**Ispitna pitanja iz oblasti Infektologije i zdravstvene njege infektolokih bolesnika**

1. Zdravlje- definicija Svjetske zdravstvene organizacije

Zdravlje je stanje potpunoga tjelesnoga (fizikoga), duevnog(psihikog) i socijalnoga
blagostanja, a ne samo odsutnost bolesti i iznemoglosti.
Zdravstvena zatita obuhvata sistem drutvenih, skupnih i individualnih mjera, usluga i aktivnosti za ouvanje i unapreenje zdravlja,
sprjeavanje bolesti, rano otkrivanje bolesti, pravodobno lijeenje, te zdravstvenu njegu i rehabilitaciju, kao i primjenu zdravstvenih
tehnologija.
Zdravstvenu zatitu u okviru zdravstvenih ustanova i privatnih praksi, pruaju zdravstveni djelatnici i zdravstveni suradnici, primjenom
savremenih medicinskih postupaka i tehnologija, te praenjem dostignua u razvitku medicinske znanosti .
Naela zdravstvene zatite:

-Naelo pristupanosti zdravstvene zatite (Naelo pristupanosti zdravstvene zatite ostvaruje se osiguranjem odgovarajue zdravstvene
zatite graanima Federacije, koja je fiziki, geografski i ekonomski dostupna, posebice zdravstvene zatite na primarnoj razini zdravstvene
zatite..

-Naelo pravinosti zdravstvene zatite ( Naelo pravinosti zdravstvene zatite ostvaruje se zabranom diskriminacije prilikom pruanja
zdravstvene zatite po osnovi rase, spola, starosti, nacionalne pripadnosti, socijalnoga podrijetla, vjeroispovijesti, politikog ili drugog
ubjeenja, seksualne orijentacije, imovnoga stanja, kulture, jezika, vrste bolesti, psihikoga ili tjelesnoga invaliditeta.

-Naelo solidarnosti u zdravstvenoj zatiti (Naelo solidarnosti u zdravstvenoj zatiti ostvaruje se organizacijom sustava zdravstvenoga
osiguranja u kojem su svi graani obuhvaeni zdravstvenom zatitom i u kojem se bogati solidariziraju sa siromanim, mladi sa starim,
zdravi s bolesnim i pojedinci s obiteljima.)

-Naelo sveobuhvatnosti zdravstvene zatite (Naelo sveobuhvatnosti zdravstvene zatite ostvaruje se ukljuivanjem svih graana
Federacije u sustav zdravstvene zatite, uz primjenu objedinjenih mjera i postupaka zdravstvene zatite koje obuhvataju promociju zdravlja,
prevenciju bolesti na svim razinama, ranu dijagnozu, lijeenje i rehabilitaciju).

-Naelo kontinuiranosti zdravstvene zatite (Naelo kontinuiranosti zdravstvene zatite ostvaruje se ukupnom organizacijom sustava
zdravstvene zatite koja mora biti funkcionalno povezana i usklaena po razinama, od primarne preko sekundarne do tercijarne razine
zdravstvene zatite i koja prua neprekidnu zdravstvenu zatitu graanimae u svakoj ivotnoj dobi).

-Naelo specijaliziranog pristupa (Naelo specijaliziranog pristupa osigurava se organiziranjem i razvijanjem posebnih specijaliziranih
klinikih, javnozdravstvenih dostignua i znanja, te njihovom primjenom u praksi).

-Naelo stalnog unapreenja kvalitete zdravstvene zatite (Naelo stalnoga unapreenja kvalitete zdravstvene zatite ostvaruje se mjerama i
aktivnostima kojima se sukladno suvremenim dostignuima medicinske znanosti i prakse poveavaju mogunosti povoljnog ishoda i
smanjivanje rizika i drugih neeljenih posljedica po zdravlje i zdravstveno stanje pojedinca i zajednice u cjelini).

-Naelo uinkovitosti zdravstvene zatite (Naelo uinkovitosti zdravstvene zatite ostvaruje se postizanjem najboljih moguih rezultata u
odnosu na raspoloive resurse u zdravstvu, odnosno postizanjem najvie razine zdravstvene zatite, uz racionalno koritenje raspoloivih
resursa).

2. Prijem zaraznog bolesnika u bolnici

Hospitalizacija bolesnika oboljelih od infektivnih bolesti je jedna od najstarijih metoda borbe
protiv ovih bolesti. Prema meunarodnim standardima, hospitalizacija se definira kao period
smjetaja bolesnika u bolnicu tokom lijeenja, a ukljuuje i tretman u dnevnim bolnicama,
kuno baziranim bolnicama, hospisima i sl. Kod sumnje na infektivnu bolest bolesnik se
iskljuivo upuuje u kliniku - bolnicu - odjeljenje za infektivne bolesti, a postupkom
hospitalizacije smanjuje se mogunost irenja infekcije.

Dakle, osnovni razlozi zbog kojih se bolesnici sa infektivnim bolestima hospitaliziraju su:
- teina bolesti
- epidemioloki razlog, izolacija bolesnika
Bolesnik koji je upuen na specijalistiki pregled ili hospitalizaciju pod sumnjom na
infektivnu bolest prolazi centralnu prijemnu ambulantu, odnosno ambulantu hitnog prijema.
Zavisno o stanju bolesnika, teini bolesti, potrebi specifine terapije i izolacije, oboljeli se
hospitalizira (na odjel za infektivne bolesti), ili se lijei kod kue po uputama i uz nadzor
infektologa.

3. Organizacija odjela za infektivne bolesti

Izgradnja klinike-bolnice-odjeljenja za infektivne bolesti predstavlja veoma odgovoran
zadatak za sve uesnike u projektu.
Kako se na ovaj nain rjeava problem lijeenja bolesnika od infektivnih bolesti u odreenom
regionu na dui vremenski perid, u planiranju, projektovanju, i izgradnji ovakvih bolnica nita
se ne smije prepustiti sluaju.
Tim za kontrolu infekcija mora biti ukljuen u izradu nacrta, izgradnju, i davanje dozvole za
rad svake nove bolnice, ili nadogradnju zgrade u ranoj fazi.
Ovo je vano iz razloga, kako bi se osiguralo da bolnica za infektivne bolesti, a i druge,
odgovaraju zahtjevima za prevenciju bolnikih infekcija.
Veliinu, kapacitete i potrebu za podizanjem bolnice za infektivne bolesti odreuje sastav
stanovnitva na dotinoj teritoriji, gustina naseljenosti, patologija oboljenja regije, veliina
terena, koji joj gravitira, socijalni uslovi i nivo zdravstvene prosvjeenosti stanovnitva.
Komunalne instalacije i infrastruktura moraju biti obezbjeene, ukljuujui saobraajnice,
gradski prevoz i energetske izvore (plin, struja, voda, kanalizacija i dr.).
Ulaz u bolnicu mora biti pristupaan za osoblje, bolesnike, posjetioce, sanitetska vozila i
posebno prilaz i adaptirani ulaz za bolesnike na nosilima i invalidna lica.
Sama zgrada bi trebala imati to vie zastakljenih povrina koje obezbjeuju dovoljnu
koliinu dnevne svjetlosti.
U arhitektonskom pogledu bolnice-klinike za infektivne bolesti, graene su uglavnom od tri
bloka, odnosno dijela:
-statikog
-dinamikog
-tehnikog

Statiki je namijenjen hospitaliziranim bolesnicima i ine ga, ustvari, hospitalne jedinice,

odnosno bolnika odjeljenja, sa savremenim ureajima, opremom i kvalifikovanim kadrom za
njegu bolesnika.
Dakle, namjena hospitalnog dijela klinike-bolnice je prijem, obrada i lijeenje bolesnika
oboljelih od infektivnih bolesti.
Pri gradnji bolnice, posebna se panja usmjerava na ovaj njen osnovni funkcionalni element.
Hospitalne jedinice (odjeljenja) ine statiki dio klinike-bolnice, a namjena im je prijem,
obrada i lijeenje oboljelih od specifinih infektivnih bolesti, kao i provoenje skrining
programa pojedinih rizinih grupa (za AIDS, hepatitis B i C i dr.).
Uz prijem i eventualnu terapiju, namjena odjeljenja je i zdravstveni odgoj o infektivnim
bolestima.

Postoje slijedea funkcionalna odjeljenja :

Odjel za akutne respiratorne infekcije
Odjel za AIDS
Odjel za infekcije mokranih puteva i nejasna febrilna stanja
Odjel za intenzivnu medicinu i neuroinfektologiju
Odjel za gastrointestinalne infekcije
Odjel za virusne hepatitise
Odjel za infekcije imunokompromitovanih bolesti
Odjel za infektivne bolesti djece sa jedinicom intenzivne njege i terapije
Odjel za osipne bolesti
Odjel za optu infektologiju
Odjel za hitan prijem bolesnika
Bolnika apoteka
Odjel za karantinske bolesti i izolaciju

Bolesnika soba
Svaka hospitalna jedinica ima jednokrevetne, dvokrevetne i etvorokrevetne bolesnike sobe,
koje sadre:
-bolesniku postelju (krevet )
-noni stoi (ormari)
-sto za serviranje hrane
-stolice
-plakar
-umivaonik sa toplom i hladnom vodom
-aparat sa tenim sapunom i dezinficijensom za ruke
-papirne ubruse

Dinamiki dio klinike-bolnice predstavlja ogledalo cijele klinike-bolnice, pa je njegova

organizacija, istoa i funkcionisanje pod stalnim nadzorom.
Pri gradnji zgrade posebna se panja poklanja ovom funkcionalnom dijelu. Namijenjen je
spoljnim pacijentima koji koriste ambulantne usluge bolnice, savjetovalita i specijalistiko-
konzilijarne preglede.
Samo ustrojstvo omoguuje obavljanje prijema, pregleda, izolacije, opservacije, dijagnostike
i laboratorijskih pretraga.
U njegov sastav ulaze:
-ambulanta za prijem bolesnika u bolnicu
-ambulanta za hitni prijem
-dnevna bolnica
-ambulante za specijalistiko-konsultatvne preglede
-kabineti za dijagnostiku
-savjetovalita
-laboratorij za brzu dijagnostiku
-prostorija za sanitarnu obradu bolesnika
-odjel za medicinsku dokumentaciju i arhivu
-garderobe za uposlenike
-garderoba za bolesnika odijela
-prostorija za otpust bolesnika
-magacin za uvanje i odlaganje materijala i sredstava za potrebe klinike
-prostorija za odlaganje pribora za ienje
4. Hospitalne infekcije
Bolnika infekcija je svaka infekcija nastala kod pacijenata, osoblja i posjetilaca u bolnici ili
nekoj drugoj zdravstvenoj ustanovi, koja se ispoljava kao lokalno ili sistemsko oboljenje
(stanje) koje je rezultat nepoeljne reakcije organizma na prisustvo jednog ili vie infektivnih
agenasa ili njihovih toksina, a koje nije bilo manifestno prisutno kliniki i/ili laboratorijski i
/ili mikrobioloki, niti je pacijent bio u inkubaciji prilikom prijema u bolnicu ili neku drugu
zdravstvenu ustanovu
Infekcija se smatra bolnikom:
a). Ako je nastala u bolnici i postala evidentna u periodu od 48 sati, to ini tipini
inkubacioni period za veinu bakterijskih infekcija, poslije prijema pacijenta u bolnicu, ili
kasnije, nakon njegovog otputanja.
b). Ako se utvrdi da je u vezi sa hirurkom intervencijom, a ispolji se u toku 30 dana poslije
hirurke intervencije u sluaju da implantat nije ugraen, ili u toku jedne godine ako je
implantat ugraen. 12 c). Ako se ispoljila poslije otpusta pacijenta iz bolnice, a epidemioloki
podaci pokazuju da je nastala u bolnici (HVB, HVC, HIV,cytomegalovirus i dr.)
d). Ako je nastala u novoroeneta ranije (do 3-5 dana) kao rezultat koloniziranja pri prolasku
kroz poroajni kanal (vertikalna transmisija, ali ne transplacentarno) ili kasnije (od 3-5 dana)
kao rezultat horizontalnog koloniziranja.
e). Bolnikom infekcijom se smatra i infekcija koja je prisutna u trenutku premjetanja
pacijenta iz jedne bolnice u drugu.

Bolnikom infekcijom se ne smatraju infekcije i stanja:

a). Komplikacije ranije nastale infekcije ili produene infekcije prisutne pri prijemu, osim ako
promjena uzronika ili znakova i simptoma ne ukazuje jasno na nastanak nove infekcije.
b). Kolonizacija, tj. prisustvo mikroorganizama na koi, sluznicama, u otvorenim ranama ili
ekskretima i sekretima a koji ne prouzrokuju klinike znake ili simptome.
c). Inflamacija, stanje koje nastaje kao odgovor tkiva na povredu ili stimulaciju nezaraznim
agensima kao to su hemikalije. d). Infekcija novoroeneta za koju se zna ili dokae da je
nastala transplacentarno (toksoplazma, rubella, citomegalovirusna infekcija ili sifilis i sl.).

U cilju praenja i suzbijanja bolnikih infekcija neophodno je voditi sljedee evidencije:

a). Evidencija kontrole rada u sterilizaciji
b). Evidencija dezinsekcije i deratizacije
c). Evidencija zbrinjavanja infektivnog otpada
d). Evidencija kontrole kvaliteta vode u hemodijalizi
e). Evidencija imunizacije osoblja
f). Registar prijavljenih bolnikih infekcija
g). Evidencija visokorezistentnih mikroorganizama i njihove rezistencije
h). Evidencija potronje antibiotika u dnevno definiranim dozama
i). Lista rezervnih antibiotika
j). Mikrobioloki nalaz kontrole kuhinje

Uzronici bolnikih infekcija mogu biti gotovo svi mikroogranizmi: bakterije, virusi, gljivice i
paraziti. Usljed primjene novih dijagnostiko terapijskih procedura, nastajanja rezistencije na
odreene vrste antibiotika kao i na dezinfekciona sredstva. Spektar bolnikih infekcija se
svakodnevno mijenja i poveava.
Najei bakterijski izazivai bolnikih infekcija su: Escherichia coli, koagulaza negativne
stafilokoke i Staphilococcus aureus (posebno meticilin rezistentni sojevi stafilokoka -
MRSA), Enterococcus sp., Psuedomonas aeruginosa, Acinetobacter spp., Klebsiella
pnuemoniae, Enterobacter sp., Proteus mirabilis, Serratia sp., i anaerobne Gram pozitivne
bakterije ( Propionibacterium sp., Bacteroides sp.) Legionalla sp., Clostridium difficile,
Corynebacterium jejunum i Micoplasma hominis.
Pojava novih virusa, izmjenjena epidemiologija nekih virusnih infekcija, pojava rezistencije
na neke antivirusne lijekove, pove an broj imunosuprimiranih bolesnika i bolja dijagnostika,
uticali su na poveanje, kako broja, tako i znaaja virusnih IHI.
Transmisija infektivnih agenasa je mogua uobiajenim na- inom kao i sve infekcije i to
kapljinim (aerogenim), fekalnooralnim putem i kontaktom.

5. Uzronici infektivnih oboljenja

Uzronici ifnektivnih boljenja su mikroorganizi prokariotskog porijekla kao to su bakterije i
virusi, no uzronici mogu biti i neke vrste eukariota kao to su gljive/gljivice i neki
vieelijski paraziti. U novije vrijeme su otkriveni i Prioni koji takoe mogu uzrokovati neke
vrste infektivnih oboljenja.
-Bakterije (latinski Bacterium) su velika skupina ivih organizama koji su uglavnom mikroskopske veliine i jednostanini, s relativno
jednostavnom staninom strukturom u kojoj nedostaje stanina jezgra i organele kao to su mitohondriji ikloroplasti.
-Virus (lat. virus - otrov) mali je infektivni agens koji se replikuje samo unutar ivih elija i drugih organizama. Virusi mogu da inficiraju sve
tipove ivotnih formi, od ivotinja i biljki do mikroorganizama, ukljuujui bakterije i arheje.
Virusi su najsiuniji mikroorganizmi, veliine od nekoliko desetina do nekoliko stotina milimikrona. Vidljivi su jedino pomou elektronskih
mikroskopa koji poveavaju vie od 100.000 puta.
-Gljive,fungi ili Mycetes su konasti mikroorganizmi koje odlikuje prisustvo talusa i odsustvo hlorofila..Morofloki posjeduju Eukariotske
stanice dvoslojne stanine membrane, sa citoplazmom i jasno definiranom jezgrom unutra.
-Vieelijski paraziti su kompleksne elijske grae i strukture a dijelimo ih prema strukturi, obliku, funkciji i nainu reprodukcije. S obzirom
na veliinu, parazite moemo svrstati u jednoelijske koji su vidljivi pod mikroskopom, te vieelijske organizme, koji mogu dosezati i do 6
metara duine. Jednoelijski paraziti kao to je ameba nazivaju se protozoe i na njih otpada ak 70 % svih parazita. Vieelijski paraziti su:
helminti ili nematode (crvi, gliste), cestode (trakavice) i trematode (metilj).

6. Putevi prenoenja uzronika

-Dikrentnim putem ( preko koe, sluznica, polnim odnosom, poljupcem, ugrizom,...)
-Indirektnim putem ( priborom za jelo i pie, medicinskim i zubarskim instrumentima,...)
-Putem vazduha ( kihanjem, kaljanjem),
-Putem vode i zemlje ( tetanus, crijevni paraziti,...)
-Zagaenom hranom ( meso, mlijeko i mlijene preraevine, jaja,...)
-Putem vektora ili prenosnika ( muhe, komarci, krpelji, ...)
-Preko posteljice ( sa trudnice na plod)

7. Nespecifina odbrana organizma

Priroena,uroena, nesepecifina imunost jest otpornost organizma na tetni utjecaj neke
tvari, koja je svojstvena organizmu i bez prethodnoga dodira sa tetnim virusom ili
bakterijom. Imunoloki sistem se sastoji od tri linije obrane: prva i druga linija obrane su dio
priroene i nespecifine imunosti, koja postoji prije kontakta sa uzronicima bolesti i reagira
na isti nain prema svakom tetnom agensu.
Trea linija obrane, steena imunost, se razvija u kontaktu sa uzronicima bolesti, ne postoji
prije prvog kontakta i potrebni su dani, tjedni ili mjeseci da bi se razvila. Ove dvije vrste
imunosti ne djeluju odvojeno jedna od druge, ve se meusobno nadopunjavaju.
Fizike prepreke ulasku stranih tijela u organizam (koa i sluznice) ukoliko nisu oteene ine
odlinu barijeru za prolaz mikroorganizama. Te sluznice, sastavom sekreta kojeg lue, na neki
su nain prva pomo u sluaju invazije mikroorganizama.
Uzronici bolesti mogu se zadrati na sluznicama i ve tu biti zaustavljeni i inaktivirani, tako
da nee moi nauditi organizmu.
No meutim, ne budu li ti mikroorganizmi zadrani na prvoj liniji obrane organizma, oni se
ire dalje u organizmu i dolaze do tzv. druge linije obrane. Tu se aktiviraju obrambene
stanice naeg tijela - razliite vrste leukocita (bijelih krvnih stanica), prema odreenom
redosljedu. Kada bakterija ili virus probije barijeru sluznica ili koe organizma, u naem se
tijelu se gotovo odmah susree sa stanicama koje imaju sposobnost prodiranja uzronika
bolesti - MAKROFAGIMA i MIKROFAGIMA. U bolesnom napadnutom tkivu obino se
razvija UPALA, koju izazivaju stanice koje su pod napadom mikroorganizama i oteene.
Upalu karakterizira crvenilo, toplina, oteklina i bol: njezina svrha je poslati kemijske ''SOS''
signale koji e se prenjeti brojnim makrofagima i mikrofagima. ''derai'' e navaliti u
inficirano podruje iz raznih dijelova organizma. Iako oni naporno prodiru mnogo
neprijatelja naeg organizma, nekada se virusi ili bakterije prebrzo umnoavaju u naim
stanicama i potrebna je dodatna obrana.
U svrhu mobiliziranja te ''tree crte'' obrane, ''derai'' kao i dendritike stanice (tkoer
leukociti koji su doli upomo) razgrauju uzronika na sitne dijelove koji e na organizam
moi prepoznati kao neto strano: ''antigen''. ''derai'' pokazuju antigen ''treoj crti'' nae
obrane - u kojoj se stvaraju antitijela, a naziva se specifina imunost jer je specifina za
pojedinu vrstu virusa ili bakterija. ''Druga linija'' obrane poinje djelovati im opasni
mikroorganizam ue u nae tijelo, dok aktivacija ''tree linije'' obrane moe potrajati mnogo
dana.
Nakon susreta sa novim antigenom, na imuni sustav e ga zapamtiti i kada ponovo isti
mikroorganizam napadne na organizam, moi e gotovo istodobno reagirati i druga i trea
crta obrane.
Djeca se raaju sa nespecifinom (priroenom) imunosti, koji omoguuje osnovnu obranu
organizma koja se nadograuje susretima sa raznim tetnim mikrobima kroz na ivot, bilo
sluajnom zarazom bilo cijepljenjem.
**Priroeni imunitet (nespecifini) - ini prvu liniju obrane organizma, postoji prije kontakta sa uzronicima bolesti i ine ga anatomske i
fizioloke barijere poput koe i sluznice te brojne stanice kao to su neutrofili, prirodne ubilake stanice (NK stanice), dendritike stanice,
makrofagi itd., koji prepoznaju stranu stanicu u tijelu i ubijaju je.

8. Specifina odbrana organizma

Temelji se na sposobnosti imunolokog sustava da u doticaju s antigenom ( bakterija, virusa
ili parazita ) stvori antitijela koja unitavaju antigen.Zadatak imunoloke reakcije ag - at je
obrana od infekcija i tumora.

