foli drejtprsdrejti. Kjo nuk do t thot se ata nuk ishin t plotsuar, pasi profett nuk
kmbngulnin n gjynahe. Ata shpejt nxitonin t'i krkonin falje Allahut t Lartsuar pr
gjynahet e tyre, dhe kshtu lidhja e tyre me Allahun bhej m e fort se m par. Pas
gjynahut, besimi i tyre, pranimi i t qenit robr t Allahut dhe prulja para Allahut
kalonin n nivele m t larta. Gjithashtu, ata e njihnin m mir at q i takonte dhe q
donte Allahu i Lartsuar.
Kjo histori, si u prmend, sht e sakta. Thniet e selefve tregojn pr nj gj t till.
Gjithashtu, edhe konteksti i ajeteve n suren El-Araf e provon nj gj t till.
Pr dyshimim q kishin disa dijetar t mvonshm n lidhje me faktin se si ishte e
mundur q Ademi dhe Havaj t'i bnin shirk Allahut t Lartsuar, themi se kjo nuk sht
e pakuptueshme, sepse ktu kemi t bjm me shirk t llojit gjuhsor dhe jo me shirk t
vogl a t madh n prmbajtje. Larg qoft q ata t vepronin nj shirk t till! Shirku i
tyre ishte n bindje, si thot Allahu i Madhruar: A e ke par ti at q epshin e vet e
ka marr pr zot? A do ti bhesh mbrojts atij?"1 dhe: Mendo pak! Kush, prve
Allahut, mund ta udhzoj at njeri, q dshirat e veta i ka br zot; at njeri, t
cilin Allahu, duke e njohur pr t till, e ka shpn n humbje!"2 do njeri q
ndjek epshin e tij, konsiderohet se i sht bindur epshit, dhe ky sht nj lloj adhurimi,
por q nuk mund t thuhet se ai ka adhuruar dik tjetr prve Allahut t Lartsuar, apo i
ka br Atij shirk, sepse kemi t bjm vetm me shirkun n bindje. do bindje e treguar
ndaj shejtanit apo epshit sht shirk n bindje.
Pr kt, sht detyr q robi ta madhroj Allahun e Lartsuar dhe t'i bindet vetm
urdhrave t Tij dhe t Profetit t Tij (paqja e Allahut qoft mbi t!).
Pas ksaj analize del n pah se ngjarja n fjal nuk e cenon pozitn e lart t Ademit
dhe t Havas. Veprimi i tyre ishte nj gjynah, pr t cilin ata u penduan, sikurse u

1
EL-FURKN: 43.
2
EL-XHTHIJE: 23.
435
ndodhi edhe hern e par kur hngrn nga pema e ndaluar. Madje, gjynahu i ngrnies
nga pema ishte edhe m i madh se emrtimi i djalit t tyre me emrin Abdul Harith, pasi
hern e par Allahu ua kishte ndaluar drejtprdrejt t hanin nga pema, ndrsa pr
emrtimin, ata nuk ishin ndaluar n mnyr t drejtprdrejt, por q sht e
kuptueshme nga fakti se nj emrtim t till e meriton vetm Allahu i Lartsuar. Pr kt,
Katade thot: "Ata bn shirk n bindjen ndaj Tij dhe jo n adhurimin e tij". Ky
sht komenti i sakt n lidhje me ajetin.
Ibn Hazmi thot: "Dijetart jan t nj mendimi prsa i prket ndalimit t do
emri q tregon robri ndaj dikujt tjetr prve Allahut t Lartsuar, si p. sh.
"Abdu Amr"(Robi i Amrit), "Abdul Keabe"(Rabi i Qabes), t tjer, prve
emrit Abdul Muttalib. "
Ibn Hazmi thot: "Dijetart jan t nj mendimi. . . "- t gjith dijetart q njihte
Ibn Hazmi ishin t mendimit se vendosja e emrit q shpreh robri ndaj dikujt tjetr
prve Allahut sht haram, pasi n nj rast t till kemi t bjm me atribuimin e
mirsis dikujt tjetr, dhe po ashtu sht munges edukate ndaj Allahut n aspektin e
teuhidit rububije dhe uluhije. Prandaj kta lloj emrash jan t ndaluar n Sheriatin Islam,
madje n t gjitha sheriatet e profetve t mparshm. Ky mendim sht pranuar nga t
gjith dijetart, pra, se do emr q shpreh robrim ndaj t tjerve prve Allahut si:
Abdu Amr (Robi i Amrit), Abdul Kabe(Robi i Qabes), e t tjer si kta jan haram, t
palejueshm.
"prve emrit Abdul Muttalib"; domethn se n lidhje me kt emr nuk jan t
gjith t t njjtit mendim. Disa dijetar kan thn se nj gj e till sht e
paplqyeshme dhe nuk sht haram, pasi Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) n
betejn e Hunejnit tha: "Un jam Profeti, nuk gnjej, un jam biri i Abdul
Mutalibit!"1 Gjithashtu, ata thon se n mesin e sahabve kishte nga ata q quheshin
Abdul Mutalib.
Mirpo mendimi se ky emr sht thjesht i paplqyeshm dhe jo haram nuk sht i sakt
dhe argumentet q sjellin nuk jan t qndrueshme. Kjo, pasi thnia e e Profetit (paqja e

1
Shnoi Buhariu: 2864; Muslimi: 1776. Hadithi sht transme m i Berr-rr Ibn Azibit Allahu qoft i knaqur me t!.
436
Allahut qoft mbi t!): "Un jam Profeti, nuk gnjj, un jam biri i Abdul
Mutalibit ishte n kontekstin e rrfimit t nj t vrtete, pra, thjesht prmenden emra.
Sakaq, porta e fjalive dftore sht m e gjer se ajo e fjalive emrore.
Ndrsa n lidhje me argumentin se disa sahab e kishin Abdul Mutalib, kritikt thon se
nj gj e till nuk sht e sakt. E sakta sht se ata quheshin Mutalib, por jan
transmetuar me emrin Abdul Mutalib pr faktin se emri Abdul Mutalib ishte i njohur.
Trajtimi me detaje i ksaj shtjeje shkon gjat dhe hapsira pr t gjendet n librat e
hadithit dhe librave q prshkruajn jetn e sahabve.
Ibn Abbasi, n lidhje me ajetin e mparshm, rrfen: "Kur Ademi u bashkua me
Havan, ajo mbeti shtatzn. Pastaj u erdhi Iblisi dhe u tha: Un jam ai q ju
nxora nga Xheneti. Tani ose do t m bindeni, ose do ti bj foshnjs n bark dy
brir cjapi t egr, q t dal nga barku duke e ar at, - pra, u thoshte do tju
bj kt e at, duke i friksuar ata. - Vendosjani emrin fmijs Abdul Hrith. Ata
e kundrshtuan nj gj t till dhe fmija doli i vdekur. M pas, Havaja mbeti
prsri shtatzn. Iblisi u shkoi atyre prsri dhe u tha t njjtat fjal. Ksaj here
ata, nga dashuria pr fmijn, iu bindn dhe ia vendosn emrin Abdul Hrith. Ja
pse Allahu thot: "Ata t dy i veshn Allahut ortak n lidhje me at q u kishte
dhn. "1 Hadithin e solli Ibn Ebi Htimi.
Ibn Ebu Htimi gjithashtu, me varg t sakt transmetuesish, sjell mendimin e
Katades, q thot se: ata bn shirk n bindjen ndaj Allahut dhe jo n adhurimin
e Tij.
Ky sht argument pr dallimin mes shirkut n bindje dhe shirkut n adhurim. Shirku n
adhurim sht kufr i madh, q t prjashton nga feja, ndrsa shirku n bindje sht n
disa shkall: duke filluar me gjynah, haram dhe pr t prfunduar n shirk t madh.
Shirku n adhurim sht vetm nj shkall: ai sht kufr i madh.
Pr kt, dijetart kan br dallim mes shirkut n bindje dhe shirkut n adhurim, edhe
pse bindja sht e lidhur me adhurimin dhe adhurimi sht i lidhur ngusht me bindjen,
por kjo jo n t gjitha shkallt.

1
EL-ARF: 190.
437
Ibn Ebu Htimi, gjithashtu me varg t sakt transmetuesish, sjell mendimin e
Muxhahidit n lidhje me ajetin kuranor: Nse na dhuron pasardhs t
shndosh, do t t jemi vrtet mirnjohs!1 Ai komenton: Domethn q ata
u friksuan se mbase nuk do t ishte njeri. - Pra, ata u friksuan se mbase vrtet ai
do t kishte dy brir, si iu tha shejtani, apo nj form tjetr kafshe, si majmun etj.
Nse na dhuron pasardhs t shndosh, do t t jemi vrtet mirnjohs! 2
domethn, nj djal t shndetshm dhe pa t meta. Nse Ai do tua dhuronte kshtu,
ata do ta falnderonin.
"Pasi Ai u dhuroi pasardhs t shndosh e t mir"3 ata i vendosn emrin Abdul
Harith (Rob i Harithit), nga frika se mos shejtani do ti shkaktonte vdekjen. Kshtu, nga
dhembshuria pr fmijn, bn nj veprim q binte n kundrshtim me falnderimin pr
mirsin, pasi prej falnderimit pr mirsin e fmijs sht q ai t jet rob i Allahut, i
Cili e ka dhuruar nga mirsia e Tij.
****

50
Kapitulli: Thnia e Allahut t Lartsuar: "Allahut i prkasin emrat m t bukur,
prandaj luteni me to dhe largohuni nga ata q i shtrembrojn emrat e Tij!"4

Ibn Ebu Hatimi prcjell nga Ibn Abasi se: "i shtrembrojn emrat e Tijdo
t thot: bjn shirk.
Po prej tij prcillet se idhujt Lati dhe Uzza u quajtn ashtu, duke u mbshtetur
tek emrat e Allahut Ilhdhe "Azz".
Ndrsa El-Eamesh, domethn: Konsiderojn emra t Allahut ata emra q, n
fakt, nuk jan t Tij.

1
EL-ARF: 189.
2
EL-ARF: 189.
3
EL-ARF: 190.
4
EL-ARF: 180
438
Dobit e tems:

Pohimi se Allahu i Lartsuar ka emra.

Emrat e Allahut jan m t bukurit.
Urdhrimi pr tju lutur Allahut me emrat e Tij.
Largimi prej injorantve dhe mohuesve t emrave t Allahut.
Shpjegimi i shtrembrimit t emrave t Allahut.
Krcnimi ndaj atyre q e bjn nj gj t till.

Ky kapitull flet pr madhrimin e emrave t bukur t Allahut dhe se pjes e madhrimit

sht q kta emra t mos shtrembrohen dhe q me an t tyre t'i lutemi Allahut t
Madhruar.
Emrat t bukur jan ato bukuria e t cilve sht absolute. Krijesat mund t mbajn
emra q mund t mos jen t bukur, ose mund t jen t bukur, por bukuria e tyre nuk
sht absolute.
Bukuria e Emrave t Allahut qndron n faktin se thelbi dhe prmbajtja e tyre jan t
vrteta dhe gjenden n mnyr absolute tek Ai q i gzon ata emra. Nj njeri mund t
ket nj emr t bukur, por ai vet nuk ka asgj t prbashkt me emrin. Dikush mund t
quhet Salih (i mir), por nuk sht salih, mund t quhet Hlid(i prhershm), por nuk
sht i till, mund t quhet Muhamed (i lavdruar), por ai mund t mos i ket t gjitha
cilsit pr tu lavdruar, e kshtu me radh. Kshtu, njeriu mund t mbaj emra q nuk
prputhen me realitetin e tyre. Ndrsa Allahu i Lartsuar ka emra, bukuria e t cilve
sht absolute. Ata jan emra me prmbajtje t karakteristikave t prkryerjes, t
madhshtis, t bukuris, fuqis, krenaris, t pushtetit absolut etj. N do emr q
prmban nj cilsi, ajo cilsi sht n shkalln m t lart dhe m madhshtore.
Dijetart, edhe kur bjn shpjegimin e ndonj emri t Allahut, kt e bjn me prafrim,
n mnyr q tu tregojn njerzve se far nnkupton n thelb emri, pasi kuptimin e
emrit n formn reale nuk e di askush prve Allahut t Lartsuar. Prandaj Profeti (paqja

439
e Allahut qoft mbi t!) kur lutej thoshte: "Ne nuk mund t t lavdrojm dhe
lartsojm ashtu si e meriton Ti je, ashtu si e ke lavdruar Veten Tnde!"1
Kur njerzit shpjegojn emrat e Allahut, japin kuptim t prafrt, pasi realitetin e tyre
absolut ata nuk munden ta shpjegojn dhe kuptojn, pasi ai sht pjes e gajbit (dijes s
fsheht)..
E thn prmbledhurazi, Allahun ka emrat m t bukur dhe cilsit m t larta.
Ka emra q jan t bukur kur jan t kufizuar, p.sh.: folsi, vepruesi, dshiruesi, vepruesi
etj. Kta emra jan t plot vetm nse jan t kufizuar. N rastin e par, domethn
emri Folsi do t thot q folsi t flas kur t doj, far t doj me urtsi dhe drejtsi.
N kt rast kemi t bjm me nj emr t lavdruar. Prandaj dhe ky emr nuk sht prej
emrave t Allahut t Lartsuar. Po ashtu edhe emri Vepruesi. Dikush mund t veproj
mir ose keq. Kshtu, emri Vepruesi nuk sht prej emrave t Allahut, pasi nj veprues
mund t bj mir ose keq. Ky emr do t ishte i prkryer n rast se ky veprues do t
ishte i lir t vepronte t donte, kur t donte dhe n prputhje me urtsin. Nse ky
emr prdoret n rastin e Allahut n nj fjali dftore, ather kemi t bjm me kuptimin
e plot dhe pozitiv n mnyr absolute t fjals. Prandaj Allahu i Lartsuar thot: "(Ai
sht) Vepruesi i gjithkaje q dshiron"2.
Emrat e bukur t Allahut ndahen n baz t kuptimit q ata kan. Disa dijetar
thon se prej tyre jan emrat e bukur. Emrat e bukur t Allahut jan ata q jan t bukur
n vetvete, t bukur n kuptim dhe bamirs ndaj njerzve dhe krijesave.
Po ashtu prej emrave t bukur t Allahut jan ata q shprehin madhshti. Emrat
madhshtor t Allahut jan ata q u tregojn njerzve pr madhshtin dhe fuqin
absolute t Allahut. Shembuj t ktyre emrave jan: i Plotfuqishmi, Ngadhnjyesi, i
Gjithpushtetshmi, i Pathyeshmi etj.
Disa emra futen n ndarje t tjera, q mund t'i hasim n fjalt e Ibn el-Kajjim Allahu e
mshiroft- apo t dijetarve t tjer. Qllimi ktu sht t themi se muslimani monoteist

1
Shnoi Muslimi: 486; Timidhi, Lutjet: 3493; En-Nesai, Et-Tetbik: 1130; Ebu Daud, Es-Salat: 879; Ibn Maxhe, Ed-dua:
3842; Ahmed: 6/58; Malik, En-nidau lis-salat: 497.
2
EL-BURXH: 16.
440
duhet q ta njoh Allahun e Lartsuar prmes emrave edhe cilsive t Tij t larta, pasi me
njohjen e tyre prmbushet thelbi i teuhidit.
Njohja e emrave dhe e cilsive t Allahut ka disa shkall:
E para: Besimtari duhet ti njoh dhe t'i pranoj si emra t Allahut dhe atribute t Tij;
t pranoj si emra dhe atribute t Allahut t gjitha ato pr t cilat Allahu na ka treguar n
Kuran dhe pr t cilat na ka folur Profeti Muhamed (paqja e Allahut qoft mbi t!).
Kshtu, ti njoh dhe t'i besoj se kta emra dhe atribute jan t Allahut t Lartsuar.
E dyta: Ta lus Allahun me emrat e bukur dhe atributet e tij t larta, sipas asaj q i
prshtatet krkess s tij. Ne adhurojm Allahun me emrat e bukur dhe atributet e tij t
larta, si na orienton edhe ajeti kuranor, sikurse do ta shtjellojm m tej, n dasht
Allahu!
E treta: Prej besimit n emrat dhe atributet e Allahut sht edhe q t studiojm
ndikimet q ato ln n gjithsi. Kur dikush shikon rreth ndikimit q kan emrat e bukur
t Allahut dhe atributet e Tij t larta n gjithsi, arrin t kuptoj se do gj prve Allahut
dhe gjithka lidhet me T sht e kot, e pavler dhe e prkohshme. Allahu i Lartsuar
thot: do gj do t shkatrrohet, prve Fytyrs (Qenies) s Tij!"1

Thnia: "Allahut i prkasin emrat m t bukur domethn: emrat e bukur deri n

pafundsi i meriton vetm Allahu i Lartsuar.
"prandaj luteni me to! domethn: pasi e msuat se emrat m t bukur i prkasin
vetm Allahut t Lartsuar dhe i besuat ato, ather luteni me to. Ky sht nj urdhr.
Ndrkoh, me "lutje ktu sht fjala pr ta lartsuar dhe adhuruar, sikurse sht
shpjeguar: edhe me madhrim, edhe me krkes. Q t dyja kto komentime t ajetit jan
t sakta, pasi ne e madhrojm Allahun, domethn, e lavdrojm, e lartsojm dhe e
adhurojm me emrat e Tij t bukur dhe atributet e Tij t larta, dhe po ashtu e lusim At,
domethn, krkojm prej Tij me emrat e Tij t bukur dhe atributet e Tij t aarta.
Kshtu, kur krkojm nga Allahu t na i mbuloj gjynahet, e lusim At me emrat e Tij t
bukur dhe kur krkojm prej tij t na ndihmoj, e lusim At me emrat e madhshtis, e

1
EL-KASAS: 88.
441
kshtu i prshtasim sipas rrethanave dhe llojit t krkess. Kjo tem ka edhe detajime t
tjera.
Qllimi sht se thnia e Allahut t Madhruar: "prandaj luteni me to! do t thot:
luteni me to, adhurojeni me to, lartsojeni me to, duke nnkuptuar edhe lutjen e
krkess, edhe lutjen e adhurimit. Ndrkaq, shkronja "ba(me to) nnkupton: krkoni
ndrmjetsimin e emrave t Tij.

- "dhe largohuni nga ata q i shtrembrojn emrat e Tij!"1

- "dhe largohuni! domethn: largohuni! Kjo do t thot se besimtari duhet t
largohet nga gjendja e atyre q bjn shtrembrime n emrat e Allahut t Lartsuar.
Ndrkoh, "elilhd (shtrembrim) n emrat e Allahut do t thot: shmangie nga realiteti
i ktyre emrave dhe kalimi n gjra q nuk jan t prshtatshme pr Allahun e Lartsuar.
Shtrembrimi n emrat e Allahut sht n disa shkall. Nj nga kto shkall sht q
njerzit, krijesat e Allahut, t emrtohen me emrat e Tij, si ishte emri "Lati, i prftuar
nga emri i Allahut "El-Ilh", apo "El-Uzz nga emri i Allahut "El- Azz" etj.
Shtrembrim n emrat e Allahut sht gjithashtu pretendimi se Ai ka fmij-Lartsuar
qoft!- si pretendojn t krishtert.
Shtrembrim n emrat e Allahut sht edhe mohimi i nj emri a atributi t Tij, sikurse
vepruan ekstremistt xhehmij. Ata i mohuan emrat e Allahut t Lartsuar dhe atributet e
Tij dhe pohuan vetm "ekzistencn dhe t ekzistuarit (teoria e Unitetit t Ekzistencs),
pasi ky atribut prshtatet me besimin dhe argumentet e tyre.
Shtrembrim n emrat e Allahut sht, gjithashtu, t interpretohen me kuptime q nuk
lejohen. Detyra sht q t besohen dhe pohohen emrat dhe atributet e Allahut, t
besohen me kuptimin e drejt q ata shprehin dhe largimi nga interpretimet e pabaza.
Ky sht edhe rregulli baz i selefve. Ne i besojm ata emra dhe atribute dhe nuk ua
ndryshojm thelbin, duke i interpretuar apo shpjeguar me kuptime metaforike, si
veprojn mutezilt, esharit, maturidit a grupe t tjera. T gjitha kto bjn pjes n llojet e
shtrembrimeve t ndaluara.

1
EL-ARF: 180
442
Pasi arritm n kt prfundim, del n pah se ka lloje t shtrembrimit q konsiderohen
kufr, ka t tjer q konsiderohen bidat.
N llojin e dyt bn pjes interpretimi i emrave tAllahut t Lartsuar dhe shpjegimi i
tyre n form alegorike.
Ndrsa mohimi dhe refuzimi i emrave dhe atributeve t Allahut sht kufr, si bjn
xhehmijt, t krishtert dhe idhujtart arab.
- Ibn Ebu Hatimi prcjell nga Ibn Abasi se: "i shtrembrojn e emrat e Tij
do t thot: bjn shirk - domethn e konsiderojn Latin si Allahu, pasi pr to ishte
sikur t'i ishin lutur Allahut.
- Po prej tij prcillet se idhujt Lati dhe Uzza u quajtn ashtu duke u mbshtetur
tek emrat e Allahut "Ilh dhe "Azz". Kjo sht nj nga format e shtrembrimit t
emrave t Allahut dhe atributeve t Tij, pasi Allahu i Lartsuar ka emrat m t bukur.
Kush e konsideron nj emr t fardoshm si emr t Allahut, por q nuk prmendet si
i till as n Kuran dhe as n Sunet, ai ka br shtembrime n emrat e Allahut. Kjo, pasi
ky person i sht shmangur t vrtets rreth emrave t Allahut dhe atributeve t Tij.
Sakaq, e drejt sht t pohohet dhe t pranohet si emr i Allahut ai emr q sht i
konfirmuar prej Tij, pasi askush nuk e njeh m mir Allahun se Ai Veten e Tij, sikurse
nuk ka krijes q e njeh Allahun m mir se Profeti i Tij, vula e profetve, Muhamedi
(paqja e Allahut qoft mbi t!). Kush rendit si emr t Allahut at q nuk sht prej
emrave t Tij, ai ka br shtrembrime, si ai, i cili thot se "kurthngrits", "talls",
"veprues jan prej emrave t bukur t Allahut. Kjo sht e ndaluar t thuhet. Po ashtu,
lejohet prdorimi i disa emrave n nj tekst rrfimtar, por n mnyr t kufizuar. Kjo
tem sht m e gjer dhe shtjellohet n trajtesat q lidhen me emrat dhe atributet e
Allahut t Lartsuar.

****

51

443
 Nuk duhet t thuhet: Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi Allahun)

N nj hadith t sakt, Ibn Mesudi Allahu qoft i knaqur me t- rrfen: Kur

falnim namaz me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!), thoshim: Es-Selmu
Alall-llhi min ibdihi es-Selmu ala fulanin ue fulanin (paqja qoft mbi Allahun
prej robrve t Tij, paqja qoft mbi filanin dhe filanin)! Por Profeti (paqja e
Allahut qoft mbi t!) na tha: "Mos thoni "Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi
Allahun), sepse Allahu sht Paqedhnsi!"1

Dobit e tems:

Shpjegimi i fjals "Es-Selam".

"Es-Selam sht edhe prshndetje.
Nuk duhet t thuhet "Selami qoft pr Allahut!".
Arsyeja prse nuk duhet t thuhet.
Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) u msoi shokve prshndetjen q vlen
pr Allahun e Madhrishm.

- Kapitulli: Nuk duhet t thuhet: Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi Allahun)

Prshtatshmria i ktij kapitulli me librin e teuhidit: Mosprdorimi i prshndetjes

"Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi Allahun) do t thot madhrim t emrave t
bukur t Allahut, do t thot t'i njohsh emrat e Tij. Kjo, pasi "Es-Selmu sht Allahu i
Lartsuar, se "Es-Selmu sht prej emrave t Allahut t Madhruar. Kuptimi i ktij
emri sht se Ai sht i prshkruar me munges t plot nga do e met, n Qenien e Tij,
n cilsit e Tij vetjake dhe veprore. "Es-Selmu. Gjithashtu, do t thot se Allahu i
Lartsuar sht Paqedhnsi. Sakaq, ndikimi i ktij emri n gjithsi do t thot se paqja

1
Shnoi Buhariu, kapitulli i Ezanit: 800; Muslimi, kapitulli i Namazit: 402.
444
q ekziston n bot ekziston n saj t Tij, pasi Ai sht Paqedhnsi, q u jep paqe pa
mas robrve t Tij.
sht Allahu i Madhruar Ai q u jep paqe krijesave t Tij dhe nuk jan krijesat ata q i
japin paqe Atij. Allahu i Madhruar nuk ia ka nevojn askuj nga krijesat e Tij, ndrsa
krijesat ia kan nevojn Atij. Allahu i Madhruar thot: "O njerz! Ju jeni t varfr e
nevojtar pr Allahun, kurse Allahu ska nevoj pr asgj dhe sht i denj pr
do lavd. "1
Pra, jan krijesat q kan nevoj pr paqe dhe sht Allahu Ai q ia jep atij at. Pr kt,
sht e etiks n lidhje me Qenien e Allahut t Lartsuar, Krijuesit Madhshtor, atij t
Cilit i prkasin emrat m t bukur dhe atributet m t larta, q t mos thuhet: "Es-
Selmu Alall-llhi", por t thuhet: "Es-selmu alejn ue al ibdil-lhi es-slihn(paqja
qoft mbi ne dhe mbi robrit e tij t mir), paqja qoft mbi filanin dhe filanin, apo "Es-
Selmu alejke(paqja qoft mbi ty!) o filan, e t tjera prshndetje t ngjashme, duke e
lutur Allahun me emrin e Tij "Es-Selmu", q t begatoj me paqe.
N kt mnyr del n pah qart prshtatja e ktij kapitulli me librin e teuhidit, q ka
t bj me faktin se sht e etiks, sa i prket emrave t Allahut t Lartsuar dhe
atributeve t Tij, q ne t mos i drejtohemi Allahut n kt form dhe t mos thuhet:
"Es-Selmu Alall-llhi", pasi kjo do t cnonte teuhidin. sht krkes e domosdoshme
e teuhidit q kjo shprehje t mos prdoret ndaj Allahut t Lartsuar, pasi Allahu nuk ia
ka nevojn askujt, ndrkoh q t gjith jan robrit e Tij t varfr, q ia kan nevojn
Atij.
- N nj hadith t sakt, Ibn Mesudi Allahu qoft i knaqur me t- rrfen: Kur
falnim namaz me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!), thoshim: Es-Selmu
Alall-llhi min ibdihi es-Selmu ala fulanin ue fulanin"(paqja qoft mbi Allahun
prej robrve t Tij, paqja qoft mbi filanin dhe filanin) - Kt shprehje, edhe pse
ata ishin monoteist t vrtet, q e njihnin mir t drejtn e Allahut, e thonin duke
menduar se shprehja kishte nj kuptim t till. Kshtu, ata e thoshin si prshndetje ndaj
Allahut t Lartsuar. Por prshndetja n Sheriatin ton ka lidhje me kuptimin. Me

1
EL-FTIR: 15.
445
shprehjen: Es-Selmu Alall-llhi min ibdihi", sikur thoshin: Prshndetje Allahut
nga robrit e Tij! Ky kuptim, edhe nse n aspektin kuptimor ishte e rregullt, nuk ishte i
till n fjalt e prdorura, pasi nj shprehje e till nuk mund t'i drejtohej Allahut, i Cili
sht vet Paqedhnsi, sikurse tha Profeti i Allahut (paqja e Allahut qoft mbi t!).
Sakaq, robrit e Tij jan musliman, domethn Allahu u dhuron paqe, si t varfr dhe
nevojtar q jan, dhe nuk jan ata q i dhurojn paqe Allahut t Lartsuar. Kuptimi i
shprehjes: Es-Selmu Alall-llhi sht robrit i dhurojn paqe nga ana e tyre Allahut
t Lartsuar. Ska dyshim se nj gj e till sht e kot, e pavler dhe munges edukate
me Allahun e Lart, si Krijues, dhe me emrat dhe atributet e Tij.
Pr kt, edhe Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) u tha: "Mos thoni "Es-Selmu
Alall-llhi (paqja qoft mbi Allahun), sepse Allahu sht Paqedhnsi!"1
Ky ndalim sht i llojit haram. Ndaj nuk i lejohet askujt t thot: "Es-Selmu Alall-
llhi", pasi t thuash: Paqja qot mbi Allahun sht munges respekti ndaj Allahut t
Madhruar, si Krijues dhe zotrues i emrave dhe i cilsive m t bukura.
Duke qen se sht kshtu, ather far kuptimi ka prshndetja q i drejtohet nj
personi tjetr: "Es-selamu alejke ja fulan!", apo: "Es-selamu alejkum ue rahmetullah!", e
cila njkohsisht sht edhe prshndetja e banorve t Xhenetit (Prshndetja e tyre,
kur ta takojn At, sht Paqe2.)?
Disa dijetar kan thn se kuptimi sht: do emr i Allahut qoft me ju! Kjo do t
ishte krkim i mirsis me an t emrave t Allahut dhe atributeve t Tij. Kshtu "Es-
selamu alejkum! do t thot: Emri i Allahut qoft me ju!, duke shrbyer si krkim
mirsie me an t emrave t Allahut, ndr t cilt sht edhe "Es-selamu". Ky sht njri
nga dy kuptimet.
Mendimi i dyt sht ai i dijetarve t tjer, t cilt thon: Kur dikush thot: "Es-selamu
alejkum ue rahmetullah!, domethn: kuptimet e emrit "Es-Selm qofshin mbi ju, pra,
i lutem Allahu q t'jua dhuroj ato, ose do lloj paqeje nga ana ime qoft me ju, pasi juve
do tju vij nga un vetm paqe. Un nuk do tju cnoj n nder, n pasuri dhe n veten
tuaj. Shum musliman prshndesin n kt form dhe nuk jan t vetdijshm pr at

1
Shnoi Buhariu, kapitulli i ezanit: 800; Muslimi, kapitulli i namazit: 402.
2
EL-AHZB: 44.
446
q jan duke thn. Kur dikush thot: "Es-selamu alejkum!, sikur ka premtuar se nga
ana e tij do vij vetm paqe megjithse m pas, kt premtim ai e thyen, sepse e cnon
tjetrin n nder apo n pasuri.
Ky hadith na trheq vrejtjen pr dika shum t rndsishme, q sht se do nxns i
dijes, madje do njeri me mendje t shndosh duhet q, para se t thot dika, ta
mendoj at. sht nj e met e madhe q dikush t shpreh dika pa e ditur kuptimin e
asaj q thot. Gjithashtu, nuk sht as prej moralit t burrave q t thon fjal, t cilave
nuk ua din kuptimin, t thon disa fjal, pastaj tu kundrvihen atyre me vepra a me
fjal t tjera. Ky nuk sht veprim i atyre q jan t aft mendrisht, aq m pak i atyre q
identifikohen si t ditur apo nxns, t cilt jan t vetdijshm pr Sheriatin dhe fen e
Allahut t Lartsuar.
Mendimi i sakt sht se shprehja "Es-selamu alejkum! i pmbledh t dyja kuptimet. Me
an t ksaj shprehjeje krkohet begati me do emr t Allahut t Madhrishm, pra, me
emrin "Es-Selmu, prej ndikimit t t cilit sht paqja n besim dhe n aspektet
jetsore. Kjo shprehje sht lutje q t gzosh paqe n fe dhe n dynja, gjymtyr, virtyte,
shqisa etj.
****

52
Kapitulli: Thnia: "O Allah, m fal mua, nse dshiron!"

N nj hadith t sakt, Ebu Hurejra rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: "Askush mos thot: "O Allah, m fal mua, nse dshiron! O Allah,
m mshiro mua, nse dshiron!", por jini t vendosur n lutje, pasi Allahun ska
kush ta detyroj!"1. Ndrsa n variantin e Muslimit thuhet: "Krkoni pa u
kursyer, sepse asgj q jep Allahu s'sht e madhe pr T!"2

Dobit e tems:

1
Shnoi Buhariu: 6339; Muslimi: 2679.
2
Shnoi Muslimi: 2679/8.
447
 Ndalimi i vendosjes s kushteve n lutje.
Sqarimi i arsyes s ktij ndalimi
N lutje duhet vendosmri.
Moskursimi n lutje.
Arsyeja pse t jemi t pakursyer n lutje.

Substanca e teuhidit sht q besimtari ta njsoj Allahun e Lartsuar me nnshtrim,

prulsi dhe dashuri t plot. Po ashtu, t'i lutet Atij me prvuajtje, pasi Allahu sht Ai q
t gjith ia kan nevojn dhe Ai nuk ia ka nevojn askujt.
Thnia: "O Allah, m fal mua, nse dshiron!", nnkupton sikur besimtari nuk ka
nevoj q Allahu ta fal, si ndodh me dik, i cili sht i mbushur me ndjenjn e
krenaris dhe t mendjemadhsis dhe i thot nj tjetri, t cilit nuk dshiron t'i prulet:
Bje kt, nse dshiron: po e bre, mir; po nuk e bre, nuk ta kam nevojn. Kjo
shprehje bie ndesh me gjendjen e nevojtarit dhe, si e till, kur dikush shprehet n at
mnyr, nuk e prmbush teuhidin dhe ka br dika q bie n kundrshtim me gjendjen
n t ciln duhet t jet robi para Qenies s Allahut t Madhruar, pra, ta ndiej se ai
sht i nevojshm pr faljen, mirsin dhe bujarin e Allahut n do moment.
Me thnien: "O Allah, m fal mua nse dshiron!" duket sikur robi thot: Un nuk
jam nevojtar, nse dshiron, m fal dhe nse nuk dshiron, mos m fal. Nj veprim i till
u shkon pr shtat mendjemdhenjve dhe atyre q ia kthejn shpinn Allahut t Lartsuar.
Kshtu, thnia: "O Allah, m fal mua, nse dshiron!" sht e ndaluar, pr shkak t
hadithit t prmendur nga autori, q thot: N nj hadith t sakt, Ebu Hurejra
rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Askush mos thot: "O
Allah, m fal mua, nse dshiron!O Allah, m mshiro mua, nse dshiron!", por
jini t vendosur n lutje, pasi Allahun ska kush ta detyroj"1. Ndrsa n variantin
e Muslimit thuhet: "Krkoni pa u kursyer, sepse asgj q jep Allahu s'sht e
madhe pr T!"2

1
Shnoi Buhariu: 6339; Muslimi: 2679.
2
Shnoi Muslimi: 2679.
448
- "por t jet i vendosur n lutjen e tij " domethn, t lutet si lutet nj i
vendosur, nj nevojtar, nj i prvuajtur, dhe jo si lutet dikush q nuk ka nevoj apo
mendjemadh. Ai t lutet me seriozitet, si nj i varfr, si nevojtar pr at q krkon.
Lutja e prmendur n hadith sht lutja m e madhe dhe e rndsishme. Ajo sht lutja
pr falje dhe mshir nga Allahu i Madhruar, ndaj duhet q t bhet pa kursim dhe me
vendosmri.
Thnia: "sepse asgj q jep Allahu s'sht e madhe pr T" do t thot: At
ska kush e detyron, sepse Ai sht i Pasuri Absolut, Krenari, i Gjithpushtetshmi,
Furnizuesi. Kto jan nga ndikimet q kan emrat e Allahut t Lartsuar dhe atributet e
Tij.
Kshtu, nuk lejohet q dikush t'i drejtohet Allahut t Lartsuar me kt lutje: "O Allah,
m fal mua, nse dshiron! O Allah, m mshiro mua, nse dshiron!". Kjo sht
e qart n rastin e lutjes s drejtprdrejt.
Sakaq, n lidhje me nj lutje jo n mnyr t drejtprdrejt, disa dijetar kan thn se
kjo nuk shpreh arroganc dhe munges nevoje, por nj form e till sht krkim
begatie, njsoj si ai q thot: Allahu e mshiroft, nse do, apo Allahu e falt, nse Ai
dshiron, ose Allahu i dhnt nga mirsit e Tij kt e at, nse dshiron. Kjo lloj forme
kan thn kta dijetar nuk futet n ndalimin e prmendur n hadith, pasi nuk kemi
t bjm me nj lutje t drejtuar prsdrejti Allahut dhe as shpreh munges nevoje nga
Allahu. Megjithat, edukata me Allahun krkon q kjo lloj forme t mos prdoret n t
gjitha rrethanat, edhe nse nuk prdoret n lutjet e drejtuara drejtprsdrejti Allahut.
Megjithse bn pjes n lidhjen e duas (lutjes) me vullnetin e Allahut, ndrkoh q
Allahun nuk ka kush q e detyrn t'i prgjigjet lutjes s krijesave dhe t dyja kto lloje
bjn pjes n thnien e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) "pasi Allahun ska
kush ta detyroj". Nuk ka dyshim se shprehja: "O Allah, m fal mua, nse
dshiron!" sht m e rnd, por edhe shprehja tjetr bn pjes n arsyen dhe
domethnien e ndalimit, ndaj dhe nuk sht mir q t prdoret.

