Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop

MISIONI N KOSOV

Procedura e Provave n Rastet Civile n Kosov

Edicioni 2

Tetor, 2011

Mohim prgjegjsie:
Versioni i ktij publikimi n gjuhn angleze sht
versioni zyrtar. Gjitha versionet e ktij publikimi n
gjuht tjera jan prkthim nga versioni origjinal n
anglisht, si dhe nuk jan dokumente zyrtare.
 PASQYRA E PRMBAJTJES

PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE .................................................................................3

1. HYRJE .......................................................................................................................4

2. KORNIZA LIGJORE ................................................................................................4

A) Standardet Ndrkombtare dhe Rajonale pr t Drejtat e Njeriut ......................4

(1) Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (KEDNJ) ...................................4
(2) Konventa pr t Drejtat e Fmijve (KDF)......................................................6
(3) Rekomandimet e Kshillit t Evrops..............................................................7

B) Ligji Vendor.........................................................................................................8
(1) Dispozitat e Prgjithshme.................................................................................8
(2) Dgjimi i dshmitarve ....................................................................................9
(3) Dshmit materiale dhe shkresat....................................................................10
(4) Dshmit e ekspertve....................................................................................10
(5) Pushteti pr t vendosur sanksione ndaj dshmitarve apo ekspertve jo-
bashkpunues .......................................................................................................12

3. PROCEDURA E PROVAVE N RASTET CIVILE N KOSOV......................12

A) Dgjimi i deklaratave t dshmitarve ...............................................................12

B) Provat n form t shkresave ..............................................................................14

C) Procedura lidhur me provat n form t mendimit t ekspertit .........................15

4. PRFUNDIM ..........................................................................................................18

5. REKOMANDIME ...................................................................................................19

2
PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE

Ky raport nnvizon shkelje serioze gjat zhvillimit t procedurs s provave n rastet

civile pran gjykatave n Kosov. Raporti prqendrohet n tri fusha procedurale ku
jan vrejtur shkelje: dgjimi i dshmitarve gjat dhnies s deklaratave verbale,
nxjerrja e shkresave si dshmi si dhe menaxhimi i provave t ekspertve si verbale
ashtu edhe me shkrim. N raport sht e prfshir nj analiz e detajuar e gjasht
shembujve t rasteve; secili prej tyre ilustron nga nj tipar t ndryshm t shkeljeve t
vrejtura nga OSBE n kto tri fusha procedurale.

Raporti prfundon se prderisa korniza ligjore q rregullon procedurn e provave n

rastet civile n pjesn m t madhe t saj- sht n pajtueshmri me standardet pr
gjykim t drejt, zbatimi i saj nga gjykatat thn m s miri ka qen e pabarabart.
Raporti prfundon se n shum raste mangsit n procedurn e provave jan mjaft
serioze sa q nuk mund t thuhet se palt kan pasur gjykim t drejt.

Raporti jep nj numr rekomandimesh, si sht Instituti Gjyqsor i Kosovs (IGJK)

q t merr parasysh ofrimin e trajnimeve pr gjyqtar lidhur me shtjet q kan t
bjn me fmijn n cilsi t dshmitarit, palve q deklarohen si dshmitar, marrjen
e provave n form t shkresave dhe procedurn e provave t ekspertit. Po q se
implementohen kto rekomandime, do t ndihmojn q zhvillimin e procedurs s
provave n rastet civile ta sjellin n pajtim me kushtet si t ligjit vendor ashtu edhe t
standardeve ndrkombtare dhe jurisprudencs pr t drejtat e njeriut.

3
1. HYRJE

Procedura e provave sht nj nga gur-themelet e procesit gjyqsor. Pa dshmi t

mjaftueshme, provuese pr shtjet kontestuese n nj rast, gjyqtari nuk do t jet n
gjendje t bj gjetjen e fakteve q duhet t mbshtesin nj aktgjykim t arsyetuar
qart dhe m kujdes. Ky sht elsi pr t siguruar se e drejta pr gjykim t drejt t
mos komprometohet. Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Evrop, Misioni n
Kosov, (OSBE) sht e brengosur se mangsit serioze n mnyrn se si zhvillohet
procedura e provave n rastet civile pran gjykatave n Kosov shkelin si ligjin
vendor ashtu edhe standardet ndrkombtare pr t drejtat e njeriut.

Ky raport shtjellon si standardet ndrkombtare pr t drejtat e njeriut ashtu edhe

kornizn ligjore t vendit q ka t bj me zhvillimin e procedurs s provave n
rastet civile. M pas, n kuptim t pajtueshmris s tyre me ato standarde analizon
gjasht shembuj nga rastet e monitoruara nga OSBE. Rastet q jan analizuar
prqendrohen n tri fusha t procedurs s provave ku mangsit e vrejtura ishin
veanrisht akute. E para nga kto ka t bj me procedurn e dgjimit t
dshmitarve, prfshir rastet speciale q prfshijn dshmitar fmij apo pal n
procedur q dshmojn n cilsi t dshmitarit. E dyta ka t bj me nxjerrjen e
shkresave si prova . E treta ka t bj me procedurn e provave t ekspertit. Raporti
prfundon me disa rekomandime pr Kuvendin e Kosovs, gjykatat dhe IGJK-n. N
veanti raporti rekomandon ndryshimin e ligjit n at mnyr q t rregulloj m pr
s afrmi procedurn e provave t ekspertit dhe q t mundsoj t drejtn q palt t
mund t dgjohen si dshmitar; pr m shum, raporti rekomandon q IGJK t merr
parasysh ti trajnoj gjyqtart civil lidhur me kto dhe shtje tjera q kan t bjn
me procedurn e provave civile.

2. KORNIZA LIGJORE

A) Standardet Ndrkombtare dhe Rajonale pr t Drejtat e Njeriut

(1) Konventa Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (KEDNJ)

Neni 6(1) i Konvents Evropiane pr Mbrojtjen e t Drejtave t Njeriut dhe Lirive

Fundamentale (KEDNJ) parasheh se, n prcaktimin e t drejtave dhe obligimeve
civile t tij apo t saj, dokush ka t drejtn pr dgjim t drejt dhe publik brenda
kohs s arsyeshme nga gjykata apo tribunali i pavarur i themeluar me ligj. Gjykata
Evropiane pr t Drejtat e Njeriut (GjEDNJ), gjat interpretimit t ksaj dispozite, ka
gjetur se, prderisa Neni 6 garanton t drejtn pr gjykim t drejt, ai nuk rregullon
shtjet si jan pranueshmria apo vlera provuese e dshmive, duke i shikuar kto
shtje si t atilla q m s miri rregullohen me ligj vendor.1 GjEDNJ po ashtu ka
prcaktuar se sht n barr t gjykatave vendore t vlersoj provat pran saj si dhe
at se sa jan relevante dshmit t cilat palt krkojn t administrohen. GjEDNJ
gjeti se:

1
Shih Schenk kundr Zvicrs, Aktgjykim i GjEDNJ-s i 12 korrikut 1988, para. 46 dhe X. kundr
Belgjiks, Vendimi i Komisionit t GjEDNJ-s i 16 tetorit 1980, fq. 235.

4
 Gjykata megjithat, duhet t prcaktoj [] se a ka qen procedura n
prgjithsi, prfshir edhe mnyrn se si jan marr dshmit, e drejt si
krkohet me Nenin 6[1].2

Si rregull, GjEDNJ nuk do t rishqyrtoj vlersimin e provave t br nga gjykata

vendore. Megjithat, kur mund t tregohet se gjykata vendore, nga dshmit ka
nxjerr prfundime arbitrare apo tejet t padrejta, baza pr ri-vlersim mund t
ekzistoj.3 Ngjashm, Neni 6 nuk i jep palve ndrgjyqse t drejt t pakufizuar pr
t siguruar pranin e dshmitarve pran gjykats, duke nnvizuar se normalisht
sht n an t gjykatave kombtare t vendosin se a sht e domosdoshme apo e
kshillueshme q t ftohet dshmitari.4 Sa i prket dshmitarve ekspert, GjEDNJ
ka dhn vrejtjen se si rregull i prgjithshm sht n an t gjykatave vendore t
vlersojn dshmit pran tyre, prfshir mjetet pr konstatimin e fakteve relevante
[].5

Gjykimi i drejt sipas Nenit 6(1) krkon barazi t armve; ky parim, si sht sqaruar
nga GjEDNJ, krkon q secils pal ti jepet mundsi e arsyeshme q ta paraqes
rastin e vet nn kushte q nuk e vendosin at n situat dukshm t pafavorshme vis-
-vis kundrshtarit t vet6 E drejta pr procedur bazuar n parim t kundrshtimit
sht nj pjes prbrse e parimit t barazis s armve. GjEDNJ ka gjetur se kjo e
drejt:

n parim nnkupton mundsin e palve n gjykim penal apo civil t ken

njohuri lidhur me, dhe t komentojn n t gjitha provat e nxjerra apo vrejtjet
e parashtruara, [] me kndvshtrim pr t ndikuar n vendim t gjykats
[].7

