Professional Documents
Culture Documents
Media and Maxism
Media and Maxism
a dka; - fl ye|skaula
ye|skau
1960ka miqj 80 oYlh jk f;la %;dkHfha;a wfkla fndfyda rgj,;a udOH wOHhk Ifhys
kj udlaiajdoS t<Uqu m%p,s; j Nd; jkq oelsh yels h. udOH wOHhkh ;=< kj udlaiajdoS
kHdh Nd; u wm;sOdrS iajNdjhla fkd.;a kuq;a th b;d mq`M,a j me;s mej;sK tfyhska
udOH wOHhkfha oS udlaiajdofha tk Bg wod< ixl,am ms<sn| bf.kSu yd idlPd lsu b;d
jeo.;a f hhs is;uq udlaiajdoS kHdhsl t<Uq wOHhkh lsrSf oS wu;l fkd l< hq;=
lreKla k Bg wod< jQ ksYa; tla .=re l=<hla fkdue;s njhs. O .=rel=< iska f kHdh
ixjOkh lrka Odldrfhka udOH wOHhkh i|yd fhdod.kq ,en we; f fl
ye|skafuka tu O jQ ixl,am ms<sn| ixlaIsma; ia;rhla bosrsm;a lsrSug W;aidy .efka
1
fjfi;s udOHlrejkag ie<lsh hq;= kuH;djla olajk iajdk o.aO mka;slhka msrsila w;
udOH wdh;kj, md,kh /|S mj;S udOH wdh;k iy ish .%dyl ckhd w;r mj;skafka hhs
fmfkk iu;sh ueflda,sf.a jpkj,ska mjif;d;a fufia h zfuu inkaOh idudkHfhka
iafPdfjka yd ish wNsu;fhka we;sjQjla f,i fmfkhs tfuka u Y%djlhdf.a fyda
fm%alaIlhdf.a mQj ksYa; wjYH;dj,g wkqj ish wNsu;h mos O whqka udOH yeisrf
yelshdj Tyqg we; tfuka u fydaf,dardka m%ldY l< wdldrhg iudcfha mj;akd nyqO jQ
jkdlj,g tu iudcfha mj;akd udOH ia:djr lsu fyda wia:djr lsu ke;fyd;a /l.ekSu
fyda m%;slafIam lsu l< yelshZZ^Gurevitch,1982:1&.
wd:sl jdoh ^th lfGdar udlaiajdoh f,i o y`kajhs& iNdjH udlaiajdofha m%Odk ,laIKh
fWmrsjHqyh fkdfyd;a iudc foaYmd,k yd nqoauh Hqyh iudcfha wd:sl jHqyh fkdfyd;a
wfOdajHqyh iska ;SrKh lrhs hkak wd:sljdoh ^uQ,lD; fyda uQ,Odl udlaiajdoh& wkqj
ms<s.efka wd:sl in|;d iudc m%mxpj, m%Odk fya;=j f,i ms<s.kakd isoaOdka; fN!;sljdoS
isoaOdka; jYfhka ms<s.efka udlaiaf.a fN!;sljdoS Nd;h y`kajkqfha ft;sydisl fN!;sljdoh
f,ihs wd:sljdoh" ;dlaIKsl ksYaphjdoh iu`. inkaO f udlaia ish .%yhka
fndfyduhla bosrsm;a fldg we;af;a ;dlaIKsl ksYaphjdosfhl= f,i hs Tyqf.a we;e
Wmqgd.ekS Bg WodyrK f,i oelah yels h zzTng yq,x fuda, ,efnkqfha jevji wm;shd
iu`. h ldl OkjdoS iudch yqud,fhka jk tkacsu iu`. ,efZZ (Marx,1847). f
uq,OujdoS im%odhg wkqj flfrk nyqck udOH wOHhk ;=< ixialD;sl ksIamdok .%y
2
flfrkqfha tajdfha wd:sl ksh;Ska wkqj h f oelaug wkqj udOHfha wka;.;h yd th ord
isk mKsjqvh iska yslrk w:" uQ,sl jYfhka u tajd ksIamdokh l< wdh;kj, wd:sl
wOia: jHqyh iska ;SrKh lrhs hkak ms<s.kshs (Curran,1982:18).jdKsc udOH wdh;k fj<|
ksfok imhkkaf.a wjYH;dj,g wkqj jevigyka bosrsm;a l< hq;= h .%dylhka je
lr.ekSf ud. o ta iu`. u jOkh l< hq;= h ta ksid Tjqyq fndfydafihska ,sx.sl;ajh yd
wmrdO ms<sn| jevigyka ish udOH ;=<ska bosrsm;a lsug fm<f. f udOH wdh;kj, wdodh
rch fyda foaYmd,k wldrh iska md,kh lrk g Tjqyq w;rueos N+ldjlg .uka lr;s
ke;fyd;a mj;akd idudkH .%dyl leue;a; mskug jevigyka bosrsm;a lr;s(Curran,1982:18).
