Svetlost kao elektromagnetni talas

1.1. Intenzitet magnetnog polja ravnog monohromatskog talasa u

vakuumu dat je izrazom:
x
 
B = B0 sin t ,
c

pri cemu je B0 = 2 109 T i = 1015 rad/s. Izracunati:

a) frekvenciju, talasnu duzinu i talasni broj ovog talasa;

b) jacinu elektricnog polja.

RESENJE:
Najjednostavniji oblik talasnog kretanja je ravni harmonijski talas kod koga
se intenziteti elektricnog i magnetnog polja menjaju na sledeci nacin:
x
 
Ey = E0 sin t = E0 sin (t kx) ,
v
x
 
Bz = B0 sin t = B0 sin (t kx) ,
v
gde je k = /v = 2 / talasni broj, a = 2 ugaona frekvencija
(indeksi ,,y i ,,z odnose se na ose Dekartovog pravouglog koordinatnog
sistema i ukazuju da su vektori E~ iB ~ normalni kako medusobno, tako i na
pravac prostiranja talasa u ovom slucaju to je pravac xose). Kao i kod
mehanickih talasa i ovde je v = = /k, pri cemu je:
1 c
v= = .
0 r 0 r r r

Veza izmedu elektricnog i magnetnog polja u elektromagnetnom talasu je:

1
B= E .
v
a) Iz relacije
= 2 ,

1
 dobija se da je:

1015 rad/s 1
= = = 1015 = 5 1014 Hz .
2 2 2
Talasna duzina talasa je:

c 3 108 m
s
= = = 6 107 m = 600 nm ,
5 1014 Hz
a talasni broj:
2 2 3, 14
k= = = 1, 05 107 m1 .
6 107 m

b) Amplituda elektricnog polja jednaka je:

V
E0 = c B0 = 0, 6 ,
m
tako da se elektricno polje menja u skladu sa jednacinom:
x
 
E [V /m] = 0, 6 sin 1015 t .
c

1.2. Talasna duzina zute natrijumove svetlosti u vakuumu iznosi

= 589 nm. Koliko iznose odgovarajuca frekvencija i talasni
broj?

RESENJE:
Iz relacije:
=c,
sledi:
c 3 108 m
= = s
= 5, 09 1014 Hz ,
589 109 m
dok na osnovu veze:
2
k=

sledi:
2 3, 14
k= = 1, 07 107 m1 .
589 109 m

2
1.3. Koliko iznose brzina sirenja i talasna duzina elektromagnetnog
talasa cija je frekvencija = 600 M Hz u benzolu (r = 2, 3)?

RESENJE:
S obzirom da je :

c 3 108 m/s
v= = = 1, 98 108 m/s ,
r r 2, 3

sledi:
v 1, 98 108 m/s
= = = 0, 33 m .
600 106 Hz
1.4. Elektromagnetni talas frekvencije 9 M Hz prelazi iz vakuuma
u nemagnetnu sredinu (r = 1) relativne permitivnosti r = 81
(voda). Kolika je promena talasne duzine ovog talasa pri
prelasku iz jedne sredine u drugu?

RESENJE:
Talasna duzina u vakuumu iznosi:
c
0 = ,

a u nemagnetnoj sredini relativne permitivnosti r :
v
= ,

gde je:
c
v= ,
r r
pa je:
!
c c c 1
= 0 = = 1 =
r r
3 108 m/s 1
 
= 1 = 29, 6 m ,
9 106 Hz 81
odnosno:  
||  1 
=  1 = 0, 89 = 89% .

 r 

3
1.5. Elektricno polje svetlosnog talasa dato je izrazom:
 
E [V /m] = 0, 5 sin 1, 2 1015 t 4 106 x .

Odrediti amplitudu, frekvenciju, talasnu duzinu, period i

brzinu ovog talasa.

RESENJE:
Uporedivanjem date jednacine sa jednacinom ravnog harmonijskog talasa:
x
 
E = E0 sin t = E0 sin (t kx)
v
moze se zakljuciti sledece:

Amplituda talasa je:

V
E0 = 0, 5 ,
m
frekvencija:
1, 2 1015
= = = 6 1014 Hz ,
2 2
talasna duzina:
2 2
= = = 5 107 m = 500 nm ,
k 4 106 m1

period:
2 1
T = = = 1, 67 1015 s ,

i brzina:
m
v = = 5 107 m 6 1014 Hz = 3 108 .
s

1.6. Koliko visokofrekventnih oscilacija talasne duzine = 375 m

se izvrsi za vreme jednog perioda zvucnog talasa frekvencije
zv = 500 Hz, stvorenog ispred mikrofona predajne stanice sa
datom talasnom duzinom?

4
 RESENJE:
Broj oscilacija se izrazava kao:

N =t,

gde je:
c 3 108 m
= = s
= 8 105 Hz ,
375 m
frekvencija koja odgovara elektromagnetnom talasu talasne duzine = 375 m.
Za vreme jednog perioda zvucnih oscilacija:
1 1
t = Tzv = = = 0, 002 s
zv 500 Hz
izvrsi se, dakle:

N = t = 8 105 Hz 0, 002 s = 1600 oscilacija .

Zadaci za samostalni rad:

1.7. Dato je elektricno polje elektromagnetnog talasa u vakuumu:

x
 
Ey = E0 sin t ,
c
gde je E0 = 50 N/C i = 1, 02 1015 rad
s (zuta svetlost). Odre-
diti frekvenciju, talasnu duzinu i period ovog talasa.

1.8. Ravni elektromagnetni talas frekvencije 1, 5 1014 Hz prostire

se kroz vakuum. Amplituda elektricnog polja ovog talasa
iznosi 60 V /m. Napisati jednacine za jacine elektricnog i mag-
netnog polja tog talasa.

1.9. U homogenoj nemagnetnoj sredini relativne dielektricne pro-

pustljivosti r = 3 prostire se elektromagnetni talas. Ampli-
tuda jacine elektricnog polja iznosi 10 V /m. Kolika je ampli-
tuda jacine magnetnog polja?

5
1.10. U nemagnetnoj sredini prostire se ravan elektromagnetni ta-
las. Jacina elektricnog polja talasa menja se po zakonu:
 
E = 10 sin 1010 t 66, 7 x (u jedinicama SI) .

Kolika je brzina talasa u toj sredini? Kolika je relativna

dielektricna propustljivost sredine?

