VENDIM

Nr.11, dat 21.5.1997

Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris, e prbr nga:

Rustem Gjata, Kryetar i Gjykats Kushtetuese
Manol Konomi, Antar i
Veli Budo, Antar i
Franc Jakova, Antar i
Alfred Karamuo, Antar i
Halil Kopani, Antar i
Kristofor Pei, Antar i
Zija Vuci , Antar i
Me sekretare Drita Filto m dat 27.01.1997 mori n shqyrtim n seanc gjyqsore me dyer t
hapura shtjen nr.6 Akti q i prket:
KRKUESA: 1. VANGJO VANGJELI
2. TATJANA DODBIBA
3. GENTI DODBIBA
SUBJEKT I INTERESUAR: kryesia e kuvendit popullor, e prfaqsuar nga zoti Sokol Berberi.

OBJEKTI:

Shpallja t papajtueshm me Kushtetutn e Ligjit nr.8115, dat 29.03.1996 "Pr prjashtime nga
rregullat e parashikuara n lidhje me trashgimin ligjore nga Kodi Civil i miratuar me Ligjin nr.6340,
dat 26.06.1981", zbatimi i t cilit do t cnonte rnd interesat e tyre.

Palt n krkesn drejtuar ksaj Gjykate parashtrojn kto shkaqe:

a. Ligji nr.8115, dat 29.03.1996 vjen n kundrshtim me ligjin kushtetues nr.7491, dat
29.04.1991 "Pr dispozitat kryesore kushtetuese" dhe me Ligjin nr.7592, dat 31.03.1993 "Mbi t Drejtat
dhe Lirit Themelore t Njeriut".
b. Esht shkelur neni 38 i Ligjit nr.7592, dat 31.03.1993 sipas t cilit "Liria, prona dhe t drejtat
e pranuara me ligj nuk mund t cnohen pa nj proces t rregullt ligjor".
c. T drejtat e fituara me ligj nuk mund t cnohen me nj ligj t mvonshm.
. Ligji nr.8115, dat 29.03.1996 prek parimin e barazis e t gjithve n ligj dhe para ligjit.
d. Me ann e Ligjit nr.8115, dat 29.03.1996 ndryshohen normat e neneve 104 e 105 t Ligjit
nr.6340, dat 26.06.1981 tashm t shfuqizuar me Kodin Civil t ri, t hyr n fuqi m 01.11.1994.
Gjykata Kushtetuese pasi shqyrtoi pretendimet e palve dhe shtjen n trsi,

VREN:

