Professional Documents
Culture Documents
Ferit Devellioğlu - Türk Argosu PDF
Ferit Devellioğlu - Türk Argosu PDF
Ferit Devellioğlu - Türk Argosu PDF
SZLK DiZSi : 1
AYD I N KiTABEV
lzmir Cad. N o. 13/52
Yeniehir - Ankara
TORK
ARGOSU
inceleme ve szlk
"lllUJlll ll l l l llll
u ....
AYDIN Kil ABEVI
llNllHllllllllllHlllll
FERiT DEVELLIOLU'NUN VAVINLANMI ESERLERi :
Bu .kez be-alt yllk bir gecikme ile kitabm altmc basksn yaparken.
eseri yeniden ele almak gerekmitir. Yanlla dzeltilmi, 1 76 yeni kelime
ve deyim eklenerek kitap geniletilmi bulunmaktad11. Fakat unu unut
mamak geeki ki, szlkte yine de gzden kam kelimele vad11 ve ola
cakt11 da. nk, bu duum, btn szlklerin kamlmaz oftak sounudu.
Dil gibi, dumadan deien, oluan evrimli bir kuruluun hizmetinde bulu
nanla, altmalarmda ne kada titiz ve dikkatli olsalar da, szlklerin bu
kamlmaz eksikliklerinden kendilerini kunaramazlar.
Argo da, durmadan deien ve daima gelien bir dil ve sosyal bir ku
umdur. zerinde, byk titizlikle, ytlmadan, sebat ve feragatle altmak
gerekir. stanbul, zmi, Ankara gibi byk ehirlerimizden baka, dier
ehirlerde de, yaayan ve argo niteliini tatyan gereleri geni lde
topladktan sonra, genel argoyu douran hapishane, fr, bahriye, balk
ve renci argosunu, programlt bir metotla, bal olduk/afi kategori ere
vesi ierisinde ayfl ayfl smf/andmp bast11manm, olabildii kadar da, her
birinin atymologie'sini haz11lamanm, kltr dnyas iin ok hay11/t bir i
olacam sylemeye lzum bile grmyorum. Bu arada, demirci, leblebici,
kalayc, kuyumcu, marangoz . . . gibi her trl sanat ve meslek insanlarmm,
argo niteliindeki terminologie'sini aramak ve taramak da (Prof. Dr. Ahmet
Caferolu, dialectologie arat11malarmda bu ie geni yer vermitir), dili
mizin yetkinlemesi bakmmdan byk kazan saylmaltd11.
FERiT D EVELL O LU
GiR
1 . Dilin Tabakalanmasnda Argonun Yeri
Bilindii gibi, bir iaretler sistemi olan dil i, sosyal hayattaki grevlerine
gre trl snflara ayrmak kabildir 1 . M esela, szle bildirilip bildirilmediine
gre i dil (fr. langage interne, langage interieur) ve d dil (tr. langage
manifeste) ekl inde bir ayrma gzetilmitir. Anlatlann zihni veya teessri
olduuna yan i bir fiki r veya bir heyecan anlattna gre zihin dili (tr. lan
gage intellectuel), duygu dili (fr. langage emotionnel) nden ayrl r. Dil
grevli bir sistem (fr. systeme fonctionnel), yani grevi fertler arasnda
anlamay (fr. communicatien) salamak olduu iin, bu grevi grrken,
konuan tarafndan ameli veya nazari bir ileme uradna gre ameli
dil (fr. langage pratique) ve nazari dil (fr. langage thorique) fark meydana
kar. Ameli dil, konuan tarafndan kurallara pek baklmadan, meram
anlatmaya yetecek kadar bir gramerle, o andaki duruma uydurulmu top
tan (tr. global) bir ifadedir. Nazari dil ise, btn kurallara uyularak, tam ve
przsz bir ekilde formllendirilmi bir ifadeye denir.
Yaratklarda dil varlnn evrim ve gel ime derecelerine gre hayvan
dili (tr. langage animal), insan dili (tr. langage humain) ilkeller dili (tr. lan
gage des primitifs), anormaller dili (fr. langage des Anormaux), ocuk dili
(fr. langage enfantin), dad dili (alm. Ammensprache), ergin dili (ing. adult
language), ekl inde snflamalar yaplr. Ana dili gibi dzgn konuulan
dile ortofon dil,2 yeni dillenmi bir ocuk veya bir yabanc tarafndan ko
n uulan bozuk dile de kakofon dil (tr. langage cacophone), denir. Bir ta
raftan ana dili (tr. langue mateme/le) veya kaltsal dil (tr. langage transmis)
br taraftan da yabanc dil (tr. langue etrangere) veya edinilmi dil (fr,
langue acquise) ve benimsenmi dil (fr. langue adoptee) gibi bir snflama
bulunduu zere, l dil (fr. langue morte) ve yaayan dil (fr. langue vi
vante) ve tabii dil (tr. langue naturelle) ile yapma dil (fr. langue artificielle)
fark da vardr. Yapma dil ler, bel l i bir grupun dnda anlalmamak amacyle
dzenlenmi uydurma dillerdir. Adack halinde bulunan corafi bir blge
nin bozuk lehesine, bazan da bir snfn veya meslein halka anlalmaz
dil bozuntusuna jargon (fr jargon) denir, Yahudi jargonuJ veya artist
jargonu (tr. jargon des artistes) g ibi.4 Toplumda bel l i bir gurupa veya sosyal
bir snfa mahsus olan ve genel dilin koynunda asalak bir kel ime hazinesi
bul unan konuma sistemlerine argo (tr. argot) ad verilir, hrsz argosu,
talebe argosu, asker argosu, artist argosu, umumhane argosu vb. gibi.
Hrsz argosu (fr. argot des voleurs, des malfaiteurs) ayn zamanda gizli
Bk. "Travaux du cercle linguistique de Prague", No. 1, Praga 1 929 , s. 1 4
t Alm. ortophone Sprache, bk. A. Noreen: "Einfhrung i n die wissenschaftliche Betra
chtung der Sprache", Halle. 1923, s. 2 6
fr. jargon juif. Bazan Alman Yahudi'lerinin konutuu jiddisch dili ile Romen milletleri
Yahudi'lerinde kullanlan judJo -roman diller de jargon saylr.
Anlalmayan yabanc bir dile. alay yollu franszcada baragouin, almancada Kauder
welsch, ngilizcede de lingo denir.
9
dil (fr. langue secete} dir de. Btn argolar zel dil (fr. langue speciale}
smfna da girer. Yerine gre snf dili (alm. Standesprache) veya meslek
dili (tr. langue de profession) adn da alan zel dil, bir dil i n bel irli insan
gruplar tarafndan kullanlan ve iinde zel kel imeler ve deyimler de bulu
nan eklidir, ve aske dili (tr. langue des soldats), gemici dili (fr. Jangue
des mate/ots), renci dili (fr. langue des ecoliers), tcca dili (fr. langue
du commerce), avc dili (fr. langue des chasseurs), ii dili (fr. langue des
artisans}, madenci dili (fr. Jangue des mineurs), matbaac dili (fr. Jangue
des imprimeurs) vb. olabil ir. Yapma dil lerin ikinci blmn pasigrafi (tr.
pasigraphie dnya apnda yaz) yoluyle meydana gelen, yani anlamlar
=
herkese anlalr iaretlerle yazlan genel dil (tr. langue geneale) veya
felsefi dil (fr. Jangue philosophique) tekil eder. nc blme evrensel
dil (fr. langue universalle) veya uluslararas dil (fr. Jangue internationale)
girer. B u n u dnya dili (fr. Jangue mondiale) ile kartrmamaldr. Birinci
g ruptan olanlar - Volapk, Esperanto, ldo, Novial. .. 5 - yapma dillerdir.
i kinciler ise u luslararas konuma ve haberlemede kullanlan tabii ve ger
ek dillerdir. Franszca i le ingi l izcenin diplomasi dili (fr. langue diplomati
que) olduu gibi, yeryznn bel l i bir blgesinde trl diller konuan oy
maklar veya uluslar arasnda a nlama arac olarak kullanlan dile lingua
franka (fr. lingua franca) ad veri l i r. B unlar, yerli Amerika dillerinden Chi
nook (fr. inuk oku nur) dil i i l e karm ngil izceden meydana gelmi Chi
nook ngilizcesi gibi, ou kark dil olursa da, saf di/ lerden (fr. Jangue
'
B unlar. pa si/a /ie veya pa si/ogie ( = dnya apnda konuma) meselesine baldr.
Klasik Yunancada kaine, muahhar devirde de kini okunurdu.
T picin - ingli okunur. Antil adalarndaki kark dillere Kreo/ (fr. par/er crJole) dil denir.
10
Bu topluluklarn dili, zel ekilde renmeyi gerektirmeden karlkl ola
rak iyi kt anlal yorsa, aradaki ayrlk sadece l ehe ayrlijdr. Lehenin
i blmlerine ve alt ksmlarna da alt lehe (fr. sous-dialecte) denir. Aijz,
daha kk bir blgenin konuma tarzdr; ouzaman bunun edebiyat
olmaz. Yaz dil leri, vaktiyle brlerini yenmi, ilenmi, genellemi ve
yaylm bir lehe veya azn ald ekillerdir. Patua, bir dil in, ilenmi ek
l i n i konuanlara bakarak kltr olduka dk olan bir blgede ald
yerel ve bozuk ekle denir. ehir aznn zelliklerine urbanizmB, tara az
zell iklerine provensiyalizm (taralk) 9 , ky az zel liklerine rstisizm (ky
l l k) (fr. rusticisme) ad veril ir; baz eserlerde arkaik dil (fr. langue archai
que) kul lanlr. Bu ayrntlar hesaba katmadan, bir toplulua has olan dile
verilen genel ad idiyom10 dur. Dilin tabakalarna gelince; u snflamay
yapmak kabildir. Temel olarak. genel konumada kul lanlan cari dil (geer
dil) (fr. langue courante) alnr; asl snflama bu ortalama dzeyin stnde
veya altnda bulunmaya gre yaplr. Okullarda ve resmi dairelerde kabul
edilmi ekil olan devlet dili (alm. Reichssprache) ve ondan baka divan
dili (alm. Kanzleisprache), yaz dili (fr. langue litteraire, langue soig
nee), gazete dili (alm. Zeitungssprache), konferans dil i (alm. Vortragssp -
rache), tiyatro dili11, iir dili (tr. langue poetique), bilgin dili (tr. langue sa -
vante), bilim dili (fr. langue de la science), teknik dili (fr. langue technique),
bu dzeyin stndedir. Teklifsiz dil (fr. langue familiere), halk dili (fr. langue
populaire), alt toplumun konutuu baya di112, dzey bakmndan gee r
e fr. urb anisme. B akentlere gre de: Parisisme, Londonisme, Berlintsmus ...
9 fr. p rovincialisme. Smrge dillerinin de zellikleri vardr, Americanisme gibi.
o fr. idiome. "idiotizm" (fr. idiotisme), bir dilin kendine zg olan ve tam karl baka
dillerde bulunmayan deyim ve zellikleridir. Trkizm (Turquisme), He!Mnisme, Latinisme,
Germanisme, Anglicisme gibi. "ive" (fr. eccent) , yerli veya yabanc konuma tarzndaki
syleyi zelliklerinin brakt genel intibadr, "milli ive" (fr. accent national) , franszcay
lngiliz ivesiyle ( s accent anglais) konumak, "lstanbul ivesi", " Paris ivesi" (fr. accent
Parisien) gibi.
Oamourette ile E. Pichon'un lengistik sistemine gre bu farklar ve bunlar ifade eden
terimler unlardr ("Des Mots b la Pensee, Essai de grammaire de la langue Franaise" cilt 1 ,
Paris 1930) : eri: tamamyle teessr/ (affectif) ve arasz olan izhar! (communicatif) bir de
erdir; langage: temsili ( rep resentetif) nitelikte olan izhar bir deerdir. Par/er, bir dnce
(pensee) sistemidir. ldiome: nevi (sp6cifique) bir dnce tarzdr. Dialecte: Kkl (ori
ginel) bir idiom'dan tremi bir parler'dir. Linguelit!: genellikle ayn sintaks, ayn gramer
kadrosu olan ve fonetik bakmndan aralarnda byk bir benzerlik bulunan dialecte'ler gru
budur. L angue: bata gelen dialecte'tir, patois: bata gelmeyen dialecte'tir. Coen edialecte:
her dialecte'ten eler dnlemek yoluyle yapma bir ekilde meydana getirilen ortak parler'dir.
Usance: langue'n belli bir yerde konuulan eklidir. Disance: langue'in belli bir meslee
bal kimselerce konuulan eklidir. Parlu re; langue'n belli bir sosyal dzeye bal kimseler
ce konuulan eklidir. Jargon : langue'n bu yolda bilgileri olmayanlarn anlayamad kelime
ve deyimlere bavurularak, bir mahfile (c\nacle) mensup kimselerce kullanlan eklidir.
Norme : normal langue'dr.
11 alm. Rep rasentationssprache. Tam tecvitli ak ve dzgn olduu iin tiyatro dili
syleyi bakmndan da i)l ve rnek saylmtr. Almancada buna Hochsprache veya B
hnenaussprache denir; (lng. standerd, King's English).
11 (fr. langue vulgaire, langue t riale). Bu nitelikte deyimler kullanmaya 'vlgarizm"
(fr. vulgarisme) , teklifsiz dildeki deyimleri kullanmaya "kollokializm" (ing. colloquialism
yama ve uygunsuz kelimeler kullanmaya " barbarizm" (fr. barberisme), yeni kelimeler kul
lanmaya "neolojizm" (fr. neologisme), sintaks yanl yapmaya "solesizm" (fr. solecisme),
kaba saylan anlamlar iin nazik deyimler kullanmaya "femizm" (fr. euphemisme), sekin
ve tam deyimler kullanmaya "akriboloji" (fr. acrib ologie), yerinde olmayan deyim ve kelime
kullanmaya "asiroloji" (fr. acyrologie), ifade bozukluuna "kakoloji" (fr. cacologie), zel
likle cinas eklinde irkin veya ak sak deyim kullanmaya da "eskroloji" (fr. esch rologie)
denir.
11
dilden aadr. (ing. sub-standard). Argo i l e jargonlar da byle saylr.
Medeni bir dil in kelime hazinesi u tabloyu gsterir1 3 :
Q)
o;
E
o;
(j
c:
<O
.o
<O
>-
. 12
aydnlarca kltr dili olarak kullanlan ekli yksek (fr. haut), kme, d -
klk halinde bulunan ekl i de alak veya aa (fr. bas) kelimeleriyle
nitelendirilir, yksek ince (fr. haut-chinois) aa Latince (fr.bas-latin)
gibi. Baz dillerin bozulma ve dalma durumunda bulunan ekl i avam
(fr. vulgaire) deyimiyle nitelendirilmitir, Avam Latincesi (tr. !atin vu/gaire)
gibi. Yksek ve alak veya aa terimleri baz dillerin yaylma alanlarn
daki denizden uzak ve denize yakn blgelerde gsterdikleri ayr ekiller
iin kullanlr. Yksek Almanca (alm. Hochdeutsch) ve Aa Almanca
(alm. Niederdeutsch, P/attdeutsch) gibi. Fakat bu corafi ayrl gster
mek iin yukar (alm. Ober) kelimesi de vard r. Yukar Almanca (alm. Ober
deutcsh) , Yukart Sarp dili (alm. Obersorbisch) terimlerinde olduu gibi.
Bazan edebiyat ol mayan bir di l i n trl lehelerinde birlik ve yaz di l i ola
rak kullanlmak zere ortak bir dil meydana getirilir; buna ortalama veya
birlik dili (alm. Einheitssprache) ad verilir. Bir dilin, tam lehe nitelii gs
termeyip dil ile lehe sn flar arasnda bulunan ekl ine d e yartm lehe
(alm. Halbmundart, Missingsch) denir. Dillerin trl devirleri- eer var
sa ve ayr ad tamyorlarsa arkaik (fr. archaique) eski (fr. ancien, vieux),
-
orta (fr. moyen) , muahhar (fr. recent), yeni balangc (alm. frh, i ng .
early) v e yeni (fr. moderne, N e o nceki d e kullanlr) kelimeleriyle n ite
=
lendi rilir; klasik (fr. classique), klasik ncesi (fr. pre-classique) ve klasik
sonras (fr. post-classique) devirleri kii veya eser adlarna balanabilir.
Vedik Hinte (fr. vedique), Homerik Yunanca (fr. homerique) gibi.14
2. Argonun Tanm
13
Baz argolar "ku dili" (/oucherbem) tipinde kelimelere birer, n, i
ve sonek getirmek veya sistemli olarak bunlar baka ekilde bozmak yo
l uyla kelime uydurulmusa da, esas yine ana dile dayand iin bunlar
yapma dil saylamaz. Argo bir "zel dil " dir, fakat her zel dil argo deildir.
nk her zel dil, genel dildeki kelime ekil lerini a ltst edip bozmaz ve
bunlar atp yerine bakasn kullanmaz, ancak zel kelime ve deyim kul
lanr, aa l k bi r taraf da olmaz. "Meslek dilleri", zel l ikle halkn aa ta
bakalarnda kul lanlanlar, bir bakmdan argonun bugnk geni anlamna
girebilirse de, yine her "meslek dili" argo deildir. nk "meslek dili"
yazl olabildii halde, yazl argo nadirdir. Argo, esasta sadece szl bir
dildir.
Argo, yapma bir dil olmakla beraber, Esperanto veya Volapk gibi der
leme, sentez ve icat yoluyla laboratuvar al mas neticesinde meydana
getirilmi yapma bir dil deildir. O "doal dil" (langue naturelle) ler sn
fndandr. Sazan polis ve adliyeyi artmak zere, yapma argolara rastlan
msa da bunlar seyrek durumlardr (Szgel ii : 1 908'de Fransa'da srr ele
geirilen agrach argosu gibi) h rsz ve profesyonel d i lenci takmnn, bir
birleriyle gizl i olarak haberleirken resim yazs (pictographe) na benzeyen
iaretler kullandklar da grlmtr.
Argonun treyii, oluumu ve eitlerine gelince, zel l ikle genel top
l u luk hayat iinde adack durumunda ve en ok yabanc dillerin birbiriyle
karmat blgelerde, yahut da bu hayatn kenarnda veya dnda bel i
ren ortaklaa yaay ve en ok gezici olarak al an zanaat esnafnn ev
resi bu dilin tremesine elveril i ilk dayanak olmutur.
Franszca argot kel imesi xv. yzyla kadar (1 628) karsa da, bu SZ,
ok tutucu olan Fransz Akademisi'nin szlne ancak 1 740 ylnda gire
bilmitir. Eskiden "hrszlk zanaati veya hrszlar esnaf", baka bir ak
l amaya gre de "dilenci esnaf" anlamna gelen bu kelime imdiki anlamn
1690'da kazanmtr. B u szn etimolojisi karanlk1 5 olmakla beraber, buna
dair birok dnceler ileri srl m tr. Grandval ve Furetiire, Fransz
argosunun kelime haznesine birok Yunanca szler girmi olduunu gz
nnde bulundurarak, kel imenin Yunanistan'daki Argos ehrinden veya
Yunan efsanesine gre Kafkasya'nn Kolkhida blgesinde bulunan (toison
d'or altn post) u elde etmek iin oraya giden Jason ile a rkadalarnn.
=
14
olan Ragot'nun adndan geldiini sanmaktadr. Le Duchat, ayn dnceyi
i leri srmekle beraber bir yandan da homurdanmak, szlanmak a nlamlar
na gelen Franszca ragoter kelimesinden a l nd n i leri srd. Ch. Nodier,
ekseriya n sesinin, kel imenin banda bulunan bir vokalle deitiini ve
yine bunun apostroflu bir ses i l e deiebilmesinden bahisle argot'nun
etimoloj isine asker kaa anlamna gelen Franszca narquois, nargot ke
l i melerinde rastlandn sand. Daha sonra ingeneler b u n u n Zingaro ke
limesinin bir idgam1 6 ile Zergo sznden geldii dncesini i leri srd
ler. Genin, argonun, serserilerce de kutsal, mbarek saylan bir dil olmas
dolaysyla yine bu a nlamda rumca hieros "kutsal, mbarek" kelimesin
den geldiini sanmtr. Victor Cousin, kel imenin konuma i ncelii a n
lamna gelen argutie (eski ekl i "arguce") sznden treme olduu n u bil
dirir. Argot szn n e anlam olan arguche kelimesi, arguce szne ok
benzemektedir. H al buki, Clavier, okul anlamna gelen franszca cole ke
l imesini argoya yaklatrmak suretiyle treyiin i aratrr. Littre, kelimenin
eski franszcada kavga, atma. mnazaa a nlamlarna gelen argu sz ile
ilgili olduuna inanmtr. nk, kavga etmek, ok eylere kar durmak
a nlamlarna gelen argoter ve arguer kelimeleri argu sznden domutur.
Bu kelimenin, Yunan mitolojisinde 1 00 tane gz olduundan dolay her
eyi her zaman ve ok iyi gren prens Argos (Argus)'un adndan alnarak
franszcada ak gz adam, gzleme memuru ve casus a nlamlarna gelen
argus szn n arguche ekline evrilerek meydana geldii de, ortaya at
lan grlerden biridir. Baz dilciler, kelimeyi eski provenal dilinde "eski
elbise" demek olan argaut (eski franszca hargaut, herigaut = bi r eit
elbise i l e kr.) kelimesine balamak istemilerdir. Bu gre gre argaut
sz, hrszlara uygulanmaktan nce isiz gsz, serseri esnafn adlan
drmak iin kullanlmtr.