6
 Korpuskularna priroda svetlosti

2.1. Koliko fotona emituje svake sekunde radio-odasiljac snage

12 kW koji radi na talasnoj duzini 205 m?

RESENJE:
Emitovana energija jednaka je celobrojnom umnosku elementarnog kvanta
energije (fotona):
hc
E = N h = N ,

a posto je:
E = P t = 12 103 W 1s = 1, 2 104 J ,
sledi:
E 1, 2 104 J 205 m
N= = = 1, 24 1031 .
hc 6, 626 1034 J s 3 108 m/s

2.2. Izracunati frekvenciju fotona koji nastaje kada se elektron

kineticke energije E = 20 keV zaustavi pri sudaru sa teskim
jezgrom, pod pretpostavkom da se 80% kineticke energije
elektrona transformise u energiju fotona.

RESENJE:
Pod uslovima zadatka sledi da je:

0, 8 Ek = h ,

a odavde je:

0, 8 Ek 0, 8 2 104 1, 6 1019 J
= = = 3, 86 1018 Hz .
h 6, 626 1034 J s

2.3. Koliku talasnu duzinu treba da ima foton da bi njegova ener-

gija bila jednaka energiji mirovanja elektrona?

RESENJE:
S obzirom na relaciju:
hc
= me c2

7
sledi:
hc h 6, 626 1034 J s
= = = m = 2, 42 1012 m .
me c2 me c 9, 11 1031 kg 3 108 s

2.4. Monohromatska svetlost talasne duzine 450nm pada normalno

W
na povrsinu S = 4cm2 . Ako je intenzitet svetlosti I = 0, 15 m2,
odrediti koliko dugo povrsina treba da bude izlozena svetlosti
da bi na nju palo 1020 fotona.

RESENJE:
Intenzitet svetlosti:
P E
I= = ,
S St
a energija emitovanih fotona:
hc
E = N h = N .

Kombinacijom ovih relacija dobija se:

E N hc 1020 6, 626 1034 J s 3 108 m

s
t = = = W 4 m2 450 109 m
=
I S IS 0, 15 m2 4 10

= 7, 362 105 s = 8, 52 dana .

2.5. Spektralna gustina Suncevog zracenja ima maksimum za ta-

lasnu duzinu 480 nm.

a) Izracunati temperaturu Sunceve povrsine pod pretpo-

stavkom da Sunce zraci kao crno telo.
b) U kom delu spektra bi spektralna gustina bila maksi-
malna kada bi se temperatura Sunca smanjila na jednu
trecinu sadasnje vrednosti?

RESENJE:

a) Iz Vinovog zakona se dobija:

b 2, 9 103 K m
T = = = 6041, 7 K .
m 480 109 m

8
 b) Na temperaturi:
T
T =
= 2013, 9 K
3
maksimum zracenja bio bi na talasnoj duzini:

b 2, 9 103 K m
m = = = 1, 44 106 m .
T 2013, 9 K

2.6. Uzarena ploca povrsine 20 cm2 zraci 0, 5 kW h energije u minuti.

a) Odrediti temperaturu ploce ako pretpostavimo da zraci

kao apsolutno crno telo.
b) Da li je ta ploca zaista crna?

RESENJE:

a) Iz StefanBolcmanovog zakona:

P
I= = T4 ,
S
dobija se da je ukupna izracena energija:

E = P t = S T 4t ,

a odavde je:
s v
E 0, 5 103 3600 J
u
4 u
T = =t
4

S t 20 104 m2 5, 67 108 m2WK 4 60 s

T = 4033 K.

b) Talasna duzina na kojoj je spektralna gustina maksimalna dobija se iz

Vinovog zakona:

b 2, 9 103 K m
m = = = 7, 19 107 m = 719 nm .
T 4033 K
Ova talasna duzina pripada krajnjem crvenom delu vidljivog spektra,
tako da ce ploca imati tamnocrvenu boju.

9
 2.7 Apsolutno crno telo zagrejano je do temperature T1 = 2900 K.
U procesu hladenja ovog tela, talasna duzina na kojoj je spek-
tralna gustina zracenja maksimalna promeni se za = 9 m.
Do koje se temperature T2 ohladilo telo?

RESENJE:
Prema Vinovom zakonu, za temperaturu T1 je:
b
(1)
m = ,
T1
a za temperaturu T2 :
(2) (1)
m = m + ,
b b b + T1
= + = ,
T2 T1 T1
pa je trazena temperatura:
b T1
T2 = = 290K .
b + T1
2.8. Temperatura covekovog tela je T = 310 K, a okoline To =
c
300 K.
a) Izracunati efektivnu snagu zracenja koju covek gubi pod
tim uslovima ako je povrsina koze S = 2 m2 .
b) Izracunati i talasnu duzinu m maksimuma spektralnog
zracenja.

RESENJE:
a) Prema Stefan-Bolcmanovom zakonu, intenzitet zracenja koje covek
emituje sa povrsine od 1 m2 na temperaturi T = 310 K je:
c
I1 = T 4 .
c
Sa druge strane na njega pada zracenje iz okoline ciji je intenzitet:

I2 = To4 .
Snaga koju covek gubi po jedinici povrsine jednaka je razlici intenziteta
zracenja koje emituje i koje prima od okoline:
 
I = I1 I2 = T 4 To4 .
c

10
 Ukupna snaga koju covek gubi sa celog tela je:
 
P = IS = T 4 To4 S
c
W h
4 4
i
P = 5, 67 108 (310 K) (300 K) 2 m2 = 129 W .
m2 K 4
b) Talasna duzina koja odgovara maksimumu spektralnog zracenja racuna
se pomocu Vinovog zakona:
b
m = ,
T
gde je b Vinova konstanta.
Za coveka:
b 2, 9 103 m K
mc = = = 9, 35 106 m ,
T 310 K
c
a za okolinu:
b 2, 9 103 m K
mo = = = 9, 67 106 m .
To 300 K

2.7 Ako se 40% utrosene elektricne energije u sijalici snage P =

60 W emituje kao infracrveno zracenje, izracunati temperatu-
ru njenog vlakna duzine = 0, 2 m i precnika d = 0, 01 mm.
Zracenje vlakna sijalice razmatrati kao zracenje apsolutno
crnog tela.