N baz t nenit 104 e 105 t Kodit Civil t miratuar me Ligjin nr.6340, dat 26.06.1981, kur nuk
konkurrojn n mbshtetje t ktyre dy dispozitave trashgimtar t tjer ligjor dhe bashkshorti
pasjetues mbetet i vetmi trashgimtar ligjor i radhs s par, pasuria e ln nga trashgimlnsi kalon n
pronsi t tij.
Ligjvnsi me Ligjin nr.8115, dat 29.03.1996, n kundrshtim me prmbajtjen e dispozitave
ligjore t msiprme (nenet 104 e 105) pr nj pjes t kufizuar pronash dhe pavarsisht nga fakti se
trashgimia sht elur kur ende ishte n fuqi Kodi Civil i miratuar me Ligjin nr.6340, dat 26.06.1981,
vendos zgjerimin e trashgimtarve, kur si trashgimtar ligjor i radhs s par ka mbetur vetm
bashkshorti pasjetues.
Esht parim i njohur dhe i pranuar nga t gjitha legjislacionet se trashgimia elet n kohn kur
vdes trashgimlnsi dhe rregullohet sipas ligjit t kohs kur sht elur. Ky parim sht shprehur edhe n
nenin 318 t Kodit ton t ri Civil. Edhe n dispozitat kalimtare t ktij Kodi, n nenin 1162 thuhet se :
"... Kodi Civil i Republiks s Shqipris zbatohet pr marrdhniet juridike t krijuara pas hyrjes n fuqi
t tij".
N lidhje me rregullin e nenit 1162 t Kodit Civil t ri, gjykata e gjen t nevojshme t jap disa
sqarime. Sipas nj rregulli juridik me karakter t prgjithshm, do ligj i ri nuk vepron vese pr t
ardhmen, prve kur ligjvnsi pr nj ligj ose nj dispozit t veant t tij, vendos ndryshe. Prjashtimi
nga ky rregullim i prgjithshm, ka nj hapsir zbatimi shum t kufizuar. Ligji i ri nuk mund t zbatohet
n faktet e para hyrjes n fuqi t ligjit t ri ose t'u njoh ktyre fakteve efekte t ndryshme nga ato q
kishin kur ishte n fuqi ligji i shfuqizuar etj.
N kushtet e siprme zgjerimi i rrethit t trashgimtarve ligjor pr trashgimet e elura n
kohn kur ishin n fuqi dhe vepronin rregullat e caktuara nga nenet 104 e 105 t Kodit Civil, t miratuar
me Ligjin nr.6340, dat 26.06.1981 vjen n kundrshtim me parimet dhe rregullat ligjore t prmendura
m lart.
Pranimi dhe zbatimi i Ligjit nr.8115, dat 29.03.1996 do t kishte si efekt krijimin e nj gjendjeje
pasigurie dhe munges stabiliteti n marrdhniet trashgimore dhe n prgjithsi, do t prbnte nj
precedent pa precedent.
Ligjvnsi, sipas kushteve ekonomike e sociale n nj periudh t caktuar ka t drejtn t
ndryshoj trashgimtart ligjor, e duke zgjeruar ose ngushtuar rrethin e tyre, por norma e re e ligjit t ri
zbatohet pr t ardhmen, pr trashgimit e elura pas hyrjes n fuqi t ktij ligji.
Ligji nr.8115, dat 29.03.1996 sht njkohsisht antikonstitucional, ai nuk pajtohet me Ligjin
nr.7491, dat 29.04.1991 "Pr dispozitat kryesore kushtetuese" dhe me Ligjin nr.7692, dat 31.03.1993
"Pr t Drejtat dhe Lirit Themelore t Njeriut" respektivisht me nenin 11 paragrafi i dyt dhe nenin 27.
Neni 11 paragrafi i dyt i prmendur m lart disponon: "T gjitha llojet e pronsis gzojn
mbrojtje t barabart", ndrsa neni 27, n mnyr pothuaj t prafrt, shpreh t njjtin parim: "Askujt nuk
mund t'i mohohet e drejta t ket pron private vetm ose s bashku me t tjer si dhe e drejta pr t
trashguar... dhe askush nuk mund t shpronsohet prve pr nj interes publik dhe kundrejt shprblimit
t plot".
Sikundr u vu n dukje m par, trashgimia elet n kohn e vdekjes s trashgimlnsit dhe n
munges t nj testamenti t ln prej tij, si trashgimtar ligjor thirren n trashgim personat t cilsuar
si i atill nga ligji n fuqi n kohn e eljes s trashgimis. Kta me eljen e trashgimit, sipas radhs s
caktuar nga ligji, bhen "ipso jure" pronar t pasuris trashgimore. Ky parim, nuk vlen vetm kur si
trashgimtar ligjor thirret ose mbetet nj person i vetm, por edhe kur konkurrojn shum trashgimtar
ligjor, pavarsisht se sendet q prbjn pasurin trashgimore ende nuk jan pjestuar dhe pavarsisht
nga fakti se pjestimi ka karakter translativ ose deklarativ. Pjestimi, shkurtimisht, t drejtn e pandar q
ka nj bashktrashgimtar mbi masn e pasuris trashgimore e zvndson me nj t drejt eskluzive