;ju;a we;e foaYmd,k wd:sl udlaiajdoSyQ oDIajdoh wd:sl uQ,h mok fldg mj;skakla
f,i Yajdi lr;s wfOdajHqy$WmrsjHqy udos,sh ckudOHg wdfoaY l< g th udOHfha whs;sh
yd md,kh hkdosh ms<sn| j wjOdkh fhduq lsu yd inkaO f wd:sljdoh ms<sn| we;s
W!Ks;jdoS fpk tys mj;akd O;ajh .%yKh lr .ekSug wfmdfydi;a jQ tajd f
w,a;=irshdkq udlaiajdoSka wd:sljdoh fpkh lrka fhdackd lrkqfha WmjHqyh
wfOdajHqyfhka idfmalaI ksoyila ,nk njhs tfuka u WmjHqyh wfOdajHqyh u; mj;ajk
wfkHdakH in|;dj o TjqyQ wjOdrKh lr;s.(Althuser Cited in Lapsley and Westlake,1988:5).
f woyig wkqj oDIajdoS Nd;hka jQ ckudOH jeks oE idfmalaI j wd:sl ksh;sfhka ksoyia
f(Stevenson,1995:15-16). flfia fj;;a fuu idfmalaI ksoyi hk woyi o pdrhg ,la j
we;(Paul Hirst:1977, Lapsley andWestlake, 1988:13-14, Curran, 1982:25 lD;s WodyrK f).
w,a;=if.a n,mEfuka miq iagqj fyda,a yd wfkla ixialD;sljdoS udlaiajdoSyQ
WmrsjHqyh$wfOdajHqyh hk udos,sh m%;slafIam lr;s udlaia i|yka l< iudc i;ajhd yd iudc
x{dkh w;r mj;akd ohf,la;slh TjqyQ u;= lr;s(Curran,1982:18).
oDIajdoh
udlaiajdofha flakaSh ,laIKh th fN!;sljdoS uhs tfyhska iudc i;ajhd iska iudc
{dkh ;SrKh lrkq ,nhs hkak th ms<s.kS f oelaug wkqj oDIajdohka o mka;s moku
wkqj mj;S tfuka u iudcfha mj;akd wm;sOdrS oDIajdoh jkqfha iudcfha wdm;Hh orK
mka;sfha oDIajdoh hs fuh {dkhg uQ,sl;ajh fok {dkjdoS m%fYfhka fjkia f iudc
i;ajhd yd iudc {dkh w;r in|;dj ms<sn| m%Yakfha oS udlaiajdoSkaf.a t<Uq o tlsfklg
fjkia f tla lKavdhula iudc i;ajhd yd {dkh w;r inkaOh iDcq kS;shla f,i
i<l;s wfkla msrsi th ohf,la;sl in|;djla f,i jgyd .ks;s
uQ,Odl udlaiajdoh ;=< oDIajdoh hkq idjoH {dkhhs tk h iudc msrsila iska fkd
oeh hq;= {dkhl t<U isuhs tu {dkh yeu g u wm;s {dkh jk w;r th Tjqka
3
;=<g neyerska ldjeoa tlla f WodyrKhla f,i ksOk mdka;sl llrefjl= mam;a j
we;af;a Tyq iska fmr Njhl lrkq ,enQ mdmhla fya;=fjka h hk woyi Tyqf.a iudc
mka;shg wh;a {dkh fkdfth idjoH {dkhls
oDIajdoh ms<sn| ;j;a kHdhslfhl= jQ je,kaka fjd,aisfkda %;dkH ixialD;sl wOHhkh ;=<
b;d oe n,mEula l< wfhls jHd;aul wdlD;shg mQj.d j mj;akd hqla; {dkhla
ms<sn| ixl,amhlg bv i<ik wdldrfhka oDIajdoh ms<sn| isoaOdka;hla f.dv ke.sh yelafla
mdr fN!;sl j muKla nj fjd,aisfkda ;l lrhs oDIajdoS rEmdldrhka {dkfha ksIamdok
fkdf oDIajdo iska {dkh ksIamdokh lsu is lrhs fgdaks fnk i|yka lrk mrsos zz
ljfrl=f.a fyda iajrEmh ksKh u {dkfha rEmdldrj, ks;hkag inkaO jkjdg jvd
fjk;a wjldYj,g inkaO f tajd k wd:sl wjldYh iy oDIajdoS wjldY ia:dmkh
lrkq ,nk ix{dlrK moaO;s hk wjldYhka h fjd u iudc tacka;hkaf.a ^h jHqyhl
tallhlamjq, kue;s jHqyh ;=< k mq;d" j" ;d;a;d wd wkkH;d .ekSu & {dkh imdokh
lrk jdyl f,i ie,lsh yelshZZ(Bennett ,1982:51) udOHhg oDIajdoS n,h we; hkakg
meyeos,s j u ish udlaiajdoS kHdhslhka tl`. f tfy;a tys mj;akd iajNdjh ms<sn| Tjqyq
tlsfkld yd tl`. fkd fj;s
iNdjH udlaiajdoS fhj,g wkqj udOH hkq OkjdoS iudc l%uh ;=< md,l mka;sfha
whs;sld;ajh hgf;a" w: imdokh lrkakd" h iNdjH udlaiajdoh ms<s.kakd wdldrhg