E drejta pr procedur bazuar n parim t kundrshtimit po ashtu do t thot q

dgjimi i dshmitarve n prgjithsi t ket mundsi kundrshtimi dhe se t gjitha
dshmit, n parim, duhet t nxjerrn n prani t [palve] n dgjim publik me
kndvshtrim nga argumenti kundrshtues.8

2
Barber, Messegu dhe Jabardo kundr Spanjs, Aktgjykimi i GjEDNJ-s i 6 dhjetorit 1988, para
68. Shih po ashtu Wierzbicki kundr Polonis, Aktgjykimi i GjEDNJ-s i 18 qershorit 2002, para.
45.
3
Waldberg kundr Turqis Nr 22909/93, Vendimi i Komisionit t GjEDNJ-s i 6 shtatorit 1995, para.
2. Shih po ashtu Camilleri kundr Malts Nr 51760/99, Vendimi i GJEDNJ-s 16 marsit 2000.
4
Accardi kundr Italis Nr 30598/02, Vendimi i GjEDNJ-s i 2- janarit 2005, para. 1.
5
Sommerfeld kundr Gjermanis, Aktgjykimi i GjEDNj-s i 8 korrikut 2003. N kt rast, GjEDNJ,
n para. 71, gjeti se, n nj rast q prfshin qasjen n fmij pr prindin jo-kujdestar, [d]o t
shkohej shum larg t thuhet se nga gjykatat vendore gjithmon krkohet prfshirja e ekspertit t
psikologjis n shtje [], por kjo varet nga rrethanat e veanta t secilit rast duke pasur parasysh
kujdesin e duhur n lidhje me moshn dhe pjekurin e fmijs s prfshir. Megjithat, n nj rast
tjetr q prfshinte qasjen n fmij pr prindin jo-kujdestar, GjEDNJ gjeti se dshtimi i gjykats
vendore q t krkoj raport t ekspertit t psikologjis, shkeli t drejtat e prindit: GjEDNJ nnvizoi
se Zyra Rinore q ishte e prfshir n rast rekomandoi marrjen e mendimit t ekspertit: Elsholz
kundr Gjermanis, 2000-VIII; Aktgjykimi i GjEDNJ-s i 13 korrikut 2000, paragraft 52-52.
6
Walston (Nr. 1) kundr Norvegjis, Aktgjykimi i GjEDNj-s, i 3 qershorit 2003, para. 56.
7
Vermeulen kundr Belgjiks Aktgjykimi i GjEDNJ-s i 22 janarit 1996, para. 33.
8
Barber, Messegu dhe Jabardo kundr Spanjs, fusnota e siprme 4, para. 78. Shih po ashtu
Walston (Nr. 1) kundr Norvegjis, fusnota e siprme 8, para. 58, ku GjEDNJ gjeti se nuk ka pasur
nevoj t prcaktoj se a i kishte shkaktuar dshtimi pr t komunikuar provat paragjykim
paditsve: ekzistimi i shkeljes sht i mundshm edhe n munges t paragjykimit []. sht n
an t paditsve t gjykojn se a krkon apo jo nj dokument komentet e tyre. [] N kt rast, vet

5
GjEDNJ ka vendosur mbi shum lloje t ndryshme q kan t bjn me shtjen e
provave n kontekst t s drejts bazuar n parim t kundrshtimit. Kur deklaratat e
dshmitarve dhe shkresat thjesht jan lexuar pr procesverbal, pa ju dhn palve
mundsia pr ti komentuar ato, GjEDNJ ka gjetur se sht shkelur e drejta pr
procedur bazuar n parim t kundrshtimit.9 Kur, n nj padi kundr nj spitali, t
ngritur pr shkak t vdekjes s bijs s tyre, paditsve i u ishte mohuar mundsia q t
marrin pjes n procedur q qoi n prgatitjen e raportit t ekspertizs mjeksore q
GjEDNJ e prshkroi si pjes t dshmis kryesore n rast, kjo ishte gjetur t prbj
shkelje t s drejts pr procedur bazuar n parim t kundrshtimit.10 Kur, n nj rast
ku prfshihej nj fmij q ishte vendosur nn kujdes mbrojts, dshtimi pr tju
dhn prindrve t fmijs kopjet e raporteve konfidenciale t puntorve social ishte
gjetur se ka shkelur t drejtn e tyre pr dgjim bazuar n parim t kundrshtimit.
GjEDNJ ka gjetur se:

Mungesa e shpalosjes s dokumenteve t tilla vitale si jan raportet e

puntorve social sht n gjendje t ndikoj n mundsin e pjesmarrjes s
prindrve jo vetm q t ndikojn n rezultatin e [gjykimit] por edhe t
vlersojn mundsit e t parashtruarit ankes []11

(2) Konventa pr t Drejtat e Fmijve (KDF)

Konventa pr t Drejtat e Fmijve (KDF)12 prmban dispozita q aplikohen n

zhvillimin e procedurs s provave n raste q prfshijn fmij. Neni 12 parasheh se
autoritetet:

do ti sigurojn fmijs i cili sht n gjendje t formoj vshtrimet e tij apo

t saj, t drejtn q ti shprehin lirshm ato vshtrime n t gjitha shtjet q
ndikojn n fmijn, duke i dhn vshtrimeve t fmijs peshn e duhur n
pajtim me moshn dhe pjekurin e fmijs,

dhe q:

fmijs n veanti duhet ti ofrohet mundsia t dgjohet n fardo

procedure gjyqsore apo administrative q sht me ndikim pr fmijn, drejt
pr s drejti apo prmes prfaqsuesit ose organit prkats, n at mnyr q t
jet n prputhje me rregullat procedurale t ligjit kombtar. [Theks i shtuar.]13

fakti se paditsit nuk kishin mundsi t prgjigjeshin do t thot se ata ishin vendosur n situat t
pafavorshme vis--vis [t paditurve]. (Para. 58)
9
Ibid. Shih po ashtu Feldbrugge kundr Holands Aktgjykimi i GjEDNJ-s i 29 majit 1986, para.
36.
10
Mantovanelli kundr Francs, aktgjykim i GjEDNJ-s i 17 shkurtit 1997, paragraft. 30-36. Kjo
shkelje nuk mund t korrigjohet thjesht duke i a ofruar m von paditsit raportin e kompletuar t
ekspertit.
11
McMichael kundr Mbretris s Bashkuar, aktgjykimi i GjEDNJ-s, 24 shkurt 1995, A 307-B
(1995), 20 EHRR 205, para. 80.
12
Konventa pr t Drejtat e Fmijs, Rezoluta e 44/25 e Kshillit t Prgjithshm t KB-ve, 20 nntor
1989, hyri n fuqi me 2 shtator 1990 (KDF).
13
Ibid. Neni 12.

6
N vitin 2009, Komiteti pr t Drejtat e Fmijs (Komiteti) lshoi nj Koment t
Prgjithshm mbi t drejtn e fmijs pr tu dgjuar. Objektivat e Komentit t
Prgjithshm jan q t prforcoj kuptimin e Nenit 12 dhe t propozoj kushtet
elementare pr mnyrat e prshtatshme pr ti dhn peshn e duhur vshtrimeve t
fmijve n t gjitha shtjet q ndikojn n ta.14 Sa i prket t drejts s fmijs q
t dgjohet n procedura gjyqsore civile, Komiteti v n dukje se fmijt duhet t
dgjohen veanrisht n raste q prshijn ndarjen dhe shkurorzimin e prindrve t
tyre.15

(3) Rekomandimet e Kshillit t Evrops

Komiteti i Ministrave i Kshillit t Evrops rekomandon q gjykatat do t duhej t

ken autoritetin pr t ftuar dshmitart dhe t vendosin sanksionet e prshtatshme
n rast t mos-paraqitjes t paarsyeshme t dshmitarve t till.16 Lidhur me
trajtimin e dshmitarve ekspert, Komiteti i Ministrave rekomandon q:

[n]se nj ekspert i caktuar nga gjykata dshton ta komunikoj raportin e vet

apo vonohet ta komunikoj at pa ndonj arsye t mir, ather duhet t
shqiptohen sanksionet e prshtatshme. Kto mund t marrin formn e
reduktimit t pagess, pagesa e shpenzimeve apo dmeve si dhe masa
disiplinuese t vendosura nga gjykata ose nga ndonj organizat profesionale,
si mund t jet rasti.17

Komiteti i Ministrave rekomandon q gjykatat t luajn rol aktiv pr t siguruar

progres t shpejt n procedur, prderisa respektojn t drejtat e palve, prfshir t
drejtn pr trajtim t barabart.