U imunolokim reakcijama sudjeluju ANTIGEN i ANTITIJELO.

-ANTIGEN je svaka tvar koju organizam prepozna kao neto tue i stvara antitijela da uniti
antigen.Kada se antitijela stvore u dovoljnom broju organizam postaje otporan na infekciju i
takva otpornost naziva se IMUNOST.
-ANTITIJELA su imunoglobulini u serumu koji se stvaraju na pojavu AG u organizmu.

Razlikuje se pet tipova imunoglobulina

 1. Imunoglobulin G (IgG)
2. Imunoglobulin M (IgM)
3. Imunoglobulin A (IgA)
4. Imunoglobulin E (IgE)
5. Imunoglobulin D (IgD)

Tri su osnovna mehanizma imunoloke reakcije

1. IMUNOLOKO PREPOZNAVANJE bitno za razlikovanje vlastitoga od tueg.Ako

ovaj mehanizam zataji nastaju patoloka stanja tzv AUTOIMUNE BOLESTI. Tada
imunoloki sustav napada stanice vlastitog organizma.
2. IMUNOLOKA SPECIFINOST je sposobnost reagiranja protutijela samo na AG
koji je pokrenuo reakciju.
3. IMUNOLOKO PAMENJE ( MEMORIJA ) sposobnost organizma da nakon
preboljene bolesti ili nakon vakcinacije postane otporan na infekciju koju je
prebolio.Imunost prema jednoj bolesti ne ukljuuje imunost prema bolesti
uzrokovanom drugim uzronikom.

9. Prevencija (primarna, sekundarna, tercijarna, specifina)

Prevencija bolesti (lat. praevenio = prethoditi, doi ispred) oznaava sve postupke kojima se
bolest sprjeava, odnosno onemoguava.
Prevencijom bolesti, te unaprijeenjem i ouvanjem zdravlja bavi se posebna znanstvena
medicinska disciplina -preventivna medicina.
- Cilj je preventivne medicine pravodobno prepoznavanje bolesti i provoenje lijeenja kojim
se sprjeavaju smrt, invaliditet, oteenja i smanjivanje kvalitete ivota. Tijekom provoenja
mjera prevencije, vri se intervencija , koja predstavlja pravodobno uplitanje u tijek bolesti.
-Intervencija oznaava skup mjera koje se poduzimaju kako bi se uklonio ili smanjio rizik
razvoja odreene bolesti, odnosno skup mjera koje se poduzimaju kako bi se izlijeila,
zaustavila ili usporila bolest te na taj nain sprijeilo njeno razvijanje, posljedini invaliditet
ili smrt.
-Primarna prevencija je usmjerena na zdrave osobe, podrazumijeva uklanjanje rizika/uzroka
bolesti i unaprjeenje opeg zdravstvenog stanja kako bi se sprijeio nastanak bolesti.
-Sekundarna prevencija odnosi se na prepoznavanje potencijalnih bolesnika, odnosno
oboljelih u ranom stadiju bolesti, kako bi se pravodobnom intervencijom sprijeio razvoj
manifestne bolesti te tako zaustavilo njeno napredovanje i sauvao ivotni vijek, kao i
kvaliteta ivota.
-Tercijarna prevencija je prepoznavanje i zbrinjavanje onih stanja koja se ne mogu lijeiti ili
stanja kod kojih unato lijeenju nastaju posljedice. Njen cilj je ouvanje kvalitete ivota
bolesnika kad lijeenjem nije mogue suzbiti bolest.
10. Imunizacija
Imunizacija je postupak koji ima za cilj poboljanje imuniteta (otpornosti) protiv
odreenih oboljenja. Najee se provodi vakcinacijom. Prema definiciji Svjetske
zdravstvene organizacije Vakcina ili cjepivo je bilo koji pripravak namijenjen za
proizvodnju imuniteta na neku bolest potiui proizvodnju antitijela.
Vakcine mogu biti napravljene od mrtvih ili oslabljenih mikroorganizama, dijelova
mikroorganizama ili njihovih toksina. Primjenjuju se na razliite naine, a najee putem
injekcija.
Imunizacija je jedno od najveih dostignua 20-og vijeka koje je uz obezbjeenje higijenski
ispravne vode za pie i otkrie antibiotika dovelo do znaajnoj smanjenja oboljelih i umrlih
od razliitih zaraznih oboljenja. Zahvaljujui imunizaciji neke zarazne bolesti su potpuno
nestale (velike boginje), a ostale za koje postoje vakcine se javljaju veoma rijetko.
Znaajan je uinak imunizacije na smanjenje trokova u zdravstvu.
Vakcinisanjem se svake godine spase ivoti preko tri miliona djece irom svijeta.

11. Kalendar imunizacija

DOB VAKCINA NAIN DAVANJA

Po roenju BCG i ----------------------------- Interdermalno

(12-24 h)
Hepatitis B------------------------- Intramuskularno

Sa navrenim 1 mjesecom Hepatitis B------------------------- Intramuskularno

Sa navrena 2 mjeseca Di-Te-Per, Polio,------------------ Intramuskularno

HiB--------------------------------- Intramuskularno

U 4 mjesecu Di-Te-Per, Polio ------------------ Intramuskularno

HiB---------------------------------- Intramuskularno

Sa navrenih 6 mjeseci Di-Te-Per, Polio ----------------- Intramuskularno

Hepatitis B------------------------- Intramuskularno

U 13 mjesecu MRP-------------------------------- Intramuskularno

U 18 mjesecu Polio i ------------------------------ Oralno

HiB(hemphilus inf.b)------------- Intramuskularno

U 5 godini ivota Di-Te-Per,-------------------------- Intramuskularno

Polio-------------------------------- Oralno

U 6 godini ivota MRP------------------------------- Intramuskularno

Di-Te, ------------------------------ Intramuskularno

 U 14 godini ivota Polio (OPV)------------------------ Oralno

U 18 godini ivota Ana-Te------------------------------ Intramuskularno

Razmaci izmeu vakcina koje se daju po kalendaru vakcinacije moraju biti najmanje 30 dana,
izuzetno kod vakcinacije oralnom-polio vakcinom, razmak mora biti 42 dana. Razliite
injekcione vakcine trebaju se aplicirati na razliita mjesta.

12. Strukturna i prostorna izolacija bolesnika

-Strukturna izolacija je smjetaj bolesnika oboljelih od istih bolesti u odvojenom objektu.
Na taj nain spreava se kontakt izmeu bolesnika oboljelih od razliitih bolesti.
-Prostorna izolacija predstavlja izolaciju bolesnika u pravilno organizovanom prostoru u
okviru hospitalne jedinice, ili bolnice za infektivne bolesti.
U ovom sluaju bolesnici se smjetaju u male bolesnike sobe i izolacione boksove koji
imaju zasebne sanitarne prostore.
Na ovakav nain bolesnicima se onemoguava kretanje izvan bolesnike sobe, ili boksa.
Svaka prostorija ima predsoblje, koje je predvieno za uvanje materijala i opreme za osoblje,
koje se brine za bolesnika.

13. Lina zatitna sredstva

Osobna/lina zatitna sredstva su predmeti odjee i obue koji slue za zatitu tijela od tetnih
utjecaja radne okoline. Primjenjuju se, u pravilu, samo ako se opasnosti ne mogu otkloniti
osnovnim mjerama zatite. Osobna/lina zatitna sredstva stavljaju se na raspolaganje svim
radnicima kojima prijeti neka od opasnosti iz radne okoline. Osobna/lina zatitna sredstva
izrauju se u skladu s normama za osobna zatitna sredstva. Ako za neko osobno/lino
zatitno sredstvo ne postoji norma, mora se izraditi tako da potpuno titi od opasnosti zbog
koje se koristi. U tom sluaju za takvo osobno zatitno sredstvo mora se pribaviti
odgovarajui pisani dokument. Radnici koji su izloeni nekoj od opasnosti iz radne okoline
imaju pravo i dunost upotrebljavati odgovarajua osobna zatitna sredstva. Vrsta osobnog
zatitnog sredstva koju mora nositi pojedini radnik ovisi o radnom mjestu na kojem radi ili
poslovima koje obavlja, a utvrena je pravilnikom o zatiti na radu poslodavca.

Osobna zatitna sredstva koja se upotrebljavaju u zdravstvenim ustanovama mogu se

podijeliti prema vrsti zatite koju pruaju:
- zatita kose/vlasita (Kape)
- zatita dinih organa (Maske)
- zatita organa vida (Naoale)
- zatita tijela (Uniforme,mantili,majice...)
-zatita ruku (Rukavice)
-zatitna obua (Klompe,kaljae)

14. Asepsa i antisepsa

Antisepsa je postupak kod kojeg se hemijskim sredstvima unitavaju svi oblici
mikroorganizama, smanjuje njihov broj, sprijeava rast i razmnoavanje. Dakle postupak koji
inimo u borbi protiv infekcije. Uveo ju je Lister 1867 (pranje ruku u 5% karbolnoj kiselini,
stavljanje zavoja namoenih u nju na ranu, i prskanje operativnog polja istom). Antisepsa se
provodi razliitim hemijskim sredstvima koja se dijele na antiseptike i dezinficijense.

Asepsa je takav postupak kod kojega je iskljuena mogunost infekcije odnosno svedena na
najmanju moguu mjeru. Sterilizacija instrumenata, dezinfekcija koe, hirurko pranje ruku,
upotreba zatitnih maski i druge metode pospjeuju uinak. Dakle asepsa je pojam koja se
koristi kao pridjev nainu rada, aseptian rad u sali. Metodu aseptinog rada uveo je
Bergmann 1890.
Aseptina metoda rada u sali danas treba da izgleda:
osoblje nosi istu uniformu
kosa pokrivena kapom ili maramom
maske se nose na nosu i ustima
kaljae ili platnene natikae na nogama preko papua i klompi
operatori i instrumentari peru ruke toplom vodom i sapunom 10 minuta (eventualno
betadinom) uz upotrebu etke a nakon toga se ruke osue sterilnom kompresom a onda
se dezinficiraju alkoholom, asepsolom, betadinom i sl.)
oblae sterilne mantile i rukavice
bolesnik mora biti dobro opran, kosmati dijelovi u blizini i na buduem
operativnom polju moraju biti obrijani,
operaciono polje se isti sa hidrogenom zatim asepsolom i betadinom i onda se
pokriva sterilnim rubljem
operacione sale iste se svakodnevno raznim antiseptikim sredstvima a koristi se i
ultraviolentna lampa koja gori preko noi.
Operacione sale ne smiju imati prozore prema vani, potrebno je obezbjediti
adekvatnu ventilaciju po mogunosti sterilnim zrakom.
Instrumentarij mora biti sterilan Antiseptici i dezinficijensi (koje osobine mora
imati hemijski spoj da bi se zvao antiseptikom)

Antiseptici su hemijska sredstva za provoenje antisepse. Mogu se podijeliti na antiseptike u

uem smislu rijei i na dezinficijense:.
Antiseptici su sredstva koja spreavaju razvoj mikroorganizama, dakle djeluju
preteno bakteriostatiki
Dezinficijensi ubijaju mikroorganizme, djeluju preteno baktericidno
Granica izmeu jednih i drugih nije otra jer pojedina hemijska sredstva zavisno od
koncentracije i duine djelovanja mogu da se ponaaju i kao antiseptici i kao dezinficijensi.
Osobine koje mora imati:
Njegova djelotvornost da djeluje na mikrorganizme
da ne kodi pacijentu u koncentraciji u kojoj se koristi i na mjestu na kojem se
koristi ukoliko se koristi na pacijentu, ne samo to nego da i nije kancerogen, teratogen i
slino ak i ako se koristi da predmetima i njihova isparenja itd.
 neke osobine koje razdvajaju dobre i loe a ne tiu se djelovanja na bakterije (kao
recimo da li je zapaljiv, da li oteuje materiju na kojoj se koristi.).

Najpoznatiji antiseptici
preparati ive kao ivin sublimat djeluje snano baktericidno i u niskim koncentracijama. Koristio se za dezinfekciju
instrumenata i koe
srebro nitrat koji se koristi jo u dezinfekciji urinarnog trakta ali je otrovan pa se sve rijee upotrebljava
etanol u 70% koncentraciji
fenoli zavisno od koncentracije upotrebljava se najee za uvanje instrumenata u sterilnom stanju a nekada i za
sterilizaciju instrumenata koji se ne mogu sterilizirati u autoklavu ili suhom sterilizatoru zbog toga to ih visoka temperatura
oteuje
formaldehid koristi se u obliku tableta koje isparavaju, tako da se koristi kod instrumenata koje oteuje tekuina
(dijatermija)
hidrogen peroksid koristi se za pranje rana jer jako dobro pjeni i rastvara i nekrotino tkivo u koncentraciji 3%
hipohloriti (dijasept) koristi se za pranje podova, podova u operacijonim salama ali i za ienje operacionog polja itd
jodofori su mjeavina joda koji se odavno koristi kao antiseptik i dezinficijens sa povrinski aktivnim supstancama pa imamo
(betadin, povidon jodid) koristi se za pranje rana
kvarterni amonijevi spojevi (asepsol)

15. Oblici bolesti u infektologiji (Zavise od uzronika i manifestacije simptoma)

Opi i specijalni simptomi zarazne bolesti

-Opi simptomi zajedniki su veini zaraznih bolesti, dok su specijalni svojstveni odreenim
skupinama bolesti
-U poetku svake infektivne bolesti pojavljuju se tipine tegobe koje nazivamo opim
simptomima ili infektivni sindrom
- Infektivni sindrom obuhvaa povienu temperaturu praenu zimicom/tresavicom, opom
slabou, malaksalou, bolovima u miiima (myalgia) i zglobovima (artritis, artralgija),
glavobolja (cephalea), opa slabost, suhoa usta, malinasti jezik (kod scarlatine), proljev i
povraanje (toksemija toksini u krvi)
-Specifini simptomi javljaju se kasnije i povezani su s lokalizacijom upalnog procesa
-Temperatura
-Temperatura je najei, najstalniji simptom zaraznih bolesti
-Temperatura je posljedica oslobaanja pirogenih tvari koje oslobaaju mikroorganizmi i
oteene stanice tkiva
-Pirogene tvari su bioloki aktivne supstance koje podrauju hipotalamus (centar za
regulaciju)
-Kod zaraznih bolesti temperatura moe rasti naglo i postepeno
-Prema dnevnom kretanju razlikujemo 3 osnovne vrste oscilacije
-Febris continua
Oscilacije manje od 1C
-Febris remitens
Dnevne oscilacije vee od 1C, a tijekom dana ne padaju na normalu
-Febris intermitens
Dnevne oscilacije vee od 1C,tokom dana padne na normalu ili ispod (tipian za sepsu)

-Tresavica (tremor) znak prodora bakterija u krv (bacteriemija)

-Kod najvee temperature i tresavice vadi se HKB (hemokultura na bujon)
- Kod salmonele vadi se HK (hemokultura na unu podlogu)
-Sy. Sepse prodor bakterija iz krvi u razliita tkiva i organe gdje se stvaraju upalni procesi
 Tijekom upalnog procesa, kod pojaanog metabolizma poveava se volumen krvi te kod
pacijenta nalazimo tahikardiju (za svaki C, 8 otkucaja vie), esto nalazimo
splenomegaliju (poveanje slezene), hepatomegaliju (poveanje jetre)
Neke zarazne bolesti idu uz leukocitozu (poveanje broja leukocita, bakterijska bolest),
leukopenija (smanjen broj leukocita, virusna bolest), trombocitopenija, herpes febrilis
(reaktivacija ranije steenog herpes virusa)

- Zarazne bolesti sa simptomima bolesnog organa

o INFEKTIVNE BOL. CS
Glavobolja, vrtoglavica, povraanje, fotofobija, poremeaji svijesti,
ukoenost ije, konvulzije/grevi kod male djece
Meningitis (virusni serozni, bakterijski gnojni), encefalitis

o ANGINE (tonzilitis ac.)

Grlobolja, oteano gutanje, oteeni i bolni limfni vorovi vrata
Najee ih uzrokuje: bakteriohemolitiki streptokok (BHS)
o INFEKTIVNE BOLESTI LIMFNOG SUSTAVA
Sy. Inf. mononucleose
Uzronik: Epstein Barr virusom (EBV)
o INFEKTIVNE BOLESTI ZGLOBOVA I MIIA
Otok, crvenilo, bol miia
o INFEKTIVNE BOLESTI MOKRANOG SUSTAVA
Upala bubrega (pyelonefritis ac. bol u lumbalnom dijelu)
Peckanje i bol pri mokrenju
o INFEKTIVNE BOLESTI DINOG SUSTAVA
Oteano disanje, mrcanje, kaalj
Gripa, pneumonia, ac. Respiratorni katar
o CRIJEVNE ZARAZNE BOLESTI
Bol u trbuhu, munina, povraanje, proljev
Salmoneloza, igeloza, kolera, otrovanje hranom (alimentarna
toksikacija Intoxicatio alimentario) uzrokovano STFC-om.
o INFEKTIVNE BOLESTI JETRE
Hepatitis, leptospiroza, amebni hepatitis
Bol ispod desnog sedmog rebrenog luka, uzronik virus
o INFEKTIVNE BOLESTI SRCA
Myocarditis, pericarditis, endocarditis, epicarditis, pancarditis
o INFEKTIVNE BOLESTI KOE
Egzantermine bolesti vezane uz osip
Morbili, scharlatina, erizipel, variela (vodene kozice)
Vodene kozice
Makula (osip u razini koe)
Papula (sitni pritii iznad razine koe)
Vezikule (sitni pritii iznad razine koe ispunjeni seroznom
tekuinom)
Pustule (iznad razine koe, mjehurii ispunjeni gnojnim
sadrajem)
Petehijalni osip (sitne tokice, krvarenje u koi)
Crijevne zarazne bolesti

- Spadaju one zarazne bolesti gdje uzronik ulazi na usta, prolazi kroz eludac i crijeva
- Na sluznici probavnog trakta moe tetno djelovati bakterija svojim toksinima ili invazivno, direktno oteujui sluznicu
probavnog trakta
o Gastritis upala sluznice eluca
o Enteritis upala tankog crijeva
o Colitis upala debelog crijeva
o Enterocolitis ac. upala tankog i debelog crijeva
o Gastroenterocolitis upala eluca, tankog i debelog crijeva
- Uzronik se unosi prljavim rukama ili zagaenom hranom, izbacuje se fekalijama (stolicom)
- Fekalno oralni put prijenosa
- 4F
o Fingers prsti
o Flyes muhe
o Food hrana
o Feces - stolica

ALIMENTARNA INTOKSIKACIJA (intoxicatio alimentaria)

- 1. Uzrokovana je enterotoksinom bakterije stfc. aureus ili zlatni stafilokok koji se nalazi u nosu, drijelu i na koi
o Enterotoksin je termostabilan toksin, a naziva se tako jer se resorbira iz sluznice crijeva
o Otrovanje hranom moe se javiti u epidemiji zbog vrlo kratke inkubacije i zbog toga to hranu osobe konzumiraju
istovremeno
o Najee se javlja u ljetnim mjesecima zbog otrovanja sladoledom, kremastim kolaima i tortama
o Enterotoksin djeluje na sluznicu potiui mehanizme izluivanja (voda, elektroliti)
o Invazivna upala komponenta izostaje i izostaje febrilnost; inkubacija je od 1-6 sati
o Bolest poinje muninom, opom slabou, uestalim povraanjem i rijetkim proljevastim stolicama bolovi u trbuhu;
povraanje dominira nad proljevom posljedica toga je dehidracija
o DG. se postavlja na temelju klinike slike, epidemiolokih podataka
o TH. simptomatska (dijeta, tekuina)

- 2. Clostridium perfringens ima spore koje su termostabilne, ako se nalaze u hrani posebno u mesnim proizvodima na visokoj
temperaturi spore preive
o ulaskom u crijevo spore oslobaaju toksin koji izaziva proljev; inkubacija 8-24 sata
o bolest poinje naglo proljevom i povraanjem, bolovi u trbuhu; povraanje nije esta pojava
o temp. normalna; bolest traje 12 24 sata; TH. simptomatska

AKUTNA BACILARNA DIZENTERIJA (IGELOZA)

- IGELOZA ak. zar. bol. Prouzroena igelama, gram negativnim tapiastim bakterijama; podijeljene u skupine A, B, C i D.
- Izvor zaraze je bolestan ovjek i kliconoa
- Kliconotvo je kratkotrajno i obino ne dulje od nekoliko tjedana
- Bolest se prenosi fekalno analnim prijenosom
- U prijenosu imaju vanu ulogu i muhe uz zagaene namirnice i vodu; bolest vezana uz loe higijenske uvijete
- U crijevima igele uzrokuju bolest invazijom; na sluznici dolazi do upale, rijetko ulaze u krv
- Posljedica invazivnog djelovanja na sluznicu je upala sluznice debelog crijeva
- Upala prema teini moe varirati od kataralne do ulceromembranozne
- igele lue enterotoksin koji dovodi do hipersekrecije sluznice; na igele djeluje aceditet eluca, normalna crijevna flora te uredna
peristaltika
- Inkubacija 1 5 dana
- Bolest poinje opim simptomima, algikim sindromom, glavoboljom a zatim i greviti bolovi u trbuhu, proljev; kod male djece
konvulzije; stolice u poetku kaaste a kasnije oskudne sa primjesama sluzi i krvi
- Pred kraj bolesti se svede na malu koliinu sluzi i krvi
- Bol u donjem dijelu trbuha tjera na hitno pranjenje crijeva; grevi nisu uvijek praeni stolicom; to su DIZENTERINI
SINDROMI
- TH. antimikrobna tetraciklin, sinersul