449
Sakaq, thnia e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!) pr t smurin me ethe q vizitoi:
"Pastrim, inshallah (n dasht Allahu)!"1, si transmetohet nga Buhariu, Muslimi dhe
t tjer: nuk sht lutje, por sht kumtim. "Pastrim, inshallah!" nuk sht sht
dua, por sht thjesht kumtim, n kt mnyr hadithi nuk lidhet me temn.
Nj grup dijetarsh, komentues t Sahihut t Buhariut, kan thn q hadithi "Pastrim,
inshallah!" sht pr begati, e ngjashme me thnien kuranore, e cila sjell fjalt e Jusufit
(paqja e Allahut qoft mbi t!)::Hyni n Egjipt! Me lejen e Allahut, ju do t jeni t
sigurt prej do t keqeje2, ndrkoh q ata ishin brenda, ose si thnia e Allahut n
Kuran: Me siguri, ju do t hyni n Xhamin e Shenjt, dasht Allahu, t sigurt,
kokrruar dhe flokshkurtuar, pa kurrfar frike.
****

53
Kapitulli: Nuk thuhet "robi im" dhe "robresha ime"

N nj hadith t sakt, Ebu Hurejra rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Askush t mos thot: "oji ushqim dhe uj pr abdes zotris
tnd!" Thoni: "i nderuari im", ose pronari im! Askush t mos thot: "robi im"
dhe "robresha ime", por thoni: "djali im", "vajza ime" ose 'shrbtori im'. 3

Dobit e tems:

Ndalimi i shprehjeve "robi im" dhe "robresha ime".

Robi nuk duhet t thot: "imzot", e as atij nuk duhet t'i thuhet: "oji
ushqim zotris tnd!"
Msimi i pronarit q t shprehet me fjalt: "djali im", "vajza ime",
'shrbtori im'.
1
Buhariu: 3616.
2
JSUF: 99.
3
Shnoi Buhariu: 2552; Muslimi: 2249.
450
 Msimi i skllavit q t prdor fjalt: "zotria im" ose 'pronari im'
Trheqja e vrejtjes rreth qllimit, i cili sht realizimi i teuhidit edhe n t
shprehur.

Ky kapitull, sikurse edhe kapitujt para dhe pas tij, flet pr madhrimin e Allahut n
teuhidin rububije dhe n emrat e Tij t bukur dhe atributet e Tij t larta, sepse
madhrimi i Allahut nnkupton q ta realizosh t plot teuhidin. Sakaq, teuhidi
realizohet vetm duke e madhruar Allahun n rububije, n uluhije dhe n emra dhe
atribute. Teuhidi mund t realizohet vetm duke u treguar i kujdesshm n fjal, t cilat
nuk prshtaten me edukatn q duhet t tregojm ndaj Allahut, Krijuesit, ndaj emrave t
Tij t bukur dhe atributeve t Tij t larta. Ndaj edhe autori e quan kt kapitull: Nuk
thuhet "robi im" dhe "robresha ime".
sht realitet q njeriu sht rob i Allahut, me dshir dhe pa dshir. Kur thuhet pr
dik: Ky sht rob i Allahut, ai sht rob i Allahut ose me dshir ose me pahir, pasi
gjithka q gjendet n qiell dhe n tok i sht nnshtruar Allahut. Allahu i Lartsuar
thot: "Ska krijes q gjendet n qiej dhe n Tok e q t mos vij si rob para t
Gjithmshirshmit. Sigurisht q Ai e njeh mir gjithsecilin prej tyre dhe i ka
numruar t gjith saktsisht. donjri prej tyre, n Ditn e Kijametit, do t dal
fill i vetm para Tij. "1
Q krijesat jan robr t Allahut sht e dukshme, pasi ai sht Krijuesi, Ai sht
Administruesi dhe Menaxhuesi i krijesave t Tij, Ai i Vetmi ka nj status t till. Kur
dikush thot pr skllavin e tij: 'ky sht robi im', apo 'robresha ime', shprehja prmban
njfar realiteti, por q bie n kundrshtim me edukatn e plot dhe t detyrueshme ndaj
Allahut t Lartsuar. Pr kt, pr nj pjes t dijetarve, kto shprehje nuk jan t
lejuara, ndrsa t paplqyeshme pr nj pjes tjetr.
Arsyet pse shprehjet "robi im" dhe "robresha ime" jan t ndaluara, - si e
prmendm, - sht pr shkak se madhrimi i Allahut n rububije dhe moscnimi i
marrdhnies mes Krijuesit dhe krijess sht i domosdoshm.

1
MERJEM: 93-95.
451
- N nj hadith t sakt, Ebu Hurejra rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka thn: Askush t mos thot: "oji ushqim dhe uj pr abdes zotris
tnd!" Thoni: "i nderuari im", ose pronari im! Askush t mos thot: "robi im"
dhe "robresha ime", por thoni: "djali im", "vajza ime", 'shrbtori im'1

Disa dijetar mendojn se ndalimi i prmendur n hadith sht i llojit haram. Kjo pasi
do ndales (n Kuran, a n hadith) nnkupton nj veprim haram, vetm n rast se ka
argumente q e bjn kt dispozit t ndryshoj.
T tjer kan thn se ndalimi n hadith sht i llojit mekruh (e paplqyeshme), pasi ai
ka t bj me edukatn q duhet t ndjek nj besimtar ndaj Allahut t Madhruar, por
edhe pr faktin se n Kuran sht prmendur thnia e Jusufit (paqja e Allahut qoft mbi
t!): "Jusufi i tha njrit prej ktyre t dyve, pr t cilin e dinte se do t shptonte:
M prmend mua te zotria yt! Por djalli bri q ai t harronte ta prmendte te
pronari i tij dhe kshtu, Jusufi mbeti edhe disa vjet n burg. "2 Po ashtu edhe pr
faktin se t jesh rob i dikujt do t thot t jesh i till n prmasat njerzore. Kshtu, t
jesh zot i shtpis apo i nj robi do t thot ta zotrosh at n dynja. Prandaj mendimi i
tyre sht q nj ndales e till sht e llojit mekruh, e kjo krahas faktit q n disa hadithe
jan prmendur shprehje t tilla, gj q tregon se nj gj e till sht e lejuar.

-"por t thot: zotria im" ose pronari im! 3 - Kjo bhet duke ditur q Allahu i
Madhruar sht ZotrZotruesi i gjithkaje, por kur vjen me shtes (me premrin
pronor 'im', etj) nuk ka penges, pasi njerzit zotrzotrojn n mnyrn q u prshtatet
atyre.

-"Meulaje"(pronari im) - Kjo fjal ka kuptime t ndryshme. Disa dijetar e kan lejuar
q njerzit t'i drejtohen njri-tjetrin me kt fjal, n baz t ktij hadithi.

1
Shnoi Buhariu: 2552; Muslimi: 2249.
2
JSUF: 42.
3
Shnoi Buhariu: 2552; Muslimi: 2249.
452
Sakaq, n Sahihun e Muslimit sht prcjell ndalimi i emrtimit: "meulaje". N at
hadith, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) thot: "Mos thoni 'meulaje' (pronari im),
pasi pronari juaj sht Allahu!"1 Disa dijetar mendojn se ky hadith sht transmetuar
me kuptim dhe jo me fjalt e Profetit (paqja e Allahut qoft mbi t!). Pr kt arsye, ata
mendojn se nuk shrben si argument, aq m shum kur bie ndesh me kt hadith, i cili
sanksionon ligjshmrin e nj emrtimi t till.2
Mendimi i sakt sht se fjal si: pronari im, zotria im, etj., jan t lejuara, pasi bhet
fjal pr ato kuptime q jan t prshtatshme me natyrn njerzore. Kshtu, kto fjal
nuk nnkuptojn zotrim absolut, por at lloj zotrimi q i shkon pr shtat natyrs
njerzore.
Nga kjo arrijm n konkluzionin se kto fjal, t cilat ne i prmendm, duhet q t'i
shmangim dhe mos t'i prdorim, duke ln mnjan gjithka q bie ndesh me edukatn
ndaj Allahut t Madhruar, si Krijues dhe Administrues i gjithsis.
Nisur nga sa kjo, themi se nuk sht e lejuar t thuhet "robi dhe robresha ime", apo t
themi: Ushqe zotin tnd, drgoi uj zotit tnd etj. Kjo ndales sht e veant pr ato
shprehje q tregojn se krijesat jan robr apo zota t njri-tjetrit, ndrsa kur kemi t
bjm me shprehje q tregon pronsi mbi sende a gjallesa t paprgjegjshme, nuk sht e
ndaluar, pasi n thelb nuk mund t imagjinohet q nj send a gjalles e paprgjegjshme t
jet rob n kuptimin absolut i nj krijese tjetr. Shembuj t lejuar jan shprehjet: zoti i
shtpis, i baness, i pasuris etj., pasi shtpia, banesa apo pasuria nuk jan t
prgjegjshme. Dihet q n raste t tilla bhet fjal pr zotrim absolut t ktyre gjrave,
pasi ato nuk jan kontigjent pr t pranuar urdhra dhe ndalesa dhe as q mund t
shprehin nnshtrim dhe prulje.
****

54

Kapitulli:Nuk refuzohet ai q krkon dika n emr t Allahut.

1
Shnoi Muslimi: 2249, n hadithin e transmetuar nga Ebu Hureja.
2
Shih shpjegimin e imam Neveviut mbi Sahihun e Muslimit: 15/6 dhe Umdetu el-Kari: 13/13.
453
Ibn Umeri transmeton se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: "Kujdo
q ju krkon n emr t Allahut, jepini! Kdo q ju krkon mbrojtje n emr t
Allahut, mbrojeni! Kushdo q ju fton, prgjigjjuni ftess! Kur dikush ju bn nj t
mir, shprblejeni, e nse nuk keni me far ta shprbleni, bni lutje pr t derisa
t mendoni se e keni shprblyer!"1

Dobit e tems:

Mbrojtja e atij q krkon mbrojtje n emr t Allahut.

Dhnia atij q krkon n emr t Allahut.
Detyra pr tju prgjigjur ftess.
Shprblimi pr nj t mir me nj t mir.
Lutja sht shprblimi pr at q nuk kemi mundsi ta shprblejm n
mnyr t njjt.

6- Lutja pr bamirsin nuk duhet t ndalet derisa t mendohet se sht

shprblyer.

Ky kapitull, bashk me dy kapitujt e mparshm, trajton temn e madhrimit t Allahut

t Lartsuar n rububije, n emrat dhe atributet e Tij, sepse ky lloj madhrimi sht
realizues i teuhidit. Ai q krkon n emr t Allahut t Lartsuar ka krkuar n emr t
Madhrishmit. Kush krkon mbrojtje n emr t Allahut t Lartsuar ka krkuar n emr
t Madhrishmit. Kush krkon n emr t Atij n dorn e t cilit sht gjithsia, t Atij
q i prket e gjith shtja, si mund t kthehet mbrapsht?! Prandaj, shprehje e madhrimi
t detyrueshm t Allahut sht q t mos kthehet mbrapsht ai q krkon n emr t Tij.
Nse dikush krkon dika dhe v ndrmjets Allahun e Lartsuar, ai nuk duhet t
refuzohet, n respekt t emrit t Allahut t Lartsuar. Ai q e madhron Allahun n
zemrn e tij, kur i prmendet Allahu dhe i krkohet dika n emr t Tij, dridhet, si

1
Shnoi Ebu Daudi: 1672; Nesaiu: 2567.
454
prmendet n ajetin kuranor: "Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t
cilve, kur prmendet Allahu, frgllojn"1 Kur dikush krkon n emr t Allahut,
zemra e monotistit nuk mund ta refuzoj, pasi ai e madhron Allahun, se nuk mund t
kthehet duarbosh ai q v ndrmjets Zotin e Gjithpushtetshm.
Disa dijetar mendojn se ka raste kur sht detyr ti japsh atij q t krkon dhe
sht e ndaluar t refuzohet (haram), sikurse ka raste kur nuk sht e detyrueshme. Ky
sht mendimi edhe i dijetarit islam Ibn Tejmije2 dhe przgjedhja e nj grupi dijetarsh
pas tij, q prbn mendimin e tret n kt shtje.
Ndrkoh, mendimi i par sht: N mnyr absolute, nse dikush krkon n emr t
Allahut, sht e ndaluar t mos i japsh.
Mendimi i dyt: Nse dikush krkon n emr t Allahut, sht e plqyeshme q t'i jepet
(mustehab).
Sakaq, Ibn Tejmija thot se, rasti kur duhet t'i jepet sht kur ai krkon vetm njrit
dika konkrete; domethn q t mos ket krkuar nga nj sr njerzish n emr t
Allahut. Pr kt arsye, ktu nuk bn pjes lypsi, cili krkon nga mbar njerzit. Ktu
nuk bn pjes edhe ai q gnjen kur krkon. Gjithashtu, nse nuk krkon dika konkrete,
nuk sht detyr q t'i prgjigjesh krkess s tij dhe lejohet q ta kthesh mbrapsht.
Nisur nga ky sqarim, kjo shtje ndahet n tri situata:
1.kur sht haram q t kthehet mbrapsh lypsi;
2. kur sht e paplqyeshme q t mos ndihmohet dhe,
3. kur sht e lejueshme q t mos ndihmohet.
sht e haram (ndaluar) t mos ndihmohet ai q krkon n emr t Allahut, kur i
drejtohet dikujt n veanti pr nj shtje konkrete.
sht e plqyeshme (mustehab) kur personi q krkon nuk i drejtohet nj personi n
veanti, por u drejtohet shum personave.
sht i lejueshm (mubah) n rast se peroni q krkon n emr t Allahut njihet q
mund t gnjej.

1
EL-ENFL: 2.
2
Shih: "Mexhm el-Fetua": 1/206.
455
Thnia:Nuk refuzohet ai q krkon dika n emr t Allahut. Ky hadith i prfshin
t gjitha situatat, pr shkak se edhe hadithi sht i prgjithshm.

- Ibn Umeri transmeton se Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
"Kujdo q ju krkon n emr t Allahut, jepini!" Kjo detyr lidhet me obligimin pr
ta madhruar Allahun e Lartsuar.

- "Kdo q ju krkon mbrojtje n emr t Allahut, mbrojeni!" - Kush krkon

mbrojtje n emr t Allahut, duhet t'i prgjigjesh. Kush thot p.sh.: Krkoj mbrojtjen e
Allahut prej teje, duhet q ta lsh t qet, pasi ai q krkon mbrojtje nga Allahu, ka
krkuar mbrojtjen e m t Madhit q mund t'i krkohet mbrojtje.
Prmendim historin e Xheunijes, e cila kur Profeti iu afrua, tha: "Krkoj mbrojtjen e
Allahut nga ti!" Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: "Ke krkuar mbrojtjen e
Atij q t mbron, prandaj shko tek familja jote!"1 Nga q ajo krkoi mbrojtjen e
Allahut, Profeti (paqja e Allahut qoft mbi t!) e la t lir.
- "Kushdo q ju fton prgjigjjuni ftess!" - Shumica e dijetarve jan t mendimit se
bhet fjal pr ftesn n rast martese, ndrsa prgjigjja n ftesa t tjera sht e
plqyeshme.
- "Kur dikush ju bn nj t mir, shprblejeni!" - At q t bn nj t mir
shprbleje n prputhje me nderin q t ka br. Nse t ka br nj t mir n aspektin
monetar, shprbleja po me t njjtn mnyr. Nse e mira lidhet me ngritjen n nj
pozit t caktuar, edhe ti shprbleja po me t njjtn mnyr, e kshtu me radh.
Lidhja q ka teuhidi m kt pjes sht n faktin se personi t cilit i sht br nj e
mir ka nj lloj tendence pr t qen i prulur ndaj atij q ia ka br kt mirsi, kur dihet
se teuhidi sht i plot nse zemra sht e boshatisur nga gjithka tjetr prve Allahut t
Lartsuar dhe i gjith nnshtrimi dhe mirnjohja t'i dedikohet vetm Atij. Nj gj e till
arrihet prmes shprblimit t atij q t ka br nj t mir. Profeti (paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: " e nse nuk keni me far ta shprbleni, bni lutje pr t

1
Shnoi Buhariu: 5254, me transme m t Aishes (Allahu qo i knaqur me t!).
456
derisa t mendoni se e keni shprblyer!", n mnyr q zemra t boshatiset nga
gjurmt q l mirsia e dikujt. Kshtu duhet q t lutesh pr t derisa t mendosh se je
lutur mjaftueshm pr mirsin e tij ndaj teje. Kto detaje mund t'i kuptojn vetm ata
q jan t sinqert dhe q e kan realizuar plotsisht teuhidin. Allahu na bft prej tyre!
****

55

Kapitulli: Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve Xhenetit

Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: "Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve
Xhenetit. "1

Dobit e tems:

Ndalimi q me Fytyrn e Allahut t krkohet dika tjetr prve synimit

m t lart (Xhenetit).
Pohimi se Allahu ka Fytyr.

Ky sht Kapitulli: Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve

Xhenetit.

Prshtatshmria me librin e teuhidit sht e qart: se madhrimi i atributeve t

Allahut t Lartsuar q lidhen me Qenien dhe veprat e Tij ka t bj me realizimin e
teuhidit, me t qenit i edukuar me Allahun e Madhrishm. Kjo, pasi madhrimi i
Allahut t Lartsuar dhe madhrimi i atributeve t Tij bhet me forma t ndryshme, ndr
to edhe q me Fytyrn e Allahut apo me atributet e Tij t larta t krkohen vetm gjra
shum t rndsishme, ku m i rndsishmi sht Xheneti.

1
Shnoi Ebu Daudi: 1671.
457
Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: "Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve
Xhenetit. "1
- "Nuk krkohet" - nnkupton nj ndalim kategorik, i ngjashm me shprehjen:
Askush t mos krkoj me Fytyrn e Allahut dika, prve Xhenetit, por q Profeti, n
vend t ktij ndalimi t drejtprdrejt, prdori fomn mohore t fjalis, pr t
nnkuptuar se nj gj e till jo vetm sht e ndaluar, por q nj krkes e till as nuk
duhet t ekzistoj, pr shkak t detyrimit t madhrimit t Allahut t Lartsuar, t
madhrimit t teuhidit t Tij, t emrave dhe atributeve t Tij.

- "Me Fytyrn e Allahut t Lartsuar" - Fytyra e Allahut sht prej Atributeve t

Qenies s Tij, por jo vet Vetja e Tij. N gjuh, fytyra sht ajo q prballet me ato q e
rrethojn. Ndrkoh, n fytyr jan t prqendruara karakteristikat m t mdha t nj
qenieje. Kshtu, Allahu i Lartsuar ka Fytyr, por q i prshtatet Qenies dhe Madhshtis
s Tij. Ne pohojm se Ai ka Fytyr, e dim se nnkupton n origjin fytyra, por
kuptimin e plot dhe formn e saj n ia lm n dor Atij q e njeh dhe sht i
prshkruar me T, - qoft i Lartsuar! Sikundr q, pohojm se Fytyra e Tij nuk i ngjan
askujt dhe asgjje, si thot Allahut i Lartsuar: "Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i
dgjon dhe i sheh t gjitha. "2

-"prve Xhenetit. " - Xheneti sht vendi i bekuar, i prgatitur nga Allahu pr
robrit e Tij, t cilt i prgjigjen ftess s t drguarve t Tij, q e njsojn, q bjn
vepra t mira. Ai sht qllimi m i lart, pasi arritja e tij sht knaqsia m t madhe q
mund t arrij nj rob. Prandaj, nuk do t ishte e prshtatshme dhe e udhs, madje as e
lejuar q me Qenien e Allahut, a me Fytyrn e Tij, a me nj nga atributet e Tij, apo me

1
Shnoi Ebu Daudi: 1671.
2
ESH-SHRA: 11.
458
nj nga emrat e Tij t krkohet gj tjetr prve krkess m t lart. Kjo sht edhe n
prputhje me kt kapitull, i cili shpjegon se prej madhsshtimit t emrave t atributeve
t larta t Allahut sht q me to t krkosh vese gjra shum t shtrenjta dhe t
rndsishme.
-Xhabiri (Allahu qoft i knaqur me t!) rrfen se Profeti (paqja e Allahut qoft
mbi t!) ka thn: "Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve
Xhenetit. " Dshmia e hadithit pr kapitullin e sjell nga autori sht e qart.
N lidhje me kt, dijetart kan thn: Me Fytyrn e Allahut t Madhruar krkohet
Xheneti dhe nuk lejohet t krkohet asgj tjetr, ve nse lidhet me ndonj mjet q t
shpie n Xhenet, apo q ka t bj me shtje m mdha t ngjashme me Xhenetin, apo
q lidhet ngusht me krkimin e Xhenetit, si sht shptimi nga Zjarri, qndrueshmria
gjat pyetjeve etj. Xheneti apo e do gj q na afron tek ai, qoftfjal ose vepr, dhe
shptimi nga Zjarri apo nga do gj q na afron tek ai, qoftfjal ose vepr, jan gjra q
lejohen t krkohen nga Allahu i Lartsuar, n emr t Fytyrs s Madhrishme t Tij.
Ndrsa me emrat dhe atributet e Tij t larta, prve Fytyrs, sht prej edukats q t
krkohen gjra q jan shum t mdha.Krkesa m t vogla, t parndsishme nuk
krkohen n emr t atributeve t larta t Allahut, por thuhet: O Allah, m dhuro kt,
apo t krkoj kt... Allahu sht m i Dituri.
****

56

Argumentet n lidhje me fjaln sikur

Allahu i Lartsuar thot: Sikur t pyeteshim ne pr kt gj, nuk do t vriteshim

ktu. . . 1.
Atyre q nuk luftuan dhe than pr vllezrit e vet: Sikur t na kishin dgjuar
ne, nuk do t ishin vrar2.

1
L IMRN : 154
2
L IMRN : 168
459
Sipas nj hadithi t sakt, prcjell nga Ebu Hurejra, Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Interesohu pr at q t bn dobi, krkoji ndihm
Allahut dhe mos trego paaftsi. Nse t godet dika mos thuaj: Sikur t bja
ashtu, nuk do t ndodhte kshtu, por thuaj: Qe caktimi i Allahut, i Cili far
deshi, bri, sepse fjala sikur i hap rrugn shejtanit1.

Dobit e tems
Komenti i ajeteve t sures Al Imran.
Ndalimi i qart i fjals sikur kur t bie nj fatkeqsi.
Arsyeja e ksaj ndalese sht se ajo i hap rrugn shejtanit.
Udhzimi drejt fjals s mir.
Urdhri pr tu interesuar pr t dobishmen, bashk me krkimin e ndihms
nga Allahu.
Ndalimi nga e kundrta e ksaj, q sht t tregohesh i paaft.

Nuk vrtetohet dhe realizohet teuhidi, e as nuk plotsohet n zemrn e besimtarit, derisa
ta besoj me siguri se do gj sht me caktimin e Allahut t Lartsuar dhe me dshirn e
Tij. do gj q njeriu vepron, sht nj nga shkaqet e Allahut t Lartsuar, t cilin e ka
caktuar pr krijesat e Tij. Sado q njeriu t prpiqet, nuk mund ta ndaloj caktimin e
Allahut t Lartsuar. Nse e kupton kt ather zemra e besimtarit madhron Allahun e
Lartsuar n gjithka Ai vepron n gjithsi. Gjithashtu, nse e kupton kt, n zemrn e
tij nuk vrtitet dshira q dika q ka kaluar t kishte ndodhur ndryshe nga far i ka
ndodhur, e nse ai do t kishte vepruar ndryshe do t'ia kishte ndryshuar rrjedhn asaj q i
ka ndodhur.

Njeriu duhet ta dij se ajo q Allahu ka caktuar do t zbatohet, sepse do gj sht me

caktimin e Tij. do veprim q ka kaluar sht caktim i Allahut t Lartsuar, gjithashtu
edhe prfundimi i atyre veprave sht caktim i Allahut. Kshtu, njeriu nuk mund t

1
Shnon Muslimi: 2664.
460
kthehet pas dhe t ndryshoj gj. Nse ai prdor fjaln sikur, apo t tjera sinonime t
ksaj fjale, t cilat tregojn keqardhje, kjo bn q zemra t dobsohet dhe t jet e lidhur
vetm me shkaqet. Kshtu i paksohet siguria se vetm Allahu i Madhrishm sht
Rregullatori i Gjithsis. Teuhidi plotsohet kur besimtari nuk e mban mendjen tek e
kaluara. Kur njeriu sht sprovuar n t kaluarn me ndonj sprov, nuk duhet t thot:
Sikur t kisha vepruar kshtu, nuk do t m kishte ndodhur ashtu, por obligim e ka q t
bj durim dhe t jet i knaqur me vendimin e Allahut t Lartsuar.
plqyeshme sht q njeriu t jet i knaqur me at sprov.
Nse ajo q e ka goditur n t kaluarn ka qen gjynah, ather njeriu duhet t nxitoj t
pendohet dhe t kthehet tek Allahu, dhe mos t thot: Sikur t veproja kshtu, nuk do t
ishte ashtu, por obligim e ka t nxitoj t kthehet tek Allahu, me qllim q t fshihen
pasojat e gjynahut.
Kshtu qartsohet se pr at q ka kaluar nga caktimi i Allahut ka dy raste:
1. Nse ajo q ka kaluar ka qen sprov, shtja e saj sht ashtu si e prmendm
m lart.
2. Nse ka qen faj dhe gjynah, ather njeriu e ka detyrim t kthehet tek Allahu i
Lartsuar me pendes dhe duke krkuar falje. Allahu i Lartsuar thot:
Vrtet, Un jam Fals pr at q pendohet, beson e bn vepra t mira dhe pastaj
qndron n rrug t drejt1.
Shejtani e cyt njeriun n zemr dhe e bn at t mendoj keq pr Allahun e Lartsuar,
pr caktimin dhe vendimin e Tij. kur njeriu ka mendim t keq pr Allahun e Lartsuar,
atij i paksohet teuhidi dhe nuk e realizon at q duhet prej besimit n caktimin dhe
vendimin e Allahut t Lartsuar.
Autori e ka sjell kt kapitull, sepse shumica e njerzve e kundrshtojn caktimin e
Allahut me veprat e tyre, duke menduar se po t vepronin ndryshe, gjendja e tyre do t
ishte ndryshe. Allahu i Lartsuar sht Ai q i ka caktuar veprat dhe rezultatet e tyre, dhe
t gjitha jan n pajtueshmri me Urtsin e Allahut t Lartsuar.

1
T H : 82
461
 - Allahu i Lartsuar thot: Sikur t pyeteshim ne pr kt gj, nuk do t
vriteshim ktu. . . 1.
Atyre q nuk luftuan dhe than pr vllezrit e vet: Sikur t na kishin dgjuar
ne, nuk do t ishin vrar2.
Prmendm m lart se fjala sikur nuk lejohet dhe sht haram t prdoret pr t
kaluarn. Argumenti pr kt sht i qart nga dy ajetet e cituara.
Prshtatshmria e ktyre dy ajeteve n kt kapitull sht e qart. T ndiesh keqardhje
pr t kaluarn duke shprehur fjaln sikur, sht nga cilsit e hipokritve. Allahu i
Lartsuar pr hipokritt thot: Atyre q nuk luftuan dhe than pr vllezrit e vet:
Sikur t na kishin dgjuar ne, nuk do t ishin vrar3.
Kjo ka ndodhur n betejn e Uhudit, e kto jan fjalt e hipokritve, t cilt e prdorn
fjaln sikur. Kjo sht nga cilsit e hipokritve, e kjo tregon se sht haram.
Sipas nj hadithi t sakt, prcjell nga Ebu Hurejra, Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Interesohu pr at q t bn dobi, krkoji ndihm
Allahut dhe mos trego paaftsi. Nse t godet dika, mos thuaj: Sikur t bja
ashtu, nuk do t ndodhte kshtu, por thuaj: Qe caktimi i Allahut, i Cili far
deshi, bri, sepse fjala sikur i hap rrugn shejtanit.
Prshtatshmria e ktij hadithi sht te thnia: Nse t godet dika mos thuaj:
Sikur t bja ashtu, nuk do t ndodhte kshtu, sepse fjala sikur sht pr t
kaluarn.
Shprehja: Mos thuaj, sht ndaluese, e ndalimi tregon se ajo sht haram. Ky sht
mendim i keq dhe ai ia hap dern shejtanit. Shejtani u kujton sprovat dhe i josh njerzit
me sikur, e kur ata e prdorin kt fjal, u dobsohet zemra dhe bhet e paaft.
Njeriu mendon se kshtu mund t ndyshoj caktimin e Allahut, por ai nuk mund t
ndryshoj gj nga caktimi i Allahut, sepse ai do t zbatohet. Kt tregon Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) kur thot: Qe caktimi i Allahut, i Cili far deshi, bri. . . ,
sepse do gj kthehet tek caktimi i Allahut dhe dshira e Tij. Ky ndalim sht nga

1
L IMRN : 154
2
L IMRN : 168
3
L IMRN : 168
462
prdorimi i fjals sikur dhe t tjera sinonime t ksaj fjale, t cilat shprehin keqardhje
pr t kaluarn.
pr sa i prket t ardhmes, nse njeriu thot: Sikur t m ndodh mua n t ardhmen
kshtu e ashtu..., kjo nuk sht e ndaluar, sepse kjo ka lidhje me t ardhmen dhe sht
sinonim i parafjals in (nse).
Nse fjala sikur prdoret pr t ardhmen, sht e lejuar. Por nse kt gj e bashkon
me besime apo veprime t cilat kan t bjn me caktimin e Allahut, ather kjo ngjason
me besimin e injorancs. Pra, nse thot: Sikur t m ndodh kshtu, do t veproj
kshtu e ashtu..., me mendjemadhsi e duke mbimuarveprimin dhe fuqin e tij. Kjo
nuk lejohet, sepse tregon mendjemadhsi dhe kryenesi. Njeriu e ka detyrim t jet
modest, sepse caktimi dhe vendimi i Allahut sht i hershm. Mund t ndodh veprimi,
por ai kthehet prapa, si ai q ka prshkruar Allahu i Lartsuar:
Ka nga ata (hipokrit) q kan br beslidhjen me Allahun, duke thn: Nse
Ai na jep nga dhuntit e Tij, sigurisht q do t japim lmosh dhe sigurisht q do
t bhemi njerz t mir! Por kur Ai u dha atyre nga dhuntit e Veta, ata u bn
koprrac dhe kthyen shpinn, duke u larguar. Prandaj, Ai ua lidhi hipokrizin n
zemrat e tyre, deri n ditn kur do t dalin para Tij, sepse e shkeln premtimin
dhn Allahut. Ata e kishin zakon gnjeshtrn1. Ata than: Sikur t kemi kshtu e
ashtu, ne do t veprojm kshtu e ashtu, e kur Allahu i Lartsuar u dha pasuri, ata
kthyen shpinn duke kundrshtuar. Kjo duket sikur komandon caktimin e Allahut.
Prdorimi i fjals sikur pr t ardhmen, nse bhet fjal pr vepra t mira dhe duke
shpresuar at q sht tek Allahu, duke i vepruar shkaqet pr mir, lejohet. Por nse
sht pr mendjemadhsi dhe arroganc, ather nuk lejohet, sepse prmban
kundrshtim t caktimit t Allahut t Lartsuar.

****

57

1
ET-TEUBE : 75-77
463
 Kapitulli: Ndalimi i sharjes s ers

Ubej Ibn Kabi (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) ka thn: Mos e shani ern! Kur e shihni dika q nuk ju plqen,
thoni: O Allah, t krkoj Ty nga e mira e ksaj ere, nga e mira q ajo mbart dhe
nga e mira q sht urdhruar me t! M mbro nga e keqja e ksaj ere, nga e
keqja q ajo mbart dhe nga e keqja q sht urdhruar me t!1.

Dobit e tems
Ndalimi i sharjes s ers.
Udhzimi pr t thn fjal t mira, kur njeriu sheh far nuk i plqen.
Msimi se era sht e urdhruar.
Ajo mund t urdhrohet pr mir, por mund t urdhrohet edhe pr keq.

Era sht krijes nga krijesat e Allahut dhe ajo sht e nnshtruar. Ktu sht n numrin
njjs, rh-er-, e shumsi i saj sht rijh. Allahu i Lartsuar e lviz ern ku t doj
Ai. Era sht si koha, nuk zotron gj dhe nuk ka mundsi t veproj e pavarur. Sharja e
ers sht si sharja e kohs, pra, ajo i kthehet Allahut t Lartsuar, sepse Allahu sht Ai
q e drgon ern si t doj. Allahu sht Ai i Cili e bn ern q t sjell t shkatrroj, pr
ti prkujtuar njerzit q t pendohen dhe t kthehen tek Allahu, ti prkujtoj njerzit
me fuqin e Tij mbi ta, dhe se ata nuk mund t bjn pa fuqin e Allahut, qoft sa hap e
mbyll syt. Allahu e sjell ern dhe e nnshtron at n ato gjra q jan n interes t
njerzve.
Autori e ka sjell kt kapitull pr ta br t qart se nuk lejohet t shahet era, ashtu si
ka sjell para tij kapitullin se nuk lejohet t shahet koha. Kjo e lndon Allahun e
Lartsuar. Ky kapitull sht si ai pr kohn, por ndodh m shpesh q njerzit ta shajn

1
Shnon Tirmidhiu (2252) dhe thot: Hadithi sht hasenun sahih.
464
ern, prandaj edhe autori e ka sjell kt kapitull m vete, pr ta prforcuar kt, se sharja
e ers sht haram dhe nuk lejohet.
-Kapitulli: Ndalimi i sharjes s ers. Ndalim do t thot q sht haram dhe nuk
lejohet. Sharja e ers bhet kur e ofendon apo kur e mallkon, ashtu si e kemi prmendur
n kapitullin pr kohn. Kur e prshkruan ern pr fuqin e saj, kjo nuk sht sharje, si
sht fjala e Allahut t Lartsuar: Kurse fisi Ad u shkatrrua nga nj furtun
shungulluese e ashpr, t ciln Allahu ua drgoi atyre shtat net dhe tet dit
pareshtur. Ather mund ti vreje njerzit t prmbysur, si trungjet e hurmave t
kalbura1. Ktu prshkruhet fuqia e ers. Gjithashtu, era sht prshkruar edhe pr t
keqen q ajo mbart pr ata t cilt drgohet, si ka thn Allahu n Kuranin Famlart:
cila, ngado q kaloi, nuk kurseu asgj, duke i kthyer n kalbsira2. Ky lloj
prshkrimi nuk sht i ndaluar.
-Ubej Ibn Kabi (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn: Mos e shani ern! Kur e shihni dika q nuk ju
plqen, thoni: O Allah, t krkoj Ty nga e mira e ksaj ere, nga e mira q ajo
mbart dhe nga e mira q sht urdhruar me t! M mbro nga e keqja e ksaj ere,
nga e keqja q ajo mbart dhe nga e keqja q sht urdhruar me t!.
Kjo tregon se era mbart mirsi, ajo urdhrohet dhe ndalohet. Allahu i Lartsuar e drgon
ern ku t doj dhe e largon nga ku t doj. Ajo i sht nnshtruar Allahut t Lartsuar
dhe engjjt e lvizin at me urdhrin e Allahut. Allahu e drgon ern me mirsi ose e
drgon me dnim, e pr kt ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Kur e
shihni dika q nuk ju plqen, thoni. . . , dhe na ka msuar fjalt, q do ti
shtjellojm m posht.
Kur Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) vrente ndonj shenj nga qielli, ai (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) shkonte e vinte, hynte e dilte, e shqetsimi i tij dukej n fytyr. Kjo
zgjaste derisa t binte shi, pastaj ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!) lehtsohej. Aishja
(Allahu qoft i knaqur me t!) i tha: O i Drguari i Allahut, prse e bn kt? Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) i tha: A nuk e ke dgjuar fjaln e atyre, - apo si ka

1
EL-HKKA : 6-7
2
EDH-DHRIJT : 42
465
thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)1-: "Dhe kur pan nj r, q u duk se
vinte n drejtim t luginave t tyre, ata than: Kjo re po sjell shiun! - Jo! u
prgjigj ai Kjo sht ajo q ju e keni shpejtuar: nj er q mbart nj dnim t
dhembshm, q, me urdhrin e Allahut, shkatrron do gj. n mngjes u pan
vetm shtpit e tyre t zbrazta. Ja, kshtu e ndshkojm Ne popullin
keqbrs."2 Kur shfaqen kto ndodhi ose ndryshime n qiell apo n tok, njeriu e ka
detyrim q t friksohet nga Allahu i Lartsuar. Ashtu si Allahu duhet t njihet n
mirsi, duhet t njihet edhe n vshtirsi, derisa ta njohin dhe ta din rububijen, fuqin
dhe madhshtin e Allahut, ta din durimin, butsin dhe mshirn e Allahut mbi krijesat
e Tij.
Kur njeriu shikon ato gjra q nuk i dshiron, duhet t kthehet tek Allahu me lutje, t
krkoj mbrojtje nga Allahu, dhe ta lus Allahun me kto fjal: O Allah, t krkoj Ty
nga e mira e ksaj ere, nga e mira q ajo mbart dhe nga e mira q sht
urdhruar me t! M mbro nga e keqja e ksaj ere, nga e keqja q ajo mbart dhe
nga e keqja q sht urdhruar!.
Allahun e Lartsuar e lus t na fal gjynahet tona, pakujdesin ton, ta bj teuhidin dhe
sinqeritetin mjetin ton, sepse ne jemi gjynahqar! Sikur t mos ishte mshira e Allahut,
ne do t ishim shkatrruar. O Zoti yn, na fal ne t gjithve dhe drgoji salavatet,
prshndetjet dhe begatit e Tua pr Profetin ton Muhamed!