L. Larchey, tpk Littre gibi, Franszca kavga, grlt, m nazaa an
lamna gelen argoter kelimesinden geldiini sanarak: "XVI. yzylda fran
szca argoter kelimesi, budalaca. a hmaka sz sylemek; alay etmek an
lamlarna da geliyordu. Keza, argot'n u n mradifi olan bigorne kelimesi,
mbadele, deime, trampa etmek anlamlarna gelen eski franszcadaki
biguer f i i l i nden a l nmadr. Bigorne veya argo'yu konumak demek, gizli,
i nce ve alayl dille konumak demektir. Buna yaklaan bir izaha gre de :
isim olarak argo kelimesi eski franszcada "yrtmak" anlamn veren ha
rigoter kelimesinin bir deiii ve kavga etmek demek olan hargoter fiilin
den kmtr ve eski spanyolcada (XIV. yzyl, J.Ruiz) "alak adam" an
lamna gelen arigote kelimesiyle i l ikil i olduu sanlmaktadr. B u kelimenin
etimoloj isini, XVI. yzyla kadar argot eklinde kullanlan ve horozun mah
muzu anlamna gelen ergot kel imesinin mecazi olarak verdii hrszl k a n
lamna balayanlar d a vardr. N itekim: A . Vitu, eski franszcada argo s
znn horozun arka ve yksek trna anlamna geldiini kaydetmektedir.
B u aklamaya gre argo, yalnz derbederlerin ve serserilerin bir dili n i an
latmakla kalmyor, kendilerinin ba l olduklar meslekle de il ikil i olduu n u
yle a nlatyor: "Nasl b i r horoz kendi gbreliinde eelenip, bulunduu
yerin hakim ve sahibi olarak yaarsa, derbederler de daima hr serbest
olarak kendi sosyal zenginlikleri ierisinde yle yaarlar."
Yine ayn yazar, argo kelimesinin etimoloj isi hakknda, kelimeyi biraz
'" Birbirine benzeyen iki harfi bir yazp edde ile okuma.
15
daha genileterek, dzenbaz, hileci, maharetli, kurnaz anlamlarna franszca
argutus kelimesini ileri sryor. Argo kelimesinin, talyancada hrsz dili
demek olan gergo szn n bozuntusu olduuna inananlar da bulunmu
tur.
Fransa'da 1628'der nce, 1 455'ten balayarak, "argo az" anlamna
jargon ve jobelin (hrsz argosu, XV. yzyl), blesquin (tuhafiyeci esnaf
argosu; "anlalmaz dil" anlamna da baragouin, her ikisi de xv. yzyl)
narquois (serseri argosu, XVl l. yzy//), bigorne (hrsz argosu, XVl l l. yz
yl) kelimeleri kullanl rd. Deien argonun canll ndan ve tazeliinden
dolay, ona langue verte ( = yeil dil; kr. Al man argosunda Rotwelsch
kelimesinin rot = krmz) denildii gibi. Fransa'da, daha ok memleketin
dou ve gney-dou blgelerinde, morme (Picardi ile Lorraine'deki an
dkmhanelerinde XVl l l . yzyl), Morme (Haute, Savoie'da talarla du
varclar), montmorin (Alp'lerde), bellaud (Yura'daki kendir iileri), terrastu
(Yura Vaudois duvarclar ve keten iileri; (Thomes /Hautesavoie / ocak
lar, Savoie'daki gezici satclar ve duvarclar), !aria (Annecy /Haute
-Savoie / ocaklar) adlarn tayan dar snrl argolar da yaamtr. Es
kiden Paris kasaplarnn (Vil l ette semtinde) konutuu Largonji ( =mar
gon kelimesindeki ilk sesi sona atmak ve bunun yerine 1 nekini getirmek
suretiyle yap lm - argon - j - i / sonek /eklindeki bozuntu) veya
loucherbem (boucher) = /kasap / kelimesinin ayn metodla 1 - oucher
- b - em /sonek /ekl indeki bozuntusu) ku di l i ile izah olunur.
Franszca'da da "hrsz argosu" (argot des malfaiteurs) nun yanba
nda, hemen her trl zel argolar (bata asker argosu) da vardr ve bun
lar gnlk "halk dili" (H. Bauche : Le langage populaire, Paris 1920).
nden ayrlr. B u argolar eski franszcadan (szgelii "para" anlamna pe
cune / lat. pecunia /), dialecte ve patois'lardan (bata gneydeki Pro
venal dilinden, szgel ii castu (/ prov. casteu / = hapishane), ve aa
yunanca, talyanca, spanyolca, ingil izce, al manca, ingenece, arapa
gibi yabanc dillerden (szgel ii, metatez'le c/eb / arap. kelb / = kpek,
lascar / arap, asker, 1 harf-i tarifiyle / = usta asker) dnlemeler yapm,
zinzin (asker argosunda: patlayc madde) gibi ses taklitleri (onomatopee)
mirette (= gz, genel dildeki oeil yerine, genel dilde mirer = gz dikmek)
gibi yeni szler (neologisme) yaratm, municipal ( = belediye i l e i lgili)
yerine sadece cipal <klindo kelime krpmalar, -anche (sz gel ii, pre
fecture ! = il merkezi / yerine pretectanche, -mar (sz gelii, epicier ! =
bakkal I yerine epimar), -m_on (sz gel ii, briquet I = akmak I yerine
briquemon) , -muche (sz gel ii, deguisement / = kyafet deimesi / ye
rine deguismuche . ) gibi uydurma eklerle yaplm kelimeler, "ok dar
. .
ayakkab" anlamna olan soulier tres etroit yerine soulier seize (seize /
= 1 6 / treize / 13 ! et trois / 3/ = tres etroit) gibi kelime oyu nlar icat et
milerdir. "Sng"ye cure-dents ( = krdan), "kardinal"e homard ( =ista
koz; krmz el bisesinden dolay) demek gibi alayl mecazlar, "polis"e
carree des petites gerbes ( = kk ot demetleri karesi; iaretlerinden
dolay) , "gardiyan"a comte de la carruche ( = hlrszlar evi / = hapis
hane; carrer = almak / kontu) taklm rtmece adlar, argonun genel
metotlarna u yg undur.
Franszlar, dillerindeki soyut anlamlar - hayl i israf etmek yoluyle
argoya mal etmilerdir. Sz gelii kendi kafasyle hareket edemeyen, aklsz
dncesiz kimseyi wagon; paray soldat; hapishaneyi licee; ldrmek s
zn expedier kelimeleriyle karlamlardr. te yukarda geen birok
16
rnekten de anlald zere bu trl metaphorique kelimelerin tarihele
rini-vesikaszl k dolaysyle-belirtmek yle dursun, oranlamak bile ko
lay deildir.
4. Jargon
Argo ile yakndan ilgili olan jargon (eski franszcadaki ekl i gargon)
kelimesi Fransz dilinde eskidir (Xl l . yzyl ) . Marie de France, hikaye ve
masallarndan birinde bunu kulland gibi Xl l l . yzylda Charles d'Orleans
da, jargon'dan ba hsederek bu dilin anlalmaz bir di l olduunu ileri srd.
ilkin ku cvldamas (Fr. gazouil/er) anlamna da gelen bu kelime XV. yz
yldan beri "hrszlarn gizli dili, argo" anlamlarnda kullanlmtr.
Littre, bu kelimenin etimoloj isi n i byk bir kararszlkla yaparak
dnce ileri srmtr: 1. Kelt ve Latin dillerinden meydana gelen ve
franszcada "guruldamak" anlamna gelen gargoui!ler kelimesinin kk
lan garg esas, yani boazdan grlt ile kan bir sesten alndn; 2.
lskandinavca, gevezelik anlamna gelen jarg kelimesinden; 3. Franszca
jars, yan i kaz ve bu hayvann kard{j sese benzetilerek bir jargon dil i
meydana geldiini ileri srm ve daha ok b u nc ihtimal i kuwetl i
bulmutur. Romanoloj i ettlerini kuran F. Diez, bu kel imenin Fransz as l l
olduunu v e franszcadan br Roman dillerine yayldn sylemitir.
A. Vitu ise, gevezel ik anlamna gelen jarg kel imesin i ele alarak, bu
kkn konuulan argo sz i l e tesadfi bir benzer l i i olan erkek veya dii
kazn boazndan kma taklit sesinden alnd n sanmtr. Bu kelimeyi,
Roman dillerinde "geveze" ve "gevezel ik" anlamlarna gelen "gargone"
temel ine balayanlar da olmutur ki, bu szn de asl yine g uruldamak
anlamn veren garg kkdr (Trke gur, guruldamak, gargara ve buna
benzer onomatope szleriyle kr.) .
XV. yzyln ikinci yarsnda hrsz-air Villon, Testament (vasiyetname)
adl iki eser ve on bir msralk i irini jargon ile meydana getirmitir. B u ms
ralar, esasen kark olduundan biraz da istinsahlar (kopya ediciler,
suret karclar) tarafndan bozularak uzun zaman zl mesi mmkn ol -
mamtr. A. Vitu, XV. yzyln jargonuna dair yapm olduu bil imsel ara
trmalardan sonra byk bir girikenlikle metinleri zp yeniden kurmay
baarm olup ve ksmen de anlamlandrabilmitir.
XVI. Yzyln bal angc nda, deiikl ie urayan jargon, blesche yani
hrszla yeni balayan acemiler tarafndan kullanld iin langage b/es
quin (acemi hrszlarn dili) veya asker kaaklar tarafndan kullanld
iin langage narquois (kaak asker dili) adn al mtr. Bu dil de tpk XV.
yzyln argosu gibi eri ve serseriler tarafndan byk bir rekabetle ko
n uul makta idi.
Bir ba hrszn grlerine gre, argo krall , byk Truva bozgu n u
na uradktan sonra derbederler cemiyetince ortaya atlan sz u idi:
"Got'lar, kral ve Atilla devrinde harpten bkp usanarak dilenmeye,
dansa, daha birok zevk ve elence alemlerine dalan asker kaaklar nn bu
durumuna /'art des Gots yaklatr 'argotiers' demilerdir."
17
Argo durmadan deimektedir. Bazan yeni kelimeler, bazan da eskiler
ekli n i deitirerek ortaya kar. Bu anlalmayan acayip dil i n daima dei
mesi, kl ktan kl a girmesi argonun yaayan bir dil olduunu belirtir.
Fransa'da X l l l . yzyldan XVl l l . yzyln sonlarna kadar sanayiin her
kolu, her atlye, her kollej, her kla, az veya geni lde, kendi kadro -
suyle her okul, argoyu yaratmak bakmndan kalaba! k bir yekOn tekil etti.
Hatta serseri ve derbederlerin, Montorgueil ve Saint-Sauveur sokak
lar i l e, Filles- Dieu manastrnn arasndaki "La cour des Miracles"de17 bu
l unan byk kral "Cesre"nin idaresi altnda birl ikte bir hayat srdkler i
bile herkese bilinmektedir.
Byk Cesre'nin idaresinde bulunan ve kendisine sakat, ktrm
ss veren (la cour des M i racles) deki sefih kimselerden meydana gelen
usta hrszlar, toy ve acemilere argoyu retiyorlard. Bunlarn btn ya
ama durumlarn ok yakndan bel i rten Victor H ugo ol mutur.
Demir ve matbaa iilerinin argosu yeter derecede zengindi. Mer
merciler, yap ustalar, madrabaz, perendebaz ve cambazlar, kendi argola -
rn konuurlar; asker, gemide ve klada argo konuur.
R umlar, zeki ve akl l olduklar iin iyi gel imi bir argoya sahiptiler .
Politechnique'in de, Saint-Cyr oku l u gibi bir argosu vard.
Gazetelerin yaz kurulu brolarnda, bakanlklarda, noterlerde, saray
da, kil ise ve manastrlarda, borsa ve ticarethanelerde, szn ksas her
yerde kullanlan bir argo vard. Argo, tiyatro ve sahne kulislerinde bulu
nan kimselerin azna kadar dm, fakat fakirlemiti.
te biraz nce saydmz nedenler yznden gelien Fransz argosu :
Eski franszca, baka dil ve dialecte'lerden alnmadr. Franszca kelimeler
den bir ksmnn kaldrlmas veya baka bir kl a g irmesi, hece ve harfle
rin metatezi, kel imenin ortasna bir sesin katlmas epenthese; kelimenin
sonundan tek veya birka sesin dmesi apocope; kel imeni n ortasndan
bir sesin drlmesi syncope; slkl (sifflante) ve fslt l (chuintante)
sesler, heceler veya -mare, -muche, -oche, -go . . gibi sonekler; bir ke
l imenin bakas i l e yer deitirmesi; kel ime oyunlar, alay ve ksaltmalar
g ibi btn bu deimeler nihayet argoyu ekil l endirmeye yaramtr.
Son bir snflamada zel kelimeleri argolatrrken Victor H ugo1 8 unu
sylemit i r :
Kimin tarafndan meydana getirildii anlallmayan, trevsiz, ilgisiz,
ilintisiz, tek kalm, az kul/antltr, korkun kelimeler, bambaka bir anlatm
gc tatrlar. Zevk ve elence sembol olan tiksinti uyandmc dialecte'ler;
cerahatli lgate/erin her kelimesi, amur ve karanltklarda bulunan bir
canavarn kirli halkasna benzer.
Ve yine bu dialecte'/er, henz pis yuvasndan rktlm irkef ve
plklerde dolaan mthi, korkun bir hayvana benzer. Filanca kelimesi
bir penesi, filiincas da snk ve kanl gzdr.
7 Paris"te, dilencilik maskesi altnda kendilerine kr, ktrm ve sefil ss veren bir hr
sz kafilesinin barnd yerin addr. Bu mahalle, Xlll. Louis ile ada bir devirde zabtaca
IAv edilmitir.
s Histoire de l'Argot - Clemend Casciani.
18
Fransa'da argo uzmanlarndan Clement Casciani de19 unlar syle
mitir :
Bu dil, elemli, cinai safhalarla geen insanltk tarih ve belgelerinin bir
sahifesini ve en mkemmelini tekil eder.
Yine ayn yazara gre:
Bu dil, hem parlayan, hem de snen muhteem ve muazzam bir amttlf.
Onun yaps iin, her sefil, her bedbaht, her asi, her erir, her katil, hissesine
den temel tam koymutur. lerinden baztlafl bunun bir kesinden
namuslu ve erefli adam/afi korkutur/ar, baztlafl da yazarlarm, ediplerin
hayretlerini uyandmrlar. Bunda, fikir gelierek mecaz parltyor, sosyal bn
yeyi kemiren frengi ile kanser de btn plakl ile meydana karak bu
lant ve gaseyam ortaya koyuyor.
Victor Hugo, Eugene Sue, Balzac, Zo/a, Richepin gibi byk edipleri
miz bata olmak zere daha birok halk romanc/af/ argo'ya kaptlmlar
ve Villon'un XV. yzylm jargonuna gsterdii itibar gibi, bunlar da argo' -
ya edebi bir deer vererek, onu eserlerinde kullanmlardr.
Malherbe, franszcay Maubert meydanmda rendiini sylerdi. Du
Marsais, bu dilin aykmltm, tuhafltm iitebilmesi iin hallere, pazarlara
gidiyordu. Platon, halkn kendisinin hocas olduunu sylerdi. Fr. Michel
gibi ok ktymetli feylesoflar, argo'.yu incelerken, etimolojisini aratlfarak
bugn bilinmedik bir ynn b1Takmamlardr.
Clement Casciani yle devam ediyor:
Argo'yu kullananlarm, hovarda!tk, apknlk gibi zevk ve elence alem
lerine fazla nem verdiklerinden szlkleri ok zengindir. Meseta szlk
lerinde yemek kelimesi iin on, imek ve rak iin yirmierden klfk, sarho
luk iin klfk, birisini dvmek iin yirmi, sersem, budala, aptal iin keza
yirmi20 kelime; lm21 szn kartlayan on be kelime vardlf. ldrmek
kelimesi on drt trl an/attllf, almak22 kelimesi ise birok eitleriyle
karlamr.
Kamak szy/e23 polis ve jandarma szlerine de on beer karlk
bulunmutur. Btn dncelerin hedefi olan para kelimesi iin altm
kelimelik szlkleri vardlf.
Toplumda yeri olmayan, aa tabakaya mensup aa/Jk kadmlara
taklan seksen kelime vardlf. Buna karlk, namuslu, sayg deer bir kadm,
onur ve erdemi anlatan tek kelime yoktur. Onlarca namuslu adam budala,
ahmaktlf. ffet ve ismet kelimeleri, bu zmre ierisinde yer almadndan,
bu szleri karlayacak kavramlarn da gereksiz ve bo olduklarna inaml
mtlf.
Argo, aykmlklarla dolu, tezatlt bir dil olduundan btn amltk ve a -
bartmalart zerinde top/amtlf. Korkun kelimeler arasmda, ok tatl sz -
fer vardr. Adi ve baya kelimeler arasmda, temiz, zarif, ho kelimelere de
19
rast/anif. Maddi hrs ve hevesi hattrlatan szler ierisinde, dncenin de
rinliiyle insam hayrette brakan kelimeler vardr. Szgelii htrsz, dolan
dmc gibi aa tabakaya ilikin olan zmre, lise ve kollej'e hapis adm
takmtlf; Victor Hugo bir yaz1S1nda, nas// mahkmlarm yola getirilmesine
ve terbiyesine yarayan yere hapis derlerse, rencinin de retimme yara
yan bir yer olduundan kinaye olarak bu adm tak//dm ileri srmtr.
Argonun dil mekanizmas olduka kark olmakla beraber, baz genel
ilkeler ortaya atlabilmitir; cins isimleri sfatlardan tretme; rtl kelime
ve terim kullanma (sz gelii, bir h rsz, "pol is" ve "hapishane" yerine dai
ma baka kel imeler kullanr) ; eski ve blge di l i szlerinden faydalanma;
genel dildeki kelime eki llerini bozma; nne sonuna ekleme; i dzenini
altst etme; birbirine kartrma; krpma; uzatma; ikizleme ve baka yol
larla; hayvanlar ve cansz eyay cani imi gibi gsterme; birok yabanc
as l l kelime kul lanma ve yabanc ekleri yaayan dildeki kelimelere takma;
"almak"; "kamak"; "lmek"; "yalan sylemek" gibi kelimeler iin pek
ok sayda e anlaml kelimeler kullanma; genel dildeki kelimelerin, anlam
larn kaydrma veya deitirme; ifadeye renk, kabart, mizah ve i nce alay
enisin i veren szler yaratma (ki argonun dehasn ortaya koyar, Szge -
l ii; Trk argosunda; tabut: imam kay; Amerikan argosunda: sigara
: tabut ivisi; Fransz argosunda : ba: pusula ; Alman argosunda; pire
:kara suvari) ; yansma (onomatopee) lardan ve ocuk di l i kelimelerin
den yen i szler tretme; halk etimoloj isi ve kel ime oyunlar yapma; ve ke
l imeleri bayalk duygusu veren bir yolda syleme eil imleri gsterme . . .
Argon u n b u niteliklerinden ou baz defa genel dil iin bir boulma teh
l ikesi teki l ederse de, genel olarak argo, gerek ayn niteliklerinden, ge
rekse durmadan deien bir dil olmasndan dolay, gene dilin gelime
sini ve yenilemesini abuklatran ve onu zenginletiren edir. Birok
argo kelimeleri, sonunda genel dile, hatta edebi dile bile gemitir (sa
bah, akamc, matematiki, fiziki gibi). nl yazarlar trl halk roman
larnda argodan faydalanmlardr. ok kere de, moda olarak, salonlarda
ve yksek tabakalarda argo kon umak bir hner saylmtr .. Argo, iinde
yaad toplumun tam bir aynas olduu ve devrin tarih ine smsk ba l
bulunduu iin, sosyoloj i ve tarih aratrmalar bakmndan d a neml idir.
Argonun eitleri pek oktur. Hemen her tabaka, meslek ve dernein
(c enacle), kendine zg bir argosu vardr: ktlk ve hrsz takmnn
gizi i argosu (argot des malfaiteurs, gaunersprache, thieves'cant) ndan ba
ka, genel olarak "evre argosu" (argot du milieu), dilenci argosu, asker
argosu, denizci argosu, renci argosu, trl esnaf ve zanaat argolar (es
kici, gezginci, satc, kasap, mrettip, madenci, beki. .. ), avc argosu, ticaret
argosu, sanat a rgosu (aktr, ressam algc. .. ), spor argosu, kumarbaz
argosu, hapishane argosu, genelev argosu . .
Bugnk bilgimize gre, bel irl i bir dzeni olan ilk bel l i bal argo 1 455
yllarna doru Fransa'da tremitjr24.
italya'daki argo 1 472'de, Almanya'daki 1 490'da, ngiltere'deki de
1 51 7'de meydana gelmitir. Ortaadan beri hemen her memlekette trl
argolara rastlanm ve bunlar ii nde, genel olarak, ingenece asl l l<el ime-
ler saptanmtr25 .
20
Fransz argosundan, eski devirlerde Villon ve Re.belais gibi edipler,
klasik devirde Gil Blas tipinde "picaresque" roman yazarlar, yeni zaman
larda da Balzac, E. Sue, V. H ugo, X. de Montopin, H . M urger, E.Zola, L.
Descaves gibi romanclar, E. Augier, V. Sardou, Courtel ine gibi sahne ya
zarlar faydalanmlardr. iirde J. Richepin ile J. Rictus bu alanda belir
dikleri gibi, "Le journal amusant", "La vie parisienne" gibi halk dergileri,
F. Carco ve imdi "popul iste" denilen okulun mensuplar gibi halk tabaka
larn konu olarak ele alan romanclar da argoya yabanc kalmamlardr.