ARLAH (skarlatina)

- Ak. zar. bol. uzrokovana betahemolitikim streptokokom (BHS) grupe A koji izluuje eritrogeni toksin
- Javlja se ee u jesen, na poetku zime i obolijevaju djeca nakon 6. mj ivota, najee izmeu 4. i 8. godine, a poslije 30 g.
veoma rijetko
- Vana je invazivna i toksina komponenta
- Ulazna vrata su drijelo i nazofarinks
 - Izvor zaraze je bolesnik koji boluje od neke streptokokne bolesti
- Prenosi se kapljinim putem, vrlo rijetko kontaminiranim predmetima, preko koe
- Inkubacija 3 5 dana; bolest poinje naglo, febrilnost, zimica, glavobolja, povraanje, mala djeca bolovi u trbuhu i proljev
- 2 ili 3 dan javlja se osip; koa je suha i hrapava, a osip je sitan tokast koji na pritisak iezava
- Javlja se u predjelu axile, donji dio trbuha i s unutarnje strane nadlaktice
- Osipa na licu nema, oko usta se javlja bljedilo (perioralno), obrazi su zaareni, drijelo arko crveno, tonzile poveane, prekrivene
gnojnim eksudatom, jezik je obloen, a od 3. dana naslage na jeziku nestaju i on postaje maslinast; limfni vorovi na vratu bolni i
oteeni
- Ova bolest obino traje 7 dana; nakon toga osip nestaje u 2 tjedna; javlja se ljutenje koe na rukama i trupu, a na tabanima i
dlanovima se ljuti
- TOKSINA SKARLATINA
o Jaka toksemija, visoka temperatura, poremeaj svijesti, pad tlaka, povraanje
o Komplikacije: myocarditis, hepatitis
- SEPTINA SKARLATINA
o Upalne promjene na tonzilama, limfnim vorovima, sinusima, ponekad moe doi i do sepse
o Komplikacije: rijetko moe nastati upala srednjeg uha, sinusa, limfnih vorova
- ALERGIJSKE SKARLATINE
o Komplikacije: reumatska vruica, akutni glomeronefritis koji se oituje promjenama u mokrai (albuminija,
eritrociturija, cilindriurija, hipertenzija)
- Imunost nakon preboljenog arlaha postoji samo protiv toksine komponente streptokoka
- Imunost je tipino specifina, a budui da ima 5 tipova eritrogenog toksina, mogue je ponovno obolijevanje
- KRVNA SLIKA: leukocitoza, neutrofilija, SE poviena
- Za dokazivanje uzimamo bris drijela, TH: 10 dana penicilina ili makrolidi ako je osoba alergina na penicilin

SALMONELOZE

- Sve bolesti prouzroene salmonelama, ukljuujui i trbuni tifus

- One su poglavito paraziti ivotinja i prenose se na ovjeka namirnicama ivotinjskog porijekla
- To su gram-negativne bakterije rasprostranjene u prirodi koje parazitiraju na crijevima sisavaca, ptica i ovjeka, a dijele se u
sedam osnovnih skupina (vie od 4000 vrsta i tipova)
- Vana je dobra termika obrada hrane kako bi se unitile salmonele, najee zarazu prenose termiki nedovoljno obraene
namirnice (jaja, kremasti kolai, mljeveno meso)
- Takoer se mogu prenositi sa ovjeka na ovjeka, fekalno oralnim putem koji je izraen samo u nepovoljnim higijenskim
uvjetima
- Do bolesti dolazi kada unesemo veu koliinu bakterija nego to eluana kis. moe unititi
- One uzrokuju upalu sluznice crijeva pa se bolest oituje kao gastroenterokolitis, salmonela-vruica ili sepsa
- AKUTNI GASTROENTERITIS
o Najblai oblik salmoneloze, inkubacija 1-2 dana, bolest poinje naglo, zimicom, vruicom, glavoboljom, bolovima u
trbuhu, muninom, povraanjem, proljevom
o Stolice kaaste, zelenkaste i smrdljive, mogu biti posve vodenaste
o U teem obliku javlja se dehidracija, najtei oblik slii koleri
o Srednje teki oblici traju 3 5 dana
o Lijeenje: rehidracija i dijeta, antibiotici
- SALMONELA VRUICA (paratifus)
o Slii trbunom tifusu, ali je blaa, tijek bolesti krai, komplikacije rijetke
o Rijetko obolijevaju mladi, zdravi ljudi; Najee obolijevaju dojenad, mala djeca, starci i imunokompromitirane
osobe
o Bolest poinje naglo, u poetku se moe javiti proljev, temperatura praena tresavicom, u poetku nalik na
gastroenterokolitis ali su opi simptomi izraeniji, vruica dulja od 5 dana, jaa toksemija i hepatosplenomegalija
o Lijee se kao tifus
- SEPSA
o s lokaliziranim promjenama u organima je najrjei i najtei oblik gdje salmonele prodru u krv
o javlja se visoka temperatura, tresavica, bakterijemija, bakterijske metastaze sa stvaranjem sekundarnih septikih arita
(najee kosti, zglobovi, plua, sr. zalisci, mozak
o najee kod male djece, staraca i imunokompromitiranih osoba
o lijee se kao tifus

16. Njega oboljelog sa febrilnim sindromom

Temperatura tijela predstavlja stepen zagrijanosti ovjeijeg organizma. Normalna
temperatura zdravog ovjeka, izmjerena na povrini tijela kree se izmeu 36-37C (na
sluznicama je za 0,1- 1,0C via), uz fizioloka kolebanja, ovisno o dobi dana (nia je u
jutarnjim satima), ivotnoj dobi (via je kod djece nego kod starijih osoba), kod ena ovisi o
menstrualnom ciklusu (via je u toku ovulacije) I trudnoi (via je prva 3-4 mjeseca).
Povienje tjelesne temperature je hipertemija.
Prema stepenu povianja temperature izmjerene na povrini tijela razlikuju se:
*subnormalna 35-36 C
*normalna 36-37 C
*subfebrilna 37, 1-37,7 C
*febrilna 37, 8-39 C
*visokofebrilna iznad 39 C
Febrilnost oznaava kontrolisani porast telesne temperature iznad normalnih vrednosti za
jedinku. Poviena telesna temperatura oznaava aksilarno izmerenu vrednost jednaku ili viu
od C. Poviena telesna temperatura predstavlja filogenetski najstariji odgovor na infekciju
koji je38 koristan zato to ograniava razmnoavanje patogenih mikroorganizama. Uzroci
febrilnog stanja su mnogobrojni. Pored infekcija, koje su najei uzrok, povrede tkiva i
organa (npr. opekotine), maligniteti (leukemije, limfomi), lekovi, bioloki agensi,
inflamatorne bolesti (npr. Crohnova bolest), endokrine bolesti (npr. hipertireoza) ili pojedine
metabolike bolesti mogu se ispoljiti febrilnim stanjem.
Anamneza kod bolesnika sa infekcijom, pored uobiajenih podataka o o vremenu pojave odreenih
simptoma i znakova, kao i toku bolesti, podrazumeva i odreene specifinosti koje su prikazane u
tabeli 1.
Tabela 1. Znaajni anamnestiki podaci kod bolesnika sa infekcijom slino oboljenje kod osoba u bliskom kontaktu
prethodne infekcije ili druge bolesti
temperatura - pojava, trajanje i tip temperaturne krivulje
opte zdravstveno stanje
uzrast
epidemija u pretkolskoj ustanovi ili koli
anamneza putovanja
ujed krpelja ili drugih insekata
kontakt sa ivotinjama
socijalno-epidemioloki podaci
imunizacije
ishrana

Kod bolesnika s visokom temperaturom sestra ima niz zadataka:

*da bolesnika smjesti u krevet,u povien poloaj, da bi mu se olakalo disanje i osigurala
udobnost *da u sobi bolesnika osigura optimalne mikroklimatske uslove
*bolesnika treba osloboditi suvine odjee
*sprovoditi njegu usne upljine
*vriti nadoknadu tenosti davanjem raznih napitaka
*vriti pravilnu prehranu bolesnika
*vriti nadzor nad vitalnim funkcijama
*sprovoditi odreene dijagnostike I terapijske postupke prema uputstvu ljekara

17. Njega oboljelog sa ikterinim sindromom

utica ili ikterus (lat. Icterus) oznaava simptom koji se manifestuje utom bojom koe i
bjeloonica, a koji nastaje zbog povienih vrijednosti bilirubina.

Klinika slika se manifestuje manje ili vie izraenim utilom koe i vidljivih sluznica ili
neto tamnijom mokraom, a javlja se kada je koncentracija bilirubina u serumu preko 30
mol/l. Postoji vie razloga to koncentracija u serumu raste, odnosno zato se javlja
neravnotea u koliini nastanka bilirubina, njegove konjugacije i ekstrakcije u jetri i
izluivanje bilirubina u crijevo.
utilo se najee manifestuje tek kad je koncentracija konjugovanog bilirubina u serumu
vea od 30 mol/l, obino se prvo primijeti utilo sklera jer konjugovani bilirubin ima vei
afinitet prema rahlom tkivu, te se tu bre i vie nakuplja. Nekada kod dugotrajnog
perzistiranja povienih vrijednosti bilirubina ta boja moe biti i uto-zelenkasta, to se
objanjava djeliminom oksigenizacijom bilirubina u biliverdin.

Najei razlozi nastajanja utice su hemolitiki ikterus, hepatocelularni ikterus i opstrukcioni

ikterus.

Hemolitiki ikterus

Ovaj oblik utice nastaje zbog skraenog ivotnog vijeka eritrocita i njihovog posljedinog
poveanog raspada. U u tom sluaju, ako koliina nastalog bilirubina premai mogunosti
konjugacije u jetri, bilirubin u seumu raste, javlja se vidljivo utilo koe i sluzokoe, u urinu
bilirubina nema, ali je poveana vrijednost urobilinogena u njemu. Osim direktnog znaka
hemolitikog ikterusa, u smislu skraenja ivotnog vijeka, postoje i indirektni znaci: poveani
broj retikulocita, poveane vrijednosti LDH-1 izoenzima u plazmi, smanjenje vrijednosti
haptoglobina, anemija, te splenomegalija.

Hepatocelularni ikterus

Kod ovog oblika utice koa moe biti intenzivno uta, jo je izraenije utilo sklera, urin je
taman i u njemu je uvijek prisutan bilirubin, stolica je normalne boje. Ukupna vrijednost
konjugovanog bilirubina u seumu je znaajno poviena. Uz ove promjene, u klinikoj slici
dominiraju umor, opta slabost, anoreksija, tupa bol ispod desnog rebarnog luka,
splenomegalija, hepatomegalija, promjene na koi u obliku eritema ili spider nevusa do
ascitesa. Ovakva klinika slika je prepoznatljiva i skoro uvijek ukazuje na akutni hepatitis,
cirozu jetre i tumorozne procese na jetri.

Opstrukcioni ikterus

Sam naziv ukazuje da je osnovni uzrok ovog oboljenja neka mehanika zapreka u protoku
ui, a u zavisnosti o njenoj lokalizaciji govorimo o intrahepatalnoj ili ekstrahepatalnoj
holestazi. Osim utila koe i sluzokoe, u klinikoj slici nalazimo prepoznatljive promjene za
ovaj oblik utila: aholina stolica, prisutan bilirubin u urinu, te esto svrbe koe.

Iz ovog kratog opisa oblika ikterusa i njihovih osnovnih karakteristika moe se zakljuiti da
pri pojavi utila koe i sluznica dijagnostiki treba posumnjati na nekoliko oboljenja:
hepatitis, ciroza jetre, tumoti jetre, pankreasa, ui i uovoda, sepsa i malarija. Na osnovu
klinike slike, te osnovnih laboratorijskih nalaza koji pokazuju izrazite promjene u
hemogramu, povienja vrijednosti bilirubina u seumu i urinu, povienja vrijednosti
transaminaza, imunolokih testova kojima se otkriva uzronik hepatitisa, te sve dostupne
osnovne radioloke metode digestivnog trakta, daje se definitivna dijagnoza, odnosno odabire
potrebni medikamentozni ili hiruki nain lijeenja.
18. Meningealni sindrom
Pod meningealnim sindromom podrazumeva se skup klinikih simptoma i znakova koji se
javljaju kao posledica poveanog intrakranijalnog pritiska. U meningealni sindrom spadaju:
svi meningitisi, encefalitisi, tumori, CNS ( maligni i benigni ), aneurizme, ciste, krvarenja u
mozgu i dr.
Etiologija meningealnog sindroma moe da bude raznovrsno:
- infektivne prirode ( bakterije, virusi, rikecije)
- toksine
- alergine
-onkogene
- fizike
- hemijske prirode
Meningealni sindrom obeleen je pojavom meningealnih znakova koji mogu da budu:
--subjektivni i
--objektivni.
Subjektivni meningealni znaci su: -uporna glavobolja- uporno povraanje.
Glavobolja je stalan pratilac meningealnog sindroma. Ona je jaka, kontinuirana, bez
slobodnog intervala i pojaa se pri kalju, naprezanju ili pokretima glave. Nastaje kao
posledica poveanog intrakranijalnog pritiska i toksinog oteenja, iritacija senzibilnih
intrakranijalnih veih arterija i venoznih sinusa. Povraanje je est simptom i bez nauzea, u
mlazu nije u vezi sa uzetom hranom i nije praeno subjektivnim poboljanjem.

Objektivni meningealni znaci se dele na meningealne znake prvog i drugog reda.

Kliniki simptomi
Glavobolja je najkonstantniji simptom meningealnog sindroma. Nastaje zbog
poveanog intrakranijalnog pritiska. Obino je veoma uporna, difuzna. ali ipak najvie
 izraena u eonom i zatiljanom dijelu glave. Pojaava se pri kihanju, kalju i potresu
glave.
Povraanje je posljedica nadraaja bulbarnih centara na dnu IV modane komore
(n. vagus). Ono je bez nauzeje i napora i ne vodi do olakanja.
Ukoenost vrata nastaje zbog spazma vratnih miia, to je posljedica istezanja
iritiranih nervnih korjenova. Ukoenost je time vea to je pokuaj fleksije vrata
intenzivniji.

Kernigov znak se javlja kao posljedica podraaja

odgovarajuih senzitivnih korjenova spinalnih ivaca pri istezanju miinih tetiva.
Izvodi se tako da se bolesniku koji lei na leima opruenih nogu, dlan lijeve ruke
ispitivaa stavi na koljeno a desnom rukom se uhvati potkoljenica iznad pete. Tako
potpuno ispruena noga se flektira u kuku. Ukoliko je Kernigov znak pozitivan, onda se
ne moe napraviti pravi kut izmeu trupa i ekstremiteta. Isti znak se moe izvesti kada
bolesniku kaemo da se iz leeeg poloaja uspravi u sjedei poloaj. Ako je Kernigov
znak pozitivan, onda e bolesnik flektirati noge u koljenima i kukovima, a rukama e se
podboiti iz lea.

Gornji Brudzinskijev znak, izvodi se tako

to se noge flektiraju i privlae prema trbuhu pri energinoj fleksiji glave prema
grudnom kou.
Donji Brudzinskijev znak. Pri pasivnoj fleksiji jedne noge u koljenu i kuku
istovremeno se flektira i druga noga, ako je znak pozitivan.
Vujievi znaci se ispituju tako da se bolesnik poloi na lea, noge mu se postave u
pasivan poloaj rotacije prema spolja, a ruke u poloaj supinacije. Ako su Vujievi
znaci pozitivni, onda e pri energinom savijanju glave bolesnika prema grudnom.
 kou, nastati tonino-reflektorni pokreti unutranje rotacije nogu i aduktne-supinacije
stopala, ili jedan od ta dva znaka i pronacioni pokret jedne ili obje ruke.
Bazilarni znaci se mogu pojaviti zbog podraaja nervnog stabla na bazi mozga i
povrede motornih nerava, ili njihovih grana, a najvaniji su strabizam, mioza, trizmus,
sardonian osmjeh itd
Ostali znaci meningealnog sindroma su vazomotorni poremeaji
dermografizam, senzitivni hiperstezija koe i kostiju i senzorijelni fotofobija.
Encefalitini sindromi Pored meningealnih simptoma kod pojedinih, preteno
teih bolesnika, mogu se javiti i encefalitini simptomi, pa se onda radi o
meningoencefalitisu. Ti simptomi su:konvulzije, pareza i paralize, te psihiki
poremeaji.
Meningealni sindrom je praen i optim znacima infekcije, temperaturom, anoreksijom.
opstipacijom ili proIjevom, konim manifestacijama itd.
Meningealni sindrom kod dojenadi po svojim simptomima se znatno razlikuje od
meningealnog sindroma kod odraslih. Najvaniji simptomi su napeta fontanela i hiperestezija,
te bolesniji izgled djeteta nego to moe objasniti kliniki nalaz.

19. Uzimanje brisa

Uzimanje briseva s raznih podruja ljudskog tijela temelj je klinike mikrobiologije tom
jednostavnom i korisnom metodom moemo dokazati prisutnost uzronika brojnih zaraznih
bolesti. Odreena mjesta naeg organizma od iznimne su vanosti prilikom postavljanja tone
dijagnoze bolesti, a esto je potrebno i poznavanje ispravnog naina uzimanja brisa.

Bris drijela
Brisom drijela prvenstveno dokazujemo infekciju betahemolitikim streptokokom grupe A
(BHS-A), koji spada meu najvanije bakterijske uzronike bolesti u ovjeka.
Bris drijela pravilno se uzima tako da bolesnik (ili kliconoa) sjedne prema izvoru svjetla te
se patulom lagano pritisne baza jezika kako bi se lijepo prikazala stranja strana drijela
zajedno s tonzilarnim udubinama. Zatim se brisom vrsto obrie stranji dio drijela, nepani
lukovi i podruje tonzila. Vrlo je vano to vie izbjegavati dodirivanje ostalih podruja u
ustima (kao to su uvula, obrazi, zubi i zubno meso) kako se uzorak ne bi kontaminirao
preostalom florom usne upljine. Ako pacijent prilikom uzimanja brisa govori "a", to e
podignuti uvulu i smanjiti nagon na povraanje. Nakon uzimanja uzorka, bris bi se trebao to
prije dostaviti u laboratorij i nasaditi na hranjive podloge; u sluaju potrebe produljenog
transporta, bris se privremeno moe staviti u hladnjak ili u odreene transportne medije.
Brisom drijela prvenstveno dokazujemo infekciju betahemolitikim streptokokom grupe A.

Bris nazofarinksa
Za razliku od obinog brisa nosa, bris nazofarinksa ili nosnog drijela mnogo je pouzdaniji u
dokazivanju kliconotvaNeisseriom meningitidis i Haemophilusom influenzae, a osim
navedenih mikroogranizama mogu se nai i uzronici upale srednjeg uha kao to
su Streptococcus pneumoniae,Staphylococcus aureus te BHS-A. Iako se brisom nazofarinska
ne moraju uvijek dokazati uzronici upale sinusa, njime se nerijetko sluimo kao dobrom
orijentacionom pretragom. Uvijek treba imati na umu da je bris nazofarinksa metoda izbora i
za dokazivanje uzronika difterije i hripavca, premda su te bolesti danas u naem podneblju
iznimno rijetke.
Sam bris uzima se sterilnim tankim elastinim tapiem sa vatenim vrhom. Jednom rukom
uvrsti se elo pacijenta, a drugom rukom se tapiem polako ulazi donjim nosnim hodnikom
sve do nazofarinksa, pri emu se tapi lagano rotira oko svoje osi. Ondje se tapi ostavi
desetak sekundi, a nakon njegova izvlaenja pacijent obino kie i suze mu oi, to je
uobiajena pojava.
Bris vrata maternice
Bris cerviksa ili vrata maternice jedna je od glavnih ginekolokih pretraga pri dokazivanju
infekcija enskog spolnog sustava. Pomou njega bakteriolokom obradom moemo dokazati
itav niz kliniki znaajnih uzronika kao to su Chlamyidia trachomatis, genitalne
mikoplazme (Ureaplasma urealyticum,Mycoplasma hominis i Mycoplasma
genitalium),Gardnerella vaginalis (esto u kombinaciji sMycoplasmom hominis i vaginalnim
anaerobnim bakterijama), kao i beta-hemolitiki streptokok grupe B (BHS-B). Uzronici kao
to su Neisseria gonorrhoeae (gonoreja) iTreponema pallidum (sifilis) danas su puno rjei, no
nikako ih se ne smije zanemariti.Brisom cerviksa esto pokuavamo pronai i klamidijsku
infekciju, infekciju humanim papilomavirusima (HPV-om), kao i uestale gljivine
infekcije. Kako infektivne bolesti danas predstavljaju jedan od vodeih uzroka neplodnosti, ne
treba posebno naglaavati vanost postavljanja pravodobne i tone dijagnoze.
Bris uglavnom uzima ginekolog, a pravilno se uzima tako da se prvo sterilnim brisom odstranjuje sluz s povrine cerviksa, a tek nakon toga
uzima bris za potrebne pretrage. Bris valja uvesti do jednog centimetra u endocervikalni kanal te ga rotirati desetak sekundi ne bi li se dobile
epitelne stanice. Bris na kojem su vidljivi krv ili gnoj u veini sluajeva nije adekvatan, stoga bi u takvim sluajevima pretragu trebalo
ponoviti.