****

58

Kapitulli: Ndalohet t mendosh keq pr Allahun

Allahu i Madhruar thot:

1
Kjo shprehje prdoret kur fjalt e profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) jan t prshkruara me prafrsi dhe jo
shprehimisht, apo kur nuk jemi t sigurt se far fjalsh ka prdorur me saktsi. (shnim i prkthyesit)
2
EL-AHKF: 24-25.
466
Kurse grupi tjetr (hipokritt) kujdesej vetm pr veten, duke menduar pr
Allahun t pavrtetn, ashtu si mendonin pagant. Ata thoshin: Ku sht fitorja
q na ishte premtuar? Thuaju (o Muhamed!): T gjitha jan n dor t
Allahut!1.
- . . . q mendojn keq pr Allahun. Radha e fatkeqsis le ti godas ata!2.
N lidhje me ajetin e par, Ibn Kajimi ka thn: Dijetart pr shpjegimin e ajetit
kan sqaruar se mendimi i keq i hipokritve ka qen q Allahu i Lartsuar nuk po
e ndihmonte t Drguarin e Tij dhe se shtja e tij po merrte fund. Nj shpjegim
tjetr sht se ata mendonin se sprova q i ra atij nuk ishte me caktimin dhe
urtsin e Allahut. Kshtu mendimi i tyre i keq sht shpjeguar me at se ata
mohonin urtsin dhe kaderin e Allahut, dhe se feja e Profetit t Tij nuk do t
prmbushej dhe nuk do t triumfonte mbi t gjitha fet e tjera. Kto ishin
mendimet e kqija t hipokritve dhe idhujtarve q prmenden n suren Fet'h.
Ishin mendime t kqija, sepse nuk i takonin Allahut, nuk prshtaten me
urtsin e Tij, me lavdin e Tij dhe as me premtimin e Tij t vrtet. Kush
mendon se Allahu e ndihmon gnjeshtrn q t fitoj mbi t vrtetn, derisa e
vrteta t zhduket, kush mohon q gjithka q ndodh, ndodh me caktimin e Tij
pr nj urtsi t madhe, pr t ciln Allahu meriton t lavdrohet, me
pretendimin se ajo sht thjesht nj dshir e Allahut pa ndonj urtsi, kush ka
mendime t tilla u prket atyre q nuk besojn. Mjer pr ata q nuk besojn,
kur t hidhen n zjarr!3.
Shumica e njerzve mendojn keq pr Allahun, sa u prket caktimeve t Tij pr
ata, apo pr t tjert. Nga ky koncept i keq shptojn ve ata q e njohin Allahun,
shptojn q e njohin At, emrat dhe atributet e Tij, si dhe frytet q sjellin urtsia
dhe lavdia e Tij.

1
L IMRN : 154
2
EL-FETH : 6
3
SD : 27
467
Njeriu i menur, q ia do t mirn vetes, le ti kushtoj rndsi ksaj, le t
pendohet tek Allahu dhe le ti krkoj falje Atij pr mendimet e kqija n lidhje
me Zotin e tij.
Po ti shikosh me kujdes (njerz t till), do ti gjesh kundrshtues, duke fajsuar
kaderin e Allahut e duke thn se duhej t ishte kshtu e ashtu. Disa njerz e
kan m pak t theksuar kt veti, e disa t tjer m shum. Ather, kontrollo
veten: A je i paprekur nga kjo?

Nga kjo veti n je i pastr,

sprov t madhe ke larguar.
nse kshtu nuk ndodh me ty,
them se keqas je ngatrruar1.

Dobit e tems
Komenti i ajetit t sures Al Imran.
Komenti i ajetit t sures Feth.
Msimi se t menduarit keq pr Allahun ka numr t pakufizuar formash.
Nga mendime t tilla shpton vetm ai q njeh mir emrat dhe atributet e
Allahut si dhe vetveten.

Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit sht se Allahu i Lartsuar sht Ai i

Cili ka atributet e plota. I Lartsuari do gj e bn me urtsi, me drejtsi, me mshir dhe
bamirsi. I Lartsuari sht i plot n emrat e Tij t bukur, i plot n atributet e Tij t
larta, dhe i plot n rububije. Ai sht absolut n rububije, n emrat dhe atributet e Tij,
prandaj Ai nuk bn asgj, prve se me nj urtsi t jashtzakonshme. Urtsia qndron
n faktin se Allahu i Lartsuar e vendos do gj n vendin e duhur, duke u prputhurme
qllimet e larta e t lavdruara. Ky sht argument se Allahu sht i plot. Allahu i
Lartsuar ka atributet m t larta dhe cilsit m t bukura. Pra, kur Allahu ka t gjitha

1
Zadul Maad (3/234-235).
468
kto, njeriu e ka detyrim t mendoj ve mir pr T, e t mos mendoj keq pr Allahun
e Lartsuar. Njeriu t besoj at q sht detyrim pr madhshtin, fisnikrin, urtsin,
drejtsin, mshirn, emrat dhe atributet e plota t Allahut t Lartsuar.
Ai i cili mendon se Allahu i Lartsuar i bn veprimet pa ndonj urtsi, ai njeri mendon se
Allahu ka mangsi, e ky sht mendim i keq pr Allahun e Lartsuar, madje sht
mendim i idhujtarve. Kur nuk mendon mir pr Allahun e Lartsuar, bie n
kundrshtim me teuhidin, madje mund ta mohoj teuhidin e plot. Ndoshta edhe t
nxjerr nga Islami, sikur sht mendimi jo i drejt n disa shtje t kaderit t Allahut. Prej
tij ka q bie n kundrshtim me teuhidin e plot, si sht: t mos besosh n urtsin e
Allahut t Lartsuar ose n veprimet e Allahut t Lartsuar, t cilat Ai i bn me nj urtsi
t jashtzakonshme. Pr kt Allahu i Lartsuar thot: Thuaju: Allahu ka argumentin
m binds dhe, po t donte Ai, t gjithve do tju prudhte n rrug t drejt!1.
Kjo sht kundrprgjigje pr kaderijt idhujtar. Gjithashtu, Allahu thot: Nj urtsi e
prsosur, por paralajmrimi nuk u bn dobi2. Allahu ka urtsi dhe gzon
falnderimin e plot pr veprimet e Tij.
Veprat e Allahut t Lartsuar ndahen n dy pjes:
1. Veprime t cilat bazohen tek urtsia dhe drejtsia
2. Veprime q bazohen tek mirsia, begatia, mshira dhe bamirsia mbi krijesat.

T gjitha veprimet e Allahut jan veprime bamirsie dhe kan nj urtsi t

jashtzakonshme. Kshtu, edhe pr veprimet t cilat duken sikur nuk jan n dobi t
njerzve apo se nuk prmbajn urtsi, duhet q njeriu t besoj dhe t mendoj ve mir
pr Allahun e Lartsuar dhe ta dij se ato veprime prmbajn nj urtsi t
jashtzakonshme, sepse Allahu sht i Gjithpushtetshmi, Atij i nnshtrohet gjithka dhe
Ai bn far t doj.
Pr t realizuar teuhidin, njeriu e ka detyrim q t mendoj ve mir pr Allahun e
Lartsuar. Ndrsa mendimi i keq pr Allahun e Lartsuar sht mendimi i idhujtarve, i
cili bie ndesh me teuhidin n disa raste, ose bie n kundrshtim me teuhidin e plot.

1
EL-ENM : 149
2
EL-KAMER : 5
469
Prandaj autori (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt kapitull, pr t qartsuar se mendimi
i keq pr Allahun e Lartsuar sht nga cilsit e idhujtarve dhe bie n kundrshtim me
bazn e teuhidit apo me teuhidin e plot, sipas gjendjes.

Kapitulli: Fjala e Allahut t Lartsuar: Kurse grupi tjetr (hipokritt) kujdesej

vetm pr veten, duke menduar pr Allahun t pavrtetn, ashtu si mendonin
pagant1. Me fjaln mendim sht pr qllim besimi, por mund t jet pr qllim
edhe iluzioni, domethn, mendime q kalojn n mendje dhe q ata i besojn, apo u
kalojn n mendje, pr shkak t mbetjeve q kan nga shirku, sipas t cilave veprimet e
Allahut t Lartsuar nuk jan veprime t vrteta. Allahu i Lartsuar sht i Vrteti, dhe t
gjitha veprimet e Tij jan t vrteta dhe n prputhje me Cilsit e Tij t Plota e
Absolute. Kush mendon se veprimet e Allahut nuk jan t vrteta, ai ka mendime t
idhujtaris, sepse mendon q Allahu i Lartsuar nuk sht i plot, e pikrisht ky sht
mendim i idhujtarve.
Ndrsa besimtart dhe muslimant mendojn besojn dhe e din se pr do veprim q
atyre u ndodh, Allahu i Lartsuar sht i Plot n urtsin e Tij t jashtzakonshme. Kt
e ka shpjeguar Allahu i Latsuar, kur thot: Ata thoshin: Ku sht fitorja q na
ishte premtuar?2. Kjo tregon se ata e mohonin urtsin e Allahut, ose mohonin
kaderin e Allahut. Thuaju (o Muhamed!): T gjitha jan n dor t Allahut!3.
Kjo sht kundrprgjigje ndaj hipokritve dhe mushrikve.
. . . q mendojn keq pr Allahun. Radha e fatkeqsis le ti godas ata!4 Autori
ka sjell fjaln e Ibn Kajimit, i cili prcjell fjaln e selefve (t parve), t cilt e kan
shpjeguar mendimin e keq me nj nga kto tre gjra - dhe t gjitha kto jan t sakta:
Mohimi i kaderit (caktimit t Allahut)
Mohimi i urtsis
Mohimi i ndihms s Allahut t Lartsuar pr Profetin e Tij apo pr njerzit e
devotshm. Mohimi i kaderit sht mendim i keq pr Allahun e Lartsuar, sepse
1
L IMRN : 154
2
L IMRN : 154
3
L IMRN : 154
4
EL-FETH : 6
470
 prcaktimi i shtjeve para se ato t ndodhin tregon pr fuqin e Allahut t
Lartsuar dhe kompetencat e Tij. Vetm nj t pafuqishmi gjrat ndodhin ashtu
kot, pa u prcaktuar m par. Ndrsa pr Allahun, shtjet ndodhin vetm se kur i
prcakton para se t ndodhin, e kur ndodhin, nuk ndodhin vetm se, ashtu si i
kishte prcaktuar m par, kjo tregon se Ai sht i Plotsuar, Ai sht i Fuqishm
dhe Ai nuk kundrshtohet n mbretrin e Tij.

Mohimi i kaderit: Kjo do t thot t mendosh keq pr Allahun e Lartsuar, sepse kur
mendon keq pr Allahun e Lartsuar e ke prshkruar Allahun me mangsi. Allahu i
Lartsuar sht i plot n emrat e Tij, i plot n atributet e Tij, Ai sht mbrojtsi dhe
nuk mbrohet dot kush prej Tij. Allahu sht poseduesi i gjithkaje, prandaj Allahu thot
ktu: Thuaju (o Muhamed!): T gjitha jan n dor t Allahut!1.
Prandaj themi se do gj q ndodh prej Allahut t Lartsuar n gjithsin e Tij, sht n
pajtim t plot me prcaktimin e Tij t mparshm, i cili sht argument i urtsis s Tij
t plot, i dijes, i krijimit dhe dshirs s Tij.
Mohimi i urtsis: Urtsia e Allahut t Lartsuar sht e argumentuar me Kuran, me
Sunet dhe me "ixhma"(unanimitet t dijetarve). Emri i Allahut El Hakm- i Urt,
prmban cilsin e urtsis. Pra, Allahu i Lartsuar sht i Urt. Ai sht gjykuesi i do
shtjeje. Ai ka urtsi t jashtzakonshme. Kto jan tre kuptime t emrit t Allahut El
Hakm, dhe t gjitha kto jan t sakta. T gjitha kto i meriton Allahu i Lartsuar, q
sht i Urti dhe Gjykuesi.
Ky sht nj Libr, vargjet e t cilit jan radhitur mrekullueshm dhe jan
parashtruar me hollsi nga ana e nj t Urti t Gjithdijshm2. Gjithashtu, thot:
Nuk mund t gjesh n krijimin e t Gjithmshirshmit asnj cen3. Kjo pr shkak
t gjykimit t Tij suprem. Gjithashtu, thot: Thuaj: Shikoni ka n qiej dhe n
Tok!4. Kto dhe ajete t tjera jan argument pr prpikmrin e Allahut n krijim.

1
L IMRN : 154
2
HD : 1
3
EL-MULK : 3
4
JNUS : 101
471
S treti: Allahu ka Urtsi t jashtzakonshme. Urtsia sht cilsi e Allahut t Lartsuar
dhe ajo do t thot: T vendossh do gj n vendin e duhur, duke qen n pajtim t
plot me qllimet m t larta. Prandaj dijetart e Sunetit, juristt e Kuranit dhe Sunetit
thon: do veprim i Allahut t Lartsuar ka nj arsye. Pra, kjo arsye sht urtsia e
Allahut t Lartsuar.
Veprat e Allahut t Lartsuar jan t mbushura me arsye, por kt e kan mohuar
mutezilet, sepse ata jan kaderij, e kan mohuar edhe eshairet, sepse ata jan
xheberije. Ata kan thn: Veprimet e Allahut t Lartsuar nuk prmbajn urtsi, dhe
se Allahu nuk i bn veprimet me urtsi. Ky sht mendim i keq pr Allahun e Lartsuar,
prandaj e ka sjell Shejhu (Allahu e mshiroft!) kt kapitull, pr t qartsuar se realizimi
i teuhidit arrihet duke qen i sigurt n Urtsin e Allahut t Lartsuar. Kush e mohon
Urtsin e Allahut t Lartsuar sht bidati dhe e ka t mangt teuhidin, sepse ky sht
nj bidat i shmtuar, e do bidat bie n kundrshtim me teuhidin. Madje, ka bidate q e
mohojn teuhidin q nga baza e tij.
Injorant dhe hipokritt mendojn keq pr Allahun e Lartsuar. Ata
pretendojn se Allahu i Lartsuar nuk e ndihmon Profetin e Tij (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), dhe se Allahu i Lartsuar nuk e mbron librin e Tij, ose Ai e l
Profetin apo fen e Tij n humbje, derisa t zhduket kjo fe. Ky sht mendim i keq
pr Allahun e Lartsuar.
Prandaj prej argumenteve t profetsis pr ehlu sunetin sht se: T gjith gnjeshtart q
kan pretenduar se jan profet kan qn n humbje dhe shtja e tyre sht zhdukur.
Nga ana tjetr, do profet i drguar nga Allahu i Lartsuar sht prkrahur dhe
mbshtetur me argumente e dshmi t qarta. Ata jan ndihmuar kundra armiqve t tyre,
ndrsa feja dhe pasuesit e tyre kan qen m lart nga ata q nuk kan besuar, ashtu si
Allahu i Lartsuar thot: Sigurisht, Ne do ti ndihmojm t drguarit Tan dhe
besimtart, si n jetn e ksaj bote, ashtu edhe n Ditn kur do t sillen
dshmitart1. Gjithashtu thot: Shum koh m par, Ne u premtuam robrve

1
EL-GFIR : 51
472
Tan t Drguar, se ata do t ndihmohen (prej Nesh) dhe se ushtrit Tona do t
jen me siguri fitimtare!1.
Injorantt menduan se mirsia apo feja do t zhdukeshin, e nse ata do t sakrifikonin
pr ta shuar kt fe, apo do ta luftonin me t mundeshin, kjo fe do t mbaronte.
Kjo sht e ndaluar, sht padrejtsi e madhe dhe, n t njjtn koh, sht mendim i
keq pr Allahun e Lartsuar, duke treguar mendjemadhsi me fuqin dhe veten e tyre.
Allahu i Lartsuar i ndihmon profett e Tij dhe robrit e Tij besimtar. Megjithat,
Allahu i Lartsuar mund ti sprovoj besimtart duke mos i ndihmuar pr nj koh t
gjat, q mund t shkoj edhe disa qindra vjet, ashtu si ka ndodhur me historin e Nuhit
(Alejhi selam): Ai qndroi tek ata nj mij pa pesdhjet vjet2. Pastaj i ndihmoi ata
Allahu i Lartsuar.
Kto mendime t kqija keq u vijn edhe njerzve t virtytshm, ashtu si ka thn Ibn
Kajimi, por u ndodh shum njerzve, madje edhe nj pjese q e klasifikojn veten te
dijetart. Shkak i mendimit t keq n zemr sht mosnjohja e asaj q meriton Allahu i
Lartsuar dhe ato q ka detyruar Allahu i Lartsuar, si durimin, maturin dhe t tjera si
kto.
Kto shtje jan t lidhura me njra-tjetrn, e ai q kundrshton urdhrin e Allahut t
Lartsuar n lidhje me ndihmn e fes, ky njeri ka menduar keq pr Allahun e Lartsuar.
Kjo bie n kundrshtim me at q sht detyrim prej teuhidit.
Besimtari e ka detyrim q t jet i kujdesshm dhe t mbrohet nga mendimi i keq pr
Allahun e Lartsuar. Disa njerz arrijn dika dhe mendojn se ata meritojn m shum,
prandaj kur u ndodh dika me caktimin e Allahut, mendojn se nuk e meritojn kt gj,
ose mendojn se me kt duhet t ishte sprovuar dikush tjetr. Ataakuzojn caktimin e
Allahut, e nj pakic e vogl e njerzve shptojn prej ksaj. Shumica e njerzve duken se
kan shptuar prej ksaj n dukje, ndrsa n zemrat e tyre kan mendime t kohs s
injorancs dhe besim t keq. Prandaj Allahu i Lartsuar ka thn n ajetin q e kemi
prmendur n fillim t kapitullit: . . . duke menduar pr Allahun t pavrtetn. . . 3.

1
ES-SFFT : 171-173
2
EL-ANKEBT : 14
3
L IMRN : 154
473
T menduarit e ka vendin n zemr, prandaj besimtari e ka detyr ta pastroj zemrn nga
do mendim i pavrtet pr Allahun e Lartsuar. Ai duhet ti msoj emrat dhe atributet
e Allahut t Lartsuar, dhe ta msoj ndikimin e tyre n gjithsin e Allahut, derisa t
zr vend n zemrn e tij se Allahu i Lartsuar sht i Vrteti dhe veprimet e Tij jan t
merituara. Veprimet e Allahut jan me vend, edhe sikur t jet shtje shum e madhe,
edhe sikur njeriu t ket kaluar m t madhen sprov, apo ka provuar nnmimin m t
madh. Besimtari e di se n t, gjithsesi, ka urtsi, sepse Allahu sht i plot n mbretrin
dhe n urtsin e Tij. Ai vepron me krijesat e Tij si t doj.
Ndrsa njerzit sado q t arrijn, ata i bjn padrejtsi veteve t tyre. Allahu i Lartsuar
meriton lvdatat dhe madhrimin. Pra, pastrojeni zemrn nga do mendim i keq pr
Allahun e Lartsuar, o ju besimtar, e veanrisht nxnsit e dijes! Mos mendoni kurr
pr nj shtje q e ka caktuar Allahu, se dika tjetr do t ishte m e mir sesa ajo, e
sikur t mos kishte ndodhur ajo gj, do t ishte m mir. As pr ndonj shtje q Allahu
e ka caktuar mos t ndodh, mos mendoni se do t jet m mir sikur t ndodhte, sepse
edhe ky sht mendim i keq pr Allahun e Lartsuar. Dijetart, kur shpjegojn fjaln e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Kujdes prej hasedit (zilis-lakmis) sepse ai i
djeg sevapet ashtu si i djeg zjarri drut1, kan thn se shkak i ksaj sht se ziliqari
mendon se kujt i jep Allahu ndonj begati, ai nuk e meriton at, prandaj ai shpreson q
ajo begati ti zhduket atij q Allahu ia ka dhuruar, e ky sht mendim i keq pr Allahun e
Lartsuar, i cili ia ha sevapet ashtu sikur i ha zjarri drut.
Allahun e Lartsuar e lus t na mbroj nga mendimet e kqija dhe t mos mendojm pr
At t pavrteta! Gjithashtu, e lus Allahun t na bj prej atyre q e madhrojn At dhe
prej atyre q i respektojn urdhrat dhe ndalesat e Tij, dhe prej atyre q e mojn
urtsin e Tij.1

****

59

1
Shnon Ebu Daudi (4903) nga hadithi i Ebu Hurejras (Allahu qo i knaqur me t), Ibn Maxhah (4210), nga hadithi i
Enesit (Allahu qoft i knaqur me t).
474
 Kapitulli: Mohuesit e kaderit

Ibn Umeri ka thn : Betohem pr At, n dorn e t Cilit sht shpirti i Ibn
Umerit, se sikur ndonjri prej tyre t kishte florinj sa mali i Uhudit, ce pastaj ta
shpenzonte at n rrug t Allahut, Allahu nuk do ta pranonte prej tij, derisa t
besonte n kader. Pastaj argumentoi me thnien e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!): Imani sht t besosh Allahun, n melekt e Tij, librat e Tij,
profett e Tij, Ditn e Fundit dhe t besosh kaderin, n t mirn dhe t keqen e
tij. 1
Prcillet se Ubade Ibn Samiti i ka thn t birit: O biri im! Nuk ke pr ta
provuar shijen e imanit, derisa ta dish se ajo q t ka ndodhur nuk mundej q t
t mos ndodhte, kurse ajo q nuk t ka ndodhur, nuk mundej q t t ndodhte.
kam dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: para gj q ka
krijuar Allahu sht pena, e pastaj i tha: Shkruaj! Ajo tha: far t shkruaj? I
tha: Shkruaj prcaktimet e do gjje, derisa t bhet Kijameti.
O biri im, e kam dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: Kush
vdes me bindje tjetr, ndryshe nga kjo, nuk sht prej meje2.
N variantin q sjell Ahmedi thuhet: para gj q krijoi Allahu i Lartsuar sht
pena (kalemi), t cils i tha: Shkruaj! N at ast, pena shkroi do gj q do t
ndodh deri ditn e Kijametit3.
Sipas transmetimit t Ibn Uehbit, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
At q nuk beson kaderin, n t mirn dhe n t keqen e tij, Allahu do ta djeg
n zjarr4.
N Musned dhe n Sunen nga Ibn Dejlemiju5 prcillet se ka thn: Shkova
tek Ubej Ibn Kabi e i thash: Jam disi i paqart n vetvete n lidhje me shtjen

1
Shnon Muslimi (8).
2
Shnon Ebu Daudi (4700), Ibn Ebi Asim n Suneh (1/51 nr.111), Taberaniu n El Eusat (6/249 nr. 6318).
3
Shnon Ahmedi (5/317 nr. 22705), Tirmidhiu (2155, 3319).
4
Shnon Ibn Uehbi n El Kader (1/121 nr. 26).
5
Ai sht Ebu Bishr Abdullah bin Fejruz Dejlemiju, vllai i Dahakut, i sinqert, nga t mdhenjt e Tabiinve. Disa e
kan vlersuar si sahab. Ka qen banor i Bejtul Makdisit. Shih: Tehdhib Et-Tehdhib (5/313), ThikatIbn Hibani
(5/23).
475
e kaderit, kshtu q m thuaj dika, n mnyr q Allahu t ma heq kt
paqartsi q kam n zemr. Ai m tha: Edhe nse shpenzon flori sa mali i
Uhudit, Allahu nuk ka pr ta pranuar prej teje, derisa t besosh plotsisht n
kader, duke qen i bindur se ajo q t ka ndodhur nuk mundej q mos t t
ndodhte, kurse ajo q nuk t ka ndodhur, nuk mundej t t ndodhte. Nse vdes
me bindje tjetr, ndryshe nga kjo, do t jesh prej banorve t Zjarrit. Shkova tek
Abdullah Ibn Mesudi, Hudhejfe Ibn Jemani dhe Zejd Ibn Thabiti, e q t gjith
m than t njjtn gj, nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)1.

Dobit e tems

Msimi se besimi n kader sht detyr.

Shpjegimi konkret i besimit n kader.
Asgjsimi i veprave t atij q nuk beson n kader.
Msimi se askush nuk e provon shijen e besimit, derisa t besoj n kader.
Msimi se cila qe gjja e par q ka krijuar Allahu i Lartsuar.
Pena shkroi n at ast t gjitha gjrat q do t jen e do t ndodhin deri n
ditn e KKijametit.
Distancimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nga ai q nuk beson
kaderin.
Tradita e t parve tan ishte q ti largonin paqartsit duke pyetur
dijetart.
Dijetart jepnin prgjigje q i largonin paqartsit, pr faktin se ata iu
referuan vetm Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

Ky kapitull sht: Mohuesit e kaderit.

1
Mustedrek El Hakim,(3/624) nga Ibn Abasi (Allahu qo i knaqur me ta).
476
Prshtatshmria e ktij kapitulli me at q sht para tij: T mohosh kaderin sht
mendim i keq pr Allahun e Lartsuar, e ky kapitull do t jet si shtjellim pr kapitullin e
mparshm.
Prshtatshmria e ktij kapitulli me librin e teuhidit sht e dukshme, e ajo sht se:
imani n kader sht vaxhib (detyrim) e teuhidi i njeriut plotsohet vetm se duke besuar
n kader. Mohimi i kaderit sht kufr q i bhet Allahut t Lartsuar dhe ai e mohon
teuhidin q nga baza e tij. Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta!) ka thn: Kaderi
sht fija prbashkuese e teuhidit, dhe ai q e mohon kaderin, ai ka mohuar
teuhidin1 Kjo domethn se kaderi sht fija q i lidh dhe i bashkon shtjet e teuhidit,
derisa ka zn vend n zemr. Ai q e mohon kaderin e ka kputur kt fije, e me kt ai
i mohon shtjet e teuhidit, dhe kjo sht e qart. Baza e imanit sht t besosh n
gjasht kushtet e tij, dhe prej tyre sht besimi n kader, ashtu si e ka prmendur Shejhu
n hadithin e Ibn Umerit (Allahu qoft i knaqur me ta!).
Kader nga ana gjuhsore do t thot: prcaktim, ashtu si sht e njohur. Pra, ti
vendossh gjrat n at mnyr q dshiron. Thuhet: e prcaktoi dika, e prcaktoi me
nj vendim2. N akide (besim) e kan prkufizuar kshtu disa dijetar: Kaderi sht
dija e mparshme pr do shtje dhe shkruajtja e saj n Leuhi Mahfudh.
Krijimi i do gjje dhe cilsit e tyre bazohen te kaderi. Ky prkufizim sht i sakt,
sepse ai i prfshin katr nivelet e kaderit. Pra, imani n kader ka katr nivele. Kto nivele
jan n dy shkall:
Shkalla e par: Paracaktimi para se gjrat t ndodhin. Kjo sht n dy nivele:
1. Besimi n diturin e mparshme.
2. Besimi se Allahu i Lartsuar e ka shkruar do shtje, ashtu si thot Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!): Allahu e ka prcaktuar do shtje t krijesave t Tij,
pesdhjetmij vjet para se t krijoj qiejt dhe tokn3. Ka prcaktuar do shtje
t krijesave, do t thot: I ka shkruar ato.

1
Shnon Axhurrij n Esh-Sheria: 2/875 nr. 456, dhe El Lakelani n I kad ehlus - Sune (4/670 nr. 1224).
2
Shih: Lisanul Arab (5/74).
3
Shnon Muslimi (2653), nga hadithi i Abdullah ibn Amrit (Allahu qo i knaqur me ta).
477
Shkalla e dyt: Ajo ka lidhet kur ndodh paracaktimi. Edhe kjo sht n dy nivele:
1. sht dshira (vullneti), pra, ajo q dshiron Allahu i Lartsuar ndodh, dhe ajo q
Allahu nuk e dshiron nuk ndodh. Ndrsa njeriu dshiron vetm se po tia ket dshiruar
Allahu i Lartsuar atij. Ashtu si Allahu thot: Por ju nuk mund t dshironi,
prvese me vullnetin e Allahut! Ai sht vrtet i Gjithdijshm e i Urt1. Dhe :
Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e Allahut,
Zotit t botve2. Pra, dshira e njeriut pason dshirn dhe vullnetin e Allahut t
Lartsuar.
2. T besuarit se Allahu i Lartsuar ka krijuar do gj dhe cilsit e do gjje. Pra, do
gj e ka krijuar Allahu i Lartsuar, dhe pr kt ka konsensus tek muslimant. Allahu i
Lartsuar ka krijuar njeriun, kafsht, qiejt edhe tokn. Gjithashtu, t besosh se edhe
cilsit e ktyre krijesave i ka krijuar Allahu i Lartsuar, e prej ktyre jan dhe veprat e
njeriut. Veprat e njeriut futen n kijesat e Allahut t Lartsuar. Allahu i Lartsuar thot:
Allahu sht Krijuesi i do gjje3. Fjala Shejin do t thot: do gj tjetr,
prve Allahut t Lartsuar dhe atributeve t Tij. Prandaj kjo prfshihet n thnien e
Allahut: Allahu sht Krijuesi i do gjje. 4 Kto jan katr nivelet.
Mohimi i kaderit, t cilin Shejhu (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt kapitull, vrtetohet
nse mohon njrin prej ktyre niveleve. Nuk thuhet pr asnj q ai e beson kaderin,
nse ai nuk i beson t gjitha kto, sepse kt e tregojn qart tekstet e Kuranit dhe t
hadithit.
Prej atyre q e mohojn kaderin sht sekti Kaderij. Ata e mohojn kaderin dhe e
mohojn dijen e mparshme t Allahut. Ata jan jobesimtar, se vepra e tyre e
kundrshton teuhidin q nga baza e tij. Ata q e mohojn dijen e mparshme t Allahut
(pra, para se veprimi t ndodh), e kan mohuar kaderin dhe teuhidin q nga baza e tij.
Gjithashtu edhe ata q mohojn shkrimin e do shtjeje nga Allahu. Ata q mohojn
dijen e Allahut dhe se shtjet jan shkruar m par, duke pasur parasysh tekstet q

1
EL-MURSELAT : 30
2
ET-TEKUR : 29
3
EZ-ZUMER : 62
4
EZ-ZUMER : 62
478
tregojn pr to, ata e kan mohuar teuhidin q nga origjina e tij dhe besimi i tyre nuk
sht i sakt.
Ata q mohojn dy nivelet e fundit: dshirn, vullnetin dhe krijimin, si ata q mohojn
se Allahu i krijoi krijesat dhe veprat e tyre, jan Mutezilet, q, gjithashtu, kan mohuar
teuhidin e plot. Gjykimi pr ta sht se ata nuk kan br kufr q i nxjerr nga Islami,
megjithse jan bidatinj, t humbur dhe t devijuar.
Mohimi i kaderit mund t nxjerr nga teuhidi dhe nga Islami, por mund t mos jet edhe
kshtu, kur vetm bie n kundrshtim me teuhidin e plot. Ktu duket qart lidhja e ktij
kapitulli me librin e teuhidit.
Ibn Umeri ka thn: Betohem pr At, n dorn e t Cilit sht shpirti i Ibn
Umerit, se sikur ndonjri prej tyre t kishte florinj sa mali i Uhudit, e pastaj ta
shpenzonte at n rrug t Allahut, Allahu nuk do ta pranonte prej tij, derisa t
besonte n kader.
Kjo pr faktin se Allahu i Lartsuar pranon vepra vetm prej muslimanit, sepse Islami
sht kusht pr pranimin e veprave. Ata q e mohojn kaderin dhe nuk besojn n
kader, ata nuk jan musliman, prandaj atyre nuk u pranohen veprat, edhe sikur t
shpenzonin n rrug t Allahut sa mali i Uhudit flori, derisa t besonin n kader.
Pastaj argumentoi me thnien e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Imani
sht t besosh Allahun, n melekt e Tij, librat e Tij, profett e Tij, ditn e
fundit dhe t besosh kaderin, n t mirn dhe t keqen e tij.
t besosh kaderin, n t mirn dhe t keqen e tij, sht argument se kaderi mund
t jet i mir dhe mund t jet i keq. Domethn, sht i mir sipas botkuptimit t
njerzve, dhe sht i keq prsri sipas botkuptimit t tyre. Pr njeriun kaderi mund t
jet i mir, dhe mund t jet i keq, ndrsa pr Allahun e Lartsuar, t gjitha ato q ka
caktuar pr njeriun jan mirsi (vepra t mira), sepse ato jan plot urtsi nga Allahu i
Lartsuar. Kjo ka ardhur n hadithin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), n t cilin
e lavdron Allahun e Lartsuar:

479
- keqja nuk vjen prej Teje - Caktimi i Allahut t Lartsuar nuk prmban t keqe,
sepse e keqja sht vetm sipas botkuptimit t njeriut. Kur njeriu goditet me ndonj
sprov, kjo sht e keqe n lidhje me njeriun, ndrsa veprimi i Allahut sht i gjith
mirsi, sepse ai prmban urtsi t jashtzakonshme nga Allahu i Lartsuar. shtja e
gjith sht n dorn e Allahut t Lartsuar.
- Prcillet se Ubade Ibn Samiti i ka thn t birit: Obiri im! Nuk ke pr ta
provuar shijen e imanit, derisa ta dish se ajo q t ka ndodhur nuk mundej q
t t mos ndodhte, kurse ajo q nuk t ka ndodhur, nuk mundej q t t
ndodhte. Kjo pr faktin se kadaja dhe kaderi - caktimi dhe vendimi - sht kryer,
domethn, ka mbaruar paracaktimi i do shtjeje. Allahu i Lartsuar i ka prcaktuar
t gjitha shtjet dhe shkaqet e tyre. Pra, edhe shkakun q zgjedh njeriu sht i
prcaktuar nga Allahu, ashtu sikurse edhe prfundimi i tij sht i prcaktuar.
Prej besimit n kader sht t besosh se Allahu i Lartsuar t ka ln t lir t
zgjedhsh, pra, njeriu nuk sht i detyruar. Fjala e atyre q pretendojn se njeriu sht
i detyruar (i imponuar), nuk shkon me besimin n kader.
Sekti Xhebrije ndahet n dy pjes. Disa jan ata t cilt e kan ekzagjeruar, q jan
xhehmijet dhe disa sufij, t cilt thon se njeriu sht si penda kur fryn er, pra,
lvizjet e tij jan t detyruara. Pjesa tjetr jan ata q nuk e kan ekzagjeruar. Ata jan
Esharit e t tjer, t cilt thon se n brendsi (ana e padukshme) jan t detyruar,
por n dukje jan t lir. Gjithashtu, thon: kur njeriu kryen nj vepr, ai nuk bn gj
tjetr vetm se z vendin e veprimit t Allahut t Lartsuar, pra, ai zvendson
veprimin i cili i dedikohet atij pr faktin q ai po e vepron, si thuhet n librat q
shpjegojn besimin n detaj.

