YAZILARIM

hramczde
HacsmailHakk
ALTUNTA


SBN:
ismailhakkialtuntas@gmail.com
http://ismailhakkialtuntas.com

Dizgi :H.smailHakkAltunta
Kapak :
BaskCilt:

2011


nternetteki sitemiz http://ismailhakkialtuntas.com/ da 20092010 ylarnda
okuyucularmzla paylatm yazlar bu kitapta topladm. Yazlarda sra gzetilmedi. Deiik
konularpepeeyazld.Buekildeokuyanasndanfazlaskntoluturmayacadnld.
TevfikveinayetAllahTeldandr.
hramczde
smailHakkALTUNTA
Esenler/stanbul
 GEREKGEREKLK

Gerek ve gerekliin ne olduu sorusu, tarih boyunca insann kafasn en ok kurcalayan
konulardanbiriolmutur.Gereklikzerindeilkalardanberioktartlmvefelsefeninana
sorunlarndanolmuveoksaydavefarklyorumyaplmtr.
Engenel tarifiylegerek,somutbirekildevar olandr.Busomutolarakvarolu;insann
bilincinden,olaylarvenesnelerialglayndanbamszdr.Bununlabirlikteinsan,yaadve
algladkadarylayetinmezvegerekolanbulmayaalr.
Gereklik ise, gerek olarak var olan eylerin asln ifade etmektedir. nsann ulamaya
altey,esasentekbirgerekolguyadanesnedente,bunlarnaslyanigerekliktir.
Gereinneolduunuaklamayaalandnrler,nceliklegereenaslulalaca
sorusunu cevaplamaya almlardr. nsanlar, yaadklar olaylar, dnya ve dier insanlar
hakkndaki bilgi ve grlerini bakalarna aktarmak ister. Gerek/gerekliin bulunmasnda
sorunlar giderilmesinde inan mefhumu devreye girerek olan/olmayan nn snrn kendi
tayinederekbiriningereinibatl,kendibatlngerekgrr.Bubylecedevamedergider.
Bu gerek bilgisi de gelecei etkileyen faktr olur. Bazlarnn gerek kabul ettii bir zaman
sonra gerekliini kaybedince gemi ke urar. Gemii ken gelecekte artk ayakta
duramaz.
[slm idealizmi, Hazreti Muhammed sallallh aleyhi ve sellemin Mekke'de yaad,
hicretten evvelki yllar esnasnda inen ayetlerin meali iinde geliti. slm ruhu bu devrede
domutur.
Hayatn pratik icaplar ile mkemmel dnya adam olmak arzusu iinde doan muvaffak
olmu bir gerekiliin (realizm), sonraki yzyllarda slm ruhunu hareketten durdurup
menfaat ve muvaffakiyetlere tbi kldn gryoruz, slm leminin iten ykl, byle bir
realizmineseriolmutur.]1
Bir dnem ykselmenin sebebi olan gereklik baka bir dnem yklmada etken olmas
krlmann olmasdr. Mesela haricilerin Allah rzas anlay ile Hz. Ali kerremellh vechenin
Allahrzaanlayndakigereklikkarkaryagelmitir.Gerekilegereklikbiruyuumiinde
olmayncakopmalarvesonutayklmalarolur.
Sonuta bilginin gerek asndan nemsiz olmasdr. nemli olan ruhun gemiten alarak
gelecee olan yaptrm gcdr. nk Raslllah sallallh aleyhi ve selleme Kafirn
sresindeSizindininizsize,benimdinimbanadr.2emredilmesibusebepledir.
Gerekliin gemiteki gerein temeline baml oluu ile gelecek kendini gsterir. Bu ise
geleceeyneliktahmininisabetlikararnaedeerdir.Buiseiyivektolmaktankurtulamaz.
Bunedenlekatnaharamvektlkkartrannbilgisigelecektedegereibulmaveisabet
etmedurumuolumsuzdur.
Dncesizceyaplanherhareketinbedelidenmesimecburolanborolur.BuborAllah
Telvekulkatndamuhakkaktahsiledilecektir.
Gemiini(uangeti)gzelletireniingeleceinglistanolacankiminkredebilir.

1
TOPUNurettin,YarnkiTrkiye;Hzl:EzelErverdiIsmailKara,st.1999,s.232s.232
2
Kafirn,6
 LMALIMALARAENGELOLANLARATHAFEN

[lmin ne kadar deerli olduunu ve neticesinin kutsalln anlamak iin eyhi Ekber
Muhyiddn rab kaddesellh srrahul azzin aklamasn bu konuda hatrlamak gerekir.
yleki;

CenbeyhiEkberkaddesellhsrrahulaziz
rhuCenbMusaaleyhisselma;
blsideFiravuna
ilmidederyyatebihbuyurmutur.NitekimFiravunaskerleriyleMsaleyhisselm
Kzldenizi sahiline kadar takip etmi ve Cenb Musa aleyhisselm asas ile denize vurup
kendisinebiryolalmaklaoyolagirerekkartarafagemive Firavundahionutakbenbu
yola girmi ise de deniz kavuup helak olmutur. Ruh dahi blsin tecvz hlinde deryay
ilimden alacak bir yola slk etmesi gerekir. Zira ilim riyaset ve kendini beenme
vereceinden ve demolunun helaki riyaset ve kendini beenme sebepleriyle vki
olduundaneytanAdemolununilimtarafnameylinipekziydearzuederveonuriyasetve
ucbsebepleriylehelakedrmekister.
Binenaleyhsenilimsahilinegelipalantarkagirincedmandahiarkandangelir.Tkiilim
denizininortasnagelir,denizonunzerinekavuupsesinindahikmasnameydanvermeden
kolaylklagarkvehelakeder.Veitebuhakikatebinenulemannbazlar
lmi, Allahn gayri iin talep ettik; ilim kand ve bizi ancak Allah Telya reddeyledi
dedi.Yanibizilmiriyasetenailolmakveinsanlarakarbusayedegelirvednyarefahnavasl
olmakiinistedik;ilimtahsilettikebumaksatbizdenekildi.limbiziAllahTelnngayriolan
bu maksada ulamaya mani oldu. Nihayet bizim elimizden tutup asl yaratl maksad olan
marifetullhasevkeyledi.
bls demolunu ilme tevik edip, onu o ilim sahasnda artmak iin arkasndan gelir.
Fakat ilmin hssas neticede insan marifetullha sevk olduundan bls artma niyetini if
edemez. erri murat ettii halde neticede hayr zuhur eder. Nitekim Firavun, Musa
aleyhisselmnpeindenderyayadhilolduvederyakavuupkendisihelakoldu.Eerderya
kavumaypHz.Musaaleyhisselmayetieidi,onunlaharpedecekti
Eer dmann sana: lme al, t ki zamannn insanlar zerinde ykselesin!
Hkmdrlarseninnndeeilsinlervehalksanamuhtabulunsunlar!derse,saknbuemr
i eytandir deyip ilim tahsilinden vazgeme ve ok al. Zira dmann olan bls senin
hevnn ferah ve sevinci, ancak senin amelsiz amelin iledir. lim ise ameli olmayan bir
ameldir. Yani sen ilim tahsili ile megul olduun vakit, baka trl amel ile megul olmaya
vaktin msait olmaz. Btn vakitlerini ilim igal eder. Dmanlarn seni baka amelden
alkoyduklariinsevinirler.Demeyedevameder.
Hlbukiozavalllarbilmezlerki,ilimkendihakikatininverdiieyingayrindenuzaklatrr.
Yaniilimylebireydirki,yukardaizaholunduuzereneticedemarifetullhaulatrr.Onun
hakikatininverdiieyancakbudur.
blsin hakikati cehlet ile artmak istemesidir. Hlbuki ilmin hakikati dallete deil,
hidyete sevk ettiini bls dahi bilememektedir. nk blsin batn gz krdr, hakikate
nazaredemez.Oyalnzzahirgzvardr.eytannbirgzkrdrdenilmesibunedenledir.
blsin hakikati grmemesinin delillerinden biri de dem aleyhisselma secde ile emr
olundukdaBendemdenhayrlym.nkbenilatifolanatetenveonukoyuveyoun
 nternetYazlar7

olan topraktan yarattn deyip ona secdeden kanmtr. bls bu szn ilme dayandn
zannetti.HlbukiAllahTelmelikeyesecdeyiemirbuyurmuveblsdahimelikearasnda
buhitabduymuidi.Halfeiseyerinehalifekoyanileayndr.Bunagremuteberolaney,
halfetullh olan dem aleyhisselmn zahiri deil, btndr. Melikenin deme secde ile
mkellef olmas, onun hakikatine nazarandr. Btn gz kr olan bls demin hakikatini
gremediiiin,AllahTelnnemrinemuhalefetlekullukyolundazerindeyryemedi.Kibri
buna da mni oldu. Fakat dem aleyhisselm tatan ve topraktan bina olunan Kabeye
secdeileemrolunduuvakitbu,gayrullhasecdeolmakla,caizdeildir,demedi.Kullukyolu
zerindeyryerekKabeyesecdeetti.Ve
Beni halfe olarak yarattn; ve sfat semniyyei ilhiyyenin mazhar kldn. Cansz
maddeden ibaret olan Kabenin asl ile benim aslm arasnda fark vardr. Ben stnm o
basittir. Niin ona secde edeyim diyerek serkelik etmedi. Zira dem bilir ki, Hak Tel
hazretleri Hakmdir. Onun emrine kar kyas edepsizliktir. Ubdiyyet kulluk ancak emre
uymaktr.
blsin yukardan beri izah olunan hali hep srf cehalettir, ilim deildir. O ise onun ilim
olduunu dnp hayal etti de, ben demi ilim ile kandrdm zannetti. Bu sebeple
demolunu ilme tevik eyledi. Hlbuki bilmez ki, eer demolu ilminde ykselirse, bu ilim
onun aybn ve cehaletini aa karr. Neticede demolu, dallete dmek yle dursun,
belkihidyetbulur.3

Hz. Ali Kerremallh veche de yle buyuruyor: lim olan kii geceyi ibadetle geirip
uyumayan,gndzoruluveAllahTelyolundacihadedenlerdendahastndr.Birlim
lnce slmda yle bir gedik alr ki, onun yerini onun gibi bir limden bakas
dolduramaz.
Baz limler de yle demilerdir: Bir lim ld zaman onun iin denizdeki balklar ve
havadakikularbilealar.Birlim,hernekadarkendisibulemdengaybolsadayayormu
gibionunandaimaanlr.4]
Bu yazlanlardan benim anladm ilme ve retime engel olan, yardm etmeyen kiiler
eytann arkadalar olduudur. Elinde imknlar varken, farz edelim bir kitap, bir
ktphaneci, vb. her kimse eer bir insann ilm almasna yardm etmeyip sadece dnya
nimetleri karlnda yardm ve yaltaklk ediyorsa eytann kardeleri olmaktan kendini
kurtarabilirmi?Zenginrenciyezektverebileceinikabuledenslmdinimizinengelleyiciler
hakkndaki yorumunu dile getirmek hi istemiyorum. Bu nedenle elinde imkn ve frsat
bulunup ilm alma yapanlar velev ki bu dnya nimeti iin olsun, onlara yardm etmeyenler
iin kyamet gnnde Allah Telnn byk bir azapla muamele edeceine kesin gzyle
bakabiliriz.AllahTel
Mminlerin hepsinin toptan sefere kmalar doru deildir. Onlarn her kesiminde bir
gurup dinde (din ilimlerde) geni bilgi elde etmek ve kavimleri (savatan) dndklerinde
onlarikazetmekiingeridekalmaldr.Umulurkisaknrlar.5Buyururkencihadnyannda
ilminnekadargerekliolduunuakabeyanetmitir.
Dnnbirkeremuhterembirkiisenelercekendigayretleriylebirokesertoplam.Daha

3
KONUK, Ahmed Avni ,etTedbrtllhiyye fi Islh Memleketilnsniyye Tercme ve erhi, hzl:
MustafaTAHRALI,st.1992,s.319324
4
mamBurhanddinEzZernc,TalimveMteallim,trc.Y.VehbiYavuz,st,1993s.40
5
Tevbe,122
8hramczdeHacsmailHakkAltunta

sonra bir ktphaneye bunlar vakfetmitir. Bu kii toplad eserleri vakfederken insanlarn
eserlereulamasndilemitir.Fakatylekiilerbueserlerinbanagelmioturmuki,iindene
birkuruu,birgayretidevardr.Birdebunlarparakarlancakkullandrrmdemekteymi!
Vahimdurumudnn.
Sonu olarak alamas szlamas ok olan milletimizin nnde engel olanlar hakknda
Rabbimeniyazediyorumki;
Ey Allah Telm milletimizin cahil kalmamas iin ne gerekiyorsa acilen yce
kudretinden niyaz ediyorum. Biliyorum ki Senin lk Emrin OKU dur. Emrine isyan edenler
hakkndayaptmduamkabuledeceineinanyorveZtnagveniyorum.
 ALLAHTELNINEMRETTVESTEDEYLER

Eer yerde ve gkte Allah'tan baka tanrlar bulunsayd, yer ve gk, (bunlarn nizam)
kesinlikle bozulup gitmiti. Demek ki Ar'n Rabbi olan Allah, onlarn yaktrdklar
sfatlardanmnezzehtir.(Enbiya,22)
Unutmayalm ki, Allah Tel kullarna idarelerini brakrken baboluk ierisinde terk
etmemitir. nk ayetin iaret ettii mana bunu gstermektedir. Ayette zahiren ilahlarn
okluundan bahsedilirken hakikatte ilahlk yarnda olanlar ve yalnz insan olduunu
hatrlatmak durumundayz. Bu mevzuya iaretle, Sultan Allah Telnn yeryznde
glgesidirszbunuteyiteder.
nsanlar,istekleramurununkurumueklidir.Nezamanbirsuluortamakavuursaiinde
birhareketlenmeoluur.Buhareketlenmeonuncanllolurkenbiryandanfitnesiolmaktadr.
Canllarsudanyarattk(Enbiya,30)
Eer bu canlanmada bir dengesizlik olma ihtimali Yeryzne, insanlar sarslmasn diye
sabitdalaryerletirdik(Enbiya,31)engellenmiolur.
Bu,AllahTelnnkullarnkullarndanmuhafazaetmesiolmasaydyeryzfesadaurard,
manasna ynelir. Dnn bir kere; insn istekleri brakn, eer kullarn her duas kabul
olsayd, yeryznde fesat kar, kabul eden Allah Telda zulmedenlerden olmu olurdu.
nk kullar bir eyi isterken anna gre ister. Gelecei hakikatiyle grmek bir kul iin
mmkndeildir.AllahTelisehereyihakkylabilenvegrendir.
Bizim dncemizde Allah Telnn emrettiinden ok istediini bilmek gerekir.
steklerimizin Onun rzasna uygun olup olmadn bilemek isteyen iin tek faktr iin da
uyumudur.
=ruh,d=nefs;
Bir istek sonuta eytn ve nefsn bir emele balanyorsa, Allah Telnn rzas olmaz.
Dnnki,temelindeamurlamayadnenbirduyguancakbataklkzeminioluturur.
nsan hayat oyundan ibarettir. Oyun, oyun kurann kontrolnde olsa da, her oyunun
iindekihedef,birhilevehevilesekteyeurar.Silsileleriindekiolaylarnhesabihtimalzere
oluturmaktan ok, salam bir kstasa sahip olmas daha gereki bir duygudur. Salam
kstaslarancakAllahTelnnmuratettiisonulardourur.
Allah Tel ne dilemise, o dorudur. Bunun dndakiler sadece hevesler snfndan olan
ilerdir. Sonra yine vay sana! Vay sana. nsan sanr m ki, babo braklacaktr? (Kyame,
3536)
Sonu olarak insan istemek ile her muradna kavuamaz. Sadece Allah Tel murat ettii
vardr. Baz insanlar yeryznde felaketlere sebep olup, kafalarna gre hareket edeceklerini
sanyorlarsabilsinlerki,mlknsahibiKahharolanAllahTelnndr.nsanisemlkniinde
ad anlmayacak kadar zayf bir varlktr. Hak ve hukuk iinde yaamay bilmek iin gayret
gsterelim. syan etmek, geliigzel hareket etmek yalnzca elem getirir. Bir de nesillerimizi
ipotek altna alan hatalar ise ne korkun emellerdir. Kardelerin kardee kurduu dzende
fitne tohumu ekenin samimiyetinden phe edilir. Mahcup olacamz hatalardan snmal,
ailemizin huzuru iin elimizden geleni yapmalyz. Yarn kyamette kirli amarlar ortaya
serildiindekrolmaktekaremizolmasn.
AllahTelkolayvegzelolansever

GNNSZ
10hramczdeHacsmailHakkAltunta

"Yreklerin fethedilmedii yerde duygular ve dnceler ancak fitne unsurudur. Allah

Tel'nn mlknde snrlarmza tecavz ederek ancak huzurumuzu karrz. Akll insan
geleceigrendenokgemiiniokiyibilenkiidir.Gemikesin,gelecekihtimaldir.Gemite
olmayan talep etmek gelecekte de olmayacak eyi istemektir. syan edenin cennet istemesi
abestir. syan gemite nasl cehennem ise gelecekte de cehennemdir.Cehennemin yakt ise
talarveinsanlardr.AllahTel'yasnrz."
 BLNALTINAETKEDENLER(SUBLMNAL)

nsan,gelienbirvarlktr.Bugeliimi,hemmaddhemmanevolarakgerekleir.Ancakbu
sre, her insanda farkllk gsterir. Bunu genetik yaps, hayat, i ve d etkenlere maruz
kalarakoluturur.Buetkenlerievre,kltrelveitimetkileimler,kltryapsileilgialanlar
gibidurumlarladabeslenerekgelimeyedevameder.
nsann bilinci dhilinde gerekleen her eit unusuru farklaryla birlikte alglarken;
bilinaltnda gerekleen hususlar ounlukla kontrol edememektedir. Bu sebepten dolay,
bilinaltnynetmekde,standartlarasdrmakpekmmknolamamaktadr.Mesela,reklam
dnyas bata olmak zere hedef kitle hakknda ulalmas gereken hedefe kavumak iin
gizlenen bir mesajn bilinalt ile karlanmasnn nne geilmesi iin yaplmas iin gerekli
tedbirlerhakkndafazlabilgibulunmamaktadr.
SubliminalMesaj
Mesajn eletirel bilinli zihnin filtresine taklmadan, dorudan bilinalt tarafndan
alglanmasdr.
Belli belirsiz alglamay (subliminal, gizli ekil/imge) bir kimsenin, uzaklk ya da k
yetersizlii nedeniyle bir nesneyi tam olarak deil hayal meyal fark etmesi. (Larousse
szl)
Beynimiz gn boyu saysz eyler alglar, ounu da bilinsizce kaydeder. Mesela; araba
kullanrken evremizde grdklerimizin pek azn bilinli olarak grrz, gerisi hep bilind
kaytlardr. aretinin iaretini bilind alglar, bilinli alglamadan sonra hareketi
gerekletiririz. Neticede alkanlklarmzn ve inanlarmzn kaytl olduu bilinalt zihnimiz,
davranlarmz,seimlerimizivekaderimizihayatmzboyuncaetkiler,durur.
Subliminal mesaj yzde yz gvenlidir, insana zarar verebilecek her trl mesaj otomatik
olarak bilinalt tarafndan reddedilir, denilse de insanlarn bir trl mesajlardan bir ekilde
zarar grd kesindir. Belki her canlnn bilin katmanlar tabiat gerei kendini korumaya
ynelik olarak programlanm olsa da gizli etkisi olan bu psikolojik etkilenme durumundan
kurtulmas gereklidir. Srekli tekrarlanan bir mesaj alkanlk yapmaktadr. nsann zayf
kald ynlerin uyarlmas ile duygu ve fiiller gizli mesaj karsnda refleksle hareket ederek
tekininistenilenhedefinedoruhareketeder.
KapitalistsisteminfikirbabalarndanFreudunanafikriolancinsellii,insanhayatnnbtn
alanlarnda, yiyecek, iecek, giyecek, vb. eylerde dolayl olaraktan kullanlmak istenilmesi
tketim ekonomisinin temel faktrlerinden olmasyla, bir yiyecek firmas rnn etkili imaj
yakalamas iin cinsellii ima ederken oluacak etkisindeki gizli mesajn gvenilirlii nasl
llebilir.
Mesela, bir filimin hangi mesaja kilitlendiini; bir partinin seim ncesi bir arky srekli
dinletirken altnda subliminal mesaj kullanmadn nasl takdir edebiliriz. Bu gizli mesajn
ieriini daha sonradan toplumun yargsnda yeni olumu yarg cmlelerini tespit etmek
zamanalsada,bugizlimesajnbiriaretiolmaktadr.
Bizim burada asl anlatmak istediimiz, bu mesaj yamuru altnda nasl korunacamz
olmaktadr.Dinimizinbizengrdtemelesaslardanbirinifakalametiolanhususlardanuzak
durmaktr.Bununbandaolduungibigrn,grndngibiolemriilemnafklkesin
dille yasaklamasdr. Mnafk, kfir olan kiiden daha kt olup en byk manevi cezay
grendir.nkaldatmavehilesiileinsanlaryanlasevketmektedir.
Naslkorunacaz?
12hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bahsedilen gizli mesajlar karsnda insan koruyacak bir faktr vardr. O da inanc gerei
oluanibadetlerzinciridir.badetler,taabbudi 6olmasiledirekbilinaltnuyarcolmaktadr.
nsann alglama dzeyindeki Bilin ncesi, Bilin ve Bilinalt sralamasnda en
korunaksz ksm olan Bilinalt ancak akln snrnda olmayan taabbud ibadetle
korunabilmektedir. Bu nedenle Allah Tel kullarna kendisine hibir faydas dokunmayan
ibadet emrini verirken, bahsedilen etkinin en az seviyeye inmesini ve yok olmasn murat
etmitir. Srekli alan veya mzik dinleyen bir kiinin algsnda etki yapacak subliminal
mesajsaysvezamanbirnamazvaktiilekesildiinde,beynintemizlemeilemiiinezberden
okuyacabirayetbilgisayaraatlanformatetkisigibibeyineetkieder.Bunufarketmekisteyen
kiiler bunu u ekilde deneyebilirler. Namaz iin kalkldnda alnan abdest ve namazn fiili
hareketleri ile deiik bir ortama dhil olup dnldnde kalnan yerden balamak yerine
sfrdan balad bir nokta ierisinde olduunu grr. Ayrca namaz ibadetinde gzn ak
tutulmas sebeplerinden biride alglanm grntlerin silinme hareketlerinden baka bir ey
deildir.AllahTelbuyurduki;
Sanavahyedilenkitabokuyuptebliet,namazhakkylaifaet!
Muhakkakkinamaz,insan,ahlkddavranlardan,merolmayanilerdenuzaktutar.
Allahnamazlaanmak,elbetteenbykfazilettir.Allahbtnilediklerinizibilir.7
Buna gre namaz etkilenen insan etki alanndan karr demektir. Bu sonula ibadet
etmeyenindebiretkiierisindeolduunusylemedendegeemeyiz.
Tasavvufun,halvet,zikirgibiunsurlariseileriseviyedebilinaltnamdahaleedenunsurlar
olduundanherkesetavsiyeedilenbirhususdeildir.
Allah Telm senin gerekten ilh olduuna bir daha iman ettim.

6
Taabbd : "badete ait olup emrolunduu iin yaplan. Sebeb ve illeti sadece emir olan, akln
muhakemesinebalolmayan.bdeteitvemteallik.
7
(Ankebut,45)
 NSANGEREKTENDE,KULOLAMADI!

nsan,doumundanlmnekadar,hepmutluolma,hayalindekiisteklerinehepkavuma
arzusu ierisindedir. Bu istek, insann hayatnn amac ve anlamdr. Bu yzden o, daima
kendinebuzevkiyaatacakeyleriarardurur.
Zamanmzdateknolojininvebiliminhzlailerlemesiylebirlikteinsanlarnmutluluununda
artacadnlmtr.Oysakiteknolojininilerlemesiinsannmutluolmasnavesileolamam,
aksineskntnn,stresinartmasnanedenolmutur.Buortamierisindeinsankendisinimutlu
edecek her yntemi kullanmaya almtr. Bu nedenle kiileri mutlulua gtrecek eitli
formller retilmeye allm ve bu formllerle ilgili yntemler ve kitaplar tm dnya
zerinderabetgrmtr.8
nsannkavuacasonyetenekdebile,onunbazeyleriamayagcnnyetemeyeceini
anlamas noktasna varldnda, deiim korkusu iinde yeise dm oluu, her kavuulan
yeni eyin, asl kavuulmak istenilen olmadn fark etmesiyle, yeni bir derde dmesidir.
lmn bile kendisine ac veren durumundan kurtulmaya alrken, sonuta lme varan
noktaya ulamada aslnda farknda bile olmadan gayret gstermesi, insann kanlmaz
kaderiyleaclarndankurtulamamasdr.
nsanruhununilkvesonisteiAllahTelyakavumaktr.nkruhunsonsuzlukhalleri
vardr. Kavutuu eyler onu tatmin etmediinden Allah Tely bulmak sevdas ile ancak
huzurbulacanbilir.Raslllahsallallhaleyhiveselleminbuyurduu;
AllahTeldemionunsuretindeyaratt9szbunaiaretetmektedir.
Grld zere bu durum karsnda, mistik hayatn temsilcileri de, bu arayn iinde
olmaktanbirekildekendilerinikurtaramam,hedeflerinienykseknoktayakarmlardr.Bu
ise onlarn, Allah olmakla e deer bir tutum ierisine girmek gibi bir durumu da yannda
getirmitir. nk onlar Allah Tely bulmaktaki sonsuz istein girdabnda cezp edilmi
dururken,baarmakiinkutsalintiharlarndazikrediplmedenncelndiyerekkmaz
sokaklardadolamaktanzevkveevkduymulardr.
Kur'nKerim'debukonuyuAllahTelhaberverirkenbuyurduki;
Onlar, iman etmi ve kalpleri Allah zikriyle yatm olanlardr. Evet, iyi bilin ki, kalpler
Allah'nzikriileyatr.(Rd,28)
Hakikatte[bakasyladeil,ancakAllah'nzikriileveyaAllah'anmakvehatrlamaklakalpler
mutmain olur. Gnller huzura erer, isel aclar, sanclar ifa bulur, skna kavuur, yatr.
nk her eyin balangc ve sonu Allah Tel'ya baldr. Btnyle sebepler zinciri Allah
Tel'danbalarveyinednpdolarO'ndasonbulur.Mmknvemuhtemelolanhereyin
akAllahTel'dakesilir.AllahTel,dahastvedahatesiolmayan,snrdanvemiktardan
mnezzeholanycelerycesibiriolduundan,gerekddnyadakivarlklarda,gerekvicdanda
O'ndan ilerisi yoktur ki, fazla bir kalb hareketine imkn ve ihtimal bulunsun. Allah deyince,
dncelerharekethedefininsonnoktasnaerimi,mantklardurmu,btnduygular,btn
korkular ve mitler son durana dayanm bulunur. Gnller O'nun dnda hangi dnya
nimetine meylederse etsin, hangi istee ularsa ulasn, onlarn hepsinin daha iyisi ve daha
8
Bkz:ACABOA Asiye DinMutluluk likisi [Kitap]. Kahramanmara: St mam niversitesi Sosyal
BilimlerEnstitsFelsefeveDinBilimleriAnabilimdalYksekLisansTezi204569,Ocak2007.s.IV
9
(bn Kuteybe hadisin, varsaylan ilk formu ile ilgili bu ameliyeyi kelmclara izafe etmektedir (Tevl
muhtelifilhads, Kahire 1908/1326, 277). Kr. Kastalln, Buhr erhi, stizn, 79/1; Nevev, Mslim
erhi,Birr,45/115.)
14hramczdeHacsmailHakkAltunta

stn,dahatesibulunduundan,hibirindekararklamaz.Hibiriruhunzleminigideremez,
heyecanndoyumnoktasnaulatramaz.Hazvelezzettedahaykseineulamakister.Fakat
kalp ilh marifetten, Allah Tel'y zikirden zevk almaya balaynca, btn maksatlarn ve
btn ilerin Allah Tel'ya ynelmi olduunu anlar ve artk O'ndan yksek bir makam ve
merciye, O'nun dnda bir maksuda gemek mmkn olmaz. Bundan dolaydr ki,
marifetullah'a ykselemeyen ve Allah Tel'y zikretmeyen kfir ve gafil kalpler, hibir zaman
straptan kurtulamaz, kalp huzuru, gnl huzuru veya "cemiyyeti dil" denilen mutluluu
tadamaz. Huzur bulamaz, rpnr da rpnr durur. stelik bu rpn bir ak nevesinin
uyandrd vuslat heyecan da deildir, geici sebeplerin, bo emellerin sarslp yklndan
kaynaklananbirhicranacsdrki,"Allah"demedikesrekliolarakdevamedergider.](Elmall,
Rd,28)
Ancak bu yetin iaretinden zikrin artn alglayp Allah Tely oka zikre alan baz
kiiler, bir yerden sonra, bulamama, anlayamama ve olamama gereiyle karlanca
bocalamayabalamalaryznden,zntlerinikatkatartrmaktandateyegidememitirler.
nsananeolmutuki,AllahTelyzikretmekteonutatminedemiyorvebkyordu.Aslnda
insan,mutluluaazckbireylebilekavuabilirdi.Fakatsevdiieyler,sonradanonuskmaya
balad.YaniAllahTeldainsanskmayabalad.nkJ.PaulSartrenindediigibi,nsan
Tanr olmay zleyen varlktr 10. Girdaba dm insan iin bu , O Olmak veya olamamak
t.
OOlmak,insanammkndeildir.nksonradanyaratld.
Olamamak ise, insann yaratlna ters geliyordu. nk insan hep olmak zorunda olduu
hissiniiindenatamyordu.
yleysesonuneolmalidi;
Anlald zere, sonsuz hrs ve istek karsnda ezilen insan iin tek tatmin yolu, Allah
Telnnelindeolduugrlmektedir.Fakatinsan,hanginoktadaykenbunufarkedipkendine
dur diyebilecektir. Bu durumu bilmek ise, insann yaratl ile mmkn deildir. Bu konuda
diyebiliriz ki; nsann yce kudret sahibinin, insan benliindeki, kendisi iin sonsuzluk algsn
kendizatnadorucezbederek,onayardmetmesidir,diyebiliriz.Bununmisaliudur;
Raslllahsallallhaleyhiveselleminmiramucizesiileikramakavumasdr.(Miraolay;
Hicret'ten bir yl ya da 16 ay nce (mild 621 yl balarnda) recep aynn 27. gecesi) Eer
mira olmasayd, Efendimiz Allah Telya kar kazand ve bulduu hakikatleri (brahim
aleyhisselmn llerin diriltilmesi hadisesindeki itminana kavumas gibi) anlayp sukna
eremeyecekti. nk Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, nbvveti ile balayan ruh
lemindeki hzl olan seyrini anlamakta biraz zorluk ekiyordu. Bunun yannda yl sren
mriklerin boykotu, kymetli amcas Hz. Ebu Tlip ve sekin hanm Hz. Hatice (radiyallh
anhma) Hakka yrmeleri, Taiflilerin acmaszl ile bir eylerin Hak olan slm davasndaki
yava seyri benliini skntya drmekte olunca, ne, neden, niin benzeri sorularn cevab
karsnda beer kuvvetinde tatmin olma ihtiyac meydana geldi. te Mirata gsterilen
hakikatlervekulolma mjdesiylebudurumsakinleipnormalhalinialm vednyayageri
dnerken bir baka dnmt. Sonraki hayatnda yaanan btn hadiselerde Raslllah
sallallhaleyhivesellemolunmasgerekenmakambulmuvetemkinzerehareketetmiti.
BuekildeAllahTelynaslbilmekgerektiinikullukhakikatiylekavramt.
Bu szlerden anlalan o dur ki, Kul olma makamna kavumak, ancak Allah Telnn
10
MURDOCHrisveHilvtrc:SelhattinSartre'inYazarlVeFelsefesi,[Kitap].stanbul:[s.n.],1983,,
s.75
 nternetYazlar15

insana ihsan edecei bir makamdr. Bu makamn hakikati allarak ve gayret edilerek
kazanlamamaktadr. Bu makama tasavvuf literatrndeki yedinci makam ve yaklamayn
olarakbahsedilenEhdiyyetlCemmakamdrdadiyebiliriz.nsnkmillerbumakamdan
okabahsederler.Fakatbunubilmeleriileonlarndabunasahipolduklarmanasnagelmedii
bilinmelidir.nkhakikikulmakamndakararklabilenyalnzveyalnzcaRaslllahsallallh
aleyhivesellemolmutur.
Sonu olarak; insan olarak bize den, karlk beklemeden, Allah Tely zikir yani kulluk
ederek mutlu olmaya aba gstermemiz gerektiidir. nk bedeni zevkler, hibir ekilde
insan mutlu etmeye yetmeyecektir. Kendimize mnasip ruhn zevkler ise, geici bir dnem
bize mutluluk vermekte olduundan, gayretimizi beklentisiz bir ekilde devam ettirip,
yaammz boyunca Allah Telya kendimizi sevdirmeye almamz, daha kolay bir yol olan
eriat dairesi zerinde az bir sebatla ibadet ve taat zere olmamz gerektii gereine
kavumamzlazmdr.
Allah Tel insanlar yalnzca eriattan sorumlu tutmutur. eriat olmayann hakikati
yoktur.rnekverecekolursak,namazklmayannbudnyadaAllah,ahiretteisevarlyoktur.
Kullukyapmamaklabirinsannkavutuumakam,onunancakAllaholmasdr.AllahTelise
kendisindenbakailahlarolmadnbizebildirdiinevebunubizimdekesinolarakbildiimize
gre, sonuta cehennemine atacaklar ilahlardan olmamak iin, kul olma rneini taklit
etmekten baka aremiz ve gidecek yerimiz yoktur. O da Futuht Medeniyye Sahibi
Raslllahsallallhaleyhivesellemdir.
Bir kul olarak, sorumlu olduumuz eyleri terk edip kendimizi perian etmekten kanp,
AllahTelysevmekveonakendimizisevdirmeninyollarnbulmay,onunverdiieylereraz
olup boyun bkmekten baka aremiz olmadn anlamamz ve hi unutmamamz
gerekmektedir.
badetokluunayokitibarhi
KulundanHlikiholanmaynca11

11
Kuddsikaddesellhsrrahulazz
 HAS ODA SAKNLERNDEN ABDLKDR GEYLN
KADDESELLHSIRRAHULAZZNSIRRI

Leylannmahallesindeadrkuranadamlar,
Aknyolundavarlacakensonyerevaranlar!

Hasan'nsoyundanm,"HasOda"drmakamm,
Ricalinboyunlarstndedirayaklarm!12

["Has Oda'dr makamm" sz, mam Geyln hazretleri ile ada eyh Abdurrahmn
Tafsnc arasnda geen bir olaya iaret etmektedir. attanf ve Yfi'nin yoldan rivayet
ettikleribirhaberdeeyhTafsncyleder:
"Ben, eyh Abdlkdir'in adn ancak yeryznde duydum. Krk yldr kudret kapsnn
eiklerindeyim, ama onu grmedim!" Bu sylediklerini mam Geyln hazretlerine iletmek
zere, sohbet arkadalarndan bir grubu Badat'a gnderir. Tam o srada mam Geyln
hazretleribazmritlerineylebuyurur:
"Tafsnc'a doru yola kn. Yolda eyh Abdurrahmn'n gndermi olduu bir gurup
greceksiniz. Onlar da yannza alarak eyh Tafsnc'ye gidin ve deyin ki Abdlkdir sana
selmsylyorveylediyor:
Sen eiklerdesin! Eiklerde olan kimse huzurda bulunan gremez. Huzurda bulunan da
Mahda'da/HasOda'daolangremez.BeniseHasOdadaym!13
bnl Arab, Hakm Tirmiz'nin sorularna vermi olduu cevapta, mam Geyln ile eyh
Muhammedb.FidelEvnarasndageenbunabenzerbirolayanlatr.eyhEvnyleder:
"Ben huzurda bulunuyordum. Ama eyh Abdlkdir'i gremedim!" Bu szler mam
Geylnhazretlerineiletildiindetebessmederekylebuyurur:
"Muhammed doru sylemi! Lkin ben Has Odada bulunuyordum!"14 Sufilere gre
"Mahda" kelimesi, kalbin (veya kutbun) Allah Tel'ya vsl olmu insanlar gremedii yeri
ifadeeder.15]

Buanlattmzdurumdankaracamzsonuudur.
Tasavvuf ehlinde birbirini tanmayanlar olduuna gre dier insanlarn onlar tanmas,
bilmesi ve dncelerini kabullenmelerini beklemek hatal olacaktr. Bu nedenle ok eyi
12
(AbdlkdirGeyln,etal.,2005),KasideiHamriyye(Gavsiyye),s.203
"Ayaklarm, Allah Tel'nn btn velilerinin boyunlar stndedir" sz, mam Geyln'nin en mehur
szlerinden biri ve belki de en mehurudur. Bu sz, attanf'yi bir taraftan rivayetin isnadn tahkik
etmek,diertaraftandabuszsyleyeninmakamnispatetmekiinkalemealdBehet'lEsrrve
Ma'din'lEnvradleseriniyazmayatevikedensebepolmutur.
13
(Bkz:Behcet'lEsrr,27;Hulsat'lMefhr,yazma,vr.:92a).
14
(OlaynayrntlarvebnArabninyaptyorumiin,OsmanYahya'nntahkikettiiHatm'lEvliyadl
eserin224.sayfasnabaknz).
15
(Bkz:Kan,Istilht'sSfiyye,81).

Kaynaka
AbdlkdirGeylnthk:YusufZEYDANvehzl:MustafaUTKUAbdlkdirGeylnDivanKasideMakaleleri
[Kitap].stanbul:Sr,2005.

 nternetYazlar17

bilmediimizaakyor.Bazensusmakdahahayrldr.

 MERBNFARD(H.576632)(M.11801234)

Kahire'de dodu ve orada Hakka yrd. Mtefekkir ve mutasavvf olup byk
airlerdendir.Divanvardr.
Her gzelin gzellii kendisi iin onun cemalinden dn verilmitir, hatta o btn
gzelliklerinkaynadr.16
"Sevgiliyianarakbirarapitikkiarapyaratlmadanonunlasarhoolduk."17
adalarmn nasibi benim artklarmdr. Benden ncekilerin fazileti varsa, benim
yanmdazatenfaziletindeeriyoktur.(Divan,s.70)
"Kendisinebakanaherdefasndabakatrltecellietti.
Veonuhergrdmdedeiikbuldum.OnukhLubneisminde,khBusaynaisimlive
khAzzeisimlibirayrayrgrrm.
***
Birgecebnu'lFrid,ryasndaRaslllahsallallhaleyhivesellemigrr.Raslllahaire
nesebinisorar.Oda cevabendedesindenrendiibilgilerleonacevapverir.NesebininBen
Sa'd kabilesinden RaslllahIn st annesinin mensup olduu soya kadar uzandn syler.
Raslllahsallallhaleyhivesellem
"Hayr Sen neseb olarak o kabileye mensup olabilirsin fakat muhabbet olarak benim
soyumdansn"18diyeiltifateder.O,budurumuaadaverilenbeyitlerleifadeetmitir:

"Bizim aramzda gnl ba yolu ile gelen bir neseb anne babadan gelen bir nesebten
dahayakndr."19

16
(Abduheiml,DirstfTrhilFelsefetil'Arabiyyeti'lslamiyye,Beyrut,1979.s.561)
17
(Divan,Beyrut,1879,s.70)
18
Divan,Msr,1290,s.1112;erhuDivnibni'lFridMarseilles,s.910
19
Divan,Beyrut,1879,s.7
 YAHUDKMLNGENELBLGLER

[Kur'n Kerm'e gre Yahudiler bir trl huzur ve gven zeminine oturtamadklar
devletlerine de soyundan geldikleri zatn ismini koyan ve Yahudilii din olarak benimsemi
bulunan millet, tarihin ak iinde edindikleri, nesilden nesile aktardklar olumsuz vasflar ve
seciyelersebebiylegenellikledierinsanlarvemilletleriinzararl,itici,gvenilmez,egoistve
acmaszolarakbilinmi,byledeerlendirilmilerdir.
Bugn dnyada, ifte standart kavramnn en tipik rneini de bu millet sergilemektedir.
San'at ve kitle iletiim aralarn kullanarak, kendilerine, kinci Dnya Harbi yllarnda yaplan
zulmleri bkmadan, usanmadan gndemde tutan Yahudiler, vatanlarndan, temel hak ve
hrriyetlerindenyoksunbraktklarbirtoplumun(Filistinhalknn)haktalebinikanveikence
ilebastrmakta,kendilerineyaplanzulmolurkenonlarnbakalarnayaptklarhakveadalet
(!)saylmaktadr.Endls'tenKuzeyAfrikaveOrtaDouyakadarbirokblgedetarihboyunca
kendilerini aclardan, ikencelerden, katliamlardan korumu ve kurtarm, din ve vicdan
hrriyetiteminetmiMslmanlarbugnbumillet,badmanolarakilnetmekte,arkasna
sperlerialarakzellikleMslmanlarazulmetmektedirler.Btnbudavranlarnbirtesadf
olmadnanlayabilmekiinKur'nKerm'ebavurmakvetarihleriboyuncaYahudikimliini
oluturanbalcanirenginoktalarnburadantesbitetmekfaydalolacaktr.
Kur'n Kerm, Yahudiler iin "Yahd, Bensrl, Ehlu'lKitb, Ehlu'tTevrt" gibi isimler
kullanarak yzlerce yet sevk etmekte, bu milletin gemiini, geleceini ve ahlkn bize
tantmaktadr. Hi phe yok ki iyi bir toplum iinde ktler, kt bir toplum iinde de iyiler
bulunabilir. Ancak bir toplum hakknda hkm verirken aza, mstesnalara deil, oa, hkim
nfusavedavranabaklacaktr:
"Onlarn ounun, inkr edenlerle dostluk ettiklerini grrsn. Nefislerinin kendileri iin
ncedenhazrladeynektdr:(Hazrlanan)Allah'nonlaragazapetmesivekendilerinin
azbiindekalcolmalarndanibrettir"20
"Onlargrupgrupyeryzndedattk.Onlardaniyikimselervardr,yineonlardanbundan
aadaolanlarvardr;belkidnerlerdiyeonlariyilikvektlklerleimtihanettik."21
BumilletteounluutekiledeninsantipinintemsilresmiKur'nKerm'egreyledir:
1. Nankrdrler,marktrlar,iyiliektlklemukabeleederler:
Bakara sresinin zellikle 4061. yetlerinde Allah Tel, srloullarna saysz nimetler
bahettiini, bu cmleden olarak onlar Firavun'un zulmnden kurtardn, buzay ilh
edindikleri hlde onlar baladn, kendilerine yurt ve yuva verdiini, yerden sular
fkrttn, en gzel yiyecekler ile beslediini... bildirmekte, btn bunlara ramen onlarn
daima nankrlk ettiklerini, daha fazlasn, yahut kt de olsa deiik eyleri istediklerini,
olmayacakeylerinpeinedtklerini,peygamberlerinizdkleriniifadebuyurmaktadr.

2.Vefszvesadkatsizdirler,szlerinegvenilemez:
"(Tevrat ile amel edeceinize dair) sizden salam bir sz alm, Tr'u zerinize kaldrm
(ahittutmu),sizeverdiimizesalamyapn,ondabulunanlardaimahatrlayn,umulurki
korunursunuzdemitik.Ondansonrasznzdendnmtnz..."22

20
Mide,80
21
A'rf,168
22
Bakara,6364.
20hramczdeHacsmailHakkAltunta

Yahdler dneklikleri, vefszlklar sebebiyle maymuna23, eee 24 ve kpee25

benzetilmilerdir.

3.Hleciveikiyzldrler:
"imdi (ey mminler) onlarn (yahdlerin) size inanacaklarn m sanyorsunuz? Oysa ki,
onlardan bir zmre Allah'n kelmn iitirler de iyice anladktan sonra, bile bile onu tahrif
eder, deitirirlerdi. nsanlar ile karlatklarnda 'iman ettik' derler. Birbirleri ile yalnz
kaldklar vakit ise 'Allah'n size atklarn (Tevrat'taki bilgileri), Rabbiniz katnda sizin
aleyhinize delil klmalar iin mi onlara anlatyorsunuz, bunlar dnemiyor musunuz?'
derler."26
"Allah'n indirdii kitaptan bir eyi (Tevrat'ta bulunan, Son rasl ile ilgili bilgiyi) gizleyip
onuazbirbahakarlndadeienleryokmu,iteonlarnyiyipdekarnlarnadoldurduklar,
atetenbakabireydeildir"27
"Yahdlerden bir ksm, kelimelerin yerlerini deitirirler, dillerini eip bkerek ve dne
saldrarak (Peygamber'e kar belli belirsiz) 'iittik ve kar geldik', 'dinle, dinlemez olas'...
derler..."28

4.Zlim,svehindirler:
"Verdikleriszdendnmelerisebebiyleonlarlnetledikvekalblerinikatlatrdk.Onlar
kelimelerin yerlerini deitirirler. Kendilerine retilen ahkmn nemli bir blmn de
unuttular. lerinden pek az hari onlardan daim bir hinlik grrsn. Yine de sen onlar
affetvealdretme.phesizAllahiyilikedenlerisever."29
Zulmveisyanlariinbirikiyetmeliyeterlideildir,zikredilenlerintamambunadellet
etmektedir.

5. Bakalarnn zararna aldrmadan haksz ve lsz kazan peinde koarlar, zellikle
tefecivefaizcidirler:
"Yahdlerin zulm sebebiyle, bir de ok kimseyi Allah yolundan evirmeleri,
menedildiklerihldefaizialmalarvehakszyollarileinsanlarnmallarnyemeleriyznden
kendilerine(dahance)hellklnmeyleriharamkldkveilerindeninkrasapanlaraac
bir azap hazrladk."30

6.M'minlerinenetindmandrlar:
"nsanlarnilerinde,imanedenleredmanlkbakmndaneniddetliolarakyahdlerile
irkkoanlarbulacaksn..."31

23
Bakara,65;Araf,166
24
Cuma,5
25
Araf,176
26
Bakara:7576
27
Bakara,174
28
Nis,46
29
Mide,13
30
Nis,160161.
31
Mide,82
 nternetYazlar21

7.Kendilerininstnbirmillet,Allah'nocuklar,sekinkullar,dnyayahkimolmakiin
gnderilmibirtoplulukolduklarnainanrveyabylegrnrler.32

8. Karakterleri, yapp ettikleri sebebiyle kalbleri mhrlenmitir, Allah'n lnetine ve
gadbnauramlardr,maddveyamnevbakmdandaimazilletiindeolacaklardr.33

9.Kibirvegururlarnaramenmminlerhakkylekardurur,savarlarsayenilirler.34

10. Devaml devlet ve hkimiyet sahibi olabilmeleri, kt huy ve davranlarndan
vazgemelerine balanmtr; vazgemedikleri mddete tekrar tekrar burunlar yere
srtlecektir:
"Biz kitapta sriloullarna 'Sizler yeryznde iki defa fesat karacaksnz ve azgnlk
derecesinde bir kibre kaplacaksnz' diye bildirdik. / Bunlardan ilkinin zaman gelince,
zerinizeglkuvvetlikullarmzgnderdik.Bunlarevlerinarasndadolaaraksiziaradlar.
Buyerinegetirilmibirsz(vaat)idi./Sonraonlarakarsizetekrargalibiyetvezaferverdik,
servet ve oullarla gcnz arttrdk, saynz daha da oalttk. / Eer iyilik ederseniz
kendinizeetmi,ktlkedersenizyinekendinizeetmiolursunuz.Artkdiercezlandrma
zaman gelince, yznz kara etsinler, daha nce girdikleri gibi yine Mescidi Aks'ya
girsinler ve ellerine geirdikleri her eyi bsbtn tahrip etsinler (diye, banza yine
dmanlarnzmusallatkldk.)/BelkiRabbinizsizemerhameteder;fakatsizyinefesatla
dnerseniz biz de (cezlandrmaya) dneriz. Biz cehennemi, kfirler iin bir hapishane
yaptk..."35]36

DECCLveYAHUDBENZEMES
Deccl kelimesi on trl manaya gelmektedir. Bu saylan eyler Yahudilerin zellikleridir.
Kurduklar ve niyet ettikleri btn eylerde bu zellikleri bulmak mmkndr. Siyon
LiderlerininProtokolleri37adylakankitapbukonulardeifreetmektedir.

32
Bakara,94;Alimran,24;Maide,18;Cuma,6
33
Bakara,88,Alimran,112
34
Alimran,111
35
sr,48
36
http://www.hayrettinkaraman.net/kitap/meseleler.Eriim:31Temmuz2009
37
Siyon Liderlerinin Protokolleri bir ksm, Yahudi liderleri tarafndan, hibir zaman gereklemesine
imknolmayandnyazerindeYahudihkimiyetialtndatekbirdevletkurmakhayalleriilehazrlanm
birprogramdr.
Bu kitabn ilk defa 1902/1903 knda bir Moskova gazetesinde tefrika halinde neredildii
sanlmaktadr. 1903 ylnda yine Rusya'da dier bir Rusa gazetede tefrika edilmitir. Her iki tefrika da
Rusyadndamehulkalmtr.1905ylndaRuspapazProfesrSergyeiNilustarafndankitaphalinde
bastrlarakneredilmitir.SergyeiNilusbahiskonusukitabnbatarafndakiyazsnda,kitabnkendisine
birarkadatarafndanelyazmashalindeverildiini,oarkadannbunlarbirkadndanaldn,kadnn
ise Fransadaki bir mason cemiyeti toplants sonunda bunlar mason cemiyetinin en nfuzlu
liderlerindenbirindenalmolduunubeyanetmitir.SergyeiNilusaynyazsndabunlarnbirtoplant
zabtnamesi olmayp toplantda okunan nutuklar olduunu ve bu protokollerden bir tanesinin kayp
olduununakaanlaldnifadeetmektedir.
Yukarda bahsedilen Rusa neriyat komnist ihtilalinden evvel Rusya dnda mehul kalm ise de
22hramczdeHacsmailHakkAltunta

komnist ihtillinden sonra Rusya dna kaabilen bir ksm kimseler tarafndan Sergyei Nilus'un
nerettii kitap Amerika ve Almanya'ya gtrlmtr. Bu arada ngiltere'de British Museum
Ktphanesibunlardanbirnshaeldeetmitirvehalenoktphanede3926.d.5numaradakaytlolarak
bulunmaktadr.
SergyeiNilus1917senesinde,1905senesindenerettiikitabndierbirbasksnhasrlamfakatbu
kitappiyasayakmadanYahudiKerenskitarafndanihtilalyaplmveiktidarageenKerenskibukitabn
btnnshalarnntoplanarakimhaedilmesiiinemirvermitir.DahasonraSergyeiNiluskomnistgizli
polis tekilat tarafndan tevkif edilerek kendisine ikence yaplm ve Sibirya'ya srlmtr. Bilahare
SergyeiNilusoradalmveyaldrlmtr.
Rusya'dakomnistleriktidarageincebukitabasadecesahipolmaydahilmcezasngerektiren
birsusaymlardr.BukanunRusya'da,halenyrrlktedir.Rusya'dabukitabnbaslmasvesatlmas
yasak olduu gibi bu kitaptan bir nshasna sahip olan kimseler de lm cezasna arptrlmaktadrlar.
Dierkomnistdevletlerdededurumayndr.KomnistolmayandevletlerdeiseGneyAfrikaBirliinde
bu kitaba sahip olmak kanunla yasaklanmtr ve bu kitaptan elde eden kimselere lm cezas dnda
arcezalarverilmekledir.
Siyon Liderlerinin Protokolleri Rusya'dan kaan bir ksm gmenler tarafndan Kuzey Amerika ve
Almanya'yagtrlmesindenbirmddetsonramehurolmuveyirminciyzyldasiyassahadakikitap
satlarndaenoksatlankitaplardanbirisihalinegelmitir.Yalnzngilizcenshasbirmilyonadetten
faslasatlmtr.
ngiltere'deRusadanilktercmeG.Shankstarafndanyaplmve1920ylndabaslmtr.Amerika
BirleikDevletlerindeilkngilizcetercmeler1920ylsonlarndaBostonveNewyorkdayaynlanmtr.
AlmanyaveFransa'da1920ylndansonramteadditbasklarpiyasayakarlmtr.
1925 ylnda am'da Araba bir tercmesinin neredildii ve ayrca eitli tarihlerde hemen hemen
dnyadakiherlisanaevrildiimuhtelifkitaplardakaydedilmektedir.
Trkiye'de Sami Sabit Karaman 1943 ylnda Roger Lambelin'in Franszca tercmesinden Trkeye
yapttercmeyineretmitir.
Siyon Liderlerinin Protokoltar'nn Avrupa, Amerika ve dier birok yerlerde ok miktarlarda baslp
satldmgrenYahudilerbykbirtelaakaplarakbunlarnbaskvesatnnlemeareleriniaramaa
balamlardr. Komnist devletlerde ve Gney Afrika Birliindeki neretme ve bulundurma yasan
dierdevletlerdetatbikettiremeyincebukitabnYahudiolmayanbirksmkimselertarafndanyazldn
ve Yahudiler tarafndan yazlm eklinde gsterildiini iddia etmilerdir. Yahudiler bu iddialarn bir
mahkemekararilegyaispatetmearelerinibulmakyolunudenemilervebirdavayolunamracaat
etmilerdir.26Haziran1933tarihinde,svireYahudiCemiyetleriFederasyonuveBernYahudiCemiyeti,
svire Milli Cephesinin be yesine kar dava aarak mahkemeden Siyon Liderlerinin Protokolleri'nin
sahte olduu hususunda karar verilmesini ve nerinin yasaklanmasn istemilerdir. Mahkemedeki
hkiminmuhakemesrasndatatbikettiiusulsvire'deuygulananuslkanunlarnnokharicinekm
ve onun bu kasd tutumu svirede byk hayret ve heyecan uyandrmtr. Mahkemede durumay
idareedenhkim,davactarafnahitlistesindeyazl16ahittenhepsiniararakdinlemidavallarn
ahitlistesindeyazl40ahitteniseancakbirininifadevermesinemsaadeetmitir.Ayrcamahkemede
resmzabtktibitarafndanzabttutulmasgerekliikenhkimdavactarafaikihususktiptyinetme
hususunda msaade ederek ahitlerin dinlenmesi ve muhakeme celselerinde cereyan eden hadiseleri
zabthalindeyazmalariinonlarayetkivermitir.sviremuhakemeusulkanunlarndayeriolmayanbu
ve dier bir takm tutumlar; hakimin davac taraf lehinde karar verme temaylnde olduunu ortaya
koymutur. 14. 5. 1935 tarihnde mahkeme Siyon Liderlerinin Protokolleri'nin sahte olduuna dair bir
karar vermitir. Bu srada dikkati eken bir hadise daha olmu ve mahkeme kararnn aklanmas
tarihinden evvel Yahudi basn mahkeme kararn neretmitir. 1 Kasm 1937 tarihinde svire Federal
Mahkemesi (svire Yargtay) mahkeme kararnn tmn bozmutur. O tarihten sonra Yahudi
propagandaclarsvireFederalMahkemesininmahallimahkemekararnbozarakhkmdenkaldrd
hususuna hi temas etmeden sadece mahalli mahkeme kararn ileri srerek Siyon Liderlerinin
 nternetYazlar23

Birincisi:Decclokyalanc(Kezzab)demektir.Hakkbatlilertmekmanasnagelir.Deccl
yalanlarilegereigizleyicidir.38
kincisi: Deve uyuz olduunda katran ile boyanr ve buna Decl denir. Deccl de sihri ile
gereiadetakatranlakapatrgibirtecektir.39

Protokollerininsahteolduununmahkemekararileispatedildiiniiddiaetmektedirler.Burada,dikkat
edilecek bir husus da udur: svirede Siyon Liderlerinin Protokoleri'nin baslmas, satlmas,
bulundurulmasveokunmashalenkanunenserbesttir.
nc protokoln ba taraflarnda sembolik ylandan bahsedilmektedir. Protokollerin ngilizce
tercmesinde bu mevzuda yazlanlara gre Yahudilerce, ylann ba Yahudilerin plnlarn tertip eden
kimseleri, ylann gvdesi ise dier Yahudileri temsil ediyormu. Ylann ba bir yere girince oradaki
YahudiOlmayanglerilemcadeleederekonlarezmeealrmveylannbaKudstenhareket
ederek birok yerleri igal edip tekrar Kudse dnerek devrini tamamlayacakm. ngilizce tercmede
ylann igal hedeflerinden Kudsten evvelki son ehrin stanbul olduu kaydedilmekte ve u not ilve
edilmektedir:BuharitaJnTrkhareketininyaniTrkiyedekiYahudiihtillininvukuundansenelerce
nceizilmitir.
On drdnc protokolde Yahudilerin "btn inanlarn kusurlarn mnakaa edeceklerine fakat
kendi inanlarnn kendilerinden baka kimseler tarafndan tam olarak bilinmemesi sebebi ile onlar
kimsenin mnakaa, edemeyeceine" dair bir nazariye yrtlmektedir. Yahudilerin bu nazariyeleri
kendi inanlarna kendilerinin de itimatlar olmadnn tam bir tezahrdr. Ayrca onlarn inanlarna
dair bilinen ksmlar gerekli eyleri sylemek iin yeterlidir. slmiyette ise hibir kusur mevcut
olmadnagre,slmiyetdmanlarnndaimayaiftirayolunabavurmaveyadorueylerikusurgibi
gstermeealmametodutakipettikleribilinenhususlardr.
Dikkat edilecek bir nokta da Sosyalizm, Anarizm ve Komnizmin Yahudilerce desteklenip
yrtldnnncprotokoldeakabeyanedilmiolmasdr.
ProtokollerderastlananYahudiOlmayanlaribaresinin,yerinegreYahudiOlmayanlarnhepsiniveya
birksmnhedefaldanlalmaktadr.
Protokolleri okuyanlar bunlarn eyrek yzyl kadar evvel yazlm olduklarn hatrda
tutmaldrlar.
Siyon liderlerinin Protokollerindeki her fikri ayr mtalaa etmek ve her biri iin ayr hkm vermek
gerekir.
38
zerine basacamz topra daima ok ihtiyatl bir ekilde yoklayarak byle metodlar sayesinde
zaman zamanicap eden ekilde vakalar veya onlarn tekziplerini iyi veya kt karlanacaklarnagre
khgerekkhyalanolarakneredereksiyasmeselelerzerindehalknzihniniheyecanlandracakveya
sakinletirecek,iknaedecekveyakartracakbirdurumdaolacaz.Bizmuhaliflerimizzerindekesinbir
zaferkazanacaz.nkyukardabahsedilenbasnlauramametodlarsebebiyleonlartemayllerinin
grlerini tam ve kesin olarak ifade edecekleri basn organlarna sahip olmayacaklardr. Hatt bizim
onlarsathistisnalardndatekzipetmeebileihtiyacmzolmayacaktr.(Protokol:12)
39
Bizeokhuzursuzlukverebilecekkimselerisiyasmeselelerinmnakaalarndanbakatarafaevirmek
iin imdi siyasette yeni meseleleri yni sanayi meselelerini ileri sryoruz. Brakn bu sahada kendi
kendilerine budalaca mnakaalar yapsnlar. Kitleler siyas faaliyet zannettikleri ilere karmaya
razdrlar (ki bu faaliyet sahasnda biz onlar Yahudi Olmayan hkmetlere kar sava vastalar olarak
kullanmak iin hazrlam bulunuyoruz). Ancak u artla ki alacak yeni iler bulsunlar. Bu ilerde biz
onlar ayn siyas mevzulara benzeyen eylerle uratryoruz. Kitleler kendi bulunduklar durumlar
anlamasnlardiyebizonlarayrcazevkler,oyunlar,elenceler,tutkular,halkamahsuselenceyerleriile
debakaynlereekeceiz.Pekyakndahereitsanatvespormsabakalaryaplmasnbasnvastas
ileteklifedeceiz.Bualkalarnihayetonlarnzihinlerinibizimonlarlamcadeleyemecburkalacamz
meselelerden baka tarafa ekecektir. Halkn bizzat kendi dncelerini tekil etmee ve aksettirmee
alk olmaylar gittike byyecek ve bizimle dayanma halinde bulunduu hususunda phe
24hramczdeHacsmailHakkAltunta

ncs:Adamyeryznnetrafndolatzaman;decelerraculderler.40
Drdncs:rtmekmanasnadr.phesizoyeryznkalabalkkitlesiilertecektir.41

ekmeyecekkimselervastasilehalkayalnzbizyenidnceistikametleriarzetmemizsebebiyleonlar
bizimileayntondakonumaabalayacaklardr.
Liberallerinvetopikhayalcilerinrolbizimhkmetimiztanndzamannihayetbitmiolacaktr.O
zamana kadar onlar bize faydal hizmette bulunmaa devam edeceklerdir. Bundan dolay onlarn
zihinlerinihereityenivegyailericibotelakkilervetuhafnazariyelerileynetmeedevamedeceiz.
Biz btn baarmz, ilerleme kelimesi ile Yahudi Olmayanlarn beyinsiz kafalarn dndrerek
kazanmadkm?YahudiOlmayanlararasndabukelimeninaltndayatanveiindemaddicadlaraaitbir
meselebulunmayan,hakikattanherhaliileayrolanmnay,hakikatinbrolduunuvehakikatiniinde
ilerleme iin yer olmadn fark edecek bir dima bile yoktur, ilerleme, Allah'n setii kavim olan
bizlerdenbakasbilmesindyehakikatigizlemeehizmetedenaldatcbirfikirdir.
Beeriyeti ltfkr idaremiz altna almak gayesiyle onu altst etmi bulunan byk meseleleri,
krallmzkurduumuzzamankonumaclarmzaklayacaklardr.
Btn bu halklar yzyllar boyunca kimsenin kefedemedii bir siyas plna gre bizim kademe
kademealdattmzdanozamankimpheedebilir?(Protokol:13)
40
Biz para borsalarnn yerine hkmetin muhteem kredi messeselerini geireceiz. Bunlarn gayesi,
hkmet grmlerine gre sanayi deerlerinin fiyatlarn sabit tutmak olacaktr. Bu messeseler
piyasaya bir gnde be yz milyon sanayi senedi srecek veya ayn miktarn tmn satn alacak bir
durumdaolacaktr.Busuretlebtnsanayiteebbsleribizebalhalegelecektir.Onunlakendimiziin
nemuazzambirkuvvetteminedeceimizikendiniztasavvuredebilirsiniz.(Protokol:21)
41
Bizim kontrolmz olmadan br tek tebli bile halka ulamayacaktr. Hatt btn haberlerin,
brolarnda Dnyann her tarafndan haber toplanan birka ajans tarafndan alnmas sebebiyle imdi
bilebuneticeyizateneldeetmibulunmaktayz.Buajanslarbilaharetamamenbizimolacakvesadece
bizimkendilerinedikteettiklerimiziyayacaklardr.(Protokol:13)
Otoritenin tibar iin en ldrc zehir olan gizli polis tekiltnn sk tedbirlerini daha
kuvvetlendirmek bizim iin zarur hale geldii zaman biz, taklit karklklar dzenliyeceiz veya gzel
konuan konumaclarn ibirliinde ifadesini bulan baz honutsuzluk gsterilerinde bulunacaz. Bu
konumaclarn etrafnda onlarn szlerine yaknlk duyan herkes toplanacaktr. Bu durum Yahudi
Olmayanlarnpolistekilatarasndabulunanhizmetkrlarmzvastasilebizeevlerdearamayapmave
gzaltndatutmabahaneleriverecektir.
Konumaclarn ou elence sevgisi ve konuma uruna hareket ettiklerinden aktan aa bir
davranlarolmadkaonlaradokunmayacaz.Sadeceonlarnarasnagzetleyicielemanlarsokacaz.
Hatrlanmaldrkieerkendisinekarsksksuikastlermeydanakarrsaootoriteninitibarazalr.Bu
durum onun zaafiyeti ve daha kts adaletsizlii fikrini hatra getirir. Biliyorsunuz ki bizim koyun
srmzn kr koyunlar olan ajanlarmz vastas ile Yahudi Olmayan krallarn hayatlarna kar sk sk
suikastlar yaparak onlarn nfuzunu krdk. O ajanlar ki birka liberal cmle onlar kolayca crm
lemee sevkeder. Yeter ki o cmleler politik renklerle boyanm olsun. Biz hkmdarlar gizli polis
tekilatnn tedbirlerini aka iln etmekle zaafiyetlerini kabule icbar etmekteyiz ve bu suretle de
otoriteyiykmasrkleyeceiz.
Bizim hkmdarmz sadece ufak bir muhafz birlii tarafndan gizlice korunacaktr. nki biz
kendisinin mcadele etmee kuvvetinin yetmeyecei veya saklanmaa mecbur kalaca ekilde
kendisinekarsbirayaklanmaolabileceidncesinikabuletmeyeceiz.
Yahudi Olmayanlarn yapt ve yapmakta olduu gibi eer biz de bu dnceyi kabul edersek
hkmdarmziinolmasabileuzakolmayanbirtarihteonunhanedaniinbusebeptendolaybirlm
hkmimzaetmiolurduk.
Bizim hkmdarmz titizlikle uygulanan d grnne gre iktidarn sadece milletin menfaatna
kullanacak,kendisininvehanedannnkarndnmeyecektir.Bundandolaybudurumunmahadesi
ileonunotoritesibizzatteb'astarafndanhrmetgrecekvekorunacaktr.
 nternetYazlar25

Beincisi: Yeryzn kat ettii (her yerini dolat) iin bu isim verilmitir. Mekke ve
Medineharicindekibtnbeldeleregirecektir.
Altncs:nsanlarerriilekartrp,deitirmesidir.42
Yedincisi: Deccl; yalan uyduran demektir. u ayetteki gibi Ve bilgisizce ona oullar ve
kzlar uydurdular. O onlarn vasfetmekte olduklarndan mnezzeh ve ok ycedir. 43
Manas;onlarbyleyapmaklayalansylediler,iftiraettiler,kfrettilerdemektir.44

Buekildebiraktanaakorumaonunkuvvetinintekilatlanmasndakizaafiyeiisbateder.
Hkmdarmzdaimahalkarasndazahirenmeraklgrnenerkekvekadnlardanteekkledenbir
kitle tarafndan kuatlacaktr. Bunlar onun etrafnda grnte bir tesadf neticesi imi gibi n saflar
igal edecekler ve saygsz bir ekilde olan dier saflar geride tutarak iyi bir dzen iinde gibi
gstereceklerdir. Bu durum dier saflar iinde de intizaml durma numunesi olacaktr. Eer bir dileke
sahibihalkarasndagrnpsaflararasndanyolamaaalarakdilekesinihkmdarnelinevermek
istersensaftakilerbudilekeyialarakdilekesahibiningzlerininnndeonavermelidirlerkiherkes
verilen eyin yerine ulatn ve bunun neticesi olarak da bizzat hkmdarn kontrola tbi olduunu
bilsin. ktidar hlesinin mevcudiyeti halkn kral bundan haberdar olsayd veya kral bunu iitecek
diyebilmesinigerekliklar.
Resm gizli polis tekiltnn kurulmas ile otoritenin mistik itibar kaybolur, muayyen bir cr'et
meydanagelirveherkeskendinionunefendisisayar.Hkmetekarserkeliksatankimselerotoritenin
kuvvetininfarkndadrlarvenezamanbirfrsatkarsaotoriteyekarsuikastyapacaklarangzlerler.
BizYahudiOlmayanlarabakaeylertelkinettik.Fakatherhadisegizlipolistekiltnnonlarnerelere
gtrdngrmemizimmknkld.
Bize kar su ileyenler cidd bir temele istinad etsin veya etmesin ilk pheler rerine evkif
edileceklerdir. Siyas bir kabahat veya crm ilediinden phelenilen bir ahsa muhtemel bir hata
yapmakorkusuilekamafrsatverilmesinemsaadeedilemez,nkibumevzulardabiztammnasile
merhametsiz olacaz. Eer msamaha gstererek basit crmlerde suun saik ve sebepleri zerinde
durmaykabul etmek mmkn olsabile hkmettenbaka kimseninbir ey anlamayaca meselelerle
megulolankimseleriinaffedilmeimknyokturvehibirhkmetdegereksiyasetianlayamamtr.
(Protokol:18)
42
Bir zaman iin Dnyadaki btn YahudiOlmayanlarnbir koalisyonu bizimle belki baarl bir ekilde
mcadele edebilirdi. Fakat onlarn aralarnda mevcud ve kkleri imdi asla koparlp karlmayacak
derecedederineatlmolananlamazlklarsebebiylebutehlikeyekaremniyettebulunmaktayz.Biz,
YahudiOlmayanlarnahsivekavmihesaplarn,sonyirmiyzylboyuncabesleyipokgelitirdiimizdini
ve rki kinlerini birbirlerinin karsna kardk. Bu sebepledir ki bize kar kolunu kaldran herhangi bir
yerdekibirdevletdestekgrmeyecektir.Onlarnherbirihatrlarndatutmaldrki,bizekarherhangibir
anlama kendisi iin faydasz olacaktr. Biz ok kuvvetliyiz. Bizim kuvvetimizden kurtulu yoktur. inde
bizimesrarlelimizbulunmadkamilletlernemsizbirhususianlamabileyapamazlar.(Protokol:5)
43
En'am;100
44
Yneticiliimizin en mhim amac, u husular ihtiva eder: Halkn zihnini tenkid ile bozmak, onu
mukavemetuyandranciddidncelerdenuzaklatrmak,zihnikuvvetleribonutuklarnsahtesavaile
meguletmek.
Her ada dnya halklar da fertler gibi szleri i eklinde kabul etmilerdir. nk onlar genel
araneda ki gsteri ile tatmin olurlar ve va'dleri icraatin takip edip etmediine ndiren dikkat ederler.
Bundandolaybizhalkaszilehitapedilecekmesseselerkuracazvebumesseselergelimeyeolan
faydalarnbelidelilinivereceklerdir.
Heryndekibtnpartilerinserbestdgrnlerinizahirenkabulleneceizvebudgrnlere
nutuklardasesvereceiz.Nutukverenkimselerokadarkonuacaklarkidinleyicilerinsabrntketecek
vebunutkakarbirnefrethasledeceklerdir.
26hramczdeHacsmailHakkAltunta

Sekizincisi:Deccl;yaldzlayandemektir.45
Dokuzuncusu: Deccl; faydasz bir eyi altn suyu ile gzel gstermeye almak demektir.
teDeccl'debylecebatlgzelgstereceindenbuisimverilmitir.46

Kamuoyunuavucumuzuniinealmakgayesiylehertaraftanbirbirlerineztfikirlerineticekmayacak
ekildekarkaryagetirerek,bukarklkiindeYahudiolmayanlarnbalarnndnmesinivehereit
siyasi mevzlarda hibir fikir sahibi olmamann en iyi hal olduu kanaatine varmalar iin, yeterli bir
zaman boyunca alarak onlar akn hale getirmeliyiz. Halkn siysi mevzlar anlamamas
gerekmektedir. nk o mevzlar yalnz halk idare edenler tarafndan anlalr. te bu birinci srdr.
(Protokol:5)
45
Halkn iinden kabiliyetleri ve klece itaatlerine gre titiz bir dikkatle seeceimiz idareciler, idare
etme sanatnda eitim grmemi kimselerden olacak ve bundan dolay kendilerinin mavirleri ve
uzmanlar olan ve ocukluklarndan beri btn dnya ilerini idare etmek iin yetitirilen bilgi ve zeka
sahibi kimselerin ellerinde oyuncak olacaklardr. yice bildiiniz gibi bizim bu uzmanlarmz idare
hususundaihtiyaduyduklarmalmatbizimsiyasiplanlarmzdan,tarihderslerindenveherangeen
hadiselerin mahedesinden karmlardr. Yahudi Olmayanlar pein hkmsz tarih mahedelerinin
tatbikat ile ynetilmezler. Onlar neticelerden tenkidi bir gr karmayan nazari usule alktrlar.
Bundan dolay bizim onlar hesaba katmaya ihtiyacmz yoktur. Brakn onlar vakti gelinceye kadar
kendilerinielendirsinlerveyagirikenmazilerininyeniekillerininmidiiindevezevklerininhayalleri
ile yaasnlar. Brakn;bizim onlar ilmin emirleri diye kandrdmz oyunlarn barolnoynasnlar. Bu
maksatladevamlolarakbasnmzvastasilebunazariyelerekrkrneitimaduyandryoruz.Yahudi
Olmayanlarnbilimadamlarbilgileriilebbrlenecekveilimdeneldeedeceibtnmalmatmklbir
ekilde doruluunu ispat etmeden tatbik mevkiine koyacaktr. Hlbuki bizim uzman ajan kadromuz
onlarnkafalarnbizimarzuettiimizistikametteeitmekiinbunlarkurnazlklatertipetmilerdir.
Bir an bile bu ifadelerimi bo szler sanmayn. Bizim tertip ettiimiz Darwinizm, Marxism,
Nietzcheism'in baarlarn dikkatle dnn. Biz Yahudiler iin bu direktiflerin Yahudi Olmayanlarn
fikirlerizerindenaslbirblcetkiyaptngrmekherhaldezorolmayacaktr.(Protokol:2)
Yahudi Olmayanlara dnme ve farkna varma hususunda vakit brakmamak iin onlarn akln
sanayi ve ticarete evirmelidir. Bylece btn milletler kar peinde ve yarnda btn btn
yutulacaklar ve mterek dmanlarn fark etmeyeceklerdir. Fakat yine de hrriyetin Yahudi
Olmayanlarntoplumlarnparalaypykmasiinsanayiyispeklatiftemeleoturtmalyz.Neticeolarak
sanayi ile topraktan ne karlm ise onlarn ellerinden kayarak speklasyona yani bizim snflarmza
geecektir.
stngelmekiinyaplaniddetlimcadeleveekonomikhayatayaylacaksarsntlarhareketi,souk
ve merhametsiz toplumlar meydana getirecektir ve imdiden getirmitir de. Bu toplumlar yksek
siyasete ve dine kar kuvvetli bir nefret besleyeceklerdir. Onlarn yegne klavuzu kr yani altn'dr,
onunla elde edecekleri maddi zevklerden dolay ona tapacaklardr. Sonra vakti gelince Yahudi
Olmayanlarnaatabaklar,iyiyieldeetmekiindeil,hattaserverkazanmakiindeil,fakatsadece
imtiyazllarakarkinlerindendolay,bizimiktidarrakiplerimizolanYahudiOlmayanlarnalimlerinekar
bizitakipedeceklerdir.(Protokol:4)
46
ok eski zamanlarda "hrriyet, eitlik, kardelik" kelimelerini halk kitleleri arasnda ilk defa biz
bardk.Ognlerdenberihertaraftangelipbuoltayataklanbudalapapaanlartarafndanbukelimeler
okdefalar tekrar edildi. Bunlarla, evvelce avamn basksna kar ok gzel muhafaza edilen dnyann
refahn ve ferdin hakiki hrriyeti giderildi. Yahudi Olmayanlarn szde zeki insanlar, ilim sahipleri, bu
mcerred kelimelerin hakiki manlarn anlayamadlar. Bunlarn manlarnn ve karlkl
mnasebetlerinin elimesine dikkat etmediler. Grmediler ki mahlukat arasnda eitlik yoktur ve
hrriyet olamaz. Yaratltan akl, seciye ve kabiliyetler eit deildir. Dnmediler ki avam tabakas
krdr. Onlarn arasndan seilip ynetimi zerlerine alan sonradan grmeler de siyaset mevzuunda
avamtabakasnnkendisigibikrdrler.Yetimibirkimsebirbudaladaolsayinehkmedebilir.Halbuki
yetimemi kimse ok zeki olsa da siyasetten birey anlamaz. Btn bu husulara Yahudi Olmayanlar
 nternetYazlar27

Onuncusu:Deccl;klsslemekdemektir.47


YAHUDYTANIMAKNSEYREDLMESGEREKENFLMVEOYUN

Venedik Taciri, nlngilizoyun yazar ve ozanWilliam Shakespeare'nin tannm
biroyunudur.
Oyun,bir komediolmaklabirlikteciddiblmler deierir.Baz edebiyat tarihilerinegre
VenedikTaciriShakespeare'intragedyayaenokyaklaanoyunudur.
Oyundaki kt adam, Yahudi tefeci Shylock'tur. Btn gemileri ak denizlerde dolaan ve
nakit skntsnda olan Antonio, Venedik'teki itibarn kullanarak, arkada Bassanio'yu sevgilisi
Portia'yagnderebilmekiinbirvakitlerhakaretleryadrdYahuditefeciShylock'tanbin
dka bor alr. Shylock ise Antonio'nun borcu deyememesi halinde, vcudunun neresinden
isterseoradan,birpound(yaklak450gr)etikeseceinisenedinsonunaartolarakekletir.
Zamanla, Antonio'nun gemilerinin teker teker battklar haberleri ulamaya balar. Soylu
tccar borcunu deyemez ve Shylock kznn kamasnn da gerginliiyle Hristiyanlara olan
nefretiniAntonio'yakusar.Venedik'te"Hakkmisterim,senetteneyazyorsaonuisterim!"diye
barmaya,yeminlersavurmayabalar.
Duruma srasnda Shylock, dramatik yapnn "sevilmeyen adam" roln zedeleyici szler
sarfeder fakat hakl olduunu elbette ispatlayamaz. Shylock'un agzllkle ban biledii
gerilimli bir durumadan sonra Antonio kendisini savunan gen bir avukatn zeks sayesinde
kurtulur.Avukatise,klkdeitirerekmahkemeyekatlanBassanio'nunsevgilisivemirassahibi
bir gen kz olan Portia'dr. Senette sadece et yazldn, kan yazlmadn savunur. O halde

dikkatatfetmedi.Oysakiherzamanhanedanhkmdarlklarbufikredayanmtr.nkbaba,siyasi
ileredairbilgilerioulanaklederdi.Busuretlebunlarhanedanailesindenbakakimsebilmezvekimse
onlar ynetilenlere ifa etmezdi. Zaman getike siyasi ilerin gerek pozisyonu olanhanedan iindeki
intikal,manasnkaybettivebudurumdavamznbaarsnayardmcoldu.
Dnyannherkesinde"hrriyet,eitlik,kardelik"kelimeleriuursuzajanlarmzsayesinde,bizim
sancamz cokunlukla tayan ok sayda kimseleri saflarmza soktu. Bu kelimeler daima Yahudi
Olmayanlarn refahn kemiren, her tarafta sulhu, skneti, dayanmay yok eden, Yahudi Olmayan
devletlerin btn messeselerini tahrip eden mahvedici kurtuklar oldular. lerde greceiniz gibi bu
durum bize zaferimiz iin yardm etmektedir. Bu, dier eyler meyannda en kuvvetli imkn, yani
imtiyazlar ykma, bakabir ifade ile Yahudi Olmayanlarn aristokrasisinin tm mevcudiyetini yoketme
imknn elimize geirmeye bizi muktedir kld. Bu snf, haklarn ve memleketlerin bize kar sahip
olduklar yegne mdafaa vastas idi. Yahudi Olmayanlarn normal ve soya dayanan aristokrasisinin
ykntlar stndebiz para aristokrasisinin nderliinde bizim tahsil grm tabakamzn aristokrasisini
kurduk. Bize bal olan serveti ve bizim Siyon Liderlerimizin tertip ettii tahrik kuvveti olan bilgiyi bu
aristokrasininartlarolaraktesisettik.
htiyacmzolaninsanlarlamnasebetlerimizdedaimabeerdncesininenhassasduygular,para
hesab,tamahveinsannmaddiihtiyalarhususundakiagzllkzerindeilemeksuretiylezaferimiz
kolaylatrlmbulunmaktadr.Bubeerizafiyetlerinherbiritekbanaelealnncaahsiteebbsfelce
uratmayayeterlidir.nkinsanlarntemayllerinegreistedikleriverilerekfaaliyetlerisatnalnmtr.
Hrriyetin mcerretlii, her memlekette avam; hkmetlerin, memleketin sahipleri olan halkn
khyas olmaktan baka bir ey olmadklar ve khyann ise eskimi bir eldiven gibi deitirilebilecei
fikrineinandrmayabizimuktedirkld.(Protokol:1)
47
(ERDOMU,2002),s.1315
28hramczdeHacsmailHakkAltunta

Shylock,tekdamlakanaktmadansenetegrehakksaylanetialmaldr.Eerkanakarsa,bir
Hristiyan'n kann aktt iin Shylock'un tm mal ve mlk msadere edilecektir, kanun
byledir.
SonuolarakShylock,senetedayananhakkndanvazgeer.FakatbuseferdebirHrstiyann
canna dolayl yoldan kasdetmekten mallarna el konur, hayat ise Antonio'nun merhametine
braklr.AntonioiseShylock'uHristiyanolmasartylabalar.

Hevavehevesinitanredinen,bilgisiolduuhaldeAllah'nartt,kulanvekalbini
mhrledii, gzn perdeledii kimseyi grdn m? Onu Allah'tan baka kim doru yola
eritirebilir?Eyinsanlar!Anlamazmsnz?48
CNLEREKARIMAK.
Konu ile ilgili olarak Ebu Yusuf isimli bir cinin havas ile uraan kiiye anlattklar nasihati
buradahatrlatmakuygundur.
imdisylediklerimiiyidinlevedurumneolursaolsunaslaaklndankarma.Cindediin
varlklar, yni bizler, nefislerine son derece dkn varlklarz. Tm yaammz ona klelikle
geiyor.imizdegerektenbazeylerikefetmiolanlarhari,hayatmzkfriindegeiyor.
Bizlerden size dost olmaz. Bizden fayda yerine ancak zarar grrsn. Bizlere inanp ona gre
hareketetmekbykbirgaflettir.Sanadorubilgiaslaaktarmazlar.Hernekadariyiniyetlerle
balasanda,birsresonranefisleriarbasmayabalayacakvesenikskanp,senizorduruma
sokmaya alacaklardr ki, onu da yapyorlar zaten. Mslman olup Allah Tely kabul
edenlerleiletiiminbuminvalzereolur.Onlardanaldnyardmlarkanucuylaalpsapyla
gznkarmakmisaligibidir.
Dorubilgialabileceklerindevartabiaramzda.Ancakonlarndatemelamacaranzanifak
sokup insanlar birbirine drmeye almaktr. Buradan, sizlerden, onlarla iletiim kurmu
olan kiilere, sizin dnyanza gre mucize saylabilecek birtakm zellikler ve yetiler tanrlar.
Ancak bunun bir karl vardr. Seni kendilerine kle ederler ve kendilerini Allah olarak
grmeleriniisterler.Hattakendilerinetapmanisteyeceklerdir.
Bunun karlnda da sana, herkesin akazla seni izleyecei, toplumunuzca olaand
grlen birtakm zellikler verilir. eytana uaklk eden bu varlklarla beraber olduunda tm
hayatnkfrzerindegeervekarlndadnyahayatnyceltirler.Seninukbadakihayatn
rezilettikleri gibi,sanagelipyardmisteyeninsanlarnda hembudnyasnhemdeahiretini
mahvederler.
Sanaverdikleriolaandbilgilerleevrendekiinsanlarsanamahkmederler.Herkessana
inanr ve inanmak zorunda kalr. Sonuta tm toplum senin kulun olmu olur. nsanlar senin
karndaezilipbzlrler.Birevliyagrmesinekafalarnnereyesokacaklarnarrlar.Bu
davranlar gizli bir irktir aslnda. Meydana gelen olaylarn senin elinle geldiini sanrlar ve
bylece de Allah Telya olan imanlarn kaybederler. Buna ek olarak syledikleri dorulara
ekleyecekleri yalanlarla sana inanan insanlar bir kmazn iine sokarak, bunalma iterler.
Bunun rnekleri saylamayacak kadar oktur. Bu konular hakknda hocandan (nasihat ettii
kiininhocas)ksmendeolsabilgialmtn.
Sonu olarak u sylenebilir ki; bizim dnyamzdaki varlklardan sana dost olmaz. Bunu
hibirzamanunutma.Onlarkullanabileceinyadaynetebileceingibibirfikresaknkaplma.
Sana bu hissi verseler de, hatta bunu dorulayacak davranlarda bulunsalar da itibar etme.

48
Casiye,23
 nternetYazlar29

Onlarhibirzamanseninkontrolnaltnagirmezler.Hibirkimseninbylebiryetkisiveetkisi
yoktur.Hocanzbilebunayeltenmemitir.nkolmayacanbilirdi.Onaokyaknolmamza
vehayatboyuncaonayalansylememiolmamzakarnbizimszlerimizesaltdorugzyle
bakmazd.Szlerimiziaklylakyaslardveylekararverirdi.Ensondanacayerkalbiolurdu.
Senin bu dzeyde mnev bir ruh halin yok. nallah Allah Tel ksmet ederse olur, olmasn
temenniederimfakatolmayacanvarsayaraksylyorum,bizlereitibaretme.
eytana kulluk eden, nefsinin klesi olmularla birlikte olup onlarn sunduu sahte
cennetlere aldanma. Onlarn sunduklar sana ok ho gelir. nsanlarn, sendeki olaanst
zellikleri grnce, ortaya koyduklar tapnma davranlar, gururunu okayacaktr. Fakat
unutma ki, bu seni gerekte mahvetmeye hazrlanm bir melek grntsdr. Elbisenin
dndanbirmelekolduunusanrsn;soyunduundaise,bireytanlakarkaryaolduunun
farknavarrsnancakiitengemiolur.
Bunedenledednyayatapma.Mslmanolmuolanlardanalabileceinyardmdaolduka
snrldr. Hangi konuda olursa olsun, sana verdikleri bilgileri aklnla test edip ikna olmadka,
itibar etme ve bunlara inanma. Onlardan, sana sunduklar bilgileri ispat edecek kantlar iste.
Eer mmknse bu ispat bizzat kendin, aklnla yapmaya al. Onlar hibir zaman vme, bu
onlarnnefislerininazmasnayolaacaktr.AllahTelyaduaetveonlarlazamanzamanyalnz
kaldnda,sohbetederek,dinbilgileriniglendirmeyeal.
Seninbilgilerinonlarakyasedilemeyecekldefazladr.Fakatsenbununfarkndadeilsin.
Onlaragrebildiinhakikativedorularanlatmayaal.Ancakbuekildehemkendini,hem
deonlarnkendilerinimahvetmesiniengellemiolursun.
limdenaslauzaklama.limsizbuyolakanlarnsonduraeytanolur;bugenelkaidedir.
BunundnakmakmmkndeildirCenbHakkbirmucizeyleolaylaramdahaleetmedii
srece.lmakl,olaylarndorusunualglayabilmeneyardmcolacakenbykfaktrdr.lmin
yksekolursa,onlarndasanasaygduymasnsalamolursun.Busayedehemkendinihem
deonlarkurtarmolursun.
Bu ii yapmaya baladn gnlerden itibaren evrende birok insan tanyacaksn.
Grdklerinden dolay belki iini brakmak isteyebilecein zamanlar olacaktr. Yolunda, emin
admlarla ve akln rehber alarak hareket eder ve sapmamak iin Allah Teldan yardm
istersen,btnpislikleriniinde,temizkalabilirsin.Aksitakdirdeyokolursun.
Sanasonolaraksyleyeceimeylerdeunlardr:Dilinehkimolveokkonuma.Saltanat
heveslisiolma.Dnyaiinalamaonakleolma.Haramyemevebudnyanngzelliklerine
sakn kaplma. Dnya saltanatn seversen ileride grecein baz insanlar gibi eytann ua
olursun.Aklnnkabuletmediibireyihikimseyebildirme.Hattadoruolduunuaklnkabul
etsebilekendiiindesakla.
Bu yol ok tehlikelidir. Sonu itibariyle bu sadece bir meslek deildir. Uratn konu,
imannsnrlarndakapsamaktadr.Budnyaiindeahiretiindesondereceetinbirsnav
dangeeceksin.Yabandaykenbrak,yadakendinemukayyetol.Bakasoracanbirkonuvar
m?(TOPKARA,Cevat,BirGereintiraf,stanbul,2005,s.119122)
 KKSUYUNBYKMACERASI

Benkkbirsuyum.
Sertkayanniindenkarkenektiimaclar,benimileriyednknekadarheyecandolubir
hayatmnolacanndahaberleriniveriyorolsada,ekerbilebenimtatllmkendinernek
alyordu.
Ne oldu bana ki, stme en tozlar, pis eyler, iimde bulanklm artrp, kendimden
dahibenitiksindirtmeyebalad.
Bukirlihalimdenusandm.
Eski halimi bulmak iin bavurmadm are ve yer kalmamt. Bam talardan talara
vuruyor, bir trl kendime gelemiyordum. Arada birde baka sular iime karnca, bsbtn
dahairen,bakldndakorkun,iildiindezehirgibiacolanbirsuolmutum.
Her gn ne olur kurtarn beni diye bu iine dtm halden kurtulmak iin etrafma
seslensem de, kimse bana ne yaklamak istiyor, ne de ilgileniyordu. Birde aresizlik iinde
oalpbymm.Aslndasevinilecekbireygibigrnsedesonutabykbirsuolmutum
vekendimikontroledemezhaledegelmitim.
Sorunlarmitebubymedensonrabalamt.
Birgnbamdaseilmiikiinsanoturmu,okyanuslardanbahsederekkonuuyorlard.Ben
dedikleriniyeniduymuvesankisarhoolmutum.Okyanusvarmvebenimgibibirsuimi,
fakatdahabykbirsu...
O an karar verdim, kurtulu aremi belki orada bulurum diye. Okyanusa kavuma
yolculuumabaladm.
Yolculuk
Yolculuk,aslndaylegrndgibikolaybireydeildir.Banabinbirtrlhalgetirir.
Bensuyumya,enbykskntmstmdedikilengneolmutu.
Gneihisevemedim,benidesreklirahatszetti.Banaherzaman,
Gelyerlerdesrnpneduruyorsun,benimyanmdayeralanbulutlargibioldiyordu.
Hani dnmyor da deildim. Bulutlarn hali hi imrenilmeyecek kadar kt deildi. Fakat
sonlar yoktu. nk bir zaman sonra, hayatm tekrar baa dnecek, eski halime tekrar
dnnbalangcolacakt.
Senbanatekrareskigzelliimigerivereceksinbelkiamabensonundabuilelerieken
suolmaktankurtulmayacam.
Benim iin bu ok da iyi bir durum deil. Benim okyanusa ulamam, sana kar gl
olmamdasalayacaktr.dedimveyolakoyuldum.
Yolculuumdabamdannelergemediki;iimiezen,yakanveacverenbtnduygularen
nihayetiyle yaamtm. Neticede clzlam bir su aknts haline gelerek okyanusa
varabilmitim. ok sevinliydim. Ancak nemli bir ey olmutu. Olan ey beni benden alm,
artkbeneskibendeildim.Kksudiyebireykalmamt.
Bundan byle okyanus vard. Ne byk okyanus. Kk su kaybolmu okyanus iinde yok
olmutu.
Neolmutu?
yibireymi?
Bunubilediyemedim.nkbendenekonuacak,nedneceknedeanlatacakbirvarlk
olmaktanayrbirhaledrlmtm.
Soruyorum;benimdurumumuozamanbanakimbildirecek?,hanikimvar?
 nternetYazlar31

Busorularsoracakbirvarlmbilekalmad.yleya,busevdama,zleyim,sevineyim?
Beniimdekibenikurtarmakisterken,benliimdekalmamt.
Olanveolduraniinsznaslsylenir.
Okyanusyerinde;kksuise,anlmayacakbireyolarakkaybolupgitmiti

 BRDETESLMOLDUMDYORSUN!

Slikbalangtainancntamteslimiyetlebirpreteslimedipheremrineitaatvehizmetve
ihtimam ile alrsa yolu Hakka gider. Lkin otuz, krk gnde prim himmetiyle ird olurum
deyipazmilezikrivefikirilealrvegnlaceleileHakktantecellicemlmiteder.Lkin
istedii gibi, nefsin murad hsl olmayp zamanla zikr ve fikrini terk eder, sonra eyhine
gcenip birka gn bu hle sabr edemeyip eyhin mahremlerine ve hadimlerine eyhten
ikyet ettikte, o azze onun ikyetinden haber verdiklerinde tebessm edip cevap vermez.
Sonrabirzamangetiktensonraeyhindenyzdndrpahbaplarna,akrabasnaveakranna
sylerki,
Bizim eyhimizi ben tasarruf sahibi bir mridi kmil zannederdim. Lkin zannm gibi
deilimi.Bendebuilim,faziletveciddialma,amelvekabiliyetvariken,beniterbiyeedip
insnkmiledemedi.
imdibildimveanladmki,onlardahibenimgibicizvezayfimi.Boyerezahmetverip
gnlmzearlkverdilerdedikte,onunkstahlnanazaretmeyipyineonunslhnahsni
tevecch olurlar. Bu esnada o mrit, eyhi ziyaretine vardkta, onun bu makama uradn
bildiindendolaylutfilemuameleedipnasihatilerzamakamnadelilolupHakkyolunarabet
ettiripvebazhizmetteklifediponuimtihaneder.Amaoslikkulanagirmeyipnasihatikabul
etmezvehizmetinigrprzasndabulunmaz.Huzurundavearkasndankstahlkedipeyhe
itiraz ve atma tutma yapp akl deliller ve nakl ile azzi thmet altnda brakmaya alr. O,
onunhliniilhmrabbaniylebildikte,Hakknizniileonunterbiyesindenfariolupgnlnden
karpnefreteder.Oslikmeclistengidipevvelkifitnevefesadnakoaraknefsinetbiolup
gider.49
HasanSezkaddesellhsrrahulazzinMektubtndabuyurduki;
Saadet sahibi Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ortaya knda, Ashb Kiram
Hazretleri radiyallah anhm birlikleri tam ve noksansz idi. Ama nbvvet keml bulduka
hepsinde kalplerekabiliyetlergeldi.Birbirinerekabetlzmgeldi.Aralarndanelerneleroldu.
Siyerkitaplarndabunlaryazldr.Okuyanlardurumubilirler.vebelkidedrttebiriaynm
min.Dierlerimnafkladtler.Benzetmeolmasnda,bizimdebugnkhlimizbyle.Her
gn fukara (derviler) arasnda uydurma, dzme ve yalan szler zuhur etmektedir ki, iiten
hayrettekalr.Hliimdegizliolan,tekkedeolanlarnhepsinidefedip,dardangrevlebir
imamvemezzintedarikederekveavameklindebirhizmetkrbulmak.Hakkarayanlarda,
ryasvederdiolduundagelsin;haberinialsn;gitsin.Bakaaresinibulamadm.
Kimegnlbalyaym?50
Nehldirbilinmez.Zamanemridlerikendihllerinivegayretlerinibilmeyip,mridiken
mridgibidavranrlar,batnvemnevzevkimizyokderler.
Subhnallah!
Hastasn; hastalk sfat, illetle meydana gelir. Hastalk olmasa, hasta olma hli nasl be
lirirdi?
Beheydeli!
Akllymdersin,mridinilerinetarizde,itirazlardabulunursun.YaHazretiAllahTeldan

49
AbrahimDede,ADedeninHatralar,hzl.MustafaKOEybTANRIVERD,stanbul,2006,c.II,
s.667
50
YARAR,Cezair,MektubtHasanSez,stanbul,2001.s.92,48.mektup
 nternetYazlar33

utanp,evliyullahtanhayetmezmisin?
Halifeizat,iindekimseyebaldeildir.Doruyanlsorulmaz.Onuniiztnilgilendirir.
Soru ve cevap kendisinden kendinedir. nk mrd oldun. htiyar lm tahsil et. Bu suretle
nefsinibilip,sddksfatylanitelenmiol.Yoksameczhayattaneyolakarsn;
Behey gafil! Adn Ahmed, Mehmed; Mustafa diye onurlanrsn. in ise, gafil ii. Utanmaz
msn? Gaflet sahiplerinin yannda ne sylersin? Onlar hayr erri bilmezler, ihtiyar lm
(lmedenevvellnzhadisierifineiaretediyor.)sahibiolup,bumeczvarlktankurtulup,
gafletten uyanmamlardr. Uykuda konuan, sayklar. Onun szne itibar olunur mu? Uyank
(kalp gz ak) olanlar, sama sapan szler syleyenlere glerler. Uyanklk klna brn
msn.Hakiktenuyankolanlaramerhametetmezmisin?Buhalinirifibillaholanlargrp:
Taatanbizden,attranbizdendeildemiler.51

51
YARAR,Cezair,a.g.e,s.90,47.mektup
 MLLYETTOPLUMLAR

Milliyetilik hem bir duyguyu hem bir itimi hareketi hem de bir ideolojiyi anlatmak iin
kullanlanbirkelimedir.Milliyetilikkavramisemilletgereindenhareketedenbirfikirakm
ileamzdadageerlibirsosyalpolitikaprensiplerindenolmutur.
Milliyetilik tanm millet tanmnda olduu gibi tartmal bir konu olarak karmza
kmaktadr. Her milletin milliyetilik anlay farkl olduundan dnyada ne kadar
milliyetilik akm varsa o kadar milliyetilik anlay vardr. Deiik ieriklere brnen
milliyetilik akmlarn biimlendiren kstaslar; sosyal bnye, gelenek, kltrel tarihiyle
toplumun corafi yn milli karakteridir. Bu nedenle Milliyetilik hakknda ilm adan
zerindefikirbirliinevarlmamtr.
Milliyetilii inceleyen bilim adamlarnn sz birliine vardklar tek nokta ise milliyetiliin
doasnnkarmaklvemilliyetiliitanmlamanngldr.
Milliyetiliintarihuuruzerindeykselenbirolguolmasiseonunsrekliliiniveherdaim
gl bir konuma sahip oluunu gstermektedir. Milliyetilik ve milli devlet kendilerini tarihi
gemi zerine ina etmi olmakla beraber asl nemlerini modern a ile birlikte
kazanmlardr. Fransz htilali ile ortaya km milliyetilikler varlklarn gnmze kadar
tadklar gibi, kapitalizmin, endstriyalizmin, brokrasinin, kitle iletiiminin ve dnyaya ait
artlarn birer rn olmaktan da kurtulamamlardr. Milliyetilik ideolojisini, bir duygu ve
inanbirikimiolarakmilletlerinoluumsrecinevehattatarihinenderinliklerindeyaanmilk
biz ve teki ayrmna kadar gtrlmtr. Bugn ise dnyann pek ok yerinde atmalar
kimlikmefhumuzerindedmlenipkalmtr.Budaatmalar,kltrel,siyasalkimlikgibi
mefhumlar aa karm mill dengeleri bozmaya balamtr. Gemite bir yerlerdeki saf,
bozulmam bir kltrel ze atfta bulunarak kendilerini kabul ettirmek skntsna dlerek
insanlara dayatmalarda mecburi olarak ortaya kmtr. Kimliin dsel ekicilii ideolojik ve
siyasal blnmeleri anlamszlanca da kaos kendiliinden ortaya kmtr. Pek ok insan
dnyann drt bir yannda patlak veren etnik atmalar ve milliyetilik karsnda akna
dnm durumdadr. Oysa onlar etnisite52 ve milliyetiliklerin hzla yok olacana
inanlyordu. Fakat yle olmad grlmektedir. Etnik atmalarn, milletleraras savalarn,
soykrmlarnyaandbirdnyadamilliyetiliinsonunungelmediiokakagrlmektedir.
Huzursuzluklarbagsterincemilldevletlerkendilerinihemokkltrllkvekresellemeye
hem de yerel direnlere ve kltrel milliyetilie kar savunmak zorunda kalmlardr. Bu da
sonutamillikimliinherzamankindendahasavunmacbirhalalmasnavemilliyetiliinmill
devletsathndapoplerleerekkendiniyenidenretmesineyolamasnasebepolmutur.
Millet ve tarih arasndaki iliki nemlidir. Bir milleti oluturanlar ortak bir tarih iinden
gelmiolmasalarbilekendileriniortakbirtarihesahipolarakgrebilirlerveyagerektenortak
bir tarihe sahip olsalar bile gruplar kendilerini birbirlerinden ayr sayabilirler. znel anlamyla
tarihmilletilikisinetarihuurudadenilebilir.Tarihuurumilletioluturanbireylerinkendi
tarihleri hakkndaki fikirleridir. Bu fikirler bazen gerek tarihle uyuabilir veya bazen gerek
tarihle uyumayabilir. Fakat milleti oluturan bireylerin milli bilince sahip olabilmeleri, tarih
uurunasahipolmalarnabaldr.
52
Etnisite:Etnisiteyadaetnikgrupkavram,sosyolojidebelirsizbirkavramdr.NathanGlazerveDaniel
Moynihan tarafndan ortaya atlmtr.Irkterimine kar etnisite daha geni bir kavramdr. Bir itimi
yapdaki zellii, bireylerin bir zel grupla zdelemesini, grup siyasalln, bireylerin gruba aidiyetini
ifadeetmekzereortayaatlmtr,ancakrkterimininrtmecesiyaplmakladasulanmtr.
 nternetYazlar35

Ksaca bugn iinde yaadmz Dnyada kresellemenin yaratt dnmn ve

deiimin etkisiyle, etnik, rk, din, cins, snfl, kltrel farkllklarn alt daha kaln izgilerle
izildiindentoplumlarvebireylerzgnlklerinivezgrlklerinikorumakiinokdahafazla
abaharcamakzorundakalmaktadrlar.
Farkllklarnaltnnbudenlikalnizgilerleizildii,bizvetekiayrmnneskisindenok
daha derin ve iddetli bir biimde hissedildii bugnlerde milliyetilik kendisini dier
ideolojilerdenokdahafazlahissettirereknekar.Neticede,milliyetiliksnrnaarakher
eyin zerine kt zaman olumsuzluklarda oluturur. Allah Tel Muhakkak ki Allah
yannda en deerli olannz, O'ndan en ok korkannzdr. 53 buyurarak asl deerin Allah
Tely bilmek ve onun dininin emirlerine tabi olmak olduunu bildirmitir. Bu nedenle
milliyetiliin getirilerinin pek olumlu olaca, yalnz milliyetilik ile iktifa edilerek hareket
edilmesinindeyanllardouracakesindir.
RaslllahsallallhaleyhivesellemVedaHutbesindebuyurduki;
Eyinsanlar!
Rabbinizbirdir.Babanzdabirdir.Hepinizdeminocuklarsnz,demisetopraktandr.
Arabn Arap olmayana, Arap olmayann da Arap zerine stnl olmad gibi; krmz
tenlininsiyahzerine,siyahndakrmztenlizerindebirstnlyoktur.stnlkancak
takvada, Allah'tan korkmaktadr. Allah yannda en kymetli olannz O'ndan en ok
korkannzdr.Azaskesiksiyahbirklebanzaamirolaraktayinedilse,siziAllah'nkitabi
ileidareederse,onudinleyinizveitaatediniz.Kimsekendisuundanbakasilesulanamaz.
Baba,olununsuuzerine,oludababasnnsuuzerinesulanamaz.

53
Hucurat,13
Kaynaka
MEK Fatma Popler Milliyetilik [Kitap]. Ankara: Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kamu
YnetimiAnabilimDalSosyolojiBilimDalMasterTezi186844,2006.

 MTHANSIRRIveFTNE

Geleceibilmekgaybiilimlerarasndaolunca,buynylegelecekimtihankonulararasnda
bulunmaktadr.
nsan dnyaya gelmekle imtihan iin szlemeye imza atan birey olmutur. Onun iin her
ey bir imtihan vesilesidir ve kurtuluu da yoktur. Kurn Kerimde dnya hayatnn bir
deneme veya imtihan yeri olduunu ska tekrar ettii temalarndan biridir. Ayetlerde de
grleceigibikinatninsanlkiinimtihanyeriolduudur.
nsanndnyahayatnnyegnegayesiimtihandr.mtihaninsanhayatnnzdr.nsan
hayatnaanlamvevarlnagayekazandrr.54
Allah,hanginizinameli,halvehareketlerinindahagzelolacahususundasiziimtihan
etmekiingkleriveyerialtgndeyaratt.55
O, hanginizin daha gzel i yapacanz denemek iin lm ve hayat yaratt. O,
stndr,balayandr.56
Her nefis lm tadacaktr. Sizi bir imtihan olarak ktlk ve iyilikle deneyeceiz.
Hepinizdesonundabizedndrleceksiniz,57
mtihan konusunda insanlarn iyi ve kt ile ayrt edilmediinin bilinmesi ilhi bir emir
olmasnedeniylekanlmazhakikattir.
nsanlar, imtihandan geirilmeden sadece man ettik demeleriyle braklvereceklerini
misandlar?
Andolsunki,bizonlardanncekilerideimtihandangeirmiizdir.ElbetteAllah,dorular
ortayakaracak,yalanclardamutlakaortayakoyacaktr.58
Biz sizi, aresiz, biraz korku, biraz alk, biraz da mallardan, canlardan ve rnlerden
eksiltmeileimtihanedeceiz.Mjdeleosabredenleri!59
Biz hangi lkeye bir peygamber gnderdiysek, onun halkn yalvarp yakarsnlar diye
mutlakayoksullukvedarlklaskmzdr.60
Banza gelen herhangi bir musibet ellerinizle islediklerinizden trdr. O, yinede
ounuaffeder.61
mtihankonusununKurnKerimdefitneolarakbahsedilmeside,builminkendiierisinde
skntlarnbulunmasyanndayanlalgilesapmalarnvehataihtimalleriniartrmasndandr.
Kurn Kerimde Sizi bir fitne olmak zere erle de hayrla da deneyip snarz 62
buyrulmaktadr.
Fitne insann snanmas anlamna kullanldnda hem olumlu, hem de olumsuz sonu
vermesiihtimalolduuiinherikiekildesonulananolaylaradaisimolarakverilir.Hz.mer
radiyallhanh,fitnelerdenAllahTel'yasnanbirkiiyigrdnde:

54
MuhammedKutup,TariheBakmz,(trc.Talipzde),stanbul,1990,s.76
55
Hud,7
56
Mlk,2
57
Enbiya,35
58
Ankebut,23
59
Bakara,155
60
Araf,94
61
ura,30
62
Enbiya,35
 nternetYazlar37

Allah'nsanaevlatvemalvermemesinimiistiyorsun?der. 63Yanihayattankopmakm
istiyorsundiyesorgulamaktadr.
Geleceimizhakkndayorumyapmakhatapaynnendkdzeyedrlmesiiingayret
gstermekiindir. Gelecek,AllahTelyaaitolupokazbirpay,insanlaraiaretlerveilham
yoluylavehbolarakihsanedilmitir.
RivayetlerdebelirtildiinegrebirdefasndadaHz.merradiyallhanh,yanndakilere:
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin bildirdii fitneleri hanginiz biliyor? diye
sormu, mecliste bulunanlardan Hz. Huzeyfe radiyallh anh (v.36/656), aile, evlat, mal ve
komuyzndenmaruzkalmanfitnelerdenbahsetmi,Hz.merradiyallhanh,
Hayr,bufitnelerideil,denizdalgalargibidalgalanacakolanfitnelerikastediyorum 64
demitir.bnimerdekendisinesorulduunda,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin dneminde sadece mriklerle savatklarn ve
onlarn dinine girmeyi fitne saydklarn, imdi ise insanlarn iktidar uruna birbirleri ile
savatklarn65sylemitir.
Mslmanlarn bu bahsedilen imtihan ve fitnelerin nbilgisinin gemite bilmelerine
ramen gelecekte kurtulamaylar belki kader divanlarndaki yazlarn tecellisinin
engellenemez bir durumlarnn varlndan m yoksa, baka bir gelecein gemii olacak
durumlarngereiolduunuanlamakmmknolamamaktadr.
Yineaynsoruaklagelmektedir.
Gemimigeleceietkiliyor?Yoksagelecekmigemiietkiliyor?
Burada zaman, bilgi, irade ve fiil drtlsnn sonsuz blanketleri 66 sarmalar durur. Bu
durumlarn tek sonulandrcs da muhakkak Allah Tel olaca iin insanlk asndan ztna
kar haddi aanlardan olmamak gerekir. Dnn bir defa Ben Kahhrm, bu sfatm ile
tecelli ettiimde kim bana mani olacak? emri ilahisi karsnda beeriyetin konumas sz
konusuolabilirmi?
Ognonlarmeydanakarlar;onlarnhibireyiAllah'agizlikalmaz.Bugnhkmranlk
kimindir?denir;hepsi:GchereyeyetentekAllah'ndrderler.67

63
bn'lEsr,enNihayefigarbi'lhadsve'leser,Kahire1963,s.111,411.
64
Buhr,Fiten,17;Tirmiz,Fiten,60.
65
Buhr,Fiten,16.
66
Endlessblanket:sonsuzblanket
Endless:s.sonsuz,daimi,bitmekbilmeyen,ebedi,usuzbucaksz,lmsz,bitmeztkenmez
Blanket:i.battaniye.f.sarpsarmalamak.
67
Mmin,16
 SUFLKUTSLEMEDENLENEMEZ!

Su,cihanmulbirgerektir.
Su, toplumlarda insanlar aras ilikileri bozan, dayanmay zayflatan ve sosyal yapy
temelinden sarsarak bozan bir problem olarak km, tarihin ilk dnemlerinden itibaren,
dikkatleri zerine ekmitir. nsanlar neden su ilerler? sorusu, yzyllar boyu dnrleri,
yneticileri, sosyologlar, hukukular, bilim adamlarn yakndan ilgilendirmi ve hl da
ilgilendirmeyedevametmektedir.
Toplumlarn geliimi incelendiinde, her trl sosyal oluumun iinde su nitelii tayan
eylemlerin eitli ekillerde her zaman mevcut olduu grlr. Btn insanl ilgilendirmesi
yannda,suuoluturanfiiller,toplumdantoplumayadaayntoplumiindezamaniersinde
farkllklargsterebilirler.Birtoplumdasuolarakkabuledilenbirdavran,bakabirtoplumda
suolaraktanmlanmayabilir.Buisesuuntarifedilemezliiniartrr.
E.Durkheim'egresu,normalbirsosyolojikolaydrvekendisinezgbiraklkveenerji
belirtenkolektifduygularihlaletmektedir.
Onagresuunnemlizelliivardr.
Birincisi,sunormaldir,nkiindesuilenmeyenbirtoplumimknszdr.
kincisi, su mecburidir, nk sularn ihlal etmekte olduu duygular, btn kiilerin
vicdanlarndavardrvebununtersiolanduygularnkiilerinvicdanndayerlemesineimkn
yoktur. Byle bir durum gereklemi olsayd, sululuk ortadan kalkmaz, sadece biim
deitirmiolurdu.
ncvesonolarakdasuyararldr,nksuunbulunmadbirtoplumda,mutlakbir
durgunluk var olacak ve o toplumlar olduklar yerde ve halde kalacaklardr. "Raslllah
sallallhaleyhivesellembuyurdularki:
"NefsimkudretelindeolanZat'ayeminederimki,eersizhignahilemeseniz,Allahsizi
toptan helak eder; gnah ileyen, arkadan da istifar eden bir kavim yaratr ve onlar
mafiretederdi."68
Buzelliindentrsu,ennemlisosyaldeiimaracvekaamadbirkaderidir.69
Gelien toplumlarda kaldrlmas mmkn grlmeyen zellik olarak karmza kan su
kavramiinnemliolannedir,diyednecekolursak,Suunkendisininmi,yoksailenme
sebebininmhimolduusorusunucevaplamamzgerekecektir.
Sua giden sebeplerin banda, toplumda ilenilme skl ve inan mefhumun olumluluu
olgusuvardr.Yanibirinsanbirinildrrkenherzamantahrikolarakbufiiliilemeyebilir.yle
olur ki bazen bunu idealize ettii bir faktre adapte ederek de eylemine geer. Bunun
sonucundadainancnndourduuetikduygularlayaptbueylemionahuzurverir.Neticenin
neolduuonuokfazlailgilendirmez,artkyaplmasmecburbirihalinialmtr.rnekolarak
Hz.Alikerremallhvecheyiehitedenharicininyapacaeyleminidealizeedilmiinancfiile
dntrmesidir.

68
Mslim,Tevbe9,(2748)Reznuziyadedebulundu:"Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki:
"Nefsim elinde bulunan Zat Zlcell'e yemin olsun ki, gnah ilemediiniz takdirde ondan daha
byk olan ucb'e deceinizden korkarm." (Bu rivayet, Mnzir'nin etTerb ve'tTerhb'inde
kaydedilmitir(4,20).)
69
Bkz:ESENTUR Uur Devlet Aleyhine Su leyen Terristlerin Sosyoekonomik zellikleri [Kitap].
Ankara : Ankara niversitesi Salk Bilimleri Enstits Disiplinler Aras Adli Tp Ana Bilim Dal Yksek
LisansTezi193835,2007.
 nternetYazlar39

nsan yaratl icab, suu kabullenmede, inkr edici olarak yaratldndan dolay yapt
eylemindeyanlyapyorumdncesinihibirzamanbenliindebulundurmaz.Busebeple
suuonunkutsalolmutur.

[Gnmzde ise insanlar yle karmak anlay iinde ldryoruz ve zulmmzn
sonularbizdenylesinetitizliklesaklanyorkibueyleminvahiliinehibirsnrlamagelmiyor.
Bazlarnn dierlerine zulm ise, eine rastlanmadk boyutlara ulancaya dek devam edecek,
olduugrlmektedir.
Zalim Neron'un bile giriemeyecei bir ie girien sradan bir mteebbis, okbilmi
doktorlarnntavsiyesinekananhastalklzenginlerinbanyoyapmasiininsankanyladolubir
havuz yapmak isteseydi, kabul grd ve uygun usullere riayet gsterdii takdirde hibir
engelekarlamadanbunuyapabilirdi.Amabunu,insanlardorudankanlarndanvazgemeye
zorlayarakdeil,istenileniyapmadklartakdirdehayatlarnntehlikeyegirdiiihsasederekya
pard.
Bugnn dnyasnn insanlar, on dokuzuncu yzyl teknolojisinin gz alc, eine
rastlanmadk ve muazzam baarlarna ramen hayatlarndan lezzet alamyor. phesiz ki
tarihin hibir dneminde on dokuzuncu yzyldaki kadar maddi baarya (mesela, insan
tabiatnnkuvvetlerininfethigibi)ulalamad.Fakatyinephesizki,tarihinhibirdneminde,
giderekcanavarlaanimdikidnyamzdakikadarahlaksz,insannhayvaniihtiraslarnahibir
kstlamanngetirilmediibirhayatyaanmad.Ondokuzuncuyzyldaulalanmaddiilerleme
gerektenmuazzam;fakatbuilerleme,Atilla,CengizHanveyaNeron'unzamanndabileahit
olunmayan ekilde ahlakn en temel artlarn ihmal etme pahasna satn alnd ve halen de
satnalnyor.]70

nsanln temelinde bulunan ftratn, geerli temellerini tahrip eden ikna edici dnceler
olmasa idi, su hibir zaman olgunlamaz ve ilenilmezdi. Bu nedenle inancn temelinde
bulunan ikna, aldanma ve mecburiyetin harmannda yorulmu bireyin fiillerini yorumlayp
ilerken sebepsonu ilkesinin hangi temele dayandracan bizim bilmemizde ise sonsuz
kriterler ortaya kacaktr. Su, ileyen asndan gnah olarak dnlmezken, kar tarafn
kstaslarnda olan umdeler onu yererek cezal duruma drr. Ancak doan etkileimdeki
denge ise kuvvetlinin tarafna doru eilim gstermektedir. Neticede eylem iki etki arasnda
su veya doruluk olarak tespit edilir. Bu ise sonsuz dngden ve bakalamndan baka bir
ey deildir. Hakikatte eylemin insanlk aynasna dndeki neticesine bakmalyz. nk
umumi ahlak suun alann daraltmaktadr. Allah Tel gndermi olduu son kitap Kurn
Kerimdesuolarakkabulettiieylemlerinsnrloluuvegzelahlakngenibirblmtutmas
da yaplan ilerin vicdana olan etkiyi n plana karr ki, bu ilh kuvvet in tecellisidir. Eer
insan Allah Tely severse, yaratcnn yaratt her eye kar merhamet duyacandan,
eylemlerindekikartarafsendromuylakarlamayacanbilmemizlazmdr.
MehmetAkifErsoybiriirindebukonuyuuekildedeerlendiriyor.

Neirfandrverenahlakayksekliknevicdandr
FazilethissiinsanlardaAllahkorkusundandr
YreklerdenekilmifarzedilsinHavfYezdnn

70
TOLSTOYtrc.ZeynepGLEDinNedir?[Kitap].stanbul:[s.n.],2005.,s.30
40hramczdeHacsmailHakkAltunta

Neirfannkalrtesirikatiyennevicdann

Hulasa kii yapt iin douluundan ok, sonularn kar taraf ile deerlendirmesi,
fiillerindeki su olacak unsurlarn azalmasna neden olaca kesindir. (Empati) nsan ancak bu
ekilde ahlak cephedeki olgunlua kavuup kyamet gn mahcup olaca durumlardan
kurtulmu olur. Bu durum Allah Telnn insana balad byk ltuflardan biridir. Allah
Telbirkulaeerazapkapsnaarsa,okulbtnfiillerinden huzurvemutlulukduymasn
artrrki,buokulunhelakolduunun iaretidir.nkmahlkatnisyandandolaymrekkep
olanbiramuruvardr.BudurumdandaAllahTelyasnrz.

 FITRATIKURBANETME

Allah Telnn ngrd ve bizden istedii dini hayatn makro ekilde yaanld bir
gelecek iin tedbirler almamz ve baz tavsiyelere uymamz gerekmektedir. Bu tavsiyeler
sayesinde,geleceimizhakkndaolumlusonulareldeetmemizeimknsalanacaktr.
Anlalyor ki, geleceklerin temeli imdiki ve gemiteki kavramlardr; ancak ihtimaller
geleceingelecektekisimgeleniinidekapsarlar.Geleceedairtemellerhernekadarimdiki
temeldenfarklysadamevcuttemelleilikilidir.Dolaysylagelecektekiihtimallersadecehayal
edileneylerolmakyerinegelecekiinanlamtayantemelleriiindebarndracaktr.Ohalde
temelin bugnk durumu gelecekteki ihtimallerin bir n art da olmayabilir. Bilindii gibi
insanlar mevcut olan, gemile karlatrma araclyla, kendilerini ve hayatlarn kyaslarlar.
Bu sre de hem olumlu hem de olumsuz nitelikli ihtimaller geleceklerin olumasna katk
salayabilir. Buna gre, bugn bana gelen herhangi bir ey ile yarn kendisinin bana ne
gelebileceinidnebilirvekurtuluareleriaranr.Sonutakurtulandakaybedendebirdir.
nk zaman gemitir. Zamann geleceine ve gemiine ne trl yolculuk yaplrsa yaplsn
kar yolun olmad grlecektir. Bu nedenle kurtuluun temelleri Allah Telnn gsterdii
hedeflerilekazanlr.Buhedefleribulmakiseeylegerekleecektir.
a AllahTelnnihsanvedevamdr.
b nsanndorubilgiyeulamasvenbvvetnuruylaaydnlanmasdr.
c Kurtuluutalepedeninsannkendiiradesidir.
Bunlarla birlikte bunlarn olmas iin kulun hazrlanmas gerekir. Allah Telnn ihsan ile
imannimetinekavuankulun,lhltfunbiryansmasolarakgnderilenrasllereveonlarn
getirdikleri vahye muhalefet etmemesi ve bunun gereklerini yerine getirmesi gerekir.
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme ve onun Allah Tel katndan getirdii kesin olarak
bilinenhereye,gnldenballkgstermesiesastr.Buesaslarayardmedecektavsiyelerede
uymaktagerekebilir.Kavutuuveyabulduutavsiyelerinyaplmasveyaplmamasdaokbir
anlam ifade etmeyeceidir. Ne garip tecellidir ki, ok dorular zamannda yanl anlayarak
hkmverdiimizolmuturveolacaktr.Bukonudaennemliolanhususlardanbiriftratesas
almaktr.Yani,AllahTelydakabuletmektir.AllahTelinsanlarasonraslngndermi
ve ftratn kemalini beyan etmitir. Eer bir anlalamayan durum zuhur ederse, bu manada
kesinlemi bilgiler ve gemiin tecrbeleri ile kendimizi sapkn ve dallet yollarndan imtina
ederekmuhafazaetmemizgerekmektedir.okeydeistenilenseviyedebirzmolamaynca,
gemi hayatn iareti ile gne k tutmakta ayr sorunlar ortaya karmaktadr. Yani bugn
gemite yaamak demektir ki, gelecein skmasna sebep olur. Skntlarn ve meselelerin
zmiingemiegidilmesiyannagemiibugnegetirmekenuygunolandr.Bunedenle
sorunlarzmekiin,Raslllahsallallhaleyhivesellemdneminegitmekdeil,Onubu
dnemegetirmekgerekir.
BugnRaslllahsallallhaleyhivesellemEfendimiznaslhareketederdi,diyednp
hareket edilmelidir. Fakat gnmz iin tehlikeler arz eden teknoloji lgnlnda insan
ftratnnboulmasnaengelolmayunutmamakgerekir.nkmanevadanzayfkalmamz,
hrslarnrnolanteknolojiknimetlereinsanftratnnkolayuyumsalayamamasilebirok
sorunlar beraberinde getirmektedir. Bu nedenle hrslarna yetimekte zorlanan insanlar,
hastalklsnfnagemektedir.nkftrat,hayatavekavumahrsnayenilincenevrozlubir
hale dnm olacaktr. amzda ise smrgeci gler ve sapk ideolojiler, kimliklerin
kontroln salamak iin, bol bol uyuturucu imal etmi, haha tarlalar am ya da olur
42hramczdeHacsmailHakkAltunta

olmazsebeplerdensavalarnkmasnsalayarakhedeflerineulamayaalmlardr.
Sonu olarak artk kontrol edilmesi imknsz durumlar kmtr. En kolay kontrol etme
yntemi ise kaos meydana getirecek unsurlar retmektir ki, bu her gn klf ve kyafet
deitirerektekrarlanmaktadr.
yi bir gelecek iin ftrat bozmamak gerekmektedir. Ftrata uymayan hayatn gelecei
kurbanolmaktr.

 MLLETLERNYIKILIINEZAMANBALAR?

Milletvedevletcanlorganizmalargibidoar,byrvesonraheybetlibirnarnyklgibi
ger gider. Domas ve bymesi ilimle olurken yklnda ise ilmi terk edii vardr. Eer bir
milletin ilmi alannda fitne baladysa o yklacak demektir. sterse bu ykl yllar alsn.
Muhakkak o ykm birinci nesil grmese de ikinci nesil acsyla tadacak ve dnlmez yolun
yolcularolacaktr.BudurumunvahimekliniOsmanlmparatorluundagrebiliriz.Bizanssn
muhteem devlet miras zerinde Fatih Sultan Mehmetin temelini salamlatrd devlet,
onundnyayterketmesiyletekraryklmaeiliminegemitir.Biroktarihininykselmedevri
olarak bahsettikleri Kanuniye kadar olan dnem, aslnda duraklama dnemidir. Ykselme
Fatihle balam ve bitmitir. Ondan sonraki her ey gizliden bir ykln hazrlk aamalarn
tamaktadr.
Osmanlda ykln balamasna sebep olan, ilmi hayatn dejenere olmasdr. Balangc da
Molla Ltfi (hyt. 1494)nin idamdr. Bir idam ki sebebi incelendiinde, ii doldurulamayacak
kadar kof ve kudret sahibi ilmiye taifesinin, verdii zararlar yznden devletin kurtlandr.
Avamn yllar yl baaramad eyi, ulema ksa zamanda harekete geirmekte hi zorluk
ekmemitir.Buidamile,ilmiyedetelafisimmknolmayanhasarlarmeydanagelmibinlerce
yllkemekhebaolupgitmitir.te,MollaLtfkaddesellhsrrahulaziz(hyt.1494)Sahn
mderrisliinden idam sehpasna giden yolda bir kskanlk kurban 71 olurken onun
yardmnayetimeyenkiilerdekinoksanlnneolduunuokiyidnmekgerekir.
Eer resmen zndk ve mlhid ilan edilmedii ve bu sebeple hkm giymedii iin eyh
Bedreddn'i saymazsak, Osmanl ilmiye gelenei iinde 15. yzylda resmen zndklk ve
mlhidlik ile sulanarak idam edilen ilk ilm ahsiyet, Molla Ltf'dir. Ama o eyh
Bedreddn'den farkl olarak, sfi evrelerle ilikisi ve yaknl olmasna ramen onlardan
herhangibirinemensupdeildir.
Yaad dnemde meslektalar arasnda Deli Ltf diye mehur olduuna baklrsa,
kalplamOsmanlulematipininoldukadndabirkarakterizenMollaLtfinceMedresei
Sbi'de, sonra Medresei Smin'de mderrislik yapt anlalyor. Ancak, onun bilgisini
datmak iin kendisini aramakta ve beklemekte olan rencilerine ve renmek isteyenlere
her gittiinde, bindii hayvann kapnn halkasna kendisi balayacak, nne yemini kendisi
koyacak kadar tabii; klkkyafetinden bir ayrcalk beklemeyecek kadar gsteriten uzak,
zavhirekarumursuzolmasarkadalarniledenkaryordu.Sahnmderrisliinin,Osmanl
yksek ilmiyesinin hiyerarik sisteminde, nemli brokratik mevkilere gei makam ve bu
makamnodevirdesekizkiilikdarbirkontenjanolduunubilmek,MollaLtf'ninrakiplerine
karhareketvedavranlarn,kendisinekartutumlarnvenihayetbanagelenlerianlamak
bakmndanoknemlidir.MollaLtf,Sahn'dakimeslektalarnkmsemektedir.stelikbu
konudakihissiyatnonlarngyabnaveyayzlerinekarsylemektendegeridurmamaktadr.
Bu mizac sebebiyle kaynaklarn Lblve ve meczbnak ve melmslb tekellf
meslb, Lbl ve rdereng diye niteledikleri, biraz klk kyafetine olan ilgisizlii ve
pejmrdelii, fakat daha ok ineleyici dili, herkesin iinde yapt kaba akalar yznden,
beyne'lmevl Deli Ltf dimekle ma'rf' Molla Ltf, hi phesiz ki bu tavrlarn yalnz
meslektalarna deil, baz devlet adamlarna kar da sergiliyor ve onlar da yldryordu.
zellikleSahn'dakimeslektalarvetabiiaynzamandarakipleriMollaArap,Mollazrdiye

71
(OCAK,1998),s.205227;(GKYAY,1987),s.115
44hramczdeHacsmailHakkAltunta

mehur Ksm Germiyn, Molla Ahaveyn lakabyla tannan Molla Muhyiddn b. Mehmed,
Hatipzde Molla Muhyiddn Mehmed ve ksaca Efdalzde olarak bilinen Molla Hamdeddn
gibi ulemann yazd eserler hakknda aalayc ve kmseyici ifadeleri, onlar ileden
karyor ve Molla Ltf'ye di biliyorlard. nk O, Fatih Sultan Mehmet ve II. Sultan
Bayezit'in, meclislerinde, sarayn bir gelenei olarak toplanan ve setikleri konular zerinde,
huzurlarndakendilerinetartmalaryaptrdklarbilginlerarasndayd.Ktphanesininbanda
bulunduu zamanlarda olsun, daha sonralar olsun, Fatih'le iki arkada gibi akalamalar,
zeksnn nasl kvlcmlar satn gstermektedir. O, kiiliini daha nceki bilginlerin,
sonradan gelenlerce tek elkitab bilinen, dokunulmaz saylan eserlerinde yanllar bulacak
kadar derin bilgisiyle, bunlar ortaya koyacak cesareti de gsterecektir. O, bu yanllar doru
saymay,grmezdengelmeyinefsineyediremediiiin,aklamadanedememitir.
Ancakonunehidolmasnasebepolacakbirolaybulmakekemeyenleritarafndanzorda
olmamtr. Her zaman olduu gibi Molla Ltfi, dersini verdikten sonra eyh Eb Vefa
Zaviyesine gider ve ikindi namazn kldktan sonra orada akam namazna kadar Sahihi
Buhari'denhadislerokurveonlaraklard.SahihiBuhari'yiatzamangzyalarntutamaz,
bunlarkitabnzerineinervekitapbitinceyekadaralard.Yinebirgn,hergnikindinama
zndansonrayaptgibi,eyhVefatekkesindeBuharnaklederkenHazretiAlikerremellh
vecheyeaitbirhikyekt.
Hz.Alikerremellhveche,gazvelerindenbirindevcudunaoksaplanm,savabitmeden
ok krlm ve temren72 vcudunda kalmtr; temrenin ztrab cierine ilemitir. Alan yara
bana iler amtr. Hazreti Ali kerremellh veche canndan usanp bu tr bir bitmez,
dayanlmaz derde uradndan iyice dertlenmitir. O kanl hrsz gizlendii yerden cerrahlar
karpelegeirmekistedikeHazretdayanamaypinlemektedir.Cerrahimdahaleninacsna
dayanamayacan anlayan Hz. Ali kerremellh veche, cerraha namaza durmak istediini
bildirmi ve bylece ok ancak o namazda iken karlabilmitir. Bunun sebebi, Hz. Ali
kerremellhvecheninnamazdakendinitamamylaAllahTel'yavermesi,huuiindeibadet
etmesi dolaysyla cerrahi mdahalenin acsn duymamasdr. Mevln Ltfi bu kssay
anlattktansonraalayaalaya
Hakikatihalsaltbudur.Yoksabizimkldumzamelkurukyamveinhinadr.73Anda
fyideyoktur(iteaslnamazbudur;yoksabizimkldmzkurukalkpeilmedir,ondafaide
yoktur),buyurmutur.74
Ancakbuderstehazrolanvehocalarnakinbesleyenbirksmtalebe,busznvk'
hlemuhalifnakldeyipbuszfrsatbildiler.ArapMolla,Hatipzade,zri 75bunubiriftira
ekline soktular. Zamann vezirlerinden skender Paa'nn76 gnl de Molla Ltfi'ye krk
olmasndan dolay, Molla Ltfi dll ve mudilidir, vcudu dini mbini muhilldir diye

72
Temren:Oklarnucunademirveyasardantaklanparayaverilenaddr.Menziloklarnamadenyerine
kemiktaklrveonada"soya"adverilirdi.Temrenilesoyanntaklndafarkvard.Temrenoka;okise
soyayataklrd.
73
nhina:Eilme,mnhaniolma,yaybiiminegirme,kavislenme.
74
HocaSdeddn,II,548;Hseyin,II,400b.
75
Mderrisler
76
skender Paa: Fatih Sultan Mehmed'in yakn adamlarndandr. 880/1475'de Bosna beyi,
885/1480'de Bosna Beylerbeyisi olup 888/1483'de vezir oldu.890/1485'de tekrar Bosna valisi
894/1488'detekrarveziroldu.904/1498'dencdefaBosnavalisiolup912/1506'dalmtr.Cesur,
alkan,vazifesinedknbirvezirdi.
 nternetYazlar45

padiaha tefti olunmasn arz eder. Padiah kendisine bu uydurma iftira anlatlnca bozulup
'bu,uydurulmubiriftiradanbakabireydeildirdeyip'hayr,buhaberdorudeildir;bu
szn ve bu konunun doru olmas ihtimalden uzaktr. Bu husus grlsn' deye ferman
etmitir.
NeticedelimlerinenbilginlerindenHatipzade,Efdalddin,MevlnaAhaveynvebakaileri
gelenlerden meclis kurdular. Molla Ltfi'nin dersinde hazr bulunan ders arkadalar, Molla
Ltfi'yiteftiegeldiklerindeveomahutmecliste'namazdediklerikurukalkpeilmedir,ona
itibaryoktur'dedidiye,MollaLtfi'ninszngereeaykrolarakanlattlar.Mecliskurulup
daMollaLtfi'yigetirdiklerindekendisinededilerki:
Sen Allah'n bu kadar lutfuna mazhar olmu bir kiisin. in faziletlerle dopdolu bir bilgi
hazinesiolduuhalde,hidayetyolundankpdalaletyolunaynelmisin.
MollaLtfi,hzihifiryeibilmirye77deyipylededi:
BenimAllahTeltarafndangelenimanmvedoruluum,AllahTel'nnbundayazl
olan emirler ve nehiyler hakknda imanm muhakkaktr. Ben esasta slam dinindenim, yedi
katgklergibihibirbozukyanmyokturvebenimgzelitikadmngnei,zevalbulmaktan
ycedir.Benimdindarlmntadilhad zehriyleaclanmamtr;benimitikadmnkrzeval
bulmaktanuzaktr.Benimiinbuhusustasylenenleryalanvebolaftr.Hbendekfr
veilhadolsun,bukfrkfirlerdenbakaileyenleryokturdiyesznbitirdi.
Bu mecliste iki yz kadar kimse vard. Her biri bir madde nakl edp hakikaten o Hak ile
batl ayrt eden kfi bir szdr; o, bir aka deildir, diye gerekmi gibi Molla'nn ilhadna
ehadet eylediler. Molla Ltfi, o ahitlerin yalanlar meydanda olan ehadetlerine kar
onlarn, bu syledikleri hakknda hibir bilgileri yoktur diye yalan ehadetlerini ileri
srdysedeoradabulunanveonumahkmetmekzeretoplanmolanulema(!)buahitle
rinehadetlerieriatamakbulvebizimyanmzdageerlidirdeyipgereiniyappimzaladlar...
BuulematakmndanHatipzade,Mevlnazri,hiduraklamadankatlinekararveripkannn
dklmesinin mubah olduuna hkmettiler. Lakin Mevlna Efdalddin, Mevlna Ahaveyn
tereddt edip ekinmeden idam edilmesine ve ldrlmesine hkmetmeye cret etmeyerek
haksz yere ldrlmesinden ekindiler. Sonra Ahaveyn de birincilere katld. Bu husus
padiaha arz olundukta, trl aratrmalardan sonra, ulemann ittifakyla hkmn yerine
getirilmesineruhsatverilmitir.
skender Paa kol 78 oldu Molla Ltfiyi ondokuz gn hapsetti. Kendisine gcenmi olan
bilginlerden mlekizade Kemal elebi ve arkadalar baka eyleri arz edip baz hususlara
dahiehadetederler.SultanBayezitdakatlinebireydiyemeyerekrzagsterir.
Lmiielebibudurumiinukt'aysylemitir:
MlknadaletlipadiahSultanBayezidkionunkahrndanfitnekeyesinmitir.
ZindanaLtfi'yihabsettikiilhadilesulanmt,onuntutuklanmasnaHaktarafndanu
tariherimitir:
DoruyoldankmolanLtfizindanaatld.79

77
Bubiryalanszdr.

78
Kolaas:Eskidenmevcutolanyzbailebinbaarasndakirtbe.
79
kelebi,106a.AslFarsadr.
GKYAYOrhanaikMollaLutfi[Kitap].Ankara:KltrBakanl,1987.
OCAKAhmetYaarZndklarveMlhidler[Kitap].stanbul:TarihVakfveYurtYaynlar,1998.

46hramczdeHacsmailHakkAltunta

Molla Ltfi, 1494 rebiylhrnn yirmi beinci sal gn ehid edilip Ebu EyybEnsri
radiyallh anh evresinde ve defterdar merhum Mahmut elebi'nin mescidi yaknnda defn
edildi.
MollaLtfi,ldrleceiyeregiderkenyolunikitarafndaduranMslmanlaronuntekrar
tekrarkelimeiehadetgetirerekMslmanlnveimanndorulamtr.Hattarivayetolunur
ki ldrlp de can verirken mbarek ba topraa dnce temiz dilinden Allah Tel'nn
birliineehadetgetirmitir.
Molla Ltfi'nin idamna fetva veren Hatipzade ile onun iddetli aleyhtarlarndan zri de
onun lmnden sonra ok gemeden lmlerdir. Hatipzade Molla Ltfi'nin katline fetva
veripdeakamevinegeldiizamanyanllarnmeydanakaracaniittiiHaiyeiTecridadl
kitabn kastederek kitabm elinden kurtardm demitir. Oysa Hatipzade kat'iyyen
gcenmeyeceineyeminederekMollaLtfi'denekinmedenyanllarngstermesiniistemi;
o da bu kitaba bir reddiyye yazmtr. eyhlislam Efdalddin'in Molla Ltfi'nin idamn
gerektirecek bir su bulunmadn syleyerek heyetten ekilmesi zerine; Hatipzade'nin
heyetinbananiingeldiiveLtfi'ninkatlinenedenfetvaverdii,'kitabmkurtardm'demesi
ileakaanlalmaktadr.
Birileri kitabn kurtarrken gelecek nesillere att korkaklk, gerei sylemeden ekinen,
hakikatihaykrmakyledursun,yaltaktiplerindomasnndailktemeliniatyordu.Birolay
umuma mal olduunda onun gizli yaptrmlarn tespit etmek mmkn deildir. Bu tr
olaylarn bilinaltlarna att etkileri grmek yle dursun geri dn olmayan binlerce
hsran da vardr. Dnlecek olursa yksek mevkideki ilmiye snf ahsiyetlerinden ka
tanesi bu trl bir tehdidin karsnda gerei syleyebilirdi. Bu olaydan gnmze gelirsek,
ilmiyenin olur olmaz meselelerle ypratlmas Molla Ltfinin idamn ve neticelerini
hatrlatmaktadr.Ltufelioraklakesilirse,ekicrsevurmaktankendinialamayacaktr.lmiye
ile uramann tek sonucu filmleri ekilen uyduruk kurgulamalara sermaye olan senaryo
olmaktan baka bir eyi dourmayacak olmasdr. Sonrada biz bir zamanlar neydik.
syleyene bugn filmin ekiliyor derler. Eer bir millet ebed davasnda ise ilmiyesini,
filmiyeye evirmekten kendini kurtarmal, bulank olmaktan saknmaldr. Mantn eri
dzlemde de doru sonular vardr. nemli olan devlet ve millet sevgisini ciere kadar
indirmektir.Fakatciersiz veduygusuz birokinsan, srfegolarn tatminetme vezararverici
eylerretmektengeridurmaktadrlar.
AllahTelyabutrlhallerdensnmakisehepimizedengrevdir.

 FKRADAMI(DNR)

Fikir,toplumlarveinsanlkiinkymetbiilemeyecekdeerleriifadeetmektedir.Ancakasl
gaye, fikrin hayata geirilebilip, uygulanabilir nitelikte olmas gerektiidir. Fikir insan ban
farekafasndanayrantekhassa80dr.NecipFazlKsakrek,fikirleriningenibirkitleyetesir
etmesi amacyla kendisinin ifadesiyle fikir fkesi ne ihtiyatan bahseder. nsan ve cemiyet
hayatnda bir anlam ifade etmeyen fikirleri, zarn yrtmam bir tohum 81 grmektedir. O
zaman itibar ile kabul grmemesi nedeniyle zayi edilmemesi gerekir. Fikrinde ilesini de
beraberinde ekmeye raz olmak, kuvvet bulunmasna yardmc olmak gerekir. fkesi
olmayanfikirde,tfeiolmayanasker82gibizamanlaypranmakta,hertrltaarruzamaruz
kalmaktadr.Fakatzamanmzdafikirlerparaetmezhalegetirilmitir.Dnenkiilerezilmesi
iin baz gler srekli bask yapmaktadr. Bu gler emperyalist glerin dnen insanlara
kar hazrlad entrikalardr. Bugn yle bir hale gelinmitir ki Finansal Kurumlar bile bu
etelere destek olmaktadrlar. Mesela kitap okumann artmas iin parasal destekler
verilmezken elence tr etkinliklere ise paralar su gibi aktlmaktadr. Uan havai fiekler
sanki toz olan fikirlerin son lklardr. Bu nedenle uan her havai fiein karlnda,
eitimde bir katk yoksa o kii ya da kurumlara sorumlu olduklar hatrlatlmal ve sermaye
sahiplerinin kazancnn seviyesine gre siyasi, eitim, kltr, sanat, edebiyat felsefe vb.
konulariereneserlerininsanlaraulalmasnsalamakmecburiyetigetirilmelidir.
Halihazrdazenginveelittabakateknolojiyikontroletmekamacylaatzelokullarda
dnceyi ele alan eitimden ok teknoloji hedef almtrlar. Yani, dnme, fikir retme
unutturulursa kontrol edilmesi ve ele geirilmesi kolay bir nesil kolay bir lokma olacaktr.
Teknoloji eitimi pahaldr. Bu eitimin yaknna dahi yaklaamayan dier guruplar ise fakir
kalr, geim kaygs yznden dnmeye frsat dahi bulamaynca, ahsiyeti olumsuz ynde
gelierek,potansiyelsuluolmayolundaaktifelemanolur.Sonutabukiilerinhedefkitlesin
de, yine refah seviyesi yksek olan insan, millet ve devlet olmas da nemli deildir. Varln
bulamayan, bu yzden olgunlaamayann kaybedecei bir ey olmayaca gibi, arzularna
kavumada ise ilkel tavr olan hayvan yn harekete geecektir. nk dnme
unutturulunca, hayvan ahsiyet, ruhan ve ulv gerei bask altna alacaktr. Paralanm bir
nesil sendromu ile yllarca babo vahiler gibi etkilendii ve emelini duyduu bir eyi
kalmayncaya kadar, karamsar duygular ile rasllerine isyan eden, yllarca l hayatna
mahkm olan Yahudiler, kinle, nefretle, yorulmu topluluklar haline gelip dnyann bana
bela olmulardr. [Yahudilerin yetmi yllk Babil esareti, insanln ebedi kalacak ilesinin
balangc olmutur. Bu esaretin kyamete kadar intikamn almaya sz veren, vicdan azapsz
kavim,maddednyasndaolduukadarruhvedncednyasndadainsanlayapabilecei
btnzulmyapyor.]83
Fikiradamsaysdenmilletlerin,yklmakaderlerinigrmekiinkehanetelzumyoktur.
Bu nedenle millet olarak kendimizi sorgulamaya biran evvel balamamz lazmdr. Ne var ki
mukallitleri dahi sahte olan bir dnemin iindeyiz. Zamanmzda inanlnn riyakr olmas
mantken olumlu grnrken, inanszlar, davaszlar da mukallit olunca insan hayflanmadan
80
manveAksiyon,BedirYaynlar,stanbul,1964,s.8.
81
1001ereveden,BykDou,stanbul,1944,s.30,s.2;
82
manveAksiyon,BedirYaynlar,stanbul,1964,s.8;Ayrcabkz.AkifEmre,BykDouveGelecek
Tasavvuru,HeceDergisiNecipFazlzelSays,s.52.
83
NurettinTOPU:AhlakNizam(stanbul,1999),s.205
48hramczdeHacsmailHakkAltunta

kendinialamyor.
nsaniinsonutatekarekaderiolanalmaktr.AllahTelbileheranbiryaratmaiinde
olup hareket halinde olunca, insann tembellik yapmak gibi bir hakka sahip deildir. Mehmet
kifERSOYdiyorki,

Msivbireymidir?BodurmuyorHlikbile;
Baktecellieyliyor,binenigngnile.84

84
Allah Tel'nn dndaki varlklar, zaten alyor. Hlik bile bo durmuyor, Yaratc dahi devaml
alyor, ihtiyac yokken alyor; sen sklmazsan otur. Allah Tel her an yaratt bin bir eit
yaratlmiletecelliediyordiyor.
 GEMMZGELECEMZDR
Gemii olmayan gelecein varl, kaybolmaktan te geemez! Kaybolmak , atee
dm odun kllerinin tekrar dnm iin geecek haller ile tasarruf ve tesadf
ihtimallerininhesabkadarzordur.Gemi,geleceingkaynadurumundaolduundan,bu
kaynakkurutulunca,ncnesiliinhedefsizolmaktanbakakaryolbrakmaz.
[ahsiyet, mutlak manada btn maziyi, mazi olaylarnn muhteem sentezini kaybettii
zaman, ite bu insanlar tmarhane kliniklerinde buluyoruz. Hafzasz fert olmad gibi,
hafzaszmilletdeolmaz.Mazidebirmilletikurmuolanvemillethafzasnnbtnservetini
tekiledenyaratckuvvetlereldetutuldukaomilletkendiahsiyetinebrnmtr.Ancako
millet, ruhen istiklline sahip saylr. Mazinin bu ulv mirasna mukaddesat denir. Byk
milletlermuhteemmazilerininsahibiolduklariin,daimabyktr.]85
[Fatihin, alnnda Rnesanslar parldayan simasna bakn. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin emelini gerekletirmek iin gemilerini dadan aran hkmdar, kafalardan kule
yaptran Cengiz'lerin torunu deildir. Varna'da ve kinci Kosova'da dmanlar tarumar etmek
zereManisadakiilehanedenkpgelenbirderviinoludur.Dnyannenbykzaferlerine
muhteris olan Yldrm gibi bir kumandan, kahpe dman arkadan vurmaya tenezzl
etmeyerek,sonundasekizaybirdemirkafesinierisindekiikencelerekatlananvekendisigibi
nicemilletbyklerinindayanlmazstraplarnanderolmubirTrkbydr.
Bizansbirtakmavarekllaramteslimolmutur?TopkapSaray'ndagrlen,birtarihve
birmilletinsimasdeilmidir?Buehrin,birmilletinehri,belkidebirmilletinbeyniolduunu
ispateden,cihanailnedenyzlerceminaredeilmidir?
Herkesindebirdevletharikas,birmilletzaferiykselenbutoprak,buvakfenFatihlerin
bize emanetidir. Ve bu topraklarn stnde yasayan insan, erefi mahlkattr. Bu millet, bu
vatanocuklarnninsanlksahnesindenderi,bykRaslllahsallallhaleyhivesellemdir.
Onlar seherden geceye kadar vakit vakit O'nu hatrlar, O'na olan sevgilerini tazeler. Ahlk
yapsinsanlarnekolacakinsanlartarafndankurulanmillbirlik,uludevletimizinenkuvvetli
temelini tekil ediyordu. Altyz yl bu millet, kendi sinesinde para para, frka frka ayrlk
nedir bilmedi. Fatihin anlay ve licenaplk taran kalbi. Bizans'n Rum halkn da birliimize
hayranbirballklafethetmitir.Vatanbiraileocahalinegelmiti.]86
Milletimizin son yzylda verdii stiklal Mcadelesinin temellerini de olutururken, Gazi
Mustafa Kemale destek veren insanlar, bu kuvvetini yine dinden alm ve onunla ayn
paydalar paylamtr. Bu skntl dnemde de, milletimiz, iindeki cevheri bir ekilde dar
karp,geleceeynvermekiinhareketegeirmitir.Dnya,eerbirinklpbekliyorsa,bunu
baaracak olan yine milletimizin birlik ve beraberliinden alaca kuvvet olacaktr. Bu kuvvet
hibirzamankaybolmadvekaybolmayacaktrdaGeleceeumutlubakanlarn,gemilerinde
zulm ve kan yoktur. Tarih bu adan bakldnda, milletimiz iin bu ac durumlar hi
yaatmad. Bazen bir ekilde baz oyunlar oynansa da, kuvvetli inan ve mill deerlerimizle
bununstesindengelmeyibaarm,milletimizinneminivenekadargerekliolduunu,dnya
vetarihherzamanitirafetmekmecburiyetindekalacaktr.

85
TOPU Nurettin Hazrlayanlar: Ezel Erverdismail Kara Yarnki Trkiye [Kitap]. stanbul: Dergh
Yaynlar,1999.,s.154155
86
NurettinTOPU:BykFetih(stanbul,2003),1617.
 BZNNLMDEGERKALIYORUZ?

limde geri kalmann sebepleri halk deil alim geinen kimselerdir. Halk denilen avam
tabakas ne verilirse muhakkak onu kabul temeye hazrdr. Halk bir ekilde baz eylere
kavuamamtr.Fakatbirkonudaihtisasyapmkiiiseiininceliinevakfolduundanistedii
ekilde kar taraf ynlendirebilir. ok zaman kiiler der ki biz ilim konusunda geri kaldk.
Bunudiyenleryineilimehliolankiilerdir.nkhalkneyingerisindekaldnneredenbilecek
ki?Elindemihengiolmayanntaklidiaabilenszolabilirmi?
Bukonuyubirazaalm.
YKn idaresinde olan TEZ TARAMA sitesi vardr. Bir kere olsun izinli tezlerini grdnz
m? Ben srekli bir konuda yaz yazacak olsam ncelikle fedakr devletimin bu sitesine
bakmadanedemem.Niinmiderseniz?
nkbirkonudayaplmenkkaratrmaenazndanyzlercekitabnkartrlmasile
olumaktadr.ingariptarafburadabalamaktadr.zinlitezlerinbykounluuveyahepsi
denecekekildekiksmYKSEKLSANSTEZdir.Doktoralardanokunmayaizinverimiolanlar
%2yi bile gemiyor. Hani derler ya insanmz cahil, kitap okumuyor bence kitaplar
okutturulmuyor denilse daha revadr. Baz doktora yapm olanlara soruyorum niye
insanlarmz, devlet imknlaryla hazrladnz ve yaparken maa aldnz tezinizi
paylamaktan ekiniyorsunuz veya imtina ediyorsunuz. Zaten bu tezin olumasnda devlet
sizeimakanlarsunmadm,milleteborcunuzyokmu?
Cevapouzamancevapsusmakoldu.
Geenlerde Murat Bardak Beyefendi bir televizyon programnda kendi kitabnn bir tez
eklindeintihalindenbahsedinceanladmki,birileriretmediifikirvearatrmaykendilerine
maledincefoyalarnnkmasndankorkuyorlar.Aslndaniyekorkuluyorki,kaynangsterip
birahsiyetikendindenncebuiibaarmveyabulmudemekinsanaptalyerinemikoyar?
Birilimehliiinvatannvemilletinisevmekmilletinidnmekyerineikinciplanaatmak
gizlibirsadakatsizliiniaretimidir?
Tezlerikitapolarakbaslankiilereyaynevlerinintelifhaklarndabutrlverilmiizinleri
ticarikaygylaiptalettirmelerimidir?
nvan alm kiilerin birileri tarafndan alaca eletirlere tahamml glerinin olmamas
mdr?
Budncelereokeyilaveedebilirsiniz.
Bence devletimizin imknlar ile yaplm aratrmalarn ve tezlerin milletimizle paylamak
btn eitim camiamzn boynunun borcudur. Bugne kadar yaplm bu aratrmalarda
yetimin hakk olduunu dnerek kayglardan uzaklap milletin hakkn millete demek iin
nceilimehlineder.ZannediyorumkiyarnkyametgnndeAllahTelmilletinbuhakkn
talepedecektir.nkcahilbraklmbirmilletteenbykvebalilimehlineder.Hereyin
zekt vardr. lmin zekt ise paylamaktr. Eer bunu baaramazsak yarn uygar
devletlerarasnda bizim olmamz mmkn deildir. Ayrca eer bir lim insanlar arasnda
anlmak istiyorsa onun eserlerini halka ulamasnda fedakar olmasndan baka aresi yoktur.
Halkgaripvebiaregrnr.Fakatdeerverdiineyllarcasahipkar.Halkamalolmukiileri
yllaryokedemez.Bukiilerintekzelliivardr.Odanefislerinemilletinitercihetmeleridir.

 GNAHVETVBELKS

znt duyma ile ceza verme kavramlarnn ayn eyler olmad bilinmedir. Bu nedenle,
doruluk adna yaplan hareketlerde dahi, bu ayrma dikkat etmek gerekir. Tekrarlanmas
istenmeyen bir davrann engellenmesi amacyla, bilinen tepki ile karlk verilmesi cezay,
bilinmeyensonularisezntymeydanagetirir.
Ceza ve mkfat kelimelerinin edeer kullanld yerler vardr. zntde bulanklk hali
mevcutken, cezada aklk hali daha belirgindir. Cezann karlnda karamsarlk hali
bulunmazken znt de karamsarlk durumu vardr. Bu nedenle her cezal duruma den
zlmez.zlenkiiise,hemcezasnnkarln,hemdeeziyetiniberaberindeeker.
Terbiye metodunda, cezann zntye sebep ve ikilem oluturduundan insan hata ve
gnaha bakarken olumsuz ynden deil, olumlu yani yaplabilir asndan gz atmaldr. Bu
gne kadar insanlara tvbeyi anlatanlar, kurtulu yerine kaosu ve ar teklifleri beraberinde
ykleyerek,insanlarkmazagtrmlerdir.ouzamandabiaredurumunadminsan,
daha ok biare durumuna getirerek, onu acmasz bir ilah ile ba baa brakmlardr. lh
dinlerdetvbeanlaynabakarsak;
slmiyette kiinin iledii gnahtan dolay pimanlk duymas, tvbe edilen gnah
kesinlikleterketmesivegnahakesinliklegeridnmemehali,
YahudiliktekiinintvbesiyeterliolmaypAllahTelnnveyamadurunaffetmesi,
Hristiyanlktasutandolaypimanlkduyulmas,gnahkarlmasvardr.
Yahudilikteki tvbe inanc, slmiyetteki kul hakk ile rtmektedir. Yahudilik ve
slmiyette pimanlk, balanma ok nemli yer tutarken, Hristiyanlkta ise merhamet ve
sevginplandaolduugrlmektedir.
dindekianlayfarkllklaryla,toplumlardasrekliuyuamazlkbagstermesinesebep
olmakta, tvbe fonksiyonu da yeterince etkisiz hale getirilerek, hkmetmek isteyenlerin
etkileme arac haline dntrlmektedir. Yahudilerin, genellikle madur olduklarn ileri
srerek insanl sulamalar, hakszlklarn srekli haklla karma gayretleri altnda yatan
gerek neden tvbe inanlarndaki saplantlardr. Yahudilikteki rk anlayn ekillendirdii
tvbe inanc ile hibir zaman srgnlerin ve katliamlarn madurlar tarafndan
affedilmeyeceinden, Yahudilerden kin ve nefret duygularn silmelerini beklemek mmkn
deildir.
En mantkl olan, Tvbe etmenin Allah Telnn bir emri olduunu bilmemiz sebebiyle,
insannbunuhemgemiihemdegeleceiileyorumlamasvedorugrlenednsalamas
gerekir. nk yaplan ve gerekleen eylerin geriye dnk telafisi mmkn olamad
hallerde, akl ve mantk erevesinden hareketle, mspet ve insanlk iin gerekli doruyu en
nihayetinde bulmak zorundayz. Bu da dinimiz slmn gereidir. nsanln hata ve doruluk
izgisinde tvbe denge unsuru olunca, tahterevallinin hangi tarafnda olduumuz o kadar
nemli olmasa gerek. nili kl bir hayat olan insann, srekli emir babnda olan tvbeyi
kullanarak, kendini emniyete almas daha mnasip olacaktr. nk [Tb illlah87 yeti
kermesindehemiaretvardr,hemmjdevardr.Eerkabuletmeyeleridi.Emretmezleridi.
Emirkabuledelildir.Hataygrmeklebile.]
Eygnahkrkiigemiinebakpzlerekkendinecezavermekyerine,RahmanolanAllah

87
Rabbinizden mafiret dileyin; O'na tevbe edin; dorusu Rabbim merhamet eder ve ok sever.
(Hud,90)
52hramczdeHacsmailHakkAltunta

Telnn emirlerine itaat edip, salih kullar ile hemhal olup geleceini dzenlemeye ve
dorultmayaal.UmulurkitvbeedenlerekarRabbimizmafiretsahibidir.
KimhakszdavranndansonratvbeedervedurumunudzeltirsephesizAllahonun
tvbesinikabuleder.AllahTelokbalaycveesirgeyicidir.88

88
Maide,34
 AGORAFLMNNDNDRDKLERYLEKADIN

Agora Eski Yunancada ehir merkezi anlamna gelir. ehrin, sosyal, ticaret ve politik,
toplanma yeri anlamlarnda da kullanld gibi ehirdeki seimler, duyurular bu meydanlarda
yaplr.
Film, 4. Yzylda yaam, bilinen ilk skenderiyeli kadn matematiki, filozof ve astronom
olan Hypatiann (370415) ok az ey bilinen hayatn ileyip, Roma mparatorluu
hkimiyetindekiskenderiyekentiniveyaaddramatikolaylaranlatmaktadr.
Hypatia, o dnemde skenderiye Ktphanesinin bilinen son yneticisi ve matematikisi
Theonun kz ve ktphanede her dinden rencisine Batlamyus (Ptolemy), klid ve
Diophantusetkisindefelsefevematematikdersleriverenbirpaganbiliminsandr.
skenderiye ktphanesinin Roma mparatoru Julius Sezar tarafndan, M. 48 ylnda
yaklmasndan sonra, tekrar toparland ve eski ihtiamna kavutuu dnlen gnlerde,
skenderiyede ki sorunlu politik yapy, Hiristiyanlar, Yahudiler ve Paganlar arasndaki dini
karmaa ortam ilenmektedir. Hristiyanln, tm imparatorluk iine hzla yaylmaya devam
ediyor olmas, bu yaylmann snrnn, kendilerinden olmayan kimselerin bile tahammln
kalmad noktaya varncaya kadar, Hypatiay bir ka adan iyice zor durumda kalmasna
nedenolmaktadr.Varolduudnyaysorgulayanvegereiarayanbirkiilikolarak,herhangi
birdogmayadadogmatikfikrikabullenmeyen kadnolaraksergilediidurutakikararllile
aslnda, erkee kar bir stnln sergilenii gsterilmektedir.indeki ak, bir erkekle
paylaamayaca kadar byk olup, bunun yerine gkyzndeki yldzlar ve gnee kar ilgi
gstermektedir. Hypatia, bir yandan lml Hristiyan ynetimi ile, dier yandan gerektiinde
iddetkullanmaktanekinmeyenfanatikvebanazHristiyanlararasndaki,gkavgasnntam
ortasnda kalmasna ramen, ateist inancndan asla vazgemiyor. ehrin valisi ise Hypatiann
gsterdiigckendindebulamaz.
Bizde bu filmde ilenen tema ile inanlarn durumundan ok, kadnnn durumuna gz
atmak istiyoruz. nk birok byk olayn genellikle kadn merkezli olarak kt ihtimalini
hatrlamamz ve dnmemiz gerekir. Erkek gcn temsilcisidir. Kadn ise o gcn kanalize
edileceimecradr.Genelliklemazlumdurumundaolmakkadnakalsada,sonundaolaylarhep
kadnnistediiekildeneticelenmitir.
[Allah Tel, Kurn Kerimde mahlkat ift yarattn belirtmekte olup bu balamda
ayetlerde Hz. dem aleyhisselmn sonrasnda ona e olmak zere yaratlan birisinden de
bahsetmektedir:
Kaynamanziinsizekendi(cinsi)nizdeneleryaratparanzdasevgivemerhametpeyd
etmesideOnun(varlnn)delillerindendir89
Kaynaklarda, bu kiinin Hz. Havva olduu ve onun Hz. demin kaburga kemiinden
yaratldrivyetedilir.BuradanHz.Havvnnfarklbirekildecanlnnbedenindenyaratld
anlalmaktadr.
BakabirifadeyledemaleyhisselmtopraktanyaratmayakdirolanAllahTel,Havvy
topraktan yaratmayarak her trl yaratl gcne sahip olduunu gstermitir. Yani kadn
bakabiryaratltandr.
Rz(hyt.606/1209),Hz.demaleyhisselmveHz.HavvnnyaratlylailgiliSizibirtek

89
Rum,21
54hramczdeHacsmailHakkAltunta

nefisten yaratan, ondan da yannda hazr bulunsun diye eini yaratan Odur. 90 Anlamna
gelenyetinyorumunuyaparkenuhususadikkatekmitir:
nsanbirtekkemiktenyaratabilenAllahTelnn,onuilkinyaratmayladayaratabileceini
vurgulamtr.Buyetteki (min)edatylaiseHz.demaleyhisselmn kenditrndenona e
olarak birisinin yaratld kastedilmitir. Sz konusu yetin tefsiriyle ilgili Mtrd (hyt.
333/944), tm erkeklerin Hz. dem aleyhisselmdan ve tm kadnlarn da Hz. Havvdan
yaratldna dikkat ekerek kendi dnemine kadar iddia edilenlerden farkl bir yorum
yapmtr.91
Mtrdye gre kadnlarn yaratl elerine izafe edildiinde ise kadnlarn erkeklerden
yaratlm olmas sz konusudur. 92 Yine ayn mealde olan Rm sresinin 21. yetinin tefsirin
yaparken Mtrd (hyt. 333/944), Hz. Havvnn yaratlyla ilgili rivyetlerden te, buradaki
enfsikm kelimesi zerinde durarak insan iin baka bir canldan deil de ayn cins veya
trdenbirevevarlkyaratlmasnaiaretedildiinibelirtmitir. 93Buyetinncesindeinsann
topraktan yaratl, sonrasnda ise gklerin ve yerin yaratlnn Allah Telnn varlnn
delillerindenoluuifadeedilmitir.BuanlamdaHz.deminyaratlnnyansraHz.Havvnn
yaratlnn da Allah Telnn delillerinden olduunu ifade eden Kurn Kerim, insann
insandanyaratlmashadisesinihiretinimknbalamndaelealmtr.]94
Havvann, dem aleyhisselmdan yaratldn kabul edersek, yani Kurn Kerimde 95
ondandaeiniyarattifadesiyleilkdourgannerkekolduumanaskarki,bubeeriyette
erkee verilmemi bir zelliktir. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme atfedilen hadisi
eriflerde de ee kemiinden yaratld ibaresi srili haberdir. nk bu konu Allah Tel
tarafndan gizli tutulmutur. Kadn bahsedilen ayetin iareti ve sizi bir tek nefisten yaratt,
einideondanyapt 96iledemaleyhisselmnnefsininkarkopyasnyarattdemekdaha
uygunolacaktr.nkayetindevamnda
..gnlbunasnsn.Onuniineineyaklancaohafifbiryklehamilekald,birmddet
bylegeti,derkenykarlat.OvakitikisibirdenkendileriniyetitirenAllahayledua
ettiler: Bize slih yarakl 97 bir ocuk ihsan edersen, yemin ederiz ki, kesinlikle kreden
kullarndanoluruz!..98denilmesi,bizeAdemaleyhisselmnyalnzlkpsikozuna99dtn,
reme bilgisine haiz olup bunun da kendi iinden (nefsinden) olacann bilgisine sahip
olduunuanlatyor
Bunedenlekadntopraktandeildenefs,nefesvehavacinsindenyaratldiinHavva
(canley;yaayan;hayat)adverilmesideyinebunaiaretetmektedir.
Hadislerde (Ee kemiinden yaratlmas) olarak bahsedilmesi belki akcierlerin nefes ile

90
A'rf,189;Nis,1;elEn'm,98;Zmer,6
91
Havas Kitaplarnda rukye tariflerinde bu ifadeyi destekleyen cmleler bulunur. Ben dem ve
Benti Havva.. (demin oullar ve Havvann Kzlar olararak geen bu ifadeler kadn ve erkek
yaratlndakibirlednnbirfarkllgstermektedir.
92
Mtrd,Teviltuehlissnne,II,317
93
Mtrd,a.g.e.,IV,40;Elmall,HakdinKur'ndili,IV,167vd.
94
(ABUZAROVA,2007),s.6566
95
Nisa,1
96
Araf,189
97
Yarak:isim;Yarama,uyma,uygunluk.Atasz,yarakalmak
98
Araf,189
99
Psikoz,ruhsaldengebozukluu
 nternetYazlar55

olanirtibat nedeniyledir.Bubalamdakadnaslolaraktopraktanyaratlmayptebdilolmu
toprakolandemaleyhisselmnnefsindennefesindenyaratlmtr.
[Zira insann nefesi, metafizik ilh dzeyde nefesrRahmn eklinde isimlendirilen
manannbirsuretindenibarettir.]100
dem aleyhisselmn yaratlnda meleklerin tesviyesi 101 bulunurken Hz. Havvay Allah
Teldemaleyhisselmnnefesinden(kaburgakemiidenilmesi)yarattndan,kadnyaratl
ynndenerkektendahastnvelatifyaratlmtr.
Onun iin beer neslinin devamnda yeni bir canl iin uygunluk gsterme zelliine sahip
olmutur. Eer bu hal olmam olsayd erkek kadna kar meyletmekte zorlanabilirdi. Hz.
MevlnaCelleddinRmkaddesellhsrrahulazzbuyurduki;
Senbizimeimizsin;ilerinbaarlmasiinelerinaynhuydaolmalarlzmdr.Elerin
birbirinebenzemesilzm.Ayakkabvemestiniftlerinebirbak!Ayakkabnnbirtekiayaa
biraz dar gelirse ikisi de iine yaramaz. Kap kanadnn biri kk, dieri byk olur mu?
Ormandakiaslanakurduniftolduunuhigrdnm?102
Sf dedi; Biz fakir, zavall ve dknz; hatunun ailesi mal sahibi ve hametli.
Evlenmelerinde bu denklik nasl olur? Bir kap kanad tahtadan, bir kap kanad fildiinden.
Nikhtaherikiiftindenkolmasgerekir.Yoksadarlkolur,rahatlkkalmaz.103
AliyylHavvaskuddisesrruhulazzdebukonuhakkndabuyurdularki;
Karvekocannahlkninceleyince,kadnnnahlkvedavranerkeinkigibidir.nk
kadn ondan yaratlmtr. Bir kimse kendi huyundan habersiz ise, kendi einin huy ve
ahlknabakmaldr.Ozamankendihuyveahlknaynadagrmgibi,kendisinegzkrpp
baktngrr.
Kurn Kerimde kadn iin retilmesi tavsiye edilen sure Nur olarak geer. Nur un
meleklerin yaratl mayas olmas kadna verilen deerin iaretidir. Bu nedenle kadn ve
erkein etkileimi ve muhabbetleri artt. [Kadna balanan ve ac ekenlerin, sevgi ve
izdivacn kelepeleri bileklerinin etlerine gmlenlerin, kadna sarlarak ellerindeki
avularndakiniyitirenlerin,ogzelimisimlerini,anvehretlerini,salklarn,yaanmaya
deer canm hayatlarn, Allah Tel'da, zbende var olmay elden karanlarn da ken
dilerinegreolacaktrcevaplar.Bukiilerylehaykracaklardr:
Kadn,ycelerdenekipaldbizi!]104

100
(AKMAKLIOLU,2005),s.185
101
Tesviye:Seviyelendirme.Dzleme.Beraberetme.kieyimsavietme.*Birneticeyebalama
102
Mevln,Mesnevi,II,Beyit:23082311
103
Mevln,Mesnev,IV,Beyit:190195.

104
(GRABER,etal.,1998),s.9

KAYNAKA
ABUZAROVA lker hiret nancnn DinFelsef Temelleri [Kitap]. stanbul,: Marmara niversitesi
SosyalBilimlerEnstitslahiyatAnabilimDalKelmBilimDal208646(DoktoraTezi),2007.
ALTUNTAsmailHakkHavvannKzlar[Kitap].stanbul:GzdeMatbaaclk,2009.
AKMAKLIOLUM.MustafaMuhyiddinbnlArabiyeGreDilHakikatlikisiMarifetinfadesiSorunu
[Kitap].Ankara:AnkaraniversitesiSosyalBilimlerEnstitsTemelslamBilimleri(Tasavvuf)Anabilim
Dal,2005.DoktoraTezi,.
GRABERGustavHansvetrc:KmuranPALKadnPsikolojisi[Kitap].stanbul:Cem,1998.

56hramczdeHacsmailHakkAltunta

Sonuta anladmz kadaryla kadn ok gldr. lmne de olsa davasndan

vazgememekonusundaerkekileherzamanboylr.okzamandagetiiniunutmamak
gerekir.Siyasetingemimanzaralarndakadnileilgilikonularsreklideiimlerinanatemas
olmutur.BukonuyaengzelrnekaskerivesiyasdeholanGaziMustafaKemalAtatrktr.
Odevrimleriuygulamadaerkeklerhakkndayaptrmlaragiderkenkadnlaratavsiyesnfndan
modern hayat yaamalarn istedi. nk biliyordu ki bir kadn ancak doruyu kendisi ikna
olunca yapard. Atatrk apka Kanunu ilan ederken kadnlarn araflarna dokunmam ve
kendi istekleri ile brakmalarn istemitir. Kadnlarda Avrupi yaam tarzn benimsemilerdir.
Bu cihetle dnldnde siyasetilerin kendilerine ve miletimize Atatrk rnek almalar
gerekmektedir.
Hypatiaateistbileolsan,duruun,erkeklereunutulmazbirrnekoldu.

 ALDATMAKGEREKTENKRLIMIDIR?

nsanlar, ilerindeki bencil arzular tatmin edildiinde mutlu olurlarken, ayn zamanda da
uslu ocuklar haline dnrler. Bu sebeple, btn dnyay saran, tketen insan modeli
meydana gelmitir. Biliyoruz ki, duygu ve isteklerimizi bir ekilde bastrp kontrol edemezsek,
ok tehlikeli sonular douracaktr. Psikanaliz "bilind" dediimiz zihnin gizli kalm
blmn kefetmek iin, birok yntem bulmaya alrken, beynimizin bilinli blmnden
dahibirekildehaberimizinolamamas,insannbilmeceolmasnasebepolmaktadr.
nsanlar, ilerindeki ilkel glerini aa karmakta sorun yaamazken, bu gleri nasl
durduracan bilmekte, bir o kadar zor olduu grlmektedir. nsanlarn iinde gizli kalm
irrasyonelgler,fikrbirokunsuruetkilemektedir.Onuniinsreklibirileri,insanlarkontrol
altnda tutmak, smrmek iin bilinalt dediimiz, irrasyonel duygular, bilinli duygularmz
etkilemekteki teknikleri, acmazszca kullanmaktadrlar. stedikleri eye ulaabilmek iin, her
yolukullanmakvebenimsemek,onlariinbirhogrolmaktandagerikalmaz.nksonuta
ondanbirkazanlarvardr.Meselatelevizyondabirprogramseyrediyorsunuz...Konumann
tam ortasnda bir konuya tam kendinizi vermiken bir Reklam patlyor veya ekranda yanp
snyor. Gzmzn muhteem algsyla fotoraf ekiliyor, sesi kulaklardan beyine ve kalbe
ulap, benliimize doru hareketle, ksa srede iinde bilindna gidiyor. Burada
hatrlamamzgerekenbuilerinnekadarnnetikolduudur.
te "Gizli kna Ediciler" de diyeceimiz bu unsurlarn hedefi insanlar olup, onlar birer
kuklalara evirmeleridir. nsan hayatn, madd ve mnevi boyutu ile beraber dnecek
olursak,"gizliveakiknaediciler"isorunolmaktankarmak,yineinsanlarnkendiellerinde
olacaktr. Allah Tel, ok cmert olduu iin, murat edilen her eyi yaratmakta asla cimrilik
gstermez, byle bir ihtimal dahi yoktur. Muhakkak errin cezasn dnyada yada ahirette
verecektir. Fakat murat edilen fiillerin meydana gelmesinde zt asla acizlik gstermez. Bu
nedenleinsanlarnoualdanrlar.Heryaptmzoluyor,AllahTelbireydemiyor,Allah
Tel bunun neresinde? gibi aldanaca durumlar karsnda dahi maalesef bir tepki
gsterememektedirler.
nsanlarnmaddboyutundakiolanbudurumunmanevalandadaolacanunutmamalyz.
Bu alveriin manev boyutu ise daha ackldr. nk ruhun etkilenmesinin, geri dnm
okdahazorolmaktadr.Bunedenle,manevboyuttakiduygularhareketegeirenlerin,hedef
olarakkabulettiimesutvedindarbirhayatnolumasnda,rastgeleatlaryapankravcgibi
olmamalarveheriincedeniyicehesapetmelerigerektiini,batankabuletmemizindahaiyi
olacanifadeedebiliriz.
Birkiiinsanlarndindarolmasnistiyor,diyednelim,
Temiz kalpli adayn ilk etapta, dini kimlie uydurmaya alrken, ou zaman engelleri
aabilmek iin, insanlara nerdiiniz din unsurun tayininde, zamanlama ve olgunlama
faktrnunutursak,sonutaonukaybedeceimizibilmemizgerekir.Buisekazanaymderken,
deiik bir tketilen olma durumunu aa karr. Bu sebepledir ki birok kii, dini hayata
ynelmi iken, tepkileri oluturan nedenlerden tr, bir daha dnmemecesine tketilmi
olarakeritilirvekaybedilir.
Bilincin etkilerden kurtulmasn dnmek yanltr. Fakat bilincin, ynlendirici ve ikna
edicilerden korunmasn salamak amacyla tedbir almann ise ok zor olduu grlmektedir.
Gereklerin rtt paylamlar korumak, yine insanlar ve insanl sevmekten getiini
hibirzamanunutmamamzgerekir.
58hramczdeHacsmailHakkAltunta

Her ey, tketicilik kavram altna girince, bir fakirleme olaca aklmza hi gelmemelidir.
Maddiyatn bitiren zengin, yoksullanca ve dine gvenini insanlar kaybedince, ortaya
kabilecek tek sonu, nevrozlu bir kiilie brnmek olduu grlecektir. Srekli harcama ve
kazan ilkesi ile dnenler, batan bireylerini kaybederek, milletlerin sonunu kyamete
hazrlamakta olduklarn rahatlkla syleyebiliriz. Bu sonula ise, dengesiz ve ulalmaz
idealistliinetkisinibugndengrmekmmkndr.
Hulasa, insan bir marketi zihniyeti ile smrmek yerine, onun mrnn mutlu ksmn
uzatmayaalmak,devletvemilletzerinebortur.Tketeninsanlardanoluantoplumlarn,
kmutlakabiryerdenbalayacaktr.nsanlarn istemediiveyaihtiyacolmadbireyi
aldrmak, ok kolay ekilde cennete girme yollarn vaad edip, basit ilerle byk sonulara
gidilebileceini umarak, Allah Telnn rzasna kavuma hayallerinin bedellerini, bir ksm
insanlarderlerken,sulununkimolduunubulmakiseokgtr.
Ayrca Allah Telnn dahi kullarn rablii ile tketmedii yani ibadetler ve istekler
yumana evirmedii, yeri geldii zaman tvbesini kabul ettii insana, sayg duymayanlarn
akbetlerini insanln gemiine baknca ok daha iyi anlalr. Tketilen insanlar aldatldklar
iin zalimlere kar kendi elleri ile teslim olduklar iin savunacak bir mazeretleri dahi yoktur.
Onuniinmazlumdenilinceaklagelenleriniinetketileninsanlarbaakoymakbelkiendoru
sonutur.
AllahTelminsanlaraldatanlardanmazlumlarnhaklarnalmanniyazediyoruz.

 REKLAMINSINIRSIZLII

Ticarette, girdilerin ucuz olarak elde edilmesinin salanmas ve kr marjn balang
noktasnda yukarya kartlmas ok nemlidir. Bunu yapabilmek iin ok akll ve becerikli
olmak,tedbirvenlemalmakgerekir.Ancakbununzorbiriolmasnedeniyle,insanlarnzayf
veirrasyonelynlerinikullanarak,hedeflerine elde edip ulamaydnenler de kmaktadr.
Buekilde,ticaretihemetkileyiphemdeynlendirirmiolabilirsiniz.Mesela;insanlarngnlk
dinlemek ve bilmek zorunda olduu haber programlar yan sra dizi, magazin, spor ya da
yarmaprogramlarntakipedenbykbirizleyicikitlesibulunmaktadr.
Haberlerleilgiliprogramndakendireklamnzyapmakistiyormusunuz?
nkbuenucuzreklamvebilgilendirmeeididir.
Yaadmz zaman iersinde bunun en gzel ekli, bir ekilde uygulanabildi.ok byk
paralar ile baaramayacanz bir reklam, birileri btn kanallarda ayn saatte vizyona
koyabilmekimknnbulabildiler.
Butr reklamlarnFreud modeli snfna girdiini belki duymusunuzdur. Haberlerde bir
hrszlktanbahsediliyor.Hemdeolmayacakbiryerde.Birdegryorsunuzki,herkesoyerve
fuardanhaberdaroluyor.
Burada psikanaliz ilminin verileri ortaya kyor. Yani, kazanma hrs iinde olanlarn,
irrasyonel duygular kullanarak, insanlarn bilinaltlarn harekete geirmelerinin bir yolunu
bulduklarngryoruz.
Kazanma hrs, insanlardadoas gerei olduka fazladr. Fakat bu kadarnn da, ok fazla
olduunudnebiliriz.
Ancak,bunudnmekyerine,getirdiizararlardnnce,kazanmakiinhereymubah
m?sorusunusormakiimizdendegelmiyordeil
Aslnda insanlar ellerine alp, bozuk para gibi evirip evirenler, snrlarn zorlaynca,
kendilerini yok eden bakteriler gibi olacan unutuyorlar. Almas zaman ve ihtiya gereken
herhangi bir eyi, vaktinden nce elde edenler, hormonlu meyveler gibi zararl olacaklarn
niinunuturlar?nkzayflkinsanbirzellikolup,sreklikullanlanbireyolmaktankendini
hibirzamankurtaramamtr.
Sonuta;isterdnyaisterahiretiinolsun,herticaretingayesikazantr.Ancakhakszlklar
sonucueldeedilenkrlarn,sonundaziyangetireceiniunutmamakgerekir.
nsanlarn geim skntlarnn artt bir dnemde, haber kanallarnda, mcevher reklam
yapmakiin,aklahayalegelmezsamasapanileretevessledenler,acabaekmeinhesabn
yapaninsanlardanzrdilemelerigerektiinidnmeleriiinneyaplmasgerektiini,onlara
anlatabilmekiinszdahibulamyoruz
Hepimizingayesi,insanlarzenginfakirdemedenmutluedebilmekiinheralandaalmak
vegayretetmekolmaldr.nsanlarnzayfynlerinikullanarakdahaokzenginolmakyerine,
onlara nasl daha faydal olabileceimiz hususunda dnmemiz, bu ama dorultusunda
hizmetvemalretmemizhalinde,toplumumuzundahagzelvemesutolmasnsalayacaktr.
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Bizialdatanbizdendeildir.

 RASLLLAH SALLALLH ALEYH VE SELLEME SALT
SELMVEFAZLETLER

Allah Tel, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin erefini ve yceliini belirtmek iin,
bizzatkendisiOnasaltetmi,meleklerevemminleredeOnasaltetmeleriniemretmitir.
NitekimAllahTelKuranKermdebuyurmuturki;
MuhakkakkiAllahTelvemelekleri,Nebiyesaltederler.Eymnedenler!Sizdeona
saltedinvetambiritenlikleselmverin105
Salt;sallfiilindenmastarolup,mastarmakamndakullanlanbirisimdir.
Lgatmns,hayriinedilendudr.
Istlhmanlarise;biri,belirlivakitlerdebelirlizikirlervezelrknlerdenoluannamazdr.
kincisi btn islm ulemsnn hemen hemen ayn fikirde olduu gr ise; Salt; Allah
Teldanrahmet,meleklerdenduveistigfr,mminlerdenisedumanasndadr.Ancak
genellikleRaslllahsallallhaleyhivesellemeyaplansalthatragelir.Mslmanlarsalt
selamileAllahTeldan,Raslllahsallallhaleyhivesellemidnyvehiretteyceltmesini
talepetmektir.

Salt,izfeedildiikiileregrefarklanlamlarkazanr:
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme saltn anlam; Onu tazmdir. Buna gre
AllahmmesallialaMuhammed(EyAllahTelm,Muhammedesaltet)sznnanlam;
Muhammedibykkldemektir.Bykklnmas,hemdnyadahemhirettedir.Dnyda
byk klnmas ismi anlarak yceltilmesi, dininin zhr ve eratnn devamyla gerekleir.
hirette byk klnmas ise, sevabn bol olmas, mmetine efati yaplmas, Makam
Mahmdlafazletininebedletirilmesiyleolur.

SelmnAnlam
Selm; selmet, esenlik, emniyet anlamlarna gelir. Bu kelime teslim ve btn fetlerden,
noksanlklardan, kerh grlen eylerden selmet bulma, emin olma, kurtulu manasnda
selleme fiilinden mastardr. Selm ayn zamanda Allah Telnn bir ismidir. Selmn Allah
Teldan olmas ise, Allah Tel, rahmeti seni korumay, gzetlemeyi zerine almtr,
kefildir.demektir.Selmnbirdeitatetmevesulhierisindebulunmaanlamvardr.
Istlahmnsise,AllahTeldandnyveahrette,Raslllahsallallhaleyhivesellemin
rzsna ve yce kadrine muhlif olabilecek fet ve noksanlardan Onu uzak eylemesini talep
etmekdemektir.

SaltSelmnHkm
AllahTelnnKurandaemrettiiennemlikonulardanbiride,mslmanlarnrasllerine
kar sorumluluklar arasnda yer alan ve rasl sevgisinin zhr olan salt selmdr. Bunu
emredenKurnKerimyetiyledir:
Muhakkak Allah Tel ve melekleri Nebi zerine salt ederler. Ey mn edenler! Siz de
Onasaltedinve tambirteslimiyetleselmverin. 106Buayettekiemirbalaycdr,emrin
yerine getirilmesi gereklidir. Baka bir deyile her mslmann Raslllah sallallh aleyhi ve

105
Ahzb,56
106
Ahzb,56
 nternetYazlar61

sellemesaltselmgetirmesifarzdr.Ancakbununzaman,ekli,meknvesayskonusunda
aklama yaplmad iin ulem farkl yorumlar yapmtr. Allah Tel emrinde, bir defa veya
birokkezdiyebirkaytvesnrgetirmemitir.
ifi erf mellifi Kad iyaz, konu ile ilgili olarak, bir vakitle snrl olmakszn Raslllah
sallallh aleyhi ve selleme salt ve selm getirilmesinin vcip olduunu, Allah Telnn
Kurandabunuemrettiini,mctehidimmlarnvedierlimlerinbuemrinvcbifdeettii
hussundabirletiklerinisylemitir.Fakatlimlersaltselmnvaktindeihtilfetmilerdir.
mmMlikveHaneflimleri,
Hermslmannmrndebirkezsaltselmgetirmesifarzdr.derken,afiulems
ise, Farz olan salt selm, namazda okunandr. Bunun dndakiler farz deildir
demilerdir.immAhmedb.Hanbelde,mmafininbugrnekatlmtr.
Kitaplarnbalangcndasalavtayerverme(salvele)detideHrunRedzamanndaH.181
ylnda balamtr. sminin her getii yerde salavt okumak ve yazmak ise daha sonra,
muhtemelenhicrIV.Asrdahadisilertarafndandethlinegetirilmitir.
Buaklamalardansonrasaltselmnhkmhususundaulemnngrleriniaadaki
ekildezetlemekmmkndr:
1.Taberyegre,mstehaptr.
2.bnlKassrnnaklinegre,vciptirvebuhkmdeicmedilmitir.
3.mrndebirkeresaltselmokumakvciptir.Namazdadaolsanamazdndadaolsa
vcib yerine gelir. Tpk kelimei tevhd gibi. Haneflerden Eb Bekr erRz, ibn Hazm bu
grtedir. Kurtub de onlarn grne katlm, yalnz salt mekked snnetler gibidir,
onlarnvcibolduuzamanlarsaltselmdavciptir.diyeilveetmitir
4. Namazda son oturuta teehhdle, namazdan k selm arasnda vciptir. afi ve
kendisinetbiolanlarbugrtedir.
5. Teehhtte salt okunmas, mm afi ve Ahmed b. Hanbele gre farz iken, ab ve
shka gre vcip, mm Mlik, Hanefler ve cumhra gre snnettir. Farz diyenlere gre
salavt terk edilecek olsa, namaz iptal olur, yeniden klnmas gerekir. Bu grnden dolay
afitenkidedilmitir.
6. Ebu Cafer elBkr: Teehhd diye bir kayt koyulmadan, salt selmn, namazn
herhangi bir yerinde okunmas vciptir derken, Eb Bekr ibn Bekr elMlik, Say ile
snrlanmadanokaokunmasvciptirdemitir.
7. Bir ksm Hanefler, bir ksm afiler, Tahav, Halm, Zemahser ve Mliklerden bnul
Arab: Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ismi getike, hatrlandka salt selm
getirilmelidir.Byleyapmakihtiyatauygunolandrdemilerdir.
8. Zemahernin naklettiine gre, Bir mecliste Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
ismi birok kez gese de, bir kere salt selm getirilmesi yeterlidir, her seferinde salt
selmgetirilmesiisemstehaptr.
Btn bu hkmlerden anlald zere, ulem, salt selmn vcib olduu hususunda
ihtilf etmemitir. Hangi artlarda vcib olduunda ihtilf varsa da en uygunu, Raslllah
sallallhaleyhiveselleminismigetikesaltselmngetirilmesidir.

HakkiSaltSelmOkumannAnlam
Allah Tel kelmei ehdette mslman olmann ilk ve temel art olarak, Raslllah
sallallhaleyhiveselleminadnnkendiadylabirliktezikredilmesiniemretmitir.AllahTel
kendisine kar yaplmasn istedii itati, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme itat
62hramczdeHacsmailHakkAltunta

edilmesine ve kendisine gsterilmesi gereken sevgiyi, Onun sevgisine balamtr. Nitekim

AllahTelKuranKerimde:
(Raslm) De ki: Eer Allah seviyorsanz bana uyunuz ki, Allah Tel da sizi sevsin ve
gnahlarnzbalasn.AllahTelokbaslayc,okesirgeyicidir.107ve
Kim Rasle itat ederse, muhakkak Allah Telya itat etmi olur108 diyerek bunu
akaifdeetmitir.
Bu ayetlerken anlald zere, Allah Tel kendisine itatten hemen sonra Raslllah
sallallhaleyhivesellemeitatetmekvciptir.

SaltSelmnFaydalar
limler ve mutasavvflar salt selmn, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin eref ve
mkmn ycelten ve Allah Telnn indindeki kadr u kymetini belirten bir ibadet olduunu
beyn etmi, bu yzden salt selmla megul olan kiiye birok nimetin ihsn olunacan
ifde etmilerdir. Bu sayede Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin bereketiyle, dualar kabul
olur,ihtiyalargiderilir,acvehznlergiderilir,kulilhrahmetenilolur,dnyadaveahirette
maksadnaular.
Birok ulema eserlerinde salt selm getirmekle elde edilecek faydalardan bahsetmitir.
Bucmledenolmakzereaadakimaddelerizetolarakylesralayabiliriz:

1.KulAllahTelnnemriniyerinegetirmiolur.
2.Salavtta,AllahTelvemminlermvfakatetmiolur.
3.Salavttameleklervemminlermuvfakatetmiolur.
4.BirdefasaltselmgetireneAllahTelondefasalt(rahmet)eder.
5.AllahTelnnvemeleklerinkendisinesaltetmelerinihakeder.
6.AllahTelnnrahmetinenilolur.
7.Raslllahsallallhaleyhiveselleminefatinenilolur.
8.Saltselmnamukabil,Raslllahsallallhaleyhivesellemdeonasalteder.
9.Raslllahsallallhaleyhivesellemeduyduusevgiartarakdevmeder.
10.Raslllahsallallhaleyhivesellemtarafndansevilmeyihakeder.
11.Raslllahsallallhaleyhivesellemineitliikramlarnanilolur.
12.SaltselmgetirenmmininismiRaslllahsallallhaleyhivesellemearzedilir.
13.Saltselm,RaslllahsallallhaleyhiveselleminmmetizerindekihakknveOnu
mmetinebahsedenAllahTelyakarvazifesinienazyladaolsaedetmeyevesileolur.
14. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin rnek kiiliinden etkilenmeye ve Onun
kiiliiyleaynlemeyevesileolur.
15.Raslllahsallallhaleyhivesellemiryadagrebilmeyevesileolur.
16.KymetgnndeRaslllahsallallhaleyhivesellemlemusfahaetmesinevesileolur.
17.MmininkymetteRaslllahsallallhaleyhivesellemeyaknolmasnavesileolur.
18.Manevslkabalayanmrdiinennemlivirdveeyhiolmayanneyhiolur.
19.Kulunhidyetinevekalbininhaytbulmasnavesileolur.
20.Saltselmehlisnnetinirdr.
21.Saltselmokuyanaonhaseneyazlr,ongnahsilinirveondereceykseltilir.
22.Dunnbandaortasndavesonundaokunursakabulnevesileolur.
107
limrn,31
108
Nis,80
 nternetYazlar63

23.Gnahlarnaffnaveayplarnkapanmasnavesileolur.
24.lmedenncekuluncennetlemjdelenmesinevesileolur.
25.Fakirliktenkurtulmayavesileolur.
26.Sratkprsndemmininnruolur.
27.Saltselm,mmininmrnnuzamasna,islerininbereketlenmesinevearzularnn
gereklemesinevesileolur.
28.Ayaklarnkaymasnnleyereksratkprsndenrahatgemeyevesileolur.
29.Rzkeldeetmeyollarnnkolaylamasnavesileolur.
30Hsnihtime (gzel birson)yieldeetmeyevesileolur. Grldggibisaltselm,
dnyvehirettekiiyesaysznmetlersalamaktadr.

SaltSelmnSrlar
Salt selm, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme duyulan muhabbetin, balln,
samimiyetvesadkatinifdesidir.Buadanbiroksrlarbarndrmaktadr.NitekimibnFerhn
elKurtbHadikulenvrfissaltivesselmalenNebiyyilMuhtradleserinde,salt
selmdakisrlarkfiyelibiranlatmlayleifdeetmitir:

SaltlMelikilCebbr
efatnNebiyyilMuhtr
EliktidubilMeliketil
Muhlefetlmnfknevelkffr
Mahvulhatyvelezvr
Avnualkazilhavicivelevtr
Tenviruzzevhirivelesrr
Ennectumindrilbevr
Duhludrilkarr
SelmurRahmilGaffr

AIKLAMASI

1.SaltlMelikilCebbr:Saltselmgetirenkimse,hereyiemrialtndatutanvebtn
kintnhkimiolanAllahTelnnsaltnanilolur.ZraRaslllahsallallhaleyhivesellem,
birhadsierflerinde:
Kimbanabirdefsaltselamgetirirse,bunakarlkAllahTeldaonaonmislisalt
eder109buyurmulardr.

2. SefatnNebiyyilMuhtr: Salt selm getiren kimse, Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin efatine nil olur. EbdDerd radiyallh anh, Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemdenylerivyetetmitir:
Kim,sabahakambanaondefasalavtgetirirse,kymetgnefatimonaular.110

109
Mslim,Salt,7;EbDvd,Vitir,26;Tirmz,Vitir,21;Nes,Ezn,37,Sehv,55.
110
Heysem,Mecmauzzevid,X,120;Mnv,Feyzlkadr,VI,169;enNeysbr,ereflMustaf,V,
77;. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, ezan iittii zaman, Allahmme Rabbe hzihi davetit
tmme duasn okuyan kimsenin efaatine nil olacan buyurmutur. Mminlerin bu duada Onun
64hramczdeHacsmailHakkAltunta

3. elktidu bilMeliketilEbrr: Her an ibdet ve tatle megul olan meleklere uymu
olur.NitekimAllahTelKuranKermde:
phesizkiAllahTelvemeleklerioraslesaltederler.Eyimanedenler!SizdeOna
saltedin;tambirteslmiyetleselmverin111buyurmutur.

4. Muhlefetlmnfkne velkffr: Mnfk ve kfirlere muhlefet etmi olur. nk
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme salavt okumalar konusunda mminler muhtap
alnarak, Ey mn edenler denilmitir. Sahh olan gre gre, islmn fratyla muhtap
olmalarna ramen kfirler bu emrin dnda tutulmulardr. nk Hz. Raslllah sallallh
aleyhi ve selleme salavt okumak Allah Telya yakn olma sebeplerindendir. Bunun iin
kfirler bu yaknla lyk grlmeyip sadece mminler lyk grlmlerdir. Huzeyfe
radiyallh anhdan rivyet edildiine gre, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yle
buyurmulardr:
Cumartesi gn bana oka salt selm getirin. nk Yahdiler o gn bana oka
sverler. Kim cumartesi gn bana 100 def salt selm getirirse nefsini cehennemden
zdetmisolur,efatimonagerekliolurvesevdiklerindendilediklerinesefateder.Pazar
gndeRumlaramuhlefetedin.Sahbler:
Ya Raslallah! Rumlara nasl muhlefet edebiliriz? diye sorunca, Raslllah sallallh
aleyhivesellem,ylededi:
Ognkiliselerinegiripslibetaparlarvebanasverler.KimPazargnsabahnamazn
kldktansonraoturupgnedouncayakadarAllahTelytesbhedersonradaikirekat
namaz klp bana yedi defa salt selm getirir ise, anne babas da balanr. Du ederse
AllahTeldusnkabuleder,bireyisterseistediiniverir.112

5. Mahvulhaty velezvr: Salat selm, kiinin hat ve gnahlarnn silinip,
affedilmesinevesileolur.Nitekimbeyb.Kbradiyallhanhdanrivyetedildiinegre;
Raslllahsallallhaleyhivesellemgecenindrttebirigeincekalkarveylederdi:
Ey insanlar, Allah Tely zikredin! Sarsnt gelecek, arkasndan onu dier bir sarsnt
izleyecek; lm btn hametiyle gelecek, lm btn hametiyle gelecek bey b. Kab
diyorki:
Ya Raslallah! Sana ok salt selm getirmek istiyorum, dumn ne kadarn buna
ayraym,dedim.Raslullah:
Nekadardilersenbuyurdu.Ben:
Drttebiriolurmu?dedim.Raslullah:
Nekadardilersen,fakatdahafazlayaparsanseniniindahaiyiolurbuyurdu.Ben,
Yarsolsanaslolur?dedim.Raslullah:
Nekadardilersen,fakatdahafazlayaparsanseniniindahaiyiolurbuyurdu.Ben:
teikisikadarolsadedim.Raslullah:
Nekadardilersen,fakatdahafazlayaparsanseniniindahaiyiolurbuyurdu.Ben:
Ozamandumnhepsinisanasaltselmgetirmeyeayraymdedim.Raslullah:

iinistediivesleRaslllahsallallhaleyhiveselleminefaatiklnmasnntalebidir.(Buhr,Ezn,
8;EbDvud,salt,28,;Tirmiz,salt157;Nes,Ezn,38,(2,26);ibnMce,Ezn,4.
111
Ahzb,56
112
Sehv,elKavllbedifissaltialHabbisef,thk.MuhammedAvvme,Beyrut,2002,s.384.
 nternetYazlar65

Ozamanistekleriniin(saltselm)sanakfigelirvegnahlarnbalanr.buyurdu.
113


6. Avnu al kazilhavici velevtr: Salt selm getiren kimse, nemli ihtiyalarnn
giderilmesindeAllahTelnnyardmnanilolur.Cbrradiyallhanhdanrivyetedildiine
gre,Raslllahsallallhaleyhivesellemsylebuyurmutur:
Kimbanagnde100defsaltselmgetirirse,AllahTelonun70tanesinihirete,
30tanesidnyayaitolan100ihtiyacnkarlar.114

7. Tenvruzzevhiri velesrr: Salt selm getiren kimse, hem zhirini hem btnn
nurlandrmolur.EblMuzaffersyledemitir:
BirgnKabnmaarasnagirdim.Yolumuardm.Birdenbiradamgrdm.Obanayle
dedi:
YanmdayrOnunlaberaberyrdm.Kendikendime:
BuadambelkideHzrdrdedim.Ona
isminnedir?diyesordum.Oda:
Hzrdedi.Onunlaberaberbirarkadandahagrdm.Onada
Seninisminnedir?diyesordum.
lyasibnamdedi.
Allah Tel size merhamet etsin, siz Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi grdnz
m?dedim.
Evetdediler.Bende:
Allah Telnn g kuvveti akna, bana Ondan bir haber verin ki, onu sizden rivyet
edeyim.dedim.
Biz Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Muhammed aleyhissalt vesselma salt
getirenbirmmininkalbini,AllahTelosaltsebebiyle,basretsahibiyaparvenurlandrr
buyurduunuiittikdediler.115

8. enNectu min drilbevr: Salt selm getiren kimse helk edici cehennem
yurdundankendinikurtarmolur.Enesb.MaliktarafndanrivyetedilenbirhadsteRaslllah
sallallhaleyhivesellemylebuyurmutur:
Kim bana bir def salt selm getirirse Allah Tel ona on def salt eder, on def
getireneyzdefsalteder.Kimdebanayzdefsalatselmgetirirse,AllahTelonun
ikigznnarasnanifaktanveatetenkurtulubertyazarvekymetgnndeehdlerle
birlikteiskneder.116

9.Duhldrilkarar:Saltselmgetirenkimse,devamlkalacacennetyurdunagirer.
Nitekim Eb Hafsradiyallhanh,Raslllahsallallhaleyhive selleminylebuyurduunu
rivyetetmitir:

113
Ahmedb.Hanbel,Msned,V,136;Beyhak,Sabulmn,II,187;Heysem,Mecmauzzevid,X,160;
114
Beyhak,ablmn,III,111;esSehv,a.g.e.,s.271
115
Bkz.Firzbd,essltvelber,s.84,no:112;AyneserinTrketrc.in,bkz.H.HfzMustafa
Demirkan, H. Hafz ismail Tavman, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem zerine Salavt erfe
Getirmek,Konya1998,s.7172.
116
Nes,I,385(No:1220),VI,98(No:10194);Ahmedb.Hanbel,Msned,III,120.
66hramczdeHacsmailHakkAltunta

Birkimse,banagnde100kezsalavterfegetirirse,cennettekimkmngrmeden
lmez.117

10. SelmrRahmilGaffr: Salt selm getiren kimse, gnahlar balayan ve
merhametliolanAllahTelnnselmnanilolur.NitkimEbTalharadiyallhanhdediki:
Bir gn, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yznde bir sevin olduu halde geldi.
Kendisine:
YaRaslallah!Yznzdebirsevingryoruz,dedik.Buyurdularki:
Bana Melek geldi ve u mjdeyi verdi: Ey Muhammed! Rabbin diyor ki: Sana salt
okuyanherkese,benimonrahmettebulunmam,selmokuyanherkesedebenimonselm
okumam,sana(ikrmolarak)yetmezmi?118
Bu hususlardan anlalyor ki, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme getirilen salt
selmlar,gereksrrtambilinmesedebirokmjdeyibarndrmaktadr.Btnbusrlarn,salt
selmgetirenkimseyednyvehiretsadetinimjdelediianlalmaktadr.

SaltSelmnDigeribdetlerdeBulunmayanHikmetleri
Salt selm, dier ibdetlere nisbetle Allah Telnn katndaki en sevimli ibdet olmas
hasebiyle,ondadieribadetlerdeolmayanbirtakmhikmetlerbulunmaktadr.
1. Salt selm okuyan kimse Ona yaklamaya yol arayn119 yetinin emri gereince
Allah Telya vsl olmada en byk vesile olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi
kendisine vesile yapm olur. Allah Tel katnda ise Ondan daha muhterem ve kymetli bir
vesilevevstayoktur.
2.RaslllahsallallhaleyhiveselleminerefiniyceltmekveOnutazmetmekiinnzil
olanEymnedenler!SizdeOnasaltedinvetambirteslmiyetleselmverin120ayetinde
geenbuilhemretbolmaklaikicihansadetieldeedilir.Zrrivyetedildiine gre,Hz.
MusaleyhisselmaAllahTelylebuyurmutur:
Ya Msa! Senin szn diline, kalb dncelerin kalbine, rhun cesedine ve gznn
nrugznenekadaryaknsa,bensanadahayaknolaymistermisin?Hz.Msacevaben:
EvetyaRabbisterimdemesizerineAllahTel:
O zaman Muhammed zerine ok salt selm oku demitir.121 Bundan Raslllah
sallallhaleyhiveselleminAllahTelindindekikadrukymetininnederecebykolduuve
Ona salt selm getirmenin ne kadar matlb ilh olduu anlalmaktadr. Ayn ekilde
yukardaki rivyetten salt selmn Allah Telya yakn (kurbiyyet) olmaya vesile olduu
anlalmaktadr.
3.BizzatAllahTelvemelekleri,Raslllahsallallhaleyhivesellemesaltettikleriiin,
mminlerindeRaslllahsallallhaleyhivesellemesevgilerinibelirtmekveOnuyceltmek
maksadyla Allah Tel ve meleklerine ittib edip, salt selm getirmekle nil olacaklar
iktidr baka hibir ibdette yoktur. Zr Allah Telnn bizzat yapt bir ii, kuluna da

117
TergbveTerhb,HikmetYaynlar,1984/1986,c.III,s.518,No:22;Firzbd,esSltvelberfis
salti al hayrilbeer, Beyrut 1985, s. 49, no: 20; Trke trc. iin bkz, H. Hfz Mustafa Demirkan, H.
HafzismailTavmana.g.e.,s.31.
118
Nes,Sehv55,(3,50)
119
Mide,35
120
Ahzb,56
121
Metliulmeserrt,s.14;elMesleklkav,s.97.
 nternetYazlar67

yapmasn emretmesi ve o kulun da bu ilh emri yerine getirmesiyle kavuaca rzi ilh
hibiribdetteyoktur.
4.Saltselmlamegulolankimsenin,AllahTelnnrzsna,nicebereketlere,byk
mkfatlara ve gnahlarn afvna nil olacana dir Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden
birok hads rivyet olunmutur. Baka hibir ibadetin fazletine dir bu kadar hads rivyet
olunmamtr.
5. Mminlerin dnyada yaratlmalarndan itibaren hirette cennete girinceye kadar vsl
olacaklarbtnilhnimetlerevstavevesileolanRaslllahsallallhaleyhivesellemesalt
selmgetirmeleri,Onunsayesindenilolduklarilhiltfveihsnlarabirkrnifdesidir.
Bukrndabakabiribdetlefolunamadndan,saltselmnstnlnebakahibir
ibdetdenkolamaz.
6.RuhterbiyesindeciddtesirinintecrbeedildiisaltselmhussundabtnEhlullah
ittifaklaylesylemilerdir:
Saltselm,mridikmilbulamayankimselerinirdveterbiyesiiin,mridikmil
mkmnakimolur.
7. Bir kimse salt selmla mesgul olursa o kimsenin keml ve tekemmlne bir itidl
hslolurki,buitidlyalnzsaltselmamahsusbirsrrmektmolduundan,bakabir
ibdetteyoktur.Zramridsizyaplan dieribdet, virdvezikirlereokadevmedildiinde
elde edilen nrniyyet ve levmi, slikin beer sfatnda inhirf ve iddetli bir harret peyd
eder.HlbukisaltselmhemzikrullahhemdeduileberberzikriRaslkapsadndan,
ne kadar ok okunursa okunsun, letife mi lezz gibi olduundan, tarkat makamlarndan
hsl olan hayret, inhirf ve iddetli harret gibi halleri serinletip dindirmekle beraber, slikin
nfsunu glendirip, sz konusu olumsuzluklarn dzelmesinde ona yardm eder. Salt
selm kendine mahss olan bu zelliginden dolay, mrsidi kmil bulamayanlarn ird ve
terbiyesindemridikmilmakmnakimolur.