RESENJE:
Prema StefanBolcmanovom zakonu, intenzitet zracenja vlakna sijalice iznosi:

I = T4 ,

a posto je:
0, 4 P 0, 4 P
I= = ,
S d
kombinovanjem prethodne dve jednacine dobija se:
s s
4 0, 4 P 0, 4 60 W
T = = 4 = 2865 K .
d 3, 14 105 m 0, 2 m 5, 67 108 m2WK 4

11
 2.9. Odrediti minimalnu frekvenciju zracenja koja ce izazvati fo-
toelektricni efekat na materijalu ciji je izlazni rad 3eV . Kom
delu spektra pripada to zracenje?

RESENJE:
Prema Ajnstajnovoj jednacini fotoelektricnog efekta:
1
h = A + me v 2 ,
2
minimalna (granicna) frekvencija (g ) je ona za koju je kineticka energija
izbijenih fotoelektrona jednaka nuli, te je:

h g = A ,

davde sledi:
A 3 1, 6 1019 J
g = = = 7, 24 1014 Hz .
h 6, 626 1034 J s
S obzirom da je odgovarajuca talasna duzina (,,crvena granica fotoefekta):

c 3 108 ms
g = = = 414, 4 nm ,
g 7, 24 1014 Hz
zracenje pripada vidljivom delu spektra (ljubicasta boja).

2.10. Prilikom osvetljavanja povrsine platine ultraljubicastim zra-

cenjem talasne duzine = 204 nm, izmereno je da napon
pri kome prestaje fotoelektricni efekat (napon zaustavljanja)
iznosi Uk = 0, 8 V. Na osnovu ovih podataka izracunati:
a) maksimalnu brzinu emitovanih fotoelektrona;
b) izlazni rad elektrona iz platine;
c) maksimalnu talasnu duzinu (crvenu granicu fotoefekta)
pri kojoj je jos moguc fotoelektricni efekat.

RESENJE:

a) Fotoelektricni efekat prestaje pri onom naponu Uk pri kome se pocetna

kineticka energija fotoelektrona potrosi na rad sile elektricnog polja,
tj:
me v 2
= e Uk ,
2

12
 a odavde je:
s s
2eUk 2 1, 6 1019 C 0, 8 V m
v= = = 5, 3 105 .
me 9, 11 1031 kg s

b) Ajnstajnova relacija za fotoelektricni efekat moze se napisati u obliku:

hc
= A + e Uk ,

odakle sledi:
hc
A= e Uk = 8, 45 1019 J = 5, 3 eV .

c) U ovom slucaju se energija kvanta elektromagnetnog zracenja utrosi
samo na izbijanje elektrona, njihova kineticka energija jednaka je nuli,
te vazi:
hc hc 6, 626 1034 J s 3 108 m/s
=A g = = = 235 nm .
g A 8, 45 1019 J

2.11. Pri osvetljavanju povrsine nekog metala svetloscu talasnih

duzina 1 = 350 nm i 2 = 540 nm, maksimalne brzine emi-
tovanih fotoelektrona razlikuju se medusobno n = 2 puta.
Izracunati izlazni rad za ovaj metal.

RESENJE:
Ajnstajnova relacija za fotoelektricni efekat, primenjena u oba slucaja, ima
oblik:
hc mv12
=A+ , (1)
1 2
hc mv22
=A+ . (2)
2 2
hc hc
Posto je energija fotona 1 > 2 , sledi da je v1 = nv2 , te izraz (1) postaje:
hc 1
= A + mn2 v22 . (3)
1 2
Mnozenjem izraza (2) sa n2 i oduzimanjem od izraza (3), dobija se:
!
1 n2  
hc = A 1 n2 .
1 2

13
Resavanje prethodne jednacine po izlaznom radu daje:
2 n2 1
A = hc = 3 1019 J = 1, 9 eV .
(1 n2 ) 1 2
2.12. Eksperimentalno je ustanovljeno da najveca talasna duzina za
koju je moguce ostvariti fotoelektricni efekat na metalu bari-
jumu iznosi g = 496 nm. Koliki je napon neophodno primeniti
da bi se zaustavili fotoelektroni koji izlaze iz katode od bari-
juma, ako se ona osvetli zracenjem talasne duzine = 300 nm?
Kolika je pri tome brzina izbijenih fotoelektrona?

RESENJE: Polazeci od Ajnstajnove jednacine fotoelektricnog efekta u

obliku:
hc
= A + eUk

i uzimajuci u obzir vezu izmedu izlaznog rada i crvene granice fotoefekta:
hc
A= ,
g
dobija se da je:
hc hc
= + eUk ,
g
odakle sledi:
hc g
Uk = = 1, 64 V.
e g
Brzina izbijenih fotoelektrona iznosi:
s
1 2eUk
mv 2 = eUk v = = 7, 6 105 m/s.
2 m
2.13. Svetlost talasne duzine = 350 nm pada na fotokatodu i pri
nekom naponu U dolazi do prekida fotoelektricne struje. Ako
se talasna duzina svetlosti smanji za = 50 nm, odrediti za
koliko treba promeniti zakocni napon da bi ponovo doslo do
prekida fotoelektricne struje.

RESENJE:
Analiza Ajnstajnove jednacine fotoelektricnog efekta:
hc
= A + eUk

14
pokazuje da smanjenje talasne duzine odgovara povecanju zakocnog napona:
hc
= A + e (Uk + Uk ).

Kombinovanjem gornjih jednacina dobija se:
hc hc
= + eUk ,

na osnovu cega konacno proizilazi:
hc
Uk = = 0, 59 V.
e( )

2.14. Rentgenski zrak talasne duzine = 0, 040 nm interaguje sa

elektronom i tom prilikom dolazi do Komptonovog rasejanja.
Odrediti talasnu duzinu rasejanog fotona ako je ugao rase-
janja 75 .

RESENJE:

Komptonov efekat je elasticna interakcija fotona elektromagnetnog (rentgen-

skog) zracenja energije h i slabo vezanog atomskog elektrona. Kao posled-
ica ove interakcije foton nastavlja kretanje sa vecom talasnom duzinom ( )
od one koju je do tada imao (), a razlika talasnih duzina upadnog i rase-
janog fotona iznosi:
h
= = (1 cos ) = c (1 cos ) ,
m0 c

gde je m0 = 9, 11 1031 kg masa mirovanja elektrona, ugao pod kojim

se rasejao upadni foton, a c = mh0 c = 2, 42 1012 m Komptonova talasna
duzina. Rasejani foton imace talasnu duzinu:
h
= + (1 cos )
m0 c

6, 626 1034 Js
= 4 1011 m + m (1 cos 75 )
9, 11 1031 kg 3 108 s

= 0, 0418 nm .

