Pengurusan Sisa Klinikal

Di Fasiliti Kesihatan KKM

Oleh :
Seksyen Operasi Klinik
Bahagian Perkhidmatan Kejuruteraan
CWMS Kementerian Kesihatan Malaysia
September 2016
Kandungan Pembentangan

Latarbelakang
Akta/Perundangan
Definisi sisa klinikal
Perkhidmatan Sokongan Klinik (PSK)
Aktiviti Pengurusan Sisa Klinikal
Peralatan/consumable sisa klinikal
Latarbelakang

Sehingga tahun 1980, tiada sistem tertentu untuk

pengurusan sisa klinikal di hospital/institusi
kesihatan KKM
Wujudnya penyakit berjangkit (seperti AIDS, dsb.),
semak semula polisi dan garispanduan sedia ada
Sisa klinikal dikategorikan sebagai sisa terjadual
(scheduled waste) di dalam Akta Alam Sekeliling,
1974 (JAS)
 Latarbelakang (sambungan)

Tahun 1992, kajian oleh WHO mendapati antaranya :-

- Setiap hospital berbeza menguruskan sisa klinikal masing-
masing
- Sisa dari hospital tidak jelas dikategorikan
- Hanya beberapa hospital urus sisa dengan betul
- Percampuran antara sisa klinikal dengan sisa biasa (general
waste)
- Kesedaran mengenai good management practices di
dalam hospital adalah rendah dikalangan kakitangan
terlibat
Latarbelakang (sambungan)

Tahun 1993, KKM telah mengeluarkan :-

i. Guidelines for the Management of Clinical and
Related Waste in Hospitals and Health Care
Establishments
ii. Polisi berkaitan pengurusan sisa hospital
iii. Pelan tindakan untuk pengurusan sisa
hospital/institusi KKM
Latarbelakang (sambungan)
Penswastaan Perkhidmatan Sokongan Hospital (PSH)
PSH di hospital diswastakan pada tahun 1996 dengan
skop seperti berikut :

i) Facility Maintenance Engineering Services

(FEMS)
ii) Biomedical Maintenance Engineering Services
(BEMS)
iii) Linen and Laundry Services (LLS)
iv) Clinical Waste Management Services (CWMS)
v) Cleansing Services (CLS)
Latarbelakang (sambungan)

Melalui PSH di hospital, sisa klinikal diurus dengan

baik
Fasiliti kesihatan KKM menghantar sisa klinikal ke
hospital-hospital yang berhampiran mengikut
syarat-syarat yang telah ditetapkan di dalam
kontrak PSH
Sisa klinikal KKM telah diuruskan dengan baik
Aktiviti Pengurusan Sisa Klinikal

Penjanaan dan pengasingan

Kutipan (di dalam wad/klinik)
Penstoran
Pengangkutan
Pelupusan
Akta/Perundangan

Yang terlibat (antaranya) :-

- Akta Alam Sekeliling 1974 (JAS)
Peraturan-Peraturan Alam Sekeliling (Buangan
Terjadual) 2005
- Occupational Safety and Health Act 1994 &
Regulations
- Prevention and Control of Infectious Diseases Act
1988 (KKM)
- Dokumen Kontrak PSH/PSK(TRPI, MAP)
 Environmental Quality Act 1974 & Regulations
Environmental Quality Act (EQA), 1974 : Environmental
Quality (Scheduled Wastes) Regulations 2005

contractor means any person undertaking the handling,

transport or storage of scheduled wastes outside the
premises of a waste generator;

scheduled wastes means any waste falling within the

categories of waste listed in the First Schedule;

waste generator means any person who generates

scheduled wastes.
Environmental Quality Act 1974 & Regulations

prescribed premises means premises prescribed by the

EQA (Prescribed Premises)(Scheduled Wastes Treatment &
Disposal Facilities) Order 1989

Disposal of scheduled wastes

Scheduled wastes shall be disposed of at prescribed
premises only.

Responsibility of waste generator

Every waste generator shall ensure that scheduled wastes
generated by him are properly stored, treated on site or
delivered to and received at prescribed premises for
treatment or disposal
Environmental Quality Act 1974 & Regulations
Storage of scheduled wastes

(1) Scheduled wastes shall be stored in containers which

are durable and which are able to prevent spillage or
leakage of the scheduled wastes into environment ;

(2) Containers of scheduled wastes shall be clearly labelled

in accordance with the Third Schedule for identification
and warning purpose ;

(3) Incompatible scheduled wastes shall be stored in

separate containers.
Sisa Klinikal
Infectious waste / medical waste / bio-hazardous
waste
- Berkaitan dengan tisu patologi manusia
- merujuk kepada sisa yang bukan sisa biasa,
dihasilkan di hospital, klinik, makmal, dsb.
- pelbagai definisi dan kategori
Definisi Sisa Klinikal (daripada kontrak PSH)

Apa juga sisa yang mengandungi sepenuhnya atau

separa tisu manusia atau binatang, darah atau cecair
badan, rembesan, darah atau lain-lain hasil
farmaseutikal, swab, pencucian, syringes, jarum
atau lain-lain peralatan tajam yang berkaitan dan
diklasifikasikan merbahaya kecuali disahkan
selamat; dan
Sisa-sisa lain hasil dari perubatan, perawatan,
pergigian, veterinar, farmaseutikal atau amalan
serupa, penyiasatan, rawatan, penjagaan, pengajian
atau penyelidikan atau pendermaan darah yang
mana boleh menyebabkan jangkitan.
Kategori Sisa Klinikal

GROUP A
Waste from treatment area which a contact
with blood or wound : Swabs
Plaster, swabs, cotton, wool, dressing and
bandaging.