SaltSelmnDeeri
Allah Telnn bizzat kendisi ve melekleri, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme salt
etmektedirler. Bu yzden mminlerin Allah Telya ve meleklerine ittib edip, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemi sevmek ve yceltmek maksadyla getirdikleri salt selmdan
dolay elde edecekleri feyiz ve bereketin baka bir ibdette bulunmad ulem tarafndan
bildirilmitir. Zra Allah Telnn bizzat yapt bir ii, kuluna da yapmasn emretmesi ve o
kulun da bu emre ittib etmesiyle elde edecei rzi ilhnin tahmin ve tasavvuru mmkn
deildir.Raslllahsallallhaleyhivesellemesaltselmgetirenkiisaltla,AllahTely
zikretmi,nimetlerineskretmi,RaslllahsallallhaleyhiveselleminadnanmveOnun
iin Allah Teldan mkaft istemi olmaktadr. Bunun iin salt selm, Allah Telnn
varlnikrr,ilmini,kudretiniveirdesinitasdiketmiolmakdemektir.Dierbirifdeilesalt
selm getiren mmin, amellerin efdalini ve mnn tmn kapsayan bir ibdeti icr
etmitir.122
Ebulleys esSemerkand, salt selmn dier ibdetlerden daha fazletli olduunun
anlalmas iin, Ahzb 56. yete baklmasnn yeterli olacan sylemitir. Nitekim yete
bakldnda dikkat eken husus udur ki; Allah Tel dier ibdetleri yapmalar iin kullarna

122
ibnl Kayyim elCevziyye, Cilulefhm s. 310; Kastln, Mesliklhunef, s. 208209; Nebhn,
Efdalssalavtalseyyidissdt,s.52;enNebhn,Sadetddreyn,s.46;

68hramczdeHacsmailHakkAltunta

emrederken,saltselmdancekendisindenbalamaktadr.Sonrasaltmelekleresonrada
mminlereemretmektedir.Budurumise,saltselmndeeriniakaortayakoymaktadr.
Aslnda Raslllah sallallh aleyhi ve selleme yaplan salt, Onun aslnda salta olan
ihtiyacndan dolay deildir. nk Raslllah sallallh aleyhi ve selleme, Allah Tel salt
etmitir. Allah Telnn salt ettii bir kimsenin, meleklerin ve mminlerin saltna ihtiyac
yoktur.SaltselmancakOnaduyulansaygy,hrmeti,ballifdeetmekiindir.Nitekim
AllahTel,hiihtiyacolmadhaldekullarna,kendisiniokaanmalarnfarzklmtr.Salt,
ancak Allah Telnn kullarna bundan dolay mkft vermesi, efkat ve merhamet
gstermesi ve kullarnn da, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme olan sayglarn ortaya
koymalariindir.BununyanndaRaslllahsallallhaleyhivesellemesalavtgetirmek,Allah
Telvemeleklerileaynitebirlemekdemektir.Budakuliinfevkaldeheyecanvericibir
birlikteliktir.mmetiinseenbykereftir.

SaltSelmnKabulMeselesi
Raslllah ve mmet ilikisinde mslmanlarn nasl bir yol izlemeleri gerektii Kuran
Kerminmuhtelifayetlerindebeyanedilmitir.Builikierevesinde,Kurandabeynedilen
hususlardan biri de mmetin Raslllaha salt selm getirmesidir. Raslllah sallallh
aleyhivesellemegetirilensaltselmnkabulhususundabazulem;AllahTelya,Onun
emrine ve meleklerine iktid etmek, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin nn yceltmek
verziilhyenilolmakgibihlisbirniyetlegetirilensaltselmnAllahTelnnindinde
mutlaka kabul olaca (kabl kat) grn savunmulardr. Yani bu grs kabul eden
limleregre,saltselmgetirenkimse,konuylailgiliRaslllahsallallhaleyhivesellemin
sahh hadslerinde rivyet olunan mjdeye, mutlaka nil olacan sylemilerdir. Baz ulem
ise, glibi zann ile kabl zanndir diyerek salt selm getiren kimsenin hadslerde geen
mjdeyenilolmasnn,olmamasndandahakuvvetliolacagrnbenimsemilerdir.
EbSleymanedDrn,birkimseninAllahTeldanbireyisteyeceizaman,Raslllah
sallallh aleyhi ve selleme salt selmn artrmasn sonra isteini Allah Telya arz
etmesiniveduasnsaltselmgetirerektamamlamasntavsiyeetmitir.Zraonagre,Allah
Telikisaltselmarasndayaplanduykabulbuyurur.Bugrnebinen,
AllahTelkeremshibidir.ikimakblsaltselmnarasndamakblolmayanbirey
brakmaz 123 demitir. Nitekim Hz. Ali kerremallh vecheden rivyet edildiine gre
Raslllahsallallhaleyhivesellem
Hibirduyokturki,semilearasndabirperdeolmasn.TkiHz.Muhammedesalt
selm getirinceye kadar. Bunu yapnca perde yrtlp du (ge) kar. Salt selm
getirmeyince du geri dner. 124 Buyurmutur. Abdullah bin Mbrekin naklettiine gre,
eyhiAbdlazizDebb,Raslllahsallallhaleyhivesellemesaltselmgetirenherkesin
salt selmnn kesin olarak kabul olunacan iddia edenlerle, ayn grte deildir. eyh
Abdlaziz Debbaa gre, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme getirilen salt selm,
amellerinenstndr.Ayrcasaltselmcennetinetrafndakimeleklerinzikridir.Melekler
hersaltselmgetirdiklerindecennetartpgenilemektedir.Busaltselmnbereketiyle
olmaktadr.Fakatonagre,getirilenhersaltselmnmutlakakabulolunacakestirilemez.
Zr salt selm temiz bir zattan temiz bir kalpten ktnda makbldr. nk temiz bir
zattan kan salt selm, gsteri ve kendini beenmilik gibi hastalklardan uzak olarak
123
ibnKayyimelCevziyye,Cilulefhm,s.291;Acln,Keflhaf,2/39
124
Deylem,elFirdevs,IV,47.
 nternetYazlar69

sylenmektedir.125

Salt selm, eer sahibinden Raslllah sallallh aleyhi ve selleme sevgiyle getirilirse o
takdirde,saltselmnkesinliklekabulolunduusylenilebilir.

RaslllahsallallhaleyhiveselleminYceliiveSaltSelm
AllahTel,insanlnbalangcylabirliktedeiikdnemlerdeyeryznekendimesajlarn
ulatracakrasllergndermi,rahmetivehikmetigereibunebileriinsanlariindensemitir.
Dolaysyla bu greve seilen nebiler, insanlardan farkl konumda olmulardr. Hatt
yeryznn vahye muhtap olmu bu grevlileri, kendi aralarnda bile Allah Tel tarafndan
farklderecelerdeklnmlardr.Nitekim
Bizneblerdenbazsnbazsnastnkldk126,
tebizorasllerdenbirinikimindenstnkldk.Allahonlardankimiilekonutu;kimini
dederecelerleykseltti127Ayetleribugereigstermektedir.Mfessirler,AllahTelnn,
kiminidederecelerleykselttiszileRaslllahsallallhaleyhiveselleminkastedildiini
sylemilerdir. nk O, beyaz siyah btn insanla gnderilmitir. Ona ganmetler hell
klnmtr.Onuneliylebirokmcizelerortayakmtr.Onaverilenfazletvestnlkhibir
rasleverilmemitir.Btninsanla,lemlererahmetolarakgnderilen,sonraslnstnlk
bakmndanfarklbirkonumdaolduu,Kurnnifdelerindenanlalmaktadr.Ona,diernebi
verasllereverilmeyenbirtakmzelliklerverilmitir.Sonnebiolmas,risletininevrensellii,
risletinincinleridekapsamas,ycebirahlakzereolmas,AllahTelnnzerindekiltfunun
byk olmas, hanmlarnn mminlerin anneleri olmas, gemi gelecek gnahlarnn
affedilmesi, kendisine inanlmas noktasnda nebi ve rasllerden sz alnmas, Kevserin
verilmesi, ganmetlerin hell klnmas, lemlere rahmet olmas, zelliklerinin ehli kitap
tarafndanbilinmesi,getirdiidninkorunmastemintnnverilmesi,srveMircnOnahas
olmas, eitli zamanlarda meleklerin yardm etmesi, ismiyle hitap edilmemesi, kendisine
itatn ayn zamanda Allah Telya itat olmas, ahirette ahit olmas, kendisine Makm
Mahmdun verilmesi, mmetinin en hayrl mmet olmas, haytna ve beldesine yemin
edilmesi, bin aydan daha hayrl olan Kadir Gecesinin lutfedilmesi gibi hususlar bunlardan
bazlardr. Bu yzden mminlerin Allah Telya kar birtakm grevleri olduu gibi, Onun
elisi Raslllah sallallh aleyhi ve selleme kar da baz grevleri olduunu Kurnn
ifadelerinden anlamak mmkndr. Kurn Kerm bu grevleri, Ona inanmak, itaat etmek,
Onugereigibisevmek,Onasaltselmgetirmekeklindeifadeetmektedir.
MuhakkakkiAllahvemelekleri,Nebiyesaltederler.Eyimanedenler!Sizdeonasalt
edinvetambiritenlikleselmverin.128
Bu ayetle Allah Tel raslne salt ettiini bildirmekle nce melei l skinleri arasnda
raslnverekkadriniyceltmiveonlarnda,nebininkadriniyceltmeleriiinsaltselm
getirmeleriniemretmitir.DahasonradayeryzskinleriarasndaRaslllahsallallhaleyhi

125
AbdlazizDebbag,XII.asrFasblgesindeyetismisbykbirlimvetasavvufbygdr.Ahmetbin
Mbrek, eyhi Abdlaziz Debbadan iittiklerini elbrz (2 cilt) adl eserinde anlatan yazardr. bkz.
Firzbd,a.g.e.,trc.H.HfzMustafaDemirkan,H.HfzismailTavman,s.103.bkz.Firzbd,a.g.e.,
trc.H.HfzMustafaDemirkan,H.HfzismailTavman,aynyer.s.102103.
126
sr,55
127
Bakara,253
128
Ahzb,56
70hramczdeHacsmailHakkAltunta

ve sellemin kadrinin yceltilmesini arzu etmi, onlarn da salt selm getirmelerini

emretmitir.BylecehemulvlemhemdesfllemarasndaRaslllahsallallhaleyhive
selleminkadrininycetutulmasnistediinibildirmitir.
yette salt emrinin mzri sigasyla (gelecekimdiki zaman) olmas sreklilie iaret
etmektedir. Yani Allahn ve meleklerin kesintisiz bir ekilde Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemzerinesaltettiklerinibildirmektedir.Bundandahabykbirerefvedeertasavvur
edilemez. Zr gelmi gemi btn mahlktn arzusu Allah Tel tarafndan olan bir salta
nil olmaktr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ise, her an her lahz bu rahmete nil
olmaktadr.Onundndahibirnebibylebirmeziyetesahipolamamtr.Budurumsadece
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme ait bir zelliktir. Allah Tel bu ayetle Raslllah
sallallh aleyhi ve selleme bahsettii eref Hz. dem aleyhisselma meleklerin secde
etmelerini emrettii yetle verdii ereften daha byk ve daha kapsamldr. nk dem
aleyhisselmaolansecdeterfindeAllahTelnnvarolmasmmkndeildir.HlbukiAllah
Tel, raslne salt ettiini ve meleklerin de salt ettiklerini haber vermi olduundan,
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme olan terfi, dem aleyhisselma olan terfinden daha
fazladr. yette Allah Telnn isimlerinden lafzatullah terch edilmitir. Bunun hikmeti
lafzatullahn Allah Telnn btn isimlerini bnyesinde toplamas ve smi azam olmasdr.
LafzatullahnnebilerarasndasadeceRaslllahsallallhaleyhivesellemhakkndakullanlm
olmas da, sadece Ona ait bir zellik olmasndandr. Dier nebilere Ya dem, Ya Nh, Ya
brhim, Ya Yahy eklinde isimleriyle hitap edilirken bu yette al Muhammed denilerek,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin adnn zikredilmemesi fakat alen Neb denilmesi,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin dier rasllere kar stn olduunu ve Allah Tel
katndakideerinigstermektedir.
Saltta,Allahmmelafzseilmitir.YaRabbveyaYaRahmndenilmemitir.nk
Allahmme lafz ulhiyyete dellet eden ve L ilhe illallah sz gibi slamn
almetlerindenolankapsamlbirisimdir.Buyzdenulemyagre,Raslllahsallallhaleyhi
ve selleme salt getirildii vakit, Allahmme yi sylemenin daha uygun olduu rivyet
edilmitir.nkRaslllahsallallhaleyhivesellembtnkemlsfatlarasahiptir.Ceml
ve Cell sfatnn srlarna mildir. Yine salatta, Muhammed ismi seilmitir. nk
Muhammed isminin manas, mahmd olan (srekli vlen) demektir. Dolaysyla da
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem medh sen mkmna en lyk kiidir, ve lemlere
rahmetolarakgnderilmitir.DolaysylaO,kfirleriinyalnzdnyda,mminleriindnyve
ahirette rahmet ve byk bir nimettir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kafirler iin
dnyda byk bir nimet olmas, dier nebilerin kfir mmetlerine gelen umm azabtan
kurtulmalarna sebep olduu iindir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin mminler iin
byk nimet olmas ise; dnya ve ahirette haddi ve hesab olmayan nimetleri elde
edebilmelerindeenbykvastavevesileOolduuiindir.nkmminlerindnyadaiman
vehidayetlerine,ahiretteisekurtuluaermelerineenokzengsterenOdur.
Neticeitibariyle,AllahTelkatndakadrukymetibukadaryceolanRaslllahsallallh
aleyhi ve selleme mmet olmak byk bir ereftir. Bu yzden Raslllah sallallh aleyhi ve
sellem,okasaltselmgetirilmeyelykvemstahaktr.

SaltSelmdakiBulunanTeekkrManas
Saltselm,Raslllahsallallhaleyhivesellemeduyulankrnborcununfedilmesi
demektir.Mminlerinsaltselmgetirmeleri,Raslllahsallallhaleyhiveselleminonlarn
 nternetYazlar71

zerindeki haklarna bir nev teekkrle mukbele etme ve Onu yceltme, sevgi ve
ballklarndillendirmeimknlardr.BuiseAllahTelnnmminlerezelbirltfudur.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, mmetinin her ferdinin mutluluunda pay olan,
onlarn dertleriyle dertlenen bir rasldr. O, snrsz sadet ve kemlat mertebelerine sahip
olmakla beraber, mmetinin fertlerinin mutluluunu hasretle arzu etmektedir. Gnah
ilemelerinden dolay da mahzn olan bir nebi olarak, elbetteki snrsz salavta, duya ve
rahmete lyktr. elMesleklkavnin kaynak eserlerinden Metliulmeserrt mellifi
Muhammed Mehd elFsye gre, Allah Telnn nimetlerine kretmek gerektii gibi, bu
nimetlere vesile ve vsta olana da teekkr etmek gerekir. Alp verilen her nefeste, Allah
Telnn nimetlerine kretmek mminlerin zerine gerekli bir grev olduu gibi, bu
nimetlerin elde edilmesine vesile olan Raslllah sallallh aleyhi ve selleme de teekkr
mukbilindesaltselmgetirmekde,mminlerzerinegerekliolanbirvazfedir.
Rhulbeyn mellifi Bursev, Salavtta, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin en
stn insn olduu ve mmetinin de byle bir rasln mmeti olmalarndan dolay
krettiklerianlamvardrdemektedir.
Bu teekkr vazfesi de baka bir ibdetle yerine getirilemeyecei iin, salt selmn
fazletine baka hibir ibdet denk olamaz. mmetinin kurtuluu iin dnyda ektii
zahmetlere ve hirette onlara gsterecei ihtimmna karlk, mminlerin mrlerinin her
nn zikrullhdan sonra, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem zerine salt selmla
geirselerbile,Onaolankrnborcunuhakkylayerinegetirebilmiolamayacaklardr.
Saltselm,Raslllahsallallhaleyhiveselleminmmetininzerindekihakkn,Onu
mmetinebahedenAllahTelyakarskrlerini,enazyladaolsaedetmelerinevesiledir.
AllahTelkullarnamaddvemanevnimetlerinibolcaihsnetmitir.Buhakkateireteden
biryetteAllahTelylebuyurmaktadr:
Grmyor musunuz? sphesiz Allah Tel, gklerde ve yerde olanlar emrinize mde
klmvezhirvebtnnimetlerinigeniletiptamamlamtr.129
Bu nimetlerin en by phesiz ki, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
gnderilmesidir. Onun sayesinde nil olunan nimetler kemmiyyet ve keyfiyyet olarak
deerlendirilip takdr edilmesi mmkn deildir. Mminlerin Raslllah sallallh aleyhi ve
selleme getirdikleri salt selmlar, bu nimetlere kar bir teekkrdr. Mminlere kar son
derecedknolanveonlaradnyvehiretsadetininyolunugsterenRaslllahsallallh
aleyhi ve selleme kar, salt selam getirmek hem bir vef hem de sadkat borcu olmann
tesinde bir ilh emirdir. Zr Allah Tel mminlere, btn nimetlere vsta ve vesile olan
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme salt ve selm etmelerini emretmitir. Her hayr
hakkatteAllahTeldanisede,onimetevesile olanlaradateekkretmekmminolmann
gereidir. phe yok ki, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tm dn, ve dnyev hayrn
vesilesivevstasdr.
Sonu olarak, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, mmetinden herhangi bir ferdinin
cennetlik olmasndan mutlu olurken, cehenneme gitmesinden mteessir olmaktadr. Kendisi
iin hibir kaygs olmamasna ramen mmeti iin uramakta, onlarn kurtuluu iin Allah
Telya du etmekte ve onlara efati olmaktadr. ite getirilen salt selmlar, hem bu
uraa kars bir krn hem de Allah Tel katnda mmetinin aff iin bir vesile olmaktadr.
Kim ne kadar salavt getirirse o nisbette Raslllah sallallh aleyhi ve selleme yaklam,

129
Lokman,20.
72hramczdeHacsmailHakkAltunta

mmetiolduunuifdeetmivekendisiiinefatimknnoderecehazrlamtr.

SaltSelmileYaknlama
AllahTelTel:Kullarmbenisanasorarlar.Ben,onlarayaknm130,
Biz, ona, yani insanoluna ah damarndan daha yaknz131 yetleriyle kullarna
yaknlnbildirmekteve
Onayaklamayavesilearayn132yetiyledekullarnndakendisineyaklamadabirvesile
aramalarn emretmektedir. Allah Telya yaklamada en byk vesile Raslllah sallallh
aleyhivesellemdir.NitekimAllahTelTel,
De ki: Eer Allah Tely seviyorsanz bana tbi olunuz ki, Allah Tel da sizi sevsin ve
gnahlarnz mafiret etsin133 buyurmaktadr. Bu ayetten de anlald zere Allah Tel
sevgisinin yolu, Raslllah sallallh aleyhi ve selleme tbi olmaktan geer. O na tbi olmak
ise,Onusevmektengeer.Saltselmise,Onaduyulanmuhabbetinzhrdr.Zr
ok seven ok anar denilmitir. Nitekim Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, bir
hadisindeisesalavtlaalakalbirgereidilegetirir:
Kymetgnbanainsanlarnenyakn,banaenoksalavtokuyandr 134buyurmutur.
Bu balamda Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, getirilen salt selmlarn kendisine
sunulduunu135, ve yeryznde Allah Telnn seyyh meleklerinin olduunu ve mmetinin
selmlarn kendisine ulatrdklarn beyn etmitir. Salt selm getirenlerin isimlerinin ve
yzlerinin kendisine sunulduunu bu yzden salt selmn gzel bir ekilde yaplmasn
buyurmutur. Yine Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Allah Telnn, mahlktn
isimlerinikendisineverdiibirmeleinbulunduunuveveftettiizamanomeleinkabrinin
basnda duracan ve salt selm getiren herkesi isimleriyle kendisine haber vereceini136
buyurmutur. Firzbd, esSlt velber adl eserinde, Ahmet Zevvden duyduu u
szlerinakleder:
Bizim yolumuz, yce Raslllah sallallh aleyhi ve selleme, oka salt selm
getirmektir.BusayedeRaslullah,meclisimizeyakazahalindeerefverir,ashabkirmgibi
kendisiylesohbeteder,dnimizinkapalynlerini,sphelivezayfolarakanlatlanhadslerin
doruluk derecelerini kendisinden sorar, tavsiyeleriyle amel ederiz. Fazlaca salt selm
getirmemizle bu imkna kavuuruz. Kendisini meclisimizde grmediimiz takdirde,
yaptmzsaltselmlarnokolmadnanlamoluruz.137

SaltSelmveMuhabbet
RaslllahsallallhaleyhivesellemisevmeningerekliolduunaveOnunbusevgiyelayk
olduukonusundaAllahTelTelylebuyurmutur:
De ki: Eer babalarnz, oullarnz, kz kardeleriniz, eleriniz, hsm akrabanz,
kazandnz mallar, durgun gitmesinden korktuunuz ticaretiniz, holandnz meskenler

130
Bakara,186
131
Kf,16
132
Mide,35
133
limrn,31
134
Tirmiz,Salt,357
135
EbDvd,Salt201,Vitr,26;Nes,Cuma5;ibnMce,ikmet,79,Ceniz,65.
136
Heysem,Mecmuzzevid,X,162;Bezzr,Msned,IV,s.255.
137
Firzbd,a.g.e.,Trketrc.a.g.e.,s.2122.
 nternetYazlar73

size Allah Teldan, Raslnden ve Allah Tel yolunda savamaktan daha sevgili ise, o
haldeAllahTelhkmnicredinceyekadarbekleyin.AllahTel,fskkimseleridoru
yolaeritirmez.138Buyet,Raslllahsallallhaleyhivesellemisevmeningerekliolduuna
tevik, tenbh ve dell olarak yeterlidir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kadrinin
yceliini belirten bu yet, ayn zamanda bu sevgiye mstahak olduunu da aka ortaya
koymaktadr.NitekimAllahTelTel,
Allah Tel hkmn icr edinceye kadar bekleyin. buyurarak, mal, akrabas, oluk
ocuu kendisine Allah Teldan ve Reslnden daha sevimli olanlarn azba mstahak
olduklarnvedoruyolagiremeyeceklerinibildirmitir.139
Aadaki hadisi erfler de Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kiinin nefsi dhil her
eydendahasevgiliolmasgerektiinindelilleridir.
Kimdeuhasletbulunursaimanntadnbulur:
1.AllahTelveRaslnhereydendahaoksevmek
2.SevdiinisrfAllahTeliinsevmek
3. Kfrden kurtulduktan sonra, atee atlmaktan korkar gibi, kfre dmekten
korkmak.140
Hz.mer,birgnRaslllahsallallhaleyhivesellemilebirlikteoturuyorlard.Raslllah
sallallhaleyhivesellem,Hz.merinelini,elininiineald.BununzerineHz.mer:
Allah Telya and olsun ki, nefsim hari, sen bana her eyden daha sevgilisin diyerek
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme olan sevgisini gsterdi. Bunun zerine Raslllah
sallallh aleyhi ve sellem Ben sana canndan da sevgili olmadka mnn kemle ermi
saylmazbuyurdu.Hz.merde:
Seni Kuranla gnderen Allah Telya andolsun ki, sen bana imdi z nefsimden daha
sevgilisindeyince,O:
Yamerimdimnnkemleerdibuyurdu.141
Bundandolaydrki,sfilereserlerindeOnusevmeninalmetlerizerindedurmuvekonu
ileilgiligeniaklamalardabulunmulardr.
RaslllahsallallhaleyhivesellemiSevmeninBazAlmetleri
Raslllahsallallhaleyhivesellemigerektensevenbirmmindebulunmasgerekenbaz
almetler vardr. Nitekim bir kimse sevdii eyi dama tercih eder, ona uygun davranr, ona
tersdmez.Aksitakdirdesevgisindesdkolmazvesevgisidebiriddidanibretkalr.Allah
Tel Raslne olan sevgisinde sdk olan kimse bu sevgisinin belirtilerini gsterir. Bunlar
ylesralayabiliriz:
1.RaslllahsallallhaleyhivesellemeolansevgininilkgstergesiOnauymak,snnetiile
amel etmek, sz ve fiillerine tbi olmak, emirlerine uymak, yasaklarndan kanmak, Onun
edebleriyleedeblenmek,huylarylabezenmek,rahatlktaolsun,skntnndaolsun,fkeliveya
huzurluhaldeolsunOnundbnauygundavranmaktr.
2.Onunemirlerini,nefsininarzuveisteklerinetercihetmesidir.AllahTelTelbuyurdu
ki;
Daha nceden Medneyi yurt edinip mna sarlanlar, kendilerine g edip gelenleri
severlerveonlaraverilenlerdentrilerindebirkaygduymazlar.Kendilerininihtiyalar

138
Tevbe,24
139
Kadiyz,ifierf,trc.SuatCebeci,s.309.
140
Nes,mn,24;ibnMce,Fiten,23.
141
Buhr,Eymnvennzr,3;Ahmetb.Hanbel,Msned,5/293.
74hramczdeHacsmailHakkAltunta

olsa dahi onlar kendilerine tercih ederler. Kim nefsinin cimriliginden korunursa iste onlar
umduklarnaerenlerdir.142
3.Raslllahsallallhaleyhiveselleminsznkabuledip,hkmnerzolmaktr.Allah
TelTelbuyurduki;
Mminbirerkekvekadniin,AllahTelveRaslbirisehkmverdigizaman,artk
onlariinhibirtercihhakkyoktur143
4. Onu seven Ona indirilmi Kuran da sever. nk O, Kuranla insanlar doru yola
iletmi, kendisi onunla doru yolu bulmu ve onun ahlk ile ahlaklanmtr. Kuran sevmek
ise; onu okumak, onunla amel etmek, mnsn bilmektir. bni Mesd radiyallh anh yle
demitir: Kendi iyilik ve ktln renmek isteyen Kuran l alsn. Eer Kuran
seviyorsaAllahTelyveRaslllahsallallhaleyhivesellemiseviyordemektir.144
5. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme uyma hususunda insanlarn fke ve knamasna
aldrmaypAllahTelnnrzasntercihetmektir.
6. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi sevmek Onu ok hatrlamaktr. Bir kimse sevdii
eyihatrndankarmaz.
7. Onu seven, konutuunda Onu sylemeli, sustuunda Onu dnmeli, ameli ve ii
Onunyaptklarnauygunolmaldr.
8. Onu seven hadslerini okur. Zr kimin kalbinde iman varsaAllah Telnn kelm veya
Raslnnszlerindenbiriniiitinceonunlaruhunu,kalbinivenefsinidoldurur.Byleceonun
her eyi bu kelimeler olur. Her hissettii ondan duyduklar olur. Ondan ald her zerre ile
grr.Hereyionlarlaiitir,hereyionlarlagrr.
9. Onu sevmek, Ona kavumay arzulamaktr. Zr her seven sevdiine kavumay arzu
eder. Hatta yle denir: Muhabbet, sevgiliye kavuma arzusudur. Bill radiyallh anh veft
edeceizamanhanm:
Onunhasreticierimidaladdemitir.Billradiyallhanhise:
BenyarnsevdiimMuhammedekavuacam,hasretbitecekdemitir.145
10. Onu sevmek, Onun sevdii kimseleri, ehli beytinden ve soyundan olanlar, ensr ve
muhcirlerdenoluanashabnsevmektir.nkbirkimseyisevenOnunsevdiklerinidesever.
11.Onusevmek,AllahTelyaveRaslnebuzedenlerebuzetmekvedmanolanlara
dmanolmaktr.AllahTelbuyurduki;
Allah Telya ve hiret gnne inananlarn, babalar, oullar, kardeleri veya
akrabalarbileolsa,Allahaveraslekargelenleresevgibeslediklerinigremezsin.146
12.Onusevmek,Onunmmetineefkatduymak,onlarniyiliiiinkoturmak,skntlarn
ortadankaldrmakiingayretetmekveonlaranasihatedipnasihatlerinidinlemektir.
13.Onusevmek,Onuokazikretmektir.nkyledenilmitir:
Bir eyi ok seven onu ok anar.147 Hatta Sevgi, sevdiini devaml zikretmektir.
denmitir. Bu yzden Onu sevmenin yolu, Onu anmaktan Ona selm gndermekten geer.
Muhsib der ki: Sevenlerin almeti, sevdiini devaml olarak oka, kesintisiz, bkmadan

142
Har,9
143
Ahzb,36
144
Kadiyaz,a.g.e.,trc.SuatCebeci,s.316.
145
bni Krn, Tayyib b. Abdlmecid, Serhssaltilmessiyye, thk. Bessm Muhammed Brd, el
Mecmassekaf,AbuDabi1999,s.154.
146
Mcdele,22
147
Suyti,Cmiussagr,II/478(hadisno:(8312);Ayrcabkz.erhussalatilmeiyye,s.153.
 nternetYazlar75

usanmadan zikretmektir. Sevenlerin kalbinde sevilen daima hatrlanr. Ona hibir eyi bedel
kabul etmezler. Onu hatrlamaktan bir an uzak kalmay istemezler. ayet sevdiklerini
hatrlamaktan bir an uzak dursalar hayatlar alt st olur. Muhabbet ehline sevdiklerini
anmaktandahalezzetlibireyolmaz.Grldgibimutasavvflarvelimlersaltselmve
muhabbet arasnda sk bir irtibtn olduu zerinde durmulardr. ElFs, Metliul
mesertta,muhabbetiolmayannmnnnolmayacan,Raslullahamuhabbetindemnn
rkn olduunu sylerken, Bursev, RhlBeynda salt selmn, muhabbetin zhr
olduunubeynetmitir.
bn Kayyim elCevziyye, Cillefhmda geni bir ekilde isledii bu konuya u gryle
aklkgetirmitir:
Mademkibireyiokanmakmuhabbetindevamiingereklidir,ozamanonuanmamak
damuhabbetinyokolmasnaveyaazalmasnasebeptir.AyrcaRaslllahsallallhaleyhive
selleme salt selm getirmek o kulun Ona muhabbetinin artmasna vesile olduu gibi,
Onundasaltselmgetirenokulamuhabbetetmesinevesileolur.148

SaltSelmileSeyruSlk
Tasavvuf ve tarkatlardaki eitim ve terbiye isine verilen genel ad seyr u slktur. Yani
Hakka vsl olmadr. Tasavvuf stlhnda seyr, cehletten ilme kt huylardan gzel ahlka,
kulunfnvarlndanHakknvarlnaynelmektir.SlkisemnevyolagirmikiiyiHakka
vslolmayahazrlayanahlkeitimdir.Seyrinbaslk,sonuvusldr.YaniHakkavuslattr
Bu lemde gerek maksad, Allah Tel Teldr. nsanolu varlnn balangcndan itibaren,
bu yce gyaye gtren yollar aramtr. Bu aray insanoluna Ona yaklamada birok
yollarnbulunduunugstermitir.ZrAllahTel,KuranKermde:Onayaklamayavesile
(yol)arayn149buyurmutur.BuyetleAllahTel,btnmminlerekendisineyaklamadabir
vesile,biryolaramalarnemretmitir.
Mutasavvflar, Allah Telya gtren yollar yaratklarn nefesleri saysncadr
demilerdir. Buna gre kinattaki hikmetleri ve ilh kemlt tefekkr, tat, ibdet, nefs
mcdelesi,kalbtasfiyesi,tehzbiahlkbuyollardanbazlardr.Ancakonagreensalamyol,
yette de getii zere kulun vesile ve vsta tleb etmesidir. O vesilenin ise, mridi
kmildir. Mridin vstasyla, en byk vesile olan Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
eratineittibileAllahTelyayaklamannvevuslnhslolacaktr.AncakMridikmil
bulunmazise,geriyekalanyollararasnda,saltselm,ensalamyolRaslllahsallallh
aleyhi ve sellemdir. Dorudan doruya salt selmn vstasyla Raslllah sallallh aleyhi
ve selleme yaklalaca iin, Onun rhniyyetinin irdyla da Allah Telya yaklalabilir.
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme ittib ve itat ile yaklaanlar, Allah Telya vusl iin
bulunan dier vesile ve vstalarn hepsini kazanm ve muhabbeti Rasl vstasyla
muhabbetullheldeetmiolur.Zr,
De ki: Eer Allah Tely seviyorsanz bana uyun ki, Allah Telda sizi sevsin150 yeti
kermesi buna delldir. Buna gre, rifbillah olanlar Raslllah sallallh aleyhi ve selleme
salavt ile yaklamlardr. Vsl olanlarn hepsi (vasln), riflerin hepsi (rifn), sevenlerin
hepsi(muhibbn),sevilenlerinhepsi(mahbbn)hepsalavtilevslolmulardr.Herhangibir
makmaulaanlarnhepsiOnaokasaltselmgetirmeklebumakmlareldeetmilerdir.

148
bnlKayyimelCevziyye,Cilulefhm,Drlktblilmiyye,Beyrutts.,s.248251
149
Mide,35
150
limrn,31
76hramczdeHacsmailHakkAltunta

Raslllah sallallh aleyhi ve sellem zerine oka salt selm getirmek, o kimsenin
RaslllahsallallhaleyhivesellemilebirebirtanmasnaveOnuntarafndanbilinmesine
sebep olur. phesiz, seven sevdiine itat eder sz gereince, salt selm kulun Ona
itatetmesineveteslimolmasna,Raslllahsallallhaleyhivesellemindeonamuhabbetve
efat etmesine sebep olur. phesiz oka salt selm getiren kimsenin ismi o nisbette
Onun huzurunda zikrolunur ve o kimseye rhniyyeti nebev, uyku ve yakaza hallerinde
mridi kmil makmna kim olur. Zr kii Raslllah sallallh aleyhi ve selleme cizne
olarak gc yettii kadar salt selm getirdiinde, Allah Telda Rabb olmas hasebiyle o
kulasaltselmederki,buycemertebeyebakahibiribdetlevslolunmaz.Vebuhlo
kiidedevamettikednyevveuhrevarzulariinmrideihtiyackalmaz.Yanisaltselm
ona mridi kmil makmna kim olur. Bylece bir hususu kef ve zh veya slk
makmlarna lzm olan ird ve terbiyeyi almak iin dorudan doruya rhniyyeti
muhammediyyeden istimdd (yardm isteme) eder. Bylece skntya dt hususlar Ona
sorup tavsiyeleriyle amel eder. Bu ekilde terbiye olup, Allah Telya vsl olur. Ve
rhniyyettenterbiyealanbukimselere,isterdorudandoruyarhniyyetiRasldenolsun,
ister hirete intikl eden gemi evliylarn rhniyyetinden olsun veys denilir. Nitekim
mutasavvflarn beyntna gre gemi evliylarn ruhniyyetinden terbiye alan birok zevt
vardr.
Sflere gre cismn sohbet olduu gibi rhn sohbet de vardr. Fakat bu, ok zor olup
ndir kiilere nasip olan bir durumdur. Zr ile berzh leminde kurulacak dostluk, ancak
dupdurubirgnllemmknolur.Bylecekul,Raslllahsallallhaleyhivesellemilekalb
rbta kurmaya elverili hle gelir. Kimin aa kmas durumunda hem dnyada hem de
hirette utan duyaca bir gizli gnah varsa, onun Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ile
dostluaelveriliolmadsylenmitir.Buyzden;saltselmkiininkemleermesindeve
terbiye olmasnda mridi kmil gibidir. denilmektedir. Buna gre, salt selm, kulun
kemleerimesiveeksikliklerinitamamlamasveitidlzereyrmesiynndebtnsrlar
bnyesinde barndran bir vstadr. nk salt selmda Allah Tel ve Resl birlikte
zikredilir. Bundan dolay, srf zikre devm etmede srarc olmak itidlden sapmaya (inhirf)
sebeb olur. Ayrca evsf tututuran nrniyyeti berberinde getirir. Zr sadece zikrullahn
kiinin tabiatnda var olan hararetin ykselmesine sebep olduunu, salt selmn ise
tabiatndazikrullhlatutuanbuhararetigiderdiinibelirtir.Nefsiverhutakviyeettiinivebir
su vazifesi grdn syler. Bu adan bakldnda salt selmn eyhin terbiye makam
yerine kimdir. Zr mridsiz yaplan dier ibdet ve zikirlere oka devam edildiinde elde
edilen nrniyyetin slikin beer sfatnda inhirf (sapma) ve tabiatnda iddetli bir hararet
oluturduunu belirtmitir. Salt selmn ise bu inhirf ve harareti gidermekle beraber,
slikinnfsunuglendirdiinisylemitir.Kendinemahsusolanbuzelliindendolaysalt
selmn,mridikmilbulamayanlarnirdveterbiyesindemridikmilmakmnakimdir.
mam Sensye gre yce makmlarn elde edilmesinde en yce vesile, Raslllah
sallallh aleyhi ve selleme muhabbet, tevessl ve oka salt selm getirmektir. Salt
selmgetirenkimseyeAllahTelnnonkeresaltselmgetirmesininfazletiokimseiin
yeterlidir. Tasavvuf ehlinin byklerinden birka ztn kitaplarnda, Kim ki, terbiye ve ird
seyhleri olan mrsidi kmilleri bulamazsa, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem zerine
okasaltselmgetirsin.Okimsemaksdunavslolur.YaniRaslllahsallallhaleyhi
ve sellemin rhniyyeti mrid olup onu terbiye ve irad eder ifdelerini grdn
sylemitir.OnlarnbugrlerinindellideEbuHureyredenrivyetedilenhadsierftir.Ebu
 nternetYazlar77

Hureyreradiyallhanhgclsndebtnvakitlerinisaltselmlageirmeyeniyetettii
vakit, bunu Raslllah sallallh aleyhi ve sellem e arz etmi, Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemdeona:
Bu takdirde (dnyev ve uhrev) dilediin kabul edilir, gnahn affedilir151 diye
buyurmutur.Buyzden,Raslllahsallallhaleyhivesellemegcnisbetindeokasalt
selm getiren kimse, niyet ettii maksatlara ular. Ayrca salt selmn kulun hidyetine,
kalbininhayatbulmasnasebepolduuanlalmaktadr.nkkiiRaslllahsallallhaleyhi
vesellemesaltselmoaltrsakalbiniOnunmuhabbetiistileder.Byleceonunkalbinde
Raslllahsallallhaleyhiveselleminemirleriyleatanhibireykalmaz.Onagelenhibir
eydenpheetmedii gibiOnungetirdiiherey kalbineyazlr.ByleceOndaneldeettii
eitli ilimlerle felh ve hidyeti yakalar. Her ne zaman bu konudaki basreti artp marifeti
glenirse Ona olan salt da artar. Bunun iindir ki, rifnden olan ehli ilmin salt, Onun
snnetineyapmaklaolmuveOnatbolanlarnhidyettekisebtlarylaneticelenmitir.
Yanyalzde Muhammed Abdlkerim kaddesellh srrahul azzin elMesleklKav
rislesinde yapt aklamalardan sonra sliki dny ve hirette maksduna ulatracak ve
adnatarkmakbldediiyolualtmaddedeylezetler:
1.Sahhbiritikd,
2.Slihamelislemek,harmvemekrhlardankanmak,
3.Farz,vcibvesnnetimekkedeleriedetmek,
4.Hellrzknpeindeolmaktahrmenmekrhbileolsaharmdankanmak,
5.Gayrmekkedbileolsasnnetleriterketmemek,bidatlerdenkanmakvebuhlzere
devametmek,
6.BunlaradevamederkenniyetinAllahTelrizasiinolmas.152
BuzikredilenhususlarnyanndaouzamanyahutCenbHakkkuvvetverirseherzaman,
Raslllah sallallh aleyhi ve selleme salt selmla megul olan kimse, dny ve hirette
arzulad eye kavuur. Bu ehlullah tarafndan bildirilmitir. Slik olanlarca da tecrbe edilip,
maksatlarnn gerekletii sbittir. Bu hle devam eden kimseye, evliyda grlen vecd ve
kermet gibi haller olmasa bile, bunun kermet olarak yeterli olacan beyn eden
Yanyalzde,utavsiyededebulunmaktangeridurmamtr:
Hakkizevkvefelheldeetmekiinsadeceiitenolmaypbutarkimakbleslikolan
kutluzmreyegirmekgerekir.
Neticeolarak,saltselm,slkagirmibirmrdiin,yapacadierzikirlerierisinde,
HakkakurbiyyetisalayanennemlivirdiveAllahTelyagidenhidyetkapsnnanahtardr.
nk Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, slik ile Allah Tel arasnda bir vsta, Allah
Telytantanbirrehberdir.153]154

151
Tirmiz,Kymet,24.
152
Yanyav,MuhammedAbdlkerimb.Celleddin,elMesleklkavlitahslittarkilveys,22Maysm.
1332.YazmaEser,FotokopiNsh,MahmudErolKlnzelktphnesi.,s.9495.
153
enNebhn,Sadetddreynfissaltialseyyidilkevneyn,Beyrut2002,s.463.
154
Geni bilgi iin bkz: ERKUL hsan Yanyalzdenn ElMesleklKav L TahsltTarklveys Rsles
Ve Tasavvufta veyslk, [Kitap]. stanbul: Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits lahiyt
AnabilimDalTasavvufBilimDal207307YksekLisansTezi,2006,s.47110
 YETTRMEKZORMU?

Gzmzdenbirokeydensakndmzyavrularmz,okul,dershaneveevgenindeeriyip
gidiyorlar. Hepsi hipodrumda yara kan atlar olmu. Kimisi ebeveyni, kimisi retmeni,
kimisidearkadailearplarakbyyorlar.
Herkesin dilinde hayat yaamak zorlat. Zorlaan hayat m, yoksa bizim kendimizce
oluturduumuz hrslarmzn, bir mecra bulamaynca, zayf birey olan ocuklarmz hedef
alarakmdahakolaygeliyor.
Hepimiz bir zaman ocuktu. Sonra bydmz zannettik. Hayr. Bymek
olgunlamaktr.Zamanmzdakimsebymekistemiyorgibi.
Niyebymekistesinki,hataocukiinbalanacakadr.
Herneekildeolursaolsun,birocuunanne,babasveailesihereydenncegelmelidir.
Zannetmiyorumki;hibirebeveyninocuuiinktbirniyetiolacan;
ocuklarmz okula balad zaman baka bir dnyann insan oluyorlar. Hepsi hrslarn
elindemahkmolmu,patlamayahazrbombagibiler.
Neredehatayaplyor?
ocuklarmz iin ne yaplabilecei hakkndadnrsek, szne itibar edilenolgun
byklerin sohbetlerine muhta olduumuz grlecektir. Tecrbelerini anlatacak ortamlar
oluturularak,duygularnvehrslarndizginleyecekkonferanslarnbalatlmasgerekiyor.
nsanyapsndanasihatdinlemezelliivardr.Okullarmzilkokulseviyesindenbalayarak
kiiselgeliimiinbuprogramlaraelatmaldr.
Yoksaocuklarbymeyecekveocukkalacaklardr.
nmzdeki yllarda ya ilerlemi ocuklarla hayatn daha da ok zorlaacan
zannediyorum.
Hayat artlarna uyum salamak ok zordur. artlar hazrlayan evin dndakiler olduunu
dnmekkomploretmektir.Btnskntlarkendielimizleoluturmuyormuyuz?
Sonutahrslarnkurbanolmakherkesinkaderiolmamaldr.


 DOMUZGRBYOK,DOMUZHASTALIIVAR

Domuzeti,AllahTelnnKurandaharamolarakbildirdiiyiyeceklerarasndadr.
leti,kan,domuzeti,Allahtanbakasadnakesilen,boulmu,vurulmu,yksekbir
yerden dm, boynuzlanm yrtc hayvan tarafndan yenmi, (henz canlyken yetiip)
kestikleriniz hari, dikili talar zerine boazlanan (hayvanlar) ve fal oklaryla ksmet
aramanzsizeharamklnd.Bunlarfsktr(gnahlayoldansapmadr.)Bugninkrasapanlar,
sizindininizden(dininiziykmaktan)umutkesmilerdir.Bugnsizedininizikemaleerdirdim,
zerinizdekinimetimitamamladmvesizedinolarakslamseipbeendim...155
Gndemdomuzlatrlmayabaland.Herkesbuhayvanhiaznaalmazkenikilafnbiribu
oldu.Domuzgribi.
Bu hastaln lkemizde grnme ihtimali az olaca bir gerektir. Ancak bu hastalk
yurdumuzagirdi.
Eerbirkiibuetedirekulamyorsa(nkdolaylyollardaninsanlarabunuyedirenlervar)
Allah Tel yemeyenleri bu hastalktan koruyacaktr. Ancak grnen durum u ki bu hastalk
yurdumuzusarmayabalamtr.
Ashakkndabirokspeklasyonvar.Hereysylenebiliyor.
Bizlerinbasitvekolaynlemlerilebuhastalakaralabileceimiztedbirlerneolabilir.
Bahsedilengribinbulamasndayemekyoluvegenlerdeetkiliolmasndanbahsedilmesi;bu
hastalngripdeildesankiyenibirbulachastalkgrnmveriyor.
uaniintamifadeedilmesededomuziftliklerininkapatlmasndanbakaareolmad
anlalacaktr. Ku gribinde tavuklarn ektiklerini dnrsek, onlarn kaderini domuzlarda
yaayacak. Ancak bunun zaman alacan sanyoruz. Sigara ldrr yazsn paketleri zerine
yazanlar, domuzlar iinde harekete gemeleri iin en az iki sene var. Fakat bizim lkemiz
asndanbununzerinehemenhareketegemeliyiz.
Ksa tedbir olarak yemek alkanlklarmz deitirmekten baka aremiz de yoktur. Bu
nedenleAllahTelnntavsiyeleriniuygulamayageirmeliyiz.
Birtavsiyeolarakevlerimizdesofralarmzdaunutulankatksirkeyitekrarmisafiretmeliyiz.
Hz.Cbir(radyallahuanh)anlatyor:
"Raslllahsallallhaleyhivesellemailesinekatksormutu.
"Yanmzda sirkeden baka bir ey yok!" dediler. Aleyhissaltu vesselm onu istedi ve
gelinceyemeyebalad.Hemyiyor,hemde:
"Sirkeneiyikatk!Sirkeneiyikatk!Sirkeneiyikatk!"diyordu."156
Baz rivayetlerde sirke giren eve eytan girmez i de hatrlaynca eytann tavsiye ettii
arapvedomuzinsanlndmanolduuhatrlanmaldr.
Sonsz olarak domuz gribi yok DOMUZ HASTALII var. Ona gre yediklerinize dikkat
edin.

155
(MaideSresi,3)
156
Mslim, Eribe 166, (2052); Eb Dvud, Et'ime 40, (3820, 3821); Tirmiz, Et'ime 35, (1843); Nes,
Eymn21,(7,14)
80hramczdeHacsmailHakkAltunta

BULANIKMANTIKLEKADER

Gemi mantkla gelecekte u sonular olacak demek artk tam doru olmuyor. Belki iki
sonuarasndagelipgidebiliyor.Bukaderfaktrnnarayagirmesimidir?
[Modernbilim,2000yldanbuyana,mutlaklklarvekesinliklerzerinekuruludur.Kinattaki
gereklikler ou zaman gri olsalar da, bilim, yapt kesin tanmlamalaryla onlar siyaha ve
beyazaboyar.Aslndaudeerlerarasndaderecelideerlerinvarolduuherdevirdebilinen
bir gerektir. Fakat bu gerei kabullenmek ve ilm saymak genellikle pek ok bilim insan
tarafndankolayolmamaktadr.
Aristomantolarakbilinenikideerliklasikmantk,1920lerdenitibarenfilozofveteorik
matematikilerin rettikleri paradokslar aklamakta yetersiz kalmtr. nk Aristo mant
gerek dnyay btnyle tasvir etmekten uzaktr. Tabiattaki her oluumun bir meydana
gelme derecesi vardr. Bu anlamda herhangi bir nermenin yalnzca doru ya da yalnzca
yanl olmas gereklilii, ikili mantn gelierek ok deerli manta dnmesine sebep
olmutur. ok deerli mantn en ilkel hali olan deerli mantk, nermelerin {0, 1}
deerlerininyannda,{0.5}deerinidealmasnsalamtrvebylecedeerkmesi{0,0.5,1}
olarakgelitirilmitir.Deerkmesindeki{0}gesinermeninkesinlikleyanlolduunu,{0.5}
gesibelirsizolduunuve{1}gesidekesinlikledoruolduunuifadeetmektedir.
1930larnbandaPolonyalmantkbilimcisiLukasiewicz,deerlimantktanyolakarak
mantbtnyleelealmtrvesonsuzdeerlimantgelitirmitir.1965teLotfiZadeh,o
zaman kadar yaplan tm mantksal yaklamlar toplu bir ekilde ele alarak yorumlam ve
ulat bu karmlarla bulank mant kefeden kii olmutur. Gnmzde bulank mantk,
Zadeh ile birlikte anlmaktadr. Bulank mantkta nermeler [0, 1] aralnda sonsuz deer
alabilirler.Dolaysylaikilimantk,bulankmantnzel(indirgenmi)birhalidir.
Klasik mantkta doru veya yanl olma durumu dnda baka herhangi bir durumun
gereklemesi imkansz olarak varsaylr ve genellikle byle durumlarn paradoks olduklar
kabuledilir.Hlbukibylesidurumlarbulankmantkasndansonderecedoaldr.Hatta{0,
1} dnda sadece nc bir durumla yetinilmez, bunun dnda [0, 1] aralnda deer
alabileceksonsuzdurumgerekleebilmektedir.
Tarih iinde deien ve gelien mantk sistemleri iinde, insan zeksn en kapsaml olarak
elealpanalizedebilen,yaniinsanbeynigibidnebilenengelimimantksistemibulank
mantktr. Sonsuz deer alabilme gibi zellikleri sayesinde insani yarglar olduu gibi
kavrayarak yaklak dnebilmeyi mmkn klmaktadr. Zadehe gre bulank mantk,
kelimelerlehesapyapmaktr.
Kelimelernesneleritemsileder.Arabakelimesipekokarabannyerinekullanlrveherkes
iin farkl dnceler artrr. Gnlk konumalarmzda genellikle hepimiz ayn kelimeleri
kullanmamzaramenayneyleridnmeyiz.Sylemlerimiz,dndklerimizinyansmasdr.
Fakat bu yansmalar belirsizliklerle doludur. Bulank mantk bu belirsizlikleri ustaca ele alr.
Bunuyaparkenherolayabirmeydanagelmederecesiatarvebylecenermelerinikideerli
snrl kalbn krarak, sonsuz deerli olabilmelerini salar. Bulank mantk aslnda tabiatta var
olan, fakat ilm olduu, hatta olmas gerektii sonradan anlalan, ayr bir reti gibi varln
alar boyu srdrmtr. Kimi zaman paradokslar, kimi zaman deerli, kimi zaman ok
deerli mantk olarak karmza km, nihayet Zadehin tanmlamalaryla gerek kimliini
 nternetYazlar81

kazanmtr.]157
Bulanm mantktan sz amz, ateistlerin Allah Telnn varl ile ktln olmamas
gerektiiynndefikirlerindendolaydr.Onlardiyorlarki
eerAllahTelvarsavehereyegcyetiyorsabuktlkneredengeliyor.
Aristomantilebununolmamasgerekir.lmgereklerveevrimciler;AllahTelykabul
etmektense her eyi kendi bana brakmay daha uygun grnce, tesadfler, rastlamalar ile
oluan bir hayat kabul etmek ile gelecein tekmlnde ihtimaller ile seicilii yalnzca
varlklarabrakmayuygungrmektedirler.BuekildeAllahTelnnhkmvegereigzard
ediliyor.
Aslndaherolaneyinbirteksonucuyoktur.
Sonuolarak;kaderasndanbulankmantngeerliolduugrlmektedir.Herneekilde
olursaolsunbumantkilehibirsonuisabetsizkalmamolur.Btnihtimallerilektln
bulunmasAllahTelnnyokluunadeil,sonsuzkudretininvarlnaiarettir.
Olasihtimallerarttkakinatvedzendekiahenginbozulmasndahzlbirseyrinolmay
bununenbarizdelilidir.Dengeninbozulmayabalamasilehergeenanvezamanitibarylakat
kat olmas dnlrse, kinata mdahale eden varln kudret ve azameti sonsuz demektir.
lm verilerin sonular ok zaman bunu zmekte ve anlamakta zorlanmaktadr. Mesela
arpmaihtimalihesaplanmbiryldzndnyayaarpmadangidiininaslaklayacaz.
GvekudretyalnzAllahTelyamahsustur.

157
BLENYCEL,BulankRegresyon:Trkiyede19802004DnemindeKaytDEkonomininBulank
YntemlerleTahmininelikinBirUygulama,stanbulniversitesiSosyalBilimlerEnstitsEkonometri
AnabilimDalYksekLisansTezi217283;2005;s.45
 GELECEMZNTAHMN

Geleceimiziintahminleryaptmzda,gerekvegerekliinszgecindegreceliolacan
grmekteyiz. Gelecek olaylar hakknda bir tesir, isabetli olabilmek ve doruya yakn tahmin
yapabilmekoknemlidir.
[Tahmin:kararalmavesonucavarmasrecininnemlibiraltblmdr.
Tahmin, insan iin her zaman ve her yerde hemen hemen soluduu hava kadar nemli
olmutur. Tahmin, kiinin yalnz kendi kararlar iin deil, ayn zamanda bakalarna neride
bulunanlar ve itimi planda nemli kararlar alacaklarn da yolunu aydnlatr. Ancak sonraki
dnemlerdeolmasmuhtemelolaylarnoluumundaetkenolanfaktrlerin,olayaetki,ynve
derecesinin nceden tam olarak bilinebilmesi mmkn deildir. Bunun nedeni, gelecein
belirsizoluudur.]158
[Tahmindeusonularnetkisimuhakkakbulunur.
Genel anlamyla tahmin, gemiin grntsnn gelecek zerindeki etkisi olarak
tanmlanabilir.
Gelecekinsaniinbelirsizdir.
Geleceinbelirsizliinitmdenyokedemeyizancakbubelirsizliiazaltabiliriz.]159
Sonu olarak; Tahminler gelecein gemiteki grntsn fark etmekten baka bir ey
deildir. Gemi srekli olarak gelecee gebe kaldndan ve bakldnda isabet artlar ile
uygulamadakiolumsuzihtimallerinenazaindirilmesinemlidir.Birmisalverelim;
Ardndavenndeinsanolunutakipedenlervardr;Allah'nemriyleonugzetirler.Bir
millet kendini bozmadka Allah onlarn durumunu deitirmez. Allah bir milletin fenaln
dileyinceartkonunnnegeilmez.OnlariinAllah'tanbakahamidebulunmaz.160
Birmilletkendinibozmadkaartiletahminedileceksonu
Allah Tel onlarn durumunu deitirmez. Sonucu tahmin edilecektir. Bu tahminin
gerekleme sreci ve olma zaman ise gelecein gemiine grecelidir. ok kii iin kader
baznda znt sahibi olmak yerine olacak ihtimallerin sonsuzluunda Allah Telya gvenip
aresizliin olutuu yerlerde kurtarc umutlar oluturmas lazmdr. Bunu baarmannda
ancakAllahTelnnyaknlileolacansrekligrmekteyiz.
AllahTelnegzelvekilveyardmcdr.

158
TOKER, Ayhan; Gelecek Tahmini, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits ktisat Fakltesi
EkonometriAnaBilimDalYksekLisansTezi86/633,Ekim1989,s.58
159
a.g.e.,s.13
160
Rd,11
 HZ. EMSN MEVLANADAN AYRILII LE ZUHUR EDEN ETME
R

Duydumki
bizibrakmayaazmediyorsun
etme

Bakabiryar
bakabirdostameylediyorsun
etme

Senyadellerdnyasnda
nearyorsunyabanc
Hangihastagnllykasdediyorsun
etme

almabizi
bizdenbizi
gitmeoelleredoru
alnmbakalarna
nazarediyorsun
etme

Eyayfelek
harabolmu
altstolmuseniniin
Biziyleharab
ylealtstediyorsun
etme

Eymakamvar
veyokunzerindeolankii
Senvarlksahasn
yleterkediyorsun
etme

Sen
yzevirecekolsan
aykapkaraolurgamdan
Ayndaeviniykmaykastediyorsun
etme

Bizimdudamzkurur
senkuruyacakolsan
Gzlerimizi
84hramczdeHacsmailHakkAltunta

yleyadoluediyorsun
etme

Aklarla
baakacakgcn
yoksaeer
Akayleyse
nediyehayretediyorsun
etme

Eycennetincehennemin
elindeolduukii
Bizecenneti
ylecehennemediyorsun
etme

ekerliininiinde
zehirzararvermezbize
Ozehiri
oekerlesenbirediyorsun
etme

Bizisevindiriyorsun
huzurumuzkaaryle
Huzurumubozuyorsun
senmahvediyorsun
etme

Haramabulaangzm
gzelliininhrsz
Eyhrszladadeen
hrszlkediyorsun
etme

syaneteyarkadam
szsyleyecekandeil
Aknbaygnlyla
nemekediyorsun
etme

***
Sevensevilenarasndatekkalanhatraaklarndanbakabireydeildir.
Eerbirgnseversen;
Sevdiinterkedince,atyakacansanahaberverilse,kiyledir,
Niyesevdiinikendinesor.
 nternetYazlar85

Sevdiin,seniniyeterkedecekdiye.
Hakikattevaslolanlarndestanhiyok.
AslndaHz.emsbuayrlilekendinebykikramdabulunmutur.nkaslterkeden
Mevlnaidi.
Mevlna o hale gelmiti ki uzaynda emsin gneinin klar artk snen yldzlara
dnmt. Vefal dostun tek yapaca ey snm yldzn kaybolmasndan baka bir ey
olmayacaidi.
Yanandao,yandrandao,hepsiHz.Mevlnaolmutu.


 FATIMAOLAYIve2012FLM

[13 Mays 1917de Portekizin Fatima kentinde dnya tarihini etkileyecek bir olay
gerekleti. Fatima ehrinin yaknlarnda bulunan Cova da Iria blgesinde obanlk yapan
ocuk aniden gk grltsne benzeyen bir ses duydular. imee benzeyen patlamann
ardndan parlak giysili beyaz bir kadn grnd. Beyaz elbiseli kadn ocuklara kendisinden
korkmamalargerektiiniveheraynonndeoandabulunduklaryeregelerekduaetmeleri
ve kendisiyle konumalar gerektiini syledi. Bu olay zamanla btn blgede duyuldu ve
insanlarburayaaknetmeyebaladlar.Yalnzbuocuktanbakakimsebuvarlgremiyor
ve duyamyordu ama orada bulunan binlerce kii, nedenini bilemedikleri bir ekilde
kendilerindengeiyorlard.Beyazgiyimlikadnocuklarlakonumalaresnasnda,ikisiniyanna
alacan sylemiti. Bu sze uygun olarak Francisco 1919da, Jacintada 1920 ylnda ldler.
Lucia ise grnm hadiselerinde barolde olan kiiydi ve hayatnn geri kalan ksmn Vatikan
kontrolnde manastrda geirdi. Hibir zaman kilisenin izni olmakszn kimseyle konumad.
Lucia1917ylndamaysveekimaylararasndakendisinegrnenMeryemaraclylaaldn
iddia ettii srlar, 1941 ylna kadar herhangi bir kii ya da kuruma ulatrmad. Daha sonra
mesajnilkblmn1941ylndapapayazelolarakulatrlmasiinyazdvemesajsadece
Papayaulatrld(PapaPius);mesajnncblmn1943ylndayazd.Ancakyazdbu
nc blmle ilgili olarak, daha iyi anlalabilecei iin 1960 ylnda aklanmas doru
olurdiyebirartnesrd.Butarihtenitibarenbirokpapabusrlarokuduvebusrlarn
skntsnyaad.
Uzun yllar sonra aklandnda ise bu srlarn Meryem tarafndan verilen srlar olmad,
kilisenin gerek srlar aklamaktan ekinerek kendi istekleri dorultusunda farkl bir sr
aklad konusundaki tartmalar hala srmektedir. nk baz yazarlar tarafndan verilen
gereksrlarn,kiliseninyaayacaskntlarlailgiliolduuiinbunlarnaklanmaypyerlerine
kiliseideolojisineuygunsrlarnaklandbelirtilmektedir.
Fatimaolayndaverilensrlarsadeceapokaliptikbilgilermahiyetindedeilaslndadnyann
geirmi olduu olumsuz srele balantl olarak da deerlendirilmelidir. 2 nk Fransz
htilalindensonrabalayan,dininortadankaldrlarakyerineinsanaklvevicdannnkonulmas
gerektii anlayna gre din bilimsel gelimeler sonucunda belirli bir zaman iinde insanlarn
zihnindekivehayatndakiyerinikaybedecekti.Ancakgnmzdeyaanansrecebaktmzda
dnyada dine kar deil dine doru bir yneli olduunu fark ediyoruz. nsanlar artk
hayatlarndavarolanmaneviboluundinledoldurulmasgerektiidncesinikabulettilerve
bu dnce erevesinde hayatn dini olmayan olaylarndan bile dini bir takm alametler
aramayabaladlar.Yaananbusreesnasndainsanlarnhayatndabirokdinifigrlerortaya
kmayabalamtr.MeryemHristiyanlktarihiboyuncainsanlarnhayatndanemlibiryere
sahip olmutur. Ancak modern dnem boyunca insanlarn zihnindeki yeri biraz daha
salamlamtr.Gnmzdeinsanlarartkdinihayatnherksmndaaramaktadrdemitik.te
buduygulartatminedebilmeihtiyacylabirlikteMeryemanaklttekrargndemegelmitir.
nsanlar dnyevi hayatlarnda yasadklar skntlar aabilme amacyla bir anne olarak
yaklatklar Hz.Meryemden yardm istemektedirler. Grnmlerin tarihi incelendiinde
Meryem kltnn poplerliindeki en nemli etken, krsal blgelerde zor durumda bulunan
insanlara zm nerileri sunmasdr. nsanlarn grnm hadiselerinin peinden gitmeye
balamas sonucu dnyada dini bir hareketlenme meydana gelmitir. Modern bilimler bu
grnmleri insanlarn yasadklar halisnasyonlar olarak deerlendirse de onlar hala bu
 nternetYazlar87

metafizikhadisesinarkasndangitmeyedevametmektedirler.Gnmztoplumundaruhsuzbir
ekildeumutsuzluaitilmiinsanolununMarxntabiriylekalpsizbirdnyannkalbiolarak
tanmlanandineynelerekhuzurbulmaaraylarnnennemligstergesiMeryemanaklt
olmutur. Modern dncenin btn alanlarda ortaya kan gelimeler sonucunda dini
dncenin ortadan kalkaca anlayna ramen, lkemizde meydana gelen bir olay bu
durumuntamtersiniyanstmaktadr.
21Austos2006gnzmirinSelukilesindebirormanyangnmeydanagelmibuorman
yangn bu blgede bulunan Meryem ana evinin yaknlarna kadar gelmi ve snmtr. Bu
durum insanlar tarafndan ilahi bir mucize olarak nitelenmitir. Bu rnekten de anlald
gibi modern bilim dnyamz ne kadar bilimsel yntemlerle aklamaya alsa da insanlarn
doastneolanilgileriveynelileriartarakdevametmektedir.Moderniteningetirmiolduu
manevi boluk duygusu bat insannn daha fazla dine ynelmesini salamtr. nsanlar
yaamak istedikleri dini duygu ve pratikleri toplumsal alanda hac ibadeti seklinde ortaya
koymayabalamtr.
Fatima blgesi dnyann geirmi olduu byk dnm sreci iersinde tarihi
etkileyebilecekbirsreyaratmtr.Bunlarbirkabaslkaltndasralanabilir.
Birincisi, grnmlerin gerekletii dnem dnyadaki dini srecin olumsuz nitelemelere
maruz kald bir dnemdir. Yirminci yzyln basndan itibaren dnya dini boyuttan bilimsel
boyutabirdnmyasamtr.nsanlarndnyayaaitaklamalardinitemelliolmaktankp
bilimsel aklamalara ynelmitir. Dine kars balatlan bu saldrlar kutsaln dnyadaki
temsilcileriolandinikurumlartarafndanfazlazarargrmedenatlatlmayaallmtr.
kincisi, modern sreteki dini uyana olan katksdr. Meryemin kk ocua verdii
mesajlar da dnyann dini durumu ve bu bozulma srecinde insanlarn tanrnn isteklerini
yapmamalarhalindebaslarnagelebilecekolumsuzdurumlaradairaklamalarvardr.Meryem
insanlaryaptklarnnsonularkonusundauyarmveonlardanAllahTelykzdrmamalarn
istemitir. ncs, verdii politik mesajla ilgilidir. Verilen srlarn birisi grnmlerin
gerekletii dnemde dine kars olan tutumun en sert yaand yerlerden Rusya ile ilgili
aklamayaplarakRusyannHristiyanladnmesigerektiiveinsanlarnbununiintopluca
duaetmeleriistenmitir. RusyabusreteKatolik KilisesininkarssndayeraldndanKatolik
kilisesi Fatima olayn dnyadaki uyan kendi grleri dorultusunda ynlendirebilme
isteiyle olduka etkili bir ekilde destekleyerek kullanmtr. Bu olay bat dnyasnn Rusya
karssnda kullanabilecei bir koz haline getirilmitir. Olay nemli klan sebeplerden birisi de
verilen srlarn gerek olup olmad zerinden yaplan tartmalarla ilgilidir. Srlar kilise
tarafndandeiiktarihlerdeaklanmtr.Fakataklanansrlardinadamlaryazarlarvehalk
pek tatmin etmemitir. nk zellikle nc sr 2000 ylnda aklandnda aknlk
yaratmtr.Kilisencsrrn1981ylndaPapaII.JeanPauleMehmetAliACAtarafndan
gerekletirilen suikast olduunu aklam ve papa kilise tarihi asndan ok nemli bir
konuma ykseltilmitir. Bat dnyasnda baz yazarlar ise bu srrn suikast ile ilgili deil de
kilisenin sonu ile ilgili bilgi verdii kanaatindedir. Kilisenin kendi sonu ile ilgili gerekleri
aklayamamasndandolaybylebiryolabavurduuiddiaedilmektedir.]161
Kyametin kopuu ile olan bilgi Allah Telya aittir. Bu bilgi hibir kula zel olarak dahi
verilmemitir.Gelecekgibiokgenivehenztecrbeedilmemibiralandaszsyleme,bu
trbilgileridorusaypzerlerinehkmbinaetmezorveiddialbirhusustur.nkgelecekle
161
KIR, Muhammet; DNLER TARH AISINDAN FATMA OLAYI; Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler
EnstitsFelsefeVeDinBilimleriEnstitBilimDalYksekLisansTezi210602Eyll2007;s.14
88hramczdeHacsmailHakkAltunta

ilgili bilgilerin snr yoktur. Her alanda nceden verilen veya verildii iddia edilen bilgi bu
kapsamagirer.
Kur'anKerim,gaybbilmeyiAllahTelnnycesfatlarndanbiriolarakkabuletmektedir.
Gayb bilen nitelemesi sadece Allah Tel'ya nisbet edilebilir. 162 mam Matrid bu ilme
sahip olmay Rabb, ondan mahrumiyeti de yaratlm (merbb) olmann bir alameti olarak
ifadeetmektedir.163
Kur'an Kerim bir taraftan, gayb bilmenin Cenab Hakk'n kontrolnde olduunu beyan
ederken te yandan Allah Tel'nn resullerinden dilediklerine gayptan bilgi vereceini ifade
etmektedir. 164Budemektirkiinsanolugayptanbeerzellikleriiledeil,ancakAllahTel'n
bildirmesi(vahiy)ileveyailhametmesiilebilgisahibiolabilir.
Allah Tel, Kurn Kerimde Yce Allah'n, resullerinden dilediklerine gayptan haber
verecei bildirmektedir. 165 Enbiya Allah Tel'nn elileri olduklarna gre zaman zaman
vahiy yoluyla gayb haberler alabilirler. Bu durum istisna olup onlarn btn hayatlar iin
genelletirilemez.NitekimKur'nKerm'de
Hibirinsann,yarnneyapacanveneredeleceinibilemeyecei 166eklindebtn
insanlar kapsayan genel hkmler belirtilmitir. Bu umumi hkm birok rasln azndan
teyidetmektedir.Mesela;Hz.Nuhaleyhisselmkavmine;
...Size Allah'n hazineleri yanmdadr, demiyorum. Ben gayb da bilmem... 167 dedii,
Raslllahsallallhaleyhiveselleminde
...Benim ve sizin banza gelecek olanlar bilmiyorum. Ben ancak bana vahyolunana
uymaktaym...168diyesylediibuyrulmaktadr.
Kur'nKeriminbaknagregaybhaberAllahTel'yaaityaniilhkaynakldr.Beerin
kendi imknlar ile gayptan haber vermesi mmkn deildir. Hz. Raslllah sallallh aleyhi
ve selleme vahiy yoluyla baz gayp haberlerinin bildirildii Kurn Kerimde yer almtr 169.
OnagnderilengayrimetlvvahiylerKurnKerimdeyeralmadnagre170,birksmnnda

162
Mide,109;En'am,73;Tevbe,94;Ra'd,9;Sebe',48
163
Kitabu'ttevhd,s.21.
164
lmran,179;Cin,26
165
limrn,179;Cin,26.
166
Lokman,34.
167
Hd,31.
168
Ahkf,9
169
Nr:24/1116;Muhammed:47/16;elHar:59/1112;etTahrm:66/3.
170
GayrMetlvVahiy
Oryantalistlerin balatt ve baz mslmanlarca da kabul gren Kurn Kerim dnda vahiy
olmad ve snnetin vahiy olmad belli bir mesafe kat etmi ve mslmanlarn dncelerini
bulandrmtr. Snneti hafife alan veya inkr eden bu kimselerin itirazlarna bakacak olursak, btn
meselenin zm noktasnn Kurn Kerimden baka vahyin Raslllah sallallh aleyhi ve selleme
inipinmediidir.BunuKurnKerimuekildeaklar.
Nebi, elerinden birine gizlice bir sz sylemiti. O bunu nebinin dier bir eine haber verince,
Allahdabudurumunebiyebildirmiti,odabirksmnyznevurmubirksmndayznevurmad.
NebibunuonahaberverinceeiBunusanakimsyledi?dedi.Nebi,Bilen,hereydenhaberiolan
AllahTelbanasyledidedi.(Tahrim,3)
Tefsirlerde beyan edildiine gre Raslllah sallallh aleyhi ve sellem gizli tutmak kaydyla ei
Hafsa'ya bir sz sylemi; ancak o, bu sz saklayamayp Hz. Aie'ye sylemitir. Bunun zerine Allah
Tel durumu Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bildirmi, o da Hafsa'ya anlatmtr. Hafsa,
 nternetYazlar89

bu ekilde bildirilmi olabilecei ve bu haberlerin de hadis kitaplarnda yer alm olabilecei

tabiikarlanabilir.
Snnetten de Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin gayb bilmediini ifde eden birok
misal gstermek mmkndr. Mesela Hz. Aie radiyallh anha ... Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin gelecekte olacaklar, bildiini iddia eden Allah Tel'ya iftira etmi olur
171
demekte,maherdemmetininaffedilmesiniisteyenRaslllahsallallhaleyhiveselleme
Sen,onlarnsendensonraneleryaptklarnbilmiyorsun 172denileceihaberverilmekte,
ashaptanOsmanb.Maznhakknda
Allah'n sana ikramda bulunacana ehadet ederim diyen mm'lA'la'ya (v.6/627),
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Ben Allah'n elisi olduum halde ne muamele
greceimibilmiyorum173dediibildirilmektedir.
GaybbilgisininRaslllahsallallhaleyhivesellemebildirildiimuhakkaktr.Fakatbilginin
zaman, mekn, ahslar hakkndaki kapal ve imal ifadelerinden dolay, gerekleene kadar
ou zaman gizli kalmas nedeniyle istismar edildii, uydurulmaya msait olmas asndan
pheli ksma da girer. Ad zerinde olduu gibi gayb kelimesi hazrda olmayan;
grnmeyenlereit;hazrolmayanlarait;bakalemdekilereit;hireteit;gaybaitve
mteallikdemekoluncakabuletmemeksorunuilekarlarz.Dinintemelidegaybzerine
kuruluolduunagrebilgilerinretvekabulaamasndakidikkatinneolacadahaaktr.
Anlaldnagregaybibilgidesnrlamaykaldrmak,insanlartakntlardankurtulmalaryla
donukluk iine dmelerine mani olmak iin, vahyin bir ksmnda okunmayan vahyin gelii
(gayri metlv) ile sorumluluk snrlarnn genilemesine Allah Tel engel olmutur. Fakat
hadislerdegelengaybihaberlerilebelkiRaslllahsallallhaleyhivesellemdncealannda
ngr sahibi olunmann temellerini atarak sebep ve sonu ilikisinin zmleme ile gelecek
iin gemiin yorumlanmas ve gelecekte oluacak krlmalarn nne geilmesi ve ibret
alnacakderslerinkmasistenilmitir.
Hz. Ali kerremallh veche gelecek iin birok bilgiyi kendisinden sonra geleceklere
bildirmitir. Fakat bu bilme ve bildirmeler ile gelecekte olacak olaylarda bir deime
olmamtr. (Kerbela) Olacak olaylarn sonsuz rgs kendi iindeki sarmal nasl olmakta
olduudur.

Sonu olarak Fatma olayn hatrladktan sonra 2012 filmi ile ne ilgisi var olduunu
dnebilirsiniz. Fatma olaynda deindiimiz gibi baz bilgilere ulaanlar, insanlar olmas
ihtimal olaylar iin, nceden altrlmas ile elde edecekleri nemli husus, sunulmu bilgi
sayesinde, kaos, tepkisiz hale getirmek veya daha az bir zarar ile olacak hadisenin etkisini

Raslllah sallallh aleyhi ve selleme bunu kimin haber verdiini sormu, O da Allah Telnn
bildirdiinisylemitir.AncakKur'n'dabubildiriminkendisiyeralmyor.DemekkibubildirimRaslllah
sallallhaleyhivesellemegayrimetlvvahiylebildirilmitir.
Kurn Kerimde buna benzer birok ayette (Ahzab, 37; Bakara, 144; Har, 5; Fetih, 15; ura, 21;
Hakka44,47;Yunus;15;Enfal,5;Nur,62;Enfal,9)gayrimetlvvahyinolduunaiaretlermevcuttur.
tebuhakikatiifadeederekRaslllahsallallhaleyhivesellemylebuyuruyor:Dikkatedinbana
Kuran ve benzeri verildi. (Ebu Davut, 6) Bu nedenle Resul, bu iki kayna insanlara ulatrmakla
mesuldr.(Maide,67)
171
Mslim,man,77;Tirmiz,Tefsir,7.
172
Buhr,Fiten,1.
173
Buhr,Ceniz,3.
90hramczdeHacsmailHakkAltunta

azaltmaktr.
nsanlarn her trl krizde katlanma ve dayanma says snrldr. Ar etki ve tepki
kontrolszlartracandannlempaketleriiindebutr filmlerinyaplmasnormaldir.
Ancak bize gre bu film Fatma olaynn nc srrnn ortaya kna iaret olacaktr, diye
dnyoruz.
Bekleyelimdegrelim.
 NEFSMERTEBELERNDERYATABRLER

(Grlen ryalar ve tabirler, durumunu bilmek isteyen kardelerimiz iin zet ekilde ve
alfabetikkonumdahazrlanmtr.)
Nefismertebeleriyedidir
1NefsiEmmre:Kfir,eytan,mnafkvefsklarn,
2NefsiLevvme:Gnahkrm'minlerin,
3NefsiMlhime:limlerin,
4NefsiMutmainne:lmiylemeledenkiiler
5NefsiRadiyye:Evliylarn
6NefsiMardiyye:riflerin
7NefsiSafiyye:Nebilerverasllerinaleyhim'sselmnefislerininmakamdr.(Mminler
bumakamnhallerinekavuabilir.)

Not:Ryaysalihkiileretabirettirmekimknbulmayanlarbuizelgedenfaydalanabilirler.


RYA YORUMU MERTEBES
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
lem
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
VcutazalarnAllahTelnnemrine Nefsi
limler
tbi'klmayaiarettir. Mutmainne
Annevebabaya
Rzalarnkazanmakvegnllerini Nefsi
sarlmak,onlara
alarakonlarlaiyigeinmeye Levvme
itaatetmek
Dinvemezheble
alkalbirtakm
meselelerde Bumeknlar,kalbiletabir
Nefsi
muhalifolan olunduundandolayniyetini
Mlhime
kimseleri dzeltmelidir.
mukaddes
meknlardagren
Akldaolgunluaermevemaksuda Nefsi
Emirler(ynetici)
yaklamaya, Mutmainne
Nefsi
Evler(harabe) Nefseitaatleruhaitaatineitolmas
Levvme
Nefsi
Frn
Nefsingafleti Levvme
Kalbintamamenfniveistediine Nefsi
Gzeler
vaslolmassfatdr. Sfiye
Nefsi
Harm badetinisaklamaya.
Mlhime
VcutazalarnAllahTelnnemrine Nefsi
Hatipler
tbi'klmayaiarettir. Mutmainne
Hayrvehasenat Ruhunnefiszerinegalibiyeti Nefsi
92hramczdeHacsmailHakkAltunta

Mlhime
Bufiillergerekdavran,gereksz,
gerekvasfvegerekeyaolsun Nefsi
yivehofiiiler
durumlarnagreNefsiMutmainne Mutmainne
ileta'biredilir
Nefsi
Kanaldrmak Nefsislha
Levvme
Nefsi
Kavuncu Amelkazanmaya
Mlhime
Nefsi
Telll Yalancla,
Mlhime
Tenhllerde AllahTeldanbakahereyiterk Nefsi
yalnzlk etmeyeiarettir. Mardiyye
Nefsi
Tohumsamak Hayrayaknolmak
Mlhime
Kareldeetmekveruhabirazkuvvet, Nefsi
Yalar
vermek Levvme
badetiterkedipharama Nefsi
Yalanc
yaknlamaya. Mlhime
badetiterkedipharama Nefsi
Zavallgrmek
yaknlamaya. Mlhime
Nefsi
Abdestvegusl; Gnahlardantemizlenmeye,
Mlhime
Nefsi
Aadikmek Hayrayaknolmak
Mlhime
Nefsi
Aalar Salihamelveihlsashibolmak
Levvme
Lisanileazbetmeeklindeta'bir Nefsi
Akreb
olunur. Emmre
Alevliateve
Kalbinbulanklntamamylaizle Nefsi
yananeyler
etmeye. Mardiyye
grmek
Alevsizate,ate Nefsnarzularatbioluphiret Nefsi
duman, amellerindeihlsnolmamas Emmre
Nefsi
mkr Hakkgrpdegrmezliktengelmek.
Mlhime
Bakasnnaybnyznevurmakveya Nefsi
Arab
sratlemaksadaulamak Mlhime
Nefsi
Arslan Kiiyegre,nefsingalebesi
Levvme
Nefsi
Arslan Dindeciddiyet
Levvme
AllahTelnnyardmyla,vcut
Arznhareketini Nefsi
iklimindetammanasylatasarrufaehil
grmek Mardiyye
olmaya,
 nternetYazlar93

Azgnolmazsasadakatle,azgnolursa Nefsi
Atvebeygir;
nefsinstngelmesi Levvme
Nefsirdyyeningalebesine,kalbte
Ateteyanmakla ma'rifettahsiliylemeydanagelen
Nefsi
zarargrmeyip kesafetin/bulanklnyokolmasna.
Rdiyye
huzuriindeolmak Kalbinletfet(incelik,nurnlik)
kazanmasnaiarettir
Nefsi
Avam Onlarnhllerinemeyletmekle
Mlhime
Eerehilolursainsafszlave
Nefsi
Avc efkatsizlie,ehilolmazsaamelislih
Mlhime
iingayretetmeyeiarettir.
Nefsin,hiddet,fkevehrstaolan Nefsi
Ayoynatcs
arlna. Mlhime
Gadb(hiddet,fke,dargnlk, Nefsi
Ay:
kzgnlk)ileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Azgndeve ehvet,hrsvekinileta'birolunur.
Emmre
Cimrilikveemreitaatsizlikileta'bir Nefsi
Azgnkz
olunur. Emmre
Nefsi
Balars Gzelahlksahibiolmak
Levvme
Nefsi
Balc lmilednvetatlkelmiitmek
Mlhime
Nefsi
Balk Hellmalverzkkazanmak
Levvme
Kareldeetmekveruhabirazkuvvet, Nefsi
Ballar
vermek Levvme
Nefsi
Beyazrenk NefsiMlhime'ningalebesine,
Mlhime
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Bak
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Mekruholanfiileriilemeileta'bir Nefsi
Bitvepire
olunur. Emmre
Nefsnarzularatbioluphiret Nefsi
Bulankselsular
amellerindeihlsnolmamas Emmre
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Burak marifetilmitahsiletmekleta'bir
Rdiyye
olunur.
Nefsirdyyeningalebesine,kalbte
Btnahiret
ma'rifettahsiliylemeydanagelen
makamlarnanail Nefsi
kesafetin/bulanklnyokolmasna;
olmakveaydnlk Rdiyye
Kalbinletfet(incelik,nurnlik)
grmek
kazanmasnaiarettir
94hramczdeHacsmailHakkAltunta

Eerelegeirilebilirse,slihamel
Btneti
sahibiolmakla,elegeirilemezse, Nefsi
yenilebilenvahi
amelislihkazanmakiingayret Levvme
hayvanlar,
etmekle
Nefsi
Chil Onlarnhllerinemeyletmekle
Mlhime
Nefsi
Camiler Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Nefsnarzularatbioluphiret Nefsi
Cehennemazab,
amellerindeihlsnolmamas Emmre
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Cennet marifetilmitahsiletmekleta'bir
Rdiyye
olunur.
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Cennetkyafetleri marifetilmitahsiletmekleta'bir
Rdiyye
olunur.
Kalbintamamenfniveistediine Nefsi
emeler
vslolmassfatdr. Sfiye
plakbirkii Nefsi
Amelsizlie;
grmek Mlhime
plaklk,
keyifsizlik,iet,
amuradmek, Nefsnarzularatbioluphiret Nefsi
lezzet,ehvetve amellerindeihlsnolmamas Emmre
dnyaladir
eylerin
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
ocuklar marifetilmitahsiletmekletabir
Rdiyye
olunur.
plerin
sprlpatld Dnya,zevkusefvenefsin Nefsi
yervebenzeri ehvetlerineuymak Emmre
necisolanyerler
Dalardayalnz AllahTeldanbakahereyiterk Nefsi
kalmak etmeyeiarettir. Mardiyye
AllahTelnnyardmyla,vcut
Nefsi
Deprem iklimindetammanasylatasarrufaehil
Mardiyye
olmaya,
Nefsi
Dershane Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Kalbintamamenfniveistediine Nefsi
Deryalar
vslolmassfatdr. Sfiye
Yklolursa,ruhaskntvermekle, Nefsi
Deve
ykszolursaruhameyletmek Levvme
Dilsizlik Hakksylememek. Nefsi
 nternetYazlar95

Mlhime
Nefsi
Dnkitaplar Ameldekemle,
Mutmainne
Nefsi
Diektirmek Ruhaargeleneyigidermek
Levvme
Nefsininisyanhastalnamelislih Nefsi
Doktorlargrmek
iletedavietmeye, Mutmainne
Dolugrmek;
Nefsi
esrarnzevkinde
Sfiye
mbalaadr.
Nefsi
Demeliyer Nefsinsuknetekavumas
Levvme
Nefsi
Dkknlar Nefsinsuknetekavumas
Levvme
Eerbu
Nefsiniterbiyeyeveakaidini
muhalifleribu
temizlemeyegayretettii;karmaya Nefsi
yerlerden
almazsa,nefsininvehevasnn Levvme
kardn
galebesieklindeta'biredilir.
grrse,
FarznamazlardatembellieveyaEhli
EhliSnnetten Nefsi
Snnet'inhricindebiri'tikd
olmayanlar Mlhime
mezhebemeyletmeye
Nefsi
Ekmekler Nefsinsuknetekavumas
Levvme
Nefsi
Elbisegiymek, Salihameliilenilmesi
Levvme
Nefsi
Erkekocuu Slihameli
Mlhime
Eekarsvesarca Nefsi
Fsidfikirlervefaydasz
ar Emmre
Nefsinehvetlerineokfazlatbi' Nefsi
Eek
olmakileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Ekya Nefsinazgnlnaiarettir.
Mlhime
Azgnolanlardadhilolmakzere,
Etiyenilenveeti
durumlarna,byklkve Nefsi
yenilmeyen
kklklerinegrenefsiemmre'nn Emmre
hayvanlarnhepsi,
itaatsizliiveehvetiileta'bir
Nefsi
Evler(ma'mr) Nefseitaatleruhaitaatineitolmas
Levvme
Nefslealkalolup,halktangizlive
Nefsi
Fare Hakk'aakolaneyleremeraklolma
Emmre
vesizanileta'birolunur.
96hramczdeHacsmailHakkAltunta

Faskkiileri,kitap
doluraflarn
yannda,
mescdlerde,
Mezhebinevetarikatineuygun Nefsi
medreselerde,
olmayanilerdeolmak Levvme
tekkeve
ziyretghlardave
sairmbarek
yerlerdegrrse
Fiil,sz,yiyecek, Yaplmasveyayaplmamasgnah
iecek,giysive olanherhangibireyiilediini
Nefsi
eyalardanharam grmek,haramveyasakolan
Emmre
veyasakolan davranlardabulunmakveyaklamay
ilemek dnmek
Nefsi
Fil Kibirileta'birolunur.
Emmre
Dnyayameylevediridetembellie Nefsi
Gayrmslim
iarettir Mlhime
Nefsi
Gemiler Nefsinsuknetekavumas
Levvme
Nefsirdyyeningalebesine,kalbte
ma'rifettahsiliylemeydanagelen
Gemiyebinip Nefsi
kesafetin/bulanklnyokolmasna;
sulardangemek Rdiyye
Kalbinletfet(incelik,nurnlik)
kazanmasnaiarettir
AllahTelnnyardmyla,vcut
Nefsi
Gkgrlemesi iklimindetammanasylatasarrufaehil
Mardiyye
olmaya,
Gklerin Nefsi
DaimaHakktarafnanazaretmeye,
grlmesi Mardiyye
Grlenpimi
Nefsinkolaycaveazbiremekleruha Nefsi
etler,yiyeceklerve
tbisimas Levvme
mubahiecekler,
Nefsi
Gne Fikrinaydnlna.
Mardiyye
Nefsingnahtantemizlenme Nefsi
Gvercinci
kabiliyetineulamas Mlhime
Nefsi
Hattatlk Amelinokolmasiingayretetmeye.
Mutmainne
Nefsirdyyeningalebesine,kalbte
ma'rifettahsiliylemeydanagelen
Nefsi
Havalardaumak kesafetin/bulanklnyokolmasna;
Rdiyye
Kalbinletfet(incelik,nurnlik)
kazanmasnaiarettir
Hayrlamelden Hakyolubrakpbtlyolagirmekle, Nefsi
 nternetYazlar97

dnmek Mlhime
Nefsi
Hnzr Haramileta'birolunur.
Emmre
Nefsi
Hizmetkr taattedevamlolmaya
Mlhime
badetiterkedipharama Nefsi
Hokkabaz
yaknlamaya. Mlhime
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Huriler marifetilmitahsiletmekletabir
Rdiyye
olunur.
Kalbintamamenfniveistediine Nefsi
Irmaklar
vslolmassfatdr. Sfiye
VcutazalarnAllahTelnnemrine Nefsi
mamlar
tbi'klmayaiarettir. Mutmainne
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
slmaskerleri marifetilmitahsiletmekletabir
Rdiyye
olunur.
AllahTelnnhkmlerini,kalbeve Nefsi
Kadlar
vcutazasnahkimklmak Mutmainne
Tedbirdenoksanlavednyaya
Nefsi
Kadn meyletme,hattbelkidedahaalak
Mlhime
birseviyededir.
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Kama
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Nefsi
Kaplan: Kibirileta'birolunur.
Emmre
Nefsi
Kar Aklnaydnlna
Mardiyye
Nefsi
Kar Merhamettembalaadr.
Sfiye
Nefsi
Karnca: Hrsileta'birolunur.
Emmre
Nefsi
Karpuzcu Bilgivemarifetkazanmayaiarettir.
Mlhime
Nefsi
Kasap Merhametliolmamak
Mlhime
Emreitaatetmemekveameldeihls Nefsi
Katr
bulunmamakileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Kavgaveekime Ruhilenefsingeimsizliine
Mlhime
Nefsi
Kedi eytannvesvesesiileta'birolunur.
Emmre
Kendizerinden
Nefsi
veyabakabir Haramterketmek
Levvme
yerdenherhangi
98hramczdeHacsmailHakkAltunta

birnecaseti
temizlemek,
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Kevsergrmek marifetilmitahsiletmekletabir
Rdiyye
olunur.
Kbledenyz Nefsi
Hayrdanerrednmeye
evirmek Mlhime
Kbleyetevecch Nefsi
lerdeistikmete
(ynelmek) Mlhime
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Kl
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Nefsi
Kzocuu; Dnya'yayeniyenimeyletmeye
Mlhime
Korkulu,ykl,
Nefsi
skntlveeziyetli Ruhuzahmetesokupnefsetbiolmak
Emmre
ryalar
Nefsi
Koyun,kei,sr Helalrzkvemenfaat
Levvme
Hiddet,fke,dargnlk,kzgnlkve Nefsi
Kpek
ktlkileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Kselik Snnetiterkedenbirkiiolmak
Mlhime
Ktameli
Nefsi
ilerken BtlbrakpHakkadnmek
Mlhime
vazgemek
Nefsi
Ktlkvezulm Nefsinruhzerinegalipolmas
Mlhime
Nefsi
Ktrm Hakolannesneyevarmamak.
Mlhime
Nefsi
Kudsierf Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Kur'nKerm
Kalbitasfiyeveistenileneylere Nefsi
grmekve
ulamayavemuvaffakiyeteiarettir Mutmainne
okumak
Nefsi
Kurbaa Ruhunnefsdennefreti
Levvme
Hased(kskanlk)veibadetlerieksik Nefsi
Kurt:
yapmaileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Kutsalmeknlar Ancakknnkalbiyletabiredilir.
Levvme
Kalbintamamenfniveistediine Nefsi
Kuyular
vslolmassfatdr. Sfiye
Nefsi
Ktphane Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Maymun Nefsinlftamakvearistekli Nefsi
 nternetYazlar99

oynatcs olmasna, Mlhime

Nemmmlk(dedikoduculuk)ileta'bir Nefsi
Maymun
olunur. Emmre
Mednei Nefsi
Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mnevvere Mutmainne
Nefsi
Medreseler Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Mekkei Nefsi
Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mkerreme Mutmainne
Mektepler, Nefsi
Kalbintemizliiyletabirolunur.
okullar Mutmainne
Aklnkemli,Allah'ayaklamakve
Nefsi
Melekler marifetilmitahsiletmekletabir
Rdiyye
olunur.
Nefsi
Mescidler Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Mevsimindemeyv hlsszlavesamimiyetsizlie Nefsi
ekoparmaamelde iarettir. Mutmainne
Mevsiminin
dndahertr Ameldekiihlsszlizaleetmekve
Nefsi
yeilmeyveyi ihlsavesamiyetemeyletmeyeve
Mutmainne
aacndan istekliolmaya.
koparmak
Grmekveiinegirmekkalbive
dncelerifesada(bozuklukve
fenala)sarfetmekle,dnya,zevku
Meyhane,
sefvenefsinehvetlerineuymakla Nefsi
bozahne,
ta'biredilir.Korkulu,ykl,skntlve Emmre
kahvehane
eziyetliryalargrlmesi,ruhu
zahmetesokupnefsetbiolmakla
ta'biredilir.
Nefsi
Meyveli Slihamelveihlsashibolmak
Levvme
Mubaholan Sattklareycinsindenherbirinin Nefsi
eylerisatanlar hallerinegreta'birolunur Mlhime
Nefsi
Mft Hayrlnefse,
Mutmainne
Mlhidve Nefsi
Nasihatkabuletmemek
dinsizler Mlhime
Nefsi
Namaz Vervetakva
Mlhime
Neblerveresuller slmDini'ndekuvvetevenebiyetbi' Nefsi
grmek olmayaiarettir. Mutmainne
Nefsinarzuettii Nefsi
Dnyayameyliterketmek
bireyigrpde Mlhime
100hramczdeHacsmailHakkAltunta

reddetmek,
Nefsinarzuettii
Nefsi
bireyigrmek Dnyayistemekle,
Mlhime
istemek;
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Ok
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Olgunlam Nefsi
Slihamelveihlsashibolmak
meyvelergrmek Levvme
Nefsi
Padiahgrmek Vcutiklimindetasarrufa,
Mutmainne
Pdihayakn
Akldaolgunluaermevemaksuda Nefsi
olankimseleri
yaklamaya, Mutmainne
grmek;
Nefsi
Pars: Gadb(kzgnlk)ileta'birolunur.
Emmre
Nefsi
Pazarlar Nefsinsuknetekavumas
Levvme
Nefsi
Sar Hakkiitiponunlaameletmemek.
Mlhime
Sakalkesilmive Nefsi
eriattanoksanlaiarettir.
tralanm Mlhime
Slihztlarn Nefsi
Kalbintemizliiyletabirolunur.
trbeleri Mutmainne
VcutazalarnAllahTelnnemrine Nefsi
Slihler
tbi'klmayaiarettir. Mutmainne
Slihlerin Nefsi
Kalbintemizliiyletabirolunur.
meskenleri, Mutmainne
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Sancak
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Sancak
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Gaflet(dikkatsizlik,endiesizlik, Nefsi
Sansar:
vurdumduymazlk)ileta'birolunur. Emmre
Nefsi
Saraylar Nefsinsknetekavumas
Levvme
Akmeczidenvazgememekve Nefsi
Sarho
noksanlna Mlhime
Haramfiililemekle,grpdeimese,
haramayaklamaydnpnefse
Sarholukveren Nefsi
tbi'olmaklavebunlarnemsaliolan
eyleriimek Emmre
maddelerkullanldndadurumlarna
greirkinileryapmaklata'biredilir.
Nefsi
Sarrenk NefsiLevvame'ningalebesfatdr.
Levvme
Sevgili Ruhunsafasna(temizlik,saflk, Nefsi
 nternetYazlar101

tatminlik). Mlhime
Scaklk,soukluk,
Nefsnarzularatbioluphiret Nefsi
karanlklar,siyah
amellerindeihlsnolmamas Emmre
renk,
badetiterkedipharama Nefsi
Soytar
yaknlamaya. Mlhime
Nefsirdyyeningalebesine,kalbte
ma'rifettahsiliylemeydanagelen
Sularyzp Nefsi
kesafetin/bulanklnyokolmasna;
gemek Rdiyye
Kalbinletfet(incelik,nurnlik)
kazanmasnaiarettir
Okunansureyegredegreta'bir Nefsi
Sure
deiir. Mutmainne
AllahTeldanbakahereyiterk Nefsi
Susuzkalmak
etmeyeiarettir. Mardiyye
Dnya,zevkusefvenefsin Nefsi
Sprntlk
ehvetlerineuymak Emmre
Akmeczidenvazgememekve Nefsi
arkdinlemek
noksanlna Mlhime
Nefsi
ainsan Hakyolubrakpbtlyolagirmekle,
Mlhime
VcutazalarnAllahTelnnemrine Nefsi
ehidler
tbi'klmayaiarettir. Mutmainne
Nefsi
eyhlergrmek Nefsiniirada.
Mutmainne
eytnatab'olmaktr.Eereytan Nefsi
eytn
reddedersebu,okiyidir. Mlhime
Nefsi
Tavanclkuu: Cehaletvehrsileta'birolunur.
Emmre
Tavukvegvercin
Nefsi
veiretiyenilir Hellmalahrslolmak
Levvme
kular
Nefsi
Tekkeler Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
Nefsi
Tellk; Baklarnharamdansaknmadna
Mlhime
Nefsi
Tesbh stenileneyeulamaya.
Mutmainne
Hile,yalandolan,arabozuculukile Nefsi
Tilki
ta'birolunur. Emmre
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Topsilah
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Nefsi
Topal Hakyoldaazhizmettebulunmak.
Mlhime
Traolmakve Ruhunnurununartmasnaiarettir. Nefsi
102hramczdeHacsmailHakkAltunta

benzeri Levvme
Nefsi
Tuzcu Nefsinslih(fazletli)olmasna,
Mlhime
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Tfek
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Salhamelegayretetmekveele
geirilmesiveekilenzorluklar,nefsi
levvameninmeakkatinekatlanarak, Nefsi
Vahikular
amelislihkazanmakla,meakkat Levvme
ekerekamelegayretgstermeye
iareteder.
Akldaolgunluaermevemaksda Nefsi
Vekiller
yaklamaya, Mutmainne
Korktuundaneminolmayave Nefsi
Velilergrmek
umduunanailolmaya, Mutmainne
Akldaolgunluaermevemaksuda Nefsi
Vezirler
yaklamaya, Mutmainne
Yabanckadnla Nefsi
Nefsinruhaitaatsizliineiarettir.
kucaklamak Levvme
Nefsi
Yamur lhrahmettir.
Sfiye
Yanmam Nefsi
Nefsingafleti
mumlar Levvme
eytanvesveselerinzayfsfatdr, Nefsi
Yay
bunlaragalipolunduunugsterir Mutmainne
Yemek
Nafileibadetlereehemmiyet Nefsi
(Hububattanhell
gstermeyeiarettir. Levvme
olaneyleri)
Nefsi
Yeilayrlar Slihamelvehlsashibolmak
Levvme
Nefsi
Yeilrenk NefsiMutmanne'nngalebesine.
Mutmainne
Ez(sknt,eziyet,zulm)vecefile Nefsi
Ylan
ta'birolunur. Emmre
Nefsi
Yldrm stenileneyesratlevslolmaya,
Mardiyye
Nefsi
Yldz Nefsinaydnlna.
Mardiyye
Nefsi
Zevceyesarlmak Nefsinruhatbiolmasna;
Levvme
Ziyaretyerlerive
Nefsi
bunlarnbenzeri Kalbintemizliiyletabirolunur.
Mutmainne
kutsalyerler


 nternetYazlar103

GRLDKLERGNLEREGRERYALARINTABRLER
GN YORUMU

1 Hayrlhabersevinvemutluluktur.

2 gnsonrameydanakacakolanbyksevintir.

3 Ryaiyideildir.Sadakavermeklzmdr.

4 Malvenimete,iareteder.

Rya yolculua, mal ve nimetin meydana gelmesini temenni

5
etmeyeiareteder.

6 Yolakmaya.
7 Nizavemcadeleye,
8 Kaybolaneylerintekrarbulunmasnaalamettir.
9 Sevince,
10 Sevinveenlie,
11 Nehayranedeerreiareteder.
12 Saadet,malvenimeteiareteder.
13 Grlenryaiyideildir.Sadakavermekgerekir.
14 Hayrlhaberalaraksevinmeyeiarettir.
15 Yinehayrlhaberlesevinmeyeiareteder.

Dost ve ahbaplardan birinin vefat haberiyle zlme

16
kederlenmeyeiareteder.

17 stirahatvesaadete,sayszmalvenimeteiareteder.
18 Sevinvemjdeyeiareteder.
19 yideildir.
20 Bykbiradamladostlua,
21 erefvevakara,
104hramczdeHacsmailHakkAltunta

22 Sevince
23 Korku,izdrapvesaknmaya
24 Ayplamaveknamayaiareteder.
25 Byksevince,
26 Kudsiyyete.
27 Bitmeyenbirsevince,
28 Sevinvemjdeyeiareteder.
29 yideildir,saknmakvetevbeetmekgerekir

Sevdii bir erkek veya sevdii bir kadn grmekle sevinmeye

30
iareteder.
Kaynaka
izelgeiindahagenibilgilerebukaynaklardanulaabilirsiniz.
Hafz Hulusi Efendi hzl: Abdurrahman ACER, Mizanu'n Nfus (Ryalar Inda Nefis
Mertebeleri)[Kitap].stanbul:Sebil,2006.
HafzHulusiEfendiMiznnu'nNfus[Kitap].stanbul:HseyinRemziMatbaas,1305.



 DNVEMUTLULUK

Dintapnmadilidir,inanankiininbilgisineklavuzlukeden,onugvenilirklan,canltutan,
imniaklnauygunyapantapnmafiilleridir.
[nsan,doumundanlmnekadarhepmutluolmakarzusuierisindedir.Mutlulukinsann
hayatnnamacveanlamdr.Buyzdeno,daimaonamutluluuyaatacakeyiarardurur.
Modern dnyada teknolojinin ve bilimin ilerlemesi ile insann mutluluunun artaca
dnlmtr. Oysaki teknolojinin ilerlemesi insann mutlu olmasna vesile olmam, aksine
kaygnn, skntnn, stresin artmasna neden olmutur. Bu ortam ierisinde insan kendisini
mutlu edecek her yntemi kullanmaya almtr. KLER MUTLULUA GTRECEK ETL
FORMLLER RETLMEYE ALIILMI VE BU FORMLLERLE LGL YNTEMLER VE KTAPLAR
TMDNYAZERNDERABETGRMTR.
Balangcn insanln balang tarihi olarak gsterebileceimiz dinler de kiilerin
mutluluunu hedeflediklerini, amalarnn insana dnya ve ahiret mutluluunu kazandrmak
olduunu ifade etmilerdir. yleyse mutluluu arzulayan insan iin dinler olumlu bir katkda
bulanabilir. nk dinler, insann yaratlna uygun formller ileri srer ve iddia ederler. Bu
yzden bir dine inanma nasl insann doasnda yer alyorsa, inand dinin ona mutluluu
getirecei dncesine sahip olmak da kiilerin zihninde yer alabilir. Bu durumda din ile
mutlulukarasndaanlamlbirilikininvarolduusylenilebilir.]174
[Ancak modern dnemin burjuvazi kesimi, geleneksel din kavramn kkten deitirerek
yerine kusursuz evren dzeneini yaratan yi ve Adil Saat Yapmcs, herkesi ayn dzeyde
seven, onlara gnah ileme ya da gnahtan kanma zgrl veren, sadece ok byk
gnahlarcezalandranyenibirTanrkoydu.AllahTelymantknermelerleispatlanmasn
rasyonelbirsylemegeirdilerveNANCIKSELBRSEMsaydlar.]175Buekildeinsanakl
kart. Birok uydurma ve benzeri hayale gelmeyen kurgular ile olur olmaz felsef, ideolojk
trevleriindedinlerivemanevhayatlarzayflamayabalad.Hakikattedinzayflamaz,din
yaayzayflar.rkntleriindehergeengnndeinsanaresizlilerinigidermekvemutlu
olmak iin gayret gsterse de sonuta zlen ve ldnde dnyaya gelip ve gelmedii
kimselertarafndanhatrlanmayanbireyolarakkalmaktadr.
nsan mutlulua azck bir eyle kavuur. Fakat sevdii ey bir zaman sonra onu skmaya
balar.
Sonsuz hrs ve istek karsnda ezilen insan iin ancak Allah Telnn tatmin edebileceini
grmekteyiz. Sonsuzluk ancak Allah Telda olunca baka bir eyden mutlu olunacan
sanmak yanl olabilmektir. Allah Tel dahi insann ftratnda usan olduunu bildii iin
ibadetleri eitlendirdi. Her zaman ibadet etmeyi deil, baz zamanlarda ibadeti emretti.
Mesela,namazklmakdeilnamazyerinegetirmekniyetindeolursanamazseniskmaz.Zira
hernamazklmaklanamazgerekleklmdeildir.Eeryleolmuolsaidi,mutsuzinsanlar
namazklanlariindegrmezdik.
Sonuolarakbedenizevklerhibirekildeinsanmutluetmiyor.Ruhnzevklerisegeicibir
dnemmutlukveriyor.Onuniintekkurtuludinsahibiolmakdeil,AllahTelysevmekve
174
ACABOA Asiye, DinMutluluk likisi. Kahramanmara: St mam niversitesi Sosyal Bilimler
EnstitsFelsefeveDinBilimleriAnabilimdalYksekLisansTezi204569,Ocak2007,s.IV
175
ER, Filiz, Ontolojinin Din Tasavvurlarn eriine Etkisi (Doal Teoloji). Bursa: Uluda niversitesi
SosyalBilimlerEnstitsFelsefeVeDinBilimleriAnabilimDalDinFelsefesiBilimDalYksekLisansTezi
204782,2006.,s.8285
106hramczdeHacsmailHakkAltunta

onakendimizisevdirmeninyollarnbulmaktr.

badetokluunayokitibarhi
KulundanHlikholanmaynca176

176
Kuddsikaddesellhsrrahulazz

 YLKLERNKTLEDNMES

Bireyinyokedilmesininprensibi,yadorudanyadadolaylyollardanmdahaledengetii
herkes tarafndan bilinmektedir. Dorudan mdahalenin karsnda tepkiler her zaman
olmutur.Ancakdolaylmdahaleninnetepkisi,nedebiruyarcsvardr.Genellikledolaylnn
geli yn hep olumlu taraftan gzkp bu ekilde de alglanm olmas aslnda illzyondan
baka bir ey deildir. Bu durumu aklayabilmek iin, Osmanlnn ykl politikalarndaki iyi
insanlarnrolnrnekolarakanlatacaz.
yi insanlar, iyilik namna bir eylerden bahsederken, sonuta ykmn ncleri olmular ve
bunda kendilerinin bir pay olabileceini hi dnmemilerdir. Bu konuda, nasihat trnden
yazlmsiyasetnmelerisyleyebiliriz. Bukitaplar,aslndahepiyiolmannvetecrbelerinbir
kazanm sonucu olarak yazlm olmalar asndan gerekten gzel ve faydaldrlar. Ancak
verdiklerietkinintepkisiise,hitednldkadariyiolmamtr.
Osmanl mparatorluunda, XVI. yzyln ikinci yarsndan sonra ba gsteren bunalmlar,
dnemindnrlerinivedevletynetimindedeneyimiolanlar,areleraramayayneltmitir.
Eflatunun Politiasndan ilham alan, bu tr siyaset kitaplarn yazma gereini dnenler
siyasetnmeolarakisimlendirileneserleriileyazldklardnemektutmayaalmlardr.
Ancak bu tr ve benzeri kitaplarn, ortaya koyduu ktleme durumlar, insanlarn bakn
olumsuz etkileyecek bir yapya maalesef dnerek, gerekte her bahsedilen durumun, ayn
ekilde cereyan edip etmedii de belli olmayan bu bilgiler yznden, umumun psikolojik
yapsnda aksi tesirler meydana getirmitir. Bu kitaplarn ortaya koyduklar problemlerin, ne
snrdaolduudakesinlikbildirmekteyeterliolamamtr
Bahsedilen kitaplar, iyi olmann kutsal tasn yksek tutarak ulalamayacak seviyeye
karm olmalar sebebiyle, insanlarn hem kendilerine hem de dierlerine kar gvenlerini
yitirmelerine sebep olmulardr. Burada hatrlanmas gereken asl konu, Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin, slm tebli ederken, karsndaki insanlarn anlayn bloklama taktii
yapmadan, en nemli ibadetimiz olan namaz hakknda "Benim nasl namaz kldm
grdyseniz, yle namaz kln." (Buhari) buyurmas bir gerei haber vermektedir. Yani
insanlarn terbiye edilmesinde nasihat edilirken rnekleme yaplmaldr. Mesela ynetici
sabrl olmaldr. Yerine filan devlet adm sabrla hareket ettii iin tebaasn u
skntlardankurtarddemekarasndaalglayynndenokfarkvardr.nkokuyanveya
duyan kiinin, mahhas bir kii ile rneklenmesi, onun hayal dnyasnda btn insanlar
kapsamaktan kartacaktr. Sadece rnee bakar ki, bu durumda dier insanlar hakknda
thmetetmektendekurtulmuolur.
Bahsettiimiz gibi Osmanl mparatorluunu ykan sebepler iinde sadece insan faktr
olmayp,dnyazerindekiekonomikyenioluumlarngetirileridevarolduuanmakisteriz.
Sonu olarak nasihat kitaplar yazanlarn, fayday celp eden durumlar muhakkak vardr.
Ancak zararvericitaraflarnndaolduunuaklambulunmaktayz.Bunedenle,rnekinsan
yetitirmenin daha nemli olduu ortaya kmaktadr. Mesela; Muhammed Bican Efendi,
yazd Muhammediyye'yi, hocas Hac Bayram Vel kaddesellh srrahul azze takdim
ettiinde;
"Ey Muhammed! Bu kitab yazacana, kalbinin nrlanmas iin alsan, nefsini terbiye
etmek iin urap onu yola getirseydin daha iyi olmaz myd?" buyurduunda, Muhammed
Bcnbir"hh!"ektiki,oandakitabnakolansahifeleri"hh"ateindenkararpsimsiyah
oldu.
108hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bize,milletimizevedevletimizedenennemligrevdemyetitirmekdavasntekrar
canlandrmak ve bunun nndeki engelleri ortadan kaldrmaktr. Adam saysnn artt
yerlerde,demlerazaderse,hangitedbirialrsakalalmsonudaimaolumsuzolacaktr.Bir
toplulukta, rnek gstereceimiz, szne fiiline itibar edebileceimiz kiilerin az ya da hi
olmamas,nekadaracvezntverecekbirdurumolabileceinisylemeyegerekyoktur.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, slam dini yaayarak tebli edip, insanlara retti.
Bizdekonuanlardanok,yaayanlarrnekalalm.Konumakkolay,ilemekveuygulamakise
zordur.
 MRTLERDENNCEEYHLERTERBYEEDELM

Zamanmzda, nefis ve ruh ilikilerini, ferdiyet temelinde zmleye alan, eskiye dnk
merkezli aklamalar, hem eyhlerden hem de mritlerden youn eletiriler alm olmasna
ramen, ou zaman oturmu bir metodolojiye sahip tasavvuf kavram, insanlarn hayatlar
boyunca en gl bir biimde varln ve etkisini srdrmeye devam ettirmektedir. Ancak
tasavvuf yaklamn, insanlar aras ilikiler, kurumlar, fikirler ve usuller erevesindeki
zmleme anlay, gnmzdeki tekilatlanm tarikatlarn, kendi amalar dorultusunda
kullanma imknlar henz ortadan kaldrmad gibi, srekli bir doktrin olarak zayflayp g
kaybetmeye yz tutmaktadr. Baz kesimlerden kan dzeltici yaklamlar, tasavvuf sistemini
vecemaatkavramnnealp,insanlararasilikileregetirdiiyeniaklamalarn,bykbirilgi
grmesine ramen, son yllarda iletiim teknolojisi sayesinde ulalan gereklerle, daha
ncedenanlatlanbirokeyingrndgibiolmadngstermektedir.
Tasavvufi temellerin atrdamasnda, btnyle insan yaamn zor artlarla idamesi
temelinden bamszlama eilimini gstermesiyle, yeni deikenler ve kategorilerin ortaya
kmasnasebepolmutur.Bumeyandacemaatlerinbymeamalhareketleri,iekapank
olmakveyaolmamakarasndakalmtr.Budurumiseusuldezayflamaveierikboalmasna
engel de olamamtr. nsanlar arasndaki bamllk arttka, insann yalnzlamas artk
mmkn deildir. Hlbuki cemaatlemenin bugnk dzeyi dikkate alndnda, henz sz
edilenbudeiimlerinyeterinceolgunlamadgrlmektedir.
Cemiyetleme srecinin ileri boyutlara varmas yannda gnmzde, insann kendi
hayatndaferdilemesiveistikrararaylarnn,ncekizamanlaranazaranarttngrmekteyiz.
Bunaramen,tarikatlarnkendikendileriniyenidurumagredisiplineetmeyigereksizgrp,
adapteolamamalarsebebiyle,dnyahayatveekonomikpolitikalarnoluturacayenidzen,
daha sert ve bask kstlamalarn tarikatlara dayatarak, giderek artan bir lde, onlar iine
ekmeye veya yok etmeye alacaktr. Bu sebeple, tasavvufi hayatta yeni bir yenileyici ve
devrim olmas gerekmektedir. Eer bu baarlamazsa, insanlarn yzyllar ncesinde uyum
salayarakbaarlolduubusistemikaybetmesiyle,toplumbykbirdeerkaybnauram
olacaktr. Bu ise gelecekte meydana gelebilecek tehlikeli durumlarn olumasna sebep tekil
edebilir.
Tasavvufun temelinde, beeri katmalar ok olduundan, dinin akideleri gibi salamln
korumas mmkn deildir. Genellikle sapk frkalarn, tasavvuf kltrleri ierisinde olma
nedeni budur diyebiliriz. Onun iin, u an eyh ad ile geinenler, kendilerine eki dzen
vermelerinin gereklilii nemli noktaya gelmitir. nk uzun bir gelecek insanl
beklemektedir. yle bir dnn, stanbulda yaayan bir insana, Eski Topkap garaj, bir
zamansonrabiruzayistasyonuolacakdenilsehiinanabilirmiacaba?uankiartlar,tabiki
bunu hayalden teye gtremeyecektir. Fakat yle olduu zaman da ..bak adam nasl
bilmigibicmlelerdeheviolacaktr.Buradanbahsetmekistediimiz,tasavvufterbiyede
unutulmu olan hedef sunmak usuln hatrlatmak iindir. Bu usul, Raslllah sallallh
aleyhivesellemkullanmtr.Arabistanllerinde,dnyannbirokyerindenhabersizolanlara,
konstantiniyeyi (istanbulu) hedef gsterirken, hedeflenen ey ile dnya imarnn, madd ve
manevtemeldinamikleriniortayakarptespitetmesidir.
Bir rivayette udur. Hafz Eb Nuaym ve Yahya bin Saidl mev; Kelbi'ye dayanarak
diyorlar ki, bir defasnda Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Beni Bekr bin Vil'e gitti ve
onlarlasohbetederkensavadurumunuznasldiyesordu.Onlardedilerki:
110hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bizneranlasavaacakdurumdayz,nederanakarkimseyikoruyabiliriz.Raslllah
sallallhaleyhivesellemylededi:
Bir gn gelecek, siz onlarn menzillerine ineceksiniz, onlarn kadnlaryla evleneceksiniz
ve onlarn evlatlarn esir alacaksnz. Bu grmeden sonra, Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemoradanayrldveorayaEbLehebgeldivehalkaylededi:
Bu adam eskiden ok iyi idi, ama imdi akln karmtr. Ben Bekr bin Vil'e mensup
olanlardadedilerki:
Evet,ranllardanbahsedince,onunaklidengesininyerindeolmadnakanaatgetirdik..
Buvak'agsteriyorki,osralardahibirArap,Araplarnrangibimuazzambirsaltanatyerlebir
edip, btn ran'a hkim olacaklarn, akllarnn ularna bile getiremiyordu. Byle bir ey
onlarca, sadece deli divane bir kii tarafndan syleyenebilirdi. Fakat aradan 1516 sene
gemedi k, ayn adamlar Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sylediklerinin harfiyen
gerekletiineahitoldular.]177
Bugn,hala Raslllahsallallhaleyhivesellemin mucizesiveikramolan[Diyarbakren
eskiismiAsurkaynaklarndaAmidolarakgemektedir.Diyarbekirismiise,Arabistandang
eden bir kableden ortaya kmtr. Arabistandan gelen Beni Bekr Kablesi Dicle civrna
yerletiler.BlgeyeBekrlerinDiyrmnsnagelenDiyrBekrismiverildi.Zamanlabuisim
Diyarbekir olarak sylenmeye baland. 1937 senesinde Bakanlar Kurulu karryla Diyarbakr
olarakdeitirildi.]178
Sonuta, kabuunu krp iinden kamayan civciv lr. Tarikatlar, ferdin ahlakn terbiye
etmeyi dnrken, cemaat terbiyesine, dolaysyla toplumun iine almaya, onlar kendileri
ile buluturmaya ve bedevi olmaktan kendilerini kurtaramaya yneltmelidir. Bu nedenle ilk
yaplacak ey, (her ne kadar yasak olsa bile) eyh, stad ad ile nlenmi kiilerin, ilk nce
eitimdengeirilmesigerektiidir.Mritlersnf,rzgrnndeuangazellergibidir.Nerede
bir rzgr bulursa, onun elinden kendini kurtaramaz. Osmanl mparatorluunun yklna
sebepeylerarasnda,bueyhtaifesinigrlnce,MeclisiMeayihikurmayamecburkalmve
bu iin babo braklmayacan anlamtr. Ancak ne var ki, bu tedbirin vakti gemi olduu
iin,oktaetkilideolmamtr.Dahasonra1925tetekkelerinkapatlmasilebudurumbabo
birhalaltnda,ksmvegizlidevam etmitir.Ancak,siyasilerinkaramalgzyummalar ile
yeniden (sosyal bir gerek olan) cemaatler olumutur. Fakat bu seferde, amac ve istikameti
belirsiz,toplumdaiindebulunanveyaneolduubelirsizbirhalalmtr.Bizimburadademek
istediimiz,bubaboluunnnegemekvebezirganvarihareketlerinlemektir.Gerekve
mecburiyetarzedenbudurumu,yoketmektense,kontrolaltndatutmakveilerisiiintedbir
almak,toplumunyklmamasveayaktadurabilmesineyardmcolunmasasndan,milletimiz
iinhayatibirnemarzetmektedir.

177
Mevdudi trc: Naim ASRAR Tarih Boyunca Tevhid Mcadelesi ve Hz.Peygamber [Kitap]. Ankara:
Pnar,1984.s.580
178
RehberAnsiklopedisi
 THESTONINGOFSORAYAM.(SREYYAYITALAMAK)

ROMAN:FreidouneSahebjam
YNETMEN:CyrusNowrasteh
SENARYO:CyrusNowrasteh,BetsyNowrasteh
OYUNCULAR: James Caviezel (The Passion Of The Christ, Pay It Forward), Shohreh
Aghdashloo (House Of Sand And Fog, X Men: The Last Stand) , Mozhan Marno , Navid
Negahban(24)
YAPIMCILAR:StephenMcEveety,JohnShepherd,ToddBurns
YAPIMYILI:2009
TR:Dram,GerekHikaye

FLMNHKYES
SreyyaManutchehri,35yandayediocukannesibirkadn.Kendideyimiylezahmetsiz
bire13yandaykendeitokuolarakplanlananbirevlilikle,kksulardansabkal,20
yandakiAliileevlendirilir.Sreyya22yllkevliliktedokuzkezhamilekalr.
Kocasnn dayaklarndan dolay iki bebei l doar. Sadece dayak deil, hakaretleri ve
fahielerle dp kalkmalar da vardr. Ama en kts en byk iki olunu srekli annelerine
kar kkrtr. Aslnda Ali adi bir sulu deildir. O dincilii maske olarak kullanan sadist ve
acmaszbiradamdr.Komukasabadagardiyanolarakalr.Oradatandidamlkdoktorun
14 yandaki bir kzna (Mehri) gz koyar. Onunla mutlaka evlenmelidir. randa ok elilik
serbest olmasna ramen Ali, hem iki ailenin bakm stlenmek, hem de ilk kars Sreyya y
boaypnafakavermekistemez.Budurumdailkkarsnnaslbandandefedecektir?
Kocas Ali tarafndan tezgh kurulur. Kars len Haimin yanna yardm etme ve para
kazanmasbahanesiyleSreyyatuzaaekilir.
Sadakatsizliklesula,kurtul!
Kocasnn hibir eyi kendi gzleriyle grmesi ya da Sreyya nn tamamen masum olmas
nemli deildir. Bu iftirann sadece Alinin kuzeni tarafndan onaylanmas, stelik orada bir
glmseme, urada bir el demesi Yatakta uyuma gibi anlamsz sulamalarla
onaylanmasyeterlidir.Adlimakamlarbuuydurukiftiralardelilolarakkabuledermi?Ancak
eriat kanunlar uygulayanlarn banda, ah ynetimi zamannda ocuk tacizciliinden hapse
atlp, daha sonra gardiyan Ali tarafndan suu ve ahlakszl rtbas edilip saygdeer bir
mollaolanahlaksz(Hasan)varsa,delillertamdrvegeerlidir.
Sreyyasadakatsizdir!Sreyyasuludur!Cezaslmdr!
15Austos1986recmcezasilednyahayatnavedaeder.
Kocas Ali Doktorun kzyla evlenemez. Muhtar brahim oyuna geldii iin piman olur.
Haimyalancahitlikyaptnitirafeder.AncakSreyyalmtr.

FLMNYORUMU

Filminslmktlemekastileekilmiolmasdnlebilir.Bilgisizveortaderecedebilgi
sahibi olan insanlar etkileyecek tarzda ekilmi. Fakat filmin hatalarla dolu oluu filmin
kkrtcsnfndakalmasnasebepolmaktadr.Bunedenlebirzamansonraunutulupgidecek
tarzdadr. Filmin senaryo kayna olan kitab ne kadaryla aksettirdii hakknda fazla bilgimiz
yok. Ancak recm uygulamasnn yaanlm bir olay olarak aksettirildii durum zere
112hramczdeHacsmailHakkAltunta

sylenecek tek bir sz vardr. O da cehaletin acmasz penelerinde eziyet eken iyi ve kt
insanlar.
Film cehaletle ktlerin daha ok kt olabilecei ve iyilerinde ktler karsnda ezilerek
yapmayacaeyleriyapmayanaslsevkolabileceinigstermektedir.
Kk bir ky yerinde iktidarsz muhtar, hrsl koca ve cahil din adam geninde halkn
aldatlmasveoyuncakolmubirdinihayatnackldurumuinsangerektenokzyor.
Raslllahsallallhaleyhivesellemin nbvvetidnemindede bubedevitakmndanne
kadar eziyet ektiini bilmekteyiz. Onun Medine diyerek balatt ehirleme ve
medenileme hareketi bu tr n yarg ve adalet adna yaplm adaletsizlikleri nleme
projesidir.
FilmdemollannBuolupbitenlersnrlarmziindekalmaldemesiyledinadnabireyin
yaplmadnnitirafediliinekadarzcbirdurumdur.
Zalimlerelinedmyalancahit(Haim)initirafnndabireyideitirememesi,iyilere
vaktinde yaplmayan eylerin ne kadar geersiz oluunu aksettirmektedir. nk Sreyya
rahmetirahmanakavumusadeceacskalmtr.
Ayrca filmde recm iin gerekli drt ahidin yerine iki ahitle bu dzmeceyi hazrlamak ise
dinkisvesialtndailenenzulmvedininyanlanlalmasnanedenolmaktadrkibudaayrca
gnahtr.
SonuolarakSreyyagereivesonularylabiracnnitirafdr.Hakvehakikatolanilerin
uygulamadaki zorluunu bu film bize gstermektedir. Onun iindir ki, tarihte usulne ve
artlarna uygun recm ok az denecek kadar uygulanmtr.179 Bu sebeple slam Dini recmi
uygulamaktanokcaydrcetkifonksiyonuileelealdbircezaolarakgrmtr.nkAllah
Tel bu cezann uygulanndan daha nemsiz olanlar Kurn Kerimde aklarken bundan
bahsetmemesibudurumunenakrneidir.BuakkapdaAllahTelnngnahkrkuluna
dahimerhametininiaretidir.Yerigeldiizamanruhsatlarnuygulanmasnmuratettiinerecm
uygulamasrneksaylabilir.
Konuzerindeburadasizesunacamyazlmbirmakalezetiniokuduunuzzamanakca
greceksiniz ki, recm vardr, fakat hakiki manada uygulamak ok zor ve mmkn
grnmemektedir.

SLAMHUKUKUNDARECMCEZASI
Do.Dr.OsmanKAIKI
ErzincanniversitesiHukukFakltesiretimyesi.

179
Osmanl'da1kezuygulandRecmcezas,altasrdevamedenOsmanldevletindesadecebirdefa,
1680'de,DrdncMehmed'insaltanatsrasndauyguland.YahudibirerkekleilikiyegirenMslman
birkadn,SultanahmetMeydan'ndatalanarakrecmedildi.Kadn,evliydivebakabirerkeklebaslmt.
RumeliKazaskeriBeyazizadeAhmetEfendi,zinaedeniftiyargladvekadnntalanarakldrlmesine,
erkeindekafasnnkesilmesinehkmetti.Trkhukuksistemindeozamanakadargrlmemiolanbu
karar, sarayda ve ynetim evrelerinde tepkiyle karland. Baz yksek brokratlar karar geri almas
veya bir baka infaz biimi uygulatmas iin Beyazizade'yi sktrdlar, ancak basklar ters sonu verdi.
nfaz gn, mahkmlar, Sultanahmet Camii'nin hemen karsnda bulunan burmal tan nne
getirildiler.Ortadairitalardanoluanbirynvard.Kadn,buradancedenkazlmolanukurabeline
kadargmldveinfazbalad.lkta,recmhkmnvermiolanRumeliKazaskeriBeyazizadeAhmed
Efendiattvebunudiertalartakipetti.Kanlariindekalankadnncanvermesindensonra,erkeinde
kllaboynuvuruldu(MuratBardak)
 nternetYazlar113

IGenelOlarak
Recm, birine ta atma, taa tutma, tala ldrme, svme, lnet etme, kovma, birinin
namusuna iftira etme, kt zanda bulunma anlamlarna gelen bir kelimedir180. Ayn kkten
"racm"; recm olunan, talanan, kovulan ve lnetlenen anlamndadr. Kur'an Kerim'de bir
konuhakkndabilmedenkonumak181veeytanlartalamak182anlamndakullanlmtr.Terim
olarakrecmzinaedenmuhsankadnveyaerkeitalayarakldrmekdemektir.
Zina edenlere recm veya baka ekilde lm cezas verilmesi slama has bir uygulama
deildir. Gerek din gerekse beer hukuk sistemlerinde zina eden kimselere genellikle
srgndenlmekadararcezalarverildiibilinmektedir.
Mesela Hammurabi Yasasna gre zina edenler suda boularak ldrlrlerdi. Eski
Yunandadaevlikadnlazinaedenerkekldrlrd 183.DiertaraftanTevratta,zinaeden
evli kimselere recm cezas verilecei hkm altna alnmtr 184. ncilde ise, Hz. saya zina
etmibirkadnnrecmedilmekzeregetirildiindenszedilmektedir185.
IIKurandaRecm
Kurandazinaedenlerehapis186,eziyet187vecelde(sopa)cezas188verileceiningren
ayet vardr. Zina eden erkek ve zina eden kadnn her birine yz denek vurun eklindeki
celdeayetinde,evlibekarayrmyapmamtr.Ayrcaceldeayetibukonudaensonindiiiin
dierlerinihkmdenkaldrd(neshettii)genelliklekabuledilmektedir.Bununlabirliktehapis
ayetininlezbiyenkadnlar,ezaayetininlivatayapanerkeklervenihayetceldeayetinindezina
edenkadnveerkekiinolduunudailerisrenlerdeolmutur189.GrldzereKuranda
zinacezasolarakrecmyoktur.BununlabirliktehadiskitaplarndaHz.merradiyallhanhn
"htiyar erkekle (eeyhu) ihtiyar kadn (veeyhatu) zina ederlerse, onlar recmedin
eklinde bir ayet olduu, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ve kendilerinin recmi
uyguladklar, ileride baz kimselerin Biz Allah'n kitabnda recmi bulamyoruz" diyerek
saptacaklarn,"Eerinsanlar,merAllah'nKitabnailaveyaptdemeyecekolsalar,buayeti
Mushaf'a yazardm" dedii rivayet edilmektedir 190. Ancak Hz. merden bu olay aktaran
rvilerden bir ksm cerh ve tadil limlerince zayf kabul edilmitir 191. Ayrca rivayetlerin bir
ksmndarecmayetininmetniyok,olanlardadabirlikszkonusudeildir.Yineburivayetlerde
recm ayetinin mensuh, hkmnn ise baki olduuna ilikin bir deerlendirme de
bulunmamaktadr. Yine kullanlan ifadeye baklrsa gen evlilere recm uygulanmayaca
sonucukarlabilir.Dolaysylaburivayetleredayanlarak,KurnKerimderecmayetiolduu
ve daha sonra da lafznn nesh edildii, fakat hkmnn baki kald iddia edilemez. Dier
180
bnManzur,LisanlArap,C.XII,BeyrutTy.s.226.
181
Kehf,18/22.
182
Mlk,67/5.
183
SadriM.Arsal,UmumiHukukTarihi,stanbul1944,s.128.
184
Levililer,20/10;Tensiye,22/23.
185
Yuhanna,8/311.
186
Nisa,4/15
187
Nisa,4/16.
188
Nur,24/2.
189
Alusi,II,236;ReitRza,TefsirulMenar,IV,1973,s.435.
190
Mslim,Hudd,15;bnMce,Hudd,9;bnHanbel,I,5556;Mlik,Hudd,10
191
Tirmizi,Hudud,7;bnEbiHatim,KitablCerhvetTadil,IX,Beyrut1953,s.265;Hakim,Mstedrek,
IV,360
114hramczdeHacsmailHakkAltunta

taraftanKuranncemisrasndaHz.merinbuayetigetirdiivebakaahitbulamadiin
Kuranayazlmadna 192ilikingrdetarihigereklerlebadamamaktadr.YineAllahsize
ncekilerin (doru) hayat tarzlarn gstermek istiyor 193hkmnden kastn Kitab
Mukaddes olduu, iki kitap arasnda zina gibi cinsel sularda byk benzerlikler
bulunduundan recmin, Kuranda kaynann bulunduu grne de katlmak mmkn
deildir 194. Zira ayn esaslar erevesinde Kuranda zina iin ngrlen ceza ile Tevrat ve
ncildekirecmhkmnnneshedildiisonucunadavaranlardaolmutur195.
IIISnnetteRecm
Snnetterecmileilgiliuhadislerigryoruz:
Mslmanbirkimseninkann(aktmak)ueydenbiridndahelalolmaz:Zinaeden
evlikimse196.
Dulundulilezinasndarecmvardr197.
Hapisayetinin 198nzulnnhemenakabinde,ayettegeensebilkavramnnizahedildii
ve Ubade b. Samitin rivayet ettii hadiste de Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem zina
edenevlilereyzsopaverecm,bekrlaraiseyzsopavebirylsrgn 199cezasverileceini
ifadeetmitir.
Dier taraftan Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin birka kez recmi uygulad da
rivayetedilmektedir.
Bunlardan ilki zina eden iki Yahudinin recmidir 200.Bu recminhicretin hemen akabinde
uygulandvezinaedenlerYahudiolduundanveyaKurandazinacezasbulunmadndan
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Tevrat ile amel ettii genellikle kabul
edilmektedir201.
YineHz.Raslllahsallallhaleyhiveselleme,Maizb.MalikelEslemiismindebirisigelip:
beni temizle diyerek zina ettiini drt defa ikrar etmi, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellem de akli melekesini, sarho olup olmadn ve medeni halini sorduktan sonra onu
recmettirmitir. Recmedilirken kamaya teebbs eden Maiz iin Hz. Raslllah sallallh
aleyhivesellem
Keke braksaydnz! Belki tvbe eder de Allah Tel tvbesini kabul ederdi demitir.
AyrcaMaizikendisinegnderenkiiyede
Ya Hezzal, Maizi elbisenle rtseydin, senin iin daha hayrl olurdu. tavsiyesinde
bulunmutur202.
Maiz hadisi, ifadeleri farkl olsa da yaklak 15 sahabe tarafndan nakledilmitir ve hadis

192
Suyuti,tkan,I,stanbul1978,s.78.
193
Nis,4/26.
194
MuhammedHamidullah,AzizKuran(ev.AbdlazizHatipMahmutKank,stanbul2003,s.229.
195
AbdlazizBayndr,DoruBildiimizYanllar,stanbul2006,s.245.
196
Buhari,Diyat,6;Mslim,Kasame,25,26;Tirmizi,Diyat,10;bnMace,Hudd,1;Nesai,Kasame,5,6;
bnHanbel,I,382.
197
Mslim,Hudd,12;EbDvud,Hudd,23;Tirmiz,Hudd,8.
198
Nisa,4/15.
199
Buhari,Tefsir,4;Mslim,Hudd,12;bnMace,Hudd,7;EbuDavud,Hudd,23;Tirmizi,Hudd,8;
bnHanbel,V,317.
200
Buhari,Hudd,24,37;Mslim,Hudd,26.
201
Serahsi,IX,40;ReitRza,V,25;Zuhayli,VI,42.
202
Buhari, Hudd, 25; Mslim, Hudd, 22; Ebu Davud, Hudd, 23; Hakim, Mstedrek, VI, 363; bn
Hanbel,V,217.
 nternetYazlar115

kriterleri asndan da sahih kabul edilmitir. Ancak hi birisinde Maizin ne zaman

recmedildiine yer verilmemitir. Oysa hukuk kurallarnn zaman bakmndan yrrl son
derece nemlidir. afii, Maizin hicretin ilk yllarnda recmedildii kanaatindedir 203. Dier
taraftan rivayetlerde Maizin recmine ahit olduu anlalan Nasr b. Dehr, hicretin yedinci
ylndaki Hayber savanda ehit olmutur. O zaman bu olay hicri yedinci yldan nce
gereklemiolmaldr.Celdeayetiisehakimolangregrehicretinaltncylndagelmitir.
Budurumdarecmolayileceldeayetinininiibirbirineyaknolmaklabirliktehangisininnce
olduunutamolaraktespitetmekmmkndeildir.BununlabirlikteMaizinrecminirivayet
edenlerden birisininhicretindokuzuncuylndaMedineyegelenbnAbbasradiyallhanh
olmas da dikkat ekicidir. Ancak onun da bakasndan duyduu halde kendi ifadesi gibi
nakletmeihtimalivardr.
YineCheynekabilesindenbirkadnzinadanhamileolarakHz.Raslllahsallallhaleyhi
vesellemegelmivekendisinehaddiuygulamasnistemitir.Hz.Raslllahsallallhaleyhi
vesellemonugerievirerektvbeveistifaretmesiniistemitir.
KadndahasonratekrargelipyinegerievrilinceMizgibikendisinidegerievirmemesini
istemitir.KadnndulolduuanlalncaHz.Raslllahsallallhaleyhivesellem
Git douruncaya kadar bekle demitir. Bu arada Ensardan bir adam kadnn bakmn
stlenmitir. ocuk dounca kadn Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme tekrar gelmise
de bu defa da ocuu stten kesinceye kadar emzirmesi istenmitir. Kadn ocuu stten
kestiktensonragetirdiindedeHz.Raslllahsallallhaleyhivesellem
Budurumdakadnrecmederekocuukimsesizbrakmayzdiyerekonugerievirmitir.
BununzerineEnsardanbiradamocuunbakmnstleninceHz.Raslllahsallallhaleyhi
ve sellem kadnn gsne kadar ukur kazlmasn ve kadnn elbiselerinin zerine
balanmasnistemisonradaonurecmetmelerinisylemitir.Recmdensorakadnukurdan
kartmvecenazenamaznkldrmtr 204.(Sreyyafilmindeisegmlmeyipderekenarna
braklmaseklindekiuygulamacehaletinderecesinidahagzelgstermektedir.)
Cheyneli (Gamidli) kadnn ne zaman recmedildiini de kesin olarak bilemiyoruz. Ancak
kadnn Beni de Maiz gibi geri evirmek mi istiyorsun ifadesi bu olayn Maizin recminden
sonra olduunu gstermektedir. Ayrca rivayetlerde ismi geen mran b. Husayn hicri yedinci
ylda, kadn recmedenler arasnda zikredilen Halit b. Velid ise hicri sekizinci ylda Mslman
olmutur. Tarihiler de bu recmi hicri dokuzuncu yl olaylar arasnda zikretmilerdir 205.
Dolaysylaszkonusurecminceldeayetindensonrauygulandanlalmaktadr.
YineEbuHreyreveZeydb.Halidinrivayetettiibirhadistedeivereninineiylezinaeden
bekr ii(Asif)ye yz denek ve bir yl srgn, kadna ise recm cezas uygulanmtr 206. Sz
konusuolayndanezamancereyanettiidebellideildir.EbuHreyreolaynahidiolarakravi
olduuna ve hicri yedinci ylda Mslman olduuna 207gre en azndan bu tarihten ve
dolaysylaceldeayetindensonraolduuanlalmaktadr.
HadiskitaplarndayukardaszkonusuedilenrecmuygulamalarndanbakaEbuZer,Leclac,
Vail elKindi, Cabir b. Abdillah ve Huzeyme b. Mamerden de rivayetler vardr 208. Dolaysyla

203
Beyhaki,VIII,225.
204
Mslim,Hudd,22;bnMce,Diyt,36;Mlik,Hudd,2;bnHanbelV,348.
205
Diyarbekri,II,139.
206
Buhr,Hudd,30,34,38;Mslim,Hudd,25;MalikHudd,6.
207
Ayni,XXII,291.
208
EbuDavud,Hudd,23;Tirmizi,Hudd,22;bnHanbel,V,179.
116hramczdeHacsmailHakkAltunta

recmkonusu,ahaddeil,mtevatirderecesindekihadislerlesabittir.Ancakburivayetlerde
zamanverilmemesidikkatekicidir.
IVHz.RaslllahsallallhaleyhivesellemdenSonraRecmCezas
Recmuygulamalar,Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemdnemiilesnrlolmayprait
halifeler, tabiin ve sonraki dnemlerde de devam etmitir 209. Kuranda recm hkmn
gremiyoruzdiyenHaricilere,merb.Abdlaziz,farznamazlarnvakitverektlarnnsaysnn,
zektnkimlerefarzolduunun,miktarnnvenisabnndaKurandaolmadnbuhususlarHz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yaptn ondan sonra da Mslmanlarn uygulamaya
devamettiklerini,recmindeaynekildeolduunubelirtmitir210.
Osmanlkanunnamelerinde de recm cezas dzenlenmitir. Kanuni dnemine ait bir
kanunnamede zina iin ngrlen para cezasndan nce lakin ala vechier recm klmal
olmasa 211ifadesinden recm yaplamad durumlarda para cezasnn verilecei
anlalmaktadr. Ayn ekilde eriye sicilleri 212ve eyhlislam fetvalarnda 213da zina eden
muhsanlarn214recmedileceiifadeedilmektedir.
VRecmCezasnnMeruiyetinelikinGrler
Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemvedahasonrakiuygulamalar,KurnKerimdeki
zina iin ngrlen ceza ile rtmeyince ilim adamlar bu hususta farkl fikirler ileri
srmlerdir.
ARecmiKabulEtmeyenlerveGerekeleri
Recmcezasnkabuletmeyenlerbirdenfazlagerekeilerisrmlerdir.Haricilerilebirksm
Mutezile ve baz iiler recm cezasn, Kuranda olmad gerekesi ile reddetmilerdir 215.
Haricilere gre, Allah Telnn Kitab, yalan olmas muhtemel olan ahad haberlerle terk
edilemez216.
Dier bir ksm mellife gre ise, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin recm
uygulamalar, celde ayetinden ncedir ve bu ayetle sz konusu uygulama kaldrlmtr 217.
Ayrca eer recm cezas kabul edilecek olursa Kuranda zina eden cariyelere uygulanaca
belirtilen,zinaedenbekarhrkadnlarauygulanannyars218,ifadesinaslanlalacaktr.
Recminyarsolmayacanagrerecmdiyebircezadaszkonusuolamaz.

209
Buhari,Hudud,21;Beyhaki,Snen,VIII,215;Malik,Hudd,9,11;afii,mm,VI,167;bnEbieybe,
Musannef,X,Bombay1401,s.89.
210
bnKuteybe,TeviluMuhtelifilHadis,C.XII,Beyrut1972,s.310.
211
UrielHeyd,StudiesinOldOttomanCriminalLaw,Oxford1973,s.56,dpn.6.
212
Zanilerin ikrar ile sabit olan rnek iin bkz. Akgndz, eriye Sicilleri, II, 104; ahadetle sabit olup
uygulananrecmcezasiinbkz.ErdemYcel,Osmanlmp.lkveSonRecm,HayatTarihMecmuas,S.
7,stanbul1970,s.88.
213
Abdrrahim Efendi, Fetevay Abdrrahim, C. I, stanbul 1827, s.99; Ali Efendi, Fetevay Ali Efendi,
stanbul1893,s.134.
214
Muhsan:Fk:Akl.Blu.slmiyet.Hrriyet.Nikhsahihileteehhlvasflarncmiolankimse.
215
bnHacer,XII,98.
216
bnKudame,Muni,XII,Kahire1986,s.309.Bueletirilererecminahaddeil,mtevatirhaberlesabit
olduu ve ayetin mtevatir haberle tahsis edildii, kald ki haberi vahid ile de ayetin tahsisinin de
mmkn olduu eklinde cevap verilmitir. Ayrca Haricilerin, recm gibi hususlarda, snnete tabi
olmayreddettikleriiinsapttklardailerisrlmtr(Razi,XXIII,134;Sabuni,II,23;bnTeymiye,
MecmuulFeteva,XIII,Kahire1404,s.208.
217
SleymanAte,KuranKerimTefsiri,II,stanbul1995,s.577;Bayndr,242.
218
Nisa,4/25.
 nternetYazlar117

YineHz.Raslllahsallallhaleyhiveselleminhanmlarnauygulanacakcezanndarecmle
badatrlmas sz konusu olmaz. nk onlar eer zina edecek olursa normal kadnlarn iki
kat 219cezalandrlacahkmebalanmtr 220.Recminikikatnaslolamayacanagrerecm
de yoktur. Dolaysyla recmin ne yars ne de iki kat uygulanamayacandan zina cezasnda
evlibekrayrmyaplamaz221.
Recmi reddedenlere gre, recm ile ilgili rivayetler, Tevrat vastas ile slama girmitir 222.
Ayrcanakillerdeifadeedilenslupveilahikelamasndandaslamdarecminvarlnkabul
etmekmmkndeildir.Hz.mereatfedilenrecmileilgilibirayetolduuiddialarnanenakil,
ne akl ne de Kuranda kullanlan sluba uygunluk asndan katlmak mmkn deildir.
Nakildegeenifadeyebaklrsagenevlilereveyadullararecmuygulanamaz.Ayrcahrszlk,
sarholuk,kazfgibihadleriakabelirleyenilahiiradeninonlardandahaarolanrecmiHz.
Raslllahsallallhaleyhivesellemebrakmaskabuledilemez223.Dahasbirayetinlafzile
hkmayrlmazbirbtndr.Lafzmensuholanayetinhkmnndemensuholmasgerekir
224
.
Sonu olarakrecmleilgili ilkdnemuygulamalarnailikin rivayetlertamamenuydurma
oluprecmcezas,zelartlarnedeniileHz.mertarafndanihdasedilmitir225.
BRecmiKabulEdenlerveGerekeleri
slamhukukundarecmcezasolduunuilerisrenlerdegrlerinibirdenfazlagerekeye
dayandrmlardr.HereydennceHz.merinsznettiirecmayetininlafzmensuholsa
dahi hkm bakidir 226. Ayrca Hz. merin minberde recm ayeti ile ilgili konumasna
sahabedenbiritirazgelmediindenbuhusustaskutiicmolumutur227.
kincisi, Hanefi, afii, Maliki, Hanbeli ve ii hukukularn ounluuna gre recm, Hz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sz, fiili ve tevatre yakn haberlerle sabittir. Hz.
RaslllahsallallhaleyhiveselleminsnnetiileKurannbirhkmtahsisedilmitir.Ayrca
ashap ve tabiin de bu konuda icma etmitir 228. Gerekten Kuranda pek ok hkm genel
(mm)olarakgelmitir.Dahasonrabuhkmlersnnetletahsisveyatakyitedilmitir.Mesela
hrsznelininKuranagreenkkbireyaldndadahikesilmesigerekirkensnnetbunu
takyitederekmiktarnbelirlemitir.Yinenamaznvakitleri,rektlar,zekatnhangimaldanne
kadar verilecei, l hayvan eti yemenin yasaklnn kara hayvanlarna tahsisi hep Hz.

219
Ahzab33/30.
220
Peygambereleriileilgilicezannahireteynelikolduudailerisrlmtr.Bkz.Kurtubi,Cami,XIV,
176;Taberi,CamiulBeyan,XXI,101;Yazr,VI,309.
221
Derveze,etTefsirulHadis(Terc.MustafaAltnkaya),C.VI,stanbul1998,s.310.
222
Schacht,slamHukukaGiri,Ankara1977,s.26;ok,133;ztrk,608.
223
AliMansur,NizamtTecrim,Medine1976,s.179.
224
bnHacer,Feth,XII,120.
225
Fazlurrahman,slamGeleneindeSalkveTp(Trc.AdnanBlentBalolu)Ankara1997,s.78.
226
bn Kuteybe, 314; bn Hacer, XII, 143; Suyuti, II, 34. Ancak Kuranda nesh ayetinde biz bir eyi
nesheder ya da unutturursak daha iyisini veya benzerini getiririz(Bakara 2/106)denmektedir.
DolaysylabuekildekineshanlaynnKurannhkmneuygunolduusylenemez.
227
Nevevi, XI, 191. Vaka o srada btn mtehit sahabelerin orada olduuna ilikin bir bilgimiz
yoktur(Baberti,V,230).
228
Merginani, II,96, Baberti V,230; bn Kudame,XII,309, irbini, MunilMuhtac, C. IV, Beyrut 1933, s.
146,bnHazm,elMuhalla,C.XI,KahireTy.,s.231;bnRt,BidayetlMtehid,II,Kahire1406,s.
628;Hlli,MuhtasarunNafi,MsrTy.,s.215;bnAbidin,VI,13;EbuZehra,Ukube,97;Udeh,II,383;
Zuhayli,VI,23;Keskin,131.
118hramczdeHacsmailHakkAltunta

Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin tahsis ve takyit yetkisi erevesinde konulan

hkmlerdir.Budurumdagenelolarakzinaedenleresopacezasverileceinihkmebalayan
ayet,bekrlaratahsisedilmi,evlilereiserecmuygulanacaHz.Raslllahsallallhaleyhive
sellemtarafndanhemifadeedilmihemdeuygulanmtr229.
Yine afiiye gre de celde ayetinden sonra Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
Allahtan ald bir emir (vahyi gayr metluv) ile zina eden evlilere recmi uygulamtr 230. Hz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin zina eden Yahudilere Tevratn hkm olarak recmi
uyguladdoruolmaklabirliktedahasonrazinaedenmuhsanMslmanlarakendiitihadile
recm uygulamtr. kisi de ilahi olan dinlerin hkmleri arasnda bu tr benzerliklerin olmas
tabiidir 231.ukadarvarkibirisindekitabagirenhususdierindeRaslllahsallallhaleyhive
selleminszveuygulamasilesabitolmutur.Dorusudeienbireyolduusylenemez.
Sahabi ravilerin recmi bizzat grerek naklettikleri anlaldndan Maiz, Gamidli kadn ve
Asifin recminin celde ayetinden sonra olduunun anlalmas ve sahabe ile tabiinin recmi
uygulamayadevametmelerirecminceldeayetindensonradauygulandhususundakikanaati
glendirmektedir. Bu sebeple recmin celde ayetinden nce mi sonra m olduu hususunda
herhangibirphekalmamtr232.
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemden zina eden evlilere yz sopa ve recm,
bekrlaraiseyzsopavebirylsrgn 233cezasverileceineilikinrivayettenhareketleHz.
Alikerremallhvechezinaedenevlibirkadnancesopavurupsonradarecmettiktensonra
Allahnkitabnagresopaladm,Hz.Raslllahsallallhaleyhiveselleminsnnetine
gre de recmettim 234demesinden hareketle slam hukukular recmle birlikte sopa vurulup
vurulmayacahususundafarklfikirlerilerisrmlerdir.bnAbbas,bnMesud,beyb.Kab,
EbuZer,HasanBasri,shakb.Rahuye,bnHanbelveDavudezZahiridencesopasonrarecm
cezasverilir235.Cumhuragreise,Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellem,szkonusuhadise
ramen sadece recm uygulamtr. Bu nedenle ayrca sopaya gerek yoktur 236. slam tarihi
boyuncadacumhurungruygulanmtr.
Dier taraftan recmin had deil, tazir olduu da ileri srlmtr 237. Devlet bakannn
taziren lm (siyaseten kalt) cezas verebilecei slam hukukular tarafndan kabul
edilmektedir 238. Ancak recm, tazir cezas olsayd tarih boyunca farkl uygulanr ve Hz
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bu cezay hafifletmeye herkesten daha fazla hak sahibi
olduundan hafifletirdi 239. Nitekim Gamidli kadna recm uygulamamak iin adeta elinden

229
Mursafi,EhadisrRecm,Beyrut1994,s.6364;Mevdudi,III,459.
230
erRisale,147.
231
E.BuraEkinci,slamHukukuvencekieriatlar,stanbul2003,s.176.
232
eybaninin,Abdullahb.EbiEvfayaHz.Peygamberinrecmuygulaypuygulamadnsormas,onun
da uyguladn ancak celde ayetinden nce mi sonra m olduunu bilmediini (Buhari, Hudud, 21)
sylemesiferdibirdurumdur.
233
Mslim,Hudd,12;bnHanbel,V,317.
234
Buhari,Hudud,21.
235
Cassas,AhkamulKuran,III,Beyrut1986s.225;bnKudame,XII/313;Ferra,264.
236
bnRt,II/629;merNasuhiBilmen,Hukukslamiyye,III,stanbulTy.,s.225.
237
Mustafa Zerka, Feteva, Dmak 1999, s. 392; KaramanarcDnmezGm, Kuran Yolu Trke
Meal,C.II,Ankara2004,s.24;MustafaAvc,OsmanlHukukundaSularveCezalar,stanbul2004,
s.199.
238
bnAbidin,IV/62.
239
Mursafi,75.
 nternetYazlar119

geleni yapm, nce ocuu dourmas sonra emzirmesi daha sonra da ocuu yalnz
brakamayz diyerek kadn geri evirmi ama kadn srar edince recmi uygulamak zorunda
kalmtr. Nitekim Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin tahsisleri genelde arlatrma
deil,hrszlktanisap,lhayvanetininharamlnnkarahayvanlarnatahsisigibihafifletme
eklindedir. Dier taraftan zina kamuya ynelik (hakkullah) sulardan olduundan normal
cezayuygulaypgerisiniAllahTelyabrakmakaslolmasgerekirkenHz.Raslllahsallallh
aleyhi ve sellemin taziren cezay artrmas mantkl deildir. Ayrca Hz. Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin recm uygulamalar hep ikrar ile sabit olmu, dolaysyla kamu dzeni recm
gibiarbircezayuygulayacakkadarbozulmamhattaolaylaruydahibulmamtr.
Yine Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, Maizin recm esnasnda kat kendisine
anlatlncaKekebraksaydnz!demesindendetazirhkmkarlamaz.Zirazina,ikrarile
sabitolmuise,recmdenkamaikrarndanrcolarakkabuledilirvehadder240.
VIRecminUygulanabilmesininartlar
AspatEdilmiBirZinaOlmaldr
Zinaedenkimseninrecmedilebilmesiiinikrarveyadrterkekahitgerekir.Zinaikrarnda
bulunankiiakllveergenolmal,zorlamaaltndabulunmamaldr.fiveMlikileregrebir
ikrar yeterli ise de Hanefi ve Hanbellere gre ikrar drt ayr mecliste yaplmaldr. afii
dndakihukukularagreikrarszleyaplmaldr.Yazveiaretlerikrarsaylmaz.Ayrcaikrar,
hakimyadadevletbakannnhuzurundaolmalveyapansarhoolmamaldr.Zanilerdenbiri
ikrar,dieriinkrederse,ikraredenerecmuygulanr.EbuHanife,bnHanbelveafiiyegre
recmesnasndakaankimseikrarndanrcetmisaylr.241.
Zinann drt ahitle ispat iin ahitlik yapanlarn akll, ergen, hr, Mslman, en az drt
erkek,adil,aynolaya,birmeclistevemazeretsizolarakaradanuzunzamangemedenahitlik
yapmalar gerekir. Ayrca ahitlerin klcn knna girdii gibi grdklerini aka beyan
etmelerigerekir.Birlikte,oynarken,aynyataktagrmekyeterlideildir.
Zahirilerindndakihukukularagredrtahidindeerkekolmasgerekir.
afii,MalikiveHanbelileregrezinaedenkadnnkocasdrtahittenbiriolamaz.
Hanefi, Zahiri ve Zeydi hukukulara gre ise koca drt ahitten biri olabilir. ahit says
drtten az olur veya drdnc ahit sadece bunlar bir yorgan altnda grdm gibi kapal
beyanda bulunursa, Hanefi, Maliki ve Zeydilere gre, dier ahide zina iftiras" cezas
uygulanrverecmcezasder.Zahirileregrekazfayrbirsuolduundanahitlerindrtten
azolmasveyadiersebeplerlekendilerinehadikazfvurulmaz.
Ebu Yusufa gre ahitlerden biri ta atmaktan kanr veya ahitlikten rcu ederse recm
cezas uygulanmaz. Recm'den sonra ahitler ahadetten rcu ederlerse ahitlere kazf cezas
uygulanr ve her biri drtte bir diyete mahkm edilir 242.(Sreyya filminde bu trl bir ey
yoktur.Yanihataluygulamarneidir.)
BZinaEdenlerinBelirliartlarTamasGerekir
1.Zinaedenlerergenveakllolmaldr.Taraflardanbirisiakllveergenolmazsadiertaraf
recmedilir.
2radibircinseltemasolmaldr.Cinseltemasn,EbuHanifeye grenden, mameyn ve
dier mezhebe gre ise n veya arkadan olmas fark etmez. Malikilere gre l ile cinsel

240
Zuhayli,VI,56.
241
bnKudme,VIII,191;Zuhayli,VI,53,56.
242
Serahsi,IX,37;MuhammedEbuZehra,Cerime,Kahire1976,s.71;Behnesi,elMedhallFkhiyyl
CinaiyyilslmiKahire1983,s.56;Udeh,II,411;Zuhayli,VI,49.
120hramczdeHacsmailHakkAltunta

iliki de zina saylr. Yine afii, Hanbeli ve Zeydiler ile imameyne gre hayvanla iliki de zina
hkmndedir.
3. Zina eden kii muhsan olmaldr. Muhsan olmak iin evlenmi, hr ve Mslman olmak
gerekir.
a) Evlilik:slam hukukularnn ounluuna gre evliliin kiiyi muhsan klmas iin halen
veyadahancesahihnikhlaevlenmivebunikhdevamederken,kadnnhayzl,ihramlve
itikafta olmad bir dnemde bir defa da olsa cinsel temasta bulunmu olmak gerekir. Buna
grebatlveyafasitnikhlaevlenmekkiiyimuhsanklmaz.Gnmzhukukularnnbirksm
aksi kanaatte olmakla birlikte 243, sahih evliliin kiiyi muhsan klmas iin zina ettii srada
evliliindevamediyorolmasgerekmez.Caferileregreisedaimiolmadndanmutanikahile
evlenen,sahihevliliisonaeren,eindenuzakveyaeihapisteolankimsemuhsansaylmaz244.
b)Hrriyet:Kiininmuhsansaylmasiinhrolmasgerektiindenklevecariyelerevlive
Mslman dahi olsalar muhsan kabul edilmezler. Hatta evlilikte taraflardan biri hr olmazsa
hrolantarafbuevliliksebebiilemuhsanolmaz.Caferileregreise,cariyesiylecinselilikide
bulunankimsemuhsanolur245.
c) Mslmanlk:Hanefi, Maliki ve Zeydilere gre bir kimsenin muhsan saylmas iin
Mslman olmas arttr. Buna mukabil fi, bn Hanbel ve Eb Yusuf'a gre Mslmanlk
muhsanolmannartdeildir.ZinaedenzimmicezainfazedilmedenMslmanolsamuhsan
olmayacagibizinaettiktensonraMslmannirtidatetmesidemuhsanlnnkaybnasebep
olmaz 246. Zina edenlerden birisi muhsan olur, dieri olmazsa sadece muhsan olana recm
uygulanr.
4. Taraflar arasnda akit veya akit phesi olmamaldr: Zahiriler dndaki hukukulara
gre,muta,iar,birkadntalaklaboayankocasnahelalklmakiinyaplannikh,velisiz,
ahitsiz, talak bainle boad kadnn karde vs. ile nikh, talak bainle boad drdnc
kadniddetindeikenbakabirisiileevleneninnikahndaolduugibifasitveyahkmtartmal
nikahlardansonrayaplanilikilerephenedeniilerecmuygulanmaz.BunakarlkEbuHanife
dndaki slam hukukularnn ounluuna gre, amca, teyze gibi evlenilmesi haram olan
kiilerle veya beinci bir kadnla, baka birisi ile evli bir kadnla, talaktan sonra hulle
yaplmadanaynkadnlaevlenenkimseninnikahbatlolduundanbukadnlarlayaplanakitve
sonrasndaki iliki recme mani deildir 247. Yine para karlnda zina, bir mehir karlnda
nikh akdine benzediinden bu kiilere, Eb Hanife'ye gre, had cezas uygulanmasa da Eb
YusufvemamMuhammed'egreuygulanr 248.Birkimsezinaettiikadnlasonradanevlense
veya o cariyeyi satn alsa da, Ebu Hanife dndaki hukukulara gre, bu durum recme engel
tekiletmez249.
5.Zinaslamlkesindeilenmiolmaldr.
VIIRecminnfaznaEngelOlanHaller
krardabulunankiiinfazdannceveyainfazesnasndaikrarndandnerse,hernesebeple
olursa olsun ahit says drtten aa derse ve zina eden kii dilsiz olursa recm cezas

243
ReitRza,V,21;EbuZehre,Ukube,101;Avva,226.
244
bnMnzir,cma,Msr1402,s.112.
245
Necefi,XLI,277.
246
bnAbidin,IV,16;Zuhayli,VI,44.
247
Behnesi,62;Udeh,II,56.
248
Bilmen,III,205.
249
Kasani,VII,62.
 nternetYazlar121

uygulanmaz.AyrcaEbuHanifeyegre,infazdanncetaraflardanbirininevliolduklarniddia
etmesi, ahitlerin ahadet ehliyetini yitirmesi, haddi kazfa mahkm olmas, ahitlerden
birisinin lmesi veya gaib olmas halinde de recm cezas uygulanmaz. Ebu Yusufa gre zina
eden erkek ile kadn infazdan nce evlenirlerse recm der. Hamilelik ocuun stten
kesilmesinekadarrecmintehirinesebepolur250.
VIIRecminnfaz
Zina ikrarla sabit olmusa, recmi hkim ve halk yerine getirir. Zina ahitle sabit olmu ise,
Hanefi ve Malikilere gre, infazda ahitlerin tamamnn hazr bulunmas ve ilk ta onlarn
atmas, sonra hkim ve nihayet halkn talamas gerekir. Hanbeli ve afilere gre ahitlerin
recm mahalline gelmeleri gerekmez, infaza da hakim balar 251. Ebu Hanife ve bn Hanbele
gre recm esnasnda hkimin hazr olmas gerekirse de mam Malik ve afiye gre gerekmez
252
.
Recmcezas,herkesingrebileceibirmeydanda,mmknolduukadarokkiininkatlm
ileerkekayakta,EbuHanife,bnHanbelveMalikegreukurkazmayagerekolmakszn,mam
afiye gre, sadece kadn iin gsne kadar, Ebu Yusufa gre ise hem kadn hem de erkek
iinukurkazlarakoukuraindirilirvelnceyekadarkktalaratlmaksuretiyleinfazedilir
253
.
slamhukukularnnounluunagrerecmleldrlenkimse ykanr,kefenlenir,cenaze
namaz klnr ve defnedilir. mam Malike gre ise had tatbik edilen kimsenin cenaze namaz
klnmaz254.
SonuRecmcezas,KurnKerimdeyoktur.
KurnKeriminzinaedenevlibekarlariinbelirlediinihaicezayzsopadr.
Ancakszkonusu ayettensonrada Hz.Raslllah sallallh aleyhivesellemvesonraki
dnemlerdeuygulandiinrecmsnnetveicmailesabitolmutur.
Bununlabirlikterecmiin,zinaedenlerde,ahitlerdeveolayngereklemesindeokar
artlararanmtr.
zelliklezinannahitleispatndaenazdrterkekahidinzinahlindebizzatgrmesinin
art koulmas, ahitlerin daha az olmas veya birinin rcuu halinde dierlerine kazf
cezasnn255 uygulanmas, bylece ahitlerin mmkn olduu kadar olay gizlemelerinin
istenmesiadetabufiilinaleniilenmesianlamnagelmektedirki,toplumdzeninibukadar
bozanbirfiiliinrecmgibiarcezangrlmtr.
Ayrcazinannikrarilesabitolmashalindekiininikrarndanrecmesnasndadahikaarak
dnebilmesi gibi durumlar sebebiyle recm, adeta sembolik bir ceza haline gelmitir. Bu
sebepletarihboyuuygulananrecmcezasbirkagememitir.Buradarecmcezasndanbir
sapma deil, artlardaki arln uygulamay imknsz olmasa da zor hale getirmesi sz
konusudur.(MakaleBitti)
*****
Allah Telm bizleri gnah ilemekten koru. yle gnahlar var ki onlarn cezasn
uygulamak, insanlara ne kadar ar ve zor gelecei gibi, yllarca sineleri yakan ac olarak

250
bnAbidin,IV,11;Udeh,II,454.
251
Behnesi,69.
252
bnKudame,XII,312.
253
Serahsi,IX,51;Zeylai,NasbrRaye,C.III,Kahire1938,s.325.
254
bnKudame,XII,320.
255
Kazf:Atmak.ftiraatmak.Ehlinamusbirkadnazinaisnadetmek.Buna"kazfmuhsenat"dadenir.
122hramczdeHacsmailHakkAltunta

kalacagrlmektedir.Bizleribizlerdenmuhafazaklmaniinniyazediyoruz.
 ANLAILMAMESELES

Gnlkhayatmzdakendisininanlalamayndanyaknanbirokinsantipinerastlamamz
mmkndr. Anlalamama kavramn, bakalar hakknda ise anlalamad olarak yine
kullanmaktayz.
Anlalamamak gerekten bir sknt ve ayn zamanda derttir. Ancak bu konuda ortamn
koyduuengellerdenok,bazeylerinoekildecereyanetmesiiin,sankizerimizdeki"ilh
iradenin" mdahalesi mi var? sorusunu da aklmza ister istemez getirmektedir. nsanlarn
birokortak paydasolduuhalde,anlaytakibuskntnngerektekiaslyznaralamakta
aynzamandabirokadarzordur.nkyanlanlamalarn,anlaylarnkabulettiimizdeer
lerdeki hakikati renecek kadar da maalesef hi birimiz cesur deiliz. Belki insanlarn arzu
ettiigibianlalmasmmknolsayd,sonudaacabaneolurdudiyebukonudahidnen
yoktur.
Anlalma kavram kriterlerinde ki sonsuz paradokslar, bu meselenin hakiki cephesini de
kilitleyince, mutlak manada anlamann olamayaca bylece ortaya km olmaktadr. Bu
nedenle btn bunlar dndmzde hatrmza geliyor ki, anlamak, anlamamak ve
anlalmak,anlalamamakaslndahepsikaderinparalardr.Kaderisezmyaplamam,
zerine gidilememi ayr bir muammadr. Dibi grnmeyen denizde yzmenin, krl bir i
olmadn dnnce, sadece kendimizin kendimizi anlamasndan baka kar yolumuz
bulunmamaktadr.Neyazkki,insanlarkendilerinidahianlayamyorlar.Bazenbuokadarileri
giderki,iyilikadnaaslndaktolduumuziyiliklerimizvardr.Kthepkt,iyihepiyimidir?
pekanlalamazolmutur.Buisednyagereidir.
Anlalma meselesindeki amazlar grebilme iaretini, hibir zaman tam anlamyla
bulamayacamz ok ak ve net olduunu syleyebiliriz. O zaman iyi nedir, kt nedir?
sorusununcevabnbulmakzorolur.Bununcevab,sadecebeerolarakbizegrnenksmdr.
eytann varl ile olan durumda bunu hatrlatr. eytan ktdr, olmamas gerekirdi. Ancak
dahasonradnldnde,lzumsuzolsaydAllahTeleytanyaratmazd,deriz.
Buradan bizim anlayacamz, insann tarafn seerken verilmi iradesini nemsemesidir.
Belkiiradeninynelimi,sonutaanlamaveanlalmameselesinde,kteyinolmasnasebep
olurken, niyetin gizli perdesindeki asl hakikat Allah Telnn kabul ettii ey olacaktr.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bu nedenle ameller niyetlere gredir buyurmas ile
karsndakininneekildeanlamasnemliolmayp,kiinindurumuvehareketielealnacaktr.
Yoksakartarafn,birokeyianlamasndasonugelmezproblemlerivardr.
 NASILEYHOLUNUR?

Birkimsehangiyoldanvenasleyholur?
Bu soruya verilecek tek bir cevap yoktur. nk tarih boyunca eitli yollardan ve eitli
ekillerde irat makamna ulaanlar olmu, zamanla kendiliinden tabii bir ekilde irat ve
rehberlik mevkiine gelme faaliyeti, daha sonra bir takm kurallara, artlara ve merasimlere
balanmtr.

Sfilik, Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemSahabe ilikisinden kaynaklandndan,

ncebunoktayabakmakgerekir.MminolarakRaslllahsallallhaleyhivesellemigren,
sohbetinde bulunup Ondan feyz alanlara sahabe/ashab denilmesi slm anlamda rhni ve
mnev hayatn cemaat halinde Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sohbetlerinde
yaanm olmasndandr.
Buna slam srrlii /mistisizmi ve btnlii/ esoterizmi demekte bir saknca yoktur. Hz.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sohbetinde bulunanlar Onun vahiy alrken geirdii
vecd ve istirak hallerini gryor, burcu burcu mnevyat ve rhaniyet kokan heyecanl ve
etkileyici konumalarn can kula ile dinliyor, hatta bazen bir bedevi, bazen DihyetulKelb
adndaki bir gen sretine brnerek Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme gelen Vahiy
MeleiHz.Cebrailaleyhisselmgryor,buvebenzerihallerdenderinbirekildeetkileniyor,
hisleniyor,heyecanlanyor,detakendilerindengeiyor,busretleRaslllahsallallhaleyhi
veselleminyaadsrrvemnevhayatakatlyorvebundannasib/feyzalyorlard.
Bu hayat bu ekilde yaayarak Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tarafndan tlim ve
iratla grevlendiriliyor, kabileler arasna gnderiliyorlard. Bu sahabeler bulunduklar
meclislerde,katldklarsohbetlerdeveyagnderildiklerikavimvekablelerarasndaRaslllah
sallallh aleyhi ve sellemin huzurunda yaadklar mnevi hayat yaamaya ve yaatmaya
gayret ediyor, bu suretle din hisler ve heyecanlar Mslmanlar arasnda dalga dalga
yaylyordu.
Bazhadislerdeilimmeclislerininyanndazikirmeclislerininbulunduundanbahsedilir.Baz
hadislerdeAllahTelyzikretmekzeretoplanancemaatzerinemelekleringelipkanatlarn
gerdiklerindenbahsedilir. BuvebenzerihadislerbalangtanberiRaslllahsallallhaleyhi
ve sellem rnek alnarak mminlerin din sohbetler dzenlediklerini, bu suretle din his ve
heyecanlar youn, derin ve dolu dolu yaamaya gayret ettiklerini, sahabeden sonra bu
geleneinveuygulamanntabiine,onlardandaEtbautTabiineintikalettiinigstermektedir.
Sfilerinsohbetmeclisleriitebugeleneinbirdevam,almveartlaragregelitirilmi
bir eklidir. Sz konusu sohbetlere katlanlar arasnda; takva, ilim, kraat, hitabet ve taat
itibariyle dierlerine nazaran biraz daha nde olan, biraz daha fazla gze arpan, cemaatin
nderivetemsilcisieklindeortayakyor;Hoca,limvedelilolarakgrlyorlard.Bunlarn
birrehbervecemaatnderlerieklindebelirmeleribakabirindenaldklaricazetevehilafete
deil, tamamyla kendi dindarlklarna, takvalarna, ihlslarna, hayrseverliklerine ilimlerine,
ahserdemveyeteneklerinedayanyordu.Allahkatndaendeerliolannztakvacaennde
olannzdr. mealindekiyetve benzeridierayetlercemaatiinde bylebirnderinortaya
kmasna yol ayordu. Siyasi alanda halifelerde aranan nitelik, ehliyet ve erdem anlay
phesiz ki dindar cemaatlere yansyordu.
lkdnemMslmanlararasndacemaatnderleribahsedilentarzdatamamylaserbest,doal
 nternetYazlar125

ve kendiliinden ortaya kyor, nderlerin kim olacan onun kiisel meziyet ve yetenekleri
belirliyordu.Budurumuilksufilerarasndaakolarakgrmekmmkndr.Budnemdebelli
birevredevebellimerepteolanlararasndakabulgren,sayggrenvernekalnanzatlar
vardr.Bunlarabazenstat,bazenimam,bazendelil,bazensufi,bazenfakir,bazenarif,bazen
da eyh denirdi. Muhasibiye diye bilinen bir sufiler cemaatinin nderi olan Harisi Muhasibi
vefat ettiinde (Bkz bn Hallikan, vefeatul ayan II, 58) buna ramen o nl bir eyhti, bn
Hafif, tasavvuf yolunda uyulmas gereken be kiiden biri olarak Onu gryor ve bakalarna
Onu tavsiye ediyordu. Genellikle Tayfuriye, Hakimiyye, Kassariye, Sehliye vb. tasavvufi
hareketlervebunlarnnderleridebyleidi.
IV / XI. Asrdan sonra tarikat tekilat ve tekke messesesi belirgin bir ekilde ortaya
ktktansonramritlikveeyhlikdebunabalolarakdeimeye,bellikurallarabalanmaya
balad. Kurallarnn artmas ve nem kazanmas neticesinde belli sistemler ve gelenekler
olutu.Sonutaekilciliktenvemerasimlerdenmmknmertebeuzakkalmasgerekeneyh
mridilikisiekilcilievemerasimciliednmeyebalad.Birdereceyekadarzahircilie,
lafzcla, kuralcla, ekilcilie ve merasimlere tepki olarak ortaya kan ve yle olmas
mahiyetinin de gerei olan tasavvufi hayatn kendi iinde oluturduu kurallara ve
merasimlere dnmesi onu znden uzaklatrmaya sebep oldu. Daha sonraki dnemlerde
haklikyetlereveeletirileremaruzkalantasavvuftakiekilcilikvemerasimcilikbylebalad.
mamRabbanikaddesellhsrrahulazzsondnemeyhlikanlayndanyaknr.Sondnem
eyhleri bir eyhe balanan bir mrid baka eyhlerin sohbetinde bulunamaz, onlardan
faydalanamaz,der.Bunudaatalkazkyerebatmaz,szyledorulamayaalrlar.(!)
mamRabbanidiyorki:
Bu yolda eyhlik mritlik klah / hrka ve ecere / silsile ile deil, yolu retmek ve
renmekle olur. Oysa hrka ve silsile meayhn ou nezdinde uyulmas gereken bir kural
haline gelmitir. Hatta son eyhlerin de eyhlik mritlik hrka ve silsileden ibaret bundan
dolay da onlar bir mridin birden fazla eyhi olmasn caiz grmemekte, tarikat esaslarn
retenlereeyhdeil,mritdemekte,eyhleregsterdiklerisaygyveballtamolarak
mritlere gstermemektedirler. Bu da onlarn koyu bir cehaletin iinde bulunmalarnn ve
aklszlklarnnsonucudur.Bucahilveaklszlareyhlerinintalimeyhinede,sohbeteyhine
de eyh dendiini bilmiyorlar. O byk eyhler bir mridin birden fazla eyhi olmasn caiz
grrlerdihattaonlarukanaatteidiler:
Talip,manevigelimesiiindierbireyhindahauygunolduukanaatinevarrsa,nceki
eyhihayattaiken bileszkonusukiiyieyhedinmesicaizdir.Vebuyzdeneletirilemez.
HaceNakibendbununcaizolduukonusundaBuharaulemasndansalambirfetvaalmt.
Bir mrit lzum grrse hrkay irade eyhinden giyer, tarikat baka bir eyhten renir,
ncbirinidesohbeteyhiedinebilir.Amahrkaeyhionabunbirdenverebilecekse
en byk devlet bu olur. Talibin tarikat birden fazla eyhten renmesi de birden fazla
eyhinsohbetindebulunmasdacaizdir.(MektubatI,199;stanbul,1963)
yle eyhler vardr ki kendilerine sadakatle bal olan zeki ve yetenekli mritlerine:
Evladm, benim sana vereceim bu kadar, daha fazlas bende yok. Sen daha fazlasna
ehilsin, baka bir eyhe git, yolun ak olsun. derler ve yetenekli mritlerin nn aarlar.
(imdibutrleyhernekvermekoknadirveyoktur.)
BUDNEMDEEYHOLMANINBALICAYOLLARIDAUNLARDI:
1Eskiden olduu gibi ibadet ve taate dkn ahlakl, edepli ihlsl ve yetenekli dindar ve
erdemli mminlerin, herhangi bir merasime bal olmadan doutan gelen yetenekleri ve
126hramczdeHacsmailHakkAltunta

niteliklerisebebiylekendiliindenrehberkonumunagelmegeleneidevametti.Giderekalan
daralanbugelenekherzamanvarlnkorumutur.
2Vefatedeneyhsalndalmndensonrayerinekimingeeceiniakbirekildetayin
etmediindenmritlervefatedeneyhlerininsalndakitavrvehallerinidikkatealarakyeni
eyhleriniseerler.Buseimusldr.Raslllahsallallhaleyhiveselleminhalifesiniakbir
ekilde tayin etmemi olmas, sahabenin Hz. Ebubekir radiyallh anh halife seip kendisine
biatetmiolmalarbunarnekti.
3stihlaf / tahlif usl. eyh, hayatta iken yerine mritlerinden kimin halifesi olacan
szlyadayazl,akveyaiaretyoluylabelirler.eyhinvefatndansonrabuzatonunyerine
geer.Hz.EbubekirradiyallhanhnyerineHz.merihalifetayinetmesibunarnektir.
4ouzamaneyh,yetenekliveyetikinmritleriarasndasetikleribazkiilerisalnda
iratla grevlendirerek uzak yerlerdeki mritlerine halifesi olarak gnderir. Bunlar mritleri
hayatta iken gittikleri yerlerde eyhleri adna irat grevlerini yrtrler. Bu anlamdaki halife
eer bir tane ise eyh vefat edince yerine o geer. ayet halifeler birden fazla ise eyhlerinin
vefatndansonrabunlarbirarayagelerekilerindenbirinieyhinyerinegeirirler.Hz.Osman
radiyallhanhnurauslilehalifetayinedilmesinebenzer,budurum.Fakatbazhallerde
eyh aday olan halifeler kimin halife olmas lazm geldii konusunda ya anlaamadklarndan
veya her biri bulunduu yerde bamsz bir eyh olarak irat grevini srdrmeyi tercih
ettiinden, halifelerin bir birinden uzak blgelerde ikamet etmeleri de bunu gerektirdiinden
birden ok eyhler ortaya kabilir. Bunlar kolba ad verilir. Bu durumda bir tarikat eitli
ubelerekollaraayrlmdemektir.
5Verasetuslvefat edeneyhinyerineolununveyakardeininveyadamadnn getii
deolur.Byleceeyhlikbabadanoulamiraskalr.Hz.Alikerremallhvechedensonraolu
Hz.Hasanradiyallhanhnhalifeolmasdabunarnekgsterilir.
6Memlklerde ve son dnemde Osmanllarda olduu gibi baz hallerde zellikle tekke
eyhliklerine devlete resmen baz kiiler eyh olarak atanabilmitir. Bu da tekkelerin ve
eyhlerindevletletirilmesivedevletmemuruhalinegelmelerianlamnagelir.
7Ryadairatlagrevlendirilme:RyadagrdkleriRaslllahsallallhaleyhivesellem
veya ok nceleri vefat etmi ulu bir eyh tarafndan iratla grevlendirildiklerine inanlan
eyhlervardr.CneydBadadininiratgreviniryadagrdRaslllahsallallhaleyhive
sellemdenaldrivayetedilir.(Attar,TezkiretlEvliya,422)
Mritlerineyhlerinibulmalarndaryaoknemlidir.
8veysilik: Veysel Karani, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemle grmedii halde
maneviveruhaniyoldanOnuntarafndaniratedilmitir,diyekabuledilir.AynekildeCaferi
Sadk, Bayezidi Bistamiyi, Bayezidi Bistami Ebul Hasan Harakaniyi o da Ebu Said Ebul
Hayrruhaniyoldanterbiyeetmitirdiyeinanlr.radabalamadaruhanivemanevibuluma
nemlidir.Gerekryagerekseveysilikyoluylairadabalayanlardahaevvelhayattabulunan
pekokeyhinsohbetindebulunuponlardanfeyzalmlardr.okncelerivefatedenulubir
velinin ruhaniyetleri vastasyla terbiye grmeleri ve irada balamalalar slkun son halkas
olarakkabuledilir.
eyhlikehliyetineveniteliinesahipolmadhaldeherhangibirsebeplesamimisuretle
eyh olduuna inanp irad grevine koyulanlar az deildir. Cneyd Badadi kaddesellh
srrahul azz, iki yzden fazla eyhe hizmet ettim, bunlarn iinde rnek alnma ve rehber
edinme niteliine sahip olanlarn says yediden fazla deildi, demitir. (Attar, Tezkiretl
Evliya,420)
 nternetYazlar127

bnHafif,eyhlerimizdenbeinirnek/rehberedininiz,gerikalanlarhalleriylebabaa
braknzdemitir.(Kueyri,Risale,73)
Yenieyhlikyapanveyaeyholarakkabuledilenpekokkiigrebilirsiniz,bunlarevliyadan
da olabilir ama bakalarna delil ve rehber olma ehliyetine ve niteliine sahip olmayabilirler.
eyh/rehberbaka,evliyabakadr.Hermridevliyadandramaherevliyamriddeildir.
Vefatedeneyhinyerineyenileriningemesiherzamangrltszpatrtszgereklemez.
Halifeler arasnda ihtilaflarn kmas, ekime, kavga, dargnlk ve krgnlk eksik olmaz. Post
kavgalar ad verilen ihtilaflar nesiller boyunca srebilir ve blnmelere sebep olur. Kemal
sahibifaziletlizevatarasndabutrihtilaflarvekavgalarnortayakmasyadrganabilir.Fakat
bu tr hak iddialar ve ardndan gelen ekimelerin sebep olduu hiziplemeler baz hallerde
insantabiatnnicabolarakortayakmaktadr.Onuniinsufiler:
Sddklarn zihninden en son kan kt huy ba olma sevdasdr. demilerdir. (Cami,
Nefehat,trc.312)
Ba olma konusunda zahit olmak altna / gme kar zahit olmaktan daha zordur.
(Kueyri,risale,285)
Bu sebeple bir insan evliya, arif veya sddk da olsa onda bakan olma arzusu, baz
hallerde hevesi, hatta hrs bulunabilir. Post kavgalar, her insanda az ok bulunan bu
duygudan kaynaklanr. Hz. Ali kerremallh veche ile Aie, Talha, Zbeyr ve Muaviye
(radiyallh anhm) arasnda cereyan eden savalar da bu duygunun etkisi vardr. Sahabe
iktidariinmcadeleedebilmitir.Meayihinpostkavgalardabunabenzer.
Energinveerdemliinsanlarbilehubbchvehubbriyasetdenilenbuarzununzararl
ekillerindenkendilerinikolaykolaykoruyamazlar.256
PROF.DR.SleymanULUDA

256
Gnmzde cemaati olan eyhler durumlarn gzden geirip, dnyadan gtklerinde mritlerine
kaynayankazangibibirortambrakmalaryerineonlarnsakinvesalimolmalarnsalayacaktedbirleri
almalar gerekli olduudur. nk fitne belasnn almad kap yoktur. yi ve kty aramaz, hepsine
zarardokunur.
Bir de yle bir fitneden saknn ki o, iinizden sadece zulmedenlere erimekle kalmaz (umuma
sirayetvehepsiniperianeder).Bilinizki,Allah'nazabiddetlidir.(Enfal,25)
 HAKKATGRMEKNEKADARZOR

Vaktiylevalininbiriazlolunmu,haylizamanaktakalm.Birgnua:Efendi,demi,filn
aa kovuunda bir zat oturur herkes gidip onun duasn alr, byk bir zattr. Haydi, biz de
gidelimdeseniniinduisteyelim!
Efendi de uan szn dinleyerek kalkar ve beraberce o zta giderler. Elini pp
hacetlerinisylerler.Ozatda:
YRabb,der,nekadarhayrsahiplerinekadarslihler,klarvarsaonlarnyzsuyu
hrmetinebuadamayakndabirmemuriyetihsanet!
Bu duay aldktan sonra Efendi ve uak evlerine dnerler. Biraz sonra da bir yaver gelerek
filnyerevalitayinolduunubildirir.Aradanbeonsenegetiktensonravalitekrarazlolunur.
Yineuanteklifizerineaakavuundakiztagidipyenidenduisterler.Amabudefaozat:
Y Rabb, ne kadar meyhaneci, edepsiz, katil, hrsz kullarn varsa onlarn yz suyu
hrmetinebuadamabirmemuriyetver,diyedueder.Butrlbirniyazbeklemeyenvalinin
hayretikarsnda:
Merak etme olum, tecelli devir devirdir bu da hak, o da hak... Sen iine bak tayin
olunursun,diyecevapverir.Gerektendegnsonratekrarbirtyinkarakadamcazyeni
iinegider.
Baz kimseler gryorsun, Hak yolunda olduklar halde birok madd mahrumiyetler ve
elemler iindedirler. Fakat onlarn iinde bulunduklar atete ne glistanlar gizlidir. Allah
Teldanuzakkalanbirkimseise,nekadarzevkvesafaiindedeolsayineateiniindedir.
nkaslatetirneticededeyineateemunkalipolur.
Fakat bu iki ate arasnda azm farklar vardr. Biri ate grnr ii glistandr. Biri glistan
grnriiatetir.Farkbu..257
mamAzam'ndabulunduubirmeclistebirisiylebirsorusordu:
"Biradamki,cennetiistemez,cehennemdenkorkmaz,letiyer,rkzsecdesiznamaz
klar, grmediine ahitlik eder, fitneyi sever, hakk istemez, bu adam kfir midir, mmin
mi?"
Meclistebulunanlarazbirliietmiesine
"Bunlar kfirin sfatlardr, byle bir adam kfirin ta kendisidir." dediler. mam Azam
susuyordu:
"Yaimamsennedersin?"dediler.mamAzam,
"Bunlarmmininsfatdr,bylebirimminintakendisidir"dedi.itirazettiler:
"Yaimamnaslolur,mmincennetiistemezmi,cehennemdenkorkmazm?.."diye.mam
tektekaklad:
"Gerek mmin cenneti istemez, sahibini (Allah Tel'y) ister, cehennemden korkmaz,
sahibinden korkar, l eti dediiniz balktr, grmediine ahitlik eder, nk Allah Tel'y
grmez ama kesin inanr, rksuz secdesiz kld namaz cenaze namazdr, fitneyi sever,
nkfitnedenmaksatmalveevladdr,(KurnKerimdemalveevladnmminleriinfitne
imtihan olduu belirtilmitir); hakk istemez, nk haktan kast lmdr, mmin de olsa
lmtemennietmez."

257
KenanRif,Sohbetler,hzl:SmihaAyverdi,st,2000s.160
 ANALZNANALZ

Tarih:01Nisan2010
Konu:LeMondemuhabiriTrkiyeAnalizi

LE MONDE TRKYE MUHABR GULLAUME PERRERDEN "TRKYE
ANALZ!"

[Trkiye,sonvebykbirhesaplamayadorugidiyor.Bulkekorkulduugibi,rkayada
dine dayal bir blnme yaamad. Daha korkun ve daha temel bir blnmeye gidiyor.
Cumhuriyetboyuncasren"kltrelblnme".Buartkiyicekeskinleti.
imdibiryanda,ayakkablarnsokakkapsnndekaran,kadnlarbartl,erkekleri
sokaa pijamayla da kabilen,erkek ocuklar kahveye giden, kz ocuklar tam bir bask
altndayasayan,trkilearabeskarasbirmziktenholanan,futbolizleyen,belkidehikitap
okumam, hi dans etmemi,hi kari koca birlikte yemee gitmemi, hi tiyatro
seyretmemi,iyieitimalamam,diniinanlarkuvvetli,kalabalk,birkitlevar.
Dier yanda ise kz lisesiKolej yelpazesinde eitim grm, en azndan bir dn
salonunda ya da kolej partisinde dans etmi, sinemaya giden, ok fazla olmasa da kitap
okuyan,mzik zevki pop arklarla, klasik mzik arasnda dolaan, evi nispeten daha zevkli
denmi, kzlarnn flrtne gz yuman,Kadnlar modern grnml, arabn kalitesinden
pek anlamasa da, kadn erkek bir arada iki iebilen, gazetelere bakan, magazin haberlerini
izleyen,kendini birinci gruba kyasla ok gelimi hisseden,entelektel dzeyi ok yksek
olmasada,Batistandartlarnayaknbirgrupvar.Buikigrubunyasamtarzbirbirindenkopuk.
Onlar,Bat'dakisnflararasndaortakzevkalanlaryaratan,mzik,resim,heykeltiyatrove
sanatgibi,birletiricikltrelzeminleryok.Hayatlar,zevkleri,inanlarbirbirindenokfarkl.
Hattabirbirinedmanca.
Birinci grup Cumhuriyet boyunca horlanm, aalanm, itilip kaklm.
Simdibugrupsiyasalolarakrgtlendi.Kalabalklar.Veherseimikazanacaksiyasibirgleri
varartk.
kinci grup ise aznlkta. Ve artk bir daha seim kazanma ihtimalleri yok.
Bunoktadadatarihibirparadoksortayakyor.
DahaBatlolan"ikincigrup",Bat'nnsiyasideerlerinikabulederse,birdahaaslaiktidar
ele geiremeyeceini bildii iin, git gide Bat'ya ve Bat'nn demokratik deerlerine dman
oluyor.
YaamtarzolarakBat'yadmanolanbirincikesimise,iktidarancakBat'nnkriterlerini
kabul ederek ele geirebileceini bildii iin, Bat'yla ilikileri gelitirmek ve demokrasiyi
kabullenmekistiyor.
Bu kltrel paralanmada "ordu" nemli bir role sahip. Eer, birinci grubu desteklerse ve
bat'nndemokrasisiburadakabulgrrse,ordudaiktidarnkaybedecek.
Aslnda birinci grubun ocuklarndan oluan ordu,kendi iktidarn srdrebilmek iin,
kendisine benzemeyen ikinci grupla ibirlii yapyor.Bir anlamda kendi kklerine ihanet
ediyor. Bu iki grup, siyasi iktidar iin son kez arpmak zere hareketlenmi gzkyorlar.
Birinci grup ekonomik olarak da gl artk, Anadolu'da retim yapyor, maln d dnyaya
satyor. Para kazanyor. Siyasi rgtn destekliyor. kinci grup ise parasal olarak da kuvvetli
deil artk. Mevcut iktidarn da basksyla giderek ekonomik kazanlarn kaybediyor. D
130hramczdeHacsmailHakkAltunta

dnyayla i yapan, dardan borlanan byk burjuvazi, Trkiye'nin ancak demokrasiyle

normalleebileceine inanan entelektel kesim,devletin yapsnn deimesi ve dnyayla
btnlemesigerektiinidnenbirgrupbrokrat,birincigrubundestekileri.
Yarg, ordu, brokrasinin nemli bir ksm, ikinci grubun arkasnda. Ve bu kinci grup,
siyasetle demokrasiyle, iktidar elinde tutmasnn mmkn olmadn kavradndan,imdi
siyasetvedemokrasidndabirzmnpeinde.
Cumhurbakanseimi;kavgannkeskinliiniveikitarafnniyetleriniakaortayakoydu.
Ordu destekli ikinci grup artk seim de istemiyor. Ve darbe sylentileri gittike artyor.
Cuntalardanszediliyor.Peki,darbeolursaneolur?
Yaam tarz Bat'ya daha yakn olan ikinci grup, orduyla birlikte iktidara gelir veBat'nn
desteinikaybeder.Avrupabunakesinliklekarkar.Amerikaherzamankipragmatizmiyle,
Kuzey Irak ve Ortadou politikalarn,desteklemesi karlnda darbeyi kabullenebilir
aslnda.AmaAmerika'nnnndedeciddibirengelvar."Demokrasigetireceim"diyeIrak'
igal eden bir lke,dnyaya ve kendi kamuoyuna Trkiye'deki "darbeyi" niye desteklediini
aklayamaz.VeIrakfaciasndansonraikincibir"zorlamay"gerekletirecekgcyok.stese
de istemese de darbeye kar kacak. Silahn ve parasn Bat'dan alan bir ordu ve lke,
Bat'dan koptuunda ne yapacak? Sanrm uzun zamandr bunu dnyorlar ve korkarm
bunun cevabn buldular. Trkiye'de darbe olursa! Dnya, tarihte bugne kadar hi
gereklememi,yeni bir oluumla karlaacak. Trkiye, olas bir darbeden sonra,Rusya ve
ranla ortaklk kurmak isteyecek. Silah, enerjiyi ve paray bu iki lkeden alacak. Rusya'yla
ran'nelindekidoalgaz,petrolvenkleerg,Trkiye'yiayaktatutmayayeter.AmaRusya
TrkiyeranBloku.Dnyannbtndengelerinideitirir.Ortadou'nunkontrolntmyle
elegeirir.Avrupa'ykkktasnahapseder.Kafkaslar,Afganistan',Pakistan'kendigcne
katar.Mslmandnyaylayaknbirilikikurar.Petrolkaynaklarnaegemenolur.
in'leibirliiyapabilir.Bugelime,Avrupa,AmerikavebirazdaJaponya'danoluan"Bat"
nn,dnyadakietkinliiniinanlmazbirbiimdeazaltr.Yeniblokasker,enerjiveparaacsndan
ok glenir. Bylece, Trkiye'deki atlama dnyada byk bir atlamaya yol aar. Eer
nc Dnya Sava kacaksa, sanrm, bu atlamadan kar. "Asla byle bir ey olmaz"
diyebilirsiniz. Niye olmayacana dair elinizde ok kuvvetli veriler varsa, syleyin. Ama ya
olursa...Ki.Banaokmmkngeliyor.Ozamanneyapacaksnz?BugnTrkiye'dekamplaan
ve blnen insanlarn da...
Trkiye'yiAvrupadnaitmeyealan,Eskibirimparatorlukolmannbiryanyla;okgrkemli,
bir yanyla; ok zayf mirasna sahip olan bir lkeye kstaha davranan, ibirlii yerine
"baretmenlik" yapmaya kalkan Avrupa'nn da...Trkiye politikasnda "ikili" oynayp,
kurnazlk ettiini sanan Amerika'nn da...Bu senaryoyu bir dnmesini isterim dorusu.
Trkiye'deyaklatgrlenkanlbiratmann,btndnyayyakmassandnzkadaruzak
birihtimaldeil.
Hiunutmaynkiilkdnyasavastekbirtabancannpatlamasylabalamt.]

Burayakadarokuduumuzanalizinilkblm,ksmolarakdoruolabiliramaikinciblm
iseolmayacakbirsafsatadanbahsetmektedir.YaniTrkiye,olasbirdarbedensonra,Rusya
veranlaortaklkkurmakisteyecek.Sonucununolmashibirzamandnlemez!
ran,tarihboyuncaslamdnyasndahepayrbirbaekmitir.Mezhebiyle,duruuyla,hep
ayr konumda ve ayr bir karakteri vardr. Onlar Perslerin devam olmay her zaman
srdrmler ve bu halden kendilerini kurtaramamlardr. nk Persler, dnya zerinde
 nternetYazlar131

imparatorluk kurmu medeniyetlerden biridir. Bu zelliklerini de abuk kaybetmelerini de

dnmekaptallkolur.
Rusya ile olan ortaklk olur sz ise, bunun asla mmkn olmayacana dair hem tarih
hem de kefi bilgiler mevcuttur. Buna en gzel rnek, komnizmin atrdayp nihayetinde
kdr.nkRuslarntemeldncelerindezulmvardr.Akttklarmasuminsankanlar,
hep onlar bomutur. Kurtulu savanda dahi, bize nemli yardmlar olan Ruslarla hibir
zaman kader bamzn olmamas yine kaderin bir gerei olmutur. Allah Tel bu birliktelii
hibirzamangerekletirmeyecektir.
Bahsettiimiz hususlardan dolay Trkiye, bu iki yerle hibir zaman blok olamayaca
kesindir. Bu sebepledir ki Trkiyenin batya alm, sadece bugnn baznda olan bir ey
olmad herkese malumdur. Her yeni kurulan Trk devleti, artlar gerei biraz batya
yneliktir.Bunuhepimizinbilmemizgerekir.
Gelecek yzyllar da olmas muhtemel grlen savalarda, Ortadounun merkez alnmas,
dinsavalarndantrdr.Busavalarnksebebi,HristiyanlarileMusevilerinbirbirleriile
olan dmanlklar ve dolaysyla mslmanlarn buna bir ekilde dhil olmalardr. Mesela
gelecektekacakolanHataysava,grlecektirki,HristiyanveMusevisavadr.Filistindeki
durumdabilindiizere,ngilizlerinyllarncestratejikamalattklartohumlarnneticesidir.
Osmanldanayrlanbutopraklarzerinde,Yahudinancnnistismaredilerek,yanivaatedilmi
topraklar projesi ile kaynayan kazana evirmeleridir. nk nerede bir huzursuzluk ba
gsterirse,orayynetmekdahakolaydr.Buherzamankiuygulananbirdurumdur.ngilizler
de,bunusrekliyapmaktadrlar.
Bahsedilen analize tekrar gz attmzda, Trkiyede iki guruptan bahsedilmesi grnte
dorugibigzksedegerekdeoldukayanlbirtespittir.Varolanitimaifarkll,dmanca
gstermekokbykbirhatadr.nkbuekildebirdurumaslayoktur.Sondnemdeisebu
daha iyi anlalmaktadr. Analizi yapann, baz eyleri olduundan daha fazla byterek
huzursuzluk ilkesini canlandrmak amacnda olduu bariz bir ekilde ortadadr. Bir eyin
farkndaolunmas,hastalntehisinivetedavisinidahaokkolaylatrr.Buanalizdeisebize
hastann, lmnden haber veriliyor. Buda art niyetli olutan baka bir ey deildir. Bunu
neredenanladnzderseniz;
eytan insana vesvese verirken, onun hatal olduu durumdan vesvese vermez. Yani
dorueylerindenvesveseverir.Bueytanilkedir.Trkiye paralanmda birbirinedman
guruplarvarmda,orduylebyleimite..bunlarsadeceitimaiaklnkararakbulanmas
iinyaplankomploteorilerdir.
Bu teoriyi atan iin niin bu varsaymlar retiyor diye sorarsanz, zannmca grd ok
nemlibireyvardroda,Trkiyeilerigidiyor,naslengelolabilirizdenbakabireydeildir
Sonu olarak bir ey syleyebiliriz, bizim batyla dost olmamz mmkndr. Fakat ne ran,
nedeRusyaileolacakbirbloumuzunolmaihtimaliyokdenecekkadarazdr.Tarihtebununen
gzeldelilidir.
Kyamet,batdangnedomadankopmayacaktr.Bizimderdimizslamngneinibatdan
dodurmaktr. Douyu ise, ancak batdan sonra bulmak kaderimizdir. Bu, dou kltrnden
ilikileritamamenkesmekdemekdeildir.Bu,bizimkendimizegvenip,yinekendimizdenve
dinimizden aldmz gle hareket etmektir. Bizi bizden, benliimizden koparacak btn
engellerekar,daimadahatedbirliveuyankolmamzgerekmektedir.Bunabirrnekverecek
132hramczdeHacsmailHakkAltunta

olarakeyherfeddin258kaddesellhsrrahulazzinbirhatrasnnakletmekuygundur.
Yunan Harbi srasnda, memleketin harb hali ve harbin sonu, slamiyetin durumu sohbet
konusuydu.eyhEfendiye:
Mslmanlarnvememleketinsonuneolacak,hazret?diyesordum.eyherafeddinHz.
bana,Hz.Alikerremallhvechedenbirkssaanlattvebuyurduki:
Birgn,Hz.AliKerremallhvecheHazretlerinekendisiilebirliktemuharebeedenlerden
biribumuharebeesnasnda,
Bylefitneiindebuiinsonuneolacak?diyesormu.Oda:
Din kyamete kadar bakidir. dedikten sonra bir mddet ban nne emi, ylece
kalm. Etrafndakiler uyudu zannetmiler. Neden sonra Hz. Ali kerremallh veche ban
kaldrp
NimelEtrak, NimelEtrak yani Din Trkler elinde kalacak, Trkler ile ycelecek ve
kyametekadarbakikalacak,demi.
BununlaeyherafeddinkaddesellhsrrahulazzstikllHarbinsonunungalibiyetimizle
sonaereceinimjdelemioluyordu.(AliUstannHatralarkitabndan)
Sonu olarak, bu trden analizlere kanp, yanl hareketlere dmekten, Allah Telya
snmalyz.