udOH iska md,l mka;f
s ha f,dal oelau yd woyia m;=rejd yerSu ir, l%shdj,shls Bg wkqj
4
l,am woyia ksfYaO lsrSu yd hgm;a lsrSu o lrkq ,nhs fuh udlaiaf.a my; ;lfhka
meyeos,s f
udlaiajdoS Yaf,aIKh ;=< udOH wdh;k n, jHqyhlg iSud lsu is flf iudcfha mj;akd
wm;sOd wdh;k iu`. udOH tlg wE|S l%shd lsu ms<sn| TjqyQ wjOdkh fhduq lr;s udOH
u.ska wm;sOd wdh;kj, woyia yd wdl,am m%ldYhg m;a lsu is flf Tjqyq tu wdl,am
m%ldYhg m;a lrkqfha tajd fndfyda l,am iNdrhlska tlla f,i fkd f tajd mru i;H"
flakSh" imqrd ksjeros yd iajNdl wdl,am f,i m%ldYhg m;a flfrhs
zlrkaZi|yka lrk f,i udlaiajdoS im%odhg wh;a fndfyda %;dkH mfhaIlhka ^iagqj fyda,a
jekakka&udOH u.ska m< lrk wmrdO isoa yd f;dr;=re mj;akd kS;s rS;s iajNdl yd mru
i;H f,i oelaf ksr; jk nj wOHhkh lr we; tu m%jD;a;s u.ska mj;akd rdcH
wKmK;a yd kS;s rS;s i|yd iudc wkque;sh ilika tajd ;j;a jOkh lsug odhl fjhs Bg
tfrys jkakka ke;fyd;a tl`. fkd jkakka tfia;a ke;fyd;a bka mrsndysr jQjka
wiajdNdlhka f,i yxjvq .ikq ,nhs f wdldrhg udOH i;= ixksfok yelshdj u.ska
fmd,Sish" kS;sh" mdie,a jeks n, wdh;k fj; nrm;, wdldrfhka iydh imhk wdldrh f
mfhaIlhka iska ksrSlaIKh lrkq ,en we; tu ksrSlaIKj,ska meyeos,s jk wdldrhg udOH
ish n,h wm;sOdrS ixialD;sh ia:dmkh lsrSu i|yd jk mQj ksYa;hka jOkh lsrSu" os.=
5
lsrSu" w;ajehd lsrSu Ifhys Nd; f tu.ska mj;akd ixia:dms;h jOkh lsrSu kd
wNskjfhka ;ekSu is fkd lrhs (Curran,1982:14-27).
udOH iska Pkao m%pdrK jevigyka bosrsm;a lsrSf oS ksoyia m%cd;ka;%jdofha n, jHqyh
iajNdl lrKh lsu i|yd jk Nd;hka ixia:dmkh lrk nj we;e udlaiajdoS pdrlhka
olajd we; Pkaoh oSug hdu - ksfhdacs; m%cd;ka;%jdoh" foaYmd,k iudk;ajh" iduQysl iajHx
ksKh whs;h
s jeks ;Hdjka mj;ajdf.k hdug fya;= jk oDIajdoS Nd;hla f,i TjqyQ ols;s
udOHh f ;Hdj wLKav j mj;ajdf.k hdug Wo imhhs^md,sfka;=jla ke;s md,k
l%uhla .ek is;u
S g ksiqkag bv fkd ;nhs& rdcH oDIajdoS fuj,^ISA&" m%Odk foaYmd,k
ixOdk" wOHdmk moaO;s wdosh iska il%Sh j ;yjqre lrk ,o" mq,a j me;sr we;s ngysr
m%cd;ka;%jdoS foaYmd,k jkdl jOkh lsu udOH iska Pkao m%pdrKfha oS is lrk
wdldrh TjqyQ meyeos,s lr;s (Curran,1982:15).
6
we;=<;a oDIajdoS rdcH fuj, u.ska(I.S.A) mqoa.,hka fmd,dmekakSu lrkq ,ef ksiqka
wkkH;dj ms<sn| wjfndaOh;a h:d:h ms<sn| wjfndaOh;a rdcH oDIajdoS fuj, u.ska ,nd
.kshs(Lapsley and westlake,1988:8).
;;ajh tfia jqj o yn udfldaiaf.a^1972&ck udOHj, n,h ms<sn| is;shu .%dyl ckhd wl%Sh
f.dre f,i oelaug keUqrej we; tfy;a kj udlaiajdoS kHdhslhka mGkfha oS .%dylhkag
Yd, ldhNdrhla mjrhs zlrkaZ i|yka lrk f,i udOH iska wm;sOdrS w: moaO;s
fudv,hka f,i .ekSu yd tajd tlsfkld w;r yqjudre lr .ekSu olakg ,enqK;a th o
mj;akd w: moaO;s iu`. fyda mka;s mok jQ w: moaO;s iu`. iyfhda.fhka .%dylhd iska
u udOHlrejkag mqre mqyqKq lrk ,oaola f,i o .; yels h tk .%dylhd o fmr<d udOH
Ifhys tacka;hd f,i fkdfyd;a fmd,dmkakjkakd f,i ke;fyd;a wduka;%Kh lrkakd
f,i l%shd lrhs (Curran,1982:25).