Bu adlar arasnda sivrilen argocu yazar Aristide Bruant olmutur2 6.
5. Avrupa'da Argo
n Dan s la rue I 1889 - 1895 ile Sur la route / 1899 / ark ve monologlar, le s ba s
- fonds de Paris / 3 et, 1897- 1899 / ile le s trois tegionnaire s f 191 O / adl romanlar.
le Mirliton hebdomadaire f 1885 - 1894 / ile la lante rne de Bruant / 1896 - 1898 / der
gileri
21
Galtier-Boissire'in 1 952'de yaynlad; Anthologie de la poesie Argotique
(byk forma 80 sahifelik eser), Villon'dan Bruant'a kadar. (Bel l i bal
argo uzmanlarnn iirleri vardr.)
B undan baka, Victor H ugo, Balzac, Zola, Richepin, hrsz-air Villon
gibi daha birok halk romanclar, argoya edebi deer vererek bunu
kendi eserlerinde kullanmlar, hatta ilerinden Sarcey, M ontaigne gibi,
yazlarn argo i l e sslemeyi sevenler, bu dil i, en dzenli, en ince bir dile
stn tuttuklarn syleyecek kadar ileri gitmilerdir. Hele Victor H ugo,
"Notre- Dame de Paris" adl eserinde, argonun toplumda uyandrd me
rak byk bir i l g i ile vasflandrmtr.
Birinci D nya Sava'ndan sonra n kazanm olan Fransz yazarlarn -
dan Francis Carco, Paris apalarnn ve alt tabaka i l e i lgil i halkn hayatn -
dan alnm romanlarnda birok argo kelimeleri kullanmtr. Ayn yllarda
Fransa'da, geni halk tabakalarn tasvi r etmeyi kendine program edinmi
olan popu/isme cereyanna mensup Eugene Dabit, Jean Pal lu, Tristan
Remy. gibi yazarlarn dil i de ara sra argoya kamaktadr.
Balzac, Zola ve Richepin'dcn ok daha nce argoya gnl balayan
Fransz yazar M ontaigne, bu dile gsterdii hayranlktan dolay bir yaz
snda balca u ibareyi kullanmtr: J'aimerois mieu/x que mon fils apprinst
aux tavemes a par/er qu'aux echoles de la parlerie27 .
Bu garip dil, btn u luslar arasnda yay lmtr. Szgelii : Hollanda'da
bargoens; Bohemya'da hantyrka; ngiltere'de: can (bel l i bir takmn dili
olarak) ve bundan baka bozuk, yabanc dil anlamna da gelen slang (Londra
halk az : cockney); Almanya'da rotwelsch (veya Chessenloschen, jenische
Sprache, Kochemer Sprache, Kaloschensprache) hrsz dil i olarak da Gau -
nersprache; ltalya'da: furbesco (Venedik'te: zergo), j argon anlamna da
gergo; spanya'da: eskiden germania, imdi calb; Norve'te : Fantesprog ;
Finlandiya'da : mongeffus; Romanya'da, mechereasca, h rsz dil i anlam
na da Limba caraitorilor; Yunanistan'da: baya dil a n lamna malyara los
sa. . Dou'da, szgelii: M sr'daki halebi argosu, ran'daki Lutra veya
zeban-i zergeri ( kuyumcu dili) veya lotizeb8ni'den baka memleketin
=
22
6. Trkiye'de Argo
olan Norman Franszcas canter ( <at. cantar> lr. chante<> ng.. to chant) kelimesine da
yanr. O tarihlerde dini dilenciler ( l ng. religious mendicant; kar. lat. Fratres mendicantes <
dilenci keiler, yani Franciscusu, Dominicusu, Carmelit ve Augusinusu keiler) alak
sesle ilAhi syleyerek dilendikleri iin alelAde, hattA hrsz dilenciler de bunlar taklit etmi
ve Cant kelimesi "profesyonel" dilenci, serseri, ingene, hrsz dili anlamn kazanmtr. in
giliz hrsz dilinde bugn can (eski ekli; cante <lat. cantus = ark). "konumak" demek
tir. Bu dilde daha birok Latin ve Romen asll kelime (Szgelii, bene iyi, pannam ek
mek) bulunduu iin, bu tabaka ile ilikisi olanlar cant kelimesini keilerden deil, dol:iru
dan dol:iruya Roman dillerinden alm olabilirler.
Bu dile Rogues' language ( kay dili), Thieves'lang ( hrsz argosu) St. Giles Greek
( S.G. [Londra'da bir semt] Yunancas), Pedlars's French ( = gezginci satc Franszcas)
vb. da denmitir.
Onu Slang denilen l ngiliz argosundan ayran zellik, gizli olmasdr. l ngilizce'de "tek
lifsiz dil"e co//oquial veya familiar language, :halk dili" ne de popular language denir; i n
giliz argosu (slang) nun snr buradan balar. lngilizcede, esnaf. gemici vb. tabakalara zg
olan ve hapishane, meyhane, genelev argolarn da iine alan "aalk argo" (Low Slang)
bulunduu gibi. ordu. okul. niversite. spor, hatta sahne, borsa, parlamento, kilise, basn vb.
argolar da iine alan "yksek argo" (High-Life Slang) da vardr XVll. yzyldan beri genel
likle Londra halk azna Cockney denmektedir (Bk. Slang ve Cockney). Baz Slang kelime
leri zamanla ykselerek edebiyat diline girmilerdir; szgelii, "insan, adam, arkada" anla
mna olan chap, chum gibi; fakat ayn anlamda olan Can cove kelimesi ykselememitir.
l ngiliz sosyetesinin can kelimelerine kar olan direnci ok daha kuvvetli olmutur; cop
( pblis) kelimesi Cant' ten ancak Slang'e geebilmitir.
Can, bugn genellikle Londra'nn Seven Dials, St. Gils. Wapping. Whitechapel. Knig
htsbridge, Lincoln's lnn Fields ve East lndia Oocks gibi aal:i halk tabakasnn oturdul:iu veya
altl:i semtlerinde konuulur. XVI. yzyldan beri kesiksiz tarihi bulunduu iin, XIX. yz
yldan evvelki cant'e eski Can (Old Can). imdiki ekline de yeni Can (Modern Cant) da
niliyor: meselA "polis" anlamna Eski Can harman, Yeni Can cop [per) ( <to cop - ya
kalamak, almak < Lat. capere = kapmak. tutmak, almak). frog ( = kurbaa), mork vb.;
stop, dee vb . dedektif. Yine szgelii "cep" anlamna Eski Can clye. Yeni Can sky (edebi
dilde = gk.) ok defa Eski Can ile Yeni Can arasnda byk bir fark bulunmaz. Eski Can
yazl olduu iin imdikine gre imlA fark gze arpar; meselA "defol I" anlamna Eski Cant
bynge a waste l, Yeni Can bing avast (bing = gitmek, waste edebi dilde harcanm, sp
rnt, plk), "bir para czda.n arpmak" anlamna Eski Can to nyp a bougn, Yeni Can
to nip a bung (to nip < Orta lng. nippen = imdiklemek [Cant nipper c yankesici]. bung
para kesesi). Eski yaz dilinde kullanlan Cant'in enisi u rnekten anlalabilir: "Orada
domuz herifin biri oturuyor. onu soymak iyi olacak" anlamna yonder dwelleth 11 quvere
cuffen, it w11re ben11ship to nigllbym (yonder dwelleth edebi yksek l ngilizce olarak m orada
oturuyor; quye11 - Yeni Cant queer - kt [edebl dilde = tuhaf] ; cuffin = Yeni Cani
cove adam; it were, edebi dilde = olacak; beneship = cok iyi (bene = iyi); to mylle - yeni
Can to miti almak, soymak [edebi dilde = tmek ] ; bym = Yeni edebi dilde bim=onu.)
Cant'n kelime hazinesine l ngilizce bozuntularndan baka, ingene (ana dildeki ad:
Romany) Latin-Roman, Fransz. Alman, Felemenk, l talyanca asll lingue franca, barani
Yiddish vb. dillerden pek ok unsur girmitir: Szgelii chiv = bak ( < ing. chive = sok
mak, batrmak), cove = adam ( < ing. cova), ken = ev ( < ing, hen) . maund = dilen
mek ( < Lat. mendicare), cassan peynir ( < Lat. caseus), bean = para ( < fr. biens =
mal) johnny Darbies - Jandarma ( < fr. gensdarmes), finnuf = 5 liralk banknot ( < Alm.
fnf 5), nix a hi bir ey ( <. alm. nichts), doxy kz ( < Fel. dock.onspul = Kukla oyu
nu), nantee. hi bir ey ( < ltal. niente). mungarly = yiyecek ( < ltal. mangiare), letty
- yatak ( < ltal. letto), gonnof = serseri, hrsz ( < i bran. ganniib). Can her argoda olduu
gibi, edebi dildeki kelimeleri de kullanr, fakat genellikle mecaz yapar. Cant'in dehas, genel
likle btn argolarda olduiju gibi, bunlarda kendini gsterir: szgelii mahkeme anlamna
theatr ( = tiyatro), "hapishane" anlamna college ( = kollej), "metres" anlamna wife in
watercolours ( suluboya zevce [suluboya gibi "silinmesi" kolay olduu iin], "hileli zar"
anlamna doctor ( doktor), "ka fa" anlamna attic ( = tavan aras), "papaz" anlamna sky
pilot ( = gk [ahiret] pilotu). "tabut" anlamna et11mity . box ( = sonsuzluk kucusu), vb.
Can, XVI - XVll. yzyllardan beri W. Shakespeare (bilhassa Henry iV. Henry V, tM
Meffy Wives of windsor piyeslerinde), Ben Johnson vb. yazarlar tarafndan en ok sahne
dilinde kullanlm, daha sonraki air ve romanclar, Ch. Dickens, R. Kipling v.b. da Can ko
numalarna yer vermilerdir. Can zerinde aratrmalar, Can toplama ve szlkleri de pek
erken bir tarihte yaymlanmaa balamtr. [A. DilAar. Trk Ansiklop11disi] .
23
eskiden de klhanbeyi az, tulumbac az, ayak takm az denirdi. B u -
n u anlatmak iin yine eski zamanlarda "/isiin- erazil", "lisiin- hezele"
gibi deyimler kullanlm ise de "aalk argo"n u n trkedeki tam karl
kay dili (kay hile; kay etmek = almak/ Trk argosunda/) terimidir
=
(Ahmet Vefik Paa : Lehe-i Osmani, stanbul 1 876). Ayn terim J.W.Red
house szlnde (A.Turkisch and English Lexicon, lstanbul 1 890) "hr -
sz dili" gsterilmitir. Byle olmakla beraber, szgelii "renci argosu"na
"asker argosu" na kay dil i diyemeyeceimiz iin, argo teriminin bizde yeri
vardr. Fakat bizde, yine sadece argo denildii zaman klhanbeyi az ve
hrsz di l i anla l r .
Kesin bir s n r izmemekle beraber, trkede gerek argoyu, "teklif
siz dil", "halk di li", "kaba veya aalk dil" gibi snflardan ayrmak gerekir.
Gerek argo, bir snfa veya takma ba l kimseler tarafndan kullanlan ve
bunun dnda bulunanlarca anlalmamas gereken kelimelerden mey
dana geldii iin, szgel ii "para" ve "demek" anlamlarna gelen ve he
men hemen herkese anlalan, fakat aral;rnda - yine argo ol makla be
raber - aama fark bulunan, "teklifsiz dil" de dnyaltk ve baytlmak, "halk
dil i"nde papel ( = bir l iralk kat para veya paralar) ve sklmek, "kaba
veya aalk dil" de mangiz ve smak kelime takmlar bugn iin tam argo
deildir. Bu anlamlarn gerek argo karl dlfav ile ylfttlmak, veya asker
i l e ballandlfmak kelime takmlardr, nk dlfavlan ytrtltyorum veya as
kerleri ballandmyorum deyimleri genel halka bu anlam vermez ve hi bir
ey anlatmaz. Ayn prensibe gre, araklamak, anafor, bo vermek, akmak
(kitabm szlk ksmma bk. ) boru ("bo", "fena" anlamna), aftos, kodes
gibi kelimeler de bugn iin argodan sili nmeye yz tutmu ve edebi ol
mamalarna ramen, herkesin anlad trkeye, yan i halk diline girmi
kelimelerdir.
B irok soyut kavramlarn, benzetmek yoluyle somut konulardan ar
goya maledildiini saptamak. her vakit mmkndr 30 . Szgelii : kaynat
mak (glf - neki nin katl masyle, glf kaynatmak) deyimi bir eyi kaynatr
gibi, lakrdy da iyice kztrp harnretlendi rmekten kimye olarak uzun
uzun konumak, sohbet etmek demektir; halk dilindeki karl ene al
mak'tr. Bunun gibi okutmak: bir eyi satmak, yan i ocuu "mektebe ba
latmak" gibi "bir eyi bakasna b rakmak"; sklmek, toka etmek: "para
dan veya masraftan kmak"; yolmak: kuun tylerini yolar gibi birisinden
mal, para ekmek suretiyle onu "zarara sokmak" anlamlarna gelir. Dala
vere31 ve hileye: zoka; zava l l biare kimse:ye: klfttpil; klhanbeyine, ua
rya, kopua : zadegiin32; yalana, dolana, fesada, hileye: kakariko; elden
ele devretmek, aktmmak iine de: kamano. kavano etmek. . gibi adlar
takmlardr.
Yabanc dil lerden gelen ve argo klna brnen szlerin yzde sek
seni rumca ile talyanca bata gelmek zere, ermenice, latince, franszca,
. a o Yeni kelimeler karmak iin komu dillerden kelime almak imkn olmaynca, ana
dldeki kelmeleri belirli ve dzgn bir prensipe uygun olarak argolatrmak mmkndr.
u Kelime ltalyanca '"dare = vermek + avere = almak kelimelerinden yaplmadr". An
lam, palavra (isp. palabra = konuma) sznde olduu gibi burada da irkine, de (pe
joration) uramtr.
87 Bu szde ac ala y (sarcasme) vardr.
24
ingenece, ngilizce ve baka dillerden alnmtr33. N itekim : rumcada
"o, ma'hut = autos" anlamna gelen aftos kelimesi, argomuzda, dost, met
res karldr34 matiz / rum. mathizo = ty yolmak / sarho; akozla
mak /rum. akousa = sylenti / = gizlice sylemek; oksulamak / rum. oks
= dar / = kovmak; istinga etmek I rum. stinkaro = yel kenleri indir
mek / = pantolonu, donu, gmlei ve benzeri gibi eyleri aa syrmak.
Bu arada Yahudi spanyolcasndan (szgel ii papel / isp. = kat / = kat
bir liral k, bir l i ra ; para; palavra / isp. palavra = sz / = inanlmaz laf, ya
lan. dolan / . Levantin talyancasndan (mortuyu ekmek / ita/. morto =
l / = lmek; ve birer hrszlk eid i anlatan manitacflk. karmanyo/a
clik) , ermeniceden (oski = altn l i ra; carmak / erm. cermag = beyaz / =
rak), romenceden (szgelii kopil / romen. copil / = ocuk). ingeneceden
(szgel ii opar / ing. avar, apar / = ocuk; mangiz = para; nanay =
yok) ve baka dillerden de tek tk kelimeler girmitir. R umcada "e
kirdek, cibre" demek olan pirine kelimesinden argomuzda rakya verilen
pl!na, pl!m, pime szlerinin meydana geldii sanlyor. Bakmak, sey
retmek, g zetlemek fiillerini karlayan kitakse etmek deyimi, rumca
bak i anlamna gelen kitakse l emrinden alnmtr. R umca. zt rzgardan
meydana gelen aknt anlamna anafori kel imesinden emek ve zahmet
ekmeksizin, bedavadan gelen para, eya ve benzeri eyler anlamnda
kullanlan anafor sz kmtr. Gene b u di lde, btn bekuruluk kel i
mesini karlayan "penda grosson" sz, bozularak argomuzda. patagos
klna brnmtr. R umcada, sa olarak ele geirilen kimsenin duru
munu anlatan piyastos sz, yakalanmak. enselenmek anlamna piyastos
olmak eklinde kullanlmt r; yine b u dilde, nizam ve dzene ba l demek
olan taktikoz sz, argomuzda pol ise verilen bir ad olarak tahtakoz anla
mn dourmutur.
11 Alman argosu, Yahudi-Alman kelimeleriyle doludur.
a) lspanyol argosunda, ok nemli bir ingene unsuru vardr.
b) Romanya argosunda, esas Romen dili ise de bunda Macar, Rus, Yahudi-Al
man v e igene dillerinden alnm szler gze arpar.
c) lngiliz argosunda lrlanda lisanna ait terimlere tesadf olunur.
d) Fransz argosunda ise, az miktarda arapa, ingenece, yahudi-almanca vardr;
en ou franszcadan aktarlmtr.
84 Argoyu kullanan klhanbeyleri, ok zaman Rumlar tarafndan igal edilen mey
hanelerde, genelevlerde vakit geirdikleri ve dolaysyle kulaklar rumca ile dolduu ve bu
dilin zelliinden biri de kelimelerin -os ile son bulmas olduu iin, rumca olmayan keli
meleri argolatrrken rumcann kalbna uydurmak zere bu kelimelerin sonuna birer -os veya
-oz eki katmlardr. Bunun iin bu eklerle nihayetlenen her kelimeyi rumca sanmak yersiz
olur. SzgeUi, bangoboz; cavalacoz; fiyaskos; kakonoz; kaparoz; kroz; saloz; ktpiyoz;
kokoz; paoz; patagos; pofyos; metisos; metizmenos; tingoz; zamkinoz; zrtapos gibi szler
rumca kalbna uydurulmutur.
Buna karlk aftos, (akeos + susmak) akoz; (taktikos + inzibat memuru) tahtakoz
rumcadan alnmtr.
Sonek bakmndan kelimelerin birer ulusal ka l ba gre ekillenmelerine dair hoa gider
bir fkra vardr: Napoleon, italya"da savarken bir Katolik manastrndan ordusu iin biraz at
salamak istemi. Papazlara gnderilecek mektubun latince yazlmas gerektii, halbuki
orduda kimse bu dili bilmedii iin Napoleon kendi krk dkk latincesine bavurmak zo
runda kalm ve daha okulda iken latince dersinden hatrnda kalan biricik usulOn, bu dildeki
kelimelerin ok zaman -us veya -imus sonekiyle bitmesi olduundan mektubunu u ekilde
yazmtr: "Friponimus moinimus,
"Si vous ne m'envoyenimus des chevaunimus je vous ferainimus instantimus pendan
t/mus."
Keiler,-imus soneklerini kardktan sonra bu mektubun esasta franszca olduunu ve :
"apkn keiler,"
" Eer atlar bana gndermezseniz sizi derhal astrrrm" demek istediini anlamlardr.
25
Kamak anlamna palamar koparmak veya zmek deyimindeki pa
lamar kelimesi, halat anlamna gelen italyanca palamara ve rumca pala
mari'den3 5 evrilmitir. Bir omuzu dk veya arpk olan kimseye pa
vurya denilmektedir; bunu, rumcada yenge, aanoz kel imelerin i kar
layan "pavurya" sz i l e yaklatrmak yerinde olur.
"Ayak stnde, hazr" anlamna alesta kelimesi, talyancada hazrlan
mak demek olan "allestire" fiil inden alnma benziyor.
Argoda, hi emek ve zahmet ekmeksizin, bedavadan gelen para ve
eya anlamna avanta sz, talyanca "avvantaggio". kelimesinden alnm
tr; franszcasnn da "avantage" olduu bilinmektedir. Bu kelime, oyunda
verilen msaade, say, balama, kar kar anlaml.rna da gelir. Al ml ,
al ml , k, zarif anlamna kullanlan vardakosta kelimesi talyancadan
alnmtr. Bu sz, eskiden ltalya sahillerinde bekil ik yapan i r i kym, g
l kuvvet l i kimselere sylenildii gibi, sah i l koruma gemisi anlamna da
gelir; kelimeni n dorusu "guardacoste", Venedik l ehesinde "Vardacoste
dir.
Argoda, "al)z aramak, yoklamak, bakmak, seyretmek, gzetlemek"
anlamlarna gelen iskandil etmek deyimi, "bir eyin niteliQini l)renmek
ve anlamaya almak" cmlesinin tam karldr. Suyun derinliini l
mek zere sarktlan alete verilen talyanca "scandaglio" sznden aln
mtr.
"Vermek, geri vermek, demek", anlamlarna kullanlagelen toka et
mek deyimindeki toka kelimesi, talyancada, dokunmak fiilinin karlO
olan "toccare"nin emir kipi "tocca = dokun" yani bir nesneyi vermek ze
re "elini uzat" emirinden ktl) ( ?) sanlmaktadr.
Birinin iki masasna-davetsiz olarak-oturmak anlamna gelen rampa
etmek deyimindeki "rampa" sz , talyanca olup, "iki geminin b irbiri n e
yanamas" anlamna gelir.
"ok yeme, bol)azl olma" demek olan raspa kelimesi, talyanca bir
eit byk ve kaba "eOe" a nlamna geldiine gre, bu szn ee gibi
bir nesneyi andrmaktan kinaye olarak a rgoya maledildii hatra gelir.