258
ZEYNELABDNERAFEDDNDAISTANkaddesellhsrrahlazz
Hicr1292Milad1875*Hicr1355Milad1936
erfeddin Zeynel Abidin Dastan, Hicr 1292 Milad 1875 yl, Zilkade aynn nc Pazartesi
gecesi Dastan'n Temirhanura vilayeti, Gunip kazasnn Kikuni kynde, dnyaya geldi. Babas
Abdurraid Efendi, annesi Emine Sara Hatundur. Anne ve babasnn her ikisinin de kabirleri, Yalova
Gneykydekikabristandadr.YalovailininReadiye(bugnkGneyky)kyndeHicr1355Milad
1936ylCemaziyelevvelaynnyirmiyedincipazargn,kynde(hicritakvimegre)altmyanda
iken vefat etmitir. Son yzyln en sekin tasavvuf byklerinden olan erfeddin Zeynel Abidin
Dastan,EbulFukaralakabiledeanlr.
 TERRBELASI

Terr ve terrizm konularnda farkl yaklamlar sergilenmekte ve birok ekilde
tanmlanmaktadr..
Terr; bask, cebir ve iddet, korkutma, yldrma, sindirme veya tehdit yntemlerinden
biriyle, devletin niteliklerini, siyasi, hukuki, sosyal, ekonomik dzenini deitirmek, devletin
lkesi ve milleti ile blnmez btnln bozmak, varln tehlikeye drmek, devlet
otoritesini zaafa uratmak veya ykmak veya ele geirmek, temel hak ve hrriyetleri yok
etmek,devletinivedgvenliini,kamudzeniniveyagenelsalbozmakamacylabir
rgtemensupkiiveyakiilertarafndangiriilecekhertrleylemlerdir
Terr,tarihboyuncavarolanbirgeektir.Terrizmingnmzartlarndascaksavalarn
yerini ald bir gerektir. Muhtemelen gelecek yzyllarda da varln hissettirir bir ekilde
srdrecektir.Bunedenleterregzyummayveterrbeslemeyideil,terrekarsdahask
tedbirler almay gerektirir. Dnyann souk sava sonras tek kutuplu bir hale brnmesi,
Amerikan emperyalizminin ve smrgeci Avrupa zihniyetinin 3. Dnya lkeleri zerinde
yarattbaskvebunalmterrfaaliyetlerinikrklemitir.
Teknolojininsonyzyldakiinanlmazgeliimiileadnveamalarnduyurmakisteyenterr
rgtleri,kitleiletiimaralarnndasaladyksekimknlarsayesindednyannherhangibir
yerinde kanl faaliyetlerini gerekletirebilmektedirler. Ancak terrizmin d kaynaklardan
beslenmeden varln srdremeyecei de apak ortadadr. Bu durumda devletlerin terr
rgtlerini siyasi amalar iin kullanmaktan vazgeip kararllkla mcadele etmesi
gerekmektedir.Bu,birveyaikidevletinverebileceibirsavadeildir.Uluslararasanlamalar,
ibirlikleri sadece yaz stnde deil fiiliyatta da kendini gstermelidir. Aksi takdirde terr
rgtlerinin yntem ve hedeflerine bakldnda, tesiri ok daha yksek saldrlarn ve nne
geilemezbirkymnkanlmazolduugrlmektedir.
Bu nedenle ktlk arm yapan eylerin hsran ve azap tehdidi insanolu iin fayday
gerekli klan bir zellii de yoktur. Yani terr ile muvaffak olacan sananlarn kazanlar ilk
andabirgetirisunsadasonadorumalubiyettenbakabirkarmolmamaktadr.
[Terrizm kavram, terr yntemlerinin siyasi bir amala rgtl, sistemli ve srekli bir
ekilde kullanlmasn benimseyen bir strateji olarak terr kavramndan ayrlmaktadr. Terr
terimi, dehet ve korkuyu belirtirken terrizm, bu kavrama sreklilik ve siyasal ierik
katmaktadr.Buradanhareketleterrizm,
Savavediplomasiilekazanlmayansonulareldeetmek,korkutmakveitaatettirmek
iin bir teoriye, felsefeye ve ideolojiye dayanlarak siyasi maksatlarla, iradi olarak terr ve
iddetinsistemlivehesaplbirekildekullanlmasdr
Terrizmintemelamac,birdavayaveyasiyasalanlamazladikkatekilmesidir.Budikkat
ekme iddet eylemleri neticesinde toplumda oluturulan korku ve dehet havas ile
salanmaktadr.Kitleiletiimaralarnnsaladimknlardandayararlananterrizm,yaratt
korkuvedehetilebirbakmatopluma;Bendenyanamsn,deilmisin?,bendendeilsen
dmanmsn, dmanmsan hedefimsin, senin yaama hakkn yoktur. eklinde
belirtilebilecektarafolmaarsndabulunmaktadr.
Terrizm, bu dramatik arlar ile insanlara tarafsz olma hakkn yasaklamakta, onlarn
zihinselveduygusalmasumiyetiniyoketmekte,iddetortamnaekmektevetoplumuniddet
yoluylasiyasallamasna,kutuplamasnayolamaktadr.Toplumdakikutuplamalardazihinsel
ve duygusal ynden blnm atan taraflar ortaya karmaktadr. atan taraflarn ise
134hramczdeHacsmailHakkAltunta

toplumun birlik ve btnln bozaca, dolaysyla terrn amacna hizmet edecei aktr.
Terrizmin benimsedii bir dier ama, kargaa yaratarak toplumun direnme gcn krmak,
yerleiksosyalvesiyasaldzeninarkasndakihalkdesteiniiddetyoluylazayflatmaktr.
Terrizminbazgler tarafndanbirtakmsiyasiveekonomikkarlarsalamanndaarac
olarak kullanld dikkate alndnda ama olduka farkllamaktadr. Bu gibi durumlarda
terrizmin amac, bir kazanm elde etmek maksadyla hedef alnan lke ve toplumda belirli
ortamlarnolumasnaaraclketmektir.
Stratejiknemesahiplkelerinterrortamndatutulmasnda,hedefolaraksemidevletler
ve birtakm glerin karlar asndan zaruret bulunduu, terrn amacnn da sadece bu
ortamn devamn salamak olduu deerlendirilmektedir. Bu nedenle terrizm, bir siyasi
mcadele arac olmaktan kp, bir lkenin bir baka lkeyi zayflatmak ve
istikrarszlatrmakiinkullandbirarahalinegelmektedir.teyandanterrizmkitlelere
ynelikhedefgzetmeyeniddeteylemleriyle,toplumungvenduygusunuortadankaldrarak,
halkncanderdinedmesiniveolaylaratepkisizkalmasnamalar.Bylecekitlelerterrizme
karduyarllklarnyitirir,terrealrvedevletletoplumarasndagvenasndanbykbir
uurumoluur.
Terrizminbirbakaamacda;baedirmek,itaatettirmektir.
Terrizmin bu tr, terrist rgtlerce kendi yelerine ve etkilemek istedikleri halk
kesitlerine uygulanabilmektedir. Terrist gruplarca amalanan; yandalar kadar seyircilerin
de itirazsz ba emeleri, hedef kitlenin emredileni yapmasdr. Etkilenmesi amalanan
bireylere ikinci defa dnecek zaman ve aksine davranabilecekleri alan braklmaz. Ama,
hedefkitleyiyldrmak,ynlendirmekveynetmektir.
Bu nedenle vurgulanmas gereken, terrizm ile mcadelenin, bu tehditlerle kar karya
kalan lkelerin tek bana gerekletirecei abalarla tam ve srekli bir baarya
ulaamayacadr.Busorunlarlaetkinbirmcadeleyrtmekiindemokratiklkelerarasnda
genikapsamlbiribirliivedayanmayaihtiyabulunmaktadr.]259
Aklamasn yaptmz terimlerden kan gelecekte iinde olmas en dehetli korkun ve
ilkelolandaterrvesavalariindegeecekyllardr.Buanlatlmasveyaanmasenskntl
olan dnem olacaktr. Onun iin gemite tedbir almak ve eitim ile nne geilmesi
ngrlmektedir. Ancak siyasi, jeopolitik ve stratejik farkll olan lkeler iin kanlmaz
gelecek olmaktan ayr kalmad bilinmelidir. Ortadou tarih boyunca ve gelecekte bu sava,
su, ktlk ve terrle beraber olacadr. Allah Telnn Kurn Kerimde bildirdii
rasllerininounluunuburayagndermesidebugeleceksendromunakiaretidir.Herne
ekilde olursa olsun insan dehete dren bu zlm ubelerinden saknmak gerekir. rnek
verecek olursak teknolojik ynden ileri bir seviyede olan Hz. Sleyman aleyhisselmn Sebe
lkesi ile olan ilikisinin aktarld ayetlerde, savatan ziyade diplomatik yollara bavurduu
grlmektedir. Zaferlerini, askeri g kullanmadan, anlama ve bar yollaryla, masa banda
eldeetmektedir.Elilervemektuplargndererekuzlayollararamaktadr.
Sebe Melikesi'nin, ald bu nemli mektup hakknda hemen yanndaki yneticilere
fikirlerinisormas,onunyaadsistemindiktatrlkdeil,birmeclisesahipdemokratikvasfta
bir ynetim olduunu gstermektedir. Melike, nde gelenlerden fikir sormakta, onlarn
tecrbelerindenfaydalanmaktadr.

259
ESENTURUurDevletAleyhineSuleyenTerristlerinSosyoekonomikzellikleri[Kitap].Ankara
:AnkaraniversitesiSalkBilimleriEnstitsDisiplinlerArasAdliTpAnaBilimDalYksekLisansTezi
193835,2007.s.920
 nternetYazlar135

Dediler ki: "Biz kuvvet sahibiyiz ve zorlu savalarz. konusunda karar senindir, artk
senbak,neyiemredersen(bizuygularz)260
Bu ayette Sebe Melikesi'nin Hz. Sleyman aleyhisselmdan gelen mektup konusunda ne
yaplmas gerektiini ileri gelenlerden ve askerlerden oluan bir meclis ile istiare ettii
anlalmaktadr.AskerlerinverdiicevaptaiseszkonusumeclisinSebeMelikesi'nintamyetki
veemrialtndahareketettiianlalmaktadr.
Dediki:"Gerektenhkmdarlarbirlkeyegirdiklerizaman,orasnbozgunauratrlar
vehalkndanonursahibiolanlarhorveaalkklarlar;iteonlar,byleyaparlar.261
Burada Sebe Melikesi'nin Hz. Sleyman aleyhisselmn kar konulamaz gcn ok iyi
tand tekrar anlalmaktadr. Sleyman aleyhisselmdan gelen ar karsnda teslim
olmaktanbakaaresiolmadnanlamaktavebunuifadeetmektedir.
Hulasa, zorluun ve acmaszln neticesi hsrandr. Zlm ile zayf ile abad olunmad
gibi,kuvvetliyideyokeder.MlknAllahTelyaaitolduudnyadayaayanlarnbirbirlerini
sevmeden baka aresi yoktur. Her ey geicidir. Baki olan Allah Telya kulluk edip,
yarattklarna merhamet etmek ve merhameti bulmak amacmz olmaldr. Gayesi mutluluk
olan insann mutsuz ederek ve edilerek mutlu olma sonucu kimseye verilmemi bir haktr.
Sonuta dem aleyhisselmn oullarn rnek vererek Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
buyurduki;
"Kyametten hemen nce karanlk gecenin paralar gibi fitneler var. Kii o fitnelerde
mmin olarak sabaha erer, akama kfir olur; m'min olarak akama erer, sabaha kfir
kar. O fitnede oturan, ayakta durandan hayrldr. Yryen koandan hayrldr. yleyse
yaylarnz krn, kirilerinizi paralayn, kllarnz da taa vurun. Sizden birinin evine
girerlerseHz.deminikiolundanhayrlsolsun(lenolsun,ldrendeil)"262
Devletini,milletinisevenleriAllahTeldasever.Doruluktanvegzelliktenayrlmamakve
dinimizingereklerindenolanyaratlmlaraefkatetmekzerimizeyazlmbirgrevdir.

260
Neml,33
261
Neml,34
262
EbuDavud,Fiten2,(4259,4262);Tirmiz,Fiten33,(2205)
 ELCHIZIDAUNUTMAMAKGEREKR?

ElChz:gerekismivetamknyesiEbuOsmanAmrbinBahrelKinanielFukaimielBasri
(d. Yaklak 781. Aralk 868 veya Ocak 869) olan, Basra doumlu Arap bilim adam. Etnik
adan Dou Afrika kkenli bir AfroArap olduuna inanlr. Tannm bir Arapa nesir yazar
olduu gibi birok Arapa edeb, bilimsel, (Mu'tezil) teolojik, siyasaldini polemik ve erken
dnemslamfelsefesinikonualaneserlervermitir.Bilimseleserlerindebiyoloji,zooloji,tarih
veslmpsikolojigibidallaradeinmitir.
Genliinde filoloji, szlklk (leksikografi) ve iir konulu derslere katlmtr. Eitimine
uzun sre devam eden ElChz teoloji ile de uram, Kur'an Kerim ve hadis zerine
almtr.EkolarakbataAristoolmakzerebirokYunanfilozofuneserlerinintercmelerini
okumutu. Yazn hayat olduka verimli geer elEl Chz yaam boyunca 200 kadar kitap
yazmtr.Eserleriokeitlikonularasahipti:Arapagramer,zooloji,iir,retorikveleksikografi
gibi...
ElChz 816 ylnda dnemin Abbasi bakenti olan Badat'a tanmtr. Badat'ta elli yl
kadarkaldktansonraBasra'yadnmtr.Yaklak869ylndaiseBasra'da,93yanda,vefat
etmitir.

ElChz; btn bilinen dorulara pheyle yaklam, kendi dorusunu bulmada ise
deneme ve akl yrtme yntemini kullanmtr. Aristo'dan aklna uyan alm, nakletmi,
uymayaniseiddetleeletirmihattaalayetmitir.Hadislimlerinebileyklenmiveonlar
akllarnkullanmamaklasulamtr.HattaHacerlEsved'inzamanndabeyazolduunuama
insanlarimanetmedikleriiinkarardnnakledenlerieletirmihattaalaylayledemitir:
"yleyse insanlar iman ettikten ve slm setikten sonra Hacerl Esved neden
beyazlamamtr?"
Sahabelerin insanlarn stnde olduklarn savunan ve sahabelerin asla eletirilmemesi
gerektiini iddia eden btn limleri reddetmitir. Onlardan sonra gelenlerin onlar akl
lsyleelealmalargerektiinisavunmuvesahabelerindeherkesgibibeerolduunuve
hataszolmalarnnimknszolduunusylemitir.uszonaaittir:
"Bu insanlar melek olmadklarna gre, srf Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ile olan
arkadalklaryzndenbukadarycebirhrmetelaykgrlyorlarsa,hatayaptklarndada
Raslllahsallallhaleyhivesellemilebirlikteolduklarhaldenaslbuhatayyaptlardiyede
iddetleeletirilmeleriveknanmalargerekir."
Sultanlara hakaret etmenin ve lanetlemenin bidat olduunu savunan herkese kar
iddetlekarkanElChzhayretleyleder:
"Bir mmini kasten ldreni lanetleyip cezalandryorsak ya da iddetle ona hakaret
ediyorsak, bir mmini ldren zalim sultan neden lanetlemeyip onun aleyhinde
konumuyoruz?"
El Chzn bilgi felsefesini kelm adan nemli klan husus; onun bilgi ile inan arasnda
kurduuilikidir.ElChzn,kendilerinedavetinulamadkiilervetopluluklarlailgiliyapt
deerlendirmedikkatekicidir.
Ona gre kendilerine dini davet ulamayanlar, inanmadklarndan dolay
cezalandrlmayacaklardr. Ayn ekilde kendilerine dini davet ulap da iman etmek iin
yeterli delil ve nazara sahip olmayanlar da sorumlu olmayacaklardr. Sadece kendilerine
davet ulatktan sonra, yeterli bir delile sahip olduu halde bilinli olarak inad dolaysyla
 nternetYazlar137

inanmayanlarcezayamstahakolurlar.263
El Chz, bu dncesini, Allah, kuluna gcnn yetmediini yklemez.264 Ayetine
dayandrmaktadr.

263
Bkz: Ahmed Emin, Duhalslam, III, 133.Cimriler [Kitap]/ yaz. El Chz trc:Zehra Gney Gkdemir.
stanbul:ule,2008,s.11
264
Bakara,2,286.
 KEECZDEMEHMEDFUADPAA

18151869yllararasndayaayanKeecizdeMehmedFuadPaaTanzimatdevrininnl
devlet adam ve sadrazamlarndan birisidir. Tbbiyede okuyan daha sonra Tercme Odas
vastasyla diplomasiye gei yapan Fuad Paa bu arada Franszcasn ilerletme imknna da
kavumutur.1840ylndaLondraSefaretiktipliiyleAvrupailetananFuadPaadahasonra
spanya ve Portekiz bakentlerinde de fevklade eli olarak bulunmutur. Bu ilk grevlerini
baaryla tamamladktan sonra 1848 ylnda EflakBodanda kan isyan bastrp bu srada
ortaya kan Mlteciler Meselesini de baaryla zme kavuturarak byk bir n
kazanmtr.ButarihtensonraproblemzcbirrolstlenenFuadPaaaynbaaryYanya
Tirhala ile Lbnan ve Suriyede de gstermitir. Bu grevlerinde hem asker harekt hem de
diplomatikilikileribaarylayrtrkendevletinenemlihizmetlerdebulunmutur.Buarada
Msra giderek Tanzimatn uygulanmas bata olmak zere problem tekil eden konular da
zmekavuturanFuadPaavergimiktarnartrarakdevletegelirsalamaydabaarmtr.
Sultan Abdlazize Msr ve Avrupa seyahatlerinde elik ederek bu seyahatlerin ykn
ekerken,padiahnvedevletinitibarnkorumakiindeelindengeleniyapmtr.
Bekezhariciyenazrl,ikikezdesadrazamlkyapanFuadPaabirincisadaretindedevletin
mli durumuyla da yakndan ilgilenmi ve kaimeyi kaldrmtr. Meclisi Tanzimat ve Meclisi
Vly Ahkm Adliyye bakanlklar da yapan Fuad Paa sivil bir kii olmasna ramen
seraskerlikgrevinideyrtmtr.Osmanltarihindeilk defayaveriekremnvann alan
Fuad Paa pek ok niann da sahibi olmutur. irketi Hayriye Nizamnmesi, Tuna Vilyet
NizamnamesiveurayDevletgibiidardzenlemelerledeilgilenenFuadPaaeitimedeayr
birnemvermitir.EncmeniDaniveCemiyetilmiyeiOsmaniyegibiilmcemiyetlerinyesi
olduugibiDarlfnnaliinalm,buradaverilenkonferanslarakatlmveGalatasaray
Lisesinindekurucularndanbirisiolmutur.
Mustafa Reit Paa ve l Paa ile birlikte Tanzimatn rknnden biri olarak kabul
edilen, l Paa ile birlikte kinci Kuak Tanzimat saylan Fuad Paa devlet adaml, farkl
kiiliivenkteleriileadndanskabahsettirmitir.Giyimkuamtarz,bahesindekiheykeller,
yalsndaverdiipartilerverahatlklayaptesprilerileokfazlaeletirileralanFuadPaabu
eletirilere de ustalkla cevap vermesini bilmitir. ahsnda Tanzimatn yeniliini temsil
ederkendevletinbirlikvebtnlnkorumakiindeelindengeleniyapmtr.Diplomatl
ve zekice karlklar vermesi ile Avrupallar bile kendisine hayran brakan Fuad Paa Osmanl
tarihindeilginbirsadrazamportresiizmitir.

KEECZDEMEHMEDFUADPAANINSYASVASYETNAMES
HametmeabEfendimiz:
undayaayabileceimyabirkagnyadabirkasaatkalmtrkionlarkutsalbirgrevin
yerinegetirilmesinehasretmek,uzunyllarnveokactecrbelerinsemeresiolansonfikirve
grlerimi dile getirerek ayaklarnz nne sermek isterim. Elimdeki yaz sizin gz
gezdirmeniziinsunuldukta,benbulemiterketmiolacamdan,arzedeceimhususlartam
birgveniledeerlendirebilirsiniz.
Mezarderinliklerindenykselenses,sadecesadakattenszaar.CenabHakksizionurlu
olduu kadar da tehlikeli olan bir grevle ykmlendirmitir. Bu grevi hakkyla yerine
getirmek iin Osmanl Devletinin tehlikede olduu ac fakat nemli gereini etrafl olarak
mutlakadnmelisiniz.Komularmznhzlgelimeleriveatalarmznaklerdirilemeyecek
 nternetYazlar139

hatalar,bugnuson derecevahim durumdabulunmalmza yolamakla,byledehetli

bir tehlikeden korunmak iin Zat ahanenizin gemi ile ilgiyi keserek, bizi yeni gelime
ufuklarnayneltmenizzorunludur.
Vatansever geinen baz cahiller, eski usullerle de Osmanlnn gemiteki heybetinin
canlandrlmasnn mmkn olabileceine sizi inandrmak isterler. Affolunmaz bir hatal
grnbirsonucudurbudnce.
Geri komularmz, atalarmzn zamanndaki durumda bulunsalard, eski usullerimiz Zat
ahanenizin btn Avrupaya szn dinletebilmesine yeterdi. Ne yazk ki komularmz
bundan iki yzyl nceki durumlarndan pek ok ileri gidip, gelimiler ve hepsi de bizi geride
brakmlardr.
Geribizdeilerledik.uandahkmetimizatalarmznkindendahafazlakaynaasahipve
gelimeye aktr. Ancak bu greli stnlk, yzylmzn gereksinimleri karsnda hi
hkmndekalr.BugnkgndeAvrupadaszsahibiolarakyaayabilmemiziingerekeney,
seleflerimizin dzeyini tutturmak ya da onlardan ileri gitmek deil, gelime yolunda imdiki
komularmza yetimek ve onlarla bu yolda gururla yarmaktr. Dncemi gereince
aklayabilmekiinylesyleyeyim:
HMALLERYZNDENMAHVOLMAFELKETNDENKURTULABLMELMZ,
NGLTEREKADARPARAYA,
FRANSAKADARBLGAYDINLIINAve
RUSYAKADARASKERESAHPOLMAKLIIMIZABALIDIR.
Bizim iin artk nemli olan ok terakki etmek deil, fakat kesin olarak Avrupann teki
lkeleri kadar terakki etmektir. Grkemli lkeniz, herhangi bir Avrupa devletinden ileri
gitmeliimizi salayacak btn gerekli unsurlara sahiptir. Ama byle ilerlemek iin bir ey,
btn siyasi ve idari kurumlarmz deitirmek mutlaka gereklidir. Gemi yllarda yararlar
grlm birok yasa ve dzenlemeler, bugnk durumumuzda toplum iin zararl
olmaktadr.Yaradltankendiniamakeilimindeolaninsan,kendieserinikusursuzlatrmak
zeresrekliabaharcamakihtiyacndadr.
Nemutlukiinsantabiatnnubelirttiimzellii,Mslmanlkdinininzyletambiruyum
ierisindedir. nk dinimiz dnyann ilerlemesini ve insanln kusursuzlamasn amalayan
btnakideleriiermektedir.
TOPLUMUMUZUN GELME YOLUNDA LERLEMESN SLAMYET ADINA ENGELLEMEYE
KALKIANLAR, MSLMANLIKTAN H NASBN ALMAMI, ANLAYISIZ, BLNSZ
CAHLLERDR.
Btn teki dinler insan kafasnn gelimesini engelleyici bir yn dogma ve deitirilmez
kurallarilebaldr.Esrarlperdelervekiliseninyanlmazlkavramgibibukalardanarnm
olmakla, yalnz slmlk, bize aklmz iyi kullanp dnyann terakkisi yolunda ilerlemeliliimizi
emretmekte ve deil Arabistanda ve Mslman lkelerde, hatta yabanc yerlerde, inde,
dnyannenrakkelerindebilebilimvebecerinaramayabiziyneltmektedir.
slamn emrettii bilim, bakalarnn tahsil ettii bilimden farkldr sanlmasn. Katiyen.
Bilim tektir. Akl ve idrak dnyasn her yerde ayn gne tr ve str. Ve madem bizim
inanlarmzcaslamlk,evrenselgerekilikvebilgininbirifadesidir,ohaldeyararlbirbulu,
yeni bir bilgi kayna, nerede bulunmu olursa olsun, ister putperest ister. Mslman
arasnda,isterMedineisterParisteolsun,herzamanslmaaittir.
Dolaysyla, Avrupann buluu olan yeni yasa ve gelime aralarn bizim de
benimsemeliimizebirengelgrlemez.Dinimizigerekznkavrayacakderecedeiyibilirim.
140hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bilincim de dile getirdiim dnceleri tartacak kadar yerinde ve berrak. Evrenin Mutlak
Hkimininkutsalhuzurunakmakzerelmldnyayterketmekteolduumbirzamanda
padiahma, lkeme ve dinime kar nankrlk etmeye kalkmayacam apaktr. Bu
bakmdan,szlerimeitimatbuyurunuz:
AVRUPADAN RNEK ALDIIMIZ KURUMLARIN HBRNDE DNMZN ZNE AYKIRI
GRLEBLECEKHERHANGBRYANKATYENYOKTUR.Siziyeminleteminederimki,herhangi
bir devletin artk Avrupada varln srdrebilmesi iin gerekli ve zorunlu olan bu nemli
kurumlarslmlngvenliiiinbiranncemutlakabenimsemeliyiz.unudayeminleederek
eklerim ki, Devletinizin ynetimini bu dorultuda deitirerek slahla dinimizin kutsallna
aykr bir ey yapm olmayacamz bir yana, btn Mslmanlara imdiye kadar en anl
atalarmzn dlerinde bile akllarndan gememi, en yasal ve adaletli, en vgye yarar ve
onurlu bir hizmette bulunmu olacaksnz. Byle yeniden hayat bulmamz gibi byk bir i,
birok sorunu ierir. Bunlar stnde ayrntl olarak durmaya ne gcm ne de yaamak iin
kalan zamanm yeter. Ama kendisiyle dost ve karde olarak yaadm byk bir adam sizin
yannzdaolacaktr.CenabHakkonusizebalasn!
OsmanlDevletiningvenlikverefahnahizmetedecekbtnyollarherkesteniyibilir.Ben,
nce onun saysz tecrbelerinden kaynaklanan olgun bilgi ve dirayetine bavurarak emin
olmakszn Zat Hmayununuza hibir neri ve tte bulunmammdr. Sizden rica
ediyorum, Efendim, ondan gveninizi esirgemeyiniz. Gveniniz mutlak olsun, nk byk
nazrlarn devlet ilerindeki stn baarlar, Byk hkmdarlar kesin itimatlar sayesinde
gerekleir. Zat ahanenize vermeye kalktm t o sadk bendeleriniz Devletin ihtiyac
olan hizmetleri yerine getirirken, esiz yeteneklerinin cahil meslektalarca sekteye
uratlmasna frsat vermemenizdir. Onun emek ve abalarna en ok zarar dokunacak ey,
kendisini anlamaktan aciz birtakm adamlarla beraber almak zorunluluunda kalmas
olacaktr.
MD DE DI LKLERMZ HAKKINDA BR K SZ SYLEMEK STERM. ESAS BU BBDA
(KONUDA) DEVLETMZN BSBTN GTR. Dmanlarmz kendi bamza
uzaklatrmaya iktidarmz yetmediinden, dardan dost ve mttefik aramaa mecburuz.
Dmanlarmzn haksz ve kastl birok karlarnn ar basks altnda tarihi imkansz bir zor
yere sktk. Haklarmzn en nemsizini bile korumak iin atalarmzn lkeler fethine sarf
ettiklerindenfazlag,becerivecesaretgstermemizgerekiyor.
YabancmttefiklerimiziindeennemlisiNGLTEREdir.
Dpolitikavedostluu,siyaskurumlardenlimetindir.ngiltereninbizeokbykhizmet
ve yardmlar dokunduu gibi, bundan byle yapaca yardmlardan da vazgeemeyiz. Her ne
olursaolsun,dnyannensabrlvemetinmilletiolanngilizler,bizimenndegelenveenson
vazgeeceimizmttefiklerimizolacaklardr.Bendenizce,Babliyingilterenindostluundan
mahrumgrmektensebirkavilayetimizieldenkmgrmekdahaiyidir.
FRANSA, son derece iyi idare etmeye zorunlu olduumuz bir mttefiktir. Bu zorunluluk,
Fransann etkin desteini salamaktan ok, varlmzn devamn tehlikeye koyabilecek
iktidara sahip bulunmasndandr. Bu valye ruhlu millette duygusallk ince hesaptan fazla
olduundan,dmanlarndabileolsa,gelimeisteitayanvehametlifikirlerekarsevgi
vesaygduyarlar.Bugnlyceinsanlarndostluunukorumakiinonlarnfikirlerindengeri
kalmayarak, hem hayal glerine hem de zbenliklerine (esprit) hitab eden gelime
giriimlerinde bulunulmal. Fransa, hakkmzdaki olumlu gr ve umutlarn boa ktn
grdgn,bizizararlkartacakvesonumuzasebepolacakbirtakmdzenlemelerebizzat
 nternetYazlar141

kalkacaktr.
AVUSTURYA, Avrupadaki zel karlar yznden dt g durum karsnda Dou
siyasetinde ll davranmak zorunda kalmtr. Krm Sava srasnda iledii byk hatann
ve Almanyadan srlp karlmasnn sonucunda, kendisine yneltilecek tedbirlerin bundan
byle Kuzeyden geleceini grmektedir. Ayn tehlike hi kukusuz bizi de tehdit ettiinden,
Viyanaca akll ve uzak grl bir politika izlendii srece Avusturya, Bb linin doal bir
mttefiki olarak kalacaktr. Bir yzyldan akn Douda asayii ihll edip duran bu byk bir
tehlikenintamolarakortadankaldrlmas,BbliileAvusturyannittifakvebuittifaknda
btnBatlmttefiklerimizcedesteklenmesinebaldr.
PRUSYAya gelince, imdiye kadar Dou sorunlarna kar kaytsz durmusa da, Alman
birliinigerekletirmesiyasetigereincebizifedaedivermesihideolanakddeildir.Ama
bu birlii bir kere saladktan sonra, Almanyann kendisinin de en az teki byk Avrupa
devletlerinin ki kadar dou Sorunuyla yakndan ilgili karlar olduunu anlamakta
gecikmeyecei muhakkaktr. Yine de Cenab Hak muhafaza buyursun, Almanya, Avusturya
topraklarnAvrupavilayetlerimizedmanlarmznelkoymasnagzyummakkarlndazapt
etmiolmasn.
Sonunda,RUSYAya,Devletimizinsrarldmannageldisz.RUSYANINDOUYADORU
YAYILMASI MOSKOVANIN KADERNN KAINILMAZ BR YASASI. Bendeniz de bir Rus nazr
olsam stanbulu zapt iin dnyay altst ederdim. Dolaysyla, Rusyann saldrgan hareketleri
karsndaneaknladmelinedeikyetiolmalyz.Bugnaleyhimizeilerliyorsa,bubir
zamanlar bizim Bizansa kar hareketimize benzer, aradaki biimsel ayrla ramen. Bu
bakmdan,Moskovaistilsnakarsaltmevcuthaklarmzadayanmayakalkmakocukabiri
olur, bize gerekli olan hak, kuvvettir. Yeniden canlandrmaya bouna abalayacamz eski,
tarih kuvvetimiz deil, fakat ada bilim ve fikirlerin btn Avrupa halklarna bahettii o
dayanlmazkuvvettir.BykPetrodanberiRusyamuazzambirgelimekaydetti,pekyaknda
demiryollar sayesinde gc bir kat daha artacak. Ama beni en ok rkten ey, Rusyann
yaylmac siyasetine kar Avrupada kitlelerin giderek taknd teslimiyet ve umursamazlk
havasdr. ORTA ASYA OLAYLARI KARISINDA NGLTERENN KAYITSIZLII BEN HAM
AIRTIYOR, HEM DE KORKUTUYOR. Ama beni daha da tellandran husus, Kafkas isyannn
bastrlmasylaRusyanndurumundaortayakandeiikliktir.Hikukumkalmad;ilerde bir
atmakoptuundaRuslarneniddetlisaldrlarAnadolustneynelecektir.Bubakmdan
Hametmeab, silahl kuvvetlerimizi dzenlemeye aralksz gayret gstermelisiniz. Belki
mttefiklerimizyardmmzazamanndayetiebilmekiinserbestbulunamazlarAvrupadabiri
mcadele,yadaRusyadabirBismacnortayakmasdnyannehresinideitirebilir.
Btn devletlerin ileyebilecekleri birok budalaca hata dnebiliyorum; hatta byle
hatalar ilemek bir bakma onlarn hakkdr. Ama dnyann en korkun bask dzeninin, yz
milyar barbarn bana geip, onlar uygarln btn imknlaryla silahlandrarak, her admda
Fransa geniliinde iller ve lkeler yutmasna ve bir yanda Asyay silahlaryla kuatp,
PanslavizmaraclylaAvrupaysinsisinsizayflatrken,ilkininbiribarsevgisinamnagiritii
protestolarla ve artk gerekten yeni fetihlere kalkmayacana dair verdii kesin karar ve
szlerle ileriye atlmasna, son derece garip bir kaytszlkla gz yuman devletlerin hangi ince
aklahizmetettikleriniitirafederimkitamolarakanlayabilmideilim.
RusyadanalanszbeniRANdandabirazbahsetmeyegetiriyor.Sreklikargaalkiinde
iliktaassubupenesindebulunanbulkenin hkmeti,herzamanbizimdmanlarmzla
birlikveanlamahalindeolmutur.KrmSavasrasndadahiRusyaylaanlap,amabirlii
142hramczdeHacsmailHakkAltunta

yapt. Dmanca hesaplarn gerekletirememesi, Batnn ihtiyatl ve uyank diplomasisi

sayesindedir. Bugnk gnde ah hkmeti Petersburg kabinesinin dmen suyundadr. Bb
li, bir yerde megul olmad srece acz ve bilgisizlik iinde bulunan ve kendi bana bir ie
kalkamayacak olan itibarsz ran hkmeti bizimle dalamaya cesaret edemez. Ne var ki,
Rusya ile ilk atmamzda, btn tedbirli ve daha nemlisi, kr kskanl yznden bu
uzlamazdmanlarmzsrasndayerinialacaktr.Bereketversin,Bbli,maddkaynaklarna
ek olarak, byle barbar bir istibdadn altnda ezilen, bir sr hkmet buhranlaryla kar
karya ve her yandan Snnlerle evrilmi bulunan bir lkeye haddini atrmayacak manev
imkanlara da sahiptir.Bu konudaki karlarmz etkileyen, ama tamamyla ihmal etmi
olduumuz birok karmak sorun var. Bunlar hakknda yalnz li Paa, Zat ahanenize bilgi
verebilir.
YUNANSTAN da unutmamalyz. Geri kendi bana kalsa nemsiz bir lkedir, ama
kuvvetli bir dman elinde fesat aleti haline gelir. Avrupal airler, bu krallk hlyasna
yattklartrklerlebundanikibinylnceyokolmubirulusuyenidencanlandrmayumdular.
HomerveAristonunlkesinicanlandralmderken,sadecebiranari,fesatvehaydutlukoca
tututurmu oldular. BBI L, RUMLAR ARASINDA DRAYETL MEMURLAR BULABLR, AMA
YUNANLILIK RUHU ZNDE HER ZAMAN BZM DAVAMIZA DMAN KALACAKTIR. anl bir
tarihinanlar,bizimbugnkRumlarmzlaarasndayzyllarcasrm,yozlamlk,bilgisizlik
ve asalaklk da olsa, bu bencil rkn iinde daha uzun bir zaman eski Dou Roma
mparatorluunu her trl canbazlk kurma umudunu yaatacaktr; o mparatorluk ki,
Yunanllarn elinde Bizans mparatorluu; ya da pek yaran dier adyla, Aa mparatorluk
derekesinedmtr.Buitenpazarlklvegarezkrulusungiriimlerineenetkingvencemiz,
YunanlarninsantiksindirenbogururvekendinibeenmiliikarsndaDoulubtnrklarn
giderek artan bir nefret duymalardr. Bizim izlememiz gereken siyaset, Rumlar teki
Hristiyantebaamzdanmmknolduuncayaltlamayaalmaktr.Katolikpapazlarnyada
Ruslarnkucanaitmemekkaydyla,BulgarlarRumkilisesininnfuzundansyrmakzellikle
nemlidir. Bb li, Ermenilerin Rus Ortodoks Kilisesi ne katlmalar yolunda evrilen
dolaplarakatiyenizinvermemelidir.
nsanlardin adamlarnn etkisindensyrarakbirbirleriyledaha uyumluilikilerkurmalarn
mmkn klan felsefi dncelerin Hristiyan tebaamz arasnda gelimesini tevik etmek de
yararlolabilir.Amahemenbelirtmeliyimki,BZMNENBASRETLSYASET,HKUKUSUZ,
DEVLETNEOLURSAOLSUNBTNDNSORUNLARINSTNDETUTMAKTIR.
LERMZE GELNCE, btn abalarmz tek amaca yneltmek zorundayz: lkemizde
yaayan eitli halklar kaynatrmak. Bu kaynama gereklemeksizin Osmanl Devletinin
srdrlmesi bana gerekten imkansz grnmektedir. Bundan byle, bu byk Devleti ne
olursaolsunbtndinsorunlarnstndetutmaktr.
Gl bir Almanya, krk milyon nfuslu Fransa, coraf konumu itibariyle salam bir
gvenlikiindekingiltere,btnbubykmilletlerdahauzunsrekendibalarnaetkinve
yararlbirekildesrdrebilirler.AmabirKaradayadaSrpPrenslii,veyabirErmenistan
Krall, ne kendilerine ne de hi kimseye yarar dokunmayan, insanln gelimesine zararl
vednyabarn tehdit edenanlamszdevletikler,insanolununeskirpnlarnnzavall
kalntlarveyenifetihleriinkanlmazbireravolmaktantegeemezler.
ADA DEVLETLERN EKL BULMASINDA KALICI TEK YAKLAIM, BYK BRLKLER
OLUTURMAKTIR. Bu bakmdan, bizim Devletimizin de mahvn nleyecek yegne yol, onu,
BTNNSANUNSURLARIMIZIIRKVEDNAYIRIMIGZETMEKSZNKUCAKLAYAN,GENVE
 nternetYazlar143

SALAMBRTEMELSTNDEYENDENBNAETMEKTR.
tebunoktadanemliglklerlekarlayoruz.
Hristiyan halklarmz, kendilerini bize baml klan balardan birdenbire kurtuluvermi
olmakla eski efendilerinin yerine gemeye pek hazr grnmekteler. zellikle Ermeniler
saldrgan bir tutum takndlar. Heyecanlarn yattrmak iin, ilerinde Devletimizin birliki
ilkelerini itenlikle benimseyecek olanlarna kamu hizmetlerini amaktan baka are yoktur.
BizimbtnHristiyanlarmzngenelliklebirimanev,tekisiyas,ikiayrdinivardr.Bunlardan
manev olan hkmetimizi hibir ekilde ilgilendirmemelidir. Ama siyas dinleriyle ilgili her
husus yakndan izlenmelidir, nk bunlar varlmzla badamayan, birok gr
iermektedir.
BR PAANIN ALLAHA MUSANIN KOYDUU KURALLAR EREVESNDE YA DA
HIRSTYANLIK USULNCE TAPINMASI OLGUSU, ONUN HZMETLERNDE, BLG VE
BECERSNDEN KENDMZ MAHRUM ETMEMZ H GEREKTRMEZ. AMA AYNI PAA,
LKEMZNBRLNAKLINDANIKARIP,BZANSMPARATORLUUHLYALARINAKAPILIR,YA
DA BR KLKYA KRALLII KURULMASI EMELNE KOULURSA, O ZAMAN SADIK BR MEMUR
OLMAKTANIKARVEYERNDENALINMASIZORUNLUOLUR.
DEVLET VE LKENN HERKESN ETLNE DAYANDIRILAN BRL BENDENZCE, BTN
KAMUGREVLLERNDENBEKLENLMESGEREKENTEKNAS,TEKDOGMABUDUR.
Bubereketlilkeninrnlerinihakkyladevirebilmekiin,Zatahaneniz,hereydennce
adalet arknn yeniden dzenlenip slahna himmet buyurmalsnz. G, fakat bir an nce
hareketi gerektiren kanlmaz bir i. Btn vatandalarn can ve mal gvenlii yasal gvence
altna alndktan sonra Hkmeti Seniyyenizin vazgeilmez bir grev saymas gereken ilk
tedbiryollarmznyapmdr.Avrupalkelerikadardemiryollarnasahipolduumuzgn,Zt
Hmayununuzdnyannenndegelenbirdevletininbandaolmuolacaksnz.
Bunlardan baka, nemini tariften aciz kaldmz bir sorun daha var: Kamu Eitimi, yani
toplumsalgelimeninyegneesasvehermaddivemanevbyklntkenmezkayna.
Ordu, donanma, devlet ynetimi, hep ayn soruna bal. Bu esas temel atlm olmakszn,
ilerisiiinnegkazanmak,nebamszlk,nehkmet,nedebirgelecekdnemiyorum.
Dinimizin son derece aydnlk, yol gsterici zne ramen, bizde genel eitim eitli
sebeplerden ok geri kald. Saysz medreselerimiz ve bunlarn bir ie yaramadan kullanp
durduklar nice kaynak, esasl bir mill eitim dzeni kurabilmeliimiz iin gerekli malzemeyi
bizesalyor.Eerbugzeldnceyibenkendimuygulamayabirtrlgiriemediysem,araya
biroktalihsizolaynkarp,durmuolmasndandr.Bugiriimibenimyerimegelecekolanlara
vasiyetederim;dahayararlveonurluolacakbirbakagiriimdnmelerimmkndeildir.
Biliyorum, Mslmanlarmzn byk ounluu beni gvurluk ve din dmanl ile
sulayacaklardr.Onlarbalar,ziraneduygularmnedekonutuumdilianlayabilmezler.
BR GN GELECEK, BENM, YAN BR GVUR VE DNSZ YENLKNN, BEN TRL
SULAMALARA BOAN YOBAZLARDAN DAHA DNDAR, DAHA GEREK BR MSLMAN
OLDUUMU DRAKEDECEKLERDR.Maalesefokgeolacak,amaonlarnelindekanlmaz
bir felkete srklenmekte olan din ve devletin kurtuluu urunda herhangi bir ehitten
dahaazabalamamolduumuteslimedeceklerdir.
Din ve beer btn kurumlar iin geerli olan birinci yasa, kendini koruma yasasdr.
Giritiimizbtnslahathareketlerindebendenizslmnkorunmasndanbakaneyehizmet
etmeyeabaladm.Nevarki,kurtuluugeminyarglarakrkrneboyunemekyerine,
bizzat Cenab Hakkn slm nnde ve yeryznn btn uluslar nnde at aydnlk
144hramczdeHacsmailHakkAltunta

yollardaaradm.Zayfvetitreyenelimartkdahafazladevametmemeizinvermiyor.
Szlerimi tamamlarken, btn insanca zaaflar erevesinde gc yettiince iyiyi
gerekletirmeyealmveinsankardeleriniherzamansevmiolup,artksorumluluklarnn
yk altnda kerek, vicdan rahat, dnyay tam bir teslimiyetle Mslman olarak terk
ederken, ruhunu rahman ve rahim olan Yce Allaha teslim etmekte bulunan bu sadk
bendenizin lm deindeki son szlerini, Zat ahanenizin gz nne almak tenezzlnde
bulunmanzistirhamederim.
Fuad,Nis
3Ocak1869

Kaynak: GMSOY Emine (ATILGAN) Keecizde Mehmed Fuad Paa (1815 1869)
[Kitap]. Ankara: Gazi niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Yakna Tarihi Anabilim Dal
190868DoktoraTezi,2006.
 DERVVEHKMDAR

Birdervilkenarndaoturmutefekkrederken,yanndanhkmdargeti.Budnyann
endie ve dertlerinden kurtulmu olan dervi, ne kafasn kaldrd, ne de ilgi gsterdi.
ktidarndanmthigururduyanhkmdaronunbuilgisizliikarsndafkedendeliyednd
ve
"Yamalcbbeleriylebudervilerhayvanlardanfarksz"dedi.
Hkmdarnveziriderviinyannageliponusorguyaekmeyebalad:
"Dnyann byk sultan yanndan geti ve sen ne ayaa kalktn ne de nnde eildin. Bu
kstahlnsebebinedir?"
Dervicevapverdi:
"Sultannzasyleyin,ondanmkfatbekleyenlerinnndeeilmesinibeklesin.
Onasyleyin,idarecilerhalklarnkorumakiinvardr.
nsanlaridarecilereitaatetsindiyeyaratlmamtr.
dareci,fakirfukarannbekisidir.
Koyunlar oban iin var edilmemitir, bilakis oban koyunlara hizmet etmek iin vardr.
evrenize bir bakn. Bir kii dertsiztasasz safa srerken, dierleri skntyla geinmeye
alyor. Bir gn gelecek, aptalca dncelerle dolu beyinler toprakta ryp gidecek.
Kaderinkarkoyulmazhkmbeyanedildiinde,ortadaneefendikalacak,nedekle.
Kabirleriandaunufakolmukemiklerebaknbakalm.
Sonradabanahangisininzengine,hangisininfakireaitolduunusyleyin."
Hkmdar,derviinbuszleriniduyuncaderindenetkilendi,utand.Derviesordu:
"Eydervi,dilebendennedilersen!"
"Benibirdaharahatszetmemeniistiyorum."
"Pekiama,neolurbanabirnasihattabulun."
"Servetseninelindeykendikkatet.okgeolmadanuhakikatianla:Servetvesaltanat
kimsedekalmaz,eldeneledolar,birkugibidaldandalakonar."265

265
lhamyklerdenalnmtr.
 REMLLMNNDNVETARHHCCETLER(DELLLER)

Remillmidierblmlerdedebahsettiimizgibigeleceinvegemiinolaylarndoruya
enyaknsonulabilmemizisalayanmucizevbirkehanetilmidir.Builminbirpeygamberilmi
olaraktarihtetezahretmesivebulunduuasra( M605562)bykbir damgavurmasve
sonraki asrlarda dnyann en byk imparatorluklarnda imparatorlar tarafndan byk ilgi
grmesi ve halk arasnda bilgeler vastasyla kullanlmas gnmze kadar ulamasnda ok
nemliunsurlardandr.
Remil lmi, bulunduu tarihten itibaren 1800l yllara kadar elit devlet sistemi iinde
zellikle dou devletlerinde birok kmaza girmi olaylarn iinden klmasn salamtr.
Devletadamlarnnatanmasnda,savaagirilipgirilmemesihakkndadahiasrnennlRemil
lmibilgelerinin(remmallerin)bakmlarndanfaydalanlmtr.
Remil lmi halk arasnda da byk ilgi grmtr. Kimi rivayetlerde nemli eyasn bir
arazide kaybeden kii zamann Remil lmi uzmanlarna bavurduu ve bulunduu sylenir.
BakabirrnektedefinelerinaranmasndaMsrdakullanldrivayetedilir.Halkarasndabu
kullanmlardndahemenhemenhayatnhernoktasndakullanlanvebozulmayauramam
yeganekehanetsistemidir.
1800l yllardan sonra gnmze kadar sanayileme ve teknolojinin gelimesiyle birlikte
insanlarnilgialanlarnndeimesi,maddeyebalbilimleringelimesiylebirokilimgibiRemil
sanatdaunutulmayayztutmutur.
Geim skntlarnn giderek artmas ve insanlarn ihtiyalarnn giderek fazlalk gstermesi
Remil gibi deerli bir kehanet ilminin unutulmasna ve sadece dnyada ok az temsilcilerinin
bulunmasna yol amtr. Gemi zamanlarda insanlar bir reti iin yllarn ayrabiliyorlard.
Remil lmi retisinin de uzun yllar olan eitimini maddi bir getiri olmakszn zamanlarn
ayrabiliyorlard. Artk gnmzde maddi bir getirisi olmayan parapsikolojik bilimlerin
ilgilenilmesioldukazorveimknszhalegelmitirveartkgnmzdeRemillmiiin8ile12
yleitimalmakhemolanaksz,hemdeifrelikitaplarnolmasvebukitaplaravakfinsanlarn
azlnedeniyleimknszhalegelmitir.
LogizmognmzdeyokolmatehlikesiiindeolanbumucizevkehanetbiliminiSn.brahim
Yaar'n deerli katklaryla tarihin tozlu sayfalarndan gnmzn modern dnyasna
kazandrmannonurunuvemutluluunuduyuyoruz.

imdisizleretarihteyaanmveBazlarnethccetolanrivayetleriaktaracaz
Yllaryldildendiledolambirrivayet:
Osmanl Padiah drdnc Murad (16231640), kyafet deitirerek, halk arasnda
dolamaktan ok holanrm. Bir gn yine esnaf klnda gezerken, skdar'dan bir kaya
binmi. Kayk yanna bir mteri daha alm, boaza almlar. Denizin ortasnda Murad,
yanndaoturanmteriyesormu:
Seninadnne?
BanaskdarlremmalAhmedAaderler.
Padiahnmerakartm.Tekrarsormu:
Neiyaparsn?
Adam,sakincevapvermi:
Remilatarakgaiptenhaberveririm.
Peki,birremilatdagrelim.MeseluandaSultanMuradnerededir?
 nternetYazlar147

Adam, karsndaki merakl kiinin yzne yle bir bakm, hatrn krmak istememi,
remiliniatm.
Denizstndegrnyor.
Birremildahaatbakalm.Bizeyaknm,uzakm?
Adam,remilinitekrarataratmazgzleriparlam:
Sultan Murad bizimle beraber. Ben remmal Ahmed olduuma gre, devletli Hnkar da
sizsiniz.
Aferin,hnersahibiadammsn.Yalnz,birremildahaatbakalm.imdibenstanbul'un
hangikapsndangireceim.Bilirsenseniihyaederim.Bilemezsen.
Remilci, remilini dkm. Dkm ama bu sefer sylememi. Bir kda yazp Padiaha
uzatm:
Bir artla Sultanm. Bu kad kapdan getikten sonra okumanz dilerim. Demi. Sultan
Murad kad cebine yerletirerek, kaykya sahile ekmesini sylemi. Karsna gelen sur
bedenindenbettutandizdarlardanbirine:
BenPadiahm.Tezburadanbirkapan,ehregireceim.
Padiah ferman bu. Derhal duvar ykarak bir kap amlar. Padiah ehre girmi ve
cebindenremmalnyazdkdkarm.Kttaunlaryazlimi:
"DevletiHnkrmYenikapnzmbarekolsun.".
Ogndenbugnestanbul'unosemtininadYENKAPISEMTdir...

FatihSultanMehmedeKeiinSyledikleri
Kritovulos, 15. yzylda yaam Bizansl bir tarihidir. stanbulun fethini ve dier nemli
olaylar/savalar yazp Fatih Sultan Mehmede takdim etmitir. Ve Fatihin takdirini
kazanmtr.
KritovulosunFatihdnemindekionyediyllkolaylaryazdkitab,KaknsYaynlarndan,
stanbulunFethiadylakt.Kitabn107.sayfasnberaberokuyalm:
Fatih, stanbula girip Ayasofya nne geldii zaman, derinden derine bir inilti iitti. Sesin
geldii yne bir adam gnderdi. Sakallar uzam, perian durumda bir kei bulup getirdiler.
Huzurakardlar.Korktu,teskinettiler.Nedenzindanaatldnsordular.
Kei, Trklerin kuatma hazrlklar srasnda Kostantinin kendisini arp stanbulu
Trklerin alp alamayacan bildirmek iin remil amasn sylediini; remilde stanbulun
Trklerin eline getiini bildirmesi zerine, Kostantinin kzarak kendisini zindana attrdn
anlatt.Keisonra,demekremilimdoruimidiyeekledi.
BununzerineFatihdestanbulunkendielindenkpkmayacanadairremilamasnve
doruyusylersearmaanlarvereceinibildirdi.Keiyeniden,budefaFatihiinremilat.Ve
remiliyleyorumlad:
stanbul,trklerinelindensavailekmayacak.
Lakinylebirzamangelecekkiellerindekiemlakvetoprakazalacak,busuretleistanbul
trkmalolmaktankacak.
Bufalnbildirdiineticedenmteessirolan(zlen)FatihSultanMehmetellerinikaldrarak
stanbul'daedindiiyerleriecnebilere(yabanclara)satanlarallah'ngazabnaurasnlar'
diyebedduaetti.
Sultan Abdlmecid Han zamannda stanbul'da Remil ilmi yaygn idi. Padiahn emri ile
zamannkutbulferdineredevekimolduuaratrlm,neticedekutblferdinhazretiSeyyid
Taha olduu tespit edilmiti. Bunun zerine padiah tarafndan Seyyid Taha hazretlerine
148hramczdeHacsmailHakkAltunta

yazlmvestanbul'adavetbuyurulmutur.Seyyidhazretleriise"Remleitimattahminidir.Bu
hususta stanbul'a gelmem mmkn deildir. Padiah srar ederlerse, baka bir tarafa hicret
edeceim." diye kesin cevap vermitir. Zira Mevlana Halid Hazretleri btn halifelerini devlet
ricaliilegrmektenmenbuyurmulardr.
ALINTI
OMURGAVEEKSENKAYMASIHAKKINDABRYAZI
BRAHMKARAGL
13.05.2005/MilliGazete

500DNADAMIABD'DENEYAPACAK?

nce18Mart2004'teRANDCarporation'a"SivilDemokratikslam:Ortaklar,kaynaklarve
stratejiler" balkl bir rapor hazrlattlar. Bu kede "Sivil demokratik slm ve ABD'nin din
inas" bal ile tartlan rapor, aslnda slam dnyasna ynelik derin br medeniyet
savannizlerinitayordu.Amerikaiinkeskinbirsavaplanierenraporuntemelilkeleri
ubalklaraltndazetleniyordu:
1- ncemodernistvelaikMslmanlardestekle.
2- GelenekselMslmanlarfundamentalistlerekardestekle.
3- Fundamentalistlerlesava.
4- Seicibirekildelaikleridestekle.
5- "Batlslam"tezinidestekle.
6- Sufzmidestekleveglendir.
Rapor, bu balklar altnda gruplandrlan Mslmanlar arasnda atma karlmasn,
ihtilafnbytlmesiniistiyorvezetle;"Antiemperyalistvesosyalistdncelerindendolay
laiklere gvenilmez. Fundamentalistlere ve geleneksel Mslmanlara da. Fundamentalist ve
gelenekseller arasnda oluabilecek yaknlk kesinlikle engellenmeli. Hatta birbirleriyle
savamalar tevik edilmeli. ABD ve Avrupa iin gven telkin edilenler sadece, kitleleri
ynlendirmede Kur'an' snrlandran modernist Mslmanlardr. Bu grup desteklenmelidir.
Fundamentalistler zayflatlmal ve yok edilmelidir" diyordu. Daha genel anlamyla iki ama
gdyordu:
1 1 1 EyllsonrasABDtaleplerierevesindeyenibirslamoluturulmal.
2HemslamdnyasndahemdeBat'dakiMslmanaznlklararasndablnmelertevik
edilmeli.
ArdndanyineRANDCorporation'a,"USStrategyintheMslimWorldAfter9/11"balkl
birbakaalmadahayaptrld."MslmanneoconlarveyeniRANDraporu"balileyine
bu kede tartlan alma, slam dnyasnn geleceinde kanl i savalarn nasl damga
vuracana dair rpertici projeler hakknda geni bilgiler sunuyor. "Medeniyetler atmas"
projesinden sonra neocon'larn en orijinal kefi olan "medeniyet ii atma" tezinin, daha
dorusu "slam kendi iinde atacak" tezinin nasl uygulanaca bu projede apak ortaya
koyuluyor. Dorudan igal ve atmalar ikinci plana iten ve Mslmanlarn dinini,
kltrn, alkanlklarn ve hayat tarzn temelden deitirmeyi amalayan,
"demokratikleme" bys ad altnda Mslman elitlerin yardmyla gerekletirilmesi
planlanan proje 15 Aralk 2004'te duyuruldu. 567 sayfalk raporun yazarlar arasnda halen
"U.S.InstituteofPeace"inbandabulunansiyonistnclerdenDanielPipesdabulunuyor.
slam dnyas iin tam bir kaos senaryosu ngren rapor, Atlantik'ten Pasifik'e uzanan
geni corafyada kanl i savalara, etnik atmalara, mezhep savalarna, iktidar
atmalarna yol aacak bir plan ortaya koyuyor. Ne yazk ki, sz konusu plan Mslman
entelekteller, akademisyenler, kanaat nderleri, slami cemaatler ve sivil toplum rgtleri
150hramczdeHacsmailHakkAltunta

zerinekurulmu.zetiu:
iiSnni blnmesi: Mslmanlar'n byk ounluunun Snni olduu, iiler'in dnya
Mslmanlarnnyzde15'initekilettiibelirtildiktensonraABD'yeiiler'leibirliinegitme
nerisi yaplyor. iiler'in bulunduklar blgelerde iktidara tanmas ve siyasi srece
katlmalarnnsalanmasistenerekbylecedemokratikkurumlarndahadayerleebilecei
belirtiliyor.
ArapArap olmayan blnmesi: slam dnyas Arap ve Arap olmayan olarak ikiye
blnyor. Araplar Mslman dnyann sadece yzde 20'sini oluturuyor. yleyse "slam
dnyasnnarlkmerkeziArapolmayanlkelerekaydrlmal."
zel olarak ABD'nin, genelde ise Bat dnyasnn slam', Mslmanlar ve bu corafyay
hedef alan kontrol stratejilerinin her gn yeni bir arpk rnei ile karlayoruz. gal ve
smryedayananaskeristratejilerindeolduugibi,bucorafyayayneliksiyasi,kltrelve
sosyalalmalarnnhepsigvenlikeksenliveaynmerkezlertarafndanhazrlanyor.Sadece
Mslmanlar dntrme deil, slam'n temel ilkelerini de deitirmeyi ve yeni bir
Mslmantopluminaetmeyingrenalmalarntemelamac,yaadmzblgeyi,diren
merkezleriniyokederek,kontrolehazrhalegetirmek.
ncil, Tevrat ve Kurn Kerimin karmndan oluan 77 srelik "Gerek Furkan" adl
"kutsal kitap" almasndan, Amerikal kadn Profesr Amina Wadud'un New York'taki St.
John The Divine Katedralinde Cuma namaz kaldrmasna ve yeni bir slam'n nclne
soyunmasna, Fas'tan Endonezya'ya uzanan her lkede slamdemokrasi sempozyumlarnn
yine ABD ve Batl istihbarat kurulular tarafndan organize edilmesine kadar, yzlerce
rnek,yukardaaktarlangenelstratejininbirergstergesioldu.
Amsterdam'da Pazar gn alan, aln Msrl Feminist yazar Nevval esSaadavi'nin
yapt,imamlnkadnlarnyapt,ezankadnlarnokuduucamirneidebualmann
Avrupa'daki yansmasn oluturuyor. Hollanda hkmeti, finanse ettii bu camiyi "Euro
slm"ngstergesiolaraksunuyor.BukesimlerinHaccnkaldrlmastalebini,Bat'nnslam'a
ynelimmedeniyetsavamerkezliyaklamasndandikkatledeerlendirmekgerekiyor.
Ayn proje erevesinde, Mslman lkelerden 500 civarnda din adam yaknda
Washington'agtrlpeitilecekve"Amerikanslam"iinseferberedilecekler.ArtkCuma
hutbeleri ABD tarafndan yakndan izlenecek. Din derslerinin okullardan kaldrlmas
istenecek. El Ezher gibi slam niversitelerinin eitim mfredat ABD'li akademisyenler
nclndeyenidenbelirlenecek.
Yine ABD'de, bugne kadar Amerikan Mslmanlarn temsil eden rgtleri devreden
karmak iin saysz devlet/istihbarat rgtlenmesi yaplyor. "Terrizme Kar zgr
Mslmanlar", "Kuzey Amerika lerici (Reformcu) Mslmanlar Birlii" ve "slami oulculuk
Merkezi"bunlardansadecebirka.
19.yzyloryantalizmininyenidendouunatanklkediyoruz.slam'n,Mslmanlarnve
slam corafyasnn ABD karlarna gre dzene sokulmasn hedefleyen bu sre, Kurn
Kerimin tahrif edilmesine kadar devam edecek. Demokrasi, zgrlk ve refah hayalleriyle
igal glerinin peine taklan bireyler, sivil toplum kurulular ve toplumlar, bir medeniyet
savannncgleriolduklarnbiliyorlarm?
 FETHULLAH GLENN HRAMCIZDE SMAL HAKKI TOPRAK
HAKKINDAKYAZISI

ALLAHIM,BZKENDMZEGETR!
SenBeniZayiEttin...
GrlncevehaklarndadnlnceAllahtelyhatrlatan,onlarasayggstermeyeve
kulluk vazifelerini onlar vesilesiyle yapmaya davet edildiimiz eylere "eir" denir. Allah
tel, Kur'n Kerm'de melen buyurur ki: "Bu byledir. Artk kim Allah'n eirini tazim
ederse,pheyokkibu(hrmet),kalblerintakvsndandr."(Hac,22/32)Kur'nKerm,Ka'be
imuazzama,PeygamberEfendimiz(aleyhissaltvesselm)venamazeirinenbykleridir.
eirullah sevmek demek, Kur'n Kermi, Peygamber Efendimizi (sallallah tel aleyhi ve
sellem), Ka'be'yi ve namaz gibi ibadetleri, hatt Allah tely hatrlatan her eyi sevmek
demektir. Bunlara gsterilen sayg da, onlar hakkndaki kusurlar da, Allah'a kar yaplm
saylr.
Evet, Allah'n vaz' ettii esaslara, o esaslar erevesinde sayg duyma, ta'zimde bulunma
kalbintakvasndandr.Allah,neyenedereceehemmiyetveriyorsa,onaokadardeervermek
kalbin Allah'la irtibatnn emresidir. Yani, Allah Tel namaza ok nem vermise, namazla
btnleen,gndeukadarnamazklanbirinsanhafifealnmamaldr.CenbHak,Kendisine
tevecchenemveriyorsa,birkulunsreklielleriniamas,kollarnkaldrabildiikadarkaldrp
yreiatlarcasnaAllah'ayalvarmasoknemlibirmeseledir.Birinsan,ibadetlerini,uuruna
misafir etmeden, hissinde arlamadan, latifei Rabbniyesiyle buluturmadan angarya
kabilinden, batan savmaveya eda edip iinden syrlma gibi mlahazalarla yerine getiriyorsa
onunAllah'lamnasebetideokadardemektir.yleyse,CenbHakk'nnemverdiieylere
fevkalade nem vermek mminler iin bir esastr ve onlarn Hak karsndaki derecelerini
belirleyen bir ldr. Allah ile mnasebetlerimiz, o mnasebetlerin lazm gibi tanyp
bildiimiz davranlar, araya baka bir eyin girmesine meydan vermeme, rh ve kalb
hayatmz itibariyle husf ve kusf yaamama.. btn benliimize O'nu duyurma, O'nu
hissettirme.. dilimiz O'nu anarken, uurumuza da O'nu duyurma, hissimizi de O'nunla
doyurma.. d ihsaslarmzla meseleleri i ihtisaslarmza ulatrma ve akl, fikri, kalbi, ruhu,
latifei rabbaniyeyi besleme... ite bunlarn hepsi m'minin Hak karsndaki derecesini
belirleyenbirermi'yar,O'nunlamnasebetadnabirernvandr.
Eer bir kul, bunlarn bazlarn eksik ve kusurlu yaparsa, mesela; irade plannda Allah'la
mnasebet iinde olur, diler, kasteder ama latifei Rabbaniyesini hi hesaba katmaz, onu da
mamur klmay dnmezse, Allah'n huzurunda dururken, latifei Rabbaniye ufkundan O'nu
tem arzusunu aklnn kesinden bile geirmezse, belki Allah'n inayetiyle, o da kurtulur;
fakat,latifeiRabbaniyeninyaratlhikmetinivegayesinideihmaletmi,vazifelerinikrk,kk
ve atlak olarak ortaya koymu olur. Mesela, zannediyorum, namaz ebedi yolculukta ens
olacak, gkek yzl, boyu posu, edasendamyla hibir taraf tenkit edilemeyecek uhrevi bir
misal vcuda sahiptir. Eer onu eda ederken eytann hrszlna mani olamazsanz, eytan
rkunuzdan,secdenizdenkovamazsanz,oazgndman,namaznbirsanavurur,birsoluna;
biryandankyamngtrr,biryandankraatini...namaznzyleyaralarveohalegetirirki;
onunmislvcududakrkkklaramaruzkalrveahirettesizenederbilemiyorum.Mutlaka
diyeceieylervardr."Allahhayrnversinbenizayiettin"mider,"Senbenizyettin,Allahda
seni zy etsin" mi der, bir ey der mutlaka. yle bir namaz sakat olur, kr, topal, sar hale
gelir. zerinizden atyor gibi alelacele kldnz namaz, beraber bulunmaktan nefret
152hramczdeHacsmailHakkAltunta

duyacanz, onunla olmay istemeyeceiniz, abus ehreli, irkin mi irkin bir varlk olarak
berzah hayatnda karnza kacak, ondan tiksinti duysanz da kabirde, maherde yannzdan
ayrlmayacak ve "Beni zayi ettin..." deyip duracaktr. Evet, orada rahatszlk yaamamak iin
sizin burada namaza rahatszlk vermemeniz ve hrsz elinin ona uzanmasna mani olmanz
gerekir. Hibir rknnden bir ey aldrmamalsnz. Btn kalbiniz, hissiyatnz ve letifinizle
Allah'amtevecciholmalsnz.
Burada u hususa temas etmekte de yarar gryorum: slmiyet bir btndr; yani,
uslnden furuna kadar onun esaslar hepsi birden ed edildii zaman, insana vd ettii
eyler dnya ve ukb adna beklenen semereler elde edilir. Zarryt, hcyt ve daha
berisindeki onlarn tekmliyt, tahsniyt diyebileceimiz hususlarn bile insann mnev ve
rhhayatzerindeokbyktesirlerivardr.Biliyorsunuz,mam'rndiyorki;"Bnamazbir
adamlayarmsaatotursamkrkgnnamazmnfeyziniduyamyor,ondanlezzetalamyorum"
imdi bu teferruta it bir meseledir.. belki ounuz kendinizi mecbur hissederek, sadece
bnamaz deil, iman ve itikatten nasipsiz kimselerle dahi ayn atmosferi paylamakta bir
mahsur grmyorsunuz. Diyorsunuz ki; "Baka trl nasl emri bilma'ruf nehyi anilmnker
yaparz,naslAllah'henzlmemihervicdanaduyururuz!.."Byleyksekbirniyetemakrn
olarakylebirortamdabulunmanzszkonusudeilse,dininizi,millideerlerinizianlatmagibi
bir niyete snarak, bir ynyle kendinizi o niyetinize emanet ederek yle bir iin iine
girmiyorsanz, fyzat hisleriniz gerekten lr gider. lr gider de, artk namazlar adeta
geitirir, banzdan atverirsiniz, sabah namazna zor g kalkarsnz; Allah'a kar
mkellefiyetlerinizi, yemeime gibi nefsinizin, arzularnzn, itihalarnzn gerektirdii eyler
kabilinden ed edemezsiniz, angarya gibi yerine getirirsiniz. Hi farkna varmadan znze
zararerarelerlekavrulurgidersiniz.Dnn,eerfrutaaitbirmeselebilefyzthislerini
o kadar alp gtryorsa, ok nemli, ok hayat eylerdeki ihmaller, teksller, gaflet veya
dalletlerinsannaslmahrumhalegetiriracaba?!..
Evet, dinin esaslar bir btn olarak ele alnp btn halinde ed edilince semere verir.
Yoksakuvveiinbtiyesisalambirekirdekverimlibiraraziyedikilsede,eergneleirtibat
kesilirse, sulanmazsa, musallat olan haerata kar ilalanmazsa.. hi aa olamaz, meyveye
duramaz ki. Onun boy atmas ve semere vermesi iin gerekli olan artlar ne ise onlarn
tamamnhazrlamaklazmdr.Aynenylede,birmslmannhakikiinsanlkufkunaulamas
iin de dinin belirledii esaslarn btnnn birden yerine getirilmesi arttr. Mesela, eer
arpazar insann seccadesindeki havasna, genel durumuna, umumi tavrna omuz
vermiyorsa;yet,oinsanbiryerdedyorkalkyor,bryerdedeonunacsyla"ufpuf"larla
oturup kalkyorsa, bir yerde kazandn baka bir yerde kaybedecektir. Bundan dolay,
"Fzilalil'Kur'an" sahibinin de dedii gibi: "Mslmanl hakkyla yaamak ancak slam bir
toplumiindemmknolur."Yoksainsan,seccadesinde,namazghnda,mescidinde,yuvasnn
iindemstakimyaayabilir.Fakat,sokakonayardmcdeilse,mekteponu desteklemiyorsa,
ilim dnyas onun yannda yer almyorsa, o insan istikamet zere yaamakta olduka
zorlanacak,belkidegelgitlereyenikdecektir.
Zannediyorum, gnmzde o tr boluklar ancak niyeti hliseyle doldurabiliriz. Yani,
niyetimiz hlis ise, srekli "Y Rabbi, dnyada Senin iin duruyoruz, Seni anlatmak iin
yayoruz; irkefin, batakln iine orada boulma durumunda bulunan insanlar kurtararak
Senin rzan kazanmak iin giriyoruz." diyebilir ve bu niyetimizi hep dipdiri ve dupduru
tutabilirsekinaAllahkurtulabiliriz.
Dier taraftan, inan sistemimiz, ibadet tatlerimiz, ahlak anlaymz ve sosyal
 nternetYazlar153

mnasebetlerimizbirynylebizimkimliimizintezhrleridir.Bizbunlaredettiimizzaman
kimolduumuzuortayakoymuoluruz.Onlarihmalettiimiz,grmezdengeldiimiztakdirde,
bizdebtnbtnzmzdenuzaklarvekimliksizhlegeliriz.Yanibiz,kendimizibiryerde
zannetsek, bir dncenin temsilcileri gibi grsek de, eer o yerin ve o dncenin gereiyle
amel etmiyorsak, hi farkna varmadan bizim bo braktmz eylerin yerlerine baka
dnceler, baka anlaylar, baka kltrler gelip oturuverir.. Allah muhafaza, hi farkna
varmadanbirkayzlinsanlaroluveririz.Gnmzdebuakbeteuramniceinsanvardrki,
onlar bir ynleriyle Hristiyan, bir ynleriyle Yahudi ve dier bir ynleriyle de adeta Budist
gibidirler. Evet, dini bir btn olarak grmeme ve onun vaz' ettii esaslar kimliin bir buudu
olarak kabul etmeme yozlamay, zden uzaklamay ve kimliksiz yaamay da beraberinde
getirir.
HlDiliveHlimiz
slam'daesasolanameldir,davrantr.nsanlaratesiredenhususdahldir,tavrlardr.Bana
gre, insann, suktuyla, hliyle, tavrlaryla, davranlaryla, baklaryla, hatta, kulak
kabartyla, dudaklarn haraket ettiriiyle, yzndeki imizazlaryla veya sevin izgileriyle
ifade ettii, edecei mnlarn mulak ve mphem yanlarn amaya matuf olmann dnda
szlerin hibir kymeti yoktur. Hatta bu szler, gzyalaryla ve i dklerek ifade edilse bile
kymetsizdir.Onuniin,velilerdeszyoktur;hakdostlartavrvedavranlardanhleyrrler..
marifetehlileerer,marifetehlileerdirirler.Onlarashabhl;szebeliiyappkendinilaf
kalabalnaboanlarsaashbakvlveyamakldir.
Bakalarna hak ve hakikatleri ulatrmada kullanlmas gereken dil de, klden ziyade
Mslmannhldiliolmaldr.Mhtedlerinslm'akomalarnnarkasndapozitifilimlerinve
rasyonalizmindilindendahaglvetesirlibirbeyan,szdendahaglbirlisanvardrki,oda
slm'n, temsil yoluyla seslendirilen hl besteli, Kur'n ve Snnet gfteli ruh hayatdr.
Malumunuz: Hazreti sa'nn havarileri de Ashb Kirm efendilerimiz de, deiik milletlerle
temasa getikleri ve onlara hakk, hakikati anlattklar dnemlerde o milletlerin dillerini
bilmiyorlard, onlarn kltrlerine de yabancydlar. Fakat, hl, tavr ve davranlaryla,
materyalizmekilitlenmignllere,byklde maneviyatadayanan,maneviyatkaynaklve
maneviyat buudlu hakikatleri anlatmaya muvaffak oldular. nlerindeki kocaman badireleri
naslatlar?nsanlarnlmeyeyztutmugnllerinenaslulatlar?Nasloldudaoncainsan
Allah'a iman nuruyla buluturdular? Bu sorularn cevab, "man ve slam'n, hakkyla inanm
gnllerekazandrdhldiliyle"olsagerek.
Buadan,gzelszsylemek,iyilafetmeknemlideildir.Dilinbiryararlyanvardroda,
hlden zuhur eden eylerde bir ilk ve ibhm, kapal ve belirsiz ifade varsa onlar ama,
erhetme vazifesini grmesidir. yleyse, hlimiz daima dilimizin nnde olmal, tavr ve
davranlarmz szlerimize yn vermelidir ki hem Allah nezninde yalanc olmayalm, hem de
insanlar nazarnda kendi itibarmza dokunmayalm. leme baz eyleri telkin ederken onun
berisinde baka haltlar kartmamamz, mstakim olmamz lazm. Evet, mstakim grnmek
deil, mustakim olmak lazm. Allah Tel, "yleyse ey Resulm, sen beraberinde olup tvbe
edenlerlebirlikte,sananaslemredilmiseyledosdoruhareketet,istikametzereol."(Hud,
11/112) buyuruyor. "Sadece szlerinizde mstakim olun, bakalarn ikna edecek ekilde sz
dzgnlnebakn."demiyor."Festekimkemmirte"buyuruyor;yani,"naslemrolundunsa
tavr ve davranlarnla yle dosdoru ol" diyor. Evet, dinimizde "olma" nemlidir, grnme
deil;yaamavetatbiketmenemlidir;sylemevetelkindeil.slam,yeryznde"grnme"
ve riykarln kkn kesmek, "olma" ve anlatlanlar yaamay hsl etmek iin gelmitir.
154hramczdeHacsmailHakkAltunta

Dolaysyla, messir olabilmeniz de bir ynyle anlattklarnz yaamanza baldr. Yaarsanz

messir olursunuz, Allah'n izniyle. nk, siz kalbleri fethe tlipsiniz, gnllere girmek
istiyorsunuz.Ookzorbirmeseledir;zira,kalblerinkilidininanahtarsadeceAllah'nelindedir.
Oraya nfz edebilme ancak Allah'n yardmyla, inayetiyle mmkndr. O kilidi aacak,
szlerinizin hedefine ulamasn salayacak ve tesiri yaratacak Allah'tr. Siz Allah'n yannda
deilseniz, maiyyete mazhar deilseniz, katiyen messir olamazsnz. Evet, tesir szlerde
deildir;oszlerinhletercmanolmasndaveAllahrzasgzetilereksylenmesindedir.
KulaklarDoydu,GzlerA!..
Bir insan dn emirleri ne kadar yerine getiriyor, yasaklardan ne kadar kanyorsa, Allah
nezdindeokadarkymetivardrvekymetilsndedemessiriyetivardronun.Hlvekl,
hakk tutup kaldrma, onu temsil edip anlatma adna ok nemli iki cepheli bir dildir. Bu iki
grnml tek dil hakikatle grleyince, onun tesiri mthi olur. Beyanhl farkllna
dmeyenlerin ifadeleri iz brakc ve kalcdr. Cenab Hakk'n Hazreti sa'ya "Ya sa, nce
nefsine va'z et. Eer o kabul ederse, sonra insanlara nasihatte bulun! Yoksa (nefsinin
kabullenmediieyleribakalarnaanlatmahususunda)bendenutan!"szndesakldryapma
ve anlatma beraberliindeki sr. O halde insan, inand eyleri nce yaamal, sonra da
kendinden tecrid mlahazas iinde, duygu, dnce ve i derinliklerini seslendirmelidir.
Gecelerini gafletle geiren biri, teheccdden, gece namazndan bahsederken utanmal..
namaznhuvehudileklamyor,Allah'akarsaygldavranpgereklimehabetvemehafeti
iindeduyamyorsa,kamilnamazdandemvurmamal..adanmbirgnlesahipdeilse,birtek
kelime ile dahi "yaatmak iin yaamak"tan katiyen bahis amamaldr; amamaldr zira, bir
hikmetebinaenAllahanlatlanhususlarntesirgcn,anlatannyaamasnabalamtr.
Allah(cc),"Eyimanedenler!Niinyapmadnzeylerisylyorsunuz?Yapmadnzeyleri
sylemek, Allah'n en ok nefret ettii eylerdendir."(Saff, 61/23) buyurmaktadr. Yanl
anlalmasn, ayeti kerime, zemm makamnda "niyeniin" diyerek sorgularken, "Sakn
yaamadklarnzanlatmayn"demiyor."Mademsylyorsunuz,Hakk'atercmanoluyorsunuz,
davranlarnz neden O'na tercman deil? Bir eyi syleyip de yapmamak, Allah indinde
gazaba vesile olacak eylerin en byklerindendir, en menfur bir davrantr." diyor.
Anlattklarnuygulamayanbirkimseninhikonumamasndeil,konuann,anlatthususlar
uygulamaazmiiindeolmasnnnlzumunuifadeediyor.Zira yaamakayranlatmakdaayr
birer ibadettir. kisini birden yapmayan iki gnah, birini yapmayan da bir gnahla kendini
tesirsizlie mahkum etmi olur. Mesela, iffetli olma, harama bakmamadan bahsediyorsanz,
arda pazarda sizin iiniz ne? Farz bir vazife olmaynca, gnaha girmenin muhtemel olduu
yerlere ne diye gidiyorsunuz? Vcib bir vazife yoksa, sokakta niye dolayorsunuz? Evet,
yapmadnzeylerisylemeniz,dahadorusu,sylediinizeyleriuygulamamanzhemgazab
ilahiyi celb eder, hem tesir gcnz krar, hem de size olan gveni sarsar, anlattklarnz
"kurubirlaf"olarakiitilipunutulur.
Benoksuktinsantandm,geenlerdebiryazdadaonlaradairipularvermeyealtm.
Konumalar icab ettii yerde o insanlarn da bazen konutuklar olurdu ama onlarn sz ve
beyanlardahaziyadehallerindenszlenmnlar amayamatuf,mbhemhislerierhetme
istikametinde ve gzszlere kapal hakkatleri avamletirme ynnde olurdu. Onlar halleriyle
seslendirdikleriskthutbeleriyleherkesimestederlerdi.Onlarnhlvegnlderinliklerinden
dolay,dillerinibilenbilmeyenhemenherkesnedemekistediklerinirahatlklaanlarveonlara
bylenirdi. Onlarn yanndayken "duydum, rendim ve inandm" yerine "grdm, hissettim
vebendeoldum"derdik.Konuurkenhikmetkonuurlard.Sktederkendederinmurakabe
 nternetYazlar155

baklaryla insann deta iini delerlerdi. ok kaynaa uradm, ok emenin bana gittim
amaheyhat,hibirindekovamdolduramadm.Avaredolatm,avaregezdim.Avaregezdiime
hlim ahit deil mi? Ama laf ederken hikmet konuan, sessiz dururken de tefekkr eden o
sukutlerinsuktuhlzerimdetesiricraeder..onlarnkikristallemitefekkr,kristallemi
murakbedir.. mesela; hramczde smail Efendi ile beraber olmutum. Onca zaman iinde
belki iki kelime ancak konumutu. Ama boynunu bir yana krp boynu eriymi gibi saygyla
duruu, diz st oturuu, mahcup tavr ve her haline nfuz eden, Allah'n huzurunda olma
havasbanaoktesiretmiti.
Hani hep deriz ya: "ok gzel hutbeler dinledim, byk hatiplerin szlerine kulak verdim.
Artkkulaklarmdoydu.Fakat,gzlerima.slamnlafnedendeil,onuyaayaninsangrmek
istiyorum."Maalesef,szler,szsyleyendenbzr.Hutbeler,hatiptenbzr.Va'zunasihatlar
vizdenbzr.Kimsekrlmasn,benkendimidedahiledereksylyorum.Namazklan,Kuran
okuyan, camide saf tutan insanlarn ehrelerinde hayet grmyorum. Allah'n huzurunda
duruyoroluumuzhalimizeaksetmiyor,hayetyok duruumuzda.Kalblerlmadeta.Saflar
arasnda mteharrik mezarlar gibi kprdanlar durumumuza tam uyuyor. Bir cenaze yatyor,
kalkyor, eiliyor ve doruluyor; oumuz cenaze gibi Allah huzuruna geliyor ve cenaze gibi
gidiyor.Vedolaysyladamslmanlaradnaiyibirgrntolmuyor,hlimizkimseyebir ey
ifadeetmiyor.Buifadelerimmminlerhakkndasuizansa,Rabbimdenaffmdilenir,sizdende
zrdilerim.Reyhnikadnlartaladbiryerde,"Duyarsakadnlartalarlarseni/Kimisibilir
diniiman/Asiye,Meryemgibisultanabenzer"derhalkazyla.Aramzdadiniimaniyibilen,
Eb bekir, mer gibi sultana benzeyen insanlar da vardr. Namaza balad andan itibaren,
onun her saniyesinde uuruna, benliine namaz duyurarak eda eden be insan da vardr
mutlaka.Amagenelmanzarabendemminlerinbirboluktadnpdurduuhissiniuyaryor.
Nicekimselervarki,camidedeolsalarokbolar,okrpertisizyayorlar,okgfiller.Namaz
bile esneyerek ed ediyorlar. Namaz hayatlar dek hayatlarna denk gidiyor. Ama dek
hayatlarna, ibadet taat havasn tamalar sz konusu deil. Namazda dururken dei
yanlarnagetiriyorlar;fakat,dektedeCenbHakk'atevecchufkunuyanlarnaalamyorlar.
MerhumMehmetAkifdiyorya;
"Mslmanlknerede,bizdengemiinsanlkbile;
Alemaldatmaksamaksat,aldananyoknafile,
KahakikiMslmangrdmse,hepmakberdedir,
Mslmanlk,bilmemamma,galibagklerdedir!"
Allahm,BiziKendimizeGetir!
Evet, messiriyet yolu aratryorsanz o hlden geer. yi szler ezberlemeye, tumturakl
ifadeleri ard arda dizmeye abalamayn sakn. yi laf etmek iin o trl sunliklere temayl
gstermeyin.Unutmaynki,mmetiMuhammedhldekaybetmesiylekaybetmitir.Hlinsan
ok azdr gnmzde. Bu, hl insan ktl mminleri bitirmitir. Dnn, hakk yok mu
vcuduzunzerrelerininsizinleberaberAllah'duymaya?HakkyokmuuurunuzundaO'nunla
doymaya?ZihninizO'nunlarpersin,aklvemantnzadaOhkmetsin,O'nunhzrvenzr
oluu damarlarnzda cereyan eden alyuvarlara, akyuvarlara da tesir etsin, btn benliinizde
bir rperti halinde O hissedilsin.. sizin mahiyeti cismaniyenizin hakk deil mi btn bunlar?
OnlardaAllah'duymal,namazduymaldeillermi?yleyse,yarnhesabaekmezlermibizi;
mesela,"Neredesiz,neredenamaz!"diyesormazlarm?..PeygamberEfendimiz(aleyhissalat
vesselam) namaz klarken, bir tencerenin kaynarken kard ses gibi ses gelirdi sinesinden.
inde boyunduruk varm gibi kvranrd. Gzyalaryla mbarek sakallarn, seccadesini
156hramczdeHacsmailHakkAltunta

slatrd.Hazretistadkvranakvrananamazklard,"AllahuEkber"derken,btnbenliinde
duyarak,onunhavasnzerrelerinedahiiirereksylerdi.imdibizedemezlermi:"Neredesiz,
nerede namaz!" Sizi ye'se drmek, iinize is samak, sinelerinizi skntya sokmak iin
sylemiyorum bunlar. Madem iin hakikati Efendimizin, Sahabei Gznin, stadmzn
gsterdii, yapt gibi; yleyse, gelin hakikatini bulalm bu iin, kurtulalm sunliklerden,
terkedelim formaliteleri ve iin hakikatine yryelim. Allah Resl (aleyhissalat vesselam):
"Nice namaz klanlar vardr ki, nasipleri sadece yorgunluk ve zahmettir." buyuruyor; gelin
namazyorgunuolmaktanAllah'asnalm.YalvaralmRabbimize,"Allah'm,bizehakkolduu
gibigster;hakikatikendierevesiyleruhumuzaduyurvehissettir.Bizionaittibayamuvaffak
kl. Btl da kendi irkin erevesiyle olduu gibi gster ve bizi ondan ictinba muvaffak kl."
Hakk hak bilip ona hakkyla ittiba, btl batl bilip ondan da btn btn ictinab" iin
Rabbimizinyardmndilenelim.
Szlerimsiziye'sedrmesin.Mminiinhibirzamanmitsizlikszkonusudeildir.Ben
kendimi grtlama kadar kusur iinde gryorum. ok korkuyorum; bazen yreim azma
geliyor, inann, pek ok gece uykum kayor, uyuyamyorum; "Eer olmam lazm geldii gibi
olamamsamRabbiminhuzurunanaslkarm,tedeneolurbenimhlim?"diyorum.Fakat,
her eye ramen, hi ye'se dtm hatrlamyorum. Allah bizim Mevlmzken ye'se nasl
derim ki? Sonunda meseleyi getirip yine "inne Rahmet sebakat al gadab" hakikatine
balayarak, O'nun rahmetinin daima gazabnn nnde olduunu dnerek nefes alyorum;
"O'nunrahmetihereydendahagenitir,benimgibileribileaffeder."diyorum.Diyorumama
asl yaplmas gerekenin derlenip toparlanma olduunun da farkndaym. ze dnme,
yenilenme,kendinegelme...Kendindeolmadanyaamaktansa,bencelmekdahaiyidir.Artk
nediyeyim:"Allah'm,yabizikendimizegetirveyabiziKendineal."


http://tr.fgulen.com/content/view/12100/9/
 BRHKYEBRHSSE

Biryabandomuzuylabirat,ayrdaotluyorlarm.Yabandomuzuotlarboyunakknden
skpkurutuyor,suyudabulandryormu.Atkzm,cnalmakiingitmibiravcbulmu:
"Kurtarbeniuyabandomuzundan!"demi.Avc:
"Peki,kurtaraym,kurtaraym,amabentekbamaoiibaaramamki!Gel,seninazna
birgemvuraym,stnebineyim,sendeyardmet!"Atokadarfkeliymikihidnmeden
razolmu.Avcatnstnebinmi,yabandomuzunasaldrm;onunhakkndangelmiamaat
daevegtrpahrabalam.
Birokkimsedefkelenipdmanlarndanalmayakalkar,amakendibalarndabelaya
soktuklarnhidnmezler.266

266
ASOPOS,t.N.(1998).Masallar.stanbul:MEB.s.162
 HERESYOGRAF

Birdinin,"sapkn","zndk"ve"mlhid"kategorisinegiren,odininiindeveyadndaduran
inanlarhakkndaincelemeyeHeresiyografidenir.267Hurafelerdininvazgeilmeziolunca,buna
balbazunsurlarnolmasdamuhtemeldir.Bilindiizere;sonvehakolandinslmnAllah
Tel tarafndan kyamete kadar korunaca 268 ve Allah inananlarn dostu269 olduunu
biliyoruz.Konuylailikiliolmasasndanaklmzausoruisteristemezgeliyorki,
bu dinin ierisinde olmalarna ramen, iyi ya da kt niyetleri ile neden baz insanlar
sapknla doru yol alyor? Hakk ve hakikatten uzaklap, neden sapkn guruplar
oluturuyorlar?
G ve kudretin Allah Telnn olmasna ramen, bu trl eylere msaade etmesinin
hikmetinedir?diyesorarsanz;
Meselabirkiiyidnelimki,yirmiyanagelmivediniterbiyesideyzeyselkalmolsa,
bukiiiinhangieyyakngelebilir?
Salthakikatmi..?Bulankyolmu..?
Devir(lhlemdengelivedn)nazariyelerindedaireizimigeneldeoktur.Aslndabu
deiimindetemsilidir.Dnmntekbirizgisiveyakaregibisertbirivmesiyoktur.Hareket
planndayamukolanbirizimindahi,ahsiyetinkvamndameyiletkisiolacaktr.Keskinlikise,
ayrln farkn bariz ekilde ortaya koyarken meyil ise bu etkiyi gstermemektedir. Yani
anlatmayaaltmzeyudur;
Cemiyetler iersinde srekli sapkn guruplar, tarikatlar, ideolojik guruplar vb. trl
sylemlervardr.yleki,ksalamveshhatlibirunsurken,zamanlailkanlardakizellikve
safiyetini kaybetmitir. Usulde her ne olursa olsun, batln batll yannda, hak iin olan bir
unsurtadbilinir.nkAllahTelnnHakgeldi;batlyklpgitti.Zatenbatlyklmaya
mahkmdur270buyurmasilebatlnhayatiyetgsteremeyeceibildirilmektedir.Lakinbatln
yaamaya devam ettiini grnce anlyoruz ki bahsedilen hikmete binaen batl iindeki baz
hakikatlerinsayesindecanlkalabilmektedir.Bumeseleninikincimerhalesiise,batlndalzum
ve ihtiya gsteren hakikat olmasdr. Eer bu ekilde bir kader olmasa idi, guruplar, dinler,
ideolojiler arasnda hayat bir yerde paylama unsuru bulunamayacak, nizam ise kaosa
dnecekti.
BumeseleyibnlArbkaddesellhsrrahulazzFususulHikeminNuhFassndadeiik
birterminolojiileaklamaktadr.
Hlsa;bizimiinetrafmzdakisapknlarabakpnormalhayatmzekilmezklmaktanok,
bu durum ve buna mensup kiilerin, gei dnemlerinde gerekli olacak doru metodlarnn
gelitirilmesi aamasnda, bir yerde olabilmenin gayreti ve duygusu iinde yaamamz
gerektiidir.
Olmas kanlmaz olan eyler iin, daha ok yok edici olmaktan ise, hakikate doru ivme
kazanmalar hususunda kaygan zeminlerin istikametini evirmeyi becerebilmek daha ok
nemlidir.Bumeseleenmahirolanlar,nebilerverasllerolmasnaramenbaarszolanlarda
olmutur.
Onlar azgn ve sapk kiileri ikna edip, inanlarn etkisizletirirken batln iindeki hakikati
267
Heresy:sapklk,sapn,aykrdnce
268
pheyokki,oKur'an'Bizindirdik.Biz;herhaldeonumuhafazadaedeceiz!Hicr,9
269
limran,68
270
sra,81
 nternetYazlar159

grerek,doruinancnrgsnebalamlardr.Eerzamanmzdabuvasftayankiilerfazla
bulunsayd, daha az sapknlk grlecei dnlebilirdi. Ne yazk ki u anda bile, akla hayale
gelmeyen,eytanndahibelkidersald,gizlidengizliyefaaliyetgsterenvehimler,hayallerle
rgtlenmihaincebilgilerveoluumlargrmekteyiz.
Son sz olarak unu diyebiliriz, kendi inanc salam olduu halde ok kiiler sapknlklar
rettiler. Bu sapknlklar ileriye dnk onlar da kendi iine ald. Bu nedenle bakalarnn
duruundanokkendiduruumuzunistikametiilemegulolalm.Naslolsasapkolanbirgn
hakikate doru muhakkak dn gsterecek, hakikatteyim diyende artlar ve ihtimaller
kskacndabatladoruerilecekolmaihtimalivardr.
OnuniinAllahTelnnbizikorumasiinduaedipRaslllahsallallhaleyhivesellemin
yaaynrnekalmakgerektiinitekrarhatrlatrz.
 MHLTKTABINDANGNMZNHKYELER

ElMihlat Kitabnda Bahauddin elmil (15461620) bazen zerinde dnlp ders
alnmas iin bazende elendirmek iin fkralar nakletmektedir. Bu hikayelerin de gnmzde
sankitekrartekraryaanldngrmekteyiz.

1)Tilki,tavannzerinebirzplamadayakalad.
Tavan:
Senbunukudretindendolayyapmadn,bilakisbenimzayflmdandolayyakaladn.

2)Kpek,kasapdkknnnndedurduvesrarlahavlamayabalad.
Kasap:
Eergitmezsenbanauikembeyigeiririm.dedi.
Kpekgitmeyipbeklemeyedevametti.Kasapbireylerleurayordu.Kpekaldr
etmeyenkasaba:
Bamabireyvurmayacakmsn?yoksagideceim.dedi.

3)kitilkiberaberceavlananikiavcgrd.Geceyarsoluncabiridierine
Birdahanezamankarlarz.dedi.Dieride:
gnsonrakrkdkknnda.dedi.

4)Kurtbirkemikyuttu.Ancakkemikboaznatakld.Turnageldi.Kurtturnaya:
Bukemiikarrsansanacretiniveririm.dedi.Turnabankurdunazna
soktu.Kemiikard.Kemiikardktansonracretiniistedi.Kurtdaona:
Senbanazmasoktunvesasalimkardnbirdebendencretistiyorsun
ha!dedi.

5)Birgnaslan,kurtvetilkiavlanmakiinyolaktlar.Bunlarbireekbir
ceylanbirdetavanavladlar.Aslankurda:
Paylatrbakalmdedi.Kurt:
Eekefendimizin,ceylanbenim,tavandatilkininolsun.dedi.Aslankurda
tokadbirindirdi.Kurtyuvarlandgitti.Aslanbudefatilkiye:
Paylatrbakalm.dedi.Tilki:
Eekefendimizinsabahyemei,ceylanakamyemei,tavandakurtlabenim
olsun.dedi.
Aslan:
Buadaletinerdenrendin.dedi.Tilki:
Kurtauygulananadaletten.dedi.

6)Horozlakpekyoldaarkadaolurlar.Yollarnadevamederkenakamolur.
Biraacaynelirler.detizerinehorozaacakar,kpekteaacndibindeyatar.
Seher vakti gelince horoz, kanatlarn birka defa rptktan sonra tmeye balar. Bunu
duyantilkihzlcaorayayaklar.Aacnzerindehorozugrncekafasnkaldrpona:
naayadacemaatolupnamazmzklalmdeyince
Horoz:Tamamamabenimambeklemekistiyorum,diyecevapverir.
 nternetYazlar161

Tilki,pekiimamnerde?
Horoz:Aacnarkasnabak,oradauyuyor.
Tilkibirgzgezdirdinegrsnaslangibibirkpek!
Bunugrentilkikamayabalad.
Horozonahadigelsenehanicemaatolacaktkdeyince,
Tilki:Benimabdestimbozuldu.Abdestimiziyenileyelimsonrahazroluruz
diyerekkamayabalad.271

271
ASLAN Abdullah Bahauddin Elmil ve ElMihlt Kitab [Kitap]. Konya : Seluk niversitesi Sosyal
Bilimler Enstits Temel slm Bilimleri Anabilim Dal Arap Dili Ve Belaat Bilim Dal 211386 Yksek
LisansTezi,2007,s.5657

 SUFLERN FARKLI NANLARA BAKIINDAK UNUTTURULAN

NCEMESELE

Tasavvufun ana kaynaklarndan Kueyr Risalesinde Hz, brhm aleyhisselm hakknda
zikredilenuanekdot,aslnda,sofilerindierdinmensuplarnabakveaynzamandaonlarn
budavranlarnnmaksadnsanrznetbirekildeyanstmaktavezetlemektedir;
Hz. brhm aleyhisselma bir yolcu gelir. Kendisini misafir etmesini ister. Hz. brahim
aleyhisselmona:
Dininideitirip,tevhidikabuledersensenimisafirederimder.Yolcuteklifikabuletmez,
gider. Bunun zerine Hz. brahim aleyhisselma yle bir hitap gelir: Biz onu, kfir olduu
hlde, yetmi yldr beslemekteyiz. Sen, bir gececik, onu inancna bakmadan besleseydin ne
olurdu?!..272
Diertaraftan,bilhassabrhmb.Edhemaleyhisselmn(hyt.161/779)birHristiyanrahibi
kendisine arkada edinmesi ve ondan zhdn inceliklerini renmesi sflerin dier din
mensuplarnavezellikledeEhliKitb'abaklarkonusundakaydadeerbirrnektir.
YukardaensonzikrettiimiziirinilkbeyitleriHallcMansr'ada(idm309/921)nisbet
edilir.Hallc'nbunabenzerbakaifadeleridevardr.Halla,birYahdyekpekdiyehitap
etmesinden dolay kzd kiinin kendisinden zr dilemesi ve gnln almaya almas
zerineoahsaylenasihateder:
Yavrucuum!DinlerintmAllahTel'nndr,Herdinilebirkitleyimegulediyor.Herkitle
kendisi iin seilmi olan dini izliyor; kendi iradeleriyle setikleri dini deil. Bir insann bir
bakasn,izlediidinyzndenthamedebilmesiiin,odininokiitarafndanzgrirdeyle
seilmiolmasgerekir.unubilki,Yahudilik,Hristiyanlk,Mslmanlkvetekidinlerdeiik
unvanlar,deiikadlardr;amahepsininortakamacbirdir,deimez.273
Kfrvemanisimynndenfarkldrlar,amahakkatynndenaralarndafarkyoktur.
274

lhakzirvelerdeyaayansflerdenMevln (hyt.672/1273) dadierinsanlarasonsuz
birrahmetgzylebakmtr,insanlararasndamuhabbetedayalbirbirlikteliinolabileceini
defalarca vurgulamtr. O btn dinleri ve mezhepleri insan olgunlua erimede bir vasta
olarakgrr. Onagreyaratcyarayanherdnce,aynyerekan,aynhakkateulatran
gizlibirermerdivendir:
Cihanda gizli merdivenler var; basamak basamak, t gklere dek. Her bln bir baka
merdivenivar;heryrynbakabirg...
Herbiribrnnhlindenhabersiz.
Birmlkki,genimigeni;nebavar,nesonu275
Her nebinin bir yolu, her velnin bir merebi vardr. Deil mi ki, hepsi de halk Hakk'a
ulatryor;yleysehepsidebirdir.
Dinlerarasndakiihtilf,giditarzndavegrntedir;yolunhakikatindeiseayrlkyoktur.
272
elKueyr, Abdlkerm, erRisletlKueyriyye, tah. Abdlhalm MahmudMahmd b. eerf,
Kahire1966,ss.154,227.
273
ztrk,Y.Nuri,HallcMansrveEseri,stanbul1996,s.401(MassignonPaulKraus,Ahbru'l
Hallc,?1936,s.69'dannaklen).
274
age., s. 399 (Ahbru'lHallc, s. 53'ten naklen). Hallc'n grleri iin ayrca bk. Uluda,
Sleyman,HallcMansrDA,stanbul1997,c.XV,s.379.
275
Mevln,CelleddniRm.Mesnevi,Ankara1993,tpkbasm,c.V,s.244,b.;25572559.
 nternetYazlar163
276

Nevarki,dinlerinhakikatlerininbirliini,insanlarninanlarnnhakikatinianlayabilmekiin
bellibirfikirvegnltekmlneulamolmakgerekir;
Srgzilegnlgzilem'minede,kfiredebirbak;
Hibirinde,YRab!Sesinden.YHay!Sedasndanbakabireyyok.277
Bubaktarzakyoludur.BirdirnazarHak'tamecsilemselmndiyenZiyaPaa'nn
tabiriyle Hakk'n nazaryla bakabilmektir. Bu bak asndan bakldnda ise kfr, mn gibi
eylergrnmez.Zrakmezhebindekfrvemanyoktur;tpkktatenin,akln,cannve
gnln olmad gibi. Mevln'ya gre, bu hakikati kavrayamayanlar, herkesin eitli dillerde
Hakk'a yalvardn gremeyenler gerek Mslmanla ulaamamlar demektir, 278 Mevln
bufikrinibirbakaiirindedeuekildeifadeeder:

Bzangizlenen,bzanaikrolanbiziz,
Bzanm'min,bzanMusev,bzandaHristiyanz.
Bugnlmzrneiolmakiinhergnln
Grnrbirbakasurettehergn...279

AkkavramnnMevlndncesindemstesnabiryerivardr.Dinanlamdaakmevcut
yetmi iki frkadan daha gldr. Dahas, putperestlikten de, dinden de stndr; phenin
de, gerein de tesindedir. O ayrl azaltan bir dindir. nsanlar arasnda birlik oluturur.
nkbtndinlerinkaynailhsevgidir,ilhaktr,yadasevgidenkaynaklanankorkudur.
Eflk,bukonuylailgiliylebirrivayetnakleder;
Bir gn bir Rum usta Hdvendigr'n evinde ocak yapyordu. Dostlar aka yoluyla ona;
NiinMslmanolmuyorsun?Dinlerineniyisislm'drdediler.O:Elliseneyeyakndrki,s
dinindeyim.Dinimiterketmekhususundaondankorkarveutanrmdedi.BirdenbireMevln
hazretleriierigirdiveylededi:
mnn srr korkudur. Her kim Tanr'dan korkarsa, o Hristiyan da olsa din sahibidir,
dinsizdeildir.280
Mevln'nndierdinlerebakileilgilirneklerioaltmakmmkndr.Ancakbubahsiu
deerlendirmeilebitirmekistiyoruz:Onagrebakalarnahakirbirgzlebakmak,bakalarna
kfir deyip, kendisini kfir olarak yaratmad iin Allah Tel'ya hamd etmek, sapklktan ve
halk saptrmaktan baka bir ey deildir. Bylesi bir davrann nebilerin ve evliyalarn
terazisindeyeriyoktur.281
Mevln'nn eitli dinler ve inanlar ile ilgili grlerini drt ana balk altnda toplamak
mmkndr:
1. Ona gre, dinlerin yollar, yntemleri ayr ise de, gayeleri birdir ve yola deil, maksada
bakmakgerekir.

276
Ayneser,c.I,s.14(504.beyitinkonubal).(Yorumuiinbk.Can,efik,Mevln'yGre;Bin,
mnveKfr5.MilliMevlnKongresiTeblileri,Konya1992,&1927.)
277
Can,efik,Mevln,Hayat,ahsiyeti,Fikirleri,stanbul1995,s.147Mevlana,DvnKebr,c.V,
nr.2578'dennaklen).
278
Can,Mevln,Hayt,ahsiyeti,Fikirleri,s.149.
279
Mevlna,CelleddniRm,Hz.Mevln'nnRubaileri,trc.efikCan,Ankara2001,rubnr.1527.
280
Eflk,Ahmed,AriflerinMenkbeleri,trc.TahsinYazc,stanbul1989,c.11,s517.
281
Can,Mevln,Hayt,ahsiyeti,Fikirleri,s.145.
164hramczdeHacsmailHakkAltunta

2. eitli inanlarn farkl grnmesinin ve alglanmasnn asl sebebini, grnteki

farkllklarn zdeki benzerlii glgeleyecek derecede asl grlmesinde ve abartlmasnda
aramakgerekir.
3 Yollarn ayrlnn bir baka nedeni, yetmi iki milletin birbirini tanmamas, aralarnda
diyalogolmamasvebirinintekindenpheierisindeolmasdr.
4 Farkl inan sahipleri arasndaki kavgalarn bir dier sebebi de, tekinin dilini
anlayamamak,onundnceveduyguDnyashakkndabilgisizolmaktr.282
nsanlarsevmeyiilhaknvegerekkolabilmeninartlarndansayanYnusEmre(hyt.
721/1321),bukonuyuiirlerindeengzelleyensflerdendir.
Yetmiikimilletebirgzlebakmayan,halkamderrisolsadahakikattekfirdirdiyen
bu nl ir sfmiz, bylesi kimseleri er'in evliyas, hakkatin kfiri eklinde tanmlar.283
nk Ynus'un din anlayna gre, Allah Tel'y gerekten sevenler onun en mkemmel
eserivehalfesiolaninsandasevmekzorundadr.284
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Mslmanlarbirbirlerinisevmede,birbirilerinemerhametetmeveefkatgstermedebir
vcut gibidir. Vcuttan bir organ ikyet ederse, vcudun dier organlar uykusuzluk ve
hummaileonakatlrlar.285
Merhametetmeyenemerhametedilmez286
Kardeininbanagelenmusibetesevinme.Olabilirki,Allahonamerhametederdeseni
hastaladreder.287

Hakk'gereksevenlerecmlelemkardegelir.
***
Maukneyiseverselzmdrsevmekonu;
Dostumuzundostunaydendenelyk?!
Sengerekkisendost'undostunadostol;
Gerbyleolmazisen,dostumdemegilbayk.
***
Yetmiikimilletekurbanolkisen,
Tklarsafndaimamolasnsdk..
***

282
Fazlabilgiinbk.Yrn,Sdk,bnArab,MevlnveYnusEmre'yeGretekininDurumu,
slmvetekiierisinde,editr;C.SdkYrn,stanbul2001,ss.326332.
283
YnusEmre,YnusEmreDvn,hzl.FarukKadriTimurta,stanbultrs.,s.55.
284
(Dil)
285
Buhr, Edeb, 27; Mslim, Birr, 66; Ahmed, Msned, IV, 270; Tabern, elMu'cem'ssar, Beyrut,
1983,I, 137; a. mlf. erRavdu'ddn ile'l Mu'cemis'sar li'tTabern, I, 230 (382); Beyhak,
u'ab'lmn,VI, 481 (8985), a. mlf, esSnen'lkbr, III, 353 (6223); Kud', Msned'ihb, II, 283
(1366,1367).Meseliinbkz.HakmetTirmiz,KitblEmsl,s.52;Rmhurmz,Kitbemsli'lhads,
s.81,82(40);Ebu'eyh,Kitblemsl,s.237(350).(UYSAL,23Bahar2007)
286
Buhr,Edeb,18,27;Mslim,Fedil,65,66;EbDvd,Edeb,145;Tirmiz,Birr,12.(UYSAL,23Bahar
2007)
287
Tirmiz,Kyme,54;bnHbbn,elMecrhn,thk.MahmdbrahimZyed,Dru'lva'y,Haleb,ty.I,
355(465);Tabern,elMucemlKebr,XXII,53(127),a.mlf,Msnedmiyyn,I,214(384),IV,305
(3379); Ebu'eyh, elEmsl fi'lhads, s.121 (202); Kud', Msnedihb, II,77 (592, 917), 78 (919)
(UYSAL,23Bahar2007)
 nternetYazlar165

YetmiikimilletesuumbudurHakkdedim,
Korkuhyanetedir,yabenniinkzaram!?..
Hssum,mut,sdostkuludurcmlesi.

Burada bahsedilenlerden dinlerin diyalog veya baka bir ekilde karmak bir ekilde
birletirilmesi anlamna gelmemelidir. nk son ve hak dininin slmiyet olduu da hatrdan
karlmaypdierinsanlarndadinynlerindendolayicbarveyatehditaltndabrakmamaktr.
Ancak slmiyetin zne bir sknt gelecekse tercih edilecek olan Allah Telnn istei olan
taraftercihetmelidir.nkRaslllahsallallhaleyhivesellemileyenibirdiningnderilme
espirisininaslanlayacaz.

Muhyiddin ibn'l Arab kaddesellh srrahulaziz Fthtta hristiyanln byk bir
tehdidi altnda bulunan slam leminin siyaseten daha mteyakkz olmasn, bu tibrla da
hristiyanlara kar tavizkr grd Seluklu Sultn zzeddin Keykvustan, 288 mevcut kritik
durum, buhran, kriz gerei daha dikkatli davranmasn salamak istemitir. bnl Arab,
Hristiyanlarnyerliahaliarasndakidindalarnndadesteiyleslamleminedahafazlazarar
vermeleri ynndeki endiesini dile getirmekte ve buna kar Sultan uyarmaktadr. Dier
taraftanonunbuyaklam,olaylarabtnennekadaryksekbirbakasylabaksadazhiren
eriatn gereklerine derinden bal olduunu ve mnev siyasetin yan sra, dnyev siyasetin
gereklerini ihmal etmediini de gstermektedir. te bu vukfiyeti sayesinde o, hristiyanlarn
hkmranl altnda olduu srece Kudse gitme, ya da oralarda oturmann mslmanlara
haram olduunu syleyerek slam corafyasn tehdit eden unsurlara kar ortak bir uur
oluturmayagayretetmitir.bnlArabbutavsiyelerindeKeykvustan,mslmanlarileehli
kitap arasndaki ilikilerin geleneksel kurallara, yni eriate gre dzenlenmesini ister, Halife
merradiyallhanhtarafndankonulmuolangelenekselzmmhukukunuonahatrlatr:
...ehirdeyadahavalisindeyenibirkiliseyadamanastrinaedilmemesi,harapolanlarnn
onarlmamas..., hristiyanlarn hibir casusa yataklk yapmamas ve mslmanlara kar
dmanlarylaibirliineyeltenmemesi...289

288
Tarihiler Sultan I. zzettin Keykvusunannesinin aslenKonyal bir Hristiyan kz olduunu ve yine
Hristiyanolandaylarnndabirhaylisiysfaaliyetlerdebulunduklarnrivayetederler.(Turan,Orhan,
SeluklularZamanndaTrkiye,stanbul1993,s.458)
289
bnlArabi,Ftht(byr.),c.VIII,s.380;AKMAKLIOLU,M.M.(2005).MuhyiddinbnlArabiye
Gre DilHakikat likisi Marifetin fadesi Sorunu. Ankara: Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
TemelslamBilimleri(Tasavvuf)AnabilimDal.,s.31

 MSLMANLARINBTRLMESGEREKENLES

Herzamanduyduumveiittiim,yerigeldiizamanbenimdahidayanamadmbirhususu
paylamakistiyorum.Birarkadamgeldivedediki;
Ben imansz birimiyim? Her camiye girdiimde bir an nce kmak iin can atyorum?
Ben,
Hayr,camiyemslmangider,bakabirsorununvardr,dedim.
Evet.
Bizimmahalleninhocaskrsyektndasreklicamidekicemaatitenkitediyor.Sanki
camiyegelenlerneise
Her vaazn sonunda muhakkak sezon gerei ya hacca veya umreye gitmenin reklamn
yapyor.
Bir seminer veya toplant varsa buna muhakkak itirak edeceksiniz, bu sizin imannzn
iaretidir,diyebaskyapyor.
Birdeodayetmezgibivaazuzatyor,arkasndanvaktinizialdmhelaledindiyor.
DahabunungibiokeylervarBende
Hayr,bunlarakartepkigstermenseninimankonudaeksikliinigstermez.Yalnzo
grevli kiinin sosyal ilikilerde yaplmas gerekenleri yeterli olarak tam bilmedii ve insan
psikolojisinietkileyennedenlerevakfolamadnsyledim.
BuanlatlanhadisebanagenliimdecamideimamlkyaparkensayfasayfaKurnKerimi
namazdaokurkencemaatenelerektirdiimihatrlatnca,iimyand.Onuniinbuikayetleri
duyunca, Allah Telya beni affetmesi iin dualar ettim. Fakat biliyorum ki, bu yalnz sevap
olsundiyeyaptmgnahlardansadecebirisidir.AllahTelbeniaffetsin.
manetmekbirhusussaonukorumakvekollamakbinlercehususuiindebarndrmaktadr.
yleysebirbakasnninancnsarsacakderecede birhatayapmak,telafisimmknolmayan
hastalktr.
Zamanmzdadinitenkitedenlerebakncaslmdeil,onuyaamayaalanlarnyaptklar
hareketleri hakknda olduunu greceksiniz. Yanma gelip dert yanan arkadam da ayn eyi
yapt.Dinitenkitetmiyor,yaplanhareketlerinkendiasndanverdiiskntdanbahsediyordu.
Ozaman,bizbutenkittennaslkurtulacaz?
Kurtulu reetesini bildiren ve uygulayan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem olduuna
gre, aada zikredeceimiz hadisler baznda kendimizce birer yorum yaparak, dini
yaantmzabiryenibakasgetirmeninuygunolduunusyleyebiliriz.
Birahsn,Muzb.Cebelinkraatiuzuntutmassebebiylenamazagitmekistemediini
sylemesi zerine Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, daha nce hi grlmemi ekilde
fkelenmiveMuza
Sen fitneci misin? diye sitemde bulunmu, bunu defa tekrarlam ve ardndan yle
buyurmutur:
Eyinsanlar!Sizler(insanlardinden) nefretettiriyorsunuz.Kimnamazkldrrsa, namaz
hafiftutsun;nkcemaatarasndahasta,gszveigsahibiolanlarvardr.290
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Osman b. Ebilsa, zamm sre konusunda

290
Buhr,Ezan6065;Edeb75,lim29;Mslim,Salt182185;bnMce,kmet48;EbDvud,Salt
124;Nes,mmet35;
 nternetYazlar167

cemaatinenzayfolanlarnagrebirayarlamadabulunmasntavsiyeetmitir.291

Nitekim Raslllah bizzat kendisinin, namaz uzun tutmak istediini, fakat alayan bir
ocuksesiduymaszerineannesiniskntyasokmamakiinksakestiinibeyanetmitir.292

Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
phesizbudinkolaylktr.Diniamakisteyenkimse,mutlakaonayenikder.Ohalde,
ortayolututunuz,eniyiyiyapmayaalnz,sevinlivemitliolunuz;gnnbalangcndan,
sonundanvebirmiktardagecedenfaydalannz.293

Amrb.elsanlatyor:
ZtusSelsil294 gazvesinde, souk bir gecede ihtilam oldum. Ykandmda lmekten
korktum ve teyemmm alp arkadalarma sabah namazn kldrdm. Arkadalarm bu hali
Raslllahaanlattlar.BununzerineRaslllahsallallhaleyhivesellembana
Cnp olduun halde arkadalarna namaz m kldrdn? diye sordu. Ben de, ykanmak
suretiyleboyabdestialmaymngerekesinianlattmve
...Kendinizildrmeyin.pheyokkiAllahsiziokesirgeyicidir 295yetinihatrladm
syledim.BununzerineRaslllahgldvebireydemedi.296

BuhususuteyitedendierbirhadiseyiCbirb.Abdillahyleanlatyor:
Birseferekmtk,iimizdenbirarkadamznbanataisabetettivebayarld.Sonra
dabukiiihtilamoldu.Beraberindekilereteyemmmetmehususundakendisiiinruhsatolup
olmadn sordu, onlar da bunu uygun bulmadklarn sylediler. Bunun zerine sz konusu
ahsguslabdestialdvebununneticesindeld.Raslllahnhuzurunavardmzdadurum
kendisinehaberverilinceylebuyurdu:
O adam ldrdler, Allah da onlar ldrsn. Dikkat ediniz ve bilmediiniz eyi de
sorunuz. Zira bilgisizliin ifas sormaktr. O ahsn yarasn bir bezle sarp zerini mesh
etmesi,vcudununkalanksmndaykamasyeterliolurdu.297

bnAbbasnnaklinegreVedHaccndaRaslllahMinada,devesininzerindebirok
soruyamuhatapolmuvebunlarcevaplandrmtr.Bucmledenolarakbirisi;
kurbankesmedentraoldum,neyapaym?diyesormu,
imdikes,zararyokcevabnvermiler,birikincisigelerek
eytantalamadannceKbeyitavafettim,neyapaym?diyesormu,
zararyok,imdieytantalabuyurmular;birncsgelerek
eytantalamadanncekurbankestimdemi,

291
Mslim,Salt186.
292
Buhr,Ezan65;bnMce,kmet49;EbDvud,Salt123.
293
Buhr,man29,Rikk18;Mslim,Birr52;bnMce,Zhd20;Nes,man28.
294
ZtusSelsil, hicretin sekizinci ylnda Cuzm kabilesiyle yaplan kk gazvenin ismidir. Bu gazve
Amrb.elskomutasnda,amtopraklarndakiSelselyadaSulsuldenilenmevkdecereyanetmitir.Bk.
bnHim,esSretnNebeviyye,IV,370.
295
enNis4/29.
296
Buhr,Teyemmm6;EbDvud,Tahret124.
297
bnMce,Tahret93;EbDvud,Tahret125.
168hramczdeHacsmailHakkAltunta

zararyok,imdiyapbuyurmular,hslbilgisizlikveyaunutmayzndeninsanlarnnce
yadasonrayaptklarheriiinzararyokcevabnvermilerdir.298

Eb Hureyreden yle nakledilmitir: Bizler Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
yanndaotururkenonabirkimsegeldide:
YaRaslllahhelakoldum!dedi.Raslllahona:
Sananeolduki?diyesordu.Okimse:
Oruluolduumhaldeeimlecinsimnasebettebulundum,dedi.Raslllah:
Hrriyetekavuturacanbirklebulabilirmisin?diyesordu.Ozat:
Hayrbulamam,dedi.Raslllah:
yleiseikiaypepeeorututmayagcnyetermi?diyesordu.Okimse:
Hayr,bunagcmyetmez,dedi.Raslllahsallallhaleyhivesellem:
Altmyoksuludoyurabilirmisin?buyurdu.Adam:
Hayr doyuramam, dedi. Raslllah bir sre bekledi. Bizler de bu bekleyi iindeyken
Raslllahsallallhaleyhiveselleme,iindehurmadoluolanbirsepetgetirildi.Raslllah:
Omeselesorankimsenerededir?buyurdu.Ozatayaakalktve
Buradaymdedi.Raslllah:
Buhurmayaldafakirleresadakaolarakdat,buyurdu.Adam:
Benden daha fakir olana m vereceim ya Raslllah? Allaha yemin ederim ki,
Medineninikikaratalarasndabenimevhalkmdandahafakirhikimseyoktur,dedi.Bu
sz zerine Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, yandaki dileri grnnceye kadar gld.
Sonradaylebuyurdu:
Haydi bu hurmay al da ailenle birlikte ye!299 (Ne gzelsin, merhametin bugn bile bizi
alatyor.efaatinekyametgnkavuacamzaokadariteninanyoruzki,tarifedilemez)

Ensardanvcutyapsnoksanvehastabiradam,ensardanbakabirinincriyesiylezina
etti.Kavmindenbazadamlarziyaretiinyannagirdiklerindeolupbitenionlaraanlattve
BenimiinRaslllahabununhkmnsorundedi.SahbilerbunuRaslllahahaber
verdiler.Raslllahsallallhaleyhivesellemonlara,
Onayzsopaatnzbuyurdu.Sahabler,
Ey Allahn Resl, adam bu cezaya dayanamayacak derecede zayftr, ona yz sopa
atarsaklrdediler.Bununzerine,Raslllah;

298
Drim,Mensik65;Buhr,lim24,47;Hac126,131,132,Eymnvennuzr15;MslimHac327
333;bnMce,Mensik74;EbDvud,Mensik78,87;Tirmiz,Hac54,76;Nes,Mensik224.
299
Abdurrezzak,Musannef,IV,194;bnEbeybe,Musannef,II,348;III,110;Ahmedb.Hanbel,
Msned, VII, 118, 475; Drim, Savm 19; Buhr; Savm 30, 31, Hibe 18, Nafakt 12, Edeb 68, 95,
Keffrtleymn 1, 2, Muhribn 11; Mslim, Sym 81; bn Mce, Sym 14; Eb Dvud, Sym 37;
Tirmiz, Savm 28; bn Hibbn, Sahih, VIII, 293295, 298299; Tabern, elMucemulevsat, III, 128;
Drekutn, Snen, II, 209210; Beyhak, Snen, IV, 221222, 224. Bu hadis, Hz. ie (bn Eb eybe,
Musannef,II,348;III,111;Drim,Savm19;Buhr,Savm29,Muhribn11;Mslim,Sym85,87;Eb
Dvud, Sym 37; bn Hibbn, Sahih, VIII, 297; Beyhak, Snen, IV, 223, 224) ve Sad b. Mseyyebden
(EbYusuf,Kitabulsr,s.175;Abdurrezzak,Musannef,IV,195196;bnEbeybe,Musannef,III,110;
Beyhak,Snen,IV,225,227,VII,393)derivyetedilmitir.
 nternetYazlar169

Ohaldeyzsalkmlbirhurmadalnalnveonaodalilebirdefavurunbuyurdu.300
AnlatlanolaylardaRaslllahsallallhaleyhivesellemintavrndanusonukyor.
Dinyaanlmalfakatinsanlaryaarkennefretettirilmemelidir.
EerbizbunubaaramazsakstanbulFethindeHristiyanlarnkilisedenettikleriikyetigibi
bir gn bu mslmanlarda aynsn yapacaktr. O gn Bizans hal dnyasndan yardm
istiyordu.PapaiseyapacayardmkarsndaKatolikveOrtodokskiliselerininbirletirilmesini
istiyordu. Ancak Katoliklerden nefret eden Ortodoks Rumlar, Roma kilisesine balanmak
istemiyor, "stanbul'da Kardinal Klah grmektense, Trk sar grmeye razyz"
diyorlard.BusebepleMslmanlardini,yaamakisterkenkendincebulduuvekabulgrd
dorulartartmaldr.Yoksazayiedileninsanlarnvebalinasldenebilir,bilemiyorum.
Sonu olarak, bizim iin rnek Raslllah sallallh aleyhi ve sellemdir. Onun olaylar
karsndatakndtavrlaryenidenanalizederekkendimizeekidzenvermeliyiz.
Umreb.Huzeymeashabtanolanamcasndannaklenanlatyor:
Raslllah bir bedevden bir at satn ald. Bedev satt atn parasn almak iin Raslllah
sallallhaleyhiveselleminpeindengidiyordu.Raslllahilerlemi,oisegeridekalmt.Baz
kimseler ata mteri oldular. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin aldn bilmiyorlard.
Hattabazsdahafazlaparaverdi.BununzerinebedevRaslllahaseslenerek
Atalacaksanal,yoksaonusatyorumdedi.Raslllahsallallhaleyhivesellemadamn
busznduyunca
Onusendenalmadmm?diyesordu.Bedevi
Hayrvallahionusanasatmadmdedi.Raslllahda;
Onusendensatnaldmdedi.Bumnakaannzerinehalktopland.Bedev
Atsanasattmadairahidinvarm?deyince,oradahazrbulunanHuzeymeb.Sbit
Onasattnabenahitlikederimdedi.RaslllahHuzeymeyednerek
Naslahitlikedersin,banasattngrmedindedi.Huzeymede
Senin doru sylediine ahitlik ederim ya Raslllah cevabn verdi. Raslllah onun
ahitliiniikikiininehadetyerinekabuletti.301
Ya Raslllah! Sen her eyi ne gzel yaadn. Allah Tel yaadn dini anlamay ve
yaatmaybizenasipklsn.302

300
Bu hadis, Muhammed b. Abdurrahman (Abdurrezzak, Musannef, VIII, 520), Sad b. Sad b. Ubde
(Ahmedb.Hanbel,Msned,XVI,141;Tabern,elMucemulkebr,VI,6364;Beyhak,Snen,VIII,230),
Eb mame b. Sehl b. Huneyf (Drekutn, Snen, III, 100; Nes, esSnenlkbr, IV, 311313;
Tabern, elMucemulkebr, VI, 77, 84; Beyhak, Snen, VIII, 230, X, 64) ve Sehl b.Sad (Nes, es
Snenlkbr, IV, 311; Tabern, elMucemulkebr, VI, 152; Beyhak, Snen, VIII, 230) tarafndan
nakledilmitir.
301
bnSad,etTabaktlkbr,IV,379;Abdurrezzak,Musannef,VIII,367;Ahmedb.Hanbel,Msned,
XVI, 123124; Buhr, etTrhulkebr, III, 205206; Eb Dvud, Akdiye 20; Nes, Buy 81; Nes, es
Snenlkbr, IV, 48; Hkim, Mstedrek, II, 1718; Tabern, elMucemulkebr, XXII, 379; Beyhak,
Snen,X,146;Tahv,erhumenilsr,IV,146;Hattb,Melimussnen,IV,160.Buhadis,muhtasar
olarakmir(bnSad,etTabaktlkbr,IV,380;bnEbeybe,Musannef,IV,538)veDahhktan(bn
Sad, etTabaktlkbr, IV, 380), mrsel olarak bn Creyc (Abdurrezzak, Musannef, VIII, 366) ve
Katdeden(bnSad,etTabaktlkbr,IV,380)denakledilmitir.
302
Bukonudayaplmolanbuteziokumanztavsiyeederim.
(YILMAZFatmaPeygamberimizinahslarazelUygulamalar[Kitap].stanbul:Marmaraniversitesi
SosyalBilimlerEnstitslahiyatAnabilimDalHadisBilimDal,YksekLisansTezi209961,2006.)

 GNMZNSANINDAKNARSZMDENKULLUA

Narsizmkarakterbozukluuolanlardaaranlandokuzzellikunlardr:
1Kibirlilik,
2Muhteemlik,
3Tekbirininesizliineinanma,
4Gvebaaryaodaklolma,
5Arderecedebeenilmeihtiyac,
6Yetkivermeyetenei,
7Empatiyoksunluu,
8Kskanlaeilimlilik,
9Bakalarnsmrebilmeyetenei
Kliniksel tehisleregrehastasaylabilmekiinbunlardanbeininbir bireyzerinde tespit
edilmiolmasgereklidir.
Siyasetilerden tutunda tasavvufulara, bykten ke kadar her kesimde fazlasyla bu
zelliklerin birounu bulmada sknt ekmediimiz ortadadr. nsanlarn bu vahim duruma,
itilip itilmemesi ynnden baktmzda nmzde cevaplanmas gereken sonsuz bir cevap
yumandaberaberindezmemizgerekecektir.
nsann kiilik oluumu esnasnda, ykseli arzusu ve hrs yznden katlanmak zorunda
olduu imtihan ve sorulara yenilmemek istememesi, sonuta bu uurda kurban olacaklarn
bilmelerineramen,birounundaoktabaarlolamadmaalesefhepgrlmtr.Srekli
yenilgiyle sonulanan hayatnda, birde baarszlk ve mit yoksunluuna dnce, peinden
gelenpsikolojiktravmalaristeristemezonuperianvebitkinhaledntrecektir.Birokinsan
hayatndaki pek ok eyde neye elini atmsa hep kaybetmek durumunda kalmtr. Bu
yenilgiler karsnda bir ekilde toparlanmay baarsa da, aslnda her yenilgi onun
mutsuzluunu da bir o kadar artrmtr. Dnn biri size dese ki dnya nimetleri ile insan
elbette ki doyuma ular asla inanmayn! En gzel dnya nimeti yok olmaktr. nk dnya
nimetininennemlizelliifniliktir.YoluAllahTelyabirekildekavumuolanbiriiinbile
bir zaman sonra gelecektir ki Ona olan gvenini yaadklar yznden bir eklide
kaybedecektir. Bu ise onu yalnzla drr. Yalnzln verdii acyla da onu isyana srkler.
syan etmek istemesinin ardnda yatan gerek, Allah Telya ok gven duymas olmutur.
Hakikatte Allah Telya gven duymak mecburiyeti vardr. Fakat insann Allah Tely
tanmasnda, i dnyasnda tam bir kesinlik bulamaz. Bu bulamay onun i kargaasna
dmesinenedenolacaktr.Kararanihayatndayaadklaryzndenduygusuzlap,inancn
kaybetmekvb.lmleryaar.indenklamazbirkaosunsonneticesindeisesorularolur.Bu
sorularnamantklcevapalmakister.Ancaknevarkiinancnokyerindemantkyokolmutur.
Mesela der ki; inananlar galip olacaktr. Grr ki inananlar hep malup olmaktadr. Dua
eder,duamkabulolacaktr.Beklerkiduashemendekabulolmamveyagecikmitir.
tesorgulayaninsankimlii;buarzularvehedefiolaninsaniindir.Pespayeyaayaninsan
iin bir sorgulamas yoktur. Hedefleri ve idealleri olan insanlar iin ise sonucu olmayan iler
bansarmsanaslcevapbulacaktr.
Busorularncevaplarelbettekipekzordur.
Bireyvardrki;biryandaAllahTel,dieryandakuldur.
Kulneyapabilirki;
kulbuya;hereyinoksan.
 nternetYazlar171

Bizcecevabnvereceimizinsorununcevabancakuoldu.
AllahTelRabbdir.nsandakuldur.
Kulsevmediieyleri,zldeylerikendinenispetedip,sabretmektenbakaareside
yoktur.

BYKSOVYETANSKLOPEDSNN1926BASKISINDAERMEN
MESELESMADDES

ErmeniMeselesi:
Dou meselesinin bir paras olarak Ermeni meselesine iki adan baklabilir. D adan
bakldnda, byk devletlerin Trkiyede merkezka kuvvetleri destekleyerek Trkiyenin
zayflatlmas ve daha kolay smrgeletirilmesi grlr. Bu meselenin i doas ise, Ermeni
ulusunun kendi kaderini, Ermeni burjuvazisinin nderliinde ve buna bal olarak Ermeni
burjuvazisiningelimesiynndetayinetmesidir.
Ermeni meselesi, Ermeni ulusunun bana, stanbulun mali aristokrasisinin gemesinden
sonra,18.yzyldaortayakt.
Btn Anadoluya yaylm olan Ermeni halk, kendi ticaret burjuvazisini ok erken
yaratmt. Bu ticaret burjuvazisinin, Trkiyenin ekonomik hayatnda rol bykt. rnein
hkmete,valilerevb.krediverirdi.
te yandan bu burjuvazi, din adamlarnn, kilisenin byk nfuzundan yararlanarak halk
ynetiyordu. 1453 ylnda Osmanllarn stanbulu fethetmesinden sonra stanbul Patriklii
kurulmutu; Ermeni burjuvazisi, bu patrikliin araclyla halk ynetiyordu. Ermeni Patriklii
nezdindemaliaristokrasininilerigelenlerindenbirmeclisoluturulmutu.Halkyneten,esas
olarakburaidi.
Trkiyede Ermeni burjuvazisinin gelimesinde, Avrupa ve Amerikada yaayan Ermeni
burjuvazisinin ilikileri ok byk rol oynuyordu. unu da kaydedelim ki, Trkiyenin el
sanatlarnda Ermeni esnaf Rumlarla birlikte byk rol oynuyorlard. Ne var ki, Dou
AnadoludayaayanErmenikyllerinsiyasalveekonomikdurumlarokktyd.Buadan,
Bat kapitalizminin Ortadouda taarruza getii anda, Bat lkeleri kendi gvenlikleri iin
Trkiyede kpr zellii tayan Ermeni burjuvazisini kullanma yoluna gittiler, ancak bunda
baarlolamadlar.nkErmeniburjuvazisiTrkiyeniniktidarnaokskekonomikilikilerle
balyd. Bat sermayesi kendisine dayanak olarak kiliseyi grd. Ancak kiliseden de umulan
destekalnamad.BundansonraBatsermayesi,ekonomikilikilerindearaolarakErmenilerin
orta ticaret burjuvazisini yeledi. Bu burjuvazi Batnn desteiyle glendi ve Ermeni ulusal
hareketiningelimesinebykkatkdabulundu.
Buulusalhareket,zellikleMoskovaveTiflisteyaayanErmeniaydnlarndandestekald.
Bukentler,1870yllarnda,Rusliberalhareketininetkisialtnda,Ermeniliberalizmininmerkezi
olmulard. Ulusal bilin yazl ve szl olarak geliiyordu. Ulusal bilin ve militan milliyetilik
uyanyordu.HemRusyada,hemdeTrkiyedeyaayanErmenilerarasndamilitanmilliyetilik
ortayakyordu.
Ermeni orta burjuvazisi ilk adm olarak, kilisenin etkisini azaltmaya ynelmiti. Bu savata
Ermeni orta burjuvazisi, kent esnafna dayanyordu. Bu hareket, kilisenin laikletirilmesine
ynelmeyebalamt.EsasolarakstanbulPatrikliinihedefalyorduvebusavatangalipkt.
Orta burjuvazi, Meclisi Ayanda yer ald. Meclisi Ayan, maliye, adalet ve eitim gibi geni
yetkilerledonatld.
Kyllernceleri,bumillihareketindndakalmt.ArlaanvergisistemiveKrtlerle
bozulan ilikileri nedeniyle Trkiyede Ermeni kyllerinin durumu iyice ktlemiti.
ErmenilerbeDouvilayetinde(Van,Erzurum,Bitlis,Harput,Sivas)aznlkdurumundaydlar
(yzde 20den 40a kadar). Burada nfusun ounu Krtler oluturuyordu. O dnemde
 nternetYazlar173

Krtler airet halinde yayor ve gebe hayvanclk hayat sryorlard. 19. yzyln ikinci
eyreinde hzl nfus art nedeniyle Krtler, yerleik hayata geiyorlar ve topraksz
olduklar iin Ermeni kyllerini Dou Anadolunun dalk ksmlarndan ge zorluyor ve
topraklarna el koyuyorlard. Trk hkmeti, Krt airetleri zerindeki etkisini artrmak iin
bu srece gz yumdu ve bu topraklar airet reislerinin mlkiyetine verdi. Yani Dou
Anadoluda Krt feodalitesinin gelimesini salad. Bu sreten sonra, Krtler ile Ermeniler
arasndakikanlkavgalar,kandavasna,katliamlaradnt.
Bu elikinin ikinci nedeni, Mslmanlarn, Ermeni kent burjuvazisini vahi kapitalizmin
temsilcisi(tefeciler)olarakgrmeleriydi.
EkonomiknedenlerlekeskinleenErmenimeselesi,Rusya,ngilteregibibykdevletlerin
mdahalesiyleiyicebyd.Rusticaretsanayisermayesi,HristiyanlarMslmanTrkiyenin
egemenliinden kurtarma sloganyla Karadenizi ve Boazlar ele geirmek istiyordu. Ermeni
burjuvazisibusloganulusalsiyasalgeliimiiinkullanyorveRusyayaynelerek,Trkiyedeki
Ermenilerarasndabusloganlapropagandayapyordu.Ermeniburjuvazisininbututumu,Trk
Hkmetinin1877savanakadarsren,hattaErmenileristdzeydevletgrevlerinegetiren
olumluyaklamntersineevirdi.Builikiler,RusyaErmenilerininKafkasyaBykValisiMihail
NikolayevievePatrikNersesbataolmakzereTrkiyeErmenilerininRusyayaresmidestek
bavurularndansonrakeskinleti.Rusya,bubavurularkullanarak,AyastefanosAnlamasna
16. maddeyi koydurdu. Bu maddeye gre, Trkiyenin Ermeni vilayetlerinde reformlara
balanmalyd. Rusyann igal ettii Trk topraklar, bu reformlar bitinceye kadar Rusya
ordusununigalindekalacakt.
Fakat Rusyann bu giriimine, Ortadoudaki esas rakibi olan ngiltere kar kyordu.
ngiltere,BerlinKonferansndaAyastefanosAntlamasnn16.maddesininyerine61.maddeyi
koydurdu. Bu maddeye gre, Trk hkmeti Ermeni vilayetlerinde istenen reformlar
yapacakt.Ancakbureformlar,yalnzRusyadeil,BerlinKonferansnakatlanaltbykdevlet
dedenetleyecekti.
Bu karar, Ermeni burjuvazisinin yksek tabakalarnda iyi karlanmt. Zira, Ermeni
devletinin yaratlmasnda sadece Rusya deil, dier byk devletler de yardmc olacakt.
ngiliz diplomasisi, Ermenilere denizden denize (Karadenizden Akdenize) Byk
Ermenistan hayalini pompalyordu. Ancak, yneliinin deimesi, Ermenileri dnya
kamuoyundantecritetti.Ermeniler,Rusyaileilikilerinizayflatmt.ngilizlerise,Rusyann
Ermenileri Ortadou siyasetinde kullanmasn istemiyorlard. ngilizlere, Trkiyede kendi
siyasetlerini uygulamak iin, Ermeniler o kadar gerekli deildi. Asl neden, Trkiye ile
ngiltere arasnda imzalanan gizli anlamalard. Bu anlamalara gre, Trkiyeyi Rusyadan
korumakiinngiltere,TrkiyedenKbrsalmt.Bunedenlerlengiltere,arlkRusyasnn
ErmenilereverdiidesteiortadankaldrdktansonraErmenileridesteklemektenvazgetive
onlarbykdevletlerinoyunlarndakirolnanlayanTrkhkmetininhimayesineverdi.
VeTrkiyeErmenileriiinenzorgnlerbylebalad.KrtlersrekliolarakDouAnadoluda
Ermenilerikatletmeyebaladlar.zelliklebukrm,1890lyllardageniaptaoldu.
Byk Ermenistann temelini oluturan kyllerin krmndan sonra, Ermeni burjuvazisi
ansn bsbtn kaybetti ve silahl terr eylemlerine balad. Bu srada Rusyann
Transkafkasya blgesinde Hnak ve Tanaksutyun milliyeti partileri kuruldu. Bu partiler,
Trkiyeye propagandaclar ve ajitatrler (kkrtclar) gnderiyorlard. Gerilla gruplar
oluturuyorlard. Bunlarn esas amac, Berlin Konferansnda kabul edilmi olan 61. maddeye
balattklar hareketle byk devletlerin dikkatini ekmekti. Fakat bu maddeyi hem byk
174hramczdeHacsmailHakkAltunta

devletler,hemdeTrkiyeunutmutu.BupartilerinBatAvrupadakiyurtdkomitelerideayn
ynde alyorlard. 1890l yllarn sonunda Hnak Partisi sahneden ekiliyor ve Ermenilerin
tekpartisiTanaksutyunoluyordu.()
ngilterenin Ermenilere bir dakikalk yaknl da hemen gemiti, bunun yan sra
ngiltere,herhangibirdevletintekbanahareketetmesinetahammledemeyeceiniilan
eden Rusyaya bal durumdayd. Rusyaya gelince, o, bu devirde Transkafkasyay
Ruslatrma politikasn uygulamaktayd ve aka Asyada Ermenilere imtiyazlar salayan
blgeler oluturma amacna karyd. arlk Rusyas yardmyla bamszlna kavuan,
ancak ona baml kalmak istemeyen Bulgaristan rneinde olduu gibi, arlk diplomasisi
PrensLobanovRostovski303araclylayenibirBulgaristankurulmasnaizinvermeyeceini
aklad. Badat demiryolu ihalelerini kazanmakla megul olan Almanya ise Ermenilere
yaplanzulmprotestoetmemekleyetinmedi,mparartor2.Vilhelmindeyimiyleisyankr
vatandalarakarAbdlhamitinpolitikasnakadestekledi.
1890ylndansonraErmeniovenburjuvazisikendisinimahvolmanoktasnagetirdiveonun
siyasal kanad olan Tanaksutyun Partisi, politikasn deitirmek zorunda kald. Tanaksutyun
Partisi, Osmanllara muhalif olan partilerle ibirlii yapmaya, Osmanlnn iindeki devrimci
hareketlere katlmaya balad. 1907de Tanaklarn giriimiyle Osmanl mparatorluunda
yaayanbtnmuhalifpartiler,Paristekongreyaptlarvebukongrededevletidevirmeplan
kabuledildi.
1908dedevrimoldu,fakatTanaklarnbeklentilerigereklemedi,Ermenilerindurumuhi
deimedi. Ermeni siyasal evreleri yeniden yn deitirerek, tekrar ilk yneldikleri Rusyaya
dndler.Budefaarlkhkmeti,onlarascakbakyordu;nkdnyasavakanlmazhale
gelirken, Milyukovun304 dedii gibi, Rusya ve Trkiye arasnda yaayan Ermeniler byk
siyasi nem kazanmaktayd. 1913te Rus diplomatlar, rgtl Ermeni burjuvazisiyle anlama
yaparak, Trkiyeden Dou vilayetlerinde reform yapmalarn talep ettiler. 1914n 26
Ocaknda Almanyann destekledii Trkiye, uzun tartmalardan sonra reform anlamalarn
imzalamakzorundakald.BureformlaragreErmenilergenibirzgrlekavuuyor,zellikle
ynetimde,dilde,askerealnmadavedieralanlardakireformlarn,bykdevletlerin,zellikle
Rusyannkontrolaltndayaplmasngrlyordu.
Rusyann meseleye karmas, Birinci Dnya Savann balamas nedeniyle Ermenilerin
durumunudahadazorlatrd.OysaErmeniler,BykErmenistanslogannunutmamlard.
VeTrkordusundankaanaskerlerdengnlletelerkurmayabalamlard.Trkhkmeti
buna cevaben sert nlemlerle karlk verdi. Bu eylem gvenini yitirmi olan Ermeni halkn
Mezopotamyadakisavanyaandblgeleregettirmeeklindegerekletirildi.
Bu sava nedeniyle Ermeni ulusu, Dou Anadoluyu terk etmek zorunda kald. Bu savata
300binkiildrld.300binkiiMezopotamyayollarndald,200binkiiRusyayakat,
400 bin kii ise slam kabul etti. Bylece Trkiye Ermenistan Ermenisiz kald. Rusyada 1917
ubat Devrimi, Ermeni meselesinde yeni bir sayfa at. Yl boyunca Transkafkasya, Rusya ile
iliki kuruyor ve Petrogradtan ynetiliyordu. Oysa bununla birlikte Transkafkasyada milli
burjuvapartileriiyicegeliiyordu(GrcMenevikler,MusavatlarveTanaklar).
1917nin yaznda Tifliste yaplan Kyl Kurultaynda Ermenilere kar Grc Mslman
blou kurulmutu. 1917nin Ekiminde Tanaklarn ynetimi altnda Ermeni Milli Kongresi
yaplmt. Bu kongrede Ermenistan ile Rusya arasndaki ilikiler ele alnm, Birinci Dnya
303
19.yzylnsonundaivedileribakanldayapmolanRusdevletadam.
304
Rusdileribakan.
 nternetYazlar175

Savanda Rusya tarafndan igal edilmi Dou Anadoludaki Trkiye topraklarnn Rusyann
elinde kalmas talep edilmiti. Ayn kongrede Ermeni Milli Merkezi ve 15 kiiden oluan Milli
rakurulmuveburannmerkeziTifliskentinetanmt.
1917 Ekim Devriminden sonra cumhuriyeti birletiren Transkafkasya Birlii kuruldu.
YenidenErmeniTrkatmalarbalad.Buatmalarnsonunda,TranskafkasyaBirliidalp
cumhuriyetinortayakmasndansonra,Ermenistan,stanbulAnlamasnnardndan,1918
ylnnHaziranayndaTrkiyeninbtntaleplerinikabuletmiti.ErmenistanarazisiErivanve
Emiadzinden oluan iki ileyi kapsyordu. Bu ilelerde toplam 400 bin kii yayordu. Birinci
DnyaSavannsonularErmeniburjuvazisiiinyenivegeniolanaklaryaratt.Ermeniler,o
srada galip devletlere lazmd: Birincisi; 147 Kilikyada Trkiyeye kar, ikincisi;
Transkafkasyada Sovyet Rusyaya kar. Ermeni meselesi, bylece yeni ve daha byk nem
tamayabalad.BundandolaygalipdevletlerkendiErmenislerinientehlikelisaydklar
Sovyetlerekardonattlar.
Tanaklarn Ermeni Cumhuriyeti, Trkiye ve Rusyadan, Kars ilini ve 18. yzylda Erivan
kazasndangaspolunmutopraklarvedieryerleriErmenistanakatt.Ermenistannnfusu1
milyon 590 bine ykseldi (795 bini Ermeni, 575 bini Mslman, 140 bini dierleri). Fakat
Ermeniler bu topraklar yeterli grmediler ve Grcistandan Ahikelek ve Boraly,
AzerbaycandanKaraba,NahvanveGenceilesiningneyblgesinitalepettiler.Ermeniler,
ngilizlerin Transkafkasyay igali srasnda bu topraklar zorla almak istedi. Bu olay,
Grcistanla(5Aralk1918)vezellikleAzerbaycanlauzunvekanlsavalarayolat.Sonuta
bu blgenin nfusu yzde 1030 aras azald. Baz yerleim yerleri sava nedeniyle ortadan
kalkt.()
Bununla birlikte Ermenistan Cumhuriyeti, Trkiye snrnda (Oltu Sarkam blgesinde)
Krtlerinsaldrlarnadauruyordu.ngilizigalciler,Ermenilerepekfazladestekvermiyorlard.
O zaman ngilizler btn gcn Sovyet Rusyaya kar kullanyor ve Beyaz Rus ordusunu
destekliyorlard. te yandan, Tanaklar da Sovyet Rusyaya kar Denikinin Beyaz ordusunu
destekliyorlard. Bir Ermeni politikacs, Ermenistan Cumhuriyetinin Denikinin Beyaz
ordusunun7.PiyadeKolordusuolduunusylemitir.
1919da ngiltere ile rann anlamasndan ve stanbulun igalinden sonra (16 Mart
1920),Ortadoudangilizlerindurumudahadasalamlat.ngilizlerErmenilerekardaha
souk ve mesafeli oldular. 1920 yl Nisan Mays aylarndaki San Remo Konferansnda,
Ermeni meselesi Bat Avrupa emperyalistlerinden, ABD emperyalistlerine verildi. Cemiyeti
AkvamnYksekKonseyiErmenistanyardmszayaktaduramazkararald.BakanWilson,
Cemiyeti Akvamda alnan karara gre, yeni Ermenistann snrlarn belirledi. Wilsonun
kararna gre, Erzurum ve Trabzonun byk bir blm, Bitlis ve Vann tamam
Ermenistanaverilmiti.Ermenistanntoplamalan30binmilkare,denizkysnnuzunluu
150 mil idi. Fakat Amerikan politikaclar bakanlarna gre daha uyank ktlar; Ermeni
mandasnn kaa mal olacann aritmetik hesabn yaparak, ve aslen Avrupa meneli olan
ErmenimeselesineAmerikansermayesiiingereksizbularaksenatodaoyounluuylabu
manday geri evirdiler. Bylece Tanaklarn Ermenistan Cumhuriyeti sahipsiz kalm oldu.
Batl emperyalistler bitkin ve tahrip edilmi Ermenistan bir kez daha kendi kaderine terk
ettiler.
Aynsn1919daKilikyayigaledenFranszlarErmenilereyaptlar.Buverimliblge,11.14.
yzyllararasndakkErmenikrallolduuiinahalisininyzde33Ermenilerdenibaretti
ve 1915 yl basklarndan sonra buraya ok sayda mlteci gelmiti. Trk milliyetileri
176hramczdeHacsmailHakkAltunta

Franszlara kar askeri harekt balattklar zaman Franszlar, Ermenileri himayelerine alp
bamsz devlet kuracaklarn vaat ederek ayaklanan Mslman ahaliye kar verilen cezalar
uygulamakla grevlendirilmilerdi. 1920de Ankara hkmeti Kilikyaya muntazam askeri
kuvvet yolladlar. Bunlar Franszlar deniz kenarnda sktrdlar, baz Ermeni kylerine
saldrdlar.16bineyakninsanld.aresizkalanErmenihalkFransahimayesindebamszbir
cumhuriyetilanetti.Hkmetorganlarnve10binkiilikErmenimilisgcnkurdular.
Bazen baarl, bazen de baarsz olan mcadeleden sonra Franszlar yine, bu defa kesin,
denizkenarnaekildilerveTrkiyeylebarimzalamakistediklerinibildirdiler.Kaderebraklan
Ermeniler kaleleri Hain ve Zeytinde Trklerce kuatldlar ve gl direniten sonra imha
edildiler. l says yaklak 20 bindir. 1921de Fransa Trkiyeyle bar anlamas imzalayp
Kilikyadanvazgeti.()
Bylece iki Ermeni ssnden biri yok edilmi oldu. Ermeni meselesi, Transkafkasyada
odakland ki, burada btn yce Ermeni umutlarnn boa gitmesine ramen, Tanaklarca
saldrganmilliyetilikpolitikasyrtlyordu.Onlarndurumu,ErmenistannkuzeydeSovyet
Rusyaylakomuolmasndandolaytehlikeliolmayabalamt.Tanaklarnterristrejiminden,
kym ve savalardan yorulan, kronik alk ve yoksulluk iinde olan halk kitleleri kendiliinden
Sovyetiktidarnaeilimgsteriyorlard.BakdeSovyetleriniktidaragelmesindengnsonra
Ermenistann birka yerinde (Aleksandrapolde (Gmr) birka saatliine Sovyet iktidar
hkm srmtr.) patlak verdi; bunlar Tanaklarca acmasz ekilde bastrld. te yandan
1920den beri Ankara hkmeti ile Sovyet Rusya arasndaki dostane ilikiler Tanaklarca
bozulmayaalld;Tanaklarikidevletarasndakistratejiknoktalardaikisinededmanolarak
duruyordu. Tanaklar, Ankara hkmetinin batdaki Yunanngiliz cephesindeki
meguliyetindenyararlanpTrkiyesnrngvenlihalegetirmekistediler.nkSovyetRusya
hidesaldrganbirpolitikaizlemiyordu.SovyetFederasyonunagirmeeilimindeolanKaraba
ve Nahcivan gibi blgelerin bu kararna Tanaklar itiraz etmedi; ancak bu blgelerde gerilla
harekt balatlmas konusunda Tanak komutanlar gizli karar aldlar. Bu harektlar, Eyll
1920debalad.ngilizlerdensilahalanTanaklar,btnKarsveErivandaMslmanahaliye
toplu kym yaptlar. uragel, arurDaralagz, Kazman, Surmanl, Karakurt, Sarkam
blgelerinin kln ge savurdular. Bylece cephe gerisinde gvenlii salam oldular.
MakiserdarndandestekszalpOltuveKazmanataarruzbalattlar.
Trkler dou ordusunun (komutanlar Karabekir ve Kamil Paalar) kar hcumuyla cevap
verdiler. Erivan hkmetinin askeri kuvvetleri bozguna uratlmt; Trkler, Aleksandropol
ele geirdiler; Ermeni hkmetine inanlmaz derecedeki ar artlar kabul ettirerek bar
antlamasimzalattlar.ErmenistanTrklerinelindekitopraklarnhepsinikaybettiler.stelik8
top,8makinelitfekli1500kiilikordudandahabykorduyasahipolmahakkndanmahrum
oldular. Ermenistan halk bu bar antlamasna Tanak iktidarn ykarak ve yerine Sovyet
iktidarn getirerek cevap verdi (Aralk1920). 1921 RusTrk Antlamas, Gmr Bar
AntlamasniptalettiveErmenistannTrkiyeyleolanimdikisnrlarnbelirledi.
Bu andan itibaren, yani Ermeni halknn yeni bir devlet yaamna balamasyla Ermeni
meselesi bertaraf edildi denebilir. Bat Avrupa emperyalizmi, Ermenistan sovyetletikten
sonra da; Lozan Konferans srasnda Ermeni meselesini kamaya balad: Ermeni yurdu
kurma tasars ileri srld, stanbulda Milletler Cemiyetinin himayesinde olacak milli
aznlklarkorumakomitesioluturulmasistendi.AncakbtnbunlarTrkheyetiniMusul
sorununda taviz vermeye zorlamak iin yapldndan; sz konusu tasar kendiliinden
zld.nkgerekendnverilmiti.()
 nternetYazlar177

(Bolaya Sovyetskaya Entsiklopediya, c.3, Moskva, Aktsionernoe Obestvo Sovyetskaya

Entsiklopediya,1926,s.434vd.)150
EK2BYKSOVYETANSKLOPEDSNN1926BASKISINDATANAKSUTYUNMADDES
Tanaksutyun: 19. Yzyln 90l yllarndan balayarak Transkafkasyada faaliyet gsteren
milliyeti Ermeni partisi. Resmi ad Devrimci Ermeni Partisi Tanaksutyun (ARPD)dur.
Tanaksutyun,Ermenimilletinintmntemsilediyorgibigzkp,esasolarak,Ermeniticaret
burjuvazisininekonomikarzularnyanstt,bamszlkkazanmakiinsavat.Tanaksutyunun
Ermenistann milli bamszlk mcadelesi temelinde ortaya kmas, Ermeni kk
burjuvazisinin szcln stlenme imknn da verdi. 1903e kadar parti hemen hemen
sadeceTrkiyedefaaliyetgsteriyordu.
Temel grevi, Ermeni milletini Trk boyunduruundan kurtarmak ve Ermenilerin nfusun
hemenhemenyarsnoluturduuTrkiyenindoublgelerindeilketaptazerklikalpdaha
sonra devlet kurmakt. Sonu olarak da Trkiye Ermenistanna Transkafkasya Ermenistann
katmayvebylecebirleikErmenidevletinikurmaytasarlyorlard.Tanaksutyunun1894te
kabul edilen ilk program, baya bir Marksizmin, liberalizmin, halkln ve kk burjuva
milliyetiliinin bir karm olarak kendini gsterir. Programn merkezinde Trkiye
Ermenistannn kurtuluu fikri bulunmaktadr; Tanaksutyun, bunu gerekletirmek iin,
onlara gre Ermeni meselesinin zmne etki edebilecek btn glere dayanmaya
almtr. Tanaklar, mcadelelerinde u glerden destek almaya abalamtr: 1. Avrupa
diplomasisi;nceliklengilizveRusdiplomasisi,2.Avrupadevrimcivesosyalisthareketi,3.Rus
devrimci hareketi, 4. Trk muhalif ve devrimci hareketi. Bir taraftan ngiltere, Rusya, Fransa,
Trkiye vb. hkmetlerinin ajanlar ile yaplan gizli grmeleri, balantlar ve anlamalar,
diertaraftanAvrupaveRusyadakidevrimcivesosyalistpartilerleilikileri,Rusya,Trkiyeve
randaki devrimci hareketlere ve hatta 1907de II. Enternasyonale katlmalar,
Tanaksutyununelikilipolitikalardr.
Tanaksutyun, Ermeni meselesinin zmnde, kapitalist Avrupa kamuoyunu
kazanmann, Ermenilerin kendi hareketlerini yaratmalarndan daha abuk sonu verecei
hesabyla yola kt. Tanaksutyun, 189496 yllarnda dier milliyeti parti Hnak ile birlikte
Trk hkmetine kar gerilla savana balad. 1896da stanbuldaki Osmanl Bankasn
protesto amacyla igal ettiler. Trk polisi terristleri tutuklad, ancak Rus Konsolosluunun
ban ektii diplomatik evrelerin meseleye mdahale etmesiyle, Tanaklar snr d edildi.
Gerillasava,AvrupakamuoyununilgisinietkilibirekildeTanaklarnstneekti.
Diplomatlar,Trkiyehkmetinebirokkezbaskyaptlar,ancakErmenimeselesininolduu
blgelerde reform yaplaca sz verilirken, ayn zamanda Trkiye Ermenistanndaki on
binlerce bar kyl yok edildi. Sultan iktidar iin Tanaklarn macerac politikas, kolay
bahanelerle Ermeni milletini yok etme savann uygun bahanesiydi, ancak bu sava tabii ki
Trk despotizminin zn anlatmaktadr. Ermenilerin srlmesi, Tanak gerilla hareketi
olmadan da olabilirdi. Kukusuz, Avrupa diplomasisi, Trkiye hkmetine bir antaj ve bask
yntemi olarak Ermeni meselesinden yararlanmaya hazrd, ancak Ermeni meselesinin
zmyle ve bir Ermeni devletinin kurulmasyla hi de ciddi bir biimde ilgilenmiyorlard.
zellikleRusya,bufikirdenuzakt.Ermenihareketiarlkasndan,Trkiyeyizayfbrakmak,
stanbulu,BoazlarveErmenistannkendisiniondankoparmakbalamndanemliolabilirdi.
Tanaksutyunpolitikalararlktarafndanbuekildekabuledilebilirdi,ancakbykbamsz
Ermenistan plan hibir zaman kabul edilemeyecek bir konuydu. arlk, onlar Ermeni
ayrmcl olarak telakki etti ve buna kar da kararl bir ekilde savat. Hatta 80li yllarn
178hramczdeHacsmailHakkAltunta

ortalarnda arlk hkmeti, Transkafkasya Ermenistannda, Ermeni okullarna, hayrsever

aydnlanmac rgtlere kar eylemlere balad. 90l yllarda yzlerce Ermeni okulu, yksek
kltr kurumlar kapatld, Ermeni kiliselerinin menkul ve gayrimenkul malvarlklarna el
koyuldu.Hkmet,1903Haziranndaayrcabiruygunkanunbilehazrlad.Bukanun,Ermeni
kurtuluhareketinintemelmaddibazdabilebirarayagelmesiniengelliyordu.
OzamanTanaksutyun,arhkmetinemuhalifkonumageldivezamanzamanhareketinin
merkeziniTrkiyedenTranskafkasyayakaydrd.RusyadaosralardaErmenimillipolitikasna
geni bir perspektif am olan gl bir kurtulu hareketi balad. Bunun zerine
Tanaksutyun,solaarkettivedemokratikdevrimbayraaltndatoplanmayaalt.ARPD,
1904 program taslanda yle diyordu: ounlukta olan emekilerin haklar savunulacak,
onlar sosyalist ideallerin ruhuyla yetitirilecek ve byk politik ve sosyal mcadeleye hazr
duruma getirilecek. Krsalda ..., toprak sahipleri ve tefecilere kar; topraksz, az toprakl
kyllerinbayraklaraltndatoplanlacak,kitlelerekamuekonomisifikriyerletirilecek,kamusal
retimvetketimalanarakgeleceinsosyalistsistemininilkadmlaratlacak.Tanaksutyun,
kendisine dayanak olarak az toprakl kyl ve kyl, bata toprak sahibi, kk zanaatkr,
fabrikaiisi,topraksahibieitliekonomiksnflaraldndnyordu.Tanaksutyununbu
partiprogramtasla,temelblmlerdeEserlerin305programnnkopyasyd.
1902deTanaksutyundanbirgrupkm,ErmeniSosyalDemokratlarBirliinikurmular,
sonraiseRSDPe306katlmlard.1905devrimiarifesindeTanaksutyundanoldukanemlibir
grup, Eski Tanaksutyun adyla kopmulard. Bu grup, Tanaksutyunun sosyalist
programnakarydvePartiningrevininkesinolarakTrkiyeErmenistannnkurtuluuyla
snrlandrlmasnsavunuyordu.
19051907 Devriminde Tanaksutyun, ara kar ve Ermeni olmayan milletlere, ncelikle
deMslmanlarakarsavatlar.Sonzamanlarda,kitlenindikkatinitoprakkleliiveotokrasi
artklarn ortadan kaldrmak olan ortak snf grevinden, devrim grevinden, milletleraras
kavgaya evirmekle canla bala uraan arln eline dtler. Tanaklar arizme kar
mcadelede kitlelere nderlik eden bir parti niteliinde deil, terristkomplocu bir grup
niteliindeydi. Tanaklar, Rus Eserlerini taklit ettiler ve olduka geni llerde, ar
hkmetininkkajanlarnakarbireyselterrpratiiiindeydiler.Tanaklar,buhedefiin
sava birlikleri (zinvorov) kurmak gerektiini anladlar. 1907 ylnda Stuttgart Sosyalist
Kongresine sunduklar raporda Tanaklar, terrist eylemleri liste halinde sundular. Ancak
terrizm, Tanaklar rahatsz etmiyordu. Btn bu olaylar dizisi una yol at: Tanaklar, gizli
anlamalara giriyorlar, hkmet ajanlaryla Trklere kar savalarnda ibirlii yapyorlard.
Ayn ekilde dier taraftan da Trk toprak aalar, Trklerin ounlukta olduu blgelerde
Ermenilerekarmcadelelerindearhkmetininajanlarnndesteinedayanyordu.Bakve
Tiflisteki Ermeni ii kesimi, kk burjuva milliyetilii hl iktidardayken, dier milletlerin
proletaryas ile Ermeni proletaryasn kar karya getiren ve onlarn karlarn Ermeni
burjuvazisinin karlaryla birletiren Tanaksutyun tarafna geti. Tanaksutyunun siyasal
mcadele ve sendikal mcadele izgileri ise milli ayrcalk izleyen bir izgiydi. Tanaksutyun,
milli sendika ve kooperatifleri kurdu ve ortak ii cephesini datt. iler, Rus ve Trk
burjuvazisinekariktisadimcadeleverdiklerindeTanaksutyun,sevesevebunakatld,ancak
proletarya,Ermenikapitalistlerinekarmcadeleyrttnde,Tanaksutyundorudangrev
krc roln stlendi. II. Enternasyonalin bu partiyi saflarna almas, Tanaklarn
305
RusyadaSosyalistDevrimcilerolarakadlandrlansiyasiakm.
306
RusyaSosyalDemokratiPartisi.
 nternetYazlar179

sosyalistliinindeil,Enternasyonaldesosyalizmindorukavranmadnnbirkantdr.
Tanaklar, Enternasyonale 19051907 devrimci hareketinin etkisi altnda katldlar.
Tanaklarn1907dekikongresindehalkkarakterincesinegredahakeskinolansosyalist
program resmen kabul edildi. Programda, toprak reformu, sanayinin gelimesinden daha
baka bir karakter tayor. Burada topran younlamas hedeflenmiyor. Ancak kapitalizmin
olumsuz etkisi, kyde emekilerin kaderinde grlyor deniyordu. Sosyalizm mcadelesini,
programa gre, imdi yeni l birlik, emeki kyl, sanayi iisi, devrimci aydnlar
ynetiyordu. Tanaksutyun kendi taleplerini, programnda birbirinden bamsz Trkiye
ErmenistanveTranskafkasyaErmenistanolarakformleetti.ProgramdaTrkiyeErmenistan
iin u talep vard: Politik ve ekonomik zgrlk, blgesel zerklik ve Trkiyeyle federal
temelde iliki. Transkafkasya iinse temel istek yleydi: Transkafkasyada federatif Rusya
cumhuriyetininbirparasolarakdemokratikbircumhuriyet.
lk devlet Dumasn Tanaklar boykot ettiler. kinci Dumaya Eser fraksiyonuyla birlikte
girdiler.
Toprak aalarnn gericilii stn gelince, Tanaksutyun sol programna ramen,
Trkiyede Ermeni meselesinin zm asndan eski, devrim ncesi yola, RusyaAvrupa
diplomasisinin yardmna bavurma yoluna, dnd. Tanaksutyun, 1912de Trkiye
Ermenistannda yaayan Ermeni halkn uzun kollar altna alma arsyla arlk hkmetine
bavurdular. yle ki, Tanaklarn baz yardmlaryla iktidara gelen Jn Trkler, Ermeni
meselesinde sultann yama ve gerici politikasn srdrd. Tanaksutyunun temsilcileri,
stanbuldaki arlk bykelisi Girs ile dorudan grmelere baladlar ve Avrupada byk
bir kampanya yrttler. Bu kampanyann arlk politikasnn karlaryla rtt
gzkmektedir.
Ancakemperyalistsava,buplanlarngereklemesiniaksatt.TrkAlmanbloununsava
kazanmas durumunda hibir ekilde zerklik alamayacaklarndan korkarak, Tanaklar, kesin
olarak tilaf Devletlerinin yannda yer aldlar. Trkiye savaa girdiinde, Tanaklar tarafndan
ynetilen Ermeni milli brosu, 2. Nikolaya uaklk bildirisiyle bavurdu. Bildiride unlar
yazlyd:YenianlRussilaholmakveRusyannDoudakitarihselgreviniyerinegetirmek
vatan borcumuz olmaktadr. Kalbimiz bu istekle yanmaktadr. Rus bayra, stanbul ve
anakkale boazlarnda zgrce dalgalanacaktr. Sizin iradeniz, yce devletiniz Trkiye
boyunduruualtndakihalklarazgrlkverecektir.Tanaklarnoluturduugnllbirlikler,
TrkiyecephesindeRusordusunancoldu.
ubat Devrimi, Tanaklarn, Ruslarn yardmyla hedeflerine ulama umutlarn glendirdi.
Tanaklar, hesaplarn Rusyann Trkiyenin iilerine karmasna gre yaptlar, Rus byk
devletiliinin azl taraftar ve anari kart oldular, sadece Bolevizme kar deil, ayn
zamandaezilenmilletlerinkurtuluhareketlerinekardamcadeleettiler.EkimDevriminden
sonraTanaklarndurumuradikalbirbiimdedeiti.Onlar,birleikburjuvaRusyastaraftar,
sosyalist Rusya kart oldular. Onun iin devletin birliini savunanlar bir anda ayrlkl azl
bir ekilde savunur oldular. l blok partiler, Grc Menevikler, Ermeni Tanaklar, Trk
MsavatlarBolevikRusyayakarTranskafkasyabirliinioluturdular.AncakTranskafkasya,
egemenliini ilan etmemi bir devletti. Sovyet iktidarnn ksa sreli olmad akla
kavutuktansonraMenevik,Tanak,Musavatblou,TranskafkasyannRusyadanayrldn
bildiren bir bildirge yaynlad. Rusyann demokratik desteinden yoksun kalnca
Transkafkasyann kaderini tayin edecek yeni destekler aramaya koyuldular. Grc
Menevikler, Alman ordusunu yardma ardlar. Musavatlar, kurtuluu Trkiyede aradlar.
180hramczdeHacsmailHakkAltunta

Tanaklar, nceden Ermeni meselesinin zmn isteyen tilaf Devletlerinin zaferine bel
balad.1918TemmuzundaTanaklar,Baksovyetinde,Sovyetiktidarnnortadankaldrlmas
ve randan ngiliz birliklerinin komutan General Dinstervilin arlmas kararn ald. Tanak,
EserveMenevikblousovyetlerdeounluuelegeirdiler.TranskafkasyadaSovyetiktidar
tasfiyeedildi.Bakproletaryasnnnderleriaumyan,Caparidzevd.Hazarsteplerindehaince
ldrldler.AlmanTrkbloununkmesindensonrangilizler,btnTranskafkasyayigal
ettiler. Meneviklerin, Tanaklarn ve Musavatlarn bamsz hkmetleri, ngiliz
emperyalizminin diktatrlne itaat ettiler. Tanaklar, byk Ermenistan slogann
savunmaya devam ettiler ve bu bamsz devleti manda altna girmek iin Amerikaya
sundular. Bakan Wilson, bu teklifi kabul etti, ancak Amerika senatosu, Tanaklar olduka
zerek manday reddetti. Bununla birlikte Tanaksutyun Birleik Rusya umutlarndan da
vazgemedi;Denikinile1919ylndagizliaskeribirlikanlamasimzaladlar.Kemalisthareket,
Tanakplanlarnabyktehditoluturuyordu.Kemalistler,Ermenimeselesindezdesultann
ve Jn Trklerin politikasn devam ettiriyordu. Tanak hkmeti ise somut olarak tilaf
desteiyleKemalistlerekarpolitikayrtyordu.1920sonbaharndaTanaklar,ErmeniTrk
sava kardlar. Tanaklar, savan sonunda tamamen bozguna uradlar. Bu andan itibaren
154Tanakizmtamamenbitmisaylabilirdi.ErmenistandahalkkitleleriuzunyllarTanaklarn
yanndayd, 1919da Tanaklara parlamento seimlerinde yzde 90 oy verdiler. 1920ye
gelindiinde,Tanaklarnpolitiketkisindenkurtulmayabalamlard.1920Maysnda,iilerve
askerler, Aleksandropolde Tanaklara kar ayaklandlar. Tanaklar, yce emein karsnda
bouldular.
1 Aralk 1920de Ermenistanda Sovyet iktidar kuruldu. 1921 ubatnda Tanaklar, iktidar
ele geirebilmek iin son bir giriimde bulunarak ayaklandlar. Bu giriim kle sonuland.
Tanaklar,bundansonrakialmalarnayurtdndadevamettiler.Emperyalizminajanoldular
ve onlarn yardmyla Bolevizmi ykmaya ve bamsz Ermenistan yeniden kurmaya
altlar. Son zamanlarda Tanaklar, Bolevizme ve Pantrkizme kar macerac bir dnce
sfatnda, Krtlerin ve hatta Grclerin de iinde bulunduu rann hegemonyas altnda
Paniranbirliinisavunuyorlar.
Tanaksutyun,kendiiindesrekliolarakblnp,paraland.1905tensonrapartidegl
birsolkanatolutu.Bukanat,kkburjuvasosyalizminevearmilliyetipolitikalarakar
muhalefetyapt.Partidekisolmuhalefet,emperyalistsavadnemindevaroldu.Bugruplar,
ubatDevrimindensonra,SolTanaklaradlrgttebirleti.
192223te Tanak mlteciler arasnda, Kaaznuni ve dierlerinin nderliinde bir tasfiye
akm meydana geldi. Bu hareket, Ermeni evrelerinde Bolevizme dnmn bir
gstergesiydi.ErmenistandasosyalizminkuruluundakapitalizminkkkazndveTanakizme
lmcl darbe vuruldu. (Bolaya Sovyetskaya Entsiklopediya, c.20, Moskva, Aktsionernoe
ObestvoSovyetskayaEntsiklopediya,1926,s.526vd.)
TEZNDR
Kaynaka
PERNEK Mehmet Bora Sovyet Ariv Belgeleri Inda TrkErmeni likileri (19151923)
[Kitap]. stanbul : stanbul niversitesi Atatrk lkeleri Ve nklp Tarihi Enstits Atatrk
lkeleriVenklpTarihiAnabilimDal206531YksekLisansTezi,2007.
SEMBOLLERNAZZL

Sembol (Simge) kelimesi, insanlk tarihi kadar eski bir kelimedir. Bunun nedeni, ilk
insanlardanitibaren,hertrdncevehareket,sembolletirilerek,byleceiindebulunduu
devirdengeleceetanmtr.Aslnda,insanlnmaddveyafikrherfaaliyetiisimlendirilmi,
bylece sz konusu birer kavram ile somut hale getirilirken, bir yandan da soyut olarak
geleceeterkedilmitir.
nsannkendindeherzaman"Hereyinderinlerdekiamacnedir?""Gayesinedir?""Varln
varlk amac nedir?" sorularyla ilikili hayatn iki temel sorusu olan "nereden" ve "nereye"
sorularn dile getirmektedir. Aslnda, "nereye" sorusu ayrlmaz bir ekilde "nereden" sorusu
nun iinde yerleiktir. Sorular yuma iinde olan insan bu ekilde kendini, lemi ve tanrsn
zmekiinuraiinegirmitir.HakikatteAllahTelinsanyaratltaeyannbtnbilgisine
haiz klmasyla ona sembolletirme yeteneini vermitir. Kur'n Kerim'de deme btn
isimleriretti(Bakara,31)ayetibugereinakbirifadesidir.307
nsanolunun, semboller yaratmasnn temelinde yatan ve bizim gereke olarak
adlandrabileceimizbuhusus,okakbirekilde,insanolununtabiatkarsndavedahada
mhimi, sabit olarak kabul edilen her tr deer, yaklam, tavr ve irade karsnda, onu
yenidenyorumlamasileortayakardkudretininveegemenliininadlandrlmasndanbaka
bir ey deildir. nk her sembol, onu karann, ona katt anlama gre yorumlanmtr.
Hlbuki semboldeki gereklik, ancak, hiss dzeydedir. Eer bir kii bir sembol alglamay
reddederse, o, onun iin var deildir, diyebiliriz. O halde insann gerek olarak kabul ettii
sembol,benimseyelimyadabenimsemeyelim,ovarolanbireyvetemsilidir.
Sembollerin en ok kullanm alan inan alanndadr. Bu ise o inancn gelecek nesillere
aktarmdakorunaklterkedilmesindeetkiliolmasiindir.Manaszgibigelenbirsembolnesiller
sonra gerekli olurken, bir nesil nce deerli olan sembol sonraki dnemde kuvvetini
yitirecektir. Ancak bu yitirme kaybolmadan ok bir kllenme eklinde olacaktr. Bir sembol
dierleri tarafndan unutulurken birileri tarafndan tekrar canlandrlacaktr. Bu nedenle her
sembolkolarakmuhakkakbirgereksinimileretildiiiinyokolmasdnlemez.
Sembolikanlatm,glnnkarmolduugibi,zayfnkendiniglyekarkorumasdr.
Eer kuvvetlenme eklinde bir k var ise bu somut verilerin etkisidir. Bir zaman kullanm
akaolansembolierikilezayflayncaonunkorunmasiinretenlerininangayretifaaliyete
geer. Bu faaliyet genellikle aikr grnse de ok zaman bir perde altnda kalmaktan kendini
kurtaramaz.
Semboller,bazenokadarilerialmgsterirki,kendisiiinlenveyakurtulanlarolur.Son
dnemlerde gizemlerin srekli gndeme gelmesinde bu etkiyi grebilmekteyiz. Mesela bir
renk, bir hareket bir dncenin sembol olunca aktan ve gizli olarak taraftarn uyarc
eylemegeiriyorsa,busembolnieriindekimuhtevanndurumuileilikilidir.Kuvvetlerbazen
sembollerinalglanmasnaengelolmakyerinedahafazlamsamahaalaniindebrakmalaro
semboln yok/var olmak tabiatn harekete geirmek iindir. Ancak bir sembol ierik olarak
grndnden baka bir mana olarak alglanmas hayatiyete geirilerek, serbest braklmas
sonular kestirilmeyecek durumlar oluturur. Bu ekilde o semboln hakikatinin yok olmas

307
Bkz:E.M.HamdiYazr,HakDiniKuranDili,AzimYay..Istanbul.C.1.s.265266
182hramczdeHacsmailHakkAltunta

demektir.Eerbirsembolierikileayndeeritayorsa,akvegizlimanasolmasosembol
yoketmediigibikontrollbirseyirierisindeinsanlnhizmetinedevamettiigrlmektedir.
nk insan tabiat bir sembol kabul etmede, hiss ve ftrat itibariyle onu olmas gereken
konumakoyacaktr.
Tarihte gizli tarikatlar, rgtler, inanlar vb. ierii farkl sembollerle da alm yaparken,
bir yandan mntesiplerini kontrol altnda tutmulardr. Ancak farkllk bir yerden sonra
kaybolmaya yz tutma nedenidir. Kaybolmadklar dnlse de aa rahata kamamalar
onlargizemiierisindeyorgunveelemlibrakmaktadr.Ozamansembolmutlukyerineznt
getiriyordemektir.
AllahTelrasllerinidinilegnderirkensetiisembollerdegizlilikvekapallkfaktrn
kullanmam ve en cahil insann kapasitesine uygun olmasn dilemitir. Fakat ne olduysa
insanlar ak olan bu sembollere anlalmaz manalar ykleyerek, ieriindeki safl karmak
halegetirmilerdir.Belkibiryndengerekligrlenbirhususaslndadahafazlazevksizlieve
umutsuzluadmeyeosembolleriterkevaranbirhalinolumasnasebepvermitir.
Konunun anlalmas iin rnekler verecek olursak, apka bir dnemin sembol iken
bugnkdurumu;AsyadakinTrklerdekullanlan"OZ"diyeokunangamalhanerede,ne
zaman ortaya kt tam olarak bilinmese de ounlukla "svastika" olara isimlendirilmitir.
Svastika,Hintebirkelimeolup,"Si"yada"su"(iyi)ve"as"(olmak)eklerindenolumaktadr.Bu
ekliylekelime,"mutluluk"ve"hayal"anlamnagelirBudamganTrkgleriyleHindistan'a
gitmi, Nazilerin Hint/Cerman rk teorilerinin amblemi olarak ortaya kmtr. nTrklerde
"OZ" laarak Tanrya erimeyi temsil eden bu damga, Nazilerde insanlk suu timsali olarak
kullanlmtr. Bugn bart sembol olarak alglanrken Atatrk dneminde sembol olarak
alglanmamtr.
TarsusGzlkulekazlarnyapan,HettyGoldman,1950ylndayaynladkazraporunda,
kendindenncebalayankazserveniniyleanlatmaktadr;
1845te,resmiolarakTarsustayllardryaamaktaolanWilliamBurckhardtBarkeradnda
birngiliz,GzlKuledenkarlmfigrinlerdenoluanbykbirkoleksiyonoluturmutu.Bu
heykelciklerden Antik Kilkiallarn, Hristiyanl kabul ettikten sonra krp attklar Ev
Tanrlar (evlerde bulunan kk tapnma yerlerinde kullandklar tanr heykelcikleri) ve
Putperest tapnaklarndaki temel heykel konularn oluturan rnekler olarak bahseder.
Binden fazla piirilmi toprak heykelcikten bahsetmektedir ama sadece bir ka tanesi British
Museumtarafndanalnmtr.308
Sonuta diyebiliriz ki bugnn sembolnn yarnyla ilgisi ve durumu incelendiinde tek
kurtulu bakn derinliklerinden kurtulup yzeysel olmaya ynelip ihtimallerin ifrat ve
tefritindensaknpsaflkesinolanmmibilgiyekavumaktr.Bugnkabulettiiniyarninkar
etmekveyatersiduruminsantabiatnngereidir.
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Ahirzamanda,kocakargibiitikat(kulluk)edin!(Deylemi)onuniinsembollerinieriine
fazla taklmaktan kanmak nemli bir durum arz etmekte olduunu hatrlatmak isteriz. ok
aldatan ve aldanan olduu gnmzde salam kalmann tek art temiz dinimizin emirlerine
balanpyaamaktr.Yoksaherbirsembolnkrkambarhikyesivardr.

308
(Selma TAHBERER Adana Arkeoloji Mzesindeki Helenistik Ve Roma Dnemleri, Terracotta
FigrinlerinYapmTekniklerininAratrlmasVeUygulanmas,YksekLisansTezi,Adana,2006)
KMLKARAYII

Trkiyede kimlik araynda ki, kendi itimi realitesini grmeme saplants, Bat eksenli
kltrelyapyastnkrbakmasndanvernekalmasndankaynaklanmaktavebuaraylar
da ideolojik sorunlar yuma neden olmaktadr. Bu nedenle gnmzde yaanan kimlik
tartmalariinutespitlerisizleresunmakistiyorum.
FransztarihiM.A.Ubcnuekildeanlatmaktadr:
AvrupannhibiryerindeTrkimparatorluukadarayrcinslerden,bakabakarklardan
olumu bir imparatorluk mevcut deildir. Bu bir millet deil, bir milletler karmasdr,
bileimidir.Yeknolarakotuzbemilyonavaranhalkzerindehkimolanrk(Trkler)bunun
aayukartebirinezorular.Gerikalanisekendifizyonomilerinivekendizkiiliklerini
kaybetmemi olan Rumlar, Ermeniler, Yahudiler, Rumenler, Slavlar, Arnavutlar, Araplar, vs.
denmeydanagelir.Btnrklar,btndinler,eskiktannbtndilvelehelerisultanngeni
vesakintopraklarzerindeyanyanavarlklarnhalahikusursuzdevamettirmektedirler.ster
Anadoluyaylasndangesin,isterAvrupaTrkiyesininilerinedoruuzansnyahutdadalar
ve Suriye llerini dolasn, bir yolcuyu gittii her yerde en ok asrtan ey, Osmanl
imparatorluunun halklar arasndaki bu din, dil, adet, giyim ve fizyonomi deiiklii ve bu
daimiztlkvebakalklardr.Dorusugaripbirmanzarabuvebununsebepleriniaratrmakta
birokadarmerakkonusuelbette.Genellikleuzunveyaksabirmcadeledensonra,fethedilen
milletler,fethedenmilletleriindeeriyipgidervekaybolur.GalloRomainler,Franklarniinde,
Saksonlar da Normandlarn arasnda kaynayp gitmilerdir. spanyada ki Araplar gibi, yalnz
Trkler,bilmemhorgrmekten,bilmemtedbirsizlikten,Bizansimparatorluununyenikdsen
rklarnasimileetmeyi(ilerindeeritmeyi)ihmaletmilerdir.
stebuyzdendirkifetihtendrtyzsenesonra,fetihesnasndakmekzereolanbuayn
rklar simdi boyunduruk altna girmezden evvel ki hallerine daha canl, daha kuvvetli ve daha
enerjik bir ekilde kendilerine gelmekte ve ba kaldrmaktalar. Bu hadiseyi neye balamak
lazm?
yle sanyorum ki Asya milletlerine has bir kafa yapsna olduu kadar bizzat fethin
kendisine ve zellikle de Mslman rklarn din anlayna balamak gerekir. Eskiden Vezv
yanardann klleri ile stleri rtlm bu ehirlerin altlarna inildii, ilerine nfuz edildii
zaman,zerlerindenonsekizasrgetiihaldedahadninaedilmilergibibubiryntarihi
eyakarssndainsankendinihayretedmektenalamaz.Trkhkimiyetinintesiriveneticesi
iste byle olmutur. Trk hkimiyeti topra bir lav gibi rtt ama muhafaza etmek iin
rtt.309
BugrntyCemilMerisucmlelerleifadelendirmektedir.
Karanlktakavgaolmaz.
deolojiler,uurumlaraydnlatanhrszfenerleri.stemesekdeonlaramuhtacz.
Kaosukosmosyapaninsanzeks,tecrbeleriniideolojilerdesergilemi.
deolojiye dmanlk, tek izme teslimiyettir. deolojiler siyaset dnyasnn haritalar.
Haritaszdenizealnrm?Amaharitatehlikelibiryolculuktatekklavuzolamaz.Pusulayada
ihtiyavar.

309
M.A.Ubcn,OsmanldaModernlemeSancs,trc:CemalAydn,TimaYay.,st.,1998,s.2728
184hramczdeHacsmailHakkAltunta

Pusula:uur.
Tarihuuru,milliyetuuru,kiilikuuru.deolojilerinpeinetaklanlarpusulaszlardr.Gemi
yakayalaraarpt,yabataasapland.310

310
CemilMeri,Bulke,letiimYay.,st.,2004,s.,93
DMTRKANTEMRNTARHKTABINDANGZEARPANLAR

Bir zamanlar sudan sebepler ile yasaklanm bu tarih kitabna hi olmazsa gz atn.
Grrsnz ki Trk Tarihi hakknda ok fikirlerinizi deitirecektir. Baz dost bildiimiz
devletlerinezelirakibimizolduunugreceksiniz.Azbirksmsizinlepaylayorum.
***
Eskiden askerlie gnll giden Trkler, imdi kat grnyor, hatta sultann dahi
emirlerinekargeliyorvenericayla,nedetehditleyolageliyorlard.Sultangiysideitirerek,
halknarasnagirdiizamanvatandalardanveaskerlerdenuszleriiitirdi:
"Osmanllarn Almanlar malup etmesi gcmzn stnde bir itir. Allah gvurlar
tutmaktadr. Bunun byle olduuna ilikin yeterli rneklerimiz var. Bundan dolay Allah'n
iradesinekarolduukadarinsanlarakardasavamamzgerektiisreiindeolukdolusu
kanaktmakbounadr."(s.822)
***
Susma iareti: TRKLER, SULTANLARININ LK TAHT'A IKILARINDA NE DEDKLERN, NE
SORDUKLARINI YAHUT NE EMRETTKLERN VE LK YNETMLERNE HANG EYLEMLE
BALADIKLARINA OK DKKAT EDERLER VE BU HAREKETLERNDEN GELECEKTEK ELMLER,
EYLEMLERVEYNETMLERHAKKINDASONUIKARMAKSTERLER.OUZAMANBUNLARIN
TAHMNLERNNSABETLOLDUUANLAILMITIR.
SULTANSLEYMAN'AGELNCE,PARMAINIAZINAGTRP,KENDLERNSUSTURMASI
ARETNDEN, ANIMSAMAYA DEER BR EY YAPMAYACAINA DAR BR KEHANETTE
BULUNURLAR.GEREKTENDEYLEOLMUTUR.(s.933)
***
nsanlarnanmsadklarndanberihibirzamanTrklerin,bu(.)savatadvtklerikadar
sebatlavemitsizcesavamadklarnvehibirinindmanacanlolarakteslimolmadklargz
nne alnrsa, bunlarn muzaffer ordusunun yiitlii hakknda bir fikir edinilebilinir. Eer
yenieriler,savatanbiraznceyaklaktmkumandanlarnldrmemiolsalard,dmann
zaferi belirsiz olurdu. Bu deerli Trk komutanlar, taburlarnn banda bulunsalard sayca
daha az olan Almanlar yenilmi olurlar yahut hi olmazsa geri ekilmek zorunda kalrlard.
Trklerin her yandan kuatlm olup, kurtulu mitleri kalmad zaman, her zamankinden
daha iddetli savatklar deneyimlerle kantlanmtr. nk Trkler byle durumlarda
zaferdenok,yaamlarnkurtarmakiinsavarlar.
Hatt mitsizlik anlarnda bunlar, zellikle yetenekli ve cesur kumandanlar tarafndan
sevk ve ynetildikleri takdirde, insan gcn aan eyler yaparlar. Mehur Busbecque'in ve
teki yazarlarn, Trklere kar nasl savalaca hakkndaki yazm olduklar tm yaptlar
bilmeme karn, bizzat katldm seferden edindiim deneyimlerimden baz yansmalar
eklersemdahayararlolurkansndaym.
Her eyden nce bir Hristiyan kumandan, kendi kuvvetlerinin Trklerinkine eit olup
olmadn incelemesi lazmdr. Burada eit dedimse, doal olarak say eitlii deil, fakat
cesaret bakmndan eitlii kastettim. Zira Hristiyan ordular say bakmndan Trklerinkine
enderolarakeriebilmektedir.
Bundanbakagerekliolansavaaragerele,erzakladonatlmolmalarlazmdr.Eerbu
ikiunsurasahipdeilse,ozamanTrklerlekarkaryagelmektenekinmesigereklidir.nk
186hramczdeHacsmailHakkAltunta

bunlar,dmanlarnnkorktuunuyahutgeriekilmeyebaladklarngrdklerizaman,daha
bykbircesaretlesavamayabalarlar.
Hatt Trkler kamaya baladklar zaman, kendilerini izleyecek cesaret gsterilmedii
takdirde,geridnerlerveyenidensavamayabalarlar.Fakatbukezeskisindendahaiddetli
savarlar.
Eerbirkomutan,askerlerinegvenmesinibiliyorvetmgereksinmeleritamamsa,ozaman
hikorkmadanbunlarakarkoyabilir.
Bununlaberaberbirincignhibirbiimdesavaagirimemelidir.Aksineikiyahutgnhi
kmldamadan ayn yerde beklemelidir. Zira aa yukar tm Trk askerleri, dman grr
grmez onunla savamak iin can atar. O kadar ki, avular bunlar zapt edemez ve hibir
dzen gzetmeden aslanlar gibi dmann zerine atlverirler. Fakat iki yahut gn sonra
savamaistekleriazalrvebudurumdanekadaralkonulurlarsacesaretlerideoorandaazalr
ve sonunda bunlar savaa sevk etmek iin zor kullanmak gerekmektedir. Bunlardan baka,
bunlarailksaldrdabulunmaktansa,Trklerinsaldryagemelerinibeklemekdahadoruolur.
nkbunlarasaldrldtakdirde,ozamandahadzenlisavayorvekendilerinidahabyk
birihtiyatlasavunuyorlar.
Daima ilk saflarda bulundurduklar toplar vastasyla ilk saldrda bulunann zerinde ok
bykkayplarverdirirler.Aksineilkncekendilerininsaldryagemeleribeklenildiitakdirde,
hcumlar ne kadar kuvvetli ve barmalar ne kadar korkun olursa olsun, o ateli halleri
derhalgeviyorvedzenleribozuluyor.
te o zaman artk bunlar durdurmak yle dursun aksine salt silah kuvvetiyle
pskrtlmeleri mmkndr. Bana kalrsa Trklerin hiddetlerini krmann ve onlar yenmenin
tekyolubudur.Zirabunlarnkorkunolduklarninkredemeyiz.
rnein, gs gse savatklar zaman, birok Hristiyan delik deik etmektedirler.
nk bunlarn palalar Trklerin klcna yetiememektedir. Buna ramen Trklerin cesareti
krld zaman, Hristiyanlarn durmamalar gerekmektedir. Zira bunu korkakla yorarlar.
Aksine uygun admlarla zerlerine gitmeleri lazmdr. Bunu gren yenieriler, derhal
barmaya balarlar ve "gvur geldi" diyerek tm karargh inletirler. Bu suretle tm ordu
cesaretiniyitirmeyebalarvezaferiinilkadmatlmolur.
Buna karn yenieriler iin henz her ey bitmi deildir. Zira bunlar subaylar tarafndan
cesaretlendirilirlerse yeniden savamaya balarlar. Bu durum karsnda Hristiyanlar, bunlar
aralksz atee baml tutarlarsa, yaklamalarna imkn vermemeleri gerekir. Eer bunda
baarlolurlarsa,Trklerinnckezsavaagirmeleriokgolur.
Diyelim ki nc kez harekete getiler ve pskrtldler, o zaman siz harekete
gemelisinizvetmkayglararamen,dorukararghlarnnzerinegitmelisiniz.Bundansonra
bunlar savaa srklemek olanakszdr. Zira yenieriler bu feryad duyduklar andan ba
layarak, saflarn, toplarn ve her eylerini ilk terk edenler oluyor ve kaarak kurtulabilmeleri
iinilkgrdklerininatnyahutkatrnalmaktanbakabireydnmyorlar.Yenierilerinbu
yntemini bilen sipahiler, sanki iki dman arasnda kalm gibi kamaya balarlar ve ou
zaman olduu gibi yenieriler tarafndan kuatlp, atlarn alrlar korkusuyla ellerinden
geldiince bunlardan uzaklarlar. Trklerin durumu bu dereceye vard zaman Hristiyan
komutann, frsatlar karmamas gerekmektedir. Zira ufak bir ekingenlik yahut byk bir
ihtiyat yahut bir pusuya dme korkusu yznden, kamaya balayan Trkleri izlemeyi ihmal
ettii takdirde o zaman yenieriler cesarete gelirler ve uram olduklar bozgunu artk
dnmezler ve kendilerini galip sanrlar ve ordugh inletircesine "gvur korkak" feryadn
 nternetYazlar187

basarlar. Bunun zerine Trkler, yeniden saldrya geerler ve bu sefer, batakinden daha
bykbirhiddetveiddetlesavarlarveouzamanHristiyanlarntarafndagzkenzaferi
kendilehlerinedntrrler.(s.968)

Kaynaka:
Dimitri KANTEMR trc.Dr. zdemir OBANOLU Osmanl mparatorluu'nun Ykseli ve
kTarihi[Kitap].stanbul:aYaynlarCumhuriyetKitapKulb,4.Bask2001.



RYAYORUMLARI

Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, ryaya verdii nemi, her gn sabah namazndan
sonraashabnaryagrenkimseolupolmadnsormasylagstermitir.Efendimizbuyurdu
ki;
"M'mininryasuykusundakendisineRabbininsylediibirszdr"
"Sizden biriniz sevdii ryay grrse bilsin ki, bu, Allah tarafndan bir telkindir. Rya
sahibi bu ryas zerine Allah'a hamd etsin ve bakasna da sylesin. Holanmad bir
ryadaniseAllah'asnsnveryasnkimseyesylemesin.Busuretle,oryasahibinezarar
vermez"
Bunedenleslamdncederyaesaslbirkonumtekiletmitir.
Ancak bunlarn yannda Freud ve arkadalar, ryalarn olmasnn mmkn olmadn
sylemektedirler. Freud, bilim ncesi devirlerde insanlarn anlayamadklarndan dolay,
ryalarabirtakmzelanlamlaryklediklerini,ancakbilimlebirliktetmbunlarnbirermitoloji
olduunun anlald, artk ryalarn insani bir etkinlikten baka bir ekilde yorumlamann
gereksizvesamaeylerolduunusyler.HernekadarFreudryalaryalnzcabirbiyolojikve
insan faaliyet olarak yorumlasa da, ryalar, ok eski zamandan beri hayatn iinde belirleyici
bir yer edinmitir. Bugn hala devam eden bu durum ryann mahiyetinin hala tam olarak
anlalamamasndan da kaynaklanmaktadr. Bunun yannda birok insan hala bu tr ryalar
grmektevebunagreinancn,hayatnekillendirmektedir.
Bizburadasizleretabiredemediinizryalarnzayorumkatksndabulunabiliriz.nk
ryagrmek,gnlkhayatn aynadakigrntsolduugibi, geleceinbirksmntabir
edentarafndanetkilemektir.
Grlenin ryann tabiri kt gibi, grlmeyen ryann da tabiri kar. Ancak kader
gelecei bozduu iin yalanla sylenen rya kfr ile e anlaml olduu rivayetleri
bulunmaktadr. Kfr kelimesinin bir manas da, bir eyin zerini kapamaktr. Bu nedenle
grlmeyen ryada kaderi kapamaktr. Kaderinizi kapamadan ryalarnz temiz bildiiniz ve
ilimehlikiilereyaptrmanzdafaydavardr.Bizimburadasizeyapacamzyorumlarnisabetli
olmas iin ryanzn yannda cinsiyetiniz, yanz, evlilik durumu, ocuklar says, meslek,
renim, hastalk varsa ad bilgisini yazarsanz, (bu ksmlar tarafmzdan silinecektir) ryann
ieriinidahaiyiyorumlayabiliriz.Ryatabirivegeleceigrmekiingemiibilmekgereklidir.
nk Allah Tel dnya hayatnda teselsl zincirini krmamaktadr. Olaylar birbirine bal
yaratr.
Sonuolarakniyethayrakibethayrdr.

OSMANBLKBAIANISINA

1913 ylnda Krehir'de dnyaya geldi, Fransa'da Nancy niversitesinin matematik ve
astronomiblmnbitirdi.
I946'da ok partili hayatn balamasyla Demokrat Partiye katld. Bir yl sonra Demokrat
PartidenayrlarakMilletPartisi'ninkuruluundayerald.
1950 ylnda Krehir Milletvekili seilen Blkba, Millet Partisinin kapatlmasyla
CumhuriyetiMilletPartisininkuruculararasndayerald.
1954teDemokratPartiileolanatmasndandolayKrehirileyapld.
1955ylndaCumhuriyetiMilletPartisiGenelBakanoldu.
Blkba,1946'dabaladsiyasyaamierisinde1950,1954,1957seimlerindeKrehir
Milletvekili1961,1965,1969seimlerindedeAnkaramilletvekiliseilmitir.
Sert konumalar ve farkl siyas slubu ile Trk siyasetinin nemli isimlerinden biri olarak
yerinialmtr.
1961 ylnda nn Bakanlndaki koalisyona girmek istemeyen Blkba ile bir grup
milletvekili Cumhuriyeti Kyl Millet Partisinden istifa ederek ikinci defa Millet Partisini
kurdu.
1972ylndaGenelBakanlkgrevinden,1973ylndada;milletvekilliindenvepartisinden
ayrlaraksiyasetibrakanBlkba,6ubat2002'deAnkaradaHakkayrd.
SYASKML
BabasHacAhmetAaolununpolitikayaatlmasnistemiyordu.Onatavsiyesiuidi:bu
devirde akam nikhlar zerine yemin edip sabah szlerinden dnebilecek insan oktur
FakatOsiyasetadamolacakt.
OsmanBlkbannkiiliininolumasndaikidneminetkiliolmutur.
Krehirde geen birinci dnem; Blkbann siyasi slup ve konuma kabiliyeti gibi
ynlerden kiilik temellerinin olumasn salamtr. Orta Anadolunun yzyllardr sren
klkgeleneinintezahrleri;Blkbannhazrcevapllvekonumalarndakizdeyiler
vekssalarlatespitedilebilir.
Blkbann kiiliinin olumasnda etkili olan ikinci dnem ise Fransadaki eitim
dnemidir.Blkbadakihrriyet,demokrasi,adaletdknlbuilkelerindnyayayayld
yerolarakkabuledilenFransadayerletiisylenebilir.
Osman Blkbann asl stnl, ahlak anlayndadr. Btn siyasi yaamnda, siyasi
ikbal uruna ilkelerinden taviz vermemitir. Osman Blkba eyrek yzyl sren siyasi
mcadelesinde Trkiyede demokrasi bilincinin alanmas ve yerlemesinde ve demokratik
devlet nizam fikrinin gelimesinde etkili olmutur. Bu zellii ile Blkba Trkiyede ok
partilihayatageisresincemuhalefetolgusununyerlemesindenemlibirgrevstlenmi,
siyasetinsiyahbeyazgrntsndefarklbirrenkolarakyerinialmtr.
Osman Blkbann siyaset anlaynn en nemli zellii kendini merkeze alan, kiisel
bir siyaset olmasdr. ktidarlar, belirli bir siyasi dnce ya da program etrafnda deil,
gndeliksiyasigelimelerkarsndakendikiiseltepkisiiledilegetirmitir.
Osman Blkba, Trkiyede siyasetin poplerlemesine katkda bulunmutur. zellikle
okumayazmaorannnsonderecedkolduu1950lerinTrkiyesindeBlkba,bakentte
olupbitenleriAnadoluyameydanlaratamtr.
190hramczdeHacsmailHakkAltunta

Krsde saatlerce Meclis tutana, belge, evrak, gazete kpr okuyan, siyasi olaylar ve
iktidar politikalarn fkralarla ve popler benzetmelerle halka anlatan Blkba, hem
Trkiyede siyasetin poplerlemesine hem de poplist siyasetin oluumuna katkda
bulunmutur.
Osman Blkbann halk yceltme, gerek halk temsil etme, kahramanlk, cesaret,
meydanokumav.b.gibipoplistmotiflerleyklbirsiyasidilivardr.
Siyasiiktidarlar,halktanuzaklat,siyasilerihrs,ikbal,menfaatpeindekotuugerekesi
ileeletirenBlkba,iktidarvegenelolaraksiyaseti,birerkaynaolarakgstermitir.
Osman Blkba Trk siyasi yaamnda iktidarlara gvenmeyen, her siyasi iktidardan
ikyetiolaninatvemzminbirmuhalefetanlaynnsimgesiolmutur.
Bir muhalefet parti lideri olarak Osman Blkbann Trk siyasetine en byk katks,
srekli muhalefet konumunu kullanarak, Trkiyede siyasetin ve demokrasinin niteliine dair
rakiplerinin dile getiremedii baz cesur tespitlerde bulunmas olmutur. Ancak bu tespitler
tutarl bir siyasi program ve dnce etrafnda temellendirilmedii ve hibir zaman iktidar
hedeflemedii iin, ok partili yaama geiten sonraki eyrek yzyllk dnemde nc bir
parti ve muhalefet izgisinin kurumsallaamamas ve kalc olamamas ile sonulanmtr.
Ancakovatannmilletinihayatboyuncaenileriseviyedetutmutur.niversitedeniyiderece
ile mezun olan Blkbana okul ynetiminin mezuniyet treninde ne istediini sorduu,
Blkba'nndabirhaftaboyuncaTrkBayrannokuldaaslkalmasnistediivebunun
zerine okula Trk Bayra asld anlatlmaktadr. O dnemde okulu baaryla bitiren
Blkba'nntakdirnamesismetPaayakadargitmitir.
Osman Blkba Trk sanat mziini, halk mziini, bozlak ve Anadolu trklerini ok
severdi.
Telgrafn tellerine kular m konar ve Meeler gvermi varsn gversin sk sk
mrldanarak syledii trklerdendi.Trk mziini ok seven Blkba, siyasete atld ilk
yllardan balayarak zaman zaman parti gezilerinde arabasna ald emsi Yastman ve
Muharrem Ertan ald saz eliinde bozlak ve trk dinleyerek ve syleyerek Anadoluyu
dolamtr. Blkbann zel meraklar arasnda avclk nemli bir yer tutmaktayd. ifte ile
srck ve yaban hayvan avlamann kafasn boalttn ve kendisini dinlendirdiini sylerdi.
AvlanmakiinGlba,BalaveHaymanacivarlarnagidilirdi.Seimgezilerisrasndadaavtfei
srekliarabadabulunur,zamanzamanyolkenarndadaavlanrd.

BLKBAININKLELEMMEHURSZLER
Zenginihayrszevlat,memurusslavrat,siyasetiyikuruinatbatrr.
nsannsalam,rplakbaldrlasaraltnkarsndabelliolur.
Evlilik insan hayatnn en byk kumardr. Bu kumarda kazandn syleyen baz
yalanclara rastlanr. lk gnlerde dperle (dopink veren) kazanrsn, sonunda flo ruayelle
(kumar)kaybedersin.Buyznesareti,celldnkemendindendahaacmaszdr.Hayattakien
pahalhovardalkevliliktir.
Yerin mevkii oturandan gelir. Adam olan oturduu sandalyeden eref almaz, ona eref
verir. Adam vardr krk sandalyede bir Fatih, bir Kanuni gibi oturur. Adam vardr en parlak
sandalyedebirynsamangibioturur.
Paradainsanlargibidir.Kimdeniltifatgrrseondatoplanr.Benhiyzvermediimiin
gelengitti,gelengitti.Tpkpolitikadakivefasztalebelerimgibi.
 nternetYazlar191

BlkbaKzlaydadolmudurandabeklerkenkendinitanyanbirvatandan
siz de mi dolmu kuyruunda sra bekliyorsunuz? sorusuna karlk unu sylemitir ne
yapalmyavrumzamanndacebimizidoldurmadkimdidolmuudolduruyoruz.
TRTnin partizanlna kar ktm, admz Trt Osmana kardlar. Hrt ok olan
memlekettevarsnbirdetrtolsun.
Konuma devri kapand, bakma zaman balad. DP bunu da yasaklamadan nce bari
birbirimiziiyiceszelim311
Birsiyasiparti,muhalefetteykennianlbirkzabenzer.Dilitatlolur.Uyandrdmitler
insanhayalibirsaadetlemindebirbeikgibisallar.
Koltuunun altnda ha tayan, fakat hac grnmeye alan, gavur diye ldrp, ehit
diyenamazkldransiyasetilerdensaknlmaldr.
Demokrasi mcadelesinde ahlak ve fazilet imtihann da ok dk not alanlar gnn
birinde muarzlarna kar edep ve nezahet mdafilii yapmaya kalktklar takdirde gveyi
evine gebe olarak gelmi olmasna ramen, kaynvalidesinden kpe takmak zere kulan
deldirmesinemsaadeisteyenhaingelingibitiksintiylekarlanr.
Seimlerde vatandan oyu, hesab tarih ve Allah Tel huzurunda verilecek bir millet
emanetidir.
BizlerTBMMkapanacana,drtgnlkhayatdefterimizkapansndiyenlerdeniz.
Kimse Trk milletine tepeden bakmasn, memleketi bir vakf kendisini de mtevelli
sanmasn.
BenAnadolununboztoprannuaym.Saraymaldibidir.Siyasettedavam,hayattan
nasibinialmam,benzisarveboynubkklerindavasdr.
Siyasihayattavefavesadakat,karaborsadabilebulunmayanbirmetayadnd.
Hasmngllesitesiretmez,amadostunbirfiskesiykarbeni.
Grdm vefaszlk, nankrlk ve ihanetler gnlmde szs bir trl dinmeyen yaralar
amtr.BarmKaracaahmetMezarlnadnmtr.
Bunlarn en temizi genelevden emeklidir. Krk orospu bir araya gelse byle bir pi
douramaz(siyasettekarlatbazahslariin).
Dn biz yapyoruz, gerdee bakas ile giriyorlar. (Blkbann partisinde seilip,
sonradanbakapartileregeenleriin)
MitingmeydanlarndaBlkbaycokuyladinleyenbykkalabalklarn,seimsandnda
partisineoyvermemelerikonusundaBlkbaunlarsylemitir:
Bizim tanesi kmayan harmanmz boldur. Sap uzun, tanesi kt Trk milleti;
meydanlarda veriminiz bol, benden alklarnz esirgemezsiniz, ama sandk bana gidince
bakasnaoyverirsiniz.
Bizimkmestetavukokamahepbakalarnnfolluunayumurtluyorlar.
BumilletBlkbayalklad;nnykarlad;oylarnMendereseverdi.
Meydanlardarahmandiyealklarsnz,sandkbanagidinceeytanasarlrsnz.
(Doru sylyorsun diyen kalabalklara):Ben doruyum ama ne are, ah birde sizi doru
yolagetirebilseydim,harmanboltanesiazmilletim.
Siyasetibylelerielegeirirdiyordu.