7
O udlaiajdoSka w;r fjkial
pdrlhka iska udlaiajdoS udOH kHdhslhka O wdldrhg rduq .; lr we; fp,a .=f
iy Tyqf.a wkq.dlhka Bg we;=<;a mervhsu^iqiudoY& ;=kla k lr we;
1jHqyjdoS mervhsuh
2foaYmd,k wd:sl mervhsuh^wfOdajHqyh u; mok jQ&
3ixialD;sljdoS mervhsuh^Wmrs jHqyh u; mok jQ&
iagqj fyda,af.a (Hall,1978) ueosy;a udlaiajdoS ixialD;sljdoS t<Uqula .kshs Tyq nyqck
udOH fmd {dkh ilia lsrSf oS uy`.= n,mEula lrk nj y`kd .kshs ixialD;sljdoh
wd:sljdoh neyer lrka w,a;=irshdkq jHqyjdoS udj; wkq.ukh lrhs tfy;a jHqyjdofhka
fjkia j iudcfha Wm lKavdhj, i;H w;aoelS wjOdrKh lsrSu;a" ixlSK m%ldYk
mqxchla f,i fmfkk iudchla ;=< udOHh hkak ikaoN .; lsrSu;a Tjqka siska lrkq ,nhs
(Curran,1982:27).l,la iagqj fyda,a wOHlaI OQrh fynjQ nka.aye YajoHd,fha iuld,Sk
ixialD;sh wOHhkh i|yd jQ uOHia:dkfha lghq;= fuu ixialD;sljdoS t<Uqu ksfhdackh
lrhs nyqck udOH"oDIajdoj, n,h" udOHfha iajNdjh" nyqck udOH ksKh u hk lreKq
inkaO j O udlaiajdoS kHdhslhka ork u; fjk fjkia f(Curran,1982:23).
*%ekala* .=rel=,h
8
u ud.h imdokh lf<a hhs lsj fkd yels h (Curran,1982:23) *%ekala* .=rel=,h iu.
inkaO is fndfyda fihska u jeo.;a kHdhslhska k ;shfvda wevfkda" yn udlia yd
uelaia fydlhsu hk whhs f ish fokd u udlaiajdoSka f tfuka u Tjqka ish fokd u
1923 *%ekala*ys wer iudc mfhaIK wdh;khg inkaO j isfhda fj;s f wdh;kh 1933
oS ksfhdala kqjrg f.k hk ,os
w,a;=i ^1918 Wmka jIh hs& udlaiajdoh oHdjla f,i gq m%xi udlaiajdosfhls Tyqf.a
im%odkh jHqyjdoS im%odhg we;=<;a f w,a;=irshdkq udlaiajdofha tla fYaI ,laIKhla k
9
th udlaiajdofha we;s fy.,shdkq ksh;sjdoh fkd ms<s.ekSuhs ksh;sjdo iska hula tla
kshduhlg fyda tla idrhlg W!Kkh lsu is lrhs w,a;=i iska udlaiajdofha tk wdldr
foll ksh;sjdo m%;slafIam lrhs wd:sl ksYaph jdoh^wd:sl idOlh ish,a, ksKh lrhs hk
woyi&iy udkjjdoh^mQjfhka fok ,o ksia iajNdjhl m%ldYkhla f,i iudc ixjOkh
isf hk woyi&tajd f tfyhska w,a;=irshdkq udlaiajdoh m%;s wd:sljdoS yd m%;s udkjjdoS
f wd:sl ksYaph jdoh m%;slafIam lrk Tyq oDIajdoh wd:sl jHqyhg wkqj mrdh;a; j
mj;skakal fkdj iajdh;a; j ;SrKh f yelshdj we;a;la f,i;a thg ksia {dkh
ieliSf n,h we;s nj;a y`kd .kakd ,os rdcH oDIajdoS fuj,j, ffjYsl ix{dlrk
Nd;hka ;=< oDIajdoh uQ;su;a f tf,i u th idfmalaI iajdm;Hhla w;am;a lr.kshs
w,a;=if.a ka;kuh Nd;h udlaiajdofha wd:sl ksh;sjdoh flfrys ;snQ wjOdkh fjk;lg
yrjhs
w,a;=ig wkqj oDIajdoh hkq mqoa.,hkaf.a ienE meje;au ms<sn| l,ams; inkaOhla Tyq fj;
bosrsm;a lsrSuhs(cited in Stevenson,1995:37) oDIajdoh ksiqka ksia Ihka njg mrsj:kh
lrhs oDIajdoS l%shdj,shla u.ska mqoa.,hka fjkia lsrSu ke;fyd;a ksudKh lsrSu lrkq ,nhs