Kam dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: E para gj q
ka krijuar Allahu sht pena, e pastaj i tha: Shkruaj! Ajo tha:

480
far t shkruaj? I tha: Shkruaj prcaktimet e do gjje, derisa t bhet
Kiameti.
Ky sht argument q Allahu i ka shkruar shtjet m par.

E para gj q ka krijuar Allahu sht pena. Kuptimi i sakt i ksaj sht: Kur
Allahu e krijoi penn, i tha: Shkruaj!
Ndrsa e para krijes sht Froni, ashtu si na ka lajmruar Profeti (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) n hadithin t cilin e prcjell imam Muslimi: Allahu e ka prcaktuar
do shtje t krijesave t Tij, pesdhjet mij vjet para se t krijoj qiejt dhe
tokn, dhe Froni i Tij qndronte mbi uj1.

Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): E para gj q ka krijuar Allahu
sht pena, e pastaj i tha: Shkruaj!, tregon se kur Allahu e krijoi kalemin, i tha:
Shkruaj! Pra, shkrimi qe direk pas krijimit t tij. Ndrsa hadithi i dyt tregon se Froni
ishte prpara kalemit, dhe se uji gjithashtu ishte akoma m prpara. Prandaj fjala e
sakt ktu sht se Froni sht krijuar para kalemit, ashtu si ka thn Ibn Kajimi.

****

60

Kapitulli: Argumentet q paralajmrojn ata q bjn figura frymorsh

Nga Ebu Hurejra prcillet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Allahu i Lartsuar ka thn: Kush sht m mizor se ai q provon t bj

1
E shnon Muslimi (2653), nga hadithi i Abdullah ibn Amrit (Allahu qo i knaqur me ta).

481
krijesa si krijesat e Mia? Le t krijoj nj milingon ose nj far, apo le t
krijoj nj kokrr elbi!1.

Buhariu dhe Muslimi sjellin hadithin q e prcjell Aishja (Allahu qoft i

knaqur me t!) nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se: Njerzit q do
t ndshkohen m ashpr Ditn e Kijametit do t jen ata q imitojn
(shmbllejn) krijesat e Allahut2.

Ata t dy (Buhariu dhe Muslimi) prcjellin nga Ibn Abasi (Allahu qoft i
knaqur me ta) se ai e ka dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t
thot: do portretizues do t jet n zjarr dhe pr do figur q ka punuar, do
ti bhet nj qenie me t ciln do t dnohet n Xhehenem3.

Po ata t dy (Buhariu dhe Muslimi) sjellin hadithin: Kush bn figur frymori

n dynja, do t detyrohet q tu jap atyre shpirt, por ai nuk mund tua jap4.

Muslimi sjell rrfimin e Ebu Hejaxhit5, i cili tregon se Aliu i ka thn. Po t

drgoj pr at q m ka drguar mua Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): T
mos lsh figur pa prishur dhe as varr t ngritur pa e rrafshuar6.

Dobit e tems

1
Shenon Buhariu (5953) dhe Muslimi (2111).
2
Shnon Buhariu (5954) dhe Muslimi (2107).
3
Shnon Buhariu (2225) dhe Muslimi (2110).
4
Shnon buhariu (5963) dhe Muslimi (2110/100).
5
Ai sht Hajan Bin Husejn Ebu Hejaxh El Esedij El Kufij, dijetar prej Tabiinve, ka transmetuar nga disa prej
sahabeve (Allahu qoft i knaqur me ta).
6
Shnon Muslimi (969).

482
 Krcnimi i ashpr ndaj atyre q bjn figura frymorsh.
Msimi se cila sht arsyeja e ktij ndshkimi: sjellja e mbrapsht me
Allahun. Kjo del nga hadithi kudsij: Kush sht m mizor se ai q
krkon t bj krijesa si krijesat e Mia. . . .
Paraqitja e fuqis absolute t Tij dhe e pamundsis s atyre q bjn
ato figura, kjo del nga pjesa e hadithit: . . . Le t krijoj nj milingon,
nj far ose t krijoj nj kokrr elbi.
Deklarimi se ata jan njerzit q do t ndshkohen ashpr.
Allahu do t krijoj qenie pr do figur t br nga ata njerz, me t
ciln do t ndshkohen n xhehenem.
Portretizuesi do t detyrohet tu jap shpirt krijimeve t veta, (ndrkoh
q nuk ka mundsi ta bj kt).
Urdhri pr prishjen e do figure.

Kapitulli Argumentet q paralajmrojn ata q bjn figura frymorsh.

T bsh figura do t thot: T formsosh dika derisa t jet n pamjen e njeriut apo
dikaje tjetr, kafsh, bim, sende t ngurta, qiellin ose tokn. T gjith ata q
veprojn kshtu quhen formsues, piktor, skulptor.
Argumentet q paralajmrojn ata q bjn figura frymorsh. Dmth, ky sht
krcnim. Hadithet paralajmrojn ata t cilt i bjn vetet e tyre ortak me Allahun e
Lartsuar.
Prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit: teuhidi sht t mos i bsh ortak
Allahut t Lartsuar. Ai q formson figura i bn ortak Allahut, sepse piktori bn pun
t ngjashme si vepra e Allahut t Lartsuar.

483
T qenurit dakort me veprimin e piktorit hyn n thnien e Allahut t Lartsuar:
Prandaj mos sajoni me vetdije zota t barabart me Allahun1. Kjo pr faktin
se piktori bhet ortak me Allahun e Lartsuar n kt cilsi. Megjithat formsimi i
piktorit sht i mangt, ndrsa krijimi i Allahut sht i plot. Por nga ana e besimit, kjo
krijes (piktori) bhet formsues, dhe kjo i prket vetm Allahut t Lartsuar, pra, q
ti formsoj krijesat e Tij si t doj. Prej teuhidit t plot sht q njeriu mos t jet
dakord me ata q bjn figura, e askush t mos e bj kt vepr, sepse kjo i prket
vetm Allahut t Lartsuar. Veprimi i piktorit bie n kundrshtim me teuhidin e plot.
Pikrisht kjo sht prshtatshmria e sjelljes s ktij kapitulli n kt libr.
Prshtatshmri tjetr: piktura sht nj nga mjetet e shirkut q i bhet Allahut t
Lartsuar. Ndrkoh q shirkut dhe mjeteve q t ojn n t duhet tu mbyllet dera.
Pra, prshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit sht n dy aspekte:
E para: T bsh dika t ngjashme me krijesat e Allahut sht imitim i emrave dhe
atributeve t Tij.
E dyta: Ky sht mjet q t on n shirk. Mund t mos quhet shirk kur bn nj pamje
t caktuar, por nuk ka dyshim se piktura sht mjet q t on n shirk. Shirku tek
shumica e jobesimtarve ka ardhur pr shkak t figurave. Prandaj sht e udhs q,
pr t realizuar teuhidin, t mos lejohen figurat (pikturat, skulpturat), sepse ato jan
mjet q t ojn n shirk dhe jan mjet adhurimi tek jobesimtart.
Nga Ebu Hurejra prcillet se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Allahu i Lartsuar ka thn: Kush sht m mizor se ai q provon t bj
krijesa, si krijesat e Mia? Le t krijoj nj milingon ose nj far, apo le t
krijoj nj kokrr elbi!.
Tek ky hadith ka kuptim dhe ngjasim (krahasim). Kuptimi sht thnia: Kush sht
m mizor se ai q provon t bj krijesa si krijesat e Mia? Shkaku i padrejtsis
sht se njeriu kshtu i kalon caqet. Ai krkon t krijoj si krijesat e Allahut t

1
EL-BEKARE : 22

484
Lartsuar, pra, t formsoj n pamje, ashtu si formson Allahu i Lartsuar krijesat e
Tij.
Pastaj n mnyr sfiduese ka thn: Le t krijoj nj milingon ose nj far, apo
le t krijoj nj kokrr elbi!. Dihet se milingona sht nga krijesat m t vogla, e po
kshtu kokrra e grurit, kokrra e orizit apo kokrra e elbit. Kto mund t prodhohen,
por ato kurr nuk mund t jen si ato q krijon Allahu i Lartsuar. Edhe elbi mund t
bhet si form, por sht e pamundur q ajo t ket jet njlloj si ai q ka krijuar
Allahu. Pr shembull, kokrra e grurit, orizit apo elbit, t cilat i ka krijuar Allahu,
mbijn kur i mbjell n tok. Ndrsa ato q bn njeriu, sht e pamundur q t ken
jet.
Orizi industrial, t cilin e han njerzit, po t mbillet n tok, ai kurr nuk mbin, ai
nuk lshon rrnj e as deg dhe nuk ka jet. Ndrsa ai q ka krijuar Allahu i Lartsuar
ka jet, sepse sht nga krijesat e Allahut.
Disa dijetar kan thn: Kt e ka sjell Allahu si sfid, sepse ai q formson si
krijesat e Allahut e bn kt vetm n imagjinatn e tij, e pr sa i prket t vrtets,
askush nuk mund t krijoj si krijesat e Allahut. Prandaj ai q bn figura e ngjason
veten e tij me Allahun e Lartsuar, dhe sht njeriu m i padrejt.
Muxhahidi dhe t tjer kan argumentuar me kt hadith: Le t krijoj nj
milingon ose nj far, apo le t krijoj nj kokrr elbi!, pr t thn se
formsimi edhe i atyre gjrave q nuk kan jet, apo atyre q nuk kan shpirt sht i
ndaluar1, sepse n hadith prmendet fara, elbi... Prandaj thon se pikturimi i pemve
apo farave, nuk lejohet.
Xhumhuri (shumica e dijetarve) kan mendim t kundrt me kt, sepse shtja ktu
sht pr sfid, dhe nuk sht pr sqarim. Prandaj ka thn n hadithin q vjen pas tij:
Kush bn figur frymori n dynja, do t detyrohet q tu jap atyre shpirt, por
ai nuk mund tua jap, q, kur thot: do t detyrohet q tu jap atyre

1
Shih: Shpjegimin e Neueuiut n sahihun e Muslimit (14/91)

485
shpirt, e kuptojm se ndalimi ka ardhur pr ato gjra q kan shpirt, domethn ato
gjra q marrin jet kur u futet shpirti. Ndrsa ato gjra q marrin jet duke mbir,
sikur jan t mbjellat, pemt etj., nuk hyjn n kt hadith.

- Buhariu dhe Muslimi sjellin hadithin q e prcjell Aishja (Allahu qoft i

knaqur me t!) nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) se: Njerzit q do
t ndshkohen m ashpr Ditn e Kijametit do t jen ata q imitojn krijesat e
Allahut.
Ktu ka nj paralajmrim pr shkakun, e shkaku ktu sht se t imitosh Allahun e
Lartsuar n krijimin e Tij. Ky sht nj nga shkaqet q sht ndaluar pikturimi.
Piktura sht e ndaluar, e ai q i bn kto piktura do ta ket dnimin m t ashpr, pr
arsyen se ai imiton krijesat e Allahut t Lartsuar dhe se piktura sht mjet q t on
n shirk.
Pra, imitimi i Allahut n krijim, bn q ai njeri t ket dnimin m t ashpr ditn e
Kijametit. Shumica e dijetarve kan pr qllim ktu at imitim q t on n kufr.
Imitimi n formsim sht kufr n dy raste:
1. Kur bn nj idhull apo pikturon nj zot q adhurohet, pr shembull:
tu pikturosh budistve figurn e Buds, apo tu pikturosh t krishterve figurn
e Mesihut (Isait), apo t pikturosh nnn e Mesihut, etj. Pikturimi i atyre gjrave
q adhurohen prpos Allahut t Lartsuar, duke e ditur se ata do t adhurohen,
sht kufr.
2. T pikturosh nj pamje duke pretenduar se ajo sht m e mir se
krijesat e Allahut t Lartsuar, dhe t thuash: kjo sht m e mir se krijesa e
Allahut, apo un jam m lart n krijim dhe n formsim se Allahu i Lartsuar,
e ky sht kufr dhe shirk i madh q i bhet Allahut t Lartsuar. Kt ka
shprehur ky hadith kur thot: Njerzit q do t ndshkohen m ashpr
Ditn e Kijametit do t jen ata q imitojn krijesat e Allahut.

486
Ndrsa imitimi n prgjithsi nuk t nxjerr nga Islami, pr shembull: ai q pikturon
ose bn skulptura, t cilat nuk prfshihen n dy format e lartprmendura. Ky sht
gjynah i madh, dhe ai q i bn kto sht i mallkuar dhe i krcnuar me zjarr.
Ata t dy prcjellin nga Ibn Abasi (Allahu qoft i knaqur me ta) se ai e ka
dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: do portretizues do
t jet n zjarr dhe pr do figur q ka punuar, do ti bhet nj qenie me t
ciln do t dnohet n Xhehenem.
Nga fjala: nefs-shpirt, kuptohet se bhet fjal t pikturosh ato gjra q kan shpirt,
sikur jan kafsht dhe njerzit, dhe krcnimi sht pr kto.
do portretizues do t jet n zjarr. Prej ksaj kuptohet se pikturimi sht nj
nga gjynahet e mdha.
Po ata t dy (Buhariu dhe Muslimi) sjellin hadithin: Kush bn figur frymori
n dynja, do t detyrohet q tu jap atyre shpirt, por ai nuk mund tua jap.
Sepse shpirti sht dika q i prket vetm Allahut t Lartsuar.
Muslimi sjell rrfimin e Ebu Hejaxhit1, i cili tregon se Aliu i ka thn. Po t
drgoj pr at q m ka drguar mua Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!): t
mos lsh figur pa prishur dhe as varr t ngritur pa e rrafshuar.
N kt hadith sht paralajmrimi pr shkakun e dyt t ndalimit. Ky sht mjet q t
on n shirk. Dhe argumentimi me kt hadith sht se ai ka krahasuar pikturn dhe
varrin e ngritur, q duhen shkatrruar. Varri i ngritur sht mjet i shirkut. Gjithashtu
edhe piktura apo do portretizim, sht mjet q t on n shirk. Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) drgoi Aliun q t shkatrronte pikturat, sepse ato jan mjete q
t ojn n shirk, t shkatrronte varret e ngritura, sepse ato i nxitin njerzit q ti
madhrojn ato, dhe kto jan mjete q t ojn n shirk.
Ka divergjenca mes dijetarve pr sa i prket disa shtjeve t portretizimit
(pikturimit), si pr shembull; fotografit apo videot q bhen me aparate, kamera,
1
Ai sht Hajan Bin Husejn Ebu Hejaxh El Esedij El Kufij, dijetar prej Tabiinve, ka transmetuar nga disa prej
sahabeve (Allahu qoft i knaqur me ta).

487
telefona, televizor etj., prandaj kush krkon m tepr, le t kthehet n librat e fikhut
dhe fetvave.

****

61

Kapitulli: Argumentet q flasin pr betimet e shumta

Allahu i Lartsuar thot: Mbani betimet tuaja!1

Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se e ka dgjuar Profetin

(Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot: Betimi nxit shitjen e mallit, por ia heq
fitimin2

Selmani prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Tre lloje
njerzish nuk ka pr tu folur Allahu, as nuk ka pr ti pastruar, por do t ken
dnim t dhimbshm: imoralit t thinjur, t varfrit mendjemadh dhe atij q e
ka br betimin n Allahun si mall tregu, duke shitur apo bler vetm duke u
betuar n T3.

Imran Ibn Husejni tregon se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
M t mirt e umetit tim jan ata t brezit tim, pastaj ata q do t vijn pas
tyre. (Imrani thot se nuk e di, a prmendi pas brezit t tij dy her apo tri).
Pastaj, pas jush do t jen njerz q dshmojn pa u krkuar t dshmojn, q

1
EL-MIDE : 89
2
E shnon Buhariu (2087) dhe Muslimi (1606).
3
E shnon Taberaniu n El Kebir (6/246 nr. 6111), dhe n El Eusat (5/367nr.5577).

488
tradhtojn dhe prandaj njerzit nuk ua besojn amanetet, q zotohen e nuk e
prmbushin zotimin dhe q do t jen mjaft t shndoshur1.
Ibn Mesudi prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: M t
mirt e njerzve jan brezi im, pastaj ata q vijn pas tyre, pastaj ata q vijn
m pas. Pas ktyre do t vijn njerz, dshmia e t cilve do ti paraprij
betimit dhe betimi do ti paraprij dshmis.

Ibrahimi ka thn: Kur ishim t vegjl, na rrihnin pr dshmin dhe besn2.

Dobit e tems

Porosia pr mbajtjen e betimeve.

Msimi se betimi nxit shitjen e mallit, por ia heq fitimin.
Krcnimi i ashpr pr ata q shesin e blejn vetm duke u betuar.
Sa m i dobt t jet motivi q t shtyn n gjynah, aq m i madh
konsiderohet gjynahu.
Qortimi i atyre q betohen edhe ather kur nuk u krkohet ta bjn.
Lavdrimi q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u bri tre ose katr
brezave dhe prshkrimi se far do t ndodh pas tyre.
Qortimi i atyre q dshmojn, pa iu krkuar ta bjn kt.
Seleft i rrihnin fmijt e tyre pr shtjet e dshmis dhe bess.

Kapitull: Argumentet q flasin pr betimet e shumta. Prej dukurive dhe

argumenteve t nj zemre q e madhron Allahun e Lartsuar, e q kur prmendet
Allahu, ajo dridhet, sht betimi jo i shpesht, sepse kur betohesh shpesh, e cnon

1
E shnon Buhariu (2651), dhe Muslimi (2535).
2
Shnon Buhariu (2652) dhe Muslimi (2533).

489
teuhidin e plot. Ai q e ka plotsuar teuhidin, apo sht afruar pr ta plotsuar, nuk e
bn Allahun e Lartsuar objekt t betimeve t tij, si ata njerz t cilt kur flasin, flasin
duke u betuar, kur shesin, shesin duke u betuar, kur blejn, blejn duke u betuar etj.
Kta njerz nuk e madhrojn Allahun e Lartsuar ashtu si i takon Atij. Njeriu e ka
detyrim ta madhroj Allahun e Lartsuar dhe t mos betohet shpesh.
Me fjaln betim ktu sht pr qllim betimi me qllim, se pr sa i prket betimit
q del pavetdije e pa nj qllim t caktuar, nuk ka prgjegjsi. Megjithse m e mira
dhe m e plqyera sht q besimtari ta ruaj gjuhn dhe zemrn e tij nga betimi i
shpesht dhe nga betimi i padobishm, si shprehje respekti ndaj dikujt.
Pshtatshmria e ktij kapitulli n librin e teuhidit sht e qart: q t realizohet
teuhidi i plot nuk bn q njeriu t betohet shpesh, sepse betimi i shpesht bie n
kundrshtim me teuhidin e plot.
Ashtu si e prmendm, betimi sht prforcimi i nj shtje me dika madhshtore,
dhe Ai sht Allahu i Lartsuar. Kush e prforcon nj shtje duke u betuar n
Allahun e Lartsuar, dhe e ekzagjeron me kt, ai n kt rast nuk e madhron
Allahun e Lartsuar. Emri i Allahut t Lartsuar duhet patjetr q t ruhet, dhe ai q
betohet e bn vetm kur e lyp nevoja. Ata q betohen shpesh dhe e kan n maj t
gjuhs betimin, ata nuk jan prej njerzve t devotshm, prandaj ka urdhruar Allahu i
Lartsuar q t ruhet betimi. Mbani betimet tuaja! Ky sht detyrim, sepse kshtu
madhrohet Allahu i Lartsuar, dhe kshtu realizohet teuhidi i plot. Kjo e detyron
njeriun q ti ruaj betimet, e t betohet vetm pr ndonj shtje t ligjshme, t qart.
Ndrsa kur betohet gjithmon dhe e bn Allahun e Lartsuar objekt n betimet e tij,
ky njeri nuk i madhron emrat e Allahut t Lartsuar.

Ebu Hurejra (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon se e ka dgjuar Profetin

(Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thoj: Betimi nxit shitjen e mallit, por ia heq
fitimin.

490
Ky sht nj lloj dnimi, sepse ai q shet duke u betuar, e shet mallin e tij, por atij i
hiqet begatia. Heqja e begatis vjen si dnim pr t, sepse ai nuk e madhron Allahun
e Lartsuar me veprn e Tij.

Selmani prcjell se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Tre lloje
njerzish nuk ka pr tu folur Allahu, as nuk ka pr ti pastruar, por do t ken
dnim t dhimbshm: imoralit t thinjur. . . .
Pra, kur njeriu sht thinjur dhe zemra e tij sht e lidhur me imoralitetin, - Allahu na
ruajt nga gjynahet! - ky njeri nuk ka m arsye pr imoralitet, sikur sht gjendja e t
riut. At e kan mbuluar thinjat, dhe ai prsri e ka n zemr dshirn pr t br
gjynahe. shtja ktu nuk sht se at e mund epshi, prandaj sht nn kt krcnim
t madh. Atij nuk ka pr ti folur Allahu, as nuk ka pr ta pastruar dhe do t ket
dnim t dhimbshm.

t varfrit mendjemadh - ky sht si lloji i par, sepse mendjemadhsia tregohet n

vetvete dhe pr shkak t disa kushteve, ashtu si kan thn dijetart.
Kur mendjemadhsia tregohet pr shkak t kushteve, kjo sht haram, por sht m e
leht. Ai q ka pasuri dhe pushtet, mund t tregohet mendjemadh pr shkak t tyre.
Kjo nuk lejohet, por ai ka arsye q t tregoj mendjemadhsi. Po kshtu edhe ai ai q
sht i bukur apo ai q ka fam etj. T gjith kta kan shkak q t tregojn
mendjemadhsi. Kjo ndodh shpesh me ata q kan pasuri, sepse ata e tregojn
mendjemadhsie kundrejt t varfrve apo atyre q nuk jan n gradn e tyre.
Por m e madhe sesa kjo sht kur njeriu tregon mendjemadhsi me veten e tij, sepse
kjo nuk sht cilsi q ta shtyj at pr mendjemadhsi. Kur dikush e shikon veten t
madh, e ngre veten lart, por ai nuk ka ndonj cilsi q ai t ndihet i till, veprimi i tij
sht nj nga gjynahet e mdha dhe e prfshin hadithi: t varfrit mendjemadh.
Ky lloj sht i varfr dhe me shum fmij. Ky njeri nuk ka ndonj gj q atij ti hyj

491
dyshimi dhe t tregohet mendjemadh,por vetm pr shkak t ligsis te vetja ai tregon
mendjemadhsi.
Dhe atij q e ka br betimin n Allahun si mall tregu, duke shitur apo bler
vetm duke u betuar n T.
Ky sht argumentimi me kt hadith: duket qart se ai sht i qortuar dhe se ka br
gjynah t madh, sepse ai e ka br Allahun si mall tregu, shet duke u betuar dhe ble
duke u betuar. Ky njeri nuk e ka plotsuar teuhidin. Ai as nuk e ka madhruar Allahun
e Lartsuar ashtu si duhet, e me kt ai ka br gjynah t madh.
Dy hadithet q vijn pas jan t qart.
Ibrahim Nehaiu ka thn: Kur ishim t vegjl, na rrihnin pr dshmin dhe
besn. Seleft i edukonin fmit e tyre q ta madhronin Allahun e Lartsuar, sepse
dshmia dhe besa krahasohen me madhrimin e Allahut t Lartsuar, me frikn kur
do t takohemi me T dhe me frikn nga padrejtsia. Kshtu i edukonin fmijt e tyre,
q ata t ushtroheshin dhe t rriteshin duke e madhruar dhe njsuar Allahun e
Lartsuar.

****

62

Kapitulli: Argumentet pr ruajtjen e bess me Allahun dhe me t Drguarin e

Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!).

492
Allahu i Lartsuar thot: Zbatoni beslidhjen e Allahut, kur ta merrni prsipr
dhe mos e shkelni betimin, pasi ta keni br at, sepse Allahun e keni br
dorzanin tuaj. Vrtet, Allahu e di se far bni ju1.
Nga Burejde2 prcillet se Profeti i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur
caktonte nj komandant pr ushtrin ose pr nj njsi t ushtris, e porosiste
pr devotshmri ndaj Allahut, pr sjellje t mir me muslimant dhe thoshte:
Luftoni me emrin e Allahut, n rrugn e Allahut! Luftoni ata q e mohojn
Allahun. Luftoni dhe mos e prvetsoni n fshehtsi plakn e lufts, mos
tradhtoni, mos gjymtoni, as mos vrisni fmij!
Kur t ndesheni me armiqt idhujtar, ftojini n tri gjra. Nse i prgjigjen
njrs prej tyre, pranojeni dhe mos i luftoni.
S pari, ftojini ata n Islam; nse ju prgjigjen, pranojeni prej tyre dhe mos i
luftoni. Pastaj ftojini q t shprngulen nga vendi i tyre, drejt vendit t
muhaxhirve (emigrantve). Tregojuni atyre se, nse e zbatojn at, do t ken
ato t drejta dhe ato detyrime q kan edhe muhaxhirt. Nse nuk duan t
largohen prej tij, tregojuni se do t trajtohen si beduint musliman, duke u
zbatuar mbi ta gjykimi i Allahut: nuk do t ken pjes n plakn e lufts, e as
pjes nga thesari, vetm nse luftojn bashk me muslimant. Nse refuzojn
t pranojn Islamin, krkojuni t japin xhizjen. Nse jan dakord t japin
xhizjen, pranojeni dhe mos i luftoni!
Nse refuzojn t japin xhizjen, krkojini ndihm Allahut dhe luftojini.
Nse rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh
besn e Allahut dhe t Profetit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), mos u jep
atyre besn e Allahut dhe besn e Profetit t Tij, por jepu besn tnde dhe t

1
EN-NAHL : 91
2
Ai sht: Burejde Bin El Hasib Bin Abdullah Bin El Harith, Ebu Sehl El Eslemij, sahabij, e pranoi islamin para betejs
s Bedrit, por nuk mori pjes n t, mori pjes n betejn e Hajberit, dhe u sprovua n t, ka banuar n Medine,
ndrroi jet n Harasan, n vi n 63 h.

493
shokve t tu, sepse nse ju e shkelni besn tuaj dhe t shokve tuaj, kjo sht
m e leht sesa t shkelet besa e Allahut dhe e Profetit t Tij.
Nse rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh
vendimin (ligjin) e Allahut, mos e prano kt kusht, por jepu vendimin tnd,
sepse ti nuk e di a e gjen pr ta vendimin e duhur t Allahut apo jo1.

Dobit e tems

Dallimi ndrmjet bess s Allahut, Profetit t Tij dhe bess s

muslimanve.
Kur kemi dy shtje, t veprojm at q sht me rrezik m t vogl.
Luftoni me emrin e Allahut, n rrugn e Allahut.
Luftojini ata q e mohojn Allahun.
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Krkojini ndihm
Allahut dhe luftojini ata.
Dallimi ndrmjet vendimit t Allahut dhe vendimit t dijetarve.
Sahabt, n rast nevoje, jepnin gjykime q nuk e dinin a prputheshin
me gjykimin e Allahut apo jo.

Ky kapitull madhshtor sht nga kapitujt e fundit n kt libr. Ky kapitull sht:

Argumentet pr ruajtjen e bess me Allahun dhe me t Drguarin e Tij (Paqja
e Allahut qoft mbi t!). Imami (Allahu e mshiroft!) e ka sjell kt pr shkak t
hadithit t Burejdes: Nse rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej
teje q tu japsh besn e Allahut dhe t Profetit t Tij (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), mos u jep atyre besn e Allahut dhe besn e Profetit t Tij, por jepu
1
E shnon Muslimi (1731).

494
besn tnde dhe t shokve t tu, sepse nse ju e shkelni besn tuaj dhe t
shokve tuaj, kjo sht m e leht sesa t shkelet besa e Allahut dhe e Profetit
t Tij.
Kjo bhet pr t madhruar Allahun e Lartsuar dhe Profetin e Tij (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), sepse ta madhrosh Allahun e Lartsuar kur e lut At, apo kur e
adhuron At, apo edhe n marrdhnie me njerzit, e gjith kjo sht prej teuhidit.
Ky kapitull dhe kapitulli i mparshm: Argumentet q flasin pr betimet e
shumta, kan lidhje me madhrimin e Allahun t Lartsuar edhe n marrdhniet me
njerzit. Ndrsa kapitulli Argumentet pr ruajtjen e bess me Allahun dhe me t
Drguarin e Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ka lidhje me marrdhniet me
njerzit n situata t vshtira, si sht lufta. Ktu tregon se madhrimi i Allahut t
Lartsuar sht detyrim t jet edhe n gjendjet m t vshtira, sikur sht lufta. Njeriu
duhet ta madhroj Allahun e Lartsuar dhe ta respektoj At, ti madhroj emrat
dhe atributet e Tij, e prej ksaj sht edhe madhrimi i bess me Allahun dhe me t
Drguarin e Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Edh-dhimetu do t thot bes. Pra, bes e dhn Allahut dhe t Drguarit t Tij. Ai
q ia jep besn Allahut, pastaj e thyen at, ai ka thyer besn e dhn Allahut. Kjo bie
n kundrshtim me teuhidin e plot, i cili sht detyrim.
Njeriu e ka detyrim ta madhroj Allahun e Lartsuar dhe t mos e thyej besn me
Allahun. Kur njeriu e jep besn pr Allahun e Lartsuar, e ka detyrim ta prmbush
at, sido q t jet situata. Dhnia e bess sht si betimi i shpesht, pra, nuk bn q
pr do gj t jepet besa pr Allahun, ashtu sikur nuk bn q t betohesh shpesh,
sepse t gjitha kto e zbehin madhrimin e Allahut t Lartsuar.

Zbatoni beslidhjen e Allahut, kur ta merrni prsipr dhe mos e shkelni

betimin, pasi ta keni br at. . . 1.

1
EN-NAHL : 91.

495
Beslidhja ktu sht me kuptimin Akt, kontrat, por sht edhe me kuptimin
zotim. Allahu i Lartsuar thot: Dhe prmbushni zotimet. Me t vrtet, pr
zotimet do t jeni prgjegjs1. Gjithashtu, thot: O besimtar! Plotsoni
detyrimet!2
Gjithashtu ka edhe kuptimin betim. Kt e tregon ajo q vjen m pas n kt ajet: .
. . dhe mos e thyeni betimin, pasi ta keni br at3. Pra, njeriun duhet q ta
prmbush betimin dhe kontratat, duke e madhruar Allahun e Lartsuar. Kur dikush
betohet n Allahun e Lartsuar, kjo do t thot se ai e ka siguruar tjetrin se do ta
prmbush at q betohet, pra, e ka siguruar n Allahun e Lartsuar. Por nse e shkel
besn e dhn, ai njeri nuk e ka madhruar Allahun e Lartsuar, e pr kt shkak sht
frika q nuk po ta prmbush betimin n Allahun e Lartsuar: dhe mos e thyeni
betimin, pasi ta keni br at, sepse Allahun e keni br dorzanin tuaj4.
Prandaj shlyerja e betimit sht detyrim, ashtu si ka ardhur e shtjelluar n librat e
fikhut (jurisprudencs).
Ashtu si e prmendm, argumentimi me kt hadith sht i qart, pasi ai tregon se
njerzit duhet ta madhrojn Allahun e Lartsuar dhe t mos u jap atyre besn e
Allahut dhe besn e Profetit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), por tu jap besn e
tij. Ky sht paralajmrim i madh pr besimtart monoteist dhe pr nxnsit e dijes
n kt lmi. Mos t dalin prej tyre shprehje apo vepra t cilat tregojn se ata nuk e
kan merak kt shtje (teuhidin). Teuhidi sht pozita e profetve dhe t drguarve
dhe pozita e njerzve t devotshm. Nxnsi i dijes duhet t msoj shtjet e teuhidit
dhe ti jetsoj n gjuhn, gjymtyrtapo n veprimet e tij, se prndryshe ai mban
prgjegjsi pr at q sht dije e profetve dhe t drguarve (Paqja e Allahut qoft
mbi ta!).

1
EL-ISR : 34.
2
EL-MIDE : 1.
3
EN-NAHL : 91.
4
EN-NAHL : 91.

496
Prandaj prkujto fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) q thot: Nse
rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh besn e
Allahut dhe t Profetit t Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!), mos u jep atyre
besn e Allahut dhe besn e Profetit t Tij. Kjo pr shkak se vepra e tyre mund t
vr nn akuz muslimant e tjer apo dhe fen, sepse nse ata e thyejn besn, t
tjert do ta interpretojn se mosrespektimi i saj buron nga feja. Ndaj kjo sht shtje
e madhe dhe gjithmon duhet t kihet parasysh se njerzit t shohin ty, - veanrisht
n kt koh q sht koh dyshimesh dhe sprovash-, sepse ti mbart Sunetin e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), ti mbart teuhidin dhe dijen e Islamit, pra
marrdhniet me njerzit bji vetm duke e madhruar Allahun e Lartsuar, dhe
madje ti bsh t tjert q ta madhrojn Allahun e Lartsuar, kur ata t shohin ty q e
bn kt. Mos e nnvlerso shtjen e betimit dhe mos e thyej besn e dhn pr
Allahun, sepse kjo ia ul vlerat asaj q ti mbart prej dijes n fe. Pra, mos e harro kt!
Gjithashtu, prkujto fjaln e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur thot: Nse
rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh vendimin
(ligjin) e Allahut, mos e prano kt kusht, por jepu vendimin tnd, sepse ti nuk
e di a e gjen pr ta vendimin e duhur t Allahut apo jo. Pr kt, edhe nse
ndodh ndonj gabim, ather gabimi i dedikohet atij q ka gjykuar dhe nuk i
dedikohet ligjit t Allahut, e kshtu t bhet shkas q t largohen njerzit nga feja e
Allahut.
Sa e sa njerz ka q mbartin Sunetin dhe dijen, apo jan n rrug t drejt, por ata
dmtojn me veprimet e tyre, apo me fjalt e tyre, pr shkak se ata nuk e madhrojn
Allahun e Lartsuar, ata nuk i japin at q meriton Sunetit t Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) dhe gjithkaje n t ciln na fton Allahu i Lartsuar, q iu shenjtrofshin
emrat e Tij! Distancohemi nga do mangsi q i prshkruajn Allahut t Lartsuar dhe
e lusim Allahun t na fal dhe t na i mbuloj t metat tona t gjitha, me mshirn e
Tij!