ZalimlerbirgndedirtirKudretiMevla,

311
(DPninmuhalefettoplantlarneitlibasklarlaengellemesizerineorludayaptsohbetten)
192hramczdeHacsmailHakkAltunta

Tallahlekadasarekallahaleyna.312

312
1954 seimlerinden sonra Krehirin ile haline getirilmesine, Blkbann DP karsnda
muhalefetini sertletirmesine neden olmutur. Blkba mecliste yapt konumada Krehirin ve
ilelerinincorafiveiktisadidurumlarnntahlilvemnakaasnyapmayalzumolmadn,butasarnn
normal usul ve mantki bir esasn mahsul olmadn syledi. Tasarn kabul edileceini bildiini,
ereften baka her kaybn telafi edilebilecei bir gnn geleceini syleyerek bu beyti okumutur.
(Kardeleri Yusuf aleyhisselma) dediler ki: Allah Tel'ya andolsun,hakikaten Allah senibize stn
klm.Gerektenbizhatayadmz.(Yusuf,91)
GeniBilgiiinbkz:AYHANEvrenOsmanBlkbannSiyasiFaaliyetleri(19132002)[Kitap].stanbul:
MarmaraniversitesiTrkiyatAratrmalarEnstitsTrkTarihiAnabilimDal209696YksekLisans
Tezi,2006.

MMNLERANCAKKARDETR.

Ey insanlar! Biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve tanp kaynaasnz diye sizi
milletler ve kabilelere ayrdk. phesiz Allah katnda en stnnz, takva ynnden en
ilerideolannzdr.Allahhereyibilenvehereydenhaberdarolandr.313
AllahTelinsanlarbiranavebabadanyaratsadaancakimanedincekardelikduygularna
sahipolabildiklerinihabervererekMminlerancakkardetir.314buyurmutur.Buradaniman
konusunu daha geni dnrsek idealize olmu duygu, hedef, inan, ideoloji, vb. hakknda
insanlarn birletii hususta ittifak etmeleriyle karde oluyorlar demektir. yle ise kardelik
iman ile kazanlan bir husustur. Bu nedenle paylatklar ortak eye inanmayanlar ne olursa
olsun muhakkak birbirlerini incitirler ve savarlar. Bazen bu incitmeyi kabul ettii inancna
istinadenyaparki,budaonuhibirekilderahatszetmez.Tarihbuyndebirokolayaahit
olmutur. Burada bizim zerinde duracamz bir ksm mevzu milleti oluturan kriterlerin
banda gelen ve kardelie zarar veren asabiyet (kendi kavmini stn grme zihniyeti)
problemininzararlarnhatrlatmakolacaktr.AllahTelbuyurduki;
Ey insanlar! Biz sizi bir erkek ve bir diiden yarattk ve sizi tanp kaynaasnz diye
milletlere ve kabilelere ayrdk. Allah katnda en stn olannz, en ok takva sahibi
olannzdr.phesizAllahhereyibilenvehereydenhaberdarolandr.315
Onlara de ki; eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, kadnlarnz, akrabalarnz,
kabileniz,eldeettiinizmallar,kesadauramasndankorktuunuzticaret,holandnzevler
ve meskenler, size Allah ve Resulnden ve Allah yolunda cihaddan daha sevimli ise, artk
Allah'n emri gelinceye kadar bekleyin. Allah byle fasklar topluluuna hidayet nasip
etmez.316
slmlaereflenmiinsanlarnbuayetleribilmemeleriimknszdr.Ancakbirbirlerinebuz
eden kan dkenlerin iman konudaki mmin sfatnn kmil olarak tecelli etmedii veya bu
sfatnihtivaettiialanlarnhangieylerikapsadnbilmediklerinianlamaktayz.
Raslllahsallallhaleyhivesellemkardeolanmminleriuekildeaklamtr.
Sizin bu nesepleriniz size bakalarna hakaret etme hakk vermez. Hepiniz demin
ocuklarsnz. Bir lek iindeki buday taneleri gibi birbirinize eitsiniz. Hi kimsenin
bakasnadindarlkvesalihameldndabirstnlszkonusuolamaz.Birkimseninkt
olmasiinfenahuyluveszl,cimrivekorkakolmasyeter.317
Buhadisegreimannmminvasfnaktderecedeasabiyetduygusuilekarkolmamas
gerekir. Zalim de olsa mazlum da olsa soydan ve kandan olan kiinin yardmna ko!
cahiliyezihniyetiilehareketedenhakkndaRaslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Asabiyetdavasnakalkanbizdendeildir.Asabiyeturunasavaanvebuuurdalen

313
Hucurt,13
314
Hucurt,10
315
Tirmiz,TefsrulKurn49(V,389)
316
Tevbe,24
317
Ahmedb.Hanbel,IV,158
194hramczdeHacsmailHakkAltunta

de bizden deildir. 318 Bu sebeple iareti mmin vasfnda bu halin olmamasn iktiza eder.
AllahTelyasnrz.
Aadaanlatacamzolayisebudurumunakrneidir.
Katdeden (v. 117/744) rivayet edildiine gre Sad b. Eb Vakks radiyallh anh ile
Selmn Fris radiyallh anh arasnda bir krgnlk olmu. Hz. Sad Hz. Selmna (onu kk
drmekmaksadyla)
Nesebinisylesenedemi.Hz.Selmn
Bildiimkadarylaslamdabirnesepsahibideilim.AmabenslamoluSelmnmder.
Bu durum Hz. merin kulana gidince Hz. Sadn bu hareketine can sklr ve ona karak
syleder:
Btn Kurey bilir ki babam Hattb cahiliye dneminde onlarn en ereflisiydi. Durum
byle iken ben yine de slam olu Selmnn kardei slam olu merim. Kendini cahiliye
dnemindeki dokuz atasna nispet eden kiinin onlarn onuncusu olarak cehennemlik
olduunuduymadnm?319
Hz.merradiyallhanhsoncmlesiyleRaslllahsallallhaleyhiveselleminuhadisine
iaretetmektedir.
Kim kendini kfir olan atalarndan dokuzuna nispet ederek izzet ve eref sahibi olmay
isterse(bilsinki)onlarnonuncusuolarakcehennemegirecektir.320
Sonuolarakdiyebilirizki,kardeolanlarmmindirvecennetegirecektir.yleisemmin
olannasabiyetdiyebirdavasyoktur.AllahTelnnbizlerirazolmadasabiyetdavasndan
muhafazaetmesini,devletimizebekaveizzetvermesiiinduaveniyazederiz.
AyrcaAllahTel'nnaadagelenayetikerimelerdehaberverdiiusrlardadnnce
farklbakaboyutlarnolduunugrlmektedir.Bukonudabirazdadnelim.
Onlardan sonra gelenler: Rabbimiz! Bizi ve bizden nce inanm olan kardelerimizi
bala; kalbimizde mminlere kar kin brakma; Rabbimiz! phesiz Sen efkatlisin,
merhametlisinderler.321
(Cennette) onlarn altlarndan rmaklar akarken, kalplerinde kinden ne varsa hepsini
karpatarz.Veonlarderlerki:Hidayetiylebizi(bunimete)kavuturanAllah'ahamdolsun!
Allah bizi doru yola iletmeseydi kendiliimizden doru yolu bulacak deildik. Hakikaten
Rabbimizin elileri gerei getirmiler. Onlara: te size cennet; yapm olduunuz iyi
amellerekarlkonavrisklndnzdiyeseslenilir.322

318
Mslim, imre 13 (II, 1476); bn Mce, fiten 7 (II, 1302); Eb Dvd, Edeb 111 (V,342); Nes,
Tahrmuddem28(VII,123)
319
Zehebi,SiyeruAlminNbel,III,336
320
Ahmedb.Hanbel,IV,134.
321
Har,10
322
Araf,43
FAKRLKDNCES

Dnyann,gnahilenmesindekihissesioldukaakvebelirgindir.
Gzelliklerdekikihazzise,gizlivebelirsizdir.
Gizliolandnyahazznntedavisi,elbettekidahazordur.
Onun iin insanolu aldanma diye srekli uyarlmtr. Aldanma dan maksat
gnlnden kar demektir. nk gnle almak hem iyilie hem de ktle sebep olan
ilerdendir.Gnlaslnahicretetmelidir.Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Muhacir Allah'n nehyettii eylerden uzaklaan kimsedir 323 Eer bir kii dnyadan
kendinikoruyamazise,onunaldatclkarsnda,AllahTeldandabirekildeuzaklamasna
sebepolur.
Dnyann hilesinin okluu, onun bnyesinde barndrd kuvvetten ileri gelmektedir. Bu
kuvvetisegizlenmiperdelerarkasndaduran,okkymetlihazinelergibidir.Ancakbunabirok
kimseninaldanmaskanlmazolduundan,bualdatclktanhepkanlpterkedilmesitavsiye
edilmitir.Bizimiseburadabilmemizgerekenbirhususu,Mevlanakaddesellhsrrahulazz
uekildeaklamaktadr:
Bir gn Sultan Veled, kardei elebi Emr lim ve arkadalardan bir toplulukla Mevln
kaddesellh srrahulazizin huzurunda oturmutu. Tam o srada slm sultan bir kese altn
gnderdiveonunlaMevlnhazretlerindenkendisineinayetveduadabulunmasnricaetti.O
zamandaelebiEmrlimsultannsevilenbirdostuvehazinedaridi.Mevln:
Eydostlar!Enbykisim(ismizam)hangisidir?diyesordu.Hepsibakoyup:
Bunun cevabn Hdavendigr buyursun dediler. Bunun zerine Mevln kaddesellh
srrahulaziz:
Enbykisim(ismizam)bualtnvegmtr.OinsanhemHakkaulatrr,hemde
btl ssler; nk bu olmadan ne dnya bayndr, ne de ahiret ehli d olur buyurdu.
NitekimSultanVeledhazretleribuyurmutur.
iir:
insanlarnsevincidnyannbtnholuklaraltnvegmlerdir.
EyVeled,eeraltnvegmtenmerdiveninvarsaemelbinasnndamnaabukkarsn.
324


unu unutmayalm ki, dnyann altn, gm yada paras sayesinde kavuulan nimetleri
grmezlikten gelemeyiz. Bu sebeple, hayatmzn maneviyatn dnrken, maddiyatn arka
plana atanlar, sonunda fakirliin fitnesine derler. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
buyurduufakirlikneredeysekfrolayazdhadisizayfolsadabugereidilegetiriyor.
Fakirlik edebiyat yada fakirlik kltr tasavvufun temel konularndandr. Fakat, bugn bu
edebiyatyapanlarn,bunusmraraciinkullandklarnrahatlklasyleyebiliriz.Zamannda,
cennetten tula siparii verip, kiilerin duygularn istismar edenler, kendi kanelerde bir
taraftaotururlarken,otemizinsanlarnduygularnistismaredenlerin,birgnhesapverecei
muhakkaktr. Ancak, erteye kalm hesapta hibir zaman bir kr yoktur. Fakirlik edebiyat
323
Buhar.man.45:EbuDavud.Cihad.2.Nesa.man.8.9.11
324
YAZICIAhmetEflaktrc.TahsinAriflerinMenkbeleri[Kitap].stanbul:M.E.B,1995.
c.2,s.378,(5)
196hramczdeHacsmailHakkAltunta

yapanlarn bolca bulunduklar zamanmzda, onlarn yaaylarna bir bakn, ok byk bir
ihtimalleinsanlaraldattklarnmuhakkakgreceksiniz.
Sonu olarak syleyebiliriz ki, zamanmzda fakirlik ile ulalacak hibir mefhum ve ideal
kalmamgibidir.Bununiine,dinihayattadhildir.Onuniinhepimizbirazaykolalm.
ALDATMAKGEREKTENKRLIMIDIR?

nsanlar, ilerindeki bencil arzular tatmin edildiinde mutlu olurlarken, ayn zamanda da
uslu ocuklar haline dnrler. Bu sebeple, btn dnyay saran, tketen insan modeli
meydana gelmitir. Biliyoruz ki, duygu ve isteklerimizi bir ekilde bastrp kontrol edemezsek,
ok tehlikeli sonular douracaktr. Psikanaliz "bilind" dediimiz zihnin gizli kalm
blmn kefetmek iin, birok yntem bulmaya alrken, beynimizin bilinli blmnden
dahibirekildehaberimizinolamamas,insannbilmeceolmasnasebepolmaktadr.
nsanlar, ilerindeki ilkel glerini aa karmakta sorun yaamazken, bu gleri nasl
durduracan bilmekte, bir o kadar zor olduu grlmektedir. nsanlarn iinde gizli kalm
irrasyonelgler,fikrbirokunsuruetkilemektedir.Onuniinsreklibirileri,insanlarkontrol
altnda tutmak, smrmek iin bilinalt dediimiz, irrasyonel duygular, bilinli duygularmz
etkilemekteki teknikleri, acmazszca kullanmaktadrlar. stedikleri eye ulaabilmek iin, her
yolukullanmakvebenimsemek,onlariinbirhogrolmaktandagerikalmaz.nksonuta
ondanbirkazanlarvardr.Meselatelevizyondabirprogramseyrediyorsunuz...Konumann
tam ortasnda bir konuya tam kendinizi vermiken bir Reklam patlyor veya ekranda yanp
snyor. Gzmzn muhteem algsyla fotoraf ekiliyor, sesi kulaklardan beyine ve kalbe
ulap, benliimize doru hareketle, ksa srede iinde bilindna gidiyor. Burada
hatrlamamzgerekenbuilerinnekadarnnetikolduudur.
te "Gizli kna Ediciler" de diyeceimiz bu unsurlarn hedefi insanlar olup, onlar birer
kuklalara evirmeleridir. nsan hayatn, madd ve mnevi boyutu ile beraber dnecek
olursak,"gizliveakiknaediciler"isorunolmaktankarmak,yineinsanlarnkendiellerinde
olacaktr. Allah Tel, ok cmert olduu iin, murat edilen her eyi yaratmakta asla cimrilik
gstermez, byle bir ihtimal dahi yoktur. Muhakkak errin cezasn dnyada yada ahirette
verecektir. Fakat murat edilen fiillerin meydana gelmesinde zt asla acizlik gstermez. Bu
nedenleinsanlarnoualdanrlar.Heryaptmzoluyor,AllahTelbireydemiyor,Allah
Tel bunun neresinde? gibi aldanaca durumlar karsnda dahi maalesef bir tepki
gsterememektedirler.
nsanlarnmaddboyutundakiolanbudurumunmanevalandadaolacanunutmamalyz.
Bu alveriin manev boyutu ise daha ackldr. nk ruhun etkilenmesinin, geri dnm
okdahazorolmaktadr.Bunedenle,manevboyuttakiduygularhareketegeirenlerin,hedef
olarakkabulettiimesutvedindarbirhayatnolumasnda,rastgeleatlaryapankravcgibi
olmamalarveheriincedeniyicehesapetmelerigerektiini,batankabuletmemizindahaiyi
olacanifadeedebiliriz.
Birkiiinsanlarndindarolmasnistiyor,diyednelim,
Temiz kalpli adayn ilk etapta, dini kimlie uydurmaya alrken, ou zaman engelleri
aabilmek iin, insanlara nerdiiniz din unsurun tayininde, zamanlama ve olgunlama
faktrnunutursak,sonutaonukaybedeceimizibilmemizgerekir.Buisekazanaymderken,
deiik bir tketilen olma durumunu aa karr. Bu sebepledir ki birok kii, dini hayata
ynelmi iken, tepkileri oluturan nedenlerden tr, bir daha dnmemecesine tketilmi
olarakeritilirvekaybedilir.
Bilincin etkilerden kurtulmasn dnmek yanltr. Fakat bilincin, ynlendirici ve ikna
edicilerden korunmasn salamak amacyla tedbir almann ise ok zor olduu grlmektedir.
198hramczdeHacsmailHakkAltunta

Gereklerin rtt paylamlar korumak, yine insanlar ve insanl sevmekten getiini

hibirzamanunutmamamzgerekir.
Her ey, tketicilik kavram altna girince, bir fakirleme olaca aklmza hi gelmemelidir.
Maddiyatn bitiren zengin, yoksullanca ve dine gvenini insanlar kaybedince, ortaya
kabilecek tek sonu, nevrozlu bir kiilie brnmek olduu grlecektir. Srekli harcama ve
kazan ilkesi ile dnenler, batan bireylerini kaybederek, milletlerin sonunu kyamete
hazrlamakta olduklarn rahatlkla syleyebiliriz. Bu sonula ise, dengesiz ve ulalmaz
idealistliinetkisinibugndengrmekmmkndr.
Hulasa, insan bir marketi zihniyeti ile smrmek yerine, onun mrnn mutlu ksmn
uzatmayaalmak,devletvemilletzerinebortur.Tketeninsanlardanoluantoplumlarn,
kmutlakabiryerdenbalayacaktr.nsanlarn istemediiveyaihtiyacolmadbireyi
aldrmak, ok kolay ekilde cennete girme yollarn vaad edip, basit ilerle byk sonulara
gidilebileceini umarak, Allah Telnn rzasna kavuma hayallerinin bedellerini, bir ksm
insanlarderlerken,sulununkimolduunubulmakiseokgtr.
Ayrca Allah Telnn dahi kullarn rablii ile tketmedii yani ibadetler ve istekler
yumana evirmedii, yeri geldii zaman tvbesini kabul ettii insana, sayg duymayanlarn
akbetlerini insanln gemiine baknca ok daha iyi anlalr. Tketilen insanlar aldatldklar
iin zalimlere kar kendi elleri ile teslim olduklar iin savunacak bir mazeretleri dahi yoktur.
Onuniinmazlumdenilinceaklagelenleriniinetketileninsanlarbaakoymakbelkiendoru
sonutur.
AllahTelminsanlaraldatanlardanmazlumlarnhaklarnalmanniyazediyoruz.



HAREKETNSANIOLMAK

Gndemi srekli deien bir lkede yayor olmak bizim iin byk bir lutuf olduunu
bilmemizgerekir.Srekliyenibireylerinolmasiingayretgsterilmesininkanlmazsonucu
srekliakansugibiiinitemizler.Sonutaiseistenilenbireyedorugidildiigrlr.nk
hedefevarmakiingayretetmekgerekir.Hedefevaranlardagayretedenleriindenkmtr.
Hareket nce sahibi olan insandan balar, sonsuz imknlarla ykl kinata evrilir.
Hareketinsafhalarnmeydanagetirir.Hedefisonsuzluktur.Meyvesinisonsuzluktaverir.325
Bunagre
nsann cevheri olan hareket sonsuzlua bir ar ve yanksdr. Oradan yani Allah
Teldangelir,yineonagider.326
Durmakktlktr.327
Herhareketsonrayenidendomaktr;biryolunsonundayenibiryolagirmektir.328
Hareketin bulunmad yerde Allah Tel yoktur. O, nerede grlrse Allah Tel
oradadr.329
[MauriceBlondelinhareketfelsefesinilkemizdetemsiledenNurettinTopuyagre,lem
eyinbtndr:
Varlk,dncevehareket.
Varlk,hareketnoktas;
Dnce,klavuzvei;
Hareketise,hayatnamacdr.
Hareketsizyaanamaz.Dncebilevarlndnakmayarakbizzatkendizerinekatlanan
isel bir hareketten baka bir ey deildir. Bu hedef ierisinde hareket, kendi kendini ortaya
koyar ve kendi halini kendinde bulur. Bu srete hareket, kendi halini, kendisini yaayan
insanauzattkla,ondadourduusonuvestrapegzersizleriyleveyineinsaniradesine
sunduuzaruretlerleortayakoymaktadr.
NurettinTopuBeyefendinindilindendrmedii
[Kantn iki byk evren beni kendine hayran brakyor: stmdeki yldzl evren ve
iimdeki vicdan anlay ierisinde hareketin iinde bulunmak gerekir. Yine onun Mevlana
dolaysylasylediibirszvardr:
Byk mezarlar stnde byk vatanlar vardr. Byk lleri olmayan milletler, ebedi
olamazlar.
Bu sz nda baktmzda gerekten bu millet Yunuslar, Mevlanalar, Akifleri,
Topularsayesindevarolmaktadr,diyebiliriz.]330

325
(TOPUNurettin,1999),s.19.
326
A.O.Gndoan,TopuveHareketFelsefesi,Hece,Say:109(zelSay:11),Ocak2006,s.20.
327
(TOPU,1995),s.26.
328
(TOPU,1995),s.62.
329
M.Blondel,HareketFelsefesi,(zeteviri:NurettinTopu),Hareket,Say:1,ubat1939,s.28.
330
HseyinAYDODU,AhlkFilozofuVeHareketAdamOlarakNurettinTopu,Atatrkniversitesi
lahiyatFakltesi,TrkslamDnceTarihindeErzurumSempozyumu,s.637655
KAYNAKA
200hramczdeHacsmailHakkAltunta

Devletinimilletinisevenkimselerinzelliiolanhareketdncesizntleriyleberaber
kalceserlerbraktmuhakkaktr.

TOPU Nurettin Hazrlayanlar: Ezel ErverdiIsmail Kara Yarnki Trkiye [Kitap]. stanbul: Dergh
Yaynlar, 1999.
TOPU Nurettin: trc: Mustafa KkMusa Doan syan Ahlk Conformisme et Revolte [Kitap].
stanbul:DergahYaynlar,1995.

TERRBELASI

Terr ve terrizm konularnda farkl yaklamlar sergilenmekte ve birok ekilde
tanmlanmaktadr..
Terr; bask, cebir ve iddet, korkutma, yldrma, sindirme veya tehdit yntemlerinden
biriyle, devletin niteliklerini, siyasi, hukuki, sosyal, ekonomik dzenini deitirmek, devletin
lkesi ve milleti ile blnmez btnln bozmak, varln tehlikeye drmek, devlet
otoritesini zaafa uratmak veya ykmak veya ele geirmek, temel hak ve hrriyetleri yok
etmek,devletinivedgvenliini,kamudzeniniveyagenelsalbozmakamacylabir
rgtemensupkiiveyakiilertarafndangiriilecekhertrleylemlerdir
Terr,tarihboyuncavarolanbirgeektir.Terrizmingnmzartlarndascaksavalarn
yerini ald bir gerektir. Muhtemelen gelecek yzyllarda da varln hissettirir bir ekilde
srdrecektir.Bunedenleterregzyummayveterrbeslemeyideil,terrekarsdahask
tedbirler almay gerektirir. Dnyann souk sava sonras tek kutuplu bir hale brnmesi,
Amerikan emperyalizminin ve smrgeci Avrupa zihniyetinin 3. Dnya lkeleri zerinde
yarattbaskvebunalmterrfaaliyetlerinikrklemitir.
Teknolojininsonyzyldakiinanlmazgeliimiileadnveamalarnduyurmakisteyenterr
rgtleri,kitleiletiimaralarnndasaladyksekimknlarsayesindednyannherhangibir
yerinde kanl faaliyetlerini gerekletirebilmektedirler. Ancak terrizmin d kaynaklardan
beslenmeden varln srdremeyecei de apak ortadadr. Bu durumda devletlerin terr
rgtlerini siyasi amalar iin kullanmaktan vazgeip kararllkla mcadele etmesi
gerekmektedir.Bu,birveyaikidevletinverebileceibirsavadeildir.Uluslararasanlamalar,
ibirlikleri sadece yaz stnde deil fiiliyatta da kendini gstermelidir. Aksi takdirde terr
rgtlerinin yntem ve hedeflerine bakldnda, tesiri ok daha yksek saldrlarn ve nne
geilemezbirkymnkanlmazolduugrlmektedir.
Bu nedenle ktlk arm yapan eylerin hsran ve azap tehdidi insanolu iin fayday
gerekli klan bir zellii de yoktur. Yani terr ile muvaffak olacan sananlarn kazanlar ilk
andabirgetirisunsadasonadorumalubiyettenbakabirkarmolmamaktadr.
[Terrizm kavram, terr yntemlerinin siyasi bir amala rgtl, sistemli ve srekli bir
ekilde kullanlmasn benimseyen bir strateji olarak terr kavramndan ayrlmaktadr. Terr
terimi, dehet ve korkuyu belirtirken terrizm, bu kavrama sreklilik ve siyasal ierik
katmaktadr.Buradanhareketleterrizm,
Savavediplomasiilekazanlmayansonulareldeetmek,korkutmakveitaatettirmek
iin bir teoriye, felsefeye ve ideolojiye dayanlarak siyasi maksatlarla, iradi olarak terr ve
iddetinsistemlivehesaplbirekildekullanlmasdr
Terrizmintemelamac,birdavayaveyasiyasalanlamazladikkatekilmesidir.Budikkat
ekme iddet eylemleri neticesinde toplumda oluturulan korku ve dehet havas ile
salanmaktadr.Kitleiletiimaralarnnsaladimknlardandayararlananterrizm,yaratt
korkuvedehetilebirbakmatopluma;Bendenyanamsn,deilmisin?,bendendeilsen
dmanmsn, dmanmsan hedefimsin, senin yaama hakkn yoktur. eklinde
belirtilebilecektarafolmaarsndabulunmaktadr.
Terrizm, bu dramatik arlar ile insanlara tarafsz olma hakkn yasaklamakta, onlarn
zihinselveduygusalmasumiyetiniyoketmekte,iddetortamnaekmektevetoplumuniddet
202hramczdeHacsmailHakkAltunta

yoluylasiyasallamasna,kutuplamasnayolamaktadr.Toplumdakikutuplamalardazihinsel
ve duygusal ynden blnm atan taraflar ortaya karmaktadr. atan taraflarn ise
toplumun birlik ve btnln bozaca, dolaysyla terrn amacna hizmet edecei aktr.
Terrizmin benimsedii bir dier ama, kargaa yaratarak toplumun direnme gcn krmak,
yerleiksosyalvesiyasaldzeninarkasndakihalkdesteiniiddetyoluylazayflatmaktr.
Terrizminbazgler tarafndanbirtakmsiyasiveekonomikkarlarsalamanndaarac
olarak kullanld dikkate alndnda ama olduka farkllamaktadr. Bu gibi durumlarda
terrizmin amac, bir kazanm elde etmek maksadyla hedef alnan lke ve toplumda belirli
ortamlarnolumasnaaraclketmektir.
Stratejiknemesahiplkelerinterrortamndatutulmasnda,hedefolaraksemidevletler
ve birtakm glerin karlar asndan zaruret bulunduu, terrn amacnn da sadece bu
ortamn devamn salamak olduu deerlendirilmektedir. Bu nedenle terrizm, bir siyasi
mcadele arac olmaktan kp, bir lkenin bir baka lkeyi zayflatmak ve
istikrarszlatrmakiinkullandbirarahalinegelmektedir.teyandanterrizmkitlelere
ynelikhedefgzetmeyeniddeteylemleriyle,toplumungvenduygusunuortadankaldrarak,
halkncanderdinedmesiniveolaylaratepkisizkalmasnamalar.Bylecekitlelerterrizme
karduyarllklarnyitirir,terrealrvedevletletoplumarasndagvenasndanbykbir
uurumoluur.
Terrizminbirbakaamacda;baedirmek,itaatettirmektir.
Terrizmin bu tr, terrist rgtlerce kendi yelerine ve etkilemek istedikleri halk
kesitlerine uygulanabilmektedir. Terrist gruplarca amalanan; yandalar kadar seyircilerin
de itirazsz ba emeleri, hedef kitlenin emredileni yapmasdr. Etkilenmesi amalanan
bireylere ikinci defa dnecek zaman ve aksine davranabilecekleri alan braklmaz. Ama,
hedefkitleyiyldrmak,ynlendirmekveynetmektir.
Bu nedenle vurgulanmas gereken, terrizm ile mcadelenin, bu tehditlerle kar karya
kalan lkelerin tek bana gerekletirecei abalarla tam ve srekli bir baarya
ulaamayacadr.Busorunlarlaetkinbirmcadeleyrtmekiindemokratiklkelerarasnda
genikapsamlbiribirliivedayanmayaihtiyabulunmaktadr.]331
Aklamasn yaptmz terimlerden kan gelecekte iinde olmas en dehetli korkun ve
ilkelolandaterrvesavalariindegeecekyllardr.Buanlatlmasveyaanmasenskntl
olan dnem olacaktr. Onun iin gemite tedbir almak ve eitim ile nne geilmesi
ngrlmektedir. Ancak siyasi, jeopolitik ve stratejik farkll olan lkeler iin kanlmaz
gelecek olmaktan ayr kalmad bilinmelidir. Ortadou tarih boyunca ve gelecekte bu sava,
su, ktlk ve terrle beraber olacadr. Allah Telnn Kurn Kerimde bildirdii
rasllerininounluunuburayagndermesidebugeleceksendromunakiaretidir.Herne
ekilde olursa olsun insan dehete dren bu zlm ubelerinden saknmak gerekir. rnek
verecek olursak teknolojik ynden ileri bir seviyede olan Hz. Sleyman aleyhisselmn Sebe
lkesi ile olan ilikisinin aktarld ayetlerde, savatan ziyade diplomatik yollara bavurduu
grlmektedir. Zaferlerini, askeri g kullanmadan, anlama ve bar yollaryla, masa banda
eldeetmektedir.Elilervemektuplargndererekuzlayollararamaktadr.
Sebe Melikesi'nin, ald bu nemli mektup hakknda hemen yanndaki yneticilere
fikirlerinisormas,onunyaadsistemindiktatrlkdeil,birmeclisesahipdemokratikvasfta

331
ESENTURUurDevletAleyhineSuleyenTerristlerinSosyoekonomikzellikleri[Kitap].Ankara
:AnkaraniversitesiSalkBilimleriEnstitsDisiplinlerArasAdliTpAnaBilimDalYksekLisansTezi
193835,2007.s.920
 nternetYazlar203

bir ynetim olduunu gstermektedir. Melike, nde gelenlerden fikir sormakta, onlarn
tecrbelerindenfaydalanmaktadr.
Dediler ki: "Biz kuvvet sahibiyiz ve zorlu savalarz. konusunda karar senindir, artk
senbak,neyiemredersen(bizuygularz)332
Bu ayette Sebe Melikesi'nin Hz. Sleyman aleyhisselmdan gelen mektup konusunda ne
yaplmas gerektiini ileri gelenlerden ve askerlerden oluan bir meclis ile istiare ettii
anlalmaktadr.AskerlerinverdiicevaptaiseszkonusumeclisinSebeMelikesi'nintamyetki
veemrialtndahareketettiianlalmaktadr.
Dediki:"Gerektenhkmdarlarbirlkeyegirdiklerizaman,orasnbozgunauratrlar
vehalkndanonursahibiolanlarhorveaalkklarlar;iteonlar,byleyaparlar.333
Burada Sebe Melikesi'nin Hz. Sleyman aleyhisselmn kar konulamaz gcn ok iyi
tand tekrar anlalmaktadr. Sleyman aleyhisselmdan gelen ar karsnda teslim
olmaktanbakaaresiolmadnanlamaktavebunuifadeetmektedir.
Hulasa, zorluun ve acmaszln neticesi hsrandr. Zlm ile zayf ile abad olunmad
gibi,kuvvetliyideyokeder.MlknAllahTelyaaitolduudnyadayaayanlarnbirbirlerini
sevmeden baka aresi yoktur. Her ey geicidir. Baki olan Allah Telya kulluk edip,
yarattklarna merhamet etmek ve merhameti bulmak amacmz olmaldr. Gayesi mutluluk
olan insann mutsuz ederek ve edilerek mutlu olma sonucu kimseye verilmemi bir haktr.
Sonuta dem aleyhisselmn oullarn rnek vererek Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
buyurduki;
"Kyametten hemen nce karanlk gecenin paralar gibi fitneler var. Kii o fitnelerde
mmin olarak sabaha erer, akama kfir olur; m'min olarak akama erer, sabaha kfir
kar. O fitnede oturan, ayakta durandan hayrldr. Yryen koandan hayrldr. yleyse
yaylarnz krn, kirilerinizi paralayn, kllarnz da taa vurun. Sizden birinin evine
girerlerseHz.deminikiolundanhayrlsolsun(lenolsun,ldrendeil)"334
Devletini,milletinisevenleriAllahTeldasever.Doruluktanvegzelliktenayrlmamakve
dinimizingereklerindenolanyaratlmlaraefkatetmekzerimizeyazlmbirgrevdir.

332
Neml,33
333
Neml,34
334
EbuDavud,Fiten2,(4259,4262);Tirmiz,Fiten33,(2205)
 GNMZNSANLARIZERNEOYUNLAR

nsanlarn temel istekleri Kimsenin kimseyi ldrmedii, smrmedii aksine
yardmlat bir dnya dr. Ancak gnmz insanlarn ilikilerinde karlar n plandadr. Bu
nedenle tarih boyunca bu karlar urunda atmalar yaanmtr ve de yaanmaya devam
edecektir. Gemie oranla dolayl yntemlerin daha ar bast gnmzde, mcadele
tekniklerinden birisi de Psikolojik mdahele dir. Bu ise belirli yollarla insanlar etki altna
alnarak, istismar etmek ve karlar dorultusunda hareket etmek ve psikolojik etkinlikler bu
imknoluturmaktr.]335
[Tarihin derinliklerinden gnmze kadar, akll liderlerin stnlk elde etmek iin
bavurduupsikolojikmdahaleler,kimizamanherhamlesidnlm,kimizamandaplansz
ve programsz kullanlm, etkili ve yerinde kullanldnda ise beklentiler tesi sonular
kazandrmtr.
Gnmzde psikolojik faaliyetlerin yntemi olan propaganda, psikolojik sava ve
dezinformasyon336oketkinolarakkullanlmaktadr.
Propaganda,birtaraftankitleleriinandrrken,diertaraftandaonlarynetmekiindir.
Her trl propaganda, dnce dzeyi ne kadar aa olursa olsun dzeyini seslendii
kiilerin en kaln kafalsnn anlama yeteneine gre ayarlanmtr. Bunu salanmasyla
inandracainsankitlesiokadargeniolur.337
Bilinen dnyada, en kanl savalarn yaand 20. yzylda ve sonrasnda, milletler politik
hedeflereveekonomikkarlaraulamadatekveengeerliyololarakbilinenscaksava,yerini
insanlarnbilinaltveduygularnhedefalanpsikolojiksavaabrakmtr.
Dezinformasyon ise, kamuoyunun kandrmak gayesinden hareketle gerekmi gibi
gsterilip,yalanadayanankkrtcbirhaberlerdir.
Dezinformasyon birok senelere yaylm ve uzam bir faaliyettir. Dezinformasyon
faaliyetleri ieriine gre siyasi, ilmi vb. olabilir. Dezinformasyonun esas gerek gibi
dorulanmak istenen bir yalandan ibarettir. Dezinformasyon dier psikolojik faaliyetlerden
farkl olarak her lkede veya her kitleye kar uygulanamaz. Uluslararas platformda tm
gelimilkeler,amaladklarhedeflereulamakiindnyasiyasetiniynetmeyiisterler.]338
Anlattmzfaaliyetleryzndenyzylmzitibarylagrleninsanlkkimliitemizznden
uzaklamaya balamtr. Unutulmamaldr ki; son dnemde ortaya kan kiilik kimliklerinde
tesadflernazariyesininilemediibilinenbirgerektir.(Enbasitid..gribi)
Hangi dinde olursa olsun, muhakkak kendi iindeki domalar kesin fikirleri insann
dayanlmaz hrsn didiklediinden kurtulmak isteini iinden atamayanlar iin sknt
dourmaktadr. Bunu engellemek ise zor olunca snrlarn amak zorunda kalanlar insanln
bana bela olurlar. nk kimliini kaybetmi kimlikler vardr. Bu kimlikler eytan dzeninin
emellerine hizmet etmek grevini kendine iar ve grev edinmitir. Bu kiiler eytann
yeryzndeki temsilcisi olmaktan kendini kurtaramadklarn grmekteyiz. Bu kiiler o kadar

335
EK, J. . (2006 ). Gnmzde Devletler Tarafndan Uygulanan Psikolojik Operasyonlar Teorisi .
Ankara:KaraHarpOkuluSavunmaBilimleriEnstitsGvenlikBilimleriAnaBilimDalYksekLisansTezi
220011;s.II
336
Disinformation:i.kastenyanlhaberverme,yanlbilgiverme
337
DOMENACH,JeanMarie.PolitikavePropaganda(trc.TahsinYCEL),stanbul,VarlkYaynlar,2003.
s.60
338
(EK,2006),s.14
 nternetYazlar205

aalkdurumdadrlarki;yalansylemekvealdatmakonlariinsadecebiritir.nkonlarn
eytanilekopmazgbekbalarvardr.Onlariinhereysahnegsterisidir.
Hulasa; emperyalist glerinin sonsuz hrslar ile elde ettikleri servetlerini korumak iin
tekilatlanmalar eytn ve dayanlmaz emelleri yklmaz rgtlerini kurmalarna sebep
olmutur. Bunlar insanln bana bela olup huzursuzluun temsilcisi olmulardr. Sonuta
kalplerdeAllahTelkorkusudakalmayncahereybirbirinekarmgvensarslmtr.yleki
zamanmzdaartkmaddiyatvemaneviyatbirbirlerininmuhalifiolmaktanuzaklam,birbirini
kovalayanvagonlaradnmtr.
Son szmz aldanmamak iin uyank olma zamann karmamaktr. Yoksa, hibir eyin
anlamkalmayacaktr.

 DORUKARARVESYASETNEDR?

Birmucitilabulmutur.lamaliyetasndanucuzdurfakatpiyasafiyatpahaldr.Bir
kiidnnhastasnkurtarmakiinihtiyacolanilacalamayncahrszlkyapmtr.Aslnda
hastaykurtarmakiinyaplanhrszlkmantklgibigelirkensonutazararverenbirolaydr.
Bu olay iin birok dorular vardr. Kararlarn olumlu ve olumsuz taraflarn zerken ilac
alamayan kii ve eczacy korumak iin hrs , fedakrlk faktrlerini dnerek hareket
edilmelidir.Yaniikizararnbirzararadmesinisalamaldr.kizarareczacvehastasahibi
ikilemindeoluandr.Tekzarariseeczacnnhastasahibinedemekolaylnnareleriniteklif
ederek uzun vadede zm retmesidir. Hastas lecek birine sabr et demek, onunla alay
etmektir. nk o ilacn kurtaraca ispatlanmtr. Bu nedenle toplum ahlaknn ykma
uramamas iin itimai yardm kurulularnn asgari dzeyde paylamclktan ileri seviyeye
doruuurlandrmakiinaltyapoluturulmaldr.
Asalak insan tipinin ilk k acizliktir. Ancak insan ftratnn aceleci olduunu Allah Tel
buyurduunagre;
nsan iyiliin gelmesine dua ettii gibi, ktln gelmesine de dua eder. Esasen
insanoluacelecidir.339
Acelecilik asalak olmakla bir yerde buluamaz. Ancak aciz olduu fikrine altrlan insan
kendince ykma uraynca beklenti yi artrr. O zaman eczac ilac vermek
mecburiyetindeymi sorunu kar. Ticari dnen eczacy ahlaki erezyona uram durumun
drmektenokzmretmede,karlklanlaabilmeyollarnntemelunsurlarnbulmaktr.
Bu anlattmz durumdan karak, doru karar olarak alnabilecek davrann ne olduunu
grebilmektir. Yoksa ki yz eek kafasndan bir insan fikri kmaz. Veya Demokrasi
insanlarn tartlacaklarna (insanlarn fikirlerine deer verilecek bir sistem) sayldklar bir
idare eklidir. 340 ekline getirip insanlarla alay edenler elinde oyuncak olmaktan kurtulmak
gerekir. Neyin nerede ne kadar doru ve yanln neden yanl olduu illetini bilmeden sr
insanolmakbirdeerifadeetmemektir.stbenliibulmadanulalacakhersonucunkendi
ierisindeki paradoksundan[3]kurtulmann arelerini aramal ve dorunun ne olduunu
bulmakiingayretgstermelidir.Meselasiyasetinileyiindekikararmekanizmasnnileyiine
gzatalm
[Siyaset alannda siyasi temsil grevine talip olanlarn halktan oy almak iin verdikleri
szleri tutmamalar, kiisel menfaatleri dorultusunda hareket etmeleri, kamu imknlarn
haksz ve hukuksuz yollarla bir tarafa aktarmaya almalar, hatta bu tr amalar
gerekletirmek iin gayri meru evrelerle i tutmalar ahlk ve etik tartmalarn
gndemegetirmitir.Bunedenlesiyasetininsanerdemlibirvarlkdzeyineykseltmekamac
gdenahlkanlayylayldznnpekbarkolduunusylemekzorolmaktadr.
Birey dzeyinde onaylanmayan pek ok eylem ve davrann siyaset alannda mmkn
olarakgrlmesivehattasiyasetingereiolarakkabulediliponaylanmasimkndhilindedir.
nk siyasetin doas vazife kavram zerine deil menfaat kavram zerinde
oturtulmaktadr. Ancak bu siyasetin ahlk d bir alan olduu anlamna gelmemelidir. nk
insan davranlar, hangi alana ynelik olursa olsun, temelde ahlk ve deer baml
davranlardr.Ahlkoudefabamldeilbamszbirdeikendir.Nevarkisiyasetalannda

339
sr,11
340
KBAL,Muhammed,Cavidnme,trc.AnnemarieSchimmel,KrkambarYay.,stanbul,1999,s.46.
 nternetYazlar207

bu bamlln derecesi gevemekte ve toplum tarafndan da bu durum makul ve kabul

edilebilir olarak grlmektedir. Kiinin kendisi iin yapt bir davranta ahlk ilkelerden
sapmas kabul grmezken bunun kamu yarar ve menfaati sz konusu durumunda
eletirinindozuazalmaktadr.
Aslndainsandavranlarnnbellidavrankalplarna,kurallaraveeylembiimlerinegre
olumakta olduu belirtilmelidir. Davran ve eylemleri ynlendiren ana temel siyasetin
merkezindekimenfaatmi,yoksaahlknmerkezindeyeralanvazifemidir?
Oysakiinsandavranlarnndrstlktemelindegereklemesiahlkneylemsahiplerine
vazife olarak ykledii bir ilkedir. Ancak bu vazife erevesi siyasette baar nn
salanmasndayeterliolamamaktadr.Bunakarlksiyasetinmerkezindeyeralanmenfaatin
gereklemesiiinverdikleriszhiesaymveinsanlarnbeyinlerinikurnazcauyutmasn
bilmi olanlar baarl olmulardr. Verdii sz hie saymak ve insanlarn beyinlerini
kurnazca uyutmak ahlk ilkelerine ve drstle gre asla tasvip edilebilecek davranlar
deildir.Davransahiplerindenbyledavranmalarnetalepedilmektenedebeklenmektedir.
Ancaksiyasettemenfaatinvebaarnneldeedilmesinisalayanhesaba,menfaate,disipline
ve akla dayanan nemli bir davrantr. Ahlk davran ise menfaate kar olup hesaba,
disiplineveakladayalolmaklabirilgisiyoktur.]341
Sonuta siyasetin doas vazife kavram zerine deil menfaat kavram zerine
oturmaktaolduudnlsede,siyasetinahlakiliieylemininsonucuiindegizlidir.
Birtmnpaalargibigerekveyalanberaberolansiyasetikiyzlmadalyongibidir.Onun
hangiyzgrlmesiistenirseotarafnndahaparlaktr.Tarihboyuncasiyasetdahaok
aldatlmannvealdatmanntemsilcisiolmaktankurtulamamvearklararasndabiroktemiz
insaneritmitir.Ancakbuekildedahiolsabusiyasetsayesindebykilerzuhuretmitir.Bu
nedenlesiyasetvazgeilmezolduukadartemizsiyasetarzulananolmutur.
[AyalakirEfendidediki;
SYASETVELYETTENYKSEKTR.
Bununmanas:Velyet;AllahTelnncemaltecellisiolduuiin;hepiyieylerdnr,iyi
eyler yapar. Siyaset ise, Allah Telnn hem cemal, hem celal tecellisi olduundan, Allah
Telnn zuhur ve taayyn itibar ile birbirine zt sfatlarna ne kadar yaklarsa o kadar
muvaffakolur.
Hzmerradiyallhanhbuyururki;
ALLAH TELYA YEMN EDERM K, ALLAH TELNIN HKMET KUVVETYLE MEN
ETTEY,KURANIKERMNAYETYLEMENETTNDENZYADEDR.]342
Gnmzde siyaset irkinlemi, smr ve yaylmac politikalar yznden canavarlam
iren duruma dnm grnse de, yle olmadn dnmemiz gerekmektedir. Siyasetin
hakikatinde olaylar rastgele olmaz. Hep bir plann aheste aheste uygulanmasdr. Madd
hedefleriolaninsanlarntemizinsanlarzerindeuyguladklarsinsiplanlargenelliklebozulmaz
gibiolurken,AllahTelbirekildeolaylarnynnsreklideitirmektedir.Bunuanlayanarif
kiilerin biz siyasete karmayz dedikleri mana da budur.343 nk lem ve insanlar sahipsiz
deildir.

341
DURSUN,Davut,SiyasetVeAhlk:GereklikledealinBadamazlSorunu,s.1724
342
ERGN,O.Nuri;BalkesirliAbdlazzMecdiTolunHayatveahsiyeti,stanbul.1942,s.154
343
GavslzamhramczdesmailHakkToprakSivasbuyurduki;
Siyaseti olmayan bir cemiyet, kmeye mahkmdur. Herkesin bir siyaseti vardr. Bizim siyasetimiz,
siyasetekarmamaktrBudaayrbirsiyasettir
208hramczdeHacsmailHakkAltunta

Onlar (kendi akllarnca) gya Allah' ve mminleri aldatrlar. Hlbuki onlar ancak
kendilerinialdatrlarvebununfarkndadeillerdir.344
Hilekrlk yaptlar, Allah Tel da hilelerine karlkta bulundu ve Allah Tel hile
yapanlarnenhayrlsdr.345

344
Bakara,9
345
limran,54
 ARESZLKTENKURTULUTAMANEVYATLKS

Mkemmellik, mkemmel, kusursuz, drt drtlk ok sk duyduumuz, kullandmz ama
ou zaman da gerek anlam zerinde pek dnmediimiz kelimelerdir. Hep daha iyisini
yapmak,sreklikendimizigelitirmekiinabalamaktr.
Tmbudncehatalarvekatkurallarsonucundadabirtakmolumsuzdurumlarlakar
karya kalmaktayz. Buna da aresizlik denir. Mkemmel olmak isterken aresizlik iinde
kalmakla ykma urayan insan gelecein de kayplara karr gider. Dnyaya gelmi mi,
gelmemimibirnemikalmamvearesizliitatmayabalamtr.
[aresizlik, insan yaamn etkileyen nemli deikenlerden birisidir. Eer bu renilmi
aresizlik olursa, bir davran ile bu gemiinin sonucu arasnda bir gelecek olmadn
renmesisonucunda,bireyinbenzerdurumlardagerekendavrangsterememesidir.
renilmiaresizlikte,gemitedavrantabulunurkenyaptdavrannsonucunukontrol
edemediini rendii zaman, baka bir durumda olayn sonucunu kontrol edebilecei halde
bir baarszlk beklentisine ve davranlaryla gelecei kontrol edebilecei durumlarda bile
baarmakiingerekendavranlargstermemesinenedenolabilmektedir.
Gemilerin yaantlar sonucunda rendii bu baarszlk veya kendi davrannn
sonucunukontroledememebeklentisi,toplumunyaamnnbirokalanndabaarszlklarayol
aabilir. Gelecei kontrol edilebilecek durumlarda bile ortaya kan baarszlk beklentisi
kavranlm bir hata olarak deerlendirilmektedir. Bu nedenle renilmi aresizlik deikeni
zellikletoplumlarnbaarlarylayakndanilikiligibigrnmektedir.Genelolarak,NSANLAR
BAARILARINDAN KENDLERNE PAY IKARMA, AMA BAARISIZLIKLARI N DER NSANLARI
VEDURUMFAKTRLERNSULAMAELMNDEDRLER.]346
aresizlikbelirtilerigeirenvebununsonucundaaresizdavranrneinioluturangemi
en belirgin zellii olarak, gelecek iin belli bir ii baarmak iin gereken aba gsterme
davranndabelirginbirazalmayaynelmekzorundakalr.Budurumdaaresizlikyaantsnn
sonucunda gelitirilen baarszlk beklentisinin bireyin davranlarna yansmas olarak ele
alnabilir. Bahsedilen bu durum tabiatn srekli hareket halinde olmasn gerektirmitir. Bu
nedenle Allah Tel kullarn srekli kabz bast (sknt ferah) halinde tutarak aresizlik
sendromunadmesineengelolmaktadr.Bunuaklayacakbirmisalverecekolursak,aresiz
bir hastala dm bir hastann grecei bir rya onun btn duygularn deitirip lme
hazrlamasdr. aresizliinin farkna varm olmasna ramen onu etkileyen sanal bilgi birden
onukuvvetliyaparakbirstseviyeyeknasebepolur.okeybirdendeimiolur.
aresizliin mkemmellie knda en byk etken inancn kuvvetlenmesidir. Bu etkide
ancak dardan gelmektedir. Bunu hibir ekilde insan iinde retemez. Eer insan bu
yeterliliesahipolabilseydiAllahTeluyarcahsiyetlerigndermezdi.nsanyaratlolarak
ok kuvvetli olmasna ramen i dnyasnda bir dayanaa hep ihtiya duyduu kesindir. Bu
bilgiyi bazen vahiy, bazen rya, bazen telkin olarak grmekteyiz. En bariz misallerden birini
verecekolursakMustafaKemalAtatrknKurtuluSavancesiyaadbirhadisedir.
[Kurtulu Sava yllarnda gsterdii stn hizmetleri ile Ankarann dikkatini eken eyh
erfeddin 347 ile Gazi Mustafa Kemal arasndaki iliki, Atatrkn Yalovadaki yaz almalar

346
(AYDIN,2006),s.16
347
ZEYNELABDNERAFEDDNDAISTANkaddesellhsrrahlazz
Hicr1292Milad1875*Hicr1355Milad1936
210hramczdeHacsmailHakkAltunta

dneminde yapt davet ve istiarelerle karlkl sayg ve seviyeli sohbetler erevesinde

halindeeyherfeddininvefatnakadardevametmitir.Builikininilkbelgeliverileri,yineAli
Ustann tankl ile tarihe gemitir. O gnlerde srekli eyh erfeddinin yannda olan Ali
Usta,mridiileKuvvayiMilliyeninGaziPaasnnistiarelerihakkndaoknemlibilgiler
vermektedir:
Yunanigalcilerin,Bursa'yzaptettiignlerdeMustafaKemalPaatarafndanHasanBey
ismindekalpaklbiradamgeldivebana:
Beni Mustafa Kemal gnderdi; eyh Efendi'ye ilet dedi. Ben bu arzuyu eyh
erfeddinenaklettim.eyhEfendibana:
Ali Usta! Sen de ona syle. stanbul'dan dman defedinceye kadar elimizden gelen
gayretigstereceizvedmantemizleyeceiz.BizdeOnayardmedeceizbuyurdular.
BendeeyherfeddininbuszleriniHasanBey'enaklettim.
Mustafa Kemalin kuryesi Hasan Beyin bu mjdeyi Ankaradaki Mustafa Kemale iletmi
olmalkieyherfeddinDastan,istiareiinAnkarayadavetedilir.AliUstaognleriyle
dilegetirmektedir:
BykTaarruzdahabalamamt.OvakiteyhEfendi'yiAnkara'danardlar.eyhEfendi
ikignsonraAnkara'dandndndeOna:
Hazretneiinardlar,haberlernasl?diyesordum.eyhEfendibana:
AliUsta,MustafaKemalbana"Naslmuvaffakolacakmyz?"diyesordu.Bende,
"Evet, muvaffak olunacaktr. Az bir kan dklp stanbul'u da alacaz" dedim. diye
cevabverdi.
Yalovadaki Atatrk kknde ve Termaldeki zel meknnda zellikle yaz dneminde
almalarn srdren Mustafa Kemalin zaman zaman eyh erfeddini davet ederek
grlerinivetesbitlerinidinlediibilinmektedir.GneykydeAtatrknzelmakamaracile
zel kalem grevlilerini gndererek eyh erfeddini aldrdn ve sohbetten sonra yine
makamaraciletekrarkyebraktrdnanlatanyalinsanlarhlyaamaktadr.(Bunlardan
birisiolanGneykylSbgatullahGayretEfendiile90yalarndaikenbizzatgrld.)
Atatrk ile eyh erfeddin ilikisine ve sohbetlerine ilikin anlatlan rivayetlerden birisine
gre1936ylndakibirgrmelerindeeyherfeddinDastan,kendisininoyliindevefat
edeceini,Atatrknisekendisinden2ylsonravefatedeceinibildirmivemrnnsoniki
ylndaneleredikkatetmesigerektiikonusundatavsiyelerdebulunmutur.]348
Ey Allah Telm aresiz kaldmzda yardmlarnn vastalarn artr ki, hayatn karanlk
dehlizlerindeboulupkalmayalm.
Elbetteglkleberaberphesizbirkolaylkvardr.
Gerekten,glkleberaberbirkolaylkvardr.
yleyse,biriibitirincedierinegiri;

erfeddin Zeynel Abidin Dastan, Hicr 1292 Milad 1875 yl, Zilkade aynn nc Pazartesi
gecesi Dastan'n Temirhanura vilayeti, Gunip kazasnn Kikuni kynde, dnyaya geldi. Babas
Abdurraid Efendi, annesi Emine Sara Hatundur. Anne ve babasnn her ikisinin de kabirleri, Yalova
Gneykydekikabristandadr.YalovailininReadiye(bugnkGneyky)kyndeHicr1355Milad
1936ylCemaziyelevvelaynnyirmiyedincipazargn,kynde(hicritakvimegre)altmyanda
iken vefat etmitir. Son yzyln en sekin tasavvuf byklerinden olan erfeddin Zeynel Abidin
Dastan,EbulFukaralakabiledeanlr.
348
http://www.tasavvuf.info/serafeddin.htm
http://tasavvuf.sufiler.googlepages.com/serafeddin1
 nternetYazlar211

VemitedeceiniyalnzRabbindeniste.349

349
nirah,58
AYDIN Bedi; renilmi aresizliin Yordanmas Ve Yaam Baars le likisi [Kitap]. [s.l.]: Mersin
niversitesiSosyalBilimlerEnstitsEitimBilimleriAnabilimDalYksekLisansTezi188820,2006.
 YOZLAMA

Yozlama kavramn ifade etmede genel bir tarif yaplamad iin kabul edilmesi gereken,
yozlamann zamana bal olarak deimekte olan ve farkl toplumlarda, farkl ekillerde
karmzakanbirgereklikolduudur.Yozlamatarifinielealmakistediimizdesorunlarave
iindebulunduumuzzamanveartlaragredeimekteolduunugreceiz.
[Yozlama, meru olmayan karlar uruna ekonomik ve itimi imknlarn veya kamu
otoritesinin ktye kullanlmasn; ekonomik, brokratik ve siyas yapnn yetersizliklerini;
itimi deerlerdeki anma ve bozulmalar, hukuki, ekonomik, etik ve kltrel normlarn
toplumun temel ihtiyalarna cevap vermemesidir. Daha ksa bir ifadeyle, yozlama, din,
ekonomik, siyas ve sosyal sistemin ilerliini ksmen ya da tamamen yitirmesine neden
olacak yasad ve/veya etik olmayan eylemler btndr. Sadece gnmz toplumlarna
zg bir hadise olmayp, neredeyse insanlk tarihi kadar eskilere dayanan yozlama kavram
zamanavelkeyebalolarakazalpartmaklabirlikteherdnemvarlnsrdrmektedir.]350
Maddiyat ve maneviyat arasndaki gl iliki ve karlarda menfaat n plana ktnda
yozlamaakbetiniberaberindegetirmektedir.Ahlakbozulduka,kuvvetmekanizmalarnda
zel karlarn arlk kazanmasndan dolay itimi deerlerin kaybolmas, insanlarn birbirine
olangveninyitirilmesi,bunedenlesosyalhayatngereksizyeresekteyeuramasszkonusu
olmaktadr.
Maneviyattaki yozlama da eytan, nefsin ve fertleri kendi dnce planlarnda bulduklar
veyakolaygeleneyleriuygulamayakarmalarileoluanmenfaatbeklentisizerinedininve
ahlakn ilkelerini tahrif ediliidir. frat ve tefrit arasnda gelip giderken insann menfaati
insanln menfaatinden n plana kar. Artk sylemler, kendiliinden hakikatten uzaklar.
Bazenyleolurki,senelerncekabuledilenilkezamanlayamulmuvekabuledilmesigereken
bakabiraltyapyakavuturulmutur.Buyozlamaneticesindebukalemunkarakternplana
kmtr.
Yozlamann temelinde asl yatan unsur ileri grl olmamaktr. Fanatik duygular ile
hareket edenler ileri sonular grnce geri dn salamakta zorlanmaktadr. Dn
olmayanyolunaresiiindahasamabireylekonuyudahakarmakdurumagitmektedir.Bu
ise daha nceden olmas gereken iin uygulamaya geiidir. Ancak bu yozlama penceresine
dmtr.Yukardakiaklamalardakiyozlamailebahsedilenaklamaybirbirinebalarsak,
insanlar menfaatperest olma zellii ile egolarn tatmin etmek ve kavumak istedii eylerin
nlerine birileri ahs adan engel koyarsa, sonuta birlik atlamas oluaca kesindir.
Duygularn birliini kaybeden insan kimlikleri kar amal dncelerle etrafndan koparken
veyailikiyegirerkennarsisduygularndahareketegeirecektir.Mesela;
TarihteMusevlereriatdiniolanYahudiliiyaamaktazorlannca,sreklidininbirtarafna
entik atarak, samalamaya baladlar. Kendi inanlarnn hakikatin hangi tarafnda olduunu
kaybettiler.SonradangelenHristiyanlkisedinieriattankoparm,ahlakdeerlerleyourarak
insanlarn rahatlamasna salk vermitir. Bu seferde iki din sahipleri arasnda kuvvet sahibi
olanlar (Yahudiler ve bu zihniyetli kiiler) insanlarn rahatlama duygularna kar engeller
koyarken yozlama komplosunu harekete de geirdiler ve Hristiyanlara yozlam gzyle
baktlarvednyadzeninialtstetmilerdi.
slam gelince btn amazlar, eriat ve ahlak dzeyinde dengeye getirip zd. Ancak ne

350
(TARI,2006),s.106108
 nternetYazlar213

gariptir ki, bu gzel din insanlarn elleri ve dilleriyle samala srklenip yozlama eilimine
srklenmeyeallmaktadr.Bunudauekillerdegrmekteyiz.
Kimileri eskiden yaanm hayat tarzn, kimileri ise yepyeni hayat ekillerine dinin
benzemesi gayreti iinde iki kolundan ekilen insan gibi paralama yoluna gitmektedirler. Ne
var ki; bu ekime artarsa sonuta vcudun kollar paralanacak ve din ie yaramaz olak
olacaktr.
Yozlama menfaatin tarafgir uygulamas ile oluyorsa, siyas, itimi ve ahlk adan
paylamcl harekete geirerek hayatn sahibi Allah Tel karsnda kullarna sevgi kucan
amaktanbakaareolmadngrmekteyiz.
Sonu olarak yozlama, zulmn olduu yerdedir. nsanlar harici zihniyetle hakikate
armada zulm ve karlar varsa, burada yozlamann en st seviyesi vardr deriz. Zulmn
olduuyerdeyaplanherdoruhareketdahizulmdr.Hz.HseyinaleyhisselmKerbelada
ehid eden devlet, siyas adan haklln ne srebilir. Fakat ilenilen cinayetin bedelini
binlerce Mslmanlar srekli boyunlarnda hissetmektedir. Bu tarihi lekenin kanlarn bugn
dahi dindirecek bir vicdan bulunmamaktadr. Bu nedenle vaktini geirmi her doru hareket
uygulamaplannakarrken,zlmbagstereceksegeriadmatmakdahagzeldir.
Hz.Alikerremallhvechebuyurduki:
"ocuklarnzkendizamannzagredeil,gelecekzamanagreyetitirin.nkonlarsizin
zamannziindeil,gelecekzamaniinyaratlmlardr.

Hikye
Adamn biri, iftiradan idama mahkm olur. nfaz saatini beklerken, arada bir hkmdara
aznagelenszlerisarfeder,svpsayar.Buacbarmalar,birsredevameder.Hkmdar,
buferyatlarduyar.Fakatbuacbarlarnboaolmayacandnr.
Hkmdarikiveziriniyannaarr.Adamnnelersylediinisorar.Birincivezir,
Hkmdarm bu gen,ALLAH, AFFEDENLER AZZ EDER diyor. Sizden af talebinde
bulunuyorder.
Busz,hkmdarnhounagider.
Bugenciaffettim,serbestbraknder.kincivezir,hemenatlpderki:
Hkmdarmz,buveziriniz,,utanmadanyalansylyor.Gen,afistemiyor,sizesvp
sayyor.
Hkmdardediki;
Unutmaki,"FTNEYKAPATANYALAN,FTNEYESEBEPOLANDORUDANDAHAYDR".
Hkmdar, vakitsiz doru syleyen veziri azleder, yerinde yalan syleyerek bir mazlumu
kurtaranveziridekendisinesadrazamyapar.
hramczdesmailHakk

Kaynaka:
TARI Meltem Yozlamann Ekonomik Etkileri: Trkiye zerine Deerlendirmeler [Kitap].
Kocaeli:KocaeliniversitesiSosyalBilimlerEnstits,YksekLisansTezi204311,2006.

 KLELEMEHRRYETMNAFIK

Hrriyetaknifadesidir.nsanlarnyaratlndahrriyetisevmekvardr.Klelemeiseher
trlekliyleinsanlkiinbirzlmdr.zgrceyaamakvednceyiblokeederekinsanlarn
geliiminiengellemektedir.
Hayatmzda kr ve zarar oranlar ile ilikiye giren kuvvetlerin her frsatta karsndakini
etkilemek, hkmetmek ve kleletirmek iin gayretten kendilerini alamazlar. Bu olmas
gerekendurumdur.AncakAllahTelhrriyetinbakahrriyetlerleilikisindetecavzhakkn
kimseye vermemitir. Hrriyetler birbirlerine salverilmi iki deniz gibidir. Ancak aralarnda
birbirlerine karmasna engel vardr.351 Vcutta km olan bann hrriyet hakk, vcudun
yaama hakk kar karya geldiinde, her ne kadar beraber grnseler de ayr salverilmi
denizgibidirler.Buradadoktormdahalesigerekecektir.nemliolanikidenizinarasnaberzah
koyan doktorun tespitinde hata yapmamaktr. Btn dnyevi ilikilerde bir stn kudret ile
karkaryaoluncaklelemeiptilasndankurtulmakzordur.Ancakazaindirmekiinalnacak
tedbirvetekareAllahTelyagvenmekolduunugrmekteyiz.Zamanmzdabtnilikiler
bozuk plaklar gibi bir yerde taklp durmaktadr. Bir erkin 352 tabiiyetine hkim olmak
sevdasndan vazgemesini dnmek imknszdr. Bunun iin mcadele gerekir. Kudrete
zafiyetibuldurmakiintabiolanlarnyaptklareyleminsonucuisekurtuluyadaklelemektir.
Bukaderkanunudur.AllahTelbuyurduki;
ayetsizyaraaldiseniz,karnzdakidmantopluluudabenzeribiryaraald.teBiz,
Allahn gerek mminleri meydana karmas, sizden ehitler edinmesi, mminleri tertemiz
yapp kfirleri imh etmesi iin, zafer gnlerini insanlar arasnda nbetlee dndrr
dururuz.Allahzalimlerisevmez.353
Allah Telnn kendine inanan kullarnn malubiyetini isteyebileceini dnebilir miyiz?
Hayr.AllahTelmminlerinvelisidir. 354Fakatgrmekteyizkibazzamanlarkleletirilmi
inanl kimseler olmaktadr. Bu neden oluyor, denildiinde; kleleen ve kleletiren insann
sonsuz hrslar ile hadlerini ap tecavz etmeleridir. nk klelemek insann ftratnda
yoktur. Sadece inancn kaybetmi, hrslarna yenilmi insan vardr. nancn kaybedenler iin
ise, her hayat ekli klelemektir. te tasavvufun hrriyete kavumak iin nerdii lmden
ncelnyanikutsalintiharyappyeteneksizlie,ihtiyaszlakavumaytavsiyeetmesibu
sebepledir.
Unutulmamaldr ki ebedi olmadn bilen insanlar iin klelemek olmad gibi
kleletirmeisteideyoktur.AllahTelybykbilensonsuzhrriyetekavumutur.Oinsan
artkhakkyaarveyaatmayaalr.Birlgngibibendiniaar,devriminiyapar.BilirkiAllah
Telhayrolarakneverdiyse,karlntamolarakalacanveaslahakszlauramayacan
bilmektedir.355
Aklamalardandaanlaldnagre[insannkymetinibilhassaalaltanbirsebep,kleliktir.
Bakasnn nnde ba een ve onun emirlerine kr gibi itaat eden insan, kpekten bile
alaktr.
Ben,birkpeindierkpeinnndeboynunuediinigrmedim.Hlbukibuklelik,
351
Rahman,1920
352
Erk:Biriiyapabilmegc,kudret,iktidar.
353
limran,140
354
Bakara,257
355
Bakara,272
 nternetYazlar215

yalnz fertler arasndaki hizmet mnasebetlerinde mevzubahis deildir; ayn zamanda baz
siyasveiktisadsistemlerdegrnenistismarprensibidebukullukmefhumunadhildir.]356
Hayatlarndanmemnunolannicetopluluklar,hrriyetibulmakiinareretemediklerigibi
eytann uaklarna kle olmulardr. Onlarn kle olduklarn hatrlamak dahi akllarndan
gemediigibieylemleribitmiheykellergibihayatabakpdururlar.
Onlara baktn zaman csseleri houna gider; konuurlarsa szlerini dinlersin; tpk,
sralanm kof ktk gibidirler; her l kendi aleyhlerine sayarlar; onlar dmandr,
onlardanekin;Allahcanlarnalsn,nasldaaldatlpdndrlyorlar.357

356
kbal,Muhammed,Cavidnme,trc.AnnemarieSchimmel,KrkambarYay.,stanbul,1999,s.41.
357
Munfikn,4

KISALMAKOPMALARLAKIYAMETNEALMAK

Teknolojinin, ulamn, iletiimin, ticaretin vb. yaygnlamas ve hzlanmas ksalma ve
kopmay dourmutur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hadislerinde buna
tekarubuzzamandenilmektedir.Zamannhzlanmasveyounlamasanlamndadr.Zaman
ksalacakvevastalarlamesafelerksalacak.358
Yaadmz yzyln sesten hzl uaklar, trenleri ve dier gelimi ulam aralaryla, eski
dnemlerdeaylarsrenyolculuklarimdibirkasaatiinde,stelikokdahagvenli,rahatve
konforlu bir biimde yaplabilmektedir. Hadisin iareti de bu ekilde gereklemektedir.
Gnmzn ileri teknoloji rn ulam aralarna Allah Tel Kurn Kerimde u ekilde
iaretetmitir:
Onlara binmeniz ve ss iin atlar, katrlar ve merkepleri (yaratt). Ve daha sizlerin
bilmediinizneleriyaratmaktadr.359
Zamantekarbederek(yaklaarak)geceilegndzbirbirineyaklar...Zamanksalpsene
ay,ayhafta,haftagn,gnsaat,saatdeatetututuracakkadarazbirzamanolmadka
kyametkopmaz.360
"Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurdularki:
ZamanyaknlamadkaKyametkopmaz.Buyaknlamayleolurki,birylbiraygibi,
ay bir hafta gibi, haftada bir gn gibi, gn saat gibi, saat de bir ra tutumas gibi (ksa)
olur.361
Zaman kullanma biimimiz ve onu alglama biimimizin deiimi zaman kavram nn
deiimine,aynekildebudeiimdetekrarzamankullanmavealglamabiiminindeiimine
sebepolmaktadr.
[Gerekin anlamn yitirdiini, gereklik (simlakr)362 kavramnn onun artk egemen

358
Buhari,Fiten:25;AhmedbinHanbel,Msned,2/313
359
Nahl,8
360
Tirmizi,bniMace,AhmedbinHanbel;
361
Tirmizi,Zhd:24,2333
362
Simlakr:konlaratapanlar,Tanr'yvmekadnaonubetimledikleriniilerisrenustainsanlard,ama
gerekteTanr'ysimgeleriylebirsimlakradntrrkenaynzamandaonunvarlsorusunuortadan
kaldryorlard. Her imge, Tanr'nn varl sorusunu sormay engellemek iin bir bahaneydi. Gerekte
Tanr, her imgenin ardnda grnrln yitiriyordu. lmemiti, grnrln yitirmiti yani artk
bylebirsorusorulmuyordu.Tanr'nnvarlnyadayokluunadairsorulansorusimlasyonaraclyla
zlmt.(Baudrillard'dan)
Simlakrorijinali,gerei,ilkrneiolmayan;kendisizatenkopyaolanbireyinkopyasnanlatanbir
terim. Simle edilen veya edilebilen her ey orijinalliini kaybeder. Her grnt bir
simlasyondur,ergosimlasyonunsimlasyonusimlakrdr.Oyzdendirresimykclgelimitir.
Naslkislamresmekareitlinedenlerlebirtavrgelitirdiyse,yasaklamayaaltysa,Hristiyanlk
ta ayn ekilde ilk zamanlarnda resme kar bir tutum almt. (stanbuldaki resim yok etme olaylar)
Baudrillard'nsimlakrilebahsettiidnyaaslndaMatrixfilmindedeanlatlanbirsimlasyonmugerek
mi dnyas. Baudrillard'n gerekten ilgin tezleri vardr. Hepsi de anlalr deil. Post modern dile
yatknlkladailgisivarbudncenin.Amabazenbazeylerigerektenanladnzhissedersiniz.Bubir
andr,geicidirgenellikle,oksackandahereyaslndaokmantkldr,zlmtr.bubirbilinlenme
(consciousnes)andr.Bilindediimiz"ey"indeaynenbuanlardaortayaktn,srdrlebilirolduu
ekilde insanlarda yerleebilecei gibi bir fikir ileri srlebilir. (http:// oyleveyaboyle.blogspot.com
 nternetYazlar217

olamad alan byk bir kabiliyetle doldurduunu birok disiplinde yapacamz tarama
ilemiyle anlamamz zor olmayacaktr. Balamlarndan kopartlarak ierikleri srekli boaltlp
doldurulan kavramlar silsilesinin bu srekli bakalamnn sebep ve sonucu, yaadmz her
ayrntyresmedenzamankavramnnuraddeiimdir.
17.yzyldaAydnlanmaailebalayanfelsefe,bilim,sanat,edebiyatgibibirokdisiplinin
urad srekli deiim bugne kadar uzanan bir altyapya sahiptir. Sanayi Devriminin
altyapsn hazrlayan Aydnlama Hareketleri sosyoekonomik adan topluluklarn kkl
deiiminesebepolmutur.SanayiDevrimininbirinciblmnoluturanmakinelemea
retim teknolojilerinin urad evrimin yerini salamlatrrken yepyeni bir hayat biimini,
estetik anlay ve gndelik hayat da rgtlyordu. Bu dnemi takiben oluan fabrikalama,
ehirlerinkonumlanmabiimlerinikktendeitirdi.almakavramnnzamanlaolanilikisini
kefeden, seriretiminin gcne hayran kalp etkisi altnda zevkten kendini kaybeden yeni
hayat biimleri hz da kefetmitir. retimde zamann rolnn neminin kavrand bu
dnemi takip eden dnemde, retimin lokomotifi olan tketimin yaptrm gc
kefedilmitir. retim ve tketim birbirini teleyerek yle bir konuma getirmitir ki bugnn
insan kendisi iin retilip paketlenmi zaman programlar (bir tatil, elence turu, uak, gemi,
tren yolculuklar, eitim programlar, emeklilik polieleri vb.) satn almaya balamtr. Sanayi
Devrimininsonblmolarakdaadlandrlanbilgiaisesonrakiadmtakipetmektedir.
Bilgisayarn kefinin ve ileri teknolojik gelimelerin sanayi devriminin nc aamasn
oluturduu varsaylmaktadr. Gereklerin yerini suretlerinin ald, kat olan her eyin
buharlat, arlklarn yitiren kavramlar sebebiyle u kutuplarn birbirine hzla yaklat
dnemdir.
Mekna kat bir sadakatle bal bireyin bu yeni dnemde beden ve zihn olarak hareket
kabiliyeti artm, meknla balar zayflam ve kopma noktasna gelmitir. Byk retim
teknolojilerininyarattikapasitesinebalolarakartanehirnfuslaryznden,eperlerine
baskyapanehirleryenialarsistemikurmutur.Krsalsrekliyutanehir,gemitekiinsann
domestik 363 yapsn terrize etmitir. G nitelikli olan bu hareket 364 ehirlerin
merkezlerinin suretlerini retip ehir iinde ehirler oluturmaya balamtr. Bu da
metropolleen ehrin tanmn oluturmaktadr. Srekli genleen, snrlarna bask yapan
ehirlerde zerk hayat ehirden kaarcasna kurulmaya balanmtr. Ve bu retmek ve
tketmek iin ehrin kaynaklarna ihtiyac olmasna ramen kendi hayat araln oluturmak
iinehirdenkaanyenihayatlarretmeyebalamtr.
Sadece teknolojilerideil dnmebiimidedeienyeniinsan dnyayfarklbirbiimde
grmeyebalamtr.Ulamteknolojilerininartvemobilitekavraminsanyerebamlbir
varlk olmaktan karp bir zamanlar hayal bile edemeyecei mesafelere hkim olmasn
salamtr. Bu da bedenin hkimiyet alann geniletmitir. Ancak bu deiimlerle gelien
insann ar hareketlilii sadece bedensel deil ayn zamanda zihinsel alanda da kendini
gstermitir.
Srekli hareket halinde olan insann oluturduu hayat biiminin srekli iletiim
kavumaydatalepettiivebunundainsannbirgnierisindeyapabildiklerininhergeen
gn artmasna sebep olduudur. Hareketli beden iletiimkavuma an geniletmek
zorundadr. Bu genileme de daha ok hareketi dourmaktadr. ANCAK BU FT TARAFLI

/2006/01/simlakr.html)(Eriim:27Temmuz2009)
363
Domestik:1.Evcil.2.sim,lkeii.3.Yerel,yerli.
364
Buradabahsedilenhareketyaylmac,doyumsuzlukolarakdnlmelidir.
218hramczdeHacsmailHakkAltunta

TEPKME BELRL BR DURUMDAN SONRA HAREKETN ZHNN NE SIDIRMI HAREKETSZ

BEDENLERN DOMASINA SEBEP OLMAKTADIR. nk artk birok eylemi teknolojiler
sayesindehareketetmedenyapmakmmkndr.Teknolojilerinilerlemeynndennbyle
cmerteaanbudurum,birokdisiplindeyenideneyimlerinolumasnasebepolmaktadr.Ve
hattabirazdahageleceedorubirnermeyapacakolursak,buhareketsizamazgrbireyin
bedeni yle bir beden halini almaktadr ki tm bu yetenekleri bnyesinde barndran bir
seviyeyeulambirposthmanzneolmaktadr.]365
[Tketimdevirsresinindehzlanmas;yinebuorganizasyondeiiminedeniyleiletiim
ve enformasyon sistemleri, datm teknikleri gibi kavramlarn gelimesi, bunun da sonucu
olarakmesafeleringiderekdahaokvekorkusuzcakat(l)edilmesimeknnzamantarafndan
sktrlmasna, yok edilmesine neden olur. Hzla artan dnya nfusu bir gn yeryzne
samayacandan phelendiren kalabalklar yaratr. Ve insanlk bir organizma gibi
yaylmaya devam eder. Ancak bu durum sadece yeni topografyalarn igaline deil ayn
zamanda var olan ehirlerin de skmasna neden olur. Bu arada birey teki zerinden kendi
benliinikefeder,kalabalniindeokolmanndeiltekolmanndoasnkavraynca,kendi
dnda gelimi olan ve st lekte hayata damgasn vuran kapitalist sistemin, ngrd
tketmek iin ret mantnda retilen nesneleri, tketmek iin simlakrlarla evrelenmi
kiisel hayatnn olmadn yar uurlulukla grr. Tam olarak grmez nk bu durum onu
yleuyuturmutur kidahancenaslolduunusorgulamayetisinikaybetmitir.A.Tofflerin
dedediigibikullanattoplumununbirparasolmutur.stelikbutoplumsadeceretilen
nesneleri deil, fikirleri, ideolojileri, mesafeleri de kullanp atmaktadr. znenin mekn la
kurduubalarngiderekzayflamas,onukksalamazhalegetirir.
Kapitalist sistemin oluturduu, birbirini aralksz biimde birbirinin iine alan meknn,
bedenin de hareketlenmesiyle, zaman tarafndan sktrlmas, bedenin hayatla ilikinin
zayflamasnanedenolmutur.
Belkibuanlatlanlarsosyokltrelkavramlarnyaadbudeiimbirfelaketgstergesinin
habercisidir. Sosyoekonomik faktrlerin deimesiyle postmodernist insann, ulalamayan
dinamikdnyanndinamikbireylerihalinegelmesikanlmazolmutur.
Zihnin,bedeninhkimolamayacakadargenibiralandahkimiyetgstermesinedeniyle,
dieryandandaonudahayounlaandinamikbirhayatbiiminezorlar.Buikilidurumsarkacn
yapt salnm hareketi gibi birbirini teleyerek devam etmektedir. Bedenin hareket yasas
korunduamazgrleenzihinbubalamdabedeninetkialannnneminisnad.Zihinhereyi
beden zerinden tanmlayan, beden deneyimin birincil olduu dnemin aksine bedenin
yapacaeylemlerihipergereklikortamlarndayerinegetirmeimknnbulmutur.
Balangtan buyana zamanlakurduumuzoknemliilikisayesindebedenvezihnvar
olu biimlerimizde yaadmz deiim gzler nndedir. Byk bir ivmeyle gelien
teknolojilerinin ve kapitalist sistemin etkisiyle oluan arhareketli insan, teknolojilerinin
artyla zihn olarak hareket snrlarn ykarak beden deneyime ait meknlardan, sanal
meknlara transfer olduundaki ilikide, kendi yerini bulamayan bedenin, bu teknolojiler
karsnda kendi eksikliini ve kstl yeteneklerini kefetmektedir. Bu nedenle bedenin
eksikliinin zihin araclyla farkna varlmas kanlmaz tekaml srecinin zeminini
hazrlamakta ve znenin hayat oyununda yer almas iin bu kopmadan korunmas zorunlu
brakmaktadr..]366
365
Bkz:(ZBEY,Haziran2007),s.13
366
Bkz:(ZBEY,Haziran2007),s.4447
 nternetYazlar219

Sonu olarak amzda zamanmeknzihin ilikisindeki durum insan dnyasnda sanal bir
algyadnmtr.Bualgnntabiiolaylarlabantsndakiizafiyetiokksalncainsannyeni
bir eyler bulma ve gds olan ihtiya kavram kaybolma noktasna gelince kopmalar
olumu,hayatdayanlmazhalegelmitir.nkduygularnseyribedeninseyrindenhzldr.
Kavram karmaasna den gelecein kaosu ise mutsuzluk ve sonuta inanszlk ve ileri
aamadaintiharedentopluluklarmeydanakarmaktadr.Buisekyametinealmakgibibir
eydir. Her istediine kavuup, doyuma kavuturacak bir ey kalmaynca insanolu Allah
Telnn ulhiyetine tecavz etmek isteini iinde bulacak (bilimkurgu) haddini aacaktr.
Samasapandncelereaynaolankurgulamannsaptmadavehayaldnyasndaderecelerini
bulmaktazorlanmaktayz.Ancakkyametbykhametiyleaceletecellietmesinisalayanhrs
insanaacizliinihatrlatpyokolmasnasebepolacangrebilmekteyiz.

Kaynaka
ZBEY Mim. Damla Onur ZamanMekan Skmasyla Oluan Arhareketli nsann, BedenMekn
likisinin Dnm. stanbul Teknik niversitesiFen Bilimleri EnstitsYksek Lisans Tezi,223066 ,
Haziran2007.
 HZ.HATCERADYALLHUANHANEYBLYORDU?

Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin nbvvet parlamadan ondaki cevheri bir
kadnnaslbilebilirdi?
Evet,birkadnbildi.Enginduygularla son nebiyibulacakvedestek olacak onulemlere
hazrlayacakt.BugzidekadnMekke'ninaslvezenginduluHz.Haticeradiyallhuanhaidi.
phesiz, bu devirde Mekke'de, bir ruh hali hkm sryordu. Mekkeliler, Hazreti
smail'inevladndanbirnebigelmesinibekliyorlard.
Hz. Hatice ise gnlnde bu nebiye e olmak emelini tayor ve Hazreti Muhammed
sallallh aleyhi ve sellemi gnderilecek olan rasl olarak gryordu. Bu hissini apak ona
ifadede etmiti. Ancak Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kendisinin nasl olabilirliini
itirafederdi.
Nevarki,buevlilikoldu.Sonraonlarnhayatbirdenbiredeiti.Cemiyettenvemuhitten
bir uzaklama oldu. Hira Da'ndaki vahiy inmesi ile neticelenecek olan inzivalarla kark
hayatbalad.Onbesenebuinzivayamanevvezihnbiroluumaaltyapyoluturacakt.
Odevrinputperestrfvedeti,Kbedeputlarnitimasalonuveyaasilailelerinpolitika
sahnesiydi. Din hayat ise kabileler aras bir putlar mcadelesinden baka bir ey deildi.
FakatasilMekkeailelerindenbazlar,bukarmakarkputperestliktenfazlaolarak,hatrasn
gururlamuhafazaettikleriuzakatalarHz.smailaleyhisselmdanyansmbulunanbelirsiz
birtevhidinancnhaniflikiindedevamediyorlard.Budevirde,Hz.brahimaleyhisselmn
dini, Hanif denilen baz kimselerin indinde daha saf bir ekilde yayordu. Bu Hanifler o
aratrc adamlard ki, putlardan phe ederler ve bir olan Allah'a taparlard. Fakat bu
zahitlerinmistikhayatnda,hususdinmerasimveusulyokdenecekkadarazalmt.
Hanifler,sadecebazmahallerde,zamanlarylamnasebetlerinibtnbtnekesmemek
artyla, inzivaya ekilmekteydiler. Onlar mistik kaide olarak zhd ve namaz tatbik
ederlerdi.
Haniflerin mistik ibadetleri ne Hristiyanla ne de Musevilie yneliyordu. Sadece, ferd
basitbirdisiplinlerivard.
Bizimburadasoracamzsoru;
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin on be senelik inzivalarla ssl hayat hakknda
bildiklerimiznelerdir?
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ailev hayatna ait baz biyografik teferruat
mstesna,budevredeO'nunmanevyapsnnteekklneaitbilgileryokgibidir.
KurnKerim,Raslllahsallallhaleyhiveselleminozamankimanevartlarnylece
iziyor:
Sana bu kitabn vahiy olunacan beklemiyor, ummuyordun. Bu ancak Rabbinden bir
rahmettir.367
Moderntarihilerinhayretinimucipolanbirhususolaraknbvvettenncekibudnemin
gelecekleolacakpsikolojikbabulunaninzivashakkndaniinazbilgivardr.nkRaslllah
sallallh aleyhi ve sellem bu on be sene zarfnda Hira Da'nda ekildii inzivalarnda,
insanlarnndikkatindenveitimaihayattanuzaklamt.
AncakgeleceinigrenHz.HaticeradiyallhuanhahangibilgiileRaslllahsallallhaleyhi
ve selleme ynelmi ve ona sonsuz destei salamt. Ona destek verecek kadn bu bilgiyi

367
Kasas,86
 nternetYazlar221

neredenbiliyordu.
Cevaphazrdr.
KADINLARBLR.
HanifolanHz.HaticeradiyallhuanhasezgileriileRaslllahsallallhaleyhivesellemdeki
gzelliivefarkllnzmt.
Evlilikhayatageirilmivesaadetliyuvaartkinsanlaenbykhizmetehazrlanyordu.
HazretiHaticeradiyallhanha,Raslllahsallallhaleyhivesellemiarasrakendisinden
uzaklatranbuinzivalaracansklmyordu.Diermeraklveukalkadnlargibibanadikilip
konumalaryla ve hareketleriyle dncelerinden ayrp, huzurunu karmyordu. Bilkis
evdebulunduusradaelindengeldiikadarmuhtaolduusknetveriayetisalyordu.
Hirya gidince de onu uzaktan takip ediyor, onu hibir surette rahatsz etmeden her
ihtimale kar kendisini korumak maksadyla adamlarndan birini gnderiyordu. Sonuta
Hiramaarasndailhivahiygeldi.
Raslllahsallallhaleyhivesellem,fecrinalacakaranlndaevinekotu.
Rengideimi,btnvcudukorkudantitremekteidi.
Zevcesinin hcresine girince kendini emniyette hissetti. ahit olduu hdiseyi titrek bir
sesleHz.Hatice'yeanlatt.
Acabaryadamsayklyor?
Yahutldrdm?
Hz. Muhammedin bu manzaras, Hz. Hatice'nin kalbindeki en derin annelik duygularn
uyandrd.Kocasnbarnabasarakitimadveimandolubirsesledediki:
Ey,Ebulkasm,AllahTelbizigzetir.Bumjdeyesevinvesebatet.Amcaolu,Haticenin
cann elinde tutannhakkiinben seninmmetinnebisi olduunumit ediyorum.Allahseni
asla utandrmayacaktr. Sen ailene balsn, doru szlsn, misafiri tutar ve arlarsn,
felketlerekaryardmcsn.
HazretiMuhammed'inkorkusuyokolmu,yzparlamt.
Hz.Haticeradiyallhanha,biranneninyegneevldnayaptgibininnisylergibitatl
sesiyle yatann etrafna gzel pembe ryalar serpiyor, sakin ve rahat bir uykuya dalnca
gzlerini bir an zerinde tutuyor, sevgi ve tazim dolu kalbi arparak, yavaa hcreden
kyor, kapya varnca tenha sokaa frlayarak amcasnn olu Varaka Bin Nevfel'in yanna
kotu.
htiyarVaraka,Hatice'ninszleriniduyuncatitredi.Bitkin,dermanszvcudunubircanllk
kaplad.Silkinerekcokunluklakonumaabalad:
Varakann cann elinde tutann hakk iin, eer bana hakikati syledinse, Ey Hatice,
Muhammed'e gelen daha evvel Musa ve sa'ya gelmi olan vahyi ilhidir. Muhakkak ki, o bu
mmetinrasldr,onasyle,sebatetsin.
Hz. Hatice, ihtiyarn daha fazla konumasn beklemeden ve szlerinin bir kelimesini
tekrar ettirmeden mjdeyi hemen kocasna ulatrmak iin evine kotu. Fakat Hz.
Muhammed'ibraktgibiuykudabuldu.Uyandrpuykusunubozmaktansa,bannucunda
oturupbeklemeyitercihetti.
Aradan ok zaman gemeden Hazreti Muhammed yatanda rpnmaa, nefesi
arlamaa, alnndan su gibi ter akmaa balad. Bu hali epeyce srd. Grnmeyen bir
muhatabdinliyorgibihalivard.
Hz. Hatice, onu kollar arasna alarak Varaka Bin Nevfel'den iittiklerini nakletti. Hz.
Muhammed,minnetvekranifadeedennazarlarlaHatice'yeuzuncabaktktansonradnp
222hramczdeHacsmailHakkAltunta

yatanabirgzattveteessriinde:
EyHaticededi.Uykuveistirahatdevriartkgeti.CebrailAleyhisselmbanainsanlarhak
dinine,Allah'aibadetedavetemrinigetirdi,amakimidavetedeceim?Kimicabetedecek?
Hz.Hatice,heyecanveimanlahaykrd:
Benicabetedeceim,EyMuhammed!
Herkesten, her insandan evvel beni davet et. te ben, sana inanarak Mslman oldum.
AllahTel'nnraslolduunutasdikediyor,inandnAllahTel'yainanyorum.
Bykbirhuzurverahatlkiindeonutebriketti.SonraisteizerineVaraka'nnyanna
gitti.Varaka,Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemigrrgrmezhaykrd:
Bana can veren Allah Tel'ya yemin ederim ki sen bu
milletin nebisisin. Kavmin tarafndan yalanlanacak, eziyet grecek, memleketinden
karlacaksn,onlarakarsavaacaksn.OgneyetisemAllahTelbilironunurundanasl
savaacam!
Sonrabanonayaklatrd.HazretiMuhammeddeonuboynundanpt.
Raslllahsallallhaleyhivesellemsordu:
Beniyurdumdankaracaklarm?
Varakacevapverdi:
Evet,seningibi,btnrisletsahipleridmanlkgrmtr.Kekeogndegenolsam...
Kekeognsaolsam...
Kocasna bal ve getirdii hak dinine ilk inanan Hz. Hatice radiyallh anha bu etin
mcadeledeonunyanndayeralm,elindengeldiikadaryardmnakomutu.
Resul Ekrem'in Kurey'ten grd eza ve cefadan mustarip olarak eve dnnde
vefakreionuteselliediyor,maneviyatnykseltiyordu.
Buhalsenelercedevametmiti.
Kureymrikleri,aldklarbirkararlaHaimveAbdlmuttaliboullarnMekkeharicinde
bulunan Ebu talip semtine srlm, orada deta srgn hayat geirmek zorunda
braklmt. Bu karar ihtiva eden sahife Kbeye mrikleri Hazreti Muhammed'in
taraftarlarna ve yaknlarna kar iktisad abluka tatbik etmiler, onlarla her trl
mnasebetikesmilerdi.
Resul Ekrem, Mekke'den ayrlp Ebu Talib semtine gidince Hz. Hatice radiyallh anha
hi tereddt etmeden onunla beraber gitmi, genliinin birok tatl hatralarn sinesinde
toplayanoksevdiiaileeviniterketmiti.
YabirhayliilerleyenHazretiHatice,kaybettiievltlarnnacszerinebalarnagelen
buyenifelketonubirhayliypratmt.
Ebutalib'in semtinde Mekke'den uzakta sene kalmt. Bu zdrap yllar iinde kocas
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve arkadalaryla beraber birok sknt ve
alamadmahrumiyetlerekatlanmt.
Ya altm getii halde, silh, para ve say itibar ile kendisinden stn bir dmanla
mcadele eden: kocasnn yannda bulunmak iin salndan fedakrlk yaparak stn bir
gayretsarfediyordu.
Kuvvetli bir imann ve sarslmayan bir azmin karsnda Kurey'in muhasara, abluka ve
boykotlar bir baarszlkla neticelenmi, Hz. Muhammed'in Mekke'deki evine dnme
zamangelmiti.
HazretiHaticeglklevestnbirkuvvetsarfederekrahatdeineavdetederetmez
hastalanmt.
 nternetYazlar223

Yorgunluk, srldkleri yerde mruz kaldklara bask, zulm ve mahrumiyet altm be

yandaykenensongcntketmiti.
Yataa den Hz. Hatice radiyallh anha son gnlerini yayordu artk. Nihayet gece
gndz baucundan ayrlmayan sevgili ei Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kollar
arasndaruhunuteslimetti...
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem etrafna baknca ona ilk inanan, dvasnda destek
olan mbarek zevcesinin vefatndan sonra evin bombo ve kasvetli olduunu, Mekke'nin
onungmesindensonraoturulacakbiryerolmaktanktngrd:
Hz. Hatice'nin vefat ettii ve Hzn Yl ad verilen o senede Hz. Muhammed'in
karlatmkllervezntlersonhaddinibulmutu.
Senelergetiveslmmuzafferoldu.
VeMuhammed'inevidebirgnuhdiseyeahitolacakt.,
Hz. Aie radiyallh anha genlik ve gzelliine, kocas Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin sevgisine gveniyor. Fakat kendinden nce Hz. Muhammed'in kalbine girerek
hayatnn son anna kadar o kalbi kendine hasreden ve orada igal ettii yeri lmnden
sonra da muhafaza eyleyen Hatice'yi kskanyordu. Gnn birinde Hle Hz. Haticenin
kzkardeiziyaretkastiyleMedine'yegeliyor.Raslllahsallallhaleyhiveselleminevinin
iindeHle'ningensevgilisininsesinebenzeyensesiniiiterekkalbiarpyorve:
EyAllahm,buHle'dir.
Diyehaykrd.RaslllahsallallhaleyhiveselleminhalindensinirlenenHz.Aiekendine
hkimolamayarak:
UZUNYILLARINYIPRATTIIKUREYLBRKOCAKARIYIANIYORSUN,HLBUKALLAHTEL
ONUNYERNEDAHAYSNVERMTR.
Diye,sitemedincembarekehresideienRaslllahsallallhaleyhivesellemdenu
cevabalyor:
VALLAH,CENABIHAK,BANAONUNYERNEDAHAYSNVERMED.
NSANLARKFRKENOBANANANDI,NSANLARBENYALANLARKENOTASDKETT.
NSANLARBENHEREYDENMAHRUMEDERKEN,OSERVETYLEYARDIMETT.
VECENABIHAK,KADINLARARASINDAYALNIZONDANBANAEVLDHSANETT.
Ve bu szler karsnda Hz. Aie radiyallh anha iradesini zapt ederken kendi kendine
hitapediyor:
Vallahibirdahaondanbahsetmeyeceim!
Hlbukidahanceondanskskbahsetmektenkendinialamyordu.Birgndeheponun
lfnettiinigrnce:
SankidnyadaHatice'denbakakadnyokmu!
Dedi.Raslllahsallallhaleyhivesellemdebunakarlk:
EVET,OVARDI,VARDIVEONDANEVLDIMDAOLMUTU.
Raslllahsallallhaleyhivesellemherkoyunkesiindensonrayanndakilere:
Hatice'ninarkadalarnadaverin.
BuyurduunuduyanHazretiAie,bununiindarlrgibiolmu.BununzerineRaslllah
sallallhaleyhivesellemde:
ONUNSEVDKLERNBENDESEVYORUMkarlnvermiti.
Mekke'ninfethedildiignoradanyolgemesineramenHazretiHatice'yiunutmam,bu
ilk zevcesinin defnedildii yakn bir yerde adr kurup, oradan Mekke'nin fethini idare
etmiti.
224hramczdeHacsmailHakkAltunta

Hz. Hatice'den sonra slm dinine milyonlarca kadn girecektir. Fakat o, Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin hayatnda Allah Tel tarafndan en mhim role seilen ve ilk
Mslman kadn olarak kalacak ve Mslman olsun olmasn tarihiler Hz. Hatice'nin o
rolnanacaktr.NitekimBatltarihiBadeyylediyor:
Hatice'nin sevdii iin evlendii erkee olan itimad, bugn yeryznde yaayan
insanlardanheryedikiidenbirkiinindinolarakinandakideninilkmerhalelerinebiritimad
havaskatyordu.
Margol Youth ise, Hz. Muhammed'in nbvvet hayatn, Hz. Hatice radiyallh anha ile
karlatveHatice'ninkendisineelinitakdirederekuzattgnletarihinibalatyordu.
Nasl ki ayn batl tarihi, Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Medine'ye hicretinin
tarihini Hazreti Hatice'nin topraa verildiini ve Mekke'nin Hatice'siz kald gnle tesbit
ediyordu.368
Tek ahidi bizzat Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kendisi olan nbvvet, rasln
Benindenmstakilobjektifbirolayolarakortayakndaonunbiricikdesteigzelannemiz
Hz.FatmannannesiHaticeradiyallhuanhadr.
EyAllahTelmkadnmkemmelyarattn.Onaverdiinsezgiveanlayerkeevermedin.
Eygzellergzeliannemiz,bizimiinkyametgnefaatiolmandiliyoruz.

368
Bkz:(BNNEB,2003)s.6166;bkz:(AieABDURRAHMAN),s.1927
Kaynaka:
Aie ABDURRAHMAN trc: Selami Mnir YURDATAP Hz. Muhammed'in Mbarek Zevceleri [Kitap].
stanbul:[s.n.].
BNNEBMalikKur'anKerimMucizesi[Kitap].stanbul:Boazii,2003.

 NSANHRRYETAISINDANALLAHTELNINNBLGSVE
KULDAKMECBURYET

[nsannzgrolupolmadeneskizamanlardanberigizeminikoruyanbirsorundur.zgr
iradeye sahip bir failin yapt eylemlerden nereye kadar sorumlu olaca, hangi eylemleri
sonucunda mkfat veya cezaya maruz kalaca konusunda birok soru cevaplanmay
beklemektedir.Herhangibirfiiltabiatkanunlarveyagemiingeleceibelirlemesindendolay
zorunluluktan yaplyorsa, o zaman ortaya kan sonucu zgr bir fiil olarak telakki etmemiz
mmkn olmayacaktr. Bunun aksine eer fail yapt eylemi kendisinden nce zorunlu bir
neden olmakszn en nihayetinde kendi yapyorsa, failin fiillerinden sorumlu olaca yargsna
varlacaktr.
Dini inanlar olan bir kimsenin zgrlk sorununa bak as da farkl bir boyut
kazanacaktr. Bir yandan inanm olduu Allah Telnn kendisinin yapt her eyi nceden
bildiini varsaymas gerekecek, dier yandan da, fiillerinin nihayetinde Allah Tel tarafndan
cezaya ve mkfata arptrlacan kabul ederek, Allah Telnn nceden bilmesine karn
insannzgrbirvarlkolduunuvarsaymakzorundaolacaktr.
Bilindii gibi klasik teistik anlay Allah Telnn bilgisinde her hangi bir eksiklik grmez.
Mkemmel Varlk Teolojisi Allah Tely bilgisi, kudreti, iradesi ve iyilii bakmndan
mkemmelkabuleder.Dieryandandayaratlmolaninsanniyivektysemedesorumlu
olduunu, bunun sonucunda insann eylemlerine gre ceza ve mkfat elde edeceini ileri
srer. Dolaysyla bir yandan Allah Telnn insan eylemleri konusundaki bilgisinde her hangi
bir eksikliinin olmamas gerektii varsaylmak zorunda iken, dier yandan da insan
eylemlerinin zgr kabul edilmesi gerekmektedir. nk Allah Telnn yaratcs olduu
insann eylemlerini nceden bilmesinden daha makul bir iddia olamayaca, hem rasyonel
dncenin bir gerei, hem de teizmin en temel varsaymdr. Dolaysyla Klasik teizm bir
yandan, Allah Telnn gelecekte olacak olan insan fiilleri hakknda, o fiiller meydana
gelmeden nce bir bilgiye sahip olduunu iddia ederken, dier yandan insann yapp
ettiklerinde zgr olduunu ve yaptklarnn sonunda mkfat veya cezaya maruz kalacan
varsaymaktadr.
Fakat mesele hem Allah Telnn nbilgisi hem de zgr irade gibi iki unsurun bir arada
olmas gerektii eklinde konulmasna karn, bir takm problemler hemen kendini
gstermektedir. Mesela; n bilgi insan iin sz konusu edildiinde, insann dahi gelecek
hakkndaki baz olaylar bilebilecei ifade edilebilir. Dolaysyla bir anne, rnein, olunun
meyvesuyunusevdiinibildiindendolay,ertesignkahvaltsndaolunasormadanportakal
suyunukoyabilirveoludabunaitirazetmeyebilir.Dierbirifadeyleannengrsndehakl
kabilir.Fakatocuunmeyvesuyuimesianneninngrsndenkaynaklananbirnedenden
dolaydeildir.Dolaysylaburadaanneninngrsile ocuun meyvesuyuimesiarasnda
nedenselbirilikiyoktur.
Duruminsanbilgisiasndanbyleolmasnakarn,AllahTelszkonusuoluncamesele
farkl bir boyut kazanmaktadr. Allah Telnn bilgisi sadece pasif bir bilgi deildir. Allah
Telnnezelivezorunluolmas,aynzamandakendisinindndakivarlklarnnedeniolmas,
bilgisinindenedenselbirkarakteresahipolduuanlamnagelir.Buvarsaymnteolojikifadesi,
AllahTelnnyaratmolduulemhakkndamutlakanlamdailahiinayetevehkmranla
sahip olmas anlamna gelir. Dolaysyla Allah Telnn bilgisi, insan bilgisinin aksine, objesi
hakkndanedenselbirkarakteresahipoluponuvarklanbirbilgidir.
226hramczdeHacsmailHakkAltunta

Klasik teizme vurgu yaplma nedeni, modern teoloji olarak adlandrlan sre ve aklk
teolojisi, mkemmellik kavramn farkl bir ekilde yorumlad iin, Allah Telnn kudretinin
ve bilgisinin snrl olmas nedeniyle insan eylemlerini zorunlu klmad konusunda ak bir
inancasahipolmasndandr.
Doal olarak klasik anlay, Allah Telnn mkemmellii ile insann zgr iradesinin bir
arada var olacan iddia etmektedir. Dolaysyla temel meseleyi yeniden Allah Telnn
zorunlubilgisiileinsaniradesininbiraradasavunulupsavunulamayacaolarakformleetmek
dahauygunolacaktr.Genelanlamdaproblemiuekildeformlletirmekmmkndr:
1.Zorunluolarak,eerAllahTelxincedenbiliyorsa,otakdirdexolacaktr.
2.AllahTelxincedenbiliyor.
3.yleyse,xolacaktr.
Buemalandrmaysembolikbirekildeyapacakolursak,
1.pq
2.p
3.q
Buradatemelproblemzorunlulukkavramnnneekildedeerlendirileceiyleilgilidir.Allah
Telnnbilgisininzorunluolmas,bildiieylerindezorunluolmasngerektirmeyeceitemel
zm olarak ortaya konmu olmakla birlikte, birok baka sorun hemen kendini
gstermektedir. Zorunluluk kavramnn geiken olup olmad bu meselinin zmnde en
temelsorunlarnbandagelir.
Eer Allah Tel yarn stanbula gideceimi biliyorsa, zorunlu olarak yarn stanbula
gideceim gibi, p q, p, q eklinde ifade edilebilecek olan zorunluluun geiken olmas
gerektii,teolojikfatalizmin369zorunluolarakktnvarsaydsonutur.
Dolaysyla Allah Telnn bilgisinin zorunlu olmas nedeniyle, bildii eyin de zorunlu
olmasnngerektii,teolojikfatalizmintemeliddiasolarakzikredilebilir.Fakatbukarsamaya
370
klasikanlayncevabhazrdr;artlbirnermeninzorunluolmassonucunzorunluluunu
gerektirmez.Dierbirifadeylezorunlu varlnzorunlubilgisininieriikontenjanolabilir.De
dicto 371 zorunluluk de re zorunluluu gerektirmediinden, zorunlu olarak yarn stanbula
gideceim gibi bir karsama yanltr. yarn stanbula gideceim cmlesinin bana
getirilen zorunlu model kavram bu cmleyi mutlak anlamda zorunlu klacandan dolay,
yarn stanbula gideceim cmlesinin btn mmkn dnyalarda doru olmasn
gerektirmektedir.Fakatbucmlenin btnmmkndnyalardadoruolduunusylemeyiz.
Dolaysyla mutlak anlamda zorunluluktan kastedilen bir eyin btn mmkn dnyalarda
doruolmasise,otakdirdeyarnstanbulagideceimgibibircmleyarndansonradoru

369
Kaderciliin
370
Sonukarma,anlam,sonu
371
De dicto nerme ile ilgili anlamnda olup de re eyle ilgili anlamndadr. De dicto zorunluluk
nermeye atfedilen bir zorunluluk iken de re zorunluluk eye atfedilen bir zorunluluktur. Buna rnek
olarakStephenHawkingin2saysndndnvarsayalm.2sayszselolarakveyazorunluolarak
ift saydr. Bylece u de re nerme doru olmu olacaktr; Stephen Hawkingin hakknda dnm
olduu ey zorunlu olarak ift saydr. Fakat bunun aksine Zorunlu olarak, Stephen Hawkingin
dnm olduu ey ift saydr yanl olmu olacaktr. nk Stephen Hawkingin 2nin ift say
olduunu dnmesi zorunlu deildir, baka ey de dnebilirdi. bkz. Michael J. Loux, Metaphysics,
Routledge,London,1998,s.173174
 nternetYazlar227

olmayacagibi,dndedoruolmadnsylemekyanlbiraklyrtmeolmayacaktr.372
Dier yandan ezelilik konusundaki farkl anlaylar, ilahi n bilgi ve insan hrriyeti
konusunda merkezi bir unsur tekil eder. Genel olarak iki trl ezelilik anlaynn olduu
varsaylmaktadr.
Bunlardan ilki, Allah Telnn tamamen zamann dnda olduu, zamansal olaylarla
hibirekildeortakbirpaydayasahipolmad,mutlakanlamdailahizamanszlkanlaydr.
Buanlayagre,AllahTelnnlemhakkndanbilgisindenbahsetmekyerine,btnzaman
kuatanezelibilgisiszkonusuedilebilir.Mutlakanlamdazamandezeliliinsavunulmasnn
temel nedeni olarak, Allah Telnn zamanla herhangi bir ilikisinin olmad varsaylmak
suretiyle, mutlak anlamda Allah Telnn basitliinin ve deimezliinin korunmak
istenmesinden kaynaklandn syleyebilir. Bu bak asna yneltilen en temel itiraz olarak,
tamamen zamann dnda telakki edilen bir varln, zamann iindeki olgular zamansal
olarak bilemeyeceinden, her eyi bilen olma temel niteliini muhafaza edemeyecei
konusundadr. Dolaysyla, Allah Tel hakknda ifade edilmi olan btn sfatlar nihayetinde
Allah Telnn zatna irca edilerek, varlyla zde kabul edilir. Allah Telnn sfatlarndan
bahsetmek, bu sfatlarn Allah Telnn varlndan ayr niteliklere sahip olduu anlamna
gelmez.Bunlarsadecedilselifadelerolup,metaforik373anlamasahiptirler.
Dierbirezelilikyaklam olarakdaAllahTelnninsanlaaynzamansalerevedevar
olduunu syleyebiliriz. Buna gre Allah Telnn ezeli olmas btn zamanlarda var olmas
anlamnagelir.BuanlayagreAllahTelzamanlolarakezelidir(everlastingly),odaimavar
olmuturuandavardrvevarolacaktr.BuanlayAllahTelnnbasitliinivedeimezliini
geneldefarklbirekildeyorumlamaktadr.AllahTelnnbasitolmasdemek,Ondaherhangi
bileik bir unsurun bulunmamasna karn, Allah Telnn sfatlarnn zatna irca edilmesi de
mmkn grnmemektedir. Allah Telnn sfatlar sadece dilsel ifadeler olmayp, Allah
Telnn zatndan ayr bir anlam ve ilevleri vardr. Bununla birlikte Allah Telnn zatndan
ayrolaraktelakkiedilenbusfatlarnzamanlaolanilikisiAllahTelnnzatndaherhangibir
deiiklienedenolmamaktadr.Sadecezselolmayanbirdeiiklienedenolmaktadrki,bu
sayede Allah Telnn zsel olarak basitlii, deimezlii ve mkemmellii korunmu
olmaktadr.]374
Sonu olarak [nsann zgr olup olmad tarihin ilk alarndan beri cevaplandrlmaya
allanbirsorudur.
NSAN DETERMNST BR DNYADA MI YAAMAKTADIR YOKSA, FLLERN ZGR BR
EKLDEMYAPMAKTADIR?

372
Konuylailgiliolaraktrlzorunluluktanbahsedebiliriz;
Mutlak anlamda/metafiziksel zorunluluk: btn mmkn dnyalarda zorunlu olan, bir mmkn
dnyadanbrnegredeimeyenzorunluluktur.
Arzi/geici/zamansal zorunluluk: Mutlak anlamda zorunluluun aksine arzi zorunluluk, geici
zorunlulukdadiyebiliriz,birekildezamanlakaytlbirzorunluluktur.Bellibirzamandadoruolmasna
karnondanncedoruolmadiinmutlakanlamdazorunluolamaz,dierbirifadeylebtnmmkn
dnyalardazorunludeildir.
Nedensel zorunluluk: Bir sonucun meydana gelmesi iin nedenin art olmasn gerektirir. Sonu,
nedennartolmaksznmeydanagelmez.Buyzdennedenlesonuarasndazorunlubirilikininvar
olduundanszedilebilir.
373
Mecazi
374
(YAVUZ,2006),s.19
228hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bu soruya cevap vermek, meseleye teizmin temel varsaymlar girince daha da zor bir hal
almaktadr.
Mkemmel varlk teolojisi Allah Telnn kudretinde ve bilgisinde her hangi bir eksiklik
grmez. Dolaysyla Allah Tel kendisinin dndaki varlklarn yaratcs olduundan dolay,
onlar hakknda tam ve eksiksiz bir bilgiye sahiptir. Allah Telnn insann fiillerini o fiiller
meydanagelmedenncebilmesiteizminentemelvarsaymdr.Buyzdenburadakientemel
soru,
ALLAH TELNIN BLGSNN NEDENSEL KARAKTER VASITASIYLA NCEDEN BLD
NSANEYLEMLERNZORUNLUKILIPKILMADIIDIR.
Mutlak anlamda mkemmel bir Allah Telnn bilgisinde herhangi bir eksiklik kabul
edilemeyeceinden dolay, zamanda meydana gelen olaylarn Allah Tel tarafndan nasl
bilindii, bu anlayn temel sorunlarndan birisidir. Zamansal olgularn zamansz bir ekilde
ifade edilmesi Allah Telnn mutlak anlamda deimez bir varlk olmas dncesiyle tutarl
olmakla birlikte, Allah Telnn mutlak anlamda her eyi bilen olmasnn savunulmas, baz
skntlardourmaktadr.
zgriradeliyaratlminsanasndantemelsorun,AllahTelnnhemzgriradesahibi
olarak yaratp hem de onun daima doru yapmasn salamas mmkn olup olmad
sorusundadmlenmigrnmektedir.
Bunedenle,ilahinbilgiveinsanhrriyetiprobleminefarklbakalarbulunmaktadr.Bu
farkl bak alarnn her birisinin dierine gre daha rasyonel ve tutarl olduu noktalar
mevcuttur.
nsan,AllahTelnnmutlakanlamdainayetiniveinsannzgriradesinibiraradangren
bakasyla,teizmintemelvarsaymlarileyalnzAllahTelyabrakanbakarasndasrekli
gidipgelmektedir.]375

375
(YAVUZ,2006),s.175182
KAYNAKA
YAVUZ Zikri nsan Hrriyeti Asndan Tanrnn n Bilgisi [Kitap]. Ankara: Ankara niversitesi Sosyal
BilimlerEnstitsFelsefeVeDinBilimleri(DinFelsefesi)AnaBilimDalDoktoraTezi191407,2006.

 ALLAHTELNINKUATMASI

Sonsuz g ve kudret sahibi, mutlak hkimi, mutlak efendisi, mutlak kudret sahibi olan
Allah Tel, her eyi yoktan var etti. Allah Telnn kendisinin tbi olaca hibir art, kayt
veya belirleme de yoktur. Tersine btn art, kayt ve belirlemeler, Onun zgr iradesinin
sonular olarak ta ortaya kt. O kinat istedii iin, istedii anda ve istedii gibi yaratt.
Balangtadeil,istediiherantabiatamdahaleetmektedir.
[Szlkte,kuatmakvehkimolmakmanasndanhareketle,bireyiherbakmdantanyp
bilmeye ihata denmitir. Gelecei ihata etmek, henz yaanmam zamanlar ilmen kuatp
bilmekdemektir.Dahagelmemizamanlar,ileridevarolacakgereklikleriynylebilinir.
Peki,bylebirbilgiinsanzihniiinmmknmdr?nsanlar,geleceinnaslyaanacan
kesinbilgilereklindengrebilirmi?
Bilinen u ki, normal artlarda en ou gelecee ynelik gl tahminlerde bulunmak ve
gerekihayallerkurmakdndabukonudainsannelindebireyyoktur.]376
u anda bulunan varlmzla dncede gemiten gelecee ulama abamz, kesinlik
bildirmeyen hkmler retmekten teye geemez. Bir dakika ilerisinden bir yzyl sonrasna
kadarbtngelecekzamanlar,varlkrealitemizasndanhenzyaanmamtr.Hibirtahmin
vehayalmantktabilgiifadeetmediindentr,normalzihinyeteneimizlegelecekzamanlar
bilmemizmmknolamaz.
Gelecek zamanlar bizim iin henz var olmad iin, imdiden mahede edilmesi
imknszdr. Gerekte mevcut olmayan eyler, duyularla alglanamaz Daha nce yaanm bir
olay gibi daha sonra yaanacak bir olaya da imdiden ahit olmak yaratlmz gerei mevcut
olanengellerkalkmadanszkonusudeildir.Bubakmdan,geleceinbilgisiancakdncede
katiyet bildiren hkmler eklinde olur. Varln sonras imdiden dnlebilir olduundan,
varlk hakknda nceden hkmedilebilir. Ne var ki, zamanla yaanacak eyleri nceden
dnmek ve kat hkmetmek iin zamana hkim olmak gerekir. rade ve gle hkim
olunamayan eyler hakknda dncede hkm vermek, ancak tahmin deeri tar. Eer
zamana gerekten hkmmz geseydi, gelecek zaman hkmen bilmek de imkn dhilinde
olabilirdi.Ancakinsannvarlahkimiyetiokazolduundan,zamanahkmdepekzayftr.
Buhkimiyetyetersizliisebebiyletahminvehayalimizdaimamuhtemelkalmayamahkmdur.
Geleceinbilgisininzamanhkimiyetinebalolmasuyarnca,geleceeynelikngrlerin
kesinlik derecesi, hkimiyetin derecesine balanabilir. Yksek bir hkimiyet durumunda
yrttmzngr,dierindendahakesingrnr.rneinmasamznzerinde,alglad
bir eker taneciine doru sabit hzla yryen bir karncann bir dakika sonra nerede
bulunacan ngrmek, havada serbest uan bir serenin bir gn sonra nerede olacan
tahmin etmekten daha kuvvetli bir hkm nitelii belirtir. nk serenin hemen btnyle
hkmmzden kmas yannda, nmzdeki karncaya bir lde hkim olduumuz
varsaylabilir.Karncannbirdakikasonraekertaneciiylemegulolacanahkmedebilir,bu
dnceyi hayalimizde canlandrabiliriz. Fakat verilen bu hkm bilgi deildir; nk
hkimiyetimizi engelleyecek ihtimallerin varl daima phe uyandrr. rademizi aan bir
sebeple karncann yn deitirmesi veya yryemez hale gelmesi mmkn olduundan, bu
kadar kk bir varlk alannda ve bu denli ksa bir zaman diliminde bile ngrmzn
yanllarma ihtimali vardr. Demek ki gelecek zamanlar, bildirilmedii srece insana

376
BAYMUR,Feriha,GenelPsikoloji,stanbul1973.s.193.
230hramczdeHacsmailHakkAltunta

mehuldr.Geleceibilmek,ancakihtimalleriyokedenmutlakbirhkimiyetleolabilir.
Bu aklama zerinden ihatay (kuatmay) mukaddes manada tanmlayacak olursak, ilh
ihata, Allah Tel'nn gelecek zamanlan mutlak ilmiyle kuatmas, henz yaanmam
gerekleri nceden bilmesidir. Btn gelecek, kesin bilgiler suretinde Allah Tel'nn sonsuz
ilminde yer alr; sonsuzlukta yaanacak realiteler Allah Tel'ya daima malumdur. Yaratan'n
gelecekzamanlarbilmesi,mutlakilmineaitbire'ndir 377.hata ise,AllahTelnnvarlkve
zamana mutlak hkim olduunu belirtir. Mukaddes ihatann, gelecee tamamen hkmeden
mutlakrubbiyetinilmiolduudasylenebilir.lemlerinRabbi'ninhkmnengelleyecekbir
sebep bulunmadna gre, Cenb Hak deimez hkmler eklinde belirledii zamanlar
katiyetle bilir. Yksek ihata tecellsi, kesin hkmler manasnda gelecei belirleyip tyin
etmektir.Meydanakansonsuzhkmler,zamanngrnmnncedenvermiolur.378
Yaratan'n hkm engellenemez, kayt altna alnamaz.379 Tabiatn snrsz yaratlnda
grld zere, mtel380 irade yerel artlardan bamsz kald gibi, nran kudretin
yaratlm mhiyetlerce kstlanmas da imknszdr. Muhalefet tanmayan bu serbestlik, Allah
Tel'nnhernedilerseyapmas,nehkmverirseolmasanlamnagelir.381
Yaratan'n her eye hkmeden emri dnda lemde bir ey meydana gelemez. Varlk
tamamenO'nunelinde,olaylarO'nunhkmndedir.382
Mtel iradenin beer iradeyi kayt altnda tutmas, kulun tercihine vesayet ve veklet
etmesianlamndadr.Allahistemediisrecesizisteyemezsiniz. 383 beyanbunuifadeeder.
Bu manada, mukaddes irade mahlk iradenin vekili ve son merciidir.384 Kul kendi kiilii
dorultusunda bir eye meyil gsterse, bu meyil mukayyet bir irade hkm oluturur; Allah
Telkulunbuyneliineyaizinverir,teyitederveyaengelolur,deitirir.Bu,yereliradenin
nihadzeydemteliradeyebalanmasdemektir.
Yaratan, insanlarn kiiliklerini ilmen kuatarak, herkesin karakterine bal meyil ve
ynelileri bilir; hkmnn merciiyeti cihetiyle nceden tyin eder. Burada aklanmayan,
kulda karakterinnaslortayaktdr ki,yaratlhikmetiningizlituttuubu bilinmez mesele
kaderinsrranlamndasrru'lkadereklindeadlandrlmtr.
Allah'n varlk lemi zerinde eitli manalarda tecelli eden mutlak hkimiyeti, btn
varlklarngeleceiniAllahTel'nnhkmne,dolaysylamuhtilminebalamaktadr.radeve
kudretin hkmnden hari olmayan bir ey, ilmin ihatasndan da hari deildir. Hkimiyetin
mutlakl, gelecein mtel hkmlerini ihtimal manasndan uzak, kesin bilgiler mahiyetinde
gstermektedir. Bizde tahminden teye gemeyen hkmler, mtel hkme nispetle birer
tyindir.
Kur'n Kerm'in gelecee dair hkimiyet ifadeleri, ayn zamanda ilmin ihatas manasna
gelir.Tpkgelecektenyaplangaybihbarlarn,aynzamandairadevekudretinkesinhkmn
gsterdiigibi.CenbHakkhkmylehereyikuattandailmiyledekuatmolur.Vahyin
gelecek zamanlara ilikin bildirdii mtel hkmleri, mukaddes ilmin ihatas manasnda

377
e'n:Bireyinhususiyetininfiiltezhrt,neticesiveeseri;i,gerek,tavr,hal.
378
Gazzl,Mericlkudsfimedricima'rifeti'nnefs,1988,s.165.
379
En'm,57;Ysuf,40;Sebe,22;elFurkan,13.
380
Mteal:l,byk
381
Bakara,165;Ra'd,41;Ahzb,38;Talk,3
382
limrn,154;Mide,1;Hd,56;Ra'd,31;Ysn,83.
383
nsn,30;Tekvr,29
384
En'm,102;Hd,12;Zmer,62
 nternetYazlar231

okumakmmkndr.
Kurn Kerimin beyanna gre, gelecek zamanlar insan iin bilinmez bir gayb lemidir.385
Gelecein gizli hkmleri Allah Tel'nn elinde, istikbalin btn bilgisi O'nun yanndadr.386
leride neler yaanacan Allah Tel'dan baka kimse bilemez; kimsenin, yarn bana neler
geleceini ve sonunda nerede leceini bilmedii gibi.387 Allah Tel muht ilmiyle, insanlarn
haberdar olduu veya olmad her eyi bilir.388 nsanlarn dnyada tek tek nasl bir hayat
sreceinden,mrlerinineekildetamamlayacandanaynylahaberdardr.389Kyametinnasl
meydanagelecei,mahergnndenelerolaca,hesabaekilenkiilerinAllahTel'yanasl
cevapverecei,gnahkrkiilerinbirbirlerinenelersyleyecei,nihayetkimincennetegirecei
ve kimlerin azaba maruz kalaca dahi Yaratan'n malumudur.390 Hatta cehennemde azap
ekenlerin arasnda yaanacak mnakaalar, dile getirecekleri pimanlklar, cennet ehlinin
kavuaca saadetler, yaayacaklar yerler, birbirlerine hitabn nezih cmleleri ve ebed
nimetler,hepsiilhilminihatasnanazaranayrntsylabildirilmektedir.391
Vahyin bu gibi gayb haberlerinden baka, nzul zamannda bildirilip sonradan aynyla
gereklemi tarih ihbarlar da vardr. Kurn Kerimin indii dnem asndan yakn bir
geleceiaydnlatanbugaybihbarlar,bildirildiizeretahakkuketmiolmakla,ilhihatann
aynen yaanm malumatna rnektir. Bu rnekler, bir zaman Nuh aleyhisselma artk
kavminden kimsenin iman etmeyecei vahyedildikten sonra, gerekten byk tufana kadar
kimsenin imana girmemesiyle mtel ihbarn aynen vuku bulmasna benzer.392 Raslllah
sallallhaleyhivesellemevahyedilenyakngaybhaberleri,kendihayatndaaynenyaanarak
tarihe gemi olaylar durumundadr. rnein Mekke mriklerinden Eb Leheb'in iman
etmeyip kfr zere ahirete gecei, vahyin ilk yllarnda nceden bildirilmiti.393 Bu kii,
hicretinikinciylndakendievindeinanszveperianbirhaldeld.
Varlklemizerindebylesnrszbirhkmletecelledenilhihatann,mtelhkmn
tlakncasonsuzolduuanlalr.Mukaddesihatamutlakbire'ndir.Gelecekzamanlar,mtel
hkmn snrsz tyini cihetiyle daima malum ve mukadder olur ki, vahyin mutlak gelecee
ynelik kesin beyanlar bu itibarladr. hatann sonsuzluunu, mutlak ilmin, sonsuz hkmler
eliinde gelecein snrsz realitelerini kuatmas eklinde dnmeliyiz. hatann snrszl,
hkmn snrszlna edeer; ihatann tecell sahas da mtel hkmn kuatt varlk
sahasnadenktir.
Hkmn kuatt varlk sahas, mtel iradenin yneliine baldr. rade hangi keyfiyette
hkmediyorsa, ilmin ihatas da o keyfiyette tecell edecektir. hata tecellsinin, iradeye ait
hkmtecellsinisbetindegerekletiidnlr.
KurnKerim,Yaratan'nnezdindekiycekaderdvannammMbnadnvermitir.394
Bu yce kitabn, hikmet dvan olan mmlkitab'a istinad ettii ve ona dhil olduu

385
Meryem,78;,Tr,41;Necm,35;Kalem,47.
386
En'm,58;Ynus,20;Hd,123;Nahl,77.
387
limrn,179;En'm,59;Neml,65;Lokman,34.
388
Bakara,255;En'm,73;Th,110;Enbiy,28.
389
Muhammed,19
390
brahim,44;Nahl,86;Meryem,70;Th,104;Lokman,43;Sebe,32;Nebe,40;Mesed,3
391
Bakara,167;brahim,21;nsn,522;Nebe,3136.
392
Hd,36;Nh,25.
393
Mesed,13
394
Ysn,12.
232hramczdeHacsmailHakkAltunta

sylenmiti.Bunagrekaderhkmlerihikmethkmlerine,mamMbndemmlkitab'a
baldr.395Evveliyettehikmetintesbitedilmesinikaderintesbitiizlediikadaryla,ikimukaddes
dvann mutlak bir mnasebet zere birbiri ardnca yazld dnlebilir. Allah Resul'nn
bildirdiine gre, yce hikmet ve kader kitaplar, yaratltan alar nce Kalem ismindeki bir
melee yazdrlmtr. Kur'n Kerim, Allah'n lemdeki her eyi nceden tek tek belirleyip
kaydettiinianlatmaktadr.Evvelihatayifadeedenbuilkkaderkaydnda,hereyinmutlakbir
tafsilzeredeil,nispetenmcmelyazlmolduusylenebilir.nkKurnKerim,yaratl
zamanlar boyunca mufassal yazlan dier bir kader dvanndan bahseder. Bu itibarla mam
Mbn,mtelkaderinicmalmertebesinibelirtmektedir.
Yaratlzamanlarnnsonsuzayrntlihata tecelllerinitemsiledenmufassalkaderdvan,
vahyinbeyanndaKitb Mbnismiyleanlr.396Evvelikader kitabmamMbnnaslyce
hikmet dvan mm'lkitab'a bal ve onun bir devam ise, Kitab Mbn de onlara bal ve
dhil bir kitabet saylr. Kyamet gnne kadar daim surette gerekleecek olan bu ikinci
yazm, kaderin tafsil mertebesini belirtmektedir. Buna gre, evvel dvanda nisbeten mcmel
kaydedilenherey,yaratlboyuncasonsuzayrntlardayenidenyazlmakta,mutlakbirihata
zere istinsah edilmektedir. Kurn Kerim, grevli meleklerin gerekletirdii bu daim
istinsahn, Kadir gecesiyle zel bir mnasebeti olduuna iaret eder.397 Raslllah sallallh
aleyhiveselleminmirataduyduunusylediikudskalemseslerinindeaynmtelkitabete
ait olmas muhtemeldir.398 Kurn Kerim, varlk leminde yaanan her eyin, henz var
edilmedenncembnbirkitaptayeraldnbildirmektedir.399
Evvel ve daim ihatann byle birbirine bal mukaddes yazmlarla temsil edilmesine
mukabil,kyamettesinikuatanihata tecelllerininkitabete gememesi,kaderdvanlarnn
arlkl olarak ahiret ncesine ilikin manalar ifade ettiini gsterir. Bu manalarn en genii,
mutlak rubbiyetin temsil edilmesi olsa gerektir. Kader hakikatte bir rubbiyet tecellsi
olduundan,kaderdvanlardarubbiyetinyksekbirkeyfiyettetemsiliiindzenlenmitir.Bu
yzden Kurn Kerim, kaderin yazlmasnn hikmetini, insanlara mutlak rubbiyet altnda
yaadklarngstermekvebyleceYaratan'ateslimolmalarnanlatmakeklindeaklar. Ayn
dorultuda,herinsannhususkaderininmanenboynunaasldbildirilmektedir.400Alnyazs
dadenenbuzelkitabettecellsi,herferdinhayatnahkimolanrubbiyetitemsileder.Allah
Resul, bu husus yazmn, insana anne karnnda ruhun fleniine bal olarak gerekletiini
belirtmektedir.401]402
Allah Telnn nbilgisinin zaman ierisindeki ihatas ile anlamakta dncemizde Onun
tarafna meyledip noksanlk makamnda kendimizi grmek uygun olacaktr. Yaratlnda
kendisine danlmayan bir varln sebebi olan yaratcnn iradesini sorgulamakta amazlarn
olacan dnmesi gerekmektedir. Allah Telnn sonsuz kudreti karsnda insana verilmi
ksmzgrlkkapsnkrmadandncelerimizdebirsorgulaycdeil,sorgulananmahkmun

395
Zuhruf,4
396
En'm,59;Ynus,61;Hd,6.
397
Duhn,4
398
Mslim,"mn",263
399
En'm,59;Ynus,61;Neml,75;Sebe,3
400
sr,13
401
Buhr,"Kader",1;Mslim,"Kader",1,2
402
(KURT,2002),s.127138
 nternetYazlar233

ilesi ile hareket etmek uygundur.403 nk Allah Telda bulunan sonsuz bilginin404 ve
tecellinin ksack aklla llmesi bir yerde abesle itigaldir. Hakikatte bizim uramz Onun
rahmet penceresinden yaratl hikmetlerini dnmektir. Dnme emri de Allah Telnn
ayrbiremridir.

403
(dem ile ei) Rabbimiz! Kendimize yazk ettik; bizi balamaz ve bize merhamet etmezsen biz
kaybedenlerdenoluruzdediler.(Araf,23)
404
De ki: Rabbimin szlerini yazmak iin denizler mrekkep olsa ve bir o kadarn da katsak,
Rabbiminszleritkenmedendenizlertkenirdi.(Kehf,109)

KAYNAKA
KURTErkanKur'anKerim'eGreAllah'nlmi[Kitap].stanbul:MarmaraniversitesiSosyalBilimler
EnstitslahiyatAnabilimDalKelmBilimDalYksekLisansTezi,111101,2002.

 SYASETNDNLEMES

slamda devlet ve siyaset anlay, adaletin tesisi, zulmn kaldrlp, yetkisini halktan alan
hukki bir dzenlemedir. Ancak, yllardr mslmanlar siyaseti hukuki olmaktan ziyade itikdi
manada deerlendirmi, hukuka dayal bir devlet ve siyaset anlayn tam olarak
gelitirememi,dinsiysibirdoktrinedntrmtr.
Mslmanlar siyasetlerinde, din naslarda ynetim uygulamalar olmad halde, onlarca
delil retince de tkanp kalmlardr. Din bir kurum haline dntrlen kurumsal siyaset,
yenideneskihviyetinekavuturulmakistenmisede,baarsalanamaddagrlmektedir.
slam, siysi hkimiyetin kaynan, teoride, halka dayandrmasna ramen, uygulamada
bunu gerekletirememi olmas dou milletleri yapsnn kltr rn olabilir. Aslnda slm
bat dinidir. Yine kiilerin ahsiyeti ve uygulamalarndaki aykrlklar, slamn ksa zaman
ierisindebyktoprakhkimiyeti,ticarmerkezlerinyerdeimesi,halknveyneticilerindin
olgunlamadneminitamamlayamamalarilesorunstnesorunlargetirmitir.
lk siysi atlama Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin dnyay terk ettiinde insanlarn
onun koymu olduu ilkeleri birden unutkanlap tekrar cahiliye dnemini hatrlatan adetleri
hayata geirmeleridir. Bu bir ynden dinin itimi plandaki ynetim serbestiyetin varln
gsterebilir. Ancak ilk halife seiminde meydana gelen boluun bugne kadar brakt izleri
bulunmaktadr. Bu ekilde balayan ynetim ekli ile sarsntya urayan ynetimler istikrar
gsterememitir. Raid Halifelerden sonra slm devlet uygulamas Emeviler ile tamamen
halkdankopmu,saltanatadnmyllarylbuynetimeklideimemitir.
Buradausoruaklagelirseslmhalayeryzndehkimiyetininasldevamettiriyor?Bunun
cevabdininkoruyucusuAllahTelolduuiindir.KurnKerimdegeen
pheyokozikribizindirdikbiz,herhaldebizonumuhafazadaedeceiz. 405ayetiile
dinAllahTelnnkorumasaltndadr.Dinmkemmelliiiledimdikdurmaktadr.AncakAllah
Telslmhayatnizamolarakuygulamayinsanlarabrakmtr.
Gerekten mminler kurtulua ermitir. 406 ayetinde geen iman edenlerden maksat
inancna sadk olanlardr, Mslmanlar deildir. Yoksa bugnk mslmanlarn bu zilleti
olmazd.
slmsiyasetininbaarszolduunudnmeklzumsuzolabilir.Ancakidealslamdevleti
anlaynda mkemmel ekilde oturtulamamasnn sebebi olarak kiilerin karizmalar ile
inanlarn hep bir kefeye konulmas, devlet ynetiminin din ve sosyal yn uyumam
olmasdr. slm tarihine baktmzda Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin dnyay terk
etmesiyle balayan olaylarda Ehli Beytin bana gelen skntlarda Hz. Ali kerremallh
vecheninyapcrollerstlenmesikarizmatikahsfonksiyonunubirtarafabrakpdevletmillet
olmann gereklerini gstermesidir. Hz. Hasan aleyhisselmn halifelii terk etmesi ve Hz.
Hseyin aleyhimesselamn devlete kar gelmeleri riyaset iin olmayp, devletin itimai
uygulamada halktan koparlp saltanata dntrlmesine itirazdr. nk her saltanat bir
zulmnuygulaycsolmaktankendinikurtaramamtr.
Neticede, EYTAN VE YANDALARI, HLELERN NSANLARIN ZAAFLARI ZERNE DZER.
SALAYICILAROLARAKTESPTETTUNSURLARIDABAZENDNYNDEN,BAZENDEDNYEV
YNNDEN HAREKETE GERR. BU DZENLERN NDEN KURTULMAK OK ZOR

405
Hicr,9
406
Mminn,1
 nternetYazlar235

OLDUUNDANKARGAAORTAMIHBRZAMANEKSKOLMAZ.
Eyinananlar!CumagnnamaziinezanokunduuzamanAllah'anmayakoun;alm
satmbrakn;bilseniz,busiziniindahaiyidir.407
BuayetinbatnmanasEyinsanlar,biriaretzuhur ettiindekendinizidnyevartlardan
uzaklatrarak hak olan Allah Telnn emirlerine uyun, acele ederek batln prangalarn
boyunageirerekklelemeyin,demektir.
Sonu olarak diyebiliriz ki DNYA BEKR BR KOCAKARIDIR. HERKESLE NANLANIR FAKAT
GERDEEGRDKMSESHOLMAMITIR.
Yaptklarnzdanmutlakasorumlututulacaksnz.408

407
Cuma,9
408
Nahl,93
 BUNSANNEYSTYOR?

Dermnarardmderdimederdimbanadermnimi,
Brhnsorardmaslmaaslmbanabrhnimi.
Sausolumgzleridimdostyzngrsemdey,
Bentaradaararidimolcniindecnimi.
ylesanrdmayriyemdostgayrdrbengayriyem,
Bendengrpiitenibildimkiolcnnimi.
Savmusltuhacilesanmabiterzhidiin,
nsnKmilolmayalzmolanirfnimi
Kandegeliryolunseninyakandevarrmenzilin,
Nerdengelipgittiinianlamayanhayvnimi.
MridgerektirbildireHakksanaHakkalyakn,
Mridiolmayanlarnbildiklerigmnimi.
Hermridedilvermekimyolunsarpauratr,
MridiKmilolanngyetyolusnimi
Anlahemenbirszdururyokudeildirdzdurur,
lemkambiryzdrrgrenanhayrnimi.
itNiyzninsznbirnesnertmezHakkyzn,
Hakkdanaynbirnesneyokgzszlerepinhnimi
NiyziMsrkaddesellhsrrahulazz

Hayatta birok dileklerimiz mevcut olmakla birlikte yine btn gayretimiz bunlarn
gereklemesi iindir. steklerimizin sevkiyle balayan bu aray, ok az kimse
neticelendirebilmektedir.dnyamzsonsuzboluklarladelikdeikolurken,karamsarlkbtn
benliimizisarmaktadr.
Cemil Meriin Her aydnl yangn sanp sndrmee koan zavall insanlarm:
Karanla yle almsnz ki yldzlar bile rahatsz ediyor sizi! zl sznde olduu gibi;
dncelerimizden ve hareketlerimizden hayallerimiz bir k gibi szarken, toplumda var
olabilmeninzorluuylayprananvebunalanlarmzvardr.
Bu durum bazen Allah Telya dahi uzanabilen bir srele, topyekn bir ksknlk
oluturarak inanlar sarsmakta ve kuvvetli olan tm duygularmz paralayarak bizleri kendi
gerekliimizdenuzaklatrmaktadr.
Hedefe vararak durulmann tek aresi hayatmzn alkantl gemesi midir? Fakat aslnda
tmbunlarbizimyazlolankaderimizdenbakabireydedeildir.
limsahibiolmannbirhadsafhasnnbulunmaygibikiininmalvarlnnokluudayine
dnyaytmylekucaklamasnsalayamaz.
Sahipolmannbirsnrolmadnagrebusonsuzisteklerinaresinedir?
Gelgitleriindesaptmakbiraremidir?
Eerareisedahaokistemenindizginlenemeyenvahiatlarnedenmerayasalnyor?
Acabainsannaslamacsonsuzubilmekmidir?
nsanlarrenmek,bulmakyadakavumakisteselerdenegariptecellidirkiulalanhibir
ey, tm eylemlerinin tetikleyicisi olan boluklar dolduramaz. Birok sanat dalnda bu
durumun farkl ekillerde ifadelerini grmek mmkndr. Aadaki ark sz yine en basit
ekliylebudurumuifadeetmektedir:
 nternetYazlar237

Hiasusuzyaamadmki
Hiparaszpulsuzkalmadmki
Hiakszsevgisizolmadmki
Nedenneyekimebuzlem
Peki,ozamaninsannaradnedir?
Tm bu sorular Dostoyevskinin bir kahramannn sorusunu getiriyor akla; Dnyaya
gnderili sebebim varlmn bir hiten ibaret olduunu anlamam iin midir? Yine ayn
kahraman;nsanhedefevarmaydeil,hedefegidenyollarseverdemektedir.
te bu noktada insann, kendisini asl olan gereklie ykseltecek uyarclara ihtiyac ba
gstermektedir.Bedenindekiduygular bykfrtnalarndalgalarilearprkeninsann bunu
grebilmesiyadafarkedebilmesiokzordur.Bunedenleinsanbilmekvebilinmekiin,eserler
retmeyebalar.Sarslmbenliionuyiyipbitirirkenkendineynveremezveyerindeduramaz
hale gelmitir. Duygu ve dnceleri ruhunun derinliklerinden akln ekranna szarken artk o
birkurtarcaramaktadr.Bunoktadayinekendinevekendindevarolanaynelecektir.Bu
konundnceleri,fiilleriveeserleriolacak,kaybolmubenliinibulmakiinektiiaclarbir
nebzedeolsasonbulacaktr.Artkeserlerionunaynasolmutur.409Birairinaadakiiirinde
belirttiigibi:

BOZGUN
Birkezdahadenedimyalnzlm,
iminkopmayanipindesallandm,
rkttmbulutkularngkyznn,
Sonsuzunizgisiylesnrlandm;
Birgnaresizlikiindekalmken
Hilikordularmoalttmkendimden,
Getimlmbataklnhncmlakurutarak,
Kprlerkurdumumutsuzluumunputrellerinden.
Benzamanmthigcmledurdurarak
Kurdumsessizliinduransaatlerini,
Birgnheryanmdankuatlmken
Birkezdahadenedimkendimetutunmay;

409
[Sigmund Freudun psikanaliz teorisi sanatnn kiiliini ve sanat eseri arasnda iliki kurarken
bilinaltyla ilgili olarak eserindeki kiilerin psikolojisini, bilinalt dnyasna yaknlatrmaktadr. Freud,
sanatnn kiiliine bakarak eseri hakknda baz karmlara varr. Moran onun kuramn yle
zetlemektedir.
nsanlarn bir takm istekleri ve etkileri vardr fakat toplum iinde yaadklarndan d gereklie
uymakzorunluluuduyarvebuistekleriniserbestetatminetmez,aksinebunlarbastrmaya,rtmeye
bakarlar.Fakatistercinselalandaisterbakabiralandaolsunbuisteklerdenvazgemekokzordur.
Bundantrinsangerekhayattakavuamadbuzevklerihayalkurmayoluylaeldeetmeyealr.
Bylece gereklik ilkesinin szn geiremedii bir hayal dnyasnda insan en gizli arzularn tatmin
eder.ounluklacinselyadakendinibaarl,kuvvetliveyksekgrmekleilgiliisteklerdir.Buhayal
kurma eilimi ar kaar, normal snrlarn aarsa ruh hastal iin ortam hazrlanm demektir.
Freudunsanatkuramndabuhayalkurmaeylemiilesanatnnyaknilikisivardr.Sanatdabirruh
hastasnayaknsaylr.Odagerekdnyadatatminedemediiisteklerledoludur]AKTCCAROylum,
T.C. Yeditepe niversitesi Sosyal Bilimler Enstits sa Portrelerinin ncelenmesi Sosyal Bilimler
EnstitsPlastikSanatlarYksekLisansTezi,stanbul,2007,s.6
238hramczdeHacsmailHakkAltunta

ylegenilettimkidenizlerimi
Benkoydumyerliyerineadalarm
Verendimkyz,limanszyaamay.
SedatUmran

Sonu olarak diyebiliriz ki; insann, dalarn tamaktan kand emaneti yklenmek iin
istekliolmas,nefaht 410remzindenaldgleilhmertebelerinsonunakavumakitiyak
aklanamazd. nk dnyann insan doyuracak kapasitesi olmad gibi aradn
bulamayannekeceiztrapgerektenokzordur.steklerimizidnyamzparalayanbirer
mihrak olduu gibi hepsine kavumakta mmkn deildir. Bir yerden sonra durulamayan
insann lmesi iyilik gibidir. Binlercemiz bu yanlsamalar girdabnda boulmaktayz. nsan her
kavumadan sonra skntya der ve her biti onun yeniden bir araya deceinin
habercisidir. nsann doas gerei bu hep byle srp gidecektir. Bu nedenle Allah Tel
insannduraanolamayacanuekildeizahetmektedir.
Onlar inanmlar, kalpleri Allah' anmakla huzura kavumutur. Dikkat edin, kalpler
ancakAllah'anmaklahuzurakavuur.411
Asl olan, i dnyamzdaki bu karmaann nasl zlebilecei meselesidir. Grnen o ki,
AllahTelnnyardmndanbakabunoktadabirzmdemmkndeildir.
Seniarmbulup,doruyolaeritirmedimi?412

410
AllahTel,nefesrRahmanolarakbilinenvekinatnvarlnsreklimuhafazaedenilhnefes
alma vastasyla mahlkat yaratr. leme hakikati cihetinden, rahmann nefesi olmas cihetinden
bakldnda o, ancak Allah Teldr denilir, dier taraftan leme bu ilh nefeste ekillenmi suretler
olmascihetindenbakldndaiseo,mahlkattrdenilir.
411
Rd,28
412
Duha,4
 TOPLUMLARINKIYAMET

MkemmelbirHkmetadamnsevindirmekisterseniztenkitediniz
BasitbirHkmetadamnmemnunetmekistersenizmethediniz

ngilizBabakanBenjaminDisraeli413

nsanlarnenbykdncesirahatbirhayatyaaypnefsininisteklerinekavumadazirveyi
bulmakolmadbilinmelidir.Budurumbazenokadarilerigiderki,insaninsanlktankarak
ilhbirstatyekavumasiingayretgstermeyebalar.Aslndabudurumyklntemellerini
getirecekkleliintekrarkazanlmasnayardmcolmaktr.
Teknolojinin ve kazanmlarn hz karsnda insann yetime hzn hala bulamad bir
gerektir.Vaktiylegelmeyenilerlemelerpsikolojik,sosyolojikveahlakykmlaroluturmutur.
Bunedenleinsanlarmutsuzolarakgrmekteyiz.Buyokoluunhabercisidir.
Gelecein hz karsnda yetiemeyen insann buhran sonunda kleletirmek isteyen
kuvvetleri azdrrken, ezilenleri isyana tahrik eder. Bu hareket ykln habercisidir. nk
kaybedecekleri kalmayanlarn hedefi kaybedecei olanlar iin iddet unsuru olur ve sevgi
kaybolur.
Sevgininkaybolmasaknkrlmasveyabulanmasdr.
Aknkrlmaskyametinkopmasdr.
Krlmadaarzularvehedeflerbtncl=kllirdeyiamakveyakontroletmekseviyesine
gelincekyametikopartmolurlar.
Akn bulanmas ise krlmadan daha tehlikelidir. Dnn bir kere geceyi gndzden
ayrmakmmknmdr?
Ayrlmazdenir.Fakatbugnlerdebuayrlmaolmamsadabulanmgitmitir.
Suyu aktmadan bekletirsen zamanla kokar. Tenkit etmeden ocuk yetitirirsen, ham kalr.
Ancakbuilerikrlmadan,bulanmadanveayrmadanyapmakgerekir.
Toplumlarn kn hazrlayan krlmalar ve bulanmalarla i, d, madd ve manevi
sebeplerdenbirioluur.Tetiklemeetkisiyleuzunveksavadedekyametkopar.Bugerekleen
kyamette sulu ve susuz aranmasna da gerek duyulmaz. nk toplumun kyameti
kopmutur.
Tarihte millet ve devlet kyametleri oktur. Gnmzde ise kimliinin deiimi ile
grlmektedir.Kyametsonucuerimeveasimileolarakyenibiroluumiinedgerekleir.
Artkkta kaybolmutur.Mecrasn kaybedenrmaklarancakerezyonatabikalr.Barikatlar
seviyeliklmadanatlanadmlarsonutakyametikoparacaktr.
Vaktini kaybeden istekler sonuta kyamete sebep olmaktadr. Kk beyinleri sevgiden

413
Benjamin Disraeli, (d.21 Aralk1804 .19 Nisan1881)ngilizpolitikac ve19. yzyl'da birok
kezngilterebabakanolmudevletadam.Yahudiaslldr.
19. yzyl'n ikinci yarsndangilizsiyasetinin,Liberal PartiliWilliam Gladstoneile birlikte en nemli
ismiydi.Muhafazakr Parti'nin nde gelen liderlerinden biriydi.1870ve1880yllar arasndaki
babakanl dneminde ngilizaristokratlarnda arkasna alarakngilteresiyasetini kontrol altna
almtr.Kralie Victoria'nn en ok deer verdii siyasetiydi. Seimlerde ezeli rakibi Gladstone
tarafndan yenilgiye uradktan sonra siyaset sahnesinden silindi.Snf savaveii snfhakkndaki
dnceleri,1950'li yllarnngiltere'sindeki pragmatik ve merkezci ekonomi politikalar zerinde etkili
olmutur.
240hramczdeHacsmailHakkAltunta

yoksun brakanlar yerlerini onlara brakmak istemediklerini akca ifade etmektedir. Gelime
andakibeyneokuygularsanonuyoketmekistiyorsundemektir.AllahTelraslndahi
krkyanagelinceteblievazifeliklarkenbazgenlerinvakitsiztenhorozlaradnmesibir
yokoluunhikyesiniyazmakgibidir.
Sonszolarak,tarihtebenzeriolmayantekraristemekaptallkveahmaklktr.Olmayan,bir
dahaolmayacaktr.

 LMTLELMLEDNLKS

lmi t tarih ilminin bir simetrisidir. Biri gemie, dieri gelecee bakar. Tarih, gemie
yolculuketmemizisalarkenlmitdeisegeleceinbirblmnkefetmemizinimkanlarn
zorlamamzsalar.Lakinlmitilekehnetarasndadalarkadarfarkvardr.Falclkicabnda
lmitninbirubesisaylabilirsedelmitisekesinliklefalclkdeildir.
Gemii analiz etmek, somut olaylardan dolay daha kolaydr. Lkin bugnn verileriyle
geleceiokumakdammkndr.ZiraAllahTelnnkoyduuileyikanunlarvardr.Yanlma
payolmaklabirlikte,bukanunlarerevesindegeleceiokuyabiliriz.Bunupeklherkesbiraz
gayretgstererekyapabilir.
Gelecei okumann khinlikle bir irtibat olduu gibi, khinliin tesinde mspet ve pozitif
ilimlerle de bir alakas vardr. bni Haldun, tarihi ve medeniyet ilmi uzman olduundan
dolay, tarihten k ve ykseli kanunlarn karmtr. Dolaysyla gelecei okumak
anlamnda ftroloji (lmi t) nin ok byk bir fezas ve gk kubbesi vardr. Bu nedenle
kimileri ilmi tiye falclk ve astrolojiyi de katarken, kimileri de tarih gibi ilimler zerinden
ilerlerler.
lmi t, gelecei dnme yntemi belirsiz bir gelecee hazrlk yapmak, yarnn ne
olacan Allah Tel kader kanunlar ile anlamaya almaktr. Bu ise hem zor hem kolaydr.
nk Allah Tel dilerse bu ilmin hakikate kmasn salar. Fakat bu ilim gayb tarafa
dmesindendolayancakzuhuredincefarkedilir.Buisebilmemekileedeerdurumadner.
Yani bilmek, sanki bilmemek olur. Bazen yle bir duruma dner ki alay edilen bir gerek
durumuna dnr. Rasllerin hakikat olmasna ramen uzun vadelerdeki bilgileri, mesela
lmsonrasbilgilerihepalaykonusuolmutur.
lmi t mensuplarnn gelecek ile ilgili ngrleri din, sosyal ve pozitif bilimlerin
kullanlmasileolsada,buherzamanhaklkacaklarnanlamnagelmez.Aksinetarih,builim
sahiplerininyapt,birokhataltahminlerledoludur.
Gelecek ilmi olan lmi t, bir eit ngr olduu iin, iinde daima kk veya byk
yanlglardabarndrr.Neticedeiseounluklabilimselliktenuzaklamagrebilir.lmitde
dinimizin iki nemli esas olarak Kurn Kerim ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi
beraber ele alrz. Bunun dndaki eylerin n yarg olmasnn nne geilmedii zaman,
yanlgya dmeden kurtulamama kanlmazdr. nk lmi t gelecee dnk ynyle
kehanetebenzerbirdurumuartrr.almayabalarken,tahminedilmeyeallankonuile
ilgili beklenilen sonucu batan doru kabul etmek hatann gereklemesi ihtimalini
artracaktr.Bahsettiimizikiesasndndakisebepleriinbilinaltndaveyabilinliolarakyanl
bakmadurumu,istenilensonucungereinyerinegemesineyolaacaktr.Aslnda,yaplmak
istenen gelecei anlamaktr, planlamak deildir. Bu ilim mutlak analiz olmayp, deiik ilm
usullerleulalmayaallansebepsonuanalizidir.Yani50ylsonranaslolacazsorularnn
cevab kehanetle deil ancak lmi t ile cevap verilebilir. Bu ilimde yanlabiliriz, fakat en
azndan bir eyler yapm oluruz. Ancak gelecee her bakta bilinen ey onu hep
deitirmemize de sebep olur. nk her bakta grdmz, aslnda bir deiimin
olumasnisteyiimizdir.
lmi tnin gelecek hakknda yorumlar getirmesi ile lmi ledn snfna dhil olduunu
syleyebiliriz. nk sonuta verilerin neticeleri birbirleri ile zlmez dmler halinde
olduu grlecektir. Kaderin izgilerinin olmas gerekene doru hareket ettii, gemi ve
gelein birbiri iinde karmak bir sisteme dnt gelecek bugn m etkiliyor? Yoksa
242hramczdeHacsmailHakkAltunta

gemi mi gelecei? sorusunun hala cevap bulamad, ancak gemiin gelecei etkiledii
dncesi hkim dnce olduu n plana kacaktr. Anthony Giddensn da belirttii gibi,
geleceebakherzamangemiebakzerindentemellendirilmelidir.414
[nsanlarnbirouhayatlarndarya,ilhamvenseziilebirekildekarlarlar.Etkisinde
kaldklar bir ryann dahi doruluuna inanmasalar bile yorumunu renmeye alrlar. Bu
nedenleinsanlar,kritikkararlarndaharicverilerindndaiselbilgilerinededeerverirler.Bu
kiisel bilgiler, sahibi iin kimi zaman byk nem arz edebilir. sel (Dahil) bilgiyi btnyle
reddetmekyadaonuyegnebilgiolarakgrmek,dorubirtutumdeildir.nkinsan,hem
maddhemdemanevboyutuolanbirvarlktr.Buboyutlardanbiriihmaledildiizamaninsan
tanmndaciddibireksiklikszkonusuolur.Maddboyutunnekarldgnmzdeinsann
manev boyutunun nemli unsurlarndan olan ilmi lednn bir giz olarak kalmaya devam
etmektedir.
Beerbilgininherzamandorubirsonuortayakardsylenemez.Hakikateulamada
insan akl yetersizdir. Kendi evresini bile tam olarak ihata edemeyen insan aklnn, gayb
hakikatlere nfuz etmesi imknszdr. nsan akl, yanlg, gaflet ve unutmaya aktr. nsan,
hakikat araynda vahyin yol gstericiliine muhtatr ve onsuz hakikate ulamas mmkn
deildir. Bundan dolay Allah Tel, gerek rasller gerekse de bu bilgiye mazhar olmu kiiler
araclyla insanlarn bu ihtiyacn gidermektedir. Tarihin eitli dnemlerinde Allah Tel'nn
gnderdiiraslleringrevleri,insanlarhidayeteulatrmadayolgstermeileyararlvezararl
eylerionlararetmekolmutur.Bugerekvahiy,gerekseilhamgibibazyollarlaolmaktadr.
Bylece insanlar aklen yetersiz kald zamanlarda bu desteklerle ayakta kalabilmilerdir. Bu
durumkyametekadardevamedecektir.nkinsanlarvahyidesteeherzamanmuhtatrlar.
Ancak filozoflar, ilmi lednnnin (dolaysyla gelecek tahmini) bilgi kayna olamayaca
hususunda gr birlii iindedirler. Bu ilme daha ok deer veren ve onu bir bilgi kayna
olarakkabuledenlermistiklerdir.Mistiklerdenbirksmbuilmesahipolmannbykbirerdem
olduunuvebuilmin,sahibiasndanbalaycolduunubelirtmitir.
KurnKerimdebuilimleilgiliolarakHz.MusaaleyhisselmileHzraleyhisselmarasnda
geenolaylardananlalaneyHzraleyhisselmnsahipolduuilmin,bizimilmimizdenfarkl
olduuolgusudur.nceliklemahiyetvekaynabakmndanfarklbirilimolduugereidir.Bu
bilgi,sebeptensonucagidendeil,sonutansebebeakanbirbilgidir.Zatenbuilmesahipolan
Hzr aleyhisselm, kssada geen fiilleri kendi ilmiyle yapmadn ifade etmitir. Zira bu
olayla Allah Tel, Hz. Musa aleyhisselma beer ilminin ne kadar yetersiz olduunu
gstermeyi amalamtr. Kssada geen Hzr aleyhisselm, sadece kendisine verilen rol
yerinegetirmekzorundaolansemboldr.Bukssa,gaybailikinmeselelerinAllahTel'yazg
klma noktasnda birletiidir. Kukusuz Yce Allah Tel, olaylar sonsuz bilgisi uyarnca bir
hikmete gre planlar. nsanlar ise bu pln kavrayamazlar. Burada gayb bilemeyeceimizin
teyidi vardr. nsanlar gayba ait srlar ancak Onun rettii oranlarda renebilirler. O halde
builimAllahTelnnilmidir.]415
Buradananlalangemiilegelecekarasndabirberzaholduudur.Berzahise,szlkte
ikieyarasndabulunanengel,anlamnagelmektedir.BerzahKurnKerimde
Nihayet onlardan birine lm geldii zaman; Rabbim beni geri dndr ki terk ettiim
dnyadayararlbiriyapaymder.Hayr,buonunsyledii,(olmayacak)birlftr.nlerinde

414
Anthonny Giddens, Beyond Left and RightThe Future of Radical Politics, (Cambridge and Oxford:
PolityPressandBlackwellPublishers,1996),26.
415
(BARDAK,2006),s.112114
 nternetYazlar243

t dirilecekleri gne kadar bir berzah (engel) vardr 416eklinde kullanlmaktadr. Bu ayetin
iareti ile berzah, gaib olanla varlk sahas arasnda bir engel olarak anlatlmaktadr. Yani
berzah; insann gemi ve gelecek bilgisinde varlk sahasndan gib sahasna girmesine engel
vardr.Buengeliamakiinilmilednsahibiolankiileremahsustur.Builimsahiplerininlmi
tye vukufu da mkemmeldir. Bu ilimde ise srekli stnlkler bulunur. Unutulmamas
gerekeniseklliiradeninbilgiyifiiliyatageiripgeirmeyeceidir.

416
Mminn,99100.
Kaynaka
BARDAKAhmetKur`an`dalmiLednni[Kitap].Van:YzncYlniversitesi,SosyalBilimlerEnstits
YksekLisansTezi187223,2006.

 GELECEKSLMIN

[Din insanln bir paras gibi her zaman var olan bir olgudur. Bu yzden fertler ve
toplumlariindin,enbykbirihtiyatr.Naslkihavabizimiinvazgeilmezbirihtiyaisedin
deidnyamzsaranylevazgeilmezbirihtiyatr.Buadanbakldndadininhembireysel
hemdetoplumsalyaplanmadabyketkinliivardr.Fakatdinbuyaplanmaierisindesihirli
birformlgibiinsanlntmsorunlarnzenbirolguolarakdnlmemelidir.Dininsanlara
genel ilkeler koyarak yardmc olur. Bu genel ilkeler de kiiler iin birer yk olarak
dnlmemelidir. Bilakis bu ilkeler insann dnya hayatnda ve ahiret dncesinde kmaza
dmesini engeller, altndan kalkamayaca i ve davrantan kiiyi al kor, ykn hafifleten
dzenlemeler getirir. Bu durumda her insanda dini inan ve tutumlarn etkisini grmek
mmkndr denilebilir. Fakat her insann dini emir ve yasaklar karsndaki tutumunun farkl
olacaunutulmamaldr.Kimileridindardrveibadetlerinitamtamnayapar,kimileriinanldr
ama emir ve yasaklar konusunda ok hassas deildir. Kimilerinin ise bu konular ile ilgili
tereddtleri olabilir. Ancak her insan yaad skntl anlarda bundan kurtulmak iin eitli
zmler arar. Bazen bunu birileri ile paylar, bazen iine atar, bazen bastrr. syan edebilir,
bakalarn sulayabilir. Bu kiiden kiiye, zamandan zamana ve yaanlan durumdan duruma
deiebilir. Bu adan bakldnda kiiler skntlarn dini faktrlere havale ederek
rahatlamaktadrlar.Dnyadayaanlanzntler,adaletsizliklerkarsndadiniinancinsanlar
zerinde etkili olmaktadr. Yaratcya kavuma, onu grme, ilahi adaletin gerekleecei
dncesi insanlara mutluluk vermektedir. Ayn zamanda lmden korkmamalarna neden
olan en nemli ey de asl huzur ve mutluluun ahirette olaca inancdr. Fakat bu
dncelerinyansrailahiadalet,cehennem,AllahTelyakargrevlerinitamyapamama
dncesi bir yandan da kayg oluturmaktadr. yleyse ahirete inanmak bir adan mutluluk
sebebiikenbakabiradanisekaygnedenidir.]417
[Din faktr dnem dnem deise de her zaman etkili olmasna ramen, zamanmzda
gerekliilgiyigrmeyerekihmaledilmektedir.BuzamanmzdakiolgularnBatmerkezliolmas
temelbelirleyicietkenolmutur.
zellikle Souk Sava sonras dnya sisteminde ve uluslararas politikada meydana gelen
ciddideiimlersonrasndadingenelanlamdacanlanmayaad.ArtkBatmerkezlibakas
sorunlarnzmlemeleriiinyeterliolmamaktadr.
Sekler deerler zerine kurulan komnist devlet sisteminin ve Orta Douda Arap
milliyetiliinin baarsz olmalarn st rtlm olan dinin geni bir corafyada tekrar
canlanmasnaveciddibiralternatifolarakortayakmasnasebepolmutur.
Bugn din, yerel ve kresel dzeyde ok etkili ve ana belirleyici unsurlardan biri haline
gelmitir.Bundandolaydininrasyonelbirekildebtnilikilereeklendiigrlmektedir.Bu
durumdinetkisininanlalmasndaveyapcroloynamasnsalayacaktr.Bylebiryaklamn
domas dnyann dindar olmas, din kurallarnn yaygnlamas anlamna gelmemektedir.
Bylebiryaklam,dininetkisininveyerininsalklbirekildeanlalmasnsalayacaktr.]418

417
(ACABOA,Ocak2007),s.5657
418
(AHN,2007),s.175178

ACABOA Asiye DinMutluluk likisi [Kitap]. Kahramanmara: St mam niversitesi Sosyal

BilimlerEnstitsFelsefeveDinBilimleriAnabilimdalYksekLisansTezi204569,Ocak2007.
 nternetYazlar245

Dine dayal hayat Allah Telnn istedii gelecektir. Bu dinin gerek manada en gzel
ekildeanlalacadnemdemektir.AllahTelnnkullarhakkndatakdirettiitevhidinanc
mkemmel ekilde btn insanlar hakknda gereklemesidir. Tam manada bu gelecek dini
hayat Mehdi aleyhisselmn geldii dnemin olmas ngrlmektedir. Hz. s aleyhisselmn
nzul ile Hristiyanlarn slma gemeleri Yahudilerin azgnlklarnn kontrol altna alnd
dnemdir. Bu gelecek tipinde ideolojik sistemler ve ulus devlet modelleri yok olup din
devletinin olumasdr. Bu devletin ismi slam Devleti olarak anlacak rklar ve kltrler bu
devletiniindesilikdurumdabulunacakveyokolacaktr.BazlarncaAltnaolacakabul
edilenbudevletslmDevletidir.

AHN Mehmet DinD Politika likisi: Abd rnei [Kitap]. Ankara: Gazi niversitesi Sosyal Bilimler
EnstitsUluslararaslikilerAnaBilimDalDoktoraTezi207534,2007.

 KRESELEKONOMKSSTEMGERE

Gelecekteolmasdnlenlerdenbirideirketvatandal,zelletirme,kreselpazarlar,
karllk, .... ok uluslu irketlerin egemenliidir. Yani ekonomik sistemin emperyalist dzen
sahiplerininemellerinehizmetedeceksistemlerinhayatageirilmeyeallmasdr.Grnte
btninsanlbirhavuzdatoplaypbirkyhalinegelmesidir.
Kreselleme slam adan uygun grlmemektedir. nk Allah Tel kullarn birbirleri
anlamalariinayrkabileler,fikirler,mezheplervb.olmasnuygungrmektedir.
Eyinsanlar!DorusuBizsizleribirerkeklebirdiidenyarattk.Sizimilletlervekabileler
haline koyduk ki birbirinizi kolayca tanyasnz. phesiz, Allah katnda en deerliniz, O'na
kargelmektenenoksaknanzdr.Allahbilendir,haberdardr.419
slmn geni perspektifi 420 dier hayat, fikirler ve ideolojilere Dinde zorlama yoktur;
Artkhakilebatliyiceayrlmtr. 421ilkesiileonlarahayathakktanr.slmise,emperyalist
sistemin grnts olan kresellemeyi kleletirme ile ayn grmektedir. Kreselleme
smrmenin bir baka addr. zgrlklerin kaybolduu bir gelecee kar tek engelde ancak
slamnolduuartkanlalmtr.
[Mesel,kulhakkdediimizbirtemeldsturvar.
Kulnedir,yleyse?
Grnrler (phenomene) dnyasnda varolmayan bir yetki merciine balanma, bunun
sonucunda dnyev bir makamn, g odann sorusuz sorgusuz klesi olmama durumudur.
Demekkikul,birtoplumsaladaletilkesiolupslamnkanlmazkuraldr.Marksclkbuilkeyi
slmdan arp iini maneviyttan boaltmtr. Nasl Luthercilik, dince Mslmanlktan
esinlenmise,benzerbiimde,Marksclkdahibizlereslmetkilerileunsurlaryanstmaktadr.
Bunlarn banda emek ile aln terine dayanmayan gelir ile kazancn haram saylmas ve kul
hakknn dokunulmazl gelmektedir. Bahsettiimiz iki ilke, insann insan kul klmas ile
smry yasaklayp sonuta toplumsal adaleti gndeme sokup yaatmaktadr. Toplumsal
adalet, slamn temelidir. Namaz, oru gibi bilcmle ibadetlerse, dnyann en zor ii olan kul
hakknyememekiintesisolunmutalimlerdir.Heribadetinsankulhakknyememedisiplini
iletutarllnagtrmemaksadnamatuftur.]422
[slm, liberalizma ve kapitalizma, faizma ve nazizma, sosyalizma ve komnizma gibi,
bugnekadartatbikmevzuuolmuitimaiveiktisadimezheplerinherbirini,hibirinestnlk
vermedenmasayaoturturveonlaraylemukabeleeder:
Her birinizin, btn kucaklayamadan, ayr ayr ve para para baz haklarnz ve
hakikatlerinizvardrveherbirinizinayrayrveparaparaaraypdabulamadnzhakikat,
birerbtnhalindeslamiyettedir.
slamiyetinbunlardanhibirinetabiolmasvehibirinekendiisminiilaveetmesimmkn
deil; ancak bunlardan her birinin brnde kaybetmek istemedii hak ve hakikatle beraber
hepsinin birden hesabn tekeffl edici klli mizann tahkik ve tefahhusu423, ancak slamiyet
iindekabildir.]424

419
Hucurat,13
420
Perspective:i.perspektif,derinlik,derinlemesineincelemeyetenei,grnm,genibakas
421
Bakara,256
422
abanTeomanDURALI,SorunannAnotomisi,uleYayn.stanbul,2009,s.89
423
Tefahhus:Bireyin,birmes'eleniniyzndikkatlearatrma
424
NecipFazlKsakrek,deolocyargs,BykDouYaynlar,stanbul,1976,s.187188
 nternetYazlar247

Gelecektehakikimanadayksekhayatilkesinininsanlnhizmetindeolduudnlecekse
aranmasgerekenhususlariindinimizindeerlerinesistemlerioturtmakgerekecektir.nk
slam iktisadi deil, ahlaki endielere ve deerlere dayanr. Ekonomik hayat tanzim edenler,
maddeci olmaktan ok, ruhni, otoriter ve sorumluluklar tamamen yklenmi bir davrana
sahipolmaldr.
Genelolarak,insannkaplaycfaaliyetindenziyade,AllahTelnniradesinebalfedakrlk
olduu eklinde dnlmelidir. Mesela faiz sisteminin yasaklanmas ve herkesin zekt
vermekleykmlolmashassasiyetiileinsanlarnbilinlenmesigibi.BunedenleHz.Ebubekir
radiyallhanhnzektiinsavailanetmesiunutulmamaldr.
slamn zel mlkiyete kar kmad herkesin de baz bakmlardan, yce bir hakk
olduunu kabul eder. Normal artlar ile nizamn devam ettiren milletin hayat seyrinde
smryegtrecekkomplodzenlerinidebertarafetmektedir.
[Kresellemede ise i gle, milli imknlarla salanan kalknmay dierlerinden ayrma
ynndekigliddialarnbykldeyitirenmilliekonomilerarasndakiilikilerinyapsnda
hzlveyenibirdeimeolduu,yerelekonomikynetimstratejilerinin,yereldndayetersiz
kaldndan bahseder. Buna gre enternasyonalizm, ierisinde teknolojinin ve kar konulmaz
piyasa glerinin kresel sistemi dntrd milli snrlar, bir gelgit gibi silip sprr.
Yurtd irketler ve Dnya Bankas ve IMF gibi kresel hkmranlk rgtleri, corafi
konumlarna ve tercihlerine aldr dahi etmeden btn lkeleri birbirine benzemeye zorlar.
Byle bir yaklamn tabii sonucu, radikal alternatiflerin sz konusu olmad, Margaret
Thatcher'n,unutulmazzdeyiindekigibi,bakaaremizyokdayatmasnilerisrer.
Bilinmesi gereken kapitalizm hep deien bir sistem oluudur. Acmasz kresel sermaye
egemenliinin bozguncu oluunu unutmamalyz. Aslnda kresel ekonomiyle btnlemek,
szde mucize ekonomiler iin dahi, zorunlu bir son deildir. Fakat fikir dayatmalar ile bunun
olmasiinuraanlarartniyetliliktir.
Kapitalizm, daima bir kresel sistem olmutur. Ekonomi tarihileri, bugne de bu
perspektifle bakmamz ister. Dnya ekonomi politii, yz ya da yz elli yl ncesinden daha
kresel deildir. Kapitalist mantn, sosyal yaamn her alanna ynelik bugnk saldrs,
devletin, kapitalist sistemin birikim modellerine kar yurtta sadakatini gelitiren
merulatrmailevlerininbirounudasakatlamtr.
21'nci yzylda kreselleme hayaletinin elimizi kolumuzu balamasna izin vermemesi
iinglolmakgerekir.
Kresellemeye kar dengeye ihtiyacmz vardr; ekonominin, emekilerin rekabetilik,
serbestpiyasaiinfedakrlklaraihtiyacmzvardr.]425

NKENCES

inlilerilkgndenitibarensistemlibirekildeesirkamplarndakimahkmlarabeyinykama
operasyonlarnabalarlar.Buoperasyonaamaldr.
Birinci aamada esirlerin dengelerini bozma, liderinden koparma, sert davranlarla
bunaltma,tecritetme,soukhavalardadardabrakma,scakhavalardatekkiilikkafeslerde
425
Bkz:WilliamK.TABB,trc:AliTARTANOLU,(MlkiyeDergisi,Cilt:XXV,Say:226,s.351360
William K. Tabb, Queens College ve City University'de Ekonomi ve Sosyoloji profesr. The Postwar
JapaneseSystem'nin(SavaSonrasJaponSistemi,NewYork,OxfordUniversityPress,1995)yazar.Bu
yazise,1997SosyalistBilimAdamlarKonferansnabildiriolaraksunulmutur.
248hramczdeHacsmailHakkAltunta

gne altnda bekletme, ok az yemek verme, hasta ve yarallar tedaviden mahrum brakma
gibi yldrc metotlar uygularlar. Btn bunlarn sebebinin lidere ballktan kaynakland
belirtilerek liderinden soutulur. Esirler gsz, dengesiz ve dayanksz hale getirilir. Artk her
trlpsikolojiketkiyehazrdr.
kinciaamadaesir,liderdenkoptuuiindllendirilir.yidavranlp,yemeklerioaltlp,
scakta ve soukta brakmalar kaldrlr. Esirle dostluk kurulur. Sinemaya temsillere gtrlp
istekleri yaplr. Esir yava yava inlilere snr. Onlarn dnld gibi kt insanlar
olmadnainanmayabalar.Hattasempatiduyar.
ncasamayagemevaktigelmitir.Sonaamadaiseinlipropagandasnabalar.eitli
dersler, konferanslar verilip seminerler dzenlenir. Sempati duyanlar dllendirilir. Hele
arkadalarniknaederekkendisaflarnaekenleriyicerahatlatlr.Onlaraesirdeilkonukgibi
davranlr.
inlilerinbubeyinykamametoduenokAmerikalesirlerdeetkilioldu.HerAmerikal
esirden biri dmanla ibirlii yapt. 21 Amerikal esir lkesine dnmeyi reddederek inde
kald. lkesine dnenlerden ise 75 Amerikal esirin dmana casusluk yapmak zere
rgtlendiitespitedildi.
980ngilizesirdendrdkomnizmibenimsedi,biriharihepsilkelerinedndler.ngiliz
esirlerin te ikisi dmanla ibirlii yapmay reddetti. inliler ngiliz subay ve astsubaylar
zerindeetkiliolamadlar.
Trklerdeisehibirbaareldeedemediler.Esiredilen234Trknhepsiyurdageridnd.
Trklerin esaret hayatndaki bu disiplinli yaamlar inceleme konusu oldu. Amerikal yazar
Marshallbuhususuirdelerkenuhususlaradeiniyordu:
Amerikal esirlerin yars lm, ngiliz esirleri ise hkmetin dikkatini ekecek derecede
kayba uram, Gney Koreli len esirlerden ise ok bulunmaktayd. Trkler de ise len hi
yoktu. Amerikal esirleri ldren kltr ve lks olmutu. Disiplinli davran ve tekilatlanma
noksan birok Amerikaly lme gtrmt. Bu maddi ve manevi oktan kurtulabilmek iin
byk bir gce sahip olmak, kendine gvendii kadar arkadalarna da gvenebilmek ve bir
lider etrafnda kenetlenmek gerekli idi. Kaya gibi dimdik duran ngiliz avular ok iyi
mukavemet ettiler. Buna karlk birlik, beraberlik duygular zayf genellikle fabrika
ehirlerinden toplanm dier askerler daha az dayandlar. Fakat en iyi diren gsteren
Trklerdi. Trkler, ayni genel kltre ayni bilgilere sahip tam anlamyla badak bir gruptu.
Emir komuta zinciri hibir zaman bozulmad. Dmana kar daima ayn safta kaldlar. Bu
nedenlekurtulmaybaardlar.TrkAskerihalafazlasilehemadetverfnedknhemde
geleneklerine bal bir insand. Hayati boyunca babasnn, hkmetinin ve ordusunun
geleneksel disiplin anlayna itaat etmiti. Ayrca kendine ve vatandalarna byk gveni
vard. Sknt ekmenin ne demek olduunu iyi biliyordu. inlilerin kpeklerini bile Allah
Telnn bir nimeti grdnden ikyet etmeden yiyordu. Eline geen her yeillii azna
atyordu. Daha yksek tahsilli Amerikallar, Trklerin ot yiyilerini hayretle seyrettiler ve
neticedeonlardaotyemeyebaladlar.Trklersavakabiliyetlerivekabadaylklarileiftihar
ediyorlard. Atalarnn ok eski tarihlerden beri Yakndoudaki ordularn ekirdeini tekil
ettiinden ve onlarn pala sallamalarndaki hnerlerinin rnei bulunmadndan
haberdardlar.BirbirlerinekaryabancgibidavrananAmerikallaranlayamyorlard.
5 numaral kampta inli muhafzlarla aras iyi olan bir onbay kendilerine kdemli seen
Amerikallargibibirseimyapmamlard.Trklerarasndakdemehrmetdevametmekteydi.
Her sabah kdemli olan iblmn yapyordu. Suyu kimin getirecei, odunu kimin kraca,
 nternetYazlar249

hastalara kimin bakaca hibir zaman sorun olmuyordu. Hlbuki Amerikal doktorlar,
astsubaylar ve papazlar, hastalar yedireceklere, kendine hkim olamayanlar ykayacaklara
veyaalrpgetireceklereokdefayalvaryorlar,
Cehennemegidin,seninbendennefarknvar.Kendinyapsanacevabinialyorlard.inli
muhafzlar Trklerin en kdemlisini verilen emirleri yapmad iin cezalandrmakla bir ey
kazanamyorlard.Zirakdemdeikinci,nc,besinciolanidareyielealyorfakatuygulamada
birdeiiklikolmuyordu.
Amerikan Mc. Coll Dergisinin bir aratrmac yazarnn yapt tespitler ise daha ilginti.
Yazar;
Anadolu Bozkrnn ortasnda doan, binbir mahrumiyet ierisinde yetien Trk ocuklar
bizimhertrlkonforuvererekyetitirdiimizocuklarmzlaaynartlaraltndaaynisnavdan
getiler. Onlar baarl oldular. Tam gittiler ve tam olarak geri dnmeyi baardlar. Bizimkiler
birbirlerine yardm elini uzatmadlar. Birbirlerini korumasn bilmediler. Yalnz kendileri iin,
bencillikle yaamann rneklerini verdiler. Bu yzdende kayplar verdiler. Kzllardan, daha
sonrakidnemlerdeiyimuamelegrncegevediler,zldler.Onlarnrejimlerinibeendiler.
Ailelerini, vatanlarn unutup oralarda kaldlar yorumunda bulunurken u sorular sormaktan
dakendinialamyordu.
Nedir bu Trklerin zlemeyen kuvveti, gcnn sebebi? Nedir bu bizim toplumumuzun
zayfl,rklnnsebebi?]426
inikencesindenniinbahsettik
Koredekahramanlngsterenmilletimizniinkendiiindebukuvvetikaybetmekte,her
gnolurolmazeylerlemegulolupypranmaktadr.
Bununteksebebivardr.
Toplum kendine ve inancna olan gvenini yitirmekte, bir cinnet iinde birbirini yiyen
bakteriler gibi dmanca saldrmakta ve lmnn are olacan zannetmektedir. Allah
Telnnbizlereihsankldbuvatanahepimizgzmzgibibakmalparaparaolupyenilip
yutulmaktankurtulmalyz.Srekliaklahayalegelmezcihetlerdenakankirlisular,kudretve
inanimbiimizdengeiripsafvedurubirhalegetirmeliyiz..
Burada hatrlanacak en nemli husus, hepimizin kurtarc roln brakarak birbirimize
dayanpgvenmeyitekrarhatrlaypuygulamalyz.Yalnzbaarnnbizemahsusolmasgerekir
kaygsndan kendimizi kurtarma sendromundan kmalyz. (Cemaatlerin, tarikatlerin,
guruplarn bencilliini burada hatrlamak yerinde olacaktr.) Bunun ac bir ykmn habercisi
olduubilinmelidir.Vcudunkolubailebirliktemanaifadeederkenonukoparmak,sadece
bakoparmaypkoludakoparacandan,bakuvvettenmahrumbrakarakonunperianlna
dmesinenedenolacaktr.
Birlikberaberlikkuvvettir.
Bir olmak zaman istemeyen her zaman gerekli olan husustur. Her gn in ikencesi
ierisinde gerilen milletimiz iin dostluk ve beraberlik farz olmutur. Bu nedenle emperyalist
oyunlarna gelmemek iin dikkatli olmann ne kadar gerekli olduu gnmzde daha
belirgindir.Bunedenle;
[Hristiyanleminibilecekbirslmidealizmineherzamandandahafazlamuhtacz.Binyllk
ruh ve ahlk yapmz koruyabilmek iin, her eyden nce dardan gelecek her eyi

426
ZMEZ Adnan kinci Dnya Savandan Sonra Gelien Olaylarn Inda Kore Sava Ve Trkiye
[Kitap]. Istanbul : stanbul niversitesi Atatrk lkeleri Ve nklap Tarihi Enstits Atatrk lkeleri Ve
nklapTarihiAnaBilimDalYksekLisansTezi454186510,2006.s.124126
250hramczdeHacsmailHakkAltunta

reddetmekten baka yol yoktur. Korunmak ancak dardan gelecek btn zehirlere kar
koyucuiktidaruurlandrmakilemmknolacaktr.Darnnvarlndanuzaklarda,kenditarih
ve mukaddesatmzn mihveri zerinde ele alarak tedaviye almazsak ruhumuzun istiklline
yaknbiristikbaldevedaetmemizlzmgelecektir.]427

427
NurettinTOPU:AhlakNizam(stanbul,1999),223.

 DEVLETLERNBOULDUULKEAFGANSTAN

Aada verilen alnt ile Afganistannn tarihi gemiinde meydana gelen olaylarn nda
bilgilerimizitazelemeningerekliolduuinancndayz...
[Afganistan, Asya ktasnn doubat, kuzeygney gei yollarnn kesitii bir kavak
noktasdr.Bunedenletarihboyuncadouyavebatyailerleyenglerburayamakzorunda
kalmtr.M.500'lyllardailkdefaranhkmdarlarndanDaruveardndanMakedonyakral
BykskendertarafndanigaledilenAfganistanotarihtenberisrekliaynnedenlerleigal
edilmektedir. Asya'nn devleri in, Hindistan, ran ve Rusya'yla ortak bir snra sahip bulunan
Afganistan,yabulkelerdenbirinikontrolaltnaalmakisteyenharicibirgtarafndanveyabu
lkelerdendaryaalmakisteyendahilibirgtarafndankontrolaltnaalnmakzorundadr.
Bu stratejik konumundan dolay 2500 yldr Afganistan srekli d mdahalelere maruz
kalmaktadr.
Bu mdahalelerin neticesinde Afganistan, ancak 1748 ylnda milli bir devlet kurabilmitir.
Ahmet ah Drrani tarafndan, Afganistan'n ran'n kontrol altnda bulunduu bir srada
ran'daki bir i karklktan istifade edilerek kurulan Afganistan, bu mdahalelerden dolay
birlikhalindeyaayanvelkesindeounlukolanbirtoplummaalesefolumamtr.Buyzden
ortakbirkimlikdeyoktur.slamdinitekortaknoktadr.
rnein; bugn Afganistan'da sen kimsin sorusuna cevap olarak ben 'Afgan'm' diyen
kimseyoktur.Herkeskendinikavmiveyaairetiyletantmaktadr.Afganistan'dablnmbir
toplum vardr. Bunlar ancak bir d mdahale karsnda bir araya gelmektedir. Fakat ok
ilgintir;1750'liyllardansonraisemillibirlikvebtnlnsalambirAfganistan'nranve
Hindistan' kontrol altna ald ve Afgan mparatorluunu kurduu grlmtr. Ancak
19.y.y'dan itibaren iddetlenen smrgecilik savanda Afganistan zayflayarak, Rusya ile
ngilterearasnda'BykOyun'unoynandpaylalamayanbirlkehalinegelmitir.ngiltere
iinAfganistan,Hindistan'nkorunmasveRusya'nnAsyaktasnahapsedilmesindetamponbir
blgeolmutur.Rusyaiinsescaksularainmeninenksayoludur.
ngiltere Trkistan' Rusya nfuz alan olarak belirlemesine ramen Afganistan' Rusya'ya
karsilahlasavunmuhattaaralklarlabizzatdefaigaletmitir.Afganistan'abykzararlar
verenbuigallerngilizmparatorluununzayflamasndanemliroloynamtr.
19. y.y'daki Dnya dengeleri 20.y.y.'da deimesine ramen Afganistan'n nemi
deimemitir.
20.y.y'datarihsahnesineSovyetlerBirliiolarakkanRusmparatorluununscakdenizlere
ulamahedefinebukezngiltere'ninyerinialanAmerikaBirleikDevletlerikarkmtr.Buiki
garasndayaklakyarmyzylsrensouksavataSovyetlerBirliitarafndan1979ylnda
igal edilen Afganistan, ABD tarafndan slam lkelerinin organize edilerek uygulanan 'Yeil
Kuak' projesiyle, yine silahla savunulmutur. Yaklak dokuz yl sren Sovyet igali
sonucunda, Afganistan'n tpk ngiliz mparatorluu gibi bu kez Sovyet mparatorluunun
yklmasndaroloynadngrmekteyiz.
1988 ylnda beklenmedik bir ekilde sona eren Sovyetlerin Afganistan igalinden geriye
tamamenharapolmubirdevletvefikriolduukadarfizikiolarakdadarmadanbirtoplum
kalmtr. 1979 ylnda 22 milyon civarnda bir nfusa sahip olan Afganistan'a igalin faturas
olarak,45milyon(ouPakistan'dakikamplardaolmakzere)mlteci,2milyonl,4milyon
yaralveSovyetlerinserptiimilyonlarcamaynltoprakkalmtr.
Sovyetlerin ekilmesinden sonra bata ABD olmak zere Uluslararas sistem tarafndan
252hramczdeHacsmailHakkAltunta

kendi haline terk edilen Afganistan'da, Sovyet igaline kar mcadele eden belli bal 7
mcahitgrubunsavasonundabirbirleriyleiktidarmcadelesinegirimelerisonucu19881994
yllararasndaonbinlerceinsanlmtr.RuslarnbilebombalamadKabil'ibombalayanbu
gruplardanbkanAfganhalk,Ruslarararbirhalegelmitir.
S.S.C.B' nin dalmasyla biten souk savan ardndan kurulmaya allan Yeni Dnya
Dzeninde ve Bamszln yeni kazanan Orta Asya Cumhuriyetlerinin Ruslara kar bamsz
kalmaarzusu,yenikefedilenenerjikaynaklarnnihrayollarskntsylabirleinceyeniden"II.
BykOyun"gndemegelmitir.OrtaAsyalkelerindenpetrolvedoalgaznBatlkelerine
gvenlibirekildeaktarlmasiintasarlananOrtaAsyaPetrolBoruHatlarProjesi(OAPBHP)
gzergh iin en ksa yol Afganistan'dr. Bunun iin Afganistan tekrar atmalara
srklenmitir. Grld gibi oyun'un aktrleri ve oyun'un konusu deimesine ramen
Afganistan'nnemideimemektedir.
Batlkelerininartanenerjiihtiyalarnkarlamakiinucuzvegvenlibirkaynakyeriolan
OrtaAsyalkeleriileBatlpetrolirketleriarasndaanlamalaryapldktansonraUluslararas
SistemtarafndanbirsrencekaderineterkedilipiatmayasrklenenAfganistan,bukez
bunlararasndaatmaalannadnmtr.Dmdahaleninbuhattn(OAPBHP)gvenliiiin
Afganistan' gvenlikli bir ortama kavuturmak gerektiinden, ncelikle atan gruplar
arasnda bar salanmaya alldysa da baar salanamaynca Pakistan lkesindeki
mltecileri deerlendirerek bunlar (Taliban) Afganistan'da iktidara oturtmutur. 19942001
yllan arasnda sren ve ok ksa bir sre ierisinde Afganistan'n %90'nn kontrol altn alan
TalibanABD'dendehimayevedestekgrmtr.
Bata Pakistan ve Suudi Arabistan tarafndan tannan ve desteklenen Taliban' ABD Petrol
irketiUnocal,ArjantinpetrolirketiBridasdadesteklemitir.ABD'ninkarlardorultusunda
hareket ettii takdirde mahiyetine baklmakszn sren destek 11 Eyll 2001 ylndan itibaren
birdenbire tersine dnmtr. Taliban Uyuturucu ekimini yasaklamas ve ABD karlarna
tershareketetmesinedeniyleABDtarafndanyklmtr.
UnocalPetrolirketiyerine,ArjantinBridaspetrolirketini,karlarnauygungrenTaliban
hem kendini hem de kurucusu Pakistan' ABD tehdidine maruz brakmtr. 11 Eyll
saldrlarnn sorumlusu olarak gsterilen El Kaide terr rgt ve Usame Bin Ladin
bahanesiyleAfganistanABDtarafndanEkim2001ylndanitibarenigaledilmitir.
inenilginyanTaliban'laUnocaladnapazarlkvedanmanlkyapankiilerinbugnABD
veAfganistan'dabandabulunmalardr.Karzai,Halilzad,Rice,Cheney...
11EyllsaldrlarABD'deyaplanbirdarbedir.Busaldrlarbatapetrolvesilaholmakzere
eitli irketlerin desteiyle yaplmtr. Ama irketlerin hkimiyetindeki ABD'nin kontrol
altnda'YeniBirDnyaDzeni'kurmaktr.BununiindmyineAfganistan'dazlmektedir.
11 Eyll darbesini yapanlar bu yzden Afganistan'dan balayarak Irak' kontrol altna aldlar.
ABDmparatorluununikinciayada'BykOrtadouProjesi'iniuygulamayageirilmesidir.
GrldgibiBykskender'denII.GeorgeW.Bush'akadar2500ylgemesineramen
Afganistanhaladnyahkimiyetininennemlikavaknoktasolarakkarmzdadurmaktadr.
ngilizler ve Sovyetler arasnda Afganistan'n kontrol iin Uluslararas ilikiler literatrnde
'Byk Oyun' olarak adlandrlan atmalar yaanmtr. imdi ise buna devletlerin yan sra
irketlerdeaktrolarakkatlmaktadr.Veoyundahadaiddetlenmektedir.
ABD bugn bir Dnya imparatorluunu kurmaya almaktadr. Bunun iin NATO'yu
Rusya'nn aleyhine genilettii gibi Gneye ve douya doru slam lkelerine kar
kaydrmaktadr.NATO'yu AfganistanveIrak'taaktifolarakkullanmayaalmaktadr.u anda
 nternetYazlar253

Gney Asya blgesinde ngiltere, Ortadou 'da ise srail'le birlikte ve global olarak ikisiyle
birliktehareketedenABDAfganistanzerindenblgeyekarcidditehditoluturmaktadr.in,
Hindistan,ranveRusya'nndakontroledilebileceibirnoktadabulunanAfganistan'nABD'nin
igalinegirmesibulkeleriittifaklarayneltmektedir.anghaybuamalaABD'yeOrtaAsya'y
kapatmayamalyorsadahalatehditokciddiolarakortadadurmaktadr.
slamlkelerininStratejik corafyadestei,Japonya,inveHindistan'nnsan veteknoloji
destei, Ruslarn silah destei birleirse ABD'nin kontrolnde Yeni Bir Dnya Dzeni de
kurulamaz.
Bunun ilk uygulama alan, ABD Kresel imparatorluunun da ilk uygulama alan olan
Afganistan olacaktr. Afganistan'da yenilecei kesin olan ABD'nin de dier mparatorluklarn
akbetine urayaca gl bir ihtimaldir. nk Afganistan tarihi bunun rnekleriyle canl
olarakkarmzdadurmaktadr.]428
Tarih,tekerrrdenibaretolupbizihiyanltmad.Tekrartekrarinsanlaravedevletlerekendi
batanaekerekhepayneyleriuygulad.Fakatolanhadiselerinbirouinsanlartarafndan
hep yeni bir olaym gibi algland. Aslnda yeni bir ey vuku bulmamt. Yalnzca hrslar
yznden kurban olanlarn ve isyan edenlerinhelak olularnn masum olanlara nasl zarar
verdikleri akllarda hi kalmad grld! Bu ise fitnenin nasl iyi ve kt ayrm yapmad
gereinintakendisidir.yiolmannhimibirdeeriyoktur?Tabikiiyilikbirelzemdir.Ancak
hamakat (aptallk) edenler karsnda susmak gerekir derler. Bu susma fiili ise yok oluun
sebeplerindendir.HaklolduudavadaAllahTelayadayananamutlakayardmgelir.
Ne hikmettir ki, aptal roln oynayanlar iinuyarc olmamak vesusmak, yok olmann
haberleriniartrmyormu?
Hayr, bu ekilde olmamaldr. nk Allah Telnn bir vaadi vardr. yiler ve adil olanlar
mahzunolmayacaklardr.
Gerekacdr.
Tarihitekerrrettirmekiseaptallkdeilmidir?
Dibigrnmeyendenizleregirerekboulmayacansananlarkendilerinialdatmyorlarm?
Bunedenlefitnedebereketyoktur.
AllahTelbuyurduki;
Aranzdan yalnz zalimlere erimekle kalmayacak fitneden saknn, Allahn azabnn
iddetliolduunubilin.429

428
EYHANLIOLU Hseyin 11 Eyll Sonras Deien Dnya Dengelerinde Afganistan [Kitap]. [s.l.]:
Sakarya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Uluslararas likiler Yksek Lisans Tezi 148415, Haziran
2004.s.98102
429
Enfal,25
 AHMED AM KADDESELLH SIRRAHL AZZ EFENDNN
KIYMETLSZLERNDENBRDEMET

Da da, ta ta grdke eyhe muhtasn. Bu byle olsun, u yle olsundan
kurtuluncayakadar,eyhemuhtasn.
Ben,namazdanziyadenamazklanseverim.
Marifetehli,eyanezereise,hakikatiylebilmivegrmlerdir.
nsansurettemuhtar,hakikattemecburdur.
BtnmevcudatHakknzuhurudur.lhuntzatiradedir.
Allah,haddizatndaekberdir.
Kalbsafs,bedenhafifliiiste.
AllahTelolmakkolaydr,amaMuhammedsallallhaleyhivesellemolmakgtr.
Azmdankanszlerizamanlaunuturum.Fakatnesylersemhdistilemylezuhr
eder.
Mtecellivhid,meclamteaddittir.(Tecelliedenbirdir,Aynavegrnmeyerioktur.)
Ezeldehilkatyok,zuhurvardr.
ZahirenKaderiyyndan,btnenCebriyyndanol.
Bizisevenlerisevenlerimanlarnkurtarr.
Bizimlafmzolduuzamansklpkaanlardankorkarz.
Birisiseninyanndabenimaleyhimdebulunursabenimdafaaetme.
Ahmed (Efendimiz sallallh aleyhi ve sellem adlarndan biri) in Mimi kalkarsa o vakit
Ahadolur.Mimkalkarm?Kalkarsaovakitsenkalmazsn.
Gmerabtaolmaz.(Tasarruftandmevliyaiin)
Tevcd,vecd,vcd..Bundantesisylenmezki?
eratitut,hakkatiyut.
VahdetenisiimdiKadirlerleHalvetlerdekalmtr.tekilerdebireyyoktur.
Huzuruna gelen bir gence: Hadi git, meyhanelerde, kerhanelerde gezmeye devam et!
dediveevredekilersordular:Amanaslolur,Efendim?Cevapverdi:Bunun,ezeltakdirde
iio.Baribunuemirleyapmolsun.

Huzurunagelenbirdoktor,sohbetsrasnda:
Tuz, iki madenden mrekkeptir. Bu iki maden tek balarna alndklarnda ldrc birer
zehirolurlar.Hlbukiikisibiralnncalezzetverenbirmaddeoluyorlar.BunudinleyenAhmet
mikaddesellhsrrahlazzEfendiderki;
AllahTelileMuhammedsallallhaleyhivesellemdeaynenyledir.

Birmknatsbirdemiretutarak:Baknnaslekiyor!Bendeistediimiitebyleekerim.
Siztedenberidenadamgetireceimdiyeneurarsnz?der.

Daha iyi hallere ykselmek isteyen bir mridine sz: Kartrd helvaya ekerin ne
zamankonulacan,helvacbilir.

Rzk ile ilgili olarak soru soran birine de; En l rzk, mnev rzktr. Dnyada eini
bulamaz,iinibilemezsenrahatedemezsin.Demitir.
Vcudunaszgemeyeninbakasnaszgemez.
 nternetYazlar255

Allahtecellisinitekraretmez.
Esmlhiye,Ztlhiyeninlibsdr.Heranbirlibsilezuhureder.Onunhkmbitince
dierbirisimletelebbseder.
Allahbudnyadaesmailetecellibuyurur.Hangiesmailezuhurederse,dierleriona
tbiolur.
Bizbirbinaytamirederken,kiremitlerinibilesallamayz.

 KTLK

Ktlk,canlvarlklaraacvezdrapvereneyleriifadeedenbirkavramdr.Hrszlk,yalan
syleme,ldrme,tecavzler,terr,gibicanllarnacekmesinesebepolanvektlkolarak
deerlendirilenbirokolguvardr.
nsanlarndilediklerieyleringerekleemeyeceinianlamalar,geleceklerindenhuzursuzluk
ve kayg duymalarnn neticesinde ba gsteren olgulara kendilerince nedenler aramaya
koyulurlar. Bazen sorularn cevabn bulmakta aciz kalnca, sulu olarak Allah Tely dahi
grrler.
AllahTelbizimacekmemizdenholanyormu?
Yaadmz dnya, her eyi bilen, her eye kadir ve mutlak iyi bir varlk tarafndan
yaratlmsa,varolanktlkneredengelmektedir?
AllahTel,mutlakkudretiilevarolanktlortadankaldrabilirmi?
Allah Tel, mutlak iyilik niteliine sahipse, niin ktln varlna msaade
etmektedir.Ktlkvehereyekadir,hereyibilenvemutlakiyibirAllahTelnnvarl
arasndakiilikidikkatealndzamanortayakansorunlarnaslzlebilir?
Sorularnsormaktankendinialamaz.Birokdnrnzihninimeguledenbusorularbize
ktlk kavramnn ne olduuna ilikin fikirler vermektedir. Ktlk sorununa dair zmlere
baktmz zaman, bu zmlerin var olan ktl, insanolunun zgr iradesine
dayandrdklarn grebiliriz. Ahlaki ktl insanolunun sahip olduu zgr irade ile
aklamaya almak olduka makul bir dncedir. nk insanolu sahip olduu zgrl,
bazen yanl ynde kullanabilmektedir. zgr iradenin yanl ynde kullanlmas, ahlaki
ktlnortayakmasnanedenolmaktadr.
zgriradesonucuortayakanktlktendolayAllahTelsorumlututulamaz.Allah
Tel, sahip olduu ltuf gerei insanoluna zgr iradeyi bahetmitir. Byle bir ltuf
insanolu tarafndan yanl ynde kullanlabilir. zgr irade sonucu ortaya kan ktlk
olgusu her eye kadir, her eyi bilen ve mutlak galip Allah Tel nn varl aleyhinde delil
olarakkullanlamaz.nkinsanolununsahipolduubuirade herzamanktolaneylerin
ortaya kmasna sebep olmamaktadr. Nitekim insanlar sahip olduklar bu irade ile iyi olan
eyleri de yapmaktadr. Genel olarak baktmz zaman zgr iradelerini iyi ynde kullanan
insanlarn kt ynde kullanan insanlardan daha fazla olduunu grebiliriz. Bu nedenle
ktlk olgusunu temele alarak Allah Tel nn sahip olduu baz niteliklerin mkemmel
olmad ya da her eye kadir, her eyi bilen ve mutlak iyi bir Allah Tel nn var olmad
sonucuna varamayz. Allah Tel kullarna zulmetmediini beyan eder. Onun iin ktlk
beere nispet edilmitir. Dnyamzdaki ktlklerin nne geme imkn olmadna gre bir
ekildebunuazaindirmeninyollarnaramakinsanlarzerinevazifeolduuunutulmamaldr.430

430
Bkz:AKDAzcanKtlkProblemiVezgrradeSavunmas[Kitap].Ankara:Ankaraniversitesi
SosyalBilimlerEnstitsFelsefeveDinBilimleriBlm(DinFelsefesi)205974YksekLisansTezi,2006
.

 SEVMEKBUEKLDEOLUR!