Bris uretre
Iako se za dokazivanje specifinih uzronika bris uretre radi i kod ena, ta pretraga znaajnija
je za dokazivanje infekcija mukog spolnog sustava.
Iako se za dokazivanje specifinih uzronika bris uretre radi i kod ena, ta pretraga znaajnija
je za dokazivanje infekcija mukog spolnog sustava. Kako je sam postupak uzimanja brisa
relativno neugodan, danas se sve vie razvijaju neinvazivne metode dokazivanja brojnih
uzronika spolno prenosivih i drugih zaraznih bolesti iz ejakulata. Ipak, bris uretre ostaje vrlo
vaan u dijagnostici infekcije HPV-om, Neisseriom gonorrhoeae, kao i klamidijom.

Obrisak uretre se kod mukaraca uzima sterilnim tankim elastinim tapiem sa vaticom na
vrhu koji se prethodno navlai. Prije ulaska brisa prepucij se potegne prema gore, a zatim se
bris uvodi u uretru do otprilike 2 centimetra u dubinu i lagano zarotira. Kod dokazivanja
klamidijske infekcije bris uretre esto se kombinira s brisom spojnice oka.

20. Uzimanje urinokulture

Dobro uzet uzorak za urinokulturu je presudan za pravilnu interpretaciju pretrage i
pravovremenu primjenu eventualno potrebne specifine terapije. Stoga je kljuno i u Vaem
interesu da ove upute paljivo proitate i slijedite.
Uzorak treba biti srednji mlaz prvog jutarnjeg urina, ili srednji mlaz urina nakon to je prolo
34h od posljednjeg mokrenja. Uzorak urina se moe dostaviti direktno nasaen na Uricult
podlogu (moe se dobiti u laboratoriju) ili u sterilnoj posudici (nabaviti u ljekarni).

Za bakterioloku pretragu urina uzima se isti srednji mlaz prvog jutarnjeg urina.
Prvi jutarnji urin uzorak je urina izmokren odmah nakon cjelononog spavanja, neposredno
prije doruka ili drugih aktivnosti. Preporua se da bude izmokren nakon 8 satnog leanja i ne
manje od 4 sata zadran u mokranom mjehuru (ako je mokrani mjehur pranjen ranije
tijekom noi).
Urin srednjeg mlaza (isto uhvaeni urin) predstavlja srednji dio izmokrenog urina. Prvi se
dio odbacuje budui da je uvijek kontaminiran fiziolokom florom uretre (tj. bakterijama koje
se nalaze na poetku mokrane cijevi te na vanjskom spolovilu).

Nakon uzimanja uzorka posudicu paljivo zatvoriti pazei da se rukama ne kontaminira

unutranjost posudice i ep. Uzorak ne smije due od 2 sata ostati na sobnoj temperaturi. Ako
se za to vrijeme ne moe stii do laboratorija, moe se 24 sata uvati na +4C (tj. u hladnjaku
ili na hladnom mjestu).

Postupak za uzimanja srednjeg mlaza urina (mokrae) kod ena:

-Oprati ruke sapunom
-Rairiti prstima velike usne spolovila
-Oprati vanjsko spolovilo vodom
-Ispustiti prvi mlaz urina
-U posudicu izmokriti, ne prekidajui tijek mlaza, otprilike 1/2 dcl urina
-Oprati ruke sapunom

Postupak uzimanja srednjeg mlaza urina (mokrae) kod mukaraca:

-Oprati ruke sapunom
-Povui koni nabor
-Oprati zavretak spolovila (penisa) vodom
-Ispustiti prvi mlaz urina
-U posudicu izmokriti, ne prekidajui tijek mlaza, otprilike 1/2 dcl urina
-Oprati ruke sapunom

Napomena: Uzorak urina za mikrobioloku pretragu se ne smije davati za vrijeme trajanja

antibiotske terapije.

21. Uzimanje hemokulture

Uzorak se uzima na bolnikim odjelima. Krv za hemokulturu se stavlja u boice. Set se sastoji
od aerobne (zelene boje) i anaerobne (naranaste boje) boice. Pedijatrijska boica je ute
boje.
Boice se mogu dobiti na alteru Mikrobiolokog laboratorija.
Pacijent ruku stavlja na stoli ili krevet to slui kao oslonac. Pacijenta zamoliti da stisne aku
(ne pumpa), laboratorijski tehniar pipanjem trai kubitalnu venu te nakon toga dezinficira
mjesto uboda. Mjesto uboda se dezinficira vaticom natopljenom 70% alkoholom.
U sluaju da moramo dezinficirati veu irinu kubitalne jame, jednom vaticom dezificiramo
centralni dio kubitalne jame potezom od gore prema dolje nakon ega vaticu bacamo.
Lateralni i medijalni dio kubitalne jame dezinficiramo svaki posebno zasebnom vaticom istim
pokretom-od gore prema dolje. Nakon dezinfekcije, pustiti 30 sekundi da alkohol ispari i koa
bude suha. Nakon toga se vie ne smije palpirati mjesto uboda. Podvezati se ruku gumenom
poveskom. Vena ne smije biti podvezana due od 3 minute.
Laboratorijski tehniar upozori pacijanta da izravna ruku u laktu i svojom jednom rukom
prihvati pacijentovu ruku ispod lakta, a sa drugom rukom ubode iglom pod kutem od 45
stupnjeva te kada osjeti da je igla u veni, iglu izravanati paralelno sa koom. Pacijentov lakat
moe tada pustiti, ali upozoriti pacijenta da ne smije savijati ruku.
 Odvezati povesku. Kod odraslih osoba vadi se 10-20 ml krvi, a kod djece 3-5 ml krvi koja se
ravnomjerno rasporedi u boice za hemokulturu nakon to se promijeni igla. Drugi nain
vaenja krvi za hemokulture je kroz Adapter Cap od proizvoaa. Priprema koe pacijenta
izvodi se na gore opisani nain. Adapter Cup se spoji sa konektorom seta za vaenje krvi.
Nakon venepunkcije, kada je igla u veni, fiksirati je sa flasterom ili drati na mjestu da se ne
pomakne. Staviti Adapter Cup na aerobnu boicu hemokulture i pritisnuti da krv potee u
boicu. Priekati da se boica napuni do indikatorske linije. Premjestiti Adapter Cup na
anaerobnu boicu i ponoviti postupak. U nastavku kroz sistem se moe izvaditi krv i za druge
pretrage u epruvetu. Kada je vaenje krvi zavrilo, maknuti Adapter Cup sa boice i izvaditi
iglu iz vene.

22. Uzimanje koprokulture

Stolica na parazite i koprokultura: stolica se uzima u iste suve plastine posude sa navojem
na koji je privrena kaiica sa kojom se uzima uzorak. Dovoljna koliina uzorka stolice je
veliine oraha. Stolica ne sme da bude pomeana sa vodom, mokraom, uljem,
hemijskim sredstvima i sl. Kod prisustva neuobiajenih primesa u stolici (sluz, gnoj, krv, crvi,
itd.) njih takoe treba zahvatiti kaiicom i staviti u posudu. Posudu nikad ne prepuniti
stolicom. Obzirom da se paraziti i njihova jaja ne izbacuju stalno, potrebno je izvriti pregled
2-3 uzorka stolice, uzetih u razmacima od 2 do 3 dana. Za kontrolne preglede bakterijskog
kliconotva donose se 2-3 uzorka u razmacima od minimalno nedelju dana. Uzorak stolice
treba doneti to pre u laboratoriju, a moe se uvati na sobnoj temperaturi do dva sata, a due
se uva u friideru do donoenja u laboratoriju.

23. Ishrana bolesnika oboljelog od infektivnih bolesti

Ishrana obolelih od infektivnih bolesti je individualan zavisi od samog oboljenja, od aktivnosti, obiaja
i digestivne tolerancije.Bolest moe da se pogora sa reimom pothranjivanja, ali nee pokazati
poboljanje prekomernom ishranom.Cilj ishrane, nije da se bolesnik goji nego da se dovede
normalne teine.Poveanje metabolizma uvek prati svako febrilno stanje, dovodi do nagomilavanja
tetnih produkata, do toksemije razliitog stepena, to moe da dovede do smenjenja aktivnosti jetre i
bubrega organa koji vre dezintoksikaciju.
Anoreksija i povraanje, najei pratioci infektivnih bolesti, odredjuju tip ishrane.Ishrana mora da
sadri osnovne elemente kao i kod zdravih:ugljene hidrate, proteine, masti, soli, vodu, vitamine, koji
moraju da budu adaptirani prema dotinoj bolesti.kalorina vrednost, je potrebno da bude
zadovoljno, jer je za vreme poveanja temperature, kalorina potronja vea za 100-200 Cal.od
normalne, pa esto dolazi u febrilnom stanju do gladovanja.Kod veine akutnih infektivnih bolesti,
prema klinikom toku bolesti ishrana moe da se podeli na tri stadijuma.

-Prvi stadijum ishrane

U poetku bolesti dijeta se bazira na principu relativnog odmora digestivnog trakta:mali esti obroci
tene hrane, male kalorine vrednosti, kao:mleko, eer, jaja, voda, voni sokovi i dr.
Voda je neophodna za vreme febrilnih perioda da se zadovolji edj, smanji gubitak iz organizma
prilikom febrilnih stanja isparavanjem preko koe, plua preko mokrae i stolice.
Mleko sama po sebi sadri kompletne sastojke hrane, lako se vari i zauzima prvo mesto u dijeti
febrilnih stanja.Za vreme kuvanja gubi vitamine, ali se ovaj deficit nadoknadjuje na drugi nain.Da bi
se razbila monotonija pomea se sa kafom, okoladom, kremovima i slino.
eer glavna energetska hrana, lako se vari i rado se uzima.Kod febrilnih stanja daje se putem ishrane
ili preko infuzije u vidu glikoze.
Voni sokovi se rado piju sadre veliki procenat vitamina, svojim ukusom deluju osveavajui.
Jaja su esto u sastavu dijete.Dodaju se obino supama ili kaastoj hrani.

-Drugi stadijum ishrane

Kontinuirana dijeta se daje bolesniku obino 48 asova od poetka bolesti.Kalorinost se poveava, ali
princip relativnog crevnog odmora se odrava.Ova dijeta se primenjuje za sve vreme febrilnosti.

-Trei stadijum ishrane

Ova ishrana primenjuje se pri rekonvalescenciji bolesnika.Dijeta obino sadri dosta velike kalorine i
proteinske vrednosti.

24. Hepatitisi podjela, njega bolesnika

Hepatitis je upala jetre koja dovodi do oteenja ili unitenja njezinih elija (hepatocita).
Moe biti akutni i hronini. U nekim sluajevima, akutni hepatitis prelazi u hronino stanje.
Klinika slika i prognoza, kao i terapija ovisi o uzroniku upale jetre. Upalu jetre mogu
izazvati razliiti uzronici: bakterije, virusi, alkohol, razliiti toksini pa ak i lijekovi. Veliki je
broj virusa koji mogu izazvati upalu jetre.

Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C

Vrijeme 2-7 sedmica, 6-23 sedmice,najee17 2-25 sedmica,najee 7-9

inkubacije najee 4 sedmice sedmica sedmica

iri se spolnim putem kod

heteroseksualnih i
homoseksualnih odnosa,
zaraena voda i hrana,
Nain putem krvi i krvnih
prljave ruke, izmet, krv
prenoenja pripravaka, nesterilnim
i tjelesne tekuine
igalama, preko inficirane
majke na dijete, tetovaa i
piercinga
krvi i krvnih pripravaka, i
tjelesnih tekuina zaraene
osobe, nesterilnim igalama,
tetovaama i piercingom,
rjee spolnim putem i preko
inficirane majke na dijete

djeca obino imaju

slabije izraene u veini sluajeva nema
munina, povraanje, bolovi u
simptome nego odrasli, simptoma ili su vrlo blagi i
trbuhu, utica, umor, gubitak
utica, umor, bol u nespecifini (bolovi u
Simptomi apetita, bol u zglobovima; oko
stomaku, gubitak zglobovima i miiima) utica,
30% oboljelih nema nikakve
apetita, munina, umor, tamna mokraa, bol u
znakove bolesti
proljev, temperatura i stomaku, gubitak
groznica

Rizik razvoja
hronine Ne postoji Visok Vrlo visok
bolesti jetre
 Lamivudin
Tretman u Pegilirani interferon Pegilirani interferon
hroninoj - Adefovir
fazi bolesti Entecavir + Ribavirin
Talbivudin

Vakcina DA DA NE

ukuani, seksualni osobe koje su primale krv i

partneri, osobe koje krvne pripravke prije
djeca roena od inficirane
ive u blizini oboljele 1995.god. zdravsrveni radnici,
majke, osobe koje esto
osobe, putnici u zemlje intravenski korisnici droga,
Rizik od mijenjaju seksualne patrnere,
sa visokom osobe na hemodijalizi,
oboljevanja intravenski korisnici droga,
prevalencijom, hemofiliari, osobe koje esto
zdravstveni radnici, osobe na
promiskuitne osobe i mijenjaju sksualne partnere,
hemodijalizi, hemofiliari
intravenski korisnici djeca roena od inficirane
droga majke

izbjegavanje rizinog
cjepivo, higijena,
cjepivo, higijena,pranje ruku seksualnog ponaanja,
pranje ruku nakon
Prevencija nakon nude i mijenjanja lijeenje narkomana,
nude i mijenjanja
pelena, prije pripreme hrane koritenje sterilnih igala, oprez
pelena, prije
kod tetoviranja i piercinga

Hepatitis D Hepatitis E

Vrijeme inkubacije 2-8 sedmica 2-9 sedmica, najee 6 sedmica

krvi i krvnih pripravaka, i tjelesnih

Nain prenoenja tekuina zaraene osobe, nesterilnim isto kao kod hepatitisa A
igalama,
slabost, munina, bol u stomaku,
Simptomi simptomi slini kao kod hepatitisa B
utica

Rizik razvoja
hronine bolesti Visok Ne postoji
jetre

Tretman u
hroninoj fazi Interferon -
bolesti
Vakcina DA NE
intravenski korisnici droga, osobe koje
Rizik od putnici u zemlje sa visokom
su imale seksualni kontakt sa HDV
oboljevanja prevalencom, pogotovo trudnice
inficiranom osobom
higijena, pranje ruku nakon nude i
Prevencija isto kao kod hepatitisa B mijenjanja pelena, prije pripreme
hrane
HRONINI VIRUSNI HEPATITIS
-Hronini hepatitis definiemo kao infekciju koja traje due od est mjeseci. Hronini
hepatitis se pojavljuje sa tri klinike slike
-Hronini hepatitis sa normalnim ALT-om obino se detektira sluajno u davalaca krvi ili kod
sistematskih pregleda. Ovu grupu ini oko etvrtine bolesnika sa hroninim hepatitisom.
Bolesnici su, u pravilu, bez simptoma, no oko 90 % ima histoloke znakove blagog hroninog
hepatitisa. Dugoroni ishod bolesti u ovih bolesnika nije poznat, no ini se da je prognoza
dobra.
-Blagi hronini hepatitis, praen je blagim ili fluktuirajuim povienjem ALT-a. Bolesnici
obino nemaju simptoma, no mogu se aliti na umor. Biopsija jetre pokazuje blago nekro-
inflamatornu leziju uz moguu blagu fibrozu. Ovu grupu ini oko polovica bolesnika sa
hroninim hepatitisom C . Progresija bolesti vrlo je spora i rizik razvoja ciroze je nizak.
-Umjereni i teki hronini hepatitis se nalazi u oko etvrtine bolesnika sa hroninim
hepatitisom C.

25. Higijensko dijetetski reim

Specifinog leka za leenje akutnog hepatitisa nema. Prirodno leenje podrazumeva
higijensko dijetetski reim: mirovanje u krevetu, linu higijenu, dijetalnu ishranu i fito-
terapiju.
Za svaki oblik hepatitisa dijeta ima tri stepena: u poetku je ajna, sledi joj stroga i prelazna
(za prelazni period) i na kraju zatitna.

U periodu munine i povraanja uzimati zaslaene ajeve, kompot, dem, keks, mleko, jogurt,
prirodne vone sokove (od ajeva: kamilicu, nanu, ipak, slab ruski aj). Potrebno je est
obroka dnevno.

I drugi stepen je potedni. Jela i pia ne smeju da opterete metabolizam jetre. Osim ajne
dijete, ako se ima apetit, mogu se jesti jaja (i u utici) i lako svarljivi mleni proizvodi (jogurt,
posni sir, kiselo mleko), svee voe, orbe bez masti i zaprke, posna kuvana mesa (telee,
ivinsko bez koice, jagnjee, govee, nemasna riba).

U treoj fazi bolesti, kada se jetrine elije oporavljaju (regeneriu) treba poveati koliinu
belanevina (1-2 barena jaja, riba, nemasno meso i sir). Kada nestane utica, znak da se jetra
oporavila, uvode se u ishranu: peeno mlado svinjsko meso, mlada divlja, nemasna unka,
virle. Izbor povra je slobodan (krompir peen ili baren, argarepa, karfiol, tikvice, paradajz,
cvekla, celer, praziluk. Od voa: svee jabuke, kruke, trenje, vinje, breskve, banane, voni
sokovi i kompoti. Soli umereno. Od masnoa: biljne masti i margarin. Od itarica: hleb,
pirina, griz. Piti aj i manje koliine kafe.

Kod sastavljanja dnevnog obroka treba voditi rauna o energetskoj i biolokoj vrednosti
obroka.
Alkohol je strogo zabranjen u bolestima jetre! Puenje je tetno!
Zabranjeno je: prevreli i masni sirevi, masno svinjsko meso, suvomesnati proizvodi, konzerve
od mesa i riba, ivotinjske masti, pasulj, sueno voe.

Ciroza jetre ishrana

Dva su stadijuma ciroze jetre: prvi je dok se bolest dobro podnosi a drugi sa komplikacijama.
Sutina dijete je u poveanom unosu belanevina (oko 120 grama 2/3 treba da budu
ivotinjskog porekla), oko 350 grama ugljenih hidrata i oko 130 grama masti. Broj obroka je
6-8. Potpuna apstinencija od alkohola i piva .

U prvom stadijumu u ishrani dozvoljene su itarice, mleko, sve vrste nemasnih mesa, rovita
jaja, biljne masti, sve vrste povra sem mahunarki, sve vrste voa i sokovi, aj i kafa
minimalno.
U drugom stadijumu najvaniji su ugljeni hidrati i biljne masti. Ograniiti so. Jela treba da
budu kuvana na pari, dinstana, peena (ne prena, pohovana i na rotilju).

Dijetoterapija hroninog zapaljenja pankreasa podrazumeva dovoljan unos belanevina,

ugljenih hidrata i vitamina, uz ogranienje unosa masti (kao i,kod akutnog). U dnevni obrok
ulaze sledee namirnice: minimalne koliine belog hleba, obrano mleko, mravo pilee i govee
meso, nemasne ribe, pasirano ili kuvano voe i povre, nezaslaeni voni sokovi, umereno slano. Ako
bolesnik ne boluje od eerne bolesti, korisno je uzimati med. Puenje i alkohol su zabranjeni.

26. Hepatina koma specifinosti njege komatoznih bolesnika

Hepatika koma predstavlja najtei i najnepovoljniji znak insuficijencije jetre.
Etiologija
Ovim se stanjem moe zavriti svaka bolest jetre, bilo kao akutna (npr. Fulminantni
akutni virusni hepatitis, ili neko toksino oteenje), bilo hronino (ciroza jetre) koja
vodi terminalnoj insuficijenciji hepatocita.
Uzroci hepatine encefalopatije: su u neuralnoj inhibiciji i smanjenjoj ekscitaciji.
povean nivo GABA u CNS-u, kao i poveana gustina receptora za GABA,
to vodi pojaanoj inhibiciji (i serotonin je inhibitorni transmiter)
povean nivo NH3 (smanjena ekscitacija, propustljivost) i merkaptana
(poveava nivo NH3 u krvi) u CNS-u; NH3 i merkaptan se ne detoksikuju u
oteenoj jetri
poveanje aromatinih aminokiselina u serumu (fenilalanim, citozin). NH3
poveava propustljivost za aromatine aminokiseline kroz krvno-modanu
barijeru.
u mozgu, aromatine aminokiseline pospjeuju sintezu lanih transmitera koji
blokiraju dejstvo noradrenalina i dopamina
Klinika slika
 U sporom, hroninom toku razvoja kome ispoljava se niz neuropsihikih i vegetativnih
promjena (kod dekompenzovane ciroze). U fulminantnom razvoju insuficijencije jetre, tj
encefalopatije, razvoj simptoma odigrava se u toku nekoliko sati, pa se pojedini
simptomi ne mogu uoiti. Ova fulminantna koma se u 75% zavri letalno.
Psihiki poremeaji prethode nervnim, zatim se javlja gubitak interesovanja za sebe i
okolinu, promjene raspoloenja su veoma este. Bolesnik stalno ponavljanje iste,
nepovezane rijei. Gubitak sposobnosti potpisivanja i kopiranja prostih crtea
(apraksija), konfuzija, spor, monoton govor, midrijaza, poremeaj vida su takoer
pratei simptomi. Javlja se i pojaanje tonusa miia, pojaana rigidnost ekstremiteta,
flapping tremor, grubi tremor. Vidljive su promijene u EEG-u iroki delta talasi nad
obije hemisfere, a kasnije nastaju depresija disanja, aritmije i koma.
Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu anamneze i laboratorijskih nalaza:
bilirubin,
transaminaze
NH3
Lijeenje
zabrana unoenja proteina (do 70g/dan)
regulacija pranjenja crijeva
prekid uzimanja diuretika i sedativa
parenteralna ishrana (Gly, AK irokih lanaca)
Neomicin kroz sondu (zato to se slabo resorbuje iz GIT-a; smanjiti
bakterijsku proizvodnju NH3)
Laktuloza izaziva osmotsku dijareju ime se iz crijeva izbacuju kiseli produkti
korekcija H2O i elektrolita
faktori koagulacije
ornitin-aspartat jer se procesom ureagenaze eliminie NH3
Dakle, ovim mijerama se nastoji smanjiti unos NH3 (bijelanevina), a sav postojei
NH3 eliminisati iz organizma (Neomicin, Laktuloza). L DOPA se primjenjuje za
stiavanje motornih poremeaja.
Hepatiku komu precipitiraju GIT krvarenje: krv u debelom crijevu, poveani proteini,
bakterje stvaraju NH3 i ureju, oteena jetra ne moe da metabolie NH3 pa imamo
toksino dejstvo NH3 na CNS.