Waste from cases of infectious diseases:

Blood, urine, stools, human Bandages
biopsy materials.

Pathological waste including all human tissue,

organ, limbs, body parts, placenta, human
foetus, tissues from laboratories, etc.
Dressings
Kategori Sisa Klinikal

GROUP B
Sharps instruments:
Syringes
Syringes
Needles
Broken glass
Scalpel blades
Saws Needles
Other sharp instruments that could
cause a cut or puncture

Scalpels Blades
Kategori Sisa Klinikal

GROUP C
Waste derived from:
Syringes
Pathological laboratory
Hematology
Microbiology
Microbiology
Forensics activities

Pathological Laboratory
Forensics activities
Kategori Sisa Klinikal

GROUP D
Pharmaceutical waste:
Syringes
Used drugs from wards
Drugs that have been spilled or
Microbiology
Medicines
contaminated, or are to be discarded
because they are no longer required

Drugs Vaccines
Pathological Laboratory
Kategori Sisa Klinikal

GROUP E
Disposable medical instruments:
Syringes
Bed pan
Urine container Incontinence pads
Microbiology
Incontinence pads
Stoma bags.

Stoma bags Vaccines

Pathological
Urine Laboratory
container
Perkhidmatan Sokongan Klinik (PSK)

Skop Perkhidmatan Sokongan Klinik (PSK) adalah seperti

berikut :

i) Facility Maintenance Engineering Services (FEMS)

ii) Cleansing (CLS)
iii) Clinical Waste Management Services (CWMS)

20
 Perkhidmatan Sokongan Klinik (PSK)

Bagi perkhidmatan pengurusan sisa klinikal, syarikat yang

dilantik akan menguruskan sisa klinikal di dalam fasiliti
kesihatan (bekal peralatan sisa klinikal, kutipan, penstoran)
Sisa klinikal akan diangkut keluar ke fasiliti pelupusan oleh
syarikat pengangkut yang berlesen dengan JAS
Aktiviti perlu mengikut syarat yang telah ditetapkan seperti
di dalam kontrak PSK

21
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management CWMS

Penghantaran Sisa Klinikal Daripada Klinik Kesihatan

PSK

Pengangkutan oleh
Syarikat Berlesen
Dengan JAS Loji
Klinik
Kesihatan Pelupusan
PSK Sisa Klinikal

22
 Bukan Perkhidmatan Sokongan Klinik (PSK)

Perkhidmatan pengurusan sisa klinikal di fasiliti kesihatan

KKM diuruskan sendiri oleh kakitangan KKM (asing, kutipan,
penstoran)
Pembekalan consumable (tong sisa tajam, beg plastik, cable
tie) daripada pihak hospital dan peralatan seperti bag
holder, tong kuning melalui pembelian sendiri
Sisa klinikal akan dibawa keluar oleh kakitangan klinik terus
kepada PKD yang terlibat (sebagai pusat pengumpulan)
atau terus kepada hospital KKM yang berhampiran
Penghantaran mengikut jadual yang telah ditetapkan

23
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management CWMS
Penghantaran Sisa Klinikal Daripada Klinik Kesihatan
(bukan PSK)
Klinik
Kesihatan

Klinik Kesihatan
yang lebih Hospital
Klinik besar/Pejabat
Kesihatan Kesihatan Daerah
(Transfer Station)

Klinik
Kesihatan

24
Aktiviti Utama Pengurusan Sisa Klinikal
CWMS
Proses lengkap pengurusan sisa klinikal

(Penstoran) (Pengutipan)
Segregation
Storage Collection
(Pengasingan)

(Pelupusan) Central Store

(Pengangkutan)
Disposal (Penstoran
Transportation
Pusat)
25
Aktiviti Pengurusan Sisa Klinikal
CWMS
Lain-lain :-

Bag holder washing

Spillage management
Record management

26
 1. Pengasingan dan Penstoran

Clinical Waste

Sharp Waste Non-Sharp Infectious Waste

Waste * Group C
* Group B & D
* Group A & E

Light Blue Bag

Sharp Container
Autoclaving

Yellow Plastic Bag

Porter Collection
27
1. Pengasingan (peranan pihak KKM)

Pengasingan tanggungjawab kakitangan pihak klinik

Bermaksud pengasingan antara sisa klinikal dengan
sisa biasa (general waste) - simbol bio hazard, warna beg, kod SW404
consumables dan receptacles :
Beg plastik kuning untuk sisa klinikal
Beg plastik biru infectious waste
Beg plastik hitam general waste
Sharp bin sisa tajam
Bag holder untuk pegang beg plastik kuning/biru