Menkabe
stanbuldaKocaMustafaPaacivarndabirberbervarimi.Buzat,mslmanvemuvahhit,
be vakit namazndadr. Lkin yle dervilii olmayp ancak Prn zm kaddesallhu
esrrahum Hazretlerinin ismi erifleri zikr ve sylenince, elinde her ne var ise, derhal yere
brakpbakesip
Kaddesallhu srrahu1azz der imi. Bunun bu hli insanlar arasnda mehur olmu.
Meselbiradamtraederiken,dieradamtarafndan
YaHazretiMevln!denirimi.Oberberderhlelindekiusturayyerebrakpbakesip
Kaddesallhusrrahu1azzderimi.Tekrarusturayalpmegulolurmu.Buseferdedier
adamtarafndan
YaHazretiAbdlkdirGeyln!denirimi.Yinederhalelindenusturaybrakpanlatld
ekildetakdisederimi.Yinetraamegulolupbuseferdedieradamtarafndan
YaHazretiAhmederRufa!denirimi.Yineberberelindenusturaybrakp
Kaddesallhusrrahu1azzderimi.Otraolanadamdabaakylecebeklerimive
arasrabunlararicaederimiki,
Canm biraderler, etmeyin, brakn u adamn yakasn tra olaym der imi. te bu
berberinhlibyleimi.BirzamansonraberberineceligelipHakkayrm.Buzatgtrp
defnetmiler.Ogeceahbablarndanbirzatbuberberiryasndagrm.Sualetmiki,
Biradernaslettin,mnkervenekir meleklerinin sualinecevapverebildinmi?Oberber,
buadamademiki,
Vallahibirader,biracephloldu,mnkervenekirmelekleriileberaberonikikimsehazr
oldular, lkin bunlar bildiklerim zatlar deildir. Yzleri ems gibi parlar; hibir adam erenlerin
yzlerine nazar edemez, gzleri kamar. Bunlar birbirleriyle mcadele ederler ki, mnker ve
nekirmeleklerininsualinecevapbenvereceimdiye.Dieriderki,yokbenvereceim,brs
derki,yokbenvereceim.tebumcadeleilehepsisorularacevapverdiler.Sonrabunlardan
sualettimki,
Sizkimsiniz?Onlarbuyurdularki,
Bizonikitarkinpirleriyiz.Sendnyadaiken,bizimismimizzikrveanldka,bizetazimedip
takdis eder idin, ite ona mukabil biz de bu gnde sana imdat ettik buyurup gittiler diye
berberolanzatoahbabnasylemiolduunuertesignozat,berberinahbaplarnabylece
syleyipmjdevermitir.rahmetullhialeyhi.431
Menkabe
Hazreti Mevln kaddesallhu srrahu1azz Efendimizin haytnda Mevlev fukarasndan
birzat,birseferesnsndagiderikenharamilergelipbuderviisoymular,kamilenelbiselerini
veakesinialmlar.Oharamilerdenbirisidebandaolansikkeierifialpkendibanakoyup
alayyoluile;
Netuhafklah!demi.Birmddetsonrakarpdervievermi.BirgnHazretiMevlna
Efendimizmrdnnadersokuturikenmurakabeyevarmlar.Birmddetmurakabededurup,
sonra ban kaldrp yine ders ile megul olmular. Dersten sonra, baz yakn mridler bu
esrardansualetmiler.Buyurmularki,

431
AbrahimDede,ADedeninHatralar,hzl.MustafaKOEybTANRIVERD,stanbul,2006,c.II,
s.741742
258hramczdeHacsmailHakkAltunta

Bir tarihte bizim fukaramzdan bir dervii haramler soymu idiler. Onlardan birisi alay
olsundiyebizimalmetierifimizialpbanakoyupbirmddetbandakalmvesikkemiz
altnagirmiidi.imdioadamrhunuteslimediyoridi.eytangeliponunimannalmaya
alp gayret ediyordu. Onun imann koruyarak eytan uzaklatrp ve kovdum ve imanla
ruhunuteslimetti.Ziraki,bizimalmetierifimiziazbirmddetbanakoyupdurdu,bize
lykolanbudurki,ozamandaonaimdatedelimbuyurmulardr.432

432
A.brahimDede,a.g.e.c.II,s.742

 FELSEFE PROFESR RESSAM DL ETMCS, AHI, DENZ

ADAMIPROF.DR.MUAFFAKTANJUERGL
Rportaj:AYEYETMEN
ayseyetmen@superonline.com
Tanju Bey'le evi olarak kulland teknesinde greceimizi sanyordum ama Froggy o
gnlerdebakmaalndiinsyleimizidershanesindeyapmakdurumundakaldk.
Yaratc alg, yaratc ak, sevgiyi renmek, altm saatte nasl ngilizce konuulabilir ve
hayatadairdahanelerneler...
Tanju Bey'le yaptmz doyulmaz sohbetin konulan ite bunlard. lgin slubu ve farkl
yaklamyla her karlatmda beni akna eviren Tanju Ergil'le kahkahalar arasnda geen
syleimizi sizlerle paylamak istedim. Konumamza genel prensipler ve felsefeden
bahsederekbalayalmm,nedersiniz?
Felsefe, insan mutlu etmek iin var edilmi bir bilim daldr. Gerekleri aratrr;
tanmlamalar yapar. Bu byledir ya da deildir der. ster beenelim, ister beenmeyelim.
nsann mutluluunu amalayan felsefe, insann nasl bir varlk olduunu tanmlayarak ie
balar.
Felsefeye gre insan, her eyden nce, bu dnyada neden ve nasl var olduunu hibir
zaman anlamaya muktedir olamayacak bir varlktr. kinci olarak, insan beyninin bir neden
olmadanalmyorolmasdr.nsanbeynicognitvesystem'lealrYanibeyinnedensizbirey
dnemez. Her eyin bir nedeni olmak zorundadr. nsan beyni bunu aamaz. nsan belli bir
sreiindeyaar.uankihalimleyayorum.Birazncekihalimiseartkyaamyor;ld.Biraz
sonraki halim ise, farkl olacak. Buna, anda yaamak veya an yaamak da diyebiliriz. Bunun
bilincinde olmak baz eyleri yapmay gerektirir. Faknda olmayp, yayoruz ite demek,
yaamdabizeokeyikaybettirir.
. 4.yzylda yaam olan mitolojik tanr Dyonisosbu konuyla ilgili olarak, Babam Tanr
Zeus size kendini armaan etmi; yapmanz gereken, sadece kendinizi
mkemmelletirmektir. Bunun aksini yaparsanz, sizi gerein dnda yaatr, yani
delirirsiniz.demitir.Dyonisos'a
pekibununaslyapazdiyesorduklarnda,Tanr,
Bunu siz bulacaksnz. der. Btn dinler insana nasl yaanacan tarif eder; camiye,
haccayadakiliseye,havrayagideceksingibi.HlbukiDyonisos
sizbulacaksnzdemi.nkherbirimizayrbirarmaanz.Bumkemmelbirsylemve
sorumluluktur, insan, parmak izi gibi tek ve benzersizdir. Bunu anlamak gerekir. Herkes,
siyasetilerdahilylederler:
''Ormanlarmz ocuklarmza brakalm. ocuk byr o da ocuklarna brakmak ister.
Sonuolarakhikimseormanntadnavaramaz.Felsefeyegre,sende,ocuundaormann
keyfini karmalsnz. Btn yaamlar gelecekle ya da gemile ilgilidir. Freud gemii
hatrlatmay yntem haline getirmitir. nsann davranlarnn kkenini ocukluunda
yaadklarna dayandrarak bugn zmlemeye alr. Gemite olanlar olmutur. imdiye
bakmak lazm. nsan hareketlerinin nedenini incelediimizde, her hareketimizin bir dnce
sonucunda gerekletiini grrz, insan beyni alglamalar alr, ona bir sembol koyar ve
bunlarla hayatn oluturur, Hayatmz yaplandrrken, farknda olsak da olmasak da var olan
dnyadzeninegrehareketederiz.renimsizbiri,buayptrdediivakit,onundnyasnda
bu ayp olarak tanmlanr. Yani, onun bir dnya modeli vardr ve ona gre davranr. Eitimin
nemi, bu dnya modelini mmkn olduunca gerek neyse ona uydurmaktr. Ancak byle
260hramczdeHacsmailHakkAltunta

mutluyaanabilir.
Mutluolmaktanneyikastediyoruz,
Bukonuylailgiliolarak1950ile1960yllararasndayaplanbebinaratrmavar.Mutluluk,
insan beyninin alglama fonksiyonunun kendi dorultusunda, yani bakalarnn etkisi altnda
katmadangelimesidir.Mutluluanelerengelolur:Hereydennceiindeyaadmzkltr,
sonra,srasyla,bilgisizlik, tembellikve evrenin bizeyklediigelenekgrenek.Tmbunlar
ortadankaldrmakelbettekiherzamanmmknolamaz.Alglamaduygusunagelince,hepimiz
bu duyguya sahibiz. Alglama duygusu beyinin bir yannda kendine zg bir mantk sistemi
kuruyor.Ancak,bumantksistemindenuurunhaberiyoktur.Bununrneiniyleverebiliriz:
Bir basketbolcu, basket topunu potaya ata ata dnmeden atmay reniyor. Burada
basketbol oyuncusu dorudan dnmyor, artk dnen onun alglama sistemidir. imizde
dncesistemiylealakasolmayanotistikbirkiilikolduunuvarsayalm.Amabununbirbeyni
vedeneyimivar.Odabirinsangibibizimbirparamzdr.Hattaennemliparamzdr.Burada
insan ikiye blemeyiz. Buna genellikle alkanlk deniliyor ama, alkanlk deildir. Bunun
resmenbirofistikgibikendinezgmantvardr.
Hayvanlarndavranbiimidebyledir.Kedim,daryakmakiinkapyagelir,kmasiin
kapy aanm, kmaz. Git derim gitmez. Tekrar k. Derim, ama o durur ve kapya bakmaya
devameder.Peki,darkmakisteyenkedinedenkmyordaduruyor?
nk darda grdklerinin eski grdkleriyle ayn olup, almadn anlamaya alyor.
Uygun bulmad bir ey varsa kmayacak. Dnmyor. Alglaryla hareket ediyor. Bir
hareketyaparken,daalanpenceremizaltalglamadr.Bununaltnchislebirilgisiyok.Be
duyuolaraktanmlanan;grme,duyma,dokunma,koklama,tatmaduygularmzyanndabirde
adale kasma duygusu vardr. rnein, bir elimizde be kg., dierinde ise iki kg.lk bir arlk
olsun, hangisinin daha ar olduunu bu duygumuzla onlar?. Kasma hissi, ok nemli bir
duygudur.Sevdiinize,birylesinesanln,birdesmsksanln,aradakifarkhissedemiyorsanz
o zaman kimseyi sevmeyin. ocuu kucanza aldnzda bana smsk sarlder. nk
sevildiindeneminalmakister.Alglamamznekadarkstlysahayattanalabileceklerimizdeo
denlikstldr,
rnein: Resim sanatndan hi anlamadnz halde Paris'te bir mzeye gider, resimlere
bakpbiryorumdabulunabilirsiniz;gzeldersiniz,irkindersinizokadar.Amaomzeyebean
defadahagidersenizvedebakmasnrenirseniz,artkbireylergrmeyebalarsnz.imdi,
alglamann sevgide ne kadar nemli olabileceini tahmin edebilirsiniz. Sevdiimiz insann
ancakbirksmnalglyoruzvebualgladmzyanylayetinip,alglayamadmzynnheba
ediyoruz. nsan ilikilerindeki yaratcln nemi zerine neler diyeceksiniz?. Yaratcl yle
zetlemekmmkn:
YaratclbirresimolarakeJealrsak,ressama(A),sonuca(C),aralar:boyalarvefralara
(B) ve modelimize de (B2) diyelim. Zaman (T0) ve geirdiimiz sreyi de (T1 ] olarak kabul
edelim. Bu zaman sresince resmi yapan kii (A), sonuca (C) geldiinde eer bir yaratclk
yaamsa, gelimesi gerekir. Resmi yapan kii (A), sonuca (C) gelinceye kadar gelimemise
yaratclkyaamamtr. Sadeceresim yapmtr.Bukarsamayagre,Picasso'nunyapten
sonresim,endeerlisidir.Onbesevgilisiolanbirinsannsonsevgilisienkymetlisidir,nk
ona dier ilikilerden edindii tm tecrbesini vermitir. nsan srekli geliir ve deiir.
Kendimizinyargilekstlamazsak,heryaptmzhareketlealglamamzgeliir.Srekliolarak
kendinizi gelitirerek yaadnz farz edelim. Sevdiiniz nsan gelimese bile siz, her
deimenizdekarnzdayenibirinsangrebilirsiniz.Tuhaftuhafsylemlervardr.
 nternetYazlar261

lkakunutulmazgibi.Palavra.
lkakhibirieyaramaz.
Son ak mhimdir, nk ona gelinceye kadar geen srede gelimisinizdir. Gelime ve
deimeye tek engel, nyarg ve kltrel etkilerdir. unu kabul etmemiz gerekir ki yaptmz
herhareketlealglamamz deiirvegeliir.Basitbirrnekleifadeetmekgerekirse,arabilk
itiimizde fena deil deriz. Alt ay sonra, bu iyi. Bu fena deil, bu buruk gibi yorumlar
yaplabilir,nkgeensreiinde2030iearapimivealglamalarmz,ilkitiimizaraba
gredeimitir.Alglamanngelimesioknemlidir.Nekadargeliirsekokadarhayatniine
girebiliriz. Elimizde bu imknmz var. Gelimezsek kstl kalrz. biza Balklar balk
tutacaksanpopunuslatacaksnderler.Yanimutluolmak,sevmekvedehayatdorudzgn
yaamakstiyorsan,poponslanacak.Hepimizsevgiyi,akbildiimizisanrz.
Sizak,sevdaynasltanmlarsnz?
Bu tanmlamay yapmadan nce, Trkiye'deki bir yanl anlamaya deinmeden
geemeyeceim. Burada srekli bir ak var mdr, yok mudur? Tartmas yaplyor. Baka
dillerde ak kelimesi yoktur. Her dilde sevgi kelimesi vardr. Trk Dil Kurumu'nun szlnde
ak, an sevgi olarak tanmlanr, Ak: Ar sevgidir der. Sevgi bykse ak oluyor. Ya ok
sevebilirsinyadaoksevemezsin.Tenisiyaokiyioynayabilirsinyadaokiyioynayamazsn.
Bu byle tanmlanr. Tenisi, ok iyi oynayabilmeye baka bir ad vermenin bir anlam yoktur.
Sevginin tanmna gemeden sevmenin baz minimal koullarndan bahsedeceim. rnein:
sinemayagirerkenbiletalmaklazm,sporyapmayabalamadanncebazsnmahareketlerini
yapmakzorunludur.Sevmeninesasartvardr.
Birincisi: Sevdiiniz insan sonuna kadar zgr brakp, kendi iindeki kstlamalarn
amasnadahiyardmcolacaksnz.Sevdiinizkimsebununsonucundasizdenayrlabilir.Helal
olsun.nemlideil,bunugzealmanzgerekir.
kincisi:Sorumluluk.Birkkhanmaseniseviyorumdediimzaman,onudnyadakibtn
erkeklerdenmahrumediyorumdemektir.Bendnyanneniyiinsandeilim.Bendenokdaha
iyi ve tatl insanlar var. Ben bu kz sevdim diye baka bir insanla kamayacak, dans
edemeyecek, tenis oynayamayacak. Sevdiim insan tm bunlardan mahrum edeceim. Yani
onunduygularnipotekaltnaalacam.Buciddibirsorumlulukister,
nc art ise, iz brakmamak. Bir Krt sz varm, ben bunu Amerika'da rendim
sevmeden nce kar zerinde iz brakmadan yrmesini ren. lk bakta bu deyim,
sevmekten vazge der gibi geliyor nsana, ama demek istedii bu deil. yle sev ki, sen
sevdikten sonra sevdiin insan ok deerli ve gzel olsun. Onun zerine glgeni drme.
Gerektiinde bakas onu daha fazla sevebilsin. z brakmadan tm bunlar yapabiliyorsanz,
yapabilecekseniz, yaptysanz, sevgi hareketine geliyorsunuz demektir. Yani sevmenin ilk art
vesorumluluubudur.Sevgiyiylebelirleyeceiz:
Bir insann, bu insan kadn ise, erkekle, erkek ise, kadnla ktklar sevgi yolculuunda
birbirlerisayesindegelimelerigerekmektedir.Gelimeolmazsayaratclk,dolaysyladasevgi
olmaz. Birini seviyorum ama iimden, darda bir hareket yok. Seni seviyorum demekle i
bitmiyor. Bunu belirtmek iin harekete gemek gerekir. Bir sevgi ilikisi iindeki kadn sar,
erkekisemaviolsun,builikidekisevgininmiktaryeildir.Birlikteyaplanhareketlerdenyeil
elde edile biliyorsa burada bir yaratc sevgiden sz edilebilir. Romann Altn a'nn
mparatoruMarcusAurelius.Biryazsndasevgiyiyletanmlyor:
sevgi, karndaki ster insan olsun, ster herhangi bir ey, onun istekleri dorultusunda
onueniyieklesokmakiinonakendiniadamaktr.
262hramczdeHacsmailHakkAltunta

Aureliusbunuikibinylncesylemi.Benonakatlyorvebunasevginindierbirartn
daha ekliyorum. Karndaki geliirken sen de gelimelisin. Yani onu mkemmelletirmek
yetmez senin de mkemmellemen gerekecek. Alglamanz s ve gelimemiseniz,
sevdiklerinizin deerini ve onlardaki potansiyeli gremezsiniz. Sevgi, seni seviyorum demek
deil, sevimek hi deil, sevgi bir insan da sevmek deildir. Sevgi bir eylemdir: gelitiren,
yaratan, ycelten, birlikte yeni bir ey yaplan yani ksacas sevgi bir harekettir. Birlikte hep
ileriye gidilen. Bir de sevgide eitlik esastr. Eitlikten kastm: A=8, B=4 seviyorsa, bu sevginin
derecesi drttr. Dier drt sevgi bounadr, yani bu durumda sevginin deeri en alt
seviyededir. Sevdiiniz kimseye vereceiniz en deerli armaan sizsiniz. Onun iin kendinizi
gelitirmeniz gerekir. nsanlar ve olaylar deiir. Hibir eyin deimediini dnmek,
kolayclktr.Nevarki,buinsanmutsuzeder.Heryenidurumu,kendiiindedeerlendirmek
gerekir, nk biz de deiiyoruz. Sevdii kiinin derinine inemeyen insan, onu aldatmaya
kalkr.Ayrayrkiilerleayneyiyaparakfarklbireyyaptnsanr.Arayiindeolmamak
gerekir. nemli olan sevdiiniz her neyse, bu ister insan olsun, isterse cansz bir ey ondaki
deeri ve potansiyeli grebilmek, yaayabilmek ve ortaya karabilmektir. A ve B birbirini
seviyor.Tekkuralbirbirleriniartrmaktr.Builikiyedardanherhangibiretkininyaplmasna
msaade etmemiz gerekir. likimize deer kaybettirmeden, mmkn olduunca deer
kazandrmaklazmdr.Alglamalaryeterinceakikiinsan,mrboyusorunsuzcayaayabilir.
Ofisinizde 60 saat gibi ksa bir srede ngilizceyi konuturabildiinizi biliyorum.
Ynteminizdenksacaszedebilirmisiniz?
Trkiye'de dil retmeye gramerden balanyor. Bu, insan doasna aykr bir yntemdir.
ocuk, dili konuarak renir, Gramerinden balamaz. Ben nsanlardan, kendi szckleriyle
gnlk yaantlarn ngilizce olarak anlatmalarn istiyorum, Trkiye'deki eitim sisteminde
konu rencilere ykleniyor. Dier sistemlerde konu nce veriliyor, sonra retiliyor. Burada
kimse renmek iin yola kmyor. Herkes bu dersten ka alrm, snav kazanr mym? diye
ders alyor. Sonuta da bir ey renilmiyor. Elbette 60 saatte ingilizce konuabilmek
mmkn. Burada alnan derslerin yannda, gnde, en az all ya da sekiz saatini bu yntemle
renmeye ayrabilirseniz, ki bu haftada toplam 90 saat almaya tekabl eder... ki kere iki
her zaman drt etmez, onlar toplamak ya da arpmak gerekir. Buna, benim felsefi
almalarmda delta increment diyorum. Hayat bakkal dkkn deildir. Orada her aradn
bulamazsn.Aratrmaklazm.
http://www.portreler.net/v1/page.aspx?section=13_05
 PUTUMBENTERKETT

Birkazsonucuharabedenkanbiryazdaunlaryazyordu;

Benimbirputumvard.
okseverdim.
Sineklerzerinekonuncaonlarakzarvepisliklerinisilerdim.
imdiiseputumubirikrmakiingeldivekracamdiyor.
Beniseonabakaldrmakistiyordum.
Gcmyetmedi.
Sordumkendime.
Benputumukorumakilememurmuyum?
Benputumubenikorurdiyesahipleniyordum.
Ahneyazkki,putumkendinikoruyamazm.

Bu yaz eski zamanlarda puta tapan birisinin kendisiyle yzlemesidir. Tabi ki ac bir
yzlemesi
"Nuhaleyhisselmkavmindemevcutolanputlar,sonradanAraplaradaintikaletmitir.
yleki:
VeddadndakiputDevmetu'lCendel'deidiveKelbkabilesineaitti.
Sv'adndakiputHzeyl'inidi.
Yes adndaki put Murd kabilesine aitti. Sonra Benu Gutayf'n oldu, Sebe'ye yakn Curf
nmmevkideydi.
Yeuk,Hamedn'aaitti.
Nesr,Himyer'in,liZi'lKel'nidi.
Aslndabuputisimleri,Nuhkavmindekisliholarakbilinenkimselereaitti.eytanbuSlih
kimselerlncekavimlerineutelkiniyapt:
"Slih kiilerinizin oturmu olduklar yerlere onlarn hatrasna dikitler dikin ve bunlara
onlarn isimlerini verin". Halk bu telkine uyup, syleneni yapt. Bidayette tapnma yoktu.
Ancak ne zaman ki bunlar helk olup gittiler ve haklarndaki bilgi de unutuldu, bu putlara
tapnmayabaladlar."433
Puta tapmann gnmzde de olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Burada iki kavram ne
kmaktadr. Biri puta tapan insan dieri ise put olmu varlk. Bazen bu bahsedilen kavramlar
benliinden karak toplumuna doru yaylr. Nasl olurda insan toplumun putuluundan
kamaz? kamaz nk fikirlerinde artk zgr deildir. zgr olabilmek iin o topluluktan
ayrlmas gerekir, o ise imknszdr. nk menfaatleri ve dnceleri topluluu tarafndan
snrlanm,engelsizveezicibirkuvveteklinialmtr.
Dnn bir defa liderini dahi sorgulamann mmkn olmad bir dnce sisteminde
dorunezamanelegeebilirki?Grldzerebirputunolacaksabununsnrnsenbelirle
desonutailhnolmasn.
Eer birini veya unsuru kendine lider setiysen dier kiiler iin baz ak kaplar brak ki,
yarnyukardageenolaygibibirgnmuhakkakbiriputunukrmakiingelecektir.Hiolmazsa
bundandolayzlmezsin.

433
Buhr,Tefsir,Nuh1.
264hramczdeHacsmailHakkAltunta

Yukardakiantikyaznndevamiseyleidi;
Eyputum,senigerektenoksevmitim.
Gvendiimbireyeerkrlabiliyorsa
Benimtekimdekalmad,demektir.
imdibenbirdahaputneredenbulacam.
Putukrlaniinancaklmvardr.
Benlrsemsendeleceksin.
Benimputumyokdiyetalarakazyacam.
Hiolmazsabeniputsuzdiyeanarlar.

nsandinsizolamazdedikleriesasendorudur.Ancakbirputuolupdainancnkaybedenler
iin zlmek bir erdem olsa gerekir. Zannediyorum ki, 21. Yzyl, putlarn ve inanlarn
yklacabirdevirolacaktr.Nedenmi,diyesoracakolursanz,hergnaynannaltndakisrbir
ekildesilinip,karayzdaharahatgrnmektedir.Bazeylerinkarayzniitengemeden
nce grmektense, imdiden kendimiz grmeye gayret gsterelim de, hi olmazsa
dayandmzdirekleryklp,dncednyamzlaberaberhayatmzdabamzayklmasn.
Ey Allah Telm kr zannettiimiz kiiler ne kadar ansl, biz ise grdmz halde kr
baklolmaktanbirtrlkurtulamyoruz.
BizibizdenkoruyanAllahTelmsanakrlerolsun.
AllahTelbuyurduki;
phe yok ki, o Kur'an' Biz indirdik Biz. Ve muhakkak ki, onun iin muhafz olanlar da
Bizleriz.434

434
Hicr,9
 HUKUKMU,ETMM?

Zamanmzda hukuk savalar artnca birde alnt yaptmz bu paray bir okuyun.
Fikirlerinizdeyenieylemleroluacandnyoruz.

[Devlet bir eylemi kanunlatramaz yalnzca kanunla yasaklayabilir ya da kendi halinde
brakr.
***
Gelenekseladalet,doruveyanlkavramlarnadayanr;modernadaletseaklsalve
aklhastalkavramlarna.
Hz. Sleyman aleyhisselm, ayn ocuun annesi olduunu iddia eden iki kadnla konutu,
onlardinlediveeldeettiiverilerlegerekanneolduunuhkmettiikadndllendirdi.
Zamanmzda ise bir Amerikal hkim ayn konuyla ilgili olarak pek farkl bir sre izledi.
Bylesiikikadnndavasnabakanhkim,ilerindenbirininhezeyanlolduusonucunukarr
veherikikadnndapsikiyatristlercemuayeneedilmesinekararverdi.Tabiipsikiyatristlerde,
ocuunyarsnfilandeildetmncanlolarakisteyenveaksitakdirdehakkndanferagat
etmeyeraz olankadnn banaz;uzlamayanlsolanveocuunyarsnkabuleden kadnn
daha mantkl bulup 'hak sahibi' olduu sonucuna vardlar. Bylece de psikiyatristler gerek
annenin izofreniden mustarip olduuna karar verip, ocuun sahtekr kadna verilmesini
tavsiye ettiler. Tp uzmanlarnn bulgularna saygl olarak hkimin dnmeden onaylayaca
birtavsiye
***
Eski bir atasz gelecein kanun koyucularn, uygulayamayacaklar yasaklar karmama
konusunda uyarr.435 Gnmzn Amerikal kanun koyucularysa, uygulayamayacaklar
yasaklarkarmakonusundaazamildegayretketir.
***
Kanunu ineyen ahs cezalandrlmazsa kanuna itaat eden aldatlm olur. Kanunlar
ineyenlerincezalandrlmasgerekir.Nedeniise;kanunauygundavranlarfaydaldiyetevik
etmekveerdemlidiyedetasdiketmekiin.
Cezahukukununamacslaholamazveolmamaldrda;szkonusuamayalnzcakanunlar
dzeninkorunmasolabilirveolmaldrda.
***

Cezalandrmaimdilerderevad.Neden?
nsanlar arasnda demokratik akln iren bulduu ayrmlar meydana getirdiinden.
Anlamszbirortaksululuuanlamlbirbireyselsorumluluatercihediyoruz.
***
Cezalandrma slah adyla perdelendii mddete beeri bir cezabilim (penoloji) olamaz.
Hibirahsyadatopluluunbirbakayetikinislahetmehakkyoktur.YalnzcaAllahTels

435
Hz. mer radiyallh anhn vli seiminde, halka kolaylk asndan ilgin kabul edilebilecek bir
prensibivard.HalifeZiyadb.EbuSufyanIrakvaliliindenazledince,vali:
YaEmirelmminin,beniniingrevdenuzaklatrdn?Acizolduumiinmi,yoksahainolduumiin
mi?diyesormu,Hz.merde:
Azil sebebi bunlarn hi biri deil, lakin aklnn fazla olan ksmn ve dehan halka yklemeni
istemiyorum,diyecevapvermiti.(bnHaldun,Mukaddime,C.I,s.419)
266hramczdeHacsmailHakkAltunta

lah eder. Fakat ahslarn ve topluluklarn cezalandrma yoluyla kendilerini koruma haklar
vardr. Bu cezalandrmalar knama ya da kk para cezas demek kadar hafif, hayat boyu
mahkmiyetyadalmcezaskadardasertolabilir.
***
Biyolojikpsikiyatristleraklhastalklarnn,gizlibedenselhastalklarnsonucuyadatezahr
olduunu iddia ederler. Tabi onlara gre bu gizli hastalklar henz kefedilmemitir ama tp
bilimindeki ilerlemeler sayesinde kefedilmeyi beklemektedir. ayet bu yargnn btn ya da
bazaklhastalklariindoruolduukantlanrsa,hastalarntedaviyireddedebileceiorganik
hastalklarnmevcutlistesineyalnzcabirkamaddedahaeklenmiolur.Dolaysyla,szdeakl
hastalnn organik kkenli olduunu gsteren deliller zorlamac psikiyatrinin ikilemlerini
datmaktanok,ifaetmeyeyarayacaktr.
***

Clarence Darrow'un,436 cinayet kart olduundan, boanma yanls olduunu syledii
dnlr. Gerekten de kar kocann birbirine kar cinayet ilemektense boanmas daha
dorudur. Ayn ekilde, psikiyatrist ve akl hastasnn birbirine kar cinayet ilemektense
boanmasdahadoruolmazmyd?
Dier bir deyimle, hastaya ykmllk ykleme yoluyla hastay incitebilen psikiyatrist ve
yanl tehisten dolay dava ama yoluyla psikiyatristi incitebilen hasta rneklerine yol
amaktansa, ayr ayr her biri dieriyle ilikisini kesebilmelidir. Byle bir dzenleme;
psikiyatristin,'tedavi'diyeadlandrdamahastannsaldrolaraktecrbeettiieyin,yansra
dahastannnefsimdafaadiyeadlandrdeyinnnegeecektir.
***

Psikiyatral mahpusluun daima ve zorunlu olarak insan haklar ihlali olduunu iddia
ediyorum.Neden?
Psikiyatralgardiyann,cezabilimsel(penolojik)gardiyannaksine,hastaykendinden (yada
akl hastalndan), toplumu da hastadan koruyan, ift ilevli bir grevli olduunu iddia
etmesinden ve buna itenlikle inanmasndan. Psikiyatristin, hastann karlarna hizmet ettii
kabul edildii mddete hasta, psikiyatristin tedavisine ynelik honutsuzluunu merulatr
maktan mahrum kalr; toplumun karlarna hizmet ettii kabul edildii mddete de
psikiyatrist,hastayzgrlndenmahrumetmesineynelikmerueletiridenkorunur.
***
Birmahkemeancakuieyarayabilir.Zorlamaymerulatrmaya.
Mahkeme,etkinkatlmyanlshkimlerinveonlardestekleyenlerinolmasnistediiey,
yani itimai yardm ya da adalet arac olamyor. Bundan tr, itimai hastalklara ynelik
istem d hastaneye yatrlm akl hastalarn tedaviye zorlamak gibi mahkeme emri kaynakl
areler,szmonaslahetmeyihedeflediisorunlarzemez,yalnzcakztrr.
***
Akl hastalarnn medeni haklarn korumaktan sz etme ii aslnda onlarn medeni
haklarnyaralar.

436
ClarenceDarrow(18571938):Amerikalhukuku,medenihaklar(civlrights)savunucusuveJohn
T. Scopes (19001970) adl bir lise retmeninin 1925 ylnda evrim kuramn retmekten tr
yargland (ve sonunda sulu bulunup bilahare beraat ettii) "ScopesMonkey" davasnn savunma
avukat
 nternetYazlar267

Klelerinmedenihaklarndanszetmenin,klelerlezgrinsanlararasndakiayrmdolayl
olarak merulatrmas ve bylece kleleri zgr insanlarn keyfini kard zgrlk ve
itibardan mahrum brakmas gibi, akl hastalarnn medeni haklarndan sz etmek akl
hastalaryla akll vatandalar arasndaki ayrm dolayl olarak merulatrr. Bylece de akl
hastalarnzgrinsanlarnkeyfinikardzgrlkveitibardanmahrumbrakr.
zgr bir topluluk medeni haklarn, psikiyatral ltlerden de bamsz olmasn kabul
edinceye ve bunlar talep edinceye ve kanun koyucularla hukukular, hekimleri zellikle de
psikiyatristleri yar tbb yaptrmlarla toplumsal denetim uygulama gcnden mahrum
edinceyekadaraklhastalylaithamedilenbireylerinmedenihaklarkoruyorolmayacaktr.
***

AmerikansalkotoritelerihemADShemdeistenmeyenhamileliktenkorunmakamacyla
'gvenli cinsellik' uygulamas olarak prezervatif kullanmn yllardr tevik eder.437 Ne var ki,
Birleik Devletler'deki birok yerel kanun (rnein Syracuse ve New York'taki kanunlar), sat
otomatlarndan ve yetkili hekim ya da eczac hari herhangi bir kimseden prezervatif satn
almay yasaklar. Kanuna uymayanlar 150 $ ceza deyecek ve azami 150 gne kadar hapiste
kalabilecektir.Bukanunlaruygulanamyortabii.]438

SonuolarakKanunkoymakla,yarglamaklavecezalandrmaklabiryerevarlmad,sadece
insaniyibirekildeyetitirmekilebirsonucavarlabileceiartkgrlmektedir.
Kur'nKerim'deonksrgemeyencezannbulunduu,bykksmnnahlakveinsanlk
haklar hakknda olmas, yaptrm gc olan yargya verilen kuvveti snrlay grlmektedir.
nemli olan insan yetitirmek ve yetimesi iin almaktr. Eitimi her senede bir allak
bullakolanlkemizde,eitimli,olgunvekarakterliinsannyetimeyiinigrmezliktengelmek,
eitimkalitesinisrekliaalaraekerek,bunuparakazanlacakbirsektrhalinedntrp
bakayerlerdeaklahayalegelmezeylerileuramak,abesleitigaldenbakabireydeildir.
Bugnterrdenekiyorsakhepeitiminzayflndandr.Dnnbirkere,birinsanyaptiin
sonucunu evvelden grebilirse hangi hatal davran yapmak ister ki. Tabii ki biz
retebildiysek
retmeden, renmeden bir yerlere gelebilen lkeyi, ben duymadm, bilmiyorum.
Kitaplar ok pahal satlan, eitime az para aktarlan, promosyon olarak ajanda datlan bir
lkedeancakkaosiekleriyetiir.Ktphanelerindekikitaplarnaancakparavererekveyabin
birricaileulalanlkedecehaletinnneTVdizilerindekialdatmavezinahikyelerininsonucu
beklemekle geileceini sanyorsak, aldanyoruz demektir. Halkmzn byk zamann alan TV
dizileriileyetienlkemizileridebirArjantinveBrezilyaolacakanlmazolacaktr.Arjantin
ksa zaman nce bunalma girip ekonomik sknt geirdii dnemde, milletimizin bu ii kolay
atlatabilmesigemitengelenbirdeneyimininsonucusayesindeolmutur.imdiisebakyoruz
ki, artk o kalntda yok oluyor. Ne zaman bu ie dur denilir, bilemiyorum. Fakat u kesin ki,
tekilerini kaybetme yolunda hzla ilerleyen lkemizin gelecekte hangi konumda olaca

437
Baztarikatlerdeoralyollacinselliisavunarakdiniyaptrmlardakihadlerden(cezalardan)kurtulmay
hedefleyerek,mridlerininnefislerinitatminederekaldatp,glerinegkatarlar.Buiseonlarnzarar
azaindirmeiindnlmhileieriyyeleridir.BuekildeAllahTelyaldatmayaalrlar.
BilmezlermikiAllahTelaldatanlarnaldatmasndanvetuzaklarndanemindir.
438
ThomasSZASZtrc:MehmetATALAYVahiDil[Kitap].stanbul:Kakns,2006,s.9195

268hramczdeHacsmailHakkAltunta

hakkndahangivarsaymgeerlidir,bunukestirebilmeninoldukazorolduudur.
Bunu bilecek birini aryorum, buldum diyorum, bakyorum o da beni aldatp dipsiz bir
kuyuyasallyor.Sonszmzgenlere!,Siziniinhertrlfedakrlktankanmayanvesizleri
ok seven anne ve babalarnz zmeyin. Ailenizle birlikte her ekilde mutlu olmaya gayret
gsterip huzuru bulma adna, iyi ve faydal bireyler olarak yetiebilme adna ebeveynlerinize
yardmcolun.nceAllahasonrasizleregvenmektenbakaaremizkalmad.
 HERMETZMNEDR?

Hermetizm ilk dnce, inan ve srlarn kefi, her trl gizemin iinde yer ald gnostik
retidir. Gnostik terimi "sezgi veya tefekkr yoluyla edinilebilen bilgi" anlamndaki gnosis
kaynak gster szcnden tretilmitir; isim olarak kullanldnda gnostisizm mensuplarna
verilenadolup,"gnostisizmibenimsemikimse"anlamnagelir;sfatolarakkullanldndaise,
gnostisizmszcnnsfatolup"gnostisizmileilgili"anlamnagelir.
HermetizmileEzoterizmouzamanbirbiriyerineveiiekullanlmtr.Hermetizmdha
genialanbulduuiinburadakullanmakdahauygunolmutur.

BUGNKHERMETKOLUUMLAR:ORDUVENVERSTE
NVERSTE
amzda toplumlarn en uygar ve rgtl yaplarn oluturmakta olan silahl
kuvvetlerde ve akademik kurumlarda hermetik zellikler btn canllyla yaamaktadr.
Akdemik kurumlarn giderek meslek okullar haline dntkleri durumlarda bu zellikler
silinmekte, fakat akademik yap, yani zgr bilim ve aratrma ortam canlanr canlanmaz,
yenidencanlanmaktadr.niversitelerkurulularndasonderecedekapalzanaatloncalargibi
kurulmulardr. Burjuvazinin kilise egemenliinden silkinerek kendi yntemlerini kendi
doasna gre dzenlemeye balad dnemin, XII. ve XIII. yzyln eseri olan niversite
kuruluu,andabrmeslekloncalarnnmodelleriniyakndanizlemekzorundakalmtr.
Bilgininisteiveyeteneiolanaverilmesi,fakatehilolmayandandasaklanmaszorunluluu
dahaozamandafarkedilenbirdurumdu.Bununiinenehilolanlarnenglolanlarlabir
araya getirilerek bilginin iletilmesi ve gelitirilmesi abasnn biimlenmi kurumu olarak
niversitebtnhermetikyntemleribenimsemivekullanmtr.
XIV. yzyl balarnda, en eski tp okullarndan olan Montpelier Tp Okulu'nun eitim
sreci, bu konuda bir fikir verebilir. Montpelier'de tp eitimi 3 yld. Bunun sonunda
Bakalorya snav vard. Drt saat sren bu snav sonunda adayn Apollo'nun defne
elenginden bir zm koparm olduu iln edilirdi. Bakalorya szc, "Bacca laurea
Defne zm" sznden gelir. Bunun ardndan aday kamuya ak konferansta, tbbi
metni okuyup yorumlar. Bundan sonra "Per intentionem adapiscendi licentiam" adl snav
gelir.
Bu adayn ikier gn arayla drt kez en az birer saat bir tezi savunmasdr. Bunun
ardndan"Rigorosum"gelir.Saat12'den16'ykadarsrenbusnavdaadaykuraylaektii
ikikonuyuanlatmakzorundadr.Bununardndan"ticentium"trenigelir.Kamuyaakolan
bu trende niversite rektr, iki profesrn huzurunda adaya rtbesini tevcih eder. Artk
Licentiatadnalanadaybundansonraikiyldahaeitimgrrveardndan"Triduanes"adl
byksnav gelir.gnsrenbusnavda adayhergnledennceve sonrabirersaat
snanr.Bu baarldnda"Actus triumphalis" adverilenbyktrenesragelir.Trenbir
ncekignanlaralnarakilnedilir.Trenadaynevininnndebalar.Bykbiralayla
niversitenin btn rencilerinin refakatnda niversiteye gelinir. Latince konumalarn
ardndanadayaDoktorbal,altnbiryzk,altnbirkemerveHipokratnbirkitabverilir.
Adayjrinndeyemineder.Sonraayaakaldrlarakjriyelerininarasnaoturtulur.Bu
onundoktorlararasnakatldnngstergesidir.
Bugn benzeri trenler ana hatlaryla ayn emada, Batnn btn byk niversitelerinde
srdrlmektedir.Daha5060ylncesinekadarniversiterencileriklbiletarvekamuya
270hramczdeHacsmailHakkAltunta

kapalgizlitoplantlardabelirligizemleridepaylarlard.
Bugnbugelenekselyaklam,niversitelerinyeryznnheryerindekaliteerozyonuna
uray ve basit meslek yksek okullar dzeyine indirgenmi olmas sonucunda nemini
yitirmi grlyor. Ancak bununla birlikte niversiteler arasnda nem farkllamas da
gzleniyor. Kimi niversitelerin gerek ynetim gerekse bilim alanlarnda deer tadklar,
kimilerininsedahaayakilerinegreinsanyetitirdiklerigrlyor.Yeryznnnemlikarar
ynetim organlarn ellerinde tutan kesimlerin ve akademik ar toplarn ise gene de ancak
belli niversitelerin diplomasn tamalar, en azndan o niversitelerin at eitli yan
eitim imkanlarndan faydalanm olmalar gerekiyor. Yale, Harward, Oxford ve Cambridge
niversiteleri,JohnsHopkins,MassachusetsInstituteofTechnologygibikurumlaralanlarnda
tekel gcn ellerinde bulunduruyorlar. Dikkat edildiinde bunlarn yzyllar tesinden
kalm geleneklerini ya da daha yakn zamanlarda oluturulmu da olsa salamca
kurumlamtreleribykbirkskanlklakoruduklardikkatiekiyor.
rnekse ne denli modernlemi bir grnt kazanrlarsa kazansnlar hemen hibir
niversite akademik kisveden vazgeemiyor. Batnn btn niversiteleri "Godeamus
igtur"439 szleriyle balayan ve aslnda apknca bir bohem yaama vg niteliinde olan
ilhibenzeriarkybirulusalmargibiayaktasylyor.
Gene rnek olarak Stockholm niversitesinde "Doktor" rtbesi alnnn trensel seyri
verilebilir.Adaybirdizinsnavlardabaarsnispatetiktensonrasonsnavasragelir.Bu
snavaaday,birihenzdoktorarencisi,brhalendoktorolaniki"adjutant"refakati
ile birlikte gelir. Snav niversitenin byk auditorium (konferans salonu) unda yaplr.
niversiteninbtnretimkadrosuveayrcaolabildiincedoktorlar,niversitekisveleriyle
hazr bulunurlar. Soru bir tektir. Ve aday bu soruyu adjutantlarna (yaver) danarak
hazrladktan sonra yantlar. Yant yeterli olduunda niversite rektr, salon kapsndaki
terifatya iaret eder. Bunun zerine terifat elindeki tokma yere vurarak "hora est"
vakit geldi diye barr. Bunun zerine btn salon ayaa kalkar. Aday, rektrn nne
giderekdizkerveelinionauzatr.Rektr,onuneliniellerininarasnaalarakLatinceyemin
metniniokuyamabalar.Adaybunutekrarlar.Busrada,niversiteStockholmBelediyesinin
birorganolduuvesvekraldaStockholmBelediyesininkonuuolarakokentteoturduu
iin,kraliyetsarayndantopatbalarvekentinkiliselericanlarylabunukutlarlar.
Bylesine hermetik yaplanm olan niversitelerde oluan bilim de ezoterik (gizemli)
zellikler kazanmtr. Ve pozitif bilimlerin olsun, hukuk ve sosyal bilimlerin olsun. Bat
lkelerinde oluturulmu temellerine ulaabilmek iin bu ezoterik sistemin de edinilmi
olmasarttr,yoksarenilebilenlerancakonlarnsonrnlerindenibaretkalr.
ORDU
Silahlkuvvetlerdebirmeslekolarakolumayabaladktansonra,yaniXVIII.yzyldanbu
yana hermetik zellikleri edinegelmilerdir. Bugn hemen btn ordularn skskya
muhafazaettikleriniformazellikleri,ayrntlvebaletizetrensellikler,belirlikonumave
davrankalplar,daryaanlamszveglnbilegrnse,vataniinarpmayavekann

439
http://www.newfoundations.com/Gaudeamus.html
Gaudeamusigitur
JuvenesdumsumusJuvenesdumsumus
PostjucundumjuventutemPostjucundumjuventutem
PostmolestamsenectutemPostmolestamsenectutem
Noshabebithumus.Noshumushabebit.
 nternetYazlar271

aktmayahazrolmasgerekenbuinsanlarnmotivasyonlariinsonderecedenemlidir.Bu
trenselliklerbazenokanlamsz,hattabarbarzelliklergsterebilirler.
rnein Alman ordusundaki "zapfenstreifen" treni kkeninde meyhanelerde imekte
olanaskerlerinklayadnmesaatinibelliedenborutndenibaretti.Bugnsebutren
emekliolansubaylarnonuruna,zamanzamanmehulaskeriindeyaplanbirtrenhalini
almtr. Gece karanlnda ellerinde mealelerle esas durua geen byk niformal kta,
komutla miferlerini karr ve diz ker. Ondan sonra da uzun bir trompet slosu balar.
Btnaskerlerdizkmolarak,ellerindemealelervebalarakolaraksoloyudinlerler.
Amerika'nn West Point Askeri Akademisi'nin trenleri, ngiliz donanmasnn gnbatm
trenleri, bizim ordumuzun sancak devir teslim trenleri ve Harp Okulunun, Mustafa
Kemal'innumarasokuduunda"imizde"diyecevapladklartren,butrtrenlerinbirsa
nat gsterisi dzeyine ulat en gzel rnekler olarak saylabilir. Tabiidir ki gsterinin
baletize gzellii dnda gerek anlamn kavrayabilmek ve yaayabilmek iin o ordunun
ezoterik denilebilecek yaamna katlm olmak gerekmektedir. Bunlar hermetizmin insan
ruhununenderinlerineilemikklerininnedenliglolduunubizegstermektedir.
Tpk akademik kurulular gibi silahl kuvvetler de hermetik izgileri izlemekte ve bunun
kanlmaz sonucu olarak kendi iinde ezoterik bir tutum da gelitirmektedir. O kadar ki
birbirleriyledmanolanordularnaskerleribirbirlerinikendilkelerinindevletadamlaryada
politikaclarndandahaiyianlayabilirhalegelirler.Ordularnbuhermetikmodellereyatknl,
akademik kurumlarn nedenlerinden farkl olarak daha biyolojik nedenlere baldr. nk
birordu,hereydenncekendibireyleriarasndaeniyiiletiimsisteminibulmakvebuyolla
hareket etmek zorundadr. En iyi iletiimi salayabilmek de insann doas gerei
oluturabilecei bir iletiim sistemiyle mmkndr. Ayn kurallarn br sonucu da ite
hermetikkurululardr.Bunuaklamayaaltmzdahermetizminnedenzellikledebelli
bir uygarlk trnde ve bir aamadan sonra bylesine ekici bir nitelik kazandn da
aklamayayaklamoluruz.

HERMETZMNNEDENLERVEBUNDANSONRASI
eitlicanltrlerinindoadakendiyapsalzellikveyeteneklerinebalolarakaralarnda
belli bir iletiim ve etkileim dzeni kurmaya abaladklar kolaylkla gzlenebilmektedir.
Koyunlarn bir araya gelilerinde belli bir geometrik dzen, sr ve mandalarnsa bir baka
geometrik dzen izledikleri kolaylkla grlebilir. Telgrafn tellerine konan kularn konu
biimleri, tel zerinde dizilileri de trlerine zg olarak farkl farkldr. Srcklarn duruu
baka, krlanglarna bakadr. te bu, her trden olan canlnn birinci kaygs olan tr ve
tr yoldalarn korumak ve onlarn arasnda da korunmak kaygsnn sonucudur. Her birey
kendifizikyetilerineuygunolarakbrbireylerieniyigrebileceikonumdadurmakisterve
onlarn belli davranlarn kendi davranlarn belirleyici sinyaller olarak alr. Ancak br
btn canllarda kolaylkla izlenebilen ve birka yzyldan beri de bilimsel olarak
aratrlabilenbuzellikler,szkonusuinsanoluncazorlamaktadr.nkinsankonusunda
dinlerin,inanlarn,felsefelerinveideolojilerin ngrveyarglarbulunmaktadrve bilim
adamlardabuyarglanatlayarakincelemelerekolaykolaybalayamazlar.Buyzdeninsan
trolarakincelemeyigrevedinmiolanbilim,antropoloji(insanbilimi)engenbilimlerden
biridir.Veinsantoplumlarnnincelenmesineyneliksosyoloji,pedagojisosyalpsikolojigibi
bilimlerisedahadisiplinlerinisonzamanlarda,kurmayabalamlardr.
Antropolojinindahaenbalardasaladgzlemmalzemesiinsanlarndatpktellerdeki
272hramczdeHacsmailHakkAltunta

krlanglargibi,yadaayrayaylmmandalargibikenditrlerinieniyikoruyabilecekleribir
toplumsal rgtlenme modelini izlediklerini ortaya karmtr. Byk kentler, metropol
yerleim birimleri, byk lkeler ve devletler ve hatta kreselleme zerinde yaplan btn
speklasyonlara karn insann en iyi iletiim kurabildii ve kendisini gvende ve salkl
hissettiitopluluun200800arasbireydenoluanbirgrupolduuanlalmaktadr.Busaydan
azolangrupyeterligvenisalamamakta,dahabykolanbirgruptadailetiimkopmaktave
bireyselfarkllamalarartarakigveniortadankaldrmaktadr.
te uygarln belli bir aamasnda, belli blgelerdeki hzl deiim, kentsel yerleme
birimlerinin douu, kentsel yerleimler arasnda ve kentsel yerleim blgeleri arasnda
ticaretvezanaatlarnsrekliinsangidipgelmelerineyolamas,kitleselglerinveistilalarn
oluu,zellikledeenhareketliyerleimveblgelerdenbalayaraktoplumunbtniinde
ok etkin ve aktif kalmakla birlikte ondan gene de daha zel ve zgn olmak, gene de
yapayalnz kalmadnn gvencesini elde tutabilmenin hemen tek zm olarak altgrup
oluumunu ortaya karmtr. zellikle alt izilerek belirtilmesi gereken, bu alt gruplarda
ok gl toplumsal duygularn da mutlaka bulunmas ve zenle saklanmas gerektii
gereidir. Bu alt gruplarda ok sk i disiplinde en hafif geveme derhal "Antisosyal"
dediimiz toplumsallamaya kar bireylerin buralara dolmasna ve bu bireylerin
zelliklerindentrdegrupbalarnnhzlazayflamasnavezlmelereyolaar.tebu
yzden, ilk k gnlerinde daha baka toplumsal ve ekonomik zorlamalar da bulunmakla
birliktehermetikkurulularnbumodelibuekonomikaltnedenlerortadankalktktansonra
da srdrmeleri ve btn hermetik kurulularn temel ortak zellii olan kapal ezoterik
sistemlereskskyabalanmalarnnaltndayatangereknedenbizcebudur.
Bu yzden ticaret ve ehirlemenin ilk olutuu blgeler nce ekonomik ve sosyal baz
zorlamalara da bal olarak bu modeli gelitirmiler ve giderek byk anakaralar aras
imparatorluklargelitikealtyapnedenlerininortadankalkmasnakarbumodeledahada
sksarlmlarveondansonratoplumlarnbtnkargaavekarmaadnemlerindeveonu
izleyen konsolidasyon (uzun vadeli anlama) dnemlerinde hemen ayn yaplar bir
gereksinimvetoplumsalyaplamamodeliolarakortayakmlardr.Tarihinbizegsterdii
buresmebakldndagloballemeyadakresellemedenilengelimeninbtninsanlarara
snda snrsz bir birlik ve kardelik douraca, iletiim devrimi sonucunda btn insanln
byk bir kye dnecei gibi beklentiler bize hi de gereki grnmyor. Bize kalrsa
insanlk yakn ve uzak gelecekte ok daha byk bir hzla alt gruplara blnecek ve kendi
biyolojikyapsgereidorudandoruyahissedebileceigvenliionlardaarayacaktr.
nemli olan bu gruplamalarn olabildiince akl yolunda rgtlenen birlikler
olabilmesidir. Akln, dncenin ve bilginin stnlk ve egemenliini ama edinecek alt
gruplar kukusuz ki gelecein uygarln daha umutlu ve aydnlk uruklara doru
gtrebilirler. Byle temel ideallerden yoksun gruplamalar ise ovenizme, fanatizme ve
tmyle akld banazla da alabilirler. evremize biraz daha eletirel bir bakla
lkemizdeki akld tarikatlardan, Amerika'da toplu intiharlara kalkan akld tarikatlara
kadar eitli belirtileri bulmakta zorluk ekmeyiz. Bunlarn arasnda akl yolu gruplarnn
ileridekiaydnlanmanntohumlarntayacaklardakolaylklaanlalabilir.440
Alnt yaptmz yaz gnmzdeki olaylarn yorumunun hermetik zellik gsteren
kurulular kontrol edilebilme aamasnda ele alnmas iin yapldn gstermektedir.
440
BABAOLUAliHermetizm[Kitap].stanbul:BDS,1997,s.135140

 nternetYazlar273

Grlen o ki, kendi bnyesinde ezoterik sitemleri olumu kurulular kolay kolay bertaraf
olmadklar gibi, yenilenme ierisinde daha kuvvetlenerek ktklar tarih ierisinde
grlmektedir.
Grlmeyenebaskyapmakgizlenmeyiartr.
Sonutaezoterikgrupezilmeveetkilenmedurumundauzunvadedesessizliinikorurken
daha sonra tehlikeli biimde veya bnyesindeki gizini artrarak hayatna devam eder. Giz
hibir ekilde kaybolmaz. nk gizem insan rknn zevk ald tadna doyamad bir
duygudur.
 DNSYASETNIKMAZSOKAIOLUNCA

nsanlk tarihi boyunca topluluklarn idare edilmesinde ynetenler ve ynetilenler kavram
sregelmitir. Ynetenler; Hkimiyet unsuru olarak her olguyu, amalar uruna
kullanmlardr.Asrlardrbudeerlivekutsalolanolgularnenbandadadingelmitir.Din,
kendi iinde cihet barndrmazken, insan faktr karsnda, alt yapsyla saa ve sola gre
ekillenmekzorundakalmtr.Savesoldakidncekavram,varlksebeplerinioluturduklar
tepkiyeborludur.Herikidnceninikiayrgrubaayrlmolmasnntemeli,etkivetepkiden
kaynaklanrken,buzaaflarniindekilerinaksinedardanbakncagrmekdahammkndr.
Buguruplardaoluturulanherdnceneolursaolsunbirsiyasethalinegetiriliptekilere
karoluumunutamamlarvetarzsiyasetingidiatndaetkiliolur.
nsanlararasndaynetmeyekendilerinilaykgrenler,ynetiminaslelegeiririz?istei
ile baz deerleri neticede eritir veya dondururlar. Bu eriyi veya dondurma arasndaki gei
srecinde fikirlerde siyaseti etkiler. Birde buna intikam, hrs ve art niyetli baka sebeplerde
ilave olunca atmalar kar. te bu siyasetin devaml kaynayan kazan ynetim
mekanizmasndaolabilmeninaltyapsntekileder.Fakatkaynayankazaniindekikepeolan
dncelerin ve ideallerin sahibinin kontrol edeni olmak, zellik ve marifet isteyen bir
durumdur.
Siyaset sahnesinde hep zarar grenin din olmas sebebiyle sz buraya getirmek
istiyorum. Siyasetteki hedef, halkn mutlu ve refah seviyesini artrmak ve dolaysyla devleti
kuvvetliklmaktr.Fakatneolurdaki,siyasetinfaydavemenfaatizgisindedevletvemillethep
sona kalan unsurlar olur? Tarih bu konuda yani srekli devlet ve insan ilikilerinde devlete
ikincilolmastatsvermitir.Dinisebumeyanda,dahaokgerilerdedir.nkdininilkhedefi
insandr. Devlet ise, eitli ilikiler yumanda olan, kendini oluturan bireyleri birlikte dnya
zerinde dier insan topluluklar ile ilikileri bulunan bir yaplanmadr. Onun iin devletin bir
dini olurken, her dinin bir devleti yoktur. Din, hayat alanmzda nizam dzenlerken, devlet
iersinde baka dinlerinde olabilecei bir yapda bask uygulamakszn bir ka dinin ok rahat
birlikteyaadngnmzdedegrmekteyiz.RaslllahsallallhaleyhivesellemHristiyan
veYahudilerleolanilikilerde,gerek kendihayatndagereksonrakidnemlerdeolsundevlet,
din devleti olsayd Yahudiye ya da Hristiyana verilecek cezalarda da slm hkmlere gre
vermesi gerekecekti, fakat vermedi. Mesela Yahudilerin devlet anlay, din devleti zerine
kurguludur. Bu nedenle hem kendileri, hem de dier insanlarn bana bela olmalar bu
anlaylaryzndendir.Buradabizimanlatmakistediimizdevletinsanalkiiliinioluturduu
bireylerinkimliiileteebbsedecekolmasdr.Dnbakabugnbakaelbisegiyebilir.

slm toplumlar da zaman zaman meden olmulardr. Fakat ne devri saadet ne drt
halife devri ne de Osmanl Devleti'nin ilk iki yz yl meden zamanlar deildir. Osmanl
Medeniyeti mildn 15. yzylnda en parlak zamanlarn yaamtr ki bu dnem, Devlet'in
slmumdelerindenuzaklamayabaladdnemdir.YineEmevveAbbasmedendevirleri,
toplumdarefahngetirdiislmdeilimleringlendiidevirlerdir.Debdebelisarayina
eden ve emrinde Hristiyan asker kullanmakta bir beis grmeyen Seluk saltanat, hi
phesiz meden diye vasflandrlabilir. ( smet ZEL, Mesele stanbul, ule Yaynclk,
2006,s.107)

DinilesiyasetingetirisiolandevletanlayRaslllahsallallhaleyhivesellemdneminde
 nternetYazlar275

hikarkaryagelmemivehepbirbirinitamamlaycunsurlarolmutur.Tabiiolarakbunun
balca sebebi; bu iki grevin de Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ahsnda toplanm
olmasyd. Daha ak bir ifade ile Onun birinci grevi; Allah Teldan gelen ilahi emirleri
insanlara tebli etmek, ikincisi ise, bu vahiy hkmlerine gre, bakan bulunduu toplumu
(devleti) ynetmekti. Onun Hakka yrmesiyle (M.632) birinci grevi sona erdi ise de, ikinci
grevi Mslmanlar arasnda devam etti. te bu ikinci grevin devamnda zaman zaman
ihtilaflarkt;kandkldveAllahTelnnkutsalkitab,ksacasdinpolitikayaaletedilerek,
sonutadinvedevletkrdmeklindebirbirinebalanaraksorunlaryumaoldu.
Raslllahsallallhaleyhivesellemdenhemensonra,Mslmanlararasndaortayakan
ynetmesorunu,dineleritoplumsalvesiyasalhayatatamtr.Butamannbedelinide
Mslmanlar bir zaman sonra (Hz. Osman radiyallh anh Hilafeti ve sonras) ar demeye
balamtr. Ancak ilk Mslmanlarla balayan bu anlay, 1400 yllk slam tarihinde, slam
bilginleritarafndanhepstrtlerekelealnmtr.Bunundailknedeni,sahabedeolsailk
Mslmanlara bir kutsiyet atfetme anlaydr. Mslman limlerin, en byk kmaz, dini
karizmalar sebebiyle, ilk mslman siyasilerin (zellikle bunlar sahabeden ise) bulatklar
hadiseleri, siyasi hrslarnn sebep olduu neticeleri, gerektii biimde deerlendirmekten
kanmalar olmutur. zellikle Ashabm, gkteki yldzlar gibidir; hangisinin peinden
giderseniz, gidiniz. Dalalete dmezsiniz veya Ashabm hakknda kt sz sylemeyin!
gibi, sahabeyi ycelten ve Raslllah sallallh aleyhi ve selleme atfedilen szler, slam
limlerinitarihivesiyasihadiselerideerlendirmedeekingenbrakmtr.Hereydennce,din
adnabirilerininhakkkorunurken,birilerininhakknadatecavzedilmitir.HaklhakszAllah
bilir;bizkarmayalmmantnnbilimseladanhibirgeerliliiyoktur.Gnmzasndan
bu karizmatik dnnce hata yapmaz anlayyla yaramz kabuk balayacana srekli
kanaypdurmaktadr.
rnekverecekolursak;

Hz. Osman radiyallh anhn evinin yaklak 40 ksur gn sren muhasaras esnasnda,
meyyeoullar halifeyi adeta isyanclarla kar karya brakmlard. Medine yaknnda
mevzilendirilen Hz. Muaviye kuvvetleri isteselerdi kuru kalabalk olan bu asiler gruhunu
databilirdi.Ancak,grnenoki,zatenyalolanhalifeninununurasndanekadarmr
kalmt? Bir iki yl daha yaarsa ne olacakt ki?.. Hz. Osmandan sonra hilafet
meyyeoullarnn elinden ebediyen gidecekti. nk bu ailede dini karizmas olan ikinci
bir ahs yoktu. Bu ailenin tm Mekkenin fethine kadar Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin en byk dmanlarydlar. Mekkenin fethinden sonra adeta (mecburen)
alternatifsizliksonucuMslmanolmulard
Ancak,katledilenbirhalifeninkanndavaetmek;buyollaasabiyetikrkleyerekiktidar
mcadelesiyapmak,tekaklcvekaryoldu.Hz.MuaviyedebudncedeydiveHz.Osman
radiyallhanhnkannndklmesiniherkestenokoistiyorduveyaeniyimserveyumuak
ifadeyle,buienokOnayarayacakt.Hz.Osmanradiyallhanhnkatlindensonra,Medine
adeta bir lm sessizliine gmlmt. Halifenin cenazesi gn yerde kald. Rivayetlere
grekocahalifenincenazenamazndrtveyayedikiikldvecenazekorkudankabristann
dna(birrivayetteYahudilerindefnedildiiyere)gmlebildi.Hz.Alikerremellhvechenin
halife seilmesi, meyyeoullar arasnda telaa ve gelecek endiesine neden oldu. Bu
meyyeoullarnn tm devlet kademelerinden temizlenmeleri ve edindikleri gayr meru
mlklerin ellerinden alnmalar anlamna geliyordu. yle ki, Hz. Osmann katlinde tm
276hramczdeHacsmailHakkAltunta

Medinehalkseyircikalmken,meyyeoullarbilerekhedefikltmveteksuluadeta
Hz.Alikerremellhvecheolmutu
Yine Cemelde 10.000, Sffnde 70.000 mslmann kannn msebbibleri slm
kaynaklarnda ortaya konamamtr. Birok slm aliminin hsn niyet ve ictihad farkll
tezleri havada kalmaktadr. Hele hele Hz.Muaviye ve Amr b. Asn sahabe olular noktai
nazarndan hareket edilerek, bu ictihad farkll kriteriyle deerlendirilmeleri, ciddiye dahi
alnamaz.syankrbirvalininsaltanatelegeirmekiin,birhalifeninkannveAllahTelnn
kitabnsiyasiemellerinealetetmektenbakaekildedeerlendirilemez.441
Sonuolarakdevlet,ynetim,siyasetelinidinvedinsylemlerdenuzaklamasmecbridir.
Din sylemler denilince ideolojik dinlerdende bahsediyoruz. Din konularda sac ve solcu
geinen siyaslerin samimiyet gerei dinden ellerini ekmelerindedir. Geim artlarnn
arlat ve her trl tazyikin artt bir dnemde din zerinden yaplan siyaset ypranma
sebebidir. nemli olan bu konularn insanlar kendi haline brakacak ekilde zamann akna
uygunserbestbraklmaldahanemliolandevletvemilletinbeksmevzularnaelatlmaldr.
Buekildemilletinasldertleriaikrolur.
nsanlar,dnyayadahuzurluyaamayheparzuederler.Fakatdnceleriveeylemleriile
hayatlarnzehirederler.Kendiyzndenzehirolanhayatsonucunda,huzurbulacabiryer
arama telana dmesi, hep onun yaratl tabiat gereidir. Allah Telnn bize ltfettii bu
gzel vatanmzda altmz oymaya hi kimsenin hakk yoktur. Altmz oyacak her ey ileriki
hayatmzda gln ve perian duruma dme sebeplerimizden biri olur. Devletimiz ve
milletimiz bir bireyi olarak gemiten gelen balarmz koparmadan, birbirimize sayg
duymamzgerekmektedir..
Yerigelmikenhatrlatalmki;gnmzdekisasaylansiyasgrnliderzellikleriiinbir
tespituekildedir.
Trk sann liderleri iann masum imama kavramn hatrlatr: Varlklar ve
meruiyetlerihakkndatartmakvepheizharetmekbirneviitikatszlkihanetleedeer
tutulur. Liderler asndan taban, kendilerine kar sadece sadakat boyutunda hareket
edebilme hrriyetine sahiptir. Bu yzden sa entelekteller parlamentoda hep temsilcisiz
kalm ve kendilerini yalnz hissetmekten kurtulamamlardr. Davranlarn temel tezine
grebiimlendirmekyerine,endielerininemrinetahsisedensasiyasetiningrevi,seim
haricindehalkiknaetmek,yattrmakvemevcutnizamndevamiinyabanclatrmaktan
ibaretkalmtr.442

441
Do.Dr. Mehmet ELK, slam Tarihinde Dinin Politikaya Alet Edilmesinin lk rnekleri, Frat
niversitesiSosyalBilimlerDergisiFratUniverstyJournalofSocialScienceCilt:10Say:1,Sayfa:29
49,ELAZI2000
442
ALKANAhmetTuranYolTrkleri[Kitap].stanbul:tgen,2000,s.344345

 NASILATESTOLUNURVENASILIKILIR?

Birkiinaslateistolurdiyesorunuzvarsa,konuhakkndabazbilgileriburadasunacaz.
Bat dillerinin ounda Tanr hakknda kullanlan terimler genellikle ya Yunanca "theos"
kelimesinden,yaLatince"deus"kelimesindentretilmitir.
"Theos" kelimesinden Tanr'ya inanmak anlamndaki "theism" (teizm) kelimesi ortaya
km, bu kelimenin bana "a" ntaks eklenerek de "atheism" (ateizm) terimi
oluturulmutur.Trkeszlklerdegenellikle"tanrtanmazlk"eklindeevrilenateizminnet
bir ekilde tanmlanmas pek kolay deildir. Teizm iin de ayn eyi sylemek mmkndr.
nk ortada pek ok tanr kavramnn ve din anlaynn bulunmas, bununla birlikte
birbirinden farkl ateizm anlaynn olmas net bir teizm ve ateizm biimi ortaya koymay
zorlatrmaktadr.443
Ateizm,genelliklebirigenidieridarolmakzereikianlamdakullanlmaktadr.
Genianlamdaateizm,sadeceteistolmamakyanihayatndaTanryayervermemektir.Bu
anlamylaateizmdeki'a'olumsuzluktaks,aynen"asosyal"yada"apolitik"kelimelerindekigibi,
dahantrbirdurumuanlatr.
kincisine yani dar anlaml ateizme gre, dnp tartarak Tanr'nn var olduunu
reddetmek ateizmdir. Bunlardan birincisine "negatif ateist", ikincisine "pozitif ateist"
denmektedirki,felsefeyiilgilendirentrnikincisiolduusylenebilir.444
Ateizm,temelde,semavidinlerinTanranlaynkendisinehedefsemektedir.Budinlere
greTanr,zndeezeliveebedi,iradesahibi,varliinhibirsebebegereksinimduymayan,
her eyi yoktan var eden, evrenin dzen ve ileyiinde faal olan akn bir varlktr. Btn bu
zelliklerde bir Tanrya inanan kimselere mmin, inanmayp reddedenlere ise ateist
denmektedir.

ATEZMNDAYANDIIKNEMLNEDEN
1Sonsuziyiliesahip,hereyegcyetenbirvarlkolanTanr'nnyokluunukesinolarak
ispatladndnd;"ktlkproblemi".
ktlkproblemineilikinelikisiniuekildedilegetirilmektedir.
"Tanrktlnlemekistiyordagcmyetmiyor;ohaldeOgszdr.
Yoksagcyetiyordanlemekmiistemiyor;ohaldeOktniyetlidir.
Eer Tanr hem gl hem de ktl ortadan kaldrmak niyetinde ise, bunca ktlk
nasloldudavaroldu?"
2 Tanr'y kt olmas gereinden kurtarmayan "zgr irade savunmas" yani, tanr
neden insanlar her zaman zgrce iyiyi seecek surette yaratmad? Sonuta tanr her eye
kadirdir

ATEZMNDOUUNUVEGELMNETKLEYENFAKTRLER
1Maddecilik:Evrendekiglerinmaddevefizikiglerdenmeydanageldiiniveyaamn
eitli formlarnn, maddenin eitli elementlerinin bileimi sonucu var olduunu savunan bir
grtr.

443
AydnTopalolu,TanrTanmazlnFelsefiBoyutlar,TeizmyadaAtezim,KaknsYaynlar,stanbul,
2001,s.23.
444
MehmetS.Aydm,DinFelsefesi,SelukYaynlar,Ankara,1997,s.203
278hramczdeHacsmailHakkAltunta

2Duyumculuk:Tmdncelerimizduyumlarmzsonucundaolumuturvebundandolay
duyumsal herhangi bir karl olmayan bir Tanr fikrine hibir zaman sahip olunamayaca
iddiasndakigrtr.
3 Evrimcilik: Doada bir dzen vardr ve her dzen bir dzen vericinin varln gerektirir
eklindeki aklamasyla, Tanr'nn varln kantlayan dzen kantna kar karak, doadaki
dzeninTanr'nneserideilde,doadakievriminbirsonucuolduunusavunangrtr.445
ATEZMNGRUPLARI
1. Mutlak Ateizm: Zihinde Tanr fikrine sahip olmamak demektir. Bu anlaya gre insan
doutanTanrkavramnasahipolmadiinreddedecekbireyideyoktur.
2. Teorik Ateizm: Dnerek, tartarak, zihni bir abayla Tanrnn varln reddetmek ve
ilgili iddialar rtmeye almaktr. Teorik ateizm de denen bu anlay dorultusunda
dindarlarn iddialar ve Tanrnn varl lehinde getirdikleri kantlar eletiri konusu olmu, bu
sreteTanrnnvarlnrtmeyeyneliktezlerilerisrlmtr.
3. Pratik Ateizm: Sanki Tanr yokmu gibi yaamak, Tanry gnlk yaama sokmamak
biiminde tanmlanmtr. Bu tr bir ateizmde kii daha ziyade gnlk yaamndaki tavr ve
davranlaryla, hayat tarz, ilke ve alkanlklaryla, Tanrsz bir dnya ve Tanrsz bir yaam
kurmayistemektedir.
4. lgisizlerin Ateizmi: Bir ksm dnrler Tanrnn varln veya yokluunu tartma
konusu yapmadan bu konulara uzak durmay tercih etmilerdir. Bu tr ateistlere gre insan
sadecevarolanlayetinmeligrnenlemintesineilgiduymamaldr.
5.deolojikAteizm:zndefelsefibirproblemolanateizmbazendaideolojikbirilkeolarak
savunulmuvepolitikbirkabulhalinegelmitir.zellikleKarlMarx,F.Engels(18201895)ve
Leninin grlerinden hareketle kurulan sosyalist ynetimlerde ateizm komnist partilerin
propagandaaracolarakkullanlmtr.446

ATESTOLMAYAHAZIRLAYANETKENLER
1. Zihni fonksiyonlarn gelimesiyle birlikte dini gr ve duygularda bir takm
hareketlenmeler balar. Ergenlikle birlikte balayan bu hareketlenme, kiiyi, ocukluk
dnemindeki pasif halinden syrp, kendisini ilgilendiren konular bamsz olarak dnmeye
iter.evreilikilerigenileyipdinideerlerhakkndaedindiifikirvegrlerocuklukanda
olduundandahafarklbirboyuttaincelenipmevcutdeerlergzdengeirilir.Bylecezihinsel
gelimelerle birlikte pheler olumaya balar. Kii kendi dncelerinin doruluunu kabul
edervesonundainanmaysamabireyolarakgrr.447
2. Kiinin cinsellie kar eilimi iman duygusunu zayflatmakta, dine kar olumsuz tutum
sergilemesinenedenolabilmektedir.nsantabiatnntemelboyutlarndanbiriolancinselliin,
iman hareketi ierisinde ou zaman bir atmaya yol at bilinmektedir. Ergenlikle ortaya
kanentelektelmahiyettekidinipheler,cinsikeiflerleittifakkurarak,imansorunhaline
getirebilmektedir.Cinselliinbalattdinikriziindeahlkiproblemenokgzearpanlardan
biridir. Dini ahlkn cinsel zgrlkleri snrlayan bir etken olmas, dini deerlerin inkrna
sebebiyetverebilmektedir.448
3. Kiinin din duygularnn olumasnda ve gelimesinde aile nemli bir faktrdr. Aile

445
AhmetCevizci,FelsefeSzl,ParadigmaYaynlar,stanbul,2002,s.101.
446
AydnTopalolu,AteizmveEletirisi,DP,Ankara,2004,s.615.
447
Mustafacal,DinEitimiveretimindeMetotlar,TDVYaynlar,Ankara1990,s.141.
448
HayatiHkelekli,DinPsikolojisi,TDV,Ankara,2005,s.173174.
 nternetYazlar279

ierisindeverilendineitimivernekdavranlarbireyindindarlninaeder.449
4. Kiinin dine kar tutumunu olumsuz ynde etkileyen faktrlerden birisi de dindarlarn
yanltutumvedavranlardr.Dindarlarnbirtakmmaddimenfaatlerpeindekomas,kendi
dediklerine kendilerin uymamas, ksacas sz ve davranlarndaki tutarszlk, bireyin dindar
kiilerekargveninazalmasnanedenolur.450
5.Kinattakivarolanktlklerdir.
EerTanrolsaydbuncakanvegzyannaktbirdnyayaratlmazd,gibidnceler
bireyipheyegtrr.nkrcbirkimse,iyilikseverbirTanr,insannmutluluuvebaarsiin
hereyiyerliyerinekoymakzorundadrdncesinekaplr.451
6.BazendekiiTanrybirfkeden,inattantrkarttepkidebulunmakiinreddeder.

ATESTOLMAKTANIKITAKDNCEYAPISI
Bir kiinin ateist olmaktan kmasn salayacak faktrler sayacamz gerekleri akl ve
mantkerevesindecevapladzamanolacagrlmektedir.
1Modernverilereinanmak:
Buinanckinattablosundaevreninbalangszolarakezeldenberivarolageldiieklindeki
inanlarayerolmadgibi,aynzamandakinatnbirsonununolduuylailgilideeitliveriler
bulunmasylakanlmazklmaktadr.
2Kinattakikanunlarnmkemmelbirekildeileyiinigrmek:
Budurumdakanunlarnbiryaratcsolmasgerektiinidndrmektedir.
3Kinatta gzlemlenen hassas ayarlarn ve kinatn tesadfen olumasn imknsz
klacakderecedebiruyumiindeileyiizerindedncejimnastiiyapmak.
Bukanunlarodenliincebirayariledzenlenmilerdiki,yaanlacakenufakbirsapmayada
ortaya kacak uyumsuzluk tm sistemin bir anda kmesine neden olabileceini
gstermektedir. Normalde detaylara inildike eitli kusurlarn ortaya kmas doal kabul
edilirken kinat hakknda bilgilerimiz arttka ve kinatn detaylarna inildike, onun daha da
kusursuzbiryaparzettiigstermektedir.
4Hayatnkaynavenaslbaladproblemineilmvemantklcevapverebilmek:
Daha nceleri yeryzndeki yaamn evrimsel bir srele tesadfen ortaya karak zaman
iindeolutuunainanlrken,zellikleDNAvehcrezerineyaplanmodernalmalarsonucu
ortaya kan inanlmas g mkemmellikler karsnda yaamn tesadfe yer verdirmediini
gstermektedir.
5zgriradesavunmas:
Tanr hem zgr bir ekilde eylemde bulunan hem de daima iyi olan yapan insanlar
yaratabilirfikri,hemierikolarakhemdebiimselolarakdorudeildir.nkbirinsannbir
yandandaimaiyiolanyapaneklindeyaratlmasnsylemekdieryandandadaimaiyiolan
eylemi zgrce yaptn sylemek tutarszdr. Tanr sadece zgr yaratklar yaratmtr, fakat
onlarnsadecedoruolanyapmalarnanedenolamaypvebunuzorunluklamamtr.nk
eer zorunlu klarsa, onlar nemli derecede zgr olmadklar gibi; onlar doru olan zgrce
yapmazlardemektir.
Tanrinsanlarktlkyapmada"serbestbrakphemdektlkyapmaktanalkoyamaz.
Tanrnemliderecedezgrolanyaratklaryaratmtr.Fakatonlardanbazlarzgrlklerini

449
HayatiHkelekli,Dinpsikolojisi,s.254259.
450
HseyinPeker,DinPsikolojisi,amlcaYaynlar,stanbul2003,s.145.
451
HayatiHkelekli,DinPsikolojisi,s.176.
280hramczdeHacsmailHakkAltunta

kullanmada yoldan kmlardr. te ahlaki ktln kayna budur. Ancak bu yaratklarn

bazenyoldankmasneTanr'nnkudretine, ne de O'nuniyiliinekarbirdeliloluturabilir.
Kinattaolanktlkleriseinsanasorumluluuyklenmemitir.452
Sonu olarak ateizm, mutluluu esas alarak ktlk sebeplerini teistlerin kabul ettii yce
tanrya ykleyerek gerekte tanrnn yok olduu fikrine doru yol alrken unutmak istedikleri
eyinsansorumluluklarnkaldrarakveyakendinceoluturduklarhmanistduygularlakendi
ilahlklarn n plana karmalardr. nk ilah olma arzusu yaratlmlarn iinde yalnzca
insandabulunmaktadr.lholanbirinsannkendinedahisorumluluuyokturki,diercanllara
dabusorumluluunuyklesin.Birdeldktensonrabirhayatndaolmadndnrvekabul
ederse bu insan ile karlaacak g yok denecek gibidir. Gerekirse teistlerin tanrs bile
grnte ona malup olur. nk akln varsaymlar ile Allah Telnn kinattaki dzenini
deitirmegayretinegirer.Aslndabaarszdr.Tesadfyaratlnasrlarboyurastgeleliinide
birtrlispattaedemez.
Bir ateist kendi i dnyasnda nefsinin verdii bencil tavrndan kurtulmasnn ok zor
olduunu hibir zaman unutmamalyz. Ateistin kaybettii inanma duygusunu tekrar yerine
koyacak madd varlndaki gc yetmedii gelimelerinden baka bir ey deildir. Bu ise
zamanla oluacan fark edecei akl dzelmeler ise Allah Telnn yardmndan baka bir
eyleolmayacakesindir.
SzHz.brahimaleyhisselmileNemrutunkonumasilebitirelim.
brahim:Rabbim,diriltenveldrendirdemiti.
Bendediriltirveldrrmdedi;brahim,
phesiz Allah gnei doudan getiriyor, sen de batdan getirsene dedi. nkr eden
arpkald.Allahzulmedenkimseleridoruyolaeritirmez.453
Ateiste sylenecek ey her eyin rastgele olduu ve sahipsiz olduu bir dnyada sen
(kiiliinle)canllarndndakivarlklardabirdeiiminncsolabilsin.
Neyazkki..

452
Plantingannzgriradesavunmasnabaknz.
453
Bakara,258
 HASTALIK YLEMEYE GDEN YOLDUR Kitabndan Sizin in
Setiklerim

HastalklarnYorumlarveAnlamlar

[Tm hastalk belirtilerinin, yaantmz iin, grndnden ok daha defin bir anlam
vardr: Onlar bize ruhsal dnyamzdan ok deerli mesajlar iletirler. Psikolog Thorwald
DethlefsenvetpdoktoruRuedigeDahikehastalnanlamnkavramamzayardmcoluyorlar.
Enfeksiyonun, ba arlarnn, kazalarn, kalp ve mide rahatszlklarnn, ayrca kanser ve aids
gibihlatabuolarakgrlenbykaclarnbizlereneanlatmakistediinigsteriyorlar.
Kendi hastalklarn anlayabilen bir insan, "kendi"ne giden yeni ve daha iyi bir yol bulmu
demektir.]


[Tmkinatseniniindedirvesendeolanhereykinattadavardr.Senle,okyaknnda
olanbirnesnearasndahibirsnryoktur;tpk,senle,okuzandakinesnelerarasndahibir
mesafeolmadgibi.Herey,enkndenenbyne,enalttakindenensttekinekadar
senleayndeerdeseniniindevardr.Tekbiratombile,yeryzndekitmelementleriierir.
Akln tek bir hareketi, yaamn tm kanunlarn ierir. nsan tek bir su damlasnda sonsuz
okyanusunsrrnbulur.Senintekbirgrntn,yaamntmgrntleriniiindetar.](Halil
Cibran)sh.45

[Eski Ahit'te yer alan lk Gnah tasviri, bu problemi anlamak asndan olduka uygundur.
kinci Yaratl hikayesinde, ilk androjen (ift cinsiyetli, hem erkek hem dii .n.) insan olan
demincennetbahesinenaslindirildiimhatrlayalm.dembubahede,zenginbirdoann
yansra,ikitanezelaabulur;"yaamaac"ve"iyiilektyayrtrmaaac".Bundan
sonrasiin,deminbirerkekdeil,androjenolduununbilinmesinemlidir,dem,btnbir
insandr,henzkutuplamayabamldeildirveztkutuplarablnmemitir.Hl,hereyle
"bir"dirbukozmikbilindurumu,cennetgrntsiletasviredilir.Ancak,dembilincin"bir
liindeyaarkenbile,kutuplamakonusu,ikiaaolgusuylaortayakonmutur.
Blnme, Yaratl hikyesinin en bandan itibaren yer alr. Yaratln zaten kendisi bir
blnme ve ikiye ayrlma ile gerekleir. lk Yaratl hikyesinde de, hep kutuplamadan sz
edilir:
Ikkaranlk, sukara, gneay vs. Sadece insan "hem erkek hem kadn" olarak btn
yaratlmtr. Tabii hikyenin devamnda kutuplama daha da younlar. Sonunda dem bir
dilekte bulunur, varlnn bir blmn dar karmak ve biimsel olarak bamsz olmasn
salamaktr dilei. Byle bir adm mecburen bir bilinlilik kayb anlamna gelir. Bu durum
deminuykuyadalmasileanlatlr.Tanr,btnveiyiinsanolandeminbirtarafnalrve
bunubamszklar.
Luther'indemin"kaburga"solaraktercmeettiikelime,orjinalbranicemetindetselah
=yan,tarafolarakgeervebukelime,tsel=glgekelimesiileakrabadr."Btnveiyiinsan"
paralanr,erkekvekadnolarakadlandrlan,biimdefarklikiayrgrntyeblnr.Ancak,
buikiinsan birbirlerininfarklarntanmadklariin,blnme henz tamameninsanbilincine
ulamam olur. Bunlar cennetin btnlnde yaamaya devam ederler. Biimsel blnme
ayn zamanda ylann harekete gemesinin de n kouludur. n koul gerekleince, ylan,
282hramczdeHacsmailHakkAltunta

insann hassas yars olan diiye, "ayrtrma aacndan tatt takdirde, iyi ile kty
ayrtrmayeteneikazanacanadairszvererekonukandrr.
Ylan szn tutar. nsanlar kutuplamay grmeye balar ve iyi ile kty, erkek ile diiyi
ayrt ederler. Bylece birlii (kozmik bilinci) kaybederler ve kutuplamay (ayrtrma ye
teneini) kazanrlar. Mecburen cenneti, "birliin bahesi"ni terk etmek zorunda kalrlar ve
maddesel varlklarn kutupsal dnyasna derler. lk gnahn hikyesi bu ekildedir. Bu
"d"te insan birlikten kutuplamaya iner. Tm halklarn ve zamanlarn mitolojileri insan
varoluununbutemelkonusunubilirlervebenzerresimlereoturturlar.nsanngnahbirlikten
ayrlmasndan ibarettir. Gnah ve ayrlma kelimeleri dil bakmndan akrabadr. Yunanca'da
gnah kelimesinin gerek anlam daha ak grlr: Hamartama "gnah" demektir ve bunun
karl olan fiil hamartanein , "noktay karmak", "hedefi vuramamak", "gnah ilemek"
anlamndadr. Yani gnah, "nokta"y bulmaktaki yeteneksizliktir. "Nokta" ise, insan iin
ulalamaz ve hayal edilemez gibi gzken "bir"liin semboldr, nk noktann alan ve
hacmi yoktur. Kutupsal bir bilin, noktay yani "bir"lii bulamaz; ite gnah budur. Gnahkr,
kutuplamdemektir.]sh.5456

[NSANZATENHASTADIR
Bir kei, maarada meditasyon yapyordu. O srada ieri bir fare girdi ve sandaletini
kemirmeyebalad.Keikzgnlklagzleriniat:
"Nedenduaederkenbenirahatszediyorsun?"
"Am"dedifare.
"Gitburadan,ahmakfare",diyeuyardkei,
"BenTanr'ylaBirliiaryorum,beninaslrahatszedersin?"Fareozamansordu:
"Dahabenimle"bir"olamazsan,Tanr'ylanasl"bir"olmayistersin?"]sh.65

[Hasta,aynbedeniniindekisuluvekurbandr,hepkendibilinsizliininskntsneker.
Bu saptama bir yarglama deildir, nk sadece "aydnlanan" kiinin artk glgesi yoktur.
Ancakhasta,kendiniherhangibirdetkeninkurbanolarakgrmeyanlgsndankurtulmaldr,
kurtulamazsa, kendini deime olanandan mahrum etmi olur. Ne bakteriler, ne de nlar
hastalanedenolmazlar,sadeceinsanonlar,hastalngerekletirmedearaolarakkullanr.
Tm bu sylenenlerden sonra, hastal oluturan etkenlerin yorumlanmasndaki ilk nemli
kuraluygulayabiliriz:
1.Kural:Hastalkbelirtileriniyorumlarken,ilevseladangrnrdekinedenlerlebalant
kurmaktanvazgein.Butrbalantlarherzamanbulunabilirvevarlklarinkredilemez.Ama
her belirtiyi, kendi nitelik ve zellikleri ierisinde yorumlamak gerekir. Belirtinin yorumu
bakmndan, bu belirtinin gereklemesi iin hangi fizyolojik, biimsel, kimyasal, sinirsel veya
dier nedensel zincirlerin kullanld nemli deildir. erikleri tanyabilmek iin, sadece bir
eyinolduuvenaslolduunemlidir,nedenolduudeil.

BelirtilerinZamanNitelii
Sorularmz bakmndan, zamansal gemi ne kadar ilgisizse, bir hastalk belirtisinin ortaya
kt andaki artlar da o derece ilgin ve anlamldr. Belirtinin tam olarak ortaya kt an,
kendinibelirtideifadeedenproblemlerhakkndanemlibilgilerverebilir.Belirtiileezamanl
olarak gelien olaylar, belirtiler retisinin erevesini oluturur ve onunla birlikte deer
lendirilmelidir.
 nternetYazlar283

Sadece d olaylar incelemek yeterli deildir, her eyden nce i oluumlarn anlalmas
gerekir.Belirtigrldnde,kiihangidnce,konuvehayallerleiieydi?
Naslbirruhhalivard?
Yaamndaherhangibiryenihaberveyadeiiklikvarmyd?Skskanlamszvenemsiz
gibigrnenolaylargerekteoknemliolduuortayakmtr.Belirtide,bastrlanbiralan
kendini ifade ettii iin, belirti yorumlanrken hasta, bu alanla balantl tm olaylar yok
etmeyealr,bunedenleolanlarolduundandahadeersizmigibiyorumlar.
Genelde, bunlar, yaamdaki byk olaylar deildir, nk kii bilinciyle kendini bu tr
olaylardanuzaktutar.Bastrlanproblemlikonulanhareketegeirenounluklagnlkhayat
takikkzararszolaylardr.
tme,midebulants,ishal,mideyanmas,baars,yaralanmalarvebenzerianiveid
detlibelirtilerzamanlamaolarakokdorubilgilerverir.Buradausoruyusormayagerekten
deer:
Kii tam hastaland anda ne yapyordu, ne dnyordu veya ne hayal ediyordu? Kii
kendine,balantlarlailgilisorasorduunda,ilkandakendiliindenaklnagelendnceyiiyice
incelemek ve abucak nemsiz grp yok saymamak ok nemlidir. Tm bunlar, belli bir
altrma ve yksek oranda kendine drstlk veya daha dorusu kendine kar phe ve
gvensizlikgerektirir.Eerkiikendimokiyitandnoktasndanhareketedervebuyzden,
neyin doru neyin yanl olduunu ilk hamlede grebildiini iddia ederse, kendini tanma yo
lunda hibir zaman baar kaydedemez. Doru yolda olan kii ise, sokaktaki bir hayvann bile
onu,kendisindendahaiyitahminedebileceinoktasndanhareketeder.
2. Kural: Bir hastalk belirtisinin ortaya kt zaman iyi analiz edin. Belirtinin zaman
dilimine giren yaam artlarn, dnceleri, hayalleri, ryalar, olaylar ve haberleri
soruturun.]sh:8486

[Konumann psikosomatik ift tabanlln dinlemeyi renirsek, hastann, bedenindeki
hastalk belirtileri hakknda konuurken, genellikle hep ruhsal problemini de bununla birlikte
anlattnhayretlefarkederiz:Kiminingzleriokadarktgryordurki,etrafndakilerinet
olarak ayrt edemez. Bir dieri tmtr ve burnu tkaldr. Kimi, kaskat kesilir ve eilip,
bklemez.Kimihibireyyutamaz.Bakabiriartkhibireyhatrlayamazolur.Bazsnnku
laklarduymazvebazsdakantdanderisininiindenyanikabuundankmakister.Burada
yorumlanacakokfazlabireyyoktur.Hasta,ruhsalproblemlerinizatenaynkelimelerlebede
nine yanstmaktadr. Bu sylenenleri dinleyen biri, kafasn sallayp, u sonuca varabilir:
"Hastalkkiiyidrsthalegetirir."]
(Bu arada tp, Latince hastalk isimlerini kullanarak, konumann iindeki ieriklerin
anlalmazhalegelmesiiinitinaylauramaktadr!)]sh:88

[Teorininzeti
1. nsan bilinci kutupsaldr. Bu, bir taraftan farkndal arttrrken, dier taraftan bizi
salkszveeksikhalegetirir.
2. nsan zaten hastadr. Hastalk onun eksikliklerinin ifadesidir ve bir kutuplama iinde
olduumuzsrecehastalktankamakmmkndeildir.
3. nsann hasta olmas kendini hastalk belirtilerinde da vurur. Belirtiler bilincimizin
maddeselboyutagirenglgeleridir.
4. nsan, kk evren olarak, bilincinde byk evrenin tm prensiplerini kapal olarak
284hramczdeHacsmailHakkAltunta

tar;ancakkararvermeyeteneinesahipolmasnedeniylekendinihepevrenselprensiplerin
sadecebiryarsylazdeletirir;bylecedieryanglgedekalrveinsannbilindmaitilir.
5. Bilinte yaanmayan bir prensip, bedensel hastalk belirtileri yoluyla kendi varolu ve
yaama hakkn zorla elde eder. Hastalk belirtisinde kii, daima, aslnda yaamak isteme
diklerini yaar ve gerekletirir. Bylece hastalk belirtileri tm tekynllklerimizi zt
kutuplaryladengeler.
6. Hastalkbelirtisiinsandrstletirir!
nsannbilincindeeksikolaneyleronahastalkbelirtisiolarakgelir!
7. yileme, sadece insann hastalk belirtisinde sakl olan glgesini bilincine ykseltip,
onunla btnlemesiyle mmkn olur. nsan kendisinde eksik olan bulduu zaman belirti
zatengereksizhalegelir.
8. yilemeninhedefibtnlemekve"bir"olmaktr.nsaneer"gerekkendi"nibulmusa
ve"olan"hereylebirolmusa,iyilemidemektir.
10. Hastalk, insan birlie giden yolu terk etmemeye zorlar. Bu nedenle; HASTALIK
BTNLEGDENBRYOLDUR.]sh:102103
[Dedinki:
"EyDervi,yolunaslbulurum?aretinedir?"
"Benidinle,dinlerkendedn!Seniniiniaretudur:Hepileridorugitmeneramen
mahrumiyetininarttngrrsn."FerideddinAttar]sh:104

[Eskiden anne babalar, ocuklarn atlattklar her hastalktan sonra bir olgunlama ve
gelimeevresigeirdiklerinibilirlerdi(tmocukhastalklarenfeksiyonrahatszlklardr).
Sadeceocuklardeil,yetikinlerdeherhastalktandahaolgunlamolarakkarlar.Btn
bykkltrlerdebykmcadelelersonucuolumulardr.Darwindetrleringeliiminiev
reartlarylamcadeleyikazanmayeteneinebalamtr.
Heraklit'in "Sava her eyin babasdr" sz, bu ifadenin en temel bilgeliklerden biridir.
Sava, atma ve zt kutuplarn gerilimi, yaam enerjisi salarken, ilerleme ile geliimin ga
rantisini olutururlar. Maalesef kurtlarn kuzu postuna brnd ve bu kostmleriyle
bastrlmsaldrganlklarnbarsevgisigibisunmayaaltklarbirzamanda,butryorumlar
tehlikeliveyanlanlalmayamsaitolabilmektedir.]sh:111112

[Astml temiz hava aray iindedir ve dalarn tepesinde yaamay ister (bu dilei iklim
deiikliiterapisiileyerinegetirilir).Yksekdalardastnlkiddiasbakmndandakendini
iyi hisseder: Yukarda durmakta ve aadaki derin vadinin karanlk olaylarna gvenli bir
ykseklikten bakmaktadr. Bulunduu noktada "hava hl temizdir", yaants derinliin
drtlerivedourganlndanokykseklerdedirvednyeviolandanuzakolmannberrakln
korumaktadr. Astmllara nerilen dier bir seenek ise tuzlu deniz havasdr. Burada da ayn
sembolleryeralr:Tuz,inzivannveyaamdanuzakolmannsemboldr.Astmlnnistediide
budur,nkyaamaaitolandankorkmaktadr.
Astml,sevgizlemiekenbirinsandr;sevgiistediiiinbuOkadarfazlahavayiineeker.
Amasevgiveremeznefesvermektezorlanr.
Ona ne yardmc olabilir? Tm hastalk belirtilerinde olduu gibi, tek bir reete vardr:
Bilinlenmevekendinekarinsafszbirdrstlk!Eerinsankorkularnbirkezkabulederse,
korku yaratan alanlardan artk kamaz; tersine, bunlar sevene ve bunlarla btnleinceye
kadarbualanlarlayzyzeyaamayabalar.Bugereklisre,tptapekbilinmeyenancakdoal
 nternetYazlar285

tedavi biliminde astm ve alerjiye kar en iyi tedbir olarak tannan bir tedavide ok gzel bir
biimdetemsiledilir:
drar tedavisi. Bu tedavide hastaya, kendi idrar, kaslarnn arasndan enjekte edilir. Bunu
sembolikbirbakasylaincelersek,butedavininhastay,terkettiibireyezorladng
rrz: Kendi pislik ve kirini tekrar almaya, onunla yeniden uzlamaya ve btnlemeye. Bu
daonuiyiletirir!]sh:131

[Astmolanbirkiikendineusorulansormaldr:
1.Hangialanlardavermedenalmakistiyorum?
2. Saldrganlklarmbilinliolarakkendimeitirafedebiliyormuyumvebunlardarvurmak
iinhangiolanaklarasahibim?
3. "Byklk/kklk"atmasbakmndannedurumdaym?
4. Hangiyaamsalkonularadeerveriyorumvesavunuyorum?Deerlendirmesistemimin
arkasndagizlenenkorkuyuhissedebiliyormuyum?
Hangi yaamsal konulardan kamaya alyorum, hangilerinin kirli, adi ve kaba olduunu
dnyorum?
Unutmayalm: Ne zaman daralma hissedilirse, korku var demektir! Korkuya kar tek are,
almaktr.Almak,sakndklarmzierialmaklagerekleir!]sh:132

SOUKALGINLIIVEGRP
[Solunumu bitirmeden nce, en ok solunum organlar zerinde etkili olan souk algnl
belirtilerini ksaca incelemek istiyoruz. Hem souk algnl hem de grip, geici iltihabi sre
lerdirvebiratmanndavurumuolduklarnncekikonulardanbiliyoruz.Geriyesadecebu
iltihaplanmalarn olutuklar yerlere ve alanlara yakndan bakmak kalyor. Souk algnl her
zaman, kiinin "burnuna kadar gelen" kriz durumlarnda ortaya kar. Bu krizler ar yaam
bunalmlar deildir. Bunlar, daha ok gnlk hayatta sk sk rastlanan, heyecan uyandrc
olmayan ama yine de ruhsal olarak nem tayan birtakm olaylardr. Bu olaylar bizde an
yklenme yaratr ve kendimizi biraz geri ekebilmek iin yasal bir zemin aramaya balarz,
nk iinde bulunduumuz durum bizden ok fazla ey talep etmektedir. Kk gnlk
olaylarn bu taleplerini ve bunlardan kama arzumuzu bilincimizle kabul etmeye hazr
olmadmziin,bedenselrahatszlkortayakar;dolubirburnunvenezlenintadmkartrz,
nkhastalanarak,bilinsizbiryolladaolsaistediimizieldeederiz.Hattabilinlibiratma
zmlemesinde yaayamayacamz bir kazancmz bile vardr: Herkesin durumumuza byk
bir anlay gstermesi. Souk algnl, ar yklenme hissettiimiz durumlardan biraz geri
ekilmeyevetekrarkendimizednmeyeolanaksalar.imdiduyarllmzbedenselboyutta
doyadoyayaayabiliriz.
Bamz arr (bu artlarda kimse bizden bilinli bir btnleme bekleyemez), gzlerimiz
yaarr,hereyarvericivesinirbozucudur.Kimsebizeyaklamamaldr,kimsebizedokun
mamaldr. Burun nezle olmutur ve tm iletiim (temas olarak nefes) kesilmitir.
"tmm,banayaklama!"tehdidiyleherkesikendimizdenuzaktutmaybaarrz.]sh:135

BAARISI(MGREN)
[Gerilimle ilgili ba ars iin anlattklarmz, migren hastas iin de geerlidir, sadece bir
noktadadeiiklikgzlenir.lkgruptaki hastalar,babedendenayrarakyaamayaalrken,
migren hastalar, bedene ait olan cinsellik konusunu baa kaydrarak, bu konuyu ban iinde
286hramczdeHacsmailHakkAltunta

yaamaya alrlar. Migren, baa doru itilen cinselliktir. Bu konuda ba, bedenin alt
blmnn ilevini grr. Bu yer deitirme hi de anormal karlanmamaldr, nk cinsel
blgeilebaarasndaortakbirzellikvardr:nsanbedeninde,daryaalmlarntamambu
ikiblmdebulunur.
Bedenindaryaalmnoktalar,cinsellikteoknemlibirrolesahiptir,(sevgi=ierialmak
bu eylemi, insan bedeninde sadece bedenin kendim darya at yerlerde gerekletire
biliriz!)
Halk dilinde, eskiden beri, kadnn az, kadnlk uzvu ile, erkein burnu da, erkek cinsel
organ ile ilikilendirilir. Bedenin alt ksm ve ba, zt kutuplardr ve ztlklarnn arkasnda
"bir"likleriyataraadaki,yukardakigibidir.Ban,naslaltbedeninyerinekullanldn,yz
kzarmasndanrahatlklaanlayabiliriz.Cinselnedenlerdenkaynaklananskntldurumlarda,kan
beynimize kar ve hemen yzmz kzarr. Yukarda olanlar, aslnda aada olmas gereken
eylerdir, nk cinsel heyecan duyduumuzda, normalde kan, cinsel blgeye hcum eder,
cinsel organlar ier ve kzarr. Ayn benzemeyi, iktidarszlk durumunda da grebiliriz. Bir
erkek,cinselilikisrasnda,kafasndabireylerdnyorvekuruyorsa,altbedendegcnde
eksilmeolur,budavahimsonulardourur.Aynekilde,cinseladantatminolmayaninsan
lar, bunun yerine srekli yemek yerler. ou insan, sevgi aln azlar ile yattrmaya
alrlarvehidoymazlar.Migrenhastasnndacinsellikleilgiliproblemlerivardr.
Daha nceki konularla balantl olarak birok kez belirttiimiz gibi, bir problemle
uramannikiyoluvardr:Yaproblemlialanlarkendimizdenuzaklatrrvebastrrzveyamey
danokuyarakproblemitelafietmeyealrz.rneinkorkuiindeolanbiri,korkudanolduu
yerdetitreyebiliryadavahicetepinipdvnebilirherikisidezayflkgstergesidir.
Migren hastalan iinde de iki tr insan vardr: Yaantlarndan cinsellii tamamen
uzaklatrm olanlar ("byle bir eyle asla ilgim olamaz") ve "cinsellikte ne kadar apkn
olduunu"sergilemeyealanlar.kisinindeortaknoktascinsellikleriyleilgilibirproblemleri
olmasdr.
Buprobleminolumanedeni,birincitiphastadacinselliinitamamenbastrmolmasdr.
kinci tip hasta ise, cinselliini bastrmam ya da bu konuda hibir problemi yokmu gibi
grnmekle birlikte, bilinciyle fark edemedii bir cinsellik sorunu vardr ve bunun bedeninde
ortayakmasnaizinvermediiiin,sorununubaaynlendirir.Budurumdaprobleminruhsal
boyuttaincelenmesigerekir.
Ruhsal boyutta ele alrsak, migren nbeti, bata yaanan bir orgazmdr. Aamalar ayndr,
sadece yeri deiiktir. Migrende de, tpk cinsel uyarlmada olduu gibi, kan beyne gider, bir
basn hissedilir, gerilim artar ve gerilim en yksek noktaya ulatnda geveme gerekleir
(damarlarn genilemesi). Her eit uyar migren nbeti balatabilir; k, grlt, frtna,
heyecanvs.Migrenintipikbirzelliide,hastannnbettensonra,barizbirrahatlamaduygusu
yaamasdr. Hasta, nbetin en iddetli annda, en ok, karanlk bir odada ve yatakta olmay
isteramatekbana.
Grldgibi,migrendehasta,bedenininaltksmnkapatr(migrenlihastalarda,sindirim
bozukluklar ve peklik sorunu da olduunu hatrlayalm). Bu kii, bilind birtakm konular
grmekistemezvekendinibedeninaltblmndenstblmne,yanibilinlidncelerine
gerieker.Hatta,eler,migreni,cinselilikidenkanmakiinbahaneolarakkullanrlar.
zetlersek,migrende,drtlerilednceler,aasileyukars,altbedenilebaarasnda
biratmaszkonusudur.Buatma,hastann,aslndabakabirboyutta(altbeden,seks,sal
drganlk) ifade edip zmek durumunda olduu problemleri, banda zmeye ve
 nternetYazlar287

rahatlatmaya almasndan kaynaklanr. "Dnmek", bu insanlara, "yapmak"tan daha

tehlikesiz ve daha az balayc grnr. Oysa, dnce, eylemin yerine gememelidir. Beden
enerjisi, ancak, eylemin gerekletirilmesiyle akmaya devam eder. Anlama ve kavrama
yeteneinin kkleri, bedenin kullanlmasnda yatar. Bu balant koparsa, bedensel enerji
gittikedahafazlatkanrvefarklhastalkbelirtileriylekendiniifadeeder.Btkanklyle
zetleyebiliriz:
Engellenenenerjininartkademeleri:
1. Etkinlii(seksvesaldrganl),dncedeengellemek,baarsnayolaar.
2. Etkinlii, zerk sinir sistemi, yani bedensel refleksler aamasnda engellemek, yksek
tansiyonavesinirsistemindedengesizlieyolaar.
3. Etkinlii, merkezi sinir sisteminde engellemek, multiple skleroz454 gibi hastalklara yol
aar.
4. Etkinlii,kaslardaengellemek,hareketsisteminderomatizmagibihastalklarayolaar.
Bukademeler,insannbiretkinliigerekletirmekiingetiiaamalarauunolarakdevam
eder.sterbiryumrukdarbesi,isterbircinselilikiolsun,heretkinlik,ncednceevresiyle
balar.Kii,etkinliizihinselolarakhazrlar(1.).Budnce,bedenselreflekslerdebirtepkiye
yol aar. Etkinlik iin gerekli organlara kan ak hzlanr, nabz ykselir vs. (2.). Sonuta,
etkinlikleilgiliyaratlandnce,merkezisinirsistemiaraclyla(3.)kaslarailetilerekeyleme
dnr (4.). Eer bir dnce eyleme dntrlemezse, enerji, zorunlu olarak, bu drt
kademedenbirindetkanrvezamanlatkandnoktayailikinhastalklaranedenolur.
Migrenhastas,bukademelerinbalangcndayeralro,cinselliini,dnceaamasnda
engellemektedir.Oysabukii,probleminigerektenaitolduuyerdetehisetmeyirenmeli
ve bana doru ynlendirdii eyi, ait olduu yere, yani aaya geri dndrebilmelidir.
Gelimedaimaaadanbalar.Yukarkanbuyoldadrstlkleilerlediimizzaman,yolunne
kadaruzunveyorucuolduunugrrz.

BAARISI
Baarsveyamigreniolanbirkii,kendineusorularsormaldr:
1. Zihnimikurcalayannedir?
2. Aas(beden)ileyukars(ba),bendeetkileimhalindelermi?
3. Yukaryakmakiinokmufazlaabalyorum(hrs)?
4. Dikkafalmym?Herzamanbamndikinemigidiyorum?
5. Dnceyieyleminyerinegeirmeyealyormuyum?
6. Cinselproblemlerimedrstlkleyaklayormuyum?
7. Nedenorgazmcinsellikblgesiyerinebatayaamayaalyorum?]sh:170173

Sivilceler
[Kii,atmannortasndakalr.Yenininyarattkorkuilegetirdiiuyarlmahissi,kiiyieit
glerlekendinedorueker.Heratmatemelmodeleuygunolarakgeliir,deiensadece
konulardr.Ergenliktekonumuz,cinsellik,sevgi,beraberliktir.Ztkutbumuzolan"sen"ekar
duyulan zlem uyanr. nsan, kendinde eksik olanla temas etmek ister, ama kendine
gvenemez. Cinsel fantaziler su yzne kar ve insan bunlardan utan duyar. Deri, "ben"in
454
Multiple Skleroz (MS), merkezi sinir sistemi hastalklarndandr. Kol ve bacakta uyuukluk, gr
bozukluklar,yrytedengesizlikgibibelirtilerivardr.
288hramczdeHacsmailHakkAltunta

snrdr, bu snr amadan "sen"e kavuamaz. Ayn zamanda, deri, bir bakasna dokunup,
okayarak temas kurduumuz organmzdr. Tm bu scak konular bir araya gelince, ergenlik
andakiinsannderisiiltihaplanr.Bubize,hembireylerinbugnekadarkisnrlarndandar
kmak istediini, hem de yeni uyanan drtden duyulan korkuyu gsterir. Sivilceler, her
grmeyizorlatrarak,cinsellieengeloluturduuiin,bizikorumuolurlar.Bylecebirksr
dngbalar.Yaanmayancinsellik,deridesivilceolarakkendinigsterirken,aynsivilcesekse
engel olur. Seks ile sivilcelerin ne kadar yakndan balantl olduklar, sivilcelerin krklar
noktalardananlalr.Sivilce,sadeceyzdevegenkzlardabunailavetenboyunda,bazende
srtblgesindekar.Vcudundierblgeleriamacauygunolmayacandan,buralardasivilce
kmaz. nk sivilce, insann kendi cinselliinden duyduu utanc dar vurur. Kiinin
cinsellikten duyduu utan, sivilceden duyduu utanca dnr. Eer sivilce vcudun
grlmeyen yerlerinde kyor olsayd, kimse onlar grmeyecei iin bu utanc ifade etme
olanadakalmazd.
Sivilceler, gne ve deniz ortamnda azalr, beden rtlp gizlendike de artar. Giysiler,
ikinciderimizdir,snrlarvedokunulmazlvurgularlar.Bunedenlesoyunmak,kendiniama
nn ilk admdr. Gne, tehlikesiz bir biimde, baka bir bedenin zlenen ve ayn zamanda
korkulanscaklnnyerinialr.Sivilceyekareniyiilacn,cinselliiyaamakolduuiseherkes
tarafndanbilinmektedir.
Ergenlik sivilcesi iin sylediklerimiz, hemen hemen btn deri egzamalar iin byk
lde geerlidir. Egzama, o zamana kadar iimizde kalan, bastrlan bir eylerin, grlebilir
(=bilinli) hale gelmek amacyla, snrdan dar kmak istediini gsterir. Kzamk, kzl,
kzamkkgibiocukhastalklarnnbiroununnedenkendinideridedavurduunuburadan
anlayabiliriz. Her ocuk hastalnda, ocuun yaamnda bir yenilik ortaya kar, bu nedenle
her hastalk, gl bir geliimi de beraberinde getirir. Derideki leke, sivilce veya iek gibi
grntlernekadarfazlaysa,hastalnakdaokadarhzlolursnrlaralmtr.Bebeklerde
grlen konak da, duygusal temas bekleyen bebein, kendisine az dokunan anneye verdii
cevaptr.Bazannelerde,ocuklarnakarkoymakistediklerimesafeyihaklgstermekiin,sk
skegzamagelitirerek,bunuocuktanuzakdurmannbirbahanesiolarakkullanrlar.
En sk rastlanan cilt hastalklarndan biri de, sedef hastaldr (psoriasis). Bu hastalkta
deride, gm beyaz pullarla kapl, hatlar belirgin lekeler oluur. stderide ar miktarda
keratin proteini retilir. Bu, ciltte kuvvetli bir zrh oluturmaya benzer. Kii, her ynde,
snrlarnglendirir,hibireyinierigirmesiniyadadarkmasnarzulamaz.Reich,ruhsal
korunma ve kabuuna ekilme sonucunda ortaya kan durumu "karakter zrh" olarak
adlandrmtr.]sh:178179
[TrnakYeme
Trnakyemek,aslndahareketselbir bozuklukolmamaklabirlikte,dardan bugrubaolan
benzerliiasndanburadaelealmakistiyoruz.Trnakyemekde,kiininkendielleriningcn
bastrmaamacylauyguladbirkontroldr.Bubelirti,dahaokocuklarvegenlerdeortaya
kmaklabirlikte,bazyetikinlerdeonyllarboyuncatedavisigerektenzorolanbubelirtiile
uramakzorundakalrlar.Trnakyemeninarkasndayatanruhsalnedenlergayetaktrvebu
balanty bilmek, ocuklarnda bu belirtiye rastlayan anne babalara olduka faydal olabilir.
nk bu durumda, yasaklamak, tehdit etmek veya cezalandrmak ocua kar verilecek en
yanltepkilerdir.
nsanlardaki "trnak" hayvanlardaki "pene"nin karldr. Peneler, ncelikli savunma ve
saldnaletleridir,saldrganlnsilahlandr."Penelerinigstermek","dilerinigstermek"ile
 nternetYazlar289

aynanlamdakullanlr.Birokyrtchayvanhempenesini,hemdilerinisilaholarakkullanr.
Trnak yemenin anlam ise, kendi saldrganln idi etmektir! Trnaklarn yiyen kii kendi
saldrganlndan korkar ve bu nedenle sembolik anlamda silahlarm zararsz hale getirir. Kii,
trnamyiyerek,saldrganlnbirldetketmiolsada,nemliolan,saldrganlmsadece
kendisineyneltmiolmasdr:Kiikendisaldrganlmyemektedir!
Trnak yeme hastal olan kadnlar, bu yzden ok zlr ve sknt duyarlar, nk dier
kadnlarnuzunvekrmzojelitrnaklarnabykbirhayranlklabakarlar.Oysauzunvekrmz
ojeli trnaklar, saldrganln ok ak bir gstergesi ve semboldr. Bu trnaklara sahip bir
kadn,saldrganlnakagstermektenekinmemektedir.Ancak,butrnaklarkskanmakya
da byle trnaklara sahip olmay istemek de, bu kadar ak bir biimde saldrgan olabilmeye
duyulanarzuyuifadeeder.
Bir ocuk trnaklarn yiyorsa, iindeki saldrganl darya vurmak konusunda kendine
gvensizlikduyduubirdnemgeiriyordemektir.Bunoktada,annebabalarn,yetitirmebi
imlerinde ve kendi davranlarnda saldrganl ne kadar bastrdklarn dnmeleri gerekir.
zm olarak, aile, ocua, saldrganlk hislerini sululuk duymakszn dntrme cesareti
vermelivebuolanabulabileceibiryaamalansalamaldr.Aslndaocuktrnanyiyorsa,
ocuunailesinindesaldrganlklailgiliproblemivardemektir.Bunedenle,yukardaanlatlan
tedbirler,butrailelerdekorkuuyandrr.]sh:230231

KANSER
[Kanserin yenilmesi gerekmiyor kendimizi anlamay renmek iin kanseri anlamamz
yeterli.nsanlar,kanseroluyorlar,nkinsankanserinkendisidir.
Kanser,hatalarmzkefetmekiinenbykansmzdr.Bunedenlekanserleortakolarak
kullandmz kavramlarn zayf ynlerini kefetmek zorundayz. Kanser "ben veya topluluk"
kutuplamasndabaarszkalmtr.Ondadahabykvekapsamlbirliinbilinciyoktur,birlii
sadece kendi snrlar iinde alglar. Birlik konusundaki bu yanl anlama insanda da ayndr.
Oysa,"birlik"ancak"ben"inkurbanedilmesiyleeldeedilir.
Bir"ben"olduusrece,birde"sen"olmakzorundadrvekutuplamadevameder."Ruhta
yeniden domak" her zaman bir lm gerektirir ve bu da "ben"in lmdr. slami mistik
Mevlana Celaleddin Rumi kaddesellh srrahul azz, bu konuyu u ksa hikyede ok gzel
zetler:
"Biradam,sevgilisininkapsnagelirvekapyalar.Birsessorar:
"Kimvarorada?"
"Benim"deradam.eridekisesdevameder:
"Buradabenimveseniniinyeterinceyeryok."Vekapkapalkalr.Birsenelikbiryalnzlk
vehasrettensonra,adamtekrargelirvekapyalar.eridenbirsessorar:
"Kimvarorada?"
"sen",deradam.Vebukezkapalr."

Kanserlihcrenin,vcuthcresindenfark,egosunaandeervermesidir.Hcreekirdei,
hcreninbeynidir.Kanserlihcrede,ekirdeksreklinemkazanr,bunedenlebyr(kanser,
hcre ekirdeindeki ekilsel deiiklikten de tehis edilir). ekirdekteki bu deiim, ben
merkezci zihinsel dnceyi temsil eder. Yaadmz zamana ekil veren de bu dncedir.
Oysaburadaierikveekilbirbirinekartrlmaktadr;eklinoalmasylaaranlanieriinde
290hramczdeHacsmailHakkAltunta

elde edilecei sanlmaktadr. Eskiden beri btn aydnlanma okullar, yukardaki dncenin
tersiolanyoluretirler:
"erii elde etmek iin, ekilsel grnty kurban etmelisin" veya baka bir deyile:
"Kendinde"yenidendoabilmeniin,"Ben"ildrmekzorundasn.Buradaki"kendi",kendimiz
deildir,heryerdeolanortanoktadr."Kendi"iinbakalaryoktur,ondahereybirdir.Tabu
byle bir hedef, "ben" iin olduka tehlikelidir. Oysa kendimizi btnn bir paras olarak
yaamakvebtnadnasorumlulukalmakiin,admadm"ben"inkatlnamal,snrlarn
sorgulamal ve kendimizi amalyz. O zaman, btnn iyilii ile bizim iyiliimizin ayn ey
olduunu anlayabiliriz. Her hcre, organizmann btn genetik bilgisini zaten iinde
tamaktadr tek yapmas gereken, kendisinin gerekten "btn"n paras olduunu
kavramasdr!
Hermetikfelsefe"Mikrokozmos(kkevren)=Makrokozmos(bykevren)"olduunu
retir.Gerekte,"ben"ile"sen"in,"para"ile"btn"nkaderibirbirindenayrlamaz.
Kanser hcresinin organizmada yol at lm, ayn zamanda kanser hcresinin kendi
lmdr. Tpk insan eliyle ldrlen evreyle birlikte, insann da lmesi gibi. Kanser
hcresi, kendisinden ayr bir "dars" olabileceine inanr, tpk insanlar gibi. te bu inan
ldrcdr.lacisesevgidir.Sevgi,snrlanaarak"dardakini"ieralrveonunla"bir"olur,
bu nedenle iyiletirir. Seven insan, kendi "ben"ini ilk sraya yerletirmez, ok daha byk bir
"bir"liiyaar.Seveninsan,sevdiiinsankendisiymigibialglar.Busadeceinsanlariingeerli
deildir.Birhayvansevenbirinsan,onuekonomikbirbaklayiyecekmaddesiolarakgremez.
nktm"Olanlarn"btnlnhisseder.Kanser,yaanansevgideil,yolundansaptrlan
sevgidir:
Sevgi,btnsnrlarveengelleriaar.
Sevgidebtnztlklarbirleirvekaynar.
Sevgi,hereyle"bir"olmaktr,sevgihereyeyaylrvehibireyinnndedurmaz.
Sevgi,lmdenkorkmaz,nksevgiyaamdr.
Bu sevgiyi bilinlerinde yaayamayan insanlarda, sevgi bedensel boyuta iner ve burada
kendikanunlarnkanserbiimindegerekletirmeyealr:
Kanserhcresidesnrveengeltanmaz.Kanserdeorganlarnbtnkiiselliiniortadan
kaldrr.
Kanserdehereyeyaylrvehibireyinnndedurmaz.
Kanserhcresidelmdenkorkmaz.
Kanser, yanl alanda yaanan sevgidir. Mkemmellik ve birleme, maddede deil ancak
bilinlerde gerekleebilir. Madde ise bilincin glgesidir. nsan, ekillerin geici dnyasnda,
geici olmayan bir eyi yerine getiremez. Dnyay iyiletirmeye alanlarn btn abalarna
ramen, atmasz ve problemsiz, kavgasz ve srtmesiz, "iyi"lemi bir dnya asla ol
mayacaktr. Hastalksz ve lmsz salkl bir insan asla olmayacaktr. Her eyi kapsayan bir
sevgiaslaolmayacaktr.nkekillerdnyassnrlarlayaar.
Eerekillerianlayarakonlaraabilirsek,bilincimizdezgroluruzveiteozaman,btn
hederleri gerekletiririz. Kutuplam bir dnyada, sevgi hapsolur Btnlemi bir dnyada
isesevgi,alayaalayaakar.
KANSER, YANLI ANLAILMI SEVGNN BELRTSDR. KANSER, SADECE GEREK SEVGYE
SAYGIDUYAR.GEREKSEVGNNSEMBOLKALPTR.
VEKALP,KANSEREYAKALANMASIMMKNOLMAYANTEKORGANDIR!]sh:258261

 nternetYazlar291

Kaynaka
Thorwald Dethlefsen Ruediger Dahlke Trc: Berrin Bilgin Haznedar Hastalk yilemeye
GidenYoldur[Kitap].stanbul:KanaatBasmeviMozaik,2002.
 KIYAMET ALMETLER HADSLERLERNN KTABI
MUKADDESLEKARILATIRILMASI

Kyamet alametleri ve gelecee ynelik haberlerle ilgili olarak Kitab Mukaddes ile
hadisler arasnda gerek muhteva gerekse slup bakmndan benzerlikler sz konusudur. Bu
durum Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve selleme dayandrlan fiten rivayetlerinin shhati
sorununuortayakarmaktadr.
BuszleriHz.Raslllahsallallhaleyhivesellemsylemimidir?
Yoksabuszleronaatfedilenszlermidir?
Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemsylemiisebubenzerliklernaslaklanacaktr?
BuszleriHz.Raslllahsallallhaleyhivesellemsylememisekimler,nezamanvene
amalasylemilerdir?
Ele aldmz konu erevesinde bu ve benzeri sorulara bir anda cevap vermek kolay
olmamaktadr. Ancak almalarda baz verilerin gz nnde bulundurulmas gerekmektedir.
ncelikleYahudiveHristiyandinikltrnnzamanasndanMslmankltrndennce
olduugerekliinigznndebulundurmamzgerekmektedir.Buzamansalncelikehlikitap
kltrnn kendi rnlerini Mslman dini kltrnn kullanmna bir ekilde sunmutur.
Doal olarak eski ve baskn kltr etkisini bir ekilde yaratabilecek baz yollar kendisine
amtr. Apokaliptik edebiyat ilk gnlerden itibaren kendisinden sonra ortaya kan fiten
edebiyatnetkilemitir.nkHz.Raslllahsallallhaleyhivesellemdenoknceoluan
bu edebiyat Sami dillerine ve Sami olmayan Slavca ve Ermenice gibi dillere de evrilerek
genibircorafyayayaylmaimkneldeetmitir.ArabistanyarmadasnadaYemendengei
salanmtr. Daha sonra Yemen ve Habeistan Blgesini ele geiren Mslman Araplar bu
kltrel birikimlere miras olmulardr. Zamanla ortaya kan i savalar ve yaanan byk
aclar Apokaliptik edebiyatn ierisinde bulunan unsurlar tekrar harekete geirmi, sylemler
gncellenerekvegelitirilerektekrarkullanmasunulmutur.
FitenhadislerinHz.Raslllahsallallhaleyhivesellemeatfedilmesizamanileilgiliolarak
fitne dnemi (i sava) olduu gr ifade edilmektedir. Bu dnemde farkl gruplar kendi
konumlarn ve iddialarn desteklemek iin eitli sylemlere ihtiya duymular ve bunun
iinde Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin otoritesini kullanmlardr. Hadislerde ve
Kitab Mukaddeste belirtilen kyamet almetleri ve gelecek haberlerinde hem fizik ve
toplumsal alanda hem de kiisel dini tutum ve yaaya kadar geni bir alanda ykm ve
yozlama grlecei ifade edilmektedir. nsanln bu zaman diliminde maruz kalaca
deiimlerveolaylarakarkendiinananlarndikkatliveuyankolmayaarmaktadrlar.
Kitab Mukaddeste ki kyamet almetleri ve gelecekle ilgili haberler sadece belirtilmitir.
Eski Ahit iersinde, Daniel ve sonraki kitaplarda belirtiler ve haberler arlkl olarak
ilenmektedir. Yeni Ahit iersinde de Matta blm 24 ve Markos blm13te sa Mesihin
tekrar geliinden nce olacaklar haber verilmekte, insanlarn hazrlkl ve dikkatli olmalar
istenmektedir. Dier kitaplarn iersinde ve zelliklede esinlenme (vahiy) kitab iersinde
almetlervegelecekhaberlerikonusumensuplarnahaberverilmektedir.
Gnmzde gerek Kitab Mukaddes aratrclar gerekse de sa Okulu aratrclar bu
kaynaklar zerinde ciddi almalar yapmaktadrlar. Kyamet almetleri ve gelecekle ilgili
haberler konusunda da bu aratrclarn deerlendirmeleri gerek metin tenkidi asndan
gereksedeyaptklaryorumasndanokiyitakipedilmesigerekmektedir.
Hadislerslamnikincikaynadr.BirokkonudaMslmanlaraklaycbilgiyihadislerden
 nternetYazlar293

almaktadrlar.Kyametalmetlerivegelecekhaberlerikonusundaentemelbilgikaynada
hadislerdir.nkKurandakyametinvarlkesinolarakhaberverilmekleberaberzaman
vealmetlerihakkndabilgiverilmemektedir.
Fiten ve Melhim hadislerin de Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin vefatndan
kyametin kopaca ana kadar fert ve toplum baznda meydana gelecek baz olaylar
zikredilmektedir.
slam limleri zaman, mekn, tarihi kesin hatlarla belirlenen gelecek olaylarndan
bahseden rivayetleri ihtiyatla karlamlardr. Hatta bir ksm slam limleri bu haberleri o
dnemdecereyanedenictim,siyasvedinhareketlerinbiryansmasolarakgrmlerdir.
Butrhaberlerinsahihliikonusundammknmertebeihtiyatlifadelerkullanmasveihtilaf
giderilmeyen bir hadisin bir bakas tarafndan da makul ve ilm ller erevesin de
deerlendirilebilecei unutulmamaldr. Fiten ve melahimle ilgili rivayetler hadis asndan
problemlibirsahadr.Dierbilimdallarnnverilerineihtiyaduyulanbiralandr.Konuileilgili
yaplan almalar da bu husus dile getirilmektedir. Hadis ilmi iin rivayet edilen metin kadar
rivayetinbizekadarulamasnsalayanravilerindegvenilirliioknemlidir.
ncelediimizrivayetlerinravilerivemetinleriileilgilideerlendirmeleriilgiliblmlerde
yaplmtr. Hadislerde zikredilen kyamet almetleri ve gelecek haberleri ile Kitab
Mukaddestekibelirtilerarasndaortakolanlarvardr.Ancakbenzerolanlarndanyolakarak
hadislerin kaynann srailiyat olduunu iddia etmek Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin hassasiyetlerine ve tarihi gerekliklere aykrdr. nk Hz. Peygamber; Yahudilerin,
Hristiyanlarn ve dier dinlerin uygulama ve geleneklerinden farkl davranmaya zen
gstermitir.
rnein Mslmanlara namaz zamann duyurmak iin sunulan seeneklere farkl dinleri
artrd iin kar kmtr. Hz. merin kendisi iin Tevrattan blmler yazdrmas ve
okumasndan raz olmadnn gstergesi olarak yznn kzarmas, Selman Farisinin
Tevratta yemekten sonra ellerin ykanmas gerektiinin yazdn haber verdiinde
Mslmanlarnyemektenncedesonradaelleriniykadklarnbelirtmesibunungstergesidir.
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kyamet almetleri ve gelecekle ilgili aklamalar
kendisinebildirildiikadarileolmutur.Onungaybbilgisininneredebalaypneredebittiini
sylemekoldukazordur.KaldkiHz.RaslllahsallallhaleyhivesellemingreviAllahTel
tarafndan kendisine bildirilenleri tebli etmektir. Gayb leminin srlarn aklamak deildir.
Hz.Raslllahsallallhaleyhiveselleminkyametalmetlerivegelecekleilgilisylediigenel
hkmler ifade eden baz szlerini vahiy alamadan kendi deerlendirmesi ile yapmtr. Bu
deerlendirmeye basreti, firseti, tecrbesi ve salam muhakeme yetenei sonucunda
ulamtr. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kyamet almetleri ve gelecekle ilgili
verdiihaberlergerekvahiyyoluylabildirilmiolsungereksedekendistnbasiretivesalam
muhakeme yetenei ile bildirdikleri olsun; bu haberlerin salam olanlarn evrensel boyutta
deerlendirilmesigerekmektedir.Kendisindensonrakyametekadargeensredegelecekolan
insanlar ve toplumlar iman, ibadet, ahlak ve muamelatla ilgili uyarmakta ve dikkatli olmaya
davet etmektedir. Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin kyamet almetleri ve gelecek
haberlerikonusundakiuyarlarndabirdurumtespitiszkonusudur:
Bunlar, insann yaratlnda bulunan ve insan psikolojisini tahlil eden, insandaki kt
meziyetleriiyiyeevirmeyeamalayantespitlerdir.nsandakibuiyimeziyetlerortayakarld
srece de toplumda olabilecek her trl olumsuzluun nne geilebileceinin ifadesidir.
nsanda ki bu ftri zelliklerin kyamete kadar devam edeceinin ifadesidir. Bundan dolay
294hramczdeHacsmailHakkAltunta

kyamete kadar olan sre iinde ortaya kabilecek fitnelerin yaygnlap insanla daha ok
zarar vermemesi ve fitne ateinin etkisiz bir halde snmesi iin insanlarn dikkatleri
ekilmektedir.
Kuranda ve Hadisler de geen Yecc ve Meccn cinsiyetleri, meknlar ve zamanlar
tayin edilmemekte, sadece bir vasf olarak yeryzn ifsat edenler manasnadr. Ktl
nlemekiinhertrlengellemelere,arelerebavurulmasgerekmektedir.Bazmelliflerin
YeccveMeccbaztoplumlarahasretmesidorubiryaklamdeildir.Buyaklamilmbir
hakikat deildir. slamda ki deccal dncesi ile Ehli Kitabta anlatlanlar ortaktr. Ancak
slamdakidncenintamamenYahudiveHristiyanlardanaktarlddncesidorudeildir.
Deccal konusunda her iki kaynakta sembolik anlatm sz konusudur. Sembolik anlatm yolu
ile de duygulara hitap edilerek insanlara daha kolay tesir edilebilmektedir. Bu nedenle
sembolikanlatm,dinleyenlerinzihnindehayallerlecanlanarakdahanetbirekildebelirmekte
veakldadahakalcolmaktadr.Buinsanngenelpsikolojikdurumuileilgilidir.Deccalkonusun
da Yahudi ve Hristiyan kltrlerinden bir etkileimin olmas mmkndr. Ancak deccal
anlaylarnn arka planlarnn iyice aratrlmas, yabanc unsurlarn etkileri doru tespit
edilmelidir. Bunun iin bu konu da slam Tarihi, Tefsir ve Dinler Tarihi ile ilgili almalara da
ihtiyavardr.Mehdileilgilirivayetlerinounluununzayfolmassebebiileburivayetlerio
dnemde gerekleen sosyal, siyas ve din hareketlerin bir sebebi olarak grmek
gerekmektedir. Mehd ile ilgili rivayetler de gerek sened gerekse metin zerinde bilimsel bir
almayapmadanyaplandeerlendirmeleryanlsonularagtrebilir.Bununsonucundada
toplumdaMehdileilgiliolarakyanldeerlendirmelerevebeklentileresebepolunmaktadr.
Gneinkyametkopmadanncebatdandoacaylailgiliverilmekistenenmesajevren
iinmutlaksonunolduunuvurgulamaktr.Buifadeiletvbelerinkabuledileceisonsnara
iaretedilmektedir.Buduruminsannkendiyaamndadagznndebulundurmasgereken
gerekliktir. Kyamet almetleri konusu geni kapsaml ve derinlii olan bir konudur.
ncelememiz de snrl sayda hadisleri ele aldk. Bu konu ile ilgili deerlendirme yaparken
ihtiyatl yaklalmas gerekmektedir. srailiyt tr bilgilerden etkileimin olaca ihtimali
unutulmayarak sosyal, din, ekonomik ve kltrel etkileimler gz nnde bulundurulmaldr.
Tutarl bir deerlendirme iin slam Tarihi, Dinler Tarihi ve Tefsir alanlarnda yaplacak
almalaradagereksinimvardr.
Sonuolarak,KyametalmetleriileilgilirivayetlerdezayfveuydurmaolanlarMesihiytve
srailiytetkisiilesahihhadislerinifadeettiimanalargeridebrakmlardr.Budurumgerek
slamngereksedehadislerinyanlanlalmasnaveyorumlanmasnasebepolmutur.Bunun
iin bu alanla ilgili toplumumuzda doru bilgi ve anlayn oluturulabilmesi iin n yarg ve
kabulden uzak bilimsel almalara ihtiya vardr. Kaynaklarn incelenmesin de mmkn
mertebe ihtiyatl ifade kullanmak, ayrntlar ve en kk ihtimalleri bile gz ard etmeme
dikkatvetitizliinin,bilimselliinbirsonucuolduuunutulmamaldr.
vallhualem.
BlentMALKO
 DLDNYAMIZ

Dil, bir toplumun temel tadr. nsanlarn varln srdrmesi dil ile olur, uygarlklarn
kurulmas dil vastasyla olur. nsann hayat mcadelesini kazanmas yine dil ile kurulur. Dil,
bireyin kendini ifade etmesidir. Dil, insann meramn, isteini, sevincini, zntsn, akn,
ayrln,lmndilegetirmesidir.
Bir milletin var olabilmesi ancak dil sayesinde olur. Dil olmazsa toplum olmaz, toplum
olmazsa dil olmaz. Toplum iinde bir birlik salamann nde gelen kurallarndan birincisi, o
toplumu oluturan bireylerin mutlaka ayn dil ile konumalar gerekir. nk toplumca
benimsenmi ortak deerlerin olumasnda, bunlarn paylalmasnda, dnden bugne
insandaninsanaaktarlmasndainsanlarntoplumsalvarlndevamettirmesindehiphesiz
dilinbiroknemligrevivardr.
Toplumlarn btn zellikleri diline yansr. Dil ile toplum arasndaki ba ok kuvvetlidir.
Toplumlarn dnya gr yani eyay anlamdrma dillerinde gizlidir. Dil, bozulduu zaman
insanntoplumiindekideerleridebozulur.
Dili,toplumgelitirir.Otoplumunairleri,yazarlar,dnrleri,bilimadamlar,gazatecileri
vb.dilingelimesinekatkdabulunurlar.Glairlere,yazarlaravednceadamlarnasahip
olan toplumlar, her zaman varln devam ettirir. Toplumun dzeni genellikle dil vastasyla
olur. Bu sz, ilk bakta ok iddial gzkse de Konfiys'n o mehur tespiti doruluunu
ispatlamayayeter:
''Bir lkenin yneticisi olsanz ilk yapacanz i ne olurdu? Diye sorulduunda, 'Hi
phesiz dili gzden geirmekle balardm.' der ve yle devam eder: Dil dzensiz olursa
szlerdnceyiiyianlatmaz.Dnceiyianlatlamazsa, adetlervekltrbozulur.Adetler
vekltrbozulursaadaletyanlyolasapar.Adaletyoldankarsa,aknlkiinedenhalk,
ne yapacan, iin nereye varacan bilemez. te bunun iin her ey dil kadar nemli
deildir.''
Her milletin kendine zg kurallar olan bir dili vardr. Bir milletin ruhu ve yaama biimi
dilindeekillenir.Birmilletindiliniinceleyerekyaamtarzhakkndafikirsahibiolabiliriz.nk
dil uzun zaman iinde tarih, corafya, kltr, medeniyet ve eitli sosyal etkilerin altnda
btn toplumlarn ortak dncesinden meydana gelmitir. Dili toplumdan ve kltr
unsurlarndanayrdnmekmmkndeildir.Toplumunenkkzerresibiledilileilikilidir.
Toplumlarnedebiyat,felsefesi,gzelsanatlar,gelenekleri,grenekleri,ksacaskltrdilile
bir ballk ierisindedir. Bu deerlerin kuaktan kuaa aktarlmas tamamen dil denilen
iletiim arac ile olur. Bir milletin kltr, tarih boyunca ortaya koyduu eserlerden oluur.
Kltrbirtoplumunadetakimliidir.Szlyazlhertrlkavramkltriinegirer.
Trkmilleti,kltrnheralanndakalceserlerbrakmtr.Avusturyalnlaratrmacve
yazarHammer,Trklerhakkndaunusyler:
''Herodot'unTarjinas,Tevrat'nTogarmadiyeandTrk,omverrihtenveomukaddes
kitaptan daha ok eski asrlarn tand bir millettir. Tahakkm kabul etmeyen bir ecaat,
alabildiine geni ftuhat ak, sonsuz bir teebbs kabiliyeti, muhitlere uymaktan ziyade
muhitleri kendine uydurmak zevki ve iptilas bu milletin asrlar dolduran tarihinde apak
grlr,okunur.Trkler,devletykmaktavedevletkurmaktabirincisnfstadlardr.lkeleri
deil,ktalaraltstetmilervebukorkunsavletlerarasndasarslmashidekolayolmayan
hkimiyetler yaratmlardr. Tarih, Trklerden ok ey rendi, onlarn elinden kma yle
296hramczdeHacsmailHakkAltunta

eserlervarkimedeniyetiinbirersstekiletmektedir.''455
Trkleranadilleriyanndakullandgizlidilleridevardr.Kendimilletinintarihvekltrn
renmek isteyen her Trk, Trkenin lmsz eserlerini incelemesi gerekir. Gizli diller de
nadidezenginliklerdenbirisidir.
Trkiye'deki gizli dilleri konuan baz Trk topluluklar da gizli dili bir barnak olarak
grmlerdir.Trkiye'dekigizlidillerirenmekvearatrmakgerekir.'
'Kelimeler ister eski, ister yeni, ister yerli, ister yabanc olsunlar, renilmesinde daima
faydavardr.''
Yeryznde uzun mrl olmak isteyen milletler, daima kuaklar arasndaki balarn
kuvvetli ve devaml olmasna dikkat etmelidir. Bir milleti uzun mrl klan onun kltrdr,
geleneidir,greneidirveennemlisidilidir.
Gnlk hayatta 400 kelime ile ihtiyacn gideren milletimizin dil zenginlii hergeen gn
azaltlmaktadr. Sonu olarak dilimize sahip kmalyz. Sahip kamadmz gzel Trkemizin
zenginliinigzlernneserenbiralmayokumanztavsiyeediyorum.
(MORGkmenTrkiye'dekiGizliDillerinSes,ekilVeKavramAlanBakmndanncelenmesi
[Kitap].Kars:KafkasniversitesiSosyalBilimlerEnstitsTrkDiliVeEdebiyatAnaBilimDal
YeniTrkDiliBilimDal253583YksekLisansTezi,2009)

455
M.TurhanTan,TarihteTrklerinSylenenBykSzler,BoaziiYay.,stanbul1994,s.64.
 HAYALLERMZENEOLDU?

nsan, bazen hzla akp geen dnyada, ie kapanmay, hayal kurmay kendine tutunmay
seer.Bazendeahseletirisinikendigerekliiniortayakoyarakvarklmayaalr.Benliini,
kendisinden geri kalan her eyden, dnyadan ayran ve bir paras olan hayalleri, yaad
dnyaskarsndaelbetteclz,sakatveyetersizolduunugrr.
Hakikatteinsannhayat,dnyannveonuniindekilerinbizzatkendisiydi.
Gereiise,dnyayaaitolmak,yenilmekvesonundalmekti.
nsann hayali bir manada dnyaya muhalif olan isyan myd? nk dnyann bir paras
olmak kaderi, benliin deil bedenin lmdr. Bu nedenle insan muhalefet etmek
itiyakndanbirtrlhayalkurmaktanvazgeemeyecekti.
Hayal kurmak dnyann bir paras olmaktan kanmaktr. Kurulu dzene bir ekilde aykr
olmaktr. Bu fark edenin varln btnleyecek, tamamlayacak dlerine dalma zaman
demektir.Bubalamdainsan,ak,bataolmakzerevarltamamladnainanlanhertrl
ilikisinde hayallerin kapsama alanna girmekten kendini nasl kurtarabilir. Bazen de bunu
paylamayaalr.Eerhayalinipaylaabilirseeitliduygularlaruholarakyenibiimlemelere
doruyolalr.Fakatyaanlmayanveszlerleifadeedilemeyenkimihayallerise,okzaman
ortayakamadanbastrlr,dzenindeezilir,gider.
Zamanmzdabazhayallerinieyleerekkaran,insannanlaykaymalarnadtnde
Allah Telya ve dolaysyla ilke olan zlemi dnyasn sarnca, umutsuzluun, aresizliin
iinde alan bir penceresi krlr gider. Belki hayalimiz ilke kar olan zlem deil, belki
ayrlktan kalan izlerin glgesinde, bastrlm duygulardan, zaaflardan, bir arayn iareti
miydi?diyednlebilir.
nsan ilikilerinde bir kavram, ahs olarak veya kendiliinden madd imgelere
dntrrken, duygularn suretinde etkisinde kalmas, dardan baklnca ifade edilebilir,
yorumlanabilir. Ancak zamanmzda hayal kurabilme yetenei zayflam veya zayflatlm
olunca bu durum ok zor olmaktadr. Dlanan, bugnn dnyasnda ad ktye kan birok
kii yalnzla drlmtr. Maddiyatn zafer kazand bir dnemde hayal kurmak artk
gereksizlik,geleceeynelikbirengel,yoldansapmolarakgrlmektedir.inedtmz
tketim toplumunda yabanclam insan, ilikilerini tketilebilen bir eya olarak
grmektedir.
Gnmzde insanlarn, fazla bilginin, fazla grntnn, kucanda ilikilerini taklitle ve
zentiyle yaamas tketimi tetiklemitir. Televizyon yaynlarnda, reklamlarda yaratlan iliki
tiplemelerinin yozlamas, hayalsiz hayata dnmn sebeplerindendir. Bu ekilde hayal
kaplar ya krlyor, ya da kapatlp mhrlenip. Sadece gereklerin dnyasnda bunalm
insanlartoplumuolumayabalamvedinsizliiniinedoruekilmektedir.
AllahTelKur'nKerim'debuyurduki;
Andolsunkibizcinveinsanlardanbirounucehennemiinyaratmzdr.
Onlarnkalplerivardr,bunlarlaidrketmezler;
Gzlerivardr,bunlarlagrmezler;
Kulaklarvardr,bunlarlaiitmezler.
Onlardrtayaklhayvanlargibidir.
Hattadahasapktrlar.
Onlargafletedenlerintakendileridir.(Araf,179)
Buayethayalkurmayaninsanlariindegelmitir.Hayatmaddiyatiindebouluphayalbile
298hramczdeHacsmailHakkAltunta

kurmayaninsannaslinanlolabilir.AllahTelynaslidrakedebilir.Zamanmzdahayallerini
teknolojik kurguya balayan filmlere dikkatli baktmzda gryoruz ki, genel temelinde
duygusuzluk ve inanszlk bulunmaktadr. Bunlar hayal deil, safsatadr. Hayal, insana zevk
verirken ruhunu okayan unsurlar ile doludur ve sonu da gelmemektedir. Bir hayvann hayal
kurduunudndmzdesadeceyemekolmasnhayalederdi.Buhayvandurumdur.Buna
grebizimbahsettiimizhayalilkeolanyaniAllahTelyaolandr.Dierleriiseehvetvehrs
yalaklarndasulananhayvanlaraaittir.Buhayaliinsanlardantenzihederiz.
Sonsziin
Ah,hayallerimizmild,inancmzmkalmad?
 OSMANLIMPARATORLUUNUYIKANBRVELNNAHI

Niyzi Msr kaddesellh srrahul azz hakknda bir yabanc tarihi olan Dimitri
KANTEMRin456kitabnadercettiibuhususubizimyerlitarihilerimizingzardetmeleriok
ac olduu gibi, birde bu tarih kitabnn 1980 de Diyanet lerinin Din leri Yksek kurulu
tarafndanyasaklanmatavsiyesininbulunmasgariplikleryurduolanmemleketimizinyalnzd
gler tarafndan ypratlmad kendi kendimize ok yaptmzn hatalar grmek asndan
nemli olduunu belirtmek isteriz. Kitaptan aldmz blmde Niyzi Msr kaddesellh
srrahulazzinRodosasrgngidiinibiryabancgzyleokumanziinburadaalntladm.
37MISREFEND'NNTAKDREDLMEYEDEERTUTUMU:457
Sadrazamn sava hazrlklaryla urat ve hatta kentin dnda karargh kurduu bir
srada,BursaeyhiNiyziMsriEfendi 458,kendisininilahiyardmnainananderviadaltnda

456
DimitriKANTEMRtrc.Dr.zdemirOBANOLUOsmanlmparatorluu'nunYkselivekTarihi
[Kitap].stanbul:aYaynlarCumhuriyetKitapKulb,4.Bask2001.
457
(DimitriKANTEMR,4.Bask2001),c.II,771774;Aklamalar:968970
458MsrEfendi:BiroubununHristiyandininienoksevenlerdenbiriolduunusanmalarnakarn,
Trklerarasndadindarlyzndenoktannmbirisidir.Bukany,kendisininyaymlaypdacamilerde
okunmasn emrettii birok dinsel iir dorulamaktadr. Birounun kansna gre bedenleme gizine
ilikin olan bazlarn, Trkeden szck szck evirdim ve buraya aktarmaya layk olduklarn
sanmaktaym:

(Orijinalilhibuekilde)

Olmenemkimvkfesrrilmidemim,
Kifigencihakikathemhaytlemim.
Bendemahfoldugayblgaybnesrrhemn,
Bendedirsremnetanakenzimbhemim.
BencemliHakkcmleeydezhirgrmem,
Bumeryyaanniinbaktmcahurremim.
Herszmmifthkuflikntkenzolmudurur,
Hemdemisileherbirnefistemahremim.
Cmlemevcdtverdimbenvcdvhide,
Ztuesmvesftnilehlyekdemim.
Yerdegktehernekimvarbaludurbbana,
ikrevnihnebentlsmzmm.
BenoMsryemvcdumMsrnaholmuam,
Hdisimgerivelmandesrrakdemim.
(Tercmebuekildeyaplm)

"nsansalanlayngizlerinibilenbenim
Adaletinhazinelerinibenlerimvednyannyaambenim
Tmgizlieylervetmgizlieylerinesrarbendesakldr
Banasrverildivebenonuiimdesaklarm
Ben,ilahigzelliiherkestendahaaydrgrdm
Bundantrbugrntygrdkesevintencoarm
Gktekiveyerdekihereybanabamldr
Tmgrlenvegrlmeyeneyleraynayayansrgibiiimeyansr
300hramczdeHacsmailHakkAltunta

Ben,tmyaratklarazvebiricikvarlmadadm
Bensonsuzadeks'daymvesonunadekonunlabirlikteyim
Ben,vcudumdanMsr'dakralolanMsr'yim
Kehanetimokderindirveonungizliyorumundaebedibirsriermektedir"

Aadakitalamadaayneyleriimaettiisanlmaktadr:

(Orijinalilhibuekilde)

Esmiilhiyyedebhadhnerimvar,
Herdemdesemvathurfaseferimvar.
Gnlmgnnyldzdrhiadediyok,
Herburtabenimbingnebinkamerimvar.
limlerebcedhacesiolmakolurr,
Alakgrnenebcedelnazarmvar.
Arusemvatulmunbudurelhak,
Hemdahizeminindetkenmezgherimvar.
BununlabiroldudemisileMsr,
Gnlmedahinegelirimnegiderimvar.

(Tercmebuekildeyaplm)

"Allahakna,benimbilgimsonsuzdur
Yaammsresincekutsalbilimleriinalrm
Yreiminsemasndasayszyldzlarvar
Herburtaben,binergneveaysayarm
Bunlarabakarak,gkkubbeninvetekigezegenlerinbilgisikmsenmeli
Zirabenimyeryzndedesreklivarlklarmvardr
Dnyaalfabesininustasolmaktanutanyorum
Fakatdnyadaokazsaylanbualfabeninkymetinibilirim
ZirabununlaMsrilesarasndakibakurulmaktadr
Bundantrhibirarzumyokturvehibireyimeksikdeildir."

Budizelerinierdiiakitiraflar,MsrEfendi'ninsaleyhisselmaduyduuitenduygularhakkndabir
fikir edinmek iin yeterli olur fikrindeyim. Buna karn Msr Efendi hakknda bizzat istanbul Patrii
Kallinikos'un azndan iittiim any belirtmeye deer olduunu sanrm. Bu yksek rtbeli papaz,
Bursa'da ruhani reis olduu bir srada, kentin mollas olan Msr Efendi, bununla dost olmu ve sk sk
bununevinegidermi.Birseferindemetropolitegittiinde,masannstndeYunancabirkitapgrrve
bununneolduunusorar.Ruhanireisdebununncilolduunusyler.BununzerineMsrEfendi,
"Eypekazizmetropolitim,AllahTel'nnsanaltufolarakverdiiniyaadkakorumalsn;ziras
ilencil,AllahTel'nnkelamdrlar"der.
Msr'nin bu duyarllndan dolay Trkler, kendisinin yrekten Hristiyan olduunu sanmalarna
karn, yine de nnkltmemilerdir. rnein, yukarda naklettiim bu dizeler, Hristiyan Ortodoks
mezhebine gre mi, yoksa Kuran retisine kart olarak m dzenlenmi olup olmadklarn
kararlatrmak iin mftye gsterildikleri zaman, mft resmen bildirmekte kararszlk gsterir ve u
fetvaylaikianlamlbircevapverir:
"Bu dizelerin anlamn ancak Allah Tel ile Msr bilir. Bu karar, bir kfir tarafndan verilmesine
karn,bunundoruolduunainanyorvebuinsannderinbilgisihakkndayorumdabulunmannok
zorolduunuanlyorum."
 nternetYazlar301

bindenokgnllybayranaltnatoplar.Buderviler,kendisindennemaa,nedebaka
geim gereksinmesi istemeyerek, nereye gtrmek isterse oraya gitmeye hazr olduklarn
sylyorlard. eyh bu dervilerle deniz yoluyla Rodos'a gider; buradan da kara yoluyla
Edirne'yegelirvekentevarrvarmazyandalarylabirlikte doru SelimiyeCamii'ne gider.Bu
rada le namaz iin gelen halka rastlar. Msri Efendi de byk bir gayret ve dindarlkla
ibadettebulunurveaayukarumealdehalkahitapeder:
"Almanlara kar yeni bir ordunun kurulduunu rendim. Bugnk durum karsnda
MslmanlarniyiliivekaniinKuranKerim'inkurallarnagreneyapabileceimiuzun
boylu dndm durdum. u anda Osmanl ordusunun bugne dek Hristiyanlar tarafndan
urad byk kayplarn sebebinin ne olabileceini aratrdm. Bu dncelerim arasnda
bizzat Allah Tel gkten, aralksz sren bu byk bozgunlarn nedeninin, ne Almanlarn
cesareti,nedeTrkhalknngnaholduunu;aksinegvurlarnruhu,imanveananelerinin
etkisi altnda kalarak, kfirlere kar byk saydaki ordu deil, fakat Allah Tel'ya imanl,
temizyrekliveuyruakardorudrstolmaklazmgeldiinibilmeyenimparatorluunon
yedivaliveilerigelenlerininuygunsuzdavranlarsebepolmutur.
mparatorluumuzu yok olmaya srkleyen bu kiileri bilmek istemez misiniz? Pekl,
trbanveMslmangiysileriiindealmlaaramzdadolamaktanutanmayanbugvurlarn
adlarnilhihikmetbanaaklad.Bunlarunlardr:
Vezir, yenieri aas, kaymakam459, defterdar460, reis efendi ve isimleriyle
adlandrabileceimtekibykdevletmemurlar.
Btn bunlar lmle cezalandrlmadka, gvurlar yenme midini tayamayz. Hatt
imparatorluuntopyeknyokolmasbeklenebilir.Buamala,AllahTel'nnemriylesaylan
az olmasna ve henz silahlar olmamasna karn, ilahi kudretten hz alarak din bilgisiyle
donatlm,gnahszvelekesizbirynMslmantoplambulunuyorum.Bunlarsayesinde
sayszkfirordusunasaltkarkoymakdeil,fakatOsmanlmparatorluu'nunsnrlarndan
tmylepskrtebileceimisanyorum."

Bu arada, mftnn bu beyanatndan sonra Msr Efendi'nin bu dizeleri, halka yaylm ve tm

Trkler, Bunlarn gerek Ortodoks olduklarn kabul etmilerdir. Buna ramen bu dizelerin ihtiyatla
okunmasnaizinverilirveyaymlanannshalarnbandaaadakiuyarvardr:
"Bu dizelerin ve zl szlerin yazar anlmaya deer Msr Efendi'dir. Bunlarn iinde slam dinine
uygun dmeyen ve Hristiyanlarn kulaklarn trmalayan baz karar ve anlatmlar vardr. Bununla
beraberbunusaltyazarncokusunavermelidir.BuanheyecansayesindebazMslmanlarngerek
inanlarnbozmutur.Bablibunlardanhaberiolduuzaman,mftyeMsr'ninarklarnveiirlerini
bir cilt halinde toplatlmasn ve incelemeye gnderilmesini emreder. Mft, bunlar okuduktan sonra
yakmtrveaadakifetvayvermitir.
Msr Efendi gibi konuan ve dnenler bu atete yansnlar; ancak Msr Efendi yanmasn, zira
cokunun egemen olduu kimselerin zerine fetva karlamaz. Bu Msr Efendi'nin hakaretin cn
almakiinbundanncesznettiimkarklklarkardanlalmaktadr.
459
Kaymakam: Yani Osman Paa olup, kken bakmndan Girit'te domu bir Rum'du. Kandiye'nin
kuatlmas dolaysyla Kprl Ahmed Paa'nn eline tutsak olarak der ve bunun tevikiyle
Mslmanl kabul
eder.Bundansonragidereksadrazamlakadarykselir.okakllydvedurumagrehareketetmesini
bilirdi.
460
Defterdar:BusralardadefterdarlkgreviniTrklerindevletilerindekibykbecerisindenvedene
yimindendolay,bugnedekycelttikleriKirliismailEfendigryordu.

302hramczdeHacsmailHakkAltunta

Buhaberhertarafaokadarabukyaylrki,olaylarameraklbulunansalthalkdeil,fakat
byk sayda yenieri, sipahi ve teki askeri memurlar camiye koarlar. Cami ok geni
olmasnakarn,bukadarkalabalkdinleyiciyiiinealamayptmdsalonlardahidolar.Bunca
kalabalntoplandngrenszc,okadarokcoarkidinnasihatleritamdrtsaatsrer.
Bir ayaklanma olur korkusuyla sadrazama haber verilir. Vezir de herhangi bir olasl
zamannda nlemek amacyla kaymakam, eyh Msri Efendi'ye gnderir ve bir eyler tebli
edilmek zere kendisine kadar gelmesini rica eder. Kaymakam, en derin sayg ile iltifatlarla
greviniyerinegetirdiktensonraMsriEfendikendisine,
"Ben,AllahTel'nnbanagktenakladeylerikullarnasylemekiingnderilmibir
kuluyum.Vevezirinnegvuruolabileceinibilememvegrevimibrakpdaonudinlemeye
sebep grmyorum" yantn verir. Kaymakam, kendisini dikkatle dinleyen bu kadar kalabalk
bir halk ynnn evresini sarm olduunu grnce, toplanty datmak iin kuvvet
kullanmaktanbakaareolmadnanlayarak,sadrazamagerigidervekendisinegrdklerini
veduyduklarnsylerveaynzamandaktlnlemekvebuhalktopluluunudatmakiin
derhal gerekli nlemleri nerir. Zira eyhin batan sonuna kadar vaizi salt devletin ileri
gelenlerine kar deil fakat bizzat sultana kar halk ayaklandrmaktan baka ama
gtmyordu. Bunlardan sonra sadrazam, yenieri aasn ve eyhin kfirlikle sulad tm
tekileri artr ve hepsini bekleyen ortak tehlikeyi belirterek, kendilerini tehdit eden olay
nlemek iin ne gibi tedbirler alnmas gerektiini sorar. Ortaya atlan tm kanlar gz nne
alndktan sonra, nceden sultann onay alnmadan hibir eyin yaplmamas gerektii
sonucuna oybirliiyle varlr. Bununla beraber bu arada eyhi kentten uzaklatrmak iin tm
nlemlerinalnmaslazmdr.Buamaladerhalsultanabirtelhisgnderirlervebununladervi
giysisi iinde byk bir asker etesiyle birlikte bir eyhin kente geldiini ve Selimiye Camii'ne
giderek halka hitap ettiini ve kararsz cemaati ayaklanmaya kkrttn ve devletin ileri
gelenlerine leke srmekten ve hatta sultana dahi iren isimler takmaktan geri kalmadn;
kendilerini kfir diye adlandrarak ve aka Osmanl Almanlarnn, imparatorluk Almanlarna
kar sava ettiklerini ve bundan dolay Allah Tel'nn, Osmanl saray zerinde ltf
beklenemeyeceini diyerek, sadrazam ve teki subaylardan cn aldn bildiriyordu. Bu ve
bunungibibakayapmackiaretleryzndensultanokadarokhiddetlenirki,derhalasinin
yakalanmasn emreder ve kulland yeil trbanna olan saygsndan tr kendisini lme
mahkm edemediinden tm etesiyle birlikte Bursa'ya gnderilmesini emreder. Bylece
sadrazam, istediini sultan adna yerine getirmek yetkisini elde etmi olduuna sevinerek
kaymakam bir defa daha camiye, fakat bu sefer yenieri aas ve byk sayda askerin
eliinde gnderir. Kaymakamla yenieri aas, yenierileri darda, sokakta brakarak hl
vaazda bulunan eyhin yanna giderler ve sultan adna selamlayarak, sultann kendisinin
kutsall ve n hakknda ok gzel eyler iittiini ve bunlar kendisine duyurmak istediini,
bundan dolay oyalanmadan saraya gelmesini rica ettiini haber verirler. Msri Efendi ise, ya
bunlarnamacnnfarknavarryadasamanaltndakiylangibi
"Burayagelmenizinsebebidediinizgibisultanndeil,fakateytann 461gnderdiinisa
nyorum"der.

461
Sultan deil, fakat eytan (sultandan, eytandan): Msr Efendi'nin bu deyii, bundan sonra iki trl
yorumlanmtr.lkncemotamo(kelimekelime)anlamnda,yanisultannkendikusurlarnayplayanbir
insann yaamna son vermek iin, eytani bir ruh tarafndan kkrtld; sonra iki anlaml olarak yani
Msr Efendi'nin, kendisini uyarmak iin gelenlerin sanki sultan tarafndan deil de, kendisini bu suu
ilemeyeiteneytantarafndangnderilmitir.
 nternetYazlar303

MamafihAllahTelurundasavatmiininsanlarnnevgleri,nedesaldrlarbeni
rahatsz etmez. Bu itibarla bu slam cemaatine herhangi bir hakarette bulunmamak ve
sultannemirlerineboyunemekistemiyorsanlmasndiyeistediinizyeregitmeyehazrm.
Bununlaberaberbtnbunlarnekendiisteimlevedefenaamaladeil,fakatilahivahiyle
konutuuma kanaat getirmeniz iin, ite benim buradan ayrlmamdan birka saat sonra
tankolacanzadahaimdidenbildiririm"cevabnverir.Bunlarsylediktensonracamiden
kar ve kapda kendisini bekleyen sultann faytonuna biner ve muhafzlarn eliinde her
yandankoarakgelenbyksaydakihalknsayggsterileriarasndagider.Fakathalkkendisini
izleyemeyecek kadar uzaklatktan sonra kapal bir arabann iine koyarlar ve ilkin Rodos'a,
sonradaBursa'yagtrrler.

38MISRIEFEND'NNUZAKLAMASINDANSONRAZLENENMUCZE:

eyhin batl kehaneti hakikaten gerekleir, zira onun ayrlmasndan iki gn sonra leye
doru yenierilerin ve subaylarn tm adrlarn devirecek kadar iddetli bir kasrga kar.
Rastlant olarak bu sralarda le yemeini piirmek iin birok adrda te yanyordu. Fr
tnadan devrilen adrlar ate alr ve abucak tekilere de yaylarak, bir saatten az bir sre
iindeyksekrtbelisubaylarnpavyonlarylabirliktebindenfazlaadrklolurgider.Halkbu
grntkarsndaseyircikalyorvesadece:itebugereinkantdrvekulununhakszyere
srgnedilmesinden dolayAllahalyordiyehaykryorveateinsndrlmesikonusunda
hibiryardmdabulunmuyordu.Sonundaaskerlerbykglkleordughnbirksmnatein
alevlerinden kurtarmay baarrlar. Bizzat sultan bile byk bir korkuya kaplr ve eyhe sayg
dolubirmektupyazarak,hainvezirleritarafndanaldatldnitirafeder,kendisiniaffetmesini
ricaedervetekrarEdirne'yegelmesiniveorduyukutsamasnistediinibildirir.Bunakarlk
MsriEfendiise,kendisininsrgniindesultanndeil,fakatsarayarabozucularnnkabahati
olduunu t batan bildiini; buna karn bu hakszl unutarak herkesi baladn, fakat
Edirne'ye dnemeyeceini, nk ilk kez Edirne'ye gitmesiyle imdiki arasnda ok farkl bir
durumolduunusyler.](DimitriKANTEMR)
Konu zerinde bir yabancnn bu kadar hasas davrand olay yerli kaynaklara uygun
anlatnabaklncadurumunvahametiakagrnmektedir.Aadaanlatlacakmevzuile
devletimizin Niyzi Msr kaddesellh srrahul azzin kabri hakknda almalara
balamasnn elzem olduu grlmektedir. Ayrca bu hususun Yunan Hkmeti tarafndan
kendileri asndan yine belirteceimiz bilgiler yznden Niyzi Msr kabri hakknda
uyguladhakaretibiranncetelafietmelerigerektiinigrmekteyiz.nkKocaOsmanly
darmadanedenAhnonlaradadokunacandnmektenkendimizialamyoruz.

[17MART1694'TEN18MART1915'EVEYAMONDROS'TAATILANMZA
Bubalyledeatabiliriz:17Mart1694'ten18Mart1915'eveyaayabukalbirerenin
30Ekim1918deMondros'taattrdimza.
XVII.asrnsonlarndayz.
DevirkinciAhmeddevridir.HazretiNiyazi'ninibandabulunanhainleriPadiahatektek
bildirecei ayias, devlet adamlar arasnda, zellikle de Kdzdelilerden Vni Cn lakapl
Mehmed Efendide tela uyandrr. Sadrazam Bozoklu Mustafa Paa, Msr Efendinin duasn
almak isteyen ve sonra sefere klmasn mnsip gren Sultn II. Ahmed'i, bu zt geldii
takdirdebykbirfitnezuhuredeceiyolundakitelkinleriylefikrindenvazgeirir.
304hramczdeHacsmailHakkAltunta

Hazreti Pr, 30 Haziran 1693 Sal gn Edirne'ye gelip va'z etmek zere Selimiye Camiine
indii zaman, halk caminin etrafn doldurmu kalabalktan ieriye girilemez olmutur. Bu
durumugrenSadrazam,NiyziMsr'nineerderhltutuklanpsrgnedilmezsebykbir
karklkkacanpdihatelkineder;Msr'ninLimni'yesrgnhususundabirfermanalr.
BununzerineHazretiMsrtekrarLimni'yesrlr(1693).HazretiPrbuseferincinmitirve
giderken:
"OSMANLI'NINNKIRAZI(K)NDRDNCKATSEMYABRKAZIKAKTIM.BU
KAZII BENDEN BAKA KMSE IKARAMAZ." der ve ayandaki buka ile bir kou arabaya
bindirilippalaspandrasyolakarlr.Vebirmddetsonraadada(17Mart1694)vefateder.
Yl18Mart1915ngilizAgamemnonzrhlsanakkaleBoaznagirerveMecidiyetabyasna
lmkusar;ancakanakkale'yigeemez.sabetalpgeriekilir.BirinciDnySavasonunda
atekes isteyen Osmanl Devleti ile tilaf Devletleri arasnda 30 Ekim 1918 ylnda Limni
Adasnda Niyzi Msr'nin gmld yere bakan Mondros Limannda Agamemnon
zrhlsndayaplanantlamaileOsmanl'nninkraz(k)tesciledilir.
mdi,sadedegelelimvericlidevletednpsoralm:
Biz imdi Hazreti Msr'den zr dileyip Mondros'ta ayamza geirilen bukadan
kurtulalmm,kurtulmayalmm?
Bu zat, zamannn byk vellerinden olup kerametleri zahir ve bahirdir, ne buyurmusa
hepsi ayniyle vuku bulmutur.] (TATI Mustafa Niyzi Msr [Kitap]. stanbul : H Yaynlar,
2010,s.92)

NYZMISRKUDDSESIRRUHULAZZNTRBESNNSONDURUMU


Deerlidostlar.
Size trbe diye gsterilen yerin eski bir Osmanl hamam olduunu tahmin ediyorum.
Aklnza hamamlarda pencere olur mu? Diye bir soru gelebilir. Ayn hamam Midilli Adasnda
eski liman (kuzey liman yolu zerindeki Ermou caddesinin yaknnda da grebilirsiniz. Trbe
bugn Trk yals semtinde mevcut olan (kaps ta ilemeli) market olarak hizmet veren
binann iindedir. Bu konuda elimde baz eski mbadele ncesi resimler mevcuttur.1930 lu
yllardamezarbursabelediyesininBursayatamagiriimiolmufakatyunanyetkilileradada
ikamet eden halkn sesine kulak vererek mezarn Trkiye ye nakline kar kmlardr. Zira
Msriyehristiyanhalktasempatiduymaktayd.Myrinahalkndanrendiimkadarilezellikle
yallardananlattklarkonuokfarkldr.
yle ki: trbe .09.1939 tarihinde belediyece yktrlm. Ayn gn myrinada bir
sinemadabykbiryangnkmolup250civarndainsannlmnLimnihalktrbenin
yklmasnabalamtr.
Konuyubilgilerinizearzeder.Sayglarsunarm.462
****
Niyzi Msr'nin kabrinin Limni adasnda olduu 1990 ylnda devrin Babakan Merhum
Turgut zal tarafndan Kltr Bakan Namk Kemal Zeybek'e talimat verilerek onarlmas
istenmitir.Ancak,KltrBakanlkabrinbulunduuyeriancaktespitedebilmivemteakip

462
RuhiYGN,http://www.malatyaguncel.com/26Ekim2008Pazar21:32
 nternetYazlar305

hkmetler yurtdndaki kltrel varlklarmza ilgisiz kalnca Niyzi Msr'nin de mezar

onarlamaz olmutur. T ki 20 ubat 2008de TBMMde kabul edilen ve 27 ubat 2008de
yrrle giren 5737 Sayl Vakflar Kanunu kana kadar. Vakflar Genel Mdrl
YurtdndakiTrkKltr Eserlerininonarlmasnbirbtnolarakkabuletmi,bununiin bir
daire kurmu ve Vakflar Btesini de yaklak 37 milyondan 600 milyon YTL ye kararak
ecdadn kltrel mirasn korumay hedeflemitir. Haberi okuyunca sanki Niyzi Msr'nin
trbesiyenikefedilmigibihaberyaplmasbutarihibilgileriyazmamabeniadetazorlamtr.
UmarmVakflarGenelMdrlYurtdDaireBakanldiereserlerlebirlikteplannaalm
olduu Niyzi Msri Trbesini de onarmay baarr. Bence Niyzi Msrnin Msrl deil
Malatyal olduunu Yunanllara erkenden sylenmekle onarmn gecikmesine sebep
olunmutur. Zira Yunanistan bizden ayrlm bir lke olmas hasebiyle bize ait btn eserleri
korumaszvebakmszbrakmaytemelpolitikahalinegetirmitir.Tarihieserlerinrestorasyonu
ile Yunan hkmeti ilgilenmemektedir. Onun yerine bamsz hareket eden Antlar ve Tarihi
Eserler Kurulu ilgilenmektedir. Bu kurum da dediim gibi bizim eserlere ok lakayt
davranmaktadr. Bu i Limni Belediyesinin ii deildir. yle ki Merhum zal 1990 da
PatrikhaneyeonarmizniverdiindeYunanllarRodosta,aralarndabirMalatyalPaannda
mezar bulunan tarihi eserlerin onarmn zamana yayarak karlkllk ilkesi erevesinde
onarma izin vermemilerdir. Hatta KO slam Mirasn Koruma Merkezi veya Aa Han Vakf
tarafndan Rodostaki camilerin onarm iin gnderilen paralar dahi bankalarda bekleterek
yerinde ve zamannda kullanmamlardr. Bu bilgiler zal zaman iindir. imdi Rodostaki
Sleymaniye Camii ksmen onarm grmtr. Bunu da imdiki Cumhurbakanmz Abdullah
Gl'n Babakanl ve bilahare Dileri Bakanlnda kltrel varlklarmza sahip kmasna
borluyuz. Son zamanlarda yurtdndaki zellikle Osmanl Eserleri onarlmaktadr. Bu ii
VakflarGenelMdrlYurtdDaireBakanlyapmaktadr.BuiBelediyelerebraklrsa
Yunanistann Tarihi Antlar Kuruluna toslar ve 2 senede yaplacak bir onarm 10 sene sonra
yaplr.BubilgileriokuyucularlapaylamamnsebebiNiyziMsrTrbesininzalzamannda
balayanhikyesinianlatmakveRodos'tabulunankaptanDeryaMuratReisPaahaziresinde
bulunan ve gzel mermerlerle yaplm Malatyal Paann da mezarnn onarm beklediini
anlatmaktr. Ben bu bilgileri ayn zamanda TBMM Dileri Komisyonu yesi olan Malatya
Vekilimiz Mehmet ahin'den duyduumda bir Malatyal olarak sizlerle paylamay uygun
grdm.463

Sonuolarakalntyaptmikigncelnottrbeninvahimdurumunubizehabervermekte
vebuekildedeifreolmasbizizmektedir.KomumuzYunanistannnvedevletimizinartkbu
konuda tedbir alacan dnyoruz. nk Niyzi Msr kaddesellh srrahul azz
EfendimizinOsmanlyakarmemnuniyetsizliiileilgiliskntlarnneticesianlalmtr.Eerbu
konuda Yunanistan ve devletimiz gerek bir zveride bulunulursa umarm ki Allah Tel
dostunayaplanhizmetinkarlnokksazamandagsterecektir.Yoksa

463
AliZeybek,http://www.malatyaguncel.com/11Eyll2008Perembe15:35
 2012:KADERYILI

in'de yeni bir lider kadrosuna gei sreci oktan balad. Bunun yerel ve uluslararas
dzeydedouracataleplerde,herzamankindendahabykolacak.Ancak,yeniyeniortaya
kangenkuanmizac,busrelebaakmayeteneiniciddianlamdakstlayacaktr.21.
yzyl dnyasnda, ABD ile in Halk Cumhuriyeti arasndaki ilikinin, en nemli mnferit ikili
ilikiolduuynndekiiddialarasklklarastlanr.2012Ylgzdneminde,herikilkenin(ve
Rusya'nn), kendilerini gelecek yllarda ynetecek siyasi lider kadrosunu semek gibi kritik bir
srece girdii ise, pek bilinmez. Sklkla sz edilen bir dier konu ise, ABD'nin iilerindeki
gelimelerin,Amerikaiinolduukadardnyanngerikalaniindenemarzetmesidir.in'in
kresel ykseliinin anlam, 2012 ylna dek, ayn durumun Pekin iin de geerli olaca
gereindeyatar.
Her iki lkede de liderlik kadrosunun seilme biimi, siyasi farkllklar gzlemlemek
asndan ders alnacak bir derstir. Srecin farkllklar, Amerikan bakanl iin adayln
koyanlarnboyunemekzorundaolduukamusalkonumlandrmadaveyenidenseilmekiin
en uygun iklimi yaratma abalarnda, gn yzne kmtr. Barack Obama ile Cumhuriyeti
rakibi arasndaki rekabet, pembe dizi elerini de barndran, yksek oranlarda balarla
ayaktaduranvemedyann724destekolduu,oylarndasrekliolaraktakipedildiibirsrece
benzetilebilir.
in'deise,durumfarkldr:Devletbakannnseimyntemi,dahaokbirsatranoyununa
benzetilebilir. Milyonlarca gz ard edilen ve gzden kaan taktik kararlar verilir. Ancak, her
ey, kamudan gizli mecralarda ilerletilir. Byk olaslkla 2012 yl Ekim aynda in Komnist
Partisi'ninyeniyneticikadrosu(kibunlarniinde,HuJintao'nunveWenJiabao'nuntakipileri
de yer alacaktr), Halk Meclisi'nin perdeleri ardndan ortaya ktnda, satran oyununun
entrikalardabirbiranlalacak.
SonKuak
Amerika'daki siyasi liderlie dair birok aratrma bulunuyor. Ancak, bugn in'de nasl
liderolunabileceihakkndanelerbiliyorsunuz?
Kim sizi sever ve destekler; kiminle mcadele etmeniz gerekir? Yaamnz srdrrken
hangikurallarauymalsnz?ncelikleununbilinmesigerekir:inlipolitikaclar,sonderecedar
bir arka plandan gelmektedir. Genellikle ayn deneyimleri paylarlar; benzer bir ideolojik
evreniniindeyaarlarvebirbirleriyleyaknilikileriindeyaamayvealmayisterler.Batl
politikaclarsrekli"bizdenbiri"olduklarngstermekiinumutsuzcabirabasarfederlerken,
in'dekiliderlerherzamanveherdaim"onlardanbiri"olmay,yanisnrlizgilerlebelirlenmi
birgrubunyeleriolmaysrdrrler.
CCP'nin on sekizinci ulusal kongresi, in asndan son derece nemli bir ivme olmutur.
lkeninenglkiilikleri,mevcutliderlikkurallargereigeriekilecektir.Politbro'nundaimi
komitesinden 9 kii grevinden ayrlacak ve bunlar arasnda Hu Jintao, Wen Jiabao ve Wu
Bangguo bulunacaktr. Xi Jinping'in Hu'nun yerine Devlet Bakan ve parti sekreteri; Li
Keqiang'in da Babakanlk koltuunu Wen'den alaca neredeyse kesinlik kazanmtr. Ancak,
daimi komitedeki baz pozisyonlarn akibeti, halen speklasyonlara maruz kalmaktadr ve
politbronun25yesideiecektir,
Busrecianlamakiintemelsorun,busreteakvenetizgilerlebelirtilmibirereve
bulunmamasdr. Demokratik devletlerde, siyasi partiler, hkmet ve muhalefet, sa ve sol
eilimler ve ak bir medya bulunur. Dnyann en byk ve son tekparti devletinde, bu
 nternetYazlar307

kurallardan hibiri uygulanmamaktadr. Son yllarda, in hakknda analizler yapanlar,

"poplistler","elitistler"vedahanicezelayrmadairatflardabulunmayabaladlar."angay
grubu" da bunlardan biri... Ancak, tm bu nitelendirmeler, bugn artk fazla bir inandrclk
tamyorlar.
nkin'inmevcutliderkua,dahancekindenokdahatrdebirgrnmsergiliyor.
Szkonusuliderler,1949ylncesiindeneyiminedairdeneyimsizlerve196676yllarara
sndaki kltrel devrimin birer rn olarak grlyorlar. Ve, hepsi, in Komnist Partisi'nin
kltryleyetimiler.Bununyarattsonuise,tamamenfarkszveyeknesakbirliderkadrosu
oldu. Bu sreteki ayrt edici tek e, in'i hlihazrda Bat'ya eklemleyen edir:
Teknokratlarnszhakksonaeriyorvehukukularilesiyasetbilimcibilimcilerinyldzparlyor.
in'in mevcut lider kadrosu, ayrca uluslararas deneyim eksikliklerinden dolay da,
ncekilerden farkllk arz ediyor. Bu durum, in'in her trk alanda artan nemi ve gcnn
nndeciddibirsoruntekilediyor.lkeninulusalliderlikkadrosununkreseldzeydedebelli
birarlnnolmasgerekiyor.2012ylndanitibarenin'iynetecekolanbakan,uluslararas
siyasetdzlemindeoknemlibiroyuncuolacak.HattaHuJintao'danbiledahafazlanemarz
edecek.Bubalamda,in'inyeniyneticikadrosununeksikbiryapyasahipolduugrlyor.
in'inkomnistliderleri,siyasisistemlerininonlardantalepettiiniyanstarak,herhangibir
karizma,iletiimyetisivehalkkendisinebalamakabiliyetindenyoksundur.Herdurumdaparti
izgisinitakipederler;basmakalpsylemlerdebulunurlarvekiiseliletiimlerdehepbiimsel
ve mesafeli davranrlar. Bireysel kiiliklerden mahrum kalm, bakalarndan ayrt edilemeyen
vednyanngerikalannndesonderecetrdegrnenbirelittabakaizleniminibuekilde
glendirirler.unudabelirtmekteyararvar:TmpolitbroiindesadeceLiYuanchaoveBo
Xilai,akcbirngilizcekonuurlarvepartininelittabakasnntm,in'deeitimgrmlerdir.
Altmikieyaletbakannnhibiri,indndabiryerdeakademikunvankazanamamtr.
Birsonrakiaama
Dolaysyla, 2012 yl Gz dneminde merkezi g elde edecek olan ve kltrel devrimin
kaotikyllarboyuncaeitimlerisekteyeuramolanliderkadrosu,karlatyounsorunlar
ynetmedekikapasitesinedairciddiendielerdouracaktr.
in'in gelecek on yl, son derece zorlu olacaktr; giderek huzursuz bir hal alan in halk
arasnda meruiyetini salamak zere ciddi sorunlarla baa kmak zorunda kalacak; gerek i
gerekse d dzlemlerde in'in ekiciliini artrmak iin bir vizyon belirlenmesi gerei
doacaktr. Liderlikgei srecinin anlam, in'in mstakbel yneticilerinin, perde ardndan
belirecekleri zaman ne tr planlar olduklarna dair herhangi bir iaret vermemelerinde
yatmaktadr.GelecektePekin'inelittabakasiindahazorolaneyise,budurumukorumann
artk bir seenek olarak kalmaddr. in'e dair uluslararas talepler, giderek daha baskc ve
ok boyutlu hale gelmektedir; deien sosyal profille birlikte, halkn talepleri de giderek
artmakta ve farkllamaktadr. Ayn zamanda, Souk Sava sonras geen yirmi yl boyunca
varlnsrdrmesiyle,artlarauyumsaladnvedirayetinikantlayanKomnistPartidebu
sretekendinigelitirmelidir.
Gelecek on yl iin ncelikli gereksinim, kendi deien toplumunu anlayabilen ve kendisini
yeniden canlandran bir lider kadrosudur ve bunu hem i hem de d mecralarda
gerekletirmelidir. Bunun iin de, partinin karsnda ncelikli bir sorun bulunmaktadr:
Partininiliklerinedekilemi,kemiklemimuhafazakrlnbirkenarabrakarak;henz30'lu
ve 40'l yalarnda bulunan kadrolarn, daha st pozisyonlara terfi ettirmeye balamak. Bu
nlenemez snama, 2012 ylma dek srecek olan byk satran oyununu da glgeleme
308hramczdeHacsmailHakkAltunta

olaslnnbelirmesinisalar.Gelecektekiliderlikkadrosunun,yitikbirkuakolmasszkonusu
deildir. 2017 veya 2022 yllarnda, gen, yeni ve daha uluslararas lekte dnen kiilerin
in'de ve dnyann geri kalannda, sahneye kmas bekleniyor. Ancak, bugnk hzl sosyal
deiim standartlar karsnda, bunun iin uzun bir bekleyii gze almak gerekiyor.
(Opendemocracy)
LOHSUHSINGVEKERRYBROWN464
(Turquie,Diplomatique,15Eyll2010Say,20)

464
LOH SUHSNG, Paris SciencesPo'da aratrma grevlisidir. Kendisi, angay'da bulunan Fudan
niversitesi'ndeuluslararasilikilerdoktorasyapmaktadr.
KERRY BROWN, Chatham House'ta Asya Program'nda aratrmacdr. Yaymlad kitaplar
arasnda, Struggling Giant: China in the 21st Century (Anthem Press, 2007) (Devle Mcadele:
21.yzylda in) ve Friends and Enemies: The Past, Present and Future of the Communist Party of
China(AnthemPress,2009)(DostlarveDmanlar:inKomnistPartisi'ninDn,imdisiveGelecei)
bulunmaktadr.
 EMRSULTANKADDESELLHSIRRAHULAZZveMENKIBI

Osmanl Devleti'nin kuruluunda dervi mutasavvflarn rol nemlidir. Bu mutasavvflar
slam fetihlerine katlmlar; Anadolu'nun ekillenmesinde aktif olarak almlardr. Onlarn
Anadolu'nunslamlamasndapaylarbyktr.
KuruludnemiOsmanlmutasavvflarndanbirisideEmirSultan'dr.OOsmanlDevleti'nin
kuruluu dneminde, 770833/13681429 tarihleri arasnda yaamtr. Yaad yllarda
padiahlarn baarl olmalar iin manev bakmdan dua ve niyazda bulunmutur. Mutasavvf
ahsiyetiyannda,YldrmByezid'indamadolmasasndandanemlidir.II.Muratdevrinde
stanbulkuatmasnadervileriylebirliktekatlarakbizzataktifrolalmtr.

EmirSultan'nFizikzellikleri:
Orta boylu, karayaz, son derece gzel yzl, kollar ve elleri uzun olan Emir Sultan, ince
parmakl,karagzl,ikitarafeit,uzunayaknhafifsakalldr.

EmirSultan'nGzelAhlk,GzelHuylarveBazSzleri:
EmirSultan'nahlk,Raslllahsallallhaleyhiveselleminahlkgibidir.
DiliBuharaKavmidilidir.Azszleokeyanlatanbiryapdadr.
Szlerimanidardr."DerYemenbmenpiimeninebmenderYemen"465beytini
oksyler.okyerdeayetvehadisierifilecevapverir.Trklerdeherahsa"babam"derve
herzaman"Elyahibenyamanveelbudaybensaman"der.Bazszleriremizlesylerlerdi.

EmirSultan'nGiymiOlduuElbiseler:
Emir Sultan'n gmlekleri ince keten bez, cbbesi nohud renkli, kaplamaldr. Bunlarn
zerine giydikleri feraceleri yeil sf, ridas beyaz, balarndaki talar dedesi Sultan Enbiya
sallallhaleyhivesellemingiydiigibioluponikiterklidir.

EmirSultan'nSoyu:
EmirSultan'nsoyaac,
SeyyidAli,
SeyyidMuhammed,
SeyyidHseyin,
SeyyidAli,
SeyyidMuhammed,
mamMuhammedMehdi,
mamHasanAskeri,
mamAliNaki,
MuhammedTaki,
mamAliRza,
mamMusaelKazm,
mamCaferSadk,

465
Manas: Yemen'dedir, yanmda gibidir. Yanmdadr, benimle birlikte deil Yemen'dedir. Bu beyitte
anlatlmak istenen "maddi beraberlik ve fizik yaknlk deil; duygusal yaknlktr." Daha geni bilgi iin
bkz. Mehmet Demirci, "Yaknlk ve Uzaklk/ Yemen'dedir Yanmdadr", Diyanet Avrupa Aylk Dergi,
Temmuz2007,sy.99,ss.2123.
310hramczdeHacsmailHakkAltunta

mamMuhammedBakr,
mamZeyne'lAbidin,
mamHz.Hseyin,
Hz.Ali,
Hz.Fatma
Hz.MuhammedMustafasallallhaleyhivesellemeular.

EMRSULTANKADDESELLHSIRRAHULAZZNKERAMETLER

EmirSultan'nBuhara'daKkocukkenGsterdiiKerametler:
EmirSultanbeyandaikenbirpirinurnininokgzel,yemyeil,sulak,meyveleriolanbir
bahesi vardr, ailesinin rzkn bu baheden temin eder. Bir gn ft Rabbani sebebiyle bu
bahekurur,harapolur.EmirSultan,kimseninkendisindenhaberiyokkenbubaheyegiderve
iki rekt namaz klp Allah Tel'ya dua eder ve o bahe eskisi gibi olur. Emir Sultan Allah
Tel'yakreder.ehirhalkbunurenirveEmirSultan'agelipondanduaisterler.

EmirSultan'nBuhara'danAyrlpMekke'yeGelmesi:
Emir Sultan Buhara'da ilmi zahirde kemale eriip lim olur. lmi btnyyeyi de bizzat
yaayaraktekmileder.RyalemindededesiRaslllahsallallhaleyhivesellemigrr.
"Kim dini uruna bir yerden bir yere hicret ederse, Allah'n en byk rzasn hak eder."
hadisiyle amel edip Mekke'ye gelir. Mcahede ve riyazetle megul olur. Buradan da Hz.
MuhammedsallallhaleyhivesellemtarafndanbiremirileMedne'yegelir.

EmirSultan'nMedne'yeGelmesi:
Emir Sultan ve beraberindekiler Medne'ye gelince Ravzai Mutahhara'da haclarn
izdihamndan dolay Ravzai Mnevvere'nin civarnda bo bir yere geerler. Bu yer de
Medne'desakinolansadtevldaaittir.Bukiiler,
"Niin buraya geldiniz? Buras bize aittir. Biz Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
soyundanz.Hangimizsahihevlttr?
Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Ravzai Mutahharas'na geip bir bir selam
verelim."derler.HepberaberRaslllahsallallhaleyhiveselleminravzasnavarrlar.nceo
kimselerselamverir;amahibirinecevapgelmez.SraEmirSultan'agelinceoselamverirve
RavzaiMutahhara'dan
"Eyevldmselamsenindezerineolsun."diyecevapgelir.BununzerineokiilerEmir
Sultan'dan zr dilerler. Kymetini bilemedik, derler. Emir Sultan Medne'de ikamet etme
niyetinde iken ryada Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi grr. Efendimiz ona Rum'a
gitmesiniemreder.
Oradaki mmetimi dalletten hidayete erdirmeni istiyorum, der. Bylece rzam alm
olursun,der.Kendisinedelilolarakmuallakbirkandilbulunacaktr.Okandilnerededururise
EmirSultandaoradaduracaktr.

EmirSultan'nam'aGeldiindeGsterdiiKerametler:
EmirSultanam'ageldiindebirazizvardrkivelayetvekerametilemehurolmubirisidir.
BukiigelipEmirSultan'ziyareteder.Onunhuzurundatevbeedervehibireybilmeyenbir
kiidurumunagelir.
 nternetYazlar311

EmirSultan'nam'danSonraYollardaGiderkenGsterdiiKerametleri:
EmirSultangnlerdenbirgnyoldagiderkenbirmelikzadeyerastgelir.Melikzadeileyolda
giderken,bir ejderhadenkgelir.Emir Sultanokuyarakejderhannzerinevarr.Ejderha gelip
Emir Sultan'n ayaklarna yz srer. Melikzade arkada kaldndan, o geerken ejderha onu
beline kadar yutar. Emir Sultan'dan yardm ister. Emir Sultan da ejderhaya bir nazar edince
ejderha ona hibir zarar vermeden geri brakverir. O da gelip Emir Sultan'n mbarek
ellerindenper.

EmirSultan'neyhHabibHazretleri'neOlanMbarekNefesleri:
EmirSultanyolculuusrasndaKaramanDiyar'nda Nide'yeuradklarnda,eyhHabibo
zaman daha kk bir ocuktur. Edeple Emir Sultan'n ellerini per ve karsna oturur. Emir
Sultandaona
"Babam;siz,vaaznznevvellerindevesonlarndabenianarsanzbykbireyh,limve
vaizolacaksnz."der.SonralareyhHabib,bunefesilemehurolur.

EmirSultan'nHamidli'ndeOrtayakanKerametleri:
Emir Sultan ve beraberindekiler Raslllah sallallh aleyhi ve sellem tarafndan Emir
Sultan'a keramet olarak verilen muallak kandili takip ederken, o kandil Hamid li'nde Asi
Karaaa denilen mehur bir yerdeki dada durur. Namaz vakti girdiinden suya ihtiya
duyarlar;amaetraftasuyoktur.EmirSultan'asylerler.EmirSultandaasasnoradabulunan
byk bir kayaya vurur ve su kar. O sudan ierler ve abdestlerini alrlar. O su gl gibi olup
gemeye imkn vermeyince Emir Sultan asasyla bir kez de yere vurur ve o su yerin dibine
gider.minareboyubirkuyuolurveogenisahraosuylasulanr.OdiyarnbtnhalkEmir
Sultan'aduaeder.

EmirSultan'n,Bursa'yaGelirkenKtahyaSemtindeVakiOlanKerametleri:
Emir Sultan Ktahya yaknlarnda, yannda Sakarya suyu akan bir baheye gelip bir miktar
dinlenirken;birlikteolduufukarasndanAbd'lHayyDede,
"Sultanm, u bo bahede bir hurma aac olsayd ne gzel olurdu." dediinde hemen
nndebirhurmaaacbiter.Abd'lHayyDedeveberaberlerindeolanfukarahurmayerler.
Nevalealrlarvegiderkenohurmaaacyokolur.

EmirSultan'nnegl'deVakiOlanKerametleri:
EmirSultan,neglyaknlarndaKadmdenilenbirkyeyaknormanlkbiryerde,bykbir
karaaaca asasn saplayp kardnda, asann yerinden ya eklinde garib bir su kar. Nice
hastalar onu srerler ve ifa bulurlar, o aacn kabuundan alnp tts yapldnda tm
dertleredevaolur.

EmirSultan'nBursa'yaGeldiindeOrtayakanKerametleri:
EmirSultan'nBursa'yagelmesi,ozikrigeenmuallakkandilsayesindeolur.nkokandil
Raslllahsallallhaleyhivesellemdenbirdelildir.Okandil,hernerededurursaEmirSultan
daoyerdekonaklar.Okandil,Gkdereyaknlarndabirsavmaada(manastr)durduundaEmir
Sultandaoradasakinolur.Ogecesavmaannzerindenurdan birstun peydaolurvebunu
grenler gelip baktklarnda Emir Sultan ve fukarasnn burada olduklarn grrler ve etrafa
312hramczdeHacsmailHakkAltunta

haberverirler.nsanlarziyaretinegelipayanntozunayzlersrmeyebalarlar.

EmirSultan'nBursa'daHocaKasmleOlanHikayeleri:
Hoca Kasm sarraftr ve mehur birisidir. nceleri hayli zengin olan bu zat sonralar fakir
der.Hergrdnehalinihikyeeder.Sonra,belkihalinebirarebulurdncesiyle Emir
Sultan'a gitmek aklna gelir. O gnde kymetli bir ta mezad olur. Bu zat da ak artrmaya
girmekister.Artrmaotuzbindekarareyler.Kesesindebebinakevardr.BirhediyeileEmir
Sultan'a gidip, ellerini per. Emir Sultan velilik nuru ile bu kiinin haline muttali olur. Elini
cebinesokuponabirakeverir.HocaKasmdabubirakeyialpkesesindekibebinakenin
yanna katp meknna dner. O kymetli tan sahibi gelip otuz bin akeyi talep ettiinde
kesesinden bu miktar verir. Hlbuki kesesinde be bin ake vardr. Bunun Emir Sultan'n
kerameti olduunu anlar. Halini kimseye sylemez. Onun muhibbi muhlisi olur. Bir Yahudi
taciri kagelir ve o ta iin pazarlk yapar. Yz otuz bin akede anlarlar. Emir Sultan'n
himmetiylebukiininbebinakesiikigniindeyzotuzbinakeolur.Vebukiimrnn
sonuna kadar maddi adan sknt ekmez, kesesinden ake eksik olmaz. Krk yl o keseden
harcaraslaeksilmez.Hayrvehasenateyler.EmirSultan'ncmiiniHocaKasmyaptrr.

kiKiininEmirSultan'mtihanaGelmelerivestedikleriniAlmalar:
Emir Sultan'n kerametleri mehur olmaya baladnda, her taraftan gelenler tecrbe iin
gnllerinde bir eyler tutarlar ve geldiklerinde hi konumazlar. Emir Sultan da kendilerine
gnllerindetuttuklareylerionlarabirbirsyler.kikiidegnllerindetuttuklareylerile
Emir Sultan'n huzuruna gelirler. Emir Sultan bu kiilerin de gnllerinde tuttuklar eyleri
kendilerinebildirir.BukiilerEmirSultan'nmbarekellerindenpptvbeederler.Bunlardan
birininDerviYakubolduusylenir.

EmirSultan'nMollaFenrveBazUlemaleOlanHikayeleri:
MollaFenr,MollaYegan,AliRmvebunlarnemsaliulemaanlapEmirSultan'imtihan
etmekister.
"EmirEfendiilmibtniyyedeadetagnegibidiramailmizahiriyyedenasldr?"diyeher
biribirmklmeselevesoruhazrlayphuzurlarnavarrlar.Hibirininszsylemeyemecali
kalmaz. Sus pus olurlar. Her biri biribirine bakr. Emir Sultan da her birinin mkillerini
tafsilatlbirekildehalleder.OnlardaAllahrazolsundeyip,ayaktozunayzlersrp,zrler
dileyip,dalrlar.

EmirSultan'nYldrmByezidHan'nKzleEvlenmesi:
Yldrm Byezid Han'n Hundi adnda bir kz vardr. badet ehlidir. Yldrm Byezid Han
Bursadndagazadadr.HundiHatunbirgeceryasndaRaslllahsallallhaleyhivesellemii
grr.Ellerinipp,ayaklarnakapanr.Efendimizderki:
"Alama canm, ben seni olum Muhammed'lBuhr'ye verdim. Sabah olnca bu emri
benden kabul eyle, aksi bir ey yapma." der. Uyandnda odas nurla dolmutur. Bu srr
kimseyesylemez,sylemeyeutanr.Geceoluncanamazklpyatarveyineaynryaygrr.
SabaholuncaAllahTel'yayalvarr.
YaRabbi,ncebuiiMuhammed'lBuhrasn,diyeduaeder.HundiSultanburyay
EmirSultandahaRum'agelmedenncegrmtr.Ryatabiredenlereburyaysorar.Onlar
da,buryaygrenkiisahihu'nnesebveehlullahdanbirkimseileevlenirvebtnemelleri
 nternetYazlar313

hasl olur, derler. Emir Sultan Bursa'ya gelince Hundi Hatun bu kiinin ryasnda bahsedilen
serverolduunahkmederveyaknbiradamnonagnderipderki:
"Sakn bir sz syleme. O ne sylerse aklna yaz ve gel". Emir Sultan da o hibir ey
sylemeden,
Biz buraya padiah kz almaya gelmedik; lakin gkyznde melekler nikah kydlar, biz
de kabul ettik, der. Bu kii de durumu gelip Hundi Sultan'a anlatnca, o da emir yaplmak
iindir, deyip nikh ilemlerine balansn, der. Bu srada Yldrm Byezid Han Edirne'de
olduundan kimse bu nikh kymaya cesaret edemez. Sonunda Emir Sultan'n mevliden
muhibbi olan Molla Ali Rm nikh kyar. Emir Sultan da Hundi Sultan'n sarayna gelir. Bu
haber Yldrm Han'a ulatrlr. Yanndakiler de baz kt kelimeler edince adamlarndan
balarndaSleymanBeyolduuhaldekrkkiiyi,Bursa'yaikisinideldrmekzeregnderir.
EmirSultandabunuveliliknuruilebilir.RmErenleridebukiilerihelaketmekiingelirler.
EmirSultandaonlara;kymayn,vurmayn,der;amaEdremit'tenSarYusuf(SarSinanDede
denilenbirzat)SleymanPaa'ybostankazdkazmaylaldrr.OlanlarduyanYldrmHan
korkuyakaplrvetvbeeder.Buhusustabirdahakonumaz.MollaFenr,busradaBursa'da
kaddr. O, padiahn gazabn teskin etmek iin bir mektup yazar. Emir Sultan'n sfatlarn,
niteliklerini ve yce kerametlerini beyan ve takrir eder. Yldrm Byezid'e, Emir Sultan'n
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin soyundan olduunu ve kendisinin de Raslllah
sallallhaleyhivesellemeilednrolduunuyazar.BununzerineYldrmHanpimanolur.
Ktniyetleritamamenyokolur.

KadidlerHikayesi:
SleymanPaa,EmirSultanveHundiSultan'ldrmeniyetiileehregirdiindeehirhalk
buolaytemaayakarlar.Bugnde,herkimseyrekmsaherbiribirbelayambtelaolurlar.
Bir kadncazn iki olu da bunlar arasndadr. Kadnck Emir Sultan'a yalvarr. Oullarn
affetmesiniister.Onlarnbirsuuolmadnsyler.EmirSultanokadncaza,
Allah senin oullarna bir gazab eylesin ki durduklar yerde kadidler olsunlar ve halk
onlartemaayaksnlar,der.EmirSultan'ndediigibioikigenkadidhalinegelirler.

EmirSultan'nGazadaYldrmHan'aGrnmesi:
YldrmHanveordusubirseferdebulunduusradaslamordusumalubolmakzeredir.
Askerler, hatta Yldrm Han bile sava brakp gitmek isterler. Yldrm Han'a Emir Sultan
grnrve
"Kama, dn, frsat ve zafer sizindir" der. yle de olur. Bursa'ya dndklerinde kazanm
olduuganimetleriEmirSultan'avermekisteramaokabuletmez.Israrlarzerinekabuleder
veomalile,YldrmByezidHan'a
"Sevabsizin,nambizimolsun"derveCamiiKebir(BursaUluCamii)yaplr.

EmirSultan'nUluCamiiYaplrkenOlanKerametleri:
Ulu Cami'nin yaplaca yerde bulunan evler, sahiplerinden deerlerinin zerinde fiyatlar
verilerek gnl rzalar ile alnr. Ancak ilerinde dul bir kadncazn da evi vardr ve o evini
satmakistemez.Oev,havzerifinyeridir,derler.Hertrleyyaplmasna,YldrmHanyakn
adamlarngndermesineramenihtiyarkadn
"Evimi satmam." diye tutturur. Yldrm Byezid Han, vezirleri ile mavere edip ii Emir
Sultan'ahavaleetmeyekararverir.EmirSultannederseonagrehareketedilecektir.sizin
314hramczdeHacsmailHakkAltunta

himmetinizekalddediklerinde,EmirSultan
"Heriinbirzamanvardr."hadisiylecevapverir.Okadnckogeceylebirryagrr:
Maher kurulur ve zebaniler kendisini tutmak ister. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi
grrveO'ndanefaatister.Raslllahsallallhaleyhivesellemde
"efaatimiistersen,eviniolumSeyyidMuhammedBuhr'yever."der.Sabaholduunda
kadnck Emir Sultan'a gider. O bir ey sylemeden Emir Sultan ona ryasn haber verir. O
kadncazda
"Evimivermeyibrak,canmyolunafedaolsun,Sultanm."der.8

eyhSinanKkken,EmirSultan'nOnaGrnmesi:
eyhSinan'nbabasAlaehir'debiriftiolupkendielininemeiilegeinenbirisidir.eyh
Sinanbeyandadr.eyhSinanvebabastarlalarnakavun,karpuzdikmeyegiderler.Kavun,
karpuz ekirdei az getirdiklerinden babas eve ekirdek almaya gider. O, tarlada yalnz iken
EmirSultankagelir.Kavun,karpuzekirdeiister.ekirdeklerielinealpBismillahdeyipsaar
vehemenkavun,karpuzbiter.EmirSultan,eyhSinan'a
"BabangeldiizamansenialpBursa'yagelsin,bundansonrasenbenimolumol."der.
eyhSinanda
"Bastne."der.EmirSultangeldiitaraftangider.Sonrababaskagelir.Hayreteder.
nk henz ekirdek dikme zamandr. Oysa mahsul kmtr. eyh Sinan bandan gelip
geenibabasnaanlatr.Babasda
"O nasl isterse yle olsun." der. Bursa'ya gidip olunu Emir Sultan'a teslim eder. Emir
SultaneyhSinan'elindentutupieri alr.HundiSultan'danun ister.EmirSultanunvesuyu
kartrr.Ocakveateolmadanokarmhemenstolur.eyhSinan
"Sabah akam bu yiyecei yedim ve mrmde byle leziz yiyecek grmedim." der.
SonralarEmirSultanonaAydnli'ndehalifelikgreviverir.

EceBaba'nnHamidli'ndenEmirSultan'aGelmesi:
EceBabanceleriHamidli'ninadilvemehurbirbeyidir.EceBabaylerivayeteder:
Genlik yllarmda bir rya grdm. Ryada Bursa'ya vardm. Glkhisar iinde bir evliya
zahir olmu. Her giden muradna eriyordu. Ben de bir grubun peine taklp gitdim. zdiham
olduundansavmaayagirmekzordu.Nihayetsrabanageldivegiripmbarekdizlerineyzm
srdm.Kulana
"Sultanmbenikulluakabuleyle."dedim.Odambareksaeliilearkamsvazlayp
"Kabuleyledikbabam."dedi.Uyandmdaryamanamatabirettirdim.Validem
"Oulinallahsenoevliyannhimmetinialacaksn."dedi.TahminenkrkylsonraBursa'da
velayetvekerametlemehurbirevliyannzuhurettiiduyuldu.Bendevarpgrdmkibun
ryamdagrmtm.Karsnavarpmbarekdizlerinipp
"Sultanm,benikulluakabuleyleyin."dediimde;EmirSultanda
"Krk yl oldu babam, biz sizi kullua kabul edeli." der. Emir Sultan onu nibi makam ve
kapcsedinir.

BirAzizinEmirSultan'aGelipBeyatEylemesi:
Bursa'dabirhankhtabirazizkalmaktadr.EmirSultan'nvelayetvekerametlemehurbiri
olduunuduyar.
"Bendegidiponavaraym."der.Buazizinbirasasvardr.Asay,EmirSultan'nmbarekeli
 nternetYazlar315

yerinekoyup
"ncebundanbeyatedeyim."derve
"Mlakat esnasnda bu srr bana beyan eder mi?" diye bu srr kalbinde gizler. Emir
Sultan'nhuzurunageldiindeEmirSultan
"Babam; sen, asan benim elim yerine koyup beyat eden deil misin?" diyerek o azizin
halinibeyaneder.Veoyapmolduubeyatkabuleyler.

HacBayramVeli'ninEmirSultan'aGelmesi:
HacBayramVeliEmirSultan'ageldiindetenhabiryerdebuluupmbarekelleriniperve
birazsohbetettiktensonraHacBayramVeli
"Sultanmbensizi,gkyzndeevliyaullahnnasipleriksmetolunduuyerdegrmedim.
Bununaslnedir?"diyesorduunda,EmirSultanda
"Ksmetleridatangrdnm?"der.HacBayramVeli
"Yzgizliolduundangremedim"der.EmirSultan
"Ellerinibarigrdnm?"der.Oda
"Grdm"der.EmirSultansaelinikarpgsterinceHacBayramVelide
"Evet,oelbueldir"deyipmbarekelleriniper.

EmirSultan'nEdhemDervilerineBirAkeVermesi:
Edhem dervilerinden iki dervi Emir Sultan ile Buhara taraflarndan beraber gelirler. Her
gn orulu geirmek, her gece de ibadet etmek bu iki derviin adetleridir. Bunlarn bir
hizmetkr dervileri vardr. Bu hizmetkr dervi haftada bir gn dilencilie kar ve bununla
nafakalarn salar. Yine bu dervi bir gn dilencilie giderken Emir Sultan ile karlar. Emir
Sultan o iki azizin halini sorar. yi olduklarn renince o dervie bir ake verir ve yle der:
Bununla yetinsinler, kimseye muhta olmasnlar. Bu iki aziz kesinlikle dnya mal ellerine
almadklarndan o akeyi pencereye koyarlar. Her gn onunla ekmek ve kuru zm alrlar.
Ertesignakeyiyineyerindebulurlar.

HacBayramVeli'ninEmirSultan'ZiyareteGeldiindeGrdKeramet:
Hac Bayram Veli, Emir Sultan' ziyaret iin geldiinde, marangozlar sarayn atsn tamir
etmektedirler.BuesnadabirstunatdanaaderkenEmirSultanbulunduusavmaadaki
savmaaHundiSultan'nsaraynnbahesindebulunurbunufarkederve
"Dureyodun."der.Odunhavadabirmiktardururvesonrader.HacBayramVelibunu
birkerametsanr.EmirSultan'nhuzurunageldiindeEmirSultanona,
"Babam, o stunun durmasndaki hikmet size keramet gstermek iin deildi. Decei
yerde ocuklar oynamaktayd. Onlarn zarar grmemesi iin byle oldu." dediinde Hac
BayramVeliutanr.

EmirSultan'n,ZakiriAlaaddinHocaleOlanHikayesi:
EmirSultan'abirkadncazbaardiingelirvebirnshayazmasnister.EmirSultan
dazakiriAlaaddinHoca'ya
"Yazverinbabam."diyeiareteyler.
Emir Sultan'n bu iaretleri ile Alaaddin Hoca artk her ne iin nsha yazsalar dertliler ifa
bulurlar.Buzellikkendisindensonraevlatlarnabilegeer.

316hramczdeHacsmailHakkAltunta

EmirSultan'n,BirmamleOlanHikayesi:
Tuzla'daimamolanbirkiiEmirSultan'aziyaretegeldiinde,EmirSultanona
"Okuyuverin" der. Bundan sonra bu kii Davut sadasyla hanendelik eder. Orada hazr
bulunantoplulukalaypkendindengeer.Bundansonrabuzellikbukiinintmocuklarna
geervehitalimsizhanendeolurlar.