27. Njega oboljelih sa akutnim gastroenteritisima

Infektivno oboljenje eluca i tankog creva kratkog trajanja, burnog toka, sa prolivom, bolom u
trbuhu i povraanjem.
Etiologija:
Od bakterija u naem podneblju najei su Campylobacter i Salmonela (netifoidna), mnogo
rede igela i Yersinia. Od parazita najee su Giardia, mnogo ree Entamoeba histolytica. U
50% sluajeva nalaz stolice je negativan, to ukazuje na viruse ili Clostridium diff. Bakterije
delom deluju i preko toksina (E. coli, Stafilokok, Vibrio cho- lerae, Clostr. difficile); od virusa
su najei Rotavirus, Echovirus, Norvalk agens (u 60% svih dejih proliva, kod odraslih
posumnjati kada su negativne kulture)

Opti principi - rehidratacija (siane supe, voni sokovi, krekeri), specijaini rchidratacioni
rastvori (Na, K, giikoza) per os, ali kod lake obolelih. Koiiina tenosti 1000-3000 ml
dnevno. U zavisnosti od stepena deficita (diureza, broj proliva, opti izgled bolesnika i
koncentracija Na i K u serumu) nadoknaditi gubitke tenosti i minerala. Infuzione rastvore
kod teih formi, starih, dece. Posebno se gubi K, per os ili u infuziji dodati 20 mMol/1.

28. Trovanja hranom

Trovanje hranom nastaje kad u organizam sa hranom unesemo i toksine (otrove) bakterija
koje se u njoj nalaze. Bakterije u hranu mogu dospjeti spolja tokom prerade, transporta ili
pakovanja ili ako doe do kvarenja namirnica usljed neodgovarajueg uvanja.
Trovanja hranom su ea tokom ljeta upravo zbog visoke spoljnanje temperature. Ljeti,
takoe, vie se konzumira svjee voe i povre, koje je rizino ako se ne uva i ne pere kako
treba.

Kako prepoznati trovanje?

Ve nekoliko sati poslije unoenja namirnica, koje su izazvale problem, osoba postaje
malaksala, slabana, poinje da se preznojava, ali nema povienu temperaturu. Nedugo zatim
poinje jako i uporno povraanje. Osoba ima muninu i nagon za povraanjem i kada izbaci iz
stomaka sve to je pojelo, pa izbacuje ukast sadraj. Najee se vrlo brzo javlja i proliv, sa
obilnim i estim tenim stolicama. Sve ovo jako iscrpljuje organizam,pa osoba prvo postaje
uznemirena, a potom slaba, malaksala i pospana. Uzrok tome je brz gubitak tjelesnih tenosti.

29. Respiratorna oboljenja u infekciji- njega bolesnika

Infekcijerespiratornog sistemapredstavljaju najee infekcije u humanoj populaciji. Od
akutnih respiratornih infekcija odrasli proseno obole 3-5 puta godinje, deca ee, u proseku
4-7 puta godinje, dok ona koja borave u dejim kolektivima jo ee. Od infekcija
respiratornog sistema umire gotovo 3,9 miliona ljudi godinje, prema izvetaju Svestske
zdravstvene organizacije za 2002 godinu. Pneumonije su vodei uzrok smrti u odnosu na sve
druge infektivne bolesti u svetu, te zbog toga predstavljaju ozbiljan epidemioloki problem.
Vanbolniki steena pneumonija predstavlja jedno od estih i ozbiljnijih oboljenja u dece sa
visokom godinjom incidencom od 34-40 na 1000 dece u Evropi i Severnoj Americi .
Najei izazivai respiratornih infekcija su Gram pozitivne bakterije, dok su u kolektivima
posebno meu adolescentima este infekcije izazvane atipinim intracelularnim
mikroorganizmima i virusima. Oko dve treine svih vanbolnikih pneumonija izazvano je
Streptococcusom pneumoniae , dok meu ostalim patogenima znaajno mesto zauzima:
Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, respiratorni virusi i
Staphylococcus aureus .
Bolesnici s ARI, poglavito oni s infekcijama gornjih dinih putova, najei su posjetitelji pedijatrijskih i drugih ordinacija
primarne zdravstvene zatite. ARI su i najei razlog za propisivanje antibiotika, te glavni razlog izostanku s posla i iz kole.
Izravni i posredni trokovi zbrinjavanja ARI iznose oko 30% ukupne zdravstvene potronje u jednoj dravi. Za lijeenje ARI
troi se oko 70% svih peroralnih oblika antibiotika, a za sve druge infekcije 30%. Zacijelo, najvea se zlouporaba antibiotika
dogaa, upravo, pri nepotrebnom lijeenju virusnih infekcija gornjega dijela dinoga sustava, osobito u djece. Primijeniti ili
ne primijeniti antibiotik pri akutnoj upali gornjih dinih putova jedna je od najeih dilema svakodnevne prakse suvremene
medicine.

30. Streptokokne bolesti

Najznaajniji streptokokni patogen je S. pyogenes, koji je hemolitini i spada u skupinu A po Lancfieldovoj,
nazivajui se prema tome skupinom A hemolitinih streptokoka (GABHS). Dvije najee akutne bolesti
uzrokovane s GABHS su faringitis i kone infekcije; osim toga se ponekad 2 tjedna nakon infekcije razvijaju
odgoene, nesupurativne komplikacije (reumatska vruica i akutni glomerulonefritis). Bolesti uzrokovane
drugim streptokokima su manje prevalentne i obino obuhvaaju infekcije mekih tkiva ili endokarditis (vidi
TBL. 171 2). Neke neGABHS infekcije se pojavljuju preteno u odreenim skupinama (npr. infekcije
streptokokima skupine B u novoroenadi i ena nakon poroda, infekcije enterokokima u hospitaliziranih
bolesnika).

Infekcije se mogu iriti kroz zahvaena tkiva i limfne ile u regionalne limfne vorove. Takoer mogu stvarati
lokalne gnojne komplikacije, poput peritonzilarnog apscesa, upale srednjeg uha, sinusitisa i bakterijemiju.
Gnojenje ovisi o jaini infekcije i podlonosti tkiva.

Streptokokni faringitis je obino uzrokovan s GABHS. Oko 20% bolesnika ima grlobolju, vruicu, oteeno,
zacrvenjeno drijelo i gnojni eksudat na tonzilama. Ostali imaju manje upadljive simptome te se pregledom
nalazi osobine koje vie nalikuju virusnom faringitisu. Vratni i submaksilarni limfni vorovi se mogu poveati i
postati bolni. Stretokokni faringitis moe dovesti do peritonzilarnog apscesa (vidi str. 822). Kaalj, laringitis i
zaepljen nos nisu karakteristini za streptokoknu infekciju drijela; njihovo postojanje ukazuje na drugi uzrok
(obino virusni ili alergijski). U ak 20% sluajeva postoji asimptomatsko nosilatvo.

arlah je u dananje vrijeme rijedak. Njega uzrokuju sojevi streptokoka skupine A (a ponekad i drugi) koji
stvaraju eritrogeni toksin, dovodei do difuznog ruiastocrvenog konog osipa koji blijedi na pritisak. Osip se
najbolje uoava na trbuhu ili postraninim dijelovima prsnog koa kao tamnocrvene crte u konim naborima
(Pastiaove linije) ili kao cirkumoralno bljedilo. Takoer se pojavljuje jezik poput jagode (upaljene papile koje
stre kroz svijetlocrvenu povrinu) te ga se mora razlikovati od nalaza u sindromu toksinog oka (vidi str.
1448) i Kawasakijeve bolesti (vidi str. 2399). Gornji sloj prethodno crvene koe se, nakon jenjavanja vruice,
esto ljuti. Drugi simptomi su slini onima kod streptokoknog faringitisa a tijek i postupak kod arlaha su isti
kao kod infekcija drugim streptokokima skupine A.

Kone infekcije obuhvaaju impetigo (vidi str. 984) i celulitis (vidi str. 980). Celulitis se moe proiriti brzo,
zbog brojnih litikih enzima i toksina koje stvaraju uglavnom streptokoki skupine A. Erizipel (vidi str. 982) je
posebni oblik streptokoknog celulitisa.

Nekrotizirajui fasciitis uzrokovan sa S. pyogenes je teka infekcija koe (ili rijetko, miia) koja se iri uzdu
fascijalnih ravnina (vidi str. 985). Do ulaska uzronika obino dolazi kroz kou ili crijevo, a defekt moe biti
kirurka rana, sitna ozljeda, daleko od oboljelog mjesta ili skriven, poput divertikula debelog crijeva ili apscesa
crvuljka. est je meu intravenskim narkomanima. Prije je bio poznat pod nazivom streptokokne gangrene,
odnosno bakterije mesodera, istog sindroma koji moe biti polimikroban, uzrokovan aerobnom i anaerobnom
florom domaina u koju spada i Clostridium perfringens. Kada do njega doe na meici naziva se Fournierovom
gangrenom. Popratne bolesti, poput poremeene imunosti, dijabetesa i alkoholizma su este. Simptomi zapoinju
vruicom i jakom lokaliziranom boli. Tromboza malih krvnih ila uzrokuje isheminu nekrozu, dovodei do
brzog irenja i nesrazmjerno teke toksinosti. U 20 do 40% sluajeva zahvaeni su susjedni miii. esti su ok
i poremeaj funkcije bubrega. ak i uz lijeenje, smrtnost je visoka.

Streptokokna septikemija, puerperalna sepsa, endokarditis i streptokokne pneumonije i dalje su teke

komplikacije, osobito kao je uzronik multirezistentni enterokok.

Streptokokni sindrom toksinog oka (vidi str. 1448), slian onome izazvanim S. aureusom, mogu uzrokovati
sojevi GABHS koji stvaraju toksin. Bolesnici su inae zdrava djeca ili odrasli s infekcijama koe ili mekog tkiva.

Kasne komplikacije: Nain na koji odreeni sojevi GABHS uzrokuju odgoene komplikacije nije jasan, no
moe biti ukljuena kriana reaktivnost streptokoknih protutijela s tkivima domaina.

Reumatska vruica (vidi str. 2358) je upalna bolest koja se pojavljuje u <3% bolesnika unutar nekoliko tjedana
nakon nelijeene infekcije gornjeg dinog sustava prouzroene s GABHS. U dananje je vrijeme puno rjea nego
u tzv. neantibiotskoj eri. Dijagnoza ovisi o kombinaciji artritisa, karditisa, koreje, specifinih manifestacija na
koi i laboratorijskih nalaza. Najvaniji razlog za lijeenje streptokoknih infekcija drijela je sprjeavanje
reumatske vruice.

Poststreptokokni akutni glomerulonefritis (vidi str. 2001) je akutni nefritiki sindrom nakon faringitisa ili
infekcije koe odreenim nefritogenim sojevima GABHS. Ova se posljedica razvija nakon infekcije ogranienim
brojem serotipova streptokoka skupine A. Sveukupna uestalost nakon infekcije grla ili koe iznosi oko 10 do
15%. Najei je u djece, s pojavom 1 do 3 tjedna nakon infekcije. Skoro se sva djeca, no neto manje odraslih,
oporave bez trajnog oteenja bubrega. Lijeenje antibioticima ima slab uinak na razvoj glomerulonefritisa .

31. Njega oboljelih od osipnih bolesti (Morbilli, Scarlatina,herpes-zoster)

arlah e zarazno oboljenje koe uzrokue bakteria Streptococcus pyogenes. Ista bakteria
izaziva i brone druge vrste infekcie (angina, kone infekcie...). Bakteria se esto izolue iz
brisa gue ili sa koe zdravih osoba. arlah se karakterie osipom po koi koi prati zapaljenje
drela. arlah se uglavnom avlja u deem uzrastu. U poslednjim deceniama se ispoljava
iskljuivo kao blago oboljenje, zahvaljuui dostupno antibiotsko terapii. Osobe koe su
inficirane streptokokom, bez obzira na to da li imau klinike znake infekcie ili ne, mogu da
ire bakterie kianjem, kaljanjem, prilikom govora ili preko svee zagaenih ruku i predmeta
(maramice, ae i sl.) na osetljive osobe u svoo okolini.

arlah se avlja tokom itave godine, ali e uestalost, kao i kod drugih infekcia organa za
disanje vea tokom hladnih meseci (kasna esen, zima, rano prolee). U tom periodu se nalazi
i vea uestalost nalaza stretpokoka u brisevima gue zdravih osoba, posebno u deim
kolektivima (kole, predkolske ustanove).
 arlah, kao i druge streptokokne bolesti, lei se antibioticima (penicilin, osim u sluau
preosetljivosti alergie kada se primenjue eritromicin) u traanju od 10 dana.

Leenje se sprovodi antibioticima, iskljuivo po nalogu ordiniraueg lekara, i trae 10 dana.

Pored antibiotskog leenja neophodno e dati i lekove za sniavanje temperature antipiretike
(sve dok e poviena) kao i primeniti odgovaraui higiensko-dietetski reim (obavezno
mirovanje, unos dovoljne koliine tenosti).

Osobe koe imau laboratoriski potvrenu infekciu bez simptoma i znakova bolesti (zdrave
kliconoe) ne zahtevau primenu antibiotika.

Osoba koa se lei od arlaha (ili druge infekcie izazvane streptokokom) ne sme da bude u
kolektivu od poave simptoma pa do namanje 24 asa od otpoinjanja efikasne antibiotske
terapie. Odsustvo iz kolektiva (kole, vrtia, radnog mesta i sl.) prema nalogu ordiniraueg
lekara moe (i treba) da trae i do potpunog povlaenja svih simptoma i znakova infekcie,
odnosno oporavka obolele osobe.

Mere spreavanja infekcie

redovno pranje ruku ili dezinfekcia ruku dezinfekcionim sredstvom kada pranje nie
ruku vodom i sapunom nie mogue.

upotreba posebnog pribora za elo i pie, posebno ako u porodici ili kolektivu ima
osoba sa infekciom.

uklanjanje zagaenih predmeta (maramice, pekiri i sl.) na odgovaraui, higienski

nain (bacanje, pranje).

pokrivanje usta maramicom ili rukom prilikom kianja i kaljanja.

izbegavanje bliskog kontakta sa obolelom osobom (bliskim kontaktom se smatra ne

samo ostvarivanje fizikog kontakta ve i boravak u blizini (do 1,5 m) sa inficiranom osobom.

pravovremeno leenje osoba sa ispoljenim simptomima i znacima infekcie.

osoba koa ima znake infekcie ne sme biti u kolektivu od poetka simptoma i znakova i
namanje do 24 asa nakon otpoinjanja odgovaraue antibiotske terapie.

Herpes zoster je posljedica ponovne aktivacije varicella-zoster virusa, pri emu na koi jedne
strane lica ili tijela izbijaju bolni mjehurii. Kad se ovjek prvi put inficira tim virusom,
nastaje variela (vodene kozice), to se uglavnom zbiva u djetinjstvu. Zoster nastaje
reaktivacijom latentnog virusa u osoba koje su preboljele varielu (vodene kozice).

Oituje se u obliku grupiranih mjehuria na koi koji se proteu uzdu tijeka spinalnih ivaca,
moe biti popraenja poveajem limfnih vorova koji se nalaze u blizini.

To je bolest odraslih osoba, djece samo izuzetno. Najee se javlja u dobi izmeu 60 i 70
godine ivota. ee se opaa kod osoba koje boluju od kroninih bolesti, nekih malignih
bolesti, te kod oslabljenog imuniteta.

Ospice (morbili, male boginje) su akutna zarazna bolest ovjeka uzrokovana virusom morbila
iz porodice paramiksovirusa. Do danas je poznat samo jedan tip virusa ospica i protiv njega je
izraeno uinkovito cjepivo. S obzirom na to da su morbili bolest protiv koje nema specifina
lijeka, a u nekim sluajevima moe zavriti i smru, kontrolirana primjena cjepiva znatno je
pripomogla u prevenciji i lijeenju.
Male boginje su jedna od najkontagioznijih infekcija. Bolest se prenosi direktno, kapljinim
putem. Izvor zaraze je ovek oboleo od morbila, u toku prodromalnog stadijuma i nekoliko
dana nakon izbijanja ospe. Virus je veoma neotporan u spoljnoj sredini. Kliconotvo ne
postoji.
Nakon 7 do 14 dana od izloenosti virusu obino se javlja poviena tjelesna temperatura uz bolove u miiima, suhi kaalj
zvuka poput lavea psa i upala one spojnice (konjunktivitis). Javlja se bol u grlu (faringitis) i iscjedak iz nosa. Nekoliko
dana nakon pojave prvih simptoma bolesti na sluznici usne upljine javljaju se za ospice specifine Koplikove pjege. Te
tokice nalikuju sitnim zrncima bijelog pijeska okruene crvenom areolom. Dan dva nakon pojave Koplikovih pjega pojavi
se specifian osip po koi. Osip poinje na elu i ispod uha te na vratu. Osip je pjegast i sitnocrven i u roku od 24 do 48 sati
proiri se po trupu i ekstremitetima. Temperatura moe biti vrlo visoka (do 40 st. C). Osip u poetku pjegast kasnije postaje
poput malih crvenih kvrica uz lagani svrbe. Kvrice mogu i krvariti. Bolesnik moe bit osjetljiv na svjetlo. Razmak izmeu
pojave prvih simptoma i pojave osipa je obino 3 do 5 dana

Kauzalna terapija ne postoji, pa je simptomatska terapija (mirovanje u krevetu, antipiretici,

antihistaminici, dekongestivne kapi za nos, antitusici itd.) od neprocenjive vrednosti.
Pravilnom negom postie se mnogo u prevenciji bakterijskih superinfekcija.

Kortikosteroidni preparati se daju u sluaju tekih sufokantnih laringitisa. U cilju

suplementacije deficita i prevencije oftalmolokih komplikacija, daje se vitamin A u dozi od
100 000 i.j. deci, a 200 000 odraslima, prvog, drugog i osmog dana bolesti.

Terapija morbiloznog encefalitisa sprovodi se prema svim postulatima terapije encefalitisa,

to prvenstveno predstavlja borbu protiv konvulzija i smanjenje cerebralnog edema.

Antibiotici se daju empirijski, u sluaju bakterijske superinfekcije sa kasnijom korekcijom

prema antibiogramu.

Prevencija morbila je vakcinacija ivom liofilizimnom vakcinom. koja se aplikuje supkutano

(potkono), kao kombinovana MMR (morbili, mumps i rubela) vakcina, prema kalendaru
vakcinacije. Obavezna vakcinacija se sprovodi od 1971. godine.

Vakcinalni imunitet je solidan i dugotrajan. Revakcinacijom se postie prvenstveno vei

obuhvat stanovnitva to je dovoljan razlog za sprovoenje. Uspeh vakcinacije se meri
nalazom specifinih antitela u serumu. Neuspeh vakcinacije se pripisuje neadekvatnom
rukovanju vakcinom.

Kontraindikacije za vakcinaciju su opte kontraindikaciie za ive vakcine, akutna bolest i

dokazana alergija na neomicin i/il i jaja. U sluaju nedoumice, potrebna je procena iskusnog
lekara.
 32. Parotitis (mumps infekcija)
Zaunjaci su zarazna virusna infekcija koja uzrokuje bolno poveanje pljuvanih lijezda.
Infekcija, osobito u odraslih, moe zahvatiti i druge organe.
Zaunjake uzrokuje jedan paramiksovirus (mumps), srodan virusu ospica. iri se udisanjem
kapljica koje sadre virus, a koje su kihanjem ili iskaljavanjem dospjele u zrak, ili preko
predmeta zagaenih inficiranom pljuvakom.
Virus zaunjaka u organizam ulazi kroz usta ili nos. Kako se razmnoava, moe se iriti u
mozak i ovojnicu, lijezde (obino podune lijezde), guterau, testise, jajnike i druge
dijelove tijela. Najei simptomi zaunjaka su:
o Oteklina i bol u jednoj ili obje podune lijezde, to uzrokuje oteeni izgled
jednog ili oba obraza. Oko 30-40% osoba zaraenih sa zaunjacima imaju ovakav
simptom. Iako se ovaj simptom smatra klasinim znakom zaraenosti virusom
mumsa, postoje i neke druge bolesti koje se manifestiraju na slian nain, pa je za
tonu dijagnozu potrebno posavjetovati se s lijenikom;
o Visoka tjelesna temperatura, izmeu 38 i 40C;
o Glavobolja, bol u uima, grlobolja, bol prilikom gutanja ili otvaranja usta;
o Bol prilikom konzumiranja kisele hrane ili pia, poput limuna ili vonog soka;
o Umor, bol u miiima i zglobovima;
o Slab apetit i povraanje.
Prvi simptomi pojavljuju se najee izmeu 16 i 18 dana nakon izlaganja virusu, iako period
inkubacije moe potrajati i do etiri tjedna. Otprilike jedna treina osoba zaraenih virusom
mumsa nemaju izraenih simptoma.
Upala moe zahvatiti i druge organe, npr. upalu bubrega, kada bolesnik mokri velike koliine vrlo vodenaste (rijetke)
mokrae, upala zglobova uzrokuje bol u jednom ili vie zglobova.