N veanti, [gjykatat] duhet t ken fuqi proprio motu pr ti urdhruar palt

q t japin sqarime t tilla si jan t domosdoshme; t urdhrojn palt q t
paraqiten personalisht; t shtrojn pyetje lidhur me ligjin; t krkojn dshmi,
s paku n ato raste kur ka interesa t tjera prpos atyre t palve n shtje; t
kontrollojn marrjen e dshmive; t prjashtojn dshmitart dshmia e
mundshme e t cilve do t ishte jo-relevante pr rastin; t kufizojn numrin e

14
Komiteti pr t Drejtat e Fmijs (Komiteti) Komenti i Prgjithshm Nr. 12 mbi t Drejta e
Fmijve pr tu Dgjuar, 20 korrik 2009, para. 8.
15
Ibid, paragraft 51-52. N raste t tilla, Komiteti gjen se, fmijt nga marrdhnia pa mdyshje
ndikohen nga vendimet e gjykatave. shtjet e mirmbajtjes s fmijve si dhe kujdestaria dhe
vizita caktohen nga gjykata ose n gjykim ose prmes ndrmjetsimit t drejtuar nga gjykata.
Shum juridiksione kan prfshir n ligjet e tyre, sa i prket shprbrjes s nj marrdhnieje, nj
dispozit q gjyqtari duhet t ket konsiderat primare pr interesat m t mir t fmijs. Pr kt
arsye, i tr legjislacioni mbi ndarjen dhe shkurorzimin duhet t prfshij t drejtn e fmijs pr
tu dgjuar nga vendim-marrsit dhe n procedurn e ndrmjetsimit. Disa juridiksione, ose si
shtje e politiks apo e legjislacionit, preferojn t prcaktojn moshn pr t ciln konsiderohet se
fmija mund ti shpreh vshtrimet e tij apo t saj. Konventa megjithat parasheh se kjo shtje t
prcaktohen n baz t rastit individual, pasi q i referohet moshs dhe pjekuris, dhe pr kt arsye
krkohet vlersim individual i kapacitetit t fmijs. Komiteti po ashtu nnvizon se fmijt duhet
t dgjohen n procedurat e adoptimit dhe mbrojtjes s fmijve; shih paragraft 53-56.
16
Rekomandimi Nr. R (84)5 i Komitetit t Ministrave t Kshillit t Evrops drejtuar Shteteve Antare
mbi Parimet e Procedurs Civile t Projektuara pr t Prmirsuar Funksionimin e Drejtsis, 28
shkurt 1984, Parimi 1(3). M tej, Komiteti i Ministrave nnvizoi, kur dshmitari mungon, sht n
an t gjykats t vendos se a do t duhej q rasti t vazhdoj pa dshmin e tij.
17
Ibid, Parimi 1(4).

7
 dshmitarve mbi nj fakt t veant kur nj numr i till do t ishte i teprt.
Kto fuqi do t duhej t ushtroheshin pa e tejkaluar objektin e shqyrtimit n
procedur.18

B) Ligji Vendor

Zhvillimi i fazs s provave n gjykimet civile kryesisht rregullohet prmes Ligjit pr

Procedurn Kontestimore (LPK).19 Ligjet tjera q prmbajn dispozita relevante pr
procedurn e provave prfshijn Ligjin pr Procedurn Jo-Kontestimore (LPJK),20
Ligjin pr Familjen,21 Ligjin pr Shrbimet Sociale dhe Familjare22 dhe Ligjin kundr
Diskriminimit.23

(1) Dispozitat e Prgjithshme

Palt n rastet civile duhet t paraqesin t gjitha faktet mbi t cilat i mbshtesin
krkesat e veta dhe t propozojn prova t mjaftueshme me t cilat konstatohen
secili nga kto fakte.24 Pala duhet t paraqes provat e domosdoshme pr t mbshtetur
faktet q ai apo ajo i pohon dhe po ashtu, kur sht e domosdoshme, ti prgjigjet
dshmive t paraqitura nga pala kundrshtare.25 Gjykata duhet t vlersoj seciln
pjes t dshmis s paraqitur ve e ve dhe t gjitha provat s bashku; duhet t
vendos mbi pranueshmrin e provave n baz t muarjes me ndrgjegje, e t
kujdesshme t provave, por edhe n baz te rezultatit t gjith procedimit.26 Prve
n disa rrethana te definuara ngusht, provat duhet t paraqiten n gjykat gjat
zhvillimit t seancs dgjimore.27 Provat mund t prfshijn deklarata verbale t
dshmitarve (prfshir edhe palt), dshmi materiale ose n form t shkresave, dhe
mendim t ekspertve. Gjykata mund t merr vrejtje gjyqsore, pa pasur nevoj q t
18
Ibid, Parimi 3.
19
Ligji Nr. 03/L-006 pr Procedurn Kontestimore, 20 shtator 2008, t cilin gjykatat filluan ta zbatojn
me 6 tetor 2008. Shih po ashtu Gazetn Zyrtare t Republiks Socialiste Federative t Jugosllavis
4/1977, 36/1980 dhe 66/1982 t 12 shkurtit 1982 me amendamente t vitit 1998 (ligji pr
procedurn kontestimore i vitit 1982). Shum dispozita n LPK mbesin prmbajtsish t njjta me
ato n ligjin pr procedurn kontestimore t vitit 1982.
20
Ligji pr Procedurn Jo-Kontestimore, Nr. 3/L-007, 13 dhjetor 2008, t cilin gjykatat n Kosov
filluan ta zbatojn me 28 janar 2009. Shih po ashtu Ligjin pr Procedurn Jo-Kontestimore, Nr
42/1986, Gazeta Zyrtare e Krahins Socialiste Autonome t Kosovs. Shum dispozita n LPJK
mbesin prmbajtsish t njjta me ato n ligjin e vitit 1986.
21
Ligji Nr. 2004/32 pr Familjen, e shpallur prmes Rregullores s UNMIK-ut 2006/7, 16 shkurt 2006
(Ligji pr Familjen). Neni 84(2), pr shembull, parasheh se kur bashkshortt parashtrojn
propozim pr shkurorzim me marrveshje t ndrsjell, gjykata mund ti hetoj faktet dhe ta
zbatoj procedurn e provave rreth pjess s propozimit t bashkshortve q ka t bj me ruajtjen,
edukimin dhe mbajtjen financiare t fmijve, nse bindet se propozimi i prindrve lidhur me kto
shtje nuk ofron garanci t nevojshme se interesat e fmijve t tyre t mitur ose t paaft me kt
marrveshje do t mbrohen n mas t duhur.
22
Ligji Nr. 2005/02-L17 pr Shrbimet Sociale dhe Familjare, e shpallur prmes Rregullores s
UNMIK-ut 2005/46, 21 prill 2005.
23
Ligji Nr. 2004/3 kundr Diskriminimit, e shpallur prmes Rregullores s UNMIK-ut 2004/32, 20
gusht 2004. Neni 8(1) i ktij ligji krijon nj barr t kundrt t provave, ku parasheh se kur paditsi
prcakton faktet [], nga t cilat mund t supozohet se ka pasur diskriminim t drejtprdrejt apo
t trthort, ather barra bie mbi t paditurin pr t dshmuar se se nuk ka pasur shkelje t
parimit t trajtimit t barabart.
24
Neni 7(1), LPK. Shih po ashtu Nenin 319.
25
Neni 428(1), LPK.
26
Neni 8(1) dhe 8(2), LPK. Shih po ashtu Nenin 320.
27
Neni 324(1), LPK. Shih po ashtu Nenet 326-327 dhe 427.