EmirSultan'nAsasylaYerdenSukarmas:
Emir Sultan'n, Emir Sultan Camii erifi civarnda bir bahecii vardr. Bu mahalde, ziyade
derecedesuyaihtiyaduyulur.Fukarasndanbiri
"SultanmbumakamdabirsuolsayddagecegndzaksaydveMslmanlarbevakitte
abdestalpibadetleriniyapsaydlarnegzelolurdu."der.EmirSultandaasasyla
"lemlerinRabbininizniyle,RahmanveRahim olanAllah'n adyla."diyerekasasnyere
vurur. Hemen bir su akmaya balar. Suyun zellii; yaz gn souk olmas, k gn scak
olmasdrveiildiindecmledertlereifaolanbirsudur.Buna
"AsaSuyu"denir.93

Timur Olu Namnda Bir Kimse Kffarda Esir ken Emir Sultan'n Onu Keramet le
Kurtarmas:
Timurolunamndabirkii,EmirSultan'agelipehlikffaragazayagitmekiinicazetalr.
EmirSultanda
"Bir sefere izin var ama ikincisine izin yoktur." der. Bu kii gazaya varp, Emir Sultan'n
himmetiilehaylimaleldeeder.Dahasonraarkadalarsrarlatekrargazayakatlmasnisterler.
kincisineizinolmamasnaramensrarlarzerinegazayakar;amakffaraarkadalarylaesir
derler.eitlieziyetlergrrler.Gndzlerihendekkazarlar.AllahTel'ya,kurtulmalariin
niyazdabulunurlar.TimurolunamndakibukimseEmirSultan'danmeded(yardm)ister.Kale
hkmdarnn yakn vezirlerinden biri, ryasnda Raslllah sallallh aleyhi ve sellemi grp
mslman olur; ama mslmanln gizlemektedir. Bu vezir, bu Timur olunu esaretten
kurtarp,onabirhcretahsiseder.Yediylbuhcredekalr.badetvetaattebulunur.
NihayetslahasretigalipgelinceEmirSultan'danhimmetister,mededister.
"Benibubelalardankurtar."diyeyalvarr.BuesnadaEmirSultan'nmbarekelizahirolup,
Timurolunaskcayaprveskbirekildeonueker.Timurolununaklbandangider.Akl
bana geldiinde, kendisini Emir Sultan'n saraynn d kapsnda bulur. Emir Sultan'n
huzurunavarpmbarekayaklarnayznsrer.NiceyllarEmirSultan'ahizmettebulunur.

Edremit'tenSarYusuf'unGelipEmirSultan'nMeclisindeYatpUyumas:
Sar Yusuf Emir Sultan' ziyarete gelir, onun mbarek ellerini per. Onun meclisinde
otururkenuykusugelir.Gzleriniaamazdurumagelir.EmirSultanbudurumufarkederekbo
bir yer gsterir ve yatmasn syler. Sar Yusuf utanmasna ramen Emir Sultan'n emrine
muhalefetetmemekiinyatar.Kuruntulu,korkulubirryagrrvehemenkalkar.Kalktnda
EmirSultan'nelindebirkalkanveikiokgrr.Yatarkenbunlaryoktur.EmirSultan'asorar.O
da
"TatarVilayeti'ndeKrmehri'ndebirmuhibbimizvar.Seninyattngrnce,eyhimin
huzurundayatmaknedir?diyereksenihelaketmekistedi.Bendekudretkalkanylabuoklar
savdm.Benimmuradmolduunuanlayncazrdiledi,bizdezrnkabulettik"der.

 nternetYazlar317

Timur Bursa'ya Geldiinde, Emir Sultan'n Bir Adamna Haber Gndermesi ve Timur
OrdusununGitmesi:
Ankara'da Timur ile Yldrm Byezid Han arasnda olan savata, Yldrm Byezid yenilince
Timuronuesiralp,Bursa'yaehriyamalamakiingelir.
"Bugn yarn giderim." deyip bir ay miktar ehirde kalr. Timur ordusunun askerleri,
etraftan gelen yiyeceklere, azklara el koyar. Bursa halkna, etraftan azk gelmeyince alktan
acizkalrlar.BusralardaEmirSultanAsaBahesi'ndedir.Halkndurumunubilir.Rabbnemri
beklemektedir. Baz azizler Emir Sultan'n huzuruna gelirler, halkn ve kendilerinin zntl
hallerinionabildirirler.
"EerTimuraskeribeongndahaburadakalrsahepimizalktanhelakoluruz."derler.
EmirSultan,fukarasndanbirsufisiniarponuTimurordusunagnderir.
"Oradakadl,muhibbimuhlistenolanbireskicivardr.Onugr,selammzilet."der.
Bukiigidip,kadleskiciyibulurve
"Dahagvaktigelmedimi?Halknarderecedeazaihtiyalarvardr."der.Eskici
"Geleli hayli oldu ve g vaktidir." der. Dellallar g vaktidir diye, barmaya
baladklarndaorduyavayavatoplanpgitmeyebalar.

EmirSultan'nBirDerviininBursa'daUluCami'deBirVaazDinlemeyeGitmesiveCamide
ZelzeleOlmas:
eyh'lislam, Emir Sultan'n icazetiyle Ulu Cami'de vaaz yapmaktadr. Bir gn yine vaaz
yaparken,EmirSultanbirderviinipazarabirigrmeyegnderir;amabudervicamiyegirip
vaaz dinlemek ister. Camiye girip oturduunda cami sallanmaya balar. Cami iindekiler
daryaktklarnda,dardazelzeleolmadngrrler.Sadececamisallanmaktadr.eyh'l
islam,murakabeyebalarveEmirSultan'nbirderviinincamideolduunufarkederveuygun
birdilledarkmasnonasyler.
"Yoksabizikrdracaksn."der.Odervidarkncacamininsallanmasdurur.Dervi,Emir
Sultan'n huzuruna geldiinde her zaman selamn alan Emir Sultan, bu sefer onun selamn
almazve
"Babam, dnyeviuhrevi her ne ihtiyacnz yerini bulmuyor mu ki bakalarndan yardm
istersin. Bu hem ayptr hem de byk bir gnahtr." der. O dervi varp Emir Sultan'n
mbarekdizlerineyzsrerveEmirSultanonuaffeder.

UlemadankiKimseninEmirSultan'mtihanEtmekinGelmesi:
Akam namaz vaktinde, iki kimse ilmi zahirde Emir Sultan' imtihan iin gelir. Ezan
okunduktan sonra imam gelmeyince Emir Sultan, bunlardan birine imamlk yapmasn syler,
amaimamlageenkiininhibireyokumayagcyetmez.EmirSultan,dierinege,der.O
geer, ama o da hibir ey okumaya g yetiremez. O gn de Emir Sultan'dan beyat almaya
gelen bir oban da cemaatte hazrdr. Emir Sultan onu imamla geirir. O da yksek sesle,
hsnitertilileokurveimametgreviniyapar.NamazdansonraEmirSultanoikikimseye:
"Babalarm,birkimseninmuallimiAllahTel,dershanesiarullaholursa,bukimsediler
bu surete girer, diler pir suretinde olur, dilerse bir zenc arap suretinde grnr." diyerek,
onlara makamn arz edince; bu kimseler, sz sylemeye mecalleri kalmaynca, zrler
dileyerek,EmirSultan'nmbarekdizlerinipp,utanlagiderler.
Emir Sultan'n vefat ettikten sonra da kyamete kadar diledii alemde diledii ekilde
gezdiinden bahsedilmektedir. Dieri de, Emir Sultan'n halifelerinden Lutfullah Efendi'nin
318hramczdeHacsmailHakkAltunta

(hyt.864/1460),dervilerindenbirininklnagiripbirkimseyibirskntdankurtarmasdr.

EmirSultan'nII.Murad'aTahtakmasnacazetVermesiVeII.Murad'nPadiahOlmas:
elebi Mehmed ahirete intikal ettiinde arkasnda Mustafa ve Murad adnda iki ehzade
brakr. Sultan Murad znik'te, Sultan Mustafa ise Edirne'dedir. Sultan Mustafa tahta kar.
AskerivehazineyitoplaypMihali'eSultanMurad'almakiingelir.SultanMuraddaznik'ten
Bursa'yaEmirSultan'agelir,onunelinipmeklemerrefolur.
"Kardeim hazine ve asker ile beni ldrmeye gelir. Ben senin hizmetinde bulunmaya
geldim.Herneemiredersenonuyapacam."der.EmirSultanda:
"Babam, Rum'n saltanatnn verilmesini, dedem Sultan Enbiya bize vermitir. Biz kime
verirsekpadiahokimseolacaktr.Bizdesizeverdik."der.SultanMuradda
"Sultanm yokluk derecesindeyim. Ne hazinem var ne de askerim. Bu yzden
korkuyorum."der.EmirSultan,SultanMurad'a
"Soyunun babam." deyip, kendi gmleini Sultan Murad'a giydirir. Sultan Murad, mevcut
askerleriileMihaliyaknlarnagelipkonaklar.BuaradaAllahTel,SultanMustafa'nnkalbine
korku ilka eyler ve Sultan Mustafa hazine ve askerleri brakp kaar. Sabah olunca vezirler ve
askerler Sultan Mustafa'y bulamaynca katn anlarlar ve Sultan Murad' hazinenin ve
askerin bana arrlar. Bylece Sultan Murad, Emir Sultan'n himmeti ile gn iinde
padiaholur.

SultanMuradHan'nEmirSultan'aBirYavuzAtGndermesi:
SultanMurad'nbiryavuzatvardr.Yannahizmetedenseyistenbakakimseyaklaamaz.
Yanna varanlar helak eder. ok gsterili bir hayvandr. Hibir ayb yoktur. Bir gn Sultan
Muradonabinmekisteramaatyinehuysuzlarve Sultan Murad'zerinebindirmez. Sultan
Muradkzarve
"Buataln,enitemEmirSultan'ahediyeedin;ancakobununhakkndangelir."der.Be
onseyiszarzoratEmirSultan'agetirirler.SultanMurad'nhediyesiolduunusylerler.Emir
Sultanatkabulederveatahrakoyarlar.EmirSultan
"Varnoatabendenselamsyleyin,ncekisahibinAllahTelkorkusubilmezdi,senona
bununiinisyanederdin,imdikisahibinAllah'nemirlerineitaatkrdr,sendeitaatkrolup
eski huylarn terk eder misin? deyin, bakalm nasl davranacak?" der. Ece Baba, Emir
Sultan'nsyledikleriniatasyleyinceathemenitaateder,bankereyerekoyar,aleyke's
selamdergibiyapar.EmirSultancumagnlerioatabiner,CumaNamaz'nagider.EceBabada
hergnoatilepazaragider.Atbiryerebalarveathihareketetmez;amayanndanbid'at
ehlibirisigeerseonutepipsrmakister.Ehlisnnetbiriyanndangeersebanyerekoyup
tevazueder.

OluAlielebi'ninlmesiinEmirSultan'nDuaEtmesi:
EmirSultanhayatndasadeceSultanYldrmBayezidHan'nkzHundiSultanileevlenmitir.
Bundan da iki kz ve bir olu olmutur. Kzlarnn ikisi de Emir Sultan'n salnda vefat
etmilerdir. Emir Sultan velayet hissi ile olunda baz eyler mahede eyler. Bir gn Hundi
Sultan'a
"Ben dua edeyim de Allah Tel bugn bu olann cann alsn. Sen de amin de." der.
HundiSultansebebinisorunca,EmirSultan
"Bu senede lmesi hepimiz iin hayrldr. Ben padiah neslindenim diye ok kavga
 nternetYazlar319

edebilir."derdemezAlielebi'ninruhuhemencesedindenayrlr.

EmirSultanleBirRahibinMenkb:
EmirSultanBursa'yageldiindeKeiDa'ndariyazettemahir,insanlarnhacetiniedaeden,
siyah elbiseli, s aleyhisselm mezhebi zere yaayan bir rahip vardr. Dada bir sene
geirdikten sonra Bursa ehrine gelir, bir ay kadar bir yerde kalr ve dertli olanlarn dertlerini
giderir. Grmeyenleri grr, dilsizleri konuur, ayaksz olanlar ayakl yapar; yani her trl
hastal dua okuyup halleder. Emir Sultan kef ile bu rhibin ahvaline muttali olup, onu
ziyaretegider.Kapsnalar,kapyaanrhip
"Hogeldin,eyEmirMuhammedBuhr."der.EmirSultanselamdansonra
"SenbenimEmirSeyyidolduumuneredenbildin?"der.Rhip
"Senindeden,MuhammedMustafasallallhaleyhivesellemseningeleceiniveismini
banaryadabildirdi."der.EmirSultanda"OhaldeniinMslmanolmuyorsun?"dediinde,
rhip
"Dedennndemslmanlkabulettim."der.

EmirSultan'nMiraGecesiHakkndakiAklamas:
Birlimin"Sonrayaklatvesarkt."(Necm,8)ayetinintefsirinianlamaktabirengelivardr;
yanimiracismanimiruhanimioldudiye,birproblemivardr.EmirSultan'danbunurenmek
ister.EmirSultanbanmurakabedenkaldrpderki
"Babam,dedemHz.Rasl,AllahTel'nnhuzurunabuzahirbedeniilevarmtr.Bugzle
grmtr. Bu dille doksan bin kelime sylemitir. Bu kulakla dinlemitir. Bunda ek ve
phe yoktur. Zira babam, bu Zat (sallallh aleyhi ve sellem) mahluktn yaratlmasna
sebep olmutur. Hakknda 'Eer sen olmasaydn lemleri yaratmazdm' denmitir. Bu iin
doru olduuna dair Necm Sresi nazil olmutur. Aman! Babam, bu iin olmadna dair
ihtimal bile yersizdir. O ki, Hz. Muhammed'dir, Allah Tel'nn habibidir.Hem Allah Tel
hemmeleklerhemdetmmahlukonasalavatgetirir."

EmirSultan'nsraSresi'nin64.Ayetini(eytanonlara,ancakkurubiraldatmavaateder)
TefsirEtmesi:
Bir gn Emir Sultan, meclisinde hazr bulunanlara nasihat etmek iin bu ayetin tefsirini
yapar.
"Babam,kesinliklegafleteyeryoktur.eytankuvvetlikimsedir.Avamuyoldan,havassbu
yoldan, ulemay u yoldan, slahay bu yoldan saptrr. Nitekim Bel'am Bra ve Berssa'y
iitmiinizdir. Bunlar, iman bakmndan kemal mertebede iken, sonra saptp imansz
gitmilerdir.eytangayetuludmandr,babam.NitekimAllahTelMusaaleyhisselma,
Ey Musa! Kesinlikle dmann l grmeyince korkun kesilmesin ve errinden emin
olma,diyevahiyyoluylaemireyler.Babam,birgnHasanBasriradiyallhanhbiryerde
ibadeteder.Grrki,eytannelindeyularlarvar.HasanBasrieytana
'Buyularlarnedir?'diyesorar.eytan
'Buyularlarhalknboynunageiririmveistediimgibionlaroynatrm'der.HasanBasri
'Buyularlardanbizedehissevarm?'diyesorduunda,eytandaona
'Sanayularanegerekvar.'der."

EmirSultanKendiMezarYeriineyh'lslam'aOkAttrmas:
320hramczdeHacsmailHakkAltunta

Asa Bahesi'ne giderken, merhum olan kaynlar Sultan Mehmed Han'n trbesi nne
vardklarnda Emir Sultan, ok ve yaynn eyh'lislam'a verilmesini syler. Bir dervi de, Emir
Sultan'nokveyayneyh'lislamaverir.EmirSultaneyh'lislama
"Dilerizkimezarmzbutaraflardaolsun,siziuurtutupniyetettik,buokuarktarafna
atn; her nerede bulunursa mezarmz oras olsun." der. eyh'lislam da Emir Sultan'n bu
isteiniyerinegetirirveokuatar.Okubulduklarnda,okunburayagelipdmesininkerametii
olduu anlalr; nk mesafe ok uzundur ve bir at ile buraya dmesi imknszdr. Okun
dtyerormanlkvemeelikbiryerdir.EmirSultanburadantrbemiktarbiryersatnalr
vebykbirsuffeyaptrr.VefatettiktensonratrbesiniHundiSultanyaptrr.Trbeyaplrken
EmirSultan,mimarahergeceryadagrnp
"urayyleyap,umahallibyleyap."der.

EmirSultan'nVefatEtmeZamannnGeldiiniSylemesi:
BirgnEmirSultan
"Babam'Hernefislmtadacaktr'(Enbiya,35).Elbettebufanilemdenobakileme
gitmekzereyiz.imdibilin,zahirimizilimlereverdikkihalkakarpvaazvetezkirilehalk
dalalettenhidayeteiratetsinler.Btnmzdervilerimizdenikikimseyeverdik.Biribrahim
Edhem mertebesinde dieri Byezidi Bistami mertebesindedir." der. Bu iaretlerden sonra
EmirSultan'ngngetikesalkdurumubozulur.

EmirSultan'n,YerineHasanHoca'yHalifeTayinEdipVefatEtmesi:
EmirSultanlmdeindeiken
"Sultanmsizdensonrayerinizekimhalifenizolsun?"dediklerinde,EmirSultan
"Benden sonra eyhiniz Hasan olsun, bizi isteyen Hasan'da bulsun." der. Bu konuda
muhkemte'kidlerdebulunduktansonraognlerdeHakkayrr.Tarihi833(M.1429)'tr.

EmirSultan'nCenazesiniYkayanlarveCenazesineSuDkenler:
EmirSultancanekitiisradaoradabulunanlar
"Sultanmsizikimykasnvekimlersukoysun?"dediklerinde,
"Otuz yl boyunca ikindi namaznn snnetini tastamam klan benim cenazemi ykasn."
dervebundansonravefateder.Mverrihn,sene829derler.Derviler
"Acaba Emir Sultan' ykayacak olan, ikindi namazn otuz yl boyunca tastamam klan
kimdir?" diye syleirler. Hac Bayram Veli de Emir Sultan'n hastaln iitip Ankara'dan
Bursa'yagelir.Bunuiitince
"te ben otuz yldan fazladr ikindi namaznn snnetini karmadm." der. Fukara
dervilerbunuduyuncasevinirler.ByleceEmirSultan'ncenazesiniHacBayramVeliykarve
suyu da Emir Sultan'n nice zamandr hizmetinde bulunan Seyyid Ahmed Horasani koyar.
Cenazenamaz,okcemaatileUluCamii'ndeklnr.

EmirSultan'nKyametGnneKadarOlanHalleri:
Emir Sultan'dan snnete muhalif hibir ey ortaya kmaz. Btn hareketleri, davranlar
eriateuygundur.Fukarasndanbilemeruolmayan,aklamuhalifhemszlhemdefiilihibir
amelortayakmaz.EmirSultan'nkendisikutbu'laktabdr.Dostlarndanokkimseyikutbiyet
makamna erdirir. Yine tarkinde btn ricali gayb vardr. Btn evliya ve ehlullahn reisi ve
sultandr.EmirSultan'nruhuheranvehersaatbinmakamseyreder,dilediilemdediledii
 nternetYazlar321

suret ile gezer. Yine mehurdur ki yce bir divan vardr ve her cuma gecesi btn evliya ve
ehlullah dvnnda hazr bulunurlar. Tedbrt leminde ne olacak ise hepsini dedesi Sultan
Kevneyn'inizniilebilir.Trbesiningzelkokulutopraherderdeifavedevadr.

Tabiatvarlklarnnonasaygduymas:
Osmanl vezirlerinden biri, Emir Sultan'n halifelerinden eyh Cmiu'lKitb Gavs Efendi ile
ilgili bir olay rivayet eder. Gavs Efendi bu vezirin evinde namaz klarken, secdeye vardnda
bahedebulunandrtserviaaconunlabirliktesecdeyevarr.Vezirbuolayiin
"Allahahidimdir."der.

Maddelerinmhiyetveniteliklerinideitirme:
eyhSinan,kkbirocukkenbabasonuAlaehir'denalpBursa'yagetirirveEmirSultan'a
emaneteder.EmirSultan,hanmHundiHatuna
"Olum atr, su ve un getir de bir yemek yapalm karnn doyursun." der. Emir Sultan
ununiinebirmiktarsukoyarvebukarmhemenstoluverir.HundiHatundaonuateve
ocakolmadhaldekaklakartrr,sonundalezzetlibiryemekolur.

HalifesininYamuryadrmas:
Emir Sultan'n halifelerinden Hac s Dede ile Sultan Mehmed (Fatih Sultan Mehmed)
arasndageenbirolayanlatlr.SultanMehmedHacsDede'yitecrbeiin
"Dede,haylizamandrehrimizeyamuryamad.BirduaeylesendeAllahbizeyamur
verse."der.HacsDedede
"Eydevletlipadiahm,bilirsinizkiduapaklklakabulolur.ncebizgnahlarmzatevbe
edelim,sonraduaedelim,middirkikabulolur."der.Tevbeederlerveduayabalarlar.Duay
bitirinceAllah'nemrivekudretiylebulutyokken,bulutgelirveyamuryaar.

Kurumuaalaryeertme,harabolmubaheyiyemyeilyapmas:
Bu kerameti Emir Sultan Buhara'da daha be yanda iken gsterir. Emir Sultan babasyla
beraberyoldagiderkenbiryaladamkarlarnakar.Yemyeil,iindeakansularolan,taze
fidanlar olan, ruha huzur veren bir bahesi olduunu, evladn ve ailesini bu bahenin
mahsulyle geindirdiini syler. Ama bir afet sebebiyle bahesinin aalarnn kuruduunu,
akan sularnn akmaz olduunu, harab ve trab olduunu, ailesinin a kaldn syler. Emir
Sultan'nvebabasnnayaklarnadpyalvarr,buhalinebirareolupolmadnsorar.Emir
Sultan'n babas yal adamn gnln alr, onu teselli eder. Emir Sultan o yal adama acr,
merhameteder.EmirSultan,kimseyebildirmedengeceyarsoyaladamnbahesinegider.
Allah'ayalvarr,duaeder,ikirektnamazklar.
"lh,eerseninkatndamasumlarnbirkadrivarsa,dedemRaslllahsallallhaleyhi
veselleminhrmetimeduamkabuleyle."diyeduaeder.BununzerineAllahTelduasn
kabuleder.Yineeskisigibiaalaryeerir,sularakmayabalar,aalarhemenmeyvevermeye
balar, iekleri ncekinden daha gzel olur. Emir Sultan duasnn kabul olduunu grnce
hemenkrsecdesiyapar.

Vahiveyabanhayvanlaritaatealmas:
II.Murat'nbiratvardr;ancakatabakanseyistenbakasyannayaklaamaz.II.Muratbile
ata binemez. At o kadar hrndr. Bunun zerine II. Murat at Emir Sultan'a hediye gnderir.
322hramczdeHacsmailHakkAltunta

BeonseyisgbelaatEmirSultan'agetirir.EmirSultandadervilerindenbirineylesyler:
"Gidin o ata benden selam syleyin, nceki sahibin Allah korkusu bilmezdi, imdiki
sahibiniseAllahkorkusubilir."deyin.Dervi,atabunlarsylediindeat,selamalrgibiban
yere koyar ve uysal bir at haline gelir. Bu durum Emir Sultan'n hayvanlara bile tesir ettiini
gsterir.

Hayvanlarkonuturmas:
EmirSultan'nhalifelerindenHasanHoca'nn(hyt.845/144142)birkatrvardr.Katr,Emir
Sultan'n bir dier halifesi olan Ece Sultan'a, halini anlatr ve sahibi olan Hasan Hoca'dan u
ekilde ikyet eder: "stme binip inmesini bilir ama benim almla, susuzluumla ve
arkam kamakla ilgilenmez." der. Ece Sultan da Hasan Hoca'ya katrn srtndaki semeri
almasn,syler.Semerinaltndakikeeyidekaldrdklarndakeeylebirliktebirmiktarderide
kalkar.YanikatrEceSultan'akonuarakderdinianlatr.

Akldangeenleribilmesi,dnceyiokumas:
Emir Sultan' tecrbe iin Bursa halk gnllerinde bir eyler tutarlar ve Emir Sultan'n
huzuruna geldiklerinde hibir sz sylemedikleri hlde Emir Sultan her birinin gnllerinde
tuttuklar eyleri birbir kendilerine syler. Onlar da teselli olup onun mbarek ellerini pp
dnerler.kikiidebudurumgerekmidirdeilmidir,diyedenemekiin;biri
"Banaekmekilekaymakgetirsin."Dieride
"Benimsonderecehevmvardr,banaduaetsindetvbeyesebepolsun."diyerekEmir
Sultan'n huzuruna gelirler. Emir Sultan da bunlarn niyeti zerine birine ekmek ve kaymak
getirtir;dierinede,hevangtrlsndiyeduaeder.
Emir Sultan'n halifelerinden Tuzlav eyh Yahya Efendi (hyt.840/1436), Yeniehirli Hac
Halife,LutfullahEfendi(.864/1460)veII.ByezidberaberbircamidenamazkldktansonraII.
Byezid'inaklnaugelir:
"unlardan birine vaaz ettireyim, bakalm bunlarda bir hal var m? Varsa Meryem
Sresi'nin evvelinden kfhyaynsd'dan tefsir etsinler." II. Byezid, ilerinden birisinin
vaaz etmesini sylediinde Lutfullah Efendi, Tuzlav eyh Yahya Efendi'ye iaret eder. O da
krsyekarveII.Byezid'inaklndangeirdiiyerden,MeryemSresi'ninevvelindentefsire
balar.

Kabirahvalinevkfolma:
EmirSultan'nseccadesindeoturanAlielebiEfendiHazretleri,UluCamii'ndebulunanEmir
Sultan'nhalifelerindeneyhCmiu'lKitbGavsEfendiHazretlerinibirgeceyarsyalnzolarak
ziyaretegider.GiderkenArgandKprsyanndakiKurdoluMezarlndakibirmezardaninek
sesigibibirsesgeldiiniiitir.Korkarakgeergider.DurumuGavsEfendi'yehaberverdiinde,
GavsEfendiAlielebi'ye
"O mezar bana gster." der. Ali elebi gsterdiinde Gavs Efendi mezarn zerine Mlk
Sresi'niokurveAlielebi'ye
"Allah sana rahmet etsin, bu fakiri azabdan kurtarmaya sebeb oldun." der. Yani Gavs
Efendimezardakikiininahvalinevkfolur.

lydiriltmesi:
 nternetYazlar323

Emir Sultan'n halifelerinden Ece Sultan'a bir kii gelir. Bu kii, bir hocann kzyla yz bin
ake mihri meccel (denmesi sonraya braklan mihr) ile evlendiini, einin mihri
balamadan ldn, borcunun babasna intikal ettiini, babasnn da balamaya frsat
bulamadan vefat ettiini ve mihir borcunun hanmnn iki erkek kardeine kaldn, syler. O
anda cemaat o kiinin techiz ve tekfin ileri ile ilgilenmektedir. Bu kii, iki kaynnn zorla
kendisindenmihrialmakistedikleriniEceSultan'aanlatr.EceSultandacenazeninyannagelir
ve
"Yafilankarnda!"diyedefaseslenir.Meyyitgznap
"NeedersinSultanm?"dediinde,EceSultan
"Gel, kznn mihrini damadna bala." der; ama adam balamaz. Ece Sultan mbarek
eliyle iaret eyler o kii tekrar yatar, l olur. Bu kerameti gren oullar, kz kardelerinin
mihrinibalarlar.

Kaynaka
Nurettin KAHRAMAN, Menkb Emir Sultan (Hsmeddin Bursev) nceleme ve Metin
[Kitap]. zmir: Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimleri Enstits Temel slam Bilimleri
AnabilimDal,249453YksekLisansTezi,2009.
 TKETM TOPLUMU, HEDONZM ve ARA OLARAK YAZILI
BASIN

HEDONZM:Psikolojide,hazzaynelmeninveacdankanmann,insandavrannntemel
gdlendiriciglerindenbirisiolduuteorisi.
Felsefede, hazzn en yce deer olduu; yaamn temel amacnn haz olduu sav.
Epikrcler,hazznmutlulukiinmerkezibirnemtadn,ancaklllkvekstlamagibi
manevideerlerideiindetadnainanyordu.Buterimimdilerdenegatifbirduygusalierik
artrmaktavemutluluuzenginvelksbiryaamolaraktanmlayanlarkastetmektedir.


ZET
Trkiye'de1960l70live80liyllardayaanansiyasi,ekonomikvetoplumsalproblemlerin
ardndangelenaskerimdahalelersonrasndabasn,kendineyenikyollararamakzorunda
kalmtr. Bu arayn temel nedeni de her darbe sonras basna getirilen snrlamalardr.
zellikle, 1980'lerin ikinci yarsndan sonra byk sermayelerin de basna girmesi, bu aray
srecindenemlibirroloynamtr.
Trkbasnndaaileirketlerizamanlayerlerinimedyakartellerinebrakmtr.
24 Ocak 1980 kararlar Trk toplumunun yakn gemiinde olduka nemli bir krlma
noktasdr.
12Eyll1980Askeridarbesincesindehazrlanan,ancakdarbesonraskendineuygunbir
zemin bulabilen bu kararlar, Turgut zal tarafndan uygulamaya balanmtr. Serbest piyasa
ekonomisine geii temsil eden bu kararlar, zaman iinde Trkiyenin tketim toplumuna
dnmndedebaroloynayangeliimlerdeanahtargrevistlenmitir.
Basn;Trkiyedetketimtoplumununyaratlmasndanemlibirroloynamtr.Haberlerin
verilibiimlerivekullanlangrseller,yaynlananreklamlarvekonubalklarilehalkaadeta
rehberlik etmitir ve halen de bu grevini yrtmektedir. Gemite tasarruf anlayna sahip
olan Trk toplumunun tketim toplumuna dnmnde rol oynayan basn, ayn zamanda
hedonizmolgusunudabiimselveierikselolarakyounbirbiimdekullanmtr.Budoktora
almasnda24Ocak1980tarihibalangnoktasalnarak,Hrriyetgazetesininbiimveierik
analiziyaplmtr.

NSZ
Hfz Topuz, editrln Prof. Dr. engl zerkann yapt, Haber Analizi ve Ariv
ncelemeleriyleTrkiyede9Gazetekitabnnnsznde,basnalannda1950liyllardanberi
sregelen,zellikledeUNESCOdesteklibilimseltaramavearivaratrmayntemlerinedayal
iletiim almalarndan bahsetmektedir. Topuz, satrlarnda, ayn zamanda bu tr
aratrmalarn Trkiyedeki saylarnn da azlna dikkat ekmektedir. Bu uyar da dikkate
alnarak,tezinhazrlanmasndabilimselaltyapnnsunumuna,aratrmayntemlerineveariv
taramalarnazengstermegayretlerindendnvermeden,gnmzTrkiyesindeoluan
Tketim Toplumunun ok ynl geliim dinamiklerine, basn odakl bir bak as ile
dikkat ekilmeyeallmtr.Tketim Toplumu, HedonizmveAraOlarakYazlBasnkonulu
doktora tez almasnda, zellikle neoliberal politikalar ve 24 Ocak 1980 karalarnn
Trkiyedeki etkileri ile basnda yaanan magazinselleme srecinde kullanlan ada
hedonistikgstergelerzerindedurulmutur.AratrmaevreniolarakseilenHrriyetgazetesi,
 nternetYazlar325

1970li yllardan gnmze mercek altna alnmtr. ncelikle tez konusunun belirlenmesi ile
balayan srecin her aamasnda, deerli gr ve uyarlar ile her zaman bana yn veren ve
esizsabriletezinoluumunakatkdabulunan,danmanhocam,Prof.Dr.englzerkana
kranduygularmbelirtmekisterim.Ayrca,Prof.Dr.AtillaGirgin,Prof.Dr.Muratzgen,Prof
Dr.RenginKkerdoan,Yard.Do.Dr.LeventEldeniz,Do.Dr.IlZeybek,Do.Dr.Ecenan
kl ve Do. Dr. Nezih Hekime bana kattklar deerli bilgi ve birikimleri iin; aratrma
srecindesunmuolduklarnezihvedonanmlalmaortamlariindeAnadoluniversitesi
Yunus Emre Kamps Ktphanesine ve Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits
alanlarnateekkrleribirborbilirim.
Doktoraprogramboyunca,maddivemanevidesteklerinidaimayanmdabulduum,enzor
gnlerimdebanancegvenlibirlimanvebirliktektmzbuyoldaherzamanyolgsterici
olan aileme sonsuz teekkrlerimi sunarm. Eim, olum, annem ve anneannemden, onlara
ayramadm zaman dilimleri iin anlaylarndan dolay sevgi ve sayglarm sunarm. Bu
almam, bugn hayatta olmayan ama varlklarn her zaman yanmda hissettiim sevgili
abim,kardeim,babam,kaynpederimvekaynvalidemearmaanediyorum.
VolkanEKN
Mart2010

GR
NeoliberalizminTrkiyedekizemini,dneminBabakanSleymanDemirelHkmetinde
Mstear olan Turgut zal tarafndan hazrlanan ve 24 Ocak 1980 Kararlar olarak anlan
kararlarsonrasatlmtr.
Trkiyenin iinde bulunduu kaotik sasol atmalar, Meclisin verimli alamamas,
siyasi istikrarszlk, Cumhurbakannn seilememesi, grevler, yryler, toplu i brakmalar,
sokak atmalar, etnik ve dini ayrmclklarn kentlerde silahl atmalara dnmesi,
kahvehanelerin, parti binalarnn taranmas, niversite olaylar, gazetecilerin, dernek ve
sendika bakanlarnn, retim yelerinin ve siyasetilerin suikastlere uramalar, bombal
saldrlar, ASALAnn yurtdndaki Trk Bykeli ve Konsoloslar ile THY brolarna ynelik
saldrlarvebusaldrlarlaberaber,lkeyiynetenlerekarhalkngvenininzedelenmesigibi
pekokfaktr,12Eyll1980AskeriDarbesiiinadetabirergerekeolmulardr.
Bu srete lke zerinde oynanan oyunlar ve d glerin oynadklar iddia edilen roller,
bugn bile tartlr durumdadr. Darbe srecinde yaanan pek ok olumsuzlua ramen
(rnein; tm siyasi partilerin, derneklerin ve sivil toplum rgtlerinin kapatlmas, binlerce
kiinin filenmesi, gzaltlar, hapis cezalar, ikenceler ve idamlar gibi.) 1982 Anayasas kabul
edilmi,ardndanokpartilisiyasiyaamayenidengeilmitir.
Ancak, Trkiye eski Trkiye deildir. 1983 Genel Seimlerinden beklenenin aksine, Askeri
ynetime yakn olan MDP ( Milliyeti Demokrasi Partisi ) deil, Anavatan Partisi birinci parti
olarakkmve24OcakKararlarnhazrlayanTurgutzal,Babakanolaraklkeynetimine
gemitir. Artk, ikameci politikadan, serbest piyasa ekonomisine geiin de balangc sz
konusudur.Trkiyetasarrufedendeil,tketeninsanlarn,tkettikevarolanvekimlik/stat
sunma ihtiyalarn tkettikleri ile bir tutan tketim toplumu olma yolunda hzla ilerlemeye
balamtr.Dviztamak,yabancmarkaikisigarakullanmakartkyasakdeildir.
Bu arada Trk toplumu, alk olmad biimde Babakannn neoliberal anlaya uygun
denbirtakmaklamalaryladayzyzegelmeyebalamtr.
rnein;TurgutzalnBen,zengininsanlarseverimsylemirneindeolduugibi
326hramczdeHacsmailHakkAltunta

25Ocak1980tarihligazetelerdevehattaardndangeenbirkahaftalksreteneolduu
pek anlalmayan 24 Ocak Kararlar, esas etkilerini ilerleyen zaman iinde, Turgut zal
Hkmeti dneminde ak bir biimde gstermi ve Trk toplumu, tketim kltrnn
kapitalist toplumlarn kltr olduu gerei erevesinde, 1980li yllarda sunulan yaam
biimlerivebunabalserbestzamananlayilebiimlendirilmitir.
zellikle,kresellemenindeetkileriylebirlikteokulusluirketlerdealmayabalayanya
da yksek maa alan; ancak, siyasetten uzak, zevkine dkn, tketmekten mutluluk duyan
yeni bir orta snfn douu sz konusudur. Bu yeni snfn douunda da basna baz nemli
grevlerdmtr.
rnein; kitlelerin yeniliklerden haberdar edilmeleri ya da o gne kadar toplumda kabul
grmeyenkimidavranvetutumlarnmodernlemeadnamerulatrlmasndaolduugibi
1950li ve 1960l yllarda ngrs gerekleen, ancak pek de ciddiye alnmayan; daha
sonra 1980li yllarda siyasi etkilerini hissettirmeye ve tm dnyada yaygnlamaya balayan
neoliberalizm akm ekonominin devlet liderliinden ayrlmas ve piyasalarn zel teebbs
tarafndanynetilmesigerektiifikrinisavunmaktadr.yleki,buakmagrepiyasayrekabet
ynetmelidir. Bu balamda, Devletin kriz annda radikal mdahale hakknn bulunmasn,
bunundndadapiyasadantamamenekilmesiningrmektedir.Sosyalreformlarakarkan
bu anlay, ayn zamanda zel mlkiyeti savunurken, gereke olarak da kiisel hrriyetin ve
ak piyasalarn en geni kitleler iin bile fayda salayacan ne srmektedir. Neo
liberalizmintemeldeeriolanrekabetinberaberindegetirdiibirdierzellikisekaryarna
katlmnyadapazarpaylamnntemelyasalarnauyumsalayamadiinkamusektrnn
kesin biimde kltlmesidir. Chicago niversitesi Ekonomi Blmnde felsefeci ve
ekonomist olan Friedrich Hayek tarafndan temelleri atlan bu akma, Milton Friedman ve
Arnold Harberger gibi ekonomi profesrleri ile Uluslararas Para Fonu 3 (IMF)nun destekleri
olmutur. Sol ile san ortas olduu gibi grler ortaya atlm olsa da, aslnda kapitalist ve
sac bir akm temsil etmektedir. ngilterede Margaret Thatcher'in iktidara gelip, neoliberal
devrimi balatt 1979 yl, neoliberalizm akm iin de nemli bir tarihi temsil etmektedir.
Thatchern zelletirme akmlar ve dnemin Amerika Birleik Devletleri Bakan Ronald
Reagen ynetimi ile birlikte yrtlen stratejik i birliktelikleri tm dnyada etkilerini
gstermitir.
Tasarruf anlayna sahip Trk toplumunun tketen topluma dnm srecinde, Trk
basnnda yaanan deiim ve geliimler ile tketimin verdii hazzn, yaamn anlam olarak
kabuledilmeyebalanmas,beraberindeTrkiyedekiyazlbasnndnmndehemtketim
eilimlerinindeiimihemdehedonizminbirlikteincelenmesigereiniortayakarmtr.Trk
basnn geliiminde; basnn ortaya k biimi, Batl devletlerin siyasi ve teknolojik
yaptrmlar, iktidarbasn ilikileri ile reklamn geliimi, darbelerin etkileri gibi konular,
Osmanldan gnmze doru ele alnarak, dnden bugne Trk Basnna dair bir tablo
oluturulmaya allmtr. Bu tabloda, haber kavram, haberin magazinsellemesi, medya
siyaset ilikileri ile gazetelerin biim ve ieriklerinde yaanan deiimler ile yeni yaam biimi
olarak tanmlayabileceimiz life style bal altnda, burlara gre yaam, gurme terimi
(Gurme: Tatbilir,yemeklerin, arap vekahvegibi ieceklerin farkl eitlerinin tatlarn
birbirinden ayrabilen, duyarl dama olan kiilere verilen addr) ve yemek kltr, stat
simgesiolarak4x4arakullanm,ceptelefonukullanmbiimleriileresidence,plazavekredi
kartlyaamgibikavramlarn,serbestpiyasaekonomisierevesindehayatmzdayerbulmas;
kresellemeyle birlikte geliime ak sektrlerin reklam abalar, bankalarn sylemlerinde
 nternetYazlar327

yaanan deiimlerle beraber diyet, estetik ve gzellik gibi kavramlarn gazeteler araclyla
topluma sunulmas, Tketim Toplumu, Hedonizm ve Ara Olarak Yazl Basn konulu
doktoratezialmasnnaratrmaeksenlerinioluturmaktadrlar.
Ayrca, 24 Ocak 1980 ve 12 Eyll 1980 tarihlerinden sonra Trk basnnda yaanan
magazinselleme srecinde; Sabah, Gnaydn, Gne, 4 Posta gibi ulusal ve yksek tirajl
gnlk gazeteler ile birok bulvar gazetesinden sonra akla gelen Hrriyetin yayn politikas;
biimierikanaliziisetezinbirdierayanoluturmaktadr.
Aratrmaya konu olan tez ise be blmden olumaktadr. Buna gre; giri blmnden
sonrayeralanikinciblmde;TketimKltrveTketimToplumuEtkileimibalaltnda
tketim kltr kavramna ve bu kavramn sosyalkltrel kullanmlarna deinilecektir.
Tketim toplumunun ortaya k, kuramsal almlarla ele alnacak ve Modernizm, Fordizm,
Postfordizm ile tketim toplumu kuramlar nda Trkiyede tketim kltr ve kimlik
araylarnda basnn rol zerinde durulacaktr. Tketim Toplumunun Ortaya k ve
Akmlaranabalaltnda;SanayiSonrasToplumKuramlarndan,EnformasyonKuram,
TketimToplumuKuramvePostmodernToplumKuramirdelendiktensonra,Trkiyede
Tketim Kltr ve Kimlik Aray ile Tketim Toplumunun Oluumunda Yazl Basnn Yeri
balklaraltnda,dierblmleredetemeloluturulacakkuramsalbilgilereyerverilecektir.
nc blmde; magazin gazetecilii, haberin magazinsellemesi ve hedonizm
kavramlarnailikinbilgileraktarlarak,OsmanldangnmzeTrkbasn,24OcakKararlarve
12EyllAskeriMdahalesisonrasndaTurgutzalnneoliberalpolitikalarsorgulanacaktr.Bu
blmde ayrca, Trkiyede Yazl Basn ve Geliimi (Osmanldan 20.Yzyla) bal altnda
matbaann geliiyle balayan srete gazetelerin Trk toplumunun gnlk yaantlarna
girileri,iktidarlaolanilikileri,knedenleriilesiyasidurular,olaylaraverdikleritepkilerive
tanklklar ile tarihsel pek ok konu zerinde durulacaktr. Bunlar arasnda; II. Abdlhamit
Dnemindeyaananlar,ttihatveTerakkiCemiyetiDnemi,Cumhuriyetinilkyllar,TekParti
Dnemi,AdnanMenderesDnemi,67EyllOlaylarveAskeriMdahalelerbulunmaktadr.
Aratrma almasnda 19191945, 19451960 ve 19601980 dnemlerinde
yaananlar ve basndaki gelimeler ayr ayr ele alnacaktr. 5 Buna gre; 24 Ocak 1980
KararlarveTurgutzalDnemiBasniseikinciblmdeyeralandierbalklardr.Yinebu
blmde, Trkiye Cumhuriyetinin, devlet ikameci politikadan serbest piyasa ekonomisine
geiininmimarlarndanTurgutzalnkronolojikyaamyksneksacagzatldktansonra,
zal Dnemi ve 24 Ocak Kararlarnn ne olduu ve neden bu kararlara ihtiya duyulduu
zerindedneminartlardagznnealnarakdeerlendirmeleryaplacaktr.
Drdncblmde;YazlBasndaMagazineriiveHedonizmlikisineYnelikAratrma
Uygulamas ana bal erevesinde; aratrma ama, yntem ve snrllklar gz nne
alnarak, Hrriyet gazetesinin biim ve ierik analizi gerekletirilecektir. Bu analizde, Yeni
Yaam Biimi (life style) balnn altnda; Kredi Kartl Yaam, Cep Telefonu, Yemek
Kltr ile ska duymaya baladmz Gurmelik Terimi irdelenecektir. Kresellemeyle
birlikte hzla deien dnyada, neoliberal politikalarn tketime yansmalarnn birer paras
olandierstatsembollerivemodakavramzerindedebublmdedurulacaktr.Bunagre;
adamvekadnKyafetleriileStatSimgesiMarkalarnKullanm,blmnbalklarn
oluturacaklardr. Modern Mekanlar ve Tketim konusu ise Merkezleri, Alveri
Merkezleri, Modern Siteler, Yeni Yaam Alanlar: Konutlar (Residence) ve Elence
Mekanlarbalklaraltndairdelenecektir.Tmbukonubalklarileilgiliyaynlarvegrseller
ise biim ve ierik analizlerinde ayrca ele alnacaktr. Sonu blmnde; yukarda belirtilmi
328hramczdeHacsmailHakkAltunta

olandrtblmvebiimierikanalizlerinda,HabermasveBaudrillardnyapsaldnm
yadabirbakadeyiletoplumsaldeiimanlaylarveiletiimkurumlarerevesinde,yazl
basnelealnarakdurumtespitizelliitayanyorumlarayerverilecektir.

SONU

EskiJaponkltrnegre,parldayanhereyindeersizvebayaolarakkabulgrd
bilinmektedir. Bu inanca gre, parlayan bir nesne yenidir ve yeni olduundan dolay henz,
kullanmnnonakazandrdsoylulukla,deerkazanmamtr.
Eskimibireya,onukullananlarlabirlikteyaam,sabrvezeninaktarldbirnesnedir.
Bu nesne, zamanla kullanan kiinin huyunu, duygularn yklenmi ve hizmet ederek karlk
vermitir. Bu iliki srecinde, sabr ve sadakat gibi iki nemli duyguya da gereksinim vardr.
Sabr, yklendii rol gerei bir tulaya; sadakat ise, bir kke benzemektedir. Sabr acelenin,
sadakatisetketiminpanzehiriolarakgrlmektedir.
Gnmzde ulalan tketim anlayna baktmzda ise, feodalizmden sonra Sanayi
Devrimi ile oluan ekonomik yapda, toplumsal retim ve tketim biimlerini deitiren,
Kapitalizm kavram ile karlalmaktadr. Sava sonras oluan toplumsal refah, Fordist
retim tarz ve buna uygun ekonomik politikalarla, Amerikan toplumunda balayan ve ksa
zamanda dier Batl lkelerden balayarak dnyada pek ok lkeye de yaylan tketimdeki
art,tketimkltrvetketimtoplumuterimleriniortayakarmtr.
Henry Ford, sradan aileler iin seri retim yolu ile retmi olduu otomobilleriyle, Bat
kapitalizminde de yeni bir dnem aacak deiimin ncl yapmtr. Ford, alanlarna
yksekcretdeyerekvebuotomobillerincelikleonlarasatmayhedefleyerek,XX.yzylnilk
topluretimvetketimininykseliinindeiaretinivermitir.
1960larda,cretartlaryladesteklenentketimingeliimini,kitletketimalkanlklarnn
olumasn ve daha sonralar Gramsci466 tarafndan Fordizm olarak nitelenecek abalarn
kurumsallamasngrmekmmknolmaktadr.1970liyllarda,tketicitaleplerindeyaanan
d,petrolfiyatlarndayaanandalgalanmalar,ekonomikvesiyasiskntlar,kreselanlamda
bir krize neden olmutur. Bu krizden k yolu olarak, neoliberal politikalar gelitirilmi ve
retimdeFordistanlaytan,Postfordistanlayageiyaanmtr.
Busrete,tketimkltrnnennemligrevi,sreklifarkllaanrnvehizmetlerile
medyaaraclylaornvehizmetlereyklenenimajvedeerlerin,bireyseltketimitevik
etmesinisalamaktr.Bylece,bireylerinrnvehizmetseimleriyanitketimleri,kendilerine
yeniyaambiimlerioluturmalarndafarkllklarieren,sradanolmayan,ayrcalklvesekin
birtarzasahipolabilmeduygusunuyaatabilecektir.Butoplumda,herbireyinenncelikliise
grevitketmektir.
1980 ve 1990larda yaanan gelimeler, kresel sermayede yaanan btnlemeyi de
beraberinde getirmitir. zetle, SSCBnin dalmasndan sonra, yeni pazarlarn olumas,
parann serbest dolamnn salanmas, neoliberal politikalarn dnya genelinde kabul
grmeyebalamas,kitleiletiimaralarndaveyaynclndayaananteknolojikgelimelerile
dnyann klmesi ve tketim kltrnn belirledii, yine tketim yaklaml lifestyle
(yaam tarz) olarak adlandrlan, marka ve imajlarn esas alnd, yeni yaam biimlerinin
ortayakmasrneklerindeolduugibi.
466
Antonio Gramsci, 22 Ocak 1891'de Sardunya'da dodu, 27 Nisan 1937'de Roma'da ld. talyan
dnr,siyasetiveMarksistteorisyen.
 nternetYazlar329

Gnmzde ise sanayi toplumlarnda retimin, sanayi sonras toplumlarda ise tketimin
sembol olduu gerei ile karlalmaktadr. Bu gerekten hareket eden sosyal bilimciler
tketim toplumu kavramyla yaanan deiimleri ve mevcut durumu analiz etmeye
almaktadrlar.Tketimtoplumuvetketimbiimlerinekar,FrankfurtOkuluolarakbilinen
ekoldengelenilkeletiri,MaxHorkheimerveThedorW.Adornonunbirliktekalemealdklar,
Aydnlanmann Diyalektii adl eserde temellendirilen, Kltr Endstrisi zmlemesine
dayanmaktadr.
Buna gre, kitle kltrnn sunduu btn ara ve kolaylklarn, bireysellik zerindeki
toplumsal basklar glendirmekte olduu ve bireyin direnme imkan ile modern toplumun
atomizeediciileyiiiindekendinikorumaimkannelindenaldvurgulanmaktadr.
Adorno ve Horkheimerden sonra Herbert Marcuse, tketim toplumu ve tketim
kltrnn,bireyleritketimedayalyaambiimleriniSATINALMAYAzorlayanYANLIVE
SAHTEHTYALARrettiiniilerisrmtr.
Marcuse, tketim kltrnn yaratt bireyselliin, smr ve toplumsal kontrol
salamak amacyla gelitirilen, yar bireysellik olduunu savunan ilk dnrlerdendir. kinci
nesil,FrankfurtOkulutemsilcisiolaraktanmlayabileceimizJrgenHabermasisemodernliin
tamamlanmambirprojeolarakdevamettiini,fakatmodernliintotalletirici,arasalakl
yerineeletirelakltemelindeyenideninaedilmesigerektiinisavunmaktadr.
Habermasagre,gnmzdeailenintketiciniteliininnplanakmas,bireysellemeyi,
serbestzamankavramnnkullanmbiimlerinindeiiminiveaileningreceli,zerkbiralana
dnmn simgelemektedir. Bu dnm, ayn zamanda tketim alkanllarnda yaanan
deiimlerideiermektedir.
Habermas, tartma kltr ile tketim kltr arasndaki kesintinin balangcn grosso
modo( yaklak olarak, aa yukar, tahminen) , XIX. yzyln ortalar olarak iaret ederken,
kltrel rnlerin kalplaarak, meta haline gelmesinin, edebiyatn ticaretlemesinin, giderek
gdml, tketime ynelik diyalog, tartma, oturum ve yaynlara yol atna dikkat
ekmektedir.letiim aralarnda, zellikle de basnda var olan, tketime devaml katlabilme
psikolojisinin yaratlmasnn, bal bana ama edinmi bir yayn anlayna dnmnden
bahsetmektedir.
Ksaca, Habermas, tketim toplumunun oluumunda basnn bir ara olduuna vurgu
yapmaktadr.
Tketim toplumunun oluumu ve bu oluum erevesinde basnn ncelikli ilevini, Bat
toplumlarnda yaanan gelime ve tartmalar dorultusunda ele aldmzda, basnn douu
ve grevleri alannda, Trk basnn Batdaki klasik gelimelerden farkl olarak, devletin resmi
propaganda arac olarak doduunu grmekteyiz. Ancak konu, nce liberal, sonralar neo
liberal politikalarn Trkiyeye yansmalarndan aldnda, Demokrat Parti dneminde
balayan Amerikan tarz yaam biimine zeniin ve zengin olma hayallerinin getirdii
beklentilerin,tketimtarzlarnayansmalarbiiminde,Batdangelenetkilergrlmektedir.
Yine de bu yllarda, Trk Basnnda fikir gazeteciliine verilen nemden bahsetmek
mmkndr. Her dnemde olduu gibi bu dnemde de basna uygulanan bask ve
yasaklamalar mevcuttur. Ancak, haberin magazinsellemesi konusunda, Trk Basnn bugn
gelinen noktann ok uzanda olduu grlmektedir. Trkiyede 1960l, 70li ve 80li yllarda
yaanan sosyal, siyasal ve ekonomik karklklar ile askeri mdahaleler sonrasnda, basnn
kendine birtakm k yollar arad grlmektedir. Bu arayn temel nedenlerinden biri de,
phesiz, her darbe sonras basna getirilen yasaklama ve snrlamalardr. Bununla beraber,
330hramczdeHacsmailHakkAltunta

1980'lerin ikinci yarsndan sonra byk sermayelerin de basna girmesi, bu aray srecinde
nemlibirroloynamtr.
Trk basnnda aile irketlerinin, zamanla yerlerini medya kartellerine braktklar
grlmtr. Teknolojik gelimelerle birlikte renkli fotoraf kullanmnn yaygnlamas, fikir
gazeteciliiyerinemagazingazeteciliinintercihi,haberindemagazinlemesineyolamtr.
Dnyada hzla yaygnlaan neoliberal politikalarn Trkiyedeki etkileri Turgut zaln
Babakan olmasyla kendini ok daha net bir biimde hissettirmeye balamtr. Bu dnem
itibariyle,24Ocak1980kararlarTrktoplumununyakngemiindeoldukanemlibirkrlma
noktasdr. 12 Eyll 1980 Askeri darbesi ncesinde hazrlanan, ancak darbe sonras kendine
uygunbirzeminbulabilenbukararlar,Turgutzaltarafndanuygulamayabalanmtr.
Serbest piyasa ekonomisine geii temsil eden bu kararlar, zaman iinde Trkiyenin
tketim toplumuna dnmnde de barol oynayan geliimlerde anahtar grevi
stlenmitir. Ayn ekilde basn da, Trkiyede tketim toplumunun yaratlmasnda nemli
birroloynamtr.Haberlerinverilibiimlerivekullanlangrsellerileyaynlananreklamlar
ve konu balklar, halka adeta rehberlik etmitir ve bu srecin, halen devam ettiini
sylemekmmkndr.
Gnmz hedonik tketim grne gre, rnler artk nesnel varlklar olarak deil daha
ok znel semboller olarak tanmlanmaktadrlar. rnn ne olduundan ok neyi temsil
ettii nemlidir. Gerek olan deil, rnn tad ve yaratt imaj, odak noktasdr. Bu
noktada zellikle basn araclyla, modern reklam ve iletiim endstrileri, byle bir dsel
tketimiyaratmadaaracolabilmektedirler.
Tketici iin medyatik hedonizm, yaamn her ann ve her alann hazzn kendisi olarak
alglatma abas ierisinde grnmektedir. Sunulan yeni yaam biimleri de bu srete ister
sanal, ister gerek ortamda olsun hazz ve beraberinde tketimi yaamn odak noktasna
tamaktadr.GemitetasarrufanlaynasahipolanTrktoplumunun,tketimtoplumuna
dnmnderoloynayanbasn,aynzamandahedonizmolgusunudabiimselveieriksel
olarak youn bir biimde kullanmtr. Basnda fotoraf kullanmnn, gazete tketicilerinin,
yaniokurlarnstgelirgruplarnnyaambiimlerinezenmelerinisalayan,birbakadeyile
deonlarnstatatlamaumutlarnbesleyenbiraraolduugereidorultusunda;aratrma
evrenini temsil eden Hrriyet Gazetesinde, fotorafn kullan biimi ele alndnda, u
sonularavarlmtr:
Gazetede bol fotoraf kullanm temel ilkelerden biridir. Kurulduunda siyah beyaz ve
sonralarrenklifotoraflarnyeraldgazete,herdnemdebolcafotorafkullanmtr.
24 Ocak 1980 Kararlar sonras, Trkiyenin serbest piyasa ekonomisine gei yapt
dnemde de, dnyada yaanan neoliberal yaklamlarn, tketime ynelik magazinsel
haberlerinveonlardestekleyengrntlerinskayeralmayabaladgrlmektedir.
Gazetedeyeralanelektronikeya,otomobil,modernkonut,havayoluveseyahatfirmalar
ilanlarndadagzlegrlrbirartyaanmayabalamtr.zellikle,12Eyllsonras,Turgut
zal dneminden sonra, New York stanbul hatt uularna ait reklamlar, restaurant&bar
haberveilanlarileBatllamayaynelikbirprestijsunumundabasnnaraolarakkullanmile
karlalmaktadr. ki ve puro tketimini, zellikle de arab sekinlik olarak sunan ke
yazlar,lifestyleageisipekitiriciunsurlarolarakyeralmtr.
Ancak,budnemitibariyle,zerindenemledurulmasgerekenbirdiernoktadamevcut
ortamdr. 12 Eyll darbesi ncesinde, lkenin iinde bulunduu durumu yanstan gazete
manetlerinde, terrn kol gezdii, siyasal anlamazlklarn yaand, sasol atmalarnn,
 nternetYazlar331

suikastlerin ve hayat pahallnn yer ald, ksacas toplumun bunald bir ortam sz
konusudur.Bylebirortamdansonra,12Eylldarbesisonrasndabasnagetirilensnrlamave
yasaklamalarn,halknederecederahatszettiisorusudanemtamaktadr.
Darbe sonrasnda, gazetelerde darbeyi merulatran manet ve ke yazlar yer alrken,
greceli olarak huzura kavuan toplumun, fikir gazetecilerine ve adamlarna uygulanan
basklar grmezden gelmesini ve basnda yaanan magazinsellemeye ynelimin kanlmaz
olduunu grmekteyiz. Magazin fotoraflar kullanmnda nceleri, yabanc basn kaynakl
grntlerearlkverdiigrlengazete,gzellikyarmalarndan,bikinigzellerinden,seks
fuarlarndan, lks otomobillerden, gezinti gemilerinden ve lks yaama dair grsel
unsurlardanskayararlanmtr.
Hrriyet Gazetesine bakldnda, cinsellik alannda, o dnemde konuulmas tabu nitelii
tayanbirokkonunun,fotoraflmagazinhaberleriolarakyaynlandgrlmektedir.stelik
buhaberleranasayfadavegazeteiindegeniyeralmlardr.
Yine cinsellikle ilgili birok kavram, yaz dizisi eklinde gazetede yer alrken, bu haberlerle
ilgili fotoraflarn da kullanm sz konu olmutur. Kadn konusu ele alndnda ise kadnn
zellikle fotoraf alannda cinsel bir meta olarak sk sk kullanld grlmektedir. Gazetenin
izlediiyaynpolitikas,dahaokerkeklereynelikbirbakasntemsiletmektedir.Magazin
eklerinde, arka sayfa, 3.sayfa ve kimi zamanda ilk sayfalarda plak kadn fotoraflarna
rastlanmaktadr. Bunlarn ounu, zellikle de 1990l yllara kadar, yabanc kadn fotoraflar
oluturmaktadr.stelikkimilerindeherhangibirsansrdeszkonusudeildir.
rnein; 3 Ocak 1992 tarihli zrllere Seks Manyaklar Balosu ile Yardm... balkl
haberdekullanlanfotoraflarn,2000liyllardagerekleenksmizdenetimdendolaybugn
kullanlamayaca ok nettir. Ancak, bu trden fotoraf kullanmlarnn hedonistik adan,
toplumda psikolojik fantezi ve rntgencilik/tehircilik drtlerini adeta tetikledii de bir dier
gerektir.
Hrriyet Ekonomi sayfalarna bakldnda, 1980 ncesinde birer stundan ibaret olduu
grlmektedir. Ancak, aradan geen zamanda serbest piyasa ekonomisine geiin etkileri de
kendinigstermitir.1983Genelseimlerindensonra,Turgutzaldneminde,dviztamann
serbest braklmas ve 26 Aralk 1985 tarihinde faaliyete geen stanbul Menkul Kymetler
Borsasnn al ile birlikte, sayfalarda ekonomiye ayrlan stun, yarm sayfa halini alm;
sonralar da ekonomi zerine yazlara yer verilmeye balanarak, konu ile ilgili ke yazarlar
sreklilik kazanmtr. Genel anlamda bakldnda, Hrriyet gazetesi, liberal ekonomi
geleneinesadkbiryaynpolitikasnasahiptir.Ancak,1990lyllardaii,memurveortadirek
terimlerinin oka getii gazetede ve ekonomi sayfalarnda, zamanla byk sermaye
gruplarnntemsilcilerineynelikhaberlereveekonomininsrekliiyiyedorugittiiynnde
yaynlar yaplmaya balamtr. Hatta pek ok veriyle geliyorum mesajn veren ekonomik
krizler bile grmezden gelinmeye allmtr. Bu dnemlerde Trk ekonomisinin iyi yolda
olduu, Dnyann 17. byk ekonomisi olduu eklinde yaynlara yer verilmitir. Gazetenin
Ekonomi sayfalarnda asl muhatap olarak, daha ok iverenler ve i evreleri alnmtr. Bu
sayfalara alnan ya da bir dier adan verilen reklamlar, tketimi prestij odakl destekleyen
markalarn rnlerini iermektedir. Arlkl olarak, otomobil ve takm elbise ilanlarna
rastlanmaktadr.
Hrriyet Gazetesinin tamamnda Gmrk Birlii Anlamas adeta bir zafer gibi
gsterilirken, manetler Merhaba Avrupa slogan oturmutur. Gazetenin yayn anlayna
gre Batllama yolunda nemli bir engel almtr. Ancak tpk 24 Ocak Kararlar rneinde
332hramczdeHacsmailHakkAltunta

olduugibizamaniindeeletirelyaklamlardakendineyeredinmitir.OktayEkinink
Yoluolarakgrdkararlara1993teRaufTameritirazederekNelerOluyorBize?diyecek
vetketimtoplumunuoluumuzueletirecektir.
Sonuolarak,HrriyetGazetesi1Mays1948tarihindenberikesintisizolarakyaynhayatn
srdrenveTrkiyeninenyksektirajlgazetelerininbandagelmektedir.Trkiyeninyaad
pek ok siyasi, ekonomik ve toplumsal deiime ahitlik etmi olan gazete, yine ekonomideki
nemli dnmlerden biri olan, 24 Ocak 1980 sonras politikalar da desteklemitir.
Trkiyedeki neo liberal srecin habercisi olan 24 Ocak 1980 Kararlar, zamanla toplumda
etkilerini gstermi ve tketim, yaammzn deimez bir paras, varlmzn, kimliimizin
sunumuolmutur.
Yeni yaam biimleri ad ile byk sermayelerin kontrolnde gerekleen, tketime
yneliksretelksveonuartrankavramlarilestatnesnelerleeldeedilebilirkonuma
gelmitir. Ancak, bu yaam biiminde tketim ok hzldr ve basn da bu tketimi
hzlandran,tevikedenunsurlaraaraolmaktadr.
Hrriyet Gazetesi de, bu srece katkda bulunan yaynlarla birlikte, ekonomik ve siyasi
alanda her gruptan yazar bnyesinde barndrarak, grsel arlkl bir gazete ekliyle, yeni
yaam biimlerine uyum salamakta zorlanmayan ve toplumda bu tarz sekin gstererek,
modelsunanbirgazeteolmutur.

AYDINLANMAMIZAVESLEOLANKARDEMZETEEKKRLEREDERM.
 KURBANBAYRAMININUNUTULANYN

Kurban Bayram hakknda sylemek istediklerimizi beyan etmeden nce aada baz
bilgilerihatrlamakfaydalolacaktr.Buekildegzdenkaanhususlardadilegetirmiolacaz.
nsan hayatnn en zor dnemi bence ihtiyarlad dnemdir. Bu dnem kadnlardan ok
erkeklereiindahazorgemektedir.nksorunlarnpaylamakbirerkeinzaafolarakkabul
edildii lkemizde, dikkat edilecek en nemli husus erken harekete gemek olacaktr. Srekli
olarak bilinlendirilme yamuru altnda olan insanlarmz uyarmak ve korumak hepimizin
zerine bortur. Birde ne olduu hala tam kesin zmlenmemi Stres ad altna sdrlan
birok hastalkla uraan insanlarmza dua etmekle beraber, baz fark ettiimiz konular
paylaarak komplikasyonlarn nne gemeyi dnmekteyiz. Her insann bir bak zaviyesi
vardr. Bu bak tekinin grmediini grmekle sfatlanmtr. Bu ekilde bilgi asl mihverine
doru yol alarak zenginleir. 4550 ya civar, erkeklerin ve kadnlarn her trl ynden
deiimeurad,ihtiyarlamayavesorunlarnbaladdnemdir.
nsanhayatndaennemlieyremedir.Bununtemelindeisehormonalyapnnsalaml
bulunmaktadr. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem efendimiz Evlenin, oaln ben
mmetiminokluuilevneceimhadisinibazlarbakayerlereeksede(TeksrSuresini
tevili)butavsiyeninilherevesindekihikmetlerhergeengnkirlioyunlarileypratlmaya
allmaktadr. Mesela; aman bitkisel gdalarla beslenin, et yemeyin, protein ihtiyacnz
bitkiselyollardankarlayn,yoksakollestrolnzkar,erkenlrsnzgibisafsatalarbiraz
incelendiinde daha bariz ekilde ortaya ktn grebilirsiniz. Bu nedenle anlatmak
istediimizkonuylailgilibazbilgilerihatrlayalm.

KOLESTEROL:Kolesterol,yapsalbileikolarakhcrezarlarndabulunmaktaoluphayatiin
gerekliolanmumkvamndayamsbirmaddedir.Etindkkolesteroliermesi,kasiidk
yaieriiyleilgilidir.Kolesterolbeyin,sinirler,kalp,barsaklar,kaslar,karacierbataolmak
zere tm vcutta yaygn olarak bulunur. Vcut kolesterol kullanarak hormon (kortizon,
cinsellikhormonu....),Dvit*****veyalarsindirensafraasitleriniretir.

TESTOSTERON:
Testosteron steroid yapda bir hormondur. nsan vcudunun en nemli androjenidir.
Erkekte%95itestishcrelerinden,kalan%5likblmisebbrekstbezlerinden,beyinden
vedierbazyerelhcrelerdensalglanr.
LH(luteinizanhormon)kontrolaltndakolesteroldengnlk67mgretilir.
Testosteronunsalglanmasbiyolojiksaatritminebalolarakgniindefarkllkgsterdii
gibiylboyuncadamevsimselolarakdeiir.Serumda%98iproteine(%57sicinsellikhormon
balaycproteinve%40albmin(protein))balolaraktanrken%2siserbestolarakdolar.
Albmine bal ve serbest olan blm testosteronun vcut tarafndan kullanlabilen ksmn
olutururvebiyolojikolarakkullanlabilirtestosteronolarakadlandrlr.
nsan vcudunda testosteron eksikliinin asl etkileri ile ilgili az miktarda bilimsel veri
bulunmakla beraber, yal erkeklerde osteoporoz (kemik proteini) ile ilikili olabilecei
belirtilmitir. Testosteron seviyesinin anormal derecede dklnn hem kadn hem de
erkektelibido(cinseldrt)azalmasvebazerkeklerdeerektildisfonksiyon(sertleme)ile
ilikiliolduubelirtilmektedir.
Gnmzde erkeklerde yalanma ile birlikte gzlenen yumurtalk fonksiyon bozukluu ve
334hramczdeH
HacsmailHaakkAltunta

bunu takip eden androjen (eerkeklik horm monu) seviyeesindeki azalma yerleikk bir bilgidir. Yala
birliktte testis kanlanmas azzalr. Leydig hcrelerinin
n luteinizan hormona ccevaplar bo ozulur.
Sonutatestosteronseviyelerindeazalmaaolur.Andro opoz(erkeklerinremed dendme)h halive
yalananerkekte erkenbalaayanhipogonadizm(testtisveyayum murtalnfaaaliyetnoksan nl. )
gibi eitli isimlerle adlanddrlan ve zellikle
4550 yalar arasnda
a top plam testossteron
seviyesindegzleenendmeeilimiileso orunlarveyalanmabelirrtileribalar.

ANNTAGNG
Gnmzde yalanma
y ve beraberinde getirdii salk
s sorunlar insanlar bu konuylaa ilgili
zm m araylarn
na itmektediir. nsanlar yalanmaya
y yol
y aan fakktrleri davraansal ya daa tbbi
olaraknlemeye,,yaamkalitteleriniarttrmayaalm maktavebu yntem de antiagingo olarak
isimleendirilmekteedir.
Anntiaging keelime anlam olarak yalanmaya ztt olmak, yani gen kalmak olarak ifade
edilebilir.Antiaggingtedavininamac;gen nelvcutsalneniyi dzeyegetirrmekvekoru umak,
kiininzindevessalklhissettmesinisalaamak,baklksistemin niglendirm mek,vcudu unya
ktlesini azaltp kas ktlesini ve kemikk gcn arttrmak,
a haafza ve kavvrama yeteneini
gleendirmek, saalkl bir ciltt ve vcut hatlar
h elde etmek
e eklinnde zetleneebilir. strojen ve
progeesteron ile yaplan
y horm mon tedavileeri son 20 ylda batl kaadnlar arasn
nda yaygn olarak
o
kullannlm ve bu da neden yalandkaa eksilen dier hormonlar da yerine koymuyorruz ve
nedenerkekleriindeyerine ekoymatedavisiuygulamyoruzsorularnaklagetirmitir.
Anntiaging; periyodik salk kontrolleri, uygun n bir beslen nme, kiiyee uygun eggzersiz
progrramlar, horrmon eksiklii tedavisinin yan sra serbest rad dikallerle mcadele am macyla
vitammin,mineral, antioksidankullanmveestreslebaakmaykaapsar.Gnm mzdestrojjenve
progeesterona ekk olarak teestosteron, insan by me hormonu gibi ho ormonlar yaannda
 nternetYazlar335

melatonin,A,B6,B12,C,E,folikasitgibivitaminler,demirveinkogibiminerallervebunlara
ekolarakeitliantioksidanlardaantiagingdekullanlabilmektedirler.
ANDRAPOZ
Yalanmaya bal olarak testosteronun yani erkeklik hormonunun kandaki seviyesinin
azalmasdr.Halkarasndabudurumaerkekmenopozudadeniyor.Ancakyalananerkeklerde
cinsel fonksiyonlarda meydana gelen azalma, Yalanmaya bal olarak testosteronun yani
erkeklik hormonunun kandaki seviyesinin azalmasdr. Halk arasnda bu duruma erkek
menopozu da deniyor. Ancak yalanan erkeklerde cinsel fonksiyonlarda meydana gelen
azalma, kadnlarn menopoz sonrasnda yaadklar durumla bire bir ayn deildir. Cinsel
fonksiyonlardakiazalmaerkeklerdekademeli,yava,ilerleyicibiimdeoluur.Ayrcabudurum
kiidenkiiyefarkllkgsterir.Kadnlarntersineerkeklerdedlleyebilmeyeteneiazalmolsa
dadevameder.

Androjeneksikliibelirtileri:
*Bitkinlikveuykusorunlar
*Kiloart
*Belevresi,karnvegslerdeyalanma.
*Kaslarnzayflamasvereflekslerinazalmas
*Cinselistekteazalma
*Ereksiyonsorunlar
*Sinirlilik,gerginlikvealnganlk
*Doyumsuzluk
*Arveszlar
*Kemiklerdedeformasyon
*Salarnincelmesivedklmesi
*Cildinkurumasvekrmas
*Hafzabozulmalar
*Depresyon
*Motivasyonunazalmas,mutsuzlukveilgisizlik

Tedavi edilmeden braklan andropozun, son derece iddetli sonular olabilir. Andropoz
erkeklerin saln ve yaamn, menopozun kadnlar etkilediinden daha ok etkileyebilir.
Btn bu deiimler aratrldnda, erkeklik hormonlarnn dengesinin bozulduu anlalr.
zellikle sylediimiz belirtiler, testosteronun azalmas ve erkek vcudunda normalde az
miktardabulunanstrojen(kadnhormonu)orannnartmasileilgilidir.
Testosteron, sadece cinsel hayatnz belirleyen bir hormon deildir. Kemik younluu,
kaslar ve krmz kan hcrelerinin retimi iin de ok nemlidir. Andropozla birlikte
testosteron azalr, baklk sistemi sarslr, kalp ve beyin fonksiyonlar bozulmaya balar.
Kalp krizleri erkekleri daha ok tehdit eder. Andropozda yaanan depresyon ve kiilik
deiimlerioldukaarolabilir.

MENAPOZ
Menopoz kelimesi ngilizce; "ay (moon)" ve "sonlanma (pause)" kelimelerinden
oluturulmutur.Tamolarakkelimekarladettenkesilmeolup,"menopozya"kadnnen
sonfizyolojikadetkanamasnnolduuzamanifadeeder.
336hramczdeHacsmailHakkAltunta

Kadnlarda menopoza bal adetten kesilme, yumurtalklarn ilevlerinin sona erdiini ve

artkburalardankadnlkhormonlarnnsalglanamadniareteder.Menopoz,genelbilinenin
aksine rahimin deil yumurtalklarn ilevinin sona ermesidir. Yumurtalklarda yeni yumurta
oluumu gerekleememekte ve hormon retimi yaplamamaktadr. Yeterince estrojen ve
progesteron hormonlar retiminin olmamasna bal olarak adetten kesilme
gereklemektedir.
Buaklamardansonraszettketiminegetirmekistiyorum.

ETTKETM
nsan vcudu iin gerekli hormonlarn et ile olan balants olduu iin tketimi hakknda
unlarbilmemizgerekir.
statistiklerTrkiyeninkrmzettketimininbiroklkeyegreokdkolduunu,ABD
yllk kii ba et tketiminin 116.7 kilogram, Arjantinde 99.5 kilogram, Avustralyada 93.9
kilogramikenTrkiyedeyalnzca518.6kilogramolduunuvurgulamaktadr.
Milletimizin neden et tketiminde alt sralarda olmas ve baz sebeplerle krmz et ve et
rnlerineulaamayp,etrnleriyerinemakarnavepirinceyneldiiniifadeedenyetkililer
unlarsylemektedirler.
lkemizdezelliklekrmzettketimindenbirkaolduugrlmektedir.1994ylnda
20.7kilogramolanyllkkiibakrmzettketiminin2005ylndayzde51.2azalla10.1
kilograma geriledii grlmektedir. Son 10 yllk sre zarfnda tketimimiz yar yarya
dmtr.
Buna karlk yllk kii ba kanatl rnleri tketiminin 1994 ylnda 2.7 kilogram iken
2005ylndayzde214artla8.5kilogramaykseldiigrlyor.Krmzetveetrnlerine
ulamada sknt yaayan halkmzn, tavuk eti rnleri yannda ciddi oranda makarna ve
pirinceyneldiigrlmektedir.
Tavuk retimine yaplan destein et retimine yaplmamas garip bir durumunda
habercisidir.nkbirsrnvekoyununkrlkesimegelmesiiinbirylgibibirzamanihtiya
varkentavuunkesimegelmesi4050gnolmasvediilikhormonlarkiloartsalanmasbir
sorun gstergesidir. Diilik hormonu yklenmi tavuklarn erkekler zerinde ki etkisi inkr
edilemez bir gerein yani remenin durdurulmasna etkendir. Ayrca yaplan aratrmalarda
kollestrol seviyesi srda % 63 iken tavukta %6490 arasnda seyretmekte olunca, sr eti
yemektavuketiyemektendahaiyiolmasdabirtezatdurumuortayakoymaktadr!

KURBANBAYRAMIYKVARSIN
Bu aklamalardan sonra Allah Telya bir daha iman noktas nazarnda krmz
artrmann gereini syleyebiliriz. nk kurban bayram senede bir defa da olsa
Mslmanlarn sofrasna uzanan hain elleri sekteye uratmaktadr. Allah Tel kullarna bir
emriniihsanederkeneninoktasndandnakadarfaydaygalipklmerridefetmitir.Yani
efradncamiayarnmanidir.Asrsaadette;
"BiradamRaslllahsallallhaleyhivesellemegelerek:
"Benetyediimzamankadnlarakarzaafmartyorvebendeehvetgalebealyor.Bu
sebepleetyemeyinefsimeharamettim"dedi.Bununzerineuayetindi:
"Ey iman edenler! Allah'n size helal ettii temiz eyleri haram klmayn, hududu da
amayn. Dorusu Allah, ar gidenleri sevmez. Allah'n size verdii rzktan temiz ve helal
olarakyiyin.nandnzAllah'tansaknn"(Maide8788).Tirmiz,Tefsir,Maide,(3052).
 nternetYazlar337

Hz.Alikerremellhvechenin,Krkgnetyemeyeninahlkbozulur;krkgnststeet
yemeye devam edenin de kalbi katlar! (hya, 3/92) rivayeti ile ahlak bozulur yani
yaratldengesivcududengedetutanhormonalsistembozulurmanasndabahsettiimiz
bilgileraamasndazikredebiliriz.
nsanlarazihtiyacolaneyleribiretkenilekaybettiindesalkszoluu,hayatnnasl
etkiledii konusunda yorum yapmaya gerek yoktur. Ancak gndem bilinmesi gerekeni
gereksiz olanla paylanca baz bilgiler arada kaynayp gidince bozulmalar kendince ortaya
kmaktadr. Mesela Testosteron, sadece cinsel hayatnz belirleyen bir hormon
zannettiimiz halde yle olmad ve onu nasl kontroll ekilde elde edeceimizden hi
bahsedilmemesigaripdurumdur.nkdoalyndenTestosteronhormonunuarttrmakiin
muhakkak krmz et tketimini artrmak gerekiyordu. Ancak yle olmadn grebiliyoruz.
yleki eskiden tekkelerde derviler iin kuzu beslenildii, etin hasn yiyen ahlak iyi olur
denildii halde bugn tatsz tuzsuz orbalarla geitirmeler yaplmas unutulan ok eyin
varln gstermektedir. ah Nakibend kaddesellh srrahul azz riyazatla kmil insan
yetimeyeceihususunuokzamandilegetirmitir.Eksikbeslenmeninftratbozduuistidraca
varandurumlarasebepolacanbeyanetmitir.

KURBANMANZARALARI
HerseneKurbanBayramgelincefiyatspeklatrleri,hastalksylentileri,vahiinsanlar,
gericilik,adaolamamak,kaanhayvanlarayaplaneziyetlervb.aklahayalegelmezeyler
ile biraz daha souyan insan saysnn arttrld gzlemlenmektedir. Aslnda sorun Kurban
Bayramdeil,milletimizinvcutyapsndatahrifatvedolaysylaremesineengelkoymaktan
bakabireyolmadnsyleyebilirim.
Bir millet ne kadar et tketiminden uzaklatrlrsa o kadar sal bozulup hastalkl
olumassalanacaktrdncesininengeliyllarnceAllahTelnnKurbanBayramilebir
dahasekteyeuratlmtr.nkkrmzettketimisalklnesilleriingerekliolanfaktrdr.
Madd durumu zayf olan nice kiiler srf Allah Telnn rzasn kazanmak iin kurban
keserken, hakikatte gelecek nesillerinin garantisi iin bir hizmet verdiini unutmamaldr. Bu
nedenle:
Televizyonlarn kaan kurban manzaralar (nasl oluyorsa kaan kurbann yannda
znrlyksekkamerahazrbulunuyor!)ilekurbankesenlerivahigstermeabalayanlar
Food,Inc.(2008)Belgeseliniseyretmelerini;
Vakflarnkurbankesimiadaltndaparatoplayanlaraparaverdiklerindekendikurbanlarn
bizzat grerek kestirmelerini; grmedii ve bilmedii yerler hakknda yaplan yardmlar
konusundakurbanlarnbizzatlkemizdekesilipoekildeyurtdnagnderilmeartnkoyarak
kurban kesimi istemelerini; eer bu ekilde olmazsa o tr kurululardan uzak durmalarn
tavsiyeederim.
Kurban,AllahTelrzasiinkesilir.payablnr.Biri,kendiailesine,ikincisieedosta
ikram, nc ksm fakirlere taksim edilir. Eer bu ekilde bir kurban kesimi yaplrsa iinde
salk,ibadet,sadaka,hediye,rzavb.gzelhasletleresahipolupsnnetzerekesmioluruz.
AllahTelbuyurduki;
Yiyinizveiiniz,israfdaetmeyiniz.pheyokkiO,israfedenlerisevmez.(Araf,31)
Allah Tel yemei terk deil, israf men etmitir. Nerede bir et tketmeyin diye sizi
ynlendirmek isteyen birileri varsa, onlarn gereklerini biraz daha aratrn samimiyetsiz
olduklarn greceksiniz. Bir zamanlara yumurta yemeyin dediler, imdi her gn bir yumurta
338hramczdeHacsmailHakkAltunta

teranesi kt. Trans yan yedirmek iin senelerce Tereya yemein dediler. Sonu olarak
atalarmzn beslenmedeki izledikleri yolu hibir zaman terk etmemeliyiz. Ktalara hkmeden
milletin ocuklarnn gelecee aydn bakmas iin bu oyunlar biraz daha aktan grmeleri
hepimiziinelzemdir.
Kurbanbayramnhakkylaedaetmekneslimizinsalkloalmasnasebepolacantekrar
hatrlatarakengveniliretolankurbanetlerinidoyadoyayiyin.ifaolsun.
 ABDURRAHMNCMKADDESELLHSIRRAHULAZZ
ALINTILAR

Birkurbaanndenizinkysndayuvasvard.Dimherkesedenizdenszederdi.
Gecegndzonunhikyesinianlatrd.Denizdengeldikleriniveondankonuma,dinleme
yerinegeldiklerinisylyordu.
Kalb,bilginlikcevherini,tenisekuvvetiondanbuldu.
Nereyebaksam,neredengesemsadeceovardr.
Birkabalkondanbuhikyeyidinlediler.
Denizakkalplerindefilizlendi.
evkteicanlarntututurdu.
Batanayaakadarayakoldular.Onunarzusuylayolakoyuldular.
Deniziarayarakkouturmayabaladlar,deretepedemedenyrdler.Bzensedefgibi
dibeindiler,bzendepgibikyyayneldiler.
Denizinneadvardnedenian.Artkumutlarnkaybederekyrdler.
Kez, bir balknn yollarna kurduu a nlerine kt. Hepsi aa dtler, can telayla
rpnmayabaladlar.
Balkonlaralpkyyabrakt.Birkakmldadveyzndenizeevirdi.Yarlhalde
denizevarncamaksadkadehinionadaldrdlar.
Bilgileri ve grleri ortaya knca, kurbaann anlattklarnn ne olduunu anladlar.
uhddenizindecanlanp,huzurbuldular.
Ondagarkolup,ondavaroldular.467
Allahm,Allahmbiziboilerleuramaktankurtar.
Eyannhakkatiniolduugibigster.
Gafletrtsnbasretgzmzdenkaldrveeyalarolduklargibigster.
Yokluuvarlksretindebildirme.
Varlngzelliineyokluktanperdeekme.
Buhaylsretlerikendigzelliinintecelllerineaynayap,sendenrtlveuzakolmakiin
birersebebyapma.
Bumevhmnaklarbilgimizinsermayesiolsun,krlkvechillieletetme.
Sendenmahrumveayrkalmamzhepbizdendir.
Bizikendimizebrakma.
Bizibizdenkurtarmaklakeremlendirvebizikendineinaet.468
Dolaysylaayetbirkimseyehakkatnrugzkmyorsaonungzyoktur.
Mhedemertebesineerimeyenmelliftarafndankrsaylmaktadr.
Hakkatinnrusanagrnyorsagznvardemektir,hakknhdunugrmyorsanakln
vardemektir.
Eerikisidesendevarsahemgznhemaklnvardemektir.469

Bizimprimizzhidlerinbtndedikleriniiptaletti,
Meyhneyeseccdesermeliimiziirdetti.470
467
Cm,SubhatulEbrr,s.589590.
468
Cm,Levyih,s.4.
469
Cm,Rb,s.9697.
470
Cm,Dvn,1.cilt,s.203.
340hramczdeHacsmailHakkAltunta

Onunkemalsrlarnnhazinesibiziz
Onuncemalnrlarnnaynasbiziz
Onuncelalperdelerinikaldranbiziz
Onunihsantelleriylealpsyleyenbiziz471

471
Cmi,TuhfetlAhrr,(eviren:Yusufz),s.17.
 KARADALARDIZISINDEKIPOLTKSEMBOLZM

Show TV de birka blmn izlediimiz Karadalar Dizisi472 Dostoevskyin Karamazov
Kardelerzerindensenaryoedildiinden,hakkndaokunmasgereklidndmzmakaleyi
uyarlayarakzetmahiyettesunupdizininseyredenlerdeyapacaetkiyiirdelemiolacaz.
DostoevskyzerineenfazladeerlendirmeyaplanklasikRusyazarolmannyansrakendi
adyladaanlandnbiiminindetemsilcisidir.KaramazovKardeleriseyazarnenbyk
aheseri olarak kabul edilmektedir. Bu makalede amalanan Dostoevsky'nin eklektik
(Badatrc, kaynatrc, uzlatrc, telif edici) dnce yapsnn; kiisel, tarihsel ve ideolojik
arka plannn irdelenmesi yoluyla tanmlanmas ve bu dncenin politik izdmnn
Dostoevsky'nin yaamnn en politik dneminde yazlan Karamazov Kardeler romanndaki
yansmalarnn tespit edilmesidir. Burada, romann politik bir sembolizmle rld iddia
edilmekte ve her bir karakterin dnemin bir siyasal duruunu simgelemesinin yan sra, olay
rgsnn de Dostoyevski'nin politik alglamalarn ve ngrlerini yanstt iddias
aklanmaya allmaktadr. Bylelikle, ortaya konmu olan Dostoyevski dncesinin,
Karamazov Kardeler ile Karadalar Dizisinin politik sylemin zmlenmesiyle
berraklatrlmasamalanmtr.
Dostoevsky,sadecednyaedebiyatndadeil,Freud'danHenryMiller'akadaretkileriyle
dn dnyasnda da mstesna bir yer tutmaktadr. Edebiyat olarak baars ve onun
yaratt edebiyat zerine yaplan sayfalar dolusu deerlendirmelere ramen, onun dncesi
vepolitikduruunadairyaplandeerlendirmelerokdahakstldr.Budeerlendirmelerinpek
oudaonunhayatnnsondnemlerizerineyounlamtr.Politikdnceleriveedebiyat
arasndaki ilikilere dair eserler ise daha da snrldr. Bunlarda da yine Dostoevsky'nin hzla
deiensiyasalgrlerininyaratthandikaplarla(engellerle)karlalmaktadr.
Dostoevsky,KaramazovKardelerileailemecaznkullanarakvetmkarakterlerinipolitik
aktrlerle zdeletirerek o gnn Rusya'snn siyasal bir portresini izmekte, aktrleri
tantmaktavengrleriniveumutlarnvehattaumutsuzluklarnyanstmaktadr.
KaramazovKardelerromanndanhareketleKaradalarDizisiileriblmlerdesenaryobelki
eitlemeyegireceidnlrsedesonuromannkontrolaltndaolacakesindir.
Karadalar dizisini Romann iaretiyle ele alrsak nce zamann toprak reformunun473
gncelliini koruduu yllar 19301950 ve sonrasn, mekn ise yeni yeni aa, tefeci

472
Dr. Taansu Trker; (Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi) Karamazov Kardelerde Politik
Sembolizmmakalesindenfaydalanlarakhazrlanmtr.
473
1934senesinde,yurtdndangelenTrkleretoprakvermekgayesiylekarlansknKnununagre
4,6milyondnmtoprakdatld.Trkiyedekklbirtoprakreformuyaplmasgerektiipekokdevlet
yetkilisi ve politikac, tarafndan sylendiyse de uygulamaya gidilmedi. 1945te karlan iftiyi
Topraklandrma Knunu da byk toprak sahiplerinin siys basklar neticesinde lml bir toprak
reformuna dnt. Reformla ilgili uygulamalar ancak Demokrat Parti iktidar dneminde yaplabildi.
Byk bir ksm hazine arazisi olmak zere 1,5 milyon dnm toprak datld. 19601971 seneleri
arasnda toprak reformuyla ilgili birok knun tasars hazrlandysa da hibiri knunlaamad. Haziran
1973te karlan 1757 sayl Toprak ve Tarm Reformu Knunununuygulanmas iin anl Urfa ili pilot
blgeseildi.Knundabelirtilenesaslaragre1613aileyeitolan1,61milyondekararazikamulatrld.
Buarazinin231.000dekar1218aileyedatld.AncakEkim1976daAdletPartisininmracaatzerine
Anayasa Mahkemesi Knunu iptal etti. Knunlatrld halde datlmayan topraklar, dk bedellerle
eskisahiplerinekirayaverildi.AnayasaMahkemesininiptalkararyrrlegirincedebutopraklareski
sahiplerineiadeedildi.
342hramczdeHacsmailHakkAltunta

kontrolnden kurtulmaya alan halk ve zerinde devletin varl hissedilen kk Anadolu

kasabasolduugrlmektedir.

(EER ROMANA TAM SADIK KALINIRSA DZNN SENARYOSU U EKLDE
DNLMEKTEDR.)

Romannkahramanlarnndizidekikarlolanahslar

Fyodor:BabaHalitKarada
Dmitry:GlAli
van:Selahattin
Alyosa:Kadir
Smerdyakov:Cemal
Grigory:Uak
Grushenka:Glhayat
Katya:Nazl
Zosima:Kasabannmam


Bu dizinin yksnde esas kahramanlarna bakldnda ise ilk bata Karadalar ailesi ile
karlalmaktadr. Bir baba, oul ve bir de gayrimeru ouldan oluan bir aile sz
konusudur.
Baba Halit Karada, ksn dkn ve oullaryla ilikileri gelgitler zerine kurulu ve
genelde sadakat duygusu uyandrmaktan uzak bir babadr. Oullarn en by ve dier iki
meruolunannelerifarkldr.
EnbykoulGlAligelenekselserbesthayatolandelidolubiridir.
OrtancaoulolanSelahattinavukattr.AiledenuzaktaokumuBatcvegeleneklere bal
olmayandiniynzayfbiraydndrveaileyleilikilerindedevamlbirmesafevardryadabunu
yaratmayaalmaktadr.
EnkkoulolanKadiriseocuksubirsaflzerindetayandindarbirinsandr.
Gayrimeru oul Cemal, Baba Halit Karada'n hizmetisi olarak evde almaktadr ve
Selahattin'ehayranlkduymakta,onunlasohbetlerdebulunmakistemektedir.Ayrcaevinbaka
bir hizmetisi Uak da, Gl Ali'nin bymesindeki katklaryla ve cahil uak karakteriyle ev
halknnsonyesidir.
GlHayat,hemBabaHalitKarada'nhemdeGlAli'ninkolduuvebunlarnherikisiyle
de ak oyunlar oynayan ve fakat her ikisinin de sahip olamad etkileyici kadn karakterdir.
Gizli gizli, gemiinde yaad ve hala dnmesini bekledii kii (romanda subay=Kumarc
Ramiz)duyduuaknasadkkalmayaalmaktadr.
Nazl,GlAliilegemitebirilikisiolanvefakatyknnilerleyenblmlerindekendisini
avukatSelahattin'edahayaknhissedecekolanaristokratkkenlikaymakamnkzdr.
Kadir'inyaadiledecamiimamileilikideolupdiniyndenondanetkilenmektedir.
Buesaskarakterlerinyanndapekokdayankarakterbarndracakolandizininesasyks
yanndapekokdayanykylekarlalacaktr.
(Buaradadiziromannetkisindenkurtulup,rndankabilir)
Bu yan karakterler ve ykler ile esas ykye baklacak olursa; bir cinayet ve bu cinayetin
 nternetYazlar343

deerlendirilmesiylekarlalacaktr.Buynyleromannpolisiyebiryk(bunoktadaBat'da
polisiyenin geliimi ve rasyonalizm arasndaki iliki hatrlanmaldr) zerine ina edildiini
sylemekyanlolmayacaktr.
Romann balarnda Baba Halit Karada ve Gl Ali arasndaki para hesaplamasyla
karlalr. Gl Ali babasndan ald ve savruka yaamn devam ettirdii paralardan sonra
son bir kez kendisinin hakk olduunu dnd bir miktar daha para babasndan
istemektedir. Baba Halit Karada ise bu paray vermeye yanamamaktadr. Zira ikisinin
arasnda yer alan Gl Hayat'a kar Gl Ali'yi zor durumda brakmak istemektedir. Baka bir
parailikisiiseyineGlAliileNazlarasndabulunmaktadr.Nazl'nnbabasnnzordurumda
kald bir dnemde, Gl Ali onun a da olarak para yardmnda bulunmutur. Daha
sonrasndaiseNazlbirmiktarparaybabasnagnderilmesibahanesiylevefakataslndaGl
Ali'nin o parayla Gl Hayat'a gideceini bilerek yine de Gl Ali'ye vermitir. Gl Ali'nin
babasndanistediimiktar3000liradr.teNazl'nnkendisineverdiibumiktardr.Selahattin
veKadir'inbuparailikisindekitutumlarsilikkalmaklaberaber,aslelikiBabaHalitKarada
veGlAliarasndayaanmaktadr.Yineaynmiktarparannfarklbirekildeortayakmasise,
BabannGlHayat'ahediyeolarakbumiktardakiparaybirzarftatutuyorolmasdr.
ParasorunununzmiintmailetoplanarakKasabannimamnaziyaretegitmi,ancak
burada da bu atma zlememi fakat ilgin bir gelime olmu ve Kasabann mam, Gl
Ali'nin nnde eilerek herkesi artmtr. Zaten daha sonra da Kadir'e inziva hayatndan
ayrlmasveabisinikorumasnsalkverecektir.
Bu arada Nazl ile nianl olan Gl Ali, Gl Hayat'a k olmutur. Sorunu zmeye alan
Nazl, Gl Hayat' ziyarete gitmi ve aralarnda geen konumann balarnda Nazl, Gl
Hayat'tan ok iyi muamele grm ve fakat sonunda Gl Hayat onu aalayarak hem
kendisindenhemdeGlAli'dennefretetmesinesebepolmutur.NazlileSelahattinbuarada
grmeye balamlar ve her iki taraf da aslnda birbiriyle ilikisi olmas gerekenin kendileri
olduunuhissetmilerdir.
yknn geliiminde en etkileyici yanlardan biri aile iinde geen tartmalardr. Babann
slveGlAli'ninisekaytszlsebebiyleoketkinolmadbufelsefitartmalardataraflar
Kadir ve onun karsnda yer alan Avukat Selahattin'dir. Cemal ve Selahattin arasndaki
sohbetlerde ise, Cemal srekli sayg duyduu Selahattin'den bir eyler renmeye alan ve
onunfikirlerinintakipisibirgrnmarzetmektedir.
Dier bir diyalog da Kadir ve Gl Hayat arasnda geendir. Kadir'den ok etkilenen ve onu
ok beenen Gl Hayat'n romann sonunda verdii kararlarn asl etkileyicisi bu diyalogla
aslndaKadirolmutur.
Bu arada Gl Ali bir gn babasnn evine gelir ve para ister, istediini alamaynca da
babasn lmle tehdit eder ve gider. Selahattin bu arada btn bu kargaadan uzaklamak
zereMoskova'yagitmeyekararverir.BusradaCemalilearalarndageenkonumadaCemal,
babasnnldrlebileceiniimaederveSelahattinbunaramengitmeyitercihederekaslnda
Cemal'a gre olacaklara gz yumacann iaretini verir gizliden gizliye. Cemal bu
konumada Selahattin'e ayrca kendisinin mzmin sara hastalndan bahseder ve kimsenin
onuneylemegeebileceinibeklemediinistkapalbirekildeanlatr.GlAli,GlHayatile
babasnn buluacan Cemal'den rendii gece ise Gl Hayat'n evine gider ve onu orada
bulamaz.Aklnagelenilkeybabasnagittiidir.OdababasnagiderancakGlHayat'norada
olmadn anlaynca ayrlr, fakat ayrlrken onu duvarda yakalayan Uak'a vurmak zorunda
kalr.GlHayat'nevinegittiindehizmetisindenaslndaonuneskisevgilisisubayilebulumak
344hramczdeHacsmailHakkAltunta

zereyaknbirkydekimeyhaneyegittiinirenir.BuaradaNazl'danaldparannyarsn
saklam olan Gl Ali, bu parann bir ksmyla rehinciye brakt silahlar alr ve meyhaneye
doruyolakar.
Bu arada Gl Hayat meyhaneye varm ve byk hayal krklna uramtr. Be senedir
grmediisubayaslndagzndebytmtr.Birkartalolarakhatrladsubayimdiyal
ve hilekr bir kumarbaz Ramizdir. Bu arada ieri Gl Ali girer ve Gl Hayat bu duruma ok
sevinir. Gl Ali'yi sevdiini anladn syler. Ancak Uak' ldrdne inanan Gl Ali, ok
sevinmesineramen,artkikisiiinokgeolduunudabelirtir.
okzamangemedenburayagelensavcvegvenlikgleritarafndantutuklananGlAli,
Uak' ldrmemi olduunun sevinci ve babasnn lmnn aknln yaamaktadr.
MahkemebaladndahemSelahattinhemdeKadir,GlAli'ninsusuzluunuiddiaetselerde
tmkantlaronakardr.
Bu arada Selahattin sarsc gerekle yzleir. Babasnn evine gittiinde babasnn
koltuundaoturanveceketinigiyenCemalilekonumayabalar.Cemal,onunendieetmesine
gerek olmadn sylediinde, Selahattin srarla ne iin endie etmesi ya da etmemesi
gerektiinisorgular.BildiicevaplarCemal'danduyar.Tanrolmadnagrecinayetindeolas
olduudncesiniCemal'inkafasnaSelahattinsokmutur.Btnsohbetleriboyuncaaslnda
Selahattin babasnn lmesini istediini anlatm ve o gn Moskova'ya giderken de
olacaklardansorumluolmadnsyleyerekCemal'esoniznivermitir.Cemalise,sahtebirsara
nbeti ile tamamen hareketsiz grnd o gece, Gl Ali evden ayrlr ayrlmaz Baba Halit
Karadanyannagitmiveonuldrmtr.GlHayatierideolmadnagreonuGlAli'nin
ldrdneinandrabilmekiinde,GlHayatiinhazrlanmzarfniindekimektubuyrtarak
odadabrakmveparaydakendisinealmtr.
Bu gerekle yzleen Selahattin, Cemal'i mahkemeye gitmeye ikna edememi ve Cemal
peinden gittii bu adamn pimanln grdnde, aslnda sylediklerine inanmadn
Selahattin'inyznehaykrmtr.Selahattinuzaklaruzaklamazdaintiharetmitir.
Bu olayla sarslan Selahattin mahkemede kendisinin sulu olduunu nk Cemal'i
kendisininbuyneittiinisylesedemahkemeheyetiniyeterinceetkileyememiveoradaasl
sulunun herkesin iinde yer alan eytan olduu ve bu durumda Tanr'nn da varolduu
ynnde bir sylemle bitirmitir. Bu konumann etkileyiciliini ise son anda Nazl'nn elindeki
Gl Ali'nin kzgn anlarndan birinde babasn ldreceini yazd mektubu okumas ortadan
kaldrmveGlAli20ylhapisilecezalandrlmtr.
Ancak Avukat Selahattin ve Kadir, Gl Ali'nin Gl Hayat ile Amerika'ya kamasn
salamtr. Geride kalan Avukat Selahattin akln kaybetmi, Kadir ise yan yklerden birinin
sonucuolarakocuklarlaelelemutlubirsonsahnedegzdenkaybolmutur.
Bu yan yk ise Gl Ali'nin yolda olunun nnde dvd bir emekli yzba ve onun
olunun hastal erevesinde gelimektedir. ocuk bu olaydan sonra babasnn Gl Ali
tarafndan davet edildii dellodan kamadn ve onurlu biri olduunu iddia ederek tm
arkadalarylakavgaetmektevesonradahastalanarakyataadmektedir.Kadirbudurumda
aileyeyardmetmeyealsadagururlubababunukabuletmemivedahasonradaGlAli'nin
yardm abalarn geri evirmitir. Gl Ali'nin kamadan nce kendi lkesinde yapt son ey
ise, hasta yatandaki ocuu ziyaret temek ve onun yannda babasndan zr dilemek ve
zrnnkabuliinocuktanizinalmakolmutur.Buocuunlmndensonraisearkadalar
Kadiretrafndamutlubirtoplulukoluturmuveromannkapansahnesinibuoluturmutur.
Eerdiziromanasadkkalrsabuykdndagzearpanveunutulmazetkileyiciblm
 nternetYazlar345

ileyebilir. Bunlardan en nemlisi phesiz ki "Byk Engizisyoncu" adl blme karlk

"Menderes ktidarn" ilenebilir. Dini hayat kurtarc yeryzne indii ve onu dini liderlerin
karlanmas gibi olacaktr. Daha sonra Menderes, dindarlar tarafndan insanlar mutsuz
etmeklesulanr,ziraMenderesinsanlarasemezgrlvererekonlarmutsuzetmi,oysaki
dahancekidurumlarzorunluluklarylaberaberinsanlaramutlulukiindedirler.
Gze arpan blmlerden bir dieri ise Selahattin ve Kadir'in felsefe zerine sohbetleridir.
Tanr'nn varl ve yokluu zerine odaklanan bu tartmalarda Avukat Selahattin'in
tanrtanmazlsavunusu,rakibinegreokdahatutarlvesalamolarakgzearpmaktadr.
Son olarak ise Selahattin ve Cemal'in sohbetlerinden bahsedilmesi gerekir. Bu sohbetlerde
Selahattin'innasldaCemal'incinayetegidenyolunuhazrladsondereceustalklbirbiimde
ilenecektir.

DZNNSEMBOLKYORUMU
Dostoevsky hem de son ve en ok tartlan roman olan Karamazov Kardeler zerine pek
ok yorum ve eletiri kaleme alnmtr. Burada Karamazov Kardelerin uyarlamas olan
Karadalardizisiileiindebulunduuiddiaedilenpolitiksembolizminsnrlarnelerolacadr.
Bu erevede ilk olarak ailenin ad zerinde durulmaldr. Bilindii gibi Dostoevsky gerek
yaamdabulunansoyadlarndanokkendisininyarattsoyadlarnkullanmtr."Karamazov"
da bunlardan biridir. Karamazov adnn her eyden nce artrd dier bir ad ise
"Karamzin"dir. Rus Devletinin Tarihi adl bayaptn yaratcs ve erkenSlavofil olarak
adlandrlanKaramzin'inadnniseTatarkkenlibiradolmasilginbirtesadftr.ZiraRus
devlet geleneindeki youn Tatar etkisi unutulmamaldr. Karamzin ad ise "KaraMirza"
kkeninden gelen bir adn Rusalatrlmas ile olumutur. Hanedan unvan olan ve bazen de
dorudanhanedannkendisinigsterenbirkelimeolarak"mirza"bizeilkipucunuvermektedir.
Romannadndaverenaileninad,siyasettebolcarastlananailemecazkullanmnnbirrnei
olarakelealnmaldr.DizininKaradasmiiseKaralakabeskikullanmdakymetlivedeer
ifade eden eyler iin kullanr. Birok vezir paa bu lakab iftiharla kullanmtr. Da ise
ykseklikarmbirokmanalartamaktadr.
Bu erevede bakldnda aktr ki, Baba Halit Karada devlet temsil etmektedir.
Oullaryla (halk) anlaamayan, devaml kkl sorunlar yaayan, hatta en byk oluyla ayn
kadna k olarak (aslnda Baba iin ak deil ehvet sz konusudur) iktidar mcadelesine
giren,ahlakiolarakyozlamvehikimsetarafndansaygyadasiyasalanlamdadnrsek
aslndameruiyetikabuledilmeyenbirbabadr.Aynzamandadikkatiekenbakabirnoktada
iki eten alnacak mana devletin ilk ei Cumhuriyet ncesi dnemi, ikincisi ise Cumhuriyet
sonrasdnemiveyabarndrdetnikhalklaranmsatmaktadr.
En byk oul olan Gl Ali ise romann pek ok yerinde vurguland zere Trkleri
artrmaktadr. Aklla kavranmas zor olan, irrasyonel davranlaryla n plana kan, fakat
zde iyi ve sradan bir Trklk olarak aka Milliyeti ideolojiyi temsil etmektedir. Zaten
annesinin de ilk e olmas onun ayn zamanda Cumhuriyet ncesi, yani yeni Trkiyeyi temsil
etmesinin baka bir yandr. Tabi ki aslnda aktr ki Milliyeti dnceler ve bunu takip eden
dnemdeki Trklk de aslnda Atatrk reformlarnn sonucu olmasna ramen, romantik
kklerinebalkalarak,TrklkMilliyetidnceninorijinaliolarakkabuletmiveTrkiyenin
bozulmamgereininifadesiolarakortayakonulmayaallmtr.
OrtancaoulolanAvukatSelahattin,TrkiyedekiAtatrkreformlarylazeminbulanBatc
kanadtemsiletmektedir.
346hramczdeHacsmailHakkAltunta

EnkkoulKadir,masumiyetvemilliyetiliidinleisezdeletirenveTrklklksnn
siyasaliktidarkayglarndandauzakzntemsiletmektedir.
Cemal,gayrimeruoulveBabaHalitKaradanherdaimgvendiihizmetisiolaraketnik
halkynlarniaretetmektedir.
Gl Hayat'n iktidar ya da lkeyi temsil ettii iddia edilebilecekse de, dikkatli bir okuma,
aslnda milleti temsil ettiini ortaya koyacaktr. Zira Gl Hayat'n k olduu subay sevgilisi
Ramiztemasbununennemlikantolarakdnlmelidir.
BilindiizereTrkinanlarnagretmKrtlerTrklerinbirboyudur.Ancakbundansonra
farklynleredalmlardr.
AvukatSelahattin'inGlHayatileilgilenmemesiveNazlileGlHayatarasndakiilikidebu
erevededeerlendirilmelidir.
Nazl aktr ki Trkiye aristokrasisini temsil etmektedir. Milliyetilik dncelere yakn
gzkmesine ramen, aslnda Batclam ve Trklk idealinden uzaklam ve ayn zamanda
dadknlemiaristokrasiyi.
Kasabannmamisebarizbirekildedincemaatliderinitemsiletmektedir.
Karakterlerin bu temsilinden sonra yk de ayn erevede yeniden ele alnacak olursa,
siyasal bir analiz ve bunun zerine ykselen hi de iyimser olmayan karmak ngrler ile
karlalmolacaktr.
Dizinin hemen alnda karlalan Baba Halit Karada ve Gl Ali arasndaki para
meselesiniaslolarakiktidarmcadelesiolarakokumakgerekmektedir.Paraveiktidarilikisine
ve hatta edeerlii sonucuna nasl vardnn anlalmas iin onun maddi sknt iindeki
hayatnn ve kumarla ok fazla ili dl olduu dnemlerinin (jeopolitik ve stratejik konum
gerei) hatrlanmas gerekmektedir. Ancak burada aktr ki iktidar kavram, iine girdii pek
ok felsefi tartmadan ayr olarak, ynetim aygtn elinde tutmak gibi son derece yaln bir
iktidar anlaydr. Burada Avukat Selahattin'i ksmen ve Kadir'i tamamen bu sorunun dnda
tutmasdamanidardr.ZiraSelahattin'inaslabugcelinegeirebilecekpotansiyelitamad
iddiasn ve ayn zamanda da Kadir'in temsil ettii Trklk lksnn kavram erevesinde
zatenbuiktidardanuzakdurmasnnkendikimliineikinolduukabulnyanstmaktadr.
Ayn ereveden bakldnda Gl Ali ile Nazl arasndaki para ilikisi de aristokrasi ve
milliyetiler arasndaki gelgitli ilikiyi yanstmaktadr. Trklerin desteini arakasna alan
aristokrasinin daha sonra Trklk ideallerine srt evirmesi ve Batc dncelerin destekisi
olmayabalamasbuilikideifadeedilmektedir.
GlHayat'n GlAliveBabaHalitKaradaarasndakidurumunayukardadeinilmiti.Bu
ilikide parann Baba'da bulunmas ve Gl Ali'nin de Gl Hayat' elde edebilmesi iin paraya
ihtiyaduymas,milliyetilervedevletarasndakigerilimliilikiyideyanstmaktadr.Bunoktada
hatrlanmasgerekenentemelunsur,devletinTrklkpolitikalarlaarasndakimesafedir.
GlAliveBabaHalitKaradaarasndakisorununzmiinKasabannmam'nagidilmesi
ve fakat bu giriimin tamamen sonusuz kalmasyla, dinin politik bir sorunun zm iin
yetersiz bulduu anlamna ulalmasdr. Zaten buradaki tartmalarda Baba'nn her trl
zmengellemeyeynelikdavranlarnadabaklacakolursa,devletinbylebirzmeizin
vermeyecei ngrsnn bulunduu sylenebilir. Bu giriimin bitii ve Kasabann mam'nn
GlAlinndeeilmesiise,Trklkidealininzoryollardangeeceivedinkesimininbusrete
TrklklksolaraksembolletirilenKadir'iGlAli'yeyardmlagrevlendirmesioknemlidir.
NazlveGlHayatarasndakiilikidenkansonuise,Trklkidealininaristokratikyapyla
aslauyumiindeolamayacakabuldr.
 nternetYazlar347

Avukat Selahattin ve Nazl'nn yaknlamas ise ak bir ekilde aslnda Batclarn sadece
aristokrasiileyanyanagelebileceiyadabakabirdeyileTrklkgerekliineuzakolduklar
iddiasnn bir yansmasdr. Entelekteller ve halk arasndaki uurumu temsil eden Batclk
zaten,halknzdeerlerindenuzaklamaristokrasininocuklarnnsapknlnnifadesidir.
Bu arada yryen Selahattin ve Kadir'in felsefi tartmalar ise aslnda, Batc dnce ve
siyasetinbaarszlamahkmiyetinigstermeyiamalamaktadr.Yukardadadeinildiigibi
Selahattin,Batcsiyasalhareketi;KadiriseTrklklksntemsiletmektedirler.Aralarndaki
tartmada yer alan Tanr'nn varl konusu siyasal dzlemde sadakat sorununu ifade
etmektedir. Balangta yer alan Batcln Trkiyeye uyumu sorununun yerini ileride devlete
sadakat ve daha sonrasnda sadakatsizlik ve daha sonra da bunun yerine konacak olan ve
Trkiyeye yabanc olmayan gerekliklerin tartmas izlemitir. Bu tartmalarda Selahattin'in
argmanlarnn ok daha tutarl olmas ise, sonu blmyle dengelenmitir. Argmanlarn
gcneramen,dorubambakabiryerdeolabilirdncesininyansmasdr.
Bu tartmalarn en can alc yan ise kukusuz ki, Cemal'in bu tartmalar iindeki
tutumudur.DikkatlebutartmalarizleyenCemal,kendisiniSelahattin'inrencisiolarakkabul
etmektedir.
BuaradageenKadirveGlHayatarasndakidiyalog,busayedeGlHayat'nKadir'ebyk
birsempativedahadatesisaygduymasvebuyzdenderomannsonundakikararnverii
veGlAli'yebalanmas,TrkbirliiiindineveTrklksnevereceinemingstergesidir.
Ona gre milletin birlii de Trkiyenin esenliinin de ancak Trk lksnn etkisiyle var
olabilirliininispatdr.
Romanda cinayet sahnesi ise zamann krld noktadr. Buraya kadar gelen vaka analizi
bundansonrayeriningrlerebrakmaktadr.Busahnedeilkdikkatedeernokta;Trkbirlii
iradesinin(GlHayat)devletiniktidarna(Babadakipara)deil,kendimerusahibine(subay
(kumarbaz Ramiz) ynelmi olmasdr. Ancak Trklk idealine bu arada Osmanlnn
tkenmiliini ancak ve ancak milliyetilerden (Gl Ali) gstermektedirler. Bunu ise ancak
devletlemcadeleyegirierekvefakatyinedesonsadakatsizliiyapmayarakbecermektedirler.
Milliyetiler byk idealleriyle urarken ve Batclar (Selahattin) da etkinliklerini yitirmiken
ise, derin uykuda grnen halk (Cemal) frsattan istifade ederek devleti devirmektedirler.
Trkiyeninruhu(Kadir)isebtnbunlarolurken,(Kasabannmam)aldtalimatla,sonuta
baarszdaolsa,milliyetilerinyardmnakomayaalmaktadr.
Selahattin ve Cemal'in yzlemesi, herhalde hem Batclar hoyrata eletiriyor olmann
verdii memnuniyeti hem de hi de istemedii bu durum yznden byk bir korku yaam
olsa gerektir. Zira bu blmn yeniden okunmasnda karlalacak olan politik analiz,
Batclarnhazrladzeminzerinde gelien halkkitle hareketlerininalacatehlikeli durumu
iaretetmektedir.CumhuriyetDevrimi'ninburadangrlmolduudakolaylklasylenebilir.
Hatta byle olas bir devrimin niteliklerini de kendince tanmlamtr. yle ki; Selahattin eve
girdiinde, Cemal'in zerinde babasnn ceketi olduu halde onu babasnn koltuunda
otururkenbulmutur.Buceketincebinde3000liradavardr.Cemal'inGlHayatilehibirilgisi
yoktur, hatta ald para da Baba'y ldrmenin kendisinden sonraki bir ama olarak ortada
durmaktadr.Bucinayetiilerkenkiahlakisebepleribambakaolmasnaramen,aslderdiise
Babann (devletin)yerinialmaktr.Bu durumpolitik dzleme tandndaortayakan sonu,
isyanchalkkitlelerinaslenneTrkbirliigibi"yce"amalarhattanedeiktidaramacvardr.
Batclardan rendikleri yarm yamalak bilgilerle devleti devirirken aslnda kendilerinin de
devletinkindenbakabirynetimkuramayacaklariddiasortayaatlmaktadr.
348hramczdeHacsmailHakkAltunta

Cemal'in intihar ise aktr ki Trkiyede halk mahkm etmesidir. Kendi halkna
yabanclam ve derinlikten yoksun olarak grd bu hareketin ileride kendisine de
yabanclaacavekendisiniortadankaldracangrsolarakdadnlebilir.
Selahattin ve Kadir'in el ele verip Gl Ali'yi ve Gl Hayat' Amerika'ya karmalar ise
phesiz ki halkn karsnda Batc liberaller ve milliyeti san baarsz ittifakn temsil
etmektedir. Ayrca dikkate deer bir unsur da son anda bile Nazl'nn Gl Ali'ye kar kin dolu
tutumudur ki, burada da herhalde aristokrasinin son anda bile milliyetilik ile baramayaca
ynndedir.
Sonunda Selahattinin delirmesi ve geriye aileden sadece Kadir'in kalmas ise aktr ki,
Batcln kendi i elikileriyle ortadan kalkaca, buna ramen Trklk lksnn yeni
TrkiyenindinvederinruhunungeleceitemsiledenocuklarlaberaberTrkiyedeilelebetvar
olacangrsyadaumudunuyanstmaktadr.
Bunlarn dnda nem arz eden iki yan yk de bu politik sembolizmi glendirmektedir.
Sadecedinkesimilanetlemekvemethetmeklekalmamakta,aynzamandahalkdadedinile
beraberelealmaktavezgriradeninneminevurguyapmaktadr.
Sonuolarakdizidekipolitiksembolizmeksacabaklacakolursa,ilksylenmesigerekenaile
mecaz erevesinde dnemin Trkiye siyasetinin bir analizini yaplmaya allacak ve bir
cinayetzerindendengrleriniortayakonulacaktr.
Roman gnn politik ortamn ve siyasal aktrlerini kukusuz ki kendi politik grleri
erevesinde alglanmolduundan,dizide aynistikameteiaretedeceianlalmaktadr.Bu
ereveyielealmakiinisebirkabalkolarakDevlet,milliyetiler,dinciler,Batclkveihtilal
kavramlarnabaklmaldr.
Dizide son sz romandaki gibi ise her ne gerekleirse gereklesin, Trklk lksnn
geleceielindetutacaveTrkiyedeilelebetyaayacainancdr.
mrmzn sonuna dek! Tm mrmzce el ele olalm!Yaasn Karamazov!diye
bard.
Btnocuklarbubarabirkezdahakatldlar.
 MUHAFAZA(KORUNMA)TILSIMI

Gnmzde birok aileden bir ocuumuz ehit oluyor. Dua tama inanc olan
kardelerimiziinsenelernceyazlmtlsmlardanKurunGeirmezadileanlanbaz(tlsm)
ifreleri insanlarmza sunarak gnllere huzur vermeyi dndk. nk insanlarmzn
kltrndeolanokeylerbirileritarafndansrekliphelerveinanerevesiierisindeirk
gibigsterilerekellerindenalnd.Bizimbunagnlrazlvermemizmmkndeildir.Askere
gidenbir ocukAllahnisimlerinizerindetamaklairkkotuunusylemekokiizerinde
zafiyetedmesinesebepolmazm?
nsangnlnnycelerdengreceiyardmnvesileleriniaramasbizceuygunvegereklidir.
Soyut inancn kaybeden insanlarn somut verileri her zaman iin zayftr. Zaten dini ynden
zayf braklan genlerimizin bu trl desteklere ihtiyac olacaktr. Bu tr tlsmlar er ilerde
tesiretmediigibi,hayryollarndaise,kuvvetlitesirvereniksirvekimyagibidir.
Hz. Ali kerremellh vechenin rivayet ettii 12 ismin tlsmn tayan her trl silahtan,
baktankorunma,byklerveyneticileryanndaitibarkazanmakveherkestarafndankabul
grmekiintamakfaydaldr.

Butlsmndasilah,bak,ylan,yan,akrep,cin,peri,vahihayvanlarakartandnda
350hramczdeHacsmailHakkAltunta

faydasgrlmtr.

 TAHRFETTMZBRAYETDAHA

Bahse konu ayet (Nahl, 90) her Cuma minberde hatip tarafndan okunur. Yanl
yorumlamalarvemeallerlebirblmeritilerekveiiboaltlarakkulaklarmzduyrulmaktadr.
Yorumunusizebrakarakdikkatetmenizgerekenyerlereiaretedeceim.



Ayetinmealleri
[016.090][DI]Allahphesizadaleti,iyilikyapmay,yaknlarabakmayemreder;hayaszl,
fenal ve haddi amay yasak eder. Tutasnz diye size t verir.

[016.090] [DV] Muhakkak ki Allah, adaleti, iyilii, akrabaya yardm etmeyi emreder, irkin
ileri, fenalk ve azgnl da yasaklar. O, dnp tutasnz diye size t veriyor.

[016.090][E0]HaberinizolsunkiAllahsizeadli,ihsanveyaknlolanaatyemrediyorve
fuhiyyttan, mnkerden, bagiyden nehyediyor, size va'zediyor ki dinleyip anlayp tutasnz

[016.090] [E1] Haberiniz olsun ki Allah, size adaleti, iyi davranmay ve yaknlara yardmda
bulunmayemrediyor;hayaszl,fenalveazgnlyasaklyor;dinleyipanlaypfutasnzdiye
sizetveriyor.

[016.090][E2]phesizkiAllah,sizeadaleti,iyilikyapmayveyaknlarabakmayemreder;
hayaszlktan, fenalktan ve azgnlktan nehyeder. t almanz iin size byle t verir.

[016.090] [FK] Allah size adaleti, iyilii, akrabalara yardm etmeyi emreder. irkin
davranlar ve irenlikleri yasaklar. Szn tutasnz diye O, size t verir.

[016.090] [IK] Muhakkak ki Allah; adaleti, ihsan, yaknlara vermeyi emreder. Hayaszl,
fenal ve taknl ise yasaklar. Tezekkr edesiniz diye size t verir.

[016.090] [ON] Muhakkak ki, Allah Tel adleti, iyilii ve karabet sahiplerine (muhta
olduklar eyleri) vermeyi emrediyor ve fuhiyattan, mnkerden, hukuka tecavzden de
nehyediyor.Dnptutasnzdiyesizetveriyor.

[016.090] [SY] Allah bakalarna adaleti, hatta adaletten de fazla olarak ihsan, en gzel
davranvemuhtaolduklareyleriyaknlaravermeyiemreder.Hayaszl,irkinileri,zulm
ve tecavz yasaklar. Dnp tutasnz diye size t verir.

352hramczdeHacsmailHakkAltunta

[016.090] [TK] phe yok Allah, adaleti, ihsan, yaknlara vermeyi emreder; irkin
utanmazlklardan (fahdan), ktlklerden ve zorbalklardan sakndrr. Size t
vermektedir,umulurkitalpdnrsnz.474


Bagy:Trekullanmdaolanbirkelimedir.Azgnlk.Zulm,syan.*stemek,talepetmek.*
Haddinitecvzetmek.*Yarannimesi.*(Yamur)iddetleyamak.475
Bai, Bay : stemek; istemede ileri gitmek; abayla arzulamak; snr amak; hakkyla
yetinmeyerekbakasnncanna,malna,rznakasdetmek;saldryayeltenmekveyasaldrmak;
haksz yere ykselmek isteyerek tecavzde bulunmak; kendisine sulhn yollar ve biimleri
gsterildii halde hakszlkla st olma sevdas gtmek. Bay "bea" fiilinin mastar ve isim
olarakkullanlr.(slamAnsiklopedisi)476

474
Mealler,Hayran2.3tenalnmtr.
475
BabylonSzlk
476
EskiTrkelugat
 BRDNGECESDENEMES
kisigarazarardedinuzimeduk;
krmzet,hamurii,kzartmatezldrrdedinuzyemeduk;
haramayaklamagnahtrdedinuz,yaklamaduk.
yideneoldi?
TEMELNMEZARTAINDAN
nsanlarbyledir;bilmediklerieylerhakkndabilekonumayabaylrlar.
Editr,busaynnkonusunuzihnindeeviripevirirken,lmhakkndakonumakiinillda
lm olmak gerekmez hkmne gvenmi olmal. Bu sayya katkda bulunanlar da dhil,
gnn birinde herkes leceine gre lm hakknda konuma hakkna sahip olduumuz
dnlebilir; ne var ki lm, safhalar hakknda hibir ey bilmemize ve gzlemlememize
imkn vermeyen, ucu kapal bir tecrbe. Akln havasna taklarak odaklad her obje
hakkndayleveyabylebirsonucaulaanbirmatkapucunuandranbilim,lmkonud
kabul etmekte mazurdur. lm szkonusu olduunda gvenilir bilgi toplama usulleri ie
yaramaz hale geliyor ve mphemin alacakaranl ile babaa kalyoruz; teknik adan
metafizikileri,disiplinerzevkhususundakendindengeirtecekkadarmphembiralan.
Olgunun fizik vehesi ile ilgilenenler, biyolojik lmn tarifi, gstergeleri, hukuk
sonular, kesin zaman ve sebepleri konusunda birbirleriyle didiirken meseleye metafizik
verilerleyaklaanlarlmdenszedildiinde,sankikavramilkdefaduyarmgibibilgiebir
techliarifaneyaklamndabulunarak,
lm m; neden bahsediyorsunuz? lm diye birey yoktur aslnda! demeye getiren
yrekferahlatceylersylediktensonrakonuyutatlyabalyorlar:
lmbirtebdilimekndr,birboyuttandierinegemektir;tenkafesiniterketmektir.
Ezelveebedaknmektebindeokuyanlaragrelm,uykudanuyanmakgibidir;uyanmak
ne kadar fena ve zdrap verici ise, lmek de yledir; hakikatle yzyze gelmek, bir baka
noktai nazardan km maukuna kavumasdr. Celdeddini Rm ebi rustan bah
sediyor;dngecesi!
LDEGR!
Sizpekl,bumetafizikilerdeiinlatifesinde;bizburada,birgnleceimizibilmenin
asapbozucubeklentisiiindesoukterlerdkerkenadamlarneredeysedamattraolmann
faziletinden bahsediyorlar eklinde dnebilirsiniz. lm anndaki canllarn muzdarip hal
leri, olguya seyirci olarak katlanlarda tedenberi lmn dehetli, zdrap verici, korkun ve
me'um olduu yolunda nyarglar uyandrmtr. lm nnn ve ondan tesinin mhiyeti
hakkndakigenelkabullerinkltrelfaktrlerintesirialtndafarklzelliklergstermesi,uyarc
olabilir: Mesel Amerikan ryasnn uur altn deifre eden Hollywood yapmlarnda bu olgu,
hortlak karakteri biiminde bir kbus faktr olarak grnrken slm kltrnde hortlak
figrnetesadfedilmemesidikkatekicidir.lm,tecrbeyekapalbirolgudurvetecrbenin
imknzlat yerde kltr kalplarnn besledii muhayyilenin devreye girmesi kanlmazdr.
Buparagrafksacayleyorumlamakdammkn:lncegrrsnbirader!
LGNBRFRARPLANI:LMSZLK
Yaayan herkesin lml olmas kadar tartmaya demeyecek baka hangi varsaym
gsterilebilir?nsanlarndoutankazanlmeithaklarasahipolmasbirtemennidenibaret
kalrken, dnya nimetlerini eit olmayan hisselerle paylaan onca insann lmde
eitlenivermesi size de garip ve hatt hileli grnmyor mu? lmdeki eitliin aslnda
354hramczdeHacsmailHakkAltunta

hakszlkolduukanaatinibesleyenlerinsayshideazdeildir:
lmszlk arzusu mitolojik devirlerden balayarak, kendi mitolojisini in etmek iin
didinen modern zamanlara kadar bilinen tarihin her devrinde, lmn adaletsizliine
samimiyetleinananpekokinsanmitlehareketegeirdi.ksirveyabhaytarayanlar,
btn insanln lmszl gibi demokratik bir dvann peinde deillerdi; herkesten nce
sadecekendilerininlmemelerigerektiineinanyorlard.lmkapannaskpkalmamakiin
bireyIeryapmayaalmak,herfnininmrndeenazbirkerezihnindengeenbirfirarplan;
lm sonsuza kadar ertelemek isteyenlerin bu kadar bo vakitte neler yapmay
tasarladklarnbilemeyiz;galibihtimallelmllerarasndabirlmszolmakveheryenilgiyi
fersdeletirecek (eskimiypranm) kadar ok zamana sahip olmann avantaj, onlar tatmin
ediyorolmal.
lmszlkarayndaolanlarsankimarjinal(ulardabulunan)birgrupolaraknitelemekle,
bata bu satrlarn yazan olmak zere, okuyucular da gnn birinde fena bulmaa rz
gstermi kiiler gibi farz ettiimi gryorum; bu hakszlk. lmszlk refleksi herkeste var.
Bakabirsyleyileteorikolarakelbetteleceizamaenazndanhemendeil;
yledeilmi?
OLMED,YAIYORAMA...
Hilmemek,yni,slmterminolojisiilehayyvebkniteliklerinesahipolmakaslnda
kaba bir syleyile Tanr'ya ait olan niteliklerini iktisap etmek anlamna geliyor. Kur'an
Kerim'deAllah'nsfatlarolarakiaretlenenveslmkltrndeesmihsnolarakbili
nen vasflar, esasen yaratlm insanda ksmen mevcut bulunan ama mutlak mn ve
kapsamylaancakAllahTel'datecelliedenbirzellikgsteriyor.Mesel,Hayy(diriolmak)
Sem'i(hereyiiitmek)Basr(hereyigrmek),Alm(hereyibilmek),Kadr(iktidar
sahibiolmak),Rezzk(geimlikrzknsahibivedatcsolmak),Kayyum,(kaim,ebedivar
olmak), Gan (hibir eye ihtiyac olmadan vermek), Hakm (hkm sahibi olmak), Adl
(mutlak adalet mercii olmak) vb. nitelikler, insanda ksmen mevcut bulunduu halde mutlak
lekteancakAllahTel'yaaitolankabiliyetlerdir.
nsandakiTanrlama,Tanrgibidavranmaeilimiftrattandrancakinsanlmkapanna
girdii andan itibaren Tanr gibi olmak emelinin en dramatik yenilgisine uramaya daha
batanmahkmolmubulunuyor.Kaidetekiledecekkadaruzunbiristisnalarlistesiharicinde
kimsenin,lmlbirTanryahibirkulunpabubrakmayacantahminedebiliriz.Mutlak
monarilerin (hkmdarlk) gz kara teorisyenleri tanrkrallarn aslnda lmediklerini, form
deitirdiklerini, istirahata ekildiklerini, hulul ettiklerini ispatlamak iin akla hayle gelmedik
izahlargelitirmemilermiydi?
Nevarkilm,lmllerintamanlayamasalarbilekolaycahissettikleribireydir.
LMLTANRILAR
Tanr,insanlarlmlklmaklaaslndaonlarnTanrlamaigdlerinekesinvenihabir
setekmitir.
lmszl baaramayan insan, Tanr gibi olabilmek uruna elinden geleni ardna
koymadktansonrabiryerdeyelkenleriindiriverecektir.
Dirikalmakiinhayatabtntrnaklarngeirdiktensonra,bazenlmlolduunubile
kabullenecekzamanbulamadanlr;bylelmlerdramatiktir.
nsann dram, lmszlk arzusunu besleyecek kadar verimli bir balktan yaratlm ol
masnaramen,lmemeyibaaramayacakkadargszoluundandouyor;buhakikatinfark
edilmemesiisefaciadr;nmdiertrajedi!
 nternetYazlar355

MukaddesmetinlerdenanlalanodurkiTanr,insannkendisiylerekabetetmerefleksinibir
veri olarak insana yerletirmi, onu nshi sur saylabilecek (bir ucu kapal) ilhi
vasflarla donatm ve sonra ona Tanr'yla rekabet etmek yerine vakay anlayp kabullenerek
itaatetmesinidilemitir.
Semavdinler,ksacainsananiinTanrlamamalargerektiiniretir.
nsan bu rekabette gsz ve eksik donanmldr; ftratndan ald kabiliyetlerle Tanr'y
andrramatadilhzellikler,aslnaoranlabirdemonstration(delilispat)danibarettir;
mutlaka alan ucu kapaldr. Bilebiliriz ama her eyi deil, grebiliriz, duyabiliriz ama baz
eyleri; muktedirliimiz snrldr, hkm verirken yanldmz da olur ve neticede tbb
gerekesineolursaolsunoluveririz.
BirTanr'nnfrkbirsebeptenlmesikadardramatiknevardrki?
DRAMVETRAJED
Drama devam ediyor: Her nesil, asla Tanrlaamayacan kendi tecrbeleriyle renmek
zevkinden vazgemiyor. Tbb analistler, biyoloji perspektifi zerine younlatrdklar zel
dikkatle lmn biyolojik ve mekanik srelerini paralara ayrarak temel hcre baznda
sreklilii hangi faktrn engellediini tanmaya alyorlar. Yedek organ endstrisi, gen
mhendislii, kozmetik sanayii, salkl ve uzun bir mrn gerekleri iin ayrlan fonlar,
imdilik silahlanma giderleriyle mukayese edilmeyecek kadar kk grnse bile, bir nceki
yzyla oranla dev rakamlara ulat ve bu arada insan mrnn ortalamasnda kayda deer
artlar da kaydedildi. Bu, iin dramatik taraf; dramatik aksiyona bel balayanlar ise nedense
heptrajikbirakbetlekarlayorlar.
Hllpduruyoruz!
ENGELEASILANSORU
lmnolumluyanlarngrmekiinbirnekrofil(lsevicilik)olmakgerekmiyor;lmn
kanlmazl bilinci, insanda lme ramen lm amak arzusunu da kamlyor. Bizden
sonrayakalmasnarzuladmzeylerlistesininounluklaiyieylerdenmrekkepolmasna
mim (son iareti) koymalyz. Keza geicilik bilincinin ilerlii de insan tabiatnda genellikle
yumuatc bir tesir in etmi ve lm, insann transcendental(soyutakn) tarafn
gelitirmitir.
lm karsndakifelsef tutumumuzunhayatgrmzbelirlemesiizahhidekolay
olmayanbireliki:
nkr,aldrmazlkveyaimn;hangitavrbenimsenmiolursaolsunlmfikrihaytidare
ediyor.Kavrayderecesineolursaolsunlmeendekslibirhayatsrklyoruz.Budurumda
Hristiyan veya slm mistiklerinin Momento mori veya lm var ikazlar, mistik ere
vesindensyrlarakbtnalanlarkaplayanbirhikmetgeerliliinednyor.
Hemenherdevirde,yaayanlarllerinidareetmesiisebirbakailginboyut.
lmhayatnantitezigibigrmek,birnevizihinbulanklnneseriolabilir;hayatnlmle
anlamkazandnbizzatfarkedemeyebilirizamazihnyolculuklar,tecrbeyeimknvermeyen
durumlarntasavvurunummknklyor.lmedmanlkmnsz,lmperestlik(nekrofilia)
dayle;lmyokmugibiyaamak,ncebakalarnsonradabizatihinefsiincitiyor.
ehirlerimizin eski dokusu, kabristan bedesten, klliye, pazar, meydan, kmaz sokak gibi
ehirdokusununtabiiuzantskabulederdi.Mezarlklarehirdnasrenimarayaklam,
lm gndelik hayattan srgn etmeyi amalyor sanki. Cami avlusundaki bir tabutun et
rafnda bekleirken kederini, tedirginliini ve aknln gizleyemeyen kara gzlkl simalar,
aslnda lm fikrini zihninde nereye yerletireceini o na kadar tesbit edememi olmann
356hramczdeHacsmailHakkAltunta

gerginliiniaksettiriyorlar.ehirlerimizelm,aslndabizeaitolmayanbirunsurgibiuruyor
veonubirannceehirdnakarncayakadarrahatedemiyoruz.
lm fikrinden bu kadar uzaklamak, hayata o nisbette yaklamak anlamna m geliyor
yoksa?
Sualiengeleasyorum;dileyenkendicevabnaynengeleilitirsin.
BRTARAFPOSTASINNYLEMYOR?
Hi phesiz br taraftan haber alabiliyor olsaydk, hayat tarzmz, eyaya bakmz,
dny grmz batan baa deiir, belki kurduumuz medeniyetler bile farkl bir ehreye
brnrd. Hayatn bir ucunun lm fenomeni (olgusu) ile kapatlm olmas, kimilerinde
bilgisizliin dourduu bir mitsizlik haleti yaratsa bile bu gerein dnya hayatna daha
heyecanlbirboyutkattninkredemeyiz.
Herzamanfarkndaolmasakdabtninsanilikileriniherbirimizinlmlolduunubilmek
ynetiyor diyebiliriz. lm fikriyle garip bir mutabakat halinde yayoruz; o andan hem
ekiniyor, hem de lml bir srete ve her cihetten snrlandrlm olmann bilinciyle hi
lmeyecekmi gibi davranabiliyoruz; lm bizi insanlatryor ve bizi tabii boyutlarmza irca
ediyor.
teki taraf hakknda, o ok gvendiimiz bilim metoduyla eriebildiimiz hi bir bilgiye
sahip deiliz. Btn dinlerin varlnda ittifak ettii o boyut, ilm dikkatlerin nfuz edemedii
derecede mehul ve byle kald srece falclar ve medyumlar, srf teki taraftan fsk da
olsahabergetirebildikleriiinaslageimskntsekmeyecekler.
HEPNZEYYOLCULUKLAR
lmhakkndakiheryaz,fazlacainenmiolmanntatszlyzndenbeyliknitelikler
tamaya mahkm gibi grnyor bana. Bu dnme temrinine sonuna kadar katlananlar,
netice itibariyle kendi temrinlerini (altrmalar) zenginletirmeye medar (dayanak) olacak
eyler bulabilirlerse sevinirim. lm fikrine ne ekilde yaklam olursak olalm, bu satrlarn
yazarda,okurudasraylauzunbiryolculuakarak,
Genikanatlarboluktasimsiyahalan
Vearkasndagnedomayanbykkapdan
Geincebalayacakbitmeyensknlugece
debuluacaklar.
Bu kanlmaz ve dnlmez seyahatte ancak yol arkadalarmz ve yol dncelerimizi
belirlemekhakknasahibiz.
Hepyalnzlrz;benkendinefsimebuyolculuktakiyolarkadalarmnbrtarafciddiye
alaninsanlardanolmasntercihederim.
Hepinizeiyiyolculuklar!477

477
ALKANAhmetTuranYolTrkleri[Kitap].stanbul:tgen,2000,s.7984
 TAYYBET'LEZKR (MEDNE HTIRALARI) DERV AHMED
PEKR

RASLLLAHSALLALLHALEYHVESELLEMEBORCUNUARZETME478
Bilinmeli ki, kamer aylardan Zilkde'nin on yedinci gecesi, akam ile yats namaz aras
cmleehirhalkRaslllahsallallhaleyhiveselleminsaadetlihuzurunaborcunuarzedip
YaRaslllahsallallhaleyhivesellemumiktarborcumvar,ihsaneyle!
diyesaltuselamederekebike'479denieriyebudaybrakrlar.Orayabirikenbudayaa
laralpekmekyaparvebazkimselerehediyeederler...
Tecrbe edilmitir.480 O sene haclar gelip gittikten sonra bir kimsenin dnyada hi bir
bildii, tand olmasa bile, borcu kadar bir para veya mal kendisine nasip olur. Hatta bu
satrlaryazanbiaredinkardeinizogeceyledndm:
Borcum yok, bu ereften mahrum olmayaym, benim de Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemindefterineismimkaydolsun...dedimvebirmiktarbudayalp
Ya Resulallah bu biare Dervi Ahmed'i ihsan hediyenle sevindir deyip salt u selam
ederekbraktm.Raslllahsallallhaleyhiveselleminyzsuyuhrmetineosenebudaylar
adedincebufakirealtnnasipoldu.stanbuldanbeklenmeyenyerlerdenmektubilesurre(kese
kese)ileakalargeldi.HattaErzurum'dankrkkurugeldi.te,Huzur'aborcunuarzetmekbu
ekildedenenmitir.Medine'ninesrarlvehikmetliilerindendir.
Bilinmeliki,Medinehalkuvak'ayanlatmlardr:
Birkimseailesiyleylebirahidyapm:
Bu sene seninle kanaat edelim, hi bor yapmayalm. Zira her sene Huzur'a varp Ya
Raslllahsallallhaleyhivesellemukadarborcumvardrdemektenutanyorum...
Budediinitutmuveosenehiborcagirmemi.Amageensenedenbudaycyabiraltn
borcu kalm, lakin hatrndan km. Ta ki, halkn Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
huzurunaborlarnarzettiklerigecegelmi,herkestoplanmborcunubildirmi.
Amaozat,borcumyokdiyegelmemi.Okimseryasnda(manaleminde)grdki,Hc
rei erif alm, bir yce divan kurulmu, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Efendimiz
saadetle bir krs zerine oturmular, btn ashab o mecliste hazrlar... Velyet ah Hz. Ali
kerremellhvecheEfendimizinelindebirdeftervar,odefteregresahabeefendilerimizehli
Medine'yibirerbirerhuzuragtryorlar.
YaRaslllah,filanolufilandr,ukadarborcuvar...
diye arz ediyorlar, Efendimiz de verilsin diye emir buyurduklarnda ah velyet Hz. Ali
kerremellhvecheEfendimizelindekidefterekaytediyorlar...Ryaygrenkimsedehuzura
varpRaslllahsallallhaleyhivesellemarzolunduktaEfendimizonaylehitapetmiler:

478
KocamustafaPaaserzkirnDerviAhmedPekrEfendi,13'nchicrasrnbalarndaMedinei
Mnevvere'ye gider, orada bir sene kalr, grdklerini de bu kitapta anlatr. O devirde Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin ehri Medine'de, Haremi erifinde nasl bir din hava vard? Edebler,
merasimler, detler nelerdi? Tayyibet'lEzkr (Tatl Hatralar) adm verdii bir risalede bunlar gzel
bir slupla yazlmtr. Pekr Dervi Ahmed Tayyibet'lEzkr (Medine Htralar) [Kitap]. stanbul:
BedirYaynlar,1979,s.4148
479
Kabrisaadetievirengmvealtnkoruma
480
Tarafmzdandatecrbeedilmitir.MedineiMnevveredebutarihtebulunamayanlarbulunduklar
yerlerdeki sahabe kabirlerine veya byk zatlarn ziyaretine giderek bu usulleri uygulayabilirler.
(hramczdesmailHakk)
358hramczdeHacsmailHakkAltunta

Geen seneden budaycya bir altn borcu var verilsin, onun bu sene bize ihtiyac
yoktur.
Adamcazahuederekilevcudutirtirtitreyerekiddetlealayaalayauyanncayzst
srnerekHuzurSaadetevarpRaslllahsallallhaleyhivesellemineiine
Aman ya Raslllah (sallallh aleyhi ve sellem) beni affeyle, ben kimim ki sana
ihtiyacm olmaya... On sekiz bin alem sana muhtatr ya Raslllah, El aman, elaman!...
diye alayp inleyerek tevbe ve istifar etmi... Ve ondan sonra da mrnn sonuna kadar
borsuz kalmam diye anlatrlar. Bu yzdendir ki, orada borsuzluk vlen bir ey deildir.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Medine ehlini kimseye muhta etmez. Onlarn kalp
zenginliivedzgnhallerivardr.HemenCenabHakkcmlemizehayrlsonlarnasipeylesin.
Amin...
VELADETMERASM
Bilinmeliki,birkimseninbirocuudnyayagelse.Medine'nindetinegrekrkncgnbir
katyenielbisegiydirip,tertemizykayp,santaraypglsuyuveglyailekokulaypakraba
veyaknlardayenielbiselergiymiolduklarhaldeakamnamazndansonraHcreiSaadete
gtrrler.CmleaalarHcreiSaadetedhilolurlar.ocuuyahizmetkr,yanakibiHarem
elinealp
Destur destur y Raslllah deyip salt u selm ederek trbe rtsnn altna koyup
stnrterler.Cmlesiayaktasaltuselamabalarlar.Yirmidakikamiktargetiktensonra
yine
Destur y Raslllah diye masum yavruyu yerinden alrlar, anasna teslim ederek evine
gtrrler.
Medine'deherkesbilirki,nekadarokalarbirocukdaolsa,hisesinikarmaz.Genellikle
ocuklartrbertsnnalmdankartlrkenazlarnoynatrlar.Raslllahsallallhaleyhi
vesellemEfendimizinmbarekelleriylehurmayedirdiinisylerler.OnuniinMedine'dedn
yaya gelenin baka beldelerde doanlar zerine bir stnl vardr. Raslllah sallallh
aleyhi ve sellem elinden hurma yedii iin. Medine halkna sevgi beslemek, Efendimize sevgi
beslemek demektir. nk onlar, o yce zatn hemehrileridir. Cenab Hakk her zaman
kalbimizdemuhabbetlerinioaltsn.
min...
Medine Ehli cmert, ikramc kimselerdir. Hatta Hac mevsiminde bir adamn evinde misafir
olmasa,yemekleryedirilmese,Medinelilerkatndaokimsekusurluveayplbirkimseolur.Zira
derlerki:
Eersenadamolsaydnseninhanendebirkahacmisafiredilir,yediriliriirilirdi.
Bu sebeptendir ki, bildik bilmedik her kim olursa karlarlar, rica ederek evlerine davet
ederler,yemekyedirirler,amarlarnykarlar,altlarnatemizdeklersererler;velhaslerkei
ve kadn yle ikram ederler ki, senin onlara verdiin ikram (creti, bahii, hediyeyi) sana
masraf ederler. Neticede seni mahcup ederler. yle olunca, bize layk deildir ki, beldemize
gelen Medinelileri misafir etmekten yz evirelim. Cenb Hakk muhabbetleriyle kalbimizi
doldurupdaimahaklarnariayetibizemyesserklsn.
min.
 ALLAHTELNINBLMEDMZHASKULLARI

slam literatrnde varlklar; melek, insan, cin ve dier kullar olarak snflara ayrlrken
bunlarniindekisnflamalardakesinlikarzetmeyenbirokhususdurumvardr.Bizimburadan
asl ulamak istediimiz konu ounluun dikkatinden kaan bir mevzudur ki konuyla alakal
tasavvufta Hzr aleyhisselmn defterine kaytl olmayan insanlardan bahsedilmesidir. Bu
insanlar gerekte hakikaten var mdr? Bu insanlar hakknda yaplm bir aratrma olup
olmadn bugn iin bilemiyorum. Bu konuyu dnmemize neden olan meleklerin secde
etme meselesindeki ihtilaftr. limler btn meleklerin dem aleyhisselma secde etme
meselesindeihtilafadmlerdir.yleki;

Meleklerin Hz.deme secde etmelerini konu alan tm ayetlerde melike (melekler)
kelimesininoulolarakgelmesivezellikleHicr,15/30veSd,38/73ayetlerinde(fesecedel
meliket kllhm ecman) Derken btn melekler topluca secde ettiler. tekid ifadesi
olarakyeralankllhm (meleklerintamam)veecman(topluca)kelimelerininkullanlmas,
sz konusu secdenin btn melekler tarafndan yapldn gstermektedir. Alimlerin byk
ounluudabugrtedir.88defapepeegelenbutekidifadelerimeleklerinbirksmnn
secde etmemi olabilecei ihtimalini ortadan kaldrd gibi, meleklerin tamamnn ayn anda,
birdefadavetoplucasecdeettiklerianlamndahadapekitirmektedir.
Gazzl(505/1111),Rz(606/1209),MuhyiddinbnlArab(638/1240),Mevdd(.1979)
gibibirgruplimiseHz.demesecdeedenmeleklerinyalnzcayeryzmelekleriolduunu,
bir ksm meleklerin veya gkteki meleklerin ise deme secde ile emrolunmad grnde
olmalardr. Bu limlerden Gazzl, deme secde eden meleklerin, insan cinsinin koruyucusu
olan yer melekleri olduunu, gkyz meleklerinin ise Hz. deme secde etmediini
belirtmektedir.Rzdekonuileilgiliayetlerdegeenmelike(melekler)kelimesininzahirinin
btnmeleklerikapsadn,ancakpheyokkiRabbininkatndakilerOnakulluketmekten
aslakibirlenmezler,OnutesbihederveYalnzOnasecdeederler.mealindekiArf,7/206.
ayetteyeralanYalnzOnasecdeederler.ksmnnhasrifadeettiiniveszkonusuayette
belirtilenmeleklerinyalnzcaAllahasecdeettiklerinedelaletettiinibelirtmektedir.Dolaysyla
ona gre, sz konusu ayette belirtilen meleklerin Allahtan baka bir varla yani Hz. deme
secde etmeleri sz konusu deildir. Buna gre bir ksm melekler secde ile emrolunmamtr.
Rz szn ettii Arf, 7/206. ayetten hareketle gkteki meleklerin secde ile emir olunan
meleklerarasndayeralmadnsylemektedir.AncakRz,tefsirininbirbakayerindeOnlar
(o melekler) yalnz Allaha secde ederler. Arf, 7/206 ile Derken btn melekler topluca
demesecdeettiler.Hicr,15/30;Sd,38/73.mealindekiayetlerinnaslbadatrlacanzira
bu ayetlerin ilkinde, meleklerin Allahtan bakasna secde etmedikleri anlatlrken, ikincisinde
onlarndemesecdeettiklerianlatlmaktadr.Konuyuaklarkenyukardakigrndenfarkl
olarak unlar sylemektedir: Ayetteki Onlar (o melekler) yalnz Allaha secde ederler.
ifadesi,meleklerinAllahtanbakasnasecde etmediklerinianlatr.Buda,umm birifadedir.
Ama,Derkenbtnmeleklertoplucademesecdeettiler.ayeti,hsbirifadedir.Hsifade,
nazar itibara alnma bakmndan umum olan ifadeye gre nceliklidir. Burada Rznin yer
yzvegkyzmelekleridiyebirayrmagitmediigrlmektedir.Rzhernekadaryukarda
birksmmelikenindemesecdeetmediindenszetsede,buradakiifadesinden,meleklerin
tamamnn secde ettiini farkl bir izahla ortaya koyduunu syleyebiliriz. Bu arada ls
(1270/1854)nin, Hz. deme secde eden meleklerin yalnzca yeryz melekleri olduunu
360hramczdeHacsmailHakkAltunta

savunanlarn grlerini isabetli bulmayarak reddettiini belirtmeliyiz. Reit Rz (1323/1905)

isesecdeedenmeleklerleilgilifarklbiryaklamortayakoyarak,Hz.demvesoyununemrine
verilen melekler, Allahn yasalarn ynetmekte olan arz melekleri olduu yorumunda
bulunmaktadr.SleymanAteinkonuileilgilideerlendirmesiiseyledir:
Kanaatimize gre Hz. deme secde eden melekler, Allahn yeryzne hakim kld
tabiatkuvvetleridir.Tabiatkuvvetleri,insannhizmetineverilmi,insan,aklgcyleonlara
hkimolmutur.Ateinbugrnn
Hz. deme secde etmeleri emrolunan melekler, bitkisel ve hiss hareketsel hayvan
glerdir.nkbukuvvetler,insanbedeninderhcevherininhizmetileridir.Secdeetmeyen
blisise,aklcevherinekargelen,vehmkuvvettireklindeifadeedilenvebirksmSfiyyeye
aitolangrleparalellikarzettiidikkatekmektedir.481

Melekleriniindekibudurummuvacehesiveahstecrbelerimizndavetasavvufuni
dnyasndabazinsanlarndurumlarileilgilieitlikonulardasrekliAllahTelnnayrcalkl
kullarndanbahsedilmesiilebukonuyuirdelemekihtiyachaslolmutur.Bahsekonuettiimiz
insanlarn zellikleri o derece ileri varmtr ki, onlardaki durumlar bilmek anlatmakta pek
mmknolamamtr.
Bu kiilerin bulunduu zaman ve toplum iinde kimlikleri, Allah Teldan baka hi bir
etkiye ak olmamalaryla zellik arz etmeleri, onlar hakknda ok yorum yapmann nne
gemektedir.AncakbukiilerhakkndaRaslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;

"Ben u adam olmak isterim ki, ben, btn mukarreb veliler, nebiler ve rasller o olmak
isterler. O adam, zevk ve vicdan bir i (durum) olup, onun yannda sz bitmi, sahifeler
durulmu,kalemlerkaldrlmtr.Kimonaimanedervegyabndaonutasdikederse,iman
kemleerer,iz'nsadkolurveemniyetteolankimselerdenolur."482

Bahsedilenbukiilerinzamanmzdadabulunduumuhakkaktr.Bunlarnebireyhin,nede
bir stadn eli altnda, terbiyesinde, kontrolnde srekli durma imknlar yoktur.483 Onlar
srekli hareket eden dalar misali Allah Telnn emrine boyun emi kuts kullardr. Onlar
ehdiyyetin ve akn zirvelerindedir. Onlar ancak ve ancak Hakkn huzurunda kim kiilerdir.
BunlaraHasOdaSakinleriveHakkyolukurbanlaradverildiideolmutur.
Son sz olarak Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin iki hadisi erifi ile konuyu
noktalayalm.AllahTelbuyurduki;
"Beni talep eden beni bulur; beni bulan beni bilir; beni bilen bana k olur; bana ak
olan ben katlederim; benim katlettiim kimsenin diyeti benim zerimedir; diyeti benim
zerime olan kimsenin diyeti ben olurum; diyeti ben olduum kimse ile de benim aramda

481
HasanKESKN,KurandaMeleklerinHz.dem'eSecdesininYorumu,Cumhuriyetniversitesilahiyat
Fakltesiretimyesi.
482
OsmanTRER,HarrZde'nin,SlknMertebelerineDairBirRisalesi:Feyzu'lMunminSrrHadsi
'Men Taleben Tasavvuf | lm ve Akademik Aratrma Dergisi (bn'lArab zel Says2), [2009], say:
23,ss.3751.
483
BukiilerernekvereceimizbirkimseHarrzdeMuhammedKemleddnEfendidir.(1850/1882)
Otuzikiyandagenyatadrbakayayryenbubykzatgerektarikat,gerekrivayet,gereksebizzat
intisabyoluylaikiyzeyakntarikattanicazetalmtr.
 nternetYazlar361

hibirfarkyoktur."484
"Sa sakal birbirine karm, kaplardan kovulan nice kii vardr ki, Allah adna yemin
edecekolsa,Allahonunyemininigerekletirir.485

484
HarrZde'nin,SlknMertebelerineDairBirRisalesi:Feyzu'lMunminSrrHadsi'MenTaleben
485
elElbn,Sahlhu'lCmi',3478
 NNOCUKSAHBOLMAMIZGEREKYOR?

Raslllahsallallhaleyhivesellemmmetiminokluuileiftiharedeceimbuyurmas
hem kemiyet ve hem de keyfiyet asndan ok nem arz etmektedir. Cennete girecek olan
insanlarn byk ounluunun mmeti Muhammedten olacandan bahsedilmesi de bunu
teyiteder.Bizimburadaelealacamzmevzuiinkaderiyndr.Yaniocuksahibiolmakile
kazanlanenbykhususun,rzkvemrmeselesindemeydanagelenolumlukatksdr.Eer
bir insan mrnn uzun ve rzknn bol olmasn istiyorsa, ocuk sahibi olmas onun alaca
kader tedbirlerin en nemlisidir. Son zamanlarda, kazan ile refah hayat doru orant ile
karlatrma posivitismin getirisi olarak insanlar dorudan etkilemitir. Hakikatte ise durum
farkldr.
AllahTelbuyurduki;
inizdekibekrlar,klelerinizdenvecariyelerinizdeniyiolanlarevlendirin.Eeryoksul
iseler,Allahonlarltfilezenginletirir.Allahltfbololandr,bilendir.(Nur,32)
Zamanmzdaiseamanamannceiinibulsundiyerekgenlerinnkesilmektedir.Ancak
hikmetbakaeyiiaretetmektedir
Hz.merradiyallhanhbirgnbirisininYarabbibenifitnevebelalardanuzaktutdiye
duaettiinigrd.Hz.merise;
SenAllahTeldanevlatveocukistemiyormusun?dedi.
Fitne kelimesinin geni manasnn ierisinde imtihan olgusunu barndrken, Allah Tel
Kur'nKerim'de;
Her halde mallarnz ve evldlarnz bir fitnedir, byk ecir ise Allahn katndadr.
(Teabn,15)ayetininbirmanasdnyanimetlerininartsebebiolarakocuklargsterilmitir.
Raslllahsallallhaleyhivesellemde;
"Hermmetiinbirfitnevardr,benimmmetiminfitnesidemaldr."(Tirmiz,Zhd26,
(2337) Dnya nimetinin art, hesabn oalmasn da beraberinde artrrken, darlk iinde
olannrzkgeniliinedesebepolmaktadr.Busebeplegeimidarolanlarn,muhakkakevlat
sahibiolmalarhalindebumerhaledengeebileceinibilmelidirler.
AllahTelbirkimseyegrtlakverdimi,onunrzknvermeyekendinikefilklmtr.
Mevzu ile alakal olarak uzun yamak isteyen ve zerine gelecek belalara kefil olmas iin
ocuk sahibi olmak insana Allah Telnn rahmetidir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
AllahTelnnkullarzerinebelalargndereceizamanihtiyarlarveocuklarsebebiyleazab
kaldrdn beyan etmitir. ocuklar, kader imtihanlarndaki paydalar, matematiksel olarak
byterek,ihtimalhesaplarndakiyzdeyioaltr.Yanibirailenfusununileyediarasnda
deimesi durumunda ok fark olacaktr. Byklerimiz derler ki, evlat saynz artrn ki birini
cemiyet, dierini belalar telef ederse, dieri sana kalr, ihtiyarlnda lm getirmeyen
srndren hastalklardan Alzheimer, Parkinson dan biri olma ihtimalinde bile olsan senin
yanndaolurlar.
AllahTelnnbuyurduu;
Allah insanlar ilediklerine karlk hemen yakalayverseydi, yeryznde bir canl
brakmamas gerekirdi. Ama onlar belli bir sreye kadar erteler. Sreleri gelince gereini
yapar. Dorusu Allah kullarn grmektedir. (Fatr, 45) bu ayetteki erteleme sebeplerinin
iinde,rahmetsfatnntecelliettirmesebepleriniberaberindeartrmaktr.Raslllahsallallh
aleyhivesellembukonudabuyurduki;
Allah Teldan gafil olmayn. Huulu genler, rk eden ihtiyarlar, otlayan hayvanlar,
 nternetYazlar363

emziktekiocuklarolmasayd,zerinizeazapstneazapyaard.(Beyhki,Taberni)
Sonu olarak, korktuklarmzdan emin olmak, rahat yaamak ve uzun mrl olmak
istiyorsanzokocuksahibiolmamzkanlmazbirgerekedir.Raslllahsallallhaleyhive
sellembuyurduki;
"nsan ld zaman amel ilemesi kesilir. Ancak ey bundan mstesnadr. Sadakai
cariye, kendisinden yararlanlan ilim veya kendisine hayr dua eden salih ocuk" (Drimi,
Mukaddime,46)
 AhmetINAR
AHMET INAR1966 ylnda Kahramanmara'n Gksun ilesine bal Kire Kynde
dodu.1983 ylnda Kahramanmara Endstri Meslek Lisesi"nden ve 1987 ylnda stanbul
niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinden mezun oldu. Srasyla: brad, Dargeit, Sultanda,
Silvan Kaymakaml ve Siirt Vali Yardmcl grevlerinde bulundu. stanbul Bykehir
Belediyesi"ndesrasylaKontrolveKltrveTurizmDaireBakanlgrevlerindebulundu.u
anEkonomidenSorumluBabakanYardmcsNazmEkreninzelKalemMdrlgrevini
yrtmektedir.
DALARYREMDR
HEREYYAZAMADIM
SURHAY
smiyleyaynlanan3kitabbulunmaktadr.

HEREYYAZAMADIM
Etkin/KayhanYaynlar,stanbul,2007
Bukitaptaneleranlatlyor?
Yazarmzn mthi bir anlatm tarzyla, ocukluk yllarndan 1980 ihtilaline, niversite
hayatndan gmrk memurluuna, kaymakam adaylndan ngiltere maceralarna, ilk
kaymakamlndan askerlik servenine, Dastan seyahatinden eyh amilin kyne kadar
ilginblmlermevcuttur.Bublmekadarkhglecek,khelenecek,khsinirleneceksiniz.
Ancak;bundansonrakiblmlerde,Trkiyegereklerinibirkaymakamnkalemindenokurken
gzyalarnzahkimolamayacaksnz.DargeitMardin:Yl1996kaymakamMardininDargeit
ilesineatanr.
Yol yok, su yok, elektrik yok. Hemen hemen her gece ehire ve hkmet konana planl
saldrlarolur,ldrlenvatandalarnyansraehitedilengvenlikgleridevardr.Ksacas;
TERRSALDIRIATIMAdan baka bir ey yok. te byle bir durumda cesur bir kaymakam
devreye girer, halk ile vatanda uzlatrr ve o kbus dolu gnlerde gerek vatandan gerek
basnn vgsn alr. Ancak, brak vgy nasl becerdin demek nezaketinde bulunmayan
kiilerde olacaktr. Bundan sonra ksa bir dnem AFYONSultandana tayin olur. Kaymakam
burada da skntlar yaayacaktr. nk grevde olduu zaman Sultandanda byk bir
deprem olacak ve ayr bir serven balayacaktr...Hele SRT vali yardmcs olduktan sonra
baka lemin iinde bulur kendini. Oras bambaka bir lem ve bu lemde bambaka kiiler
hkm srmektedir. Kaymakam burada da maceralar yaamaktadr...
GrevbitervekaymakamDYARBAKIRSLVANaatanr..."Dertbirdeilelvanelvan"nameleri
sanki Silvan iin yazlm da "Dert bir deil Silvan Silvan" olmutur...Son blmlerde ilgin
tespitlerde bulunarak yorumlar yapar, bylece Trkiye gereklerine parmak basarak kimler
kimlerin grevlerini stlendiklerini, kimlerinde grevden katklarn, kimler de grevleri
olmad halde kendine grev kardn ibretle okuyacaksnz.
KitabnensonundakiyorumuokuyuncaVAYBEbukitapneymibyle,VAYBEbukaymakam
kimmi diyecek, okuduunuz kitabn etkisinden kurtulamayacak, herkese anlatmak zorunda
hissedeceksiniz.

KTAPTANSZNNSETMBLMLER
Kitap okunmas gereken Harika blmlerle dolu, ben kk bir ksmn sizinle paylatm.
Okumanz isterim samimiyetle yazlm. Bu kiiler bulunduu mddete yurdumuzun ilelebet
 nternetYazlar365

payidarolacanbilmeniziisterim.Genelliklesonblmsizesememkitabnzetidurumunu
arzettiindendir.
irkinCinayet
BirkydegrevyapanTrakyalbirebe,yalnzkalmaktaolduusalkocalojmanndagece
vaktibanyosunuyaparkenatdanieriyegirenikitanerzdmannntecavzneuramve
sonra da ldrlmt. Ebenin fakir anne ve babas tarlada almaktan amurlu lastik
ayakkablaryla kzlarnn cenazesini almak iin gelmiler ileye. Btn ilenin o anne ve
babayaacdn,onlariinaladnanlatyorduherkes.
Bukyecezaolsundiyeebeverilmiyordu.Ebeninkatillerininakcezaevindekaldklarve
artlolarakdardagezdiklerisyleniyordu.Ebeyeyedikatyabancinsanlarnbundandolay
vicdanenrahatszolduklargrlyordu.
Bunun zerine Hkim Bey bir olay anlatmt: Tecavze urayan gen bir kzn
mahkemesindemadurkzalayarak,
"Hakimamca,onlarcezalandrneolur!"diyeyalvarm.Kzaacyanhkim,
"Sen hi merak etme kzm, ben gerekeni yapacam." diye cevaplam onu. Hkim,
mahkumiyetlerinekararvermirzdmanlarnn.Aradanbirmddetgetiktensonramadur
olankz,tecavzclerinsalverildiklerinirenmi.Koarakhkimegitmi,
"Hkimamca,haniszvermitinbana,onlarhapseatacaktn."aresizhakimderinbiri
ekerek,
"Benszmtuttum,hapsettimonlar;amadevletafkarpsalverdi."
"Yaa! Demi kzcaz alamakl; ama, hakim amca, onlar bana tecavz ettiler, devlete
deil.Banatecavzedenleridevletnehaklaafeder."Sh,33

CumaGnleriHastaOlmakYasak
lede amirler ve memurlar arasnda Antalya'nn ilelerinden olanlar oktu. lede greve
baladktan sonra cuma gnleri hasta evki almaya gelenlerin saysnda byk art olduunu
farkettim.Bunlardaounluklaoevreninilelerindenamirvememurlard.Olayanlamako
kadarzordeildi;bukiilerhastaneyesevkyaptrmaksuretiylecumagnlerinidealarakhafta
sonu tatillerini gne karyorlar, gittikleri Alanya, Manavgat hastanelerinde hi tedavi
olmadan hastaneye giri k yaptrp evraklarn mhrletiyorlar ve yaptklar tatilin yol
masraflarn da bu evklerden karyorlard. stelik evklerine refakatli, aral da
yazdryorlard. in garibi bunu alkanlk haline getiren birka daire mdr her frsatta dini,
kitab,vatan,milliyetiliikimseyebrakmayantiplerdi.
Hemen bir toplant yaptm. Bu evklerin sahte! olduunu ak ak syledim ve noktay
koydum:
imdisonuolarak,birdahahikimsecumagnhastaolmayacak!
Gerektenhastaolanlarolursa...?diyesorduDoktorHanm.
Geberselerhastaolmakyasak...dedim.Sonrada,"DoktorHanmgerektenihtiyacolan
olursa sevk edebilirsiniz. Ama o kiinin kim olduunu bana syleyeceksiniz ve ben de onu
mutlakagreceim."
Birdahahikimsecumagnlerihastaolmad.Sh;80

eyhHalil
eyh Halil, Smer kasabasnda yaayan 75 yanda bir slam limiydi. Trkiye'mizde dini
istismaredenoksaydahoca,eyhklkllarbulunduuiinbuahshakkndagrptanma
366hramczdeHacsmailHakkAltunta

danbirkararvermeyecektim.Blgedeetkili,saygduyulanbirinsanolaneyhHalil'iziyarete
gittimbirgn.Dahailkgrteaksakall,mavigzlbuinsanngerekbirlimolduuanlal
yordu.Tavrlarancakbilgebirinsannsergileyebileceitrden
"Ho geldiniz, greviniz hayrl olsun; ama, beni ok mahcup ettiniz. Halbuki bizim size
gelmemiz,'Hogeldiniz'dememizgerekirdi."dedi.Halbukiokyalyd,rahatszd,gelemezdi.
Bazsorularsordum:
BlgeyePKKbelasnedenmusallatoldusizce?
Bundan hem siz, hem de biz sorumluyuz. Toplumdaki her trl gelimelerden amirler ve
limlersorumludur.Demekkinesizamirlergrevinizidzgnyaptnz,nedebizlimler...
Tarikatlarda yaygn bir ibadet ekli olan zikirlerde, ok hareketli, tabiri caizse lgnca
tepinmevebarmalarvar.SizceRaslllahsallallhaleyhivesellemhibutarzdazikiryapt
m?
Hayr,yapmad.
PekiRaslllahsallallhaleyhivesellembutarzdazikirekmediinegre,tarikatlarnbu
tarzzikirekmeleridorumudur?
Hayr,dorudeildir.Butarzbirzikir,eriataaykrdr.
"Yremizde gelenek halinde ilenen gnahlar var. Bunlardan en nemlisi sakat yaplan
evliliklerdir. Balk, berdel, kzn rzasn almamak hepsi haramdr. Ayrca kzla erkein
birbirine her adan denk olmas lazm, halbuki yremizde gencecik kzlar yal erkeklerle
evlendiriliyorlar.Buyzdenbenyllardrhikimseninnikahnkymyorum...
Kzlaramirastanpayverilmiyor;budabykgnahtr.Mcadelemizyetersizkaldsanrm.
Buyanlgelenekleriykamadkbirtrl...
CenabAllahHz.Musa'yasordu:Benimiinneyaptn?
YaRabbi!Seniniinnamazkldm,orututtum,ibadetettim...
YaMusa!Senonlarnhepsinikendiniinyaptn;cehennemdenkorunmak,cennetegitmek
iinyaptn.
YaRabbi!Seniniinneyapmalym?
YaMusa!Benimiinbireyyapmakistiyorsaniyiinsanlarsev,ktinsanlarsevme.
CenabAllahkendisiiinbireyyapmakiin,"nsansev"diyorkullarna...sh,229230

TabelaVarBankaYok
lenfusuyirmibincivarndaolmasnaveyeterliparasalilempotansiyelininbulunmasna
rameniledebirtekbankaubesiyoktu.Esnaf,memur,halkyaniherkesperiand.Enufakbir
ilemiinMidyat'agitmekzorundaydherkes.Kime,nereyebavursakdabirsonualamadk.
Sonareolarakonbinimzatopladk,ama,odaancakbirtabelannaslmasnayarad.Tabela
asldancakbankaubesialmad.

Veda
Ayrlklar zordur... Dargeit'ten ayrlma vakti gelmiti. Karlatm herkes, "Gitme
KaymakamBey!Btnileimzatoplayalm..."diyorlard.Butrszlerbazenyaclkolsundiye
desylenir,ama,Dargeit'tebunuherkessylyordu.Buhalkla,ciddidostluumvard.Onlar
beniseviyorlard,bendeonlarseviyordumdorusu.Bazaklbandainsanlarda,"GitmeKay
makamBey!Azckhuzurbulmutuk...Azcknefesalabiliyorduk...imdigidersendzeneskiye
dnerseneyaparzbiz?"diyorlard.Gemiincehennemhayatnadnmektenkorkuyorlard.
SongnmdDargeit'te.Allah'mnelerdeyaamtmyle?Naslbirboumaydo,nasl
 nternetYazlar367

biryounluk,nemthibirtempo?Tamikiyl.Geceyok,gndzyok;frtnalara,kasrgalara,
sabotajlara ramen ipince bir ip zerinde cambazlkt benimkisi. imdi ayrlyordum
Dargeit'ten. Hereyindensorumluolduum buehirdenayrlyordum.ehrinsokaklarndan,
evimden, kedimden; dmana pusu olmu, onlar korumu ba duvarlarndan, engebeli
araziden,kurunlardan,roketlerdenayrlyordum.Birlandranhkmetkonannetrafna
ektirdiim aalardan, yol boyu yaprak am kk akasyalardan; en zoru da dostlarmdan
ayrlyordum. Yani bana ait bir dnyay, her eyiyle olduu yerde, bir daha belki de hi
grmemecesinebrakpayrlyordum.Bireylerkopuyorduyreimden,acveriyordububana.
Duygusallmiimizorlatryordu.Kendimitutmaya,skdurmayaalyordum.]sh,231



DevletGeriGidermi?
Vali Bey'in korumalar anlattlar. "Vali Bey, benzinlikten karken ihtiyaca binaen makam
aracnbirazckgeriekenofrne,
'Neyapyorsunlan!Devletgerigidermi,serseri?'diyefraatt..."sh,256

Bunlardamehit?
Cumhuriyet trenlerini izliyorduk. Srayla okullar geiyorlard. ... "ehit smail elik
lkretim Okulu", "ehit Polis Hayrettin iman lkretim Okulu" Ancak, bir ey hemen
dikkatimiekti.Pepeegidenikiokulaismiverilenkiilerinsoyisimleriaynyd."Bunlardam
ehit?'' diye kzarak sordum yan arkadaa. Kahkahayla glerek, "Hayr, eski valimiz ve einin
isimlerionlar."diyecevapladarkada."Kaynanavebaldzeksikkalm"dedim...
Milli eitim mdr Kerevan Bey, "Vali, zorla verdirdi bu isimleri. 'Siz ilde grev yaparken
isminizinverilmesidoruolmazSaynValim!'desemdezorlaverdirdi.Oyetmediayneyiei
iin de istedi. Yine itiraz ettim, yine emretti. O da yetmedi, benim de olduum bir ortamda
kendisineynelecekeletirileridefetmekiinvaliyardmclarnnyannda,'Bensizeismimiver
meyindemedimmi?'diyenumaradanfradaattbana.Bendeona,'DrstolSaynValim!'
diyebardm."diyezlerekolayanlattKerevanBey.

AtillaKo
Siirt'teadsaygylaanlan,"Allahrazolsun,hizmetetti."denilentekvaliismiAtillaKoidi.
Eskileribilemem,ama,sondnemvalileriintekbirgzelszduymadmhalktan.AtillaKo'un
halktarafndansevilenbirbakazelliidedobradobroluuveyerindekfrler(!)ediiydi.

AtillaKo,bayndrlkmdrlndekiberberegider.Berberkekemedir,buyzdenderinbir
sessizlik hakimdir berber salonunda. Tra biter. Berber zorla, "ok yakkl oldunuz Sayn
Valim!" der. Yaclktan ve laubalilikten hi holanmayan Vali Bey, belki kendisini yakkl da
bulmad iin kzarak, "Yalancnn anasn!..." diye dmdz kfr eder. Bir anda panikleyen
berber,"He...Hem...Hemdebinkere!"diyecevaplarValiBey'i.


ONDRDNCBLM
sh,229324

368hramczdeHacsmailHakkAltunta

TRKYEM!CANIMBENM
VahTrkiye
Doalolarak,Trkiye'ninkthalindendolayheppolitikaclarsuland;amabrokratlarn
nemli bir ksm niformal ve niformasz ok daha pis ktlar ortaya. Vatandalar da bir
ksm onlardan daha iyi deiller. Memleketi yamalayanlara kfr ederlerken; aslnda
drstlklerinden deil, ama, kskanlklarndan kfr ediyorlar. Ayn frsat kendilerine
salansa, beterini yapacaklar. Her eye ramen, yanllar dzeltmek en bata politikaclarn
iidir.HALKINBYKKESMORTADADIR,HANGELMGLYSE,ONUNSAFINAGEER.

YiyinAalar
Yiyinaalar,herkesinhakknyiyin;yetiminkini,mazlumunkini,krnkini,topalnkini,hatta
helalolsunBENMKNdeyiyin!
Trkiyeyamalanyor;ahmaka,ahlakszca,alakayamalanyor:
Kkdnyannmerkezinekadarderininmidevbirulunarn,aaakurtlarncakdm
kdmbitiriiinebenziyorTrkiye'ninhali.
Yzlercesrtlannsaldrdaresiz,yaralbiraslanabenziyorTrkiye.
Irzdmanlarnnalayl,kahkahaltacizlerineuram,orasburasparmaklanan;rencide
olmu gururuyla kendisine uzanan pis mcadeleden; aresiz, dnya gzeli, iffetli bir kadna

benziyor Trkiye.. Yamann binlerce eidinden sadece bazlarn, daha ok ilelerde ahit
olduklarmyazacam:
Yllardrbirkezbilearamayanbirkaymakamarkadaaryordu."Aloo!Ahmetiimnaslsn?"
Adamnsamimiyetindenrahatszoldumoan."Hayrdrnallah!"demektenalamadmkendimi.
"Ahmetiim, sen Gksunlusun. Mutlaka Mehmet Salamla (Milli Eitim Bakan) muhabbetin
vardr. Beni Gksn kaymakamlna aldr. Bakana, benim kendi partisine alacam da
syleyebilirsin.uanyanmdaDYPilebakanmzdavar,odayardmcolacakbana..."Adam
dahamesleinbandataklalarabalamt...
Yine hi aramayan bir ses, "Ahmetiim, seni ziyaret edeceim, ilene girmek zereyim;
ama sen benzini hangi petrolden alyorsun? Yol zerindeyse arabaya benzin alacam, geri
dnmeyelim tekrar." "Resmi ara m?" diye sormaya utandm; nk, bazen resmi grevle
seyahatedenkaymakamlarolabiliyor;ancakgeldiindebaktmkiarasivildi,kendicebimden
dedimbenzini..
Adamvaliolamamaktanikyetiydi."Bulkedebireyolabilmekiinyaerkez,yaGrc,
yadabireyolmaklazmkardeim!"diyehayflanyordu.
"Bizim grupta sadece iki tane erkez varz.; ben Dargeit'e, arkasndan da Siirt vali
yardmclnaatandm;dierarkadadaKarsvaliyardmclnaatand.Nedenbyleyanl
eylerdnyorsun?"dedim.Buinsannvaliolmaansyksek...

Atamalar
(Baz)ktidarpartisimilletvekilleriveililepartitekilatlar,mstahdematamalarnakadar
burunlarnsokuyor;hibirliyakat,adaletartgzetmeksizinadamolanlar,bazlardaenaz"
X. 000 dolar" paray bastranlar alyorlar ie, ya daterfi ettiriyorlar. Bu da devlet kadrolarna
yeteneksiz, bilgisiz, daha ie girerken rvet verdikleri iin drst olmayan insanlarn yerle
 nternetYazlar369

mesinenedenoluyor.Laykolmadhaldeamirolaninsanlar,kendilerindenokdahabilgilive
yetenekli astlarn kskanp ezmeye alyor ya da bu kiiler amirleriyle ters dyorlar. Dola
ysyla yetenekli ve bilgili insanlar pasif duruma drlyorlar. Milli eitim, salk vs.
tekilatlarda il mdrleri bir gnde memur (doktorretmen), bir retmendoktor da bir
gnde il mdr olabiliyorlar. Bu da koltuunu bir anda kaybetmek istemeyen (baz) il
mdrlerinisiyasilereuakyapyor.
Adaletsiz yaplan tayinler, grevlilerin ksmesine neden oluyor ve hi kimse gnlden
almak istemiyor. Adam olan en kk memur bile amirlerini iplemiyor, alma disiplinini
bozuyor, verimi dryor. Btn bunlar bozulan dzen, halkta uyandrd adaletsizlik hissi,
insanlarnksmesivetembellemesi;yetenekli,bilgili,tecrbeliinsanlarnatlkalmasgibire
timverimasndanoluanenbykyamalardanbirisidir.
Atamalardaendrstdavranmayaalaniktidarlardayanlatamayapyorlar.okdrst,
namazl niyazl diye atadklar adamlarn birou iinin ehli deil. Brakn kocaman kurumlar
idareetmeyiadamcazlarndnyadanhaberleriyok.yilikdrstlkiyibirkriterdirama,iyiler
vedrstlerinarasndanehilolansemiyoruzouzaman.HemKur'anKerimde"iehline
veriniz"demiyormu.Buehilkiilerkardncelerdenolsalarbile.
Bir de devlet idarelerinde yetkili kiiler iin, "ok drsttr, ok iyi adamdr..." laflar ok
dolar.Adamdrstamaynetimialtndakiilerktgidiyorvednendolaplardanhaberiyok
veyaengellemekabiliyetiyok.Neanladmkibyledrstlkten.Drstlnlssorumlu
veyetkiliolduualandakibtnilerindoruyaplmasveyanllaraengelolmakolmaldr.

Belediyeler
Trkiye'de 2000 nfusu bulmayan belki binlerce belediye var. En kk belediyenin
bakan,birhkimyadakaymakamdanfazlamaaalr;ancakhizmetvermeleridemmkn
deil.Enkkkasabannbelediyebakanbileresmiarala,yldaenazbirokkezAnkara'ya
gitmektedir. Bahaneleri de i takibidir. Gitmeyenler de, halk tarafndan "Neden yatyorsun,
Ankara'daitakipetmiyorsun?"diyezorlagnderiliyorlar.okyazk;srfsiyasimenfaatkastyla
venfuslardasuilemeksuretiyleabartlarak,kanuniartlarauymadankurulanbelediyeler
bunlar. Sosyal ve kltrel adan da hibir faydas olmayan bilakis rant kavgasna, belde
sakinleri arasnda husumetlere neden olan kurumlar. Ayn masraflar ky statsnde kalmak
kaydyla yaplsayd, yz kat daha iyi ve fazla hizmet grecekti bu blgeler. Devletin kesin bir
kararla bu konuyu halletmesi, yolsuzluklarla mcadelede ve kaynak yaratmada ncelikli
konulardanolmasgereklidir.

Tevikler
Trkiye'nintevikenkazlaryladoluolduubilinenbirgerek.
Teviki verenlerin, alanlarn ve kontrol edenlerin suiistimali, lkemizi ok byk zarara
uratmakta, herkesin hakknn birka kiiye peke ekilmesi sonucunu dourmaktadr.
DiyarbakrSilvan yolunda, sadece yol zerinde grlen alanda bu enkazlardan dokuz tane
var.

hleler
Devleti, bankalar vs. dolandran byk ihalelerden hi bahsetmeyeceim. naat
sektrnde, mteahhitlere fahi karlar brakan ihaleleri nedense hep ildeki iktidar partisinin
milletvekiliveiltekilatnayaknolanmteahhitlerkazanrlar.Tuvaletihalesinekadarburnunu
370hramczdeHacsmailHakkAltunta

sokan baz malum siyasiler, her mteahhitten % pay alrlar. Gda almlarnda, mefruat
almlarnda, para almlarnda akla gelebilecek her trl ihalelerde durum ayndr. Alnan
malzemelerinyaplanilerinhibirisidestandartlaraartnamelereuygunolmaz.
Birmteahhit,Dargeit'inKlavuzkasabasndakiatszbirokuliinatonarmylailgilibir
hakedidzenleyerekimzayageldi.mzalamadm.Vali,yardmcsnatelefonettirerek,hakedii
imzalamamistiyordu.atszokulaatonarmylailgilidosyatanzimedengrevlilerleilgilisu
duyurusunda bulundum; ayrca bundan sonraki ihaleleri yapma yetkisinin kaymakamlklara
verilmesinisaladm.

Fazlastihdam
rneinkyhizmetleritekilatnda,btnillerdeihtiyaduyulandanonkatdahafazlaii
altrlr.Birokiikendizelileriylemegulolurveheraymaanalr.Maatandahaok
sigorta, tedavi giderleri olur. in garibi en ok "AllahHak" diyen bir partinin genel bakan
seim propagandasnda bu torpille mevsimlik ii stats verilip almadan haram para alan
bu ii kesimini madur edilen mazlumlar snfnda tanmlayp onlara kadro verme szleri
vermiti.
Nevehir'de:htiya70,mevcut650(1992)
Antalya'da:htiya200,mevcut900(1995)
Siirt'te:htiya80,mevcut790(1999)
Bu iller grev yaptm iller olduu iin bizzat il mdrlerinden alm olduum
dnemlerde aldm rakamlardr. Baz belediyeler seimi kazananlarn yedi slalesine ekmek
kapsolur.Belediyebteleriancakpersonelinmaavetedavigiderlerineyeter.Hibirhizmet
yaplmaz. Aralar ahslarn hizmetinde alrlar. Bir ksm belediye bakanlar ve personel,
paralarbykehirlerinotellerindeyerlerveharcadklarparalarakaryakt,snmagideri,ara
parasvs.faturalarlakapatrlar.Baziktidarpartisimilletvekilleribelediyelereparakarr,bu
paradandayzdesinialrlar.

Salk
Baz hastanelerde belli doktorlar, para karlnda rapor verirler. Raporlarn gn saysna
grerayicivardr.zelliklehastaneyeyatacak,ameliyatolacakhastalar,ncedoktorlarnmua
yenehanesineuramakzorundadrlar.Herameliyattan,"Bakparas(!)"alrdoktorlar.Hlbuki
doktorlar daha ie balarken, ayn hizmetleri maa karlnda yapmak artn kabul ederler.
Maalarn az olduu konusu herkes iin geerlidir. Dolaysyla bak parasyla rvet, e
anlamldr.
Hastaevkleriaral,refakatli,uaklyaplrveyolmasraflarkar.Tatile,dne,taziyeye;
uakl, refakatli giden yzlerce sahtekr memur var. Kaplcalara tatile amal yirmiotuz gn
karkocarefakatlitedavievklerineahitoldum...

Eczane
Trkiye'deenyaygnyolsuzlukeitlerindenbirisidirilayolsuzluu:Memurveiidoktor
eczanegenindeinanlmazyolsuzluklaryaplyor.
Kckilelerdekarlatmsahtekrlklarokadaroktuki,btnbunlarlkegenelinde
hibilmediimvekarlamadmalanlardahesabakatnca,nekorkunboyutlardaolduunu
dnmekdahibunaltyorinsan.

 nternetYazlar371

Dargeit kaymakamydm. Belediye personelinin reete sahtekrl yaptn haber aldm.

Eczaclar, doktor imzasn taklit edip reete doldurmulard. Telefon ettim muhasebe
mdrne."Yerindeyok"dediler.
Bedakikayakadartelefonumaksn.Yoksa!...dedim.kttelefonuma.
Hemenreetelerialgel!
Yrttmattmefendim!
Bedakikamsaadesana,yrttklarnalgel!
Aldgeldi.Yrtmamt.Yalanckmamakiinavularndaburuturmutu.
Konuyusavclaintikalettirdim.Eczaneyikapattrdm.

anl Urfa'ya grevli gitmitim. Yolda resmi aracmzn benzinini almak iin zel idareden
aldmzPetrolOfisi'nineklerivardelimizde.Kurunsuzbenzinbulamadmziin,drtayr
petrol istasyonuna uradk. stisnasz hepsi de, "Abi fazlamz var. Fatura keseyim paray
kralm." teklifinde bulundular koruma polisime. lk defa karlatm bu olay ok etti beni.
Btn istasyonlarn ayn sahtekrl teklif etmi olmas, Trkiye'de resmi aralarn yakt
almlarndakisahtekarlnboyutunugstermekasndanokarpc.
Trkiye ok gl bir lke hakikaten. Gz boyamalk dklen asfaltlar, ihtiya yokken
yaplanresmibinalar,yamannisrafksmnoluturuyor.(Afyon'datoplam360salkevinden
sadece162'sindeebevard.Kapalbinalaradasreklionarmiinmasraflaryaplr.)

Batllama
Trkiye Cumhuriyeti'nin hedefinin, Batllama diye adlandrlmas isabetli mi? Byle bir
hedef olabilir mi? Bugn itibariyle batnn gelmi olduu nokta her ynyle mkemmel bile
olsa, sonsuza dek inkiafa mahkm olan insanln ve tabi ki Trk milletinin de kendisini
Batllamahedefiylesnrlamasdorumudur?Tarihte,Msrdevletindeolduugibi,Dou'da
birkyaparakBat'ygeenlkelerolursa,pardon(l)deyipDou'yamyneleceiz?Ozaman
dahedefimizinad.Doululamamolacak?Hedeflerimizinilmimillievrenselllerdeolmas
gerekir.
kr Haniolu hocamz, fakltede renci iken derste anlatmt: "ttihat Abdullah
CevdetvearkadalarokzekiniversiterencilerinezorlaDarwinteorisiniezberletiyorve
Allahszlretiyorlard.
"Trklerinyaradltanbilimveidareyekafalaralmaz.DolaysylaAvrupa'dandamzlk
erkekgetiripkarlarmzettirerek(!)reyenyenineslintamamnlkeninidarecisiyapalm."
grnsavunuyorlardyaayanbirbakalkevarmbilmem.BizimAtatrklmzbiraz
byleI. Abdlhamit Han, "Allah'n dman" anlamna gelen, "Advullah Cevret" adn
kullanyordu onun iin. Tam isabet. Trkiye Cumhuriyeti'nde her zaman ihanetinin farknda
olmayan,ancakbirtakmkulpbalantlarolanhephainbirkesimvarolmutur.
NecipFazlstad,batllamay,"Batllama=YunanFelsefesi+RomaDzeni+Hristiyan
Ahlak"diyezetliyor.VeabartlanBatllamaabalarnada,"Bizgneiceketimizinastarnda
kaybettik!"diyor.
Merhum Cemil Meri de, "Zavall Trk aydn, Batl dostlar alnmasnlar diye hazinesini
gizlemeye alr. Sonra unutur hazineleri olduunu. Dmann putlarn takdis eder,
hayranlklarnbenimser.Devpapaanlasn..
Batnnbtneserlerindeklelerinhakk,denmeyenalnterlerivardr;amaOsmanl'nn
btn eserlerinde, alan herkesin hakk son kuruuna kadar denmitir... (mrandan
372hramczdeHacsmailHakkAltunta

Uygarla)"diyor.
Batllama deyimi, daha hayatnn bandan itibaren neslimizin Batlya hayranlk duyup,
kendisininaalkkompleksinegirmesinenedenoluyor.

Atatrklk
Atatrk, Trkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu; karizmasyla, yetenekleriyle dnya apnda bir
lider.Odaherkesgibieksileriveartlarolabilecekbirinsan.
Tarihin her dneminde, her millet zor anlarnda kendi kurtarc liderlerini ortaya karr ve
onusever,bizdeyle...Dnyadabirlideribizimkadarabartlseven,bizimkadarsloganla
stanbul niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesinde, nklp Tarihi dersimize Tayfun Akgner
geliyordu. yz kiilik snfta hocann dersini dinleyen sadece kii vard. Ayn hoca dare
Hukuku dersinde nklp Tarihi derlerine katlmayan rencileri yoklama yapmakla tehdit
ediyordu. Yine de ortalama kiiye ders vermek zorunda kald. Daha sonra hoca deiti ye
ayn derse okulumuzun eski dekan Prof. Vakur Versan gelmeye balad. Hoca o birikimiyle
muhteem eyler anlatyordu. Ayn derse 300 kiilik snfmzn tamamnn yannda komu
fakltelerdenrencilerdegeliyor,pencereveduvardiplerindeayaktadinliyorlarddersi.Hoca
fark bu olmalyd. Prof. Vakur Versan, artk yalanmt. Her naslsa son zamanlarda Osmanl
hayranl balamt hocada. Osmanl'ya hakszlk yapld kans ve pimanl vard. II.
Abdlhamit'itahttanindirmeyegelendrtkiidenikisininErmeni,birininYahudivebirininde
Arnavut olduunu, aralarnda bir tane bile Trk asll insann bulunmamasnn padiah
derinden zdn, Abdlhamit'ten alt ay sonra ise, Balkanlar'n elden ktn anlatt. Ah
ekileriderindendihakikaten...
Nedense Trk aydnlarnda, Atatrk ve Cumhuriyeti olabilmek iin Osmanl'ya dman
olmakgerektiidncesihakim;anlamszvetehlikeli...NeslimizepadiahlarmzFiravunlarve
Kazkl Voyvoda gibi anlatlyor; zevkine dkn ve zorba... Cumhuriyet dman gibi lanse
ediliyorlar. Ne komik! O zamanlar cumhuriyet diye bir ey sz konusu bile deildi dnyada.
Hangi imparator, henz hi denenmemi bir rejime gemek iin tahtn brakabilir. Nefsinden
getik, Osmanl padiah milletinin bekas iin bile byle bir deiime cesaret edemez. Hata
yapmlardr;ancakihanetkastlaraslaolmamtr.
Fakltede,SiyasalDncelerTarihidersimizegiren,..HukukFakltesieskiDekanlhan
Akn, bir rencinin sorusu zerine: "Evladm, Atatrk' Samsun'a gnderen kesinlikle
Vahdettin'dir..."demiti.BugerekortadaykenVahdettin'ehangivicdanlahaindiyebiliriz.Son
hkmdarahazinelerikardiftirasbileyapld.Kadnkumarikigibihibirelencealkanl
olmayan bir padiahn cenazesine alacakllarnca el konuluyor ve cenaze bir yardm
cemiyetince kaldrlyor. Nerede hazine? Bu kepazelik tarih sayfalarna bizim aybmz olarak
yansyacaktr.
ek Cumhuriyeti'nin kaplcalaryla nl turistik kasabas Carlavy Vary'de Atatrk'n kald
termal oteli ziyaret ettik. Vahdettin, Avusturya gezisinde yannda bulunan Atatrk'n
bbreklerininsanclanmaszerine,zelyaveriniAtatrk'nyannavererektedaviiinburaya
gndermi.Birpadiahiinnekadarincebirdavran.Yl1918'dirvenegariptirkibirylsonra
yollar ayrlmtr. Atatrk bu otelin bir benzerini Yalova'ya yaptrm daha sonra. Bu gn
AtatrkieidediimizieintohumlarndabuseyahatindealpgetirmiTrkiye'ye.
Atatrklk konusunda bile anlaabilmi deiliz. Deiik isimlerde Atatrklk ile ilgili
kurulanderneklervecemiyetlervarvehibiridierinibeenmiyor.BirdeAtatrklkmaske
siyle ortalkta ok dolaan nncleri de gz ard etmemek gerekir. Bu da birbirinden hayli
 nternetYazlar373

farkl iki fraksiyon. hizmetbaar ile Atatrklk yapmyoruz. llaki laf!... llaki slogan!...
imdi herkes Atatrk oldu, Atatrk dmanlar da buna dahil; hatta hortumcular,
namussuzlardadahil.

Terr
lkemiz dier az gelimi lkelerde olduu gibi ideolojik atmalarn youn yaand bir
yer;ancakmilliruhubozulan,gelirdalmndavehizmetlerdeadaletsizliemaruzkalan,kaos
lar yaayan lkemizde, insanlar iyice banazlat. Kimsenin kar fikre tahamml yok.
Deerlerimizi,dahadatehlikelisionuneslimizekazandrankurumlarmzkaybettik.
Silahlsilahszyzeitterrhareketivar.Din,ideoloji,rkkkenligruplarvergtlervar.
Budurumtabikilkemizebykzararveriyor;amasadeceonlarakzmak,hainlerdemek,gen
Cumhuriyet'eynelikterreylemleriniduygusallaaraklanetlemekyeterlimidirbirdevletiin?
Nedenhataybirazdakendimizdearamyoruz?Neden,insanlarmznbukadarokayrlkve
tehlikeli rgtlenmelere gitme nedenlerini dnmyoruz? Kim hayatn gzel yaamak
dururken,kendisinitehlikelereatmakister?Vatandalarmzmutluedebilseydik,buhastalklar
olacakmyd?Yoksaktmynetildikhep?

PKK
1400 yldr devam eden HaHilal sava dneme gre ekil deitirerek devam ediyor.
MslmanTrklerin,HristiyanlnbellimerkezleriolanKuds,stanbul,amgibiyerlerbata
olmak zere, dnyann neredeyse yarsna hkmetmeleri, kilise nderliinde Ha'n Hilal
dmanlnsreklibesledi.
ABD bata olmak zere dnyann gl lkelerinde kurduklar gl lobilerle etkili olan
Ermeniler,Anadolu'yakavumanndayanlmazhasretiniekiyorlar.Osmanlmparatorluumun
byk gc karsnda aresiz kalan Hristiyan leminde, bir TrkMslman dmanl
bilinaltnayerleti.Aleyhimizeolanhereyekoulsuzevetdiyorlar.BtnHristiyanalemien
inceayrntsnakadarTrkiyeveMslmanalemiiinuzundnemlihainplanlaryapyorvede
ustalklavesabrlauyguluyor.
Oyun ok net: Blgemiz lkeleri birbirlerine dman edilerek birlikte g oluturmalar ve
birlikte hareket etmeleri engelleniyor. ranIrak sava, IrakKuveyt sava ortada. Dnyada
hangislamdiyarnnbanabirhalgelsegzlerumutlaTrkiye'yeevriliyor.Trkiye;nfusu,
ekonomikpotansiyeliveaskerigcileOrtaAsya'dakiTrknfusundandolaydabtnslam
leminin liderliine ehil tek lke. mparatorluktan miras kalan, tamak zorunda olduu bir
misyonu var. Bunu ok iyi bilen ve ac tecrbeleri olan Hristiyan lemi, bu gelimeleri
engellemek, oynad oyunlarla nihai hedefe ulamak iin Krt devletini kurmay
planlamaktadr.IrakSava'nntemelindedebuamavar.

ByleceOrtadou'yaaskerigcndeyerletirereknemlibiradmatmoluyor.ABD'nin
Talabani ile Barzani'yi hararetle bartrma abalarnn temelinde yatan da bu. Yoksa btn
dnyay smrm ve smrmeye devam eden bir zihniyetin Krtleri, ya da Kuveyt'i
dnmesi ihtimal ddr. Ayrca ABD ve ngiltere'nin blgede karlan petrole sahip olma
isteideherkesinmalumu...
Plan,bilimindesteiylevegizliservisuzmanlarncabaarlbirekildeuygulanmayadevam
etmektedir. Daha Cumhuriyetin ilk yllarnda, btn Gneydou'da cirit atan yabanc elilik
mensuplarnn, arkeolog, sosyolog gibi sfatlarla alma yapan ok sayda ajann varl ok
374hramczdeHacsmailHakkAltunta

arpc.
Ortadou Cephesi: Bize DemokrasiRejimnsan Haklar sulamalaryla yklenen ABD ve
Avrupa, her nedense krallkla ynetilen Arap lkelerinin demokrasiye gemesinden endie
etmektedir. AmerikaveAvrupa'yauaklkyapanArapalemide,OsmanlTrkkompleksinden
kaynaklananmarazibirhissiyatlalkemizekardmanlkduygulanbeslemekteler.Suriye'nin
isemezhepilik,suveHataysorunundankaynaklananbirdmanlmevcut.(Yeni dnemde
gereklerindahanetlemesivenihayetuyanmayabalayanyeniynetimanlayndankaynak
lanangelimelerolumlu.)PKK'yaevsahipliiyapmasnnnedenidebu.ran,tarihtenbuyana
hepbencilverktavrlarnadevametmi,mezhepbanazlndandolayveblgedekihakim
g olma yarnda kendisine tek rakip grd Trkiye'yi zayflatmak iin, dmanlk
yapmakta,dolaysylaPKK'yadestekvermektedir.
Rusya,yllarsrensavalardandolay,OrtaAsyaveKafkasya'nnbamszlkhareketlerinden
endieli olduu iin onlara liderlik yapabilecek tek lke Trkiye'yi paralamak iin PKK'ya ok
bykdestekvermektedir.
Fransa,bildikhalzihniyetinintesinde,ErmenilobisietkisiyleDouAnadolu'dakurulacak,
"BykErmenistan"idealidorultusundaplandabirinciaamaolanPKK'ydestekleyerek
PKK terr rgtnn varl ve bymesine neden olan hal zihniyetinin dorudan ve
dolaylbirletiihedef,bayrandaAr(Ararat)Da'nsemboletmiErmenistan'genileterek
Anadolu'muzudaiinealanBykErmenistan'kurmaidealidir.BununiindeKuzeyIrak'tabir
KrtDevletikurmay,evresindekigldevletlerdentoprakaldiinkendisinedmanolan
budevletlerarasndaskanKrtdevletinikorumabahanesiyledeblgeyeyerleiphedeflerine
ulamayplanlamaktadr.
Kt Ynetim: Blgenin hassasiyetine ramen, blge ile ilgili uzun dnemli planlar
hazrlanmam ve var olanlar da gerei gibi uygulanamamtr. Dman glerin hazrladklar
planlara kar tedbirler alnamamtr. Blge insan farkl bir dil ve kltre sahip olmasna
ramen, onlarn Trkiye Cumhuriyeti vatanda olarak milli kltrle btnlemeleri
salanamamtr.Blgeyemisyonerruhveyeteneindeamir,memurvezelliklederetmen
gnderilmemitir.
Blge insannn kltrel haklarna sayg duyulmam, yasaklar konulmutur. Bu da
bilinaltndablgehalkndabirayrmclkhissininuyanmasnanedenolmutur.rneinTrke
bilmeyenmilyonlarcainsannKrtekonumasnnyasaklanmaskadarabesvehakszbiryasa
olamaz.
Blge srgn yeri olarak grlm, blgeye baz ok sayda ayya, hrsz, namussuz,
yeteneksiz,kalitesizvedekimsesizamirvememurlargnderilmitir.Budadevletitemsileden
memurlar nedeniyle vatandan devleti hrsz, namussuz, ayya vs. grmesine, dolaysyla da
devletinsaygnlnnyokolmasnanedenolmutur.
Blgedeki feodal yap, ciddi snf ayrlklarna neden olmutur. Aalk, hlk ve seyitlikten
kaynaklanan lidersnf,paketoylarolduuiinsiyasipartilerin gzdesiolmuvehalk,devlet
yerineaa,hveseyyitlerinkendilerinehizmetettiikansyladevletiyoksaymlardr.Ayrca
blgedegrevyapanidarecilerzenginaa,h,vs.stsnflamuhabbetegirmivehalkunut
mutur.
Gneydou'da Marksist grl retmenler, btn blgeyi fikren zehirlemilerdir.
Dargeit'te, camide komnizm propagandas yapan ve bu yzden kendisine tepki gsteren
cemaati silahyla nne katan imama ahit oldum. Krt rgtlerin faaliyetleri ok eskilere
dayanmaktadr.
 nternetYazlar375

lkede yaanan yolsuzluklar, antidemokratik tavr ve uygulamalar, gelir dalmndaki

adaletsizlikler, siyasetin yaratt adaletsizlik, dini hayata olan haksz mdahaleler de blge
halknnPKKpropagandasylabakaumutlaraynelmelerinenedenolmaktadr.
Cehaletsefalet ksr dngs; nemli olma tutkusuyla yanan insanlarn bir anda devlet
kurma, tarih yaratma, dnya apnda tannma ve desteklenme gibi cazibelerle silaha sarlma
snanedenolmaktadr.
Blgeleraras byk gelimilik fark, hizmet dalmndaki adaletsizlikler de terr
arttrmtr.
Terr eylemlerinin balamasndan sonra az da olsa vatandan maruz kald tavrlar,
sorguikencehakarettacizvs.bazenbtnslalenindaakmasnanedenolmutur.
Son Durum: PKK uluslararas bir rgt sfatn kazanmak, dolaysyla bir devlet gibi
uluslararasalandatemsiledilmekistiyordu.Bununiindergtn:1.Silahladolaabilmesi.2.
Kendilerine has resmi kyafetlerinin olmas. 3. Kurtarlm bir toprak paralarnn olmas
gerekiyordu.PKKilkikisinieldeetti;ancakkurtarlmbirblgesiolamad.Dolaysyla,1997'de
kurmayplanladdevletikurmahayalleriuzad.
PKK, Marksist gre sahip olduu iin, slami duygular baskn olan halkn bir kesiminin
antipatisini kazand ve aralarnda dmanlk olutu. Eer rgt, sylemlerinde slam' da
kullansayd,okdahaglvetehlikeliolacakt.Bat'danbiledestekbulacakt.
PKKimdilikeylemlerindenvazgeti;ancak,silahgcnmuhafazaediyor.Dahakolay,daha
etkili ve tehlikeli olan siyasallama srecine girmi bulunuyor, bunu da HADEP araclyla
yapyor.HADEP'inbtnGneydou'daaskerpolissivilmemurlarveailelerininkaroylarna
ramen ezici bir ounlukla belediye bakanlklarnn hemen tamamn kazanmas, tehlikenin
ok daha bydne delalet ediyor; nk halkn kazanlmasna dair yaplan faaliyetlerin
baarlolduutahminlerinde,bykorandayanldmzgrlyor.SeimlerinsonucundaPKK
veHADEP:
Uluslararasdiplomasiarenasndabykprimkazand.
Devletin belediyelere aktard paralarla rgte ve onun yandalarna i ve para destei
vermefrsatdodu.
BirHatra(!)
Siirtvaliyardmcsydm.HADEPilbakanylamilletvekiliadaynnziyaretegeldiinisyledi
sekreterim.Bu,btnvalilikteilkdefaolanbirdurumdu.BuahslarnceValiBey'egitmiler.
Vali Bey onlarla muhatap olmay gze alamad iin bize gndermiti. Odamda dier vali
yardmcs arkadam Ekrem nci de vard. Hemen ieriye aldm onlar. Oturduklar gibi sze
baladlar,"Bizyasalbirpartiyiz,bizdedierpartilerleeithaklarasahibiz;ancakbizimseim
almalarmz engelleniyor... Netice olarak biz HADEP olarak yasalar nnde eit muamele
grmekistiyoruz..."dediler.Bendeonlara,"Elbettebizdesiziyasalbirpartiolarakgryoruz.
ylegrmeseydikehirdebylerahatdolaabilirmiydiniz?Ancakkabuledinizki,siziniinizde
vatanhainlerivar;kongrenizdeTrkbayranyereatanveonualklayanerefsizlervar,sizin
iinizde PKK gibi bir terr rgtne sempati duyan hainler var... Biz sizi seviyoruz; ancak,
iinizdekibuhainlerimutlakatemizleyin."Adamlarneyeuradklarnardlar.aylarbittii
gibi ayaa kalktlar ve "Bize msaade" dediler. "Vallahi brakmam, siz bir aym daha iin."
diyerekhemenaysyledimonlara.Sohbetibirazdahakoyulatrdm.Adamlarbirgittiler...
BenGneydousorunununokdahatehlikelinoktayageldiinidnyorum.rgtbyk
gvetecrbekazand.Neredeyseherailedemeydanagelenlmolaylarnedeniyle,devlete
kar dmanlk duygular byd. slam kkenli "Ulu'l Emre taat" fikrini tayan ve Kurtulu
376hramczdeHacsmailHakkAltunta

Sava'nnehitlikvegazilikgibiomuzomuzasavamaktankaynaklananduygusalbalarolan
eskinesilazaldkadevleteballkkltrdeazalmaktadr.
Bir kt hayal olarak kalmasn isterim, ama, korkarm ki: Gelecek bir gnde, blgede
topluca balatlacak bir harekette devletin ok daha sert mdahalesi gerekecek; bu durumda
da btn Hristiyan alemi, insan haklan maskelerini takacak ve binecekler tepemize. Irak'a,
Srbistan'ayaptklargibisaldracaklarbize.nallaholmaz,ama,hedeflerineulamakiinbaka
arekalmazsabunudeneyeceklerdir.
zellikle Gneydou bata olmak zere vali, kaymakam ve dier st dzey brokratlar
siyasetinirkinbasklarndanderhalkurtarlmal,vatandahizmetleriinblgesindekiaapaa
yerinedevleteminnettarolmaldr.Mevcutdurumda,devletinyapmolduuhizmetlerleilgili
olarak, trenlerde dahi sanki babalarnn parasyla yaptrmlar gibi, yaplan hizmetler iin
devletinadanlmazkenblgeninsiyasetilerinemethiyelerdizilmektedir.Hlbukibuhizmetler
onlarnbirbaarsdeil,aksineadilhizmetdalmnbozupdevletinsaygnlnzedeleyenbir
hizmethrszldr.
Sonu olarak, bir eylemi yapmak kadar, gereini yapmamann da oluturduu byk
sular vardr. Dolaysyla ller de dhil, yetkilerini gerei gibi kullanmayan, ihmali olan,
yanl kullanan ve zetle lkenin bu hale gelmesine neden olanlar ve de byle olmasna
engelolmayanlarntamamnnmillethuzurundayarglanarakcezalandrlmalargerekir.