Openito gledajui, imuni ste na mums ako ste ga ve jednom preboljeli ili ako ste cijepljeni protiv mumsa i tako imunizirani.
Cjepivo protiv zaunjaka ukljueno je u rutinsko cijepljenje djece kao dio MMR-(measles-mums-rubeola) cjepiva, koje
ukljuuje imunizaciju za ospice, zaunjake i rubeolu. Djeca ovo cjepivo dobivaju u dobi od 18 mjeseci, te jo jednom u dobi
od tri do est godina starosti. U sluaju da niste sigurni jeste li cijepljeni ili imuni na zaunjake, savjetujte se s lijenikom o
MMR-cjepivu ili cjepivu protiv mumsa. Djeca, posebice djeaci koji ulaze u pubertet, trebali bi se obvezno cijepiti protiv
zaunjaka ako nisu primili cjepivo do 12. godine ivota. Prije putovanja u neku stranu zemlju raspitajte se je li potrebno i
cijepljenje protiv zaunjaka, jer se ova bolest jo uvijek javlja u dravama u razvoju. Ako ste trudni, nemojte se cijepiti protiv
zaunjaka. Kako bi se zatitio fetus, takva cjepiva se uglavnom ne daju enama za vrijeme trudnoe. U sluaju da imate
oslabljeni imunoloki sustav, rizik od komplikacija nakon primanja cjepiva je vei. Posavjetujte se s lijenikom o potrebi
cijepljenja. Imunoloki sustav moe biti oslabljen zbog bolesti kao to je dijabetes, te ako vam je presaen neki organ ili
kotana sr.

33. Tetanus - njega bolesnika

Tetanus je teka akutna infektivna bolest koju karakteriu toniki i paroksizmalni grevi
miia. Izazvana je toksinima bakterije Clostridtum tetani
U narodu je ova bolest poznata pod imenima zli gr ili gr vilice.

Tetanus izaziva Clostridium tetani, gram-pozitivni, obligatno anaerobni i sporogeni baci.

Spore su,veoma otporne u spoljanjoj sredini.
Dospevanjem u ranu ili povreeno tkivo oveka, spore prelaze u vegetativni oblik bakterije.
Za isklijavanje spora neophodni su anaerobni usiovi. U takvoj sredini bakterija produkuje vie
vrsta egzotoksina. Za nastanak tetanusa najvaniji je tetanospazmin.

Prirodni rezervoar bacila tetanusa je digestivni sistem nekih domaih i divljih ivotinja (konja, goveeta, vuka, lisice).
Dospevanjem u spoljanju sredinu, bakterija prelazi u sporogeni oblik. Spore se zadravaju u zemlji, travi, senu, predmetima
iz ovekove okoline. ovek se zarazi sporama kada one dospeju u povreeno tkivo. Svaka, pa i najmanja povreda moe biti
tetanogena, ukoliko u njoj postoje anaerobni usiovi. Klasinim tetanogenim ranama se smatraju ubodi, posekotine prljavim i
zagaenim predmetima i razderotine. Anaerobni usiovi se razvijaju i u meovito inficiranim ranama, u kojima piogene
aerobne bakterije potronjom kiseonika pomau nastanak anaerobnih uslova. Anaerobna sredina se moe razviti i naknadno,
na mestu hronino oteenog i slabije ishranjenog tkiva, kao to su dijabetineulceracije ili ulceronekrotine rane kod drugih
vaskularnih oboljenja. U tetanogene rane spadaju, takode, kra sindromi, smrzotine i opekotine.
Tetanus nije kontagiozna bolest i ne moe se preneti sa obolele na zdravu osobu. Posle preleane bolesti nema trajnog
imuniteta.
Klinikom slikom tetanusa dominira gr miia popreno-prugaste muskulature, kao
karakteristian i stalan znak bolesti. Po njemu je tetanus i dobio ime (grka re ttanos znai
zategnutost).
Inkubacioni period kod tetanusa je vreme koje protekne od povrede do pojave prve
manifestacije bolesti, odnosno trizmusa. On najee iznosi 7-13 dana. Moe biti i krai, 3-5
dana, a retko dui od 20 dana. Vreme inkubacije ima veliki prognostiki znaaj. Inkubacija
kraa od 7 dana nagovetava hipenoksini tetanus, sa neizvesnim tokom i visokom stopom
smrtnosti.
Grevi miica mogu biti stalni (toniki) i povremeni (paroksizmalni).
-Toniki grevi se javljaju kod svih oblika bolesti. Stalni su, ne poputaju spontano i traju
nedeljama
-Paroksizmalni grevi se javljaju kod tekih oblika bolesti, razliitog su intenziteta i trajanja.
Broj i jaina paroksizmalnih greva, a naroito pojava laringospazama, odreuju tok i ishod bolesti i karakteristini su za
teke oblike tetanusa.
-Postoji nekoliko klinikih oblika tetanusa: generalizovani tetanus, ginekoloki tetanus,
tetanus novoroeneta, hirurki tetanus, cefaliki tetanus i lokalni tetanus.

-Bolesnici sa tetanusom obavezno se lee u bolnikim uslovima, najbolje u jedinicama za

intenzivno leenje i reanimaciju.

Osnovni principi u leenju bolesnika sa tetanusom podrazumevaju speavanje dalje

intoksikacije slobodno cirkuliuim toksinima, leenje greva, leenje i kontrolu vegetativnih
funkcija, prevenciju i leenje komplikacija bolesti.
Daje se imunoterapija i antibiotici (kristalni penicilin), primjenjuju se benzodiazepipni za
ublazavanje greva

Blokada neuromiine spojnice primenjuje se kod tekih oblika tetanusa, kod kojih
prethodnom terapijom nije postignuta zadovoljavajua kontrola miinih greva. Prethodno se
mora uraditi traheotomija, kojom se obezbeuje disajni put za provoenje vetake
ventilacije. Koriste se miini relaksanti dueg dejstva (vekuronium 6-8 mg/h, pancuronium
4-8mg/h), uz neophodnu vetaku ventilaciju. U vreme neuromiine blokade potrebne su
sedacija i redukcija svesti, kako bi oboleli to lake proao najteu fazu bolesti.
Kontinuiranom neuromiinom blokadom se postie potpuno prekidanje greva. Obino se
sprovodi tokom 10-14 dana, nekada i due.

Obrada ulaznog mesta infekcije je vana u spreavanju dalje resorpcije toksina sa mesta
povrede. Pored lokalnog ienja i dezinfekcije, u pojedinim sluajevima je potrebna hinirka
obrada rane.
Aktivna imunizacija protiv tetanusa (vakcinacija) je jedna od najefikasnijih mera prevencije
koje poznaje medicina. Postie se primenom antitetanusne vakcine, koja sadri tetanusni
anatoksin. Vakcinacija se sprovodi prema zakonski regulisanom kalendaru i obuhvata odojad, predkolsku decu, kolsku
omladinu i vojne obveznike. Kompletno sprovedena vakcinacija protiv tetanusa prua zatitu u trajanju od oko 10 godina.
Pasivna imunizacija (seroprofilaksa) se sprovodi posle povreivanja osoba koje ne poseduju aktivni imunitet. Postie se
primenom humanog antitetanusnog imunoglobulina ili ivotinjskim serumom protiv tetanusa.Zatita protiv tetanusa obavezna
je za sva povreena lica koja nisu vakcinisana, koja su nekompletno vakcinisana ili za koje ne postoji medicinska
dokumentacija o vakcinaciji. Sprovodi se primenom antitetanusnog seruma i vakcinacijom.
Vakcinacija se sprovodi u tri doze: prva doza se daje odmah nakon povrede, druga nakon mesec dana i trea godinu dana od
povreivanja.
Kod osoba koje su redovno vakcinisane, a povreda ja nastala u prvoj godini nakon vakcinacije, potrebno je samo obraditi
ranu.
Osobama koje su se povredile u periodu posle jedne, ali manje od deset godina od sprovedene zatite, potrebno je dati jednu
"buster" dozu vakcine.
Kod osoba koje su potpuno vakcinisane, a od tada je prolo vise od deset godina, zatita se sprovodi primenom jedne doze
humanog antitetanusnog imunoglobulina i jednom "buster" dozom vakcine.

Svaka povreda je potencijalno teianogena i mora se obraditi. Primena antibiotika zavisi od vrste i karaktera povrede.

34. Bakterijemija i sepsa

Bakterijemija oznaava prisutnost bakterija u krvnoj struji (krvotoku). Sepsa je infekcija u
krvnoj struji.
Vrlo se blaga, prolazna bakterijemija, moe pojaviti kada osoba vrsto stisne eljust, jer su
bakterije koje ive oko zubi stjerane u krvnu struju. Bakterije esto ulaze u krvnu struju iz
crijeva, ali ih se brzo uklanja prolazom krvi kroz jetru.
Sepsa je vjerojatnija kada postoji u tijelu neka infekcija, kao u pluima, trbuhu, mokranom
sustavu ili koi. Sepsa moe nastati i kada se napravi kirurki zahvat na inficiranom podruju
ili na dijelu tijela na kojem bakterije normalno rastu, kao to su crijeva. Postavljanje bilo
kakvog stranog tijelakao to je intravenski kateter, mokrani kateter ili drenmoe takoer
izazvati sepsu. to se predmet dulje vremena nalazi na postavljenom mjestu poveava se
vjerojatnost od nastanka sepse. Sepsa obino nastaje kada ovisnik injicira sebi drogu.
Vjerojatnija je takoer u osobe iji imunoloki sustav ispravno ne funkcioniranpr. osoba
koja prima lijekove protiv raka.
**Simptomi
Budui da tijelo obino moe brzo oistiti mali broj bakterija, prolazna bakterijemija rijetko
uzrokuje simptome. Meutim, kada se razvije sepsa simptomi su tresavica, zimica, poviena
temperatura, slabost, munina, povraanje i proljev.

Sepsa moe uzrokovati infekcije na bilo kojem mjestu u tijelu (naziva ih se metastatske
infekcije), ako se brzo ne lijei. Infekcije se mogu pojaviti na modanoj opni (meningitis), u
sranoj vrei (perikarditis), na unutranjoj strani srca ili tzv. endokardu (endokarditis), u
kostima (osteomijelitis) i u velikim zglobovima. Apsces (nakupina gnoja) moe nastati gotovo
svugdje.

Dijagnoza
Sepsu se moe dijagnosticirati kada osoba s infekcijom bilo gdje u tijelu naglo dobije visoku
temperaturu. Ako osoba ima sepsu, obino je broj bijelih krvnih stanica u krvi znatno
povean. Za rast i prepoznavanje zaraznog organizma rabe se kulture krvi (hemokultura).
Meutim, bakterije mogu ne rasti u kulturi krvi, naroito ako je osoba uzimala antibiotike.
Uzorci za kulturu se uzimaju i iz materijala iskaljanog iz plua (iskaljaj; kutura sputuma), iz
mokrae (urinokultura), rana i iz mjesta na kojima kateteri ulaze u tijelo.

**Lijeenje i prognoza
--Bakterijemija uzrokovana kirurkim zahvatom ili postavljanjem katetera u mokrani sustav
obino se ne lijei, ako se kateter brzo ukloni. Meutim, prije nego se podvrgnu takvim
postupcima, ljudima koji su izloeni riziku od razvoja tekih infekcijanpr. onima s
oteenjem sranog zaliska ili slabim imunolokim sustavomopenito se daju antibiotici da
se sprijei sepsa.
--Sepsa je vrlo ozbiljna i rizik od smrti je visok. Lijenik mora odmah zapoeti lijeenje
antibioticima, ak prije nego dobije rezultate laboratorijskih kultura kojima se utvruje vrsta
bakterija. Odgaanje antibiotskog lijeenja znatno smanjuje mogunost preivljavanja. Odabir
antibiotika za poetno lijeenje (empirijska antibiotska terapija) temelji se na vjerojatnosti da
su prisutne ba odreene vrste bakterija (s obzirom na sijelo infekcije i kliniku sliku bolesti).
Dakle, izbor antibiotika ovisi o tome gdje infekcija zapoinjemokrani sustav, usta, plua,
crijeva ili neko drugo sijelo. esto se zajedno daju dva antibiotika da se povea vjerojatnost
ubijanja bakterija. Kasnije, kada se dobiju rezultati kulture, lijenik moe zamijeniti antibiotik
najuinkovitijim protiv specifinih bakterija koje su uzronik infekcije (naene su u kulturi).
U nekim sluajevima moe biti potreban kirurki zahvat da ukloni izvor infekcije, npr. neki
apsces.

--Septini ok

Septini ok je stanje u kojem uslijed sepse krvni tlak pada na vrlo nisku vrijednost te
ugroava i sam ivot.

35. Meningokokna sepsa

Uzronik meningokokne sepse je bakterija slubenog naziva Neiserria meningitidis, no
poznatija je pod imenom meningokok. Sepsa oznaava ulazak mikroorganizama u krv i
upalnu reakciju naeg organizma na bakterije u krvi. Meningokok nije jedina bakterija koja
moe uzrokovati sepsu, no meningokokna sepsa je ozbiljno stanje esto s vrlo nepovoljnim
ishodom. Za meningokoknu sepsu upotrebljavaju se i sljedei nazivi: meningokokna
septikemija, otrovanje krvi meningokokom, meningokokna bakterija/meningokok u krvi,
meningokokcemija.
Prenosi se direkntnim putek (kontaktom, rjee) i Kapljinim putem (najee)
-Dokazivanje: Testovima, koji se provode u bolnikim uvjetima: kompletna i diferencijalna
krvna slika, kultura krvi (hemokultura), bojanje po Gramu, biopsija konih promjena i bojenje
po Gramu, analiza urina, testovi zgruavanja. Ipak, najvanije je uoiti karakteristian osip.

-Rani simptomi su: nagli nastup bolesti, poviena temperatura, razdraljivost, tjeskobnost,
glavobolja, povraanje, a posebnu panju treba obratiti na promjene na koi, tzv. petehije.
Petehije su tokasta krvarenja u koi nastala kao posljedica gore spomenutog vaskulitisa
(upale krvnih ila) koe. Karakteristino za navedena tokasta krvarenja jest da pritiskom
staklene povrine, npr. ae, ne blijede (slika 2). Obino se javljaju na ekstremitetima
(potkoljenice) i trupu. Posebno je vano naglasiti da je nuno dijete prilikom pregleda u
ambulanti skinuti do gola, kako bi se iskljuila mogunost da se petehije previde. Kasni
simptomi su ope loe stanje, promjena stanja svijesti, ok, velike povrine krvarenja.

Profilaksu treba zapoeti to je mogue ranije nakon dodira s oboljelim i pritom Rimactan nije lijek izbora za lijeenje
meningokoknog meningitisa ve za spreavanje pojave bolesti kod osoba koje su bile u bliskom kontaktu s oboljelim.

36. Gram negativne sepse

Gram negativne sepse uzrokuju gramnegativne bakterije i to najee:
E. coli, Aerobacter aerogens, Pseudomonas aeruginosa, Proteus mirabilis i vulgaris,
Meningococcus i dr
U zadnje vrijeme su gram negativne infekcije postale znatno ee, to se moe pripisati
irokoj primjeni antibiotika i poremeaja bioloke ravnotee izmeu mikroorganizama u
njihovoj populaciji zbog eliminacije osjetljivih vrsta bakterija i njihove zamjene rezistentnim
vrstama.
Veoma vaan faktor za poveanu incidenciju gramnegativnih sepsi je i produeni vijek ljudskog ivota, te je sve vei broj

starijih koji boluju ee od degenerativnih oboljenja, karcinoma, bolesti metabolizma i dr., uslijed ega su njihove

imunobioloke snage znatno smanjene, te pokazuju daleko veu sklonost ka gramnegativnim infekcijama. Hospitalizacija

ovakvih starijih godita praena je hirurkim zahvatima, imunosupresivnom i antibiotskom terapijom te drugim medicinskim

intervencijama i na taj nain je znatno poveana mogunost za intrahospitalne infekcije rezistentnim bolnikim sojevima.

Da bi sepsa nastala, u veini sluajeva, moralo bi postojati primarno arite.

Rijetke su sepse bez primarnog arita, a nastaju samo ako su u pitanju naroito virulentni
bakterijski sojevi. Ovakva sepsa se najee javlja nakon uboda iglom.
Kod gramnegativne sepse izazvane E. coli, najprije mora postojati upala crijeva, odakle
uzronik dospijeva do vene porte gdje se razvija tromboza i fleflebitis, a zatim nastupa
bakterijemija. U sluajevima gdje je infekt na bubrezima pijelonefritis, koji je nastao
ascedirajui preko uretre, mokranog mjehura i uretera, rjee limfogeno iz crijeva, moe se
bakterijemija, iz primarnog arita, proiriti u sva tkiva.
Septikemije izazvane klebsielama se javljaju nakon izvjesnih zahvata koji se u zadnje vrijerne
sve ee upotrebljavaju u medieini. To su u prvom redu: kateteriziranje velikog krvnog suda
kod dijalize, pogotovo ako je trajna, zatim instrumentalne manipulacije na urinarnom traktu i
dr. Meutim, klebsiela sepsa moe imati ishodite i na drugim organima: flebitis kod
apendicitisa, hemoragini rektokolitis, traheotomija, upala perifernih vena kod stalnog
intravenoznog katetera (kateter sepsa) i druge.
U toku gramnegativne sepse simptomatologija se odlikuje simptomima gramnegativnog oka,
dok je septini sindrom slabije izraen. Kod gramnegativne sepse je manja sklonost ka
stvaranju septinih metastaza. Sutina gramnegativnog oka (endotoksini ok) je poremeaj u
mikrocirkulaciji i nedovoljna opskrba vanih organa i tkiva. Osim ovog poremeaja u
mikrocirkulaciji uslijed gramnegativnog oka javlja se i generalizirana intravaskularna
koagulacija. Posljedice su: akutna sklonost krvarenjima, arterijska hipertenzija i pulmonalna
hipotenzija. Ako bolesnik preivi ok ostaje insuficijencija bubrega, jetre i srca.

Komplikacije se javljaju obino kod onih bolesnika gdje je terapija zapoeta kasnije ili sa neadekvatnim antibioticima.

Najee se javljaju komplikacije od strane bubrega (uslijed renalnih apscesa), plua i pleure (empijem, pleuropneumonija,

emfizem), srca (ulcerozni endokarditis) mozga (apscesi, poremeaji mentalne i nervne sfere), jetra (apscesi, hronini

hepatitis), zglobovi (artritis) i dr.

37. Principi njege kod bakterijemije i sepse

Sepsa zahtijeva brzu poetka lijeenja. Lijeenje je usmjereno na rjeavanje uzroka zaraze.
Rano lijeenje poboljava anse za opstanak. To mogu biti potrebne hitne mjere za pomo u
disanju i odravanju funkcija srca. Pacijenti, u pravilu se moraju uvati u intenzivnoj njezi.
Vjerojatno, Trebali bi biti dodijeljena dodatne lijekove, IVS i terapija kisikom. U nekim
sluajevima moe biti neophodno transfuzija krvi i uporaba respiratora. Daljnja obrada ovisi o
stanju tijela. Na Primjer, moe zahtijevati dijaliza, ako je zatajenje bubrega.
Terapija sepse poiva na sledeim principima: saniranje septikog izvora, primena adekvatnih
antimikrobnih, pimena lekova koji deluju na iinunske procese, sprovodenje specifinih
terapijskih postupaka, za posebno teke oblike sepse.

Staro kliniko pravilo "mesto gde ima gnoja valja isprazniti" treba i dalje, u najirem smislu,
prihvatiti Hirurka obrada rane, drenaa gnojne kolekcije, ili dezopstrukcija obolelog organa
koji ima ekskretorno/sekretornu funkciju (bubreg, una beika, materica, paranazalni sinusi
vilice i dr.), terapijske su mere prvorazrednog znaaja, koje ne moe da zameni ni jedan drugi
terapijski postupak.

Ovo pravilo vai i za sepse vezane za intravaskularne katetere. Pored zapaljenja koe, koje se
razvija na mestu ugraivanja katetera, infekcija moe zahvatiti itavu duinu prostiranja
katetera ("tunelska infekcija") i preneti se na krvnu struju i druge organe. Najei izaziva
bolesti je koagulaza negativni stafilokok, otporan na meticilin i druge antibiotike. Vaenje
katetera je spasonosna terapijska mera.

Terapiju antibioticima pri sumnji na sepsu treba zapoeti to ranije, im se uzme neophodni
materijal za bakterioloku dijagnostiku (ako je to mogue).

Izboru antibiotika mora da bude posveena posebna panja. Poetna terapija antibioticima
zavisi od:

pretpostavljenog izvora septike infekcije i oekivanog izazivaa bolesti,

stanja i ivotnog doba obolelog, funkcije eliminacionih organa, imunskih poremeaja,

alergije na lekove i drugih vanih stanja koja mogu uticati na izbor lekova (trudnoa, dojenje),

mesta nastanka infekcije (bolnika sredina), terapijsko-dijagnostikih postupaka koji su

prethodili nastanku infekcije (hirurki zahvati,

kateterizacija mokrane beike i krvnih sudova, opekotine i dr.).

Antibiotici se uvek daju intravenski, u maksimalnim dozama, kako bi se omoguilo to bre

dejstvo na mikroorganizme. Opte pravilo, da u leenju svake bolesti treba teiti monoterapiji,
vai i za sepsu, samo ako to stanje obolelog dozvoljava. Prisutna rezistencija bakterija na
antibiotike, mogunost da se ona razvije u toku terapije i saznanje da su ve aktivirani
mehanizmi sistemske inflamacije pa ima malo vremena za promenu terapije, opravdavaju
primenu kombinovane antimikrobne terapije u incijalnoj fazi leenja kod najteih bolesnika.