8
paraqiten dshmi pr t provuar ato, lidhur me faktet e ditura botrisht e as faktet
q i ka vrtetuar gjykata n gjykimet e mhershme.28 Faktet po ashtu mund t
pranohen.29 Pala q pohon nj fakt bart barrn e t provuarit at, prpos n rastet kur
parashihet ndryshe me ndonj dispozit t veant.30 Aktgjykimi i lshuar pas
prfundimit t nj rasti civil duhet t jet n form t shkruar, i arsyetuar, dhe duhet t
prfshij nj sqarim t fakteve t prcaktuara nga gjykata lidhur me at s pse dhe si e
kan br at. Kur faktet jan gjetur si rezultat i provave t nxjerra gjat rrjedhs s
gjykimit, aktgjykimi duhet t specifikoj se cilat kan qen dshmit q kan
prcaktuar faktet e dhna dhe si e kan br kt.31

(2) Dgjimi i dshmitarve

Pala q propozon nj dshmitar duhet q paraprakisht ta kshilloj gjykatn lidhur me

dshmin q dshmitari pritet ta jep.32 N disa rrethana t definuara ngusht,
dshmitari mund t refuzoj t jep dshmi,33 ose t prgjigjet n disa pyetje q i
parashtrohen atij apo asaj.34 Dshmitart nn moshn 14 vjeare duhet t ftohen
prmes prindit apo kujdestarit ligjor.35 Dshmitart q nuk mund t paraqiten pran
gjykats pr shkak t t moshs s shtyr, smundjes ose t metave fizike mund t
dgjohen diku tjetr.36 Kur ka m shum se nj dshmitar n nj rast, dshmitart do
t dgjohen ndaras nga njri tjetri.37 Dshmitart s pari do t dgjohen nga pala n t
mir t s cils jan ftuar e m pas nga pala kundrshtare.38 Dshmitart duhet
gjithmon t pyeten se si kan arritur ti msojn shtjet mbi t cilat dshmojn.39
Dshmitart mund ti referohen shnimeve kur flasin pr shtje q kan t bjn me
llogari ose nse ata dshmojn lidhur me t dhna q sht vshtir t mbahen
mend.40 Prkthyesi duhet t sigurohet pr dshmitari[n] q nuk e din gjuhn.41
Dshmitart kan t drejtn pr kompensim pr shpenzimet e udhtimit, ushqimit,
banimit dhe fitimit t humbur.42

Edhe pse nuk ka t drejt automatike pr kt, sipas liris s veprimit t gjykats,
pals n nj padi civile mund ti lejohet t dshmoj n cilsi t dshmitarit n rastin e
tij apo t saj.43 Kur pals i mungon zotsia procedurale n vend t tij apo t saj
28
Neni 321(1), LPK.
29
Neni 321(2), LPK.
30
Neni 322, LPK.
31
Neni 160(4), LPK.
32
Neni 340, LPK. Pala gjithashtu duhet t jep emrin dhe adresn e plot t dshmitarit.
33
Nenet 341-342, LPK.
34
Neni 343, LPK.
35
Neni 345(2), LPK.
36
Neni 346(3), LPK.
37
Neni 347(1), LPK.
38
Neni 348(1), LPK. Kur sht e nevojshme, pala q ka ftuar dshmitarin mund t lejohet q ti
parashtroj dshmitarit pyetje shtes pas dgjimit: Neni 431(2). Ve ksaj, gjykata mund ti
parashtroj pyetje dshmitarit n fardo kohe: Neni 348(2) (shih po ashtu Nenin 432, i cili
parasheh se gjykata mund ti bj pyetje palve, dshmitarve apo ekspertve n t gjitha fazat e
gjykimit.)
39
Neni 348(3), LPK.
40
Neni 353, LPK.
41
Neni 354(1), LPK. Nse dshmitari sht i shurdhr apo/ose memec, ai apo ajo mund q me shkrim
ti prgjigjet pyetjeve, ose si alternativ prmes interpretit: Neni 354(2)
42
Neni 355(1), LPK. Gjykata sht e obliguar q ti informoj dshmitart lidhur me kt t drejt, e
cila do t humbet po q se nuk ushtrohet menjher pasi t pyetet: Neni 355(2).
43
Neni 373, LPK.

9
mund t dshmoj prfaqsuesi ligjor.44 N rastet kur pala sht person juridik,
ather dgjohet personi q sht i caktuar pr prfaqsimin e tij me ligj si
dshmitar.45 Pala q dshmon do t dgjohet s pari nga avokati i tij apo saj e m pas
nga pala kundrshtare.46 Sa i prket dgjimit t fmijve si dshmitar, Ligji pr
Familjen parasheh se gjykata duhet t merr vendim pr ushtrimin e t drejtave dhe
detyrave prindrore, dhe do t merr parasysh mendimi[n] [e] fmijs, i cili sht i
aft t jap pikpamjet e tij/saj.47

(3) Dshmit materiale dhe shkresat

Palt duhet t paraqesin cilndo shkres t nevojshme pr t mbshtetur deklarimet q

ata i japin n lidhje me rastin.48 Kur pala pandeh se pala kundrshtare sht n
posedim t cilsdo shkrese, gjykata mund ta urdhroj paln kundrshtare q ta
paraqes at shkres.49 Gjykata po ashtu mund ti urdhroj palt e treta q t paraqesin
shkresa q jan n posedim t tyre, kur shkresat e tilla jan relevante pr rastin.50 N
disa procedura jo-kontestimore, palt jan t obliguara q padis s parashtruar ti
bashkngjisin dshmit e nevojshme n form t shkresave, ose si alternativ, ti sjellin
ato me vete kur t vijn n gjykat.51

(4) Dshmit e ekspertve

Me propozim t palve, gjykata mund t urdhroj q mendimi i ekspertit t nxjerrt

si dshmi n rast. Gjykata do t bj nj urdhr t till sa her q pr vrtetimin apo
sqarimin e fakteve, apo t rrethanave t caktuara nevojitet dijeni profesionale t ciln
nuk e ka gjyqtari i shtjes.52 Pala q bn propozimin pr dshmin n form t
mendimit t ekspertit duhet t sqaroj s pse sht e nevojshme ekspertiza dhe duhet
t jep emrin e nj eksperti. Pals kundrshtare duhet ti jepet mundsia q t prgjigjet
n propozim.53 Prve n disa fusha t veanta t ekspertizs, ekspertt duhet t
zgjedhn nga lista me t ciln posedon gjykata.54 Nj dshmitar ekspert, pas ftess,

44
Neni 375(1), LPK. Megjithat, gjykata mund t vendos se, prve dshmis s prfaqsuesit ligjor,
t pyetet vet pala, po q se sht i mundshm dgjimi i saj:Neni 375(2).
45
Neni 375(3), LPK.
46
Neni 430(1), LPK. Kur pala q dshmon nuk prfaqsohet nga avokati, ai apo ajo do t jet i/e para
q t merret n pyetje nga gjykata: Neni 430(2). Si sht rasti me dshmitart tjer, pala q
dshmon mund t merret n pyetje nga gjykata n t gjitha fazat e marrjes n pyetje: Neni 432.
47
Neni 140(5), Ligji pr Familjen. Mendimit t tij do ti jepet pesha e duhur n pajtim me moshn
dhe aftsin e tij pr t kuptuar.
48
Neni 331, LPK.
49
Neni 333, LPK.
50
Nenet 337-338, LPK. Pala e tret mund t krkoj kompensim nse i shkaktohen shpenzime n
sigurimin e shkresave t tilla.
51
Shih, inter alia, Nenin 198(2), LPJK, i cili krkon nga palt q parashtrojn propozim t prbashkt
pr ndarjen e prons s prbashkt q t ja bashkngjisin propozimit t tyre provat mbi t drejtn e
pronsis, t drejtn e servitutit dhe t drejtat e tjera sendore, si dhe pr posedimin e
paluajtshmris. Shih po ashtu Nenin 207, LPJK, i cili parasheh q, me qllim q t arrihet
marrveshje pr caktimin e megjs, gjykata mund ti udhzo[j] palt q ti sjellin t gjitha
dokumentet, skicat dhe provat tjera me rndsi pr rregullimin e megjs.
52
Neni 356, LPK. Shih po ashtu Nenin 358(2), i cili parasheh q gjykata mund ti caktoj m tepr
ekspert pr lloje t ndryshme ekspertizash.
53
Neni 357, LPK. Nse palt nuk mund t merren vesh lidhur me ekspertin, ather gjykata do t
vendos.
54
Neni 358, LPK. Ekspertizat me t ndrlikuara duhet ti besohen n rend t par institucioneve
profesionale (spitaleve, laboratorve kimike, fakulteteve etj). Kur ekzistojn institucionet e

10
duhet ti prgjigjet thirrjes s gjykats dhe t parashtrojn konstatimin dhe mendimin
e tij55 dhe duhet q sinqerisht ta jep mendimin e ti apo t saj dhe n pajtim me
rregullat e shkencs dhe profesionit.56