TrkiyeinyieylerYazmakstiyorum,Ama...
Avrupa Birlii'nin, Avrupa Komisyonu Trkiye temsilcisi. Bykeli Karen Fogg gelmiti
Siirt'e.Polisevindeakamyemeiniyedikbirlikte.Bykeliodasnakmayteklifetti.Yaklak
drtsaatoknemli konularda,okayrntlsohbetimiztartmamzoldu.KarenFoggsksk,
"Ben Trkiye hakknda rapor hazrlamakla grevlendirildim. imden Trkiye hakknda ok
olumlu eyler yazmak geliyor; ama, bunu Trkiye devletinin kendisi engelliyor, hibir olumlu
adm atmyor... diyordu ve sk sk, Krtlerin kendi dilleriyle eitim haklarnn, kendi dillerinde
radyo, televizyon gibi btn yayn haklarnn bulunmas gerekir... Blgenin ekonomik
kalknmasyolundaciddiadmlarnatlmasgerekir...Halaikencelerdevametmekte.Blgenin
idaresinin Olaanst statden karlp normale dndrlmesi gerekir..." gibi fikirlerini
tekrarlyordu.
Bendebykeliye,"Btnsylediklerinintemeldedorueylerolduunu,ancak,birhak,
sahibineistenmedenverilirsehakkalannonuverenesaygveminnetduygularbesleyeceini,
buaamadaTrkiyedevletininbuanskaybettiini,buhaklarnancakkendigvesaygnln
yenidentesisettiktensonraverirsebirsonueldeedileceini,aksitakdirdePKK'nnveayrlk
gruplarn bundan cesaret alacaklarn... ABD, Avrupa ve Rusya'nn Asya, Ortadou ve slam
dnyas zerindeki ok apl emellerini gerekletirmek adna, PKK'y Krtlerin haklarn sa
vunmamaskesiyleortayakardklarnvebamzabelaederekTrkiye'ninvezellikledeKrt
halknnzatenktolandurumlarnbirtrajediyeevirdiklerini..."syledim.
"ABD, Avrupa ve Rusya'nn tarihi insanlk sularyla dolu. Ben erkez'im. Rusya btn
Kafkasya'y katletti. Hibir ortak bamz olmamasna ramen btn Kafkasya ve Orta Asya
lkelerini igali altnda tutuyor. Neden ayn hassasiyeti oralar iin de gstermiyorsunuz? Biz
Krthalkylatarihtedebirlikteyaadk;dinimiz,kltrmzayn...KrthalknnouhalaPKK
ileetinbirmcadelevermektedir...
Benzer sorunlar Avrupa lkeleri de yayor. ngiltere neden Arjantin'in kysndaki, onun
yerli halknn yaad Folkland adalarndan vazgemiyor? vs. anlattm. Ksaca Avrupa'nn
 nternetYazlar377

abalarnn insan haklar balamnda hibir inandrclnn olmadn syledim. PKK'nn

terristlerinin 3, 5 ve 11 yanda ocuun sadece gzlerine ate etmek suretiyle
katlettiklerine.RamazanBayram'nda10yandabirocuuipleboduklarna,kyminibsn
havaya uurarak 14 kiiyi ldrdklerine ve daha nicelerine ahit olduumu, dolaysyla
bylesine bir vahet rgtn desteklemenin de insanlk suuna ortak olmakla ayn anlama
geldiini..."syledim.
ErtesignSiirtValisibykeliilerandevusaatindenbirsaatsonragrebileceinisyledi.
Bylece bykeliye diplomatik bir gol atmay planlyordu aklnca. Kahvaltda yine akamki
konular tartyorduk hararetle. Vali Bey'in grmeyi bir saat ertelediini ilettiimde
Bykeli, alnmak orada dursun, bilakis yarm kalan sohbeti tamamlamak istediini, bunun
daha iyi olduunu syledi. Sonu olarak, vali, gzn yumup abanarak burun vuruyordu kale
izgisindekitopa,ancakkalebotu;rakip,birbakasahadasatranoynuyordu...
Bykeliyihavaalanndanuurlarken,"oketkilendimsizden!"dedi.
AvrupaKomisyonu'nasunduuraporolumsuzdu.
Siyaset
Mevcut siyasal yapmzdaki yanl uygulamalarn lkemize verdii zarar; ancak vatan
hainlerinin verebilecei zarar kadar byktr. Aradaki tek fark, verilen zararda vatan
hainlerinin ihanet kastnn bulunmas, dierlerinde ise ihanet kastnn deil; ama kiisel
menfaatkastnnbulunmasdr.
Ynetiminherkademesindegrevyapaninsanlarnazapektikleribirkonudursiyasetilerin
tasallutu. Grevini yapan, yetkisini kullanan herkes siyasi bask ve haksz taleplerden muz
dariptir. Her trl ilemde, iini drst yapan, yetkisini kullanan memur ou kez ya
srlmekte,yada...
Siyasal partilerdeki rgtlenmede, zincirin halkalarn oluturan bir ksm aktrler, yasa
maskesi altnda menfaate dayal haksz ve haysiyetsiz bir rol sergiliyorlar. Bakanlar ve
milletvekilleri, il ve ile rgtlerine gebeler. Onlarn nnde eitmezlerse seilmeme riskleri
vardrherzaman;ayrca,partigenelbakanlarnadatapnmanoktasndabirballklarvar.Ne
konusaayaktaalklyorlargenelbakanlarn;ksrsealklyorlar,aksitakdirdeaalkbenzeri
uygulamalar geerli olduundan, seim dnemlerinde listeye konulmama ve/veya bakan
yaplmama riskleri vardr. Kararlar balayc grup kararyla alnr, aksine davrananlar disiplin
kuruluna sevk edilerek siyasi hayatlarbitirilir. Lafta demokrasi. Osmanl padiahlar ok daha
demokrattlar bence. Hi deilse danma kurullar, hocalar, kararlarn onaylatmak zorunda
olduklareyhlislamlarvard.
Birkaymakam,kamuyararnaolacakileriinbirgenelmdrebileulaamazken,partinin
ile bakan bir bakan cep telefonundan arayarak "Abi", "Day" diye muhabbetlerde bulu
nabilmektedir.yleoluncadaniversitedebraneitimialm,biroksnavbaarm,zerine
deyldahastajgrmbirkaymakamouzamaneitimsiz,kabavelaubalibirpartiba
kanynetmeyekalkabiliyor.
slamllerindekulhakkasndanbirdeerlendirmeyapacakolursak,hakikatenokadar
ok kul hakk yeniliyor ki, bu insanlarn ahirette hesap vermeleri imkansz. Onlarn yerinde
olsamaslalmem(!)Belkibirineiyilikyappduaaldklarnsanyorlar,ama,yaplanherite,bir
bakasnnhakknnyenildiinibilmiyorlar.
Birkaymakamarkadamzaileninpartitekilatgelmivebirtakmtaleplerdebulunmular.
Onlarhakszvelaubalibulankaymakamreddetmitaleplerini.Partililerbozulmutabi.Ayaa
kalkpgiderlerkenilebakangeridnerek:
378hramczdeHacsmailHakkAltunta

BakKaymakamBey!Bendensylemesi,benimarkamokgl!...
Yaa!ylemi?Benimdenmokgl!demikaymakam,eliyledeeyinitutarak.
Sultanda'ndagrevebaladmnilkhaftasyd.ktidarpartisindenmalumsiyasetilerden
birigeldimakamma:"KaymakamBey,birmemurunuzubanaikayetettiler.BenValiBey'lede
sk grrm, ama seni amak istemedim..." dedi. Aklnca gzda veriyordu bana. "Bence
senbukonuyubabakanlagr,dahaetkiliolur."dedim.

Bir vatanda arad: "Kaymakam Bey, ben Vali Beyi aramtm, ama o toplantdaym.
Anneminevindehasartespitiyapanmhendislerhasarazgstermiler.Birilgilenseniz..."Sen
yarmsaatsonrabirdahaaraValiBeyiToplantsbiterozamanakadar."dedim
Sizilgilenseniz..
Benimgcmyetmez,senValiBey'iara.
Sanat
Srf kr amac gden ticari iletmeler olan zel televizyonlarn ou, yine srf kazan
amacylatoplumahlakn,insanveahsiyethaklarn,sanatvesanaty,erdemiveerdemliyi
ayaklar altna almakta bir zerre bile tereddt etmiyorlar. Cinsel objelerin, ahlakszln ve
ucuzluun reklamla toplumun ykselen deerleri haline getirildii tehlikeli bir srece girmi
bulunuyoruz.Toplumunbazenaalkinsanlarnnhergnevlerimizesokularak,vglerle
ok nemli ahsiyetlermi gibi nmze konulmas kadar iren bir sre; sahtekrln
hakikate,namussuzluuniffete,aalnerdemehkmettiitiksindiricibirsre.
Herdevrinokkonuulankonusuolmutursanat;resim,heykel,mzik,tiyatro,edebiyat...
Bazenisyanolarakkmortaya,bazendebirakmnncsolarak.Yaananolaylardanyada
hayallerden,dncedenalmtrilhamn.Bazenmesajtamtrtopluma,bazendegzellikler
sunmutur. Bazen herkes anlayabilmi onu, bazen de sadece ok az bir entelektel kesim
tarafndanancakanlalabilmitir;amahertrlsanatnortakeleridevardr:Sanatn,sanat
yapanlarn ok az insanda bulunan ok zel yeteneklerin bulunmas gerekir. Sanatta, trne
gre ok yetenekli ellerin ve ok gl bir hayal gcnn estetik kaygl ince bir emeinin
bulunmas lazmdr. Yllar getike deer kaybetmeyen, klasikleen eserler ancak sanat eser
leridir. Sanatn topluma mesaj vermesi de gerekir. Ve nemli bir kriter de sanatn toplumsal
oluudur. Ancak bizdeki sanatlarn ou kendi saraylarndan darya karmak istemezler
sanat.Artkolaanstbirsnfolmulardr.Vesanat,yaymalargerekentoplumaneredeyse
aalar halde bakmaktadrlar. Bu yzden de aalk kompleksinden kurtulamaz sanatmz ve
hepbirtravmamarazyaar.
MimarSinan,LeonardodaVinci,Picasso,Beethoven,SadettinKaynak,MuhsinErturulve
daha niceleri, sanatlara rnek olarak gsterilebilir; ancak, bir de bizim sanatlar var;
muhteem yaratklar(l) Bir besmele gibi, "Biz sanatlar..." diye balarlar sze. Peki bunlar ne
treserlerveriyorlardasanatoluyorlar?Birksmtrksylyor,birksmdabaarlarnba
caklarna,gslerinevedeg...lerineborlular.Tccarlarnallayppullaypkaliteambalajlarda
sattklarrkmallar,hemdeortamallar.Btnservetlerinimilletegsteren;ancak,zengine
verip geinenler. Bunlar aslnda S. sanatlar. Bu mahluklar, bir gecede icra ettikleri
S.'sanatyla,yadasyleyemedikleritrkylebirprofesrn,birhakimyadakaymakamn1020
yldahattabtnmrleriboyuncakazandklarnntoplamnkazanyorlar.Negarip;edebiyat,
felsefesi ok zayf; ama, fizii(!) pekiyi olan bu orta mal mahluklarn tamam, S. sanats
oluyorlar.Bunlarabazlarnanedenarkctrkcmankendeildesanatdeniliyor?Birde
besteciler tredi, "Sz ve mzii bana ait" derlerken Dede Efendi'nin ya da Tchakovsky'nin
 nternetYazlar379

slalesine sver gibiler. Mozart' "zort'laryla rkten "Zarflar... "Dmedim ayaktaym, sanat
iinyataktaym..."tarzndabesteleryapyorlar.Bunlarnsanatl,imentodanalansahtekr
birmteahhidinyaptrdbasitbirhayvanahryla.MimarSinan'nkarsnda,onuneserlerine
meydan okumasna benzer. Birisi, "Neremi?" diyor. Btn millet hep bir azdan cevap veri
yorlarona,"Seninheryerini!..."
Birbakasdaomuhteembestelerinisunuyorkamuyararna."okinsangrdmstnde
elbisesi yok, ok elbise grdm iinde insan yok!" diye sz yazp bestelemi. Btn alem bir
arayagelsebyleokkalbirlafedemez.HattaMevlanabilet!)
BirtanedeGneydouyakarmayapan,"YryenS.sanats"var.Btnmedyagnlerce
evimize sokuturdu bu haberi. Sanki terr bitirmeye gitmiti ve sanki sefaleti yok etmeye
gitmiti; sanki retmenlik yapt ve de sanki ehit oldu. Ne byk himmetti onunkisi; hep
televizyonlarda gsterdii eylerini, Trkiye'nin en cra kesine giderek oradaki delikanllara
dacanlcanlgstermecmertlii...
Devlet de btn bu muhteemlere, "Devlet Sanatl" unvan veriyor; ama, te yandan
bakanicedeerlergeimkaygsylakvranrlarken,varlklarndanhaberimizbileolmuyor.
CemKaraca'yabirradyoprogramndasormular:
Sayn Karaca, artk bizim de byk sanatlarmz, "sper starmz" var. Sper starmz
hakkndanesyleyeceksiniz?
Edirne'densonra"kimSTAR!"diyorksaca.
Memurlarn sokaklara dklp az diye bard, alk snrnda rpnan insanlarnn
bulunduu Trkiye'de, her gece paparazzi programlarnda kimin kiminle namustan muaf
olanlarney yapt, bir kyn toplam servetine denk aralarla nasl birlikte kaybolduklar
gsteriliyor. Eer ki Trkiye komnist hareketlerle yakn dnemde tanm olsayd, bu
artlarda sanrm hepimiz komnist olurduk. Erdem sahibi her insann artk tahammln
tketeneylerbunlar.yikicehennemvar...
stad Necip Fazl ne gzel sylemi, "Nesin sen? Hakikat olsan da ekil!..." Hakikaten de
yle...Nesinizsiz?Hakikatolsanzdaekilin!...

rtica
rtica; yani, bunaltc karanlk. Yani, ilkel, sinsi, banaz ve acmasz ideoloji. Yani kl, kan,
talamavekolkesme.Yaniortaa,yanipee,sakal,sark,tespih,gmyzk...Yanibazen
de,"SelamunAleykm"
Osmanlnn sonlarndan bugne kadar gelinen srete hep var oldu. Onunla savaanlarn
slogan "banazlkla sava"t; ancak, bu sava ou kez banazca ve dmanca yapld. U
rnekler gsterilerek, inanl insanlar aaland. Yok edilmesi hedeflenen dman, slah
mmknken zulmle hortlatld. Cumhuriyete geite, resmidinisivil kurumlar slah edilebilir
ve deiime uratlabilirdi. Tahrip edildi; ama yok edilemedi. Hortlad, intikam duygularyla
militanlat.MlayimMslmanlar,maruzkaldklarbazmuamelelerden,horgrlmelerinden
dolaymilitanlatlar,hattaterristletiler,tehlikelioldular.
Din, gerei gibi renilemedi ve retilemedi. Aykr, marazl, ukala, bir yn slami grup
kt ortaya. Biri dierine dman, bazs sinsi, bazs saldrgan. Bask uygulandka, yeni tak
tiklerle daha gl ktlar ortaya ve yine bask grdke daha gl ve saldrgan kacaklar
ortaya.

ZartMuhteremlerveAllametiCihanlar
380hramczdeHacsmailHakkAltunta

Modern(!) fetva verenler televizyonlarda ov imkn buluyor ve kapsnda rencilie bile

layk olmadklar birtakm niversitelerde, en st akademik kariyerleri havadan alabilerek, en
stseviyedenidareciolabiliyorlar.limyuvalarnn,srfinanveideolojikgrlernedeniylebu
kadarucuzvekorkunkymlaramaruzkalmasistikbalimiziinnebykbirtehlike!
 Bir mehur gazeteci ve televizyon programcs yorum yapyor, "Trk insan slam'la
modernlii badatrabilmi tek ulustur dnyada. Gndz orucunu tutar, namazn klar ve
akam da bir duble viskisini ier..." diyor. Ne gz yaartc bir hogr. Kur'an'n yasana
ramenAllah'banazbuluyorveonunhatasndzeltiyorhazret.Bubirinan,birfelsefeii;
inancglinsanibadet eder,gnahlardankaar. kiiipdeibadetedeninsan,birka tane
numunedenbakabulunmazalemde.
plakl savunan bir plak uyarc, Hazreti Nezir Efendi, bir kurtarc olarak slam'
yobazlardan kurtaryor. Ayeti yle derinden yorumluyor ki, "rtnmeden kast, kadnn
gsleridir..." diyor. Kur'an gibi kutsal bir kitabn, gsleri neden, "Bartsyle kapatn"
diye ucuz bir gre yer verdiini haaizah edemiyor. Onu dinleyenler, onun mthi eyleri
kefederekinsanlnbilgisinesunduunusanyor;ama,birtekyenigryoksylediklerinde.
Ondan ok daha ar ve cesur laf edenler, hatta cemaatler bile var oldu her zaman; ancak
Hazreti Nezir'in bir yntemi var: Var olan bir kuraln adab, estetik, nezaket ve takva yann
unutturupenkritiksnrdanyryerekcambazlkyapyor,ama,kendisininpeindengidenlerin
cambazolmadklarnkatmyorhesaba."Kur'an'abdestsizdeelealabilirsinizkardeim!Bune
yobazlk kardeim! Brakn da insanlar Kur'an okusun, rensin. Neden engel oluyorsunuz?"
diyor. Sanki abdestsiz Kur'an okuyanlar astlar, sanki Kur'an okumak isteyenler bu yzden
vazgetiler.Sankiabdestalanlarokuyorlarda...HazretiNezirEfendibumthiiznikardktan
sonra,sankiherkesKur'anokudu.Sankiabdestalmakokzorbirolayvesankiabdestalmak,
temizlenmekktbirey!Nekomedi...
Bir bakas, kadnlarn st ak namaz klabileceklerini sylyor. Bir tek gzel cmle
kuramayan, ilmi birikimi ve entelektel potansiyeli olmayan bu insann, en st seviyeden bir
akademik kariyerinin olduunu ve bir fakltenin onun idaresine terk edildiini dnebiliyor
musunuz?Hakikatenyazk..."Kurbandabirrdeidekesebilirsiniz(!)"diyor.Zartmuhtereme
vahiygeliyorsanki.Adamnbakasfarkl,"apraz"bakyorvekesimenoktasnyakalyor.yi
ama, bu kadar ucuz laflarn, ok nemli tespitlermi gibi btn bir millete sokuturulmasnn
altndabirkastolmasnsakn...
Bir baka allameti cihan kp, "Kurban bir kavurma lenidir; o gzel gzl hayvanlar
katletmekbirvahettir!"diyor.Gzlerimiziyaartyorlar.Muhteremlerbtnmrleriboyunca
kebaplar yiyip kolesterolleri artm, doktorlar et yemeyi yasaklaynca da insan olduklarn
hatrlamlar."Kolesterolimanllar..."
BirilerideezannveibadetlerdeKur'an'nTrkeokunmasnistiyorlar.Sizitutanyok,hatta
kimseyitutanyok.Sankiibadetediyorsunuzdadilinisemeksorununuzoldu.slamevrenselbir
dindir. Arapa olarak gelen bir kitab vardr. Evrensel bir dinin ortak bir dilinin olmas kadar
rasyonel biryol yoktur. Kur'an bir mucizedir; getirmi olduu hkmlerle, iirsel slubuyla ve
ennemliside19rakamylailgiliolarakharf,ayet,surediziliiylebirmucizedir.OnunArapa
gibizenginbirdildenbirbakadilesalklbirtercmesimmkndeildir.iirselslubunuve
19 mucizesini bozarsnz. Onun manasn ezberlemeyin diyen var m size? Bir ngiliz imamn
arkasndanamazklarkenhangisureyiokuduunuveneanlamageldiinineredenbileceksiniz?
Ortakbirdilolmazsa,hergrupkendirkylanamazklarsaslamkardelii,cemaatolmazellii
vedeevrenselliineredekalr?Herkeshalindenmemnunkensorununuznesizin?Eerayetleri
Arapayerinengilizceezberleyenlerolsaydeminimkionlarentelektelilanederdiniz(')
Ancakaslliminsanlar,rahatolmadklariinfikirlerinibeyanedemiyorlar,yadakaamak
cevaplar vermek zorunda kalyorlar. Bu durum Zeki Mren'in azna biber doldurup, byk
sanatdiyeBanuAlkan'aarksylettirilmeinebenziyor.
382hramczdeHacsmailHakkAltunta

Birileri de, "Din o konuda yle diyor, byle yapn..." diyorlar ve kendi grlerini ileri
srerek, bakalarnn inan hrriyetlerine mdahale ediyorlar. Din ne derse desin, insanlar
neye inanyorlar ve hkmleri nasl kabul ediyorlarsa, onlarn dini odur. "Sen neden Hindu,
BudistyadaHristiyanoldun?"demeknekadarhakszveabesise,"Sennedenbuhkmbyle
kabuletmiyorsun?"diyeonuzorlamakdaokadarhakszveabesbirtavrdr.AlevilikveHaricilik
de slam'z diyorlar; ama tarih bunlarn ve Snnilerin birbirleriyle kavgalaryla ve kanl
olaylaryladolu.Yaniherkesimayndnmezvedebizisizidinlemezler.Onlarninanlarna
sayglolmakzorundayz.
Bir zamanlar da Hasan Mezarc, "Atatrk benim dedem deil" demiti de kyamet
kopmutu. Okullardan renciler derslerinden alkonulmular ve Taksim Meydan'nda "lkeyi
kurtarma mitingi" yaplmt. Bakanlk genelge gndermi ve btn lkede resmi trenler
yaplmtbununiin.Himistrateji,psikolojikharekatuzmanlaryokbulkede?Himitoplum
psikolojisindenanlayanuzmanlarmzyok?Herkonuanabutepkiyigsterip,onusyleyenleri
kocaman bir devletin korkaca ve muhatap a\acag\ kadar gl gsteren yanl tavrlar
niye?Devletbukadaracizleirmi?
Bir tane de byk devlet adammz yllarca, "man edebiyat" yapt. mamHatip okullarn
naslvenekadarokatnanlatt.Btn byk cemaatlerletemasageti. "Sizdenim"dedi
onlara.Sonrabirgnbydvekendiayaklarstndedurabiliyordu;hibircemaate,kylye
ve millete ihtiyac kalmad. Ondan sonra gerek karakterine kavutu; aman o nasl bir ta
rafszlk,onaslbiradalet,onebykbirdevletadaml.OnaslbirAtatrklkveirticaylao
naslbirmcadele.Onunheykelinidikmemeknebykbirgaflet..."Acar!Asya"lbirgazeteci,
"Bizyllarcadaaldatldk,onuneredeyseayetlerde bulacamz sanyorduk;amabizeihtiyac
kalmayncadmanoluverdi.Hakkmzhelaletmiyoruz!"demiti.

zlenenTrkiye
Sleyman Demirel'in yanlmyorsam, Cumhurbakanl Senfoni Orkestrasnn icra ettii
klasikbatmziinidinlemesininardndan,btndinleyicilerednerek,btnbasnnnnde
ellerini de kaldrarak, "te, zlenen Trkiye bu!" demesini hatrlyorum. Bence, Trkiye'nin
cumhurbakannn veya herhangi bir Trk vatandann bu manada zledii Trkiye, BU
TRKYEdeilde,kendisininbyksanatlaryetitirdiivebusanatlarneserlerinin,yabanc
lke devlet bakanlarnn ve de entelektellerinin dinledii bir Trkiye olmal asl zlenen
Trkiye.

YORUM

Kynbirinde,biradamlr;amabirgariplikvardrmerhumda.Mevtannsaelikalbinde,
sol eli ise eyindedir(!) "Bunda bir hikmet var!" der btn kyl. Bu hikmetin srrn kyn
imam da zemez. Rahmetlinin ellerini kaldrp dzeltirler, ancak, braktklarnda yine sa el
kalbe,soleldeeyinekilitlenir.Bylesinemhimbirsrrzmedenonugmmekdeistemez
kyller. Son are komu kyden byk hoca olarak bilinen Hasan Efendi'yi armaya karar
verirler. Kyn ileri gelenleri, komu kydeki Hasan Efendi'ye bir heyet olarak giderler ve
"AmanHasanEfendi,rahmetliyigmemedik,btnkyldealamaktanbirhloldu;senderin
bir hocasn, gzn severiz, u hikmetli ii zver de bizi de kurtar bu meraktan..." derler.
Hasan Efendi hi pas vermez onlara. "Ne hikmeti canm, gmn gitsin!" der. Heyetten biri
uyanrie,"HasanEfendi,gelirsensana50altnveririz."deyince,HasanEfendimerhametegelir
 nternetYazlar383

ve "Eh, madem kyl bu kadar perian, ben de Allah rzas iin gelirim!" der ve parasn da
peinenalr.
Mevta ky meydannda, btn kyl de onun etrafnda alap beklemektedir. Heyetin
ortasndaveenndeHasanEfendigelirrahmetlininbaucuna.Atlarkesilir,nefeslertutulur;
artk byk sr zlecektir. Hasan Efendi, bir mddet inceler mevtay. O da ellerini kaldrp
tekrarbrakncatekraryerineoturureller.Bireydeanlamaz,amacevapvermekzorundadr.
Hem itibar zedelenecek, hem de altnlar gidecek elden. Sopa yeme ihtimali de var tabi.
Mecburen bir yorum yapmak durumundadr artk. Yavaa dorulur, merakla bekleyen
kyllerednerve
"Ey cemaat! Ben bu srr zdm! Rahmetlinin birilerine borcu varm, son yolculuunda
onlarabirmesajvar.Saeliyle.Tamamborcumbor',soleliylede.'Amaeyimialn!'diyor"
diyerekkurtarrvaziyeti.
te bizim halimiz de byle Trkiye'de. Her konuda, herkes istedii gibi ahkm kesiyor ve
"Dorusubudur."diyor.HazretiNezirEfendiler,kolesterolimanllar,siyasetiler,S.sanatlar,
paray grnce davasn unutan erkr'menler ve bakalar... Ben de ou kez onlarn
yorumlarndinlediimdeyadaokuduumda,bufkrageliyoraklmavediyorumki!
"Tamam","Haklsnz","Ama..."zerindebiraraytr.Sh.325326
 SENRAHATSIZOLABLRSN,YASENDEN?

Bilindii zere herkes birbirinden rahatszdr. Eer senden Allah Tel rahatsz olursa, iki
dnyada halin ne olur hi dndn m? Bu konuda bir rnek verecek olursak durumumuz
gerektenvahimgrnmektedir.AllahTelhepimiziaffetsin.min.

Ftht Mekkiyye kitabnda, rya yoluyla Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
grtn nakleden bn Arab kaddesellh srrahl azz, yine bu yolla Allah Tely
grdn ve Ondan bilgi aldn aktarmaktadr. bn Arabnin zikrettiine gre, bir hadisle
ilgili olarak, ryada Allah Tela tarafndan uyarlmtr. bn Arab, grd bu ryay yle
anlatmaktadr:
BirkeresindeMekkeninHazurekapsnda,mezzinlikyaptHareminminaresindeMusa
b. Muhammed elKabbabn486 yannda bulunuyordum. Yannda ise kokusunu duyan herkesin
rahatszolacabiryiyecekbulunduruyordu.HlbukiAllahRaslnn
insanlarn rahatsz olduklar eylerden meleklerin de rahatsz olduklar soan, sarmsak
veprasakokusuylamescidegelinmesiniyasaklamolduunuduymutum.Budurumuona
kesinlikle sylemeye karar verdim. Bu dnceyle uyudum. O gece ryamda Cenab Hakk
grdm.CenabHakkbana,onayediieylerdendolaybireysylemememiemrettiveyle
buyurdu:
Onun az kokusu bizim katmzda senin (durumun) gibi (rahatsz edici) deildir. Ertesi
gn deti zere yanmza geldi. Ben de olanlar anlattm. ok duyguland, alad ve kr
secdesinekapand.Sonraylededi:
Dostum! Btn bunlara ramen edep, Allah Telnn emrine uyarak gereini
yapmaktr.
Dahasonrao,rahatszedicikokuyayanyiyeceklerimescitdenkard.487

AllahTelmsevapzannettiimgnahlarmdansanasnrm

486
ClaudeAddas,Musab.MuhammedelKabbabnEndlslolupelKurtbnisbesininbulunduunu
vebnHirzihiminmrdiolduunukaydetmektedir.Bkz.Addas,Claude,KibritiAhmerinPeinde,s.232.
487
bn Arab, Ftht, (thk. O. Yahy), IXIV, elHeyetlMsriyyetlAmme lilKitb, elMektebetl
Arabiyye,Msr,1985,I,603;
 EYTANINLES

HallacMansurkaddesellhsrrahulazzTavasnkitabndabuyurduki;
Birinci dire Onun meeti, ikincisi Onun hikmeti, ncs Onun kudreti ve drdncs
Onunmalmatveezeliyyeti.blisdedi:
Birinci direye girsem ikincisiyle, ikinciye girsem ncyle, ncyle yetinsem
drdncyleimtihanedilecektim.
Hayr,hayr,hayr,hayrdiyetutturdumvebirincidekaldm.Sonraikinciyekovuldum;daha
sonrancyeatldm.Drdncyleiimbakalmneolur!
Secdenin beni kurtaracan bilseydim secde edecektim, elbette.488 Fakat baktm ki bu
direnin arkas, direlerle dolu. Kendi kendime Brak dedim, bu direden kurtuldum
diyelim,tekilerdennaslkurtulacam:kinciden,ncden,drdncden.
BeinciElifegelinceO,bizzatHayy!489
Abdurrahmn Cm kaddesellh srrahul azzinde bu konuda anlatt kssada secde
olaynniyznfarklmanalarageldiinihabervermektedir.
MsaleyhisselmnragarkolmukalbiylerabbineyalvarmakiinTrdanagidiyordu.
YoldaHaktanuzaklaanlarnvesrlmlerordusununnderinigrd.
demesecdeetmeyireddederekrzmakmndannedenyzevirdin,diyesordu.
Kmilseyirhlindeolankcnndangayrkimseyesecdeetmez,diyecevaplad.Ms
aleyhisselmdediki:
Dostacndankulolanherkesonunbuyurduuyolabankoyar.Ondanmaksad,
imtihanetmekti,secdedeildi,dedi.
Eerdurumbuysa,nedenlnetlendin?Nedensultnngazabndansanameleklikelbisesi
yerineeytanlkgiysisigiydirildi?blis,
Bunlarnikisidednsfatlardr,ztmdanbirerparadr.Bunungibiyzsfatverilse
ya da alnsa da ztmda bir deiiklik olmaz. Ztm sfatma gredir. Onun ak ztmn
gereidir.imdiyekadarakmkarmvezlemlerimebalanmt.Bahtmkara,gnmak
idi. Her an korku ve umudun oyunca idim. Artk bundan kurtuldum ve vefnn dizine
oturdum.Lutfumdakahrmdatekrenkoldu.Akkalbimdenhevesnaknsildi.Akileak
oyunuoynuyorum,diyecevapverdi.490
Buyaptmzalntdankarlacakdersbizegsteriyorkiherkesinbirilesivar.eytann
ilesidevar.
BunedenleAllahTelnnfazlailerinekarmayalm.

488
Mansurdemitirki:blise,SecdeetdendiindeHakk'aylehitabetti:
Ruhumdan, Senden bakasna secde etmeme erefini giderecek misin? deme mi secde
edeyim?Bana,buyndebiremirvermen,benibuiiyapmamayasevketmenolacaktr.Hakkdedi:
Seniebedlerboyuazabaduarederim.blisdedi:
Banaedeceinoazabesnasnda,benigrecekmisin?Hakkdedi:
Evet!bliscevapverdi:
Benigrmen,banabakman,azabatahammlmiinyeterlidir.Dilediiniyapbana!

489
HallacMansur,Tavasn,(trc:Y.NuriZTRK)
490
Cm,HeftEvrengSubhatulEbrr,1.cilt,Tahran,1999,s.593.
 ALEVLKSLM'INNERESNDE?

hramczdesmailHakkToprakkaddesellhsrrahulazzEfendiyialeviolanbirisiziyaret
etmekisteyincebuyururki;
Gelcanm,buiinAlevisiSnnsidiyebireyolmaz.HepimizAllahTelnnkuluyuz
Ziyaretinegelenalevikardelerimizede,EfendiHazretleri;
Gardam!Alevimisin?dediklerinde,
Evet,Efendimdemelerizerine,
Gardam!Aleviolabiliyormusun?diyesorard.
MemleketimizingereklerindenolanAleviveSnnmeselesihakkndababamncandostu
Yavuz Blent Bakiler Beyefendinin 491 17.04.1998 tarihinde Teknik Oto Sanayi Sitesi
(inili)Camii (stanbul ) nde yapm olduu sohbetini 492 sizinle paylaarak durum zerindeki
gerekardnceninneolduunugrmeniziistiyorum.

Deerliarkadalar!
Herkes kendi ikliminde sz sahibi olur. Her iek kendi topranda yeerir. Ben Trkiye'nin
eitliehirlerinde,eitlikrslerindekonutum.Yurtdnagittiimzamandabirikidefasalon
bulamadmz iin bir camide iilerimize hitabm oldu. Ama Trkiye'de ilk defa bir cami
krssnden bir memleket meselesini dile getirmek durumundaym. Bu krs benim alkn
olduumbirkrsdeil!
Ben,mmknolduukadarTrke'yigzelkullanmaya,eykelimesindenuzakkalmaya
ve,aaa,eee,filannnn,falannnngibibirtakmsesleri,kelimeleridilimden,atmayagayret
ederim.Buradadatabiiolarakbuhassasiyetierisindemeseleyiortayakoymayaalacam.
Samimiyetleinanyorumki,herMslmanTrkncekendidiliniokgzelbilmekveokgzel
kullanmakmecburiyetindedir.Dil,bizimadetavarlksebebimizdir.
Raslllahsallallhaleyhivesellemesormular;
"Dinnedir?"diye."Dinnasihattir"demiler.
Nasihatidilileyapmaklazmdr.
Ben de sizin gibi camilerimizde vaazlar dinleyen bir kimseyim. eitli camilerde namaza
durdum,cemaatlebirlikteoldum.Dikkatimiekenbirhususvar.Ohususuburadafrsatelime
gemiken aklamak istiyorum. Camiler uyunacak yer deildir. Uyumak isteyen insanlar
gelmesinlercamiye;gitsinlerevlerindeuyusunlar.Camiyegelenkimselerkulaklarnvegzlerini
drt aarak kim konuuyorsa onu dikkatle dinlemek mecburiyetindedirler. O bakmdan
hepinizdenistirhammvar.Benimsohbetimdeveyabakasohbetlerde,yannzdaherhangibir
kimse gzn yumarsa, ikaz edin onu. slm incelik ve mkemmellikler dnyasdr ve ayn
zamanda hogrdr. Hogrs olmayann slm gzel bir ekilde kavramas ve yaamas,

491
YavuzBlentBakiler
23 Nisan 1936'da Sivas'da dodu. Azerbaycan'n Dalk Karaba Blgesinin Adam kynden
Trkiye'ye g eden bir aileye mensuptur. 1960 ylnda A.. Hukuk Fakltesini bitirdi. Drt yl Ankara
Radyosunda,drtyldaAnkaraTelevizyonundaalt.eitliprogramlarhazrladvesundu.
Bir sre Sivas'ta avukatlk yapt. 19791980 yllar arasnda Kltr Bakanl Mstear yardmcs
olarakalt.1994ylndaBabakanlkmavirliindenemeklioldu.Evliveikiocukbabasolanyazarn,
Yalnzlk, Duvak, Seninle, iirimizde Ana, Sivas'a iir, skp'ten Kosova'ya, Trkistan Trkistan, k
VeyselveAzerbaycanTrkesindenevirieserlerimevcuttur.
492
AhmetYTER,AydnlarGeidi,1998,KemaloluYaynlar,stanbul,s.284302
 nternetYazlar387

mmkn deildir. slmn en byk dman cehalet ve taassubdur. Akif cehaletten

bahsederkendiyorki:
"Eyhasmhakikisenildrmelievvel!Sensinbizidmanlarastnkaranel."
Ey cehalet! Ey hakiki hasm! Bizim en byk dmanmz sensin. nce seni ortadan kaldr
mak lazm. nk dmanlarmz bize stn hale sen getiriyorsun. Bir Mslman'n cahil
olmasnatahammletmekmmkndeildir.
Deerliarkadalar!
Trkiye'nin ok mhim, kemikleen ve kangren hale gelmi bir meselesini konumak
istiyorum.KonumuzAleviSnnekimesidir.inizdebirtakminsanlar,benimdndklerim
gibi dnmeyebilirler, onu ok tabii gryorum. Ama biliniz ki ben burada katiyen yalan
sylemiyorum. Gerek ne ise, onu ifade ediyorum. Sylediklerim yanl olabilir. Okuduum
kitaplaryanlyazabilirler.Benmezheplertarihiniinceledim.Yerliveyabancbirtakmilimve
din adamlarmzn konuya baklarn gzden geirdim. Hissiyatmla heyecanmla krsye
kmakistedim.Okuduklarmyanlolabilir,onlartekrarsizinlegrebilir,konuabiliriz.Ama
biliniz ki burada, bilerek, isteyerek gereklerin dna kp konumuyorum! O bakmdan bu
kemikleenmeseleyikonuurken,ltfensabrladinlemeniziistiyorum.Veunutmaynzki;
Cennet, bir takm insanlarn sandklan gibi yle bin metre karelik bir yer ya da bir futbol
sahas kadar kk deil. Cennet aklmzn alamayaca kadar byk bir mekn. Bir takm
insanlar;
"AmanCennetinkaplarnkapatalm!Amanbakalarieriyegelmesindeieridesadece
bizkalalmyerimizdaralmasn"dncesiyleslmokdarnoktalaradoruitiyorlar.Onlara
basiretdilemektenbakaelimizdenbireygelmiyor.
Deerliarkadalar!
Ben,Diyanetcamiasndanbirkiideilim,yanibendinibireitimgrmedim.slm'lailgili
bilgilerim, ders kitaplarnn dnda ahsi gayretlerimle elde etmi olduklarm, hocalarmzdan
dinlediklerim ve bir takm nakillerdir. Sohbetimin kapsn aralamadan nce, ok samimi bir
kanaatimideburadaortayakoymakistiyorum.Bumkemmelvembarekcamide,Trkiye'nin
meselelerinin bir takm ilim, fikir ve sanat adamlarmz tarafndan konuulmas Trkiye'nin
bugn ve yarn asndan fevkalade mhim bir gelimedir. Camilerimizi daha geni bir saha
zerinde faaliyete geirmek, slm caminin dna tarmak, caminin dn, caminin iiyle
ilgilendirmek ve Trkiye'nin meselelerine ok geni bir ereveden bakmak, Trkiye'nin bu
gnn ve yarnn byk bir huzur ierisine alacaktr. O bakmdan bu almalar burada
balatanveyrtenAhmetYter.kardeimizibtngnlmletebrikediyorum.Nekadargzel
bir gayret ierisinde. nallah Trkiye'deki 70.000 camimiz de kendi krslerini byle ciddi
meselelereaarlarveTrkiye'yiierisindebulunmuolduubukaranlktansyrmayaalrlar.
Baka k yolumuz yoktur nk! Szlerimin banda syledim. "AleviSnn" meselesini
mezhepler tarihinin altnda, anlatmak istiyorum. Dedikodulardan, mili, m'l bir takm
iftira ve yaktrmalardan uzak kalarak, meseleyi anlatacam. nce size konunun dehetini
ifadeedebilmekiinyaamolduumbirikihadisedenbahsedeceim.
Sivas'ta19691975yllanarasndaAvukatolarakhizmetverdim.1969ylndamftdeiti.
Hasan akir Sancaktar isimli son derece alim, fazl bir mft tayin edildi.493 Sivas'tan sonra

493
HasanakirSancaktar
1937deTrabzonSrmenelesiYamurlukyndedodu.9yandahafzoldu.Tecvittashihihuruf,
cezerigibiilimlerlemegulolduveKuranKerimiusulnegreokumamelekesiniilerletti.Babasndan
vemedresedenArapavediniilimlerokudu.lkokulveortaokuluharitenbitirerekZonguldakEndstri
388hramczdeHacsmailHakkAltunta

Zonguldak ve Ankara mftlnde de bulundu. imdi sanyorum ki Diyanet leri Ba

kanlnda,yineciddihizmetlerinidevamettirmektedir.Sivas'ageldiizaman,ziyaretegittim.
Dedimki:
"Mftefendi,bumemleketinbirevladolaraksizdenbiristirhammolacak.Biliyorsunuz,
bizim 1320 civarnda kymz var. Bu kylerimizin aa yukar 400450 kadar Alevi
kyleridir. Dierleri Snn kyleridir. Byk devletlerin Trkiye zerinde politikalar ve
oyunlar var. Benim sizden istirhamm var. Sizden nceki tatbikattan haberdarm. Diyanet
leriBakanlndanherylSivas'a1ile10arasndaimamkadrosugeliyor.Kabuledelimki,
bir tek kadro geldi. Ve kabul edelim ki 800 Snn ky bu imam kadrosunu almak iin
mracaatta bulundu. Bu 800 Snn ky yannda; kabul edelim ki 1 Alevi ky de imam
kadrosu iin gelip kapnz ald. Mft efendi, sizden istirham ediyorum. Bu 800 Snn
kyn,ltfenbirtarafabrakn.Bizediyanettengeleno1kadroyumutlakaoAlevikyne
gnderin. nk bizim Snn kardelerimiz, iyi kt bir adam bulur arkasnda namaza
dururlar. Ama bu Alevi kylerimiz, aayukar Yavuz'un ran seferinden beri, ehirlerden
kopmu,slm'danuzakkalmlardr.slmiyetirenmeyeokihtiyacvardr.Ltfengelen
bu imam kadrosunu isteyen Alevi kylerinde istihdam ediniz!" dedim. Mft, yzme
dikkatlebakt;
"Endienizi ok iyi anlyorum! Sivas 'a geldikten sonra bu meselenin nasl dehetli
boyutlaraykseldiinitespitetmeimknnbuldum"dediveanlatmayabalad.
Aziz cemaat, aklnzdan katiyen karmayn. Mthi, mthi tesi mthi bir meseledir bu.
Ben bir seyahatte bu konuyu, Ankara niversitesi Prof. larndan bir arkadama anlattm
zaman,gzleridehettenfaltagibialdve;
"Konunun bu noktaya geldiini, meselenin bu noktaya trmandn gerekten
bilmiyordum! Gerekten ilk defa senden duyuyorum ve dehet hissediyorum!" dedi. Hasan
akirSancaktarhocamzn1969ylndabanaanlatmolduuachadiseudur,dediki:
"Birgnbanabirtelefongeldi.Telefonukaldrdmkarmdagenbiradam.
"Mft efendi ben sizinle grmek istiyorum. Yalnz bir artm var! Mftlkte sizinle
grtm zaman ikimizden baka hi kimse olmayacak! Ve mutlaka sizinle mesai
saatlerinin dnda konuacaz" dedi. 1969 ylnda da bir takm terr hareketleri Trkiye'yi
kavurmayabaladiin endieduydum,hayrdedim,mesaisaatlerininierisindekonualm.
Adam itiraz etti. indednda, iinde dnda diye karlkl srar oldu. Baktm ki, mftlk
makamglgelenmeyebalyor,kabulettim.Bukararavardktansonra,belirtilengnde,gen
biradamgeldi.Benmftlkteyalnzbamaoturuyordum,odamagirerken,kapnnanahtar
dardayd, ald ieri girdi ve kapy kitledi. Ben bu gen adamn bir taarruzda bulunacan
sandm ve masamn zerindeki zarf aacan kendimi korumak iin yanma ektim. Ama
dndmgibiolmad.Genadamgelipsonderecebykbiredeplekarmaoturdu,ellerini
nnebaladvebanadediki:
"Mft efendi ben bugn buraya Mslman olmak iin geldim. Nasl Mslman
olunacaksa bana ltfen syleyin. Ben imdi huzurunuzda Mslmanl kabul etmeye
hazrm!"

Meslek Lisesinin elektrik blmn bitirdi. 1960 ylnda yedek subay olarak askerlik grevini ifa etti.
TerhisinimteakipZonguldakMerkezVaizliinetayinoldu.Vaizlikgrevinisrdrrkenliseyibitirdive
19641965 retim ylnda Ankara lahiyat Fakltesine girdi. Bu faklteyi bitirdikten sonra Sivas
Mftlne tayin edildi. (30.07.1969 / 15.07.1974) Daha sonraki yllarda ise Din leri Yksek Kurulu
yeliindebulundu.
 nternetYazlar389

"SenTrkekonuuyorsun.AnlyorumkisenTrksn!"dedim.
"EvetbenTrkmveSivaslym"dedi.Hayretettimve;
"SenSivas'lolacaksn,amabugnekadarMslmanolmayacakve2223yanageldikten
sonraslmiyetitercihettiinisyleyeceksinylemi?Senbenimleakamyapyorsun?Sivas
Mslman bir ehirdir. Ve Trkler doutan itibaren Mslman'drlar! Benimle ciddi
konusanaarkada!"dedim.Karmdaoturanadambanadediki:
"Hayr! Mft efendi. Ben Sivas'lym! Trkm! Ama ben ayn zamanda Aleviyim. O
bakmdansizebylesylyorum!"
Fesbhanallah!BenAleviyimde,Mslmanolmakistiyorumnedemekkardeim.Btn
Aleviler Mslman'drlar ama btn Mslmanlar Alevi deildirler. Btn Mslmanlarn
Hanefi, Maliki, f olmad gibi. Sen de Mslmansn. Sen niye benimle ciddi olarak
konumuyorsun?deyince;
"Mft efendi! Btn samimiyetimle sylyorum. Ben Aleviyim ve huzurunuza, buraya
Mslmanolmakiingeldim!"dedi.
"Kardeim! Sen, Kelimei ehadet getiriyor, yani Allah Tel'nn birliine ve Hz.
MuhammedsallallhaleyhiveselleminO'nunkuluveelisiolduunainanyormusun?O
zamanMslmansndemektir.Mslmanolmakzorbireydeilki!"deyince,hayretetmi
olarakalangzlerleyzmebaktve
"Mftefendisiznesylyorsunuz,nedenbahsediyorsunuz?Kelimeiehadetgetirmeli,
samimiyetle inanmal ve kalbimle tasdik etmeliymiim! Mft efendi ben, be vakit namaz
klan adamm. Hacca da gittim geldim. Evimdeki odalardan birini adeta bir mescit haline
getirdim. Cemaatle namaz kumann faziletlerini bildiim iin, snnete uyarak vakit
namazlarn camide klmak istiyorum. Ama ben Alevi olduum iin, bizim Snn
arkadalarmz, beni aralarna katiyen kabul etmek istemiyorlar. Ben hep saflarn en
arkasnda kalyorum. Bayramda kurban kesip, konukomuya gnderiyorum. Mahallemiz
dekiSnnkomular,benimgnderdiimkurbanetinigzmnnndekpeklereatyorlar.
"Bu Alevinin kestii kurbann eti yenmez!" diyorlar. Komularn bayram ziyaretlerine
gidiyorum ben. Hibirisi iadei ziyarette bulunmuyorlar. Allah akna bana burada anlatn.
DahanaslMslmanolunacaksasyleyindebendeyleMslmanolayml"dediktensonra
balad hngr hngr alamaya. Ona hangi camide namaz kldn sordum. Kale Camii'nde
kldnsyledi.
Pekidedim.Benimdibuehrinmftsolaraksanasylyorumgenadam!zlme!
Bir takm cahil chela adamlarn tavrna bakarak gcn kaybetme! Cemiyete krlma! Bu
ehrinmftsolarak,yarnakam,seninnamazkldncamiyegeleceimveseninyannda
namaza duracam. Ve akam yemeini de senin evinde yiyeceim dedim. ok sevindi ve
elimi perek kalkp gitti! Bunu bana anlatan Hasan akir Sancaktar halen sadr ve
Ankara'dadr.VeAnkara'yagidenlerinizolursaltfenbenimdeismimisyleyerektahkiketsin.
Dehetstdehetbirhadisedirnk.HasanakirSancaktarbanadediki:
"Birgnsonracamiyegittim.Grdmkibanabirgnncegelendelikanlgerektensaflarn
enarkasndakalm.Cemaat,onuaralarnakabuletmiyor!Neden?Cemaatnamazklyorama
namaznruhundanhaberdardeil.CemaatMslmanama,Mslmanlnruhundanhaberdar
deil.Birtakmcahilvebeyinsizinsanlarnmeydanagetirmiolduubirtopluluktuo.Gittimo
genadamnyannaoturdum.Genadamnyannaoturuncacemaatrahatszolmayabalad
vebana;
Mftefendinegeliniz!diyetazyiktebulundular.
390hramczdeHacsmailHakkAltunta

Hayr ben yerimden memnunum! dedim. Mft efendi ne buyurun, diye srar ettiler.
Kardeim caminin n arkas olmaz, herkes otursun oturduu yerde. Herkes rahat etsin! diye
ikazda bulundum! Cemaat rahatsz olmaya balad!.. Sonra akam namaz iin namaza
kalktmzzaman,camininimamsrarlabeniyannadavetetti;
"Mftefendinebuyurun!"Tekrarbardm.
"Al iftitah tekbirini de bala namaza! arma srarla beni yanna! Ben yerimden
memnunum " dedim. Saflarn en arkasnda o Alevi delikanl ile birlikte namaza durduk. Ama
cemaatte o delikanlnn yanndan ayrlmadm iin phelenmi, bir takm tahminlere girmi
olmal ki, bana krgnlk duymaya balad ve namaz biter bitmez, cemaat camiyi terk etmeye
koyuldu.Benhemennlerinedurdumvekollarmatm.
"Arkadalardurun!Benbukardeimizlednmftlkdetantm,beniakamyemeine
evinedavetetti.Cemaattendebirkakiiolursaoksevinirimbahtiyarolurumdedi.Bende
sizeduyuruyorum!inizdenbirkakiigelsinakamyemeinigidipbukardeimizinevinde
yiyelim!" Ben byle syler sylemez, emrolunduu gibi doru olmakla494 vazifeli olanlar
Raslllahsallallhaleyhivesellembuayetindiizaman,"samsakalmaard"demitir
arkaarkayabirsrbahaneveyalansralamayabaladlar.Neden?OAlevivatandanevine
gitmemek ve sofrasna oturmamak iin! Ne olur o Alevi kardeimizin evine gitse? Cahil adam
sanyorkionunevinegitse,sofrasnaotursa,slm'dandaryakmolacak!Benimosrarl
talebimcemaatidatmayabalaynca,camininimambenidarard.
Mftefendibirazdaryagelirmisiniz?"dedi.Gittim.Bana;
Amanmftefendi!Dikkatet!BuadamAlevi!Saknbununevinegitme!Bununyemei
yenilmez, getirdii iilmez, dinden karsn sonra" diye samalamaya balad. Azma geleni
syledim. Basiretsiz, idraksiz, cahil adamlar dedim. Adam be vakit namaznda hacca gitmi,
gelmi! Bu ne taassup. Sizin taassubunuzun dinde, insanlkta zerre kadar yeri yoktur. ngiliz,
Fransz, Bulgar, Rus, Trkiye'ye geldii zaman, yarm yamalak bir kelimeyi ehadet getiriyor,
sevintenlyorsunuzadamMslmanoldu,diye.Omuzluyorsunuz,
"Akamyemeibenden,buakambengtreyim,yarnbengtreyim"nedirneolmu?
Adam,kelimelerinkafasn,gznyarayarabirkelimeyiehadetgetirmi!Hlbukibuadam
bevakitnamazndaniyazndayahu!NedenbuadamnMslmanlnkabuletmiyorsunuz?
Bu korkun tesi korkun bir taassup!" imdi byle bir taassubun bulunmu olduu lkede
yarnlara emniyet ierisinde bakamazsnz. Bu lkede huzur ierisinde yaayamazsnz" diye
fkelendim.
Azizcemaat!
Bu, benim dinlediim, ahit olduum dehet verici hadiselerden sadece biri. Dierlerini
anlatmaya vaktimiz msait deil. imdi burada doru oturup doru konumalyz. Ve kendi
kendimizeusoruyumutlakasormalyz:
"Peki! Trkiye 'de bir ksm Snn vatandalarmz, Alevi vatandalarmza kar byle
cahilane bir tavr iinde de baz Alevi vatandalarmz Snn camiaya kar acaba nasl bir
tavriinde?"zlereksyleyeyimkitaassubunvecehaletinsonularhepayn!Meyvelerihep
rkveyazehirli.teikirnek:
Cahil ve mtaassb Aleviler, Snn kardelerine Yezid, diyorlar. Bizim ne ilgimiz var
Yezid'le.Yezid,Muaviye'ninoluveHz.Hseyin(aleyhisselm)efendimiziKerbela'daehiteden
beyinsizinsanlarn,vahiinsanlarnbakumandan! Yezid'inadamlar,Hz.Hseyinefendimizi

494
Hud,112
 nternetYazlar391

otuz okla vurdular. ehid olduktan sonra, vcuduna ayrca otuz drt kl daha indirdiler. Hz.
HseyinefendimizinbankesipYezid'egtrdler.Yezid'ibizdesevmiyoruz.
imdi siz bana, Trkiye'de ila iin olsun bir Snn aile gsterebilir misiniz ki, ocuuna
"Yezid" ismini koymu bulunsun. Biz, Yezid'i kfr veya hakaret karlnda kullanmyor
muyuz?Bizfkelendiimizadam"Yezid"dahaokfkelendiimizadama"YezidoluYezid!"
diyebarmyormuyuz?Yezid'lebizimkanballmzdayoktur.YaniYezid,bizimbirincide
receden bile olsa dedemiz de, atamz da deil. Hal byle olmasna ramen baz Alevilerin,
Snn camiaya "Yezid" diye bakmasnn, kin duymasnn zerre kadar olsun akli, mantki bir
tarafvarm?
Yok!Pekibunedenkaynaklanyor?
Tamamen cehaletten ve taassuptan! Okumamaktan, bilmemekten, dnmemekten,
renmemekten!Cehalet,bizimgerektendeenbykdmanmzdr.
ikincibirrnekdaha:
Ankara'da bir arkadamn olu, bir alevi kza delidivane ak olmu. Kz da o delikanlya
ayn duygularla balanm. Olan taraf gidip kz tarafndan, Allah Tel'nn emri Raslllah
sallallhaleyhiveselleminkavlincekzistemiler,kznbabaskestiripatm:
"BenkzmbirYezid'evermem!"demi.Arayagirenlerolmuamahikimse,kzbabasno
kat kararndan vaz geirememi. Bu arada kz da, delikanl da zntlerinden mum gibi
erimeyebalam.Olanbabas,arayabirbakahatrlkiibulupkoymu.Okiidebenimok
yaknarkadalarmdanbiri.Diyorki:
"Olann babasnn yalvarp yakarmas zerine kalkp kz evine gittim. Lisan hali ile
anlattm ki bu ocuklara yazk olacak. kisi de birbirini ok seviyor ve istiyor. Bu genlere
kymamak lazm! Gelin, rza gsterin de hayrl bir yuva kuralm. Ben daha konumam
bitirmeden kzn babas oturduu yerden kalkp yanma geldi. Koyun cebinden tabancasn
karpnamlusunualnmadayad.
"Bana bak! dedi, eer bir daha bu konuyu aarsan, bir daha kzm bir Yezid'e vermemi
istersen senin beynini datrm! Anladn m?" dedi. Dondum kaldm. Adam fkeden sapsar
kesilmiti.Ellerititriyordu.Nediyeyim?
Pekiefendim!'dedimkalkpusulcaevdenktm.!"
AzizCemaat!
Bu hadise de, zerinde durulacak cinsten bir hadisedir. Sivas'ta, Kale Camii'nde, bir Alevi
delikanlysaflarnaalmayanoSnnlerincehaletivetaassubuneyse,kznoksevdiibirsnn
delikanlyavermeyenbirAlevibabanncehaletivetaassubudaodur!Peki,imdiltfensyler
misiniz bana, yurdumuzda birtakm Snnler, alevi kardelerimize yle bakarsa, birtakm
Aleviler de Snnlere kar byle bir fkeyle yumruk karsa, biz bu memlekette birlii ve be
raberliinaslsalayabiliriz?
Siyasilerimiz iki de bir; "Birlikberaberlik iinde olalm!" diyorlar. Bu ve benzeri cehaletler,
dmanlklarortadankaldrlmadanbirlikveberaberliksalanrmhi?Gereklerokacdahi
olsa, onlar bilmeliyiz ve dirliimizibirliimizi kurabilmek, koruyabilmek iin, cehalet ifritinden
sratlekurtulmalyz.Bakaaremizyokturnk?
ttihatveTerakkierkn,Sultan2.AbdlhamidHan'tahtndanindirdiizaman,Babakanlk
mevkiinegelenTalatPaa'nnkabineyelerinebiraklamasvar!Diyorki:
"Arkadalariktidarageldik!AmaAnadolubizimiinkapalbirkutudanibarettir!Bukapal
kutuyu amadan Anadolu 'yu idare edemeyiz! Trkiye'yi idare edemeyiz! mparatorluu
ynetemeyiz! O bakmdan halk neye inanyor, halkn dnce sistemi nedir? Bunu bilmek
392hramczdeHacsmailHakkAltunta

zorundayz.AhmetbeysenDouAnadolu'yagideceksin,MehmetbeysenBatyagideceksin,
HasanbeysenKuzeye,AlibeysenGneye,VelibeysenOrtaAnadolu'yagideceksin.Vehalk
eitli inanlaryla kendi i dnyasyla tespit edip, geleceksiniz, onlarn manevi yaplaryla,
inandnyalarylatespitettiktensonraTrkiye'ninpolitikasnizmeyebalayacaz.
Bu ok doru bir tespit! Ama ttihat ve Terakki bu konuda baarl olamad. ttihat
Terakki'densonra,Cumhuriyetinilanndansonra,DemokratParti1950ylndaiktidaragelince
bir takm insanlar meseleyi istismar etmeye baladlar. Ve aa, yukar 1400 yldan beri
kangren haline gelen bu mesele byye byye, kanlana kanlana, Trkiye'yi ok kmaz, ok
byk,okkanlsokaklaradorualdgtrd.Tabiibumeseleninzerindeyabancdevletlerin
deokbykpolitikalarvar.
Deerliarkadalar!
Ben burada o politikay size anlatmazsam bu sohbetin bir taraf yarm kalr. Biz, 1071
MalazgirtmuharebesiyleAnadolu'yagirdik.AnadoluozamanDiyarRumidi!BizAnadolu'ya
girer girmez, btn Bat Dnyas karmzda tek bir cephe halinde birlemeye balad. Ve bizi
yenidenAnadolutopraklarndan,Trkiyetopraklarndanskp atmak,biziyenidengeldiimiz
Trkistantopraklarnakovalamakistedi.Bununad;dnyatarihinde"arkMeselesi"dir.elik
omakoyunudeilarkadalar.Bukonuda"Guvera"diyebirRomendevletadambirdoktora
tezihazrlad.smi:
"Trkiye'yi Paralamak in 100 plan." Ve onun bu doktora tezi Paris'te, Sorbon
niversitesi'ndeilimadamlartarafndanincelendi,okciddibiralmaolduutespitedildive
Guvera'ya "doktor" sfat verildi. Bu kitap Trkiye'de yaynland. Aldm bir rneini getirdim.
Yakupstn,kitabFranszca'danTrke'yeaktarm.DiyanetVakfYaynevlerindevar,tavsiye
ederim.BatDnyas,1071MalazgirtMeydanMuharebesi'ndensonra,Balkansavanakadar,
biziAnadolutopraklarndankoparpatmakiinhangiyollarabavurmu?"Guvera"bunuok
ciddibirlierisindetespitetmivebukitabylaortayakoymu.
Evet,Batdnyasbizibutopraklardankoparpatmakiinbirtakmzaaflarmzdanistifade
etmekyolunagidiyor.OzaaflarmzdanbirtanesiitebuAleviSnnmeselesi.Eergerekten
biz bu topraklarda hr ve mreffeh yaamak istiyorsak, bu meseleyi ok iyi bilmek ve bu
meseleyi ok iyi neticelere doru zmlemek mecburiyetindeyiz. Bu mesele bu gne kadar
zlemedi. Neden zlemedi? Ben ok ak ve kesin sylyorum. yle yuvarlak cmlelerle
deil.Bumeseleninbugnekadarzlememesininenbyksebebi,nceimparatorluk,sonra
daCumhuriyetTrkiye'mize!nkDevletadamlarmzbumeseleninzerinegitmedi.Gidilmi
olsayd,AlevilerleSnnlerinayninansistemiierisindeolduklarakaortayakacakt.Ben
onlarbykbiraklklaortayakoyacam.
Evet devlet, bu meselenin zerine gitmedi. Ve btn hocalarmza sylyorum; Diyanet
camias bu meseleyi krslere getirmedi, getirmeyince. Bat devletlerinin de oyunlaryla
dmanlklar bymeye balad. te benim memleketim Sivas'ta bir ka yl nce, Madmak
Oteli'nde yaklan 33 kii. Niin yakyor oradaki Snn camia bu 33 kiiyi?.. Onlar kfir bildii
iin yakyor! Sanyor ki, onlar yaknca slma hizmet etmi olacak. Hayr, aksine byle hazin
hadiseler bir takm hcumlarla kar karya kalmamza ve vatann huzurunun byk lde
bozulmasna sebebiyet veriyor. Ondan sonra Erzincan'da Ba balar kynde mukabil bir
hadise!.. Ve Babalar kymz basan bir takm beyinsiz insanlarmzn oradaki Snn
vatandalarmz katletmeleri! 30'dan fazla Snn vatandamzn evleriyle birlikte yaklmas.
Sonra Malatya'da, Mara'ta, Ankara'da, stanbul'da, Gazi Mahallesi'nde, urada burada,
ikidebirortayakanveherikicamiannbirbirinegirmesinesebebiyetveren,bykoyunlarve
 nternetYazlar393

kavgalar.Bunlarnstesindengelmeninbirtekyoluvardr.Oyol,okumaktrverenmektir.Bu
konuyu okumadk ve renmedikten sonra, dmanlklarn stesinden gelmemiz ve bu
memlekette slm yaamamz, yaymamz muhal tesinde muhal bir hadisedir. Allah Tel
gstermesin, bu topraklan da bize brakmazlar, bu dini de! Btn gleriyle bizi ortadan
kaldrmayaalrlar.
Hristiyan taassubunun, bilhassa o Hal seferlerinde Anadolu da neler yaptn burada
bilmeyenyokturzannediyorum.Benbunubtnsamimiyetimlesylyorum,benbu"Alevive
Snn"kelimelerinintelaffuzundanbilerahatszlkduyuyorum.Snnlere,Raslllahsallallh
aleyhi ve sellemin snnetini kabul ettikleri iin Snn deniliyormu, aleviler de Hz. Ali
kerremellh vechenin yolundan gittikleri iin onlara Alevi deniliyormu. Byle yanl bir
deerlendirme olmaz. O ne biim Alevidir ki, hem Hz. Ali kerremellh vechenin yolundan
gidecektir,hemdeRaslllahsallallhaleyhiveselleminsnnetinikabuletmeyecektir.Olacak
ideilbu.
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, biliyorsunuz, slm' tebli etmeye balad zaman,
kendisine ilk inananlardan birisi, einden sonra Hz. Ali kerremellh veche idi. Hz. Ali, O'nun
amcaoluvedamadaynzamanda.Hz.Alislm'nklc.Raslllahsallallhaleyhivesellem
buyuruyorki:
"Benilimehrininkendisiyim,Alibuehrinkapsdr,
Ali'ninyznebakmakbileibadettir,
Banadrtkiisevdirildi.Bunlar,Ali,Ebuzer,MikdadveSelmandr,
Benim Ehli beytim, Hz. Nuh gemisine benzer. Kim bunlara sahip karsa selamete
kavumuolur,
Ali'yiincitenbeniincitmiolur.
Hz.AliileRaslllahsallallhaleyhivesellem,aynnoktadabirlemiolmalarnaramen,
Trkiye'de, Trkiye Alevileri arasnda Onun snnetine kar kmak, Hz. Ali'yi tanmamaktr.
slm bilmemektir. Alevilii birok yanl noktalara ekip gtrmektir. Bunu devlet ortaya
koymal,bunudiyanetcamiamzortayakoymalveanlatmaldr.
Deerliarkadalar!
Ben, Kltr Bakanlnda uzun sre mstear yardmcs olarak altm, sonra bakanlk
mavirliinde bulundum. O mnasebetle eitli lkelerden edindiim rakamlarla Trkiye'deki
rakamlar karlatrma frsatn buldum. Dnyada, dikkat buyurun dnyada en az okuyan
milletlerin banda biz varz! En az okuyan milletlerin banda!.. Kur'an' Kerim "Oku" emriyle
balamasna ramen... Raslllah sallallh aleyhi ve sellem "ilim kadn ve erkek her
Mslmanfarzklnmtr"diyebuyurmasnaramen...Hz.Ali:
"Banabirharfreteninkuluklesiolurum"demesineramen...Dnyadaenazokuyan
milletlerinbandabizgeliyoruz.Dnyadaenazokuyanmilletlerdenbirisiolduumuziindirki,
birtakmcehaletlerinvebirtakmoyunlarnokrahatbirekildetuzanadyoruz.
ABD'de,1000kiiyedenkitapmiktar7000'dir.
Avrupalkelerinde1000kiiyedenkitapmiktar4700ile5000arasndadeimektedir.
Trkiye'de 1000 kiiye den kitap miktar aracaksnz, 1000 kiiye den kitap miktar
sadece 7'dir. Bu nasl Mslman bir lkedir ki, 1000 kiiye 7 kitap dmektedir? Ve dolanz
btnAnadoluehirlerini,kylerini,kasabalarn,greceksinizki,ehirlerimizdekievlerimizin%
95'iktphanesizdir.Ktphanesizevolmaz.KtphanesizMslmanolmaz.Olursa,Trkiye
byk bir savan, byk cehaletin ierisine dm olur. 1000 kiiye 7 kitap!.. Okumadmz
iinMehmetAkifinsylediigibikarmzacehaletokbykbirdmanolarakkyor.
394hramczdeHacsmailHakkAltunta

AleviSnnifadelerindenholanmyorum.AmaneyapalmkiTrkiye'debunlaryerletive
ne yapalm ki ben de meseleyi ortaya koyabilmek iin, bunlara bavurmak durumunda
kalyorum. Arkadalar aklnzdan karmayn, Alevilik slm'n ierisinde de siyasi bir
cereyandanibarettir.Mezheplertarihinebakmaklazmdr.Bukonuyaeilirken:"Ayehanm
ylesylyor,Mehmet Efendibylediyor"diyeyolakamayz.BraknzAyehanmnyle
sylemesini, braknz Mehmed Efendinin byle sylemesini. Bu konuda acaba slm tarihi ne
yazyor,bukonudaslmalimlerinesylemiler?Bunlarabakmaklazm.Hz.Alikerremellh
vechenin ehli beyti ne demi bu konuda? Onu dikkate alalm. Bir takm dedikodularla
meselelerimizizmemizmmkndeil.imdigidipsorsakbtnAlevilere:
"Sizinkitabnznedir?"desekalacamzcevapudur:
KitabmzKur'an'dr!VeyinesorsakbtnAlevilere:
"Peygamberinizkimdir?"desekbizediyeceklerdirki:
PeygamberimizHz.MuhammedMustafa'dr!
iilerveyaaleviler,sizeCaferimezhebindenolduklarndasyleyeceklerdir.
Kimdir bu Caferi Sadk? Hz. Ali kerremellh vechenin beinci dereceden torunu! Ona
kadarsralamayle:
Hz. Ali, Hz. Hasan, Hz. Hseyin, Hz. Zeynel Abidin, Hz. Muhammed Bakr ve Hz. Caferi
Sadk.
Caferi Sadk radiyallh anh ok byk bir din alimi. Maliki Mezhebinin kurucusu mam
Malik,MezheplerTarihiisimlikitabnn2.cildindeylediyor:
"CaferbinMuhammed'egelirilimalrdm.O,okglmserdi.Raslllahsallallhaleyhi
veselleminadanlncayzsararrd.Onauzunzamandevamettim.HergrmdeOnuu
eyden biri ile megul bulurdum. Ya namaz klar, ya oru tutar veya Kur 'an okurdu.
Abdestli olmadan Raslllah sallallh aleyhi ve sellem bahsetmez, hadis rivayet etmezdi.
Manaszszlerihiaznaalmazd.O,Allah'tankorkanzahidveabidalimlerdendi."
CaferiSadk radiyallhanhite bylebykbirdinalimi!Ondansadece mamMalikmi
dersalm?Elbettehayr!BizimbalolduumuzmamEbuHanifedeCaferiSadk'tantamiki
yldersalanklbirisim.MuhammedEbuZehra'nn"slm'daFkhiMezheplerTarihi"isimli
eserininikincicildindedeniliyorki:
"EbuHanife,tamikiylCaferiSadk'nyanndanayrlmamtr."EbuHanife'ninbuikiyl
iaretederek"OikiylolmasaydNumanEbuHanifehelakolurdu"dediirivayetedilir.
Muhammed Ebu Zehra'nn "slm'da Fkhi Mezhepler Tarihi"ni okuduunuz bizi sevince
garkedenbirolayanlatlr:BirgnCaferiSadkhazretleri,EbuHanifeHazretleriniarmve
ona:
"Gel bakalm! Duyduuma gre sen benim dedemin snnetinden vazgeiyormusun,
dorumu?"diyesormu.Aralarndauzunbirsohbetbalam.NumanbinSabit,CaferiSadk
hazretlerinernekleriyleanlatmveRaslllahsallallhaleyhivesellemneyisylemiveneyi
yapmsakendisideoyolzerindedirvesnnettenkatiyenvazgemediiniispatetmitir.
imdi ltfen an okuyun Caferi Sadk fkhn. Greceksiniz ki Caferi Sadk'a gre dinde
birinci kaynak Kur'an, ikinci kaynak snnettir. Yani bir konuda, Kur'an'da bir hkm
bulunmadtakdirdeRaslllahsallallhaleyhiveselleminszlerivehareketlerialnr.Bizde
de, dinde birinci kaynak Kur'an, ikinci kaynak snnettir. Hal byle iken, ben baz Alevi
dedelerinin radyo veya televizyon konumalarn dinliyorum. Camilerimizdeki ve
okullarmzdakisnneitimekariddetleitirazediyorlar.SnnetiveyaSnneitimikatiyen
kabuletmiyorlar.Peki,olurmubu?Elbetteolmaz.Yanihem
 nternetYazlar395

"Peygamberim Hz. Muhammed'dir!" diyeceksiniz hem de O'nun szlerini ve hareketlerini

kabuletmeyeceksiniz.Hem:
"Biz Caferi Sadk'a balyz!" diyeceksiniz hem de Caferi Sadk'n gsterdii yolda
yrmeyeceksiniz! Bu, okuyan, bilen, aratran ve Hz. Ali kerremellh vecheye bal olan
insanlarntakipettikleribiryololamaz.Buitiraznaltndabilgisizlikyatyor.
imdi burada size, tamamen cehaletten kaynaklanan krk rnek verebilirim. Ltfen gidin
sorunAlevikardelerimize,sizeilkhalifeyikabuletmediklerinisyleyeceklerdir.VeHz.Ali
kerremellhvecheninhakknnyenildiini,Raslllahsallallhaleyhiveselleminvefatndan
sonra, halifelik makamna Hz. Ali'nin gelmesi gerektiini iddia edeceklerdir. Ve siz ila iin
arasanz bizim Alevi camiada bir tek mer, Osman, Ebubekir ismi bulamazsnz. Bu isimlere
kar,onlardailkhalifedolaysylaiddetlibirantipati(sevgisizlik)vardr.Buantipati,Alevi
kardelerimize gre Hz. Ali kerremellh vecheye sevgisindendir. Burada, ortada ok byk
amaokbykikitenakuzvar.nkHz.Ali'ninocuklarnnisminebakyoruz,gryoruzkio
bykhalife,ocuklarna:
Ebubekir, mer, Osman isimlerini koymu. Hatta daha da ileri giderek bir kzn da Hz.
merradiyallhanhayavermi.
Peki,imdibunasli?
Hz.Alibtnbunlarkorkuilemiyapt?
H!Bindefah!
Hz.AlikerremellhvecheAllahTel'nnaslanveslmnklcidi.O,ilkhalifeyiok
sevdii iin onlarn isimlerini ocuklarna vermiti. imdi Hz. Ali efendimizi ok sevdiklerini
syleyenAlevikardelerimiz,Onunoksevdiiisimlerekarnaslnefretduyabilirler,olacaki
midirbu?
Bu iin temelinde bilgisizlik var. An okuyun btn mezhepler tarihini. Greceksiniz ki, Hz.
Ali, hem Hz. Ebubekir'in, hem Hz. mer'in, hem de Hz. Osman'n (radiyallh anhm)
halifeliineitirazetmemitir.Onlarabiatetmitir.
RaslllahsallallhaleyhivesellemvefatettiindeHz.Ali33yandadr.Hz.Ebubekir61,
Hz.mer41,Hz.Osman58yandadr.
Sahabe toplanm devlet bakanlna Hz. Ebubekir radiyallh anh semitir. Alevi
kardelerimizin iddia ettii gibi Hz. Ali'ye kar bir oyun oynanmamtr. Raslllah sallallh
aleyhivesellem,
"BendensonrahalifeAliolacaktr!"diyebuyurmamtr.Eerbyleolsaydbuseimence
Hz.Alikerremellhvecheitirazederdi.
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyuruyorki:
"Hakszlkkarsndasusan,dilsizeytandr!"
H!H!Hz.Alikorkakveeytanmydki,ilkhalifeseimineitirazetmemiti.
"Halifelik konusunda Hz. Ali 'nin hakk yenmitir!" demek esasnda Hz. Ali kerremellh
vecheye kar byk bir hakszlk ve yanltr! nk bu iddia Hz. Ali kerremellh vecheyi
korkak, aciz, eytan durumuna drecektir. Bu vasflardan hibiri Hz. Ali'de yoktur. imdi
ortadabirbakaelikivar.Hz.Aliilkhalifeyeitirazetmediihalde,Alevikardelerimiznasl
oluyor da onun adna hareket edip Hz. Ebubekir'e Hz. mer'e ve Hz. Osman'a (radiyallh
anhm) isyan bayra ayorlar. Bu yanltr. Caferi Sadk'n babas olan Muhammed Bakr
radiyallhanhbuyuruyorki:
"Bir takm kimseler, bize yakn olduklarn syleyerek, Hz. Ebubekir, mer ve Osman 'a
karirkinszlersylemekteimiler.Allahadnayeminediyorumkioinsanlarelimizegese,
396hramczdeHacsmailHakkAltunta

onlar slm iin katlederdim!" Sonra haydi kabul edelim ki ilk halifelik Hz. Ali'nin hakkyd.
Aleviler bu hakszla itiraz ediyorlar. yi ama imdi bu hakszl ortadan kaldrmak mmkn
deil. nk ne Hz. Ali hayatta ne dierleri. Aradan 1366 (1432) sene gemi. ki bin ylndan
632ylnanasldnebiliriz?Hz.Alikerremellhvecheyiyenidenhalifelikmakamnagetirebilir
miyiz?
Geenlerdebirtelevizyonprogramndadinledim.BirAlevidedesidiyorduki:
"Biz Alevi dedeleri Seyyid'iz! Hz. Ali'nin soyundan geliyoruz! Bizim Mslmanlmz
Kur'an'nTrkeuygulanmasdr.NamaznTrkeuygulanmasdr!"
Buna inanmak mmkn deil. nk bizim Alevilerimiz, Trkmen boylarna mensupturlar.
OnlarndedelerideTrk'trler.AdamhemHz.Ali'ninsoyundangelecek,Arapasllolacakhem
de Arapa bilmeyecek. Adam hem Arap asll olacak hem de Kur'an' ve namaz Trke
uygulayacak!Bunainananlayz.Buolamaz.
Peki, yleyse Hz. Ali kerremellh veche ve onun mbarek ehli beyti Kur'an' ve namaz
nedenTrkeuygulamadlar?
NedenTrkiye'dekiAlevilerbaka,Irak'taki,Suriye'deki,ran'dakialevilerbakadr?
BazAlevidedelerikabuletmiyorlaramabizimTrkiyeAlevileri,dahaokslm'dannceki
amanTrknninanlarn,adetleriniyayorveyaatyorlar.Snncamiadaamanizm'den
tam kurtulamad, Alevi camia da. Mesela; benim anam be vakit namaznda niyaznda bir
kadnd. Ama anamn ok kuvvetli aman inanlar da vard. Mesela Sivas'ta iki de bir gider
Mum(Bun)BabaTrbesi495ndemumyakard.Tekkennegiderbezbalard.
"Ana slmiyet 'te byle mum yakmak, bez balamak yoktur! Bunlar amanizm 'den
kalma inanlardr! Yapma! Gnahtr!" derdim. Bana katiyen inanmazd. Bizi eikte dur
durmazd.
"Amanocaklartemiztutun!"derdi.Aytutuluncaelimetenekeveripaldrrd.
"Ay' tutan cinler, o teneke tngrtsndan korkup ta kaarlar" derdi. Bunlarn hepsi
amanizmkalntlardr.AleviSnnevlerindkaplarndakinal,budaydemetiveyakogeyik
boynuzuamanizm'denkalmadr.
imdi Alevi kardelerimiz kp btn Trkistan' gezsinler. Greceklerdir Trkistan'da
Aleviyoktur.TrkistanTrklerihepHanefiMezhebindedirler.AmabtnTrkistan'da"Dtar"
yani saz vardr ve Trkistan Trkleri saz, Anadolu Alevileri gibi elpe usulyle, yani mzrap
kullanmadan, parmaklaryla almaktadrlar. Alevi kardelerimiz greceklerdir ki Snn
Trkmenlerin oynadklar bir oyun, yzde % 98 kendilerinin Semahna benzemektedir.
Greceklerdirki,EskiTrklerdeTavanmukaddesbirhayvandrvemeselaUygarlardaTrk
ve Snn olduklar halde eski aman inancndan kurtulamadklar iin Tavan eti
yememektedirler.
Alevi kardelerimiz greceklerdir ki, Trkmenistan'daki Snn Trkmenler de eie
basmamakta, haram olmasna ramen iki imektedirler. Ve greceklerdir ki Azerbaycan,
Trkmenistan,zbekistan,Kazakistan,KrgzistanveinTrkleri,hattaBalkanTrkleri,her
yln 21 Martnda Nevruz enlikleri yapmaktadrlar. Meydanlarda byk ateler yakarak
etrafnda oynamaktadrlar. in blgesinde yaayan Uygur Trklerine, Krgz, Kazak ve Tatar

495
TrbesiSosyalSigortalarKurumuHastanesininbahesindedir.MezarnbaveayakksmndaXIIIXIV.
yzyla ait iki ahide bulunmaktadr. Kim olduu hakknda bilgimiz yoktur. Halk, Bun Baba syleyiinin
yannda Mum Baba, Bum Baba Bn Baba ve Dn Baba da demektedir. Ziyaret edenler ve ziyaret
sebepleri:Skntsvedilekleriolanlar.

 nternetYazlar397

Trklerine Nevruz atei, acaba Gneydou Anadolu'dan m srad, yoksa oralardan m

Anadolu'muzayayld?
imdikorkunbirbilgisizlikkarsnda,hepimizihzndenalatacakbirbakainanaveya
yanlabaknz:
BirAlevivatandamz,Muharremayndaneden12gnorututtuklarnyleanlatyor.Di
yorki:
"Hz. Ali'nin askerlerinden olan bir Hubiyar vardr. Evliyadandr. Devrin padiah onu
stanbul'aarr.Oradapadiahonuzindanaattrr.SonraHubiyar'biratefrnnaattrr.
YalnzHubiyarfrnaatlrkenvezirinkkolunudaelindentutarakierisrkler.Vezirok
rpnramabireyyapamaz.Hz.AlikerremellhvecheninarkadalarndanYalncak'nkz
Gnlana,bunlarabireyolmasndiyeyedignduaeder.Yedignsonraatesndrlrve
frnnazalr.Bakarlarki,ocuunelindebirtutamnergisvardr.Hubiyar'ndasakallar
souktan donmutur. Bizim yedi gnlk orucumuz buradan kalmadr. Bylece Hubiyar'a
matem tutulur. Dier 10 gnlk oru ise Hz. Adem aleyhisselm iindir. Adem atamz
cennetten kovulduu zaman affedilmesi iin 10 gn oru tuttu. 10 gn oru ta buradan
kalmadr.Kalan2gnorutasabiorucudur.EbuMslmunkkkenldrlenikiocuu
iintutulur."
Alevilik meselesi Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin vefatndan sonra ortaya kt. O
gnekadarbylebirmeseleyoktukatiyen.Raslllahsallallhaleyhivesellemvefatedince
yerinebirdevletbakan,birhalifeseilmekistendi.lkhalifeHz.Ebubekirradiyallhanholdu.
AmaHz.Alikerremellhvechenindeilkhalifeolmasnisteyenlervard.Bu,elbettesonderece
tabii normaldi. inizde kim Hz. Ali kerremellh vecheyi bir Alevi kadar sevmiyor? Bir Alevi
dedesini alsnlar getirsinler buraya, onun yreindeki eer yle bir alet varsa Hz. Ali
sevgisinilsnler,bendebirSnnolarakyreimdekiHz.Alisevgisinioaleteltreyim.
Eer benim Hz. Ali sevgim bir Alevi dedesinin Hz. Ali sevgisinden milim gerideyse Cenab
Hakkbukalbimidurdursunbenim!
KimsevmiyorHz.Ali'yi?
Hz.Alikerremellhvecheninhayranlar,Hz.Ali'ninsevenleriO'nunhalifeolmasnistediler.
AmaHz.Raslllahsallallhaleyhiveselleminyaknlar,sahabeHz.Ebubekir'iHalifeseti.Hz.
Ali kerremellh veche Hz. Ebubekir'in bu halifeliine itiraz etmedi. nk onlar iin makam
nemlideildi.nemliolanslmahizmetetmekti.ArkasndanHz.mer,onunarkasndanHz.
OsmanHalifeoldu.Hz.Aliyineonlarnhalifeliineitirazdabulunmad.AmaherdefasndaHz.
Ali'ninetrafndahalifeolmasnisteyenlerinolduudorudur.Bugnnsiyasipartilerineok
benziyor. Bu cemaatin ierisinde eitli partilere rey veren insanlar var. eitli partilere rey
veren insanlar, o partinin genel bakannn babakan olmasn istiyorlar. Dn de Raslllah
sallallh aleyhi ve sellemin vefatndan sonra, Onun yakn evresinde bulunan kimselere
hayranlk duyan insanlar, yakn hayranlk duyduklar kimselerin halife olmasn istediler.
slmndndaherhangibirdnceyekatiyenkaymadlar.
Evet, Hz. Ali efendimiz, Hz. Ebubekir'in, Hz. mer'in ve Hz. Osman'n (radiyallh anhm)
hilafetine itiraz etmedi. Gitti onlarn halifeliini kabul etti. Sonra Hz. Osman ehid edilince,
Halifelik makam Hz. Ali kerremellh vecheye geti. am Valisi Muaviye, Hz. Ali'nin, Hz.
Osman'nldrlmesindeparmaolduunuiddiaetti.Esasmaksad,halifelikmakamneline
geirmekti.
Niin sen Hz. Osman'n katillerini yakalamyorsun, onlara gz yumuyorsun diye,
am'dan Hz. Ali'nin zerine yrd. Sonra her iki ordu, birbirinin zerine yrd ve Cemal
398hramczdeHacsmailHakkAltunta

vakasmeydanageldi.Binlercekiild.Fakatbirneticeyevarlamad.SonraMuaviyeyeniden
HalifelikmakamnelinegeirmekiinHz.Alikerremellhvecheninzerineyrd,derlendi,
toparland. Ben burada meseleyi ok ksa olarak anlatyorum. Sffn'de ordular tekrar kar
karya geldiler. Tekrar bir arpma, tekrar her iki taraftan ehid olanlar! Derken bir takm
insanlar dediler ki, biz bu halifelik meselesini, ekimeyi, byle arparak, lerek, ldrerek
halledemeyiz.Bunubumeydanatoplananinsanlarhalletsinler.
Nasl?
Hakem yoluyla halletsinler! slm'da tahkim meselesi, hakem meselesi byle ortaya kt.
Dedilerki;
Hz. Ali halifelik makamndan, Muaviye'de am valiliinden ekilsin! Eit duruma
gelsinler.Sonrabusavaaitirakedenkimseler,reylerinikullansnlar,kiminhalifeolmasn
istiyorlarsaonuhalifesesinlervebumeseleortadankalksn."MuaviyekendisineAmrbniAs
isimlibiradamseti.Hz.Ali'deEbuMusaisimlikimseyihakemolarakvazifelendirdi.Hz.Ali'nin
halifesidediki:
"Ben,basmdakibusarkarrgibihalifelikmakamnHz.Ali'denalyorumveonuartk
halifeolarakgrmyorum."Bununzerine,Muaviye'nineytandncelihalifesi;
"BendeimdibusarbamakoyargibihalifelikmakamnHz.Ali'denalyorumveonu
Muaviye'yeveriyorum"dedi.VebylecebirhileyleHalifelikmakamndanHz.Ali'yidrmek
istedi.BudurumkarsndaHz.Ali'ninyaknlarokbykbirfkeyekapldlar,yenibatanbir
gerginlikmeydanakt.Ozamanbirtakminsanlar(Hariciler)dedilerki:
"Biz, hem Hz. Ali 'yi, hem Hz. Muaviye 'yi, hem Amr ibni As ' ldrmeden bu meseleyi
halledemeyiz!"Buyanlvehazinkarardansonrabirtakmkimselervazifelendirildi.Hazirann
17'sindebunlarhareketegetilerveHz.Alikerremellhvecheyiehidettiler.Onunzerine
Hz.Alikerremellhvecheyiyakndantanyanlar,sevenlerdahabykbiracduydular.
ArkasndanHz.Hasanaleyhisselmzehirlediler.
Arkasndan Hz. Hseyin aleyhisselm Kerbela'da ehit edildi. Kerbela'da ehit edildikten
sonra Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin sevgili torunu otuz mzrak darbesiyle, otuz drt
kl darbesiyle adeta lime lime edildi. Kafasn kestiler ve Muaviye'nin olu Yezid'e getirdiler.
Yezid hakarette bulundu. Hz. Hseyin aleyhisselm efendimizin yzne yumruuyla vurdu ve
paralad yzn adeta. Bu defa daha byk bir gerginlik meydana geldi. Ve Hz. Ali
kerremellh vecheyi seven, Ehli beytine yaknlk duyan ve bu cinayetlerden zdrap ekenler
aclarn oalta oalta zdrablarn byte byte bugne kadar geldiler. Ve Trkiye'de bir
AleviSnn kavgasnn olmasna sebebiyet verdiler. Hz. Ali kerremellh vechenin halifeliini
isteyenler,Hz.Hasan'n,Hz.Hseyin'inyannda,arkasndaolanlarsuretikatiyyededemediler
ki;(dikkatbuyurunuz)
"Bizslm'nartnbeolarakdeil,drtolarakkabulediyoruz.mannartaltdeildir
tr.Guslnfarzdeildirikidir."
Yanedediler?
"MademkiRaslllahsallallhaleyhivesellemvefatetti,Hz.Aliolsun."Bylecemesele,
slmnierisinesiyasibirmeseleolarakortayakt,amaosiyasimeselebilgisizlikyznden
palazlanapalazlanagnmzeikicamiaybirbirinedmanhalinegetirdi.
Deerliarkadalar!
Meseleyimezheplertarihineve kaynanagittiimiz zaman AlevilikveSnnlik arasnda%
98 nispetinde beraberlik olduunu grmek mmkndr. Trkiye'de Hac Bekta Veli
kaddesellhsrrahulazzileilgilitoplantlaryaplyor.BenbutoplantlardanbirisindeSivas'ta
 nternetYazlar399

konutumveHz.HacBektaVelineyseO'nuolduugibiifadeetmeyealtm.Alevilerdeok
ardlar.Snnlerdeokardlar.
ElimdeHacBektaVeli'yeait"Makalat"diyebirkitapvar.Prof.Dr.EsadCoantarafndan
sadeletirilmibukitapKltrBakanlyaynlanarasndakt.HacBektaVelikaddesellh
srrahulazz,slm';"eriat,Tarikat,Marifet,Hakikat"temellerizerineoturtanbirveli.
Veli demek Allah'n dostu demek. Peygamberliin hemen altndaki makam demek. imdi
acaba Hac Bekta Veli, eriat nasl anlam ve anlatm? Ben bunu eitli salonlarda, iki
saatlik, iki buuk saatlik bir sohbetle ortaya koyuyorum. Bu ehrin mfts burada m?
diyorum.Birisikalkyor,'buradaym'diyor.
Mftefendi!diyorum,imdiHacBektaVelihazretlerinineriatlailgili"onkaps"n
size ayorum, aralyorum! Burada slm'a mugayir (terszt) kl kadar bir husus varsa,
cemaatinveAllahTel'nnhuzurundakalkpifadeedeceksiniz,anlatacaksnz,diyorumve
okuyorum:imdiburadasizedeonuokumayaalacam:
Buncblmdrveeriatnmakamlarnbeyaneder.HacBektaVelidiyorki:
"eriatnbirincimakamimangetirmektir.
kincimakam,ilimrenmektir.
nc makam, namaz klmak, zekat vermek, oru tutmak, gc yetene hacca gitmek,
seferberlikoluncakamayp,dmanakargelmekvecenabettentemizlenmektir.
Drdncmakam,helalkazanmakvefaiziharambilmektir.
Beincimakamnikahkymaktr.
Altncamakamhayzvelohusalktacinsimnasebetiharambilmektir.
Yedincimakamsnnetvecemaatehlindenolmaktr.
Sekizincimakamefkattir.
Dokuzuncumakam,temizyemekvetemizgiyinmektir.
Onuncumakamiyiliiemretmekvektlklerdenuzakkalmaktr."
teHacBektaVelikaddesellhsrrahulazzintespitetmiolduubu10esas,slm'n
klkadardndadeildir.AmaTrkiye'dekiAlevilerbuesaslarauyuyorlarm?
Hayr.Nedenuymuyorlar?
nk haberleri yok, devletimiz anlatmam. nk Diyanet camias ortaya koymam,
nk gazetelerimiz bunu byle yazmyor, nk radyolarmzda televizyonlarmzda bu
konulardaaklamalaryok.
AzizCemaat!
Alevilikbaka,Alevibakadr.MslmanlnbakaMslman'nbakaolmasgibi.
Mslmanlkbirgzelliklersistemi.AmabirtakmhatalarierisindeolanMslmanlarvar.
O hatalar ortadan kaldrmak insanlarmz gzele ekip gtrmek, bu gerekleri kavramak
mmkn.Krktanernekvar.HacBektaVelikaddesellhsrrahulazzbuyuruyorki:
"Bir kuyuya bir damla iki dse, bu kuyunun sularyla etrafndaki imenleri sulasa o
imenleribirkoyunveyakuzuyerseokuzununveyakoyununetiniyemekharamdr."Hac
BektaVelisylyor.Hz.Alikerremellhvecheninyolundaolankiisylyor.Amanekadar
yazk.nkbuokgzelttenpekokAlevivatandamznhaberiyok.
Ben Sivas'ta bir Hac Bekta Veli gecesinde bunlar anlattm zaman, Alevi saz
sanatkarlarmzdanbirisigelipbanadediki:
"Abi ben bu kadar Hac Bekta Veli gecesine katldm, fakat ilk defa burada sizin
anlattklarnz dinliyorum. Hayretler ierisinde kaldm. Demek ki bize Hac Bekta Veli 'yi
hemenhemenhianlatmamlar.Anlatmamakbykfacialarasebebiyetveriyor."
400hramczdeHacsmailHakkAltunta

Sivas'ta otuz ksur alevi vatandamzn yaklmas, cehaletin, gafletin, ihanetin ifadesi
deildir.Bunlarokhafifkelimeler.Cehaletionla,yzle,binlearpnz,gafletionla,yzle,binle
arpnz, ihaneti onla, yzle, binlerle arpnz, cehaletin, gafletin ihanetin bin misli neyse,
Sivas'takifaciadaiteodur.Sivas'dakifaciaodurda,Erzincan'dakifaciadahamfarkl?
Hayr, Erzincan'daki facia da odur. Babalar Ky'nde otuzdan fazla Snn vatandamz
yaklmadm?
Bu cehalet ortadan kalkmadktan sonra dmanlklar devam edecektir. Ve bu
dmanlklardandaslm'nzerrekadarbirfaydasolmayacaktr.Sizdenistirhammudur:
BilinizkiAlevilikmeselesinibilmeyeniyikomuolamaz.Alevilikmeselesinibilmeyen,iyibir
tccar,iyiretmen,iyiimam,iyidevletadam,iyikumandan,iyiinsanolamaz.Yalanyanl,
sama sapan bir cmle sylersiniz, bir cmle, ortaln altn stne getirir. Nitekim gemi
zamanda bir adalet bakanmz: "Bu, Alevilerin mum sndrme hikayesine benziyor" dedi ve
Trkiye'deokbykhuzursuzluklarndomasnasebebiyetverdi.
Arkadalar ben okuyan bir kardeinizim, benim evimdeki ahsi ktphanemde 5000
civarnda kitap vardr. Ben hem slm'dan nceki Trk dnyasn, hem slm'dan sonraki Trk
dnyasnyakndanincelemeyealanbirkardeinizim.Btnmukaddesatmzerineyeminle
sylyorum, slm'dan nce de slm'dan sonra da Trk topluluklar arasnda byle bir
ahlakszlkyoktur.Bylebirahlakszlkkatiyengrlmemitir.bniFadlandiyebirArapseyyah
var.OuzlarMslmanolmadannceonlarnarasndagezmidolam.Diyorki;
"Gittim,MslmanolmayanOuzlararasndabulundum.Grdmkibuadamlar,rmakta
kadnveerkekbirlikteimiyorlar!Kadnlarlabirlikteimiyorlarama,Mslmanolmayanbir
Ouz,Mslmanolmayanbakabirkadnaktgzlebaktm,Trkleroadamomuzlarve
ayak bileklerinden ip geirmek suretiyle iki aa arasna getirip geriyorlar. Ondan sonra
aalardan birisini, dibinden baltayla kesmeye balyorlar ve o kesilen aac br tarafa
dryorlar.Tabiiaaaksiynedevrilince,birbakakadnabirbakagzlebakanadam
ortasndanikiyeblnyor.Trklerahlakkonusundabylehassasinsanlardr."
imdibizimhemslmiyet'tennce,hemslmiyet'tensonra aileanlaymz,kadna bak
tarzmz byle olduu halde, Alevileri mum sndrmek gibi bir ahlakszlk ierisinde grmek
cehaletle de anlatlacak bir vahet deildir. Bunlar bilmeden konumak Trkiye'deki
dmanlklarartrmaktadr.
Obakmdansizdenistirhammu:Ltfenokuyun,inceleyinvemahallenizdekiAlevilerleok
iyi mnasebetler kurmaya aln. Onlar size gelmeseler bile siz onlara gidin. Bayramlarda
kendilerini ziyaret edin. Mmkn olduu kadar bu dmanlklar teskin etmeye aln.
Trkiye'ninbugnveyarn,sizingayretinizebal.
Azizcemaat,iki,saatlikbirimknmzolsaydda,bumeseleyi,40ayrrnekledahagzel
birekildeanlatsaydm.Amaneyapalmki,vakitgeldivehuzurlarnzdanayrlmakzorundaym.
Size salk, saadet ve baarlar diliyorum. Bu caminin gzel faaliyetlerinin devamn temenni
ediyorum. mam efendimize yardmc olmanz istirham ediyorum. nallah Trkiye'deki btn
camilerimizdebumeseleleriortayakoyarlar.ylesanyorumkidermeatmadahiolsa,Trki
ye'de bu meselede ilk defa bu camide bir k yaklmak istendi. nallah bundan sonra, daha
deerliarkadalarmzgelirkonuurvebucehaletbelasndanbizikurtarmayaalr.
AllahTelrazolsunhepinizden.


 BLSveEYTANKARMAASI

nsan yaratld gnden beri eytan, blis ve ktlk, kavramlar zihnini megul
etmektedir. Dinlerde ve inanlarda eytan ve blis birbiri yerine kullanld gibi bazen eytan
yerine ktlk, bazen de ktlk yerine eytan'n kullanld grlmektedir. Bundan dolay
eytan bir varlk m yoksa ktln nitelendirilmesinde kullanlan bir kavram m olduu
hakkndayzyllardrtartmalaryaplmvehaladayaplmaktadr.
blisin eytan kelimesinin menei ve kkeni hakknda gnmze kadar birok rivayet
ulamtr.
blis kelimesinin kkeni hakknda slam limleri arasnda ise birka gr mevcuttur.
Genelde blis kelimesi eblese fiilinden tremi Arapa bir fiil olup manas yine ayn ekilde
AllahTel'nnrahmetindenmidinikesmidemektir.Kur'nKerim'debliskelimesi11yerde
gemektedir.
Arapada eytan: "isyankr ve azgn olan her cin, insan, hayvan ve dier her eye denir.
Kur'nKerim'deeytankelimesi88yerdetekilveoulekliylegemektedir.
Kur'n Kerim her eyden nce blisi ve dolaysyla eytan insann dman olarak
gstermitir.eytanndaeitliekillerdeinsanlardanvecinlerdenolabileceinibildirmitir.
Bizimburadabahisamakistediimizkonueytan'nAllahTel'nnyaratmolduuinsan
cinhayvan gibi bir varlk cinsi olup olmaddr. nk Kur'n Kerim'de biz eytan' yarattk
veyaeytanutreaitbirvarlktrgibibirifadegemediigibiRaslllahsallallhaleyhive
selleminsahihsnnetindedebylebirifadedebulunmamaktadr.
Kur'an' Kerim'de Hz. dem aleyhisselm yaratlmadan nce blisin (eytan) durumu
hakkndafazlabirbilgiyoktur.Ancakbukonuhakkndatefsirkitaplarndagenibilgiverilmitir.
Ayrca insan yaratlmadan nce eytan diye bir kavramn olmamasdr. Bilindii zere insann
yaratlmasnn ardndan verilen secde emrine blis muhalefet etmiti. Bundan dolay da Allah
Tel tarafndan kovulmutur. blis, Allah'n huzurundan kovulmadan nce Allah Tel'dan
mhlet istemi, Allah Tel da blis'e mhlet vermitir. Fakat bu kovulma ve mhlet verme
hadisesinden sonra blis diye bir varlktan bahsedilmemitir. Bunun yerine eytandan
bahsedilmitir.
"Eydemoullar,eytannaslki,annebabanzirkinyerlerinikendilerinegstermekiin
cennetten kardysa sakn sizi de belaya uratmasn! nk o ve yandalar sizleri, sizin
kendilerinigremeyeceinizyndengrrler.Biz,oeytanlarimanagelmeyenlerindostlar
klmzdr"(A'raf,27).
Hani eytan onlara yaptklarn gzel gsterdi de: Bugn insanlardan size galip gelecek
kimse yoktur, phesiz ben de sizin yardmcnzm, dedi. Fakat iki ordu birbirini grnce
ardnadndve:Bensizdenuzam,bensizingremediklerinizi(melekleri)gryorum,ben
Allah'tankorkuyorum;Allah'nazabiddetlidir,dedi.496
Her eyin isyankrna eytan denmesinin sebebi, onun ahlak ve davranlarnn,
benzerlerindenfarklveuzakolmasndandr.Ziraeytankelimesininaslanlamuzakolan
demektir
Hz. mer radiyallh anh bir "at"a binmi, at alml bir ekilde yrmtr. Bundan
dolay Hz. mer radiyallh anh onu dvm, at ise daha da alml yrmeye balamtr.
Bununzerinestndeninmive

496
Enfal,48
402hramczdeHacsmailHakkAltunta

"Benibireytanabindirmisinizmeer.Kendimitanmazhalegelmedenondaninmedim"
Bu olaydan da anlaldna gre her eyin isyankr eytan olarak isimlendirilmitir. Bu
sebeple blis ile eytan'n ayn varlklar olduu dnlmektedir. Buradan iaretle blis'in ve
eytan'n bilfiil olarak yapt ilerin birbirleriyle uyum halinde olmas acaba eytann, blis'in
hareketegemihalimidir?Sorusunuaklagetirir.Veyancedediimizgibieytan,cinlerinve
insanlarnyapmolduklarktileritemsiletmektekullanlanbirkavrammdr?
Bu konu Kur'n Kerim'in nzulnden gnmze kadar gelen srete pek ok lim
tarafndantartldvehaladatartlmaktadr.eytan,ktlnnitelendirilmesindekullanlan
birkavramoluncaeytan'danAllahTel'yasnaninsan,iindekiktduygulardantamamen
arnp,ktlktenveortamlarndanuzakolur.

Beyit:
Buyoldayzbintanedemyzlblisvar.
Herinsanyzlysakninsansanma.497

Bireyintecellietmesiiinosfatnzuhuredeceivcudu(varl)bulmasgerekmektedir.
eytan(lk)vcudagelebilmesiiinblise,blistegrnebilmesiiineytan(lk)elbisesineihtiyac
vardr, denilebilir. Allah Tel Kur'an Kerimde bildirdii zere eytann etkisi avanesi
olduundansalihlerineytanilebirbirlikteliiolmamaktadr.
blis:YaRab!Ohaldeinsanlarndiriltileceklerignekadarbanamhletver.dedi.
AllahTelylebuyurdu:Haydisanamhletverildi!Obellivaktingnnekadar.blis:
yle ise izzet ve erefine yemin ederim ki, ben onlarn hepsini mutlaka aldatr,
saptrrm.Ancakilerindenihlsileseilmihaskullarnmstesna.dedi.498
Binaenaleyh,tasavvuftaeytanveblisfarkndahaiyimahedeedebiliriz.YineS.Freudun
buzdateorisiyleeytanblisfarkokiyifarkedilebilir.
Psikanalizekolnegreruhdnyasizahedilirkenruhanbenliksuyuniindeyzenbirbuz
danabenzetilir.Bunagresuyundndakalanksmkiinin bilinciveegosunun (benliinin)
yeraldksmdr.Alttaiseaslvegizlenmibykktlevardrbubilindndakiid(nefis)dir.
inde istek ve drt merkezi olan libidoyu bulunduran id yap itibariyle vahidir, denilir.
Bunlarn hepsinin zerinde ise bir gzlemci ve kontrolr olarak sperego (vicdan; Doum
srasndaolmad,sonradantoplumveeitimtarafndankazanlanbilinhali;din,;inan;Allah
Tel)birgneveyabulutgibigibiasldurur.
Ego(Bilinhali),dveSperegonunisteklerinionlaratmayasokmadangerekletirmek
zorunda olan bir kle gibidir. Bu birbirine zt iki efendiyi ne kadar uzlatrlrsa ego o kadar
mutlubirkle,yanihuzurlubirkiiolacaktr.
blisin bu grnmeyen ksm nemli lde etkilediini dnrsek, bilincin grnmeyen
ksmnda vesveselerin etkisi olarak grlr. blis'in iletiimde kulland yntemlerin banda
gelenvesvese,drtmegibiinsannbilinciniherzamanetkialtnaalabilenfaaliletiimvastalar
vardr.
"Biz bylece, her nebiye insan ve cin eytanlarn dman yaptk. Bunlar birbirini
aldatmakiinsslszlerlevesveseverirler.Rabbindileseydionuyapamazlard.Artkonlar
iftiralarilebabaabrak"499

497
(emsiTebriz,2007),(M.360)s.446
498
Sd,7983
499
Enam,112
 nternetYazlar403

Bu iletiim kuvvetleri her ne kadar herhangi bir fiziki iddet iermese de insan daima
harekete geirici bir zellie sahiptir. Zira bir insann bilinci durmadan bir fiili yapmas iin
uyarlrsa,herhangibirzorunluluuolmasabileoiiyapmayakendinimecburhisseder.nk
o ii yapt zaman rahatlayacan dnr. Bu iin ahlak adan iyi veya kt olmas bu
durumudadeitirmez.AllahTelbunedenlebuyurduki;
"Kur'an'okumakistediinzaman,Allah'nrahmetindenkovulmuolaneytandan,Allah'a
snn"(Nahl,98)
Buayetingereibuhikmetealmyapmaktadr.

NiyziMsrkaddesellhsrrahulazzbuyurduki,

Dnyyaanlargelmedi,geldiysedeelenmedi,
eytnolargrmedi,andaolarpinhnkam
Dnyayaonlargelmedi,geldiysedeelenmedi,
eytanolargrmedi,dnyadagizliolurkam

Dnyaya anlar gelmedi, evet Tevhid seyrinde olanlar, yani vahdet zevkiyle Hakka
ulaanlarhidnyayagelmedidemektir.Onlardnyadagrrsnfakatonlarocukluundan
beriHakkladr.Bukimseimdidnyadaolurmu?
Olmaz,geldiisedeelenmedi,demektir.
eytan onlar grmedi, de olan zahiri durum dimi zikir sahibinden eytan bir mil
mesafeden uzak durmasdr. Bu mesafe Drtbin admdan fazla olup, daha yakndan
yaklaamaz,olduunubiliyoruz.Ancakbaztevhidehlidimzikirdeolamayncakalbigafilkalr.
te o kimseye eytan Cem makamna kadar musallat olur.500 O kimse Cem makamna ayak
basncaekilir.tednyayagelipdeelenmeyenveeytannkendilerinigrmediklerikimseler
bunlardr.
TrkeliliKkHseyinEfendianlatyorki:
Mridim Hac Hasan Darendev (hyt: 1984) kaddesellh srrahulaziz efendim bir
ziyaretimdeevvelkisohbetlerimizdekigibiayyaptrd.2saatsohbetbuyurduvedediki:
Allah Tel bamdaki salarm teli adedince srlarn kefedecek zek akl nimeti ihsan
etti. Acizliimi de bilmeyi de lutfetti. Bu gne kadar Hakktan ayr olmadm. eytan bizi
grmedi.
Bu szlerden anlalyor ki, salihlerin eytan tarafndan grlmeyii bilin altnn
eytaniyyetten kurtuluu demektir.. Bu grmeme deki dier mana ise eytan ve erli ilerin
salihlertarafndanilenilmemesidir.
Muhyiddn bnulArab kaddesellh srrahlazze gre iblis, Bu hususiyeti ile lemleri
kuatmtr ve onun hkmranl altnda saylamayacak kadar ruhlar mevcuttur ki, hepsi
saptrmak ve azdrmaya memurdurlar. Bu ruhlar, tabiat leminde btn eyaya, her eye
sirayetetmitirvehattainsanntabiatndadahieytanbirkuvvevardr.Raslllahsallallh
aleyhivesellemEfendimizin:
Her kimse ile beraber bir eytan doar ve ben, benimle beraber doan eytan slma
getirdim buyurmalar da insan nefsindeki bu kuvveye, yani vehme iarettir. (Konuk,
FussulHikemTercmeVeerhi,c.I,s.30)501
500
Cemmakam;vahdetin(AllahTelnn)kesretle(varlkla)zuhurudur.
501
(AKMAK,1994),s.15
404hramczdeHacsmailHakkAltunta

Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, Ben eytanm Mslman ettim, demedike

kimseonaimanetmedi.502
eytan(lk) bilince tutunursa onu yok etmek neredeyse imknsz, bir durum olduu iin
RaslllahsallallhaleyhivesellemBeneytanmMslmanettim,(teslimaldm)dedi.
eytann tamamen biimlendirdii bilin, savunmanz zayflatr ve kullanmaya elverili hale
getirir. Buna bir nevi eytanlamadr. Bu o kadar ileri gider ki bazen rya katmanlarn ele
geirir. nsan olmad eye doruda yneltebilir. Bunun olabilirlii iin sr suresindeki 60.
Ayetiniaretibunugsterir.
Unutma ki, vaktiyle sana: Bil ki Rabbin o insanlar kuatmtr. dedik. Sana
gsterdiimiz(Mirac)temaasnveKu'ran'dalanetlenmiaacsadeceinsanlarabirimtihan
iin yapmzdr. Biz onlar tehdit ediyoruz; ama bu onlara byk bir taknl artrmaktan
bakaneticevermiyor.
Bilinaltnzn kendisini yetenekleri ok olan blise kar savunmasn retebilmek iin
bilincin sper egodan (burada din) yardm almas gerekir. Din bilincin katmanlar arasnda
sahiplerinedoruyuretecektir.blisinretilerindebaarlolmasnnaltndaberzahlemiile
dnyalemiarasndakigeligidiekudretlivevakfolmasdr.AllahTelnnbunedenleBana
snndemesibudur.Bilincinderinliklerinibilemediimizdeneytan(lk)dankorunmakiinbu
snmaarttr.Bilincimiznormalzamandakkbirksmnkullanrkenblisbilinaltnainmeyi
baardndaokeylereularveruhdurumlarfarkedebilir.nemliolanbuulalanvekabul
edilenleri kontrol etmektir. Bilinaltnn kontroln bir st seviye olan nefis alrsa blisin
istekleri dorultusunda nefis ktlk=eytan snfndaki fiillere ynelir. Bunun iin nefis st
bilincin etkilendii inan ile badamasn salamak gerekir. Yoksa anagram merdivenleri gibi
kapal dngler iinde gezinerek eytanlar, sebep ve sonu ilikileri iinde zmsz kalr.
blisinbilinaltnayerletirdiidncetohumlarbyypbireytanifikrednerekonayn
vermeye balayacaktr. Bu nedenle ftratn ve bilinaltnn savunmas iin Allah Tel insana
yardmederekbilinaltnkuvvetlendirmekiinrasllergndermesibundandr.Risaletbilinalt
gvenliinin iblise kar mcadelede takviye iindir. Bunun en gzel rnei grdmz
Sonsuz rya lemi dir. Bu lem mutlak ve snrsz bilinalt meydannn dier boyutlara
ald kontroll ve kontrolsz ald yerdir. Oras bir boluk gibidir. Ancak bu lem blisin
drtmeleri ile etkilenince iine den fikirler ekillenip virs gibi geliince etkilemeye balar.
Virslerdirenlivebulacdr.blisinattkkdncetohumubilebulemdeokbyk
boyutlara ulaabilir. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin buyurduu kk gnahlar
srekli ilemek byk gnahlarn ileme sebebi olduunu buyurmas budur. Bu nedenle
kk dnceler zamanla byyp yn verme yannda, insan gnah iletecek kadar byk
kuvvetlere kavuur. Aslnda blisin bilince att dnce insann hayatn deitiremeyecek
kadarbasitkkbirdncedir.ancakbuetkilenmelerdevamedince,bilinhakikigerekliin
duygusunu ve inancn kaybedip Allah Telya isyan edecek duruma ular. nk o kiini
oluturduubilindnyagerekliiniyitirmi,bulankhalegetirmitir.dnyasbulankhale
gelen iin gnah ve sevap kavram kaybolmutur. Kalbin kararmas demek bu olabilir. Bu
durumisebilincinaltkatmanlarnaatlmgizliolanblisingizlifsltlardr.Bufsltlarzamanla
stsevilereykselipeylemeklinednnceeytansaydmzeylemleresebepolur.
nsannbuzdaeklindetarifettiimizbilinsevilerinin,insanndamarlarndakannulat
her zerreyi gezen blisin etkisinden kurtulmasnn olmad bilmekteyiz.503 eytann kann
502
(emsiTebriz,2007),(M.218),s.305
503
Buhr,tikf,8;Edeb,121;Mslim,Selm,8,24;EbuDavd,Edeb,81
 nternetYazlar405

damarlarda dolamas benzetmesi, onun insan tarafndan hissedilmeyecek ekilde kendisine

yaklatvetambirgizlilikierisindehareketettiineiaretetmektedir.
nkAllahTelinsannnefsinivebilincini,hidurmayanvedevamldnenbirdeirmen
gibi yaratmtr. nsann mutlaka deirmen gibi bir eyleri tmesi gerekir. ayet iine dane
konursaonutr,iinetoprakyadatadakoysanonutr.yleysekiininnefsinegelen
fikirler ve hatra gelenler/vesveseler deirmenin iine konan daneler konumundadr. Nitekim
bu deirmen bozulacak da deildir. Hatta iine bir eylerin konulmas gerekir. Buna gre
insanlardankimisivardrki,deirmenedanelerdekoyar.Hemkendisinehembakasnayararl
ince toz, un vb. kar. Kukusuz ou da kum, ta, saman vb. eyleri deirmende tr.
Hamurun ve ekmein vakti geldiinde, o takdirde gerek tlm olan karsna
kacaktr.504
nsannkullukbilincindensapmaeiliminigstermesindeetkinroloynayanikitemelsebep
vardr:Nefis(Bilinkatmanlar)veblis.
Nefsin, hayat idame ettirmedeki olumlu ynnn yannda, iaret edilen sapma eilimini
gstermesindeki olumsuz yn de vardr. nsana ktlk etmeyi ve isyan ettirmeyi kendisine
grev edinmi olan blisten, nefis olumsuz ynden destek almaktadr. Bu yzden belki de
blistendahanemliolaninsannkendibilincidir.Ziraeytanlretenveyaonafrsatveren
bilintenkaynaklananhevadr.
AllahTelinsanneytandankendisinesnmasnemrederken 505blisyerineeytan
birsfatnsemesigenikapsamaalanolduundandr.Dahancebelirttiimizgibieytan(lk)
ayettegeldiizereinsanvecinlerdenolmaktadr.DikkatedilecekbirhususolarakAllahTel
ayettenceinsanlarnzikretmesidenemlidir.506
Ey insanlar! Rabbinize kar gelmekten saknn. Hibir babann, ocuuna hibir yarar
salayamayaca, hibir ocuun da babasna hibir yarar salayamayaca gnden korkun!
phesiz Allahn vaadi gerektir. Sakn dnya hayat sizi aldatmasn. O aldatc eytan da
Allahhakkndasizialdatmasn.507
eytanonlarabirokvaattebulunurveonlarkuruntularasrkler.Oysaeytanancak
aldatmakiinonlaravaattebulunuyor.508
Buvebenzeriayetlerdegeleneytankelimesinigenibirkavramolarakdndmzde
(Enam,112)blistenokeyiiinekatmaktadr.BuiseAllahTelyaisyanasebepolacakok
unsurdemektir.
Sonu olarak diyebiliriz ki, Allah Tel Ez yani snma ile Kur'n Kerim'i okumaya
veya ie balayn isteinde zdd olarak blisi deil, blisin retilerini benimsemi, bilin ve
katmanlar,lider,aile,hayvan 509vb.dahagenianlamasahipolabileceksoyutbirkavramolan
eytan semesi bu nedendir. Bir insan kulluk erevesi iindeki bir fiile ibadete balarken
snmas gerekmesini gerektirecek sebep ne olabilirdi? Burada blisin fiziki bir etkisi

Bkz: elCevziyye, bn. Kayy m, Vesveseden Korunmak, (trc: mer Temizel), Polen Yaynlar, stanbul,
2005,s:26
504
Bkz:elCevziyye,bn.Kayym,(trc:AbdullahTuncer),elFevid,PolenYaynlar,2004,s:287
505
Arf,200;Nahl,98100;Mminn,9798;Fussilet,36;Ns,16
506
Enam,112
507
Lokmn,33;Kr:Hadd,14
508
Nisa,120
509
Arapserkeataeytandedi,yazdayaylanatadeil.Mesevi,c.5,beyit:524
406hramczdeHacsmailHakkAltunta

olmadnn yalnz vesvese verdii durum daha iyi anlalacaktr.510 Sz Raslllah sallallh
aleyhiveselleminhadisleriilebitirelim.
eytn, demolunun yollarnda oturur. eytan; insana kar slm yolunda oturur ve
Mslman m oluyorsun, dinini, babalarnn dinini mi brakyorsun? der. demolu onu
dinlemeyerekMslmanolur.
Ona kar hicret yolunda oturur ve: Hicret edip yerini, yurdunu mu terk ediyorsun?
Hicret edenin misli, ancak ipte bal bir ksrak mislidir, der. demolu onu dinlemeyip
hicreteder.
Sonraonakar,cihdyolundaoturur.Cihat,nefisvemalileolancihattr.
yle der: Savap ldrlecek misin? Kadnn nikhlanacak ve maln bllecek!
demolu ona kar gelip cihd eder. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem yle devam
buyurdular:
Onlardan kim bunu yapar ve lrse onu cennete koymas Allah zerinde bir hak olur.
Veya ldrlrse yine onu cennete koymas Allah zerinde bir haktr. Eer boulursa, onu
cennetekoymakAllahiinbirhaktr.Veyahayvanonuzerindenatarveboynukrlrsa;onu
cennete girdirmek Allah zerinde bir haktr. Ancak bu, olay ile mutabk olmutur. Nitekim
Allahbakabiryetteylebuyurmaktadr:
Andolsunki;blis,onlarhakkndakizannndorukartmvemminlerdenbirtopluluk
hri ona tbi olmulardr. Hlbuki blis'in, onlar zerinde bir hkimiyeti yoktu. Ancak biz,
hirete inananlarla ondan phede olanlar belirtmek iin yaptk. Ve Rabbin her eyi
gzleyendir.511
bnKesir'intefsirinderivayetedilenkonumuzlailgilibirhadiste;Raslllahsallallhaleyhi

510
Sonra andolsun ki; onlarn nlerinden, arkalarndan, salarndan ve sollarndan geleceim.."
(Araf,17)bnAbbas'tanrivayetleAlibnEbuTalhaderki:
'Sonra andolsun ki, onlarn nlerinden geleceim" ifadesi; onlar, hiretleri hakknda pheye
dreceim.
'Onlarnarkalarndangeleceim"sz;onlarndnyalarnaolanarzularnkrkleyeceim.
'Veonlarnsalarndangeleceim.'cmlesi;dinlerinedairilerini,onlarakartracam.
'Ve onlarn sollarndan geleceim" sz; gnahlara kar onlarn arzularn krkleyeceim,
demektir.Yanieytanyledemitir:
Beninsanlarahiretlerihususundasokulacam.lmdensonradirilme,hesabaekilme,cennetve
cehenneme konulma hususunda onlar pheye dreceim. Ben insanlara dnyalar hususunda da
sokulacam. Dnyay onlara sevdirip yaldzl gstereceim. Bylece onlar dnyaya daldracam. Yine
beninsanlaradinlerivesalihamellerihususundadasokulacam.Onlar,iyilikyapmaktanengellemeye
alacam.Beninsanlara,ktamellerhususundadasokulacam.Onlar,ktamellerearacam
veoamellerisslgstereceim.
bnCerr'intercihinegre;eytandemitirki:
Beninsanlara,btnhakvebtlynlerdensokulacam.Onlarhak'tan,hayrdanalkoyupbtl
vektlisessleyipsevdireceim.
bnKesir'degeenbirrivayette,
Sonraandolsunki;onlarnnlerinden,arkalarndan,salarndanvesollarndangeleceim"yeti
hakkndayledenmitir:
Allah stlerinden dememitir. nk rahmet onlarn stlerinden iner. (Buzda teorisindeki
speregonundurumunuaklar.)Birrivayetegrede;o,
Ve sen onlarn ounu kreder bulmayacaksn" yetine; onlar seni birler bulmayacaksn, diye
mnverilmitir.BLS'NBUSZ;ANCAKBRZANVEVEHMDENBARETTR.
511
Sebe,2021
 nternetYazlar407

vesellemylebuyurduurivayetedilir:
Ey Allah'm; senden af, dnyamda, dinimde, ailemde ve malmda afiyet dilerim. Ey
Allah'm, ayplarm rt, korkumdan beni emin kl. nmden, arkamdan, samdan,
solumdan ve stmden beni koru. Ey Allah'm, alt tarafmdan helak olunmamdan sana
snrm.(Bezzr)512
Ey Allah Telm Sendende sana snrm diye dua eden Raslllah sallallh aleyhi ve
selleminmmetiolmaknebykereftir.Obizimbilmediimizneokeylerbiliyordu.Onun
kapsndanbiziayrma.
hramczdesmailHakk

Kaynaka
AKMAK Muharrem Tasavvufi Dncede eytan [Kitap]. Erzurum: Atatrk niversitesi
SosyalBilimlerEnstitsTemelslamBilimleriAnabilimDal,Y.LisansTezi,36892,1994.
emsiTebrizMehmetNuriGENOSMANMaklt[Kitap].stanbul:Ata,2007.

512
bnKesir,1981:11/205206;Taberi,1985:VIII/136137).
 KUR'NIKERM'KOLAYEZBERLEMEMETODU

GnmzdehafzlaalantalebevekendibanaKur'nKerim'insureleriezberlemek
isteyen ok olduundan, nasl yaplaca hususunda biraz bilgi vermenin gerekli olduunu
grdk.BuekildeinsanlardahakolayezberyapabilirseKur'nKerimhafzolmannkolay
olduuinancyaygnlar.
rnekolarakCumasresininaslhzlvekolaybirekildeezberleyeceizburadaanlatalm.



1Birinciyeti20defatekrarlayalm:

2kinciyeti20defatekrarlayalm:

3ncyeti20defatekrarlayalm:

4Drdncyeti20defatekrarlayalm:


5Sonrabudrtyetibirletirerek20defatekrarlayalm:
6Beinciyeti20defatekrarlayalm:

7Altncyeti20defatekrarlayalm:

8Yedinciyeti20defatekrarlayalm:

9Sekizinciyeti20defatekrarlayalm:

10Sonrabeinciyetilesekizinciyetilebirletirerek20defatekrarlayalm.
11Sonrabirinciyetilesekizinciyetilebirletirerek20defatekrarlayalm.
Bu ekilde gnde gnde bir sayfay gemeyecek ekilde ezber yaplr. Eer fazla yaplrsa
zayfveilerikidnemlerdehafzadankaybolmaskolayolur.

YENBRSAYFAEZBERLEME

kincignyenibirsayfaezberlemekiinbahsedilenyoltakipedilir.Okurkenbudiersayfa
ile beraber 20 defa okur ki hafzasna daha iyice yerlein ve unutma olmasn. Ve daha sonra
istenilendiersayfayageer.Hercznaltsayfalarndanyukaryadorualmalaryaplr.Her
gndierczegeilir.
 nternetYazlar409

HAFIZADAKIKURANIKORUMAVEOKUYABLMEN
Kur'n Kerim'i tekrar tekrar okumadan hafzada tutmak mmkn deildir. Sayfa sayfa
Kur'n Kerim'i ezberledikten sonra hepsi hafzaya alndktan sonra tekrar dnp okumak
istediinde ezberledii bir ksmn kendi nefsinde bulamaz. Yani, hfzetmek iin unutup
tekrarlamakarasndagidipgelinereksreklitekraredilmelidir.

SNNETZEREKUR'NIKERM'OKUMA
RaslllahsallallhaleyhivesellemKur'nKerim'iyediparayablerhaftadabirhatim
indirirdi. veys ibni Hzeyfe radiyallh anhdan rivayete gre Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemKur'nKerim'iuekildehatmederdi.
1.Gnsre,(FatihaNisa)
2.Gnbesre,(MideTevbe)
3.Gnyedisre,(YunusNahl)
4.Gndokuzsre,(srFurkan)
5.Gnonbirsre,(uaraYsin)
6.GnonSre(SaffatHucurt)
7.GnKfSresindensonakadarokurdu.513
Buokuyuiinlimler (dudanevk(zevk)aldokuyu)demilerdir.514
BENZERYERLERNFARKEDLMESKONUSU
Kur'n Kerim'de her iki benzeyen yeri ayn anda inceleyip farkl durumlarn ayn anada
hafzayaalmakilemmknolur.

DKKATEDLMESGEREKENHUSUSLAR
1Gzelvedoruokuyulubirstatbulmak.
2Sabahveyaikindiveakamlarsnnetzeremuhakkakokumak.
3Kur'nKerim'iNasSresindenyukaryadoruezberlemekveyaczlerinsonundanbaa
doruezberlemekdahakolaydr.
4Genellikle ayn ezber yaplrken ve ileriki zamanlarda ayn Kur'n Kerim'i elde tutmak
hafzadakiezberkaydiinokfaydaldr.
5lk ezberlenenler unutuldu zannyla zlmemek gerekir. nk tekrarlandka muhakkak
hatragelir.znteytandandr.Bununiinengzeleysreklitekraretmektir.
6Ezber yaplan sayfalarda akam yatarken son tekrarlar sabah kalknca hafzada berraklk
vegecebeyindeigdeseltekrarlarasebepolurki,faydasoktur.

513
Ahmetb.Hanbel
514 : :

. .

 AVATARFLMNNDNDRDKLER

leriteknoloji;nanoteknoloji,biliim,robotlar,yapayaklvb.hayatntmalanlarnagirerek
insanst bir hayata geilmesidir. Daha ileri seviyede hemen hemen tm konularda yksek
dzeyde yapay akl ieren bilgisayarlarn karar vermesi ile insanlarn bamszl ve kendi
kendilerinekararalmamekanizmalarnkaybetmesidirdedenilebilir.
[Her zaman, Deimeyen tek ey deiimdir denilmitir. nsanlarn gzden kardklar
sorun, deiecek eylerin sadece nesneler olmamas gerekliliidir. Bizlerin de, ayn ekilde
deiimeakolmamzgerekmektedir.Aslsorun,deiiminhznnsabitolmamasdr.Deiim
artkhzlanmaktaveteknolojikgelimeleryatayolarakdeil,dikeyolarakhareketetmektedir.
Teknolojiveonunkaynanoluturanbilim,dorudanbirreticighalinegelmitirvebu,
amzn ayrt edici, zelliidir. Fakat teknolojinin hzl seyri ve deiimi, sorunlar meydana
getirmektedir. lkelerin politikalar da, bu deiime paralel olarak bilim veya teknoloji
politikalarhalinegelmivebupolitikalarbtnylemaneviyattanuzaklaarak,ekonomiyeve
itimihayatailikinkavramlarlarlmeyebalanmtr.
Teknolojinin ilerlemesine misal olarak nanoteknolojiyi ele alalm. Bu teknoloji ile gelecek,
gemitekihayallerekavuulacaanlatmaktadr.Yanibugnbilmediimizbakateknolojilerde
insanlartarafndanbulunacakveinsanlkaklalmazsnrlaraeriecek,demektedir.
Maddenin atomik katmanda ilenebilme ihtimalini ilk kez dile getiren Richard Fenyman,
nanoteknolojiiinunlarsylemitir:
Nanoteknoloji, yle zannediyorum ki, kanlmaz bir gelime olacaktr. Kanlmaz olsa
da, nanoteknolojinin mevcut dzeni kkten deitirecek doasn nceden tahmin
edilebilmekteyiz. Bu ekilde teknolojideki gelimelerin tarihine bakldnda, belirli aralklarla
tarih sahnesine kan baz teknolojilerin neredeyse btn ekonomik ve itimi faaliyet
alanlarndainanlmazdeiikliklereyolatklargrmekkaderimizolacaktr.]515
Kurn Kerimde Hz. Sleyman aleyhisselmn yannda bulunan kii hakknda gelen ayet
teknolojinulaacaseviyeyihabervermektedir.
(Sleymandediki:)Rabbim,benibalavebendensonrahikimseyenasipolmayanbir
mlkbanaarmaanet.phesizSen,karlkszarmaanedensin.516
Bu ayette haber verilen Hz. Sleyman aleyhisselmn duasna Allah Tel, icabet etmi ve
onu kendi katndan ok byk nimetlerle ve stn ilimlerle desteklemi, ona hi kimsenin
ulaamayaca bir mlk, grkemli bir saltanat, ei ve benzeri bulunmayan bir hkimiyet
vermitir. Hz. Sleyman aleyhisselmn hayatndan baz blmlerin aktarld ayetlerde bu
zenginlikten,gveiktidardan,sahipolduuilimlerikullaneklindenpekokdetayverilir.
AllahTelHz.Sleymanaleyhisselmakularnkonumadiliniretmivebustnilim
sayesinde ordusunda kulardan oluan bir blk kurmasn salamtr. Hz. Sleyman
aleyhisselmbuvesileylekularlabalantkurmu,onlaradilediiekildehkmedebilmitir.
... Ey insanlar, bize kularn konumadili retildi ve bize hereyden (bol bir nimet)
verildi.Gerektenbu,apakbirstnlktr.517
Hakikatte bu ayet, ahir zamanda benzeri kullanlacak olan stn bir teknolojinin varlna
dikkat ekiliyor da olabilir. Bu kssada geen kularla, bildiimiz kulara deil, bugn

515
(TANYOLA,2007),s.9398
516
Sad,35
517
Neml,16
 nternetYazlar411

kullanlmaktaolanpilotsuzuaklaradaiaretediliyorolabilir.
Hz. Sleyman aleyhisselmn cinler ve eytanlar zerinde byk bir hkimiyeti olduu
bilinmektedir.
"...OnunelialtndaRabbininizniyleigrenbirksmcinlervard..."518
"... Onun iin denizde dalglk yapan ve bundan baka i(ler) de gren eytanlardan
kimseleride(emrineverdik)..."519
YineAllahTel,rzgr,Hz.Sleymanaleyhisselmnemrinevermiveeitliilerindebir
araolarakkullanmasnaimknsalamtr.BuifadeyleHz.Sleymanaleyhisselmdneminde
veaynekildeahirzamandarzgrenerjisinin,teknolojidekullanlacana;
Sleyman iin de, frtna biiminde esen rzgra (boyun edirdik) ki, kendi emriyle,
iindebereketlerkldmzyereakpgiderdi.Bizhereyibilenleriz.520
Hz. Sleyman aleyhisselmn emrine "frtna biimindeki rzgrn" verildiinin
belirtilmesiyle,ahirzamandageliecekyksekuakteknolojisine;
Sleymaniinde,sabahgidiibiray,akamdnbiray(mesafe)olanrzgra(boyun
edirdik)521
Ayetteyeralan"sabahgidiibiray,akamdnbiray(mesafe)olanrzgara(boyun
edirdik)" ifadesi ile Hz. Sleyman aleyhisselmn eitli blgeler arasnda hzl bir ekilde
hareketettiinedikkatekiliyorolabilir.
Hz.Sleymanemrindekieytanvecinlerikullanarakerimibakrdanhemdekorasyon,hem
dekullanmamalgenianaklar,kazanlarveheykelleryaptrmtr.Nitekimbuanak,kazan
veheykellerdenayetlerdeszedilmektedir.522
SebeMelikesinintahtnngetirilmesidenlamateknolojininhabercisidir.
Kitabnbilgisinesahipolanbiri:Gznapkapamadanbenonusanagetiririmdedi.
Sleyman,tahtyannayerleivermigrnce:Bu,krmedeceimyoksanankrlkm
edeceim diye beni snayan Rabbimin ltfundandr. kreden ancak kendisi iin kretmi
olur;fakatnankrlkedenbilsinkiRabbimmstanidir,keremsahibidirdedi.523
BuradaaslbahsedeceimizkonuAllahTelHz.Sleymanaleyhisselmsrailoullarnabir
uyarcvekorkutucuolarakgndermitir.BugndeteknolojideYahudilerinilerigitmesideayr
buayetleriniaretidir.BunedenleteknolojideYahudiegemenliihibirzamangeilemeyecek
olmasdainsanlnacbirkaderidir.
(Sleymandediki:)Rabbim,benibalavebendensonrahikimseyenasibolmayanbir
mlkbanaarmaanet.phesizSen,karlkszarmaanedensin.524
Yahudilerinsonsuzhrslarilearaylarhalendevametmektedir.Hz.Sleymanaleyhisselm
ilegnmzteknolojisindendahaileribirseviyeileanlatlmassrailoullarndakibuilerleyiin
iaretiolacadr.BunedenlesrailMescidiAksaveevresindekikazlaryapmasbuilerlemi
teknolojininkalntlarnabilgilerineulamakistemesindenbakabireydeildir.
Bugn Kdste alama duvar ve Mescidi Aksay evirerek, arkeolojik kaz yaptklarn
syleyensrail,kaznnniin,mescidinaltnayneldiisorusunuaklayamamaktadr.Bugnk

518
Sebe,12
519
Enbiya,82
520
Enbiya,81
521
Sebe,12
522
Sebe,13
523
Neml,40
524
Sad,35
412hramczdeHacsmailHakkAltunta

Mescidi Aksann yerinde daha nce, Sleyman Heykeli dier adyla Siyon Mabedi adn
verdikleri bir mabedin bulunduunu ve bu mabedden bugn geriye kalan tek eyin Alama
Duvar adn verdikleri duvar olduunu ileri srmektedirler. Bu yzden Yahudiler Mescidi
Aksann mevcut eklini ykarak daha nce yerinde bulunduunu ileri srdkleri Siyon
Mabedini(MatrixFilmi,Zionuhatrlaynz)inaetmeyiamalamaktadrlardiyednlrsede
aslhedefinbulmakistedikleriileriteknolojininsrlarileinsanlahkmetmektir.
IrkolarakhrslolanYahudilerinbuileregirimesideyaplarvekiilikleriasndanyapmas
olaan ilerdir. Ancak Allah Tel onlarn dnyaya hkmetme istekleriyle teknolojideki
gayretlerini insanla hizmete evirmesi de cilvei rahmanisidir. Kadn ocuu iin doum
sanclarna katlanrken sonuta neslinin devamn dnr. Toprak kazma ve krekle
hrpalanmasndandolayzlmez. ineatlacakhertohumancakkazmave krein darbeleri
ilernvermekabiliyetinibulur.Herskntbirrahatlamannhabercisidir.
Avatar Filmide bahsettiimiz konu ile ilgili olarak uygarln ve teknolojinin insan
topluluklarna,maddigvezenginlikiinyaattaclarvegeleceianlatanbirfilmdir.Ancak
uygarln her ey olmad, az gelimi olmak ve insanlarn gl dinleri ile de mutlu olup
baaryaulaabileceklerini,gururluteknolojiyimalupedebileceklerinigryoruz.
AllahTelbuyurduki;
Deki:Hakgeldi;btlyklpgitti.Zatenbtlyklmayamahkmdur.525

525
sra;81

Kaynaka
TANYOLABahadrNanoteknolojiyelkeselStratejikYaklasmNaslOlmaldr?[Kitap].Gebze:Gebze
Yksek Teknoloji Enstits Sosyal Bilimler Enstits Strateji Bilimi Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi
210694,2007.
 YUNUSLARYOKOLUNCA,OYUNCAKLARVAROLUR!

Hz.Yunusun(12381321)ktdnemebakldndayinebirbirinekarmolandevletve
millethayatvehuzursuzluklaralmbangidiyordu.526Yenilenmenin,entrikannherbirisinin
fazlacaolduubirzamanda,insanlarakendinikabulettirenbuahsiyetin,temelindekikuvvetin
neolduuhakkndabugnbirokyorumyapabiliriz.Ogndenbugnedorugeldiimizdeise,
hepimizin birer kurtarc rolne soyunduu, olmazsa olmazlar olanlarn bile hepsinde
grlmeyen birka hususu gz nne aldmzda, okta iyi bir yerde olmadmz
grlmektedir. Bizim burada ele almak istediimiz husus, avam snf diyebileceimiz ksmn,
srekli olarak terk ediliyor olmasdr. Avam snf zmre, ancak ykleme ve kullanlma
zamannda hatra gelirken, yetitirilme tarznda hep unutmu, kan kaoslara aklllar are
retelimderken,maalesefiiboalmkabaklarhalinegelinmi,halkkitlelerinikurtarmakiin
aresizlievezamankaybnadlmtr.
lgilenilmeyen insan tipleri ile birileri mutlaka ilgilenmitir. Burada nemli olan ise, bu
kiilerle ilgilenenlerin ne iin ilgilendii sorusunu akl ister istemez alglayp, eitli sorularda
beraberindegetirmitir.Sonsuzkarlarolaninsandndmzde,yaplanlarnveolaylarn
birertesadfolmasihtimalitabikidnlemez.Maddecigrntemelkabulettiinesnede
tesadfdr.nktesadf:MaddeciliinTanrsdr.
Tesadflerin olmad bir hayat yayoruz. Bir gn bakyoruz ki olmadk bir yerden
beklenmedikbirkrizkyor.Bykbirirketbattdeniyor.Batanfalanyokaslnda,batrlyor.
Sonra biri kyor ve bir tahminde bulunuyor. Sanki o gelecek hakknda ipular veren ve ok
ileriyigryormugibi,insanlaretkiliyor.Birzamansonragrlyorki,beslemelibilgiilehibir
eyintesadfolmadhayatmzdasnpgidiyor
Sonzamanlardadikkatedecekolduumuzbirhususise,ksavadelihretlerileinsanlarn
egolar, libidolar, isel ne kadar drtleri varsa tatmin edilerek, ykma uram yetenekler
eleniyor ya da tespiti yaplyor. Birileri istatistik yapma dncesi altnda uzun vadeli projeler
reterek,kiilerinulaamayacabykbirtopluluunaltyapsnzmekiin,basitvegelecei
olmayan analiz temelli televizyon ovlar veya programlar dzenleyerek, insanlarn kymetli
zamanlarntketiyorlar.
Hz. Ali kerremallh vechenin, ocuklar gelecek yllara gre yetitirin diye bir tavsiyesi
vardr.Ancakbirilerinin,bugnnocuklaryadainsanlarngelecektebizimistediimizekilde
nasl kontrol edebiliriz kayglar ve planlar vardr. [Onun iin bir lkenin geleceini tahmin
etmek ve o lkenin dnyadaki etkinliini lmek iin bakmamz gereken nemli bir nesne de
oyuncaklardr.
Oyuncaklar, 1900lerin banda bu gn bildiimiz kavramlardan olduka farklyd. Bir
kompozisyoneklindetasarlanp,iinekkobjeleryerletirilerekkendiiindezelbirdnya
olutuluyordu. Sonra 1920 yapm oyuncak hastaneler var oldu. Bir platformun zerine
yerletirilmibinabenzetimininiinde,minikminikyataklar,zerikanlhastalar,alandoktor
ve hemireler yer alyordu. Bu oyuncak hastane dnya savann izlerini tayordu. O
dnemdehastanelerdoluptayor,ocuklaradasavansonularn,buoyuncaklarvastasyla
anlatlyordu. Hitler baa geer gemez Reich oyuncaklarn tasarlatt. Yine byke bir

526
(Byk Seluklu Devleti/10381194; Harezmahlar Devleti/10971231; Irak Seluklu Devleti/1157
1194; Trkiye Seluklu Devleti/10921307; Osmanl Devleti/12991922; Eyyubler Devleti/11711348;
TimurlularDevleti/13701506)
414hramczdeHacsmailHakkAltunta

platform zerinde bir krs yer alyordu. Bu krsnn zerinden Hitler, yzlerce askere
sesleniyor,arkaplandadaAlmangenleriretimyapyorlard.
1930unbalarndatasarlananbuoyuncaklarlabyyenbirokAlmanocukbulunuyordu.
Onlarliderlerininkimolduunuvetoplumdaneyapmalargerektiinibuoyuncaklarabakarak
renmilerdi.
1950lerde ise kz ocuklarna ynelik mutfak oyuncaklar retildi. O mutfaklarda ise
bugnnmodernbykmutfaklarnaratmayacakekildehertrldetaydnlmt.Sra
sratenceler,tavalar,pastakalplarvard.kgiyimlibirkadntezghtayemekyapyordu.Bu
dakadnntoplumdakiyerinionlarlaoynaypbyyenocuklararetiyordu.
1970lerin sonuna kadar devam eden ve bugnk biblo kavramna denk gelen oyuncak
kavramokrenkli,okdetaylyd.Tekbiroyuncakbileadetayaayanbirdnyavaatediyordu.
Bunun sebebi ise o dnemin artlaryd. Televizyon, bilgisayar, atari gibi grsel bir sunum
olmadiinozamannocuklarhayaldnyalarnbuoyuncaklarlaekillendiriyorlard.
Ksacas gelecein yetikinleri bu kk dnyalara bakarak kendi dnyalarn
oluturuyorlard. Teknolojinin hzla gelimesi ve seri retime geilmesi, oyuncak kavramn
adeta atomize etti. Artk seyirlik oyuncaklar yerine, kullanat bebekler, arabalar, eitli
trdenoyuncaklarretilmeyebaland.Budaaslndaartcdeildinkdevirhzltketve
zincirin paras ol devriydi. O basit ve ksa mrl oyuncaklar da tpk Hitler dneminin
oyuncaklar gibi devrini yanstyor ve gelecek ile ilgili bilgiler veriyordu Bu oyuncaklarla
oynayan 80lerin ocuklar byk endstri zincirlerinin paras olacak, tek bir noktaya
younlaacakvemuhafazadeiltketimodaklyaayacaklard.
2000lere gelince... Bugn oyuncaklar basit olmalarna karn ok renkli, hareketli ve
grltl.ErkeingcnevurguyapanrmcekAdam,Spermen,Batmangibikahramanlar,
bilgisayaranntektulaynetimzelliiniyanstanuzaktankumandalarabalar,robotlar
vb...Buoyuncaklarodaklanmanngletiineiaretediyor.Grltlvehareketlievrelerde
yaayanocuklarntekbireyleilgilenmesioldukazorgibigrnyor.Bunusalamakiinses
ve klardan yararlanlarak duraanl yokluk olarak alglayan, aksiyon bamls birey tipleri
oluturuluyor.
lkemizdeiseretilenoyuncaksaysyokdenecekkadarazdr.Budurumiseisteristemez,
dnyadaki retim gcnde ve karar mekanizmasnda sz sahibi olamadmza ve
olamayacamza iaret ediyor. nk oyuncaklar, ocuklarn byme anda ve gelecekteki
rollerini ekillendirmede bahsettiimiz zere nemli bir role sahiptir. Trkiye oyuncak
retimine dhil olamad, dnya apnda bilinen ocuklarn sevmekle beraber oynamak iin
arzuduyacabirsanalkahramandahioluturamadiinbusretendebirekildedlanm
durumdakalmaktadr.
Yaadmz zamanda bu srecin efendisi saylabilecek, oyuncaklarn tartmasz lider
reticisi kimin olabilecei, bir ok alanda da grld zere Made in China ya da P.R.C
ismiyle ne kan inliler olduu grlmektedir. 10 yl sonraki dnya portresi gznzde
canlandnda,innindurumuartkneifadeediyor,dnmekgerekir.]527
in grnen yz ve kukladr. Asl onun arkasndaki oynatc, fikir babas, akla hayale
gelmeyecekbiryerdeveoradaolmaldr.inninherlkegibikltrelbirtemelivardr.Fakat
kimlikleri dnya zerinde hemen fark edildiinden, onlarn belirli bir snrdan teye
geemeyeceklerini tarih hep gstermitir. Bu nedenle, bir zaman byk dnya savalarn

527
NagehanAlOyuncak,Kaynak:www.aksam.com.tr3
 nternetYazlar415

kmasnsalayanfinansrlere,uzunvadelistratejilerinihareketegeirebilmeleriiindahaok
oyuncaktipleri,projelerretmekzorundadrlar.
Bubahsedileneyleriengelleyecekyaznnbanda dabelirttiimizgibibizim samimiiten
fedakr Yunuslardr. Onlar toplumun kilit noktalardr. Onlarsz bir milletin hayat
ekillenmediigibigelecekvadedennesilleringelmesidednlemez.
Yunuslarbizimidnyamznkaralklarnsilen,sknetverenvegelecekvadedentiplerdir.
 MEDYANINGC

Gnmzde medyann gcnden ska sz ediliyor. ou kimse byle bir illzyona
kaplm gibi. Dnya elli yl ncesine gre kitle iletiim aralarnn hem nicelikleri, hem de
nitelikleri bakmndan byk deiim geirdi. Haberleme teknolojisinin neler
gerekletirdiini saymakla bitiremiyoruz. Medyann yaygnlk alannn artc boyutlara
ulatnkabuletmemekmmkndeil.Hattabununakasndayapyorlar:
"BRSNEKLEBRDEVLETBAKANIARASINDANEBENZERLKVARDIR?
HERKSDEGAZETEYLELDRLEBLR".
Ama bu sadece bir aka ve akay gerekle kartranlar ok ac tecrbelerin beklediini
syleyebiliriz.
Kitle iletiim aralarnn kendi bana bir g olduu vaki deil. Geri medyann ynlen
dirmesindenetkilenenoksaydainsanvar,amaynlendirmeyimedyakendiiktidarnnbir
tezahr olarak yrrle koymuyor. Medyann ynn bizatihi iktidar belirliyor.
Dolaysyla, medya tarafndan sevk ve idare ediliyor gibi olan insanlar medya olmadan da
iktidarn baka aralaryla zaten sevk ve idare edilmekte bulunan insanlardr. Medyann
kendinemahsushedefleriyok,buyzdenbamszlndanszetmekyanl.Hattdnyaa
pndamedyannzerkbirkarakterebilesahipolduusylenemez.Ksmdahiolsazerklii
elindetutanmedyatikgKrfezSavasrasndadnyanntektelevizyonkanalnamahkum
olmasnnleyebilirdi.
Gnmz iktidarlar medyasz etkinlik gsteremiyor. Bu onun gemi dnem
iktidarlarndan en bariz fark. yleyse iktidarn muhta olduu bir ara olarak medyann
gcndenszetmelideilmiyiz?Hayr,nkmedyaileiktidararasndakiilikibirgeminin
mrettebat ile kaptan arasndaki iliki gibi deil. ktidar medyay kendi gcnn zorunlu
uzants olarak meydana getirmitir, "iktidar bozar, mutlak iktidar mutlaka bozar" sz,
medyay etkin klarak gcn tantmay gzeten iktidar iin bilhassa geerlidir. Eer
toplumdamedyannsebepolduubirtahribattanszedilecekse,butahribatniktidarnar
zulad bir sonu olduunun bilinmesi gerek. nk iktidar basksn ancak kitleyi kitlev
niteliktetutmaksuretiyleyrrlesokabilir.
Buyzdenmedyadolaysyladoanaksaklklarngiderilmesinimedyadanbeklemektpk
teknolojinin yktn teknolojinin onarmasn beklemek gibidir. Efendisine kzp ua
dvmeyekalkanlar,bunubaaramadklarzamanoefenditarafndandvdrlmduruma
derler.Baardklarzamanisekendiefendilikkonumlarnkaybetmiolurlar.Efendiliimizi
korumamziinefendiiledvebilecekartlarkollamamzgerek.528
Bu szler be yl nce yazld halde ierii ile bugn de ayn durumlarn devam ettiini
gstermektedir. Kuvvet ve kudret yanl yapma hakkn kimseye vermez. Haddini aan
madurla,kuvvetinigsterenarasndahibirfarkyoktur.DerleryaDmezKalkmazBirAllah
Teldr. Sylenecek szleri, yaplacak hareketleri yerli yerince hakkaniyetle uygulamak ne
gzelbireydir.Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Bela (azdan kan) sze baldr, eer bir kimse bakasn kpek st emdi diye
ayplarsa,okimsede,okpektenstemer.Yanibirkimse,birbakasnktbiriyapmakla

528
ZELsmetNeyiKaybettiiniHatrla[Kitap].stanbul:ule,2006,s.3638
 nternetYazlar417

ayplarsa,aypladokti,onunkendibanamutlakagelir.529
nsanyllarylgeseettiindengerikalmaz.ylekiyklmazinsanncedostlarsonrakendi
eliyle yapt iler ile perian hale gelirde telafisi mmkn olamaz. Musa aleyhisselm, Allah
Telyakavmindekifitneciyisorarken,AllahTel
benimdedikoduyapmamistiyorsundemitir.
nemliolanmevzu,hrslarvebiryerleregelmekiinverilmidnlerkarlndaahsiyet
enflasyonunadmemekgerektiidir.Sonundaheryuvarlanantayerinibulur.Fakatbuarada
ezilmemekbykerdemdir.AllahTelbuyurduki;
Ognki,onlarntuzaklarkendileriiinhibirfidevermeyecektir.Veonlarayardmda
edilmeyecektir.530
Sonutainsanlaremellerinekavumakiindoruvedrstyollarkendilerinesemezlerse
eilenkuyularonlarnzindanolacaktr.

529
(AlauddinAlib.Abdlmelikb.KadHanMttakielHindi,Kenzlummlfsnenilakvalvelefal,III,
315)
530
Tur,46

 AHBUYARDIMKURULULARI!

Birarkadamgeldi.Eindendertyanyordu.
Bktmusandmhanmnkermeslerinden,yardmtoplamalarndan,benimleilgilenmiyor.
Hergntostyemektenbktm.Bizesuluyemekyiyebilmekartkharammoldu..?
lkbaktaeidoruyapyorgibigzkyordu.Lakinkarlanbiryervard,odakocasnnbir
ekilde ihmal edilmesiydi ki, aslnda ok nemli bir durumdu. Yaplanlar en nihayetinde bir
yardmdramabizdeyardmilerindenelinieksindahidiyemedik.Nasldiyebilirizki,sabret
kardeim,sabretdiyerekolaygeitirdik.
Bahsedilen bu durum, aslnda bir sorun olmakla birlikte, asl konu bunu bizim nasl
zmemiz gerektiiydi. yilik adna birisi yuvasn huzursuz ediyor. Bizde buna kar bir are
retemiyoruz. Toplumun bu ekilde aresiz kald durumda ne yapmak gerekir?, diye
dnmemek elde deil. En basitinden televizyon ya da internete bakarsanz toplum srekli
yardmlamaarlmakta,olmasmmknolmayansenaryolarmasabandaretilerekservis
edilip sunulmaktadr. Hi dikkat ettiniz mi? Btn senaryolar alt tabaka zerine kurulmu,
elit,lks hayatyaayaninsanlar,kastlolarakunutulmudurumdadr.Kendimcehizengin
kesiminyardmkonularndakifaaliyetlerereklamamalolanlarndndarnekhibirnumune
yokgibidir.Sankiyardmetmekcebindeazparasolan,zarzorgeineninsanlariinvar.Tabiki
yardmkurulularnngrntekicazibelii,insanlarkendilerineekiyor.Ancakbuekmenin,
bazen boyuna sarlm gibi bir durumda olduunu dnnce, boduu birok insan da
grmezlikten gelemeyiz. Bir yeri kurtaranlar, baka bir yeri ykarak bunu yapacaklarsa, bu
yardm acaba aslnda neye hizmet ediyor?, diye hi dndnz m? Zannmca eytann en
tehlikeli tuzaklarndan biri burada ortaya kmaktadr. O da iyilikle aldanma dan baka bir
eydeildir.
Gnmzde yeni bir yardm ekli de yurt dndaki insanlara yardm etmek ekline
dnt. Bu kampanyalar nasl balatld diyebilirsiniz. nk ierdeki yardmn bir ekilde
ayrntsgzdenkamayacaktr.DlkelerdekileriseAllahTelyavevicdanaemanet.Daha
dorusu bu trl yardmn istismarn yapmak ok daha kolaydr. Tesadfen reklamna rast
geldiim bir kuruluun, kendi yapmad yardm, kendi yardm gibi gsteren hayr kuruluu,
sizce de ne kadar samimi olabilir ki? Bunu da utanmadan, etrafa reklam edilerini grnce
insanzlmektedir.
Memleketimizde, gerek anlamda insan yardma muhta bir talebenin, asgari dzeyde
ihtiyalarn dahi gidermeden, darda yaayan insanlar dnmek, samimilikten uzak bir
baklaiiboaltmaktanbakabireydeildir.Yani,parayardmaldmzyerinzayflamasna
ramen,daryagnderdiimizazbiryardmla,neoraykalkndrabiliriznedeiindekiinsanlara
faydalolabiliriz.Uzakyerlerdekidavulsesikulaahogelirhesab,aslndaemperyalistemelleri
olanlara, yardm etmekten baka bir ey yaplmyor diyebiliriz. Onlar ykamadklar yerleri bu
ekilde ykyorlar. Kuvvetin zayi edilmesi nasl gerekiyorsa o ekilde her trl amac
kullanyorlar. Gerekirse bu hayr cihetinden olsun. Bu ekilde kurucularnn kimler olduunu
dahi bilmediimiz birok yardm kurulular bu ekilde kanmz yllarca emdiler de farkna
varamadk.
Alvin Toffler531 zengin olabilme artlarn sayarken yardm kuruluu ve dernei kurun

531AlvinToffler(doumu3Ekim1928),saysaldevrimi,iletiimdevrimini,irketdevriminiveteknolojik
tekilliitartan almalaryla bilinenABD'liyazarvegelecekidir.Fortunedergisinin eski bir editr
 nternetYazlar419

demesibounadeildir.
Sonuolaraktopluyardmkampanalar,dernekler,vbkurulularndevletinkontrolaltnda
olmasgerekmektedir.Eerbuekildeolmazsa,istismarlarartargider.Denilebilirki,buekilde
alnan tedbirler zamanla sknt dourur ve insanlar yardm eli uzatmaktan tedirgin olurlar.
unuunutmayalmkihereyaslnadnermiyaniharamhelal,helaliharamyoldatasarruf
etmek mmkn deildir. Yaplmas gerekenleri, acilen yapmadmz mddete, Allah Tel
iin,dinveinsanlkadnadahaokaldatacaklardr.Kusurabakmayn,buemberdenbumillet
okgeirilmitir.BunailginbirrneiK.KarabekirPaa'danverelim;
Erzurum'da yakaladmz Mslman olmu bir Rus casusunu temize karmak iin bir
mahallehalknnkararghmageldiizamanhallerinebakphatratmaunukaydetmitim:
EyTrkolu!Senpeksafsn,seniherkesaldatt.Erdimdiyen,dndmdiyenemberinden
atlatt.(Karabekir,stikllHarbimiz,2/717)
Millet,kendidinamiklerinikurarkendengeunsurukoymadanoluumabalanmasmmkn
deildir.Onuniindevletimizin, buyardmkurulularadaltndafaaliyetgsteren dernekleri
kontroletmesigerekmektedir.Toplananyardmn,neredenvenereyegittiibelliolmaldr.Biri
birbursverirken,hemkazandnnhesabn,hemdeverilenyardmnhakedecekleredatlp
datlmadnn hesabn da verebilmelidir. Muhta olan veya olmayanlarn tespitinde hangi
kriterlerinesasalndhususundabelliolmayanbaboluklarvarise,insanlarnalnterlerinin
hederolmaselbettekikanlmazdr.
Neticedeferdiyadairketlerinyaptyardmlarda,insanlarzgrcehareketedebilmesinin
naktutulmal,fakatteekkllerin,btnyapacaklaryardmlarn,gerektendeomaiin
yaplpyaplmadhakkndadevletinveilgilikurumlarnnkontrolaltndaolmas,istikbalimiz
iinnemlibirhusustur.

olarak nceki almalar teknoloji ve (bilgi bombardmangibi) onun etkileri zerineydi.

Sonratoplumdaki deiimlerive tepkileri incelemeye balad. Daha sonraki almalarnn odan 21.
yzylda askeri donanmn artan gc, silah ve teknolojinin yaylm vekapitalizmoluturdu. Kendisi de
yazar ve geleceki olanHeidi Tofflerile evlidir.Los Angelesehrinde yaamaktadrlar. "Alvin Toffler"a
ithaf edilen kitaplar birlikte yazmaktadrlar.Ynetim danmanl irketiAccenture,Bill GatesvePeter
Drucker'dan sonra onu i liderleri arasnda nc en etkili ses olarak nitelendirdi.Financial
Timestarafndan"dnyannennlgelecekisi"olarakdatanmland.
 YABANCILAMA

Yabanclama kavramn genel olarak, bir eylem araclyla kiinin, grubun, kurum veya
toplumun,kendizgnetkinliininsonularnayadarnlerine,iindeyaadtabiata,dier
insanlara veya kendi kendisine yabanclamas eklinde olduunu ifade edebiliriz. nsanlar,
kazandklar nesnelere ve glere abuk balandndan, dier insanlara gsterdiinden daha
fazladeervererek,zamanladierlerinideersizbireraraolarakgrmeyebalarlar.Sonuta
bireyin uzaklama periyoduna girerek, ilk nce kendine daha sonra topluma yabanclamas
meydanagelir.
nsanbamlbirvarlkolarak,srekliolarakdndakiolaneylerleilikikurmaktavedier
taraftankendidnyasnoluturmaktadr.Yabanclamanntemelindeiseekonomik,sosyalve
dini yozlamalarn eseri bulunmaktadr. nsann varln srdrebilmesi iin, ferd ve sosyal
faaliyetleriyle birlikte mevcut glerini tatmin etme durumunda olmalarndan tr,
yabanclamaya itilme etkisinden de kendilerini kurtaramazlar. Bir zaman sonrada, kendi
bilgilerini ve oluturduu deerlerini tabulatrp, ama haline getirir. Bu ekilde yabanclaan
insan, zgr ve yaratma gcn kaybedip, hkmedici insan olmaktan karak, topluluk iinde
birbirinden kopuk, soyutlanm, belirsiz, deiik trden insan modelleri ortaya km olarak
grlr. Klelikten kurtulmaya alan insan, zamanla kendi yabanclamasnn klesi haline
gelir. Onun iin kendinden baka doru kalmamtr. dealleri biter, artk yabanclamann
kriterleri balamtr. Mesela; balangta ideal iin bir teekkl oluturulurken, daha sonraki
faaliyetler o teekkl sadece ayakta tutmak iin yaplr. nk yabanclaan sistem artk
bymeyevebirekildekontroldendekmayabalamtr.likileriartnca,kendinikorumaya
mecbur olmaya balamtr. k noktas ilk etapda olumluyken, ileri noktada olumsuzluk
aamasna gelinerek, yabanclama etkisini kaldrmakta bir o kadar da zorlamtr. Belki k
zmdahiretilemezolmuveileriseviyedekopmalarmeydanagelmitir.
Bahsettiimiz zere, yabanclamalarn kaldrlmas amacyla, zm yolu olarak yeni bir
harekettarzgerekmektedir.Buisereform,intikal,zorunludeiimvededevrimgibiaralara
ihtiya duyacaktr. yle ise yabanclamay durdurmann zm noktalar neler olabilir? Bu
konudaokszsylenebilir...
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem, yabanclama tehdidini hissettiinde tedbir amal
hareketleri hi elden brakmamtr. Cahiliye dneminde topluma ba belas olan insanlar,
slmagirdiklerinde532bunlareldeederek,yabanclamanniinedmelerineengelolmutur.
Bir baka hususta nesh kavramn gelitirerek, uygulamadaki baz hkmleri tatil etmi,
insanlarndineyabanclamasnengellemitir.
"Biz bir yetin hkmn yrrlkten kaldrr veya onu unutturursak, mutlaka daha
hayrlsnveyabenzerinigetiririz." 533yettegeen"dahahayrlsnveyabenzerini"ifadesi

532
Tulek:Talkin cemidir. Mekke fethedilince esir durumuna dt halde Hz. Raslllah sallallh
aleyhiveselleminesirmuamelesiyapmayp,azadettiiMekkehalknadenir.Mekkefetholuncainde
mslmanolmayanlardavard.RaslllahsallallhaleyhivesellemMekkelilere:
Gidinserbestsinizdemi,kendisinezulmn,ikencenin,hakaretinhereidiniyapanbirsaatncesine
kadar kendisini yok etmek iin btn gleriyle alm, alanlar desteklemi, bu maksatla Bedir,
Uhud,HendeksavalarntertiplemiolanMekkelileribirkakiihritoptanaffetmi,sizlertuleksnz
demitir. Tulek,azad edilmilermanasna gelir. Tulek demesi, belirttiimiz zere harp hukukuna
gre,savataelegeirilmelerisebebiyleesirhkmndeolmalarndandr.
533
Bakara,106
 nternetYazlar421

bu noktada ok nemlidir. Yani, nesh olan hkmler de, yeni hkmler gibi "hayrl"drlar.
nsanlarnhayrnaolmazelliibtnyetleriingeerlidir.Mesela:KfirunSresindegeen
"sizin dininiz size, benim dinim bana" hkm, cihat yetiyle tahsis edilmitir. Ama bugn
dnyann ok yerinde Kfirun Sresi yrrlktedir. Mslmanlar o yabanc beldelerde,
Mekke'dekiilkdnemgibi,omilletindininekarmamaktavekendidinleriniyaamaktadrlar.
Onlara kar silhla cihat etme yoluna da gitmemektedirler. Buna gre Kafirun Suresindeki
ayetinhkmtamamenkalkmamveonauygunartlarolduundadaaynenuygulanacaktr,
manasanlalmaldr.
Sonuolarakdiyebilirizki,ektiinbiracybakabirineektirmekle,yanllaeldeedecein
bir eyin sonuta dnnn tekrar olacana veya bunlar bir tarafa brakp ferden ve
toplumdan yabanclaarak kazanlacak her trl kazanmlarn akim kalaca unutulmamaldr.
Gnlleri fethetmeden ve ikna etmeden beka bekleyenler iin gelecek diye bir ey yoktur.
Tarihtebunaokkereahitliketmektedir.
Bir rnek daha vermek gerekirse, Sovyetler Birlii'nin k, gcnn zirvesine
ulamasndansonrakiyirmiotuz,hattabelkideonyliindegerekleti.Bunudeneykabndaki
bakterilere benzetebiliriz. Eldeki kaynaklar ve bu kaynaklarn tketimi veya ekonomik gelir
giderarasndabirdengesizlikolduundabuanikleringereklemeihtimaliartrmaktadr.
Deney kabnda bakteriler oalr. Her kuakta saylarnn ikiye katlandn farz edelim:
Sonlarnn gelmesinden be kuak nce deney kabnn 16'da 15'i botur, sonraki kuakta 4'te
3' botur, sonraki kuakta da yars botur. Yars bo olduktan bir kuak sonra kap doludur.
Artk yiyecek kalmamtr ve bakterilerde k yaanr. Dolaysyla, toplumlarn glerinin
zirvelerine ulatktan ok ksa sre sonra Osmanl mparatorluunda da olduu gibi k
yaamalarndayabanclamannetkisiniokiyigrebiliriz.
Birkolukoparmakiinlastikleskldndnelim.Lastikokoluhemenkoparmaz.Sadece
kolunkangrenolmasna,koluniseieyaramazhalegelmesinevesonutakolunileviniyerine
getirememesi sebebiyle helak olmasna sebep olur. Her iki adan bakldnda, ince ayar iyi
yapmannzorunluolduunuveyabanclamatehlikesinihibirzamanunutmamamzgerekir.
Allahn nimetine bedel, inkr ve nankrl tercih edenleri, ayrca kendi halklarn da
helk yurduna, cehenneme srkleyenleri grmedin mi? Onlarn hepsi oraya girecekler.
Cehennemnektbiryerleimyeridir!534

534
brahim,28
 SORUNLARINASILZMELYZ?

nsanlarn itimai yaamlarn belirleyen temel unsurlar arasnda, iinde yaadklar
toplumun hayatn alglama ve yaama ekilleri bulunmaktadr. Her insann kendi evresi
iindekidierkiilerlevezellikleyaknolduugruplarlapaylatbirnizammuhakkakvardr.
Bu ekilde de temel kabul ettikleri nizama gre ekillenir ve toplum iinde kabul edilirler. Ne
yazkki,uyulannizamlarkimiiinmodernsaylrken,kimiiindegericiolarakgrlp,eitli
ekillerdealglanpadlandrlmaktandakendilerinikurtaramazlar.
erif Mardin bu konuda u soruyu soruyor: "Nasl oluyor da baz dnceler "ilmi" olarak
tanmlanrken, baz dnceler "ideolojik" olarak tanmlanyor? Niin bu iki anlam birbirinin
zddolarakkullanlyor?Birantropologun(insanbilimuzaman)deyimiyle:
"nedenbenimilerisrdmzamansosyalfelsefeadnverdiimdnceyibakalarnda
grdmzamanbunlar"dnce"olaraknitelendiriyor,benimdncelerimekatlmayan
birindebueitdnceleribulduumzamanbunlara"ideoloji"damgasnbasyorum".535
Gnmzde ilerici, gerici, modern gibi kavramlarn kmas ve retilme sebebi olarak bu
durumu gsterebiliriz. nk hayatmzdaki madd ve manev g dengelerinin deimesi
sonucu balayan yeni durumlara insanlarn adapte olabilmeleri, yeni duruma kar kendini
korumak iin ister istemez simetrik ve asimetrik536 durumlarla karlamaktadrlar. Deien
hayat dzeni ile birlikte, yaammzda yeni ekiller yeni boyutlar kazanld grlnce,
tedbirleri,dnceleri,nizamlarvestratejileriasndandafarkllamamecburolmutur.Her
yerde, yeniliki hayatn etkilerini belki binlerce insann tepkilerini ve etkilenmelerini
grmemezliktengelemeyiz.ylekiinsan,karsnagelenbugibiyenidurumlardaneyappne
yapamayacan bilmekte zorlanacaktr. Bazen hi beklenmedik bir anda, en can alc
merkezlerini yani i ve aile hayatna vuran bu yeni hayat dzenleri, adeta insan hayatn fel
eder. Ancak biliyoruz ki, gelien ve kabul gren evrensel insan haklar anlay, hibir insana
dier insanlara kar zorla yaptrm gc vermemektedir. Fakat hayatmzn dzensiz ya da
huzursuz olmasndaki asl etken dncenin, ideolojinin kimliksiz ve gizli dman ekline
giriinenesebepolmutur?Bunudnmemizgerektiiinancndayz.
Bu soruya cevap olarak bizi bizden alan, stne gidince korkulan, ekilince ezildiimiz
gnmzdeyaadmzmodernhayatmzdiyebiliriz.Geleceimiziinyaadmzmodernlik
diyeadlandrdmzhayatmzadikkatlibakarsakbiroksebeplerideberaberindegrebiliriz;
Fiziksel bilimlerde gerekleen, kinata ve onun iindeki yerimize dair dncelerimizi
deitirenbykkeifler;
lm bilgiyi, teknolojiye dntren, yeni insan ortamlar tasarlayp eskilerini yok eden,
hayatn tm temposunu hzlandran, yeni tekelci iktidar ve snf mcadelesi biimleri
meydanagetirensanayileme;
Milyonlarca insan, atalarndan kalma tabii evrelerinden koparp, dnyann bir baka
ucundayenihayatlarasrkleyen,muazzamdemografikaltstoluumlar;
Hzlveoukezsarsntlehirleme;
Dinamik bir gelime iinde birbirinden ok farkl insanlar ve toplumlar birbirine
balayan,kapsayankitleiletiimsistemleri;

535
erifMARDN:deoloji,stanbul,letiimYaynlar,2000.s.15
536
Asimetrik:Aralarnda(simetri)bakmbulunmayan(ikiey)veyaikiyanarasndabakmolmayan
(birey),
 nternetYazlar423

Yap ve ileyi asndan brokratik diye tanmlanan, her an glerini daha da arttrmak
iinabalayanvegitgideglenenulusdevletler;
Siyas ve ekonomik egemenlere kar direnen, kendi hayatlar zerinde biraz olsun
denetimsalayabilmekiinabasarfeden,insanlarnkitleseltoplumsalhareketleri;
Son olarak, tm bu insanlar ve kurumlar bir araya getiren ve ynlendiren, keskin
dalgalanmalariindekikapitalistdnyapazar..537
Bu nedenlerini sayarken yaadmz modern hayatn hzl geliimine ramen kendimizi
kontrol edebilmemizde gl olmaymz bir zamanlar sava kaybetmekten korkan
insanlarn,imdibykbirstnlklekazanacakolacakorkularmvardr?
Sonuolarak;nsanntekkurtuluaresi,AllahTelgnderdiislamdininigzelanlamal,
gnmzihtiyalarnkarlayacanasamimibirekildeinanarakmodernhayatkorkularmz
yenmekiingereklikazanmlarsalamaldr..
HerkimdeAllahTel'dankorkarsa,AllahTelonabirkyolugsterir.(Talak,2)

537
Berman, M.. Kat Olan Her ey Buharlasyor, (trc.: . Altu ve B. Peker),stanbul: letisim Yay.,
2006.s.2829

 SULTANFATH'NAYASOFYAVAKFYES

"Allah'n mescidlerinde o'nun adnn anlmasna engel olan ve onlarn harap olmasna
alandan daha zalim kim vardr! Aslnda bunlarn oralara ancak korkarak girmeleri gerekir.
Bakatrlgirmeyehaklaryoktur.Bunlariindnyadarezillik,ahirettedebykazapvardr."
(BakaraSuresi/114.Ayet)
te bu benim Ayasofya Vakfiyem, dolaysyla kim bu Ayasofyay camiye dntren
vakfiyemideitirirse,birmaddesinitebdilederseonuiptalveyatedilekoarsa,fasitveyafask
bir teville veya herhangi bir dalavereyle Ayasofya Camisinin vakf hkmn yrrlkten
kaldrmaya kastederlerse, asln deitirir, fruuna itiraz eder ve bunlar yapanlara yol
gsterirlerse ve hatta yardm ederlerse ve kanunsuz olarak onda tasarruf yapmaya kalkarlar,
camiliktenkarrlarvesahteevrakdzenleyerek,mtevellilikhakkgibieyleristeryahutonu
kendi batl defterlerine kaydederler veya yalandan kendi hesaplarna geirirlerse ifade
ediyorum ki huzurunuzda, en byk haram ilemi ve gnahlar kazanm olurlar.

Bu sebeple, bu vakfiyeyi kim deitirirse, Allahn, Peygamberin, meleklerin, btn

yneticilerin ve dahi btn Mslmanlarn ebediyen LANET ONUN VE ONLARIN ZERNE
OLSUN, azaplar hafiflemesin onlarn, har gnnde yzlerine baklmasn.

Kimbunlariittiktensonrahalabudeitirmeiinedevamederse,gnahonudeitireneait
olacaktr.

Allahnazabonlaradr.Allahiitendir,bilendir.
FatihSultanMehmedHan1Haziran1453
(Tapu Kadastro Genel Mdrl'nde Bulunan Ayasofya le lgili Arapa Vakfiyenin
Tercmesi)
 YREMZEBATANNGLZKAZII(ErmeniMeselesi)

Psikolojik Sava, herhangi bir dnrn icat ettii bir faaliyet ekli deildir. nsanlk tarihi
kadareskiolan,bustratejikharektekli,ilkolarakinsanlararasanlamazlklarnzmnde,
hilenindekullanlmasolarakortayakmtr.
Psikolojik sava uygulamalarnn, tarihte rnekleri saylamayacak kadar oktur. Dman
yldrmayaynelikolarakuygulananbufaaliyetler,bazenzellikledostbirliklerekarynelik
olarak da uygulanmtr. Dnya zerinde insanlar var olduu srece de, uygulanmaya devam
edecektir.
II.DnyaSavasndansonrayaplandeerlendirmeler,psikolojiksavastratejilerinin,yalnzca
sava zamannda deil bar dnemlilerinde de kullanlabilecei sonucuna varlmasn
salamtr. yle ki psikolojik sava taktikleri sayesinde, scak savalarda dahi ulalamayan
sonulara ulalarak, birok lke ve toplum zerinde etkili olabilme ve ynetimi altna
alabilmeninmmknolabileceigrlmtr.Gnmzde,yabancbirlkenindpolitikasn
etkilemek maksadyla yaplan propagandalarn, genellikle kabul edilebilir bir yaklam olarak
alglanmassalanarak,ikameteliliklerinindebukonuylaokyounbirekildeilgilenmekte
olduklargrlmektedir.Bununlabirlikte,bylealmalardabaarsbulunulanlkelerin,siyasi
kltrne ve rejiminin hassasiyetsilerine gre deiiklikler gsterir. Psikolojik savan nemli
unsurlarndanolanKitleiletiimaralarnemlibirfaktrolup,bununlailgiliolansahiplikve
kontrol konusu yine ok nemli iki konudur. Bu iki temel faktr, yani mlkiyet ve kontrol
faktrleri, medyada ki kltrel retimin ideolojisini de ciddi boyutlarda etkileyen nemli
etkenlerdendir.
Kitleiletiimi,kelimeningerekanlamylakitlelerarasbiriletiimdeildir.Kitlelerleolan,
kontrol amal iletiimdir. Bu kontrol aray da, siyasal ve ekonomik glerin, egemenlik
aray ve mcadelesini yanstmaktadr. Kitleler ise, kontroln amacnda kullanlan hem ara
hemdeamahalinegetirilipbirekildekullanlmaktadrlar.Dolaysyla,kitlelereulamaamac,
gerekte ise bu ulamann nedenini gizler. Ama, onlara ulaarak kontroldr. Buda psikolojik
savantemelkuvvetidir.
Gnmzdescaksavalarnyeriniartksouksavalarnaldn,devletlerinpsikolojiksava
taktiklerinienetkinbirsilaholarakamalardorultusundakullandklarn,yinedevletlerinmilli
gvenlik amalarn gerekletirmek ve bunu desteklemek amacyla gvenlik stratejilerine
paralelekildeyrttklerigrlmektedir.
Devletler, muhtemel rakiplerine kar izledikleri politikalar, ak ve rtl olarak yapt
giriimlerinipsikolojiksavafaaliyetleriyledesteklerken,dieryandankendimilligunsurlar
zerindekimuhtemelrakiplerinin,psikolojiksavatehdidininlemeabalarn,etkisizklmaya
birekildealrlar.
Psikolojik sava konusunda, gnmzdeki uluslararas sisteme ve buna ilikin yapy
incelediimizde,ABDnindnyazerindekietkisininnemliboyuttaolduugrlr.Ancak,bu
durum dnyada zerindeki insanlarn byk bir ksmnn tepkisini almakta olup, uluslararas
ilikilerde skntya giren Amerikan ynetimini, son zamanlarnda maddi deilse de psikolojik
olarakbykbiryaraalmasnanedenolmutur.
Amerikan kartlnn, dnya zerinde had safhaya ulamas, ABDnin mevcut kresel
hegemonyasn srdrlebilmesi iin, gerekli tedbirler alma gereini artk iyiden iyiye
hissettirmektedir.nkAmerikannegemenliisadecednedenlerledeil,inedenlerledahi
sonaerebilecekdurumagelmitir.MeselaIrakSavanbunarnekolarakverebiliriz.Amerikan
426hramczdeHacsmailHakkAltunta

halk hepimizin bildii gibi sava yanllar ve sava kartlar eklinde ikiye blnmtr. Bu
durumise,ABDninkihtimalleriniartrp,onlarnpsikolojiksavataktiklerigelitirmeyeve
yenilenmeihtiyacnngerekliliinizorunluhalegetirmitir.
Konuyu biraz daha aacak olursak, nmzdeki 21. yzylda uluslararas sistemin alaca
ekil,bykldeABDnindveidinamiklerinebalolacaktr.Gnmzdekresellemenin
getirdiiokkltrllkanlayerevesindekltrelfarkllklarngidereknplanakmasise,
Amerikantoplumugibifarklkkenlerdengelmiinsanlarnoluturduuyapzerindeolduka
olumsuz etkiler brakmaktadr. ABD bu dengeyi koruyabilmek iin, her gn yeni bir kargaa
ortamhazrlayportambulandrarak,durumukendimenfaatineevirmeplanierisindedir.
Bununda en son rneklerinden biride, Osmanldaki Ermeni Tehcirini gndeme tamasdr.
AslndaABDnin,Ermenihaklarnsavunmakgibibirderdiveskntsyokken,herzamanyapt
gibi, dnya jandarmalna soyunarak, Trkiyeyi megul edip, uzman dahi bulunmad,
gerekte ise hi olmam hikyelerle, gya Ermeni Tehcirini frna srerek bir yerlere gelmek
istemektedir. O yer ise, i gvenliindeki atrtlar kapatmak iin, stratejik orta olan
Trkiyeyikurbansemekpahasna,taktiklerdenemesidir.
Gemite ngilizlerin rettii problemi, gnmz problemi haline getirmi olmas,
bahsettiimizgibipsikolojiksavataktilerindenbakabireydeildir.Tabiikiyaplanyanlbir
harekettir ve bu unutulmayacaktr. Lakin ayakta durabilmek iin, kapsnda besledii tavuu,
hindiyiyiyenevsahibikendincehaklgerekelerisunduunda,okeydesylemeyiz.yleise,
buErmenimeselesibamzanaslbelaoldubunabirgzatalm
ngilizler, Osmanl Devletini kk drmek, ypratmak ve dnya kamuoyunda sulu
gstermekamacyla,ikinciveyanceldentoplananvedoruluuteyitedilmemibilgilerle,
1915 yl Ermeni Tehciri sebebi ile birok insann soykrma urad iddialarn ieren kitap
yazdrp, Birinci Dnya Savanda datmn yaptrmlardr.538 Yine Trk kart propaganda
oluturmafaaliyetinde,15Austos1916tarihinde,birngilizgazetesininErmenistanmuhabiri
olanArsakSAFRASTAN,GageneNYHEETERadlbirErmeniyedayandrarakyazdhaberde,
Btn gzel (Ermeni) kadnlar haremlere gtrlm ve hatta stanbuldaki genel
evlerine satlm, geri kalan dier 500 bin kii g ettirilmitir. Erzurumdan 25 bin kii
srlmbunlardanerkeklerldrlpFratnehrineatlmtr.ifadelerineyervermi,ayn
hikye,yardmtoplamakamacyla,ABDbasntarafndandakullanlmtr.
Akladmzekilde,ngilizpropagandasilebalayanErmenisorunu,kapanmayanbiryara
haline getirilmitir. Sinsi ve haince plann devam iin sinemay dahi kullanmaktan
ekinmemiler ve hayali senaryolar retilmitir. Ar Da (Atom Egoyan; 2002), Anne
(HenriVerneuil;1991),SasonunOullar(SarkyMouradian;1975)gibi.539
Bu filmlerin ortak zellikleri ise; Szde Ermeni Soykrm Projesi erevesinde retilmi
olmalar ve gnden gne artmakta olup haksz yere dnya kamuoyu nnde suladklar ve
karalamayaaltklarpropagandarnekleri,ayrbiraratrmakonusuolacakkadardaoktur.
Karalamarneklerindenbirtanesiuekildedir.
Kaliforniyada ilek bir caddeye oturan yal bir Ermeni nne ald kazana krmz bir su
doldurupiinebirkakemikatarvebasnageipatyakar;
Trklerecdadmznkannabyleorbayappitidiye.Etrafndaonukorumaklagrevli
iri yar Ermeni genleri de gelene geene Trk usul Ermeni kanna orba tarifi diye bror

538
Avar,BirinciDnya,s.4445
539
BirsenKaraca,SzdeErmeniSoykrmProjesi;ToplumsalBellekveSinema,SayYaynlar,stanbul,
2006,s.9
 nternetYazlar427

datrlar. Artk o brorlerde 700.000 Yunanly, 300.000 Sryaniyi, 1.500.000 Ermeniyi

yerlerindenyurtlarndangettirmeklesoykrmauradklaryazldr.540
UzunyllardrErmenidiasporasnnyrttetkilipropagandanedeniyle,bugndnyada
genibirkitleye,gereiyanstmamasnaramenSzdeErmeniSoykrmiddialarn(Trklerin
Ermenileri katlettii) benimsetilmeye allmaktadr. yle ki Szde Ermeni Soykrm iddialar
siyasibirniteliesokularakdomahalinegetirilmivepropagandayntemiyleeitlilkelerde,
dorudan olmasa bile dolayl olarak kabul grmtr.541 Trkiye Cumhuriyeti vatanda olan
birok kii Trklerin tarihin hibir dneminde Ermeni soykrm yapmad gereinin ne
olduunudahibilmediibirdurumdahioluturulmutur.
Sonuolarakdiyebilirizki,iftiraedenlerincezashakkndaAllahTelbuyurduki;
Yalan syleyenler, iftira edenler, ancak Allahn yetlerine inanmayanlardr. te onlar,
yalanclarntkendileridir.542
Raslllahsallallhaleyhivesellemiseuacgereihaberveriyor.
Bir kimse, bir mmin hakknda olmayan bir ey sylerse, iftiraya urayan kimse, onu
affedinceyekadar,AllahTelonuCehennemdebrakr.543
Butrayetvehadislerinmanas,iftiraedenlerinhembudnyadahemdeahirettesaadeti
olmayacak demektir. Evlat, ata gnah ekmez denilir, fakat iftira gnahna denlerin
maalesef ocuklarnn, bu hatalarn cezalarn tarih boyunca ektii grlmektedir. Ermeni
Sorununu, gerekleri ile kabullenmek herkesin boynunun borcudur. ftira veya hileli yollarla,
Osmanl dneminde tabai sadka yani sadk vatanda diye nitelendirilen Ermeni
vatandalarmzn, bu oyunlara gelmemeleri bizim ve onlar asndan ortak bir menfaat
olduunuaslaunutmamzgerekir.

540
fatma@turkishforum.comEriimTarihi:07.06.2007
541
YusufHalaolu,SrgndenSoykrmaErmeniiddialar,BabliKltrYaynclk,stanbul,2007,s.109
542
Nahl,105
543
EbuDavud
KAYNAKA
BOYACI Yurdagl, Uluslararas G Mcadelesinde Psikolojik Savan Rol [Kitap]. Ankara: Atlm
niversitesiSosyalBilimlerEnstitsUluslararaslikiler206095YksekLisansTezi,2007.
 NSANKENDNNESANIYOR?

nsann, kibirli ve bencil olmamas hep tavsiye edilen bir konu olmutur. Niin srarl bir
ekildebukarakterzelliklerihepelealnr?Bykbirounluunveencahildiyebileceimiz
kiilerin dahi, kibirli insandan nefret ettii bir gerektir. Fakat ne var ki, bu halden kimse
kendisini kurtaramamaktadr. nsann kibri bazen o kadar ileriye varr ki, Allah Tely dahi
kuatr.
Niin,kibir?
Soruya cevap vermek hem kolay ve hem de zordur. Kolay taraf bakasnda olduunda
abucaktenkitederiz.Kendimizdeoluncaisegrmemezliktengelirsavunmayaalrz.Kim,ne
olursaolsun,builletgibi olanhuydan,kendiniazadeklmak gayretindeolmaldr.Busebeple
bir insan, evliya, arif veya sddk da olsa, onda bakan olma arzusu (riyaset), baz hallerde
hevesi,hattahrsbulunabilir.Postkavgalarnnsebebi,herinsandaazokbulunanbuduygu
vearzudankaynaklanmasdr.
[Byklerdenbazlarkaddesellhsrrahulazznylebuyurmulardr:
"Sddklarnndegelenlerindensonkaney(kthuy)makamvebaolmasevgisidir".
Bazlar ise bu dnyev makam ve ba olma konusunda bilinen manann hilfna yorum
yapmlarveyledemilerdir:
"Makamsevgisiveliderolmasevdas,sddklkmakamnnilkadmndakar(yokolur)".
Bufakirinnezdindekesinleeniseudur:
Makamvebaolmasevgisininbirtrnefsebaldr.Bukthuykmadkanefstezkiye
edilmi olmaz, nefs tezkiye edilip arnmadka, sddklk yle dursun, velilik makamna bile
ulalamaz.Batakiszsyleyenbykzatlarnkastettiiey,makamvebaolmasevgisinin
(nefse bal olan) bu tr deildir. Makam ve liderlik sevgisinin bir dier tr beden ile
alkaldr.Bedenindrtunsurundanatecz'ykselmekister.Onuntabiatndan
"Ben ondan daha hayrlym" (Sd, 38/76) sads ykselir. Makam sevgisinin bu ksm,
nefsin itmi'nnndan sonra ve velilik mertebesine hatt sddklk derecesine ulatktan sonra
oluur.Batakiszsyleyenzatlar,makamvebaolmannbuksmnkastetmiolmaldrlarki
onunkmas,sddklkmakamnnsonunaulamayabaldrveMuhammedimerebivelilere
mahsustur.Hz.Raslllahsallallhaleyhivesellemin:
"Benim eytanm Mslman oldu'' szyle haber verdii eytann Mslman oluu bu
yksekmakamaulamayabaldr.Nitekimbu,erbabnagizlideildir.
"Bu Allah Telnn ltfudur, onu dilediine verir. Allah byk ltuf sahibidir" (Hadd,
21).]544
nsannkendinibeenmehakkniindebulmasbiradandoruolabilir.nkgerekten
yaratl ynnden mkemmeldir. Bu kibre benzeyen davranlardan kendini hemen
kurtarmasn dnmek, tabi ki yanl olacaktr. nsan yeryznde Allah Telnn halifesi
olmasbudncelereonuyneltmesindeetkiliolmaktadr.Buiseolaanbireydir.
Srfkendisininmanevvelmszbirilkesivardiye,btninsanlknedenbbrlenir?
Arderecedekendinibeenmiliindenolsagerek.Birtavuskuukonuacakolsayd,oda
ruhuilevnr,ruhunun,ogrkemlikuyruundaolduunusylerdi.545

544
mm Rabbn Ahmed Sirhind, Ma'rifI Lednniyye (Ariflerin Halleri) tercme: Do. Dr. Necdet
Tosun,stanbul,2006,99
545
Voltaire,Semeler,Hazrlayan:SelahaddinKk,stanbul,MilliEitimBasmevi,1975.,s.163.
 nternetYazlar429

Biz insanlar akll varlklarz; akll varlklar da kaba, kr, duygusuz bir varlk tarafndan
yaratlm olamazlar: Newtonun dnceleriyle katr tezei arasnda herhalde bir fark
olmal.DemekkiNewtonunaklbakabirakldangeliyordu.Gzelbirmakinegrdmz
zaman, gzel bir makinist var, bu makinistin de gzel bir anl var diyoruz. u dnya
herhalde hayran olunacak bir makine; demek ki dnyada, neresinde olursa olsun, hayran
olunacakbiraklvar.Budelileskidir,delillerinenktsdeildir.546
Buszlergsteriyorki,kibirinsannterbiyeedilmesiolanbirkaderidir.
Sonuolarakdiyebilirizki;kibirdekiskntbunuhuyedinmektedir,yoksabundankurtulan
nadirdir Beenilmemesi bu huyun oluturduu benliin, Allah Telya kar olmaya kadar
varmas ve isyan edenlerden olma sebebidir. Allah Tel bir yasa getirirken ve uyarrken,
dahaokvaracasonnoktayesasalmasdr.
Namazkibrinkrldyerolduuiin,AllahTelbuyurduki;
Muhakkakkinamaz,hayszlktanvektlktenalkoyar.(Ankebut,45)
Kibirdenkurtuluunnamazdaolduunubuaradadayinetekrarhatrlatmolalm.

546
VoltaireFelsefeSzlg12,trc:LtfiAy,stanbul,nklapveAkaYay.Tsz.c.2,s.177.
 ELMALILI MUHAMMED HAMD YAZIR KADDESELLH
SIRRAHLAZZNLEDNNBRMANZUMES

Failtn/Filtn/Filtn/Filn

Hkedmkatreyizderyayagirmikmz
Ghserryagehidarryagirmikmz
PrgubrolsakdapkizbirHanefmerebiz
Dmenikirletmedendnyayagirmikmz
mtihanolmumeleklerledemitahmirde
Hccetalmmenziliesmayagirmikmz
Gehsehbolmuseriglendeseyrnetmiiz
Gehehbolmuakpfeyfyagirmikmz
Gehsemendenne'egldenbysmbldened
Ghberktennuralpminyagirmikmz
Gehcomudideieyddaseylbolmuuz.
GehtutumusineiSinyagirmikmz
Silmiizyineiidrkijengiye'sten
Herseherdebakabirmeclyagirmikmz
emesrma'rifetdenakmzvadilere
Ghbirsuryaghkbryagirmikmz
Yerdenusakdasezadrkimseyebrolmadan
Evliyabezmindehkipayagirmikmz
Bizkigencizrengihunnindenrevnakbulmadk
yleyanndangeiphcrayagirmikmz
Fakrfahretseknevarzakkumarabetetmeyip
Bizgnykalbilekimyayagirmikmz
Asumangrmszlmkrsideninmiyere
Buriyaszkubbeihadryagirmikmz
Nefsitenzihetmeyiztahdistendegemeyiz
Kesinpkimeyiztakvayagirmikmz
Zlfeelsundurmadkruhsratozkondurmadk
Zulmedivandurmadkhelvayagirmikmz
okgrlmezmescidmeyhanedendrolmamz
Bizkyamuka'dedenimyagitmikmz
lmedenldkcevbnnceverdikMnkerin
Ruholmumaeriahyyagirmikmz
Mehgirerhirmehakanevhillolmakiin
Bizdebirferdaiinsevdayagirmikmz
AhmediMuhtarelindenimekzrekevseri
BezmiiMusa'dandemisyagirmikmz.
Ne'emizdenfeyzalrtoprakdabirgnphesiz
Birlednnnameyizkimnyagirmikmz
VechiHakk'danbakahereydehelakigrmz
Bizbuistisnaiineyayagirmikmz
 nternetYazlar431

Hamdinisynetmeyavrumhridavaodur
Billiva'lHamdiyizimzayagirmikmz.547
ElmallMuhammedHamdiYAZIRkaddesellhsrrahlazz

GNMZTRKESYLE

Topraadmdamlayzderyayagirmikmz
Gehdoruklaragehiukurlaragirmikmz
TozlariindeolsakdatemizbirHanef548merebiz
Eteikirletmedendnyayagirmikmz
mtihanolmumeleklerletopramzyorulduuzaman
Hccetalmmenziliesmaya549girmikmz
Gehbulutolmustndeglbahesindeseyrnetmiiz
Gehgktaolmuakplleregirmikmz
Gehyasemindennee,gldenkoku,smbldened
Ghimektennuralpderinlikleregirmikmz
Gehcomudivanegzndetaknsuolmuuz.
GehtutumugsSinsna550girmikmz
Silmiizidrkaynasndanmitsizlikkirini
Herseherdebakabirhalaynasnagirmikmz
Grlgrlma'rifetpnarndanakmzvadilere
Ghbirkklereghbykleregirmikmz
Yerdenusakdalayktrkimseyeskntolmadan
Evliyameclisindeayaktozunagirmikmz
Bizkidefineyizrengihunnindenparlaklkbulmadk
yleyanndangeiphcreyegirmikmz
Fakrnseknevardnyayarabetetmeyip
Bizkalbzenginliiilekimyayagirmikmz
Gkyzngrmszlmkrsideninmiyere
Buriyaszkubbeihadrya551girmikmz
Nefsitenzih552etmeyizkrdendevazgemeyiz
Kadehiikiimeyiztakvayagirmikmz
Zlfeeldokundurmadkyzetozkondurmadk
Zulmedivandurmadktatllagirmikmz

547
ElmallMuhammedHamdiYAZIRsempozyumu,TDVY/109,Ankara,1993,s.333
548
Hanif:(ara.)er.l.TekAllahTel'ya,AllahTel'nnbirliineinanan.2.slaminancnaskvesamimi
olarakbalanan.3.RaslllahsallallhaleyhivesellemintebliindennceMekke'detekAllahTel'ya
inananlar.
549
Allahdem'ebtnisimleri,retti.Sonraonlarncemeleklerearzedip:Eersizsznzdesadk
iseniz,unlarnisimlerinibanabildirin,dedi.Bakara,31
550
Sina:AllahTelkelmnaMusaaleyhisselmnnilolduu,SveyileAkabeKrfeziarasndakibir
yervebirdaismi.
551
Raslllahsallallhaleyhiveselleminkabrisaadetininbulunduuyer
552
Tenzih:Suvenoksanlktanuzaksaymak.AllahTelyhereitkusur,noksan,erikgibihallerden
uzakbilipsylemek.Kabahatiyokolduuanlalmakveonuifadeetmek.
432hramczdeHacsmailHakkAltunta

okgrlmezmescidvemeyhanedenuzakolmamz
Bizkyamuka'deden553iaretlegitmikmz
lmedenldkcevbnnceverdikMnkerin
Ruholmudirilmegntopluluunagirmikmz
Aygirersonundakaranlayenihillolmakiin
Bizdebirahiretiinbusevdayagirmikmz
AhmediMuhtar554elindenimekiinkevseri
Musameclisindenszamannagirmikmz.
Ne'emizdenfeyzalrtoprakdabirgnphesiz
Birlednnnameyizkimneyegirmikmz
Hakkyzndenbakahereydeyokoluugrmz
Bizbunuanlamakiindnyayagirmikmz
Hamdiunutmayavrumsondavaodur
Bil,liva'lHamdiyiz555imzayagirmikmz.556

553
kyamveka'deden:namazdakiayaktavedurma
554
Raslllahsallallhaleyhivesellem
555
Livalhamd:Hz.Raslllahsallallhaleyhiveselleminbayra.Onainananlarkyamettensonrabu
bayranaltndatoplanacaklardr.
556
ElmallMuhammedHamdiYAZIRsempozyumu,TDVY/109,Ankara,1993,s.333
 HZ.ALKERREMALLHVECHENNYCERFANI

[Bir Ramazan gn, Cenb Neb, huzr sedete gelen dostlarna rafdaki karpuzu
gstererek:
"unukesermisiniz,canmistiyor"buyurmular.Lkinkimesylyorsa:
"YReslllah!BugnRamazandr.Herhaldeunutduruldunuz"cevbnalyorlar.
Bir aralk Cenb Ali Kerremallah vecheh, Huzr Rislete giriyorlar. Hdi Sbl Aleyhi
SalvtlkllEfendimiz,mmAli'yedeaynekilde:
"YAli!Bugncanmokkarpuzistiyor,ukarpuzukesdeyiyelim"buyurunca,mm
HudaCenbAliderhlkalkyor,karpuzukesmeyeteebbsederken,huzrNeb'debulunan
EshbKiram:
"YAli!Ramazanolduunuunutdun!"diyorlar.
BununzerineO,limehrininKaps,Mir'tNeb,mmAli:
" Ben Ramazan da, orucu da kendilerinden rendim. Bana ye derlerse yerim, tut
derlersetutarm"diyecevabveriyorlar.
mm'lEnbiydatebessmederek:
" Hepimiz yiyeceiz. imdi taraf lhden Cibril geldi, bugn bayram olduunu haber
verdi.Yalnzdikkatedin!HepinizAligibiolmayaaln!"buyuruyorlar.
te mm Ali yalnz bu hdisede ya'ni Cenb Peygamber: "Reslllah kelimesini sil y
Ali!"dediklerizaman:
"SilemeyeceimyReslllah!"demidi.BununzerineCenbPeygamber:
" Bana veriniz" diyerek, muahedenin metninden kendi mbarek elleriyle (Reslllah)
ta'briniizdiler,yerine(bniAbdillh)kelimeleriniyazdlar.]557
Hz.AlikerremallhvecheEfendimizinbuikihaliteslimiyetiniki ynneiareteder.Eer
emir emredilene dnk ise zarar ve krn aranmayp sonsuz itaat etmeyi; tabi olduu kii
hakknda hkm vermekte ise hkm tarafnn iradesinden zuhur edecek eyde ona tazim
ederekedebimuhafazaederekgeridurmanngerektiinigstermitir.kincidurumunengzel
izah iin unu hatrlayabiliriz. Hz. Hamza aleyhisselm ehid eden Vahi radiyallhu anh
Mslman olmutu. Fakat Raslllah sallallh aleyhi ve sellem onun kendisine
grnmemesini arzu etmiti. nk acsn hatrlatyordu. Ne de olsa sebep Vahi olmutu.
Sonu olarak bu durumdan karlacak hisse; her i, fiil, dncenin bir bedeli vardr. Doru
yaptn sandmz nice hareketlerimiz yznden canmz yakarz da telafisi olmaz durumlar
bamz sarar. Allah Telnn bizi doru yaptmz sandmz hareketlerden muhafaza
buyurmasndileriz..