mbi sendet q i ran n pjesn e tij. Mosmarrveshjet q eventualisht mund t lindin me eljen e nj
trashgimie nuk e prekin parimin e lartprmendur. Ato zgjidhen n rrugn e zakonshme gjyqsore.
Nga shqyrtimi n trsi i ksaj shtje del e qart se ligjvnsi me Ligjin nr.8115, dat 29.03.1996
nuk ka marr parasysh parimet e prgjithshme t s drejts, ka shtuar me nj ligj t ri rrethin e
trashgimtarve duke i dhn ktij ligji fuqi prapavepruese, duke cnuar rnd nj t drejt t garantuar
me kushtetutn, t drejtn e prons. Ndryshimi i rrethit t trashgimtarve ligjor n rastin ton konkret
nuk sht tjetr vese nj deposedim i paligjshm, sht privim i pronarit t ligjshm nga pasuria e tij, n
favor t personave q nuk thirreshin n trashgim si trashgimtar ligjor me Kodin Civil t vitit 1981,
por t cilsuar si t atill me Ligjin nr.8115, dat 19.03.1996.
sht e vrtet se do e drejt dhe liri t garantuar konstitucionalisht nuk ka t njjtn pesh
specifike dhe pr rrjedhoj nuk gzojn t njjtn mbrojtje. E drejta e prons, pr shkak t karakterit dhe
rolit t saj social sht ndr ato t drejta dhe liri, m pak e mbrojtur, sepse shteti ka t drejtn ti ver
kufizime, t caktoj rregulla n prdorimin e saj, ti heqi nj individi pjesrisht ose trsisht sendet q
prbjn pasurin, por vetm dhe gjithnj pr dobi publike dhe kundrejt nj shprblimi t plot. Neni 1 i
protokollit nr.1 t Parisit dat 20.03.1952 disponon : "do person fizik ose moral ka t drejtn e respektit
t pasuris s tij. Askush nuk mund t privohet nga prona e tij vese pr shkak dobie publike dhe n
kushtet e parashikuara nga ligji dhe nga parimet e prgjithshme t s drejts ndrkombtare".
 Gjykata Kushtetuese nuk mund t lr pa vn n dukje se Ligji nr.8115, dat 19.03.1996 ka nj
karakter thellsisht diskriminues ndaj nj kategorie pronash dhe personash. Ky ligj i largohet rregullave
q veprojn n lidhje me institutin e trashgimis, duke caktuar nj rreth t ri trashgimtarsh ligjor,
vetm pr pronat e shpronsuara, t shtetzuara ose t marra me nj mnyr tjetr t paligjshme nga shteti
i mparshm dhe t kthyera, pas nj kohe t gjat, ish-pronarve me Ligjin nr.7598, dat 15.04.1993. Nuk
kuptohet shkaku i ktij diskriminimi dhe arsyeja q shtyu ligjvnsin t lr jasht ktij rregulli (zgjerimin
e rrethit t trashgimtarve ligjor) pronat e ndodhura n qytet dhe q nuk jan nnshtruar masave t
shpronsimit ose t shtetzimit gjat rregjimit t kaluar dhe at pasuri (shtpi, pyje, kullota, toka buke) q
ndodhen jasht vijs s verdh t qyteteve. Ky diskriminim prbn nj shkelje flagrante t parimit t
barazis.
Pikpamja se personat, pronat e t cilve u jan marr nga shteti i mparshm dhe t kthyera atyre
si ish-pronar me Ligjin nr.7698, dat 15.04.1993, rivendosen n t drejtn e tyre si pronar t ktyre
pronave n kohn kur Komisionet e Privatizimit i njohin ato si trashgimtar dhe u lshojn dokumentet
relative t pronsis, nuk ka asnj baz ligjore. Veprimet e ktyre komisioneve kan nj karakter thjesht
administrativ dhe dokumenti q ato lshojn ish-pronarve i shtrohen provs s t kundrts.
Mosmarrveshjet q lindin n lidhje me veprimet e komisioneve t privatizimit zgjidhen nga gjykatat e
zakonshme duke u mbshtetur n mnyr ekskluzive n dispozitat ligjore prkatse, n ligjet q ishin n
fuqi n kohn e eljes s trashgimis. Prve ksaj vlen t vihet n dukje se kthimi dhe kompensimi i
pasuris ish-pronarve sht vendosur me Ligjin nr.7698, dat 15.04.1993, ndrsa veprimtaria e
komisioneve t privatizimit n lidhje me kto prona ka filluar m von.
Pretendimi i pals krkuese se sht shkelur neni 38 i Ligjit nr.7542, dat 31.03.1993, sipas t
cilit "Liria, prona ose t drejtat e pranuara me ligj nuk mund t cnohen pa nj proces t rregullt ligjor",
sht pa vend. Problemi i shkeljes t nenit 38 n fjal lind kur nj pal u drejtohet organeve gjyqsore t
zakonshme ose atyre administrative pr njohjen e nj t drejte t cnuar prej t tjerve dhe gjat gjykimit
t shtjes nga organet e siprme sht shkelur nj nga parimet esenciale pr zhvillimin e rregullt t nj
procesi gjyqsor.