497
 ****

63

Kapitulli: Betimet ndaj Allahut

Xhundub Ibn Abdullahu (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti

(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Njeher, nj njeri tha: Vallahi,
Allahu nuk e fal filanin! Allahu i Lartsuar tha: Kush sht ai q betohet n
Mua se nuk e fal filanin?! N t vrtet, Un e fal at dhe ta asgjesoj punn
tnde1.
Sipas hadithit t Ebu Hurejrs, tregohet se ai ishte nj njeri i zellshm n
ibadet, por - thot Ebu Hurejra- ai shprehu nj fjal q i shkatrroi dynjan
dhe ahiretin2.

Dobit e tems

Paralajmrimi ndaj betimit t Allahut.

Fakti se zjarri sht m afr nesh sesa rripi i sandales.
Fakti se po kaq afr sht edhe xheneti.
Dshmi pr kt sht thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!):
Dikush thot nj fjal. . . .
Ndoshta dikujt mund ti falen gjynahet nga dika q ai e urren m tepr.

Kapitulli: Betimet ndaj Allahut.

1
E shnon Muslimi (2621).
2
E shnon Ahmedi (2/223 nr. 8292), Ebu Daudi (4901), Ibn Hibani (13/20 nr.5712).

498
Betimet ndaj Allahut jan n dy forma:
E para: Me mendjemadhsi dhe arroganc, ky njeri e ngre lart veten e tij, saq i jep
vetes t drejt t mendoj se Allahu ka detyrime kundrejt tij, e kjo e kundrshton
teuhidin e plot, por edhe mund ta mohoj at q nga origjina e tij. Ky njeri sht
krcnuar me dnimin q ka ardhur n kt hadith, sepse tregohet arrogant ndaj
Allahut t Lartsuar duke gjykuar me at far ai zgjedh. Ai thot: Pasha Allahun, nuk
do ti ndodh kshtu filanit, duke treguar mendjemadhsi e duke i nnmuar t tjert.
Ai do q gjykimi i Allahut t prputhet me gjykimin i tij, me arroganc, q Allahu i
Lartsuar t bj ato q ai mendon. Kjo mendjemadhsi sht nj lloj arbitrariteti n
shtjet e Allahut t Lartsuar dhe n veprimet e Tij, e kjo nuk mund t dal nga
zemra e nj besimtari, i cili e madhron Allahun e Lartsuar.
E dyta: T betuarit n Allahun e Lartsuar, jo me arroganc, porse ajo gj q ai
mendon sht e sakt, pr dika q i ka ndodhur apo pr nj shtje q do t prballet
n t ardhmen. Ky betohet n Allahun e Lartsuar se do t jet ashtu e kshtu, me
prulje dhe nnshtrim ndaj Allahut, e jo me arroganc. Pr kt rast ka ardhur hadithi:
Ka njerz q, sikur t betohen n Allah, Ai do ua plotsonte1. Ata betohen n
Allah, jo me mendjemadhsi, arroganc apo pr t madhruar veten, por pr shkak t
nevojs dhe krkess q kan pr Allahun, dhe kt e prforcon duke u betuar n
Allah dhe n emrat e Tij, duke mendur mir pr Allahun e Lartsuar. Kjo lejohet. Ata
kan n zemr adhurimin e Allahut, pruljen dhe nnshtrimin, ka e bn Allahun e
Lartsuar ti prgjigjet lutjes s tyre, tua plotsoj krkesat dhe dshirat e tyre.
Forma e par sht me mendjemadhsi dhe arroganc, duke e br njeriun t mendoj
se ai ka arritur aq pozit, saq vepra e Allahut duhet t jet pasuese e veprs s tij,
prandaj tregohet mendjemadh dhe i nnmon t tjert. Me kt shpjegim qartsohet
hadithi q ka ardhur n kt kapitull.

1
E shnon Buhariu (2703) dhe Muslimi (1675) nga hadithi i Enesit (Allahu qo i knaqur me t).

499
Xhundub Ibn Abdullahu (Allahu qoft i knaqur me t!) prcjell se Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn: Njeher, nj njeri tha: Vallahi,
Allahu nuk e fal filanin! Allahu i Lartsuar tha: Kush sht ai q betohet n
Mua se nuk e fal filanin?!.
Ai q tha: Vallahi, Allahu nuk e fal filanin! ishte njeri i devotshm, ndrsa tjetri ishte
njeri i shthurur. Njeriu q ishte i devotshm tha: Vallahi, Allahu nuk e fal filanin,
sepse ai tjetri ishte njeri i shthurur, i zhytur n gjynahe. Njeriu i devotshm e shprfilli
at dhe e mbimoi veten e tij, duke menduar se ai, me adhurimin q i bnte Allahut t
Lartsuar, kishte arritur pozit sa t gjykonte veprat e Allahut, dhe se Allahu nuk ia
kthente ato gjra q ai ia krkonte, apo mendonte se ai mund t kontrollonte sjelljet e
njerzve. Kjo bie n kundrshtim me vrtetsin e adhurimit, i cili sht: ti prulesh
Allahut t Lartsuar. Prandaj Allahu i Lartsuar pas saj thot: Kush sht ai q
betohet n Mua; domethn, kush e mban veten me mendjemadhsi duke u betuar
n Mua. Sepse fjala jeteeli do t thot betim. Allahu i Lartsuar thot: Ata q
betohen se nuk do tu afrohen grave t veta, duhet t presin katr muaj; nse
pendohen nga betimi, ta din se Allahu sht Fals i madh dhe Mshirplot1.
Pra, ktu sht pr qllim kur betohesh me mendjemadhsi dhe duke mbimuar veten.
N t vrtet, Un e fal at dhe ta asgjesoj punn tnde. Allahu e fali njeriun e
shthurur dhe ia asgjsoi veprat njeriut q ishte adhurues i madh. Kjo tregon qart se
do t thot t bsh dika q bien ndesh me madhrimin dhe teuhidin e Allahut t
Lartsuar. Njeriut t shthurur i erdhi mirsia andej nga nuk e priste. Pr t u tha nj
fjal, q n pamje t par duke se sht e dmshme, nnmim dhe prbuzje pr t,
pasi ashtu kishte gjykuar ai njeri i devotshm. Kjo fjal e keqe e cila e lndoi at, ishte
mirsi e madhe pr t, saq ia fali Allahu gjynahet.
Pr kt ka paralajmruar Shejhu (Allahu e mshiroft!) me kt kapitull, se kur njeriu
sprovohet dhe mundohet, n to ka shkaqe pr mirsi t madhe pr t. Pra, nuk sht

1
EL-BEKARE : 226

500
domethns prbuzja e njerzve, as fjala e tyre e as lndimi i tyre, dhe as klasifikimi q
ata u bjn njerzve, por domethns sht se si qendron shtja tek Allahu i
Lartsuar. Detyrim pr krejt njerzit sht ta madhrojn Allahun, ti prulen Atij dhe
t mendojn se ata jan njerzit m t kqij, derisa zemrat e tyre ta ndiejn se kan
nevoj emergjente pr Allahun e Lartsuar dhe se ata nuk ia kan dhn hakun
Allahut. Ndrsa pr ata q madhrojn vetet e tyre me fjal, apo lavdrojn veten e
tyre, kjo vepr, themi se kjo nuk u takon atyre q e madhrojn Allahun e Lartsuar,
atyre t cilt kan frik se mos Allahu ua ndryshon zemrat. Allahu i Lartsuar i
ndryshon zemrat dhe i kthen ato si t doj. Zemra e prulur dhe e penduar sht e
kujdesur dhe gjithmon ka frik se mos ndryshon. sht vigjilente se mos dbohet,
sht e vmendshme se mos shmanget, ka kujdes nga fama, pr levizjet e saj, duke
shpresuar q Allahu i Lartsuar ta oj deri n vdekje t paturpruar.

****

64

Kapitulli: Kurr nuk i krkohet Allahut t ndrmjetsoj te krijesat e Tij

Xhubejr Ibn Mutimi tregon: Njher, nj beduin shkoi tek Profeti i Allahut
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i tha: Trupat na jan dobsuar, familjet i
ka pllakosur uria, pasuria po na shkatrrohet, prandaj krkoji Zotit tnd t na
sjell shi. Ne i krkojm Allahut t ndrmjetsoj tek ti, dhe t krkojm ty t
ndrmejtsosh tek Allahu. Profeti tha: Subhanallah, Subhanallah!. Vazhdoi
t thoshte Subhanallah, derisa ajo u duk n fytyrat e shokve t tij. Pastaj
tha: I mjeri ti! A e di ti kush sht Allahu? Me t vrtet pozita e Allahut sht

501
m e madhe. Nuk i krkohet Allahut q t ndrmjetsoj tek asnjra nga
krijesat e Tij1.

Dobit e tems
Kundrshtimi q Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)i bri atij q tha:
Ne i krkojm Allahut t ndrmjetsoj tek ti.
Ndryshimi i gjendjes s Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), e cila u
pasqyrua edhe n fytyrat e shokve t tij, nga ajo krkes.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nuk e kundrshtoi pjesn tjetr t
krkess s beduinit: . . . dhe t krkojm ty t ndrmjetsosh tek
Allahu.
Komenti i shprehjes: Subhanallah.
Muslimant i krkuan Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t lutej pr
shi.

Kapitull: Kurr nuk i krkohet Allahut t ndrmjetsoj te krijesat e Tij.

La justeshfa, domethn, nuk krkohet q t bhet Allahu ndrmjetsues tek
krijesat e Tij, sepse pozita e Allahut t Lartsuar sht m e madhe dhe m e lart sesa
t jet ndrmjetsues, q t prfitoj ndonj nga krijesat.
Ndrmjetsimi i njohur sht: ti shkosh dikujt dhe ti krkosh q ai t ndrmjetsoj
tek dikush tjetr, sepse ky tjetri e ka n dor at q ti dshiron t arrish, edhe ai q
ndrmjetson nuk mund t jet i dobishm vetm se nprmjet nj tjetri.
Pr Allahun e Madhruar nuk duhet q t mendohet kshtu, sepse ky sht mendim i
keq pr At. Pra, nuk bn q Allahun ta bsh ndrmjetsues pr asnj krijes, sepse
Allahu i Lartsuar sht Ai q zotron do gj.

1
E shnon Ebu Daudi (4726), Ibn Ebi Shejbe n El Arsh (f.56 nr. 11), Ibn Huzejme n Et-Teuhid (1/239 nr. 147).

502
Ta bsh Allahun ndrmjetsues sht kur nj njeri e do Allahun e Lartsuar q t
ndrmjetsoj tek nj njeri tjetr, e kjo bie n kundrshtim me teuhidin. Kjo sht fjal
dhe vepr q bie n kundrshtim me madhrimin e Allahut t Lartsuar, madhrim q
njeriu e ka detyrim ta bj. Prandaj e ka sjell Shejhu (Allahu e mshiroft!) hadithin e
Xhubejr Ibn Mutimit.
Argumenti pr kt sht fjala e beduinit q i tha Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!): Prandaj krkoji Zotit tnd t na sjell shi. Ne i krkojm Allahut t
ndrmjetsoj tek ti, dhe t krkojm ty t ndrmjetsosh tek Allahu. Ne
krkojm ndrmjetsues Allahun, pra, e bjm Allahun e Lartsuar ndrmjetsues pr
ne tek ty, me qllim q ti t lutesh.
Allahu i Lartsuar sht Mbreti, i Gjalli i Cili nuk vdes, i Vrteti. Krijesat jan n dorn
eTij, Ai i drejton si t doj. Pozita e Allahut sht shum m e madhe, e nuk i
krkohet q Ai t ndrmjetsoj tek asnj nga krijesat e Tij, por njeriu krkon
ndrmjetsim tek ndonj njeri tjetr pr ndonj nevoj t tijn. Allahu sht Ai q
zotron gjithka, n dorn e Tij jan pushteti i toks dhe i qiejve, n dorn e Tij jan
magazinat e do gjje: Nuk ka asnj send q t mos gjenden tek Ne thesaret e
tij; por prej tij Ne japim me mas t caktuar1. Njerzit jan ata q kan nevoj
pr Allahun dhe pozita e Allahut sht me e madhe nga kjo, sepse krijesat jan t
ulta, t paprfillshme, krahasuar me Allahun e Lartsuar.
Pr kt, (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur beduini tha: Ne i krkojm Allahut t
ndrmjetsoj tek ti, dhe t krkojm ty t ndrmejtsosh tek Allahu, Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) tha: Subhanallah, Subhanallah!, pr ta dlirsuar,
pr ta madhruar dhe pr t larguar nga Allahu do prshkrim t keq apo do
mangsi,dhe nga do lloj mendimi i keq. - Vazhdoi t thoshte Subhanallah,
derisa ajo u duk n fytyrat e shokve t tij. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
vazhdoi kshtu pr nj koh t gjat, duke larguar nga Allahu i Lartsuar do t met

1
EL-HIXHR : 21

503
dhe mangsi, pr arsye se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) mrzitej shum pr
Allahun e Lartsuar. Askush nuk e njihte Allahun e Lartsuar m shum sesa Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe askush nuk kishte dije pr Allahun sesa Profeti
(Paqja e Allahut qoft mbi t!).
Pastaj tha: I mjeri ti! A e di ti kush sht Allahu? Me t vrtet, pozita e
Allahut sht m e madhe. Nuk i krkohet Allahut q t ndrmjetsoj tek
asnj nga krijesat e Tij.
Kush i di emrat e bukur t Allahut t Lartsuar dhe atributet t cilat i meriton Ai, nuk
i shkon n mendje dhe as nuk e imagjinon q t mendoj keq pr Allahun e Lartsuar,
apo ta prshkruaj Atme mangsi.
Ky kapitull dhe ata para tij tregojn se besimtari duhet t jet i ruajtur nga shprehjet
dhe mendime t kqija pr Allahun e Lartsuar. Ai nuk duhet t shpreh gjra q e
ulin pozitn e Allahut n Rububijen e Tij.
I Lartsuar dhe i pa t meta sht Zoti yn, Zoti i Gjithsis!

****

65

Kapitulli: Mbrojtja paraprake e teuhidit dhe mbyllja e rrugve t shirkut

Abdullah Ibn Esh-Shihiri1 (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon: Isha me

delegacionin e Benu Amrit, kur shkuam te Profeti i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) dhe i tham: Ti je Madhri (Sejiduna) pr ne!. Ai na tha:
Madhri (Es-Sejid) pr ne sht Allahu i Lartsuar. Ather ne i tham: O
m i miri, m i nderuari dhe m bujari nga ne. Ai na e ktheu: Thoni ato fjal
1
Ai sht Abdullah Bin Esh-Shihiri Bin Auf Bin Kab El Amirij, Ebu Mutarrif, sahab. Ka banuar n Basra dhe prej tij
kan transmetuar dijetart e hadithit, prve Buharit.

504
q that, ose disa prej fjalve q that, por mos e lini shejtanin q tju trheq
pas vetes1.
Nga Enesi prcillet: Njher, disa njerz i than Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!): O i drguari i Allahut, o m i miri yn dhe biri i m t mirit
ton! O zotria yn dhe biri i zotris ton!. Ai ua ktheu: O njerz, thoni
fjalt q that, por mos e lini shejtanin q tju bj pr vete! Un jam
Muhamedi, robi i Allahut dhe i drguari i Tij. Nuk dua q t m ngrini m lart
se grada ku m ka ngritur Allahu i Madhruar2.

Dobit e tems
Paralajmrimi i njerzve pr tu ruajtur nga teprimi.
Si duhet t reagoj ai t cilit i thuhet ti je zotria yn.
Vrejtja e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . mos e lini
shejtanin q tju trheq pas vetes. . . , edhe pse ata than vetm t
vrtetn.
Thnia e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Nuk dua q t m
ngrini m lart se grada ku m ka ngritur Allahu i Madhruar.

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ruajti teuhidin dhe i respektoi kufijt e tij. Ai
mbylli do der q t on n shirk. N Sunetin e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) ka m shum se njqind argumente dhe rregulla, q i mbyllin dern do t keqe.
Dera m e madhe q duhet mbyllur sht dera e shirkut dhe do gj q t on atje. E
till sht thnia: O m i miri yn dhe biri i m t mirit ton! O zotria yn dhe
biri i zotris ton! etj. N kto shprehje ka nj lloj madhrimi, i cili nuk lejohet q
ti bhet ndonj njeriu. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht zotria i bijve t

1
E shnon Ebu Daudi (4806), Buhariu n Edebul Mufredf.83 nr. 211).
2
E shnon Nesaiu n El Kubra (6/70 ne.10077), dhe Ahmedi (3/153 nr.12551).

505
Ademit, ashtu si ka lajmruar Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), por ai e urreu q
tia thoshin kt.
Mbrojtja q i bri Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kufirit t teuhidit ishte nga
ana e besimit, fjalve dhe e veprave. Nse do ta shikosh me vmendje Sunetin e
Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe ka ka ardhur n kt libr, do t gjesh se
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ia ka mbyllur dern besimeve t kota dhe
veprave t kota, si thot: Allahu hidhrohet shum me ata njerz q varret e
profetve t tyre i bjn xhami (vend falje). Ai ia ka mbyllur dern edhe fjalve t
cilat t ojn n tejkalimin e caqeve, si thot: Mos e teproni n lavdrimin tim,
si e tepruan t krishtert me t Birin e Merjemes. Un jam vetn nj rob,
prandaj thoni Rob i Allahut dhe i Drguari i Tij1.
Edhe ky kapitull qartson se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i ka mbrojtur
kufijt e teuhidit dhe n do gj q ka lidhje me t dhe me besimin.
Abdullah Ibn Esh-Shihiri2 (Allahu qoft i knaqur me t!)tregon: Isha me
delegacionin e Benu Amrit, kur shkuam te Profeti i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!) dhe i tham: Ti je Madhri (Sejiduna) pr ne!. Ai na tha:
Madhri (Es-Sejid) pr ne sht Allahu i Lartsuar. Ather ne i tham: O
m i miri, m i nderuari dhe m bujari nga ne. Ai na e ktheu: Thoni fjalt q
that, ose disa prej fjalve q that, por mos e lini shejtanin q tju trheq pas
vetes3.
Ky hadith tregon se sht e urryer tia thuash njerzve shprehjen: Es-sejid, dhe se
prdorimi i ksaj shprehje nuk duhet br. Askujt t mos i drejtohesh me zotria yn,
n numrin shums, sepse ky sht madhrim i atij q po ia drejton kt shprehje
drejtprdrejt.

1
E shnon Buhariu (3445) dhe Muslimi (1691)
2
Ai sht: Abdullah Bin Esh-Shihiri Bin Auf Bin Kab El Amirij, Ebu Mutarrif, sahabij, ka banuar n Basra, prej tij kan
transmetuar dijetart e hadithit, prve Buharit.
3
E shnon Ebu Daudi (4806), Buhariu n Edebul Mufredf.83 nr. 211).

506
Ana tjetr sht prdorimi i ksaj shprehjeje. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
sht zotri, ashtu si ka thn pr veten e tij: Un jam zotria e bijve t Ademit
ditn e Kijametit1, e megjithkt, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e urrente
tia thoshin kt dhe e ka ndaluar kt, me qllim q t mos arrinin tek dika q sht
m e rnd se kjo, si sht madhrimi i tij dhe teprimi n lavdrimin e Tij (Paqja e
Allahut qoft mbi t!).
Prshtatshmria e ktij hadithi me kt libr sht fjala e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!): Madhri (Es-Sejid) pr ne sht Allahu i Lartsuar. Megjithse
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht zotria i bijve t Ademit, ai i mbrojti
kufijt e teuhidit dhe mbylli do der q t on n shirk, e prej ktyre sht tejkalimi
n shprehje.
Kur i drejtohesh dikujt duke i thn zotria yn sht m madhe se kur ia thua n
numrin njjs, zotria im.
Dijetart kan thn se fjala e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): Madhri (Es-
Sejid) pr ne sht Allahu i Lartsuar, tregon se sht shum e urryer q ti thuhet
nj njeriu Es-Sejid (zotri), kur sht n trajtn e shquar, sepse mund t mbart
kuptimin e zotrimit, por njerzit nuk zotrojn n mnyr t pavarur.
Prandaj disa njerz t cilt bjn shirk, sikur jan ata q shkojn tek Sejid El Bedevij
e madhrojn fjaln Es-Sejid dhe e adhurojn at njeri. Kur e thon kt fjal, ata
kan pr qllim at, Sejid El Bedevij. Ata e prdorin shum fjaln: Abdu Es-Sejid-
rob i Sejidit. Me kt fjal, ata nuk kan pr qllim Allahun e Lartsuar, por kan pr
qllim at t cilin e adhurojn. Ata i drejtohen atij me disa lloj adhurimesh. Ata me
fjaln Es-Sejid, besojn se ai ka zotrim dhe se ka mundsi t veproj n univers.
Ata besojn se Sejid Bedevij dhe t tjer si ai, kan fuqi t veprojn edhe n tok,
duke i plotsuar nevojat dhe krkesat e tyre.

1
E shnon Muslimi (2278) nga hadithi i Ebi Hurejres (Allahu qo i knaqur me t).

507
Ather ne i tham: O m i miri, m i nderuari dhe m bujari nga ne. Ai na
e ktheu: Thoni fjalt q that, ose disa prej fjalve q that, por mos e lini
shejtanin q tju trheq pas vetes.
N kt shprehje ka lavdrim, dhe ajo iu tha n publik. Kjo sht prej shejtanit, sepse
shejtani sht ai q e hap kt der, pra, t lavdrohet dhe t madhrohet n prezenc
t njerzve, derisa t arrij tek madhrimi i vetvetes dhe n n fund t poshtrohet. T
gjith ata q heqin dor nga fjala La haule ue la kuvete ila bil-Lah- (Nuk ka fuqi dhe
pushtet pr asgj vese me ndihmn e Allahut t Lartsuar), dhe heqin dor nga
nnmimi i vetes, nnshtrimi dhe prulja n zemr, realitetin e t cilave Allahu ua
njeh, kta njerz do t zhgnjehen dhe atyre do tu vij poshtrimi nga nuk e presin.
Prandaj Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e ndaloi q kjo fjal ti thuhet dikujt apo
t lavdrohet dikush n publik, sepse kjo e dmton at q lavdron dhe t lavdruarin.
Nga Enesi prcillet: Njher, disa njerz i than Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!): O i drguari i Allahut, o m i miri yn dhe biri i m t mirit
ton! O Zotria yn dhe biri i Zotris ton!. Ai ua ktheu: O njerz, thoni
fjalt q that, por mos e lini shejtanin q tju bj pr vete! Un jam
Muhamedi, robi i Allahut dhe i drguari i Tij. Nuk dua q t m ngrini m lart
se grada ku m ka ngritur Allahu i Madhruar1.
Ashtu si e kan prshkruar, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte vrtet m i
miri i tyre dhe zotria i tyre, por ai i mbrojti kufijt e teuhidit. Kshtu nuk ka askush
mundsi t argumentohet pas Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) me kto fjal dhe
t thot se dikush tjetr i meriton kto. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e mbylli
kt der pr veten e Tij, duke qen zotria i bijve t Ademit, q askush mos ta
veproj kt gj. Pra, e bri q dikush t mos madhroj njeri dhe ti vij shejtani dhe
tia shtoj atij madhrimin, derisa t bj shirk.

1
E shnon Nesaiu n El Kubra (6/70 ne.10077), dhe Ahmedi (3/153 nr.12551).

508
Ky kapitull sht gjithprfshirs dhe mbyll do der q on n shirk. sht detyrim
pr do musliman q t mbyll do rrug q e bn at t madhroj veten. M e larta
pozit pr njeriun sht q t jet i nnshtruar ndajAllahut, i friksuar ndaj Tij, ti lutet
Atij me frik dhe me shpres. Kto cilsi i ka nj pakic e vogl njerzish nga robrit e
sinqert t Allahut t Lartsuar, t cilve u jan premtuar mirsi. Allahu i Lartsuar
thot: Me t vrtet, ata nxitonin pr vepra t mira dhe Na luteshin, me
shpres e frik dhe ishin t prulur ndaj Nesh1.
Frika sht dy llojesh: frik n zemr dhe frik n gjymtyr. Frika me zemr sht kur i
prulesh dhe i nnshtrohesh Allahut t Lartsuar. Ndrsa frika n gjymtyr sht kur
ato jan t qndrueshme e t qeta. Allahu i Lartsuar thot: Ndr shenjat e Tij
sht edhe ringjallja e toks, kur Ti e sheh tokn t that e t shkret. 2

****

66

Kapitulli:
Thnia e Allahut t Lartsuar: Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e
Allahut. N Ditn e Kijametit, e tr Toka do t jet n grushtin e Tij, ndrsa
qiejt do t mbshtillen nn t djathtn e Tij. Qoft i lavdruar Ai dhe i lartsuar
mbi idhujt q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!3.

Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!) tregon: Nj nga rabint e ifutve
erdhi tek Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i tha: O Muhamed! Ne n
(Teurat) gjejm se Allahu i ka vendosur qiejt mbi njrin gisht, tokat mbi njrin

1
EL-ENBIJ : 90
2
FUSSILET : 39
3
EZ-ZUMER : 67

509
gisht, pemt mbi njrin gisht, dheun mbi njrin gisht, t gjitha krijesat mbi
njrin gisht dhe thot: Un jam Sunduesi. Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) qeshi, si pohim pr thnien e rabinit, derisa iu duk fundi i dhmballve, e
pastaj lexoi ajetin: Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e Allahut.

N variantin e Muslimit thuhet: . . . i vendos malet dhe pemt n njrin gisht,

pastaj i shkund ato dhe thot: Un jam Sunduesi, Un jam Allahu.

N variantin e Buhariut thuhet: I vendos qiejt mbi njrin gisht, ujin dhe
dheun mbi njrin gisht dhe krijesat e tjera mbi njrin gisht1.

Ibn Umeri transmeton se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka thn:
Allahu i palos qiejt n Ditn e Kijametit, i merr ata n Dorn e Tij t djatht e
pastaj thot: Un jam Sunduesi! Ku jan tirant? Ku jan mendjemdhenjt?
Pastaj i palos shtat tokat dhe i merr ato n t majtn e Tij, e pastaj thot:
Un jam Sunduesi! Ku jan tirant? Ku jan mendjemdhenjt?2.
Ibn Abasi ka thn: Shtat qiejt dhe shtat tokat n pllmbn e t
Gjithmshirshmit jan vetm si fara e spinaqit n dorn tuaj3.

Ibn Xheri thot: M tregoi Junusi, t cilit i kishte thn Ibn Uehbi, ktij Ibn
Zejdi dhe ktij babai i tij (Zejdi), se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ka
thn: Shtat qiejt kundrejt Kursi-ut jan si shtat dirhem q hidhen n nj
parzmore4.

1
Shnon Buhariu (4811, 7414, 7415, 7513), dhe Muslimi (2686).
2
Shnon Muslimi (2788), Buhariu (7412).
3
Shnon Ibn Xheriri n Tefsir (24/25), dhe Abdullah Ibn Ahmed n Suneh (2/ 476 nr. 1090).
4
Shnon Ibn Xheriri n Tefsir (3/10).

510
Po ashtu, Ebu Dherri ka thn se e ka dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) t thot: Kursi-u kundrejt Arshit sht si nj hallk hekuri q hidhet
n nj shkrettir1.

Nga Ibn Mesudi (Allahu qoft i knaqur me t!) prcillet se: Largsia
ndrmjet qiellit t dynjas dhe atij q vjen pas tij sht pesqind vjet; ndrmjet
do dy qiejve sht pesqind vjet; ndrmjet qiellit t shtat dhe Kursi-ut sht
pesqind vjet; ndrmjet Kursi-ut dhe ujit sht pesqind vjet; Arshi sht mbi
ujin dhe Allahu sht mbi Arshin. Ai i di t gjitha veprat tuaja2.
Abas Ibn Abdul Mutalibi tregon: I Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft
mbi t!) na tha njher: A e dini sesa sht largsia ndrmjet qiellit dhe
toks?. Ne i tham: Allahu dhe i Drguari i Tij e di m s miri: Ai (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) tha: Ndrmjet tyre sht pesqind vjet largsi n ecje.
Prej do qielli n qiellin tjetr sht pesqind vjet largsi n ecje. Trashsia e
do qielli sht pesqind vjet largsi n ecje. Ndrmjet qiellit t shtat dhe
Arshit sht nj det, ku nga fundi i tij e deri n fillimin e tij, sht sa largsia
ndrmjet qiellit dhe toks, ndrsa Allahu i Lartsuar sht mbi t.
Ai i di t gjitha veprat e bijve t Ademit3.

Dobit e tems

Komenti i ajetit: N Ditn e Kijametit, e tr Toka do t jet n

grushtin e Tij. . . .
Kto fakte ifutt i kan ditur deri n kohn e Profetit (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), e ata as nuk i kan mohuar dhe as nuk i kan interpretuar.

1
Shnon Ibn Xheriri n Tefsir (3/10).
2
Shnon Bejhakiu n El Esmau ue Es-Sifat(2/393).
3
El Uluv (f. 45).

511
 Kur rabini i bri Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ato prshkrime,
ai (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i vrtetoi, ndrkoh q pati shpallje
Kurani pr pohimin e tyre.
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) qeshi pr ka tha rabini nga kjo
dije e madhe.
Deklarimi n mnyr t qart se Allahu ka dy duar, se qiejt jan n dorn
e Tij t dajth, ndrsa tokat n dorn tjetr.
Cilsimi i nj dore t Allahut si e majt.
shtja e tiranve dhe e arrogantve n Ditn e Kijametit.
Krahasimi i Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): . . . si fara e spinaqit
n dorn tuaj.
Madhsia e Kursi-ut n raport me qiellin.
Madhsia e Arshit t Allahut n raport me Kursi-un.
Arshi sht dika tjetr nga Kursi-u dhe uji.
Largsia e qiejve ndrmjet njri-tjetrit.
Largsia ndrmjet qielli t shtat dhe Kursi-ut.
Largsia ndrmjet Kursi-ut dhe ujit.
Arshi sht mbi uj.
Allahu sht mbi Arsh.
Largsia ndrmjet qiellit dhe toks.
Trashsia e do qielli sht pesqind vjet.
Deti q sht mbi shtat qiejt, nga fundi i tij n siprfaqe sht pesqind
vjet, dhe Allahu sht m i dituri.

Dijetari i Islamit dhe i muslimanve, Muhamed Ibn Abdul Uehabi (Allahu e

mshiroft!), e ka prfunduar librin me kt kapitull madhshtor, sepse kush e mson

512
se far prmban ky kapitull nga prshkrimi i Allahut t Lartsuar, ai njeri nuk mund
t veproj ndryshe, por vetm se do ti prulet dhe nnshtrohet Allahut t Lartsuar.
E vrteta qndron se njerzit nuk e madhrojn Allahun e Lartsuar dhe nuk e
vlersojn si duhet At, as n drejtim t njohjes s Vet Atij, fuqis dhe cilsive t Tij,
e as n drejtim t urtsis dhe drgimit t profetve tek njerzit. Allahu i Lartsuar
thot: Ata nuk e vlersojn si duhet Allahun, kur thon: Allahu nuk i ka
zbritur asgj njeriut.
Allahu i Lartsuar, kur prshkruan Veten e Tij, thot: Ata nuk e kan vlersuar si
duhet fuqin e Allahut. N Ditn e Kijametit, e tr Toka do t jet n grushtin
e Tij1.
Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e Allahut2, dmth, nuk e kan
madhruar vrtet ashtu si duhet, se nse do ta madhronin ashtu si duhet, nuk do t
adhuronin dik tjetr, dhe nuk do ti bindeshin dikujt tjetr, por do t kishin adhuruar
vetm Allahun, do ti nnshtroheshin dhe bindeshin vetm Atij, do t strehoheshin
tek Allahu me nderim dhe droj. Por njerzit nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e
Allahut, pra, nuk e madhrojn vrtet ashtu si e meriton Ai t madhrohet, n
madhshtin, n Veten dhe n cilsit e Tij.
Pastaj Allahu i Lartsuar ka qartsuar disa cilsi Tij kur thot: . . . tr Toka do t
jet n grushtin e Tij3. Mendja e njeriut nuk arrin ti kuptoj cilsit e Allahut t
Lartsuar, prandaj Ai i ka sqaruar disa nga cilsit e Tij. Allahu i Lartsuar thot: . . .
tr Toka do t jet n grushtin e Tij, ndrsa qiejt do t mbshtillen n t
djathtn e Tij. Nse e shikon tokn, madhsin, tiranin e banorve t saj, gjersin
dhe do gj q ka n t, ato jan n grushtin e Allahut t Lartsuar.Ditn e Kijametit,
ato do tj jen brenda grushtit t Mshiruesit. Nga kjo kuptojm se pllmba dhe dora
e Allahut t Lartsuar sht m e madhe nga kto.