Argoca rak anlamna gelen carmak kel imesi, ermenicede "cermag=
beyaz" sznn karl dr. Gene argoda rakya carmakcur (beyaz su)
denildiine gre (cur = su) kelimesinin atlmasyle beyazlktan kinaye ola
rak carmak sz meydana gelmitir. Yine argomuzda. dayankl kla kar
durmak, gl)s germek, kabadayl k satmak anlamlarna gelen kokoroz
lanmak kelimesinin, ermeniceden alndi) sylenmekle beraber, bunun
"horoz" kelimesiyle de i l iki l i olabilecei olanan gznnde tutmak ge
rekir. B u kelimenin horoz sesinin taklidi olan ve horoz gibi kabarmay
andran "kokoriko" veya "kukuriku" szyle de bir yaknli) olabil ir.
Franszca'da, casus anlamna gelen espion sznn ilk sesi i'ye evi
rilerek argoda bu kelime ispiyon ekl ine girmitir.
Bu kelimenin asl kesin olarak bilinmemektedir. (G. Meyer: Trkische Studlen, 1 . Ole
Griechischen und Romanischen Bestandtheile im Wortschatze der Osmanlsch- Tr1cischen.
Viyana 1 893, s. 82'ye bk.).
26
Mangiz38, nanay37 kelimelerinin ingeneceden geldii sanlyor.
Son derece sarho anlamna gelen ve argoyu gerekten kullanan kim
selerin en byk n itel iini tekil eden fi/ispit kelimesi, ngilizcede "son
srat, tamyol'' demek olan "ful l speed" sznden alnmtr. nk vapur
larda en son hz gstermeye iaret eden bu kelime, sarholuk durumunun
da en son derecesini anlatmaktadr.
Dili mize, buhar anlamna ngil izce steam sznden geen islim veya
istim kelimeleri, argomuzda rak anlamna gelmektedir. Afyon( = zengin;
Abdlmecit devrinde Beyol u'nda yaayan zengin Antoine Alion'dan kal
ma) g ibi deyimler, argonu n tarihle olan i lgisini gsterir.
"Uar, kopuk" anlamna P"P"' sz, baya, adi, aa tabakaya men
sup kimse anlamna gelen farsadaki "barbar!( 7)" kelimesini hatrlatmak
tadr.
"ihtiyar, kuvvetten dm, sakall " anlamlarna gelen mork38 kel i
mesini, Yakut dil i nde (ok ihtiyar; ok ihtiyarlayp kuvvetten dm kim
se) anlamna buluyoruz39 . Bu kel ime ermenicede "sakal" anlamna gel
mektedir.
ite grlyor ki, hangi dilde ve ne zaman olursa olsun argoyu mey
dana getiren kavramlar, hrszlk. dolandrcl k. yamacl k. soygunculuk
ve katil l ik gibi sosyal ktlklerden meydana gelmitir. Bu bakmdan, ar
go szlklerini dolduran en yaygn szlerin yzde sekseni: kadn , ikiyi,
esrar, kokaini tanmlayan anlamlarla. dvmek, svmek, lmek, kamak. hr
szlk etmek, hapse girmek. sarho olmak, yalan sylemek . . . gibi szlerden
domadr. Szgelii: kamak, savumak, grnmeden kaybolmak kavramla
rn argoda karlayan szlere : amak, anizfemek, czdam etmek, czdam
veya czlam ekmek, cicozlamak, zlmek, dmeni krmak, terlemek, fertii
ekmek, fertik/emek, ipini kesmek, krmak, kirii krmak, kuskunu kopar
mak, nokta olmak, palamar koparmak veya zmek, panik krmak, payan
dalar zmek, ttmak, trlamak, toz olmak, tymek, voltasn almak, zam
kinos etmek . . . ; lmek szne kar: cartay ekmek, cavla ekmek, cav
lamak, ngra ekmek, gmlemek. kakrdamak, mortiyi ekmek, mortla
mak: nallar dikmek veya atmak, sfm tketmek, tngrdamak, trlamak, yay
lanmak, yrmek, zbarmak . gibi kelimeler sralanm; ahmak, budala,
. .
27
Edebi zevk ile kelime yaratmak yolunda bu kimseler dikkati eker bir
stnlk gstermitir. Szgelii : altn l i raya: sartkz; tabanca kurununa:
leblebi veya badem ekeri; saate: deirmen; hapishaneye: delik, kafes
veya kodes; kendi kar iin hoa gidecek szlerde bulunmak, koltuk ver
mek anlamna piyazlamak; terbiyesiz, srnak kimseye: amur gibi deyim
leri; garip, fakat canl anlamlarla karlamlardr.
B unlarn, topl umun dnda yaayarak her zaman esrar bir dile sahip
ve hakim olmalar, gerekten zaman zaman ahilik ve insanln sosyal bn
yesini kemirmeye yaramtr. Dillerindeki zel l ikten tr zabta yannda
bile kendilerince gizlenmesi gereken eyleri, etrefil dil leriyle sereserpe
grebildikleri grlmtr. Szgel ii: Musluku Ahmet bilezii skt cm
lesine baklrsa, herhangi bir musluku, kuyu veya sobann, tulumbann
bilezii n i kard, skt anlamndan baka hatra ne gelmi olabil i r ? Hal
buki argoca kastedilen ey: "Hrsz Ahmet kelepeyi krd" demekten ba
ka bir ey dei ldir.
Vapur dmeni kullanamad ifadesi ak ve bell idir. Argoda ise "sar
ho, yakay ele verdi, yakaland" demektir. Evlei baylmadan zamkinos et i
ibaresi de "on l i ral (kllt) vermeden ka !" cmlesinin tam karldr.
Bazan argomuzda herhangi bir kelime, ekl i n i mastar olarak muhafa
za etmekle beraber, ayn kelimeden treyen isim veya sfat, halk diline
gemitir. Szgel ii asmak kelimesi, argoda, "borcunu dememek; bir ye
re gitmeli iken gitmemek; yolda giderken herhang i bir nedenle arkadan
dan ayrlmak" gibi anlamlara geldii halde, bundan yaplan "asnt" sz
argoluktan karak halkn ok zaman ve her yerde kulland bir kelime
olmutur. Bele ve daha sonra, "almak, bedava al mak" demek olan ana
for gibi baz kelimelerle numaraya yapmak, dalga gemek, kazk, moruk,
imam suyu, kalle ve benzerleri kelimeler de argo ol makla beraber oktan
beri halkn dil inde kullanlr olmutur. Gene bu dilde, halk dilinden argoya
ve argodan halk dil ine geerek, bu iki dilden hangisine ba l olduu an
cak anlamca ayrdedilebilen szler de vardr. Szgel ii : halk dil inde de
yaayan ve "fesat, fitne" anlamlarn tayan fit sz, argolat zaman
"raz olma" anlamna gel i r. N itekim: "aramza fit soktu", "iskambilde birbi
rimizi yenerek fit olduk" denilince, genell ikle herkesin kulland ve asla
yadrgamad bir sz olduu anlalr. H albuki, ben yedibuuk kurua
bile fitim ibaresindeki fit kelimesinin argo olduunda zerre kadar phe
yoktur.
Dilimizde kullanlan "fos kmak" deyimi, bir sonu elde edememek,
bo kmaz szlerini karlar: "verdiin haber fos kt", halkn kul land
bir deyimdir. "Foslamak" kelimesi de "utanmak, baarszla uramak"
manasna geli r; "Ahmet, syledii szn aslsz oldu u n u renince fos
lad" gibi .
Dilimizin argosu temel zerine kurul mutur:
1 - Ba l bulunduu dilin anlamn deitirmek, yani kelimeyi me
cazlatrmak yoluyl a : Acbadem; ahlat; armut; brtlen; dut; hr; leblebi;
ahtapot; angut; bldrcn; akal; iroz; inek; ispinoz; mikrop gibi.
. .
28
iskandil etmek; ispiyon; sifos; racon; mortucu; rampa etmek; raspa;
harao; ptrna. . g ibi.
3 - Yabanc veya ba l bulunduu dilden uydurma, yaktrma veya
benzetme yol uyle: paoz; tingoz, pofyos; kakanoz; maval; macar; kolpo;
keriz; kaspanak (= gaspanek ?); hani . gibi.
. .
Bizde argonun tarihine dair bugne kadar tek bir eser yazlmad iin
b u dil ham mevzu hal inde kalm, bu yzden vesika b ulmak da glemi
tir. Bu itibarla, dilimizin zenginliklerinden hakkyle faydalanan teh l ikel i zm
relerin, yabanc dil lerden de aldklar birok soyut kavramlarla baz halk
deyimlerini, ne zaman ve hangi tarihte argo erevesine soktuklarn tam
tarihiyle bel irtmek kolay deildir; eskiden beri halk arasnda kullanlagelen
sevimi i istiarelerimizle birok argo kelime ve deyimlerimizin kaynaklarn
dan da sz amaya imkan yoktur. Ancak b u eit kelimelerin tarihesini,
argoyu kullanan kimselerin tarihinden elde etmek yoluyle tahminlemek bir
dereceye kadar yerinde olur. Bugn, argo ad altnda kalabalk bir ktlenin
konutuu dil: frnc, imendiferci, balk, kalayc, terzi, gemici, denizci,
mac, marangoz, kundurac, sobac, bakkal, esnaf, renci, memur, ret
men, mhendis, doktor, veteriner . . . gibi meslek ve sanat erbabnn zel
deyimlerinden meydana gelmitir. Szgel ii: tirenin istasyondan kalkma
sna iaret vermek zere almanca : "haydi tamam, hareket et i " anlamlarna
kullanlan "fertik ! " sz, bugn argoca fertii ekmek, fertik/emek deyim
leriyle, savumak, kamak, kaybol mak anlamna imendifer terminoloj i
sinden alnmtr. Yukarda sz geen palama" zmek deyimi de gemici
lik terminolojisinden argoya gemitir. B u iki rnekten u da anla l
yor k i , argo yalnz meslek v e sanatla deil, konuulduu devrin tarihiyle
de smsk baldr. Ad geen "fertik" sznn tarihini bel i rtebilmek iin,
Trkiye Demiryollar'nn Alman irketleri tarafndan iletildii bir devirde
kondoktorlarn al manca iaret vermek zorunda olduklarn ve ok zaman
istasyon yaknnda bulunan gazino ve meyhanelerde bu kelimenin iitilir
oldu u n u bilmek gerekir.
29
son passe est chandelle; sa mort est chandelle eki l lerinde kullanr. Keza
bu renciler, cmlenin anlatt anlam gznnde tutmakszn yalnz
kelime bakmndan franszcaya evirerek "kulak asmak" deyimini suspendre
/'oreille; ihtiyarlktan kinaye olarak "bir aya ukurda" deyimini, un pied
dans le trou; hemen, derhal, imdi anlamn anlatan "kala gz aras" de
yimini entre sourcil et oei/; aldrmamak demek olan "metelik vermemek"
deyimi ni, ne pas donner le sou gibi gln ve yanl evirilerle karlarlar.
Yine bu zmre arasnda bazan da trke ve franszca kelimelerden mey
dana getirilen cmleler yaplr.
Szgelii: '.'matematik retmeni diyor ki, almayan renci sene
sonunda snfta kalacaktr" ibare:ini, u ekilde fraiszcaya evirirler: le
professeur d'arithmetique diyor ki, /es eleves qui ne almaz pas, a la fln
de l'annee seront akacak.
B undan baka, trkede syleni bakmndan bir olup da, anlamca
birbirinden ayr bulunan bi rok kelimeleri yalnz alay maksadyle cmle
ierisinde kullanmaktan byk bir zevk duyarlar. N itekim '.'Msr yedim,
boazmda kald, h h dedim, kpol u kmad.. cmlesini : J'ai
mange l'Egypte, elle a reste dans ma Bosphore euheu je dis euheu je
dis, fils de chien n'est pas sorti ekl inde tercme ederler ki, gallicisme'
leri krkrne trkeye evirmekten baka bir ey deildir.
30
9 - -htebete-, -htabata, -htbt-, -htebete, -htibiti- ic;: ve sonek
l eriyl e :
behtebeten sahtabata nahtabata shtbty- lehtebete
di htibitim .
1O - ebir, -bir, -ebir, -ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir,
-ebir, -bir, -ebir, -bir, -ebir sonekleriyle :
bebir - ebir - nebir - sebir - abir -
nebir-abir-sebir-b ir-yebir-lebir-ebir-debir-ibir-mebir
1 1 - Her kelimenin sonuna -baynm soneki katlmasyle:
benbaynm sana bayrim s yl ed im baynm.
1 2 - ok zaman -elila, -embil- lla, -epp sonekleriyle, kafiye ve
tekerleme oyunlarnda c;:er kelimel i cmlelerin her kelimesinin i lk
harfinin -franszca acrostiche denilen usul ile- yukardan aa
doru okunabileceini gsteren rnek:
belibla bembillla bepbp elilla.
embillla ep p.
nelinla nembillla nepnp.
selis/ sembillla sepsp .
31
7. stan b u l ve Argo
4 1 "980 tarihine doru, stanbul'a rak girmeye baladktan ve 981 senesinde Sokullu
Mehmet Paann meyhaneler hakknda ald tedbirlere ve btn iretin nlenmsine ramen
Hristiyan mahallelerinde gerek evlerde ve gerek meyhanelerde rak ve arap yaplmasnn
ve satlmasnn nne geilememitir. zellikle raknn geerli olmasndan sonra, lstanbul'da
Langa'da, ukurbostan'da, Tavukpazar'nda yeniden birok meyhaneler alm. Akdeniz
edalarnn gemicileri de biteviye lstanbul'a zm ve sakz raklar getirmilerdir. Buralara
devam eden ehli keyiflerin gazelleri ve kasideleri iitiliyordu.'' (Ziya akir, Son Posta, 21 Nisan
1 946).
o ..Kasmpaal olduu halde, kendisini skdarl olarak tantmak istemitir. 1 939 ylna
kadar Uskdar'da kahvecilik etmekte idi (Osman Cemal Kaygl, lstanbu/'da Semai Kahve
leri ve Meydan airleri'ne bk.)
32
zarflar43, kalpazan veya madaraclar44, miskinler, Karmanyolaclar46,
manitaclar46, yankesici veya trnaklar47, tufaclar48, otelciler49, babac-
o Zarflk: Trkiye'nin hemen her tarafnda yaplan bir dolandrclk eklidir. Yalnz
olarak geen bir haybeci, (bu kelime meslek argosunda "tuzaa drlecek adam" anla
mna gelir), uzaktan dikizlenir ve grebilecei tenha ve uygun bir yere, iinde bir miktar pa
ra bulunan bir zarf. belli etmeden braklr. Haybeci zarf alr. iine bakar veya bakmaz, cebine
yerteirecei srada bir kii heyecan ve telAla zarf alann karsna dikilir:
- "Kardeim. ne zamandan beri af/yordum, o bulduun para benimdir, lmmn teriyle
kazanmtm; helal paradtr vesselam I" der. Paray bulan saf adam sorar:
- Ga para gaybettin, biliyon mu?
Zarf, mesleinin icab olarak, zarfta bulunan paradan bir miktr fazla syler. Olurdu
olmazd, fazla idi, eksik idi derken, aralarnda hafif yollu bir atZ dala b11f111r. Tam o e$nHa
kardan birisi sker, bu adam zarfnn arkadadtr, fakat, dafldan kaf/abilecek durumd
olan yabanc bir adam olarak ie kllfllf, yafl sert, yafl tatlt bir dille adamcazn elinden zHf
altmr, para saylflf, eksik olduu iddia edilince, haybecinin stnn, bann ve czdmmn
aranmasna karar verilir. ite bu araltk bir elabukluu ile zavall adamclZln czdanndki
bankonatlar kalk gidelim olmu ve yerine ok zaman kat para/afi doldurulmutur. ayet
zaman ve zemin msait ise, zarf da, gen din ve bir kii alworsa, llfl ( s para czdm)
u/annca Al/ahn seven tutmasn. Bazan. haybecinin st aramrken, uygun derse, dolu
czdan bo czdanla yer deitirir. Btn bu iler korkun bir elabukluu ile grlr. (Meh
met Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952) .
., Kalpazan: sahte olarak altn. gm ve kat para basan ve srmne kerqmayn sah
tekardlf. Piyasaya srerse, madarsc denir. Madarac ile kalpazan arasnd11ki frk budur.
Madaracnn imalatla hi bir ilgisi yoktur. yalmz piyasada atw (Mehmet Yank, Vatan ga
zetesi, 6.2.1952).
46 Karmanyolac : tufacnn yalmz gndzleri i gren/erine denir. Bunlar da evlere,
dkklnlara. kalabaltk caddelerdeki maazalara girerek, silih gstererek alenen para, saat,
mcevher, ktymetli eya afif/ar. Tehlike annda cinayetten kanmazla.r. zabtaya kar bihl silah
kullan1fl11r. Bunlarn ehir dnda i gren/erine yolbac derler, sanatlarn d yolbaclk
denir. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
Manitac!lk: dolandmcltn bir eklidir, bunlar ok zaman iki kii allfken bir ta
nesi haybeciyi kestirir, onun yanna sokulur ve: "kardeim u karki aacn dibinde oturan
andavall, nereden geirdiyse eline bir elmas yzk geirmi, belki de lmtlf, gnah
boynuna, 200 kat istiyor, 160 verdim, vermiyor; sonunda kavga ettim hergele ile. 11mm
kelepiri de kalfmak istemiyorum, sen bana unu kapatver, he/6/inden 20 kat d sn ve
ririm. Haybeci, be dakikanm iinde 20 lira komisyon alaca iin sevinir, bu pazrl raz
olur.
- Ver paray, gidip yz alaym, der
- Anam babam para hazlf (cebinden bir tomr paray kaflp grterir), ama ben seni
nerdtm t11my11ym 7 Ya paray alp klfarsan, nerdt bu/11c11m seni? Sen kendi paranla /, ben
u evin kesindeyim, yz getir, param sayaym; 20 kat da senin hkkn. . . m benim
iin alacan sylersen vermez ha 1 Konutuumuzu bile grmesin, ben seni nah urd bek
liyorum.
Haybeci yzk satana sokulur, al takke ver klah , pazarltkta uyuulur. Tabii yz
tan, tekinin 11d11mdlf, Haybeciye 1 60 liraya cm yz yutturur. Adm ltveriten mem
nundur. 1 80 liray almak iin nceki ile sozletikleri yere gider, kimseleri bulmz. bu sefer
geri dnp yz iade edecek olur; mal sahibi de meydanda yoktur. Faka bastn anla
yn hybeci soluu karakolda afif (Mehmet Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
1 Trnakltk : trnakltk da yankesiciliin zel bir eklidir. Bu branta altan iinin
son derece becerikli olmas lfizmdlf. Daima geni kollu ceket giyerler. Par bozdurmlc iin
bir maazaya girerek bir paket sigara ister. Tezglihn stne yz liralk bir bankonot tar.
Dkkan sahibi sigaray verip yz liray ekmeceye koyar. Parann stn mterinin
nnt saymaa balar. Fakat 70, 80 lira olunca trnak birdenbire:
- Dur, dur.. bende bozuk varm. Yz liray geri ver bana. Bozdurmayacam-der.
Ama kala gz arasnda. dkkan sahibinin nne koyduu pralarn birk tntsini ce
ket kolunun iine kstlrmtlf. Dkkanc, tezgahn stne blfakt kendi paralarn elbettt
symy gerekli bulmadan geri afif. Tlfnaknn yz lirasn verir, ii sigara parasn bozuk
olarak deyerek uzaklalf. ( Mehmet Yank, Vatan gazetesi. 6.2.1952)
s Tufaclk: geceleri su ilemek iin her imkam kullanan, her tehlikeyi gze ln, ge
rekirse silih bavuran; kap, pencere kran, ev ve dkknlafl zorla talan eden soygunculara
"tufac" denir. Tufacln cezas ok lf olduu iin her hrsz bu brana giremez. Hatt
yakalanacan bile bile, cez11y gze alrk yeni bir su ilemekten bmmz. Bu bakmdan
hlfszfllrn en tehlikelisi "tufac" lardlf. Bun/er geceleri allfl11r ve daim si/Bh tarlar. Bun
larn ehir dnda igrenlerine yolbaQc derler, sanatlarna da yolballclk denir. ( Mehmet
Yank, Vatan gazetesi, 6.2.1952).
Otelcilik: franszcas (Rat d'hftel s otel fartNJi) olan ii, otellerin iki veya yatakl
odalarna yerleir. Daima sahte hviyetle dolalf. Polise verilen beyannameyi bu hviyete
33
i)mclar5o, dolandrclarla gece veya g ndz hrszlar. kasa hrszlar,
klefteciler, dubaraclar, esrarkel er gibi sabkal gruhundan sayl kimse
lerdi. B unlara bakanlk veya kaptanlk grevinde bul unan en yrekli ve
gte doldurur. Oda arkadalar uyuduu vakit, onlarn ceplerini boaltp kaybolur. Baka
otele yerleir, ayn gece bir su daha ileyip ehir deisririr. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi.
6.2.1952).
o Babacmclk: ok dikkate deer bir yankesicilik eklidir. Bunun iilerine de "ba
bacm" ad verilmitir. "Babacmclar" trl alrlar: pislik, fao. saaya.