PR KTO ARSYE:

Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris, n baz t neneve 24 pika 2, 25 dhe 26 t ligjit

nr.7561, dat 29.4.1992 Pr disa ndryshime e plotsime n ligjin nr.7491, dat 19.4.1991 Pr dispozitat
kryesore kushtetuese, me shumic votash,

V E N D O S I:

Shpalljen t papajtueshm me kushtetutn t ligjit nr.8115, dat 29.03.1996.

Ky vendim sht prfundimtar, i forms s prer dhe hyn n fuqi pas shpalljes s tij n Fletoren
Zyrtare.
Tiran, m 21.5.1997

MENDIM I PAKICS

Jam kundr vendimit t shumics pr kto arsye:

Ligji nr.8115, dat 19.3.1996 Pr nj prjashtim nga rregullat e parashikuara n trashgimin
ligjore sipas Kodit Civil t miratuar me Ligjin nr.6340, dat 26.6.1981, u miratua nga Parlamenti pr t
rregulluar nj padrejtsi t s kaluars me kushtet e sotme, prsa i prket nj rasti trashgimie ligjore.
Dihet se gjat regjimit komunist, pasurit u shtetzuan e u konfiskuan, duke u zhveshur personi
nga do pasuri tjetr prve asaj vetiake si orendit e domosdoshme shtpiake e ndonj send tjetr t ksaj
natyre e me prjashtime t rralla edhe t shtpis s vetme t banimit familjar, kur kjo ishte e vjetrN
kto kushte edhe legjislacioni mbi trashgimin ligjore t asaj periudhe parashikonte ndr t tjera q kur
trashgimlnsi nuk len fmij dhe prindr t paaft, por bashkshortin e aft dhe prindr t aft, pasuria
(q u prmend m sipr tepr e kufizuar) ti mbetej gjysma bashkshoirtit pasjetues.
Bashkshorti i vetm pasjetues qoft me Kodin Civil t vitit 1929 e qoft me Kodin Civil t
periudhs s kapitalizmit t vendosur n vendin ton nuk merr m shum se gjysmn e pasuris dhe
gjysma tjetr i kalon vllezrve dhe motrave t trashgimlnsit ose trashgimtarve t ktyre.
N vendin ton me fitoren e demokracis dhe t rendit kapitalist, u riparua edhe padrejtsia e
madhe e shtetzimeve e konfiskimeve dhe e zhveshjes me do mnyr tjetr t paligjshme t
pasuris. Kshtu, me ligjin nr.7698, dat 15.4.1993, u parashikua kthimi dhe kompensimi i pronave ish-
pronarve. Pr zbatimin e ktij ligji u parashikua n t nj komision i posam q ka filluar por q vazhdon
edhe sot e ksaj dite n procesin e kthimit t pronave.
Gjat periudhs 45 vjeare q vazhdoi shtetsimi e konfiskimi nga shteti, t gjith ish-pronart
origjinar t pasuris kan vdekur pa i gzuar ato prona, jo vetm, por edhe u persekutuan si pronar.
N baz t parimit t eljes s trashgimis n momentin e vdekjes s trashgimlnsit, n fakt
sot po u kthehen pasurit jo pronarve origjinar q kan vdekur, por trashgimtarv ose trashgimtarve
t trashgimtarve. Duke u mbshtetur n Kodin Civil t vitit 1981 (pra kur ishte n fuqi kushtetuta e
regjimit t mparshm q nuk e njihte pronn private) dhe q me dispozit t shprehur rregullonte edhe
trashgimit e elura m prpara, pra me fuqi prapavepruese, pasuria vetiake e bashkshortit kur nuk
kishte fmij dhe prindr t paaft, i mbetej bashkshortit tjetr. Me ndonj prjashtim t rrall edhe kta
kan vdekur duke u mbetur pasuria trashgimtarve t ktyre ose trashgimtarve t ktyre ose
trashgimtarve t trashgimtarve e kshtu n fakt i kalon personave q kan qen t huaj me