Ekspertve duhet tu shpjegohet shtja pr t ciln krkohet ekspertiza e tyre dhe

duhet tu jepet mundsia q t t marr pjes n seanc gjyqsore, t bj pyetje, t
jap shpjegime dhe t krkoj nga palt t marr t dhna si dhe nga t trett brenda
kufijve t nevojshm lidhur me shtjet.57 Prpos nse gjykata vendos ndryshe,
eksperti duhet ta jep mendimin e tij apo t saj n form t shkruar para s t filloj
seanca pr shqyrtimin kryesor. Mendimi me shkrim duhet t jet i arsyetuar.58 Kur
m shum se nj ekspert sht i prfshir n nj rast, ekspertt mund ta paraqesin
konstatimin dhe mendimin e prbashkt po q se nuk ka dallime midis tyre.
Megjithat, kur mendimet e tyre jan t kundrt me njri tjetrin, ekspertt duhet t
paraqesin raporte t ndara.59 Palt kan t drejtn t pranojn nj kopje t raportit t
ekspertit s paku shtat (7) dit para se t mbahet seanca pr shqyrtimin kryesor.60

LPJK parasheh dispozita t veanta n lidhje me shfrytzimin e mendimit t ekspertit

si dshmi n procedurat q prfshijn heqjen e zotsis ligjore t individit si rezultat i
paaftsis mendore. N raste t tilla, individi i cili sht objekt shqyrtimi n procedur
duhet t vlersohet nga tre ekspert shndetsor t specializimit prkats [t cilt] do
ta [japin] konstatimin dhe mendimin me shkrim pr gjendjen psikike dhe aftsin
[]pr t gjykuar. Ve ksaj, kto vlersime t ekspertit duhet t bhen n pranin
e gjykatsit, prpos n rastet kur ato kryhen n institucionin shndetsor.61

N rastet e shkurorzimeve, kur prindrit nuk kan qen n gjendje t arrijn

marrveshje lidhur me shtjet pr ruajtjen dhe edukimin e fmijve t mitur, ose
kur marrveshja e arritur nuk u prgjigjet interesave t fmijve, Ligji pr Familjen
krkon nga gjykata q t dgjoj mendimin dhe propozimin e Organit t
Kujdestaris para se t merr vendimin.62 N rastet q prfshijn heqjen e kujdestaris
pr fmijn nga kujdesi prindror pr shkak t keqprdorimit ose neglizhencs, Ligji
pr Familjen krkon nga gjykata q para se t merr vendimin, t dgjoj mendimin
nga Organi i Kujdestaris.63 N rastet q prfshijn adoptimin e fmijve, gjykata

specializuara pr llojet e caktuara ekspertizash (ekspertiza e monedhave t falsifikuara, e

dorshkrimeve, mandej ekspertiza daktiloskopike etj), ather do t ftohen dshmitart ekspert
nga ato institucione.
55
Neni 359(1), LPK. Eksperti mund t lirohet nga dhnia e dshmis pasi t jep arsye t besueshme se
pse ai apo ajo nuk mund t dshmoj, ose q t jap prgjigje n ndonj pyetje.
56
Neni 362(3), LPK.
57
Neni 363(1), LPK.
58
Neni 364, LPK.
59
Neni 369, LPK.
60
Neni 407(2), LPK. Shih po ashtu Nenin 367, LPK, i cili duket t parasheh se palt duhet t pranojn
nga nj kopje t raportit t ekspertit s paku tet (7) dit para se t mbahet seanca pr shqyrtimin
kryesor.
61
Neni 40, LPJK.
62
Neni 140(2), Ligji pr Familjen. Ngjashm, Neni 143(2) i Ligjit pr Familjen parasheh q gjykata
duhet t dgjoj mendimi[n] dhe propozimi[n] []nga Organi i Kujdestaris para se t merr
vendimin n kontestet ndrmjet prindrve t fmijs dhe personit t tret t cilit i sht besuar
fmija. Shih po ashtu Nenin 14, Ligji pr Shrbime Sociale dhe Familjare.
63
Neni 149(3), Ligji pr Familjen.

11
mund t krkoj mendimin e Organit t Kujdestaris.64 N vlersimin lidhur me
prshtatshmrin e adoptuesit dhe t adoptuarit, Gjykata duhet t marr parasysh t
gjitha mendimet e arsyetuara t sociologut, psikologve, mjekut, dhe t ekspertve
tjer.65

(5) Pushteti pr t vendosur sanksione ndaj dshmitarve apo ekspertve jo-

bashkpunues

LPK parasheh vendosjen e sanksioneve n rrethanat kur dshmitart, prshir edhe

dshmitart ekspert, dshtojn t veprojn n pajtim me urdhrat e gjykats. Kur
dshmitari i ftuar, pa arsyetim dshton t paraqitet para gjykats, ai apo ajo do t
arrestohet dhe t sillet pran gjykats me forc, dhe do t gjobitet me 500 Euro.66
Kur dshmitari paraqitet pran gjykats por pa arsyetim refuzon, q t dshmoj apo
t prgjigjet n pyetjet konkrete, ai apo ajo do t gjobitet deri n 500 Euro dhe
mund t burgoset pr jo m tepr se 30 dit.67 Kur dshmitari ekspert dshton, pa
arsyetim, t ofroj mendimin e tij apo saj brenda afatit t caktuar nga gjykata, ose pa
arsyetim dshton t paraqitet pran gjykats, ai apo ajo mund t gjobitet deri n
1,000 Euro.68 Gjykata po ashtu mund t shqiptoj gjob deri n 1,000 Euro ndaj
ekspertit i cili pa ndonj arsye refuzon ekspertimin.69

3. PROCEDURA E PROVAVE N RASTET CIVILE N KOSOV

OSBE ka vrejtur nj numr mangsish serioze n zhvillimin e procedurs s provave

n rastet civile t shqyrtuara pran gjykatave n Kosov. Kto prfshijn mangsi n
mnyrn se si dgjohen dshmitart dhe si nxjerrn dshmit, si dhe shkelje n
menaxhimin e procedurs s dshmive t ekspertve.

A) Dgjimi i deklaratave t dshmitarve

Shembuj t zakonshm t shtjeve problematike lidhur me prova n veanti dalin

nga procedurat gjyqsore familjare pran gjykatave n Kosov, si jan par n
shembujt e rasteve t detajuara m posht.

Paditsja parashtroi nj padi me t ciln krkonte kujdestarin pr fmijt n

at koh t moshs katr dhe gjasht vjeare, q kishin lindur nga marrdhnia
e saj me t paditurin. Paditsja pohoi se i padituri e kishte keqtrajtuar fizikisht
gjat marrdhnies s tyre dhe se e kishte shtyr ti nnshtrohej nj aborti.

64
Neni 161(1), Ligji pr Familjen. V re se ktu, prfshirja e Organit t Kujdestaris sht m shum
shtje e liris s veprimit t gjykats sesa obligative. Neni 182(3) i Ligjit pr Familjen parasheh se
gjykata po ashtu, sipas liris s vet t veprimit mund t mbledh t dhna dhe dshmi t tjera nga
organi i kujdestaris, nga shrbimet shoqrore dhe nga ekspert t tjer n lmin e prkujdesjes s
fmijs mbi kushtet e adoptimit.
65
Neni 184(1), Ligji pr Familjen.
66
Neni 292(1), LPK. Neni 294, LPK parasheh se dshmitari i cili dshton t paguaj gjobn brenda
afatit t lejuar do t jet objekt pr shqiptim dnimi me burg pr jo m tepr se 30 dit.
67
Neni 292(2), LPK.
68
Neni 293(1), LPK. Pr dallim nga Neni 292, kjo dispozit sht n liri t veprimit t gjykats.
69
Neni 293(2), LPK. Gjykata po ashtu mund t urdhroj, me krkes t pals s prekur, q dshmitari
ekspert t paguaj fardo shpenzimi q del nga dshtimi i tij apo i saj q t jap mendimin, apo
refuzimit t tij apo t saj pr t br ekspertizn: Neni 293(3).

12
 Paditsja krkoi q si asaj ashtu edhe t dy fmijve ti jepet mundsia t
dgjohen. I padituri mohoi pohimet e paditses dhe deklaroi se paditsja mund
t ket vuajtur nga ndonj smundje psikiatrike; ai po ashtu pandehi se ishte
krcnuar nga vllezrit e paditses. Vetm i padituri dshmoi gjat seancs
dgjimore; paditsja edhe pse e prfaqsuar nga avokati q ishte i pranishm
gjat seancs dgjimore, vet nuk ishte e pranishme gjat ksaj seance. Gjykata
kurr nuk lshoi nj vendim lidhur me krkesn e paditses pr tu lejuar q
ajo dhe fmijt t dgjohen. Pasi q prfundoi seanca dgjimore, gjyqtari
deklaroi se ai do t kontaktoj policin prmes kanaleve zyrtare t gjykats
pr t konstatuar se a mbshteste policia versionin e ngjarjeve t dhn nga i
padituri vis--vis krcnimit t pandehur nga ana e vllezrve t paditses. N
aktgjykimin q pasoi, me t cilin krkesa e paditses pr kujdestari refuzohej,
gjyqtari nnvizoi se dshmia e t paditurit ishte mbshtetur me parashtresn e
ofruar nga stacionin policor [].