tfia ;hoS;a ;uka ;ud ms<sn| j ;Srl tacka;hd jkafka h hk ;Hdj ms<s.kakd ;ekg
mqoa.,hd f.khdu oDIajdoh iska lrkq ,nhs
fgdaks fnk i|yka lrkqfha mj;akd iudc l%uh m%ldYhg m;a lsrSu i|yd Nd; jk
oDIajdoS wdldrhka ish,a, ms<sn| i|yka lsrSf oS w,a;=i ysiqkq f,i lD;Hjdofha
2
wdikakhg u mefKk njhs Tyq OkjdoS iudch fudf.d,s;sldldr jQjla f,i bosrsm;a lrhs
tfuka u tys wNHka;r .egq ms<sn| wjOdkh fhduq fkd lrhs(Bennett,1982:53) w,a;=if.a
kHdh ;=< wm;s u;jdoh l:sldj yryd m%ldYhg m;a lrk wdldrh f;are .ekSu myiq nj
iagqj fyda,a i|yka lrhs(Hall,1982:78)w,a;=if.a kHdhg wkqj udOH m;h iska Ih
lr.kakd ^mdGlhd" fm%alaIlhd" wikakd& fmd,dmkajkq ,nhs tfiauq;a woH;k udOH
kHdhslhka ;l lrkqfha Ih ke;fyd;a mqoa.,hd iska udOH m;hg w: f.k tk njhs
w: u; lrk igk ms<sn| oek.ekSug flfkl= fjd,aisfkd yd .%dia foig keUqre h
hq;= h w,a;=if.a iuyr f,aLk u.ska Tyqf.a we;e wkq.dlhka" nyqck udOHj, ix{dlrk
moaO;Skays ksIamdok m%dldrh yd tajd fmd ms<s.ekSug ,la lsrSf hdka;%Kh ms<sn| fkd ;ld
tu nyqck udOH ;kslr u wdlD;sjdoS lshulg ,la lsu fj; ;,afldg we;s iehla o
olakg yels h flfia fj;;a jHqyjdoh yd ix{d:foh hk {dk YdLd fofla ixjOkh
udOH ms<sn| udlaiajdoS t<Uqu idl,Hfhka fjkia l< w;r w,a;=i tu l%shdj,sfha flaka%Sh
prs;hla f(Bennett,1982:53) w,a;=irshdkq udlaiajdoh ms<sn| fndfyduhla udOH pdrlhka
10
iska fmdf wjOdkh fhduq lr we; (Lapsley and Westlake,1988:3-16. Gurevitch,1982:23-
25, Bennett,1982:51-53. White,1992:168-169. Fiske,1992:286-288).
3
h iudc mka;shla wfkla iudc mka;sh u; olajk wd;Hh ia;r lsrSug .%dia fycfudks
kue;s fhu Nd; lrk ,os nqIqjd fycfudksh WodyrKhla f,i i|yka l< yels h
fycfudksh hkafkka woyia jkqfha foaYmd,ksl yd wd:sl jYfhka jk md,kh muKla fkd
f md,l mka;s iska Tjqyq f,dalh olsk wdldrh" f,dalh ms<sn| is;k wdldrh wfkl=;a
md,l mka;sj,g idudkH oekSu ke;fyd;a jHjydr {dkh f,i b;d iajNdl foaj,a jYfhka
ta;a;= .ekaug olajk iu;alu o fycfudks hkakg we;=<;a f tfy;a f wdm;Hh md,s;
mka;s iska ms<s.kqfha ish leue;af;ks ish wNs,dI iu`. o md,l mka;sfha fycfudksh
ms<s.ekSu ne|S we;s nj pdrlfhda mji;s jHjydr {dkh ms<sn| fc*ars fkdfj,a ia;a
mjikqfha" ksm%N+ mka;h
s iska ish ksm%N+ cSjk l%uh mj;ajdf.k hk wdldrh jHjydr
{dkh jk njhs(cited in Alvarado and Boyd-Barrett,1992:51).flfia fj;;a w,a;=i fihska u
.%dia o wr.,h wjOdrKh lrhs jHjydr {dkh hkq oe fkd fi,afjk fohla fkdj
ksrka;rfhka iajhxj mrsj:kh lr.kakd fohla nj Tyq olajhs ^Gramsci cited in
Hall,1982:73& *siala olajk f,i zzleue;a; hkak h<s h<s;a ksrka;rfhka oskd .; hq;a;ls
ksiqkaf.a fN!;sluh iudc w;aoelS iska ksrka;rfhka Tjqka ksm%N+ Ndjhg m;a j isf