Sepsa, poreklom iz mokranih puteva, lei se kombinacijom cefalosporina tree generacije

(cefotaksim, ceftriakson) i aminoglikozidnih antibiotika (amikacin) kojima se, kada postoji
sumnja na infekciju poreklom iz trbunih ili genitalnih organa ene, dodaje metronidazol.

Umesto cefalosporina mogu se upotrebiti i penicilini irokog spektra (amoksicilin-klavulanat,

piperacilin-tazobaktam), koji istovremeno deluju i na anaerobne bakterije.

Fluorohinoloni (ciprofloksacin/ levofloksacin), su lekovi izbora u osoba alerginih na beta

laktamske antibiotike. U tekim formama bolesti, kada nema mogunosti za korekciju leenja,
leenje se sprovodi karbapenemskim antibioticima (deeskalaciona terapija), imipenemom ili
meropenemom ili cefalosporinima IV generacije, kojima se u sluaju vitalne ugroenosti i
prisustva posebnih rizika (rane na koi, intravaskularni kateteri, opekotine) dodaju i lekovi za
stafilokok (antistafilokokni penicilini/ vankomicin). Terapija se koriguje brzo, im se dobiju
nalazi bakteriolokih ispitivanja.

Bakterijemija uzrokovana hirurkim zahvatom ili postavljanjem katetera u mokrani sustav

obino se ne lijei, ako se kateter brzo ukloni. Meutim, prije nego se podvrgnu takvim
postupcima, ljudima koji su izloeni riziku od razvoja tekih infekcijanpr. onima s
oteenjem sranog zaliska ili slabim imunolokim sustavomopenito se daju antibiotici da
se sprijei sepsa.
38. Trovanje gljivama njega bolesnika
Pored nekoliko stotina jestivih, nejestivih i lekovitih postoji nekoliko desetina otrovnih gljiva
(peurki). Pod pojmom otrovne gljive podrazumevaju se sve one vrste koje u organizmu
izazivaju patoloke promene i oteenja organa. Neke od njih izazivaju blage reakcije kao to
su bolovi u trbuhu, munina, povraanje ili alergijske reakcije koje su prolazne, ali postoji i
jedan broj vrsta koje izazivaju mnogo ozbiljnija oteenja i smrt.

Akutna trovanja gljivama imaju veliki kliniki znaaj zbog raznolike klinike slike
(ispoljavaju se u 8 razliitih sidroma), uestalosti (godinje se u Evropi lei oko 10.000
pacijenata), velike smrtnosti (Amanita phalloides 10-50%).

Trovanja se ispoljavaju u vidu sljedecih simptoma

-munina, povraanje, grevi u stomaku i / ili
- vrtoglavica, opijenost, oamuenost, crvenilo i / ili
- preterano znojenje, preterano luenje pljuvake i/ili
- suzne oi, slabost srca, poremeaj cirkulacije i /ili
- kolaps
ODREIVANJE VRSTE OTROVA

Crvenilo lica i grudi, svrab, znojenje, ubrzano disanje, jako lupanje srca, strah. Ponekad vrtoglavica i povraanje. Simptomi
se javljaju ubrzo po uzimanju alkoholnih pia i lice na antabusni sindrom.

1. Trovanje koprinom
Simptomi nisu povezani sa uzimanjem alkohola ili nema crvenila.
1a) Javljaju se pola do tri sata posle konzumiranja gljiva.
1b) Simptomi ogranieni na probleme organa za varenje: gaenje, povraanje, proliv, ili grevi u stomaku.

2.Trovanje gastrointestinalnim iritantima

2a) Simptomi ukazuju na probleme centralnog ili perifernog nervnog sistema. Moe ukljuiti i probleme organa za varenje.
2b) Simptomi ukazuju na jaku stimulaciju parasimpatikog nervnog sistema: znojenje, slinjenje, suzenje, suene zenice, spor
puls, grevi u stomaku. Nema znakova uticaja na centralni nervni sistem.

3. Trovanje muskarinom
3a) Simptomi ukazuju na uticaj na centralni nervni sistem: zbunjenost i iracionalno ponaanje, delirijum, slaba koordinacija
pokreta, halucinacije.
3b) Simptomi drogiranosti (LSD): nagle promene raspoloenja, halucinacije, izmenjena percepcija boja.

4. Trovanje halucinogenima
4a) Simptomi nisu karakteristini za pravu drogiranost: vrtoglavica, delirijum, nekoordinisani pokreti, zbunjenost, tupost (kao
kod tekog pijanstva), sa ili bez halucinacija, ponekad na poetku uzbuenost koja se menja u pospanost.

5. Trovanje muscimolom ili ibotenskom kiselinom

5a) Simptomi se javljaju tek posle 6 ili vise asova posle konzumiranja gljiva.
5b) Simptomi nalik akutnoj hemolitikoj anemiji: povraanje, glavobolja, drhtavica, jeza, groznica, bolni grevi ili utica.
Simptomi uticaja na centralni nervni sistem: nekontrolisani greviti pokreti, delirijum ili koma. Ponekad oteenje jetre.
6. Trovanje monometilhidrazinom
6a) Poetni simptomi ukljuuju povraanje, uporne prolive, jak bol u stomaku i javljaju se vise od 10 asova nakon
konzumiranja gljiva. Spoljni znaci hepatitisa i nefritisa javljaju se posle 2-4 dana.

7. Smrtonosno trovanje amatoksinima i slicnim otrovima

Mere prve pomoi preduzimati sledeim redosledom:

- Obavestiti deurnog lekara u hitnoj slubi
- Napraviti listu svih osoba koje su konzumiale sumnjivo jelo od gljiva
- Sakuiipi ostatke gljiva koriienih za pripremu jela i ostatke samog jela
- Sakupiti dostupne ostatke povraenog sadraja, stolice i urina osobe za koju se sumnja da je
otrovana
- Odrasloj osobi, za koju se sumnja da je otrovana, dati 3-5 kaiica soli rastvorene u toploj
vodi, kako bi se izazvalo povraanje. DECI NIPOTO NEDAVATI SLANU VODU.
- Tokom daljeg tretmana, ili kao mjeru predostronosti (ako je re o trovanju gljivom sa
duom latencijom) pacijentu se moe dati medicinski ugalj (20-50 jedinica)
- Sve vreme, na pacijenta delovati umirujue
- Kod pacijenta koji je bez svesti, obezbediti prohodnost disajnih puteva, odstraniti
eventualne zubne proteze, stabilizovati protok vazduha i ubaciti gumu ili drvo izmeu zuba
- Nipoto ne ulivati bilo kakvu tenost u usta pacijenta

Najpre treba iz organizma odstraniti preostali, neresorbovani toksin.

U tu svrhu vri se ispiranje eluca i davanje aktivnog uglja (4x50 g na dan) i laksativa(gorka so, sorbitol), per os 1h putem
eludane sonde, tokom najmanje 24 sata.

Iako to posle obilnih povraanja naizgled nema svrhe, vrlo esto se, ak i 24 sata nakon obroka, nadu vee koliine ostataka
gljiva, zbog njihovog sporog varenja.

Ako je otrov tek resorbovan, u prvih 12-24 sata, amanitin je u ekstracelularnom prostoru, nevezan za belanevine. Njegova
eliminacija odvija se uglavnom preko bubrega. Da bi se ona podstakla treba najpre nadoknaditi volumen tenosti, izgubljen
povraanjem i prolivom. Ranije primenjivana plazmafereza nema svrhe, zbog toga to se toksin e vezuje za belanevine.

Specifinog protivotrova za amanitin nema. Meutim, eksperimentima je dokazano da davanje silibinina (flavonoid iz
plodova biljke Silvbum marianum - "gujina trava") moe da sprei preuzimanje amanitina od strane elija i prekida njegovu
enterohepatiku cirkulaciju. Stoga se preporuuje primena ovog leka, u dozi od 20 mg/kg/24 h u toku 3 dana, podeljeno u 4
infuzije, u trajanju od najmanje 3 sata.

Sa istim ciljem primenjuju se i velike doze kristalnog penicilina (Penicilin G u dozi od 1.000.000 i.j./kg/24 , u toku 3 dana).

U leenju oteenja jetre mogua je samo nespecifina, tzv. hepatoprotektivna terapija, parenteralnom primenom rastvora
glikoze (levuloze), fosfolipida, vitamina, oligoelemenata, supstitucija inilaca koagulacije (svee smrznuta plazma,
antitrombin-lll).

39. Meningitisi
Meningitis je bolest karakterizirana upalom ovojnica mozga (meninga) i kraljenine
modine. Uzrokuju ga virusi, bakterije, gljivice i iritativno djelovanje kemijskih supstancija.
Najei uzrok bakterijskog meningitisa su bakterijske infekcije u ostalim dijelovima tijela
koje se putem krvi ire na mozak ili kraljeninu modinu. Postoji vie vrsta meningitisa, a
najee se dijele na akutni virusni i bakterijski, te subakutni i kronini meningitis (npr.
tuberkulozni, kriptokokni, sifilitiki,...) koji su blaeg i dueg tijeka. Akutni bakterijski
meningitis je vrlo teka bolest koja se mora odmah poeti lijeiti kako bi se sprijeila trajna
oteenja. Bakterije koje najee uzrokuju meningitis su Neisseria meningitidis
(meningokok), Streptococcus pneumoniae (streptokok), Haemophilus influenzae u djece (sve
rjee nakon uvoenja cijepljenja).
Simptomi
Upala dinih putova obino prethodi vruici, glavobolji, ukoenom vratu i povraanju.
Dodatni simptomi koji mogu biti povezani s ovom boleu su: osjetljivost na svjetlo
(fotofobija), promijenjeno stanje svijesti (preosjetljivost, nemir, smetenost, pospanost do
kome), zatim bolovi u vratu i miiima, poremeaj govora i drugi. Kod male djece u dobi od 3
mjeseca do 2 godine simptomi su manje predvidljivi. Vruica, povraanje, iritabilnost, grevi
cijelog tijela, krikovi i napetost fontanele najei su simptomi, a koenje vrata moe i
izostati.
Lijeenje meningitisa provodi se u bolnici. U lijeenju bakterijskog meningitisa koriste se
antibiotici, ovisno o bakteriji uzroniku meningitisa. Antibiotici nisu djelotvorni u lijeenju
virusnog meningitisa. Za lijeenje sekundarnih simptoma, edema mozga, oka, i epileptinih
napada bit e potrebni i drugi lijekovi.

Komplikacije
Ukoliko se meningitis ne lijei ili se bolest zakomplicira moe uzrokovati:
gubitak sluha;
oteenje mozga;
gubitak vida;
gluhou;
padavicu;
slabost udova (pareze).
Kod sumnje na meningitis, odmah se mora zatraiti lijenika pomo! Rano lijeenje klju je
za dobar ishod.

40. Lumbalna punkcija

Punkcija je skoro rutinska dijagnostika metoda u neurologiji, relativno bezbolna i bezopasna,
ali je neophodno poznavanje tehnike i pravilno postavljanje indikacija.
Izvodi se uvoenjem igle u subarahnoidni prostor izmeu treeg i etvrtog, ili etvrtog i petog
trnastog nastavka, odnosno prljenskog luka lumbalnih prljenova.
Subarahnoidni prostor je prostor izmeu pauinaste i meke opne, koji se sputa u vidu
vreice, u kojoj su smeteni nervni korenovi, tzv. konjski rep. Ovo je prostor u kome ne moe
doi do povrede kimene modine, jer se ona kod odraslih zavrava u visini gornje ivice
drugog slabinskog prljena, a kod male dece do treeg slabinskog prljena.

KomplikacijeKomplikacije nakon izvoenja lumbalne punkcije nisu este i najee su to postpunkcijske glavobolje, koje se
preveniraju tehniki adekvatno izvedenom punkcijom sa iglom manjih promera, leanjem na stomaku bez jastuka 30-60 min,
uzimanjem dovoljnih koliina tenosti i analgeticima. Nije dokazano da due leanje, koje se inae praktikuje, smanjuje
pojavu glavobolje. Glavobolja moe da traje dva-tri dana, ree dve-tri nedelje. Izuzetno retko su opisane komplikacije u vidu
dugoronog bola na mestu uboda ili mravinjanja i bolova du nogu.
**Drugi moda ak i bolji odgovor !! Lumbalna punkcija je dijagnostiki postupak kojim
se uzima nekoliko mililitara cerebrospinalnog likvora iz zavrnog donjeg dijela prostora lene
modine. Najee se koristi za dokazivanje ili iskljuivanje upale mozga i/ili modanih
ovojnica. Omoguuje injiciranje kontrastnog sredstva i prikaz povrine modanih ovojnica i
spinalnih ivaca (kod CT mijelografije). Kako se izvodi lumbalna punkcija? Pacijent sjedi ili
lei na boku. Pridrava ga medicinska sestra uvjebana za taj zahvat. Prethodno se podruje
zahvata detaljno dezinficira i zahvat se izvodi u sterilnim uvjetima i po potrebi u lokalnoj
anesteziji. Lijenik i sestre koriste sterilne rukavice i maske. Postupak se izvodi posebnom
iglom za jednokratnu upotrebu debljine 1 do 1,2 milimetara.
Ubod igle je minimalno bolan a mjesto uboda je izmeu trnastih nastavaka slabinskih
kraljeaka, na mjestu gdje nema struktura sredinjeg ivanog sustava.
Igla polako prodire nekoliko centimetara u dubinu tkiva dok ne dopre do likvorskog prostora.
Nakon toga kroz iglu istjee nekoliko mililitara likvora koji se sabire u sterilne epruvete za
analize: stanica, bjelanevina ili mikrobioloko ispitivanje (virusi, bakterije, gljivice itd.).
--------Koje su mogue posljedice nakon lumbalne punkcije?
1. Postpunkcijska prolazna glavobolja je najea posljedica lumbalne punkcije. Javlja se
unutar 24 sata nakon zahvata i moe trajati nekoliko dana. Lijei se mirovanjem u leeem
poloaju, veim unosom tekuine i blagim lijekovima protiv bolova.
2. Postpunkcijsko krvarenje nastaje nenamjernim probijanjem okolnih vena punkcijskom
iglom, manjeg je opsega i povlai se spontano, ne ostavljajui nikakve posljedice.
3. Postpunkcijska infekcija (meningitis) moe nastati samo prilikom nesterilnog izvoenja
postupka.

41. Spolno prenosive infekcije

Seksualno prenosive bolesti (Sexually transmitted disease-STD), su zarazne bolesti koje se
prenose sa inficirane na zdravu osobu putem seksulanog odnosa sa jednog partnera na
drugog. Pod seksualnim odnosom se pored klasinog odnosa ukljuuje i oralni i analni seks.
Osim spolnim kontaktom, neki uzronici se mogu prenijeti i putem krvi.

Kod pojave bilo kojeg simptoma spolno prenosivih infekcija, odmah se javite lijeniku:
-pojaani ili promijenjeni iscjedak iz vagine, penisa ili anusa,
-osjetljivost, arenje ili svrbe genitalnog i/ili analnog podruja,
-osjeaj arenja, peenja, bolova i/ili iritacije tijekom ili poslije mokrenja,
-osjetljivost i bolovi tijekom spolnog odnosa,
-bolovi i otok u preponama,
-bolovi i osjetljivost u donjem dijelu trbuha,
-pojava ranica, bradavica, mjehuria ili bilo kakvih izraslina i promjena na spolnim organima,
genitalnom ili analnom podruju i/ili ustima.

Klamidija
Klamidija je najrairenija spolno prenosiva infekcija, osobito u adolescenata/ica. Uzrokuje ju
bakterija koja kod ena u poetku izaziva upalu vrata maternice(cervicitis), a zatim i upalu
maternice, jajnika, jajovoda i okolnog tkiva. Kod mukaraca izaziva uretritis. Potrebno je
lijeenje oba spolna partnera antibioticima, a tijekom lijeenja obavezna je apstinencija od
spolnog odnosa. Posljedice su neprohodnost jajovoda, izvanmaternina trudnoa, spontani
pobaaji te neplodnost mukaraca i ena.
Gonoreja
Gonoreja (triper, kapavac) je SPI uzrokovana bakterijom. Inkubacija traje tri do pet dana i kod ena u poetku izaziva upalu
vrata maternice (cervicitis), a zatim i upalu maternice, jajnika, jajovoda i okolnog tkiva. Kod mukaraca izaziva uretritis.
Potrebno je lijeenje oba spolna partnera antibioticima, a tijekom lijeenja obavezna jeapstinencija od spolnog odnosa.
Posljedice su neprohodnost jajovoda, izvanmaternina trudnoa te neplodnost mukaraca i ena.

Sifilis
Sifilis takoer uzrokuje bakterija koja putem krvotoka zahvaa cijelo tijelo. Inkubacija traje tri tjedna i u prvom stadiju se
javlja ranica na rodnici, penisu ili anusu koja nestaje za etiri do est tjedana kada se javlja osip, grlobolja, vruica i ranice u
ustima. Poslije vie godina, u treem stadiju, dolazi do oteenja srca, mozga, kostiju i unutarnjih organa. Prenosi se s majke
na dijete prije poroda tako da novoroene pati od tekih oteenja, a mogua je i smrt novoroeneta. Potrebno je lijeenje
oba spolna partnera antibioticima, a tijekom lijeenja obavezna je apstinencija od spolnog odnosa.

Genitalni herpes
Genitalni herpes je uzrokovan virusom i vrlo zarazan. Prenosi se ne samo vaginalnim, analnim i oralnim spolnim odnosima
ve i drugim genitalnim kontaktima, a takoer i s majke na dijete tijekom poroda. Trajno ostaje prisutan u tijelu, uzrokuje
promjene u rodnici i vratu maternice a povezuju ga i s rakom vrata maternice. Mogue je samo ublaavanje simptoma
antivirusnim sredstvima ime se smanjuje trajanje i uestalost izbijanja mjehuria.

HPV infekcija
HPV infekcija je izazvana humanim papilloma virusima i esta je kod mladih ljudi. esto je
bez simptoma, a mogu se pojaviti spolne bradavice, iljati kondilomi na rodnici, penisu i
anusu koji mogu biti bolni i krvariti. Neki od virusa uzrokuju predstadije i rak vrata
maternice. Za virus nema lijeka, premda neki od virusa nestaju spontano. Promjene se lijee
premazivanjem, lijekovima i kirurki.

Hepatitis B
Hepatitis B je teka bolest jetre koja se prenosi vaginalnim, analnim i oralnim spolnim
odnosom te tjelesnim tekuinama, krvlju i priborom za intravensku primjenu droge. Za
virus nema lijeka, ali postoji uinkovito cjepivo.

Kandidijaza
Kandidijazu uzrokuje gljivica candida albicans i nije nuno povezana sa spolnim kontaktom. Pretjeran rast gljivica koje se
normalno nalaze u tijelu moe biti izazvan nekim bolestima i stanjima te upotrebom lijekova. U sluaju zaraze potrebno je
lijeenje oba partnera.

Trihomonijaza
Trihomonijazu uzrokuje jednostanini parazit koji nakon etiri do dvadeset dana od zaraze uzrokuje upalu sluznice rodnice.
Prenosi se vaginalnim spolnim odnosom i potrebno je lijeenje oba partnera.

AIDS
AIDS (Sindrom steenog nedostatka imunosti) je uzrokovan virusom humane
imunodeficijencije koji slabi imunosni sustav i obranu tijela od infekcija i bolesti. Inkubacija
traje od est mjeseci do deset godina, a zaraenost se moe utvrditi HIV-testom dva do est
tjedana od zaraze. Prenosi se vaginalnim, analnim i oralnim spolnim odnosom, s majke na
dijete tijekom trudnoe, poroda i dojenja te krvlju.Simptomi koji se javljaju kod zaraene
osobe su umor, nono znojenje, proljevi, dugotrajan noni kaalj, gubitak teine, promjene na
sluznici usta i koi, oteeni limfni vorovi, itd. Nije otkriven lijek protiv virusa, ve se koristi
kombinacija antivirusnih lijekova i lijekova koji jaaju imunost te smanjuju simptome i
produuju ivot oboljele osobe.

42. HIV i AIDS

HIV, humani imunodeficijentni virus ili virus humane imunodeficijencije, je virus koji napada
CD4 protein na povrini limfocita, koji su zadueni za odbranu organizma. Na ovaj nain,
oslabljuje imunitet organizma i stvara mogunost da se razvije bolest Sida tj. Aids.
Nakon to se desi HIV infekcija organizma, to se moe utvrditi pouzdano ako se uraditest na
hiv virus. Prvi HIV simptomi se obino javljaju brzo, svega mesec ili dva nakon to ste bili
iizloeni HIV virusu. Tada poinje prva faza HIV infekcije.
Nema simptoma neki ljudi nemaju nikakve simptome u toku ove faze
Simptomi koji podseaju na simptome gripa
Poviena temperatura
Iscrpljenost
Glavobolja
Uveanje limfnih vorova, s obzirom da je to mesto gde HIV Virus trai svoje utoite
uporedo sa sveoptom borbom koju organizam zapoinje protiv njega.
Zatim, kao da je sve reeno, moe da se desi da u narednim godinama ne primetite nijedan AIDS
simptom. Ovo je poznato kao latentna faza (klinika latentnost tj. mirovanje virusa). Ona najee
traje nekoliko (moe i preko 10) godina. U ovoj fazi:
nema simptoma ova faza je poznata po tome to su hiv simptomi svedeni na minimum
ili ih uopte nema
oticanje limfnih lezda

AIDS
AIDS (Acquired Immune Deficiency Syndrome), kod nas poznatije pod imenom SIDA(kod nas
akronim za Sindrom Steenog Imunolokog Deficita) . AIDS je zapravo klasifikacija za osobe,
koje su pored infekcije HIV virusom, dobile i neku od bolesti koje su u stanju da iskoriste
oslabljeni imuno sistem te osobe.