1
EZ-ZUMER : 67
2
EZ-ZUMER : 67
3
EZ-ZUMER : 67

513
Edhe qiejt, madje, do t mbshtillen n pllmbn e Tij. Allahu thot: Ndrsa qiejt
do t mbshtillen n t djathtn e Tij. Gjithashtu, n suren Enbija thot: At
Dit, Ne do t palosim qiellin, ashtu si paloset letra e librit. Ashtu si e
filluam krijimin e par, do ta prsrisim at1. Kto jan cilsi t Allahut t
Lartsuar.
Toka, e cila udit banort e saj, edhe qiejt q udisin ata q i shikojn, jan aq t vegjl
krahasuar me pllmbn e Mshiruesit! Allahu i Lartsuar sht m i madh sesa kaq
dhe m i lart. Ai sht Madhshtori, i Falnderuari, t Cilit i prkasin t gjith
falnderimet dhe gjith lavdrimet.
sht qartsuar madhshtia e Allahut t Lartsuar n Veten e Tij dhe n cilsit e Tij.
Kur mediton n prmbajtjen e ktyre haditheve, t bhet e qart tirania e banorve t
toks, me gjersin e saj dhe me fuqin e tyre n t, kur toka, n krahasim me qiejt,
sht shum e vogl, dhe se largsia mes toks dhe qiellit t par sht pesqind vjet
ecje e kalorsit t shpejt. Gjithashtu, edhe largsia mes qiellit t par dhe qiellit t
dyt sht pesqind vjet ecje, e kshtu deri n qiellin e shtat.
Por edhe qiejt jan t vegjl n krahasim me Kursi-un. Pr kt, Profeti (Paqja e
Allahut qoft mbi t!) ka thn se shtat pal qiej, krahasuar me Kursi-un, jan t
vegjl: Shtat qiejt kundrejt Kursi-ut jan si shtat dirhem q hidhen n nj
parzmore. Qiejt jan shum t vegjl n krahasim me Kursi-un, pra, si shtat dirhem
n nj parzmore.
Allahu i Lartsuar pr Kursi-un thot: Kursi-u i Tij shtrihet mbi qiejt dhe Tokn
dhe Ai nuk e ka t rnd ti ruaj ato2. Pra, toka n t ciln ti je, sht vetm nj
pik shum e vogl n krahasim me qiejt. Gjithashtu, qiejt dhe toka s bashku jan
shum t vogla, n krahasim me Kursi-un, i cili sht sipr tyre. Sipr tij sht Arshi
ose Froni i Allahut t Lartsuar. Kursi-u kundrejt Arshit sht si nj hallk hekuri q

1
EL-ENBIJ : 104
2
EL-BEKARE : 255

514
hidhet n nj shkrettir, pra, sht shum e vogl n krahasim me Arshin e Allahut,
dhe Allahu sht sipr Arshit.
Sikur njerzit t meditonin n cilsit e Allahut t Lartsuar dhe se sa duhet t
madhrohet Allahu i Lartsuar, n madhshtin,atributet dhe veprat e Tij, ata do ti
nnmonin vetet e tyre e do ta dinin se nuk ka rrug q ti shptoj dhe ti nderoj,
vetm se duke qen robr t Allahut dhe askujt tjetr. A e adhuron krijesa, krijesn?!
Krijesat e kan detyrim t adhurojn at q i ka kto cilsi madhshtore, vetm Ai e
meriton ti nnshtrohesh, vetm Ai meriton ti bindesh, vetm Ai meriton t
madhrohet, vetm Ai meriton ti lutesh, vetm Ai meriton ti prulesh me gjithka q
ka robi, q t fitoj knaqsin e Tij.Kjo sht pr ata q e kan vlersuar ashtu si
Allahu e meriton.
Nse njeriu mediton atributet e Rububijes, atributet e madhshtis dhe hijeshis s
Allahut t Lartsuar,se Ai sht sipr Arshit dhe nuk ngjason me krijesat e Tij, ather
e kupton se askush nuk e meriton ti drejtohesh me adhurim prve Allahut t
Lartsuar. Kush adhuron ndonj krijes t ult, t nnmuar, fardo qoft ajo krijes,
ai e ka konkuruar Allahun e Lartsuar n mbretrin e Tij, si Zot q meriton t
adhurohet, prandaj ky e meriton q t jet prjet banor i Zjarrit, pasi ai u drejtua
krijesave, q jan t paprfillshme, dhe la Allahun i Cili sht i Gjithpushtetshm.
Pastaj medito se si Allahu i Lartsuari, i Gjithfuqishmi, i Urti e ka prshkruar veten
me cilsi madhshtore dhe se Allahu i Lartsuar sht sipr Arshit. Ai urdhron dhe
ndalon n mbretrin e Tij t pafundme. Kjo q sht n tok sht e paprfillshme,
krahasuar me at q sht n mbretrin e Tij, Ai e mshiron k do dhe i jep bollk
kujt do, e dnon k do, i jep begati kujt do dhe ia largon vshtirsit kujt do, Allahu i
Lartsuar sht Zotrues i begatis dhe i mirsis.
I shikon veprat e Allahu n qiej, e shikon adhurimin q bjn engjjt n qiell ktij Zoti
Madhshtor, i Cili qndron sipr Arshit t Tij, ashtu si thot Profeti (Pqaja e Allahut
qoft mbi t!): U drodh qielli, dhe meriton t dridhet, sepse nuk ka vend as sa

515
katr gishtrinj, q t mos ket ndonj engjll n kmb, duke br ruku
(prkulet), apo duke br sexhde (prulet),1. duke i madhruar urdhrat e Allahut
t Lartsuar.
Shikojm q urdhrat e Allahut zbatohen n mbretrin e Tij t gjer, pr t ciln dim
vetm se at q sht rreth nesh n kt tok, dhe ajo q sht afr me t, por edhe
pr kto pak dim.
Allahu sht Sunduesi, e po t shikosh se Allahu i Lartsuari, i Madhrishmi sht
Sunduesi i gjithsis, dhe se Ai t drejtohet ty, rob i dobt e i ult, q ti ta adhurosh
At, ky sht nderim pr ty, nse e kupton. Ai urdhron pr devotshmri, dhe ajo
sht krenari pr ty, nse logjikon. Ai urdhron q ti bindesh, dhe kjo sht nder pr
ty, nse e di. Nse i njeh t drejtat e Allahut, i njeh atributet e Tij dhe se Ai sht sipr
do gjje dhe nuk ngjason me krijesat e Tij, urdhrat e Tij zbatohen n shtat pal qiej,
t cilat kundrejt Kursi-ut, jan si disa dirhem t hedhura n parzmore. Kur t shikosh
Xhenetin dhe Zjarrin dhe far sht n to, do t shikosh se ti nuk do t mund ta
prmbash veten, por vetm se do ti nnshtrohesh Allahut t Lartsuar. Me zgjedhjen
tnde, do ti prulesh Atij, do ti bindesh Atij dhe t afrohesh drejt Tij me ato vepra q
Ai i do. Kur lexon fjaln e Tij q t drejtohet ty, q t urdhron dhe t ndalon, kjo bn
q ti ta nderosh dhe madhrosh Allahun e Lartsuar m shum sesa m prpara. Nj
prej shkaqeve q e rrnjos besimin n zemr sht madhrimi i Allahut t Lartsuar,
duke medituar n mbretrin e Allahut t Lartsuar, ashtu si ka urdhruar Allahu i
Lartsuar: Thuaj: Shikoni ka n qiej dhe n Tok!2. Dhe: A nuk e shohin
ata mbretrin e qiejve e t Toks dhe gjithka q ka krijuar Allahu3. Allahu i
Lartsuar kur prshkruan robt e Tij t afrt thot: Me t vrtet, n krijimin e
qiejve dhe t Toks dhe n ndrrimin e nats e t dits, ka shenja pr ata q
mendojn, pr ata q e prmendin Allahun duke qndruar n kmb, ndenjur
1
Shnon Ahmedi (5/173 nr. 21516), Tirmidhiu (2312, Ibn Maxhah (4190) nga hadithi i Ebi Dherrit (Allahu qo i
knaqur me t).
2
JNUS : 101
3
EL-ARF : 185

516
ose shtrir dhe q meditojn pr krijimin e qiejve dhe t Toks (duke thn:)
O Zoti Yn! Ti nuk i ke krijuar kot kto -lartsuar qofsh (nga do e met)!
Prandaj na ruaj nga ndshkimi i zjarrit. O Zoti Yn, cilindo q Ti e fut n zjarr,
Ti e ke poshtruar at. Dhe pr mohuesit nuk do t ket kurrfar
ndihmuesi1. Pra, ata e prkujtojn Allahun duke qndruar n kmb, ndenjur dhe
shtrir, e megjithat ata luten q t shptojn nga Zjarri. Ata i nnshtrohen, kur e
njohn teuhidin rububije dhe uluhije me zemr dhe me shpirt.
N prfundim t ktij libri, e lus Allahun ta shprblej autorin, shejhun Muahmed Bin
Abdul Uehabin prej nesh dhe prej muslimanve, me shprblimet m t mira, dhe t
gjith ata q kontribuan n shpjegimin e ktij libri, pr t kuptuar domethnien e tij.
Me t vrtet, ky sht libr madhshtor, sepse ai prmbledh ato shtje, n t cilat
sht shptimi i njerzve, nse ata kan ndjenja.
Imami i ka shpjeguar imami (Allahu e mshiroft!)tekstet e Kuranit dhe Sunetit, q ne
t kuptojm argumentet dhe t jemi prej t shptuarve me mshirn e Allahut dhe
Bujarin e Tij.
Porosia ime e fundit sht: Tregoni kujdes t madh ndaj ktij libri, memorizimin,
msimin e tij, meditimin n shtjet q ai trajton, t njohsh gjithka n t, sepse kjo
sht e vrteta, n t ciln ishin profett, t drguarit dhe ata q i pasuan, prej t
devotshmve nga robt e Allahut. Nse largoheni nga msimet e tij dhe prmbajtja e
tij, ather njeriu do ti drejtohet dikujt tjetr prve Allahut. Msimi i ktij libri bhet
shkak pr mirsi dhe prgzime.
Allahun e lus t na e fal pakujdesin dhe gabimet tona! Na falt Allahu ato gjra q
ne kemi gabuar dhe t na bj prej atyre q i ka falur. Allahun e lus t toleroj dhe t na
bj neve prej atyre q e realizuan teuhidin, dhe La haule ue la kuete ila bil-Lah- nuk
ka fuqi dhe pushtet pr asgj vese me ndihmn e Allahut t Lartsuar.

1
L IMRN : 190-192

517
O Zoti yn, na mbro neve! O Zoti yn, na mbro! O Zoti, yn na mbro e drgoji
salavatet, prshndetjet dhe begatit e Tua mbi Profetin ton Muhamed!
****

518
Prmbajtja e ajeteve:
EL-FTIHA
e jo n t atyre q kan shkaktuar zemrimin Tnd, as n t atyre q jan t
humbur! (7)
EL-BEKARE
Kur u thuhet: Mos bni rregullime n tok! - ata thon: Ne bjm vetm
prmirsime n tok! (11)
Prandaj mos sajoni me vetdije zota t barabart me Allahun (22)
Por, pas ksaj, zemrat tuaja u forcuan e u bn si guri, madje edhe m t
forta (74)
Kush sht armik i Allahut, i engjjve t Tij, i t drguarve t Tij, i Xhebrailit
dhe Mikailit (98)
N t vrtet, ata e dinin se ai q e prvetsonte kt mjeshtri, nuk do t
kishte kurrfar t mire n jetn tjetr (102)
Ata q u kemi dhn Librin, e njohin at (Profetin a.s), ashtu si i njohin bijt
e tyre (146)
E megjithat, disa njerz zgjedhin (pr t adhuruar) n vend t Allahut (zota)
t tjer, (duke i konsideruar) si t barabart me At dhe duke i dashur si
duhet Allahu (165)
Dhe duke i dashur si duhet Allahu. Por ata q besojn, e duan shum m
tepr Allahun (se sa i duan idhujtart idhujt e tyre) (165)
Sikur keqbrsit t shihnin q tani astin kur t prballen
me ndshkimin (166)
Ah, sikur ta shihnin astin kur t adhuruarit do ti braktisin adhuruesit e tyre,
kur t gjith do t shohin dnimin. Ah, sikur ta shihnin astin kur t adhuruarit
do ti braktisin adhuruesit e tyre, kur t gjith do t shohin dnimin e midis
tyre do t kputet do lidhje (166)

519
Dhe ata skan pr t dal kurr nga zjarri (167)
Dhe mishin q nuk sht therur n emr t Allahut (173)
Kur robrit e Mi (besimtar) t pyesin pr Mua, (thuaju se) Un jam afr, i
prgjigjem lutjeve t lutsit, kur ai m lutet Mua (186)
Mos ia merrni pasurin njri-tjetrit padrejtsisht! Dhe mos u bni mitdhns
te gjykatsit pr tua prvetsuar n mnyr t paligjshme dhe me vetdije
njerzve nj pjes t mallit (188)
Ata q betohen se nuk do tu afrohen grave t veta, duhet t presin katr
muaj; nse pendohen nga betimi, ta din se Allahu sht Fals i madh dhe
Mshirplot (226)
Kush mund t ndrhyj tek Ai pr ndoknd pa lejen e Tij? (255)
Kursi-u43 i Tij shtrihet mbi qiejt dhe Tokn dhe Ai nuk e ka t rnd ti ruaj
ato (255)
Ai q mohon idhujt (dhe gjithka q adhurohet n vend t Allahut) dhe beson
n Allahun, ka siguruar lidhjen m t forte (256)
fardo gjje q t jepni dhe do betim q t bni, me siguri q Allahu ka
dijeni pr at! (270)

L IMRN
sht Ai q t ka shpallur ty (Muhamed) Librin, disa vargje t t cilit jan t
qarta e me kuptim t drejtprdrejt. Ato jan themelet e Librit. Kurse disa
(vargje) t tjera jan jo krejtsisht t qarta (me kuptime alegorike) (7)
Por, kuptimin e tyre t vrtet e di vetm Allahu. Ndrsa ata q jan thelluar
n dijeni (7)
Ata, zemrat e t cilve priren nga e pavrteta, ndjekin vargjet m pak t qarta,
duke krkuar t krijojn pshtjellim dhe duke krkuar ti komentojn sipas
dshirs s vet (7)

520
Allahu dshmon, e po ashtu edhe engjjt, edhe njerzit e dijes, se nuk ka zot
tjetr q meriton t adhurohet prve Tij, duke mbajtur drejtsin (18)
Ai njeri nuk do tju urdhroj q engjjt dhe profett ti merrni pr zota (80)
Ju jeni populli m i mir i dal pr njerzimin (110)
Ti nuk ke asgj n dor (128)
Duke menduar pr Allahun t pavrtetn, ashtu si mendonin pagant (154)
Ata thoshin: Ku sht fitorja q na ishte premtuar? (154)
Thuaju (o Muhamed!): T gjitha jan n dor t Allahut! (154)
Ata thoshin:Sikur t pyeteshim ne pr kt gj, nuk do t vriteshim ktu
(154)
Tek Allahu ata kan shkall t ndryshme (163)
Atyre q nuk luftuan dhe than pr vllezrit e vet: Sikur t na kishin dgjuar
ne, nuk do t ishin vrar (168)
Neve na mjafton Allahu, Ai sht mbrojts i mrekullueshm! (173)
Shum njerz po mblidhen kundr jush, prandaj friksohuni! e kjo gj ua
shtoi atyre besimin (173)
Vetm djalli i frikson ithtart e vet. Ju mos iu friksoni atyre, por friksohuni
prej Meje, nse jeni besimtar! (175)
Me t vrtet, n krijimin e qiejve dhe t Toks dhe n ndrrimin e nats e t
dits, ka shenja pr mendart, 191. pr ata q e prmendin Allahun duke
qndruar n kmb, ndenjur ose shtrir dhe q meditojn pr krijimin e qiejve
dhe t Toks (duke thn:) O Zoti Yn! Ti nuk i ke krijuar kot kto - lartsuar
qofsh (nga do e met)! Prandaj na ruaj nga ndshkimi i zjarrit. 192. O Zoti
Yn, cilindo q Ti e fut n zjarr, Ti e ke poshtruar at. Dhe pr mohuesit nuk
do t ket kurrfar ndihmuesi (190-192)

EN-NIS

521
Nse i druheni ndarjes midis burrit e gruas, ather caktoni nj ndrmjets
nga ana e burrit dhe nj nga ana e gruas (35)
Adhuroni Allahun dhe mos i shoqroni Atij asgj (n adhurim) (36)
Dhe, nse jeni t smur ose gjendeni n rrug (43)
Vrtet, Allahu nuk fal q t adhurohet dikush apo dika tjetr ve Atij, por
gjynahet e tjera m t vogla ia fal kujt t doj (48)
Shiko si shpifin ata gnjeshtra kundr Allahut. Mjafton kjo shpifje si gjynah i
qart (50)
A nuk i ke par ata q u sht dhn nj pjes e Librit? Besojn n idhuj dhe
hyjni t rreme (51)
O besimtar! Bindjuni Allahut, bindjuni t Drguarit dhe atyre q drejtojn
punt tuaja (59)
A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pohojn se kan besuar n
at q t sht shpallur ty dhe profetve t tjer para teje? (60)
Ne i kemi nisur t drguarit vetm me qllimin q njerzit, me lejen e
Allahut, tu binden atyre (64)
Kush i bindet t Drguarit, i sht bindur Allahut (80)
A nuk prsiatin ata pr Kuranin! Sikur ai t mos ishte prej Allahut, do t
gjenin n t shum kundrthnie (82)
Kush ndrmjetson pr nj shtje t mire (85)
Kurse kush ndrmjetson pr nj shtje t keqe (85)
Vetm sa pr tu dukur para bots dhe Allahun e prmendin fare pak (142)
Ata q nuk besojn dhe bjn padrejtsi, Allahu nuk i fal, as nuk do ti
udhzoj n kurrfar rruge (168)
O ithtart e Librit! Mos e kaloni kufirin n besimin tuaj dhe pr Allahun thoni
vetm t vrtetn! (171)

522
EL-MIDE
O besimtar! Plotsoni detyrimet! (1)
Mishit t kafshs q sht therur jo n emr t Allahut (3)
O besimtar! Kini frik Allahun, prpiquni q ti afroheni Atij me vepra t
mira (35)
Thuaj: A doni tju tregoj kush do t marr dnimin m t rnd nga Allahu?
Ata q Allahu i ka mallkuar dhe me t cilt sht zemruar (60)
Mesihu ka thn: O bijt e Izraelit, adhuroni Allahun, q sht Zoti im dhe
Zoti juaj! (72)
Sigurisht, atij q adhuron tjetrknd prve Allahut, Allahu do tia ndaloj
Xhenetin dhe strehim i tij do t jet Zjarri (72)
Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht Mesihu, i biri i
Merjemes! (72)
Pa dyshim, jan jobesimtar ata q thon: Allahu sht njri prej Trinis!
(73)
Mbani betimet tuaja! (89)
Pastaj Allahu do t thot (n Ditn e Gjykimit): O Isa, I biri i Merjemes! Ti
ishe ai q u the njerzve: Adhuromni mua dhe nnn time si zota krahas
Allahut?! (116)
Un nuk u kam thn asgj tjetr, prve asaj q m ke urdhruar Ti:
Adhuroni Allahun, Zotin tim dhe Zotin tuaj! (117)

EL-ENM
Nse nga Allahu t godet ndonj fatkeqsi, ather askush prve Tij nuk
mund t t shptoj (17)

523
Paralajmroji (me Kuran) ata q i friksohen daljes para Zotit t tyre, se
ather nuk do t ken as mbrojts, as ndihms tjetr prve Tij, me qllim q
t ruhen nga gjynahet (51)
Vendimi i takon vetm Allahut (57)
Sa pr ata q besojn dhe nuk e molepsin besimin e tyre me padrejtsi
(idhujtari) (82)
Pikrisht atyre u takon siguria dhe ata jan t udhzuar (82)
Ata nuk e vlersojn si duhet Allahun, kur thon: Allahu nuk i ka zbritur
asgj njeriut (91)
Vall, a t krkoj tjetr gjykats prve Allahut (114)
T prkryera jan fjalt e Zotit tnd n vrtetsi dhe drejtsi (115)
Hani vetm at mish, gjat therjes s t cilit sht prmendur emri i Allahut,
nse vrtet besoni n shpalljet e Tij (118)
Mos hani asnj mish q nuk sht therur me emrin e Allahut, sepse kjo sht
gjynah! (121)
Thuaju: Allahu ka argumentin m binds dhe, po t donte Ai, t gjithve do
tju prudhte n rrug t drejt! (149)
Thuaju: Ejani tju lexoj far ju ka urdhruar Allahu: q t mos i shoqroni
Atij asgj (n adhurim) (151)
Dhe mos iu qasni pasuris s jetimit, prvese pr ta rregulluar, derisa t
mbrrij pjekurin! (152)
Kjo sht rruga Ime e drejt; prandaj ndiqeni e mos shkoni rrugve t tjera q
tju shmangin nga rruga e Tij (153)
Thuaj: N t vrtet, namazi im, kurbani im, jeta ime dhe vdekja ime, i
prkasin vetm Allahut, Zotit t botve. Ai nuk ka asnj ortak. Kshtu jam
urdhruar dhe un jam i pari q i nnshtrohem Atij (162-163)

524
EL-ARF
Dhe mos bni rregullime n Tok, pasi sht vn rregulli, ndrsa Atij
lutjuni me frik dhe shpres (56)
A jan t sigurt ata nga t papriturat e Allahut? Vetm ata q jan t humbur
nuk u friksohen t papriturave t Allahut (99)
A mos vall do ta lsh Musain dhe popullin e tij q t bjn ngatrresa n tok
dhe q t braktisin ty dhe zotat e tu? (127)
Allahu ishte Ai q ua ndillte fatin e zi, ndonse shumica e tyre nuk e dinin!
(131)
Por sa her q u vinte ndonj e mir, ata thonin: Kt e kemi merituar!
(131)
Ata i than Musait: Na bna edhe neve nj zot, ashtu si kan ata zota (138)
Allahut i prkasin emrat m t bukur, andaj thirreni At (lutjuni Atij) me to
dhe largohuni nga ata q I shtrembrojn emrat e Tij (180)
A nuk e shohin ata mbretrin e qiejve e t Toks dhe gjithka q ka krijuar
Allahu (185)
Nse na dhuron pasardhs t shndosh (189)
Por, pasi Ai u dhuron pasardhs t shndosh e t mir, ata t dy i veshin
Allahut ortak n lidhje me at q u kishte dhn. Por Allahu sht shum lart
nga ato q ia veshin Atij si ortak! (190)
A mos vall ata i veshin Atij si ortak idhuj q nuk mund t krijojn asgj,
ndrkoh q vet jan t krijuar?! (191)
Idhuj, q nuk mund tu japin ndonj ndihm atyre e as veten nuk mund ta
ndihmojn?! (192)
Nse djalli prpiqet t t shtyj drejt s keqes, krko strehim tek Allahu (200)

525
EL-ENFL
Besimtar t vrtet jan vetm ata, zemrat e t cilve, kur prmendet Allahu,
frgllojn (2)
O Profet! Allahu t mjafton ty dhe besimtarve q t pasojn (64)

ET-TEUBE
Faltoret e Allahut i vizitojn dhe i mirmbajn vetm ata q besojn Allahun
dhe Ditn e Fundit (18)
Thuaj: Nse etrit tuaj, bijt tuaj, vllezrit tuaj, grat tuaja,farefisi juaj,
pasuria juaj q e keni fituar, tregtia pr t ciln keni frik se nuk do t shkoj
mir dhe shtpit ku e ndieni veten rehat, jan m t dashura pr ju sesa
Allahu, i Drguari i Tij dhe lufta n rrugn e Tij (24)
N vend t Allahut, ata kan zgjedhur pr zot rabint dhe murgjit e tyre (31)
Hipokritt druajn se do t shpallet ndonj sure e cila do tilajmroj se ka
n zemrat e tyre (64)
Nse i pyet, ata do t t prgjigjen: Ne vetm po bnimshaka dhe po
luanim (65)
Mos u shfajsoni! Ju e mohuat fen, pasi patt besuar (66)
Hipokritt dhe hipokritet jan t ngjashm me njri - tjetrin: krkojn q t
bhen vepra t kqija e pengojn t mirat dhe jan dorshtrnguar (67)
Ka nga ata (hipokrit) q kan br beslidhjen me Allahun, duke thn:
Nse Ai na jep nga dhuntit e Tij, sigurisht q do t japim lmosh dhe
sigurisht q do t bhemi njerz t mir Por kur Ai u dha atyre nga dhuntit e
Veta, ata u bn koprrac dhe kthyen shpinn, duke u larguar. Prandaj, Ai ua
lidhi hipokrizin n zemrat e tyre, deri n ditn kur do t dalin para Tij, sepse e
shkeln premtimin dhn Allahut (75-77)

526
Ti n at xhami kurr mos fal namaz. Ndrsa xhamia e themeluar n
prkushtim (ndaj Allahut) q n ditn e par, pa dyshim q sht m e denj
pr t falur namaz n t (108)
Nuk i takon t Drguarit dhe besimtarve q t krkojn falje pr idhujtart,
qofshin kta edhe t afrmit e tyre (113)
Nuk sht mir q besimtart t shkojn n luft t gjith njhersh (122)
Tashm ju ka ardhur nj i Drguar nga gjiri juaj. Atij i vjen rnd pr gjynahet
q bni ju (128)
dhe sht i but e I mshirshm me besimtart (128)

JNUS
Kurse Hnn e ka br t shklqej, duke i caktuar asaj fazat, q ju t dini
numrin e viteve dhe njehsimin e kohs (5)
Kta jan ndrmjetsit tan te Allahu! (18)
Thuaj: Kush ju ushqen nga qielli dhe Toka? Kush mundson t dgjuarit dhe
t parit? (31)
Ky sht Allahu, Zoti juaj i vrtet. E far ka pas s vrtets, prve
humbjes? (32)
O populli im! Nse besoni Allahun, mbshtetuni tek Ai, nse jeni
mysliman! (84)
Thuaj: Shikoni ka n qiej dhe n Tok! (101)
Prve Allahut, mos iu lut tjetrkujt nga ata q nuk t sjellin as dobi, as dm
(106)
Nse Allahu vendos q t t godas ndonj e keqe, askush nuk mund t ta
largoj at, prve Tij e, nse Ai do t t bj ndonj t mir, ska kush q ta
pengoj mirsin e Tij. Ai ia jep at mirsi kujt t doj prej robrve t Tij. Ai
sht Fals dhe Mshirplot (107)

527
HD
Elif Lm R. Ky sht nj Libr, vargjet e t cilit jan radhitur mrekullueshm
dhe jan parashtruar me hollsi nga ana e Nj t Urti t Gjithdijshm.
Adhuroni vetm Allahun (1-2)
Atyre q duan jetn e ksaj bote dhe bukurit e saj, Ne do tua shprblejm
krejtsisht punt e tyre dhe n t nuk do tu lihet gj mangt (15)
Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj, prve zjarrit
(16)
Kta jan ata pr t cilt n botn tjetr nuk do t ket kurrgj, prve zjarrit.
Do tu shembet do gj q kan br n kt jet dhe do tu zhvlersohet ajo q
kan punuar (16)
Me t vrtet, Zoti yt kryen at q do (107)

JSUF
Jusufi i tha njrit prej ktyre t dyve, pr t cilin e dinte se do t shptonte:
Prmendm mua te pronari yt! Por djalli bri q ai t harronte ta prmendte
te pronari i vet (42)
Hyni n Egjipt! Me lejen e Allahut, ju do t jeni t sigurt prej do t keqeje
(99)
Shumica e tyre nuk besojn n Allahun, pa i shoqruar Atij njkohsisht
(idhuj t rrem) n adhurim (106)
Thuaj: Kjo sht rruga ime: t ftoj drejt Allahut me dituri t plot, un dhe
dokush q m pason mua (108)

ER-RAD

528
N t vrtet, ti je vetm paralajmrues. E, pr do popull ka udhrrfyes (7)
Allahu sht Krijuesi i do gjje (16)
Sepse ata nuk e besojn t Gjithmshirshmin. Thuaj: Ai sht Zoti im, ska
zot tjetr prve Tij (30)

IBRHM
Dhe m ruaj mua dhe pasardhsit e mi nga adhurimi i idhujve! (35)
O Zoti im, ata kan shmangur shum njerz (nga rruga e drejt) (36)

EL-HIXHR
Nuk ka asnj send q t mos gjenden tek Ne thesaret e tij; por prej tij Ne
japim me mas t caktuar (21)
prve ndonjrit q dgjon vjedhurazi e t cilin arrin nj yll I kputur me flak
t dukshme (18)
E kush mund ta humb shpresn nga mshira e Zotit t vet, prve atyre q
jan t humbur?! (56)

EN-NAHL
Ai ka vn edhe shenja t tjera, si dhe yjet, nprmjet t cilave njerzit
orientohen (16)
Ather, a sht njsoj si Ai q krijon, si ai q nuk krijon?! (17)
Ata jan t vdekur, pa kurrfar gjallrie dhe as q e din se kur do t
ringjallen. Zoti juaj sht nj Zot i vetm (21-22)
do populli Ne i uam nj t drguar (q u thoshte): Adhuroni Allahun dhe
shmangni idhujt! (36)
Allahut i prulet n sexhde do gjalles, n qiej dhe n Tok (49)

529
Ata i friksohen Zotit t tyre lart mbi ta dhe bjn at, q u Urdhrohet (50)
do mirsi q keni, sht nga Allahu (53)
Ata e din dhuntin e Allahut, por pastaj e mohojn, se shumica e tyre jan
jobesimtar (83)
Zbatoni beslidhjen e Allahut, kur ta merrni mbi vete dhe mos e thyeni
betimin, pasi ta keni br at (91)
Kushdo q mohon Allahun, pas pranimit t besimit, (do t dnohet ashpr),
prve atij q sht i detyruar me forc, ndrkoh q zemra e tij sht plot
besim. Ndrsa ata q ia hapin zemrn mosbesimit (106)
Me t vrtet, Ibrahimi ka qen prijs shembullor (me t gjitha virtytet e
mira), i prulur para Allahut, me besim monotheist dhe nuk ka qen nga
idhujtart (120)

EL-ISR
rrethinn e s cils e kemi bekuar (1)
Sa pr at q dshiron kt bot, Ne shpejtojm q ti japim far t
dshirojm atij q duam (18)
Mos vr zot tjetr me Allahun, se do t mbetesh i poshtruar dhe i braktisur!
(22)
Zoti yt ka urdhruar, q t mos adhuroni asknd tjetr prve Atij dhe, q t
silleni mir me prindrit (23)
Dhe prmbushni zotimet. Me t vrtet, pr zotimet do t jeni prgjegjs
(34)
E keqja e t gjitha ktyre sht e urryer nga Zoti yt. (38)
Kjo sht nga Urtsia q t ka shpallur ty, Zoti yt (39)
dhe mos vr zot tjetr me Allahun, se do t hidhesh n Xhehenem, fajtor dhe i
dbuar (39)

530
Vet ata q idhujtart u luten, krkojn ti afrohen Zotit ttyre, madje edhe
m t afrtit, duke shpresuar mshirn e Tijdhe duke iu friksuar dnimit t
Tij. Me t vrtet, nga dnimii Zotit tnd duhet t ruhet gjithkush (57)
un do ti shfaros me mashtrim pasardhsit e tij, prve nj pakice prej tyre!
(62)

EL-KEHF
Ata q e fituan shtjen e tyre, than: Ne do t ndrtojm nj faltore mbi ta!
(21)
Ata qndruan n shpelln e tyre treqind vjet (diellor), duke shtuar nnt (pr
vitet hnore) (25)
N nj rast t till, mbrojtja vjen vetm nga Allahu, i Vrteti (44)
Thuaj: Sikur deti t ishte boj pr t shkruar fjalt e Zotit tim, sigurisht q ai
do t shterej, para se t soseshin fjalt e Zotit tim (109)
Thuaj: Un jam vetm nj vdekatar si ju, q m sht shpallur se Zoti juaj
sht nj Zot i Vetm (110)

MERJEM
Dhe m ka br t bekuar (31)
Po largohem nga ju dhe nga gjithka q ju adhuroni n vend t Allahut. Do ti
lutem Zotin tim (48)
Dhe, kur u largua nga ata dhe nga idhujt q i adhuronin n vend t Allahut
(49)
Ska krijes q gjendet n qiej dhe n Tok e q t mos vij si rob para t
Gjithmshirshmit. Sigurisht q Ai e njeh mir gjithsecilin prej tyre dhe i ka
numruar t gjith saktsisht. donjri prej tyre, n Ditn e Kiametit, do t
dal fill i vetm para Tij (93-95)

531
T H
Vrtet, Un jam Fals pr at q pendohet, beson e bn vepra t mira dhe
pastaj qndron n rrug t drejt (82)

EL-ENBIJ
Por shumica e tyre nuk e dit Vrtetn dhe shmangen nga ajo (24)
E prej friks s Tij qndrojn me nderim dhe frik (se mos i ndshkon) (28)
Ndrsa ata ndrmje-tsojn vetm pr at me t cilin Ai sht i knaqur (28)
Me t vrtet, ata nxitonin pr vepra t mira dhe Na luteshin, me shpres e
frik dhe ishin t prulur ndaj Nesh (90)
At Dit, Ne do t palosim qiellin, ashtu si paloset letra e librit. Ashtu si e
filluam krijimin e par, do ta prsrisim at (104)

EL-HAXHXH
Ata i luten asaj, dmi i s cils sht m i afrt se dobia (13)
Kto(jan urdhrimet). Pr at q nderon ritet e shenjta t Allahut, do t jet
m mir te Zoti i tij (30)
Kush i shoqron Allahut dika (n adhurim), i ngjan atij q bie nga qielli
(31)
Ndrsa kush madhron shenjat e fes s Allahut, tregon prkushtimin e
zemrs s tij (32)

EL-MUMINN
q nuk i shoqrojn asgj (n adhurim) Zotit t tyre (59)
I Cili mbron, por prej Tij nuk mund t mbrohet askush (88)
Dhe thuaj: O Zoti im, krkoj t m mbrosh nga nxitjet e Djajve, dhe tek Ti
mbshtetem, o Zoti im, q t mos i kem pran meje. (97-98)

532
EN-NR
Jepuni dika nga pasuria juaj, t ciln ju ka dhuruar Allahu (33)
Por, nse e drejta sht n ann e tyre, ata vijn prulshm (49)
Le t friksohen ata q kundrshtojn urdhrin e tij, qt mos i arrij ndonj
sprov ose q t mos i godas nj denim i dhembshm (63)

EL-FURKN
I lartsuar qoft Ai q i ka zbritur Dalluesin robit t Vet (1)
A e ke par ti at q epshin e vet e ka marr pr zot? A do ti bhesh mbrojts
atij? (43)

ESH-SHUAR
Betohemi pr Allahun, ne kemi qen njmend n humbje t qart, kur ju
kemi barazuar me Zotin e botve (97-98)

EN-NEML
Thuaj (o Muhamed): Lvduar e falnderuar qoft Allahu dhe shptimi qoft
pr robrit e Tij t zgjedhur A ka m t mir se Ai q ka krijuar qiejt dhe
Tokn dhe lshon pr ju nga qielli uj (59-60)
A ka m t mir se Ai q e ka br Tokn t qndrueshme, ka br n t
lumenj (61)
A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm nevojtarit t kputur, kur i lutet
Atij, q jua largon t keqen (62)
A ka m t mir se Ai q ju rrfen rrugn n errsirat e toks dhe t detit
(63)

533
A ka m t mir se Ai, q z fill krijimin dhe pastaj e riprsritat, q ju jep
mjete jetese nga qielli dhe toka?! (64)
A ka m t mir se Ai q i vjen n ndihm nevojtarit t kputur, kur i lutet
Atij, q jua largon t keqen dhe ju bn juve trashgimtar n tok?! Vall, a ka
krahas Allahut zot tjetr?! (62)

EL-KASAS
Ai i grupit t vet i krkoi ndihm kundr atij t popullit armik. (15)
Vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai
q udhzon k t dshiroj. Ai i njeh m mir ata q jan t udhzuar (56)
Ne kurr nuk i kemi shkatrruar vendbanimet (pa shkak), por vetm kur
banort e tyre kan qen keqbrs (59)
Ai tha: Kjo m sht dhn vetm prej dituris sime (78)
do gj do t shkatrrohet, prve Fytyrs (Qenies) s Tij! (88)

EL-ANKEBT

Ka disa njerz, q thon: Ne besojm Allahun (10)

Ai qndroi tek ata nj mij pa pesdhjet vjet (14)
Vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, jan vetm idhuj. Ju po shpifni
gnjeshtra. N t vrtet, ata q ju i adhuroni n vend t Allahut, nuk kan
pushtet tju furnizojn, andaj, vetm tek Allahu krkoni risk dhe adhuroni e
falnderoni vetm At. Tek Ai do t ktheheni. (17)
Nse ti (Muhamed) i pyet ata245 se kush i ka krijuar qiejt dhe Tokn dhe
kush i ka nnshtruar (t rrotullohen) Diellin e Hnn, - me siguri q ata do t
t thon Allahu! (61)

534
LUKMN
Pa dyshim, idhujtaria sht nj padrejtsi shum e madhe (13)
Sikur t gjith drurt, q gjenden n Tok, t ishin pena e deti boj shkrimi e
ti shtohen atij edhe shtat dete t tjera, nuk do t shtereshin fjalt e Allahut
(27)

EL-AHZB
Prshndetja e tyre, kur ta takojn At, sht Paqe (44)

SEBE
Thuaju (o Muhamed): Thirrini ata q i hyjnizoni krahas Allahut! Ata nuk
kan pushtet as sa pesha e nj thrrmije, qoft n qiej apo n Tok (22)
Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese pr at q Ai jep leje (23)
Kur tu hiqet frika nga zemrat e tyre, ata do t thon: far tha Zoti juaj?
dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm
(23)
Asnj ndrmjetsim tek Ai nuk bn dobi, prvese pr at q Ai jep leje (23)
Ditn, kur do ti tuboj t gjith, do tu thot engjjve: Vall, kta juve ju
adhuronin? Ata do t thon: Qofsh i lavdruar Ti, o Zoti yn! Ti je Mbrojtsi
yn, jo ata. Ata adhuronin xhindet (40-41)

EL-FTIR
Begatit, q Allahu ua jep njerzve nga mshira e Tij, nuk mund ti pengoj
askush, ndrsa at, q Ai e pengon, askush nuk mund ta jap ve Tij (2)
Kurse ata q ju i adhuroni krahas Tij, nuk zotrojn as sa cipa ebrthams s
hurms (13)

535
Nse ju u luteni atyre, ata nuk e dgjojn lutjen tuaj, por edhe sikur ta
dgjonin, nuk do tju prgjigjeshin (14)
O njerz! Ju jeni t varfr e nevojtar pr Allahun, kurse Allahu ska nevoj pr
asgj dhe sht i Denj pr do lavd (15)