1 - Pislik: bu alma tarznda ii tek kiidir. Evvela haybeciyi kestirir, o nereye giderse,
kendisi de aktlfmadan peinden gider; cebinde nceden ufak paralara ayrd gazete kfJ
litlr vardr. Bunlar azna alp inemee balar; epeyce {:ineyip, sulu, yapkan, esmer
bir hamur durumuna getirir. Bir frsatn bulup haybecinin paltosuna, yahut ceketinin y11ka
sna aktrm11dan bu hamuru, tkrverir; sonra da adamn yanma yaklap bu iren mad
deyi gsterir. Haybeci ister istemez bir tiksinti duyar. O vakit ii sokulur, mendilini kararak
byk bir nezaketle onun yakasn silerken bir yandan da anlatr:
- Ah babacm ah 1 bu memlekette yle pis insanlar var ki, adam dnyasndan bile
azgeiriyorlar. Ama ne ise galiba kolay kacak.
Bir yandan ceketi silerken, te yandan parmaklar i cebe girmitir. Jileti vurup czdan
dar alr. Zaten elbise de temizlenmitir. Haybeci "babacm"n bu efendiliine, bu hizme
tine nasl teekkr edeceini bilemez, el skp ayrlrlar. Haybeci, neden sonra czdannn
yeriltde yel/ar est(ini grr, 11mma i iten gemitir.
2 - F11o: (ltelyenca "yepyorum" anlamnadr. Daha ok Napoli ve Cenova yankesi
ci/erinin kul/11ndklar bir tarz olmas da dikkate ayandr).
Fao tarz da . . "pislik" usulne benzer bir yankesiciliktir. Bunda inenmi hamur yok
tur. ii dorudan doruya haybeciye, son derece kibar, sempatik bir tavrla:
- Merhaba babacm -der. -Benim seni bir yerde grmlfjm var. Gzm sryor,
ama hatrlay11myorum. Aydnl msn sen ?
- Hayr k11rdeim, Sinop/uyum.
- Hah tamam, Sinoplu. Sen Sinop'ta ttn tccar aban efendiyi tanr msn ?
- Hangi aban efendi? Sinop' un yerlisi mi?
- Yok, mahacr. Urumeli tarafndan gelme.
- Tanmam yle ise . . ..
- Bir cigaramz yak bakalm. Ustn ban da toz olmu.
Haybecinln omuzlarn eliyld sprmeye balar. Dostluklar ilerleyince, birer kahve ier
ler, dereden tepeden konuurlar. K11dnd11n, hovardalktan laf alr. O zaman "babacm"
smak/a balar. Adamn laflar pek houna gitmi gibi yaparak, ona sarlr. Yanaklarndan
per, kravatn dzeltmek ister, paltosuna eki dzen verir, bu arada ar da arpar.
Gece kuu: gece alan, gndz uyuyan, akam stne doru da ara sokaklarda kefe
kan hrszlar. Bunlarn duvar aan/arna "duvarc"; merdivenle alanlarna "minareci";
kilit aan/arma "ilingir" denir.
Arpaclk: (rumca "arpaksi" = 11ran" den alnmtr). Gndz veya gece herhangi bir
kimsenin elinden paket veya anta kaparak kamak suretiyle yaplan gz gre gre hrszlktr.
Kapka da dedifjimiz bu tip iiler, daha ok akam stleri, iten dn saatlerinde, ol
duka karanlk, fakat ilek yollar, dar sokaklar kollarlar. Ekseriye, koma kabiliyeti olmayan
yallara, iman kadnlara musallat olurlar. Sakat dilencileri de sk sk arparlar.
3 - Saaya: saaya suretiyle yaplan yankesicilikte ii bir kii deildir. Bir veya
iki yardmc/SI vardr. Bunlardan biri haybecinin yanndan geerken gayet ustalkla bir elme
atar, yahut da arkasndan komak suretiyle arpp onu yere yuvarlar, zr dilemeden svr.
Arkadan gelen arkada yere yuvarlanan haybecinin hemen yardmna koar:
- Aman babacfjm, der. Bir yerine bir ey olmad ya 1 Eek gibi insanlar var, . yolda
- Aman babacm, der. Bir yerine bir ey olmad ya 1 Eek gibi insanlar var, yolda y-
rmesini bile bilmiyorlar. Efjilerek kollarna girip onu yerden kaldrrken veya stn ban
sprrken cebindeki arfj hissettirmeden eker. [Her taraf acdan szlayan haybeci, bu
insanca yardma- kar tabii son derece mteekkirdir]. (Mehmet Yank, Vatan gazetesi,
6.2.1952.)
Not : a) Beyolu'nun baz dar ve tenha sokaklarnda, gze kestirilen kimsenin zerine
pencereden bulak suyu dkp sonra binbir zr dileyerek aalara kadar inip apkay ve
ceketi bizzat t em izl em e k ricasnda bulunurken cepten ar yrtenler;
b) Yine Beyolu' nun en kalabalk caddesinde, elinde ssl bir cam kavanoz iinde
trl trl renklere boyanm alelade kk balklarla geerken, gzne kestirdii haybeclye
arparak kavanozu yere brakan, sonra da iinde 200 lira kymetinde Japon bal bulunduu
nu iddia ederek, sonunda be liralk zararna kar, vur aa tut yukar, 50 kAda fit olanlar;
c ) Kk ocuklardan birkan mahsus kavgaya tututurup, uzaktan seyrederken, bu
ocuklar uzlatrmaya yeltenen kimselerin telA ve heyecanndan faydalanarak, bunlarn
yanlarna yaklap saat, para ve saire gibi eyleri yrtenler; hep "babacmclk" mesle(ji
nin iileridir.
F. D.
34
en gngrm kl hanbeylerin ekserisi, kaytan veya palabyk olarak kuz
guni siyah el biseleri, kadifel i epkenleri, Trablus kuaklar, pskl ne
gelmek zere arkaya doru baslm, kal psz, n umarasz, veya "mecidiye
kalp" da denilen vapur duman fesleri. 28 paa51 , yumurta topuk62 ve ba
sk yemenileriyle haraca keserlerdi5!3.
iroz Ali, en eski semaicilerden idi ki, Baklfky/ Zil zzet, Acem s
mail gibi mani ve semai usta/an ile birlikte hayli zaman sylemi ve zanaatin
de on/an getikten sonra Rumi bin yz on iki yJ/mda, Beikta'ta tu
lumbacilk yaparken o zamanki kendi arkada ve omuzdalarmm tabirince
ince hasta/Jktan (verem) lmtr.
35
iroz Ali'nin gen yanda lm o zamanki tu/umbactlk ve. semaicilik
alemini pek ok mteessir etmi ve kendisine o zamana kadar lstanbu/'da
bir ei grlmemi olan parlak ve orijinal bir cenaze alay yaptlmasna se
bep olmutur.
iroz Ali, hastaltnn son devrelerinde babas Kle Mustafa'nn Eri
kap dndaki evinden kaldmlm, hava tebdili olsun diye Baktrky'ndeki
days Tevfik Beyin kkne gtrlmt. Hastaltk zaten nc devrede
olduu iin oraya giden Ali, bir iki ay iinde bsbtn km. Defterdar
iskelesinin hamallar kahyas ve Defterdarn tulumbac aas kahya smail,
hemen orann bekisi Mehmet avuu yakalam, avucuna iki gm
mecidiye skttrarak :
- Haydi, demi, ftrla Baktrky'ne, iroz Ali fena imi, evdekiler a
laya alaya, ba ucunda saat bekliyorlarm. Sen git, bu gece orada bir
kahvede gecele ve lm haberini altr almaz, ya bir beygire, ya bir arabaya
atla, abuk bize haber getir.
O gece, sabaha kar beki Mehmet avu bir beygirle Defterdar'a
gelmi, kahya smai/'e seslenmi:
- Kahya, sizlere mr.
iin aksiliine bakn ki, tam o aralk Ermeni vakas patlam. Tabii, Ba
ktrky kaymakam byle sabahleyin erkenden oraya biriken bu kadar in
sam grnce atrm, bunlarn iinden eleba/an amp sormu:
36
8. Trk Edebiyatnda Argo :
Tanzimat'tan ewel argoya itibar eden ve bu dili canlandrmak iste
yenlerin kimlerden ibaret olduu pek bilinmemekle beraber, her zaman
ve her dilde olduu gibi, Divan Edebiyatnda ve hatta eski alarda bile
argoyu kullanan pek ok yazar, edip ve airlerimiz gze arpmaktadr. B u
itibarla h e r devrin bir argosu v e argonu n d a bir tarihi vardr. Tabii, argo i l e
h a l k dil i (langage populaire) arasnda kesin bir s n r izmek imkanszdr.
nk bugnn argosu yarnn "/angage popu/aire"ine karabilir.
N itekim, b undan dokuz yzyl nce Klgarl M ah mud tarafndan ya
zlan "Divan l gat-it- Trk" adl eserde, "oyuncak" a nlamna gelen oh
agu55, kelimesinin ikinci anlam "kadn" olup argolam bir kelime gibi
grnmektedir. Ayn eserde "katun, urag ut, iler" gibi argo saylmaz, "ka
dn" anlamn karlar baka szler de vardr. Gene bu eserdeki "hiklye"
anlamna gelen tk5 6, sz de "kusma" anlam i l e argolamtr. Keza
at kamlSI, edebi anlam dnda "at av/' anlamna gelmektedir57. Be
nek, habbe, tane anlamna gelmekle beraber, "bakr para" ya da verilen
bir adtr58 , anak, bel l i anlamndan baka "put" sznn bir ei olarak
argolamtr59 . Keyik genel olarak "yaban hayvan" anlamna gelmekle
beraber "maymu n yapl i nsan" 60 olarak argolamaktadr.
Yine bu byk eserdeki "Ouzlarca kullanlr" diye g sterilen ve "sus"
demek olan tmma6 1 kelimesi, btn Trkiye'de ayn ekil ve anlamda
hllll kullanlr bir argodur; asl anlam "nefes alma I " demektir.
Daha sonra, X l l . yzyln en byk airlerinden Sabit, "DerenfJme"
adl eserinde, k, makat kelimelerini ukur; boyn una sarlmak, kucakla
mak szlerine kar aslmak; gl kuvvetli. tuttu u n u koparan anlamna
epel kel imelerini kullanmtr.
Divan Edebiyat'nn son devrinin en byk airlerinden mehur he
zelci ve tarihi SrOri'nin kendi vadisinde yazp "Hez/iyat- Havai" ad
altnda toplad eserde argo olarak, u kelimeler gze arpmaktadr: abu
( = zampara ) ; ahtu (= cima) ; tavus kuyruu karmak (= kusmak) 62 ; zpr
ve zlfman ( = i r i yar, irikym kimse ) ; savsa vermek ( = gizl ice bir kadnn
koynuna girmek).
Gene Divan Edebiyat airlerinden Hdraazade Sait Beyin u iki
msralk iirinde de argo gze arpmaktadr:
"Hattt sebz-i ruhunla elenirim"
"Htdlfaa Zadeyim yeil lenirim"63
eyh Galip' i n :
" Yklm alemi imare ima/etme endie
"Hasarat muhabbette, varup is + kandil (iskandil) olmaktlf."
cinasnda da argo kokusu vardr.
Divan Lgat-it- Trk, Besim Atalay evirisi, cilt 1 , s . 65 -66.
;11 A. y. cilt 1., s. 65 - 66.
7 A. y. cilt 1, s. 41 7.
s Divan Lgat-it- Trk, cilt 1, s. 386.
A. y. cilt 1, s. 503 .
r.o A. y. cilt 1 1 1, s. 1 68.
"' A, y. cilt il, s. 24.
Bugn ayn anlamda kullanlan yaygn bir argo deyimidir.
6 8 Yeillenmek kelimesi, en ok bir kza veya kadna fena gzle bakmak anlamna Tr
kiye'nin her tarafnda hfilA kullanlagelen bir argodur.
37
Enderun! Fazl'n "Hubanname"sinde (s. 3) erkeklik uzvu anlamna
gelen afat ve bir kadnn sevgilisiyle dp kalkmasn anlatan kam bay
ram (s.33) cinaslar, o devrin birer argosudur.
38
"ehir Mektup/aa" adl eserinde hazr anlamna alesta; rak imek keli
mesine kar: akmak; armak, almak anlamlarna: smklamak; vermek,
tediye etmek anlamna: toka etmek; parasz szn e kar: tml kelimelerin i
kullanmtr. Neyzen Tevfik birok eserlerinde v e baslmam perakende
iirlerinde argoyu kul lanmaktan byk bir zevk duymutur. Nitekim, 1 91 9' -
da bastrd "Hi" adl eserinde ba a!)rtmak, can skmak anlamna "ka
val/anmak" kelimesi kullanlmtr.
Mehmet Akif, birok tasvirlerinde argoya edebi deer vermitir. Sz
gelii: "Safahat" andaki "Meyhane" adl yazsnda u msralar gze arpar :
"Otur biraz akalm . .
Onun bi dalgas olmak gerek,: tone l geiyor."
n l romancmz merhum H seyin Rahmi' i n birok eserlerinde ;
Fecr-i Ati Edebiyat'nda Sermet M u htar'n saysz makale ve eserleriyle
hele "Kvrckpaa" ve "Anasma Bak Kmnt Al, Kenarma Bak Bezini Al"
adl hikiiyesiyle "Son Posta"da yaynlad "ki Gnl Bir Olsa Samanlk
Seyran Olur" bal kl yazsnda argo, ok israf edilmitir. Burhan Cahit,
hemen btn yazlaryla en ok "Krolu" gazetesinde; daha sonra Server
Bedi,64 her bir cz otuz sahife olmak zere, tutar on ksm bulan "Kartal
hsan'm Macera/art'' ile "Cingz Recai" adl eserlerinde argoyu ok kul -
lanmtr. Gene ayn yazarn 1 927'de yaynlad "Hey Kahpe Dnya I"
i l e "Sabahsz Geceler" adl romanlar, batan aa!) argo ile sslen mitir.
1 935'ten sonra argo yalnz kitap sahifelerinde kalmam, Burhan Ca -
hit, merhum Sadri Ertem ve N urettin Artan gibi yazarlarmz tarafndan b u
dilin yersizl i!)ine dair makaleler d e yazl mtr. Deerl i airlerimizden Rah
metlik Necdet Rt Efe, "Zafer" gazetesinde kan haftal k yazlarnda bir
hayl i argo kullan mtr. Yine "Zafer" gazetesi de Adviye Fenik, zaman za
man argoya llyk olduu deeri vermektedir.
"Ayna" dergisinde Cmbz,6 5 "Apa Manileri" adi u 8 ktal k iirinde
bile argoyu ok harcamtr.
APA MANLER
39
Elimiz elde kallf,
Kolumuz belde ka/Jr l
Apalar lp gider,
Gz gzelde kallf.
A yz ldrr,
Zengini gz ldrr
Apa bak kesmez,
Bir kt sz ldrr . . .
Oyunumuz barbuttur,
Zar tut, serseme yuttur
O kz gkte gnese.
Apa yerde buluttur .
40 .
Bir gnlme, bir hal-i perianma baktJm,
Zalim seni yad eyleye ah eyleye aktm;
Sen yoksun, o yok ben yaltnz /d1Tacaktm;
Zalim seni yad eyleye ah eyleye aktm.
Bu arkda geen "aktm" kafiyeleri, iki "rak itim" anlamna gelen
birer argodur.
*
A YTEN'E SERENA T
A yp senin yaptlm Ayten . . .
Yuttum m u sanyorsun bun/afi heyhat . . .
Teessf ederim . . .
Ellerini yka da yle yanma yat . . .
Niin gecenin maviliini stme rttn, syle . . .
Su koyuvermekten ne zevk a/Jyorsun byle . . .
Efendim ? bir ey mi dedin, anlamadm . . .
Ruj lekesiyle kalbimi alan kadm . . .
Erenky, am/Jca, Moda ve Maka . . .
Ne yapa/im ekerim olduk bir kere laka . .
Aslma depoya gider, dedik ya . . .
Tosladn m imdi duvara tereya . . .
Ne de olsa Avrupa grm adamm hali baka . . .
Yine slflfdan balaya/im doksan dokuza kadar. . .
Sonras yz. . . anlarsm ya . . . sende vardlf radar . . .
*
ADAMIM
Ktpiyoz . . . Bir orbac . . . Dolmacdlf. . . Adamm
Bir orbac . . . Kttrbom . . . Palavrac . . . A camm
Dolmacdtr . . . Palavrac . . . Martavalc . . . Civanm
Adamm . . A canm ... Civanm . . . Arslanm.
.
Hilmi TUNER
ALDANi
Zula ettim avladm,
pm damladm,
Dikizleyince aktm,
Ben ondan da ktyaktm.
Pas ver ie yaramaz 1
Gr gemisin a be kaz 1
Bu hyarca bir kazk,
Utu papel ne yazk 1
H ilmi T U N E R
42
B u ak ruhda eilim
Aynasz da deilim
Haydi ko gel borda et
iten koptu bu davet
Trvr olamam
Senin gibi bulamam
Yana ben i arla
Kesem dolu mangrla
imam suyu ekmedim
Yollarn bekledim
Gnldendir bu bulu
Akoz etme gel konu
A yaz/arsam l rm
Dnyam ters grrm
Hanerleme kalbimden
Kaza kar elimden
Amorf olmak istemem
B i l ki ben i a yemem
Alabanda olurum
Seni mutlak vururum
Sanma bunlar bir caka
B u szlerim hep aka
G neimsin hem aym
Ak n olsun tek paym
D nme ki deliyim
Ben kaderin eliyim
Aln yazm seninle
Haydi ko gel benimle
Mandepsiyi brak ta
Bul ual m durakta
Anam, babam gzelim
Gel babaa gezelim
H .T.
UYUMSUZLAR
Aftospiyoz kokoroz
ki tavuk bir horoz
Czlam etti bir teki
Sol bordamda teki
Aman allah yarabbi
Bldtrcn be beyab i
O afili bakta
Kalpte kurdu bir kla
43
Yakla dedim greyim
Seni biraz veyim
Bardm cyak cyak
Kz gzlerin ne kwak
Ya kalarn bir haner
H em dver hem de bier
Yanaklarla . . . dudaklar.
Bitik/erde konaklar
Cephen ne k ift blme
Sakn ki matiz deme
Bu 'argoya bir uyu
lte n koptu her duyu
Nasl etti neyledi
ipak/ad syledi
Dikizleme Civanm
Kaynad sana kanm
Mastor olmak nerende
Polim atmak yok sende
Gemez gnn hi aylak
Olursun nasl aylak
ankta mangiz varsa
G iderim Vana, Karsa
M utluluk lafla ol maz
Kal rz sonra ayaz
Yerlere dt adm
Suspus oldum aladm
B ulamadm tek kolay
Papel bende inanay
Hilmi TUNER
TA VLAMA
ite grlyor ki, eski yeni birok metinlerde argo gze arpmaktadr.
Bir ksm yazar, -ir ve edipler argo kul lanmaktan byk bir zevk duyarak
bu dil i enikon u edebiyata maletmek istemiler, bazlar ise, - air Akif
gibi- her hangi bir konunun tasvirinde eni verecek kadar, bu szlk
ten kelimeler kullanmak gerekl il)ini duymulard r.
45
1 - Geni zaman yerine h al:
a ) imanm, otlakfla karnmz (karnm)tok; ben byle katakofti/ere
( = yalanlara) bo veriyorum ( = nem vermem).
b) aslanm bu afili taahhtly ( = en iyi tabancay), bana kamano
( devr) edersen, hem benim fiyakal deirmeni ( = saati) sana
=
46
- ke/eme ( = aldlfma) yaniz be abil
- avalll ( = apta/lt) blfak, omuz ver ( dikkat et) sonra piyastos
=
47
Fakat byle dnmek hem stnkr bir gr, hem de argoya kar
hakszlk olur. nk, konuma dilinde argoyu hakir grmek ve b u n u
edebi dil i n sadece soysuzlam bir bozuntusu saymak doru ol maz. O ,
i nsan ruhunun derinliini anlatmaya yeteri i olmad halde mstebit ku
rallarla klelemi edebi dile kar yaplan tepkilerden biridir.
Bu bakmdan argo, ayn kifayetsizlie kar cubisme, futurisme, da
daisme ve surrealisme gibi nc hareketleriyle ayn safta yer alr. i nsan
ruhunun duygular, heyecanlar, i yaaylar ve dnceleri birer tablo
h1lli nde belirir. nsan, bu yaaylarn olduu gibi ifade etmeye abalar.
Bu abalama srasnda klasik kurallar hie saylarak btn anlatm arala
rna serbete ba vuru l u r ve dile tasarruf edili r. Argo da ifadenin zengin
l iini, renklili i n i ve btnln temin etmek iin ba vurulan bu are
lerden biridir. O n u bu adan grmek doru olur. Argoyu gznnde bu
lundurmadan i nsan ruh u n u n bu mekanizmasn Jaykyle incelemeye imkan
yoktur.
te ben argoyu bu bakmdan ele aldm. u kk yazm da argonun
bu niteliini bel irtmeye yardm edebildi ise, ne m utlu bana.
Ferit D EVELL O LU
' 48
SZL K
K 1 S A L T M A L A R
Abanmak (tr. f.) Birine yk olup, o Abuse etmek (f.) D urmak, durak
n u n srtndan geinmeye al mak. lamak. Herifiolu korkusundan abu
Gryorum hep bize abamyorsun, se etti.
sen de a bakalm afln ( =para Abuzettinbey (i.) Zppe. Abuzet
czdannn) azn. tinbeyin biridir, yaniz l (bk. arlis
Abay yakmak (ar. tr. dey.) Sev ton "-marka", Didon).
mek, gnl vermek, gn l n kap
Acbadem (tr. b. s.) Kurnaz, ak
t rmak. Ne o, pis pis dnyorsun,
bsbtn Zehra'ya abay yaktn m g z. Nafile urama, bir ey yemez;
yoksa. herifiolu acbadem. (bk. Bitirmi,
akal1, H apetmez, Kaar, Kaarpey
Abazan (s.) 1 . tahl ve karn a niri).
olan [kimse]. Herifka gndr abazan
(bk. Habazan, Zil). 2. Uzun sre Acn kabadays (tr. s. f. arg.) Pa
kadnsz kalan [adam]. Herif altt rasz olduu halde, cmert, eliak
aydan beri abazanm. kimse. Metelie kurun atar ama,
acn kabadaysdlf vesselam . . .