Simptomi Side
Rani simptomi side, tj. rana progresija HIV infekcije u bolest AIDS ima razliite simptome:
manjak energije
Iscrpljenost
Gubitak teine
Znojenje u snu
esto poviena temperatura
Abnormalni rezultati PAPA testa
Bakterijalna vaginoza
Uporni osip na koi
 ljuenje koe
zapaljenje male karlice (posebno ako ga je teko leiti)
gubitak seanja na kratak vremenski period
opasna manifestacija infekcije herpes
irevi na genitalijama (koji ne moraju da budu posledica herpesa)
Kasniji simptomi side, nakon to se desi potpuna progresija HIV infekcije u bolest AIDSsu sledei:
laka infekcija drugim bolestima
Kaalj
kratak dah
glavobolja
loa koordinacija
oteano gutanje
bolno gutanje
zbunjenost
zaboravnost
munina (gaenje)
opasan i uporan proliv (dijareja)
gubitak kilae
znojenje nou
smanjen vid
grevi u stomaku
vrtoglavica
esto poviena temperatura
Bledilo jezika ili usta
Bele take u ustima
Nadraenost vagine koja se povlai i vraa s vremena na vreme
Povraanje
ekstremna iscrpljenost
opasne glavobolje
koma
smanjen apetit
Modrice na koi (lako stvaranje modrica)
Kapoijev sarkom (zloudni tumor krvnih sudova)
Tamno crvene izrasline na koi ili unutar usta
Rak grlia materice (naravno, ako je prisutna i HPV infekcija)
Limfom, tj. tumor limfocita (limfociti su vrsta belih krvnih zrnaca koja tite organizam
oveka)
Svi ovde navedeni simptomi aidsa javljaju se i kao posledica mnogih drugih infekcija, tako da ako
primetite bilo koji od njih, nemojte odmah donositi prerane zakljuke, ve idite na testiranje HIV-
a. To e ukloniti vae strahove i uiniti svet bezbednijim.
 43. Putevi prenoenja HIV-a
HIV se prenosi na vie naina:
Spolnim putem visoki rizik imaju osobe promiskuitetnog ponaanja
(heteroseksualne i homoseksualne) koji esto mijenjaju spolne partnere i prakticiraju
nezatieni spolni odnos, te osobe koje se uputaju u odnos sa rizinim osobama
Putem krv i krvnih derivata viekratno primanje transfuzije krvi i drugih krvnih
pripravaka (danas rijetko zbog uvoenja obveznog testiranja krvnih pripravaka)
Putem pribora intravenskih ovisnika visoki rizik imaju osobe koje dijele drogu i
pribor za ubrizgavanje sa drugim osobama
Preko zaraene majke na dijete tijekom trudnoe, poroda i dojenja (prema novim
podacima smatra se da se HIV ne prenosi putem majina mlijeka)

44. Njega oboljelih od AIDS-a princip povjerljivosti

45. Dobrovoljno, povjerljivo savjetovanje i testiranje na HIV

46. Savjetovalini rad u infektologiji

47. Hemoragike groznice

zajednike karakteristike:
- virusna etiologija
- hemoragini sindrom i visoka temperatura
- endemino javljanje
- prirodnoarino poreklo

nain prenoenja na oveka:

- krpelji
- komarci
- direktan kontakt sa krvlju, sekretima, ekskretima i tkivima oveka/ivotinja
klinika slika:
- varira od inaparentnih infekcija do oboljenja
razliitog stepena teine, zavisno od tipa uzronika,
imunolokog odgovora i stepena virulencije soja,
znaajna stopa mortaliteta
Naziv virusna hemoragina groznica (VHG) se odnosi na grupu bolesti koje izaziva nekoliko razliitih
vrsta virusa.
Neke vrste virusa hemoragine groznice mogu da izazovu relativno blagu bolest dok mnoge druge
izazivaju bolesti opasne po ivot.
Virusne hemoragine groznice (VHG) izazivaju virusi razliitih vrsta: arena virusi, filo virusi, bunia
virusi i flavi virusi.
Svi virusi imaju odreen broj zajednikih karakteristika.
Njihov opstanak zavisi od ivotinje ili insekta domaina koji se naziva prirodno stanite.
Virusi su geografski ogranieni na podruja na kojima ive njihovi domaini.
Ljudi nisu prirodno stanite za bilo koji od navedenih virusa. Ljudi se inficiraju kada dou u dodir sa
zaraenim domainima. Ipak ljudi mogu da prenesu neke viruse na druge osobe nakon to se sluajno
zaraze preko domaina.
Sluajevi zaraze ili izbijanja hemoraginih groznica kod ljudi koje izazivaju ovi virusi javljaju se
sporadino i neredovno. Pojava se ne moe jednostavno predvidjeti.
Osim malog broja izuzetaka koji su vrijedni panje, ne postoji lijek protiv VHG-a niti odreena
terapija. U rijetkim sluajevima, druge virusne i bakterijske infekcije mogu izazvati hemoraginu
groznicu. Dobar primjer za to je rahitini tifus.
Vrste VHG su slijedee:
Krpeljski encefalitis
Hanta virusni pluni sindrom (HPS)
Rift Valley groznica
Ebola hemoragina groznica

Virusi koji se odnose na VHG su zonotini, to podrazumijeva da prirodno ive u stanitu ivotinje
domaina ili artropodnog insekta (zglavkara), prenosnika bolesti. Oni potpuno zavise od njihovih
domaina za mnoenje i potpuno preivljavanje . Uglavnom glodari i artropodi (npr. krpelji i komarci)
predstavljaju glavna stanita virusa koji izazivaju VHG. Multisisarni pacov, pacov koji ivi u poljima
pamuka, jelenski pacov, kuni mi i ostali poljski glodari su primjeri stanita domaina. Krpelji i
komarci slue kao prenosioci nekih vrsta bolesti. Meutim, domaini nekih virusa ostaju nepoznati,
kao sto su virusi Ebole i Marburga.

Simptomi Specifini znaci i simptomi bolesti variraju u zavisnosti od vrste VHG, ali poetni znaci i
simptomi esto su: primjetna temperatura, umor, vrtoglavica, bolovi u miiima, gubitak snage i
iscrpljenost. Pacijenti koji imaju opasne sluajeve VHG esto pokazuju znakove potkonog krvarenja,
krvarenja unutranjih organa ili tjelesnih otvora kao to su usta, oi ili ui. Iako pacijenti krvare iz vie
mjesta na tijelu oni rijetko umiru zbog gubitka krvi. Pacijenti koji su ozbiljno bolesni mogu doivjeti
udar, lou funkciju nervnog sistema, komu, delirijum i napade. Otkazivanje rada bubrega pripisuje se
nekim vrstama VHG.

Lijeenje Pacijentima se daje potporna terapija, ali generalno govorei ne postoji drugi tretman ili
ustanovljeno lijeenje protiv VHG.

48. Influenza
Grip je akutna, infektivna, veoma kontagiozna bolest uzrokovana virusima influence u kojoj
u poetku dominiraju simptomi toksemije u vidu temperature, intenzivne glavobolje, bolova
u miiima i zglobovima, anoreksije, povraanja, dok se respiratorni simptomi kao to su
kijavica, guobolja, kaalj, javljaju kasnije.
Naziv influenca, odnosno gripa se odnosi na bolest uzrokovanu virusima influence, no esto
se i netono primjenjuje na sline bolesti uzrokovane drugim virusnim uzronicima dinih
bolesti. Virusi influence se dijele u tipove A, B i C prema njihovim nukleoproteinima i
proteinima matriksa. Virus influence C ne uzrokuje tipinu bolest i o njemu se ovdje ne
raspravlja.
Virus se razmnoava na sluzokoi gornjeg i srednjeg deia respiratornog trakta, naroito
traheje, izazivajui hiperemiju i nekrozu epitela, gubitak cilijar- ne aktivnosti. U teim
sluajevima izraena je hemoragina upala. Za sve to vreme virus ne prelazi u krv. Svi
simptomi bolesti su posledica toksemije.
Nakon inkubacije od 1-3 dana (najkraa iznosi 8 sati) bolest zapoinje naglo, visokom
temperaturom, do 40 stepeni koja se odrava 3-5 dana. Temperaturu prati snana glavobolja,
naroito'u eonom delu, pokreti onih jabuica su bolni, osea bolove u miiima,
zglobovima, ima oseaj nemoi te se osea "kao daje pretuen". Apetit je smanjen do
anoreksije i bolesnik povraa ili ima proliv. Zbog hipotenzije postoji sklonost kolapsima.
Teko je u sporadinim sluajevima na osnovu ovih simptoma posumnjati na infekciju
disajniih puteva. Tek drugog, treeg dana javljaju se simptomi od strane respiratornog sistema
u vidu kijavice, zaptivenog nosa, konjunktivitisa, guobolje, kalja. Kaalj je u poetku suv,
ponekad promukao, praen bolovima iza grudne kosti u vidu peenja zbog traheitisa. Pri
pregledu bolesnik je visoko febrilan, a zapaa se pleto- rinost, podadulost u licu, kataralna
upala konjunktiva, drela, tonzila. Aus- kultatomi nalaz na pluima je obino uredan mada se
mogu nai suvi bronhi- tini unjevi koji ubrzo postaju vlani. Kod nekomplikovanog gripa
temperatura traje 3-5 dana i bolest se zavrava za 7-10 dana.

49. Kolera
Kolera je akutna infekcija tankog crijeva a uzronik je Vibrio cholerae, koji izluuje toksin
izazivajui obilni vodenasti proljev koji dovodi do dehidracije, oligurije i kolapsa. Infekcija se
u pravilu iri preko zagaene vode ili morskih plodova. Dijagnoza se postavlja na osnovi
kulture ili serologije. Lijei se odlunom rehidracijom i nadomjetanjem elektrolita uz
doksiciklin.

Uzronik, V. cholerae, serotipova 01 i 0139, je kratki, zakrivljeni, pokretni aerobni bacil koji uzrokuje hipersekreciju
izotonine otopine elektrolita iz sluznice tankog crijeva. I El Tor i klasini tipovi kolere mogu uzrokovati teku bolest.
Meutim, El Tor tip puno ee uzrokuje blagu ili asimptomatsku infekciju
Kolera se iri uzimanjem vode, morskih plodova i druge hrane zagaene fecesom osoba koje imaju asimptomatsku ili
simptomatsku infekciju. Kolera je endemska u dijelovima Azije, Bliskog istoka, Afrike, june i sredinje Amerike i Golfskog
zaljeva u SADu.

Simptomi:
Inkubacija traje od 13 dana. Kolera moe biti subkliniki, blagi, nekomplicirani napad
proljeva ili burna, potencijalno smrtonosna bolest. Poetni simptomi su obino nagli,
bezbolni, vodenasti proljev i povraanje. Znakovite munine tipino nema. Izluivanje stolice
u odrasle osobe moe premaivati 1 L/h, ali je obino puno manje. Zbog toga nastaje teki
gubitak vode i elektrolita koji izaziva jaku e, oliguriju, miine greve, slabost i gubitak
tkivnog turgora s upalim oima i naboranom koom na prstima. Dolazi do hipovolemije,
hemokoncentracije, oligurije i anurije kao i teke metabolike acidoze s gubitkom K+ (ali
normalnom koncentracijom Na+ u serumu). Ako se ne lijei, moe doi do cirkulatornog
kolapsa s cijanozom i stuporom. Dugotrajna hipovolemija moe uzrokovati nekrozu
bubrenih tubula.
Dijagnoza se potvruje uzgojem kulture iz stolice i naknadnom serotipizacijom. Kolera se
moe razluiti od kliniki slinih bolesti uzrokovanih sojevima Escherichije coli koji stvaraju
enterotoksin, te ponekad, Salmonellom i Shigellom. Treba mjeriti elektrolite, ureju i kreatinin
u serumu.
Lijeenje
Najvanije je nadomjetanje izgubljene tekuine. Blagi se sluajevi mogu lijeiti uobiajenim
pripravcima za peroralno nadomjetanje (vidi str. 2293). Brzo ispravljanje teke hipovolemije
znai spaavanje ivota. Vano je i sprjeavanje ili ispravljanje metabolike acidoze i
hipokalijemije. Kod hipovoleminih i jako dehidriranih bolesnika treba poduzeti IV
nadoknadu izotoninim tekuinama (podrobnosti o nadoknadi tekuine vidi na str. 564 i
2289). Voda se takoer moe slobodno piti. Kako bi se ispravilo gubitak K+, IV otopini se
moe dodati KCl 1015 mEq/L ili se KHCO3 1 ml/kg PO na 100g/L otopinu moe davati
4/dan. Nadoknada K+ je osobito vana u djece, koja loe podnose hipokalijemiju.
Kad se intravaskularni volumen tekuine nadoknadi, koliina za nadoknaivanje daljnjih
gubitaka bi trebala biti jednaka izmjerenom obujmu trajnog gubitka koji bi trebao biti jednak
izmjerenom volumenu stolice. Dostatnost hidracije se potvruje estim klinikim provjerama
(mjerenjem frekvencije i jaine pulsa, turgora koe i diureze). Kao zamjena za vodu i
elektrolite se nesmiju primjenjivati plazma, plazma ekspanderi i vazopresorne tvari.
Peroralna primjena otopine glukoze i elektrolita je uinkovita pri zamjeni tekuine izgubljene
stolicom a moe se zapoeti nakon poetne IV rehidracije, a u podrujima epidemija gdje je
opskrba tekuinama za parenteralnu primjenu ograniena moe biti i jedini nain rehidracije.

Prevencija i profilaksa
Za nadzor nad kolerom ljudski se izmet mora odlagati na odgovarajui nain a vodu za opskrbu se mora proistiti. Voda za
pie se mora prokuhati ili klorirati a povre i riba se moraju potpuno skuhati.

Umrtvljeno oralno cjepivo itave Bstanine podjedinice uzronika (koje nije dostupno u SADu) prua 85%tnu zatitu
protiv 01 serotipa 46 mj. U odraslih, zatita traje do 3 god., no u djece nestaje bre i vea je protiv klasinog nego protiv EL
Tor tipa uzronika. Izmeu skupina 01 i 0139 nema kriane rekativnosti. U budunosti je cilj proizvodnja cjepiva koja su
uinkovita protiv obje skupine.

50. Amoebiasis (amebijaza)

Amebijaza je zarazna bolest debeloga crijeva koju uzrokuje jednostanini parazit, Entamoeba
histolytica.

Entamoeba histolytica tijekom ivotnog ciklusa postoji u dva oblika: aktivni parazit
(trofozoit) i neaktivni parazit (cista). Trofozoiti ive u crijevnim sadrajima i hrane se
bakterijama ili na stijenci crijeva. Kada zapone infekcija, trofozoiti mogu uzrokovati proljev
koji ih izbacuje iz tijela. Izvan tijela krhki trofozoiti propadaju. Kada osoba nema proljev,
trofozoiti obino prije no to napuste crijevo postaju ciste. Ciste su vrlo vrste i mogu se iriti
bilo neposredno s osobe na osobu ili posredno preko hrane ili vode.

Simptomi
Veina zaraenih ljudi, naroito oni koji ive u umjerenim klimama, nema simptoma. Katkada
su simptomi tako nejasni da ih se jedva primijeti. Simptomi mogu biti: isprekidani
(intermitentni) proljev i zatvor stolice, flatulencija (napuhanost) i grevita bol u trbuhu. Pri
dodiru trbuh moe biti bolno osjetljiv, a u stolici se moe vidjeti krv i sluz. Bolesnik moe
imati blago povienu temperaturu. Izmeu napadaja, simptomi se smanjuju pa se jo javljaju
samo grevi koji se ponavljaju te rahla i vrlo mekana stolica. est je gubitak teine (jako
mravljenje) i anemija.
Dijagnoza
Amebijazu se dijagnosticira laboratorijskim ispitivanjem uzoraka stolice koji se uzmu od
inficirane osobe; za postavljanje dijagnoze moe biti potrebno tri do est uzoraka stolice.
Proktoskopom (savitljiva cijev za promatranje) se moe promatrati unutranjost rektuma i
dobiti uzorak tkiva bilo kojeg vrijeda.

Lijeenje
Parazite u crijevu ubija nekoliko amebicidnih lijekova koji se uzimaju u obliku tabletekao
to su iodokinol, paromomicin i diloksanid. Metronidazol ili dehidroemetin se uzima za tei
oblik bolesti i za bolest izvan crijeva. Uzorci stolica ponovno se ispituju 1, 3 i 6 mjeseci
nakon lijeenja da bi se potvrdilo izljeenje.

51. Malarija
Malarija je zarazna bolest crvenih krvnih stanica koju uzrokuje jednostanini organizam
Plasmodium.
Malarija se iri ubodom zaraene enke komarca Anopheles, transfuzijom zaraene krvi ili
iglom injekcije koju je prethodno upotrijebila zaraena osoba. Ljude mogu zaraziti i
uzrokovati malariju etiri vrste parazitaPlasmodium vivax, Plasmodium ovale, Plasmodium
falciparum i Plasmodium malariae.
ivotni ciklus parazita malarije poinje kada enka komarca ubode osobu s malarijom. Komarac usie krv koja sadri
parazite malarije, koji zatim putuju i dospiju u komareve lijezde slinovnice. Kada komarac ubode drugu osobu, injicira sa
slinom parazite. Paraziti idu u jetru u kojoj se razmnoavaju. Sazrijevaju tijekom prosjeno 2 do 4 tjedna, zatim naputaju
jetru i odlaze u crvene krvne stanice osobe. Paraziti se u crvenim krvnim stanicama razmnoavaju uzrokujui pucanje
zaraenih stanica.
Plasmodium vivax i Plasmodium ovale mogu ostati u jetrenim stanicama neko vrijeme, povremeno otputajui zrele parazite
u krvnu struju uzrokujui napadaje simptoma malarije. Plasmodium falciparum i Plasmodium malariae ne ostaju u jetri.
Meutim, ako se infekciju ne lijei ili ne lijei na odgovarajui nain, zreli oblik Plasmodium falciparum moe potrajati u
krvi mjesecima, a zreli oblik Plasmodium malariae moe u krvnoj struji ostati godinama uzrokujui ponavljane napade
simptoma malarije.

Simptomi obino poinju 10 do 35 dana nakon to je komarac unio parazita u osobu. esto su
prvi simptomi blaga vruica koja doe i proe, glavobolja, bolovi u miiima i tresavica,
zajedno s opim osjeajem bolesti (klonulost). Katkada simptomi poinju jakom tresavicom
na koju se nadovee vruica. Ti simptomi traju 2 ili 3 dana i esto se mislilo da su simptomi
influence. Idui simptomi i oblici bolesti razliiti su u etiri tipa malarije.

Kod malarije falciparum moe doi do nenormalne funkcije mozga, komplikacija koja se zove modana malarija. Simptomi ukljuuju
vruicu od barem 40o C, jaku glavobolju, pospanost, delirij i zbunjenost. Modana malarija moe dovesti do smrti. Najee se javlja u
dojenadi, trudnica i kod putnika koji putuju u podruja s velikim rizikom. Kod malarije vivaks do delirija moe doi kada je vruica visoka,
ali inae simptomi sa strane mozga nisu esti.
Kod svih je tipova malarije ukupni broj bijelih krvnih stanica obino normalan, ali broj limfocita i monocita, dvaju posebnih tipova bijelih
krvnih stanica, poraste. ** Obino se, ako se malariju ne lijei, pojavi blaga utica, a slezena i jetra se poveaju. esto dolazi do niske razine
eera u krvi (hipoglikemija), a to osobito moe biti jako izraeno u ljudi koji imaju velik broj parazita. Razina eera u krvi moe pasti ak i
nie u ljudi koji se lijee kininom.
Katkada malarija potraje dok se god u krvi nalazi mali broj parazita. Simptomi su apatija, povremene glavobolje, osjeaj bolesti, slabi apetit,
umor, te napadi tresavice i vruice. Simptomi su znatno blai i napadi ne traju tako dugo kao prvi napadaj.

Ako se bolesnika ne lijei simptomi malarije vivax, ovale ili malariae spontano nestaju kroz 10 do 30 dana, ali se mogu vratiti u razliitim
razdobljima. Nelijeena malarija falciparum dovodi do smrti u oko 20% sluajeva.

Crnomokrana groznica je rijetka komplikacija malarije koju uzrokuje pucanje (ruptura) velikog broja crvenih krvnih stanica. Prilikom
pucanja eritrocita oslobaa se crveni pigment (hemoglobin) u krv. Hemoglobin, koji se tada izluuje mokraom, oboji mokrau tamno.
Crnomokrana groznica javlja se gotovo iskljuivo u ljudi s kroninom malarijom falciparum, naroito u onih koji su se lijeili kininom.

Dijagnoza: Pronalazak parazita u krvi

Profilaksa
Ljudi koji ive u podrujima zaraenim malarijom ili koji u njih putuju mogu poduzeti mjere
opreza. Mogu koristiti u kuama i izvan njih sprejeve s insekticidom dugog djelovanja,
zatititi se reetkama na vratima i prozorima, stavljati mree protiv komaraca iznad kreveta i
namazati kou sredstvima koja odbijaju komarce. Mogu i nositi dovoljno odjee, naroito
nakon zalaza sunca, da kou to je mogue vie zatite od ugriza komaraca.