trashgimlnnsin ish-pronar, duke mbetur t prjashtuar trashgimtart m t afrt t tij, si jan
vllezrit e motrat ose trashgimtart e ktyre, t cilt edhe jan persekutuar si t gjinis s pronarit.
Pikrisht pr t br q pasuria private e jo personave e me saktsi vetm pasuriq a po kthen
Komisioni i Kthimit t Pronave n rastin kur nuk len fmij e as prindr t paaft t kategoris s par,
bashkshorti pasjetues ose m sakt trashgimtarve t ktij ti kaloj gjysma e pasuris dhe gjysma tjetr
ti kaloj vllezrve e motrave t ish-pronarit ose trahgimtarve t tyre, u miratua Ligji nr.8115, dat
28.3.1996, objekt gjykimi.
Kshtu ai legjislatori q po kthen sot pasurit, po ai me ligjin e prmendur parashikon q pasuria
q kthehet t ndahet prgjysm n mnyrn e msiprme.
i shikuar problemi n kt prozm mendojm se zgjidhja e legjislatorit t sotm duhet t qndroj
n nj shkall m t lart drejtsie n krahasim me zgjidhjen q i ka br shumica duke zbatuar nj rregull
t vendosur nga nj regjim q e kishte zhdukur pasurin private dhe me objekt nj pasuri q nuk
ekzistonte n kohn e eljes s trashgimis sepse si u tha po kthehet tani q n t njjtn mnyr sht
zgjidhur edhe n Kodin Civil sot n fuqi.
Derisa ligji nr.8115, dat 28.3.1996 rregullon vetm pasurin q po kthehet sot,m asnj justifikim
e arsyetim tjetr formal nuk mund t qndroj dhe t preferohet.
Pra, nuk sht fjala pr vendime t forms s prer e gj t gjykuar e as pr shkelje tjetr q t
qndroj mbi drejtsin e zgjidhjes s dhn me ligjin e siprprmendur. Duke qen se kthimi i pronave
sht n vazhdim edhe sot, nuk qndron pretendimi q pr t njjtn pasuri t ket dy zgjidhje t
ndryshme.
Pretendimi tjetr se ligji civil nuk mund t ket fuqi prapavepruese, ashtu si e parashikon vet
ligji, q i shtrin efektet nga data 16.5.1993 (q sht data e hyrjes n fuqi t ligjit Pr kthimin dhe
kompensimin e pronave ish-pronarve), nuk qndron sepse nu parashikohet as n Dispozitat Kryesore
Kushtetuese dhe as n at pr T drejtat dhe lirit themelore t njeriut, parim i cili vlen vetm pr
shtje penale, ashtu si sht unanime edhe doktrina e vendeve perndimore dhe si pranohet edhe n
arsyetimin e shumics, si edhe sepse kthimi i pasuris n fakt po bhet po n mbshtetje t nj ligji t vitit
1981 me fuqi prapavepruese me dispozit t shprehur n t.
Parimi i njohur se trashgimia elet n kohn e vdekjes s trashgimlnsit dhe rregullohet sipas
ligjit t kohs, nuk mund t zbatohet n rastin konkret pr pasurin q nuk ekzistonte n at koh, sepse
ishte shtetrore dhe q vetm shteti demokratik po e kthen. Nga ana tjetr prapaveprueshmria e ligjit
zbatohet jo si rregull,por pr nj rast t jashtzakonshm si sht rasti konkret q shteti pas vitit 1993 i
kthen trashgimtarve t ish-pronarve nj pasuri q ishte shtetrore duke filluar nga viti 19445 deri n
prmbysjen e atij regjimi, pra si rast paprecedent.
Kurrsesi, rregullimi i br nga legjislatori me ligjin nr.8115, dat 28.3.1996 nuk mund t njihet
si antikushtetues kur dihet se rivendos nj padrejtsi paprecedent. Edhe rregulli se me vdekjen e
trashgimlnsit, trashgimtari bhet ipso jure pronar, qndron pr pasurin ekzistuese dhe q sht e