15
Zadaci za samostalni rad:

2.15. Radio-antena emituje radio talase frekvencije = 1 M Hz sna-

gom P = 1 kW . Koliko fotona u sekundi emituje ova antena?

2.16. Lopta poluprecnika r = 10 cm nalazi se na temperaturi t =

227 . Kolika se energija izraci sa ove lopte za vreme = 10s?
Loptu smatrati apsolutno crnim telom.

2.17. Pretpostavljajuci da Sunce zraci kao apsolutno crno telo,

izracunati ukupnu energiju koju 1 m2 povrsine Sunca emituje
u jednoj godini. Uzeti da je temperatura povrsine Sunca
T = 6000 K.

2.18. Otvor na supljoj, toplotno izolovanoj kugli ima povrsinu 2 cm2 .

Temperatura zidova kugle je T = 2000 K.

a) Odrediti talasnu duzinu na kojoj je spektralna gustina

zracenja maksimalna. O kojoj se vrsti zracenja radi?
b) Izracunati intenzitet zracenja kao i ukupnu snagu koju
zraci otvor kugle.

2.19. Pod dejstvom ultraljubicastog zracenja frekvencije = 1, 5

1015 Hz izlecu elektroni iz nekog metala brzinom v = 800 km/s.

a) Koliki je izlazni rad elektrona?

b) Kolika je njihova energija u eV ?

2.20. Kolika je brzina fotoelektrona emitovanih iz srebra osvetlje-

nog ultraljubicastim zracenjem talasne duzine = 150 nm.
Crvena granica fotoelektricnog efekta za srebro je g = 260 nm.

16
2.21. Pri nekoj odredenoj vrednosti zakocnog napona fotostruja sa
povrsine volframa prestaje da tece. Kada se talasna duzina
upotrebljene svetlosti promeni a = 2, 5 puta, za prestanak
toka fotostruje neophodno je povecati zakocni napon b = 4
puta. Uzimajuci da je ,,crvena granica fotoelektricnog efekta
za volfram g = 275 nm , odrediti prvobitnu talasnu duzinu
upadne svetlosti.

17
 Borov model atoma

3.1. Koristeci Borove postulate, izracunati za atom vodonika i jon

He+ :

a) poluprecnik prve Borove orbite (osnovno stanje) i brzinu

elektrona na njoj;
b) ukupnu energiju elektrona u osnovnom stanju;
c) talasnu duzinu fotona nastalog prelaskom elektrona sa
prvog pobudenog u osnovno stanje.

RESENJE:

a) Polazne relacije za Borov model atoma su uslov kvantovanja momenta

impulsa:
me vn rn = nh ; n = 1, 2, 3, ... (1)
i cinjenica da ulogu centripetalne sile ima privlacna Kulonova sila
izmedu jednog elektrona u elektronskom omotacu i Z protona u jezgru:

me vn2 1 Ze2 1 Ze2

= me vn2 = . (2)
rn 40 rn2 40 rn
nh
Ako se izraz (1) u obliku vn = me rn uvrsti u (2), dobija se:
2
nh 1 Ze2 n2 h2 1 Ze2

me = 2
= ,
me rn 40 rn me rn 40 rn

i konacno:
40 h2 2 0 h2
rn = n = n2 , (3)
Zme e2 Zme e2
h
gde je u poslednjem koraku uzeto u obzir da je: h = 2 . Slicno tome,
nh
ako se iz (1) izrazi rn u obliku rn = me vn uvrsti u (2), dobija se:

1 me vn Ze2
me vn2 = ,
40 nh

18
 odnosno:
Ze2 1 Ze2 1
vn = = . (4)
40 h n 2 0 h n
Zamena brojnih vrednosti daje:

- za vodonik (Z = 1, n = 1)
m
r 1 = 5, 29 1011 m ; v 1 = 2, 18 106 ,
s
- za He+ (Z = 2, n = 1)
m
r 1 = 2, 65 1011 m ; v 1 = 4, 36 106 .
s

b) Ukupna energija elektrona (energija veze) jednaka je zbiru kineticke

energije i potencijalne energije elektrona u elektrostatickom polju jez-
gra:
me vn2 Ze2
En = .
2 40 rn
Zamenom relacija (3) i (4) u prethodni izraz dobija se:

me Z 2 e4 1 me Z 2 e4 1
En = = , (5)
32 02 2 h2 n2 8 02 h2 n2

E1 = 13, 6 eV (za vodonik) ,

E1 = 54, 4 eV (za He+ ) .

Cinjenica da je energija veze negativna je posledica okolnosti da je

negativna potencijalna energija veca (po apsolutnom iznosu) od pozi-
tivne kineticke energije.

c) Energija fotona emitovanog pri prelasku elektrona sa n-te na k-tu or-

bitu jednaka je razlici ukupne energije na tim putanjama (5):

hc me Z 2 e4 1 1
   
= En Ek = ,
nk 8 02 h2 n2 k 2

odakle sledi:
1 me Z 2 e4 1 1
   
= .
nk 8 c 02 h3 k 2 n2

19
 Uvodenjem Ridbergove konstante:
me e4 me e4
RH = = = 1, 097 107 m1 ,
8 c 02 h3 64 02 3 h3 c
prethodni izraz postaje:
1 1 1
   
= Z 2 RH .
nk k 2 n2
Za k = 1 i n = 2, 3, 4, ... dobija se Lajmanova spektralna serija
koja odgovara svim mogucim prelazima elektrona sa pobudenih stanja
u osnovno. Prelazak elektrona sa prvog pobudenog (n = 2) u os-
novno stanje (k = 1) odgovara spektralnoj liniji Lajmanove serije sa
najvecom talasnom duzinom:
1
21 =  .
1 1

Z 2 RH
12 22
Zamenom dobijenih vrednosti dobija se:
21 = 120 nm (za vodonik),
21 = 30 nm (za He+ ) .