J SN
Banort than: Ne parandiejm fatkeqsi nga ju. Nse nuk trhiqeni, do tju
gurzojm dhe me siguri do tju godas nj dnim i dhembshm prej nesh
(18)
Ata u prgjigjn: Fatkeqsia, q ju ndollt, mund t vij vetm nga vetja juaj.
Vall, pr shkak se po ju kshillojm, na krcnoni?! Ju jeni popull q kaloni
do lloj kufiri. (19)
Hns i kemi caktuar faza; ajo prdit hahet e bhet si rremi i prkulur i
hurms (39)
Vall, a nuk ju kam urdhruar, o bijt e Ademit, q t mos e adhuroni djallin,
se ai sht vrtet armik i hapt i juaji (60)

ES-SFFT
Dhe Ne e bekuam at dhe Ishakun (113)
sepse, kur u thuhej atyre: Nuk ka zot tjetr (t vrtet) ve Allahut! - ata
tregoheshin mendjemdhenj dhe thoshin: Vall, a ti braktisim hyjnit tona
pr shkak t nj poeti t marr? Nuk sht ashtu (si thon ata), por ai
(Muhamedi a.s.) ka sjell t vrtetn dhe ka pohuar at q thonin t drguarit e
mparshm (35-37)
Shum koh m par Ne u premtuam robrve Tan t drguar, se ata do t
ndihmohen (prej Nesh), dhe se ushtrit tona do t jen me siguri fitimtare!
(171-173)

536
SD
A mos krkon ai, q t gjith zotat ti bj nj Zot t Vetm? (5)

EZ-ZUMER
Sa pr ata q marrin mbrojts t tjer, prve Tij, duke thn: Ne u lutemi
atyre vetm q t na afrojn tek Allahu (3)
Allahu ka shpallur Fjaln m t bukur (Kuranin) n formn e nj libri, pjest e
t cilit i ngjasojn njra-tjetrs dhe prsriten. Prej tij u rrqethet lkura atyre
q i friksohen Zotit t tyre (23)
Thuaju: Si mendoni, nse Allahu dshiron t m shkaktoj ndonj dm, a
mund ta largojn at idhujt q ju i adhuroni krahas Tij?! (38)
Nse ti (o Muhamed) i pyet ata (mekasit pagan) se kush i ka krijuar qiejt
dhe Tokn, me siguri q do t t thon: Allahu (38)
Thuaju: Ndrmjetsimi sht i gjithi n duart e Allahut (44)
Kur prmendet vetm Allahu, zemrat e atyre q nuk besojn n jetn tjetr
neveriten (45)
Me t vrtet, t sht shpallur ty (o Muhamed), si dhe atyre q kan qen
para teje: Nse i shoqron Allahut dika tjetr (n adhurim), me siguri q
punt e tua do t zhvlersohen, Prandaj, adhuro vetm Allahun dhe bhu
falnderues! (65-66)
Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e Allahut. N Ditn e Kiametit, e
tr Toka do t jet n grushtin e Tij (67)

EL-GFIR
Sot gjykimi i prket vetm Allahut, t Lartit e t Madhrishmit (12)

537
Sigurisht, Ne do ti ndihmojm t drguarit Tan dhe besimtart, si n jetn e
ksaj bote, ashtu edhe n Ditn, kur do t sillen dshmitart (51)

FUSSILET
Qiellin m t afrm Ne e zbukuruam me yje t shklqyer dhe i vum roje
(12)
Dhe, Ne u drguam atyre n ditt e fatkeqsis er t acart, pr ta shijuar
dnimin poshtrues (16)
E kush flet m bukur se ai q i fton njerzit drejt Allahut, bn vepra t mira
dhe thot: Un, me t vrtet jam mysliman. (33)
Ky virtyt u dhurohet vetm atyre q durojn dhe vetm atyre q kan nj fat t
madh (35)
Ndr shenjat e Tij sht edhe ringjallja e toks (39)
Nse pas fatkeqsis, Ne i japim atij q t shijoj nga mirsit Tona, ai me
siguri, do t thot: Kt e meritoj! (50)

ESH-SHRA
Asgj nuk i shmbllen Atij. Ai i dgjon t gjitha dhe i sheh t gjitha (11)
Ti, me t vrtet, udhzon n rrugn e drejt, (n) rrugn e Allahut (53)

EZ-ZUHRUF
Nse ti i pyet ata: Kush i ka krijuar qiejt dhe Tokn? Ata, me siguri do t
thon: Ato i ka krijuar i Plotfuqishmi dhe i Gjithdijshmi (9)
(Kujto) kur Ibrahimi i tha t atit dhe popullit t tij: N t vrtet, Un i urrej
dhe skam t bj fare me ato q adhuroni ju n vend t Atij, q m ka krijuar
dhe i Cili do t m udhzoj n rrugn e drejt. Ai e bri kt fjal t

538
prhershme te pasardhsit e tij, me qllim q ata t kthehen (vazhdimisht tek
Allahu) (26-28)
Prve atyre q dshmuan pr t Vrtetn dhe e din mir (se ska Zot tjetr
t vrtet ve Allahut) (86)

EL-XHTHIJE
Mendo pak! Kush, prve Allahut, mund ta udhzoj at njeri, q dshirat e
veta i ka br zot; at njeri, t cilin Allahu, duke e njohur pr t till, e ka
shpn n humbje (23)
Ata thon: Nuk ka tjetr ve jets s ksaj bote, vdesim e jetojm dhe vetm
koha na shkatrron (24)

EL-AHKF
Kush sht m i humbur se ai, i cili, n vend Allahut, u lutet atyre q nuk
mund tu prgjigjen deri n Ditn e Kiametit e q jan krejt t pavetdijshm
ndaj lutjes s tyre?! Kur t tubohen njerzit (n Ditn e Gjykimit), idhujt do t
jen armiq t tyre dhe do ta mohojn adhurimin e tyre (5-6)
Dhe kur pan nj r q u duk se vinte n drejtim t luginave t tyre, ata than:
Kjo re po sjell shiun! q, me urdhrin e Allahut, shkatrron do gj (24-25)

EL-FETH
q mendojn keq pr Allahun (6)
Allahu e prmbushi me t vrtet vizionin e t Drguarit t Tij, i cili kishte
thn: Me siguri, ju do t hyni n Xhamin e Shenjt, dasht Allahu, t sigurt,
kokrruar dhe flokshkurtuar, pa kurrfar frike. (27)

EDH-DHRIJT

539
e cila, ngado q kaloi, nuk kurseu asgj, duke i kthyer n kalbsira (42)
Xhindet dhe njerzit i kam krijuar vetm q t M adhurojn (56)

EN-NEXHM
A e keni par Latn dhe Uzzn? Po Menatn,t tretn, t fundit?Vall, pr ju
jan djemt, ndrsa pr At vajzat?! Kjo ndarje sht e padrejt. Kta jan
vetm emra q ua keni ngjitur (idhujve) ju dhe t part tuaj, kurse Allahu nuk
ju ka drguar pr ata asnj prove (19-23)
Sa engjj ka n qiej, ndrmjetsimi i t cilve nuk bn asnj dobi (26)

EL-KAMER
nj urtsi e prsosur, por paralajmrimi nuk u bn dobi (5)
Ne u drguam atyre n nj dit fatkeqe nj er t stuhishme t pandrprer
(19)

EL-UKIA
dhe e bni detyrn tuaj (t prditshme) ta prgnjeshtroni?! (82)

ET-TEGBUN
Por Allahu nuk ka nevoj (pr ata) (6)
do fatkeqsi q i bie njeriut, ndodh me vullnetin e Allahut.Ai ia udhzon
zemrn kujtdo q i beson Atij. Allahu di mir do Gj (11)

ET-TALK

Allahu i mjafton kujtdo q mbshtetet tek Ai (3)

540
EL-MULK
Qoft i lartsuar Ai, n dorn e t Cilit sht pushteti (1)
Nuk mund t gjesh n krijimin e t Gjithmshirshmit kurrfar ceni (3)

EL-HKKA
kurse fisi Ad u shkatrrua nga nj furtun shungulluese t rrept, t ciln
Allahu ua drgoi atyre shtat net dhe tet dit pareshtur (6-7)

NH
dhe than: Mos i lini kurrsesi zotat tuaj! Mos e lini kurrsesi as Veddin, as
Suvain, as Jeguthin, as Jaukn, as Nesrin! (23)

EL-XHINN
Thuaj (o Muhamed): Mua m sht shpallur se disa prej xhindeve kan
dgjuar (1)
N t vrtet, ka pasur njerz q krkonin mbrojtje nga xhindet, por kjo
vetm sa i oi m tej n gabime (6)
Xhamit i jan kushtuar vetm Allahut, prandaj mos iu lutni askujt, krahas
Allahut! (18)

EL-INSN
Ata e zbatojn premtimin dhe i friksohen Dits (s Kiametit), tmerri i s
cils prhapet gjithkund (7)
Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e Allahut! Ai sht vrtet
i Gjithdijshm e i Urt (30)

541
ET-TEKUR
Por ju nuk mund t dshironi, prvese me vullnetin e Allahut, Zotit t
botve! (29)

EL-MUTAFFIFN
A nuk mendojn ata se do t ringjallen (4)

ED-DUH
dhe shpalli dhuntit e Zotit tnd (11)

EL-KEUTHER
Me t vrtet q Ne t kemi dhn ty shum t mira (1)
andaj, falu (vetm) pr Zotin tnd dhe ther kurban (2)

EL-KFIRN
dhe ju nuk jeni adhurues t Atij q un adhuroj (3)

EL-FELEK
Thuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i agimit (1)
dhe nga sherri i falltarve, q fryjn n nyje (duke br magji) (4)

EN-NS
Thuaj: Krkoj mbshtetje te Zoti i njerzve (1)

542
Prmbajtja e haditheve dhe gjurmve profetike

Besova Allahun dhe mohova syt e mi

"Ibn Mesudi e urrente kt pun"

"Allahu hidhrohet shum me ata njerz q varret e profetve t tyre i bjn

xhami"

"A e di se cila sht e drejta e Allahut ndaj robrve t Tij?"

"Mos do t braktissh fen e Abdul Mutalibit?!

Shkova tek Ubej Ibn Kabi e i thash..."

Dy dukuri ndr njerz jan kufr"

"Largohuni nga shtat vepra shkatrruese!

"Falni namaz n shtpit tuaja dhe mos i bni si varreza!"

E si m bre t barabart me Allahun?!"

Interesohu pr at q t bn dobi, krkoji ndihm Allahut dhe mos trego

paaftsi!"

Gjja q kam frik m shum pr ju sht shirku i vogl

"Allahu do ta fus at n Xhenet, sido q t jen veprat e tij."

"Lute Allahun t m bj edhe mua prej tyre!

"N kt koh pash nj turm t madhe , mendova se ishte populli im"

543
"E nse dshiron t keqen pr robin e Tij, ather ia shtyn pr n ditn e
Kijametit ndshkimin q ai meriton pr gjynahun

Nse Allahu dshiron t mirn pr robin e Tij, ia shpejton ndshkimin duke

ia dhn n kt bot."

"Kur Allahu i Lartsuar dshiron t shpall ndonj shtje flet duke e shpallur
at "

"Nse shikoni se Allahu i jep dikujt, ndrkoh q ai vazhdon t bj gjynahe.

Kur Allahu cakton ndonj shtje n qiell , engjujt rrahin me flatrat e tyre
duke iu nnshtruar fjals s Tij"

Katr gjra n umetin tim jan tipare t kohs s injorancs, t cilat njerzit
nuk i ln

"Kthehu, se nuk ke br gj!"

"Ngrije kokn, fol t dgjohesh, krko e do t jepet, krko ndrmjetsim dhe

do t ndrmjetsosh

"N emr t Atij q t ka dhn nj ngjyr kaq t mir, nj lkur kaq t bukur
dhe kaq shum pasuri"

"T krkoj n emr t Atij q t ka kthyer prap dritn e syve, t m japsh nj

dele"

"Allahu sht mjaft i zemruar me ata njerz q i kan kthyer varret e profetve
t tyre n vendfalje.

Njerzit q do t ndshkohen m ashpr Ditn e Kijametit do t jen ata q

imitojn (shmbllejn) krijesat e Allahut

544
"Ata u friksuan se mbase nuk do t ishte njeri"

Disa nga robrit e Mi jan gdhir besimtar dhe disa jan gdhir jobesimtar
ndaj Meje."

"U drodh qielli, dhe meriton t dridhet"

Mi sillni ti shoh rukjet!

Luftoni me emrin e Allahut, n rrugn e Allahut! Luftoni ata q e mohojn

Allahun."

"Luftoni dhe mos e prvetsoni n fshehtsi plakn e lufts, mos tradhtoni,

mos gjymtoni, as mos vrisni fmij!"

Njeriu m zemrues pr Allahun n Ditn e Kijametit dhe m i keqi...

A ti prgzoj njerzit?

"Un them: Ka thn Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), e ju thoni Ka
thn Ebu Bekri dhe Umeri....

M t mdhat e gjynaheve t mdha jan politeizmi, siguria nga t

papriturat e Allahut, humbja e shpress pr mshir nga Allahu dhe humbja e
shpress pr rrugdaljen q jep Allahu

Shkruaj prcaktimet e do gjje, derisa t bhet Kiameti

"Nse vrtet ishte ashtu"

Po t drgoj pr at q m ka drguar mua Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi

t!)

"A tju tregoj nj hadith q e kam dgjuar nga babai im?"

545
A tju tregoj se far m tremb m shum pr ju sesa Dexhali?

"Por ju mos i bni varret faltore, se un jua ndaloj kt!

...prve vetes time

"A tju tregoj se sht "el ad'hu"?.

"A tju tregoj se sht "el ad'hu"? Jan thashethemet, kalimi i fjalve nga
njri tek tjetri."

"Ata q ishin para jush i bnin varret e profetve t tyre faltore"

"Allahu Ekber! Pr At, n Dorn e t Cilit sht shpirti im, kto jan rrugt."

"Allahu Ekber, kto jan rrugt. Edhe ju gjurmt e atyre para jush do t
ndiqni!"

Allahu dhe i Drguari Tij e din m s miri

"A nuk e keni dgjuar thnien e njeriut t mir: "Pa dyshim, idhujtaria sht
nj padrejtsi shum e madhe

A nuk e bnin ata haram at q e kishte lejuar Allahu, edhe ju, pas atyre e
bnit haram?"

Nuk isha duke u falur, por m pickoi dika.

Tufejli ka par nj ndrr dhe ua ka treguar disave prej jush."

"Ka urdhruar q nj skllave e saj t ekzekutohej, sepse i kishte br magji"

"Mbaje pasurin q ke! Ju t tre keni qen n prov nga Allahu, i Cili sht i
knaqur me ty"

546
Emri m i ult pr Allahun sht ai i nj burri t vetquajtur Mbreti i
mbretrve

"Po t krkoj leje, nuk i jepet leje, e po t krkoj ndrmjetsim, nuk i merret
parasysh ndrmjetsimi"

"Nse i jepet, knaqet, nse jo, hidhrohet."

Un nuk kam nevoj pr pjesn e puns q ma kushtojn bashk me t tjer."

Ne nuk i adhuronim ata!

"Allahu e afroi Tokn pr mua dhe un pash viset lindore dhe perndimore t
saj."

Gjykues sht vetm Allahu, Atij i prket gjykimi

"Un jam Muhamedi, robi i Allahut dhe i drguari i Tij."

Un jam Sunduesi! Ku jan tirant? Ku jan mendjemdhenjt?"

"Umu Selemeh (Allahu qoft i knaqur me t), kur kishte qen n Abisini,
kishte par nj kish"

"Un jam Profeti, nuk gnjj, un jam biri i Abdul Mutalibit

E para gj q ka krijuar Allahu sht pena, e pastaj i tha: Shkruaj!

Tani ti je m i dashur pr mua, sesa vetja ime.

"Ti bsh Allahut ortak, kur Ai t ka krijuar ty

"O Zotria yn dhe biri i Zotris ton!.

"Ti je prej tyre

547
"Allahu deshi t provoj tre vet nga Beni Israilt"

"Nj njeri i tha Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!): far t dshiroj
Allahu dhe ti...

"T mirat e Allahut nuk mund ti sjell dshira e fort e dikujt, e as nuk mund
ti kthej mbrapsht urrejtja e dikujt.

"Se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht pyetur pr gjynahet e mdha"

"Se Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) sht pyetur pr prishjen e magjis"

"Hiqe at, se ajo ta shton dobsin! Po t vdessh me t n dor nuk ke pr t

shptuar kurr!

"Vrtet, rukjet, hajmalit dhe tivele-la jan shirk."

"Me t vrtet, pozita e Allahut sht m e madhe."

"M t fshehta pr njerzit sesa gjurmt e milingons

Isha me delegacionin e Benu Amrit, kur shkuam te Profeti i Allahut (Paqja e

Allahut qoft mbi t!)"

Shprblimi i madh vjen me sprovn e madhe.

"Vrtet, lshimi i shpendve n fluturim (ijafeh), brja e vijave (tark) dhe

besimi tek oguret e zeza (tijarah) jan forma t magjis (xhibt-it).

N fisin tim, kur kishin mosmarrveshje pr ndonj shtje, vinin tek un."

"Prandaj le t jet teuhidi i Allahut gjja e par n t ciln ti do t thrrassh

ata!

Ti do t shkosh te nj popull, i cili sht prej pasuesve t Librit"

548
Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni se Uzejri sht bir i Allahut!

Sa popull i mir jeni ju, po t mos thoni se Mesihu sht bir i Allahut

"T mos lsh figur pa prishur dhe as varr t ngritur pa e rrafshuar

"Mos lini asnj gushore gjalme(veter) apo gushore t fardoshme n qafat e

deveve pa prer."

"Vazhdo me kujdes, derisa t arrish n tokat e tyre."

"Veprat mohen sipas qllimit dhe dokujt i takon ajo q e ka pr qllim."

"Un jam vetn nj rob, prandaj thoni pr mua vetm rob i Allahut dhe i
drguari i Tij

"Un t kam drguar q t t sprovoj ty dhe t sprovoj me ty

Me t vrtet, bestytni sht ajo q t bn t vazhdosh ose t kthehesh

mbrapsht.

Zotimi nuk del vetm se prej koprracit

O i drguari i Allahut, o m i miri yn dhe biri i m t mirit ton!"

"Profeti paqja dhe bekimi i Allahut qoft mbi t! pa njeher n dorn e nj

personi nj rreth prej bakri"

"Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur ankohej nga dika, kndonte suret
"mbrojtse" dhe i frynte vendit ku ndjente dhimbje."

"Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) kur drgoi Muadhin n Jemen i tha"

"Ai pa nj njeri duke u falur pran nj varri."

At q nuk beson kaderin, n t mirn dhe n t keqen e tij, Allahu do ta

djeg n zjarr

549
"Pastaj zbriti fjala e Allahut: Ty nuk t takon asgj rreth shtjes..."

"Pastaj pash nj turm t madhe, pr t ciln mu tha se ishte popullli im"

"A bhej n t ndonj fest nga festat e tyre?"

"Pasha Allahun, nse Allahu udhzon nprmjet teje edhe nj njeri t vetm,
sht m mir pr ty sesa devet e kuqe."

"Betohem pr Allahun, se nuk do t t ndaloj t marrsh gjithka q ke nevoj

nga pasuria ime, t ciln do ta marrsh pr hir t Allahut!"

Jam disi i paqart n vetvete n lidhje me shtjen e kaderit, kshtu q m

thuaj dika"

I vijn dy engjj dhe e pyesin: Kush sht Zoti yt

"Dgjon nj fjal dhe ia prcjell atij q sht posht tij"

"E ata q prgjojn, qndrojn sipr njri-tjetrit, dgjon nj fjal dhe ia

prcjell atij q sht posht tij , pastaj e prcjell tjetri tek ai m posht"

"Dhe e besojn pr shkak t asaj fjale t ciln e dgjuan n qiell

"A nuk na ka thn ne filan dit kshtu e kshtu"

"Thot Xhibrili: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm

Allahu i Lartsuar thot: Ndrmjetsuan engjjt, ndrmjetsuan besimtart,

dhe tani nuk ka mbetur vetm se m i Mshirshmi i Mshiruesve.

"T gjith engjujt thon ashtu sikur thot Xhibrili."

"E ai gnjen me t njqind gnjeshtra"

"E Allahu i shpall atij, at q dshiron"

"I pari q e ngre kokn sht Xhibrili"

550
"Dhe e drgon Xhibrili shpalljen e Allahut atje ku e ka urdhruar Allahu i
Lartsuar"

Vallahi, Allahu nuk e fal filanin!

"Musai tha: O Zot, m mso nj gj me t ciln t t bj dhikr dhe t t

lutem!

Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u ngrit n kmb kur i shpalli Allahu i
Lartsuar: Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t afrt.

"Ai (Musai) tha: O Zot, t gjith njerzit e Tu e thon kt.

"Kshtu ka thn Ibrahimi, kur e hodhn n zjarr"

"Ndoshta ata i godet ndonj meteor para se t arrijn ta prcjellin lajmin, por
ndodh edhe q t arrijn ta kryejn punn para se t goditen."

"Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) qeshi, si pohim pr thnien e rabinit,
derisa iu duk fundi i dhmballve"

"E ngriti me shpat dhe e vrau"

"Ata e vran, dhe ai hyri n Xhenet"

"Njrit prej tyre i than: Afro dika pr kt idhull!"

" Ai i ofroi nj miz dhe ata e lan t kalonte. Ky hyri n Zjarr "

"Fjala e fundit q Ebu Talibi u tha atyre ishte: Un jam i fes Abdul
Mutalibit.

"Nuk e di, a prmendi pas brezit t tij dy her apo tri "

" far t doj Allahu dhe Muhamedi "

" Disa thoshin se flitej pr shokt e Pejgamberit (Allahu e mshiroft!)"

551
"T tjer thoshin ndoshta jan ata t cilt kan lindur n islam dhe nuk kan
br asnjher shirk"

" Pasi zbardhi dita, ua tregova kt disave "

" Pasi zbardhi dita, t gjith shkuan tek i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut
qoft mbi t!), duke shpresuar secili q ti jepej flamuri. "

"Kur ata vdiqn, shejtani e shtyu popullin e tyre"

"Le t krijoj nj milingon ose nj far, apo le t krijoj nj kokrr elbi!

"Gjja e par q do ti ftosh ata sht t njohin Allahun "

"Le t jet gjja e par n t ciln do ti ftosh dshmia se nuk ka t adhuruar

tjetr me t drejt prve Allahut dhe se Muhamedi sht i drguari i Allahut!"

"Gjja e par n t ciln do ti ftosh sht dshmia: "La ilahe il-Allah

" Vazhdoi t thoshte Subhanallah, derisa ajo u duk n fytyrat e shokve t tij
"

"Cila sht shlyerja e saj?"

Kush sht m i madhi i tyre?

" Kush u jep funksione t tjera, ka gabuar, e ka uar jetn dm "

" Kush knaqet me caktimin e Allahut, do fitoj knaqsin e Tij "

"Dhe ai q e mohon kaderin, ai ka mohuar teuhidin"

"Se ky i fundit ka par nj burr q u drodh, n shenj kundrshtimi, kur

dgjoi nj hadith nga Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!), pr atributet e
Allahut."

"Ai kishte par njher nj person q mbante t lidhur n dor nj fije peri, pr
tu shruar nga ethet. Ai ia kputi."

552
"Pa njher nj burr tej futej prmes snj t are tek varri i Profetit (paqja e
Allahut qoft mbi t!)"

"Kishte dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thoshte kur u ua
nga rukuja e dyt n namazin e sabahut"

"N kohn e profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) ishte nj hipokrit i cili i
mundonte besimtart"

Ai (zotimi) nuk vjen me mirsi.

"Nuk i krkohet Allahut q t ndrmjetsoj tek asnjra nga krijesat e Tij

Ndihma nuk krkohet prej meje por vetm prej Allahut .

Un deklaroj i pastr para Allahut se nuk kam khalil (mik t ngusht) prej
jush"

"Un ia kam ndaluar Vetes padrejtsin dhe e kam br at t ndaluar edhe

mes jush, prandaj mos i bni padrejtsi njri-tjetrit!"

"N t vrtet, Un e fal at dhe ta asgjesoj punn tnde

far t dshiroj Allahu, pastaj ti

"Kur Allahu dhe Pejgamberi i Tij jan m t dashur pr t se gjithka tjetr"

"Nj ifut kishte shkuar njher te Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i
kishte thn: Ju bni shirk"

Un e di se ti nuk m sjell as dm e as dobi"

Kujdes prej hasedit (zilis-lakmis) sepse ai i djeg sevapet ashtu si i djeg

zjarri drut

Ruajuni teprimeve (El Gulu), se vrtet ata q kan qen para jush i shkatrroi
vetm teprimi

553
"sht pyetur pr gjynahun m t madh"

"'gj dshiron m shum?

Imani sht t besosh Allahun, n melekt e Tij, librat e Tij, profett e Tij,
Ditn e Fundit dhe t besosh kaderin, n t mirn dhe t keqen e tij.

Ku sht Ali ibn Ebi Talibi?

"Prmbushe pr zotimin tnd , nuk ka prmbushje t zotimit n ato shtje q

kundrshtojn Allahun , dhe as n ato q nuk i posedon biri i Ademit .

"Kt e kam arritur n saj t puns sime dhe un e meritoj"

Ather, ti je Ebu Shurejhu (Babai i Shurejhut)

"M drgoni salavate, pasi ato m vijn mua kudo q t jeni!"

"Ather, Allahu zbriti ajetin: ... ata nuk e besojn Mshirplotin..."

"Ather Allahu zbriti kto ajete: Betohem n astin e prndimit t yjeve, e

vrtet ky sht betim i madh, ve sikur ta dinit."

"Pastaj zbriti fjala e Allahut: Ty nuk t takon asgj rreth shtjes..."

"Sepse ti nuk e di a e gjen pr ta vendimin e duhur t Allahut apo jo."

"Po t vdessh me t n dor, nuk ke pr t shptuar kurr!

"Sepse nse ju e shkelni besn tuaj dhe t shokve tuaj, kjo sht m e leht
sesa..."

"E nse nuk keni me far ta shprbleni, bni lutje pr t."

"Sepse fjala sikur i hap rrugn shejtanit

"Se Muhamedi sht i distancuar prej tij"

"Nse refuzojn t pranojn Islamin, krkojuni t japin xhizjen."

554
"Nse refuzojn t japin xhizjen, krkojini ndihm Allahut dhe luftojini."

"Bj kujdes, mos merr nga pasuria e tyre e mir."

" Friksohu lutjes s t dmtuarit "

"Nse i prgjigjen njrs prej tyre, pranojeni dhe mos i luftoni."

"Njerzit kaluan natn duke biseduar se kujt do ti jepej flamuri."

"Prshtyu n syt e Aliut, bri dua dhe ai u shrua sikur t mos kishte pasur
asnjher dhimbje"

"Ai shkoi tek i Drguari i Allahut"

"Ai falenderoi dhe lartsoi Allahun, pastaj tha"

"Kshtu vazhduan duke sjell variante t shumta."

"Mburrja me fisin (origjinn), sharja e prejardhjes s njeriut, besimi se shiu bie

nprmjet yjeve ose se reshjet lidhen me shfaqjen e ndonj ylli dhe vajtimi me
kuj pr t vdekurin."

" Pastaj doli Pejgamberi (Paqja e Allahut qoft mbi t!) dhe i treguan pr
diskutimin "

"Padrejtsia sht shirku "

"Mu paraqitn t gjith popujt. Pash nj profet me nj grup t vogl

njerzish"

"Duke e ditur Allahu se un e meritoj

"Prej dituris q kam n lidhje me mnyrn se si fitohet"

"ijafeh quhet lshimi i shpendit n fluturim"

555
Tani, po, o Umer!

"Ata e kundrshtuan nj gj t till, dhe fmija doli i vdekur"

"Meleku shkoi tek i verbri dhe e pyeti: 'far dshiron m shum?"

"Pastaj meleku shkoi te qerosi dhe i tha: ''gj dshiron m shum?"

"Shkova tek Abdullah Ibn Mesudi, Hudhejfe Ibn Jemani dhe Zejd Ibn
Thabiti"

"Lajmroji njerzit se, kush lidh mjekrn ose vendos varse (pr t'u mbrojtur
nga syri)"

"Ksaj here ata, nga dashuria pr fmijn, iu bindn dhe ia vendosn emrin
Abdul Hrith."

"Nse ndonjri nga ju sheh dika pesimiste, le t thot: O Allah, nuk i sjell t
mirat askush ve Teje dhe nuk i largon t kqijat askush ve Teje"

"E kur e dgjojn kt banort e qiellit, i bien n sexhde (prulen) Allahut"

"Msoju se Allahu ua ka br detyrim t falin pes namazet n dit." "Msoju

se Allahu ua ka br detyrim t japin zekatin, q merret nga t pasurit e tyre
dhe u jepet t varfve nga mesi i tyre."

"Ai q tha: Shiu ra me mirsin e Allahut dhe me mshirn e Tij sht

besimtar ndaj Meje dhe jobesimtar ndaj yjeve."

"Ndrsa ai q tha: Shiu ra pr shkak t ktij apo atij ylli sht jobesimtar
ndaj Meje dhe besimtar ndaj yjeve

"Ather Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) urdhroi q, kur t betohen,
besimtart t thon: Pr Zotin e Qabes!

556
"Nse nuk duan t largohen prej tij, tregojuni se do t trajtohen si beduint
musliman"

Me t vrtet Allahu ia ka ndaluar Zjarrit ta prfshij at q thot "La ilahe il-

lAllah" duke pasur pr qllim me t fytyrn e Allahut

"Allahu m ka br mua khalil, ashtu si bri Ibrahimin."

"Ne i krkojm Allahut t ndrmjetsoj tek ti, dhe t krkojm ty t

ndrmejtsosh tek Allahu

M t mira jan shenjat optimiste. Oguret q ngjallin pesimizm nuk duhet ta

zbrapsin muslimanin."

"Isai (alejhi selam) pa nj burr q po vidhte"

"Pash sikur shkova tek nj grup ifutsh"

"Ajo tha: O Zot, far t shkruaj?

E pyeta Ibn Musejebin pr nj burr q kishte magji ose q nuk mund ti

afrohej bashkshortes s tij: A lejohet ti prishet magjia?

"Jam i varfr, i gjor dhe kam humbur gjithka n udhtim."

"Inspirimi prej shejtanit"

"Syfajsia"

Sharja e muslimanit sht shthurje, ndrsa vrasja e tij kufr

Subhanallah, Subhanallah!

Ta kaloi Ukashja

557
I dgjon Allahu ata q e falnderojn At! O Zot, vetm ty t takon
falnderimi!

"E ka dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) pes net para se t vdiste
duke thn"

"Lati dhe Uzza u quajtn ashtu, duke u mbshtetur tek emrat e Allahut
Ilhdhe "Azz". "

Madhri (Es-Sejid) pr ne sht Allahu i Lartsuar.

N luftn e Uhudit, Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) iu a koka dhe iu
thyen dhmbt e par"

"Shirku, magjia"

Shirku, humbja e shpress nga rrugdalja q sjell Allahu dhe siguria nga t
papriturat e Allahut

Shirku i fsheht: njeriu ngrihet t falet, por e zbukuron namazin kur kupton
se dikush po e shikon

"Ata bn shirk n bindjen ndaj Allahut dhe jo n adhurimin e Tij."

Shurejhun, Muslimin dhe Abdullahun

Njher n Hudejbije, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) fali me ne

namazin e sabahut, ndrkoh q natn kishte rn nj shi i leht."

"Sharja e prejardhjes dhe vajtimi i t vdekurve me kuj

"Tavigt"jan falltart, t cilve u zbrisnin shejtant; do lagje kishte nga nj t

till."

558
"Mirsia e madhe (Tuba) qoft pr robin q e merr pr freri kalin e tij n rrug
t Allahut"

Pesimizmi bestytnor sht form e shirkut. Pesimizmi bestytnor sht form

e shirkut."

"Pastaj kalova te nj grup t krishtersh"

"Pastaj i palos shtat tokat dhe i merr ato n t majtn e Tij"

"Dgjon nj fjal dhe ia prcjell atij q sht posht tij"

"pastaj kalon Xhibrili tek engjujt"

Njher, nj beduin shkoi tek Profeti i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
dhe i tha"

Nj nga rabint e ifutve erdhi tek Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!)"

"Xhibt sht magjia dhe "tagut sht shejtani"

Mua m sht br toka e tr xhami dhe e pastr

"Xheneti sht m afr dikujt nga ju se rripi nallanes; edhe Zjarri, gjithashtu."

"Kshtu ndodhi derisa ata q i ndrtuan prmendoret vdiqn, kaloi koh dhe u
harrua qllimi i par, ather nisi adhurimi i tyre.

"Derisa ta prcjellin tek magjistari ose fallxhori"

Dnimi i Sheriatit pr magjistarin sht goditja me shpat.

"I Drguari i Allahut t Lartsuar m ka thn katr gjra"

Tregojuni njerzve gjrat q i kuptojn. A dshironi ju q ata t

mohojnAllahun dhe t Drguarin e Tij?!

559
"I mbrohet pasuria edhe jeta"

E drejta e Allahut ndaj robrve sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok
Atij asgj"

"Shko tek familja jote!"

Betimi nxit shitjen e mallit, por ia heq bereqetin

"Ademin dhe Havan shejtani i mashtroi dy her"

"U nism pr n Hunejn me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!)"

"Quhen vijat e bra n tok"

Allahu i ka krijuar yjet pr tre qllime"

M t mirt e umetit tim jan ata t brezit tim, pastaj ata q do t vijn pas
tyre."

"Nj burr hyri n Xhenet pr nj miz"

"Nj burr hyri n Xhenet pr nj miz dh nj burr hyri n Zjarr pr nj miz

"

"Lutja sht thelbi i adhurimit"

Lutja sht adhurim

Kur ndr ta vdiste ndonj njeri i mir, ata ndrtonin mbi varrin e tij nj
faltore"

"Ato jan krijesat m t kqija pr Allahun

"'Allahu t bekoft me t!"

560
Sigurisht, o i Drguari i Allahut

Kshtu i gjuani guralect dhe kujdes se mos e teproni

Largsia ndrmjet qiellit t dynjas dhe atij q vjen pas tij sht pesqind
vjet"

"Ndrmjet do dy qiejve sht pesqind vjet"

O njerzit e Allahut, kurohuni, por mos u kuroni me haram (t ndaluara).

"Prve vdekjes dhe plakjes

"Ka dshtuar robi i veshjes s bukur"

"Ka dshtuar robi i argjendit"

Ka dshtuar robi i arit"

"Ka dshtuar dhe ka marr t kundrtn!"

Ju bni shirk kur thoni: far t dshiroj Allahu dhe ti dhe kur betoheni:
Pr Qaben!