557
YEL,.(2007).Hz.Muhammed(sallallhaleyhivesellem).stanbul,317318

 KOMPLOTEORLERVELLZYON

Buteorileriinaslndasylenecekokeylervardr.Buteorileriretenlerinniyeti,kiilerive
cemiyetleri belirlenmi hedefin merkezine doru ekerek bataklk ukuruna drmektir. Her
eyi bir komplo illzyonu iinde kaybedip databilmek mmkndr. En akll, tedbirli ve
temkinliolduunuzannedenlerdahibuillzyonamaruzkalpaldanmaihtimalibulunmaktadr.
Komplo teorisi ksmdan oluur. Birincisi Haber blmdr. Teorisyen size aklnzda
olmayanbireyihatrlatr.Budahancednlmemitir.Sonderecegerekmigibinormal
bireyolduunukabuletmeniziister.Fakatgerek,farkldr.
kinciksmaEriltmedenir.Teorisyeniddiasnalrveonuolaanstbireyedntrr.
nk dikkatler etkilenmi ve dalmtr. Artk teoriyi bilmek deil, kandrmak isteyenin
isteine mahkm olmu bir dnce yaps ortaya kmtr. Bununla yani kandrmak ve
kandrlmaktayeterlideildir.nkbiranlatlanlarnbirksmnngerekkmasgerekir.te
ncksmolanPrestijinteorisyentarafnagemesigerekir.BuPrestij=saygnlk,itibar,
nfuz, n olan ksmda artk kontrol teorisyeninin elindedir. Artk teoriyi zmek yerine
kandrlmak insanlara daha ho gelmektedir. Gereklerle karlamak yerine insanlarn
olmayacak bir eye inanmas daha kolaydr. nk gelecekte hata yapt aa knca
aldatldmdemekansnkaybetmekistemez.
Bu anlattklarmz misal olarak ABD'nin nemli strateji kuruluu Stratfor'un sahibi analist
GeorgeFriedman,2050ylnaynelikTheNext100Years:AForecastforthe21stCentury
(nmzdeki100Yl:21.YzylinTahminler)isimlibirkitabndakingrleriverebiliriz.558
G.Friedman'ngelecekngrshakkndakitobikdncelerinealdanmannbedelininne
kadar olacan dnmek gerekir. Dnldnde gl bir devletin strateji kuruluunun
uzman nceden grd baz eyleri deifre ederek bir yenilgiyi mi haber veriyor? Yoksa bir
illzyona doru baz devletlerin halkn ekerek onlarn hata yapma ihtimallerini ykselterek
byklokmayapmapeindemidir?Bugibisorularsoruluncatedbirmahiyetlidncelerimizin
artmas gerektii hatra gelmektedir. Mesela Trkiye hakkndaki varsaymlarna baktmzda
umutvericiszlergereklemesisevinmemizesebepolur.Fakatbubirillzyonsa?
Kuvvetli olmann birinci art kuvvetli beslenmedir. Kuvvetli beslenme ise kaliteli gda ile
olur.Biriftininhindiyeverdiigdalar,hindiyisevmesindenolduunudnmekillzyondur.
558
2020: Rusya kecek. Trkiye en byk 10uncu ekonomi olacak. in byk bir kriz yaayarak
dalacak.
2030:DnyaABDkaynaklbykekonomikkrizleyenidensarslacak
2040:Trkiye;Ortadou,OrtaAsyaveBalkanlarhkimiyetialtnaalarakdevbirlkeolacak.Blgesinde
askerimdahaleleryapacak.ABDTRKYEarasndakigerilimartacak
2050:Trkiye,ABD,PolonyaveJaponyaarasnda3.DnyaSavakacak.50.000kiilecek.
2060:EnerjiDevrimiGerekleecek.
2080:Petrolrezervleribitecek,yerineuzaytemellienerjilerdnyadakullanlmayabalayacak.
2100: Meksika ABDye sava aacak. NATO bitecek. Avrupadaki Almanya Fransa ittifak kecek.
AvrupaBirliibitecek,hkimiyetPolonyayageecek.
Trkiye;Ortadou,OrtaAsyaveBalkanlarhkimiyetialtnaalarakdevbirlkeolacak.
BakentAnkaradanstanbulatanacak.
KaradenizveAkdenizartkbirTrkglhalinegelecek.
Neo Osmanl senaryosu gerek olacak. Trkiye Osmanlnn sahip olduu topraklara yeniden
hkmedecek
DnyadakiherkesTrke,Japonca,PolonyaveMeksikadillerinirenecek.
 nternetYazlar435

Yaknzamanlarakadaraalkkompleksiiindeolanmilletimizebirilerigelerekhayallerinde
senelerce ABD hakknda dnd sper devlet fikrini ykacak sylemleri ile parldayan,
milliyeti olduu lanse edilen profesrn azndan Aptal Amerika gibi szler ile bir eyler
duyulmaya balaynca ok kii ok olmaya balamt. Bir ey bu arada unutuluyordu. Bu kii
uzun seneler Amerikaya hizmet etmiti. imdi niye bu ekilde konuuyordu. nk bu bir
illzyondu.SSCByklncaAmerikasiyasetvehedefkitleolarakyllardrrakipolarakgrdve
gsterdiikuvvetivekolunukaybedinceyenivedahaglbirhedefbulmasmgerekiyordu.
Bunun iinde potansiyel kitle olarak Trklerin seilmi olmas iin mi teorisyenleri bu sama
fikirleri ileri atmaktadr. Hi insan kendini yesin diye aslan besler mi? Romada gladyatr ve
aslan besleyen ynetim arena duvarlar arasnda verdii zgrl hi dar tarmyordu.
Arenasavalarnolduuvehalknillzyonaarpldyerolmaktanteyekmad.
Konuyuaadaaldmzalntlarladahaiyianlayabiliriz.
[1501'de spanya'nn Katolik Krallarna gnderdii bir mektupta Kristof Kolomb, (1451'e
doru1506)yledemektedir:
nceden de sylediim gibi, bu Hint Adalar giriimi iin bana ne akl ne matematik
hesaplar ne de dnya haritalar yardmc olmutur; yalnzca aya'nn syledikleri
gereklemitir.
Kutsal Metinler tarafndan esinlenmi ve byk yazglarn adam olduuna inanm Byk
Amiral, bu zellikleriyle eski eskatolojik559 beklentileri gerekletirecektir. Bartolome de Las
Casas(14741566)sayesindekurtarlanvelmndensonrayaymlananDiariodenavegacion
adl eserinde, dinsel binylclk ve hal seferleri saplants alan tutkusuyla, ekonomik ve ticari
hesaplarla(szlemeyaparakKolombgelecektekikrnondabirinidahabatankendineayrr)
ve bir smrge imparatorluuna dayal dnya hegemonyas kurmaya ynelik ak projesiyle
atr. Hint Adalar'nn zenginlii, Hristiyan evrenselciliinin bayra altnda insanl yeniden
bir araya getirmek iin, Kuds ve sa aleyhisselmn mezarnn kurtuluu ynnde
kullanlmaldr. Bylelikle Kolomb kendisini, srail Tanrsnn ismini ve ann dnyann teki
ucuna kadar tamann Tanrsal misyonuyla evrilmi hisseder. Siyon Da'nn evini yeniden
ina etmek gerekli diye haykrr. Altnla birlikte, ruhlar cennete gnderilebilir. Onun kefi
eksiksiz bir diriliin Yeni Zaman'n ilan eder; orada insanlk, bir btnlk iinde tek dini
kucaklayarakyanlgylageenyzyllardanveilkgnahtanazade,atmaszbirbtnlkiinde
tek bir obann asas altnda buluacaktr. Kolomb, Platonculuk ve Kutsal Kitaplarn ift yanl
geleneinden esinlenmi, mritleri ortak bir Tanr aslanda bulumu mistik bir toplum hayal
eden Aziz Augustinus'un Civitas dei'sine ynelir. Ayrca Las Casas da Kyamet tarafndan ilan
edilmi mutluluk binylna inancn etkisi altna girmekten kurtulamaz: O, Hristiyanln mistik
vcudununbirparasolanyerlihalktaalanyaralardansorumluolankardelerinin,buinancn
geliineengelolmalarnayanar.
Son gnlerinde yerlilerin savunucusu olan Las Casas, Eskisinin bir Trk kuatmasyla
silinmiolacagn,HristiyanlkdnyasndanYeniDnya'yagenelbireskatolojikaktarmn
beklentisinekatlacaktr.]560
YineKolombgibi[MoreveErasmus[insanlnkurtuluu]iinHristiyanlnnyerineinsan
kardelii Hristiyanln koymay dilerler. lk Hristiyan meclislerinin ruhuna dnmenin,
Platon'uncommunitas'nnilkalardankalmabilgisiileTanrdainsansevmeyiyadacaritas'n

559
Eskatologya: isim, felsefe (eskatolo'gya) Yunanca:nsann ve dnyann sonunu, br dnyay
anlatmayaalantanrbilimikolu.
560
(ArmandMATTELART,2005),s.2425
436hramczdeHacsmailHakkAltunta

hmanistlksnbirletirmeonurunuifadeettiinidnrler.AzizYuhannaTminsanlk
tekbiraileolacak,kehanetindebulunuyordu.ButmceHristiyanMesihiliininkreselleme
projesinianlatmtr.
Avrupal bilincini tayan ilklerden olan Erasmus iin, insan ve Hristiyan olmann gerei,
halklar birbirine kart klan ulusuluu ve ulusal dilleri tanmamaktr. Onun iin yalnzca
Latin dili, byk bilginlerin kardeliiyle paylald iin, evrensel sfatn hak eder. Onun
mektupasnrtanmaz.Hayatboyunca,
Dnya vatanda olmak istiyorum, herkesin yurtta ya da daha dorusu herkese
yabanc
Hibirzamanbiryerebirbakasndandahafazlabalanmadm,benimiinbtndnya
vatanmd
Birehrindeil,dnyannvatandaolmakistiyorum,diyehaykrmtr.
zgr ehirlerin cumhuriyeti sistemi konusunda More'la ayn inanc retir. Querela
Paris'le [rselenen Barn ikyeti] iki ksm oluturan 1551'de yaymlanm barn
kiiletirildii Encomium Moriae'de [Delilie vg] ngilizlerin, skolarn, Franszlarn,
Parislilerin, talyanlarn, Romallarn, Venediklilerin, Yunanllarn, Trklerin, Yahudilerin,
spanyollarnveAlmanlarnzelliklerindenyolakarakkolektifbiimaltndaherulusarnga
edilenkendinisevmeyitiyealr.
Bu dnya vatandal arzusu, Hristiyan hmanizminin insan uygarlnn birliine
inancnndemirlemenoktasolaneskatolojikvatanakavumaumudundanayrlamaz.
Evrensel Hristiyan kenti snrldr. nananlar arasndaki birlik, hal seferlerinden beri
imann amansz dmanlar saylan imanszlar, Trkler ya da Mslmanlar dlayarak
oluur.
Erasmus, Delilie vg'snde Tm bu gerek barbarlar topluluu insan trnn
dmandr,der.
Erasmus1517'deyaymlananQuerelaPacis'teAncakTrklerekarsavailanedildikten
sonraveAvrupa'nnselametiadna1530'daConsultationausujetdelaguerrecontreles
Turcs [Trklere Kar Sava Konusunda nceleme] adl yaptnda savunma amal bir sava
fikriniilerisrer.Dahasartlarnylesralar:
Ktlerle ktler olarak savamamak gerekir, Trklerle ha kararak deil, Trk gibi
savamakgerekir;sava,insanlktanuzaklamadanyaplmal,barlbirHristiyanlatrmay
getirmelidir.]561
[IV.Henri562AvrupaFederasyonuiinkriteriyerinegetirmesinineriyordu:
Trklere kar srekli bir sava iin anlamak; kaltsal monariler, seimli monariler ve
cumhuriyetlerarasndaeitparalarhalindepaylalmonbeayregemenlikednmek;
temsilcilerinortakkarlarzerindetarttklarvearalarndakanayrlklardeerlendirdikleri
Yunan antikitesinin kentdevletler kuruluna benzer bir eit amfiktyonik 563 konsey
yaratmak.]564

561
(ArmandMATTELART,2005),s.3234
562
BearnprensiveFransakralIV.Henri(d.13Aralk1553,Pau,Bearn,Navarre14Mays1610,Paris,
Fransa)15891610 yllar arasnda Fransa kral, 15721610 yllar arasnda Naverra Kral. Bourbon
hanedanndangelenilkkraldr.NantesFerman'nyaymlayarak(1598)Fransa'dadinayrmclnageici
deolsasonvermitir.1610'daaklhastasbirpapaztarafndanbaklanarakldrlmtr.
563
Amfiktyon:EskiYunan'da,Delphoi'debarkorumaklagrevlidelege,
564
(ArmandMATTELART,2005),s.72
 nternetYazlar437

AlntlarabakncaaydnlarnnrnekleriniverdiimizdmancaduygularlaTrkdmanln
krkleyenifadelergerekolanniyetigstermektedir.YaylmacvesmrgeciHristiyanbirlii
olan Avrupa tehlike olarak grd Trk ve slam dnyasna kar Hal zihniyeti ile ayaa
kalkmtr.OnlarnRnesansbirbirlerineolandmanlklarnnbitmesidir.Budmanlkonlara
uyankazandrmvebununlayenilenmeiinegirmitirler.565
AllahTelbuyurduki;
Sen onlarn milletine tbi oluncayakadar senden ne Yahudiler ne de Hristiyanlar asla
honut olmazlar. De ki: "Asl hda, Allah'n hidyetidir." Eer sen sana gelen ilimlerden
sonra,onlarnhevlarnauyacakolsan,yeminolsunkiseniniinAllahtarafndannebiryar
bulunurnedebiryardmc.566
M'minler, m'minlerden baka kfirleri dostlar edinmesinler. Her kim onu edinirse
Allah Tel'dan (nusrete niliyet) ilgisi kalmam olur. Meer ki, onlardanbir korunma iin
ekinecek olasnz. Allah Tel ise sizi Zt Ulhiyyeti hakknda tahzir buyurur. Ve nihyet
gidideAllahTel'yadr.567
Onun iin G. Friedmann Trkiye iin sylenen szlerin arka plann dnmek
gerekmektedir. Aslnda dnya dzeninin temelinde dengeler kanunu vardr. Eer yalnz
kalrsan yani dmann yok olursa, sende yok olursun demektir. nk Allah Tel dnya
dzeniniiftlerileteekklettirmitir.
O zt ilh (noksanlardan) mnezzehtir ki, yerin bitirdiklerinden ve (insanlarn) kendi
nefislerindenvebilmediklerieylerden(nice)iftleri,onlarnhepsiniyaratmtr.568
Tekolmak,yokolmakdemektir.Teklikancakilahlkvasfnarcibirkonudur.Yetitirmeve
gelime usullerinde ztlk prensibinin kaybolmas yok olma ile e deerdir. Varln deer
bulmaslmnhakikatikarndaancakdeerkazanr.Bunedenlelmdekigereklilikvarlktan
dahastndr.Eerlmolmasaidivarolmannhibirkymetiyoktur.AllahTelbilebeeri
yaratp kendi zatnn gerekliini aa karmtr. Mahlkatn varl zt karsnda bir deer
ifade etmedii bilinen gerektir. Ancak srekli yok olup var olmalar, Onun sfatlarnn ve
isimlerinintecellietmesinesebepolmaktadr.569Bunudakendidilemektedir.Meiet570deAllah
Telnnayrbirsfatdr.
Birgnki,(kabirlerinden)hricekarlar,onlardanhibireyAllah'akargizlikalmaz.
Bugnmlkkimindir?
Vhid,kahhrolanAllah'ndr.571
leri srlen komplo teoriler karsnda gven bunalm yaayan insanlar istenilen ekilde
istenilen hayata sanki tepeden braklan talar gibi beenmedikleri hayat dahi kolayca
kabullenmekiinfazlalklarnterketmeyebalarlar.Neyinnekadardoruveyanlolduuna
kafa dahi yormak ihtiyac hissetmezler. Artk bilginin deil komplonun esiri olurlar. Komplo

565
[Gabriel Tarde, 1839'da yaymlanm olan uluslarn doal hukukunun tarihiyle ilgili toplumbilimsel
incelemesinde,"Grotius'uneserlerinde"Rnesans'nRomalltrma,Hristiyanlatrma,feodalletirme,
insancllatrmagibibykyknmelidalgalarnarkaarkayagelmesisayesindeAvrupahalklarnnXVII.
yzyldaeritikleriortakmedeniyetderecesiyleaklar.](ArmandMATTELART,2005)
566
Bakara,120
567
Alimran,28
568
Ysin,36
569
O,hergnbirile(megul)dr.Rahman,29
570
Meiet:dileme,irade,arzu,matlub,murad,istek.
571
Mmin,16
438hramczdeHacsmailHakkAltunta

teoriler ise gerein gizli hedefte gizlendii bataklklar gibidir. ektiinin bir daha kurtulua
dnneengelolur.
[Fransz toplumunu, iinde bulunduu kaostan kurtaran Napolyon, propaganday en etkin
biimdekullananliderlerdendir.Napolyonksasreierisinde,basnn,kitlelerietkilemedeok
nemlibirsilaholduunurenmitir.Onundneminde,basnyoluylapropagandaenyaygn
ekliylekullanlmayabalanmtr.
Napolyon, Msr seferine kmadan nce Roma'da ele geirdii bir Arapa matbaay da
yannda gtrmtr. skenderiye'ye ulatnda, ahaliye Arapa olarak yaynlad
beyannamede, padiahn dostu olarak geldiini, slam dinini beendiini ve amacnn sadece
Fransa'nn Msr'daki ticaretine zarar veren, halka zulm eden Klemenleri cezalandrmak
olduunu sylemitir. Bu ilan besmele ile balyor, Arapa Allahtan baka tanr yoktur
ibaresiilenoktalanyordu.]572
Komplolarileyaplmasvehedeflenenilerinuygulanmasnaaltzeminhazrlanmaktadr.Bu
ekildedahaazbirgayretveemekleisteklerekavuulmaktadr.
Sun Tzu, Harp Sanat adl eserinde harp sanatnda uzman olanlar, dman ordusuna
savamadan boyun edirirler. Onlar taarruz etmeksizin ehirleri ele geirirler ve uzun bir
harektyapmaksznbirdevletidevirirlerdemektedir(Tzu,1992:24).573
Bilgilersreklikomploteorileriindeerimeyebalayncasonsuzbirinanszlkvegvensizlik
ortam oluur. Her eyde phe aramak artk normal hal alr. Gizli ve illegal yaplanmalar ile
neticesibirlemelerkaybolupkrlmalarvekopmalaroluur.
SonzamanlardaZeitgeist:TheMovie'belgeselfilmihakkndakibirgrdilegetirelim.
[Ezoterizm574 ile komplo teorileri arasnda kopmaz bir ba bulunmaktadr. Nitekim son
dnemdeinsanlarmeguledenZeitgeist:TheMovie'belgeselfilmindebudurumsonderece
barizdir. Filimde Perde arkasndakiler den bahsedilmekte, mparatorluk denilen sistemin
CFR,Bilderberg,lKomisyongibirgtlertarafndanynetildiiilerisrlmektedir.Bunlarn
amacherkesebiripyerletirmekvetekdnyadevletinikurmaktr.
Aslnda filmdeki ABD kartlyla elien ilgin vurgular bulunmakta, sistem eletirisi bir
noktadansonragzellemeyednmektedir.BunlaragreABD'nin,yaananbtnbuilerdehi
suuyoktur. ABD'ninneyapacanasisteminekonomikpolitikihtiyalardeil,biravuinsan
karar vermektedir. Sz konusu insanlar perde arkasnda saklanmaktadr ve ABD'nin yapt
btnktileringnahbunlarnboynunadr.rnein11Eyll',Maaralardayaayanbir
Arapn gerekletirmesi mmkn deildir. Saldry sistem yapmtr. Ona kar koymak
mmkndeildir.
rneinABDIrak'tadazaferkazanmtr;amaylesiilerinegeldiiiinbasnaigalekar
direniin gl olduuna dair haberlerin szmasna msaade etmektedir. Burada dikkat
edilmesi gereken nemli bir nokta bulunmaktadr. ABD'de Milis Hareketi gibi ar sac
gruplarnABD'yeynelikbirtakmszdeeletirileribulunmaktadr.Amabueletirilerdnyann
butarafndayaplanlardanokfarkldrvedahaokfederalhkmetkurumunayneliktir.Bu
NeonazizentisigruplararasndaZeitgeist'nkaynakolarakgsterdiiisimlerinetkisibyktr.
BugruplaraynzamandaYeniDnyaDzeninideeletirmektedir.Doalolarakbueletiride
bizlerinyaptndanokfarkldr.rneinFranszveEkimdevrimlerininlluminati,CFRvel

572
BEKTA,Arsev;SiyasalPropaganda,stanbul,BalamYaynlar,2002,s.90
573
(EK,2006),s.82
574
Esoteric:(s.)belirlibirgruptarafndananlalanveyaonlarahitapeden,hususi,zel,anlalmaszor;
gizli,sakl,mektum.
 nternetYazlar439

Komisyon tarafndan dzenlendiini, Yeni Dnya Dzeni'nin ve Tek Dnya Devleti'nin asl
amacnnABD'yisosyalistletirmekolduunuiddiaetmektedir.]575
Hlasa; [bat medeniyeti kendi elikileri yznden bir gn son bulabilir. zellikle onun
ekonomik dzenleri olan kapitalizm ve kolektivizm yoluyla doay ve insan hoyrata
smrd iin kendi ortamn hzla yok etmektedir. Ancak, bu dardan gelen bir tehdit
deildir; ieriden kaynaklanmaktadr. Oysa Huntington Dounun, Bat medeniyetini tehdit
ettiinivebuyzdensonbulabileceiniilerisrmektedir.Aslndabylebirtehdityoktur;ama
emperyalizmbahaneleryaratarakslamDnyasnhedefgstermektedir.]576
EygzelAllahTelmbizeistikametveaydnlkver.SeninveRaslllahsallallhaleyhive
sellemingsterdiinyoldasabitolupaldanmaktanbizikorumandiliyoruz.

575
HEPKON, Haluk, Zeitgeist Kova a Muhalefeti Teori Dergisi Mart 2009 SAYI: 232 http: //
genclikcephesi.blogspot.com
576
ACAR,Sadk,Medeniyetleratmasm,Menfaatleratmasm?,DokuzEyllniversitesiktisadi
vedariBilimlerFakltesiktisatBlms.15
Armand MATTELART trc: ule LTA Gezegensel topya Tarihi Kehanetsel Kentten Kresel Topluma
(HistoiredeIutopieplanetaireDelaciteprophetqueolasocieteglobale)[Kitap].stanbul:Ayrnt,
2005.
EK J. tgm. Erdogan Gnmzde Devletler Tarafndan Uygulanan Psikolojik Operasyonlar Teorisi
[Kitap].Ankara:KaraHarpOkuluSavunmaBilimleriEnstitsGvenlikBilimleriAnaBilimDalYksek
LisansTezi220011,2006.

 HAKVEBATILINSONSUZMCADELES

Her ne kadar emperyalist gler insanla komplo zerine komplo kursalar da sonuta
malupolacaklarkesindir.nkAllahTelphesizkiAllah,emrineglibdir,muktedirdir.
Fakatinsanlarnoubunubilmezler!577buyurdu.
Hak ve Batln sonsuz mcadelesi var olagelmitir. Durmayan bu savan galipleri Allah
Telyainananlardr.Ancakolaylarvezamanlarabaklncabugalibiyetinokzamankesintiye
urad tespit edilmektedir. Belli bir zaman bir ykselme varken bir dmenin balamas
nedeninibulupdinikalknmannnnamakgerektiihissedilmektedir.
Aslnda dnyada slamn ykselii de slamn kendi dinamikleriyle olmamt. Mesela
Sovyetlerikuatmakiinyaratlanyeilkuakprojesiolmasayd,bugnetraftabukadardindar
adam grmezdik. Ama artk kresel sermayenin, yeil kuak ve siyasal slam iindeki gc
grld iin yeil kuak' ve siyasal slam bitirme projelerine dn yapmak iin dzen
kurmaya yeniden baladlar. nk bu yok etme planlar ile kendilerinide korumak ve
kuvvetlendirmekkolaylaacaktr.
[ArnoldToynbee,bukonudailgiekicibirteorisivardr:
nsann baarl olmas iin, her zaman bir challenge ve bir response (meydan okuma ve
karlk) gerekir; eer insan meydan okumaya boyun emezse, verdii karlk bizzat onun
uygarlnntabanngeleceiniyaratr.Buyaratmabazenyoketmeyedorugtrr.
Bu nedenle bu teorinin sonuna kadar gidilecek olursa, acaba meydan okuma ne kadar
bykse,insannkarlnndaokadarglolacagibibirsonucunavarlacaktr?
Enazndan,dahaiyibirkarlnbulunmasnakadar.]578
Doruolmannverdiikazanlarnyanndaartlarnvarldanemarzetmektedir.nk
kinatta Allah Tel Hak ve batl arasnda mcadelede taraf tutarken batln gayretini de
baltalamaz.Fakatonunkarlolancezaydayerigelirdnyadayerigelirahiretteverir.Hakk
yolunda olanlara ayrcalkl istismar hakknda kullanmaz. Avantajlar ihsan edilmise bunun
karlndabatlehlinedebakabiryndenikrmilhisinidevermitir.
Ahlk ve din kurallar, hayat ve lm karsndaki tutumlar, alma kavray, aba sarf
etmenin deeri, insann rol; bunlarn her biri artk slamla hibir ilgisi olmayan davranlar
olarak grlmekle beraber ondan tremitir. Ancak bunun byle olmas, Hakkn batln
gelimesindekieilimini,teknolojikynndeilerlemesiniengellememektedir.
UnutulmamasgerekenslmngalibiyetininAllahTeltarafndanistenmesidir.Ancakbu
muzafferiyet bizlerin gayreti neticesinde olacan bilmemiz gerekir. Yoksa batln inancndaki
teslimiyeti hak yol karsnda batl olmas nedeniyle malup olmad gereini tarih
gstermektedir. Kurn Kerimde Mminler saadete ermilerdir. 579 Ayeti gelecek
ayetlerden bamsz dnldnde iman edenler denildiinde inancnda mmin olanlar
kurtulurdemektir.Gelecekayetlerileberaberdnlncefiiliyatageenimansahiplerinin
varisolacandanbahsedilmektedir.
[lk kt dnemde teknolojik durumu iyi olmayan slam lemi, ona hayat veren, hareket
getiren kervan yollar olmasayd, ilk dnemdeki hzl geliimi olmayabilirdi. Yollar onun
zenginlii, varlk nedeni, uygarldr. Yzyllar boyunca, yollarn sayesinde "egemen" bir

577
Yusuf,21
578
Bkz:(FernanadBRAUDEL,2006),s.41
579
Mminn,1
 nternetYazlar441

konumda kalacaktr. Bu Allah Telnn o dnem iin balad bir ikramdr. Ancak
Mslmanlk, Amerika'nn kefine kadar, Eski Dnya'ya egemen olmakta, bu dnyann o
sralardaki"dnyev"tarihinikuralabalamaktadr.Yani,EskiDnya'nnblmlerinioluturan
bykkltralanlarntemasageirenUzakdou,Avrupa,KaraAfrika,tekbanaslamiyettir.
Razolmadveyahideilsegzyummadhibireygeememektedir.]580
Zamanmzda ise bu avantajlarn yannda dinin gl etkisi zayflaynca ok eyler
kaybedilmitir. Bu kaybedie son zamanlarda ise bu antisemitik (Yahudi aleyhtar) grn
karsnda Antislam grler piyasaya srlerek btn ktlk sebebi olarak beyinlere
ilenmeye balamtr. nk emperyalist emeller karsnda slmn engel olacan
dnmektedir. Ancak bu komplo gre kar kendimizi gelitirmemiz ve itimai hayatta
terakkiedebilmemiziininanseviyemizinterakkietmesigayretetmemizlazmdr.Niinmi?
Kapitalist sistem karsnda zayf kalan komnizm yerine hayatta kalabilmek iin slm
ngrenlerin bir sebebi olsa gerekir. nk onlarn baarlarn kat kat daha artrmak iin
ortaya kan dinsiz sosyalizm sonucunda kuvvetlerini daha artrdlar. Fakat Karl Marksn ok
nceleri kabul ettii fakat sonra dine kar tavr alarak kendi sistemini emperyalist emellere
mahkmediiileunutulanbykengelykmiletekrarhatrlanld.Odaslmnkendisiidi.
Marx,dinintoplumlaruyutmakiinuydurulanbirafyonolduunusylerken,slamiyetiin
farkldnmtr.unlarsyler:
Btn tek Tanrl dinler kurulu dzene kar olutu, rgtlendi, geliti. Arabistan
llerinde inanlmaz bir yoksulluk ve yozluk vard. Mslmanlk bir isyan bayra olarak
dodu. Ar faizci sermaye, her yere, her eye hkimdi. Tefeciler, lkenin insann soyup
soana eviriyorlard. Ama fakirin, fukarann, gebenin, yoksulun kendisine emsiye ve
kalkanolarakkullanacabirfelsefesiveideolojisiyoktu,Mslmanlkbunusalad.581
nsantarihindedeimeyentekolgudeiiminkendisidir.zelliklesistemlerininsrkledii
arlklarvekarmakortamnoluturduuyeni dengelerisalamada,nceliklerenmelive
zamankaybetmedenulusalgeliimveynelimimizibelirlemeliyiz.
nsann kendini yetitirme hususunda hassasiyeti kendini at kadar kendini de byk
ldetutarlklmasdagerekecektir.nkbaarivednaynduyguvedncedeolmas
ilemmkndr.GazzaliyeSfimerepkardeiAhmedinonukastederekokuduu;
Eyyumuamazta!
Dahanezamanakadardemiribileyeceksin;amakendinkeskinolmayacaksn?582
[Bize yle geliyor ki, bizim gayretimiz, insandaki cz' irade yanlgsn olduu kadar,
hareketlerinde kanlmaz olan determinizm 583 yanlgsn da ortadan kaldrmaktr. Byle
oluncaisyanproblemi,insanntaiindekefedilmibirolgu,selametinibelirleyecekbirseim
olarak ortaya kyor. syan etmeyi istemek veya istememek, harekete gemeyi istemek veya
istememek,buikisindenbirinisemekgerekiyor.Eniyisinisemekiinde,hepdahafazlasn
istemek,elinidahaileriyeuzatmak,kalbinigeniletmek,biryandankendinilemeverirkente
yandankendinileminmerkezihlinegetirmekyeterlidir.]584

580
bkz:(FernanadBRAUDEL,2006),s.97
581
ARSLANOLU,brahim:KurumlarSosyolojisiDersNotlar.Ankara,2001,s.55
582
ZERRNKUB,Hseyin,MedresedenKa,mamGazzlininHayat,FikirleriveEserleri,AnkaYaynlar,
stanbul,2001,s.130136
583
Determinism: Doa'daki her olayn, dolaysyla insann tm faaliyet ve davranlarnn kendi iradesi
dndaseyredenbazfaktrleretabiolduunuilerisrenteori,gerekircilik.
584
(TOPU,1995),s.205
442hramczdeHacsmailHakkAltunta

Epikrosdiyorki;Gerekkfir,kalabalklarntapndklartanrlarinkredendeil;asl,
kalabalklarn inandklar tanrlar dorulayan kiidir Aslnda buradan kan mana Hz. Ali
kerremallhuvechenin
Sakn Hakk baz kiilerle bilip tanmaya alma; nce Hakk bil, sonra Hakk ehlini
tanmayaal.

KAYNAKA
FernandBRAUDEL,t.A.(2006).UygarlklarnGrameri.stanbul:mge.
SARTRE, J.P. t. (1998). zgr Olmak Antisemit'in Portresi,. stanbul: 3. Bask: Toplumsal Dnm
Yaynlar.
TOPUNurettin,H.E.I.(1999).YarnkiTrkiye.stanbul:DerghYaynlar.
TOPU,N.t.M.(1995).syanAhlkConformismeetRevolte.stanbul:DergahYaynlar.

 RASPUTNveDNDRDKLER

GrigoriRasputinSibiryannPakrovskoyekynde(Tymenehrine75kmuzaklkta)1869
ylndadomu,doastyetenekleriolduunainanlan,kimilerinegreermi,kimilerinegre
kakpapaz,khin,ifac,kimilerinegreiseyalnzbirarlatand.
RasputinintarihsahnesinekPetersburgavarndansonraifacvekhinzellikleriyle
sarayagirmesindensonraolmutur.
ar Nikola ve arie Aleksandrann oullar Veliaht Aleksey hemofili hastalna
tutulmutu.Bu hastalk o dnemde Avrupa kraliyet ailelerinde ok yaygnd.Doktorlarn tm
abasna ramen Alekseye iyilemesi iin bir ey yaplamyordu. te bu aresizlik iinde
Rasputin, arienin yakn evresi tarafndan saraya getirilmi ve Rasputinin mdahalesinden
sonra Veliaht Aleksey iyilemitir.te bundan sonra da Rasputinin yldz parlamaya
balamtr. ar ve arie tarafndan ok sayg duyulan ve yakn evrelerine alnan Rasputin,
birok konuda danlan birisi haline gelmitir.Rasputinin bu konumu Saraydakileri rahatsz
etmeye balamtr. arieye olan yaknl ve saray evresinde kadnlarla olan ilikileri
hakknda kan sylentiler,her yerde dile getirilmeye balanmtr.Bu srada Rusyann
Almanya ile savann,Rusya aleyhine geliiyor olmas, Alman kkenli olan arie hakknda
olumsuzbirhavaolumasnanedenolmutu.arieninRasputinileolanilikisibuhavaydaha
daktyndeetkiliyordu.
arieninenyakndanmanolmuvepolitikarldahadaartmtr.Savaesnasndaar
Nikolannbizzatordununbanagetiidnemdekendileriniaresizhissedenarilearie,bu
'Ermi'inmistikgcnebelbalad.
ar, gerekte hibir yetenei olmad halde sahip bulunduu Bakomutan sfatyla ordu
genelkurmayna gittii zaman, Rasputin'in telkin ve kkrtmasyla devletin iilerini kendi
kontrolneald.Bu,kaderciveiradesizbirinsanolanNikolai'yeyakanbirdurumdu.Rasputin
askerimeseleleredemdahaleetti.
Bu durumsarayda ve politikaclarda varolan rahatszl daha da bytm, halk arasnda
yaanan ekonomik skntlarn ve zorluklarn altnda da Rasputinin olduu eklinde bir inan
olumutu.
ar Nikolann kuzenlerinden Prens Yusupov bu konuda bir grup arkadayla birlikte plan
yapt. Rasputini davet ettikleri evde,siyanrl iki ve tatl ile zehirlemeyi planlamlard. Bu
denemeleri etki etmeyince, Rasputini silahla ldrmeye altlar ancak bu da tam sonu
vermeyince,sonundaRasputiniNevanehrininsouksularnaatarakboulmasnsaladlar.
GrldgibiRasputinlmyledeefsaneolmutur.lmyleilgilingilizlerinparma
olduu hatta Prens Yusupovla birlikte ngiliz Gizli Servisinden Oswald Rayner isimli bir
ajanndaRasputininldrlmesiesnasndaoradaolduusyleniyor.
Rasputinin o dnemde ordunun savatan ekilmesini telkin ettiini ve ngiliz yanls
Bakanlar grevden aldrd syleniyor. Rusyann savatan ekilmesinin ise Almanlarn tm
gleri ile batya saldrmasna neden olaca iin ngilizlerin felaketi manasna geldii
dnlyordu.
Rasputin, arlk Rusyasnn devrilmesindeki etkilerini bu yazyala grm bulunuyoruz.
Devletlerinkuvvetiistikametileolacavebunubaarmaktakiilerinlmvehayatkarsndaki
tepkileri ile orantl olduu grlmektedir. arn ve arienin zafiyetlerinden faydalanan
arlatanveyaermiolduudnlsnRasputinyklnbiryerindebulunmaktadr.Hakikatte
Rusyaykmadorugidiyordu.SebeplerdenbirideRasputinolmutu.
444hramczdeHacsmailHakkAltunta

Devletler ve milletler kendilerinin olmas gereken yerde bulamadklar gn ykla doru

giderler. Bu yklta sebepler aramak ve bulmak kolaydr. nemli olan dersler karp, mrn
uzun olmas iin gayret gstermek gerekir. Bize gre en nemli tedbirler din hviyeti
ierisindeki kiilerin zlerindeki doruluun seviyesinde aranmas gerektiini dnyoruz.
Fakat ne olmutur ki, din temsilcileri bu durumu kendilerinden dahi saklamlardr. Dinin
maddiyatlaileolanlsndehephatalyorumlaragidilmitir.Dininmaddikazantasermaye
olarak kullanlmas Allah Tel tarafndan yasakl olduunu bildikleri halde, bunu unutup din
bezirganl yaparak, din adna insanlara ahkam kesmilerdir. Sonuta birileri tarafndan satn
alnmbuRasputinlertabikibirfelaketintemsilcisiolacaklardr.
NurettinTopu,bugereidilegetirirkenunlarsylyordu:
"Din bilgi kayna deil, kuvvet kaynayd. Dindar adam bakalarndan ok ey bilen
deil,dahaokkuvvetliolaninsan"
"imdisonyllardadinineriyatserbestoluncaortayaylebozuk,ylermbirmaya
ktki.Buneriyatncehalet,ticaretvedklktenberbatbireserverdiinihiekinmeden
syleyeceim. Bunlar yirminci asrn buhranl hayatnn, halli fikir ve felsefe meziyetlerine
iddetli muhta olan meselelerinin karsna, ilkalarn insanlarn bile gldrecek bir
iptidailikle ktlar. Kimi kk ocuklar iin masal olacak meseleler bunlarn sermayesidir.
Lakinesasmeseleleriticaretyapmaktr."
"Bunlarcamarkasndansakalperekhrkatakdisetmededindarlkvarsandlar.nsann
nefesinden ifa umdular. Medeni nikh eksik bulup imam nikhnda keramet aradlar.
Tespih saysnda hikmet buldular. Gnahlar rakamlarla ltler. Dualar sesli yaptlar.
Merasimle ruhlarn tatmin ettiler. Bylelikle eyann hayatna saylar tatbik etmekle
muazzam bir dini matematik sistemi meydana kt. Bu matematie sadakat imamn art
oldu. Dinden btn ruh syrlarak kendisiyle hi alakas kalmayan bir iskelete iman ad
verildi."
Sonuolarakdnmeyebalamazamanngeirmemeliyiz.nkegemenguruplar,kendi
iktidarlarn srdrmek iin yaptklar yanllaryla yaayamaz hale geldikleri zaman; madd ve
mnevelittabakaarasndauveyabubiimeklindebirkrizdurumuortayakar.Bunedenle
devlet siyasetinde de bir kriz yaanr, ezilen hangi taraf ise honutsuzluk ve fkesi ile birden
birebukrizinyolatatlaktanszarakykmadoruhareketegeer.Bubirykltr.Onuniin
gereklerigrmezamangelmitir.Raslllahsallallhaleyhivesellembirbenzetmeyaparak
ok gzel bir rnek verir: Allahn snrlar zerinde duran (onlar) amayan kimse ile o
snrlarn iine den kimselerin benzeri, bir gemi halknn benzeri gibidir. Onlar gemi
zerinde kur'a ektiler. Bazsna geminin st dt, bazsna da alt (ambar ksm) isabet
etti.Gemininaltksmndabulunanlarsualmakistediklerizamanyukardakilereuruyorlard.
Bunlar (kendi kendilerine) biz nasibimiz olan ambarda bir delik asak (rahat eder) ve
stmzdekileredeskntvermemioluruzdediler.imdistkattaolanlar,aadaolanlar
butalepleriylebabaabrakrlarsahepsihelakolurlar.Fakatonlarnbuistediklerineengel
olurlarsahemkendilerinivehemdedierlerinikurtarmolurlar.585

TASAVVUFUKALPLER

Bugnbirmeclisevardmoturmupendederviz,

585
Buhari,irk,6;Tirmiz,Fiten,13
 nternetYazlar445

Okuramkitbnbuhalkaladrviz.
kiblmcihnhalknbirinicennetesalm,
EliylekrsdenbirinTamyasarkdrviz.
Sarazndanateleryakareytnmelnu,
SanasnyediTamnunazbkendidirviz.
Tamyayledoldurmuiindeyokduracakyer,
Anayerletirirhalkacephizmettedirviz.
Yaraurvazanahakkkiyanaryaklurherdem,
Niyzninhemenancakcihandaaddrviz.
NiyziMsrkaddesellhsrrahlazz

Dnbirmeclisteidik.
Vaizinnneoturduk.
Kariyerli Tasavvufuydu. Bilgisi boyunu da amt. Kendiside tepesine oturmu, bilgi ve
hayatarasndakalmt.Bunedenleaalargrmekteokzorlanyordu,hayattankopmutu.
Tasavvufhayatnkendisiidi.Fakatohihayatiindedeil,bilakishayatynlendiricifikirlerini
vaiz havasyla veya talebeye fikir bombardman yapan edasndayd. Aslnda niyeti temizdi.
Kendisi kopmu gibi bir gzellikten bir gzellie uan kelebek, etrafndaki iekler ise onun
kanatrplarylasallanpbiraryazlemduyduklargrlyordu.
Zamandeimiti.Arolmakyokartk,sadecegzelliinietrafndabytphayranbrakan
kelebekolmakvard.
Saatlergeti,geceszland,bitiddnbeklerolduk.nkzmortadayoktu.
Peki,niyegeldibuinsanlar?
Birinidinlemekiinmi?
Kitabolaninsanniyeyazdklarnanlatrki?
Bounaemeksarfediyor,olmaknezcbirey.
Niinyaadeylerianlatmyorbuinsanlar?
Tabiki,yaadklarbireyleriyokta,ondan.
Tasavvufisekitabndnaartkkmaktazorlanmakta,yaanmakistesede,birsorunuvar
gibi.
Bilindiizereinsansatsevendir.Anlatlar,insandaherzamanrahatlatr.Anlalyorki;
insanlarn hayat artk deersizleti. Hakikatte ise tasavvufular yaanan eyleri anlatarak bu
yolugelitirdiler.
imdilerdeisekitapok,hoca,ok,eyhisegani;
Neeksik?
Eksikolannemi?
Cier!
Ciersizduygularolanlarn,insanlaravereceibireyiolabilirmi?
Sonutabugidilebireylerkaracak.Sonratekrardemirbilekli,takalpliCengizlertekrar
ortaya kacak, kimsede are bulamayp terk edecek bu gzellikleri. Fethullah Glen
Hocaefendianlatclargereiniokgzelaavurmaktadr.
[Ben ok sukt insan tandm, geenlerde bir yazda da onlara dair ipular vermeye
altm.Konumalaricapettiiyerdeoinsanlarndabazenkonutuklarolurdu,amaonlarn
szvebeyanlardahaziyadehallerindenszlenmanalaramayamatuf,mphemhislerierh
etme istikametinde ve gzszlere kapal hakkatleri avamlerme ynnde olurdu. Onlar
446hramczdeHacsmailHakkAltunta

halleriyle seslendirdikleri skt hutbeleriyle herkesi mest ederlerdi. Onlarn hl ve gnl

derinliklerindendolay,dillerinibilenbilmeyenhemenherkesnedemekistediklerinirahatlkla
anlar ve onlara bylenirdi. Onlarn yanndayken duydum, rendim ve inandm yerine
grdm,hissettimvebendeoldumderdik.Konuurkenhikmetkonuurlard.Sktederken
de derin murakabe baklaryla insann deta iini delerlerdi. ok kaynaa uradm, ok
emeninbanagittim,amaheyhat,hibirindekovamdolduramadm.Avaredolatm,avare
gezdim. Avare gezdiime hlim ahit deil mi? Ama laf ederken hikmet konuan, sessiz
dururken de tefekkr eden o skutilerin sktu hl zerimde tesir icra eder. Onlarnki
kristallemitefekkr,kristallemimurakabedir.
Mesela; hramczde smail Efendi586 ile beraber olmutum. Onca zaman iinde belki iki
kelimeancakkonumutu.Amaboynunubiryanakrpboynueriymigibi,saygyladuruu,
dizstoturuu,mahcuptavrveherhalinenfuzeden,Allahnhuzurundaolmahavasbana
oktesiretmiti.
Hani hep deriz ya; ok gzel hutbeler dinledim, byk hatiplerin szlerine kulak verdim.
Artkkulaklarmdoydu.Fakatgzlerima.slmnlafnedendeil,onuyaayaninsangrmek
istiyorum.Maalesef,szler,szsyleyendenbzr.Hutbeler,hatiptenbzr.Vazunasihatler
vaizdenbzr.Kimsekrlmasn,benkendimidedhiledereksylyorum.Namazklan,Kuran
okuyan, camide saf tutan insanlarn ehrelerinde hayet grmyorum. Allahn huzurunda
duruyoroluumuzhalimizeaksetmiyor,hayetyok duruumuzda.Kalplerlmadeta.Saflar
arasnda mteharrik mezarlar gibi kprdanlar durumumuza tam uyuyor. Bir cenaze yatyor,
kalkyor, eiliyor ve doruluyor; oumuz cenaze gibi Allah huzuruna geliyor ve cenaze gibi
gidiyor.Vedolaysyladamslmanlaradnaiyibirgrntolmuyor,hlimizkimseyebir ey
ifadeetmiyor.]587

586
GavslzamhramczdeHacsmailHakkToprakSivaskaddesellhsrrahulaziz(d.1880hyt.2
Austos1969)
587
(M.FethullahGLEN,mitBurcu,stanbul,2005)

 ZAMANDAKGEMVEGELECEK

[(nsanagre)kinattandahabyk,yadaeskibireyyoktur.
Peki,bizneredengeldik?
Kinatnaslvaroldu?
Kinattayalnzmyz?
Oralardabiryerlerdeuzaylvarm?
nsanrknngeleceine?
1920'lere kadar, insanlar kinatn duraan olduunu ve zamanla deimediini
dnyordu. Daha sonra kinatn geniledii kefedildi. Uzaktaki galaksiler bizden
uzaklayordu.Bu,galaksilerinbirzamanlarbizeyaknolduklaranlamnageliyordu.Eergeriye
gidersek,15milyarylkadarnce,hepimizinbirbirimizinstndeolmaslazm.BuBigBangidi,
kinatnbalangc.
PekiBigBang'denncebireyvarmyd?
Eerdeilse,kinatkimyaratt?
NedenkinatBykPatlama'dansonrabuekildegeliti?
kinatteorisininikiyeayrlabileceinidnlmektedir.
Birincisi, kanunlar. Bir zamandaki tm durumlar verilince, kinatn evrimini belirleyen
Maxwelldenklemleri588vegenelgrecelilik.
Ve ikinci ksm, kinatn ilk hali ile ilgili soru sorulmuyordu. lk ksmda ok iyi gelime kat
ettikveevrimkanunlarhakkndaenudurumlarhariherartiinbilgiyesahibiz.Fakatdaha
yaknzamanakadar,kinatnilkhalihakkndaokazbilgiyesahipidik.]589
StephenHawkinginbahsettiisorunlarilezamanndakendiiindekibilmecesihaladevam
etmektedir. nk her eyi yaratan Allah Tel hakknda yeterli bilgi bulmak mmkn
olmayncabalangcndavegeleceindebirinsanlkasndanbilinmeziolacakesindir.
Dehre(zamana)svmeyiniz,nkdehrAllah'tr.
demolu dehre sver. Hlbuki ben dehr (in yaratany) m. Gece ve gndz benim
elimdedir590
[Pekokilimadamusorularncevabnaramtr:
AllahTeldakitekillikneredengeliyor?
AllahTeldanncebireyvarm?
Kinatnsnrnntesindenevar?veennemlisiKinathayatnbalataneynedirne
niinbunuyapmtr?Bilimcevapveremez.Dinenazndanbiryngsterir.]591
[Zaman bilim iin ok nemlidir. Zamann gerekliini inkr, sradan saat zaman iinde
yaayankimselerinhepaklnkartrmtr.]592

588
Maxwell denklemleri,James Clerk Maxwell' in toparlad drt denklemli, elektrik ve manyetik
zelliklerlebualanlarnmaddeyleetkileimleriniaklayanbirsettir.Budrtdenklemsrasyla,elektrik
alannelektrikyklertarafndanoluturulduunu(GaussYasas),manyetikalannkaynann,manyetik
ykn olmadn, yklerin ve deiken elektrik alanlarn manyetik alan rettiini (AmpereMaxwell
Yasas)vedeikenmanyetikalannelektrikalanrettiini(Faraday'nndksiyonYasas)gsterir.
589
Stephen Hawking kinat hakknda byk sorular soruyor http://www.ted.com, TED Open
TranslationProject.Eriim:27Temmuz2009
590
Mslim.Elfz.5;bn.Hanbel.II/237.272
591
bkz:(ReneWEBER,2001),s.32
592
(ReneWEBER,2001),s.33
448hramczdeHacsmailHakkAltunta

[Zamannvarlyoktur,nkgelecekhenzgelmemitir,gemiinartkvarlkalmam
tr, imdiki zaman da ortalkta deildir. Oysa bizler zamandan sanki varm gibi sz ederiz:
Gelecekteki eylerin ileride olacaklarn, gemiteki eylerin eskiden var olduklarn, imdiki
eylerin ise gemekte olduklarn syleriz. Gemek bile bir hi deildir. Var olmama savna
direnii geici olarak destekleyenin, dilin kullanm olduunu grmek de dikkate deer bir
zelliktir.Zamandanszediyoruz,hemdeaklayatknbirbiimdeszediyoruz;budazamann
varlkonusundakibirsavatemeloluturur:Zamandanszedince,onuanlyoruzkesinlikle;
birbakasnnondanszettiiniduyuncadayineanlyoruz(Augustinus,TRAFLAR24,176).
Nedirgerektenzaman?Eerhikimsebanasormazsaneolduunubiliyorum;amabir
soranolurdaaklamayakalkarsam,bilmiyorum(Augustinus,TRAFLAR14,17).
Bylece ontolojik paradoks, dili yalnzca o kukucu delille kar karya getirmekle kalmaz,
dilidekendikendisiylekartdurumasokar:
gemi olmak, birdenbire meydana gelmek, olmak gibi fiilerin olumluluu, ... artk
yok, ... henz olmam, ... hep ... deil gibi belirtelerin olumsuzluuyla nasl
badatrlabilir?Demekkisorununsnrlarbellidir:
Eer gemi artk yoksa gelecek henz olmamsa, imdi de hep imdi deilse, bu
durumdazamannaslvarolabilirki?
Bu balang paradoksu stnde distentio tema'snn doaca ana paradoks ykselir.
Olmayanbireynaslllebilir?lmeparadoksudorudandoruyazamannvarolmavevar
olmamaparadoksutarafndanretilmitir.Buradadadilgreceolarakgvenilirbirrehberdir.
Uzun zaman ve ksa zaman diyoruz, bir biimde uzunluu gzlemliyor ve lmler yapyoruz
(bkz. TRAFLAR 15, 19'da ruhun kendi kendine seslenii: Sana zamann yava ve ar
ilerleyiinialglamavelmeyeteneiverilmitir.Neyantvereceksinbana?).stelikyalnzca
gemivegelecekleilgiliolarakuzunyadaksaolduklarnsyleyebiliriz.Aporininzmn
ne almak iin yle diyebiliriz: nsanlar gelecein ksaldn, gemiin ise uzadn dile
getirirler. Ama dil, lme iini dorulamakla snrlar kendini; nasl olduuna ise, yine yant
veremez;nasloluyorda...,hangisfatla(sedquopacto,15,18)diyesoraryalnzca.]593
Kinattagemivegeleceinbirliktevarolduuhipotezininesrebiliriz.tebunoktada,
usorularortayakabilir:
Gemivegelecekbirliktevarsa,imdikizamanvarmdr?
Gemi ve gelecek bir eksenin iki ularysa, imdiki zaman denilen eyi nereye koymak
gerektir?
Acaba imdiki zaman dediimiz ey, durmakszn deien, tek tek anlardan m
olumaktadr?
Acababizinsanlarnzamangerei;hepimdi,uandayaadmzksaksaanlardan
mmeydanakyor?
Mevlnakaddesellhsrrahulaziz:
Yok, olann yolu, baka yoldur; nk akl banda olmak da baka bir gnahtr. Akl
banda olu, gemileri hatrlamaktan ileri gelir. Gemiin de Allah Telya perdedir,
geleceinde.Herikisinideateevur.594
[Muhakkaktmztlarnihaizemindebirdir]595KuantumKuramnagredeevrendesreksiz
bir btnlk vardr ve her gemi gelecek ile annda etkileir. Bu kuramda zaman kavram

593
(PaulRICUR,2007),s.33
594
Mesnevi,c.I,b.2200
595
(ReneWEBER,2001),s.47
 nternetYazlar449

yerineankavramkullanldngrerekanlyoruz!
'imdiki an' iinde yaayan biz insanlar iin zaman, hem gemiten hem de gelecekten
etkilenenbiryapyasahiptir.Sadecetekynlakanbirzamankavram,bizimiinsadecepratik
nemiolanbiryaklamdanibarettir.Gerektezaman,sreksizanlardanolumaktadr.Heran
kendiiindebirbtndrvebiraniledieranarasndasreklibirilikininbulunmaszorunlu
deildir. An adn verdiimiz zaman sresi son derece ksa, adeta sfra yakn olmakla birlikte
tamamen sfr da deildir. Bu ok ksa sre Kuantum kuramndaki Planck596 sabiti ile orantl
olup Planck zaman olarak tanmlanmtr. Tm evren bu Planck sreleri arasnda bir var ol
makta,biryokolmaktadr.597
KurnKerimdegelmiolanayetlerdekizamananlaydakonuhakkndabizeyeterlibilgi
vermektedir.Yaniinsannanladzamanileveyabireyindiereyilezamanfarkokbariz
ekildegrlmektedir.zeyiraleyhisselmhakkndagelenayetler;
Yadaaltstnegelmi,sszduranbirehreurayangibisini(grmedinmi?)Demitiki:
Allah,burasnlmndensonranasldiriltecekmi?BununzerineAllah,onuyzyll
brakt,sonraonudiriltti.(Veona)Dediki:
Nekadarkaldn?O:
Birgnveyabirgndenazkaldmdedi.(Allahona:)
Hayr,yzylkaldn,byleykenyiyeceineveieceinebak,henzbozulmam;eeine
de bir bak; (bunu yapmamz) seni insanlara ibretbelgesi klmamz iindir. Kemiklere de bir
bak,naslbirarayagetiriyoruz,sonradaonlaraetgiydiriyoruz?dedi.O,kendisine(bunlar)
apakbelliolduktansonradediki:
(Artkimdi)BiliyorumkigerektenAllah,hereyegyetirendir.598
nsan, yiyecek ve merkebi leminde zaman nasl farkl tecelli ettii ve alglanld
anlalmaktadr.YineAshabKehfhakkndaki;
Bylelikle maarada yllar yl onlarn kulaklarna vurduk (derin bir uyku verdik). Sonra iki
gruptanhangisininkaldklarsreyidahaiyihesapettiinibelirtmekiinonlaruyandrdk.599
Bylece,aralarndabirsorgulamayapsnlardiyeonlardirilttik(uyandrdk).lerindenbir
szcdediki:
Nekadarkaldnz?Dedilerki:
Birgnveyagnnbir(kasaatlik)ksmkadarkaldk.Dedilerki:
NekadarkaldnzRabbinizdahaiyibilir;imdibirinizibuparanzlaehregnderinde,
hangiyiyecektemizsebaksn,sizeondanbirrzkgetirsin;ancakoldukanazikdavransnve
saknsizikimseyesezdirmesin.600
Onlarmaaralarndayzylkaldlarvedokuz(yl)dahakattlar.Deki:
NekadarkaldklarnAllahdahaiyibilir.GklerinveyeringaybO'nundur.O,negzel
grmektevenegzeliitmektedir. O'nundndaonlarnbirvelisiyoktur. Kendihkmnde

596
Max Karl Ernst Ludwig Planck (23 Nisan1858,Kiel4 Ekim1947, Gttingen),Almanfiziki.
1918NobelFizikdlsahibi.
"KuantumKuram"ngelitirmitir.Termodinamikyasalarzerinealt.Kendiadylabilinen"Planck
sabiti"ni ve "Planck nm yasas"n buldu. Ortaya att kuantum kuram, o gne dein bilinen fizik
yasalariindedevrimselveracnitelikteydi.
597
(ZDER,2006),s.153155
598
Bakara,259
599
Kehf,1112
600
Kehf,19
450hramczdeHacsmailHakkAltunta

hikimseyiortakklmaz.601
Bu ayetler ile gemi ve gelecek zamann iinde kaybolup gitmektedir. Hakikatte zaman
kavramnn en temel gereklerinden biri de gelecein gemiten farkl gzkmesidir. Fakat
kinatbilimiasndanbakldndangemivegelecekayngzkebilmektedir.Budurumdan
daanlaldnagrekinatndorugzlemlenemediidir.
[Duyularmzyeterincehassasolsayd,hareketsizhaldekisarpkayaldansedenbirkaosu
alglardk.602 ] 603 Bu baka sahip olmak ok zordur. Bu nedenle gelecein skt yerde
zamann geriye doru akmaya balamas ile gelecek geride kalmayp gemiin nne geer.
Yukardabahsedilenengelolmamolsaydbudahaiyifarkedilecekti.
Mesela Dnya yzeyi zerinde belli bir yne veya gelecee gidildiinde, hibir zaman
alamazbirengellekarlalmazyadabirkenardanaadlmez;sonundabalanlanyere
geridnleceigrlmektedir.
Gemi balang noktas olarak tanmland srece, dnya zerindeki hareket bizi
geleceini belirlediimiz noktaya gtrrken yine gemie tekrar gtrr. Dnya zerindeki
artlarda izgiden darya tamak gibi bir durum sz konusu deildir; nk ember
boyutludur. te yandan, ilerlediiniz yol zamann snrlardr. Zaman yoksa snrlarnzn snr
olduunu anlamanz mmkn olabilir mi? Dolaysyla elbette ki snr yoktur dersiniz, fakat
snrlarvardr.
[Bu eitliliin ve birliin birlii iinde kii eitlilie baktnda tarihte, deiimden ve
olaylardan sz edebilir. Ama birlik penceresinden baklnca hibir eyin olmad her eyin
zatenylecevarolduusonucunavarlyor.]604
[Grnmeyen dzende zaman ve uzay iinde ayrm yoktur. Dolaysyla ayrm yapmamzn
nedenibizimtemelgereklikolarakgrnrdnyayabykldebalanmamzdr.Grnr
dnyadakianaesas,birekildegreceayrolanvefakatetkileimiindekibirimlerinvarldr.
Grnmeyen gereklikte her ey birbirine nfuz etmi, birbiriyle balantl halde birdir.
Mamafihinsanlnbilinciderinlerdebirdir.Bubarizbirkesinliktir,nkvakumdabilemadde
birdirveeerbunugremiyorsakgzlerimizibunakapadmzdandolaydr.]605
Sonu olarak, alntlardan anlalaca zere zaman alglamak gemi ve gelecekle, dyla
algladmzdr. Zaman krenin yzeyleri gibi anca, gemi ve gelecek kendi zerine
kapanmbiryzeygibiolduugrlr.
[imdiki zaman sadece arada bir nokta olarak grnse gemiin mevcut olduu, imdinin
snrl bir sreye sahip bulunduu ve gelecein henz var olmad bir zaman kavramna
ulaabilir.] 606 Ancak gemi ve gelecek iin ayrm dnmek saat zaman iin kolay olurken

601
Kehf,2526
602
F.Nietzche
603
(ReneWEBER,2001),s.217
604
(ReneWEBER,2001),s.49
605
bkz:(ReneWEBER,2001),s.60
606
bkz:(ReneWEBER,2001),s.228229
ZDERCengizKuantumFelsefesiveMutluluk[Kitap].stanbul:Okyanus,2006.
PaulRICURtrc.MehmetSemaRIFATZamanveAnlat[Kitap].stanbul:YKY,2007.
ReneWEBERtrc:OrhanDZKesimelerBilimAdamVeBilgelerleDiyaloglar(dialogueswithscientists
andsages)[Kitap].stanbul:nsan,2001.

 nternetYazlar451

AllahTeliinbueitayrmolmamaktadr.
 TOPLUMLARINECEL

Toplumlar iin cri olan bir hkm vardr. Bu ise toplumun canllk zellii gstermesi,
domas,yaamasvelmesidir.Canllkzelliiolantopluluklariinkullanlanecelkavram
bu zelliinin devam ediinin snrn Allah Telnn topluma brakarak adalet ve imtihan
sfatlariletecelliettirmitir.BudurumuengzelekildeBeduzzamanSaidNursikaddesellh
srrahulazzaklamtr.
[Elbettebeerinzulmvehatasylabanaabukbirkyametkopmazsa;istikbaldehakve
hakikat,lemislmdanevibeerineskihatiatnakeffaretolacakbirsaadetidnyeviyeyide
gsterecekinallah.]607
[Her halde abuk banda bir kyamet kopmazsa, hakaiki slmiye, beeri esfeli safiln
dereceisukutundankurtarmayaveryizeminitemizlemeevesulhuumumyiteminetmee
vesile olmasn Rahman Rahmin rahmetinden niyaz ediyoruz ve mid ediyoruz ve
bekliyoruz.]608
[Onun iin tembellikle gnahnz byktr. Ve iyiliiniz ve haseneniz de gayet byk ve
ulvdir.HususankrkellisenesonraArabtaifeleri,CemahiriMttefikaiAmerikagibienulvbir
vaziyete girmee, esarette kalan hkimiyeti slmiyeyi eski zaman gibi krei arzn nsfnda,
belki ekserisinde tesisine muvaffak olmanz rahmeti lahiyeden kuvvetle bekliyoruz. Bir
kyametabukkopmazsa,inallahneslitigrecek.]609
Buradaki szlerden anlalan kyametin vaktinden nce kopabilir veya tehir olacadr.
Toplumlarnecellerindezamanngreceliolduuanlalmaktadr.
[Dnya hayatnda toplumsal cezalandrma konusunda dikkate alnmas gereken bir dier
kavramdamhletveecelkavramlardr.BuhusustaKurnKerimde;ayetyaptklar
yznden onlar (hemen) muaheze edecek olsayd, onlara azab arabuk verirdi fakat
kendilerine tannm belli bir sre vardr ki, artk bundan kap kurtulacaklar bir snak
bulamayacaklardr 610 eklindeki ayetlerden kavimlere bir mhletin verildii, fakat bu
mhletinizaf611olduuzikredilmektedir.Ayrca;
eer Rabbinden bir sz gememi olsayd, elbette onlarn arasnda hkm
verilmiti(ileri bitirilmiti),612 eer Rabbinden (azabn ertelenmesi ile ilgili) bir sz
gememiolsaydayrladtklerikonudahemenaralarndahkmverilirdi(derhalazap
inerveisleribitirilirdi)613.
Bu ve benzer ayetlerde614 geen gemi szden maksadn: hesabn ve cezann kyamet
gnne kadar tehir edilmi olmas veya kendilerine rasl gndermek gibi bir delile dayal
olmakszn hi kimsenin sorumlu tutulamayacag, cezalandrlmayaca eklindeki bir szn
verildii anlalmaktadr. Bu sze ramen; yani: hesabn ve cezann kyamet gnne kadar
ertelendiineveraslgnderilmedenhibirtoplumaazapedilmeyeceinedairAllahTelnn
vermiolduuszeramenonlarhlkitaptaayrladp,kitabyalanlyorlarsaartkonlarn

607
BeduzzamanSidNurs;Hutbeiamiye,37
608
BeduzzamanSidNurs;Hutbeiamiye,43
609
BeduzzamanSidNurs;Hutbeiamiye,57
610
Kehf,5559;Ftr,45.
611
Hac,4248.
612
Hd,110.
613
Ynus,19.
614
Th,129;Fussilet,45.
 nternetYazlar453

gnah kyamete ertelenmeyecek kadar byk, ar ve haddi am demektir. Onlar iin

dnyadahelakkanlmazveilahazapgereklemekdurumundadr.Ayet;ncedezikredildii
gibi toplumsal yansmalar olan sularn ylesi vardr ki onlarn cezasnn ahirete
ertelenmeyecek kadar vahim ve ykc olduuna da iaret etmektedir. Bu balamda eer
belli bir sreye kadar Rabbinden bir erteleme sz gememi olsayd aralarnda hemen
hkm verilirdi 615 ayetlerden anlalan Allahn her mmete bir ecel tayin ettigi,616 onlara
imtihanlarn verebilecekleri yeterli bir zaman bahettii, bununla birlikte, ifsat ve inkarlarn
srdrebilecekleri bir snrecel tayin ettii, ifsat ve inkar gerekletirir gerekletirmez
cezannderhalverilmeyipahireteerteleyeceinedairbirsznverildiianlalmaktadr.Btn
bunlarsnrszvesresizbirdurumunszkonusuolduunuifadeetmediigibi,bilakisecelve
snr aslnca dnyada cezann devreye gireceine iaret etmektedir. Zira inkr ve ifsat toplu
olarakyaplyorsahelakinkanlmazolduudabirsnnetullahgereidir.DolaysileAllahn
bu hususta koyduu kanun (snnetullah), hkm olmam olsayd anlamn da tamakla
birliktednyahayatndaazabnsonsuzakadarertelenmediideanlalmaktadr.Ksacaayet
Bir kavim hak yoldan sapar ahlaklar bozulur, hareketleri de mulklarsa Allah Tel
onlara; onlar zillete drecek eyleri musallat klar ve onlarn azabn hesap gnne de
ertelemez. eklinde anlalmaldr. Ayrca Her mmetin sresi vardr ifadesinde geen
ecelin sadece yl, ay, gn snrlanm bir zaman birimi olarak tanmlanmas, btn olarak
ifadenindesrasgelenhertopluluunmutlakaortadankaldrlmas,helakedilmesigerekir
eklinde anlalmas mmkn grnmemektedir. Aksine ifade; kendisini gsterebilmesi iin,
her bir toplulua verilmi olan imknlarn bir ahlak snrnn bulunduunu belirtmektedir. Bu
snr iyi amellerle kt amellerin nispetine gre tespit edilmektedir. Nitekim bu durum, Allah
Telnn bir toplulua iyi ileri kt ilerine nispetle daha aa seviyeye dnceye kadar
msamaha ettiini, snr aslnca o gnahkr ve rsvay toplulua artk hibir mhlet
vermediinden de anlalmaktadr. Snr aan bu tr toplumlarn helakin, azabn bir sekliyle
dnyahayatndacezalandrlarakyokolupgittikleriizlenmektedir.Busebepleecelkavramnda,
tabiiolarakzamanbirimibulunuyorolsadaaslvurgununahlksnra,yanisnrlamayapld
grlmektedir.KurnKerimbudurumusyleaklamaktadr:
Helak ettiimiz hi bir lke yoktur ki, onlar hakknda kader olmam olsun. Hi bir
toplum/mmet ecelinin nne geemez ve onu geciktiremez. 617 bu ve her mmetin bir
ecelinin olduu ifadesiyle anlatlmak istenen ey; iin geldii andaki, noktadaki durumudur.
Birinciayetiingeriyednlemezbirnoktayagelindiiniyanstmaktadr.Bunoktayagelmeden
nce, ecelin ne alnmas ve bu noktadan sonra da geriye braklmas mmkn deildir. Bu
srecinseyrinibelirleyen,mrntketenveyauzatan,toplumunbizzatkendisidir.Ecelise
belirlenensreninsonuolduundan,ecelizgisinegelipdayanantoplumiinartkgeriyedn
yollar kapanmtr. Bunun sebebi, toplumsal olaylarn meydana ksnn bir sreci gerekli
kldndandr.Busretamamlanmadanolaynortayakveyasrebittiktensonraolayn
gerialnmasdiyebireyszkonusudeildir.DolaysylaECEL,SRECNSONU,ZRVES,SINIRI,
YAN ULAILABLECEKSONNOKTA,BARDAITAIRANSONDAMLA,SZ KONUSUTOPLUM
NZAMANINDURDUUANDIR.]618

615
r,1421;Rad,32.
616
Rad,38.
617
Hicr,45.
618
KKAhmetKurndaToplumsalSnanmaVeSonular[Kitap].Konya:SelukniversitesiSosyal
Bilimler Enstits Temel slm Bilimleri Ana Bilim Dal Tefsir Bilim Dal Doktora Tezi211060 , 2006 .s,
454hramczdeHacsmailHakkAltunta

Dnya artlarna gre tekml zaman almaktadr. Onun iin gzellemi halimizi ve iyi
insanlarkorumakhepimizinzerinebykbirbortur.
EyAllahTelm!Sendensanasnyoruz.Gelecekecellerimiziuzunvadeyeyaydadininve
insanlkiinhizmetedelim.

239241

GEMEMUHTAOLMA

Gemiimizden kopmak istesek dahi gemi bizim geleceimizdir. zntlerimiz ve
sevinlerimiz gemilerimizle beraber gelmektedir. Bugnn yarn iin olan gemi durumu
karsnda sorumsuz olamayacamz gibi tedbirsiz hareket etmekte byk hasretlere sebep
olacaktr.
[Gemiehakknteslimetmekgerekmektedir.Gemifelsefianlamdaneiyinedektdr.
Amagereklidir.Birformasahipolmakzorundayztamamenrtkdzeniindeyaayamayz
Gemiartkuyumsalayamyorsalmeyehazrolmakzorundadr,amaohlayaktakalmaya
eilimgsterirveburahatszedicidir.Ancakdoruekildeanlalangemiinkendisiyeterince
faydaldr. Grdnz gibi, gemi de yenilenmemizde rol oynayabilmektedir. Mutlak
yenilenme gemisiz mutlak yenilik olsayd hibir ey olamazd nk her ey tam oluma
annda yok olurdu. Eer her ey btnyle yeni olsayd hibir ey varln srdremezdi. O
zaman gemile iliki kurmann doru yolu gemii gz ard etmemek isteriz tamda ona
balanmaktankanrz.Eergemitengelenbireykarklkveatmadouruyorsaonunbir
kenaraatlmasgerekirdiyednlebiliriz.]619
Byk dnmek iin gemiimizi gelecekle harman etmemiz gerekmekte olduunu
anladmza gre tedbiri elden brakmak bir nevi ahmaklk gibidir. Allah Tel milletimize
byk dnen ve gzeli tavsiye eden kullar ihsan buyursun. Bu yardm zerimize ihsan
olmadndakleninsanlarnbykilerdeaklkarrahmaklvizyonakoyarlar.Ahmakl
Hz. sa aleyhisselm dahi tedavi edememitir. Akl bir nimettir. Fakat hilebazla ynel aklda
baabeladr.
[te;ecdadndabyklerbulunmazsa,insanisteristemezkkdoar,milletkkyaar.
Ancakecdattabyklklerolduuhaldeinsanonlardannasipsizkalrsaobayainsandr,ruh
ve duygusunu benimsemitir ve eer ecdadndaki bykleri inerse, inetirse o insan ruh
leminde canidir, elleri mukaddesat denen ey, fert olan varlmzdan balayarak Allah
Telya doru ynelmek iin, bizi maziye trmandran ve orada benliimize ulatran
basamaklardr.Mazidekiruhkuvvetlerininfethi,kendiniyetitirmedeolanferdinzaferidir.]620
Hereyinbirbirinemuhtaolduufikrindenhareketlesnflarveunsurlarnincesnrlar
almadanbalantlarnsalamakzerehareketedilmelidir.
Gemie muhta olma ilikilerin gelime ve devamnda gereklidir. nk her eyin ayn
vasfta olmad gibi farkllklar gsterdii grlmektedir. Bir ey baka bir eye muhakkak bir
yndenbamldr.
zgrlk ad altnda gelecei gemiinden koparmalarn yanl olaca
unutulmamaldr. Yalnzlama gelecein geliimine en byk darbeyi vuracaktr. Ayrlma
fikirden geree seyrinde ald hz karsnda bocalayan gelecein dnmn tekrar
salamas ok zor olduunu dnrsek tarihi gzden geirmek ok nemli olacaktr. Temeli
isyan zerine kurulmu btn hareketler hayat girdaplarnda aclar beraber getirdii gibi
milletlerivedevletleriykarkenbykbalklarnhietkilenmediiunutulmamaldr.

619
bkz:Rene WEBER trc:Orhan DZ Kesimeler Bilim Adam Ve Bilgelerle Diyaloglar (dialogues with
scientistsandsages)[Kitap].stanbul:nsan,2001.,s.121122
620
NurettinTOPU:BykFetih(stanbul,2003),58.
456hramczdeHacsmailHakkAltunta

Filtn,filtn,filtn,
Yznsuyudeercihanbtn
Verirlersednyaysenalmasatn
Yzaklikicihanadeer
Hakkulelindenintikamnkuleliilealr
lmiHakkbilmeyenlerankulyaptsanr.
CmleeyaHakktandrkuleliileilenir
EmriBriolmayncasanmabirpdeprenir.
Kazarabirsapantabiraltnkseyedese
Netakymetkazanr,nedeksekymettender


 KRESELLEME

Zamanmzda lkeler el deitirerek baka bir devlete katlmas yerine imdi, snrlar
geniletmek, baka memleketlerin zenginlik kaynaklarn ele geirme ve insanlarn kendi
hesaplarna altrlmaktadr. nk ok defa silhl harp, hem masrafl, hem de hrriyet
fikriyle badamadndan zamanmzda daha sinsi ve maskeli bir emperyalizm ekline
bavurulmaktadr.Modernemperyalizmdenilenbuekiliktisadivekltrhayatbakmndan
bir lkeyi kendine balamak suretiyle menfaat salamaktadr. Gelimi lkeler, az gelimi
lkeleri bu yolla kendilerine baml hle getirmektedirler. nsanlarn kendi kltr ve
ideolojileriyle yetitirdikleri iin felsefe, siyasi gr ve yaay bakmndan kendilerinden
ayrlamazhlegetiriyorlar.BununadnadaKRESELLEMEdeniyor.
[Kreselleme konusunda mthi bir anlama ve yorumlama karmaas vardr. amzn
moda sylemi ve gndem szc kresellemeye farkl anlam yklemeleri yaplyor. nk
yle bir dnyada yayoruz ki, her ey birbirine kartrlyor ve gerekler gerekd gibi
sunulmayaallyor.
Kreselleme,Batdnyasnnsosyal,ekonomik,politikvekltreltemelleriolankapitalizm
ve emperyalizmin yeni addr. Kreselleme, kapitalizmle yattr ve onunla e anlamldr,
dolaysylaiddiaedilenlerintersineyenibirsredeildir.
Kreselleme, 16. yzylda temellenen, ancak 19. yzylda dnya toplumlarna nemli
lde nfuz eden kapitalizmin, gnmzde yerkreyi kaplamas ve dnyann tamamna
yaylmasdr. Kresellemenin znesi, Amerika ve Avrupa Birlii'dir. Kreselleme, onlarn
karlar dorultusunda, dnyay klten, ekonomi, politika ve kltr gibi ana eleri ulus
devletstbirnoktayatayan,toplumlarzerindedenetimkuranvezellikleBatdmazlum
toplumlar tarih sahnesinden yok etmeye alan bir sretir. Ksaca, kreselleme btn
toplumlaryakndanilgilendirenveinsanlnbanabykbelalaraanYENKAPTALZMdir.
Kreselleme, kapitalizmin dnm noktalarndan biridir. Bu dnm noktalar; kapitalizmin
veAvrupa'nnyerkreyikuatmasnnsonucuolanmodernkutuplamannezamanldoumu,
merkantilist (ticari anlay) gei dneminin bitii, Sovyetizmin sonu ve yeni bir kreselleme
aamasnnbalangcdr.Kreselleme,19.yzylvahikapitalizmininrestorasyonudur,laissez
faire 621 ideolojisi ve politikasnn zaferidir. Kreselleme, dnyann yeni liberal deerlerle
beslenen ekonomik, sosyal, kltrel ve ideolojik srecidir. Kreselleme, sermayenin Bat'da,
zellikle Amerika'da birikmesine kaynaklk eden, dnya leinde kaosa, eitsiz gelimeye ve
kutuplamayayolaanbirsretir.
Ksaca,kreselleme,kapitalizmingnmzdekiboyutuvegrnm,onundnyayadalp
yaylmas,esnemesi,dnyaykuatmasveenileriaamasolanemperyalizminyeniaddr.
Gnmzde kreselleme ad altnda kendisini kamufle eden kapitalizm, esas olarak
insandan ziyade sermaye ve kr nemsemektedir. Kapitalizmde ama sermayeyi mmkn
olabildiincearttrmaktr.Bununiindeinsannemeininsmrlmesi,onunkendisine,iine,
evresine ve topluma yabanclatrlmas, ayrca fiziksel olarak kntye uratlmas ve
bedeninintahripedilmesioldukanemsenir.Kapitalizmintemeldayanaolansermaye,z
itibariyle,lemektirveancakvampirgibicanlemeiemmekleyaayabilirvenekadarok
emekemerse,okadarokyaar622

621
Laissezfaire:(Fr.)hkmetinsanayiveticaretilerinemdahaleetmemesiprensibi.
622
MARX, Karl; Kapital IKapitalist retimin Eletirel Bir Tahlili, eviren: Alaattin Bilgi, Sol Yaynlar,
458hramczdeHacsmailHakkAltunta

Yine, kapitalizmin varl, retilen metalarn satlmasna baldr. Bunun iin de kapitalizm,
insanlar, srekli olarak tketime ynlendirir. Kapitalizmin biimlendirdii sistemde insanlar
arderecedetketenoburyaratklarolarakgrlr.Hattakapitalizmebedenioburlatrma
tasarmdadenebilir.Kapitalizm,yaratttketimkltrsayesindeinsanlaroburlatranbir
sistemdir.
KRESELLEME AINDA BREYLERN YAAMININ ANLAMI VE MUTLULUU, TKETME
BALI HALE GELMTR. BREY, TKETYORSA VARDIR, ANLAMLIDIR VE MUTLUDUR,
TKETMYORSAYOKTUR,ANLAMSIZDIRVEMUTSUZDUR.
[te,amzdabedeninnemlibirehalinegelmesi,kapitalizminbumantvedoasnn
birsonucudur.Kresellemeninrdtketimtoplumlarndatketenesase,bedendirve
bu yzden beden byk nem kazanmtr. Baka bir deyile, tketim toplumunun temel
bileeni, bedendir. Tketim kltr, dorudan bedeni hedef semitir. Kresellemenin ina
ettiidnyamzdabirey,tketicikonumunaindirgenmitir:TKETYORUM,YLEYSEVARIM,
ana slogan haline gelmitir. Ama bedeni srekli tketen birey, d dnyadaki gereklii fark
edemediiiindeizofrendir.]623
Descartes'in dnyorum, yleyse varm ya da bunun tam tersi bir alglama olan
marxistlerin varm yleyse, dnyorum sylemleri/kavrama biimleri, artk yok gibi. Bu,
bireylerin d dnyayla balarnn kopmas, kendi, dndaki gerekliklerle anlaml bant
kuramamasvegereklikduygusunuyitirmesiolduuiintambirizofrenidurumudur.
KRESELLEME AI, KLK BOZULMALARININ NE IKTII ZOFREN AIDIR.
Kresellemeyle birlikte kiiliin sadece bir blm hastala yakalanmamtr (nevrozlar),
genelkiiliinbozulmas(psikozlar)szkonusudur.Ksaca,Foucault'nun 624dediigibi,ruhsal
hastalklar, kiilik bozulmalarnn hacmine gre nevrozlar ve psikozlar olarak ikiye ayrlr.
izofrendurumisepsikozlariinedhildir.
izofreni, ya da zihnin yarlmas, insann gereklerden uzaklaarak, kendine zg bir
dnyada yaad; dn ve davranlarda nemli bozukluklarla kendini gsteren bir
rahatszlktr.
izofrenlerdearmzincirigevemitir,konumalarkopukkopukvetutarszdr.
izofrenler bir konu zerinde tam olarak dikkatlerini toplayamazlar ve onlarda dikkatin
seiciliibozuktur.
izofrenlerin hareketleri, tepkisizlie kadar gidebilir. izofrenler, retken olamazlar ve d
dnyaylailikilerindeilerinekapanrlar.
izofrenlerdekendilikduygusubozulur.izofrenler,kendikimliklerivevarlklarnnanlamn
kartrrlar.
Kapitalizmin gnmzdeki biimi olan kreselleme ile izofreni arasnda ba kurmak
mmkndr. nk izofreniyi inceleyen psikanaliz de, insanln bana makro sorunlar aan
kapitalizm de bunalmlarn sistemidir, ikisinin de varln srdrmesi, bunalmlara baldr. E
deyile, gerek psikanaliz gerekse kapitalizm, problemler, krizler ve olumsuzluklarla yaarlar,
bunalmlaronlarnyaamaiksiridir.Lucrece'indemiolduugibi,
KTDARLARIN HASTALIKLI KLERE HTYALARI VARDIR K, BUNLAR HASTALIKLARINI

Ankara,1986,s.247
623
KIZILELK, Prof. Dr. Sezgin; Kreselleme, Beden Ve izofreni C. . Tp Fakltesi Dergisi 25 (4),
2003zelEki;8.HalkSalGnleri,(HalkSalVeSosyalBilimler,2325Haziran2003Sivas)
624
FOUCAULT, Michel; Psikoloji ve Ruhsal Hastalk, eviren: Muhsin Hesapolu, Birey Yaynclk,
stanbul,2000,s.2728
 nternetYazlar459

SALIKLI KLERE GEREBLSNLER' SYLEM KAPTALZM N DE PSKANALZ N DE

GEERLDR. YAN KAPTALZM BUNALIMLARI VE ELKLER SONUCU YIKILACAKTIR TEZ
BURADABRDUVARATOSLAR....ASLAKMSEELKDENLMED.
Ksaca, kapitalizm ve psikanaliz, bunalmlara gereksinim duyarlar. rnein, hastalk
yenilemedii vakit, 'ynetilmesi' gereken bir eydir ve zorunlu olarak insani ilikileri buna
yerletirmeklzmdr
Hayatmzekonomikolduukadar,siyasal,teknolojikvekltrelynleriyleokboyutlubir
olgu olarak deerlendirilen kresellemenin evresiyle etkileim iinde olan bireyin ruh
salyla ve dini hayatmz da etkilemektedir. Bu etkilenmenin boyutlar bazen kontrol
edilmesi zorlaan bir durum almaktadr. TEK VE DER kavramlar kaybolduu
zamanmzda her ey birbirine kenetlenince sonulara ulamak ve inanmak zorlamaya da
balamtr.
[Peter Beyere gre KRESELLEME 1960l yllardaki baz batl teologlarn (lhiyatlarn)
dnd gibi TANRININ LMNE DEL, EYTANIN BELRSZLEMESNE SEBEP
OLMUTUR. KRESEL TOPLUMLARDA TANRI HALA DRDR, FAKAT ONDAN KORKMAK
GLEMTR. Dolaysyla kreselleme srecinin kt ve eytann dini yapdan karmas
veya belirsizletirmesi geleneksel dinleri deiime zorlamtr. Bu da dindarlar ktln ve
eytann yer ald geleneksel yapnn devamn ifade eden muhafazakr ve eytann ve
ktln belirsizlemesinin kabullenmesine vurgu yapan liberal625 tercih arasnda ciddi bir
ikileme sevk etmitir. nk kreselleme ahlaki kurallarn varlk bilimi temellerini oluturan
iyikt ayrmnn belirsizlemesine yol amtr. Zira gnmz kreselliinin okkltrl
yapsnnbirsonucuolarakdin,dininoulculukbalamndaizafilemitir.]626
Anlattmz ekilde yaratln din, millet ve devlet etmenleri iinde bamsz olmas
deformasyona urayarak tabii zenginlii, sanal zenginlikler iinde buhran lgnlna
dntrerek kontrol edilen insanlar saysnn artmamas iin KRESELLEME hikyesinden
kurtulmakgerekir.
ok gelimi karsnda geliimi tam salayamam topluluklar AAILIK KOMPLEKS ile
YETERSZLK TKEN in etkisi altna eritilmesi, daha fazla kayplarn olumasna sebep
olur. Hayalleri kalmayan nesiller, H olup, klelik dzeninin bireyleri olmann kanlmaz
olacakesingrnmektedir.

625
Liberal:s.liberal,zgrdnceli,hr,serbestfikirli,cmert,bol,oldukabyk,serbest,genel
626
M.NaciKULA;2123Eyll2003tarihindeGaziniversitesiorumlahiyatFakltesi,Kresellemeve
Din isimli sempozyumunda tebli olarak sunulan metnin makalesi; otu, Yakup; Hemojenlik ve
HeterojenlikArasndaKresellemeDinlikisi,slamiyatVI,2003,say:2,s.73,74;
 SIRATKPRS(HIRSVETDAL)

nsan,ftratndakihrsndandolayykselmearzularyladoludur.Hrs,sondneminsannda
isedahageerlihviyetebrnmtr.Kouturmacaiindegeenhayatmzbuhasletidaha
fazlacakamlamaktaolup,sersemlemibirhaletiruhiyeiinedeitmektedir.nsannhrstek
ama olunca, bu hza yetimek iin fedakrlklarn sonuna kadar kullanmaktan kanmadn
grmekteyiz.Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
"demoluihtiyarladkaondaikieygenleir:Malakarhrsvehayatakarhrs".627
"demoluiinikivdidolusumalolsayd,mutlakabirncyisterdi.demolununi
boluunuancaktoprakdoldurur.AllahTeltevbeedenleriaffeder."628
nsan hrsnn kurban olsa da, olmasa da kavuaca kesin sonu yok olmaktr. Yokluk
bilincine kavuan kii iin mitler sonsuz olmad gibi kavumak ve madur olmak ayn
deerdedir. Her zaman ykselmek dncesinde olan insan iin bulunduu hale kretmesi,
durumu itibaryla sabrl olup arzulara esir olmamas belki daha iyi olacaktr. nk artlar
zorlamak insan etrafyla aresizlie ve baarszla sevk edecekse bu ykselmenin ve
kavumanngetirisihakkndanednlebilir.Yanikavutuunherykselmekiiasndanbir
yokolmazincirinihareketegeirmektir.
Birsorusoracakolursak;herykselmekvekavumakyokluaerimekmidemektir?
Evet her ykseli acizliin farkna varmakta bir engeli kaldrr. Her kalkan aslnda huzur
vereceksanlrkenacmznartmasnasebepolmaktadr.AllahTelbuyurduki;
Allah'n kullar arasnda O'ndan korkan, ancak bilginlerdir. Dorusu Allah gldr,
balayandr.629
Allah Teldan korkmann art ancak kendi yeteneksizliine, acizliine kavutuu zaman,
insan benliinden ancak kurtulmu olur. Ancak bunu bulmak ise hem ltuf ve hayatn tadn
kaybetmeyiyanndagetirir.
Keke,dedi,bundanncelseydimdeunutulupgitseydim!630
Artkdnyahayatonazevkvermezolmutur.Bumeseledenhareketleinsannmaddiyatve
maneviyatyolundaistemekledeil,ihsanyoluileykselmeyitalepetmelidir.EerbirkiiAllah
TelveRaslllahsallallhaleyhivesellemedostolmakarzusunuiindebulsavetalepetse
onunilkkarlaacaskntlaradmekolacadr.
"Bir adam Raslllah sallallh aleyhi ve sellem'e; "ben seni seviyorum" deyince,
Raslllah;
"yleysefakirliehazrlan"buyurdu.Adam:
"BenAllahTel'ydaseviyorum"deyince:Raslllahsallallhaleyhivesellem;
"Ohaldebelayadahazrlan,buyurdu.631
Skntyauramakinsanazararvermez.Ancaksabretmedurumunagelmektezordur.Ancak
mitlerinikaybettiineinananveolabileceikonumufarkedenkavutuusonyeteneksizlikve
acizlik konumu onu kulluk makamna getirir. Bu geli ise onun benlikten kurtuluu ve raz
olmayolunuaar.

627
[Buhar,Rikk5;Mslim,Zekt115,(1047);Tirmiz,Zhd28.(2340),:bnuMce,Zhd27,(4234).
628
[Buhr,Rikk10;Mslim,Rikak116,(1048);Tirmiz,Zhd27,(2338).]
629
Fatr,28
630
Meryem,23
631
Tirmiz,Zhd,36

 nternetYazlar461

Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
DnyayahiretetercihedenkimseyiAllaheyleimtihaneder;
Sknt,Fakirlikvehrs632
Bahsedilen hal ile kurtuluu bulmak mmkn olduu kadar, kaybolmak yani heder olmakta
ihtimalinideiindebarndrr.Ancakgrlenodurkihrslolmakilebazeylerekavumaktayz.
YunusEmreninbahsettiisratkprsnnhrsolabileceini dnebiliriz. Kldan ince kltan
keskince olan bu halleri iyi anlamak bizler asndan nemlidir. Hrslar stanne gibidir.
Emmekle doyulmaz, fakat kavuamadn hrsn znts ise hi ekilmez durumdur. Ancak
hrslarkurtuluadorugidiinanahtarlarntar.nkhrslasonklacak makamyoklukve
acizliktir. Her k doyum vermediinden yeteneksizlie kadar ulamaya alrz. Bu ise her
ekilde kiiye ve dier insanlara rnek olacak halleri ortaya karr. Hrsla kavuulacak son
makamdaancakyoklukvardr.
Hulasa; her halimizde madd ve manevi hallerimizde hrsl olmaktan ok orta yolu tutmak
dahaemniyetlidir.Raslllahsallallhaleyhiveselleminortayolutavsiyebuyurmasemniyet
iindir. nk madd ve manev yollarn kurbanlar vardr. Bunlar kontrol edilmeyen hrslarn
sonucudur.Maddyoldahrsnzararhederolarakkabuledildiikadarmanevalandakitakdir
edilmektedir. Ancak bu takdir edilen hrsn sonular ar olduu iin talep edilen manevi
hallerde, rnek ahslarn zelliklerini uygulamada eytann ve nefsin hilelerinden emniyette
olmakiinitidalliolmakRaslllahsallallhaleyhivesellemetabiiyetingereidir.
DorusuBiz,sorumluluu(emaneti)gklere,yere,dalarasunmuuzdurdaonlarbunu
yklenmektenekinmilerveondankorkuptitremilerdir;onuinsanyklendi.Dorusuook
zalimveokcahildir.(kabulneramenemanetehyanetetmektedir)633
Burada bahsedilen cahillik iin insann hrs olduunu dnebiliriz. nsan eer hrsl
olmasayd, bu cahillie meyletmezdi. Allah Tel kullarna zulmettiine gre burada teklif
edilenemaneterabetederkeninsanneyerazoldudiyesorulabilir.
demaleyhisselmaverilenbilgideinsanbireyinfarkndaidi.
Allahhikimseyiverdiiimkndanfazlasylaykmlklmaz.Allah,birglktensonra
birkolaylkyaratacaktr.634
Bu meyanda hrsl olmak ile itidal zere olmamzda kaderimizdir. Bize den sonunda aciz bir kul
olduumuzubilmektir.
"Nefsinin tamahkrlndan korunabilmi kimseler, ite onlar saadete eren kimselerdir"
635

632
Iraki,IV/223,Beyrut, 1992
633
Ahzab,72
634
Talak,7
635
Har,9
 LMT(GELECEKLM)

Kurn Kerimdeki ayetlerin gsterdii iaretlere bakarak gelecei yorumlamak, Allah
Telnnkaderalanndadevletlerinvemilletlerinyzyllarsonragreceivebalarnagelecek
durumlarn habercisi olmaktan baka bir ey deildir. Gelecek Allah Telnn kullarna sakl
tuttuugelecekkesinolacakbilgisiolanksmdr.AncakAllahTelgeleceinnegetirecei
hususunda iaretleri ve n bilgilerini sakl tutmad gibi tahsili olmayan bir kiinin dahi
anlayacaaklktaKurnKerimdebeyanbuyurmutur.Bunedenlegeleceibilmekiinbilgi
gerektirdiigibigerektirmeyenksmdavardr.Bunaferasetilmiledndediyebiliriz.
AllahTelkaderkitabolarakkoyduulevhimahfuzubirkurallarmanzumesiolarakiradei
klliyesinindileiiletecellieder.GeleceinlednniboyutunakavumakiinKurnKerimdeki
ayetleriniaretineihtiyaduyarz.
Bazlarnuekildesralayabiliriz.

1Kudret Allah Telnn dilemesi ile olur. Yani evrimleme gibi durumdan bahsedilemez.
Tekml ise evrimleme olmayp tecrbelerin birlemesi ile olgunlama gayret neticesidir.
Evrim ise iradesiz tesadfler ile meydana geldiinden gelecek bilgis olan lmi tde tesadf
samalbulunmaz
Allahmlkndilediineverir.Allahhereyiihataedenvehereyibilendir.636
(O yol) gklerin ve yerin sahibi olan Allah'n yoludur. Dikkat edin, btn iler sonunda
Allah'adner.637
Rabbinin rahmetini onlar m taksim edip paylatryorlar? Dnya hayatnda onlarn
geimliklerini aralarnda Biz taksim ettik; birbirlerine i grdrmeleri iin kimini kimine
derecelerlestnkldk;Rabbininrahmeti,onlarnbiriktirdiklerieylerdendahaiyidir.638

2draksahibiolanlarnidrakinekavuamadveulaamadbiroklemvardr.
(AllahTel)Bilmediinizdahaniceeylerideyaratr.639
Oysasizide,yaptnzbueylerideAllahyaratmtrdedi.640

3AllahTelmahlkatnahibirkonudadileidndamecburiyetiyoktur.Yanialmak,
gayret ve istek ile bir eylere varlacak zannedilir. Allah Tel kullarna zalim sfatna
dmedenadilnemuameleklar.
Gkleri ve yeri gerekten Allah'n yarattn bilmiyor musun? Dilerse sizi yok edip yeni
birtoplulukvareder.Bu,Allahiingdeildir.641
Bizim,yeryznegelip,onuularndaneksilttiimizigrmedilermi?Allah(dilediigibi)
hkmeder,O'nunhkmnbozacakkimseyoktur.VeOhesababukgrendir.642

4Doruveeriolmakanasndanasndanolmaypncesinebalneticelerinkaderine

636
Bakara,247
637
ur,53
638
Zuhruf,32
639
Nahl,8
640
Saffat,96
641
brahim,1920
642
Rad,41
 nternetYazlar463

baldr.
Bizonaerivedoruikiyoludagstermedikmi?643

5Kresellemeileteksistemvedevletzerinekurulmasimknszdr.
Allah'ninsanlarbirbiriylesavmasolmasaydyeryznndzenibozulurdu.FakatAllah
lemlereltufkrdr.644

6Ykselme ve yklmann artlar olumasnda sebep ve sonu ilikisi aktr. lmi t
hakkndatedbiraamasndakurallarAllahTeltarafndankullarhaberdaredilmitir.
Bir ehri yok etmek istediimiz zaman, mark varlklarna yola gelmelerini emrederiz,
amaonlaryoldankarlar.Artkoehiryokolmayhakeder.Bizdeonuyerlebirederiz.645
Sizisadeceboyereyarattmzvesizinhakikatenhuzurumuzagerigetirilmeyeceinizi
misandnz?646

7Allah Telnn haddi aanlar hakknda aceleci davranmad gibi, dilemesiyle olan
neticeyeulaanlarhakkndakararndeitirmez.
Hermmetiinbelirlibirsrevardr;vakitleridoluncanebirsaatgecikebilirnedene
geebilirler.647
Herkes iin nnden ve arkasndan takip eden melekler vardr, onu Allah'n emriyle
gzetirler. Muhakkak Allah bir toplulua verdiin! Onlar nefislerindekini bozmadka
bozmaz! Bir toplulua da Allah bir ktlk irade buyurdu mu artk onun geri evrilmesine
arebulunmaz.OnlariinO'ndanbakabirvalideyoktur.648
Fakatazabmzgrdklerizamanimanlarkendilerinebirfaydavermeyecektir.Allah'n
kullarhakkndasregelendetibudur.teozamankfirlerhsranaurayacaklardr.649
Allah'nemrimutlakayerinegelecek,yazlmbirkaderdir.650

8Kyamettennceslmnzaferiolacaktr.Herneekildeolursaolsunkullarnazulmeden
topluluklarveglermalupolacaktr.
Mriklerin houna gitmese de kendi dinini dier btn dinlere kar stn getirmek
zererasllerinidoruyolvegerekdinilegnderenO'dur.651

9Allah Tel gelecek iin bir eyin olmasn takdir ettiinde engel olacak her eyi
kaldrmakta olduu gibi ynlendirme ve takviye konusunda yardm konusunda yardm
ediindeilaholduunusreklitecelliettirir.
Ve(Allah),onlarnkalplerinibirletirmitir.Senyeryzndebulunanhereyiverseydin,
yine onlarn gnllerini birletiremezdin, fakat Allah onlarn aralarn bulup kaynatrd.

643
Beled,10
644
Bakara,251
645
sra,16
646
Mminun,115
647
raf,34
648
Rd,11
649
Mmin,85
650
Ahzab,38
651
Tevbe,33
464hramczdeHacsmailHakkAltunta

nkO,mutlakgaliptir,hikmetsahibidir.652

10GeleceinkontrolnAllahTelkudretelindedir.
Eer yerle gkte Allah'tan baka Allah Tellar olsayd, ikisi de bozulurdu. Arn Rabbi
olanAllah,onlarnvasflandrdklarndanmnezzehtir.653
11DorusonularancakAllahTelnnsevdiklerindenbakasnnanlaykavrayamaz.
nkkfrehlikapallkzerehayatyaadiinAllahTelyinkreder.
nkr edenlerin ileri engin llerdeki serap gibidir. Susayan kimse onu su zanneder,
fakatorayageldiindehibireybulamaz.OradaAllah'bulurveOdahesabngrr.Allah
hesababukgrendir.654
Veyaderindenizinkaranlklarnabenzer.Onuststedalgalarvedalgalarnstndede
bulutlarrter;karanlklarstndekaranlklar;insaneliniuzattzaman,nerdeyseonubile
gremez.Allah'nnurvermediikimseninnuruolmaz.655
Onlar,dnyahayatnngrlenksmnbilirler.Onlar,ahirettenhabersizdirler.656

12 Tekml nazariyesinin snr vardr. Bu snr almayacak ald sanld zaman
vehimdenfarkolmayacaktr.
Sleyman: Rabbim! Beni bala, bana benden sonra kimsenin ulaamayaca bir
hkmranlkver;Senphesiz,daimabatabulunansndedi.
Bunun zerine ona rzgr msahhar ettik, emriyle istedii yere yumuack cereyan
ederdi Bina ustalarn ve dalglk yapan eytanlar da emrine verdik. Demir zincirlere
baldieryaratklardaonunemrineverdik.657

12lmitvehbivelednniilimdir.AllahTelnndilediklerindenbakasfikirretmesi
mmkndeildir.
Cennette altlarndan rmaklar akarken gnllerinden kini karp atarz. Bizi buraya
eritiren Allah'a hamdolsun. Eer Allah bizi doru yola iletmeseydi, biz doru yolu
bulamazdk.AndolsunkiRabbimizinpeygamberleribizegereigetirmitirderler.Onlara,
lediinizekarlkitemirassolduunuzcennetdiyeseslenilir.658
Dilersesiziyokeder,yenidenbakalarnyaratr.BudaAllah'agbireydeildir.659

13Allah Tel bir facirlele de dilediklerini yapar. Dini kuvvetlendirir ve dilediini tecelli
ettirir.
Allah Tel, Hz. Musa aleyhisselm firavunun gzetiminde yetitirip ve olgunlatrmtr.
Bunuyaparkenfiravungerektensevgiileonaynelmiti.
Onu sandn iine koy, denize brak, deniz de onu sahile braksn onu, hem Bana
dman,hemonadmanbirialsn!Veseninzerine,gzetimimaltndayetitirilesindiye,

652
Enfal,63
653
Enbiya,22
654
Nur,39
655
Nur,40
656
Rum,7
657
Sad,3538
658
raf,43
659
Fatr,1617
 nternetYazlar465

katmdanbirsevgikoydum.660
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurdularki:
Emriniz,fzlveyafcirhernaslolursaolsun,(onunemrialtnda)cihadetmenizsize
farzdr. Keza, namaz da fzl veya fcir ve hatta kebir ilemi bile olsa her Mslmann,
arkasndaklmasbtnMslmanlarafarzdr.661
BakabirhadisindeiseAllahbudinifcirbirkimseiledekuvvetlendirir
Buradankansonubilinenveolayveolgularnbirbirinebelirlibirekildebalolmas,her
eyinbirnedeniolmasyadahereyinbirnedene balanarakaklanabilirolmasyadabelli
nedenlerinbelirlisonularyarataca,aynnedenlerinaynartlardaaynsonularvermenin662
olmayacandan hareketle diledii zaman diledii eyi ilemeyi de ztnda sakl tuttuunu
bildirmitir.

660
Tha,39
661
EbuDvud,Cihd35,(2533)
662
Determinist(Nedensellik)
 GELECEMZNNDNYORUZ?

Hayatadverilenumantatersgelensrecinyeleriolarakbizinsanlarhepmerakederiz.
Bu yzden de grdmz, grmediimiz her ne varsa bu merakn konusu olmaktan
kurtulamayz. Farknda olmak ve anlamak isteriz, gayret ederiz ve bilmek, her eyin yolunda
olduunainanmakisteriz.
Peki,bildiimiznedir?
Yadainsanolarakbizneyibilmiolmaklavnebiliriz?
Gerektebiliyormuyuz?
Bildiimizeinanmalmyz?
[Neredengeliyorumvenereyegidiyorum?
Buherbirimiziinderinliinevarlamazbykbirsorudur.Bilimbugibisorularnbirounu
cevaplandramamaktadr.]663
nsan iin bitmeyecek nk sorular sorabilendir denilmektedir. Bu nedenle
zihinlerimizin karkl, kavramlar da kartrmamz sonucunu beraberinde getirmitir. Bu
kavram kargaasndan kurtulabilecek miyiz? Belki bu da karklk bir zihnin rndr. Bu
yzdenbilmekbulmakvebildiinebulduunainanmakhakkndaamazlaroalrgider.
Buikilemlerarasndabocalayaninsaninanarakykbirstbenebrakphayatnyaargider.
nsannzndevarolan,yaaddnyadandahaiyibirdnyadayaamayhakettiifikri,
onu harekete geiren dncedir. Her ynyle mkemmel, yepyeni bir hayata sahip olmann
esin kayna, ite bu sosyal, ekonomik ve kltrel skntlar aabilme isteidir. Bylece
arzulanankusursuzdnyaya,ulalacaktr.
Dnme,insanlnilerlemesindemotorgrevigrenkavramlarnbandagelmektedir.Bu
kavramn ve ilgili srelerinin tamamen aydnlatlmas ve akla kavuturulmas insanln
gelecei ve mevcut ilerleme verimlii asndan hayati nem tamaktadr. Eletirel dnme
ise zellikle entelektel geliim asndan son derece nemlidir. Entelektel geliim, yeni fikir
vedncelerinretimiasndanolamazsaolmazbirdeerdir.Geleceinbireylerinidnen,
akleden ve doruya saygl, eksiksiz ekilde yetitirmek iin, eitim programlar dnme
kavramerevesinde,kesinlikleentelektelgeliimreferanslolarakekillendirilmelidir.664
Foucaulttanmakhkmetmektirdemektedir.Bilmeningetirisiolankuvvet,sorumluluu
da yannda getirmektedir. Bu nedenle [bir Latin atasz de tanmlamak tehlikelidir der.
nkhertarifbirsoyutlamadrvehersoyutlamakarmakgerekliinzihindeyenideninas,
anlalr olmas iin basitletirilmesi, bir bakma plaklatran bir tasarmla kimi niteliklerinin
devredbrakpkimilerininnekartlmasvastasylabelirlihalegetirilmesidir.
Byle bakldnda tanmlamalarn ifade etmek istedii alann ne lde sahih bir karl
olduuhususutereddtdoururveinandrclzedeler.nksoyutlamalarilegerekliki
zihnimize transfer ederken, ayn zamanda burada oluturduumuz teorik sylemi yeniden
hayata aktarmay umarz. Dolaysyla bu srecin her iki aamasnda da tartmaya ak bir
transfer sz konusudur. Bir bakma ayn an tanklarnn niin farkl tasavvurlara sahip
olduunun cevab buradaki transferdedir. Dnr olduu kadar insan ve nihayet
kalabalklaraynizgidebirarayagetiren,itimidurumortaklvebununevresindeoluan
663
Planck,ReneWEBERtrc:OrhanDZKesimelerBilimAdamVeBilgelerleDiyaloglar(dialogueswith
scientistsandsages)[Kitap].stanbul:nsan,2001.s.257
664
DnmeVeEletirelDnme,zelretimYntemleriDersiAratrmaProjesiRaporu,S.Demirel
.TeknikEitimFak.ElektronikBilgisayarEitimiBl.BilgisayarSistemleriretmenlii
 nternetYazlar467

hayatadairbakaktarmberaberliidir.
te, insanolunun ortaya kt ilk dnemlerden beri benliinde tad, gerekletirmeyi
srekliarzuladveeskialardanberihideimeyenbazhayallerimevcuttur.Buhayallerin
gereklemesi pek ok kii iin imknsz gibi grnse de, en ok arzuladklarnn gerek gibi
olmasiinkusursuzdnyalaryzyllardanberitasarlamtrvearzulamtr.]665
[nsann gelecek merak bireyleri olduu kadar toplumlar, idarecileri, vb. de ok
ilgilendirmektedir.Onuniineskidenolduugibiimdidefalclar,astrologlarvb.kiileraranan
kiilerdir.Herpadiahnkralnbylebiryardmcsvard.Havaya,krlanglara,yatarak,kalkarak
ileriye doru tahminlerde bulunurlard. Kulelerden yldzlara baklr ve gelecee donuk
tahminler yaplrd. Falclara fal baktranlarn, gazetelerdeki horoskoplar okuyanlarn says az
deildir.Medyumlarbuyzdengzdedirlerveiyiparakazanrlar.Helehelegelenkiiyegzel
tahminlerdebulunurlarsa.Bumerakaynzamandadmanndurumunu,planlarnbilmekiin
denemlidir.]666
Hakikatte gelecei dnmekte ve merak etmedeki snr iinse farkllklarn olduu
gzlemlenmektedir.
Geleceimiz zerine kurgu ve dnceyi gelitirirken dar zihniyetten ne denli arnrsak, o
denli geleceimiz bizim olur. Serbest dncemizi kuvvetlendirip Allah Telnn koyduu
snrlar amadmzda Keke bize gelecekteki erdemler konusunda nceden biraz
hissedebilseydik dememek iin gayretimizi artrmal ve yolumuzu aydnlatacak fikirlerin
hayatakarlmasiingemiteharekethalindeolursakgelecekteoturmaeyleminesahipolma
hakknakavuabiliriz.
Gereklerle gelecek olan gemiin deerlendirmesini iyi yapmak iin gayret ve himmet
sahibiolmakendoruharekettir.

665
M.NaciBOSTANCI,Etnisite,ModernizmVeMilliyetilikTrkiyeGnl,Ankara,1998,No:50,s:38
55.
666
Dr.Gkelma
 TOPLUMLARINKBLMEKKEHANETDELDR

Hayatn ve insanln deersizletii dnemlerin gelii ile kaos ortamlarnn her yeri
kaplamasvefesadnyayldgelecektetoplumlarnkdr..
[Toplum, insann muhafaza ve gelimesine ynelik belli amalar, sosyal gler yardm ile
uygun zaman ve zeminde gerekletiren, kendi kendine yeterli grup ve kurumlarn bir
btndr. Daha ak bir ifadeyle toplum, belirli bir corafyada yaayan, sosyal ihtiyalarn
karlamak iin etkileen ve ortak bir kltr paylaan ok saydaki insann oluturduu
birlikteliinadolaraktanmlanmaktadr.
Toplum hayat, insanlarn belirli bir ama etrafnda birlemelerinin sonucudur. ekilsiz ve
dzensiz bir toplum hibir zaman var olmamtr. Dolaysyla toplum bir sr deildir. En
kk toplumlardan en geni toplumlara kadar her toplumun kendine gre kurallar, sosyal,
ekonomik ve dini normlar, bunlar idare edecek ynetim mekanizmas ve tekilatlar vardr.
Toplum, bir yandan insan davranlarn snrlandrrken te yandan da hrriyete kavuturma
fonksiyonuicraeder.Devamldeimehalindeolantoplum,bylecedinamikbirkarakterede
sahiptir.
phesiz toplumlar oluturan insanlar bir anda bir halden baka bir hale dnp
farkllamamaktadr. Ancak aile, okul, arkada, evre ve millet faktrlerinin etkisiyle bir sre
sonucunda zamanla deiime urarlar. Birok insann birlikteliinden oluan toplumlarn ise
deiimiveyokoluuiindeaynekildebirsregereklidir.
timikncelikledeiimvedeiimileolansreciniincelemekgerekmektedir.

1TMZLME
Bugnyeryztoplumlarnnkarkaryakaldsorunlarierisindebataolanndahaok
sosyoekonomik ve sosyokltrel alanlarda younlat bilinmektedir. nk bu sorunlar
beraberinde toplumlarn kendi ilerinde krlmalar yaanmasna, hatta bireytoplum
ilikilerinde uzaklama ve kopma diye nitelendirebilecek olumsuz yaam biimlerinin art
gstermesine;giderekderinleenvekaygvericibirseviyekazananbireysel/itimisorunlarn
zmlenmelerinindeglemesinesebepolmaktadr.
zlme veya sosyal zlme problemi kendi itimi varlmz iin gz ard edilemeyecek
birnemiarzetmektedir.zlme,makroolarakvetoplumseviyesinde,birtoplumdzeninin
btn boyutlaryla ilerliini kaybetmesi ve tkanklklara yol amas olarak tanmlanmaktadr.
Bu anlamda zlme, itimi paralanma ve kn ilk basama olarak grlmektedir.
Yaanlangerekliinenbelirginzelliiolarakitimiyapvehayattadeerlerbtnlnn
korunamamasgsterilmektedir.
Sosyalzlmesrecindetoplum,bircanlgibiyineayakta,yrmekte,grevleriniyapmaya
almakta, ancak, o eski salkl, btncl zelliini kaybetmi bulunmaktadr. Bireyler
arasndakisosyalilikilerdezayflamavegvensizliinolmasyla,ekonomi,din,siyaset,eitim,
ailegibisosyalkurumlarlabireylerinkurduuilikilergevemektedir.

2TMDEM
Deime, bir halden baka bir hale gei ya da nceki durum veya davrantan uzaklama
biimi olarak tanmlanr. timi deime ise bir toplumun sosyal sistemi ierisindeki
kurumlarn, sosyal rol kalplarnn ve insanlar arasndaki ilikiler ann deimesi anlamna
gelmektedir.
 nternetYazlar469

Dinamikbiryapyasahipolantoplum,deiimzelliinesahiptir.Dolaysylatoplum,srekli
biroluvehareketiindedir.Ancakbudeiim,toplumdantoplumafarkeder.Hertoplumda
deiimaynldeolmayabilir.
timi deiimden maksat sosyal sistemi oluturan katmanlarn deiimidir. Gndelik
deiikliklerdeildir.Dolaysylasosyaldeiimtoplumuntamamnveyanemlibirblmn
etkileyen bir deimedir. rnein gelir dalmndaki adaletsizlik nedeniyle snflarn olumas
toplumdameydanagelenkkldeiimlerdendir.

3K
k,itimideiimvepeindengelenitimizlmedensonraortayakankanlmaz
birdurumdur.Balayanvednolmayanbudurumlardagelecekhsrandr.
[k denince her insann zihninde farkl armlar yapar. Kimilerine gre gerilemek
anlamna gelirken, kimilerine gre dini ve ahlaki deerlerden uzaklamak anlamna gelebilir.
Bazlariinekonomikkntaklagelirken,bazlariinsiyasikntaklagelebilir.Nihayet
bazlarncatoplumunbatmas,yokolmasvehayatsahnesindensilinmesianlamnagelebilir.
Toplumlarnk,bazfilozofvesosyologlarndediigibihriciveyadhilidfaktrler
yadabirtakmevrimcimodellerdeil,bizzatinsannkendisidir.
Nitekim kn en nemli tetikleyicisi, insann hr irade ve isteiyle semi olduu batl
inanlardr. Bunlarn banda da Allah Telya isyan gelmektedir. nk isyan toplumdaki
sosyaldengedenekonomikdengelerekadarhereyialtstederekbozarvetoplumlarnsalkl
ileyiine engel olur. Bu durum da toplumlar ke gtrr. Bu kn neticesinde iyi ile
ktnnayrtedilmemesitoplumunbirbirlerihakkndasorumlututulmalardr.]667
[Hepimiz tarihe gmlen toplumlarn romantik esraryla zaman zaman ilgilenmiizdir:
Klasik Maya ve Yucatan kltrleri, Paskalya Adas'nn yerlileri, Anasazi, Bereketli Hilal
toplumlar,AngkorWat,BykZimbabwevb.
Son on yirmi yl iinde de arkeologlar, bu ykllarn birounun arkasnda, evresel
sorunlarn olduunu ortaya kardlar. te yandan, dnyann birok yerinde de toplumlar bin
yllardryokolubelirtisigstermedengelimelerinisrdrmektedir:Japonya,Java,Tongave
Tikopea.
u halde, yle grnyor ki, baz blgelerdeki toplumlar dierlerinden daha krlgan. Baz
toplumlarnnedendierlerindendahakrlganolduklarnnaslanlarz?Busoru,akbirekilde
gnmz de ilgilendirir, nk bugn, henz yeni ke uram toplumlar gryoruz:
Somali,RuandaveEskiYugaslavya.
Ayrca kn eiinde olabilecek toplumlar da vardr: Nepal, Endonezya ve Kolombiya.
Pekiyakendimiz?

Toplumumuzun, gemi zaman toplumlar gibi kmesini engellemek iin
renebileceimizhangiderslervardr?
Kukusuz, bu sorunun cevab sadece bir faktr olmayacaktr. Eer birisi size toplumlarn
kleriniaklayantekbirfaktrolduunusylerse,onunaptalolduunuhemenanlarsnz.
Bukarmakbirkonudur.Amabukonununkarmaklnniindennaslkarz?
Toplumsal kleri incelerken, be maddelik bir ereve sayabiliriz. kleri anlamama
yardmc olmak iin be maddelik bir liste saylabilir. Bu listeyi, skandinav Grnland
667
YAZICI Mahmut Hadislerde Toplumlarn k. stanbul: Marmara niversitesi Sosyal Bilimler
EnstitslahiyatAnabilimDalHadisBilimDalYksekLisansTezi209165,2007.
470hramczdeHacsmailHakkAltunta

toplumununyokoluuaklayarakolursak.Buras,yazlkaynaklarolanAvrupalbirtoplumdu,
dolaysyla bu insanlar ve amalarn byk lde M.S 984'te skandinavlar Grnland'a gidip
yerletilerve1450'deyokoldular.
Toplumlarktvetoplumlarnniindekiherbirbireydehelakoldu.Niyesonundahepsi
helakoldu?
Bunubemaddeileaklayabiliriz.
1nsanlarn, evrelerine yaptklar etki: nsanlarn dikkatsizce baml olduklar kaynaklar
tketmeleri. skandinavya Vikingleri de dikkatsizce humuslu topran erozyonuna ve
ormanszlamasnayolatlar.Buonlariinciddibirsorundu;nkormankullanarakkmr,
kmr kullanarakdademiryapyorlard.Dolaysyla,demirsiz kalmbirAvrupalDemir a
toplumunadntler.
AllahTelbuyurduki;
Yanndan ayrlnca yeryznde fesat karmaya, ekinleri, zrriyetleri helk etmee
alr.AllahTelisefesadsevmez.668
nsanlarn ellerinin kazand ey sebebiyle karada ve denizde fesat zuhra gelir. Allah
daonlarayaptklareylerinbazsntattrr.Gerekki,onlardnverirler.669

2klimdeiiklii:
klimler lyabilir, souyabilir, kuruyabilir veya nemlenebilir. Grnland'daki Vikingler'e
bakarsak, 1300'l yllarda ve zellikle 1400'lerde iklimlerinin souduunu grrz. Souk bir
iklimilllmclolmakzorundadeil,nkbusouyaniklim,GrnlandEskimolar'nakstek
olmaktansadestekoldu.PekinedenGrnlandskandinavlar'nniineyaramad?
AllahTelbuyurduki;
ArtkBizdeonlarnzerlerineuursuzgnlerdepekziydesoukbirrzgrgnderdik
ki,onlaradnyahayatndabirzilletazabntattralm,veelbetteki,ahiretazabdahaziyde
zilletlidirveonlaryardmdaolunmazlar.670
VeAllahbirbeldeyibir rnekirdederki,emin veskunetiindeidi,onarzkdaher
yerden bol bol gelirdi. Sonra Allah'n nmetlerine nankrlkte bulundular. Artk Allah da
onlarailediklerieylerdendolayalkvekorkulibasntattrd.671
Fakat nefislerine zulmedenler, sz kendilerine sylenilenden bakasna tebdl ettiler.
Biz de zulmeden kimseler zerine yaptklar fsklar sebebiyle gkten korkun bir azap
indirdik.672
ArtkSemd(kavmi)haddenarbirhadiseilehelkedildiler.d(kavmi)iseonlarda
sonderecekuvvetlibirrzgarilehelkedildiler.(CenbHak)Onu(orzgar)yedigeceve
sekizgnardardnaonlarnzerlerinemusallatetti.Artkokavmigrrsnki,onlarsanki
ileribombohurmakkleriymigibiyereyklmlardr.673

3Komu dost toplumlarn destei: Eer bu destek ortadan kalkarsa, bu toplumu ke
yaklatrabilir. Grnland skandinavlar anavatanlar Norve ile ticaret yapyorlard. Ancak bu

668
Bakara,205
669
Rum,41
670
Fussilet,16
671
Nahl,112
672
Bakara,59
673
Hakka,57
 nternetYazlar471

ticaret hem Norve'in zayflamasyla, hem de Grnland ve Norve arasndaki denizin

buzlanmasylagiderekazald.
AllahTelbuyurduki;
Sonrafrkalarkendiaralarndaihtilfadtler.Artkgrlecekgnneniddetliazab,
kfirolankimseleriindir.Bizegeleceklerignneleriiteceklervenelergreceklerdir.Fakat
ozalimlerbugnpekakbirsapklkiindedirler.674
Hlbukibirnicezulmedenbeldeyihelkettikveonlardansonrabakabakabirerkavim
vcudagetirdik.675

4Hasm toplumlarla ilikiler: Grnland skandinavlar'nn hasmlar Grnland'
skandinavlar'lapaylaanEskimolard.likileriktydveskandinavlar'ldrrlerdi.dahada
nemlisi, skandinavyallar'n fok bal avlamak iin yln belli bir zamannda gitmeye mecbur
olduklardkrfezlereulamlarnengellemiolabilirler.
AllahTelbuyurduki;
phe yok ki, Allah Tel imn eden kimselerden kfirlerin eziyetlerini def'eder.
Muhakkakki,AllahTelherhangibirhaini,nankrsevmez.676
Andolsun ki, Biz sizden evvelki nice nesilleri, zulmettikleri zaman helk ettik. Halbuki,
onlararaslleriakdelillerleilegelmilerdi.Onlariseimnederolmadlar.tegnahkrlar
olankavmiBizbylecezalandrrz.677

5Toplumunpolitik,ekonomik,sosyalvekltrelfaktrleregreevreselsorunlarnfark
edip bu sorunlar zebilme ihtimalinin artmas veya azalmas: Grnland skandinavlar' nn
Hristiyan olup da katedral inaasna byk yatrm yapmalar, eflerin birbirleriyle rekabet
etmeleri ve Eskimolar aalk bulup onlardan ders almay reddetmeleri, evresel sorunlarn
zmelerinizorlatrankltrelfaktrlerdi.
AllahTelbuyurduki;
Yeryzndemfsitlerolarakfesatkarmaynz.678
Ve Biz bir beldeyi helk etmek murad edince onun devlet sahiplerine (hakka itaat
etmelerini) emrederiz. Onlar ise orada fsk (ve fcurda) bulunmu olurlar. Artk o beldenin
zerine sz (helklar hakkndaki hkm) hak olmu olur. mdi onu (o beldeyi) tamamen
helkilehelketmioluruz.679

te,bemaddelikereve,Grnlandskandinavlar'nnkvenihaiyokolularnbyle
aklanabilir. Birok gemi toplumu ve gnmz toplumunu, bu k nedenlerine gre
incelenince,ortayagenelsonularkyormu?Tolstoy'un,hermutsuzevliliinfarklolduunu
syledii gibi, her km veya tehlikedeki toplum farkl hepsinin ayrntlar deiiktir. Fakat
yine de, gemi ve bugnk toplumlarn ke urayanlarn ve hayatta kalanlarn
karlatrnca,belirliortakipularnaulalabilir.lginbirortakipucu,toplumbirkerezirvesine
ktktansonraknnekadarhzlgeldiiyleilgilidir.

674
Meryem,3738
675
Enbiya,11
676
Hac,38
677
Yunus,13
678
Ankebut,36
679
sra,16
472hramczdeHacsmailHakkAltunta

Ve o kimseler ki, Bizim yetlerimizi yalanladlar, ite onlar bilmez olduklar cihetten
yavayavahelkeyaklatracaz.680
Birok toplum yava yava ortadan kalkmad. Daha ziyade, toplumlarn inaa ettiler,
zenginletilerveglendiler,sonraksabirzamaniinde,zirveyeerimelerindenyirmiotuzyl
iinde ktler. rnek olarak, Yucatan yarmadasndaki klasik ova Maya kltr, erken
800'lerdekmeyebalad.BuMayalar'nenbykeserleriniyaratmalarndanvenfuslarnn
zirveyapmasndansonrakiotuzkrkyliindegerekleti.
Bir rnek daha vermek gerekirse, Sovyetler Birlii'nin k, gcnn zirvesine
ulamasndansonrakiyirmiotuz,hattabelkideonyliindegerekleti.Bunudeneykabndaki
bakterilere benzetebiliriz. Eldeki kaynaklar ve bu kaynaklarn tketimi veya ekonomik gelir
giderarasndabirdengesizlikolduundabuanikleringereklemeihtimaliartyor.
Deney kabnda bakteriler oalr. Her kuakta saylarnn ikiye katlandn farz edelim:
Sonlarnn gelmesinden be kuak nce deney kabnn 16'da 15'i botur, sonraki kuakta 4'te
3' botur, sonraki kuakta da yars botur. Yars bo olduktan bir kuak sonra kap doludur.
Artk yiyecek kalmamtr ve bakteriler k yaar. Dolaysyla, toplumlarn glerinin
zirvelerine ulatktan ok ksa sre sonra k yaamalar, tekrarlanan bir durumdur. Bunu
matematiksel olarak aklamak istersek, eer bugnk toplumlardan birini incelemek
isterseniz, matematiksel fonksiyonun bugnk deerine, yani zenginlie deil, fonksiyonun
birinciveikincitrevlerinebakmanzgerekir.Bugenelkurallardanbiridir.kincibirgenelkural
da, toplumlar dierlerinden daha krlgan yapan, ounlukla ilk bakta grnmeyen evresel
faktrlerolduuvebufaktrlerinoununhenziyianlalmaddr.
rnekolarak,nedenPasifik'tekiyzlercePasifikadasnnarasndaPaskalyaAdasentahrip
edici,ormanszlamayyaad?yleanlalyorki,PaskalyaAdasyerlilerininaleyhindealan
yanarda pskrts, enlem ve yala ilgili dokuz deiik evresel faktr bulunuyordu;
bunlarn bazlar da kolay fark edilemeyecek trdendi. En zor grnenlerinden biri de, Orta
Asya'dan gelen kta tozunun, adann humuslu toprann verimine katkda bulunup, Pasifik
adalarndaki doal hayat koruyor olmasyd. Btn Pasifik Adalar arasnda, Asya'dan gelen
bereketli tozun en az Paskalya Adas'na ular. Bu durum ancak farkna 1999 ylnda
anlalmtr. Dolaysyla, baz toplumlar, ilk bakta gzlemlenemeyen evresel sebeplerden
dolay,dierlerindendahakrlganoluyor.
Son olarak bir genel kural daha vardr. Bu da toplumlarn balarna geleni fark
edememeleridir.
Vehibirlkeyokturki,illonuKyametgnndenevvelBizyahelkederizveyaonu
iddetlibirazapilecezalandrrz.Bu,kitaptayazlmbulunmaktadr.681
NasloldudaPaskalyaAdallaryaadklarortamormanszlatrabildi?
Ensonpalmiyeaacnkeserkennedndler?
Yaptklarn fark etmediler mi? Bu toplumlar nasl olup da evrelerine verdikleri etkileri
grpvaktindedurmadlar?
Allah'n nmetini kfre deitirenleri ve kavimlerini helk yurduna sevkeyleyenleri
grmedinmi?682
Eer insan medeniyeti varln srdrrse, gelecek yzylda insanlarn u soruyu
sormalardr:

680
raf,182
681
sra,58
682
brahim,28
 nternetYazlar473

2003senesindeyaayaninsanlarnaslolupdayaptklarbarizyanllargrpdenlem
almadlar?
Gemitekilerin yaptklar inanlmaz grnyor. Gelecektekilere de bizim bugn
yaptklarmz inanlmaz grnecek. Toplumlarn neden sorunlarn zemediklerine dair
hiyerarikbirsebeplerlistesigelitirmekgerekiyor.
Nedensorunlarnfarkedemiyorlarveyaeerfarkederlerse,nedenzerindeduramyorlar?
Veyazerindedurdularsa,nedenzmektebaarlolamyorlar?
Bukonudasadeceikitanegenelkuraldanbahsedilebilir.
Felakete davetiye karp k yaklatran bir reete, karar verici yneticilerin ksa
vadeli karlar ile toplumun uzun vadeli karlar arasnda bir atma olmasdr. zellikle,
szkonusuyneticilerkendilerinihareketlerininsonularndansoyutlayabildiklerizamanbu
sorunvahimleiyor.Ksavadedeyneticilerinkarnaolaneyleruzunvadedetoplumazarar
verdiinde, yneticilerin toplumun uzun vadede dne yol aacak iler yapmalar ok
muhtemeldir.
rnekolarak,Grnlandskandinavlar'nnrekabetiefleri,dahafazlakul,dahafazlakoyun
vedahafazlakaynak edinip,rekabette komueflerinnnegemek istiyorlard.Bu istekleri
yznden, topraklarn ar zorlayp harcadlar: topra ar kullanarak yerel iftileri baml
kldlar. Bu, eflerin ksa vadede glenmelerine yol at, ancak uzun vadede toplumun
kn getirdi. Bunun gibi kar atmalar, gnmzde Amerika Birleik Devletler'de de
ciddi bir sorundur. zellikle de Birleik Devletler'in karar vericileri, yksek duvarl yaplarda
yaayp, ielenmi su ierek verdiklerin kararlarn sonularndan kendilerini soyutlamaktadr.
Son birka sene iinde de i hayatndaki yksek kademedeki yneticiler, toplum iin uzun
vadede zararl olup da ksa vadede kendileri iin faydal olan bir takm hareketleri yaparak,
kendi karlarna hizmet edebileceklerini kefettiler: Enron ve benzeri irketlerden bir ka
milyardolarnhortumlanmasgibi.Bukeifleridoruydu:gerektendebuhareketksavadede
kendileri iin faydal, ama toplum iin uzun vadede zararl. Bu da, toplumlarn nasl yanl
kararlar verdikleriyle ilgili bir genel kural: kar atmalar. Bahsetmek istediim ikinci genel
kural da u: hararetle savunulan, ou koulda faydal ama baz artlarda zararl olan deer
yarglar eliki yarattnda, doru kararn verilmesi ok zorlayor. rnek olarak, Grnland
skandinavlar bu zorlu evre artlarnda, drt buuk yzyl boyunca dine ortak bir ballk ve
gl bir toplumsal dayanma ile beraberce ayakta kalabildiler. Ancak bu iki ey yani dine
ballkvetoplumsaldayanmasonayaklatklarndadeiimgeirerekEskimoyerlilerinden
dersalprenmeyionlariinzorlatrd.
Bugnn Avusturalya's da baka bir rnek olabilir. Avusturalya'nn, Avrupa medeniyetinin
buuzakkarakolunda250seneboyuncavarolabilmesinisalayaney,Britanyalkimliiydi.Ama
bugn, Britanyal kimliine olan bu ballk, Asya'daki konumlarna adapte olmalar
gerektiindeAvusturalyallarniineyaramyor.Dolaysyla,bamzagelendertlerinsebepleri,
ayn zamanda gcmzn de kayna olduunda, rota deitirmek zor oluyor. Gnmzdeki
sorunlarnsonularneolacak?Gnmzde,gerisaymadevamedenbirdzinesaatlibomba
olduunudnebiliriz.Bubombalarnbazlarnnfitilleri2030yllkfitiller,hibirininkide50
yldan fazla deil. Bu bombalarn herhangi biri sonumuz olabilir. Bunlar, su, humuslu toprak,
iklim deiiklii, mtecavz trler, fotosentetik tavan, nfus problemleri, zehirli atklar, vs...,
vs...toplamdayaklakbirdzine.Bunlarnhibirininfitili50seneyigemesede,oununfitili
sadece 20 30 senelik, baz blgelerde de fitil ok daha ksadr. Bugnk hzla, Filipinler'deki
ulalabilir odunluk aalar be yl iinde kaybedeceiz. Solomon Adalar'ndaysa odun
474hramczdeHacsmailHakkAltunta

aalarnnbitmesinesadecebirylkald,stelikbuSolomonlar'nenbykihrarndr.Bu
durumSolomonAdalar'nnekonomisiiinmuhteemolacaktr.
Omemleketleriki,zulmederolduklarvakitonlarhelkettik.Veonlarnhelkleriiinbir
muayyenvakittayinetmiidik.683
nsanlarsoruyorlar;dnyannevreselsorunlarnzmekiinyapmamzgerekenennemli
eynedir?.
Bununcevab,yapmamzgerekenennemlieyin,yapmamzgerekenennemlitekbirey
olduunuunutmakolduudur.
Dahaziyade,herhangibiri bizimsonumuzugiderebilecekbirdzinesorunvardr.Bunlarn
hepsinizmeliyiz;nkonbirinizpdeonikincisindetkanrsak,bamzderttedemektir.
rnekolarak,su,humuslutoprakvenfussorunlarmzzpdezehirliatkproblemlerimizi
zmezsek,bamzderttedir.inasluki,bugnkgidiatmz,srdrlebilirbirgidiatdeil,
yani bu ekilde devam etmemiz imknszdr. Bu sorunlar, yirmi otuz sene iinde zlecektir.
Bu u anlama geliyor: Bu odada 50 60 yandan gen olanlar, bu paradokslarn nasl
zldn grecekler,60yandanbyklerisegrmeyebilirler,amaocuklarvetorunlar
kesinlikle grecektir. Bu zmler, iki ekilde tezahr edebilir: bu srdrlemeyen fitillere
acilen mdahale ederek kendimize uygun, bizim setiimiz, ho zmler buluruz veya bu
problemler, bizim seimimiz dnda, tatsz ekillerde zme ular: Sava, salgn hastalk ve
ktlkla.Ancakkesinolan,busrdrlemezgidiatnuyadabuekildeyirmiotuzseneiinde
zlecekolmasdr.
Gnmzde karlatmz byk sorunlar, bizim kontrolmz dnda olaylar deildir.
Ancak unutturuluyoruz. En ciddi tehdit, bizi aresiz brakacak, bize arpmak zere olan bir
asteroiddeildir.Aksine,karlatmzbtncidditehditler,kendiyarattmzsorunlardr.Bu
sorunlar biz yarattmza gre, bunlar zmemiz de mmkndr. Demek ki, bu sorunlar
ortadan kaldrmaya kudretimiz yetiyor. zellikle, her birimiz ne yapabiliriz? Bu seimlerle
ilgilenenlerimiz iin yaplabilecek birok ey vardr. Anlamadmz ve anlamamz gereken ok
ey vardr. te yandan, anladmz ancak yapmadmz, ama yapmaya balamamz gereken
birokeydevardr.]684
Buradankarmamzgerekeniyibirdeerlendirmeyaparaklkemizinktarihinibulmak
ok kolay olacaktr. Eer tarih olarak 2000 yln esas alarak politik, ekonomik, sosyal ve
kltrel faktrlere gre evresel sorunlarn sonularna gre bir yorum yaplrsa 50 yl
grmedenyurdumuzdaokbykihtimalleregebeolduugrlmektedir.Uzunvadelifedakr
dncelerin kaybolduu zihniyet ve siyasetlerin toplum desteiyle kuvvetlenmediinde fazla
bir ey beklemek hatal olmaktadr. Toplum neyin nereye ve niinlerine cevap bulmad
zamanlarveetikdeerlerinikaybettikefazlabirumutluolmakaptallkgibigrnyor.Kopuk,
kak, kltrden yoksun nesiller iin deer yarglar olmad iin itimai k hzlanmtr.
Bunun neticesi ise emperyalist glere kle olmak kanlmaz sonu olabilir. Bu nedenle
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem de k konusunda mmetini uyarmtr. nsanlar
zalimi grr de elinden tutup zulmne mani olmazlarsa Allah onlarn hepsini en ksa
zamandacezalandrr.685
Birbakahadisindedeylebuyurur:

683
Kehf,59
684
Jared Diamond:Toplumlarn k zerine;http://www.ted.com, TED Open Translation Project.
Eriim:27Temmuz2009
685
Tirmiz,Fiten,8.
 nternetYazlar475

Bir toplumda gnahlar islenir, (salih olan insanlar) gleri yettii halde bu ktlkleri
deitirmeyeabasarfetmezlerseAllahTelenyaknzamandahepsinicezalandrr.686
Toplumlarnyokoluuveyak,zorunlu,kanlmazdeildir.kinsanlntabiatnda
yer alan tedavisi mmkn olmayan bir hastalktan deil, irdi ihmaller ve ahlak
bozukluklarndan ileri gelmektedir. Nitekim Kurn Kerimde bu olguya u ekilde iaret
etmektedir:
Fakat, Ne yazk ki, (yok ettiimiz) sizden nceki kuaklar arasnda, yeryznde
yozlamayakarkan(doruyoluizledikleriiin)kendilerinikurtardmzkktopluluklar
dnda akl, iz'an ve erdem sahibi kimseler kmal ve zulme eilim gsteren ounluk
yalnzcakendileriniyozlatranhazlarnpeinedpgnahagmlpgittiler.687
BukonuyadikkatekenHz.RaslllahsallallhaleyhivesellemdeEeronlar,aralarnda
kt amellerin yaygnlatn grdkleri halde onlar nlemeye ve ortadan kaldrmaya
almazlarsa, Allah Telnn onlara genel bir azap gndereceinden (korkulur)688
buyurmutur. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin hanmlarndan Hz. Zeyneb radiyallh
anhaanlatyor
Bir gn Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellem korku ve endie ierisinde yanma
geldi...Dedimki
EyAllah'nResuliimizdesalihlerolduuhaldeyokolurmuyuz?Oda
Evet;ktlkleroaldndadiyecevapverdi.689
EVRECAHLAK

Salkl ve gzel bir hayatn yaand cennet gibi ortamn ve zamann geldii gelecektir.
evrecilikdemaleyhisselmdanbalamtr.KurnKerimdeilkdefaevrekorumaiiniele
alankiininbrahimaleyhisselmgsterilmektedir.690
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem Hz. brahim aleyhisselmn Mekkeyi haram
kldn sylyor ve ben de Medineyi haram kldm diyor. Bunun anlam udur: Haram
klnan o iki ehrin otu yolunmaz, aalar kesilmez, hayvanlar avlanmaz eklinde bir yasak
koyuyor.Bubirevreciliktir.
[Ekomerkezcilik691ilkesinegre,insanvedierorganizmalarancaktabiatiindevetabiata
baml olarak yaayabildiine gre, ekolojik topluma geilebilmesinin ve srdrlebilmesinin
artlarndan biri, art hzyla, tketim dzeyiyle ve oluturduu atklarla yaamn fiziksel ve
biyolojik altyapsn tahrip eden insan nfusunun, organizmalarevre ilikisinde belirli bir
dengeyisalamasdr.
imdiyekadar,toplumtabiatilikisinibirhkmedenhkmedilenilikisinedntrmenin
aralarn sunan bilimselteknolojik gelimeler, itimai denetimin demokratik

686
EbuDavud,Melahim,17.
687
Hud,116
688
Tirmiz,Fiten,8.
689
Buhar,Fiten,4,38;Enbiya,10.

690
5HaziranDnyaevreGnnRisaleHaberedeerlendirenProfDr.brahimCanan,slamdininin
evreyeoknemverdiinisyledi.http://www.moralhaber.net:31Temmuz2009
691
Ekoloji: canllarn birbirleri ve evreleriyle ilikilerini inceleyen bilim daldr. Ekosistem ise canl ve
canszevrenintamamdr.Ekosistemideabiotikfaktrler(toprak,su,hava,iklimgibicanszfaktrler)ve
biyotik(reticiler,tketicilerveayrtrclar)faktrlerolmakzereikifaktroluturur.
476hramczdeHacsmailHakkAltunta

mekanizmalarnda szldnde, eitlilik, karmaklk, kendine yeterlilik, daha az enerjiyle

daha niteliklinin retimi, daha az kirlilik, yeniden kullanm ve geri kazanm gibi ekolojik
toplumun ilkelerini gerekletirmenin maddi imknlarn sunmaktadr. Bu erevede
dnldnde,evreciliinsrdrlebilirtoplumidealievreselliinsrdrlebilirkalknma
yadasrdrlebilirbymeidealindenfarkldr.
Srdrlebilir kalknma, daha ok, evre ile ekonomiyi ilikilendiren ve etkinlik, verimlilik,
evresel kaynak kullanmada rasyonellik, yer seimi vb. gibi ekonomik ilkelerin belirledii bir
evreye duyarl byme anlayn yanstr. Oysa, evreciliin srdrlebilir toplum ideali,
bireysel, timai ve kltrel gelimenin nn aacak sektrlerde nitelikli byme dnda,
bymenin,nfusartnnveteknolojikilerlemelerinsnrlarndikkatealan,fiziksel,doalve
ekolojikilkelerinbelirlediivesrdrlebilirkalknmadandahakapsamlbirprojeolanekolojik
toplumidealidir.
evreciideolojide,hernekadarekolojiktoplumaimdidegeilmesininaltizilsede,bu,bir
ykmdan kurtulua gei ngrd iin, bir yandan dier siyasal ideolojilerle benzeen
biimde,bir'gelecek'topyasgelitirildiisylenebilir.Amateyandan,onlardanfarklolarak,
evreci ideolojide insann potansiyelinin ve kapasitesinin snrllnn vurgulanyor olmas, bu
toplumun gerekletirilmesi ile ilgili kukularn olumasna neden olur. evrenin yannda,
insanndamaddi(fiziksel,biyolojik)snrllklarnedeniylegelimeninveilerlemeninsnrlarna
dikkat ekilirken, insann, snrll da kabul edilmekle birlikte, bilinsel (dnce, etik, deer,
sorumluluk) deiim potansiyeli n plana karlarak ekolojik topluma geiin n almak
istenir.
Bu noktada iki temel sorun belirir. Birincisi, ekomerkezcilik erevesinde, insan (ve genel
olarak organizmalar) tabiat ikilii terk edilmek istenirken, maddi/fizikilm/fikr olan ikilii
yaratld iin, sz konusu ikiliin ortadan kaldrlmas bir yana, tersine, yeniden retilme
zemini hazrlanmaktadr. Kartezyen dnn maddebilin, bedendnce ikilii, insan
tabiattan ayran insantabiat ikiliine dayal yaklamlarn belirleyenlerinden biri olagelmitir.
Bunu destekler ierikteki bir baka nokta, ekomerkezciliin felsefi bir ilke olmaktan siyasal,
ideolojikbirunsuradoruevrilmesrecindebazkrlmalaramaruzkalmasdr.
deologlarn ve Yeil partilerin manifestolarnda, insann gereksinimleri, bireyin bilincinde,
dnce sisteminde, etik, deer ve sorumluluk anlayndaki deiim, uygun lein ayn
zamandainsanlekolaraknitelenmesi,insanngezegeninidarememuruolarakgrlmesive
dnyay korurken insanlarn aslnda kendilerini, kendi karlarn koruduklar ve ou insann
kendi ocuklar iin daha iyi bir gelecek istemesi gibi, insana vurgu yapan ifadeler ne
kmaktadr. nsan bir yandan yaamn merkezinden alnmaya allrken, dier yandan ona,
tabiatn bakcs olarak (tabiat ve bilinlenmi bakcs ikilii) yeniden ilevsellik kazandrlarak
ekolojik topluma geite kurucu bir rol yklenmektedir. Bu, evreci ideolojinin yaygnlamas
iintabiatnngerikalannadeildeinsanaynelmeninkanlmazlndankaynaklandkadar,
insannbiyolojiksnrllklarbilinseldeiimpotansiyeliayrmiledebeslenmektedir.
Bu ayrma bal ikinci sorun, ekolojik topluma geile ilgilidir. evreci ideolojide bireylerin
dncesindeki deiim abartlarak, ekonomi gibi maddi yaplarn etik/bilin deiimi ile
dntrlebilecei varsaylr. Kapitalist toplumun sorunlarnn nedenleri endstriyalizme
indirgendii iin, etik, bilin, ideoloji deiimi endstri toplumunu ekolojik topluma
dntrmeninanadinamiiolarakelealnr.timaibiimlenmeninbileenlerindenbiriolarak
ideoloji nemlidir, ama ideolojik deiim karmak ve ok boyutlu timai btnl
deitirmeye yeterli midir? rnein, kapitalist birikim sreleri terk edilmeden, ideolojide
 nternetYazlar477

deiimleekolojiktoplumungerekletirilebilmesimmknmdr?
evreci ideolojide kapitalizme ve sosyalizme eit uzaklkta durulur, her ikisinin de ekolojik
ve, itimai krizlere yol atklar savunulur ve k bir dnmde, ekolojik topluma geite
grlr. Serbest pazar ekonomisi eletirilir ama kapitalizmin yklmas gerektiine dair bir
tartmayayerverilmez.
Pratiktenaslbirdeiimdouraca,geriyekalanbilindeiikliininiseekolojiktopluma
geii nasl mmkn klaca sorusu, evreci ideolojide cevapsz kalmaktadr. Kukusuz,
yukardabelirtildiigibi,evreciideolojidehersoruyacevapoluturulduuiddiasyoktur.Ama
topluca bir ykma kar zm olarak sunulan evreci ideoloji, dnm mekanizmalarnn
yetersizliilsndekenditarihininbaladyerednmolmaktadr:Toptanbirykm.]692
Gelecektetoptanykmolmazsaherkesevreci,evreciteknolojiler,geridnm,kontrol
altna alnr. Her ey maksimum evreci olacak ekilde yaplandrlmaya allr. Yukarda
anlatlanlara baklnca evreci gelecek mmkn grnmemektedir. nsann tabiatndaki hrsn
ve menfaat ilikisi dzeyinde ykmn olma sebeplerini oluturmakta gayreti daha ok
grlmektedir. Zamanmzda kan ku, in, d.. gribi, vb. btn hastalklarla evreci gelecein
olmayacadr. Hastalklar eer insan unsuru tarafndan etkilenme periyoduna girmezse Allah
Tel kurduu dzende salgn olumasn engelleyecek tedbirleri rahman sfat gerei
koymutur.Ancaktedbirlerinmuhafazasndolaylolarakinsanabrakaraktakaderveimtihan
hikmetiniilemekoyarakbeerihayattanzimetmitir.

692
Aykutoban.evreciliindeolojikUnsurlarnnEklemlenmesi,AnkaraniversitesiSBFDergisi.573,
478hramczdeHacsmailHakkAltunta

OCUKLARIYETTREMEYZ,KENDLERYETRLER

Gnmzdeveherzamanannebabahkmetmek,ocuktaiktidarnakavumakistiyor.
Hakikat bir, baklar ise binlerce. Skntl ve kavuulmaz hrslarn ierisinde herkes bir hrs
kurbanolmuveacekiyor.
Gemininbatacandardanbakangrr.indeolanisebattndaanlar.Gerekaktrve
grengzninanctamdr.
ocuuna
Bugnnerendin,kapuanaldn?Diyenannebabasayshergnartyor.nkhayat
zorlat.
zlme ve anlatma hakkn da kaybetmi ocuk ise gnn gzel getiini bile
dnemeyecekkadarpsikolojikbaskaltndadr.
retmeni dersteki baarsna, ebeveyni ykselecek mi davasna, kardeleri varsa onlarda
kazanlmhaklarnenykseiileyarndayounlamgidiyor.
Unutulanbireymivar?
Evet;ocuklarfabrikadankanbilgisayardeilcanlbiryaratktr..
Herkesin umudu tepe noktas. Kurban olan inekler gibi semirilmeye allyor.Ancak buna
herkesmutunaulaamayacakki,
Ahrdaki inek hep sevinirmi, beni ne gzel besliyorlar diye, aslnda kasap bir gn onu
keseceinianlasannekonanotuyiyemezdi.
ocuklar inek gibi beslemek yerine insan olduklarn hatrlayp, onlara nce ahlakn
yceliiniveyaamayretelim.
Ayrcainankonusundabileonlariknaederekyetitirelim.Onlaraldatmayalm.nken
bykaldatclarbilenlerarasndankmtr.
Sonuolarakocukyetitirmekzordur
Unutmayalmki,ocuklaryetitiremeyiz,onlarkendileriyetiirler.
AllahTelbuyurduki;
Ailene namaz (dini yaamay)emret; kendin de ona sabrla devam et. Senden rzk
istemiyoruz;(aksine)bizsenirzklandryoruz.Gzelsonu,takviledir.(Taha;132)
 SON RASL MUHAMMED SALLALLH ALEYH VE SELLEMN
KRONOLOJKHAYATI

556 Hz.Haticeradiyallhanhanndoumu
569 Hz.Abbasndoumu:
571 mine bint Vehbin hamileyken Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin babas Hz.
Abdullahb.Abdlmuttalib25yandavefatetti.
571FilOlay.(15Muharrem)Habeistan'nYemenValisiEbrehe,Kbe'yesaldrd.
571 Raslllahsallallhaleyhivesellemindoumu(20Nisan)
573Hz.EbBekirindoumu
571575RaslllahsallallhaleyhiveselleminstannesiHz.Halime'ninyanndakal
575577RaslllahsallallhaleyhiveselleminannesiHz.mineilekal
577 RaslllahsallallhaleyhiveselleminAnnesiminevehizmetilerimmEymenile
birlikte Medine'ye gidip babas Hz. Abdullahn mezarn ziyaret etmesi ve dnte Ebv'da
annesininveft.
577579RaslllahsallallhaleyhivesellemindedesiHz.Abdlmuttalib'inyanndakal
579RaslllahsallallhaleyhivesellemindedesiHz.Abdlmuttalib'invefat
580583RaslllahsallallhaleyhiveselleminamcasHz.EbTlibileilkticarseyahatine
balamas ve Suriyeye ticaret kervanyla gitmesi ve Busra'da Bahra'nn, bu gen ocuun
beklenensonraslolabileceinisezmesi.
587 Hz.merindoumu:
588DieramcasHz.ZbeyrileYemenseyahati.
591 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin 920 ya arasnda amcas Hz. Eb
Talib'inhimayesindeeitliticarfaaliyetlereveseyahatlerekatlmasyllarnamcasnnevinde
geirmesi
591 Ficr Sava: (evval) Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin drdnc Fcar
savanaAbdulmuttaliboullarntemsilenamcalarnnyanndakatlmas
591592Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, Mekke ve evresinde can gvenliinin ve
ticaremniyetinsalanmasgayesiyleteekkledenHlfulfudlcemiyetinefaalbiryeolarak
katlmas
595 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Hz. Hatice'ye ait kervan am'a gtrmesi
Meysere'ninHz.Muhammed'ehayranl.
596 Hz. Eb Talibin nikh treninde konumas.Hz. Hatice radiyallh anha ile
evlenmesi,
598 OluKasm'ndomas.(KendisineEbulKasmdenilmesi).
599Hz.Alikerremallhvechenindomas.
600KzZeynebdodu,
602KzRukiyedodu,
604Kzmmglsmdodu.
605 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, Kbe hakemlii, yeniden inas ve
HacerlEsvedanlamazl,Kureykabileleriarasndakmasmuhtemelisavanlemesi
605 KzHz.Fatma'nndoumu.
605Hz.Hafsanndoumu
BuasSava
607 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, amcas Hz.Eb Talib'e yardm
480hramczdeHacsmailHakkAltunta

gayesiyleHz.Alikerremallhvecheninbakmnstlenmesi
607 Hz.ieradiyallhanhanndoumu(Dahasonradodudiyenlerdevar)
608610Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Hira dandaki maarada inzivalarn
artrmas,
610Raslllah sallallh aleyhi ve selleme krk yanda iken Hira dandaki maarada
Ramazanayndailkvahy(Alak,96/15.yetler)ingelmesi.
Enyaknlarnslm'adavetetmesi.
Hz.Hatice,Hz.Ebubekir,Hz.AliveHz.Zeydinmslmanolmalar.(Radiyallhanhm)
610613MekkelimriklerceilkMslmanlaraikencevekatbasklarnuygulandyllar,
Fetretivahy(vahyinbirsrekesilmesi)
613 ylgizlidavettensonraSafTepesinekpaktandavetebalamas.
615lkMslmanlarayounbasknnmriklercesrdrldyllarPepeeHz.Hamza
veHz.mer'inmslmanolmalar
Hz.merradiyallhanhnmslmanolmasylaKbedeRaslllahsallallhaleyhive
sellemlebirliktemslmanlarntopluolarakakailknamazklmalar
615HabeistanhicretindennceMekkedeAbdullahb.ihabvefatetti.
Mriklerin ar basklar zerine Hz.mer liderliindeki 14 mslmann Habeistan'a
hicreti.
Adiyb.NedleHabeistanmuhacirlerindenoluporadavefatetti
Putperest mriklerin zulm ve ikencelerini iyice artrmalar zerine mslmanlarn
DrulErkamasnmalar.
616ranHkmdrPervizin,SuriyeveMsr'zabtetmesi.
617Hz.AlikerremallhvecheninaabeyiCaferiTayyarliderliindeki(13kadn,77erkek)
90mslmannikinciHabeistanhicreti.
Halidb.Hizam,Amrb.meyyeveHureymilebintAbdulesed
Habeistanaikincikezhicretedenlerdenolupyoldavefatetmitir.
Mriklerinmuhacirlerigeriistemesi.
HabeNecsinin,Hz.Cferinokuduuayetlerdenetkilenerek,bunureddetmesi.
Kurey mriklerinin mslmanln yayln ve gelimesini nlemek gayesiyle Velid b.
Mugire bakanlnda toplanarak dardan gelen Araplara, Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin hakknda byc diyerek iftira karan almalar ve uygulamaya gemeleri; Utbe b.
Reba'y Raslllah sallallh aleyhi ve selleme gndererek slm davasndan vazgemesi
karlndaonazenginlik,eref,reislikvebenzeridnyalklarteklifetmeleri,fakatumduklarn
bulamamalar
617620Kurey mriklerinin, Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ve mslmanlar
hakkndaiktisadensktrma,toplumdantecritvesosyalboykotuygulamalar
619 Hz. Eb Talib'in ve Hz. Hatice'nin pe pee vefatlar. "Senet'lHzn: gam ve keder
yl"
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Taife giderek ora sakinlerini slm'a daveti,
fakat kt karlanarak talanmas, Drunnedve'de Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
vatandalk haklarndan yararlanmasnn iptaline karar verilmesi, bu mnasebetle Mekke'ye
ancakKureyilerigelenlerindenMut'imb.Adiyy'inhimayesindegirebilmesi
620(Receb aynn 26'sn 27'sine balayan gece) Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin
Mi'racaerdirilmesisrveMi'racOlay.
Raslllahsallallhaleyhiveselleminhacmnasebetiyledardangelenyabanclarla
 nternetYazlar481

grmesi.
I. Akabe Biat. Medineli (Yesribli) 12 kiinin mslman olmas. Be vakit namaz farz
klnd.
621II.AkabeBiat.RaslllahsallallhaleyhivesellemingeenylMedinelilereslmve
Kurn Kerimi retmek iin Musab b. Umeyr radiyallh anh gndermiti. Musabn
gayretiyle75kiilikEvsveHazreli,Raslllahsallallhaleyhivesellemlegizlicebulutu,Onu
Medineyedavetetti.
622Kurey mriklerinin, btn kabile temsilcilerinin ortaklaa yrtecei bir suikastla
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem ldrme karar almalar, Raslllah sallallh aleyhi ve
selleminHz.EbBekir'legeceSevrmaarasndagizlenmesi,Srakab.Cu'um'untakibive
Breyde'ninslmagirii
1/622 Hicrtakviminbalangc.
(12 Rebulevvel24 Eyll) Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin yaklak 810 gn
srenbiryolculuktansonraMedine'yeHicretederekoradakimslmanlaraulamas,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin Kuba Mescidi'ni yaptrmas. Ranuna vadisinde
ilkCumanamaznkldrmasveilkhutbeyiokumas.
NeccroullarnnRaslullahMedineyegtrmesi.
EbEyybelEnsrninevinde7aymisafirkalmas.
MuhacirlerleEnsrarasndakardeliinkurulmas.
BizansllarnSuriyeveMsr'randan(Ssnlerden)gerialmas.
Medine'de Mescidi Neb'nin yapm, Ensr ile Muhacirler arasnda kardelik
kurulmas,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin mescide bitiik olarak yaplan odalara
tanmas,ailefertleriniMekke'dengetirmesi,
Namazadavetiinezannokunmayabalamas.
Medineehirdevletinin,kuruluu,
lk nfus saym, mescide bitiik olarak ok fonksiyonlu suffe okulunun hizmete
almas,
slmkurallaragreileyenarpazardzenininkurulmas
Medineve civarndakiYahudilerleanlamayaplmas,Yahudibilginlerinden Abdullah
b.Selm'nmslmanoluu,slm'akarolandierYahudibilginlerininsksksorularsorarak
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem sktrmak istemeleri; Raslllah sallallh aleyhi ve
sellemin,AllahTelnnyardmylahepsinedorucevapvermesi,
lkmnafklarnortayak.
2/622623KbleninKbeolarakdeimesi,cihadaizinverenyetlerinnazilolmas,
Ramazanorucununvezektnfarzklnmas;
Ftrsadakasnn,kurbankesmeninvebayramnamazlarnnvacipklnmas
2/623624Hz.Hamzaaleyhisselmn(SfulBahr)seriyyesi,
Ubeydeb.elHaris(Rabg)seriyyesi,
Sa'db.EbVakkas(Harrar)seriyyesi,
RaslllahsallallhaleyhiveselleminVeddan(Ebva)Seferi,
Buvatseferi,
Mekkedenianland,Hz.EbubekirinkzHz.Aieileevlenmesi.
Fihr kabilesinden Kurz b. Cbr'in Medine'nin gneyindeki d mahallelere saldr
dzenlemesi,
482hramczdeHacsmailHakkAltunta

Safevan(BirinciBedir),
ZlueyreSeferi,
Abdullahb.ah(BatnNahle)Seriyyesi
Hz.AbbsaleyhisselmnMslmanolmas
2/624BedirSava(Ramazan/Mart),
KfrnelebasEbCehilldrld,yerineEbSfyangeti
BenKaynukaGazvesi(evval/Mart)
2/624RaslllahsallallhaleyhiveselleminkzHz.Rukayye'ninvefat,dierbirkzolan
Hz. Zeyneb'in Mekke'den Medine'ye getirilmesi, Bedir yenilgisini hazmedemeyerek
Mekke'denMedine'yeRaslllahsallallhaleyhivesellemildrmekniyetiylegelenUmeyr
b.Vehb'inmslmanoluu,
Karkaratlkdrgazvesi,
Sevikgazvesi,
Zemrgazvesi,
Frugazvesi,
BenKaynukagazvesi,
Hz.AlikerremallhvecheileHz.Fatmaaleyhisselmnevlenmesi
3/624625Ka'bb.Erefinldrlmesi,
Gatafanseferi,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellem kz Hz. mmglsm'n Hz. Osman radiyallh
anhlaevlenmesi,
Kardeseriyyesi,
Hz.Hasanaleyhisselmndoumu,
RaslllahsallallhaleyhiveselleminHz.Hafsaileevlenmesi,
UhudSava(625evval/Mart),
Uhudharbi,Hz.Hamzaaleyhisselmnehitolmas.
Kureymriklerinintakibi(veyaHamrlesedSeferi),
Reci vakas: slma davet iin evre kabilelere gnderilen muallimlerden drdnn ehit
edilmesi,ZeydveHubeybinMekkelileresatlmasveehitedilmesi.
Yahudilerinmslmanlarakardmancahareketebalamalar,mnfklarntremesi.
4/625626Bi'riManeFacias,Necidegnderilen70mualliminehdeti.
BenNadirgazvesi,maranYahudilerinsrgnedilmesi.
Zt'rRika'gazvesi,
Bedru'lMev'idgazvesi,
kivekumarnharamklnmas.
Hz.Ali'ninannesiFatmab.Esedaleyhisselmnvefat,
RaslllahsallallhaleyhiveselleminHz,mmSelemeileevlenmesi,
Hz.Hseyinaleyhisselmndoumu(aban/Ocak)
Tercme ilerinde Yahudilere gven kalmadndan Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve
selleminZeydb.Sabit'ebrnicerenmeyiemretmesi.
5/626627Dumetlcendelgazvesi,
HendekSava(627evval/ubat),
Sadb.Muz,busavatakendisineisabetedenbiroklayaralanmvesavatansonraehit
olmutur.Abdullahb.Sehl,Kbb.Zeyd,Tfeylb.Numan185veSalebeb.EnemedeHendek
Savandaehitolmulardr.
 nternetYazlar483

RaslllahsallallhaleyhiveselleminHz.Cveyriyeileevlenmesi,
BenKureyzgazvesi,
HendekharbindehainlikedenBenKureyzaYahudilerincezalandrlmalar.
RaslllahsallallhaleyhiveselleminhalasnnkzZeynepBintCahileevlenmesi,
Mreys(BenMustalk)Gazs:BukabileMedineyesaldrmakistediindensusturuldu.
Dnteifk(Hz.Aieradiyallhanhayaiftira)dedikodusuyayld.
Teyemmmmerklnd.
Hacc'nfarzkln,Hicab(rtnme)yetinininmesi
6/627Kurata'Seferi,Sumameb.Usal'inmslmanoluu,
BenLihyan
Seferi,Zkaredgazvesi,
Gamreseferi,Zlkassaseferi,
kinciZlkassaSeferi,
CemuhSeferi,
ysSeferi,Tarlfseferi,
VadlKuraSeferi,
amSeferi,
Abdurrahmanb.AvfkomutasndaDumetlcendelSeferi,
Zeydb.HarisekomutasndaMedyenSeferi,
Hz.AlikerremallhvechekomutasndaFedekSeferi,
HayberyahudilerindenslmdmanSellmb.Ebi'lHukayk'nRaslllahsallallhaleyhi
veselleminkararylaHazreclilerceldrlmesi
6/628Zeydb.HarisekomutasndaBenFezreSeferi,
Abdullahb.Revha'nnHayber'egnderilmesi,
ZlcedrSeferi,Raslllah sallallh aleyhiveselleminKbeyiziyaretiin mslmanlarla
Mekke'yegidii,
RdvanBiati,
HudeybiyeBarAnlamas(Zilkade/Mart),
Bazartlarargrlenbuantlamamslmanlariinsiysbirzaferdi.nkbuantlama
ileMekkemriklerislamDevleti'niresmentanmoluyorlard.10yllkatekessresiiinde
RaslllahsallallhaleyhivesellemKureytarafndanemnolarakteblifaaliyetlerinirahata
srdrebilecekti. Bu sayede zamann hkmdarlarn slma davet frsatn buldu. Mektuplar
gndererek onlar slma ard. (Bizans mparatoru Herakliusa, ran Kisrs Pervize, Msr
Azzi Mukavksa, Habeistan Necsine, Yemen Vlisi Bzna, Bahreyn, Umman, Dmek
(am)veYemmeemirlerineelilervemektuplargnderdi.YemenVlisi,BahreynveUmman
emri,HabeNecsi(gizli)Mslmanoldu.HerakliusileMukavkselilereiyidavrand.)
Eb Basr'in ys denilen yerde tekilt kurup Kurey kervanlarn tehdit ederek Mekkeli
mslmanlarnMedine'yegirememeengelininortadankalkmasnasebepolmas,
7/628Hayber'inFethi(MuharremSafer/MaysHaziran),
Hz. Ali kerremallh vechenin dillere destan kahramanlklar gstermesi, Yahudilerin ba
cengveri(savas)Merhab'birhamledeyeresermesi.
FedekYahudilerininvergiyeveVadi'lkur'nnslamdevletinebalanmas,
Teymayahudilerininvergiyebalanmas,
BirYahudikadnnRaslllahsallallhaleyhivesellemi(zehirlietle)zehirlemegiriimi.
Besir b. Ber, Haberde yedii zehirli etle sehit oldu. Hris b. Hatb, Amir b. elEkve, Eb
484hramczdeHacsmailHakkAltunta

Deyyah,Evsb.Habibeveneyfb.VailedeHayberdeehitolmutur.
RaslllahsallallhaleyhiveselleminSafiyyebintHyeyile
evlenmesi,
Mutanikhnnyasaklanmas.
Mekke'den Habeistan'a gm olan mslmanlarn Cferi Tayyar bakanlnda
Medine'ye dnmeleri. Neci tarafndan Raslllah sallallh aleyhi ve selleme gyaben
nikhlananmmHabibevlidemizdebukafiledeydi.
Hz.merradiyallhanhkomutasndaTrebeSeferi,
Hz.EbuBekirradiyallhanhnNecid'egnderilmesi,
Beirb.Sa'dkomutasndaBenMrreSeferi
CariyesiMriyeelkbtiyyeradiyallhanhaileevlilii

Bizansransava.
randamthivebasalgn.
7/629Galibb.AbdullahkomutasndaMeyfaaSeferi,
Beirb.Sa'dkomutasndaCinbSeferi,
HudeybiyeAntlamashkmlerinegremslmanlarnKbe'yiziyaretetmeleriUmret'l
Kaza(AnlamagereiUmreSeferi)(Zilkade/Mart),
RaslllahsallallhaleyhiveselleminHz.Meymneilenikhlanmas
8/629RaslllahsallallhaleyhiveselleminkzZeyneb'invefat,
Amrb.elAsveHalidb.Velid'inmslmanoluu,
KeddSeferi,(Galibb.Abdullah'nBenMlevvea'laragnderilmesi),
FedekSeferi(Galibb.Abdullah'nBenMrre'leregnderilmesi),
AtlahSeferi(K'bb.Umeyr'inZtAtlah'agnderilmesi),
MteSava(Cemziyelevvel/AustosEyll),
slamsancaktarZeydbinHrise,CaferiTayyarveAbdullahbinRevha'nnpeipeineehit
olmalar. Halid bin Velidin asker diryeti sayesinde bin kiilik slam ordusunun, yz bin
kiilik Bizans ordusuna zor anlar yaatmas ve ordunun fazla zyiat vermeden geri ekilmesi.
MuteSava,SuriyedemslmanlarnBizans'lailkkarlamasidi.
ZtsselslSeferi(Amrb.As'nZtsselsil'egnderilmesi:Cemaziyelhir/Eyll),
SflbahrSeferi(EbUbeydeb.elCerrh'nSflbahr'egnderilmesiveyaHabatSeferi),
HadraSeferi(EbKatde'ninHdra'yagnderilmesi),
GbeSeferi(Abdullahb.EbHadred'inGabe'yegnderilmesi)
8/630Mekke'ninFethi(Ramazan/Ocak)
k: 10 Ramazan aynda arsamba gn ikindiden sonra. Fetih: Ramazann bitimine 10
gnkalafetihgerekleti.RaslllahsallallhaleyhivesellemMekkede15gnkald
Kbenin putlardan temizlenmesi. Glibin maluplar toptan affederek dnyada eine
rastlanmayanbirbyklkgstermesi.slmnklb!..
Mekke ve evresindeki putlarn yok edilmeleri iin Raslllah sallallh aleyhi ve sellem
tarafndanbirliklergnderilmesi,
BenCezimeSeferi(Hlidb.Velid'inBenCezme'leregnderilmesi),
EbSfyanveoluMuaviyeninMslmanoluu.
HuneynSava(evval/Ocakubat)
EvtasveTaifinmuhasaras,putlarnnEbSfyanveMugrenineliyleyklmas.
Sava esirleri arasnda (Halimenin kz) stkardei eymy grnce Raslllah sallallh
 nternetYazlar485

aleyhi ve sellemin serbest brakmas ve Hevzn heyetine btn esirlerin serbest brakldn
bildirmesi.
Savaganimetlerindenmellefeikulba(kalplerislmasndrlacakolanlara)hisseverilmesi.
evredeki baz Arap emirliklerine eliler gndermesi.
KasdeiBrdeairiK'bbinZheyr'inRaslllahsallallhaleyhiveselleminhuzurunagelerek
BnetSuddiyebalayanmehurkasdesiniokumasve
"Raslllah sallallh aleyhi ve sellem etraf aydnlatan bir mealedir, her fenl
kkndenkazyanAllah'nkllarndanbiridir"
beytinisyleyinceEfendimizinokmemnunolmasveHrkaierfinihediyeetmesi.
Amrb.As'nUmanhkmdarCeyferilekardeiAbdb.Clenda'yagnderilmesi,
Alb.elHadram'ninBahreyn'egnderilmesi;
Bahreyn,BenSalebe,BenSuda,Bahle,BenSumle,BenHuddantemsilcilerininMedi
ne'yegelii,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin olu Hz. brahim aleyhisselmn doumu
(Zilhicce/Mart),
MescidiNebevdebasamaklbirminberyaplmas.
9/630 Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin mslman kabilelere vali ve zekt memuru
gndermesi,
BenEsed,BenUzreveBelyheyetlerininMedine'yegelii,
Kutbeb.Amir'inHas'amaragnderilmesi,
Abdullahb.Avsece'ninKlab'lardanHariseb.Amrb.Kuraytoullarnagnderilmesi,
Dahhakb.Sfyan'nKurata'laragnderilmesi,
Alkameb.Mcezziz'inHabe'lerdenbircemaatinzerinegnderilmesi,
Hz.AlikerremallhvecheninFlsputunuykmayagnderilmesi,
Ukkaefa.Mihsan'nCinb'agnderilmesi,
Elileryl(SenetlVfd).
70kadarkabileyeheyetlervemuallimlergnderilmesi,btnkabilelerdengelenheyetlerin
Mslmanolduklarnarzetmeleri.
Sevgiliolubrahimaleyhisselmnvefat.
HabeNecaisiAshama'nnvefat,
l ve tahyir olay (Hz. Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin, elerinden bir ay inzivaya
ekilmesi),
Hz.EbBekir'ineimmRmn'nlm,
TebkSeferi(Recep/EkimKasm);
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin son gazs. Bir atma olmad ama ok zor artlar
altndadnyannenbykdevletiolanBizansakar30binkiilikbirordunungnderilebilmesi
asker ve siys bir zaferdir.
Mnafklarn Tebk Seferi'ne katlmaktan kanmalar ve geri kalm olan K'b b. Malik ve
arkadalarnntvbelerininkabuledilii,
Drarmescidi'ninykl,
Raslllahsallallhaleyhiveselleminkzmmglsm'nvefat,
Himyerkrallarnnmslmanoluu;
Hemdan,Sakif,BenFezre,BenUkayl,BenMrre,BenDrtemsilcilerininMedine'ye
gelii,
MescidiNeb'ninTemimiDri'ninam'dangetirdiikandillerleaydnlatlmas;
486hramczdeHacsmailHakkAltunta

Kelb, Ben Kilb, Ben Bekka, Ben Buas b. Kilb, Ben Tcib, Ben Caale,Ben Kueyr,
BenHill,BenTalib,BenBehra'hey'etlerininMedine'yegelii,
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin baz Arap kabilelerinin reislerine mektup yollayp
onlarslm'adavetetmesi
9/631BamnafkAbdullahb.Ubeyb.Sell'nlm(evval/Ocak),
Dokuzuncuylhacc.(Hz.EbbekirradiyallhanhnHacEmirlii),
Hz. Ali kerremallh vechenin ltimatom yetlerini okumakla grevlendirilmesi
(Zilhicce/Mart),
Sa'diHzeymhey'etininMedine'yegelii
10/631BeniTayyi',BenAmirb.Sa'sadhey'etlerininMedine'yegelii,
Raslllahsallallhaleyhiveselleminolubrahim'invefat(Rebiulevvel/Mays),
Halidb.Velid'inBenHarisb.Kb'laragnderilii
Raslllah sallallh aleyhi ve sellemin ashaptan bazlarn slmiyetin yayld yerlerde
vali,mil,dinhizmetlisiveretmenolarakgrevlendirmesi,
Adiyb.Hatim'inMedine'yegelipmslmanoluu,
Hz.AlikerremallhvecheninYemen'egnderilmesi,
RaslllahsallallhaleyhiveselleminbazArapkabilereislerinemektuplargndermesi
10/632Raslllahsallallhaleyhivesellemin(ilkveson)VedHacc(Zilhicce/Mart),
YzbiniaknhacyayaptVedHutbesi(9Zilhicce/8Mart)
nsanHaklarEvrenselBeyannamesindenasrlarcanceinsanhaklarnniln.
MslmanlnhemenhemenbtnArabistanayaylmas.
(M.Hamdullahntahmininegremslmanlarnsaysbusrada400.000idi.)
BenMuharibtemsilcilerininMedine'yegelii,
Bazan'nlm,Esved'lAns'ninpeygamberlikiddiasylaortayakveldrl,
MseylimetlKezzab'n peygamberlik iddiasna ve Raslllah sallallh aleyhi ve sellemle
pazarlakalkmas
11/632BenNaha'heyetininMedine'yegelii,
sme b. Zeyd'in am taraflarna gnderilmek zere hazrlanmas, Raslllah sallallh
aleyhi ve sellemin Bak Mezarl'na esrrengiz bir ziyaret yaparak hirete gm mminleri
selamlamasveehitlereduas.
Veftndan gn nce Hz. Ali kerremallh veche ile Fahda dayanarak mescide gelip
cemaatenamazkldrmas,ashabnahayrtemennilerdevesontavsiyelerdebulunmas.
Fazletdolunurlubirhayattansonrabufnlemdenebedlemegetmeleriveruhunun
RefkiAlya(YceDost'a)ykselii.(12Rebilevvel/8HaziranPazartesi).

KAYNAKA

ALGL Hseyin Hz. Muhammed (S.A.V.)Devri Kronolojisi [Kitap]. Bursa: Uluda
niversitesilahiyatFakltesiSay:4,Cilt:4,Yl:4,1992.
ZDE,Talip,VahiyveslmTebliininKronolojikCetveli,Sivas,1994
TEKN M. Reat bn Sadn (230/845) EtTabaktna Gre Hz. Muhammed ve Sahbe
Dnemi Kronolojisi [Kitap]. anlurfa : Harran niversitesi Sosyal Bilimler Enstits slm
TarihiVeSanatlarAnabilimDalslmTarihiBilimDal230845YksekLisansTezi,2007.
TAI, Mustafa (EitimciYazar) Nesillerden Nesillere Armaan Szler Hazinesi adl
eserden.www.dusuncekitabevi.com
 HZ.ALKERREMALLHVECHENNSIRLARINDAN

AbdeHak'danvarnicelutfihafi
Edemezidrkanfehmizeki

Allah'nkullarzerindenicegizlinimetvelutuflarvardrkizekiolankimselerdahibunu
idrkedemezler.

Niceusriysrederta'kbkim
Sfolubbulurferecikalbieciyy

Niceglklerdensonrakolaylklarmeydanageldi.Gamlvekederlikimselerinkalbi
ferahlkbuldu.

Niceemrolurseherkcibedid
Derpeyolurhemfarhvaktiaiyy

Niceilervardrkisabahleyin(balangta)ktlegiderken,akamleyin(sonuta)nee
vesevincednr.

Gersenitazyikedegerdnidn
MutemedkfisanaFerdiAliyy

BirgndevrnsenidarladrrseRezzak,ycevetekolanCenbHakk,sanakfidir.

BubeytinsonundayeralanAliyykelimesiikianlamdakullanlmtr.EdebiyattaFevriye
(yaknanlamaltndauzakmanasnkasdetmek)denilensanateidinegirmektedir.
Aliyy yete'lkrside ve Kur'n Kerm'in birok yerinde Allah Tel'nn gzel
488hramczdeHacsmailHakkAltunta

isimlerinden biri olarak kullanlmtr. Bu beyitte hem bu anlamda ve hem de Hazreti Ali
kerremallhvecheninismiolarakkullanlmtr.
Kii;birdarlklakarkaryageldiindegaleyanakaplmadansabrgstermelidir.
HereyAllahTel'dangelirdiyerekrazveteslimolmaldr.Hereyideitirmeeg
yetirenCenbHakkoskntymuhakkakgiderecektirdeyiponatevekklveitimatetmelidir.
Kii,
Ben iimi, Allah'a smarlyorum. nk Allah, kullarn ok iyi grendir 693, diyerek ve
buyetikermeyiokuyarakduaseccadesizerindericavetemennidebulunmaldr.Yinekii,
KimAllah'agvenipdayanrsaO,kendisineyetiir 694dediindeskntnnyakndayok
olacandnr.
Ykseknimetlerdeak krvegizlilutuflardagizlizikirkuralylayolakanmmin,
okiyibilirkihadisteylebuyrulmutur:
Zikrinenhayrlsgizliolandr.Rzknenhayrlsdainsanayetenidir.
mm Yafi'i Ravzu'rRiyahin isimli eserinde Hazreti Ali kerremallh vecheye ait
yukardakidrtbeytinzelliklerinedeinirkenylebirolayanlatr:
Bir padiah kendi hizmetilerinden birine son derece kymetli bir elmas (ta) teslim etmiti.
Hizmeti,irindeyiiyle,
Dtniginelindenelmasprelendi.
msranda dile getirildii gibi elmas elinden dt, krlmasn nleyemedi. iddetli bir
skntya dp belki de bann kesilecei korkusunu duyarak kendisine muhabbet ve sevgi
baladbirmridintekkesininyolunututtu.
eyhin eteinden yapp alamaya balad. eyh onun zntl durumuna vkf olunca
hizmetiyeHazretiAli'ninDivan'nnsonundayeralanbudrtbeyitiretti.Birktparasna
yazarakonateslimetti.Birkaaygeincepadiahnvcudundabirhastalkbelirdi.htisasolan
doktorlar toplanp Padiaha, hizmetisine teslim ettii elmaslardan bir parasnn tlerek
iirilmesiyleshhatinekavuacansylediler.
Hizmetiisebudrtbeytigecegndzokumaktaveonlarlaitengelenduygularlamegul
olmaktayd. Doktorlarn tavsiyesini ona ulatrmaa gelen eliler, bu cevheri havanda
dvmesini,ateteyaktktansonraeldeirmeniiletmesinivedahasonraipektengeirerek
yarmfincansuilepadiahasunmasntebliettiler.Buekildeilhazrlandktanvepadiaha
iirildikten sonra, Padiah birden iyileiverdi. Bylece hem padiah ve hem de hizmeti
skntdankurtulmuoldu.]695

693
Mmin,44
694
Talk,3
695
trc:MstakimzadeSleymanSadettinhzl:akirDCLEHANHz.AliDivan[Kitap].stanbul:ANA,
1981.,s.682684
nternetYazlar489

 HAKKATPINARI



Tevbe,herevdenAllahTelyadnmektir.nk
hereyAllahTelnndr.
Tbilllah 696yetikermesindehemiaret
vardr,hemmjdevardr.Eerkabuletmeyeler
idi.Emretmezleridi.Emirkabuledelildir.
Taksiringrmeklebile. HacHasanAkyolEfendi
kaddesellhsrrahul
Habibim!RabbiTel,tevbedensonraanlarn
azz
gnahlarnmafiretedicivetevbelerinikabul
ilemerhametbuyurucudur.Tevbeinsuh
makamnakaimolupohaldeKendileriiin
mafirettalepolunmaklaafvolur.Yahut
mademkignahitirafilenedametiizhar
eylediler,ohaldemafurolmuoldular.

Yanarateeherkimonadokunursa;
Amanaslyanarkendiateolursa.

Mlkvedevlet,askervericaliledir
Rical,malilebulunur
Mal,reyedenhusulegelir
Reyeadlilemntazmlhalolur
III.AlaeddinKeykbatn
[Bugnntrkesiile] OsmanGaziyegnderdii
[Ramazan683tarihlimenur
Yurdunkorunmasaskersizolmaz dan]Berat
Askerparasztoplanmaz
Parayurtmamurolmadkakazanlmaz
Yurtmimariyisiyasetolmadkammknolmaz
Siyasetiseadalettenbakabireyedayanmaz

bniAbbasradiyallhuanhtabiindenolankrime
radiyallhuanhabuyurduki;
Sanabirkimsegelirdekendisiiinnemliolanbir merNasuhiBilmen,Hukuki
eydenfetvasorarsa,fetvaver. slmiyyeKamusu,stanbul,
Yinebirkimsegelirdekendisinealakasolmayanbir 1976,c.I,s.419
eydensorarsa,fetvaverme.
Senbuekildehareketedersen,kendinden
insanlarnteikinispetindeskntsngidermi

696
Rabbinizden mafiret dileyin; O'na tevbe edin; dorusu Rabbim merhamet eder ve ok sever.
(Hud,90)
 nternetYazlar491

olursun.

(MollaNureddinCm
Bengrmezidim;gzdeayanhepSenimisin.
kaddesellhsrrahulazz
Benbilmezidim;sinedecanhepSenimisin.
(H.817M.1414)(eyhSaffet
Bencmlecihanireniannaryordum;
KemaleddinYetkin
Heyhat!Btn,cmlecihan,hepSenimisin.
Trkesi)

BizekfirdemiMftEfendi,
Tutalmbenonadiyemmselmn

Varldktayarnrzicezaya,
kimizdekarzondayalan!
"Aktansarhoolann
lemlerekarkmamasna
aarm.
Hakk'grenkiininaykdurabilmesine

aarm.
Yolumuzaktr,fakatidnyamzdakalna
aarm"

Hz.merradiyallhanhbirkeresindehutbe
okurken
"Allahkimehidayetverirseartkonusaptracak
kimseyoktur;kimidesaptrrsa,artkonahidayet
verecekkimseyoktur"
(brahimb.Hasan,et
demiti.Cemaattenbirgen,Farsabireysyledi.
Tefsru'lMe'sranmer,
Tercmannararakgencinnedediinisordu.Oda
(bnEbHtimveEbu'
"AllahTelkimseyisaptrmaz"dediinisyledi.
eyh'tennaklen),393.)
BununzerineHz.merradiyallhanhgence

hitabensylededi:
"YalansyledineyAllahTel'nndman!
Seniyaratanda,saptrandaAllah'tr.
DilersesenicehennemesokacakolandaO'dur."

Sevbanradiyallhanhanlatyor.Raslllah
sallallhaleyhivesellembuyurduki;
"mmetimdenbirksminsanlarbilirimki,
KyametgnTihmedalaremsalindetertemiz
hayrlarlagelirler.AllahTelosevaplar,salm
KtbiSitte
tozhalinegetirir(deersizklar,kabuletmez).Sevban

radiyallhanhdediki:
"EyAllah'nResul!Onlarbizetavsifet,
durumlarnaklada,bilmeyerekbizdeonlardan
olmayalm!"dedi.
SonraRaslllahsallallhaleyhivesellem
492hramczdeHacsmailHakkAltunta

aklad:
"Onlarsizindinkardelerinizdir.Sizincinsinizden
insanlardr.Sizinaldnzgibionlardagece
ibadetindennasiplerinialrlar.Ancakonlar,Allah
Tel'nnyasaklarylatenhadababaakalncao
yasaklarihllederler,inerler.

Szbilenkiini,yznakedebirsz
Szpiiripdiyeniniinisaedebirsz YunusEmrekaddesellh
Szolakesesava,szolabitireba srrahlazz
Szolaauluayailebaledebirsz

Hz.Mevlanakaddesellhsrrahlazzdostlarn
biraradagrnce:
Hepbyleolun,birlikdeiyilik,yalnzlktasknt
vardr. EFLAK,Ahmet,Ariflerin
Mesela;birayrayalnzbraklanbirkoyun Menkbeleri.trc.Tahsin
geliipettutmazhattalr,onukurtparalar.Ayn Yazc,1973stanbul.Milli
ekildebiryeretekolarakdikilenbiraabaklsa EitimBakanl,2.cilt,s,88
bilekksalpyetimez.Yetisebilebunadirenolur.
Buyzdentopluolarak,ayrladmeden
yaamannfaydalarokturder

OtmanBabakaddesellhsrrahlazz
abdallarnayleseslenir:
Tilkiboyakpnedprengarenkoldu.
Tilkilerebentavuskuuoldumdediamatilkiolu
tilkidir.
HerkimAllahTelyseverimdesednya KOCA,evki.2002.Odman
sevgisinikalbindenkarmasayalancdr. Baba
Herkimilimrenmekdavasnetsesonrada Vilayetnamesi,Vilayetname
rahatlkisteseyalancdr. iahGcekAbdal.
Herkimmarifetdavasnetsedilinihersze stanbul:BektaiKltr
salverseyalancdr. Dernei.s.271
Herkimakdavasnetsehalvetisevmese
yalancdr....
Ademolunasuretiinsaniyeyakr.
.

smailHakkBursevkaddesellhsrrahlazz
talebelerineskskutleriverir: EvliyalarAnsiklopedisi.
Arkadalarndanayrlma,yoksayoldakalrsn hlasGazetecilikve
veyadalaletesaparsn! Yaynclk,1992,stanbul,c.3,
Topluluktanayrlanhelakolur. s:411
Tekolarakyolakma.
 nternetYazlar493

Yolunbalangcndaolanlarmgibidirnn
gremez.Heranbirtehlikeilekarkaryadr.
Kendisineyolgsterecekbirineihtiyacolduugibi,
tasavvufyolunayenigirenindeyolgstericiyeo
kadarihtiyacvardr.
Kmilbireiticininelindeterbiyeolunanbir
insan,ksabirsreierisindemaksadnakavuur.
Bununmisalidalardakimeyvelerilebahelerdeki
meyvelerdir.Yanidalardakiaalarnmeyveleri
terbiyevebakmgrmedikleriiingeolgunlarve
tatlolmazlar.Fakatbostanlardabahvanlarn
bakmylayetienaalarnmeyvelerihemksa
zamandaolgunlarhemdeoklezzetliolur

AdamnbiriAkhisarlsakaddesellhsrrahl
azze
Benimolumbydkearszlat,szdinlemez
oldu,neredeysebenidvecek.Akhisarlsa:
Olunakzncanasldavranrsn?Ktsz
sylersen,bedduaedersengitgidearszlar.Adam
da:
Beniincitincebendefkeylehakaretederim KK,SezaiMUSLU,
hattabedduadaederim. Ramazan.Akhisarleyhsa
Akhisarlsa: Menkpnmesi,bnisa
Olunseninszndinlemediinde,sana Saruhan,Sakarya,Aiyan
saygszlkettiindesenonagzellikle,yumuaka Yaynevi,2003,s.58
davran,hakkndaduaetnkbabannduasevlat
iinbykhazinedir,mutluluunavesiledir,der.Bir
aysonraaynadamyanndabirdelikanlile
Akhisarlnnhuzurunagelirve:
tebu,odelikanldr,sizindediinizgibiyaptmo
dabyleterbiyelibirdelikanloldu,der.Delikanlda
Akhisarlnnelinipervehuzurdanayrlrlar.

ranasllnlfilozofbnelMukaffaylediyor:
Bilgininhibirharfivehibiradyokturkirivayet
edilmemi, renilmemi, gemiteki bir ncnn bnulMukaffa,elEdebs
sz veya yazsndan alnmam olsun. Bu da unu Sar,slmSiyasetUslubu
gsterir: nsanlar bilginin temellerini ortaya inde,eviren:VecdiAkyz,
koymamlar, gelecek bilgisi onlara ancak (ilh DerghYaynlar,stanbul
kaynaa uzanan) bilgi ve hikmet sahibinden 2004,s.1718.
gelmitir.

Bireyebaktnzamanouekildeseslenir.Sakn

bizealdanma,bizimmstakilvcudumuzunvar
494hramczdeHacsmailHakkAltunta

olduunusanma,bizimhakikatimizolanAllah
Telyabak.Bizfitneyiz,senialdatrz.
DersiniakldandeilAllahTelal.Ozamanilmin
sanaolsundelil.
Yitikbulununcaemekaranmaz.

Oseverse,seversin.
Osevmezse,nefretedersin.
Oseverse,senOsun.
Onlaolmakisteme
Oancakseninleolur.

HereyOise,
SenOnunsun.
SenO.
OiseOdur,.

GNNSZLER


Cebrilaleyhisselmgelip
EyAllahnResl!mmetininfakirleri,zenginlerinden(brdnyahesabyla)yarm
gnolanbeyzyldahancecennetegirecekler
dediiesnadabizdeoradaydk.Raslllahsallallhaleyhivesellembunasevindive
iinizdeiirokuyankimsevarm?diyesorunca,oradabulunanbirbedev,
EvetYaRaslllahkarlnverdi.Raslllahsallallhaleyhivesellem;
Hadi(oku)diyeemrettivebedev,uiiriokudu:
*****
Hevylancierimisrd,
Nebirtabibinedeefsunyapanvar,
kolduumsevgilidengayr.
Hemefsunumhemdepanzehirimondadr.
*****
BununzerineRaslllahsallallhaleyhivesellemveoradakisahabelervecde
geldiler.ylekiRaslllahsallallhaleyhiveselleminridsomuzlarndandt.Bu
haldenkurtuluncaherkeskendiyerinegeti.Muviyeb.EbSufyn
EyAllahnResl!nekadargzeloynuyorsunuz!dedi.Raslllahsallallhaleyhive
sellem
BrakbunueyMuviye!Sevgilininzikredildiiniiittiindetitremeyekaplmayan
keremsahibihibirkimseyoktur.dedivesonraridsndrtyzparayablp
yanndakileredatt.
(AvriflMaarif)
Birnoktaiseeerbusemavatagrearz,
Binnisbeetmeliyimkendimiyokfarz!
inasi
Raslllahsallallhaleyhivesellembuyurduki;
Bela(azdankan)szebaldr,eerbirkimsebakasnkpekstemdidiye
ayplarsa,okimsede,okpektenstemer.Yanibirkimse,birbakasnktbiri
yapmaklaayplarsa,aypladokti,onunkendibanamutlakagelir.
(AlauddinAlib.Abdlmelikb.KadHanMuttakielHinte,Kenzlummlfisnenil
akvalvelefal,
III,315)
nsanistesedeistemesedetarihinisrtndatar.

GavslAzamhramczdesmailHakkToprakEfendikaddesellhsrrahlAzize
sordular.Edisonbtninsanlaydnlatt,cennetegirecekmi?
Gardam!CennetustaYeriAliyormusun,imanyeridir.
HeyYolcu,yaplmaz.YollarYollaryryerekoluturulur
spanyolAtasz
hkiminhkmndeisabetaranmaz:kalbin,kaderin,lmn.
NurettinTopu,VarOlmak,stanbul,1965,s.93.
Eynsanlar!
496hramczdeHacsmailHakkAltunta

GryorumkievlerinizRumKayserlerievine
Lkshayranlnz,Kisranntutumuna
ServetpeindekomanzKarunanlayna
Saltanatnzfiravununsaltanatna
NefislerinizEbuCehilinnefsine
GururunuzEbreheningururuna
Yaaynzsefihlerinyaaynabenziyor.
AllahTklaynsyleyin,
Muhammedolanlarnerede?
YahyabinMuazradiyallahuanh
Batlfikirlerbulemdehibirvakiteksikolmad.
Galibabundanbyledeeksikolmayacaktr.
HacHasanAkyolEfendikaddesellhsrrahulAziz

Bireybilmediinibilmeyenecahil,bireybilmediinibilenelimdenir.

HepSandimkibenyapyorum.
Nerede.Yapanda
oyaptrdao.yleisezlmemegerekkalmad
Yitikbulununcaemekaranmaz.
Bir eye baktn Zaman o,u ekilde seslenir. Sakn bize aldanma, Bizim mstakil
vcudumuzun var olduunu sanma, Bizim hakikatimiz olan Allaha Telya bak. Biz
fitneyiz,senialdatrz.
Dersiniakldanalyormusun,alma.
AllahTeldanal.
OZamanilminsanaolsundelil.
Hakknve,melekdeolsanfaydasyoktur,yineyapransiyahtrinayetiolmaynca
kullarnvar!
HazretiMevlnkuddisesrruhulAziz
BazlarAllahTelnnistediini,bazlaremriniyapar.steinirifler,emriniyapanlar
limlerdir.yleysedogrusuhangisidir.dorudurdersenyanltasnkiside,birisiDoru
dersendahacokyanltasn.yleysezmnedirdersencevab,kaderdir.
eyhSeyyidGlolu
BtndilleribilenbirSleymangelmedike,ikilikortadankalkmaz.Hervaktinbir
Sleymanvardr.Gnlleribirletirir,berraklatrr.Kalplerdehibirtozvepas
brakmaz.Gnlleriannegnlgibiefkatledoldurur.Raslllahsallallhaleyhive
sellemin,Mslmanlartekbircangibidirszngerekletirir.Dinibtn
mslmanngzleri,devamlvaktinSleymannarar.
HZ.MEVLNAkaddesellhsrrahulazz
Neararsntanrilearamda,
Senkimsinkiorucumusorarsn?
Hakikatengznyoksaharamda,
Baaanedentrbansorarsn?
Rak,arapiiyorsamsanane,
Yoksasanabirzararierim
 nternetYazlar497

kimizdegelsekkldankprye
Bendrstsemsarhokendegeerim.
Esirikenmmknmdribadet
YatpkalkpAtatrk`eduaet
Seningibidrzlerinyznden
Dinindendesouyacakbumillet.
galdekihalisaknunutma
Atatrk`ediluzatmasebepsiz
Senanandanyinekardnamma
Babankimdibilemezdinerefsiz
NeyzenTevfikkaddesellahusrrahlaziz

eytannkandrmasoktur.
Hayryoluilekandrdklarisedahafazladr.
Buekildekurbanettiklerisaysisehergndahafazlaolmaktadr.
Onuniinhayrlbiriyapyorumderkendahaokdnmekgerekir.
Raslllahsallallhaleyhivesellemistiareedinderkenhayrlileriinsylemitir.
eriinistiaresizatenyoktur.
Akllgeinenistiareedendir.
stiharedezayfkimseleriindir.Ancakneolduisebumslmanlaraistihareederlerve
istiarelerinideeytanyaranlarileyapmaktadrlar.Sonumuzhayrlolsun,diyelim.

Dmanndanalmanneniyiyolu,onungibidavranmamaktr
MarcusAurelius,Dnceler,s.83(VI/6)

Neatstndeyimvenedebiryknaltnda

Nebirhalknsultannedebirpadiahnhizmetisiyim

Sadirzi

"lavedevaolarakneyaptlarsa
Istrapartt,ihtiyadagiderilmedi."
"Riyaseti,insanlarnelapbedduaedeceklerikiilerinelinevermekhatadr."

Sadirzi
 NDEKLER
GEREKGEREKLK.......................................................................................................................5
LMALIMALARAENGELOLANLARATHAFEN..........................................................................6
ALLAHTELNINEMRETTVESTEDEYLER.......................................................................9
BLNALTINAETKEDENLER(SUBLMNAL)...............................................................................11
NSANGEREKTENDE,KULOLAMADI!...................................................................................13
HASODASAKNLERNDENABDLKDRGEYLNKADDESELLHSIRRAHULAZZNSIRRI....16
MERBNFARD(H.576632)(M.11801234)...........................................................................18
YAHUDKMLNGENELBLGLER........................................................................................19
DECCLveYAHUDBENZEMES......................................................................................21
YAHUDYTANIMAKNSEYREDLMESGEREKENFLMVEOYUN........................................27
CNLEREKARIMAK.....................................................................................................................28
KKSUYUNBYKMACERASI...............................................................................................30
BRDETESLMOLDUMDYORSUN!.............................................................................................32
MLLYETTOPLUMLAR..............................................................................................................34
MTHANSIRRIveFTNE..............................................................................................................36
SUFLKUTSLEMEDENLENEMEZ!......................................................................................38
FITRATIKURBANETME................................................................................................................41
MLLETLERNYIKILIINEZAMANBALAR?.................................................................................43
FKRADAMI(DNR)............................................................................................................47
GEMMZGELECEMZDR....................................................................................................49
BZNNLMDEGERKALIYORUZ?............................................................................................50
GNAHVETVBELKS...........................................................................................................51
AGORAFLMNNDNDRDKLERYLEKADIN...................................................................53
ALDATMAKGEREKTENKRLIMIDIR?.......................................................................................57
REKLAMINSINIRSIZLII...............................................................................................................59
RASLLLAHSALLALLHALEYHVESELLEMESALTSELMVEFAZLETLER.....................60
YETTRMEKZORMU?...............................................................................................................78
DOMUZGRBYOK,DOMUZHASTALIIVAR..............................................................................79
BULANIKMANTIKLEKADER.......................................................................................................80
GELECEMZNTAHMN............................................................................................................82
500hramczdeHacsmailHakkAltunta

HZ.EMSNMEVLANADANAYRILIILEZUHUREDENETMER...........................................83
FATIMAOLAYIve2012FLM......................................................................................................86
NEFSMERTEBELERNDERYATABRLER..................................................................................91
GRLDKLERGNLEREGRERYALARINTABRLER......................................................103
Kaynaka...................................................................................................................................104
DNVEMUTLULUK....................................................................................................................105
YLKLERNKTLEDNMES.........................................................................................107
MRTLERDENNCEEYHLERTERBYEEDELM.....................................................................109
THESTONINGOFSORAYAM.(SREYYAYITALAMAK)...........................................................111
FLMNHKYES....................................................................................................................111
FLMNYORUMU...................................................................................................................111
SLAMHUKUKUNDARECMCEZASI...........................................................................................112
ANLAILMAMESELES...............................................................................................................123
NASILEYHOLUNUR?...............................................................................................................124
HAKKATGRMEKNEKADARZOR...........................................................................................128
ANALZNANALZ......................................................................................................................129
LEMONDETRKYEMUHABRGULLAUMEPERRERDEN"TRKYEANALZ!"................129
TERRBELASI............................................................................................................................133
ELCHIZIDAUNUTMAMAKGEREKR?.....................................................................................136
KEECZDEMEHMEDFUADPAA...........................................................................................138
KEECZDEMEHMEDFUADPAANINSYASVASYETNAMES..........................................138
DERVVEHKMDAR.............................................................................................................145
REMLLMNNDNVETARHHCCETLER(DELLLER).........................................................146
OMURGAVEEKSENKAYMASIHAKKINDABRYAZI...................................................................149
500DNADAMIABD'DENEYAPACAK?.................................................................................149
FETHULLAHGLENNHRAMCIZDESMALHAKKITOPRAKHAKKINDAKYAZISI..................151
BRHKYEBRHSSE................................................................................................................157
HERESYOGRAF.........................................................................................................................158
MHLTKTABINDANGNMZNHKYELER.....................................................................160
SUFLERNFARKLINANLARABAKIINDAKUNUTTURULANNCEMESELE............................162
MSLMANLARINBTRLMESGEREKENLES......................................................................166
 nternetYazlar501

GNMZNSANINDAKNARSZMDENKULLUA..................................................................170
BYKSOVYETANSKLOPEDSNN1926BASKISINDAERMENMESELESMADDES.............172
Kaynaka...................................................................................................................................180
SEMBOLLERNAZZL..............................................................................................................181
KMLKARAYII..........................................................................................................................183
DMTRKANTEMRNTARHKTABINDANGZEARPANLAR................................................185
RYAYORUMLARI.....................................................................................................................188
OSMANBLKBAIANISINA....................................................................................................189
BLKBAININKLELEMMEHURSZLER...................................................................190
MMNLERANCAKKARDETR..............................................................................................193
FAKRLKDNCES.................................................................................................................195
ALDATMAKGEREKTENKRLIMIDIR?.....................................................................................197
HAREKETNSANIOLMAK...........................................................................................................199
TERRBELASI............................................................................................................................201
GNMZNSANLARIZERNEOYUNLAR...............................................................................204
DORUKARARVESYASETNEDR?...........................................................................................206
ARESZLKTENKURTULUTAMANEVYATLKS...................................................................209
YOZLAMA.................................................................................................................................212
KLELEMEHRRYETMNAFIK...........................................................................................214
KISALMAKOPMALARLAKIYAMETNEALMAK.......................................................................216
HZ.HATCERADYALLHUANHANEYBLYORDU?..................................................................220
NSANHRRYETAISINDANALLAHTELNINNBLGSVEKULDAKMECBURYET.........225
ALLAHTELNINKUATMASI..................................................................................................229
SYASETNDNLEMES.............................................................................................................234
BUNSANNEYSTYOR?...........................................................................................................236
TOPLUMLARINKIYAMET..........................................................................................................239
LMTLELMLEDNLKS..............................................................................................241
GELECEKSLMIN.....................................................................................................................244
KRESELEKONOMKSSTEMGERE.....................................................................................246
NKENCES............................................................................................................................247
DEVLETLERNBOULDUULKEAFGANSTAN.......................................................................251
502hramczdeHacsmailHakkAltunta

AHMEDAMKADDESELLHSIRRAHLAZZEFENDNNKIYMETLSZLERNDENBRDEMET
...................................................................................................................................................254
KTLK...................................................................................................................................256
SEVMEKBUEKLDEOLUR!.......................................................................................................257
FELSEFEPROFESRRESSAMDLETMCS,AHI,DENZADAMIPROF.DR.MUAFFAKTANJU
ERGL.........................................................................................................................................259
PUTUMBENTERKETT.............................................................................................................263
HUKUKMU,ETMM?...........................................................................................................265
HERMETZMNEDR?..................................................................................................................269
DNSYASETNIKMAZSOKAIOLUNCA.............................................................................274
NASILATESTOLUNURVENASILIKILIR?.................................................................................277
HASTALIKYLEMEYEGDENYOLDURKitabndanSizininSetiklerim..............................281
SOUKALGINLIIVEGRP....................................................................................................285
BAARISI(MGREN)............................................................................................................285
BAARISI.............................................................................................................................287
KANSER..................................................................................................................................289
Kaynaka...................................................................................................................................291
KIYAMETALMETLERHADSLERLERNNKTABIMUKADDESLEKARILATIRILMASI..............292
DLDNYAMIZ...........................................................................................................................295
HAYALLERMZENEOLDU?.......................................................................................................297
OSMANLIMPARATORLUUNUYIKANBRVELNNAHI..........................................................299
NYZMISRKUDDSESIRRUHULAZZNTRBESNNSONDURUMU.............................304
2012:KADERYILI.......................................................................................................................306
EMRSULTANKADDESELLHSIRRAHULAZZveMENKIBI.................................................309
TKETMTOPLUMU,HEDONZMveARAOLARAKYAZILIBASIN.......................................324
KURBANBAYRAMININUNUTULANYN................................................................................333
ABDURRAHMNCMKADDESELLHSIRRAHULAZZ........................................................339
KARADALARDIZISINDEKIPOLTKSEMBOLZM......................................................................341
MUHAFAZA(KORUNMA)TILSIMI..............................................................................................349
TAHRFETTMZBRAYETDAHA............................................................................................351
BRDNGECESDENEMES..............................................................................................353
TAYYBET'LEZKR(MEDNEHTIRALARI)DERVAHMEDPEKR......................................357
 nternetYazlar503

ALLAHTELNINBLMEDMZHASKULLARI........................................................................359
NNOCUKSAHBOLMAMIZGEREKYOR?...........................................................................362
AhmetINAR.............................................................................................................................364
HEREYYAZAMADIM...............................................................................................................364
SENRAHATSIZOLABLRSN,YASENDEN?..............................................................................384
EYTANINLES........................................................................................................................385
ALEVLKSLM'INNERESNDE?................................................................................................386
BLSveEYTANKARMAASI.....................................................................................................401
Kaynaka...................................................................................................................................407
KUR'NIKERM'KOLAYEZBERLEMEMETODU.......................................................................408
YENBRSAYFAEZBERLEME..................................................................................................408
AVATARFLMNNDNDRDKLER....................................................................................410
YUNUSLARYOKOLUNCA,OYUNCAKLARVAROLUR!.........................................................413
MEDYANINGC......................................................................................................................416
AHBUYARDIMKURULULARI!...............................................................................................418
YABANCILAMA.........................................................................................................................420
SORUNLARINASILZMELYZ?...............................................................................................422
SULTANFATH'NAYASOFYAVAKFYES....................................................................................424
YREMZEBATANNGLZKAZII(ErmeniMeselesi)............................................................425
NSANKENDNNESANIYOR?...................................................................................................428
ELMALILIMUHAMMEDHAMDYAZIRKADDESELLHSIRRAHLAZZNLEDNNBR
MANZUMES..............................................................................................................................430
HZ.ALKERREMALLHVECHENNYCERFANI.....................................................................433
KOMPLOTEORLERVELLZYON..............................................................................................434
HAKVEBATILINSONSUZMCADELES.....................................................................................440
RASPUTNveDNDRDKLER............................................................................................443
TASAVVUFUKALPLER..............................................................................................................444
ZAMANDAKGEMVEGELECEK............................................................................................447
TOPLUMLARINECEL.................................................................................................................452
GEMEMUHTAOLMA.........................................................................................................455
KRESELLEME..........................................................................................................................457
SIRATKPRS(HIRSVETDAL).............................................................................................460
504hramczdeHacsmailHakkAltunta

LMT(GELECEKLM)...........................................................................................................462
GELECEMZNNDNYORUZ?.....................................................................................466
TOPLUMLARINKBLMEKKEHANETDELDR...............................................................468
EVRECAHLAK.........................................................................................................................475
OCUKLARIYETTREMEYZ,KENDLERYETRLER................................................................478
SONRASLMUHAMMEDSALLALLHALEYHVESELLEMNKRONOLOJKHAYATI...............479
HZ.ALKERREMALLHVECHENNSIRLARINDAN...................................................................487
HAKKATPINARI........................................................................................................................490
GNNSZLER........................................................................................................................495