Abeci (s. r. arg.) Aptal. Buraya
bak, abeci. (bk. Aval. Bangoboz, Aba (tr. f.) ekil, defol 1
Cackl k, Dilgoz, Ddk makarnas, Ak gelmek (tr. f.) Yaklamamak,
Gebe, Gebeaki, Hafz, Halalm, H r uzaklamak, yanamamak (bk. Alar
bo, H rt, H r, H yar, Kanser i l ac, ga etmek).
Kakaval, Kereste1 , Koroydo, Mayn,
Pangodoz, Pilaki, Saloz, Tereya, Ak gz (tr. i. dey.) Ayakyolunun
Yanbolu). kubur delii.
Abla (r. arg.) rencilere ya Al ktan gt rmcek ba la
knlk gsterip bol not veren kadn mak (tr. dey.) yiden iyiye zrtle
retmen. mek, ok parasz kalmak. Al!ktan
Ablac (i.) Sevici kadn. Kmm, o gtn rmcek balam da, hala
ablacdlf, alarga dur. fiyakadan vazgemiyorsun ha !
Abliyi karmak veya Abl iyi brak Amak (tr. f.) 1 . G itmek, savumak,
mak (ita. tr. dey.) Soukkanlln defolmak. (bk. Anizlemek, Czdam
kaybetmek, armak. Abliyi kamnca etmek, Czdam ekmek, Cicozlamak,
veya braknca telden yuvarland. Czlam ekmek, zlmek, Dmen
Abullabut (s.) Kabasaba, anlaysz, krmak, Ferti i ekmek, Ferlemek.
a hmak, sersem adam. Abullabutun Fertiklemek, pini kesmek, Krmak
biri. (bk. Andavall, Aval, Bangoboz Kirii krmak, Nokta ol mak, Palamar
Cacklk, Dilgoz, Ddk makarnas, koparmak veya zmek, Panik kr
Gebe, Gebeaki, Hafz, H al81 m, H r mak, Payandalar zmek, Trlamak
bo, H rt, H r, H y a r, Kanser i l ac, TC.ymek, Voltasn almak, Zamkino
Kakaval, Kereste1 , Ke, Koroydo, etmek) . 2. Yaramak, hoa gitmek
Mayn, Pangodoz, Pillki, Saloz, Te yakmak. Bizi amaz, byle yerler
reya, Yanbolu). 3. Sylemek.
-
AM
Amaz (tr. i.) H ile, dalavere. (bk. Afil i (gr. tr. s.) Gsterili, cakal, u
Mandepsi, Tonga, Zoka). afili paoza kitakse 1 (bk. alengirli,
aynal, cakal, fiyakal).
Amaza g el mek (tr. f.) Hileye, tu
zaa dmek. (bk. Tong ya bas Afi (fr. i.) Yalan, dolan, hiyle.
mak, Tongaya dtimek, Tora d {bk. Martaval, Palavra . . . )
mek). Afi yutmak (fr. tr. dey.) Yalana,
dolana, hiyleye kanmak. Azbuuk
Amaz yapmak (tr. f.) Lakrdya
harbi konu be agam, artlk kolayma
anak tutmak, lakrdy davet etmek;
afi yutmuyoruz.
hile, dalavere yapmak. (bk. Ayak
yapmak, D men yapmak, Filim e Aftos (gr. i.) D ost, metres, akal Ali,
virmek). dn gece altosunu hacamat etmi
diyorlar. (bk. Antin , Dalgamotor, Ga
Adadiyoz (gr. s.) Klhanbeyi tavrl
co, Nannik, Paoz).
[kimse] . (bk. Bitirim, Dragon2, Ko
puk, M rmr, Prpr) . Aftospiyoz (gr. b.i.) 1 . nemsiz, de
ersiz, derme atma ey. (bk. Fa
Adam m (tr. n . ) Kendisine yaknl
safiso, Krtipil, Klstr, Mcr, Mo
olan kimseye kar : "aziz kardeim"
l oz, Pofyos, Tapon, Zmbrt). 2. Bu
makamnda kullanlr. Adamm, ne
da kim, sen kim oluyorsun. Aftospi
relerde dolawordun sen. (bk. Anam
yoz be l
babam l .
Afyonunu p atl atmak (far. tr. dey.)
Adembaba (ibr. tr. b. i.) Kl ksz k B i r i n i rahatsz ederek fkelendirmek.
yafetsiz, sa saka l birbirine kar Herifin afyonunu patlatmaya a/J
m olan pis turist. yorsun ama vz gelir ona.
Adres deitirmek (fr. tr. dey.) Aabey (r. arg.) rencilere ya
lmek. (bk. Cavla ekmek, Ka knlk gsterip bol not veren erkek
krdamak, Mortiyi ekmek, Nallar retmen.
dikmek, Tngrdamak, Trlamak2). Aa olmak (tr. dey.) B i r yerde ve
Afaroz (gr. i.) Kovma. ayakta ok beklemek. Nerdesin ya
hu bu saate kadar ? Seni bekleye
Afarozlamak (gr. tr. f.) Kovmak. bekleye aa olduk.
Herifi yerinden afarozlamlar. (bk.
A r ii (b.) Uygunsuz kadn, fahi
Dehlemek, Haydamak, Oksulamak, e. Dalga getiin kadm alf iidir
Pasaportunu vermek, Sepet havas be, sakm evlenmeye kalkma 1 (bk.
almak, Sepetlemek, Sptmak, Y rk, Esnaf1, Antin1 ) .
rtmek1 ) .
A z drt ke olmak (dey.) Keyifli,
Afarozname (gr far. b. i . ) Kovma neeli, ol mak. Bakworum iin i ya
belgesi. "Afaroz nameyi eline ver ni, azm drt ke bugnlerde. (bk.
miler." - H . R.G. Az paa olmak).
Afi (gr. i.) Gsteri, kabadayl k Az paa (s.) Keyifli, neeli, se
Hlfbonun ii hep afi. (bk. Caka, Fa vinli. Paozu tavladm ya, azm pa
sarya2, Fiyaka) . a artk.
A f i kesmek (gr. t r . dey.) Gsteri Az paa o l mak (dE=y.) Keyiften
yapmak, caka satmak (bk. Dmen enayilemek, aptallamak. Hangi dal
yapmak, N umara yapmak, Poli m yap gadasm gene, gryorum azm pa
mak, Racon kesmek2). a olmu. (bk. Az drt ke olmak),
64
ALE
56
ALE
Anaforlamak (gr. tr. f.) almak, Andavalllk (gr. i.) Aptallk, saf
armak, emeksiz ve zahmetsizce, l k, vurdumduymazlk. ek arabam
bedavadan elde etmek. Anaforla olum, andaval/lrktan holanmam
dm papel/eri skl bakalrm 1 (bk. (bk. Kakavall k) .
Araklamak, Bomba patlatmak, Ce
Angut (r. s.) Kal n kafal, sersem,
bellezi etmek, lemek1 , Kaldrmak,
hdk, vurdumduymaz. u angutu
Kaparoz etmek, Kerizlemek, Omuz
svleyiver l (bk. Abullabut, An
lamak, Srklamak, Trtklamak, Tu
davall. Armut, Aval, Bangoboz, Ca
falamak, Tydrmek, Zula etmek).
ckl k. Denyo, D dk makarnas, G e
Anam babam (tr. n.) Candan se be, Gebeaki, Hafz, Halal m, H r
vilenlere kar hitap yol lu bir sz. bo, H rt, H r, H yar, Kanser ilac,
Anam babam amma da konuur Kereste1 , Keriz2, - Ke, Koroydo, Ma
musun sen. (bk. Adamm). yn, Pangodoz, Pilaki, Saloz. Tere
ya, Yanbolu ) .
Anasn n g z (tr. - s. dey.) ok
akgz, hinolu hin. Herif, anas- _
Anlamak (tr. f . ) Faydalanmak. O
nm gz be l lum, yediinden biz de anlayalrm 1
Anas nn ipini satmak (dey.) Za Ano (i.) Sevg i l i, dost. Etme be
rarl, aalk ve baya kimse olmak. anoum, seviyoruz ite, harcama
Grmyor musun olum, anasmm bizi.
ipini satm bir herif, ondan ne bek
Anten (fr. i.) Akl. Anteni alrtrr.
lenir? (bk. akal).
Antifiriz (i.) i ki. Antifirizi ok kul
Anasnn rahminde babasna g
lanryormu. (bk. stim. M azot).
tn dnmek (tr. a r. dey.) Anadan
doma, her hal iyle me'bOn olmak. Antika (lat. s.) Tuhaf, acayip, ga
rip. Ne antika herifmi be 1
Anizlemek (f.) Ayrlmak, uzak
lamak. (bk. Amak, Cicozlamak, Antikalk (lat. tr. i.) Tuhaflk, aca
Czdam etmek, Czdam ekmek, Cz ipl ik. gariplik. Antikalr brrak da,
lam ekmek, zlmek, Dmeni adam gibi konu 1
krmak, Ferlemek, Fertii ekmek, Antin (i.) 1 . Kt, uygunsuz kadn,
Fertiklemek, pini kesmek, Krmak, al fte. (bk. Aftos, -A r ii, Dal
Kirii krmak, Nokta olmak, Pala gamotor, Esnaf, Gaco, Paoz) . 2.
mar zmek, Palamar koparmak, Arka, ard (kap). 3. Lodos rzgar.
Panik krmak, Payandalar zmek,
Anut (i.) Kapalar'da turistlere
Trlamak, Tymek, Voltasn almak,
yol gsteren onursal klavuz.
Zamkinos etmek) .
Anzarot (i.) R ak. Anzarotu yuvar
Andavall (gr. s.) Aptal, saf, vurdum
lamaymca iimiz rastgitmiyor be
duymaz; bn, saf, grgsz [kimse] .
abi! "tam eleneceimiz srrada an
Bo ver u andaval/rya 1 "Ulan
zarot bitti" H . R.G. (bk. Carmak;
-
andavall dolap beygiri misin ?".
Carmakcur, D uziko, i mam suyu, ls
- H . R.G. (bk. Abullabut, Angut, Ar-
tim1 , prna, Prne, Piyiz) .
- mut, Aval, Bangoboz, Cackl k, Den-
yo, Ddk makarnas, Gebe, Ge Apiko (ita. i.) 1 . klk, zariflik. 2. (s.)
beaki, Hafz, H rbo, H rt, H r, H yar, k, zarif, ssl . u abuzettinbt:ye
Kanser i l ac, Kereste1 , Keriz2, Ke, bak, amma da apiko. (bk. Afi l i,
Koroydo, Mayn, Pangodoz, Pilaki, Alengi rli, Covino). [asl : a picco' -
Saloz, Tereya, Yanbolu). dur]. 3. (s.) Hazr, tetik, derli toplu.
67
APT
68
ATM
AslzAde (ar. far. b. i.) Pezevenk. Aremento etmek (tr. gr. f.} al
Bizim as/zade grnrlerde yok. (bk. mak, habersiz a lmak, hrszlk et
Astik, Dasnik, Esnaf1 } . mek. Bizim tabakay gene airemen
to etmiler. (bk. Araklamak, Anafor
Asker (ar. i . f. a rg.) Para. Bugn lamak, Bomba patlatmak, lemek1,
birka askerin yolunu buldum. (bk. Kaldrmak, Kaparoz etmek, Kapa
Drav. D nyalk, Mal2, Mangr, Man rozlamak, Omuzlamak, Srklamak,
g iz, Pul, Ta) . [fransz argosunda da, Trtklamak, Tufalamak, Tydrmek1,
paraya "soldat = asker" derler] . Zula etmek).
Askc (tr. s.) Borcunu vermeyen. Atlamak (tr. f.) Vermek. Bir cgara
Askcdtr, olum, gzlerini iy a 1 atla da cierlerimiz bayram etsin 1
{bk. Bal landrmak, Baylmak, al
Asma dikmek (tr. dey.) Borcunu
trmak, Ekmek1 , Elden gelmek, S
vermemek.
klmek, Toka etmek1, Toslamak2,
Asmak (tr. f.) 1 . Borcunu deme Ulanmak, Yrtlmak). 2. Cima et
mek. (bk. Kaynatmak2, Takmak1 ) . mek. (bk. ivilemek1, Fiek atmak,
2. Yolda giderken bir vesiyle ile ar Kalba ekmek, Kaskaslamak, Le
kadandan ayrlmak. Onu yafl yol himlemek. Mazgalna karg sapla
da asttk. {bk. Ekmek4, Satmak). 3. mak, Nefes ekmek, Parman s
i hmal etmek, srncemede brakmak. latmak, Perinlemek, Pipo temizle
Bu i asmaya gelmez. 4. Gidilmesi mek, imendiferi raya sokmak, i
gereken bir yere gitmemek. iini irmek2, Tezgah kurmak, Uua git
asarsan, sepetler/er seni sonra 1 mek, flemek, frmek, Yefal lemek,
Zmbalamak).
Asma sakal ,. takma b y k {dey.)
Yalan dolan, palavra; Ulan, hi har Atmak (tr. f. f. arg.) Etmek, sy
bi konumazsm, iin gcn asma lemek. Dans attt; ark attt.
sakal-takma btyk. (bk. Atmasyon,
Bom, Dolma1, Dubara, Eftamintokofti, Atmasyon (tr. fr. i.} Aslsz, anlam
G r2, Kantin1 , Kakariko2, Katakofti, sz, uydurma, yalan sz veya haber.
Ktr, Ktrbom, Kofti, Madik, Man Ne kadar da holamrmsm atmas
tar1 , Martaval; Masal, Maval, Palav yondan. (bk. Bom, Dolma1 , Duba
ra, Polim, orolop, Torpil1 ) . ra, Eftamintokofti, Kantin1, Kaka
riko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom, Kofti,
Astar etmek {dey.) Beklemek, bek M adik, Mantar, Martaval, Masal, Pa
letmek. Aynasz yolumu astar edi lavra, Polim, orolop}.
yor.
Atmasyoncu (tr. fr. s.) Yalanc. At
Astik (erm. i.) Pezevenk. {bk. Asl masyoncudur, anlatttklafl hep ttra
zde, Dasnik, Esnaf1 ) . (bk. Bomcu, Ktrc, Palavrac) .
Aa mahalle (tr. a r . i . ) Genelev. Atmasyonculuk (tr. fr. i.) Yalanc
Papel/eri ulanmca aa mahalle l k. Herifin ii gc atmasyonculuk.
ye doru sarkm. {bk. Mantarclk, Palavracl k, Uy
Armasyon (tr. fr.) alma, hrsz- durmasyonculuk) .
1 k etme.
Atmasyonel (tr. fr. zf.) Yalan.uydur
Aremento (tr. fr. i.) (bk. Arak, ma tarafndan. Atmasyonel partifis
Kaparoz. Pandufla}. yon = mbalagal tarzda yalan.
69
ATM
Atm altya balamak (tr. dey.) i l e oyun oynama, klt tanma. Kat
B i r ii neticeye balamadan halle tamyordum, stelik faay grdm,
d i lmi gstermek. Saloz gene bizi iin avantasma katm. 3. Bedava,
altm altya balamak stiyor, ama zahmetsizce, parasz elde edilen ey.
kim yutar. (bk. Anafor, Bele, Habeden, Lp).
Atm dokuz (69) (dey.) M inet Avantac (ita. tr. s.) B i r eyi para
leme, minet yapma. sz ele geirmek isteyen kimse. A van
tacdr, alffsa nazik bedeni incinir.
Atomlamak (fr. tr. r. arg.) Snfta (bk. Anaforcu, Belei, Lp, Ot
kalmak. Bizim Ali fizikten de atom lak).
lam. (bk. akmak3, uvallamak, Avantaclk (ita. tr. i.) Bir eyi pa
Trlamak, Top atmak2, Torpillemek). rasz ele geirmek isteme. Birak u
Atras (i.) K, makat. (bk. Boha, avantac/ da a/Jmaya bak 1 (bk.
Boyata, ukur, Davul. Defans, Def Anaforculuk, Beleilik, Kaparozcu
ransiyel, Ense, Kase, Semer, Tiz). l u k, Lplk, Otlaklk) .
Avadanlk (tr. i.) H aefe. Avanta etmek (ita. tr, f.) Zahmet
siz, bedavadan kazanmak. Bugn
Aval (fr. s.) Saf, budala, bn, ah lerde avanta ettiimiz yok.
mak. Ulan aval, say ile kendine gell Averta (ita. zf.) Ak, serbest. iste
(bk. Abullabut, Andava l l , Angut, diiniz kadar para koyabilirsiniz, ka
Armut, Ayran azl, Bangoboz, Ca sa averta [yalnz "paseta"da kul
cklk, Denyo, D dk makarnas, Ge lanl r].
be, Gebeaki, Hafz, H rbo, H rt, Ayak yapmak (tr. dey.) B i ri n i a l
H r, H yar, Kanser i lac, Kereste1, datmak, kandrmak i i n dalavere e
Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan virmek. Anoa ayak yapma, dolma
godoz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan yutmaz. (bk. Amaz yapmak, D
bol u ) . m e n yapmak, F i l i m evirmek).
Aval aval (fr. zf.) Aptal aptal. A val Ayaz (tr. s.) 1 . Fena, zararl veya
aval yzme ne bakworsun, may tehlikel i durum, yer. Oras ayazdr,
mun mu oynuyor. ben gitmem; iler ayaz. (bk. Ayna
Avallk (fr. tr. i.) Aptal l k, sersemlik, sz1 , Kertan, M adara, Ya). 2.(r.
bnlk. Bulduumuz paranm yall arg.) Korkulan, zor [ders]. Bugnk
sm sahibine bffakmakla aval/J/Jktan dersler hep ayaz.
baka bir ey yapm o/mazsmz. Ayazaa (tr. i. r. arg.) Gayet sert,
H.R.G. (bk. H rtapozluk, H rtlk, H yz gl mez, talebeti korkutan ho
rl k, H yarlk). ca. lk ders ayazaanmdr, gzn
a
Avans vermek (fr. tr. dey.) Bak Ayazlamak (tr. f.) Bo yere, bey
yla mit vermek [kz veya kadn]. hude yere bir yerde beklemek. Sa
u kza bak yahu, dpedz avans bahtan beri burada ayazladk, ne
veriyor; eyvala aa, ben as/Jyorum gelen var, ne giden. (bk.Kazklamak2).
( peine taklyorum). (bk. Pas
=
60
AZR
61
B
Baba (tr. i.) Erkeklik aleti. (bk. Ba ruyorsun, askerleri ( paralar) bal
=
62
BEY
Basmak (tr. f.) 1 . Yrmek, ekil Bele (ar. s.) Zahmetsizce, beda
mek, gitmek. Bas urdan 1 (bk. A vadan elde edilen [para, eya] . Be
mak, Anizlemek, Aralanmak, Czlam lei kim sevmez be olum 1 (bk. A
ekmek, Cicozlamak, zlmek, D nafor, Avanta, H abeden, Lp).
meni krmak, Ferlemek, Fertii ek
Belei (ar. tr. s.) Belee konmak
mek, Fertiklemek, ipini kesmek, Kr
isteyen, bedavac [kimse]. Bele
mak, Kirii krmak. Nokta olmak, Pa
idir, pek yanama 1 (bk. Anaforcu,
lamar koparmak veya zmek, Panik
Avantac, Lp, Otlak) .
krmak, Payandalar zmek, Trla
mak, Toz olmak, Tymek, Voltasn Beleilik (ar. tr.) Bedavaclk, Bir
a lmak, Yelkenlemek, Zamkinos et eyi parasz elde etmek isteme. Bllak
mek). 2. Tehlikeye dmek. Tongtya u beleilii de almana bak 1
bast.. 3. Aldanmak. (bk. Boul (bk. Anaforculuk, Avantaclk. Ka
mak, Kafeslenmek, Tora dmek) . parozculuk, Lplk, Otlakl k).
Bastrmak (tr. f.) Koymak, brak Belee konmak (ar. tr. dey.) (bk.
mak, vermek. "Postu serdin haydi Anafora konmak).
basttr belii de al voltam l" - Kemal BelOce (s. f. arg.) G zel, gzelce.
Tahir. Beriki daha beluce.
Bastonu krmak ( ita. tr. dey.) Bel
Besmele g rm eytana dn
soukluu olmak. Klfmz fenere ya
mek (dey.) Korkmak. (bk. eytan
nama, kaflmam sonra bastonu k
arpm kei yavrusu gibi titremek) .
rarsm. {bk. Kam krmak).
Be (tr. s.) Put. (bk. D mbelek,
Baka (tr. i.) ingene. Baka diye
Esnaf1, Folluk, Gtlek, bnetor, i nek,
ingeneye derler.
Kayarto, Kova, Kuzu, Taync, Teker
Ba parman bkmek (tr. dey.) l ek, Verek) .
Yankesicilik etmek. Belik (tr. s.) M e'bOn. (bk. be
Bayat (tr. s.) Khne fikirli ve dn yldz, Dmbelek1, Esnaf, Fol luk2,
celi, geri kafal [kimse]. u bayatm Gtlek, Halka, bnetor. nek, Kayar
kellesini az buuk trp/emeli. to, Kei, Kova, Taync, Verek).