3.2. Primenom Borove teorije atoma vodonikovog tipa izracunati

talasnu duzinu fotona koji se emituje pri prelasku elektrona
iz drugog u prvo pobudeno stanje atoma vodonika, a zatim
odrediti:
a) da li se svetloscu te talasne duzine moze izvrsiti fotoelek-
tricni efekat na kalijumu, ciji je izlazni rad AK = 2, 15 eV ;
b) da li je emitovana svetlost vidljiva ljudskom oku.
RESENJE:
Pri prelasku elektrona iz ktog u nto energijsko stanje atoma vodonika
(Z = 1) emituje se foton cija je talasna duzina odredena formulom:
1 1 1
 
= RH 2
2 ,
n k
a odavde, s obzirom da je u nasem slucaju k = 3 i n = 2, proizilazi:
1 1 1 5 36
 
= RH = RH = = 656, 3 nm.
4 9 36 5RH

20
 a) Crvena granica fotoelektricnog efekta na kalijumu dobija se na osnovu
relacije:
hc
AK =
g
i iznosi:
hc 6, 626 1034 Js 3 108 m/s
g = = = 577, 8 nm.
AK 2, 15 1, 6 1019 J
Buduci da je > g , do fotoefekta nece doci.
b) Talasna duzina = 656, 3 nm spada u vidljivi deo spektra (crvena
boja).

3.3. Pri prelasku elektrona sa jednog od visih pobudenih sta-

cionarnih nivoa u osnovno energijsko stanje dvostruko joni-
zovanog atoma litijuma, sukcesivno se emituju dva fotona sa
talasnim duzinama 1 = 72, 91 nm i 2 = 13, 5 nm. U kom se
pobudenom kvantnom stanju nalazio elektron pre emisije?

RESENJE:
Pri prelasku elektrona sa n-tog u neko nize (k-to) stacionarno energijsko
stanje dvostruko jonizovanog atoma litijuma (Z = 3) emituje se foton cija
je talasna duzina odredena formulom:
1 1 1 1 1
   
= Z 2 RH 2
2 = 9RH 2
2 , (1)
1 k n k n
dok je pri prelasku sa k-tog u osnovno stanje:
1 1 1
 
= 9RH 2
2 . (2)
2 1 k
Sabiranjem jednacina (1) i (2) dobija se da je:
1 1 1 1
 
+ = 9RH 2
2
1 2 1 n
i konacno:
1
n= s =3.
1 + 2
1
9RH 1 2

21
3.4. Kod kog je atoma vodonikovog tipa razlika talasnih duzina
glavnih linija Balmerove i Lajmanove serije jednaka =
33, 42 nm?.

RESENJE:
Glavna linija Balmerove serije (k = 2) nastaje elektronskim prelazom 3 2
i odredena je formulom:
1 1 1 5 2
 
= Z 2 RH 2
2 = Z RH , (1)
B 2 3 36
dok se glavna linija Lajmanove serije dobija pri prelazu 2 1:
1 1 1 3 2
 
= Z 2 RH 2
2 = Z RH . (2)
L 1 2 4
Prema uslovu zadatka i jednacinama (1) i (2) dalje sledi:
88
= B L =
15 Z 2 RH
i konacno: s
88
Z= =4.
15 RH
Radi se, dakle, o trostruko jonizovanom atomu berilijuma.

Zadaci za samostalni rad:

3.5. Polazeci od Borovog modela atoma vodonikovog tipa, odredi-

ti period rotacije elektrona u prvom pobudenom energijskom
stanju dvostruko jonizovanog atoma litijuma Li 2+ .

3.6. Izracunati talasnu duzinu fotona koji se emituje pri prelasku

elektrona iz drugog pobudenog u osnovno stanje dvostruko
jonizovanog atoma litijuma.

22
3.7. U spektru nekog vodoniku slicnog jona talasna duzina trece
linije Balmerove serije iznosi 108, 5 nm. O kom se elementu
radi i koliko iznosi talasna duzina glavne (prve) linije Laj-
manove serije za taj element?

3.8. Iz Lajmanove serije vodonikovog spektra izdvaja se jedna li-

nija i njome se osvetljava fotocelija. Katoda fotocelije je od
rubidijuma, ciji je izlazni rad A = 2, 13 eV . Ako je poznato da
zakocni napon izmedu katode i anode iznosi Uk = 10 V , odredi-
ti kom prelazu odgovara ta linija i kolika je brzina emitovanih
fotoelektrona.

23
 Odbijanje i prelamanje svetlosti

4.1. Stub je zakucan u dno reke tako da visina dela koji se nalazi
iznad povrsine vode iznosi h = 1 m. Naci duzinu senke ovog
stuba na povrsini i na dnu reke, ako je ,,visina Sunca nad
horizontom = 30 , a dubina reke na tom mestu H = 2 m.
Indeks prelamanja vode iznosi n = 1, 33.

RESENJE:

h
n0 &1
n
H

r
Sa slike se vidi da je duzina senke stuba na povrsini reke:
h h
tg = x= = 1, 73 m .
x tg
Na osnovu zakona prelamanja sledi:

sin (90 )
 
sin (90 ) = n sin = arcsin = 40, 63
n
te je:
y
tg = y = H tg
H

24
i konacno:
h
r =x+y = + H tg = 3, 45 m ,
tg
sto predstavlja duzinu senke stuba na dnu reke.

4.2. Posuda u obliku kocke sa neprovid-

nim zidovima postavljena je tako da
oko posmatraca ne vidi njeno dno, B C
ali vidi stranu CD. Kolika kolicina
(zapremina) vode se mora usuti u b
sud da bi posmatrac mogao da vidi
predmet P, koji se nalazi na rasto-
janju b = 10 cm od ugla D? Ivica suda A D
P
je a = 40 cm, dok je indeks prela-
manja vode n = 4/3.

RESENJE:

a
n0 & 1

n
b
h

b
c
a
Na osnovu postavke zadatka jasno je da je = 45 . Polazeci od zakona
prelamanja svetlosti na granicnoj povrsini vazduh/voda sledi:

sin
 
sin = n sin = arcsin 32 .
n

25
Sa slike se vidi da je:
c
tg =
=1 c=h;
h
cb hb b b
tg = = =1 h= = 26, 7 cm .
h h h 1 tg
Prema tome, imamo da je:
h = 26, 7 cm ,
te je trazena zapremina vode:
V = a2 h = 0, 043 m3 .