Ky rast zbulon tri mangsi serioze n zhvillimin e procedurs s provave. E para

prfshin dshtimin e gjykats pr ta marr parasysh krkesn e paditses pr tu
dgjuar si dshmitare n rast. Duke pasur parasysh se far ndodhej prpara
kujdestaria e dy fmijve t vegjl dhe ve ksaj duke pasur parasysh pohimet
serioze t bra nga palt, sht e vshtir t imagjinohet se si ka mundur t vendoset
drejt rasti n munges t dshmis s detajuar lidhur me ato pohime, si nga paditsja
ashtu edhe nga i padituri. Gjykata dgjoi dshmin vetm nga njra prej dy palve
nga i padituri dhe prfundimisht vendosi n t mir t tij.

Mangsia e dyt prfshin dshtimin e gjykats pr t marr parasysh krkesn e

paditses q t dgjohen fmijt. Duke pasur parasysh moshn e re t tyre, mbase ka
pak gjasa q gjykata mund t ket vendosur q t dgjoj ndonjrin nga ata si
dshmitar; megjithat, gjykata ka qen e obliguar q t merr parasysh krkesn dhe
t vendos lidhur me t, dhe dshtoi ta bj kt.

S treti, nga shqetsimet m serioze ishte veprimi i njanshm i gjyqtarit - i ndrmarr

pasi q pjesa provuese e gjykimit kishte prfunduar q t kontaktoj policin dhe t
krkoj dshmin prej saj n lidhje me nj shtje q kishte t bj me rastit. shtja
ishte ajo t ciln gjyqtari e konsideroi t rndsishme pr t marr vendimin e tij; n
fakt, u dshmua t jet shtja q ishte vendimtare pr rezultatin e rastit n trsi. Si e
till, palt qartazi kishin t drejtn pr tu prballur me kt dshmi dhe t prgjigjen
n t.

Mangsi gjat procedurs s provave ishin vrejtur po ashtu n rastin m posht

Paditsi parashtroi nj padi pran gjykats s qarkut me t ciln krkonte

shprbrjen e martess s tij me t paditurn, dhe krkonte q gjykata t ja
besoj t paditurs kujdesin pr katr vajzat e qiftit t moshave prej 14 deri n
18 vje. E paditura kundrshtoi shkurorzimin dhe krkoi nga gjykata t
zhvilloj procedurn e pajtimit. Ajo po ashtu parashtroi nj kundr-padi me t
ciln krkonte alimentacion prej 500 Euro n muaj pr mbshtetjen e saj dhe
vajzave t saj, n mnyr retroaktive nga data q kur paditsi e braktisi t
paditurn. N seancn e shqyrtimit kryesor, avokati i paditsit i tha gjykats se
paditsi jetonte n Austri n nj lidhje jasht-martesore n t ciln ishte br
baba i katr fmijve tjer; andaj, si argumentoi avokati i tij, paditsi nuk ka

13
 mundsi t paguaj shumn e alimentacionit q e paditura krkonte, por ishte i
pajtimit t paguaj 200 Euro n muaj. E paditura deklaroi se, nga paditsi
duhet t krkohet q t paraqes dshmi n mbshtetje t ktyre pohimeve. Ajo
po ashtu krkoi q t lejohet t dshmoj n cilsi t dshmitares dhe q i ati
dhe kushriri i saj t ftohen q t japin dshmi n rast. Gjykata miratoi
krkesat e saj dhe drgoi ftesat pr t atin dhe kushririn. Kur seanca e
shqyrtimit kryesor u rihap me qllim t nxjerrjes s provave, e paditura dhe
kushriri i saj u paraqiten dhe dhan dshmi. I ati i t paditurs, edhe pse i
ftuar, nuk u paraqit dhe asnj sqarim nuk ishte dhn pr t arsyetuar
mungesn e tij. Menjher pas ksaj seance, gjykata lshoi aktgjykimin me t
cilin u prish martesa dhe i besoi t paditurs kujdesin pr fmijt. Gjykata
urdhroi paditsin q tia paguaj t paditurs alimentacionin n shum prej
350 Eurove n muaj.

Paditsi n kt rast bri disa pohime t cilat ishin potencialisht relevante sa i prket
mundsis s tij pr t paguar alimentacionin. Megjithat, kto pohime nuk u
mbshtetn me asnj dshmi; paditsi as nuk parashtroi dshmi n form t shkresave
e as nuk u paraqit para gjykats pr t dshmuar. Si rezultat, gjykata pran vetes
kishte vetm dshmin e t paditurs kur vendosi lidhur me shumn e alimentacionit
q paditsi detyrohej ta paguaj. Gjykata ka mundur t shtyj procedurn dhe t
urdhroj q paditsi ose t parashtroj dshmi n form t shkresave apo t paraqitet
pr t dshmuar, por nuk e bri kt. Prkundr mungess s fardo dshmie q do t
mbshteste versionin e ngjarjeve sipas paditsit, gjykata prfundimisht vendosi q n
efekt t ndaj dallimin ndrmjet shums s ofruar nga paditsi dhe shums s
krkuar nga e paditura. Gjykata n kt rast po ashtu dshtoi t shfrytzoj ndonj nga
mjetet q kishte n dispozicion pr t trajtuar mos-paraqitjen e t atit t s paditurs si
dshmitar.70

B) Provat n form t shkresave

OSBE ka vrejtur se mangsit n procedurn e provave shpesh ndrlidhen me

parashtrimin e provave n form t shkresave. N veanti, shembujt e rasteve
demonstrojn dshtimin e gjykatave q n mnyr t duhur t menaxhojn procesin
prmes t cilit administrohen provat n form t shkresave, dshtimin pr t vlersuar
sa jan relevante shkresat n kohn kur palt krkojn q ato t nxjerrn si prova, dhe
ndonjher, dshtimi q n mnyr t duhur t bhet dallimi ndrmjet shkresave t
cilat jan administruar si prova dhe atyre q thjesht jan parashtruar nga palt pr t
formuar nj pjes t shkresave t lnds.

Paditsi parashtroi nj mocion kundr pundhnsit t tij pr shkarkim t

padrejt nga puna e tij. Palt, si dhe disa dshmitar, dshmuan gjat rrjedhs
s tri seancave dgjimore. Shkresat e ksaj lnde prmbanin nj numr t
madh dokumentesh t cilat ishin parashtrua nga i padituri. Kto dokumente t
cilat kurr nuk ishin administruar si prova n procedur, prfshinin kontrata t
puns, deklarata t dshmitarve, nj letr vrejtjeje drguar paditsit nga
pundhnsi, procesverbali nga nj raport i prpiluar nga Inspektorati pr

70
Si sht nnvizuar n faqet 8-9 t ktij raporti, LPK parasheh se kur dshmitari pa arsyetim dshton
t paraqitet para gjykats, prkundr asaj q sht ftuar n mnyr t rregullt, ai do t sillet me forc
para gjykats dhe do t gjobitet me 500 Euro.

14
 Arsim, raportin e vlersimit nga pundhnsi, vendimi pr ti anuluar notat e
dhna nga paditsi nxnsve t tij, vendimi nga Inspektorati pr t iniciuar
procedur disiplinuese kundr paditsit, dhe vendimi i pundhnsit n
mbshtetje t shkarkimit nga puna. Aktgjykimi ishte lshuar n dhjetor t vitit
2010 me t cilin refuzohej padia. N t, gjykata referohet q kishte shqyrtuar
t gjithat provat edhe pse aktgjykimi nuk veon se cilat prova i kishte
shqyrtuar gjyqtari, dhe nuk bn asnj referim t veant n ndonj dokument
nga shkresat e lnds. Megjithat, sht e dukshme nga leximi i aktgjykimit q
gjyqtari morri parasysh s paku disa nga kto shkresa kur vendosi lidhur me
rastin prkundr faktit se asnj nga ato asnjher nuk ishte administruar
zyrtarisht si prov.

Praktika gjyqsore e GjEDNJ-s e bn t qart se t gjitha provat duhet t

parashtrohen n prani t [palve] gjat dgjimit publik me kndvshtrim nga
argumenti kundrshtues.71 Dokumentet n kt shembull t rastit kurr nuk ishin
nxjerr si prova n prani t paditsit; si rezultat, ai ishte privuar nga mundsia q t
prgjigjet n to gjat rrjedhs s procedurs, ose si dshmi ose prmes fjalimit t tij
prfundimtar. Ka gjasa q fakti se ai nuk ishte n gjendje t prgjigjet ksi soj e
vendosi at n pozit t pafavorshme vis--vis t paditurit. Si e till, ishte
komprometuar e drejta e tij pr gjykim bazuar n parim t kundrshtimit.