wjdisodhl ;;ajh u;la fldg fohs tu.ska wm;sOdrS mka;shg yd tys wdm:Hhg wk;=re
t,a, f oDIajdoh yd ksm%N+kaf.a iudc w;aoelS w;r mj;akd ksi`. m%;sfrdaO;d iska fkd
je<elah yels f,iska oDIajdoS wr., ula ksudKh lrhsZZ(Fisk,1992:291) udOH
inkaOfhka" oDIajdoS wr., ula" hk fhu fnfyka n,mE iy.; we; .%diaf.a
ia:djrh jkqfha wd:sl ksh;sjdoh m%;alafIam lsrSuhs Tyq oDIajdoS wdm;Hh ,nd .ekSu i|yd
lrk wr.,h ms<sn| b;d /l,a jQ oe wjOdrKhla lrhs .%dia oDIajdoh ms<sn| olajk
woyia yryd Tyqf.a kHdhg kj udlaiajdoS iajrEmhla ,ef
11
fyf;u iuld,Sk ixialD;sh wOHhkh i|yd jQ nka.aye uOHia:dkfha mqfrda.d
nqoauf;la f Tyq 1960 iy 1970 ld,fha %;dkH jdudxYsl foaYmd,kfha m%Odk prs;hla h
w,a;=i wkq.ukh lrka Tyq ;l lr isfha udOH iska h:d:h m%;snkh lrk w;r u
h:d:h ksIamdokh lsrSu o lrk njhs fck jQ,afld iska iagqj fyda,af.a m%Odk
,sh,a,la jk Policing The Crisis kue;s f,aLkhg jeo.;a fpkhla bosrsm;a lrka M,odhS
lreKq /ila olajd we; (Janet Woollacott,1982:108-110) jQ,afld mjik f,i fyda,af.a tu
wOHhkh .%diaf.a fycfudksh ms<sn| isoaOdka;h foig keUqre jQ udlaiajdoS ixialD;sljdoS
mhdjf,dalkhls tu.ska nyqck udOHj, ix{dlrK l%shdj,sh Yaf,aIKh flfrhs tfia u
w,a;=if.a kHdhg wkqj udOH" rdcH oDIajdoS fuj, f,i f.k tajd wm;s oDIajdo
ksudKh lrk wdldrh ms<sn| j o fyda,a wjOdkh fhduq lrhs udOHj, idfmalaI wdm;Hh o
fyda,a ms<s.kshs (Janet Woollacott,1982:108-110). by; i|yka f,aLkfha fyda,a olajk f,i
nyqck udOH iska md,l mka;sfha rehg wkqj w:l:k ksIamdokh lrkq ,nhs tfy;a tu
l%shdj,sh isjkqfha o oDIajdoS wr., ul h udOH ix{dlrK moaO;sh idfmalaI
iajdm;Hhlska hqla; nj oelsh yels h zm%jD;a;sZ jevigyka O isoa w: oelaf oS Yd,
N+ldjla ksfhdackh lrhs TjqyQ m%jD;a;s f,i bosrsm;a lrk lreKq uQ,sl w: olajkakka jQ
rch fyda fjk;a wdh;k u.ska wkqu; lrk ,o tajd jqj o kej;;a oa;Sh w: l:khlg ,la
lr;s udOHh o ms<s.;a jd.a im%odhla Nd; lrka ms<s.;a woyia m%ldY lsug iqiql orhs
wd.u"mjq, fyda mdie,a fuka fudjqka o ms<s.ekSug ,la j is;s tu n,h yryd udOH iska
fmd iuq;.
s ; woyia Yla;su;a lsu i|yd fiajh lrkq ,nhs (Woollacott,1982:108-110)
udOH m; fj;ska ckhd w: ,nd .kqfha flfia o hk m%Yakh kHdhd;aul j idlPd lsug
o iagqj fyda,ag yels ;sf fyda,a w,a;=if.ka fjkia jkqfha udOH m;hlg m%;spdr
oelaug we;s bvlfvys jQ O;ajh wjOdrKh lsrSfuks iagj
q fyda,af.a m%Odk f,aLkhla
jk Encoding/Decoding-1980^fla:lrKh$fla:kh& ys udOH m;hl" wm;sOd oDIajdoh
fok ,o lshula f,i ^Prefered reading& ksi.fhka u igyka jk njg ;l lrhs tfy;a
udOH m;h weiqre lrkakd ksrdhdifhka u th ms<s fkd .kakd nj o Tyq i|yka lrhs
lshjkakdf.a"krUkakdf.a fyda wikakdf.a iudc ;;ajh O ia:djrhka ms<s.ekSu foig Tyq