4.3. Zrak svetlosti pada na planparalelnu staklenu plocicu debljine

d = 5 cm i indeksa prelamanja n = 1, 5 pod uglom = 60 .
Odrediti rastojanje x za koje je zrak koji izlazi iz plocice
pomeren u odnosu na upadni zrak.
RESENJE:

Uvedimo oznake: AB = i BC = x, kao sto je prikazano na slici Zakon

prelamanja daje:
sin
=n,
sin
odnosno:
sin
 
= arcsin = 35, 26 . (1)
n
Iz ADB vidi se da je:
d d
cos = = . (2)
cos

x a A
n
b
d l C

D Ba

26
Konacno, iz ABC proizilazi veza:
x
sin( ) = ,

odakle se, koriscenjem (1) i (2) za trazeno rastojanje x dobija:
d sin( )
x= = 2, 56 cm .
cos

4.4. Na slobodnu povrsinu ulja indeksa prelamanja n = 1, 4 naleze

staklena planparalelna plocica kao sto je prikazano na slici.
Iznad plocice se nalazi vazduh (n0 = 1). Pod kojim najmanjim
upadnim uglom svetlosni zrak treba da padne na granicnu
povrsinu ulje-staklo (dolazeci iz ulja) da bi se na granicnoj
povrsini staklo-vazduh totalno reflektovao?

RESENJE:
N n0
B
N b
b N n1
A
n a
N n
Za granicnu povrsinu ulje-staklo (tacka A na slici) zakon prelamanja glasi:
sin n1
= , (1)
sin n
gde je n1 indeks prelamanja stakla, dok za granicnu povrsinu staklo-vazduh
(tacka B), vazi:
sin n0
= , (2)
sin n1
pri cemu je n0 indeks prelamanja vazduha, a prelomni ugao pod kojim
svetlost ulazi u vazduh. Na osnovu relacija (1) i (2) proizilazi da povecanjem
ugla rastu i odgovarajuci prelomni uglovi i u staklu i vazduhu. Do
totalne refleksije na granicnoj povrsini staklo-vazduh dolazi kada prelomni
ugao postane prav ( = 90 ), odnosno:
sin = 1 . (3)

27
Uvrstavajuci izraze (2) i (3) u izraz (1) konacno se dobija:

n0
 
= arcsin = 45, 6 ,
n
sto predstavlja najmanju vrednost ugla pri kojoj ce na granici staklo-
vazduh doci do totalne refleksije.

Zadaci za samostalni rad:

4.5. Ako sa nekog mesta iznad povrsine vode posmatramo pred-

met P koji se nalazi na dnu bazena dubokog H = 2 m, izgleda
nam blizi nego sto zaista jeste. Odrediti koliko iznosi prividna
dubina h na kojoj vidimo predmet:

a) ako se nalazimo tacno iznad njega;

b) ako ga gledamo pod uglom = 60 prema normali.

Indeks prelamanja vode iznosi n = 1, 33.

d
a

b
h

28
4.6. Snop paralelnih svetlosnih zraka,
sirok x = 3 cm, pada na ravnu a x a
debelu staklenu plocu pod uglom
= 45 . Kolika je sirina snopa
b b
u staklu (y), ako je indeks prela-
manja stakla n = 1, 5?

4.7. Za koliko ce biti pomerena slova ako ih citamo kroz staklenu

planparalelnu plocu debljine d = 2 cm i pri tome gledamo pod
uglom = 45 u odnosu na normalu? Indeks prelamanja
stakla iznosi n = 1, 5.

4.8. Dolazeci iz staklene planparalelne plocice indeksa prelamanja

n = 1, 55, svetlosni zrak pada na granicnu povrsinu staklo/vaz-
duh pod uglom = 50 .

a) da li ce ovaj zrak izaci iz plocice?

b) da li bi zrak izasao iz plocice kada bi se ona potopila u
vodu (nv = 1, 33)?

4.9. Roneci pri dnu mora na dubini 6 m, ronilac gleda gore i vidi
likove stena koje leze na dnu. Na kom minimalnom rasto-
janju od ronioca su stene cije likove vidi? Uzeti da je indeks
prelamanja morske vode n = 1, 4. (Uputstvo: Ronilac vidi
likove stena zahvaljujuci zracima koji se totalno reflektuju od
granicne povrsine voda/vazduh.)

29
 Apsorpcija elektromagnetnog zracenja

5.1. Povecanjem sloja vode na putu elektromagnetnih zraka za

2 cm intenzitet zracenja se smanji tri puta. Naci koeficijent
apsorpcije vode.

RESENJE:
Polazeci od Lamberovog zakona:

It = I0 ekx ,

imamo da je:
(1)
It = I0 ekx ,
(2) (1)
It = I0 ek(x+x) = I0 ekx ekx = It ekx ,
(2)
It
(1)
= ekx ,
It
(2) (1)
a posto je na osnovu uslova zadatka It = It /3, sledi:
1
= ekx ln 3 = k x ,
3
i konacno:
ln 3
k= = 55, 2 m1 .
x

5.2. Pred snop X-zraka postavlja se olovna folija debljine 0, 5 cm

sa koeficijentom apsorpcije kP b = 52, 5 cm1 . Kolika treba da
bude debljina aluminijumske folije da bi efekat slabljenja bio
isti, ako se zna da je koeficijent apsorpcije aluminijuma kA =
0, 765 cm1 .

RESENJE:
Za olovnu plocicu je:
IP b = I0 ekP b x1 ,
a za aluminijumsku:
IA = I0 ekA x2 .

30
Iz uslova zadatka: IA = IP b sledi:

I0 ekA x2 = I0 ekP b x1 ,

a odavde je:
kA x2 = kP b x1 ,
odnosno:
kP b
x2 = x1 = 0, 343 m .
kA

Zadaci za samostalni rad:

5.3. Sloj vode debljine 10, 2 cm smanjuje intenzitet zraka, cija

je energija 1M eV , na polovinu od upadne vrednosti.

a) Odrediti koeficijent apsorpcije vode za zrake date en-

ergije.
b) Izracunati koliki sloj olova je potreban da bi se inten-
zitet takvog zracenja sveo na polovinu, ako je koeficijent
apsorpcije olova kP b = 52, 5 cm1 .

31
 Interferencija

6.1. Paralelan snop polihromatske svetlosti, koji sadrzi boje u in-

tervalu talasnih duzina od 360 nm do 780 nm, pada pod pravim
uglom na sloj ulja debljine d = 0, 6 m i indeksa prelamanja
n = 1, 5 koji pliva na vodi (nvode = 1, 33). Koje boje ovog
spektra ce biti maksimalno pojacane u snopu reflektovane
svetlosti?