"Ai shprehu nj fjal q i shkatrroi dynjan dhe ahiretin

"Ajo ishte Uzza"

"T past nna, o Muadh"

Nse nj person ka tri cilsi, ka gjetur mblsin e imanit (besimit)"

Tre grupe nuk futen n Xhenet: pijaneci"

Tre lloje njerzish nuk ka pr tu folur Allahu, as nuk ka pr ti pastruar, por

do t ken dnim t dhimbshm"

561
"Q dshmojn pa u krkuar t dshmojn"

"Pastaj meleku mori formn dhe pamjen e nj qerosi dhe shkoi tek ish-qerosi"

"Pastaj ftojini q t shprngulen nga vendi i tyre, drejt vendit t muhaxhirve

(emigrantve)"

"Pas ktyre do t vijn njerz, dshmia e t cilve do ti paraprij betimit dhe

betimi do ti paraprij dshmis

Ata nuk e kan vlersuar si duhet fuqin e Allahut. N Ditn e Kijametit, e

tr Toka do t jet n grushtin e Tij"

At q nuk beson kaderin, n t mirn dhe n t keqen e tij, Allahu do ta

djeg n zjarr
Allahu shpalli: Ty nuk t takon asgj rreth shtjes. . .
Pastaj pash nj turm t madhe, pr t ciln mu tha se ishte popullli im
A bhej n t ndonj fest nga festat e tyre?
Pasha Allahun, nse Allahu udhzon nprmjet teje edhe nj njeri t vetm,
sht m mir pr ty sesa devet e kuqe.
Jam disi i paqart n vetvete n lidhje me shtjen e kaderit, kshtu q m
thuaj dika
I vijn dy engjj dhe e pyesin: Kush sht Zoti yt
dgjon nj fjal dhe ia prcjell atij q sht posht tij
dhe e dgjojn at djajt q prgjojn. E ata q prgjojn, qndrojn sipr
njri-tjetrit
dhe e besojn pr shkak t asaj fjale t ciln e dgjuan n qiell
A nuk na ka thn ne filan dit kshtu e kshtu
Thot Xhibrili: T vrtetn! Ai sht i Lartsuar dhe i Madhrishm

562
Allahu i Lartsuar thot: Ndrmjetsuan engjjt, ndrmjetsuan profett dhe
ndrmjetsuan besimtart
T gjith engjujt thon ashtu sikur thot Xhibrili
e ai gnjen me t njqind gnjeshtra
Kur Allahu i Lartsuar dshiron t shpall ndonj shtje flet duke e shpallur
at
Dhe e drgon Xhibrili shpalljen e Allahut atje ku e ka urdhruar Allahu i
Lartsuar
Njeher, nj njeri tha: Vallahi, Allahu nuk e fal filanin!
Musai tha: O Zot, m mso nj gj me t ciln t t bj dhikr dhe t t
lutem!
Kur Allahu i Lartsuar zbriti: Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t
afrt, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u ua dhe. . .
Ai tha: O Zot t gjith njerzit e Tu e thon kt!
Kshtu ka thn Ibrahimi, kur e hodhn n zjarr
Kur Allahu i Lartsuar zbriti: Dhe trhiqu vrejtjen farefisit tnd m t
afrt, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) u ua dhe. . .
Kujdes nga varri, kujdes nga varri
Ka vepruar mir ai q sht bazuar tek ajo q ka dgjuar
Vrtet, un isha i verbr dhe Allahu ma ktheu shikimin
Qe caktimi i Allahut, i Cili far deshi, bri. . .
Kaderi sht fija prbashkuese e teuhidit
Jep qoft edhe nj miz.
O Musa thuaj: "La ilahe il-lAllah!
Thuaj: "La ilahe il-lAllah!
"Keni thn ashtu sikurse i than Benu Israilt Musait
O njerz, thoni fjalt q that, por mos e lini shejtanin q tju bj pr vete!

563
. . . ohuni t shkojm tek i Drguari i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
t krkojm ndihm prej tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!) nga ai hipokriti!
M duket se t njoh ty!A nuk ke qen ti nj i lebrosur, prej t cilit njerzit
kishin shum neveri?!
Sikur e kam prpara syve: i lidhur pas rripit t kapistrs s deves se Profetit
(Paqja e Allahut qoft mbi t!)
E fjala e fundit q Ebu Talibi u tha atyre ishte: Un jam n fen e Abdul
Mutalibit
Pati nj mosmarrveshje ndrmjet nj munafiku (hipokriti) dhe nj ifuti
Profeti i Allahut (Paqja e Allahut qoft mbi t!), kur caktonte nj komandant
pr ushtrin ose pr nj njsi t ushtris
Kur Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!) i smurej nj pjestar i familjes, i
frynte vendit t smur, pasi kishte knduar "suret mbrojtse
Prgatiste ushqim pr haxhilert
Prgatiste ushqim pr haxhilert, duke przier elb t bluar me hurma dhe me
gjra t tjera. Pasi ai vdiq, njerzit qndronin duke e lutur tek varri i tij
I kan kthyer varret e profetve t tyre n vendfalje
Kur ishim t vegjl, na rrihnin pr dshmin dhe besn
I urrenin t gjitha hajmalit, me pjes prej Kuranit ose jo
Umer Ibn Hattabi kishte urdhruar me shkrim vrasjen e do magjistari dhe
magjistareje
Gnjeve! Ti je munafik! Un do t shkoj tia tregoj t Drguarit t Allahut
do portretizues do t jet n zjarr
Jo, pasha Allahun, q nuk ka Zot tjetr ve Tij
N do qiell q kalon e pyesin at engjujt
sht fjala e mir

564
Kur falnim namaz me Profetin (paqja e Allahut qoft mbi t!), thoshim: Es-
Selmu Alall-llhi min ibdihi
Isha hipur s bashku me Profetin -paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi t!-
mbi gomar
E si mund t prparoj (t ket sukses) nj popull q i an kokn (plagos)
Profetit t tyre?
Do ti krkoj falje Allahut pr ty, nse nuk ndalohem t vazhdoj kshtu
Nesr do tia jap flamurin nj burri q do Allahun dhe t Drguarin e Tij dhe
q Allahu dhe i Drguari i Tij e duan at
T betohem n Allahun duke gnjyer sht m e dashur pr mua sesa t
betohem n dik tjetr duke thn t vrtetn.
Ne nuk mund t t lavdrojm dhe lartsojm ashtu si e meriton Ti je, ashtu
si e ke lavdruar Veten Tnde!
Un nuk ju bj dot gj tek Allahu!
Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me t drejt prve Allahut
Nuk ka asgj t keqe t bsh rukje q nuk prmbajn shirk
Nuk ka t keqe n brjen e rukjes, nse nuk sht shirk
Nuk ka gj, sepse qllimi ktu sht rregullimi
Jo, mos i prgzo, se pastaj do ti mbshteten ksaj
"Mos e bni varrin tim vend pelegrinazhi dhe as shtpit mos i bni varreza
Mos i bni shtpit varreza, dhe as varrin tim vend pelegrinazhi
Mos e bni varrin tim vend feste
Mos u betoni n etrit tuaj! Kush betohet n Allahun, le t thot t vrtetn!
Mos u ktheni pas meje n kufr e t vriteni me njri-tjetrin
Nj grup nga umeti im do t vazhdojn n t vrtetn, duke qen i ndihmuar

565
Mos e shani temperaturn, pasha Allahun n dorn e t cilit sht shpirti im,
temperatura i largon gjynanet e njeriut, ashtu si largon zjarri skorjet nga
hekuri
Mos e shani kohn, se vrtet Allahu sht koha
Mos e shani ern!
Mos e teproni n lavdrimin tim, si e tepruan t krishtert me t Birin e
Merjemes
Mos thoni "Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi Allahun), sepse Allahu
sht Paqedhnsi!
Mos thoni: far t dshiroj Allahu dhe filani. . .
Mos thoni 'meulaje' (pronari im), pasi pronari juaj sht Allahu!
Nuk ka smundje ngjitse, nuk ka pesimizm bestytnor, nuk ka kukuvajka
ndjellakeqe, nuk ka ters n sefer
Nuk ka infektim, nuk ka shenja ogurzeza. Mua m plqen oguri i mir
Nuk ka sundues tjetr absolut ve Allahut
Askush nga ju nuk beson, derisa un t jem m i dashur pr t sesa biri i tij,
prindi i tij dhe gjith njerzit e tjer
Nuk beson askush nga ju, derisa dshira e tij t pasoj at q kam sjell un
Mos lini asnj gushore gjalme apo gushore t fardoshme n qafat e deveve
pa e prer!
Nuk lejohet t derdhet gjaku i atij q thot: "La ilahe il-Allah dhe se un jam i
drguari i Allahut, vetm se n nj nga tre rastet e prcaktuara me ligj
Magjin e prish vetm magjistari
Ai i di t gjitha veprat tuaja
Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve Xhenetit
Askush prej jush t mos thoj: Ushqe zotin tnd, drgoi uj zotit tnd

566
Askush mos thot: "O Allah, m fal mua, nse dshiron! O Allah, m mshiro
mua, nse dshiron!
Askush t mos vdes pa pasur mendim t mir pr Allahun e Lartsuar
Do ti pasoni popujt e mparshm pllmb pr pllmb dhe hap pas hapi
Edhe ju gjurmt e atyre q kan kaluar para jush do t ndiqni
I Drguari i Allahut(alejhi es-selam!) i ka mallkuar ato femra q vizitojn
varrezat, ata q i kan kthyer ato n faltore dhe i mbajn t ndriuara
E mallkoft Allahu at q strehon nj bidati!
E mallkoft Allahu at q ther kurban jo pr Allahun e Lartsuar!
E mallkoft Allahu at q ndryshon kufijt e toks!
E mallkoft Allahu at q mallkon prindrit e tij!
Mallkimi i Allahut qoft mbi ifutt dhe t krishtert, q i bn varret e
profetve t tyre faltore!
Ke krkuar mbrojtjen e Atij q t mbron
Por thoni: far t doj Allahu i Vetm. . .
Kur Ademi u bashkua me Havan, ajo mbeti shtatzn, pastaj u erdhi Iblisi
Kur Ebu Talibi ishte n shtratin e vdekjes, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi
t!) shkoi tek ai
Kur i zbriti Meleku i Vdekjes, Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) e largoi
shamin nga fytyra e vet
O Allah, t krkoj Ty nga e mira e ksaj ere
O Allah, krkoj nga Ti t m mbrosh q mos t t bj shirk me vetdije!
Allahu im! Un i kam br shum padrejtsi vetes
O Allah mallkoje filanin dhe filanin
O Zot, mos e bj varrin tim idhull, q t adhurohet
Allahume la hajre il-la hajruke ue la tajra il-la tajruke ue la ilahe gajruke

567
O Allah, nuk i sjell t mirat askush ve Teje dhe nuk i largon t kqijat askush
ve Teje
Sikur ndonjri prej tyre t kishte florinj sa mali i Uhudit, ce pastaj ta
shpenzonte at n rrug t Allahut, Allahu nuk do ta pranonte prej tij, derisa t
besonte n kader
Sikur t m ndodh mua n t ardhmen kshtu e ashtu. . .
Sikur t mos ishte qeni, do t na vinin hajdutt
Nuk sht ashtu si mendoni ju
Nuk ofroj asgj pr asnj tjetr
Nuk sht prej nesh ai q u beson shenjave ogurzeza ose krkon nga dikush
q ti parashoh fatin
Nuk sht prej nesh ai q godet faqet, gris rrobat e veta dhe klith si n kohn
e injorancs
Jini t vendosur n lutje, pasi Allahun ska kush ta detyroj!
Thoni: i nderuari im, ose pronari im!
Nuk dua q t m ngrini m lart se grada ku m ka ngritur Allahu i
Madhruar
Sa gj e mir kjo!
Nuk mendoj se ata q merren me kt pun kan pjes (shprblimi) tek
Allahu n botn tjetr
Kur u flet njerzve pr ndonj shtje q ata nuk mund ta kuptojn, ajo
kthehet n sprov pr nj pjes t tyre
Hapsira mes shtpis time dhe minberit sht kopsht Xheneti
Kush sht feja jote?
Shtat qiejt kundrejt Kursi-ut jan si shtat dirhem q hidhen n nj
parzmore

568
Shtat qiejt dhe shtat tokat n pllmbn e t Gjithmshirshmit jan vetm
si fara e spinaqit n dorn tuaj
far t dshiroj Allahu dhe filani. . .
far t doj Allahu dhe ti
far frike kan kta?!
Nuk ka vend as sa katr gishtrinj, q t mos ket ndonj engjll n kmb
Profett varrosen atje ku vdesin
Kursi-u kundrejt Arshit sht si nj hallk hekuri q hidhet n nj shkrettir
Nuk ofroj asgj pr asnj tjetr, por vetm pr Allahun!
Kjo nuk sht begatia e par e juaj, o familja e Ebu Bekrit
far sht ajo?
far tha Zoti yn o Xhibril?
Dy burra kaluan pran disa njerzve, q po adhuronin nj idhull
Kush shkon te nj parashikues i gjrave t fshehta ose te nj fallxhor dhe i
beson fjalt e tij, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!)
Kush shkon te ndonj fallxhor, e pyet pr dika dhe i beson ato q ai thot,
nuk i pranohet namazi dyzet dit
Kush shkon te nj parashikues i gjrave t fshehta ose te nj fallxhor dhe i
beson fjalt e tij, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!)
Kush do pr hir t Allahut dhe urren pr hir t Tij, miqson pr hir t Allahut
dhe armiqson pr hir t Tij
Kush dshiron t shikoj testamentin e Muhamedit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!), mbi t cilin ka vendosur vuln e tij
Kush do t jet m fatlumi me ndrmjetsimin tnd?
Kush mson ndonj pjes nga astrologjia, ka msuar nj pjes t magjis

569
Kush var hajmajli, ka rn n shirk
Kush vendos hajmali, Allahu mos ia plotsoft! Kush var guask, Allahu mos i
dhnt rehati!
Kush mbshtetet n dika, lihet n dorn e saj
Kush krkon knaqsin e Allahut n hidhrimin e njerzve, Allahu knaqet
prej tij e i bn edhe njerzit t knaqen prej tij
Kush betohet jo n Allahun, ka br kufr ose shirk
Kush betohet n Allahun, le t thot t vrtetn
Kush sht ai q betohet n Mua se nuk e fal filanin?!
Kush sht Zoti yt
Cilido q sprapset nga nevojat e veta pr shkak t ogureve t zeza, ka br
shirk
Kujdo q ju krkon n emr t Allahut, jepini!
Kush bn magji, ka br shirk
Kush dshiron ti shtohet rrizku (furnizimi) dhe t jetoj gjat, t mbaj
lidhjet farefisnore
Kush dshmon se ska t adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut, q sht
i vetm e pa ortak
Kush bn figur frymori n dynja, do t detyrohet q tu jap atyre shpirt, por
ai nuk mund tua jap
Kush lidh nj nyje dhe pastaj i fryn asaj, ai ka br magji
Kush bn nj vepr duke m shoqruar Mua, n qllimin e tij, me dik tjetr,
Un e l at dhe shoqrimin e tij
Kush thot: La ilahe il-Allah dhe mohon at q adhurohet prve Allahut
Kush thot me sinqeritet nga zemra e tij: "Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me
t drejt prve Allahut
Kush vret armikun, atij i takojn plakat e tij

570
Kush ia heq hajmalin nj njeriu sht sikur ka liruar nj skllav
Kush e takon Allahun, duke mos i shoqruar Atij asgj, do t futet n Xhenet
Kush vdes me bindje tjetr, ndryshe nga kjo, nuk sht prej meje
Kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr, do t hyj n Zjarr
Kush sht profeti yt?
Kush zotohet q ti bindet Allahut le ti bindet
Kush qndron n ndonj vend dhe thot : Krkoj mbrojtje me fjalt e
prsosura t Allahut prej s keqes s do gjje q Ai ka krijuar
sht prej "el uahine
Kur Allahu dshiron mirsi pr dik, e sprovon at
Ibn Abassi ka thn se: flitet pr dashurin
Nse vajtuesja nuk pendohet para vdekjes s saj, n Ditn e Kijametit do t
ngrihet me veshje zifti
Nj burr u zotua se do t bnte kurban nj deve n Buvane
Ka zbritur kur dy njerz patn nj mosmarrveshje
Po. A nuk e ke dgjuar vargun e poetit
Trupat na jan dobsuar, familjet i ka pllakosur uria, pasuria po na
shkatrrohet
Kt e kam arritur n saj t puns sime dhe un e meritoj
Ky sht i dashuri i Allahut, ky sht i afrmi i Allahut
Ishin emrat e disa njerzve t mir nga populli i Nuhut
Bashk me ta ishin shtatdhjet mij persona, q do t hyjn n Xhenet pa
dhn llogari dhe pa dnim
A ia ke treguar ndonj tjetri?
A e dini sesa sht largsia ndrmjet qiellit dhe toks?
A ka pasur n t ndonj idhull q adhurohej n kohn e injorancs?
A bhej n t ndonj fest nga festat e tyre?

571
T shkatrruar jan ekstremistt (Mutenetiunt)
Jan ata t cilt nuk krkojn rukje, nuk mjekohen me hekur t nxeht, nuk
parandiejn fatin e keq, pr shkak t shenjave ogurzeza, por vetm Zotit t tyre
i mbshteten
Flitet pr at njeri t cilit i ndodh nj fatkeqsi dhe e di se ajo ka ardhur nga
Allahu
Kjo sht pr at njeri q shprehet n mnyr t till: Kjo sht pasuria ime,
t ciln e kam trashguar nga prindrit e mi
Atij i dhembin syt
Ajo sht prej punve t shejtanit
sht thashethemi, kalimi i fjalve nga njri tek tjetri
Kundrshtoi t thot La ilahe ilAllah
Pastaj meleku mori formn dhe pamjen e nj t verbri dhe shkoi tek ish-i
verbri, t cilit i tha: Jam nj i varfr
Pastaj meleku mori formn dhe pamjen e nj qerosi dhe shkoi tek ish-qerosi.
Atij i tha t njjtat gjra
Ndrsa Allahu i Lartsuar sht mbi t
Lajmroji pr detyrimet q kan ndaj Allahut t Madhrishm
E nse dshiron t keqen pr robin e Tij, ather ia shtyn pr n ditn e
Kijametit ndshkimin
Nse rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh
besn
Nse rrethon banort e nj fortese dhe ata krkojn prej teje q tu japsh
vendimin
Kur t ndesheni me armiqt idhujtar, ftojini n tri gjra
Nse mbi ta bie shpata, nuk ka pr t'u ngritur deri n Ditn e Kijametit
Dhe krkoj falje pr at q nuk e di

572
Mua mu dhan dy thesare: i kuqi dhe i bardhi
O m i miri, m i nderuari dhe m bujari nga ne
Shiu ra pr shkak t ktij apo atij ylli ai sht jobesimtar ndaj Meje dhe
besimtar ndaj yjeve
Kur do nj njeri ve pr hir t Allahut
far t dshiroj Allahu, pastaj ti
Dhe kur urren kthimin n kufr, pasi Allahu e shptoi prej tij
Vula e Profetve jam un dhe nuk do t ket profet tjetr pas meje
Nse t godet dika mos thuaj: Sikur t bja ashtu, nuk do t ndodhte
kshtu
Nse Allahu i do disa njerz, i sprovon ata
E nse e l n prapavij, qendron n prapavij
Umeti im do t sundoj aq tok sa mu shfaq mua
Zoti im m tha: O Muhamed! Kur Un vendos pr nj shtje, ajo nuk
kthehet mbrapsh
Nj njeri mund t thot nj fjal pa i kushtuar rndsi, por ajo e shpie n
Zjarr, n thellsi sa largsia mes lindjes dhe perndimit
Dhe posarisht pr shtjen e Ebu Talibit zbriti: Vrtet, ti (Muhamed) nuk
mund t udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon k t dshiroj.
Ai i njeh m mir ata q jan t udhzuar
Ju keni nj shprehje, t ciln m kan penguar disa arsye tua ndaloja
Un druhem pr umetin tim pr prijsit q i ojn njerzit n humbje
Nga umeti im do t dalin tridhjet gnjeshtar dhe do njri prej tyre do t
pretendoj se sht profet
Un i krkova Zotit pr umetin tim q t mos e shkatrroj at me thatsir t
prgjithshme

573
Ndrmjet qiellit t shtat dhe Arshit sht nj det, ku nga fundi i tij e deri n
fillimin e tij, sht sa largsia ndrmjet qiellit dhe toks
Ndrmjet qiellit t shtat dhe Kursi-ut sht pesqind vjet
Ndrmjet Kursi-ut dhe ujit sht pesqind vjet
Prej do qielli n qiellin tjetr sht pesqind vjet largsi n ecje
Duke qen i bindur se ajo q t ka ndodhur nuk mundej q mos t t
ndodhte
E drejta e Allahut ndaj robrve sht ta adhurojn dhe t mos i bjn shok
Atij asgj
Betohem pr At, n dorn e t Cilit sht shpirti i Ibn Umerit, se sikur
ndonjri prej tyre t kishte florinj sa mali i Uhudit
Ky umet do t ndahet n shtatdhjet e tre grupe
El-uesile" Ai iu prgjigj se kuptimi i saj ishte: nevoj
Arshi sht mbi ujin dhe Allahu sht mbi Arshin
I than dhe tjetrit: Jep edhe ti dika!
Njerzit, n prgjithsi, vllazrohen pr shtje t dynjas
Trashsia e do qielli sht pesqind vjet largsi n ecje
Si sht e mundur kjo, o i Drguari i Allahut?!
Nj grup nga umeti im do t vazhdojn n t vrtetn, duke qen i ndihmuar.
Atyr nuk do tu bjn dm ata q nuk i ndihmojn
Kijameti nuk ka pr t'u br derisa nj fis nga umeti im t'u bashkohet
idhujtarve
Askush t mos thot: "robi im" dhe "robresha ime", por thoni: "djali im",
"vajza ime" ose 'shrbtori im
Por thuaj: Qe caktimi i Allahut, i Cili far deshi, bri
Por thoni: far t dshiroj Allahu, pastaj filani. . .
Nuk ka mbetur vetm se m i Mshirshmi i Mshiruesve

574
Kurejsht, kur dgjuan t Drguarin e Allahut t prmendte emrin Er-
Rahman (Mshirploti), e mohuan At. Ather, Allahu zbriti ajetin: . . . ata
nuk e besojn Mshirplotin. . .
Njeriu nuk ka pr ta provuar shijen e imanit, - edhe nse ka shum namaze e
agjrime, - pa i br ato
Sikur t bja ndonj khalil nga umeti im, do t bja Ebu Bekrin
Nse vdes me bindje tjetr, ndryshe nga kjo, do t jesh prej banorve t
Zjarrit
. . . Sikur mos ta kisha par t Drguarin e Allahut t t puthte nuk do t t
kisha puthur
Po t mos ishin patat n shtpi, hajdutt do t kishin hyr!
Por thoni: "djali im", "vajza ime" ose 'shrbtori im
Duke qen i bindur se ajo q t ka ndodhur nuk mundej q mos t t
ndodhte
E sht oguri i mir?
Nuk ka asnj prej nesh q nuk provon parandjenj t keqe, por Allahu ia
largon me mbshtetje
Kush shkon te nj parashikues i gjrave t fshehta ose te nj fallxhor dhe i
beson fjalt e tij, ka mohuar at q iu zbrit Muhamedit (Paqja e Allahut qoft
mbi t!)
Kush sht m mizor se ai q provon t bj krijesa si krijesat e Mia?
Kdo q ju krkon mbrojtje n emr t Allahut, mbrojeni!
Kush kapet pas dikaje, lihet n pushtetin e saj
Kush var hajmajli, Allahu mos ia plotsoft
Ndrsa kur dikush krkon knaqsin e njerzve n hidhrimin e Allahut,
Allahu hidhrohet prej tij e i bn edhe njerzit t hidhrohen prej tij
Kur dikush i betohet atij n Allahun, ai e ka obligim t jet i knaqur me t

575
Kushdo q ju fton, prgjigjjuni ftess!
Kush bn magji, ka br shirk
Kur dikush ju bn nj t mir, shprblejeni
Prej do qielli n qiellin tjetr sht pesqind vjet largsi n ecje
Kush e takon Allahun, duke i shoqruar Atij dik tjetr, do t hyj n Zjarr
Kush nuk knaqet, sht larg Allahut
Kush zotohet q ti bj gjynah Allahut mos ta veproj
Kush sht i sigurt nga kjo sprov, pas Ibrahimit?!
M mbro nga e keqja e ksaj ere
Po a ka gj q i hedh njerzit n Zjarr me hund posht apo me fytyr
prmbys- prve far korr gjuha e tyre!?
Betohem pr Zotin dhe pr kokn tnde!ose Pr kokn time
O Fatime, bija e Muhamedit, m krko nga pasuria ime far t duash
I mjeri ti! A e di ti kush sht Allahu?
A nuk jua bnin t lejuar at q Allahu e kishte br haram, dhe ju gjithashtu
e bnit t lejuar?
M feu biri i Ademit: shan kohn, kur Un jam koha
Thoni fjalt q that, ose disa prej fjalve q that, por mos e lini shejtanin q
tju trheq pas vetes
"O biri Ademit, sikur t m vish me gjynahe sa e gjith toka
O biri im! Nuk ke pr ta provuar shijen e imanit, derisa ta dish se ajo q t ka
ndodhur nuk mundej q t t mos ndodhte
O biri im, e kam dgjuar Profetin (Paqja e Allahut qoft mbi t!) t thot
O Zot, m mso mua dika me t ciln t prmend Ty dhe t lutem me t
O Zot t gjith njerzit e Tu e thon kt!
O i drhuari i Allahut lute Allahun t m bj edhe mua prej tyre

576
O i Drguari i Allahut: "Cili nga ne nuk e moleps besimin e tij me
padrejtsi?!
Cilat jan ato, o i Drguari i Allahut?
O i Drguari i Allahut, na cakto edhe ne nj Dhatu Enuat, si kan ata!
O Ruvejfi, ti ndoshta do t jetosh gjat. Lajmroji njerzit se, kush lidh
mjekrn ose vendos varse (pr t'u mbrojtur nga syri)
O Safije, halla e Profetit (Paqja e Allahut qoft mbi t!), un nuk t bj dot gj
tek Allahu!
O Abas Ibn Abdul Mutalib
O xhaxhai im, thuaj: La ilahe ilAllah (,Nuk ka Zot tjetr t adhuruar me t
drejt prve Allahut), fjal q ta kem argument tek Allahu pr ty
O Umer! Jo, derisa t jem un m i dashur pr ty, sesa vetja jote
O Fatime, bija e Muhamedit, m krko nga pasuria ime far t duash
O Muhamed, ngrije kokn, fol t dgjohesh, krko e do t jepet, krko
ndrmjetsim dhe do t ndrmjetsosh
O Muadh, a e di se cila sht e drejta e Allahut ndaj robrve t Tij
O Kurejsh, - apo nj fjal t ngjashme, - blijini vetet tuaja
O Musa, sikur t shtat qiejt dhe ka n to - prve Meje
Pranojn me lehtsi t qartn e plot (t Kuranit), dhe shkatrrohen kur flitet
pr jo plotsisht t qartn
do portretizues do t jet n zjarr dhe pr do figur q ka punuar, do ti
bhet nj qenie me t ciln do t dnohet n Xhehenem
Ai druhej se mos bhej faltore, prandaj sahabt nuk ndrtuan xhami rreth
varrit t tij
Konsiderojn emra t Allahut ata emra q, n fakt, nuk jan t Tij
Profeti (Paqja e Allahut qoft mbi t!) mallkoi Safvan Ibn Umejen, Suhejl Ibn
Amrin dhe Harith Ibn Hishamin

577
Fjala e tij do t thot: "N saj t puns time
Allahu i palos qiejt n Ditn e Kijametit, i merr ata n Dorn e Tij t djatht
Thon: Sikur t mos ishte filani, nuk do t ishte kshtu
Kjo e mir erdhi me ndrmjetsimin e zotave tan
Njeriu ngrihet t falet, por e zbukuron namazin kur kupton se dikush po e
shikon
Hebrenjt jan ata me t cilt Allahu sht i zemruar, ndrsa t krishtert
jan t humburit
E ke fjaln pr ifutt dhe t krishtert?
Gati sa nuk po ju bien gur nga qielli!
i shtrembrojn emrat e Tijdo t thot: bjn shirk

Prmbajtja e librit

Parathnie
Kapitulli 1: Xhindt dhe njerzit i kam krijuar vetm q t m adhurojn
Kapitulli 2: Vlera e teuhidit dhe gjynahet q ai shlyen
Kapitulli 3: Kush realizon teuhidin hyn n Xhenet pa dhn llogari
Kapitulli 4: Frika nga idhujtaria
Kapitulli 5: Ftesa n dshmin: La ilahe il-Allah
Kapitulli 6: Shpjegimi i teuhidit dhe i dshmis: La ilahe il-Allah (Nuk ka t
adhuruar tjetr me t drejt prve Allahut)
Kapitulli 7: Vepra shirku jan: Varja e rrathve, e perit e t ngjashme, pr
largimin apo pengimin e sprovave
Kapitulli 8: far sht prcjell n lidhje me rukjet dhe hajmalit

578
Kapitulli 9: Krkimi mirsi nga pema, guri e t ngjashme
Kapitulli 10: far sht transmetuar pr therjen e kurbanit, kur nuk sht pr
Allahun e Lartsuar
Kapitulli 11: Nuk bhet kurban pr Allahun n at vend q bhet kurban pr
dik tjetr prve Tij
Kapitulli 12: Prej shirkut sht: T zotohesh pr hir t dikujt tjetr pve
Allahut t Lartsuar
Kapitulli 13: Prej shirkut sht: T krkosh mbrojtje prej dikujt tjetr prpos
Allahut t Lartsuar
Kapitulli 14: Prej shirkut sht : Ti krkosh ndihm dikujt tjetr ve Allahut ose
ti lutesh dikujt tjetr ve Tij
Kapitulli 15: Thnia e Allahut t Madhruar: A i prshkruajn shok at ka
nuk mund t krijoj asnj send, kur ata (idhujt) vet jan t krijuar. Ata (idhujt)
nuk mund tu sjellin atyre ndonj ndihm, madje as veten e tyre nuk mund ta
ndihmojn
Kapitulli 16: Fjala e Allahut t Lartsuar: Kur tu hiqet frika nga zemra, ata do
t thon: far tha Zoti juaj? Dhe do t prgjigjen: T vrtetn! Ai sht i
Lartsuar dhe i Madhrishm
Kapitulli 17: Ndrmjetsimi
Kapitulli 18: Thnia e Allahut t Lartsuar: Vrtet, ti (Muhamed) nuk mund t
udhzosh k t duash, por sht Allahu Ai q udhzon k t dshiroj. Ai i njeh
m mir ata q jan t udhzuar
Kapitulli 19:Argumentet q ndalojn rreptsisht adhurimin e Allahut pran
varreve t njerzve t mir. Po kur adhurohen vet varret?
Kapitulli 20: Argumentet q flasin se teprimet me varret e njerzve t mir i
kthyen ata n idhuj, t cilt adhuroheshin n vend t Allahut t Madhrishm

579
Kapitulli 21: Transmetimet n lidhje me mbrojtjen q i ka br Mustafai
teuhidit dhe mbylljen e t gjitha shtigjeve t shirkut
Kapitulli 22: Argumentet se nj pjes e ktij umeti do t adhurojn idhujt
Kapitulli 23: Argumentet q flasin pr magjin
Kapitulli 24: Prmendja e disa llojeve t magjis
Kapitulli 25: Argumentet q flasin pr fallxhort dhe t ngjashmit me ta
Kapitulli 26:Argumentet q flasin pr zgjidhjen e magjis
Kapitulli 27:Argumentet q flasin pr pensimizmin bestytnor
Kapitulli 28:Studimi i yjeve dhe besimi n ndikimin e tyre (astrologjia)
Kapitulli 29:Lidhja e reshjeve me yjet
Kapitulli 30:Thnia e Allahut t Lartsuar: Megjithat, disa njerz zgjedhin
(pr t adhuruar) n vend t Allahut (zota) t tjer, (duke i konsideruar) si t
barabart me At dhe duke i dashur si duhet Allahu
Kapitulli 31:Thnia e Allahut t Lartsuar: Kjo sht prej shejtanit, q ju
frikson me ndihmsit e vet. Ju mos kini frik prej atyre, por friksohuni vetm
prej Meje, nes jeni besimtar
Kapitulli 32:Thnia e Allahut t Lartsuar: N qoft se jeni besimtar, ather
mbshtetuni tek Allahu
Kapitulli 33:Thnia e Allahut t Lartsuar: A jan t sigurt ata nga t
papriturat e Allahut? Vetm ata q jan t humbur nuk u friksohen t
papriturave t Allahut.
Kapitulli 34:Durimi ndaj caktimit t Allahut sht pjes e imanit
Kapitulli 35:Argumentet n lidhje me syefaqsin
Kapitulli 36:Form shirku sht edhe kur njeriu, me an t veprave t tij, synon
dynjan
Kapitulli 37:Kush u bindet dijetarve dhe prijsave n ndalimin e asaj q e ka
lejuar Allahu ose n lejimin e asaj q Ai ka ndaluar, i ka konsideruar ata si zota

580
Kapitulli 38: Thnia e Allahut t Lartsuar:
A nuk i ke par ti (o Muhamed!) ata (hipokrit) q pretendojn se e besojn
at q t sht shpallur ty dhe profetve t tjer para teje? Ata krkojn
gjykimin e zotave t rrem, ndrkoh q jan urdhruar ti mohojn ata. Djalli
dshiron q ti nxjerr ata krejtsisht nga udha e drejt
Kapitulli 39: Gjykimi mbi mohuesin e emrave dhe atributeve t Allahut
Kapitulli 40: Thnia e Allahut t Lartsuar: Ata i njohin mirsit e Allahut, por
pastaj i mohojn, se shumica e tyre jan jobesimtar
Kapitulli 41: Thnia e Allahut t Lartsuar: Prandaj mos i vini shok Allahut,
duke e ditur
Kapitulli 42: Paralajmrimet pr at q nuk knaqet me betimin n Allah
Kapitulli 43: Shprehja: far t dshiroj Allahu dhe ti
Kapitulli 44: Kush shan kohn, ka fyer Allahun
Kapitulli 45: Emrtimi Gjykatsi i gjykatsve
Kapitulli 46:Respektimi i emrave t Allahut dhe ndryshimi i emrit pr shkak t
ksaj
Kapitulli 47: Tallja me dika q lidhet me Allahun ose tallja me Kuranin apo
Profetin
Kapitulli 48: Thnia e Allahut t Madhrishm: Nse pas fatkeqsis, Ne i
japim atij q t shijoj nga mirsit Tona, ai me siguri, do t thot: Kt e
meritoj! Un nuk besoj se do t vij Ora (e Kijametit), por, edhe nse kthehem
te Zoti im, sigurisht q Ai do t m jap shprblimin m t mir. N t
vrtet, Ne do ti njoftojm mohuesit pr at q kan br dhe do ti bjm t
shijojn nj dnim t ashpr
Kapitulli 49: Thnia e Allahut t Madhruar: Por, pasi Ai u dhuron pasardhs
t shndosh e t mir, ata t dy i veshin Allahut ortak n lidhje me at q u
kishte dhn. Por Allahu sht shum lart nga ato q ia veshin Atij si ortak!

581
Kapitulli 50: Thnia e Allahut t Lartsuar: Allahut i prkasin emrat m t
bukur, prandaj luteni me to dhe largohuni nga ata q i shtrembrojn emrat e
Tij!
Kapitulli 51:Nuk duhet t thuhet: Es-Selmu Alall-llhi (paqja qoft mbi
Allahun)
Kapitulli 52: Thnia: O Allah, m fal mua, nse dshiron!
Kapitulli 53: Nuk thuhet robi im dhe robresha ime
Kapitulli 54: Nuk refuzohet ai q krkon dika n emr t Allahut
Kapitulli 55:Me Fytyrn e Allahut nuk krkohet asgj tjetr prve Xhenetit
Kapitulli 56: Argumentet n lidhje me fjaln sikur
Kapitulli 57: Ndalimi i sharjes s ers
Kapitulli 58: Ndalohet t mendosh keq pr Allahun
Kapitulli 59: Mohuesit e kaderit
Kapitulli 60: Argumentet q paralajmrojn ata q bjn figura frymorsh
Kapitulli 61: Argumentet q flasin pr betimet e shumta
Kapitulli 62: Argumentet pr ruajtjen e bess me Allahun dhe me t Drguarin
e Tij (Paqja e Allahut qoft mbi t!)
Kapitulli 63: Betimet ndaj Allahut
Kapitulli 64: Kurr nuk i krkohet Allahut t ndrmjetsoj te krijesat e Tij
Kapitulli 65: Mbrojtja paraprake e teuhidit dhe mbyllja e rrugve t shirkut
Kapitulli 66: Thnia e Allahut t Lartsuar: Ata nuk e kan vlersuar si duhet
fuqin e Allahut. N Ditn e Kijametit, e tr Toka do t jet n grushtin e Tij,
ndrsa qiejt do t mbshtillen nn t djathtn e Tij. Qoft i lavdruar Ai dhe i
lartsuar mbi idhujt q ia shoqrojn Atij (n adhurim)!

582
583