fhduq lrjhs ish iudc ;;ajh yd fok ,o lshu tlg .e,fmk wjia:djl lshjkakd iska
wm;sOd lshula ^Dominant Reading& imdokh lrkq ,nhs m;h wkql<kh l<
lshulg ,la lrkqfha fok ,o lshu ish iudc ;;ajhg wkqj ilia lr .ekSu i|yd tys
w: fjkia lr.kq ,nkakd isks fok ,o lshu yd ish iudc ;;ajh iDcq j .efgk
wjia:djl oS tu lshjkakd iska cks; lrkqfha m%;smlaI^Oppositional&lshuls(Fisk,1992)
*sialaf.a u idrdxYh yd Tyq Bg olajk WodyrK f lD;sfha we; tfuka u fyda,a iska
w:l:khg iSud mj;sk nj wjOdrKh lrk ,(Stevenson,1995:41-42).tk w: ir, f,i
12
;ks mqoa., (Individual) fyda mqoa.,sl (Private) h fkd yels njhs (Hall,1980:135) fyda,a
oDIajdoh ms<sn| olajk wjOdrKh fpkhg ,la j we; Bg fya;=j whs;sld;ajfha iy
md,kfha jeo.;alu ms<sn| fkd ;elSuhs(Stevenson,1995:35)
iNdjH udlaiajdofha tk jHdc {dkh kue;s ixl,amh u.ska" ueosy;a yryd lD;s fkd
lrk ,o h:d:hla mj;sk njg jeros woyila fhdackd lrkq ,nhs fuu jHdc {dkh ms<sn|
u;h iu`. inkaO jk wfkla woyi k udOH iska bosrsm;a lrk fohg m%;sreoaO lshula
bosrsm;a lsrSug mdGlhdg bvla ke;" hkak ms<s.ekSuhs .%dylhka iska udOH Nd; lrk O
rEmdldrhka ms<sn| wjOdkh wm fj;ska bj;a lsrSug udlaiajdoS mhdjf,dalh ljr fyda
W;aidyhla fkd .; hq;= h flfia fj;;a kj udlaiajdoSyQ f w.;Ska u.yrska is;s
uq,ald,Sk udlaiajdoSka mka;s wjYH;d ms<sn| l< wjOdrKh f jk g b;d iS.%fhka wfkl=;a
iudc fNaokhka jQ ,sx.sl;ajh" cd;sl;ajh" wd. jeks lafIa;% lrd o f.k hka mj;S
wfkla kHdhka fuka fkdj udlaiajdoh udOH wOHhkh i|yd meyeos,s kHdhl wjYH;dj w.h
lrhs Y=oaO oHd iu`. .;a g iudc oHd w.fhka f;dr h hk ;Hdj udlaiajdoS pdr kHdh
iska fy<sor lrk ,os udOH u.ska m%ldYhg m;a jk foa ;=< we;s wiu;=<s; nj wjOdrKh
lrka tys we;s wd:sl yd foaYmd,k wNsu;hkaf.a iajrEmh foig wmf.a wjOdkh fhduq
lsrSug udlaiajdoS mhdjf,dalkh iu;a f udOH m; iqi,a iudc rEmdldrhla ;=< msysgqug
udlaiajdoh Wo lrhs oDIajdofha iajNdjh ms<sn| th olajk wjOdkh fok ,o jkdl
ixfhdackh lsug wmg Wo f udOH m; u.ska wm fj; msrskukqfha ldf.a h:d:h o
hkak fy<sor lr .ekSug oDIajdoS wOHhkh wmg Wo lrhs mqoa., iajdm;Hh kue;s
13
;Hdj we;=<;ska ydrd oeug w,a;=irshdkq udlaiajdoh Wo lrk g wfkl=;a udlaiajdoS
ia:djrhka iska udOHh" oDIajdoS w: i|yd wr., ula f,i y`kd .kshs ta wkqj
mdGlhkag h m;hla Ifhys m%;sfrda lshul fhoSug we;s yelshdj jD;a; lrhs
14
17. oDIajdoh$u;jdoh Ideology
18. {dkjdoh Idealist
19. idjoH {dkh$jHdc {dkh False Consciousness
20. iudc tacka;hka Social Agents
21. jkdl Values
22. ksia Ih ia:dmkh lsrSu Constitution of the Subject
23. fmd,d mekSu Interpellation
24. oDIajdoS rdcH fuj, Ideological State Apparatuses
25. m;h Text
26. wduka;%Kh Hailing !