Bayl mak (tr. f.) Para vermek, bor Be yldz (tr. b . s.) M e'bOm. Be
demek. Bayl bakalm papel/eri. (bk. yldzdlf, bover l (bk. Belik, Dmbe
Ballandrmak, al trmak, Elden gel lek2, Esnaf, Fol luk2, G tlek, bnetor,
mek, Sklmek, Toka etmek1 , Tosla l n ek3, Kayarto, Kei, Kova, Taync,
mak2, Ulanmak, Yrtlmak). Verek) .
Beton gibi (f . tr. s. r. arg.) Der
Bayramlk az (tr. st.) Kfr. Ona
sine iyi alm, kendisine ok
bayramlk bir az lazm. (bk. Ka
g venen rencinin durumu. Bizim
lay, Kantarl).
dede bugn beton gibi, barbunyaya
Bayramlk azn amak (dey.) ( = on numaraya) konacak.
Kfretmek. Adama zorla bayram/Jk
Beyaz (ar. i.) Eroin. Beyaz m ister
azm atmyorlar be birader. (bk.
sin, siyah m? (bk. H orain, Mal3,
Ana avrat asfaltta dolamak veya
Orain, Toz) .
Komak, Ana avrat dmdz g itmek.
Kalay basmak , Kalaylamak, Kan Beybaba (tr.b.i.) Arbal , hatrl
tarl atmak, Kantarlya basmak, O [adam] . Beybabaya bo verme, yer
kumak, Perdahlamak2). sin marizi, kaflmam ha 1
63
BID
Bdk (r. arg.) Ksa boylu erkek Bitirimlik (tr. i.) Klhanbeyilik:
retmen. "Bu bitirimlik diplomasm sylftttm"
(Salata Dergisi S.Salp).
Byklya piyaz vermek (tr. far.
dey.) Polis. jandarma, inzibat g ibi B itirim yeri (tr. i.) Kumarhane. Bi
kimselerle ho geinmek. tirim yerleri bizi amyor artk. (bk.
Bitirim2, D kkan, Tekke, Tripo).
Bldrcn (tr. i.) Ksa boylu, etine
dolgun kadn veya kz. Bldrcma gel, Bitirmi (tr. s.) Tecrbeli, bilgil i,
bldrcma. (bk. Pili). akgz [kimse] . Herifi grme, bitir
Bzdk (erm. i.) ocuk. Bu bzdk mi.
da nereden tredi. (bk. orulu ) . Bitlemek (tr. f.) Kavga karmak iin
bahane aramak.
Biimlemek (tr. f . ) 1 . Utandrmak,
morartmak. Herifi yle bir biimle Bitlenmek (tr. f.) Paral olmak, pa
di/er ki. 2. Cimaetmek. (bk. Atla ras olmak. u hacaay svte de,
mak, arpmak, atya kmak, i biraz bit/ene/im be olum 1 (bk. Ta
vilemek1 , Ddklemek, Fiek at tutmak, Tutmak) .
mak. Grnavlamak, Kalb.a ekmek, Bitli (tr. s.) Az paral ; hi parasz. (bk.
kaskaslamak, Kiremit aktarmak, Le Dragon1 , Hafif, H asta 1 , Kokoz,
himlemek, Ltrefil yapmak, Mazga- Tngr, Trl).
1 na karg saplamak, Nefes ekmek,
Bizden (tr. s.) Kurnaz, akgz. Ha
Parman slatmak. Perinlemek, Pi
san bizdendir, korkma istediin gibi
po temizlemek, Saat ayarlamak, i
i/e l
mendiferi raya sokmak, Su piir
mek, iirmek2, Tezgah kurmak, T Bocurgat yapmak (dey.) Burnu
64
BOZ
Bom (tr. s.) Yalan. (bk. Atmasyon, mak, lska gemek, Kelemek, Kum
Dolma, D ubara, Eftamintokofti, Kan pas sallamak, O m uz vermek, Tonel
tin, Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktr gemek, Yan izmek, Yan sallamak).
bom, Kofti, Madik, Mantar, Martaval,
Masal, Polim, Palavra, orolop). Boyal (tr. i.) Renkl i mavi) ispirto.
Yolsuzluktan boyal ie ie iflahmz
Bom atmak (tr. f.) Yalan sylemek. kesiliyor.
ii gc bom atmak. (bk. Mantar
Boyata (i.) G t, k. (bk. Atras,
atmak, Martaval okumak, Maval o
Boha, Davul, Defransiyel, Ense, Ka
kumak).
se, Kfe, Semer, Tiz) .
Bomba patlatmak (ita. tr. f.) arp
Bozalamak (f.) Kusmak, kayetmek.
mak. armak, almak. (bk. Anafor
Prnay fazla almca boza/amaya ba
lamak, Cebellezi etmek, Kaldrma!<,
lad. (bk. Kartvizit brakmak, tmek,
Kaparoz etmek, Kaparozlamak, O
Tavus kuyruu karmak) .
muzlamak, Srklamak, Trtklamak, Tu
falamak, Tydrmek1 , Y tmek, Zu Bozmak (tr. f.) Mahcup etmek,
la etmek) . utandrmak. Maval okumaya ba
/aymca, herifi bozdum. {bk. Biim
Bombili (i.) Zeker. (bk. Alat, Ba
lemek, Bozum havas almak, Ke
bafingo, Babatorik, Kereste2, Mas
etmek).
lahat, Matrakuka, Zekeriya, Zurna2).
Bozuk para (tr. far. s.) oluklu
Bomcu (tr. s.) Yalanc. Amma da
ocuklu aile.
bomcu imisin ha 1 (bk. Dublrllc,
Ktrc, Madiki) . Bozu m (tr. i.) Paralarn suyun u ek
mesi; mahupluk, utangalk. Bo
B o p b o p ( i.) Poker oyunu.
zum kt eymi be hacm 1
Bora patlatmak (gr. tr. f.) ok kz
mak, h iddetlenmek, ate pskrmek. Bozum etmek (tr. dey.) Mahcup
etmek, utandrmak. Bir alay ada
Borda (ita. i.) Yan. Bordama gell
mm iinde beni bozum edersen,
Borda borda (ita. zf.) Yan yana bir alay ktee haZIT oll (bk. B i
[oturma] . imlemek, Bozmak, Bozum havas
almak, Faasn almak, Ke etmek).
Boru (tr. s.) 1 . Bo, a nlamsz [sz].
(bk. Fasarya , Madara, Pofyos, Si Bozum havas (tr. ar. b. i.) Mah
fos). 2. Fena (bk. Aynasz1 ) . [boru cupluk, utangal k. Atar m/Sln i
mu bu = ol u r ey mi bu]. kembe-i kbradan, al sana bir bo
zum havas imdi!
Bolamak (tr. f.) Peini brakmak,
vazgemek, nem vermemek. G Bozum havas almak (tr. a r.
ryorum, sen bizi boladm artk. (bk. dey.) Mahcup etmek, utandrmak.
Bovermek, Dalga gemek, H aspi Zibidiye, iyiden iyiye bozum havas
gemek, Haylamamak, lska gemek, alyorsun da, hi oral olmuyor ya
Kelemek, Kumpas sal lamak, Omuz hu 1 (bk. Biimlemek, Ekitmek, Fos
vermek, Tonel gemek, Yan izmek, latmak).
Yan sal lamak). Bozum olmak (tr. f.) Mahcup ol
Bo vermek (tr. f.) Kulak asmamak, mak, utanmak, Bozum olunca yo
nem vermemek. Ne halt ederse et urt gibi klZarma sakn 1 (bk. Amorf
sin, bo ver i (bk. Bolamak, Dalga olmak, Dut g ibi ol mak, Ekimek1 ,
gemek, Haspi gemek, Haylama- Foslamak, Madara ol mak, imek).
66
BC
Bcek sokmak (tr. dey.) Kar koca dil, Kandi l l i, Kp, M atiz, Turu, Va
arasna girmek. "Sana tavsiye yu pur, Ykl2, Zom2).
vamza bcek sokma I ". (Salata Der Burnunu ekmek (tr. dey.) Para
g isi - S.Salp) sz kalmak, zrtlemek. Herifcio
lu aylardanberi burnunu eker du
Brtlen (tr. i.) Kusmuk. urada rur. (bk. Kokozlamak, trl lamak,
brtlen var, teden dolan 1 Uyuz olmak) .
Brtlen karmak (tr. dey.) Kay B uruuk (tr. s.) i htiyar, yal . "Bana
etmek, kusmuk. ienin hepsini yu bakm buruuklar" (Salata Dergisi -
varlama, brtlen , kartrsm sonra. S.Salp)
(bk. tmek2, Tavus . kuyruu kar
mak, Kartvizit brakmak) . Btn (tr. i.) O n l i ral k klt para.
(bk. Evlek).
B ulg urcu (tr. i.) Soyguncu. "Harp B yk kurna (tr. ar. r. arg.) O
zamamnda halk soyan bir iki bul kulun disiplin kurulu bakan. B
gurcu var." - H.R.G. (bk. Arak) . yk kurnaya den, ok terler.
Bulgurculuk (i.) Soygunculuk. Bzk (tr. i.) Cesaret, yrek. Onun
Bulgurculuu b!fakp diilie ba karsmda konumaya bzk ister.
lam. (bk. Araklk).
Bzkta (tr. b. i.) Kafadar, kafa
B ul ut (tr. i.) ok sarho. Herife bak, dengi olan arkada. Senin bzkta
bulut ! (bk. D ut, Fil ispit, Fitil, Kan- m geliyor ite 1
66
c
Cacklk (tr. s.) Aptal, salak, enayi ...., Cartay ekmek (dey.) lmek. Dn
(bk. Andavall, Angut, Armut, Aval, gece cartay ekmi. (bk. Cavla
Bangoboz, Denyo, D dk makar- ekmek, Cavlamak, ngra ek-
nas, Gebe, Gebeilki, H afz, Ha- mek, G mlemek, Kakrdamak, Mor-
lalm, H rbo, H rt, H r, H yar, Kan - tiyi ekmek, M ortlamak, Nallar at-
ser i l ilc, Kereste, Ke Koroydo, Ma- mak, Nallar dikmek, Sfr tketmek3,
yn, Pangodos, Pililki, Saloz, Tere- Tngrdamak, Trlamak1 , Yrmek1 ,
ya, Yanbolu). Zbarmak).
Caka (gr. i.) G steri, kabadayl k. Cavalacoz (s.) Dermeatma, ky
Olum, bize de mi caka. (bk. Afi, metsiz [ey veya kimse]. Cavala
Fiyaka). coz eylere bo ver i Cavalacozun
Cakal (gr. tr. s.) G sterili . una biri! (bk. rn k, Fasafiso, M oloz,
bak, ne de cakal paozmu meer. Tapon, Zmbrt3) .
(bk. Afil i, Aynal, Fiyakal ).
Cavla ekmek (tr. dey.) lmek.
Caka satmak (gr. tr. dey.) G steri iroz Mehmet'e ok yandm, pisi
yapmak. Bize de mi caka satlyorsun pisine cavla ekti! (bak. Cartay
yoksa 1 (bk. Afi kesmek, Fiyaka sat ekmek. Cavlamak, ngra ek
mak) . mek, G mlemek, Kakrdamak, Mor
tiyi ekmek, Mortlamak, Nallar at
Camc (tr. i.) 1 . Camdan evin iini g mak. Nallar dikmek, Sfr tketmek3,
zetleyen. Camc geldi, indir perdeyi Tngrdamak, Trlamak1, Yrmek1 ,
aa. (bk. Dikizci, Rontgenci) . 2.
Zbarmak.)
Kurnaz.
Camclk (tr. i.) Camdan evin iini Cavlaklamak (tr. f.) Sulanmak,
gzetleme. (bk. Dikizcil ik, Rontgen hi yoktan kavga karmak. mer,
cil ik). iki tek parlatmca cavlaklalf. (bk.
Cvkmak) .
Cilmi (ar. i.) Kalabalk, sknt l yer.
Cavlamak (tr. f.) ceki dnyaya
Cam krmak (tr. dey.) Kzln g itmek. (bk. Cavla ekmek).
bozmak. (bk. ereve datmak).
Carmak (erm. i.) Rak. (bk. Anza Cebellezi [ol mak, etmek] Hakk
rot, D uziko, i mam suyu, lstim1, Pr ol mad halde b i r eyi kendine mal
na, Prne, Prn, Piyiz). etme [k], cebine kaydrma [k] . Bi
zim paket cebellezi olmu; aky
Carmakcur (erm. b. i.) Rak. [car da cebellezi etmiler. (bk. Anafor
mak beyaz + cur su : beyaz su] .
= =
lamak, Araklamak. Kaldrmak, Kapa
(bk. Carmak) . roz etmek, Kaparozlamak, Omuzla
Carrom (i.) tkrfdm, zppe, ken mak, Srklamak, Trtklamak, Tufa
dini beenmi. Carromun tekidir, lamak, Tydrmek1 , Yrtmek2, Zu
yan iz i la etmek).
67
CEP
Cep astar (ar. tr.) Para czdan. Czlam (tr. i.) Kama, savuma. (bk.
Biraz ulan da cebimizin astao en Czdam) .
lensin. (bk. ark1 ) .
Czlam ekmek (tr. f.) (bk. Czda
Cephane (i.) Afyon. Cephanemiz m ekmek) .
kalmad be baba!tk. (bk. Hap. M a
Czlamlama (tr. f.) Savumak, uzak
cun, Siyah, ra, Toprak).
lamak, kamak. (bk. Czdam ek
Ceza kesmek (ar. tr. dey. f.arg.) mek).
Hem kendine, hem de bakasna
Cicibaba (tr. ed.) " Hazret, reis" gibi
smarlamak [ay, kahve, iki . . . ]. Bi
bir eit hitap ekli. Bana bak cici
ze de bir ceza kes baka!tm, gene
baba 1 bu gece Ahmet'e dyoruz.
bize ceza kestiler. . .
Cicoz (tr. ed.) H i , yok. Bizde mete
Cgaral k ( i.) Esrar [iilen ] . Var m
lik cicoz.
cgara!tm ? (bk. Ampes, Dalga, Di,
D u man, H urda, Nefes, Ot, Sarkz). Cicozlamak (tr. f.) Savuup git
mek, kamak, uzaklamak. (bk. A
Cmbz (r. arg.) rencileri s
mak, Czdam ekmek, Czdam et
rekli olarak tedirgin eden, ineleyen
mek, Czlam ekmek, zl mek,
kadn retmen.
D meni krmak, Fertii ekmek, Fer
Cvk (tr. s.) Sulu [adam] . Amma da tiklemek, pini kesmek, Krmak, Ki
cvtk herif imi, sepetle unu 1 (bk. rii krmak, N okta ol mak, Palamar
amur, Maya, Paavra, Svk) . koparmak, Pani k kirmak; Toz olmak,
Tymek, Voltasn a l mak, Yelkenle
Cvkmak (tr. f.) Sululuk etmek. ki
mek, Zamkinos etmek, Zplamak).
tane yuvarlaymca, balad cvkma
ya. (bk. Cavlaklamak). Cierleri bayram etmek (dey.)
Czdam (tr. i.) Kama, svma. Ba Cigarann duman n iine ekmek.
ktyorum, gzn czdamda hep. (bk. Cigaray kul/amyor ama, cierleri bay-
68
CUR
Cumartesi ocu u (dey.) Besme Cura (ar. i.) 1 . Cgarann son yudumu.
l esiz, pi. Cumartesi ocuudur, bo Curas da bizim olsun 1 2. G t. (bk.
ver. (bk. Fr, G ndzleme, Kap ara
Atras, Boha, B ayata, ukur [yalnz
l ) .
delii], Davul, Defans, Defransiyel,
Cumhuriyet (ar. i.) B i r l i ralk kt
para. (bk. Asker, Papel1 ) . Ense, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) .
6S
aa (gr. i.) H atrl kabaday. latmak2, Torpillemek). 4. Tokat vur
mak. Bodoslamadan bir tane a
aanoz (i.) arpk, omuzun u ileri karsam grrsn. 5. Kt bir nes
srp enesini arptarak yryen
neyi iyidi r diye yutturmak. Baklf saati,
[kimse] . "aanoza bak, akil fikri
altm gsterip aktt.
racon kesmek", H.R.G. (bk.Pavurya).
akoz etmek (dey.) 1 . Gzetle
aanozlamak (f.) Omuzun u ileri mek. Bir akoz et bakaym oktan
kar.p, enesini eerek yrmek,
akoz etmek (dey. ) 1 . G zetlemek.
bir omuzu dk olarak yrmek.
Bir iki akoz et bakaym etraf, ay
"Sen rakdan biraz aanozlamsm
naszlar gzkyor mu7 2. Anlamak
. "- H . R.G. (bk. Pavuryalamak).
vaziyeti oktan akoz etmitim.
. .
. . .
, 70
IK
amurlamak (tr. f.) iince sul.u, ar aas (f. tr. i.)t Belediye zabta
srnak, amur olmak, cvtmak. iki memuru.
tek parlatmca amurlat.
atal atmak (tr. dey.) E l atmak, yan
apaul (tr. s.) Kyafetsiz ve da mak, burnunu sokmak. Kendi ileri
nk [adam]. az geliyormu gibi o ie de, atal att.
apa u l l uk (i.) apaul olma hal i,
at ( i.) fer. (bk. Enginar, Fol l uk1 ,
kyafetsizlik, danklk. Vazge u
eriat evi) .
apaul/uktan da adam gibi giyin
biraz. atya kmak(tr. dey.) Cima et
aparize getirmek (dey.) Tuzaa mek. (bk. arpmak, ivilemek1 ,
drmek. (bk. Tongaya drmek). Fiek atmak, Kalba ekmek, Kaskas
lamak, Lehimlemek, Mazgalna kar
aptan dmek (dey.) Artk i g g saplamak, N efes ekmek, Parma
remeyecek, kendisinden i beklene n slatmak, Perinlemek, Pipo te
meyecek bir hale gelmi olmak. mizlemek, imendiferi raya sokmak,
yok onda, aptan dm o artk. iirmek1 , Tezglh kurmak, Uua
ark (far. i.) 1 . Para czdan. u g itmek, flemek, frmek, Vuru
hacaanm anm tlftk/ayver. 2. mak, Yefal lemek, Zmbalamak) .
(f. arg.) Otomobilin d lastii. a avanozlamak (tr. f.) Erlik gs
nklan yenilemeli ( = otomobilin d termeye kalkmak. "Bu sefer, ar
lastiklerin i deitirmeli ) . pttt boynu ile daha avanozlaa
arliston [marka] ( ing. i.) 1. Zppe rak hocanm kulama bir ikinci fs
(bk. Abuzettinbey, Didon) . 2. (s.) geti." H . R.G.
Yen i icat, az bulun ur, antika. Olum, aylak (s.) Acemi, tecrbesiz, toy
bizim akaralmaz, arliston mar [fr]. ok aylaksm daha, okulu
kadlf, ne konuuyorsun sen 1 var olum
arp l mak (tr. f.) Sevmek. Afili pa ayekeri (dey.) [iilen] Esrar. Az
ozu grnce gene arp/dm ha 1 buuk ayekeri toka et de cierle
(bk. Gevemek). rimizi bayram etsin be abil (bk. Am
arpmak (f.) Cima etmek. (bk. pes, Cgaral k, Cuk, Dalga1 , Di,
ivi lemek1 , Fiek atmak, Kal ba ek D uman; [ufak] H u rda, l h, [bir avu
mek, Kaskaslamak, Lehimlemek, Maz l uk] Kabza; Kaynar; [iyi] Konca;
galna karg saplamak, Nefes ek [kt] Paspal; [bozuk] Toprak; N e
mek, Parman slatmak, Perinle fes, Ot, Sarkz2) .
mek, Pipo temizlemek, imendiferi ene oyunu (tr. dey.) Konferans.
raya sokmak. iirmek1 , Tezgah kur "Bu konferans, ene oyununu ka
mak, Uua gitmek, flemek, fr ranlar 'susmak altmdll' diyenler de
mek, Yefallemek, Zmbalamak). il mi?" Can Pazar- H . R.G.
araf (far. i.) 1 . B tn bir bin l i ereve datmak (dey.) B ikrin i
ral k. arafa sulanmayalm, olum 1 izlle etmek [ b i r kzn].
(bk. Taban hals) . 2. Esrar sarlan
sigara kld. ban (i.) Yzk. O afili bam ner
den arakladm be day 1
araflamak (far. tr. f.) Ktle
mek, fena bir duruma dmek, ba k nt (tr. i . ) Cgara. Otlaklta
belaya g irmek. "Yakalamrsak fena bo ver olum, bu istediin kamc
araf/adk." H .R.G. kmt yahu l (bk. Mal4, Sipar, Sipsi ) ,
71
IK
kmak (tr. f . ) Vermek. k olum, iroz (gr. s.) Zayf, elimsiz ve kuru
yirmi papeli. (bk. Bal landrmak, Bas adam.
t rmak, Baylmak, al trmak, Elden
gel mek, Sklmek, Toka etmek, Tos ivilemek (tr. f.) 1 . B ak veya ak
l amak, ulanmak, Yrtlmak). ile vurmak, yaralamak. Despina'y
ivilemiler. (bk. Hacamat etmek,
ngar karmak (f. dey.) Kavga, Hacamatlamak, Mhlamak, iirmek1 ,
grlt etmek. mgar karmadan ilemek) . 2. Cim a etmek. (bk. Fi
.