Paditsi inicioi nj mocion pr t dbuar t paditurin nga banesa t ciln ai e

kishte zn pr 20 vite. Paditsi tha se banesa i ishte ndar atij pas lufts. I
padituri tha se nuk kishte marr kurrfar njoftimi lidhur me kt ndarje, dhe
pohoi se ai kishte banuar n banes e cila i ishte ndar nga pundhnsi i tij
si para ashtu edhe pas lufte. Gjat procedurs s provave, nj numr i
konsiderueshm i dokumenteve ishin nxjerr si prova, dhe disa nga to ishin
kundrshtuar n baza se sa ishin relevante pr rastin. Prkundr krkesave t
prsritura, gjyqtari refuzoi t vendos lidhur me ndonj nga kto
kundrshtime, duke i kshilluar palt se ai do t vendos se sa ishin kto
dokumente relevante n kohn kur do t prpiloj aktgjykimin.

Pa ditur se a do t konsiderohet prfundimisht nj pjes e dshmis si relevante, t

dyja palt n shembullin e rastit t msiprm mund t ken qen vendosur n pozit
shum t pafavorshme vis--vis pals kundrshtare. Se, pr shembull, a do ti
parashtrojn pyetje dshmitarve tjer lidhur me dokumentin n fjal? Si do t
trajtonin dokumentin e kontestuar n fjalimet e tyre prfundimtare? Dshtimi i
gjykats pr t vlersuar se sa jan relevante provat teksa procedohej rasti, dhe pr t
vendosur prshtatshm lidhur me prova, ka mundur t paragjykoj seriozisht aftsin
e palve q ti paraqesin rastet e tyre n mnyr efektive.

C) Procedura lidhur me provat n form t mendimit t ekspertit

Nevoja pr dshmi t ekspertit pr t zgjidhur shtjet n nj rast civil paraqet sfida t

veanta pr gjykatat. Si do t jet evidente nga shembulli i rastit t dhn m posht,
kto probleme mbase m s miri mund t shikohen kryesisht si shtje lidhur me
menaxhim t lndve. Pa nj qasje rigoroze, pro-aktive n menaxhim t procedurs s

71
Fusnota e siprme, 10.

15
provave t ekspertve n padit civile, prfshirja e ekspertizs ka mundsi q ti
kontribuoj vonesave t konsiderueshme n zgjidhjen e rasteve.

N tetor t vitit 2004, paditsi parashtroi nj mocion pran gjykats s qarkut

me t cilin krkonte kompensim pr shkelje t pandehur t t drejtave t
autorit nga ana e t paditurit. N nj aktgjykim t lshuar n nntor t vitit
2005, gjykata e qarkut e pranoi pjesrisht padin dhe i shprbleu paditsit
dmin n shum prej 44,300 Euro. Paditsi parashtroi ankes n Gjykatn
Supreme pr pjest e padis t cilat nuk ishin pranuar nga gjykata e qarkut. I
padituri nga ana tjetr parashtroi ankes pr shtje t interpretimit ligjor dhe
faktik. N dhjetor t vitit, Gjykata Supreme lshoi nj aktgjykim me t cilin
pjesrisht lejonte t dy ankesat dhe drgoi rastin prapa n gjykat t qarkut pr
rigjykim. Gjykata Supreme kishte dhn vshtrimin q dshmitar ekspert t
caktohen nga gjykata e qarkut pr t dhn mendime si lidhur me shtjen e
shkeljes s t drejtave autoriale ashtu edhe me at t dmit financiar. Gjykata e
qarkut ri-mblodhi seancn dgjimore n rast n nntor t vitit 2008 dhe
vendosi t caktoj dshmitar ekspert n pajtim me vshtrimet e Gjykats
Supreme; seanca ishte shtyr deri ather kur ekspertt t parashtrojn
mendimet e tyre. N nntor t vitit 2009, gjykata caktoi si dshmitar ekspert
n rast, nj skenarist dhe nj ekspert financiar. Skenaristi brenda disa ditve
pasi q ishte angazhuar, parashtroi pran gjykats mendimin e ekspertit. N
qershor t vitit 2010, nj gjyqtar i ri ishte caktuar pr t trajtuar rastin. N
korrik t vitit 2010, eksperti financiar solli parashtresn e vet para gjyqtarit t
ri me t ciln konstatoi se ai nuk kishte qen n gjendje t ofroj mendimin e
krkuar t ekspertit. N shtator t vitit 2010, gjyqtari i ri caktoi nj tjetr
ekspert financiar dhe krkoi nga ai q t jep nj mendim. Ky dshmitar ekspert
parashtroi mendimin e ekspertit brenda dy muajsh. Nj seanc dgjimore u
mblodh m mars t vitit 2011 n t ciln i padituri kundrshtoi t dy mendimet
e ekspertve, duke argumentuar se mendimi i skenaristit ishte i paqart dhe
joprofesional, dhe se mendimi i ekspertit financiar ishte subjektiv pasi q
raportet e tilla jan normalisht reflektimi i [mendimit] t ekspertit pr t
drejtat autoriale. I padituri krkoi pushim pr t ftuar nj dshmitar tjetr pr
t qartsuar gjetjet faktike t mendimit t skenaristit. Gjykata aprovoi krkesn
e t paditurin dhe seanca ishte shtyr srish.

N rastin e msiprm, procedura sht zvarritur pr afro shtat vite deri m kt dat.
Vonesa n zgjidhjen e rastit i atribuohet nj numr faktorsh. Megjithat, shtjet
lidhur me dhnien e dshmis n form t mendimit t ekspertve, qart kan qen
faktori primar q prej nntorit 2008; n t vrtet, vonesa ndrmjet nntorit 2008 dhe
korrikut 2010, nj periudh prej diku 20 muajve sht nj shqetsim i veant. Nuk
sht e qart, pr shembull, se pse eksperti i par financiar refuzoi q t jep mendimin
e krkuar t ekspertit, e as pse nuk e kishte deklaruar paaftsin e tij pr ta br kt
deri n korrik t vitit 2010. Nuk sht e mundshme t thuhet nga dosja e gjykats se a
ka marr gjykata parasysh q ta gjobis kt ekspert pr refuzimin q t jep mendimin
pr t cilin ai ishte caktuar.72 Ve ksaj, nuk sht e qart se pse kundrshtimet e t
paditurit ndaj mendimeve t ekspertve nuk ishin br n nj mnyr m t shpejt.
Duke lejuar t paditurin t parashtroj kundrshtime ndaj ktyre mendimeve t

72
Si sht nnvizuar m hert n kt raport, gjykata mund t shqiptoj gjob deri n 1,000 Euro ndaj
ekspertit i cili pa arsye refuzon t bj ekspertizn: shih m lart n fusnotn 71.

16
ekspertve pr her t par n nj seanc q u mbajt shum muaj pas marrjes s
mendimeve, gjykata n heshtje pranoi t shtyj procedurn akoma m tej. Ka gjasa q
nj qasje m rigoroze dhe pro-aktive nga ana e gjykats pr t menaxhuar procedurn
e provave t ekspertit n kt rast, n nj mas do t minimizonte vonesn.

Dshmi n form t ekspertizs mjeksore krkohen n procedurat q kan t bjn

me heqjen e zotsis juridike t nj personi,73 si rezultat i paaftsis mendore. Pr
shkak t ndjeshmris s posame t personit q sht objekt shqyrtimi n kso lloj
procedurash dhe rndsis s madhe t asaj me far ballafaqohet, kushtet e caktuara
me ligj duhet t prfillen me nder. Megjithat, si demonstron shembulli i rastit n
vijim kjo shpesh nuk shihet n praktik.