28
1. Pengasingan (peranan pihak KKM)

Mengasingkan sisa-sisa klinikal dengan betul

Label ditandatangani apabila sisa klinikal dikutip
Rawat sisa di dalam beg biru (sisa berjangkit) sebelum
memasukkannya ke dalam beg plastik kuning untuk
dikutip
Tutup sharp bin apabila penuh

29
2. Pengutipan (collection)

30
2. Pengutipan (collection)
Bermula dengan membawa keluar sisa daripada
wad/jabatan/bilik rawatan

31
2. Pengutipan (collection)

Kutipan dibawa ke setor sisa klinikal

Laluan membawa keluar sisa klinikal adalah bebas dari
halangan, laluan orang awam, dsb
Minima risiko kepada kakitangan klinik, pesakit dan
pelawat
tentukan frekuensi, masa dan laluan kutipan
Porter/kakitangan KKM memakai PPE (sarung tangan,
apron, topeng hidung, dsb

32
2. Pengutipan (collection) - (peranan pihak KKM)
Pengesahan aktiviti kutipan telah dilakukan

33
3. Penstoran

Lokasi untuk aktiviti :-

proses timbangan dan penyimpanan sisa klinikal
Nota konsainan direkodkan
Transportation bin dimasukkan ke dalam lori pengangkut
Selamat utk elakkan kemasukkan bukan kakitangan
klinik dan sisa klinikal bukan KKM
Mempunyai kemudahan basuhan tong
Utiliti disambungkan ke STP
Dikemaskini
Refrigeration mungkin diperlukan (bawah 6C)

34
3. Penstoran

35
3. Penstoran
Bagi klinik PSK kakitangan klinik akan
menyaksikan aktiviti timbangan, membuat
pengesahan aktiviti dilakukan dan berat sisa
klinikal direkodkan
Timbangan perlu tepat kerana pembayaran fi
kepada syarikat PSK adalah berdasarkan berat

Bagi klinik bukan PSK proses pengesahan

timbangan berat sisa klinikal oleh kakitangan klinik
berlaku di hospital dan berat timbangan
direkodkan

36
 3. Penstoran - (peranan pihak KKM)

Pengesahan (Verification) weighing process

* Borang-borang & Cosingment

Note (CN)

37
4. Pengangkutan
Pengangkutan (Transportation) & Pelupusan (Disposal)

Clinical Waste Store

Incinerator

38
4. Pengangkutan

Proses membawa keluar sisa klinikal dari setor fasiliti

kesihatan ke fasiliti pelupusan
Syarikat perlu mempunyai lesen daripada JAS
Kenderaan mengikuti spesifikasi yang telah ditetapkan

39
4. Pengangkutan
Antara syarat/keperluan untuk lori
pengangkut :

-Bertutup (fully enclosed body), permukaan mudah untuk

dibersihkan
-Ruang pemandu dan ruang sisa klinikal perlu berasingan
-Mempunyai penyejuk jika sisa klinikal perlu berada lebih
dari 24 jam di dalamnya
-Mempunyai spillage kit
-Mempunyai simbol biological hazard, nama, alamat &
nombor telefon pengangkut
-Mempunyai lesen daripada JPP, PUSPAKOM, JAS, dsb.

40
4. Pengangkutan
Bagi klinik PSK menggunakan syarikat yang
berlesen dengan JAS untuk mengangkut keluar
sisa klinikal ke fasiliti pelupusan

Bagi klinik bukan PSK kakitangan klinik

menggunakan kenderaan jabatan untuk
mengangkut sisa klinikal dari setor klinik ke
hospital yang berkaitan.

41
Peralatan/consumable yang digunakan :-

Consumables (beg plastik kuning/biru, sharp bin,

cable tie, spillage kit, dsb.)
Receptacles (bag holder)
Wheel bin (collection and transportation device)
PPE

42
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management
Consumables

Sharp Container :
- yellow, leak resistant, biological hazard symbol
- approved by SIRIM & meet BS 7320 : 1990
43
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management
Consumables
30 L

Yellow Plastic Bag Light Blue Plastic Bag

-Meet BS 6642 : 1985 & approved by SIRIM -Made of a material suitable for autoclaving
-Minimum gauge size : 55 microns if low density - Minimum gauge size : 55 microns if low density
25 microns if high density 25 microns if high density
-Leak proof, yellow & clearly marked -Leak proof, light blue & clearly marked

44
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management
Receptacles

30L
50L

Bag holder :
- Enclosed frame with closing lid, coloured yellow & foot paddle or
trolley bracket
- Clearly marked
45
 Pengurusan Sisa Klinikal
Clinical Waste Management
Wheel bin

-Surface are smooth & impermeable

-Contain any leakage should a spillage occur
-Easily cleaned, disinfected, drained, loaded & unloaded, secured and rigid in
construction
-Fitted with a lid locking arrangement
-Yellow & clearly marked
46
 Terima Kasih