RESENJE:

vazduh(n0 > 1)

d n = 1,5

voda ( n vode = 1,33 )

Opticka razlika puteva zraka reflektovanih od gornje i donje granicne povrsine

sloja ulja iznosi:

= 2nd ,
2
jer zrak reflektovan od gornje povrsine sloja trpi skok u fazi. Uslov za
maksimalno pojacanje ovih zraka pri interferenciji glasi:

=k 2nd =k
2
odakle se konacno dobija:
4nd
= (k = 0, 1, 2, 3 . . .) .
2k + 1
U snopu reflektovane svetlosti maksimalno ce biti pojacane:
crvena boja ( = 720 nm za k = 2) ,

zelena boja ( = 514, 3 nm za k = 3) ,

ljubicasta boja ( = 400 nm za k = 4) .

32
6.2. Na staklenu plocicu indeksa prelamanja (nstakla = 1, 6) nane-
sen je tanki providni antirefleksioni sloj debljine d = 0, 1 m i
indeksa prelamanja n = 1, 4. Koja ce se talasna duzina mini-
malno reflektovati ako se sloj obasja belom (polihromatskom)
svetloscu pod pravim uglom?

RESENJE:

vazduh(n0 > 1)

d n = 1,4

staklo (nstakla = 1,6)

Opticka razlika puteva zraka reflektovanih od gornje i donje granicne povrsine

antirefleksionog sloja iznosi:

= 2nd + = 2nd,
2 2
jer oba zraka pri refleksiji trpe skok u fazi. Uslov za njihovo maksimalno
slabljenje pri interferenciji glasi:

= (2k + 1) 2nd = (2k + 1) (k = 0, 1, 2, . . .) ,
2 2
odakle se konacno (za k = 0) dobija:
4nd
= = 560 nm .
2k + 1
6.3. Na povrsini morske vode, indeksa prelamanja n = 1, 4, nalazi
se mrlja od kerozina debljine d = 270 nm i indeksa prelamanja
n1 = 1, 25. Svetlost koja pada vertikalno odozgo na mrlju de-
limicno se propusta kroz nju, a delom se dvostruko reflektuje
u sloju kerozina i zatim se propusta kroz vodu. Koja boja
(talasna duzina iz opsega vidljive svetlosti) ima najveci in-
tenzitet ako je posmatra ronilac koji se nalazi direktno ispod
mrlje?

33
 RESENJE:
Opticka razlika puteva svetlosnih zraka iznosi:

= 2n1 d + ,
2
d n1 = 1,25
jer se pri refleksiji drugog zraka od opticki gusce
sredine (vode) unosi fazni pomeraj od /2. Uzi-
n = 1,4
majuci u obzir uslov za maksimalno interferent-
no pojacanje svetlosnih zraka = k dobijamo:
4n1 d
2n1 d + = k = .
2 2k 1
Trazena talasna duzina dobija se za k = 2 i iznosi:

= 450 nm.

Zadaci za samostalni rad:

6.4. Za podatke iz zadatka 6.3. odrediti koja ce se boje maksi-

malno pojacati u snopu reflektovane svetlosti koju posmatra
ribar iz camca iznad mrlje, a ne ronilac koji se nalazi ispod
nje.

6.5. Na ravnu opnu od sapunice, koja se nalazi u vazduhu, pada

u pravcu normale snop bele svetlosti. Pri kojoj minimalnoj
debljini opne ce se u reflektovanoj svetlosti pojacati svetlost
talasne duzine = 550 nm? Da li se pri toj debljini opne u
reflektovanoj svetlosti maksimalno pojacava svetlost jos neke
talasne duzine? Indeks prelamanja svetlosti za sapunicu je
n = 1, 3.

34
 Difrakcija

7.1. Monohromatska svetlost talasne duzine = 589 nm pada nor-

malno na difrakcionu resetku. Rastojanje izmedu zaklona
i resetke iznosi = 1 m, dok je rastojanje izmedu dva maksi-
muma prvog reda 2z 1 = 48, 485 cm. Odrediti konstantu difrak-
cione resetke, a potom proveriti da li je ispunjen uslov sin
tg koji vazi za male vrednosti uglova difrakcije.
RESENJE:
a

l q1

-2 -1 0 1 2 3
2Dz1
Polozaji glavnih maksimuma pri difrakciji koherentnog snopa monohromat-
ske svetlosti talasne duzine koja pada normalno na opticku resetku odredeni
su jednacinom:

n = a sin n (n = 0, 1, 2, ...) .

Sa slike se vidi da je:

z 1
sin 1 = p ,
(z 1 )2 + 2
tako da prethodna jednacina dobija oblik:
a z 1
n = p ,
(z 1 )2 + 2

a odavde je (n = 1):
p
n (z 1 )2 + 2 1
a= = 2, 5 104 cm = cm .
z 1 4000

35
Za male vrednosti ugla difrakcije vazi aproksimacija:

sin tg ,
sin
jer je u tom slucaju cos 1, pa je tg = sin . Sa slike se vidi da
cos
je:
z 1
tg = ,

tako da polazna jednacina dobija oblik:
az 1
n = ,

a odavde konacno sledi:
n 1
a= = 2, 43 104 cm = cm .
z 1 4115
S obzirom na malu razliku u rezultatima moze se zakljuciti da je ucinjena
aproksimacija opravdana.

7.2. Snop monohromatske svetlosti talasne duzine = 520 nm pada

normalno na difrakcionu resetku koja ima 400 zareza po mi-
limetru.

a) Naci ukupan broj difrakcionih maksimuma koje daje ova

resetka.
b) Odrediti rastojanje difrakcionog maksimuma najviseg reda
u odnosu na difrakcioni maksimum nultog reda (zmax ),
ako je poznato da udaljenost zaklona od opticke resetke
iznosi = 100 cm.

RESENJE:

36
 a

q max

n= -2 -1 0 +1 +2 . . . +nmax
Dz max

a) Polazeci od jednacine koja opisuje difrakciju na optickoj resetki:

1
n = a sin n n = sin n
N
i imajuci u vidu da je | sin n | 1, moze se zakljuciti da je maksimalni
red difrakcije koji se moze dobiti pri datim eksperimentalnim uslovima
odreden uslovom:
1
nmax N 1 nmax 4, 81 .
N
Kako n moze biti samo ceo broj, za nmax uzima se vrednost prvog
manjeg celog broja:
nmax = 4 .
Prema tome, na zaklonu ce se javiti ukupno devet difrakcionih maksi-
muma (centralni maksimum nultog reda i po cetiri sa svake strane).

b) Maksimalni ugao difrakcije odreden je jednacinom:

1
nmax = sin max sin max = nmax N
N
max = arcsin (nmax N ) = 56, 3 .

zmax
Sa slike se vidi da je tg max = , te je trazeno rastojanje:

zmax = tg max = 1, 5 m .