Qendra pr Pun Sociale (QPS) parashtroi nj shkres para nj gjykate

komunale me t ciln krkonte heqjen e zotsis juridike t nj personi pa
kujdes familjar, dhe, si mas urgjente, shtrirjen e tij n Qendrn pr
Shndet Mendor n Shtime/timlje. Asnj vlersim mjeksor apo ekspertiz e
fardo lloji nuk ju kishte bashkngjitur krkess e as m von nuk ju
shkresave t lnds. Me krkes pohohej se individi ishte i paprshtatshm,
ndalon punn e zyrtarve si dhe t qytetarve n fqinjsi, nuk pastrohet
dhe mund t shprndaj ndonj lloj smundje. I vetmi dokumentacion
mbshtets i parashtruar me shkres ishte nj krkes veprimi prej bizneseve
q operonin n rajon. Ditn pasi q ishte parashtruar krkesa, gjykata mblodhi
seancn dgjimore. Pjesmarrs n seanc ishte nj avokat q prfaqsonte
QPS-n dhe nj neuro-psikiatr i cili me sa duket ishte angazhuar nga QPS-ja.
Personi pr t cilin shqyrtohej shtja nuk ishte i pranishm; gjykata vuri n
dukje se ai nuk ka mund t sillet pran gjykats pr shkak t gjendjes s tij
shndetsore. Gjat seancs, neuro-psikiatri dha nj deklarat bazuar n at
q ai kishte prshkruar si nj vizit q ja kishte br personit m hert at
dit, s bashku me nj puntor social. Ai dshmoi se personi n pyetje ishte:

Person i retarduar mentalisht n shkall t mesme t rnd i cili nuk

ka kujdes familjar dhe shoqror. Ai bredh rrugve []. Ai ka flok t
gjat t pakrehur, mjekr t gjat, mban rrobe tejet t prlyera, higjien
personale shum e ult. Ai nuk dshiron fare t komunikoj, tymos
shum duhan dhe ulet n shkall t [nj ndrtese n fqinjsi].

T dhna nga puntori social tregojn se banort dhe pronart e

dyqaneve [n] fqinjsi disa her kan krkuar q t gjendet nj zgjidhje
dhe q disi ai t largohet nga aty n mnyr q t mos i friksoj
fmijt e tyre.

Pasi q [personi n pyetje] nuk ka kapacitet intelektual q t kujdeset

pr vete dhe ti mbroj interesat e veta, i propozoj Gjykats q ti heq
zotsin pr t vepruar trsisht dhe prgjithmon. Ai ka nevoj pr
kujdes social nga nj Institut Special (social apo shndetsor).

N prmbyllje t procedurs s provave, gjykata vendosi q personit t ia heq

zotsin juridike. N arsyet e veta, gjykata nnvizoi se vendimi ishte bazuar

73
Shih fusnotn e siprme 64.

17
 n mendimin e eksperti neuro-psikiatr dhe dshmit e ofruara nga [] QPS.
Menjher pas vendimit, gjykata lshoi nj urdhr pr policin q urgjentisht
ta drgoj [personin] e smur mendor n Institutin Special pr shndet n
Shtime/timlje, pasi q ai rrezikon veten e tij dhe njerzit prreth tij.

N nj procedur q prfshin heqjen e zotsis juridike t nj individi, ligji

shprehimisht parasheh q personi i cili sht objekt shqyrtimi n procedur duhet t
vlersohet nga tre ekspert shndetsor t specializimit prkats [t cilt do ta japin]
konstatimin dhe mendimin me shkrim pr gjendjen psikike dhe aftsin []pr t
gjykuar. Ligji po ashtu sht i qart q kto vlersime t ekspertve duhet t bhen
n pranin e gjykatsit, prpos kur ato zhvillohen n institucionin shndetsor.74
Provat e nxjerra n rastin e msiprm nuk kan prmbushur asnj nga kto krkesa:
prbheshin nga mendimi i nj eksperti mjeksor n vend se t tre t krkuar, dhe
vlersimi nuk ishte br n prani t gjyqtarit.

Ve ksaj, sht e dukshme nga shqyrtimi i deklarats s cituar m sipr se neuro-

psikiatri shkoi shum prtej kufijve t rolit t tij si ekspert mjeksor. Ky dshmitar
ekspert n nj koh ofroi dshmit q sht dashur t vijn nga puntori social n rast,
dhe n nj tjetr koh dukej se po mbronte paditsit duke i trhequr vmendjen
gjykats lidhur me argumentet e banorve dhe pronarve t dyqaneve dhe duke i
prsritur pohimet e tyre t pambshtetura se, nse nuk largohet, personi n fjal do ti
friksoj fmijt e tyre. Duke pasur parasysh ndjeshmrin e dukshme t personit q
ishte objekt shqyrtimi n kt procedur, prpos rndsis s madhe t asaj me far
ballafaqohej humbja e liris s tij mangsit n procedurn e provave t ekspertit
n kt rast jan veanrisht alarmante.

4. PRFUNDIM

Ky raport nnvizon tri fusha t procedurs s provave ku mangsit e vrejtura ishin

posarisht t theksuara. Fusha e par prfshin procedurn e dgjimit t dshmitarve,
prfshir ktu edhe rastet speciale t dshmitarve fmij dhe palve q dshmojn n
cilsi t dshmitarve. Fusha e dyt prfshin nxjerrjen e shkresave si dshmi, dhe e
treta prfshin menaxhimin e procedurs s provave t ekspertve. Shembujt e
shqyrtuar t rasteve sugjerojn se, prderisa korniza ligjore q rregullon procedurn
civile t provave sht- n pjesn m t madhe n pajtueshmri me standardet pr
gjykim t drejt, zbatimi i tij nga gjykatat thn m s miri ka qen i pabarabart. N
shum raste, mangsit e vrejtura n procedurn e provave apo procedurn e provave
t ekspertve, jan t atilla q nuk mund t thuhet se palt kan pasur gjykim t drejt.

Procedura e provave sht nj na gur-themelet e procesit gjyqsor. Pa dshmi t

mjaftueshme, provuese pr shtjet kontestuese n nj rast, gjyqtari nuk do t jet n
gjendje t bj gjetjen e fakteve q duhet t mbshtesin nj aktgjykim t arsyetuar
qart dhe m kujdes. Ky sht elsi pr t siguruar q t mos komprometohet e drejta
pr gjykim t drejt. N zemr t gjykimit t drejt sht e drejta pr gjykim bazuar
n parim t kundrshtimit. Kur nj pal nuk ka as njohuri, e as t drejt pr t
komentuar n provat e nxjerra nga pala kundrshtare, komprometohet e drejta pr
gjykim bazuar n parim t kundrshtimit. Kur dgjimi i dshmitarve nuk mund t

74
Shih fusnotn e siprme 64.

18
kundrshtohet, dhe kur provat nuk nxjerrn n prani t palve n nj dgjim publik me
kndvshtrim nga mundsia pr argumentim kundrshtues, nuk mund t thuhet se
palt kan pasur gjykim t drejt.

Gjykatat n Kosov kan pr obligim pozitiv t mbrojn integritetin e aktgjykimeve t

tyre civile duke siguruar se aktgjykimet e tilla merren pas zbatimit t procedurs s
ligjshme dhe t drejt t provave. Pr tu prmbushur ky obligim krkohet adoptimi i
nj qasje rigoroze dhe pro-aktive pr menaxhimin e procedurs s provave n t gjitha
rastet civile.

5. REKOMANDIME

Pr gjykatat:

Ta ken t ditur dallimin ndrmjet pohimeve t bra nga palt dhe dshmive
q ata kan parashtruar n mbshtetje t atyre pohimeve;

Ta ken t ditur nevojn pr t dgjuar dshmit prej t dy anve n nj rast;

N procedurat q ndikojn n interesat e fmijve, ti ofrojn fmijs

mundsin q t dgjohet drejtprdrejt, prmes prfaqsuesit apo nj organi
t prshtatshm;

N procedurat ku palt krkojn q t nxjerrn dshmit n form t

shkresave, ta ken t ditur nevojn pr t vlersuar dhe pr t vendosur lidhur
me pranueshmrin dhe/ose sa sht relevante secila pjes e dshmis n
mnyr individuale, prderisa ato administrohen gjat rrjedhs s procedurs
s provave;

Ather kur t jet e prshtatshme, t marrin parasysh shfrytzimin e

sanksioneve pr t ndshkuar dshmitart t cilt pa arsyetim dhe prkundr
ftess s rregullt, dshtojn t paraqiten pran gjykats ose dik, q sht
paraqitur por refuzon t dshmoj apo t prgjigjet n pyetje specifike;

Ather kur t jet e prshtatshme, t marrin parasysh shfrytzimin e

sanksioneve pr t ndshkuar dshmitart ekspert t cilt dshtojn, pa
arsyetim, t japin mendimet e tyre brenda afatit t caktuar nga gjykata ose ata
t cilt, pasi ti ken dhn mendimet e tyre dshtojn, pa arsyetim, t
paraqiten pran gjykats; dhe

T shfrytzojn n trsi procedurn paraprake pr t menaxhuar m mir

procedurn e provave t ekspertit.

Pr Institutin Gjyqsor t Kosovs:

T vazhdoj trajnimin e gjyqtarve civil pr procedurn e provave; n veanti

t merr parasysh ofrimin e trajnimeve n shtje q ndrlidhen me fmijt si
dshmitar, palt n raste civile q dshmojn n cilsi t dshmitarve,

19
nxjerrjen e provave n form t shkresave dhe procedurn e provave t
ekspertve.

20