27. mGkhReading
28. ixfYdaOkjdoS Revisionist
29. idr ix.%yjdoS Eclecticism
30. nyq ck iudch Mass Society
31. ixialD;sl ludka;h Cultural Industry
32. im%odkh Contribution
33. ksh;sjdoh Essentianlism
34. udkjjdoh Humanism
35. fycfudksh ^wKil& Hegemony
36. idudkH oekSu$jHjydr {dkh Common Sense
37. fok ,o lshu Preferred Reading
38. wdkqNl Empirical
39. wka;.; Yaf,aIKh Content Analysis
40. ix{d:foh Semiotics
1.fndfyda g im;a ys`.fhka fmf<k ksOk mka;sh yd my< uOHu mka;slhka f .Khg jefudlaishdkq
udkfhka Tng fuu woyi .%y lrkafka k mqreIdm;H ;=< ia;%Ska o jd.sl lsh ;=< hg;a ck lKavdh
o wm;sOdrS fkd jk jK yd wd. o tfuka u ,xldjg wkqj .;fyd;a ixialD;sl im;a flaka%.; j we;s
fld<U w.k.rfhka mrsndysr j fjfik msrsia o f msrsig we;=<;a l< yels h
2.fudf.d,s;sl hkq mdIdKS N+;" ke;fyd;a .,a .eyqKq" taludksl" fkd fi,afjk woyiams<sn| oelaug fhdok
jpkhls
3.fycfudks hkq u;jdoS wdm;Hhs fycfudksfha Ih jia;+ka ksm%N+ka f .%diaf.a tu fhu i|yd ,xldj
;=< O msrsia O isxy, jpk Nd; fldg we;wdpdh ksgka .=Kisxy ta i|yd Nd; fldg we;af;a
wdm;Hh" hk fhuhs ^.=Kisxy ksgka"wkaf;daksTZ .%dia fl ye|skaula" 1986" llre f.d wdh;kfha
m%ldYkhls"ms(9&X lKavdhu ta i|yd Nd; lf<a "fycfudksh" hk jpkhhs ^.=Kr;ak oSma;sl=udr"mD:slrKh iy
fycfudksfha kj iajrEm"1999,X lKavdhf m%ldYkhls& ta i|yd "wKil" hk mqrd;k jpkh u Nd; lsrSug
iixl fmfrd we;= oaj;=ka msrsila W;aidy orhs ^fmfrd iixl"oikdhl yrSka%" m; bx.%Sis-isxy, isxy, -
bx.%Sis mdrsNdIsl mo ud,dj"m<uq ixialrKh"2006" m%ldYkh" iudc ixialD;sl ;Sj% wOHhkh i|yd jQ fld<U
wdh;kh"ms20&wd{dpl%h hk ixialD; mofhka th |S ths wd{d pl%hg mqoa.,hd olajk m%;spdrh h f tfy;a
wkq.; u je<| .ekSu jeks m%;spdrhla fycfudksh flf olajhs
wdYs%; .%ka:(
15
2. Althusser, Louis (1971): 'Ideology and ideological state apparatuses'. In Lenin and
Philosophy, and Other Essays. London: New Left Books
4.Berger, Arthur Asa (1982): Media Analysis Techniques. Newbury Park, CA: Sage
(Chapter 2, 'Marxist Analysis')
5.Boyd-Barrett, Oliver (1992): 'The Social Science Tradition'. In Alvarado & Boyd-
Barrett (Eds.), op. cit. [section from pp. 174ff]
6. Curran, James, Michael Gurevitch & Janet Woollacott (1982): 'The study of the
media: theoretical approaches'. In Gurevitch et al. (Eds.), op. cit. [b;d jeo.;a]
7.Fiske, John (1992): 'British Cultural Studies and Television'. In Allen (Ed.), op. cit.
[includes summary of Hall's account of 'preferred readin' and alternative reading
strategies: pp 292-3]
8.Gramsci, Antonio (1971): Selections from the Prison Notebooks. London: Lawrence
& Wishart
9.Gurevitch, Michael, Tony Bennett, James Curran & Janet Woollacott (Ed.) (1982):
Culture, Society and the Media. London: Methuen (Part 1, 'Class, Ideology and the
Media')
12.Hall, Stuart, C. Critcher, T. Jefferson, J. Clarke & B. Roberts (1978): Policing the
Crisis. London: Macmillan.
13.Lapsley, Robert & Michael Westlake (1988): Film Theory: An Introduction. Manchester:
Manchester University Press (Chapter 1, 'Politics': pages 1-17 offer a very useful account of
Althusserian Marxism)
14.Marcuse, Herbert (1972): One-Dimensional Man. London: Abacus [not for the faint-hearted]
16
15.McQuail, Denis (1987): Mass Communication Theory. London: Sage (Chapter 3, 'Theory of
Media and Theory of Society'; Chapter 4, 'Media Theory Applied: Power, Integration and
Change')
16.Murdock, Graham (1982): 'Large Corporations and the Control of the Communications
Indtries'. In Gurevitch et al. (Eds.), op. cit.
17.Murdock, Graham and Peter Golding (1977): 'Capitalism, communication and class relations'.
In James Curran, Michael Gurevitch & Janet Woollacott (Eds.): Mass Communication and
Society. London: Arnold
18.Stevenson, Nick (1995): Understanding Media Cultures: Social Theory and Mass
Communication. London: Sage (Chapter 1: 'Marxism and Mass Communication Research')
20.White, Mimi (1992): 'Ideological Analysis and Television'. In Allen (Ed.), op. cit. [useful
overview pp. 163-170,with good bibliography]
21.Woollacott, Janet (1982): 'Messages and Meaning'. In Gurevitch et al. (Eds.), op. cit.
[fyda,af.a jeo.;a u ,smshla et al. 1978]
*uydpdh vekssfh,a peka, Aberystwyth YajoHd,fha rx. l,d ;%mg yd rEmjdyskS wOHhk
fomdf;ka;=f uydpdhjrfhls %;dkHfha isk ms<s.;a oDYH ix{d:ffhls
**iuka tldhlrjk reyqK YajoHd,fha isxy, wxYfha fiajh l< lldpdhjrfhls Y%S ,xld
inr.uqj YajoHd,fha;a Y%S chjOkmqr YajoHd,fha;a ndysr lldpdhjrfhls mj:lfhla
yd mfhaIlfhls
17