37
7.3. Kroz difrakcionu resetku koja se nalazi na rastojanju = 0, 6 m
od zaklona propusta se svetlost talasne duzine = 700 nm.
Izmereno rastojanje izmedu difrakcionih maksimuma treceg
reda iznosi z 3 = 0, 24 m. Kako i za koliko treba promeniti ras-
tojanje resetka-zaklon da bi se difrakcioni maksimumi drugog
reda (za svetlost iste talasne duzine) pojavili na rastojanju
z 2 = 0, 12 m?

RESENJE:
a

q2
l q3

-3 -2 -1 0 1 2 3
Dz 2
Dz 3
Polazeci od jednacine:
zn
2 z n
n = a sin n = a r n = a ,
zn
2 z n 2 + 42
2 + 2

dobija se da je za n = 3:

3 z 3 2 + 42
a= = 1, 07 105 m ,
z 3
tako da je za n = 2:
s
2
1 az 2

2 = z 2 2 = 0, 45 m .
2 2

Prema tome, rastojanje izmedu resetke i zaklona traba smanjiti za:

= 2 = 0, 15 m .

38
Zadaci za samostalni rad:

7.4. Opticka resetka ima 600 zareza po jednom milimetru. Odre-

diti ugao izmedu dva difraktovana zraka prvog reda za
svetlost talasnih duzina 1 = 410 nm i 2 = 434 nm, kao i rasto-
janje z izmedu odgovarajucih difrakcionih maksimuma na
zaklonu udaljenom = 50 cm od resetke.

7.5. Normalno na opticku resetku koja ima 200 zareza po milimetru

pada snop monohromatske svetlosti talasne duzine = 650 nm.
Odrediti ugao difrakcije koji odgovara maksimumu treceg
reda. Koliki je ukupan broj difrakcionih maksimuma koji
ce se javiti na zaklonu?

39
 Polarizacija

8.1. Koliki je najpogodniji upadni ugao zraka nepolarizovane svet-

losti na granicnu povrsinu vazduh/led da bi se izvrsila maksi-
malna polarizacija reflektovanog zraka. Granicni ugao totalne
refleksije za ove dve sredine je g = 60 .

RESENJE:
Prema Brusterovom zakonu je:
n
tg B = =n.
n0 aB n0
90 n
Za totalnu refleksiju na granicnoj povrsini
vazduh/led, pri cemu svetlosni zrak dolazi
iz leda, vazi zakon prelamanja: b

1
n sin g = n0 sin 90 sin g = .
n
o
n0 b = 90
Kombinacija prethodne dve jednacine
daje: n
ag
!
1
B = arctg = 49, 1 .
sin g

8.2. Najbolja polarizacija prelomljenog odnosno reflektovanog zra-

ka svetlosti na granicnoj povrsini vazduh/staklo obrazuje se
pri prelomnom uglu = 32 . Koliki je indeks prelamanja
stakla?

RESENJE:
Indeks prelamanja stakla je, prema Brusterovom zakonu:
n = tg B ,
dok je, na osnovu zakona prelamanja i cinjenice da je B + = 90 :
sin (90 ) cos
n0 sin B = n sin n= = = ctg = 1, 6 .
sin sin

40
8.3. U kojim granicama treba da se krece velicina upadnog ugla
na granicnu povrsinu vazduh/staklo, da bi se izvrsila najbolja
polarizacija svetlosti pri odbijanju odnosno prelamanju na
ovoj granicnoj povrsini? Indeks prelamanja stakla nalazi se
u granicama od n1 = 1, 51 do n2 = 1, 90.

RESENJE:
Prema Brusterovom zakonu je:
sin B
n = tg B = ,
cos B

odnosno:
sin2 B sin2 B 1
n2 = = =
cos2 B 1 sin2 B 1
sin2 B
1

1 1 1 1 1 + n2
1= = + 1 =
sin2 B n2 sin2 B n2 n2
i konacno:
n n
sin B = B = arcsin .
1 + n2 1 + n2

Za n1 = 1, 51 je (1)
B
= 56, 5 , a za: n2 = 1, 9 je (2)
B
= 62, 24 . U tim
granicama treba da se krece upadni ugao.

8.4. Koji deo svetlosti prolazi kroz analizator ako je ugao izmedu
glavnih polarizacionih ravni analizatora i polarizatora = 30 ,
= 60 i = 90 ?

RESENJE:
Prema Malusovom zakonu je:

I = I0 cos2 ,

gde je I0 jacina svetlosti koja pada na analizator, I jacina koja prode kroz
njega, a ugao izmedu ose polarizatora i analizatora. Kroz analizator ne
prode deo svetlosti:
I0 I
= = 1 cos2 = sin2 ,
I0

41
a prode:
= 1 = cos2 .
Za:

= 30 = 0, 75 (75%) ,

= 60 = 0, 25 (25%) ,

= 90 = 0 (0%) .

Zadaci za samostalni rad:

8.5. Pod kojim uglom prema horizontu treba da se nalazi Sunce

da bi se reflektovani svetlosni zraci od slobodne povrsine vode
najbolje polarizovali? Indeks prelamanja vode je n = 1, 33.

8.6. Snop prirodne svetlosti pada na

staklenu prizmu indeksa prelamanja
n = 1, 6. Odrediti ugao prizme ,
ako se zna da je reflektovana svetlost
potpuno polarizovana. j

8.7. Intenzitet svetlosti koja dolazi iz polarizatora pri prolasku

kroz analizator smanji se dva puta. Koliki je ugao izmedu
ravni polarizacije polarizatora i analizatora?

42
Koristiti sledece vrednosti konstanti:

W m
= 5, 67 108 , b = 2, 9 103 K m , c = 3 108 ,
m2
K 4 s
F
h = 6, 626 1034 J s , h = 1, 054 1034 J s , 0 = 8, 854 1012 ,
m
me = 9, 11 1031 kg , e = 1, 6 1019 C , T [K] = t [ C] + 273
RH = 1, 097 107 m1 , 1 eV = 1, 6 1019 J .

43