sigurt n at moment dhe jo edhe pr pasurin q ishte shtetrore, si sht rasti konkret.
Nuk mund t pretendohet kurrsesi, se ligji n fjal ka karakter diskriminues ndaj nj kategorie
pronash sepse e prsrisim se pasuria q kthehet nuk ka ekzistuar n t njjtn koh me pasurin
vetiake. Kjo sht q nuk sht patur parasysh nga shumica pr ta konsideruar pa asnj baz ligjore si
shkelje t parimit t barazis.Derisa sht fjala pr nj pasuri n proces kthimi, ligji n objekt jo vetm
nuk krijon nj gjendje pasigurie, por prkundrazi e rregullon n mnyr t barabart. N fund riparohen
deri diku vrejtjet e vllezrve e motrave si t afrm t pronarit t dikurshm t pasuris q kthehet sot.
Duhet sqaruar ktu se gjat periudhs s regjimit t kaluar kan ekzistuar tre ligjie t ndryshme pr
trashgimin: Dekreti nr.1892, dat 5.7.1954, ligji nr.3169, dat 26.10.1960 mbi ndryshime n dekretin e
prmendur mbi trashgimin dhe n fund Kodi Civil i vitit 1981.
T tre kto dispozita kan nene t posam q parashikojn rregullimin e trashgimis edhe t
mparshme, pra me fuqi prapavepruese.
N fund n rastin konkret nuk kemi as shkelje t neneve 11 e 27 t ligjit pr T drejtat dhe lirit
themelore t Njeriut si ka pranuar shumica sepse sht fjala pr nj zgjidhje njerzore q ligji i jep fuqi
vetm nj rasti konkret pasurie q sht identike me zgjidhjen q i jep Kodi Civil i ri n fuqi.
Mendimi i shumics nuk qndron edhe nga kjo mbshtetje ligjore:
Derisa pranohet se pr trashgimit batohet ligji q ka qen n fuqi n kohn e eljes s
trashgimis, kto ligje nuk i njohin pasjetues kur nuk ka trashgimtar t radhs s par, t gjith
pasurin trashgimore dhe ja sepse:
1.Pr periudhn 1 prill 1929 e deri m 30.8.1954 q ka qen n fuqi Kodi Civil i vitit 1929,
bashkshortit pasjetues q nuk ka fmij dhe prindr t paaft, sipas neneit 186 t atij kodi i takon vetm
e trashgimit.
Dihet se gjat ksaj periudhe (deri m 30.8.1954) jan kryer shtetziemt kryesore si e provon ligji i
dal m 22.3.1950 q prfshin ndrtesa n t gjith Republikn n shumn prej 819 ndrtesash.
2.Nga data 30.8.1954 e deri m 1 dhjetor 1960 q ka qen n fuqi dekreti mbi trashgimin,
bashkshortit pasjetues q nuk konkuron me fmij dhe prindr t paaft i takon gjysma e pasuris e jo e
tra.
3.Po gjysma i takon edhe sipas ligjit nr.3169, dat 26.10.1960 q bazhdoi t jet n fuqi nga 1
dhjetori 1960 deri m 1 prill 1981 q hyri n fuqi Kodi Civil i atij viti.
Shtetzimet, konfiskimet dhe marrja nga shteti monist n do mnyr tjetr t paligjshme jan
kryer gati trsisht nga viti 1945 e deri m 1 prill 1981. Pr rrjedhoj konkluzioni se bashkshortt
pasjetues kur nuk konkurojn me fmij dhe prindr t paaft t trashgimlnsit i takon e tr paduria
trashgimore nuk gjen as mbshtetje ligjore.
Sidomos po t kihet parasysh se ligji nr.8115 i shfuqizuar nga shumica kishte pr objekt vetm
pasurin e paluajtshme q kthehet nga Komisioni i Kthimit t Pronave.
Esht e vrtet se kthimi i pronave ka filluar t bhet nga viti 1994 e ktej, por prsa i prket ligjit
q duhet zbatuar sipas poikpamjes edhe t shumics sht ligji m fuqi i kohs s eljes s trashgimis.

Tiran m 21.5.1997

Antari
Hilmi Dakli