72
R
Dalaverecilik (it. tr. i.) Yalancl k, Dalg (tr. s.) Birinden habersiz bir
uyduruculuk, hilecil ik. Dalaverecilik ey almak adetinde bulunan. Dal
le i yrmez. (bk. Atmasyonculuk, gttr, gzn a.
Mantarclk, M uslukuluk, Palavra Dam (i.) H apishane. Kr Yusuf da
cl k, Polimcilik, Tavcl k, Uydurmas ma km diyorlar, haberin var m?
yonculuk). (bk. Del ik, Kafes, Kodes, Mektep) .
Dalga (tr. i.) 1 . Esrar. Biraz dalga Damarlar aha kalkmak (tr. dey.)
ulan ( = ver) . (bk. Ampes, D i, istekl i olmak, can ekmek. "Anla
H urda, Nefes, Kabza, Konca, Paspal, dk . . . ballandrma, damarlartm aha
Toprak). 2. Nesne, ey. 3. Hal, va kalkwor.'' H . R. G .
-
ziyet, durum, i. Kwak dalga imi Damgal (tr. i.) Para (bk. Asker. D n
buras be 1 4. ligi kurulan kadn, kz;
yalk, Ma12, Mangr, Mangiz, Pul,
sevgil i. Ta).
Dalgada ol mak, Dalgaya dmek Damlamak (tr. f.) kagelmek, bir
(tr. dey.) Esrar keyfiyle mest olup yere vaktinde yetimek. O imdi dam
kendinden gemek. lar. (bk. D mek) .
Dalga gemek (tr. dey.) Dalgn Daniska (s.) 1 . Aa, halis. Bu yap
olmak, nem vermemek, zerinde tm ie, enayiliin daniskas derler.
durmamak. Dalga geme, olum, (bk. Kyak). 2. ( i.) z, esas. O, iin
insan gibi konuuyoruz. (bk. Bo daniskasm bilir.
lamak, Bo vermek, Haspi gemek,
Dasnik (erm. i.) Pezevenk. ( bk.
lska gemek, Haylamamak, Ke
Aslzade, Astik, Esnaf1, Geyik).
lemek, Kumpas sal lamak, Omuz ver
mek, Tonel gemek, Yan izmek, Yan Davul (i.) 1. G t, K. (bk. Atras,
sal lamak). Boha, Boyata, Defans, Defransiyel.
Ense, Kase, Kfe, Semer, Tiz). 2.
Dalgamotor (b. i.) Dost, sevgili,
(r. arg.) ok iman kadn
metres. Senin dalgamotoru grdm,
retmen.
imdi bakas idare ediyor galiba.
Day (tr. i.) 1 . Kendisine dayanlan
(bk. Aftos, Antin, Gaco, Mantunita,
kimse, koruyucu. Arkasmda day/SI
Nannik, Paoz, Zamazingo) .
var, ona vz gelir. 2. Polis, jandarma.
Dalgasn talamak (tr. dey.) i (bk. Aynas.z, Gelin alclar, Mik
n i bozmak, Pimi aa su katmak. rop1 , Tahtakoz) .
Dalgaya gelmek (tr. f.) Dalgn ol Daybey {tr. i .) Polis.
mak, nem vermemek, dalgnl na Days d mende [olmak] (tr.dey.)
gelmek. Dalgaya gelmeyiz, gzn Tarafl, arka l ve bir kimseye gve
a l (bk. Dalga gemek). nir [olmak].
Dalgaya getirmek (tr. f.) Dalgnl Dede (tr.r. arg. i.) Yal ve bykl
na getirmek, kandrmak. Herif dal byk talebe. Dedede santral (= ze
gaya getirip, rk portakallar yut ka) ne gezer yahu 1 2. Yal esrarke,
turuyor. serseri.
74
DIR
Defans (fr. i.) K, gt [btn ola Delik (tr. i.) H apishane. Ali, on
rak] . (bk. Atras, Boha, B ayata, gnden beri delikte imi. (bk. Kafes,
Davul, Defransiyel, Ense, Kase, Kfe, Kodes).
Semer, Tiz) . Deliksiz (tr. zf.) Meydan vermeksi
Defransiyel (fr. i. f. arg.) (bk. zin, msaade etmeksizin, aralksz.
Atras, Boha, Bayata, Kase, Kfe, Deliksiz bitirmek.
Semer. Tiz). Dem (far. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am
pes, Cgaralk, Cuk, Dalga1, Di,
Defteri Kebir (.- inden okumak)
D uman, Fino, G ubar, Hanteri; [ufak]
(ar. dey.) Sunturlu kfr (etmek) :
H urda, l h, [bi r avuluk] Kabza;
'"Dilerini gctrdatarak defteri kebi
Kapakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Kon
rinden bi(r) okudu"' H . G . R. (bk.
-
ca, Mal; [kt] Paspal, Pf; [bozuk]
Kalay, Kantarl) [mastar olarak] (bk.
Toprak; Nefes, Ot, Sarkz2).
Kalay basmak, Kalaylamak, Kantarl
atmak, Okumak, Perdahlamak2). Demir ekirdek (tr. b. i .) Mermi.
Demir hindi (b.s.) H asis. tamahkar,
Defterini d rmek (ar. tr. dey.) l
el isk, pinti. Btrak u demir hindiyi,
drmek. Olum /afmm nerden k
amyormu gibi aynaya bile bak
tJm bilmezsen sonra adamm def
myor.
terini drer/er, gzn a 1
Demiryolu (tr. i . ) D e (tavlada) .
Deirmen (tr. i.) Cep veya duvar kzler ( = cvl zarlar) demiryolunu
saati. Ka papel tosladm ( = ver buldu. (bk. Srtkara).
din) bu klstr deirmene.
Denyo (s.) 1 . Alk, sersem, bn. bu
Dehlemek (tr. f.) Kovmak, dar dala. (bk. Abul labut, Andava l l ,
atmak, bandan savmak. Sululuk Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
edince herifi deh/emiler. (bk. Hay Bangoboz, Cackl k, Ddk makar
damak, Pasaportunu vermek, Sepet nas, Gebe, Gebeaki, Hafz, H ala
havas almak, Sepetlemek, Spt l m, H rbo, H rt, H r, H yar, Keres
mak). te1 , Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn.
Pangodoz, Pilaki, Saloz, Tereya,
Dekarya (gr.) O n para, onluk. '"Ko
Yanbolu). 2 . (i.) Rehin. emanet.
cakandan birka dekarya szd
rmcaya kadar imamm ben de sz
Deplasman ya pmak (fr. tr. r.
yorum."' H.R.G.
-
arg.) Yaz l imtihan esnasnda ko
n umak. retmen smlfta deplas
Delege (fr. i . r. arg.) Aptal, ser man yapmay nledi.
sem, a hmak, budala. Btrak u dele
Depo (fr. s. r. arg.) Kendi alann
geyi, ondan haytr yok ! (bk. Abeci,
da ok bilgili, tecrbeli hoca. Bizim
Abullabut, Ahlat, Andavall, Angut,
matematiki depodur, ne istersen
Armut, Aval, Ayranazl. Bangoboz,
sor.
Cacklk, Denyo, Dilgoz, Ddk ma
karnas, Gebe, Gebeaki, Habeci, Deveye binmek (tr. dey.) Esrar
H abeci kostik, H afz, H alalm, H a n ekmek. Ka gndr deveye bindi
davall , H rbo. H rt, H rtapoz, H r, imiz yok be ahi, iyice harmanJZ.
H yar, lspanak, Kanser i l ac, Kaa (bk. Nefeslemek, Ot yemek) .
l ot, Kaalotzade. Kakaval, Kereste1 , Dragon (fr. s.) 1 . Parasz, zrt.
Keriz2, Ke, Korodyo, M antar2, Ma (bk. Bitli, Hafif, H asta, Kokoz, Tngr,
yn, Maval, Pangodoz, Pillki, Saloz, Trl). 2. (i.) Kopuk, klhanbeyi. (bk.
Tereya, Yanbolu). Adadiyoz, M rmr).
78
DIR
Drav ( i.) Para. (bk. Asker, Damgal, Dikizci (i.) H rszlarn sanatlarn
D nyalk, Mal2, Mangr, Mangiz, Pul, g sterdikleri srada bulunan gzc.
Ta) . Dikizci gelmezse, topumuzu piyas
tos ederler ( yakalarlar). (bk. Er
=
Dzdzc (s.) B i r eit dolandrc. keteci, Rontgenci).
Dzdzcmm biri imi . . .
Dikizcilik (tr. i.) Haber vericilik,
Dzgal (gr. i . ) Sakal. u moruun dz mzevircilik. Dikizcilii b1Tak, sonra
galma bak. enselenirsin ha 1 (bk. Filecilik, Ra
Dzgall (gr. tr. s.) Sakall . Bu dz darclk, Rontgencilik).
gallda i yok l (bk. Fenerl i). Dikizlemek (tr. f.). (bk. Dikiz et
Dzlak (s.) iyi, ho, yerinde. "Ho mek, Dikiz gemek).
geldin mauk, naslsm 7 keyfin dtz Dilgoz (s.) Aptal, enayi, sersem. Dil
/ak m7" H . G . R.
-
gozun biridir, o dalgadan akmaz.
Dzlamak (f.) Dolandrmak, arp (bk. Andaval l, Aval, Bangoboz, Ca
mak. ckl k, Ddk makarnas, Gebe, Ge
bellki, Hafz, H alalm, H rbo, H rt,
Dibini dvdrmek (dey.) Cimai)a H r, Pangodoz, H yar, Kanser ilAc,
Alet olmak. Kereste1 , Ke, Koroydo, Mayn, Pi-
Didon (i.) Zppe. Didona bak, pi 1 l!ki, Saloz, Tereyai), Yanbolu ) .
mi kelle gibi smttyor. (bk. Abuzet Diplemek (tr. f. r. arg.) 1 . Sn fta
tinbey, arliston [marka] . " . . . Firen kalmak. Hsamettin dipleyecek ka
ge ok benzemi te, onun iin adm dar enayi deildir. 2. (bk. Atomla
didon koymular". - H.R.G. mak, akmak3, uval lamak, Tak
Dikine tra [etmek] (tr. far.) Ya mak2, Top atmak2, Torpillemek2)
lan szlerle ve gevezelikle karsn 3. Cima etmek. (bk. Fiek atmak).
dakini inandrmaya al ma [k] . Bu Diskotek ocu u (fr. tr. it.) Kolejli
kadar dikine ttra etme, yzmzde olan [lar] . Diskotek ocuunun bul
sivilceler kmaya balad. (bk. Per duu kfteye bak 1
dahlamak, Tra etmek, Ustura al
trmak). Diskur gemek (fr. tr. dey.) tle
kark azarlamak, kmak, payla
Dikiz 1 {n.) 1 . Bak, dikkat et 1 Aftos'a mak. Herifiolu bize kyak bir dis
dikiz i 2. (i.) Bak, gzetleme. (bk. kur geti.
Rontgen). 3. G z . . dikiz/erini ye
. .
Di (tr. i.) Esrar [iilen ] . Ka gn
re eymi pis pis dnyor.
dr disiz kaldk be abil (bk. Ampes,
Dikiz etmek (f.) Bakmak, seyret Cgaral k, Cuk, Dalga 1 , H urda, Kab
mek, g zetlemek (ok zaman gz za, Konca, Nefes, Ot, Paspal, Sar
n ayrmadan bir yere bakmak). Sen kz2, Toprak).
etraf dikiz et i (bk. D ikiz gemek, Dii (tr. i.) Mezardaki llerin al
iskandil etmek, Kitakse etmek) . tn diini skp satmay kendine i
Dikiz gemek (dey) . (bk. Dikiz et edinen adam. Bakkal Bodos da di
mek) . inin defterine gemi.
Dikiz gelmek (bk. Dikiz etmek, Di Di krmak (tr. dey.) Esrar ufalayp
kiz gemek). "n arabadaki yeil cigaraya doldurmak. Dnden beri
lilere dikiz geldin mi? yaradan yarat harmanm, bize de bir ekimlik di
m ite." H.G.R.
- kr yahu l
76
DUS
Diyari (i.) [Eskiden) i kil ik, iki kuru. Dolma yutmak (tr. dey.) Kanmak.
Bir karafakinin bir diyariye olduu aldanmak. Dnk ocuk, bize dol
gnler artk ryamza girmeye balad. ma yutturmaya kalkyor.
Dizel (i.) Ahlllk zayf kadn (Ahlllk Dolu zar (tr. far. i.) Cva l zar. Dolu
nn ok veya az zayf olduu n u ifade zafl flflatmca Slftkaray konduruver
eden "tam dizel, yarm dizel" g ibi, dim (bk. kz) .
karlklar da kullanlr). Donanma cemiyeti (tr. a r. dey.)
Doktorlu [Kllt] (fr. tr. s.) i aretli Kasden yangn karan kimse.
[iskambil], sirkat yaplm [kllt]. Donanmac (tr.) Kasden yangn
Maabeyinin yanmdaki doktorludur, karan kimse.
aktlfma kimseye sakm 1
Dkme (tr. i.) Eski g m mecidiye
Dokunu dokunu vermek (tr. dey.) Dkmeyi elden gel.
[yumrukla] Birka defa vurmak. Bur
nunun stne dokunu dokunu ver
Dklmek (tr. f.) 1 . Dolmutan i n
mek. Kzlay'a gelince birer ikier
meli. (bk. Okay okay vermek) .
dklrz. 2. Vermek demek. (bk.
Dolaba koymak (tr. dey.) Kan Sklmek, Toka etmek, Ulanmak,
drmak, aldatmak, kafese koymak. Yrtlmak).
"O da kocasm dolaba koyacak da Dkm (s.) 1 . Kt giyimli. 2. ir
benim elime iki buuk lira girecek." kin [kadn] . u kadma bak, safi d
- H.G.R. km. (bk. Kakanos, Kokoroz, Sapa
Dolma (tr. i.) 1 . Yalan, htle, dalave norya).
re. Biz dolma yutmayz. (bk. Atmas Drt patlarl d izel motoru (i.)Tec
yon, Bom, D u bara, Eftamintokofti, rbel i eski fahie.
Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktrbom, Drtyz [4 +1 00] (tr. i.) Poker o
Kofti, Madik, Mantar, Martaval, Ma yunu. 4 + 1 OO'e bir kii eksik, var
sal, Palavra, Polim, orolop). 2.(s.) sa taliplisi ufak bir seans temiz aile
Kazanlacak bir ekilde istif edilmi evirelim.
iskambil kl!d. nndeki deste dol
madlf, azm kapa da gzn a 1 Dviz (fr. i.) Para. Biraz dviz u
lan da u filmi grelim; dvizin varsa
Dolmac (tr. i.) Yalanc, hileci, da
bu akam sendeyim. (bk. Asker, D
lavereci. Dolmacdlf, szne gven rav, D nyal k, Mal2, Damgal, Man
olmaz. (bk. Atmasyoncu, Bomcu, gr, Mangiz, Pul, Ta) .
D ubarac, Filimci, Kerizci2, Ktrc,
Dubl!lrl!I (far. i.) Hile, yalan, dalavere.
Madiki, Mantarc, Palavrac, Polim
Herifin ii gc dubara. (bk. Atmas
ci, Uydurmasyoncu).
yon, Bom, Dolma, Eftamintokofti,
Dolmaclk (tr. i.) Yalanclk, Dzen Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr.
cil ik, hilecilik. Dolmac/a karmmz Ktrbom, Kofti, Madik, M antar, Mar
oktan tok. (bk. Atmasyoncul uk.Da taval, Masal, Palavra, orolop). [idll
laverecilik, Mantarclk, M uslukuluk, r, midara, dubllrll= ii idare etme] .
Palavraclk, Polimcilik, Tavclk, Uy
Dubarac (far. tr. s.) Hileci,. yalanc.
durmasyoncu l uk).
dzenbaz, sznn eri olmayan. Herif
Dolma yapmak (tr. dey. f. arg.) safi dubarac, harbi ( = doru) konu
Dolmu yapmak. Bu /atama ( = ok tuu yok . (bk. Kalle, Kerizci2, Ma
eski araba} ile dolma yaptlmaz. diki).
77
DUK
Duka (i.) Fer. (bk. at, Enginar, D uziko (gr. i.) Rak. Buranm duzi
Fol luk1 , Geceyolu, eriat evi, Koko2). kosu beni amyor. (bk. Anzarot,
Carmak, Carmakcur, i mam suyu,ls
Dul kar encii (tr. is.) ok eneli, t im2, Prna, Pime, Prn, Piyiz.
enesi dk kz.
Ddk (tr. i.) Ahmak, sersem, anla
Duman (s.) 1 . Bo, bouna. 2. Fe ysz. Behey ddk ! akim nerde idi?
na, adi. Zrtlkten halimiz du (bk. Abeci, Abu l l abut, Ahlat, Andaval
man be abil 3. Korkak. 4. Avanak. [en l , Cacklk. Bangoboz, Denyo, D i l
ok ikinci mana kul lanlr] . 5. Esrar goz, D d k makarnas, D mbelek2,
[iilen ] . (bk. Ampes, Cgaralk, Cuk, Gebe, Gebeaki, Habeci, Habeci kos
Dalga1, Di, H u rda, Kabza, Konca, Ne tik, Hafz, Halalm, Handava l l , H r
!!'ls, Ot, Paspal, Sarkz2, Toprak). bo, H rt, H rtapoz, H r, H yar, lspa
Duman attrmak (tr. dey.) H akkn nak, Kanser i l ac, Kaalot, Kaalot
dan gelmek, kt bir duruma sok zade, Kakaval, Kereste1 , Keriz2, Ke,
mak, yldrmak. Bacak kadar ocuk Koroydo, Malak, Mantar2, Mayn,
etrafa duman attrd. (bk. D z nefes Maval, Pangodoz, PilElki, Saloz, a
etmek). ban, Taarabas, Tereya, Yanbolu ) .
Dumanc (s.) 1 . Pek az sermaye i l e Ddk makarnas (s.) Aptal, ser
ok para kazanan oyuncu. Ahmet ce sem, anlaysz. Ulan ddk makar
sur olduu iin iyi bir dumancdr. 2. nas, pimi kelle gibi ne smtyor
Esrar eken. u dumancmm ense sun orada. (bk. Abeci, Abu llabut,
lenmesi yakmdlf. (bk. M astor, M as Ahlat, Andaval l , Angut, Armut.Aval,
tur, Metizmenoz). Ayran azl , Bangoboz, Cacklk,
Denyo, D mbelek, Gebe, Gebelki,
Duman olmak (tr. dey.) [birinin] i Hafz, H alalm, Handava l l , H rbo,
veya durumu ok kt olmak. H rt, H rtapoz, H r, H yar, lspa
Duman yapmak (dey.) H i dene nak, Kanser i l ac, Kaalotzade, Kaka
cek bir para ile ok para kazanmak. val, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroydo,
Bir liras vard, ans istedi, cesur da Mantar2, Mayn, Maval, Pangodoz,
oynadmdan duman yaptl. Pilaki, Saloz, Tereya, Yanbolu ) .
Dut (tr. i.) ok sarho. (bk. B u l ut, Ddklemek (tr. f . ) Cinsel yana
Filispit, Fitil, Kandil, Kandil l i, Kp, mada bulunmak. (bk. arpmak,
Matiz, Turu, Vapur, Ykl2, Zom,2) . atya kmak, ivilemek1 , Fiek at
mak, G rnavlamak, Kal ba ekmek,
Dut g i b i ol mak (tr. dey.) 1 . Mah Kaskaslamak, Kiremit aktarmak, Le
cup ol mak, utanmak, bozum olmak. himlemek, Mazgal na karg sapla
Palavras ucuzlaymca, herifiolu dut mak, Nefes ekmek, Parma n s
gibi oldu. (bk. Amorf olmak, Bozum l atmak, Perinlemek, Pipo temizle
olmak, Ekimek2, Toslamak, Madara mek, Saat ayarlamak, imendiferi
olmak) . 2. ok sarho olmak. raya sokmak, Su piirmek, iirmek2,
Dut yemi B ulgar g t (dey.) al Tezga kurmak, Uua g itmek, fle
ene, enesi dk, geveze kimse mek, Ufrmek, Vurumak, Yefallemek,
ler hakknda sylenir. Karda bir ene Zmbalamak) .
var aa, dut yemi Bulgar gt m Dme (tr. i.) i bne. (bk. Be, Dm
barek. belek, Esnaf, Folluk, Gtlek, i bnetor,
Duvarc (s.) Duvardan aan [hrsz] . i nek, Kayarto, Kova, Kuzu, Taync,
Duvarc Yakup kafeste imi. Tekerlek, Verek).
78
DZ
79
E
EfkAr (ar..i.) Kuruntu, tasa, mlli Ekmeklik (tr. i.) [oyunda] Kolay yu
hlyil. Kodesten pasaportumuzu a tulur, enayi. Bize bir ekmeklik daha
lmca senin efkar dediin ey bende dt, dorulturuz imdi otuz ka
kalmtyor be abi l d. (bk. Yahnil ik) .
EfkAr datmak (ar. tr. dey.) Skn
ty, elemi, kederi, tasay, dnceyi Ekimek (tr. f.) 1 . Utanmak. kzar
g idermek. Tersine tnemi karga gibi mak, mahcup ol mak. Palavray yuttu
yerinde pinekleyeceine, yr, iki tek ramaymca ekidi. (bk. Amorf olmak,
parlatlp az buuk efkar data/im be Bozum olmak, D ut gibi olmak. Fos
kardeim. lamak, Madara olmak). 2. lsrar etmek,
EfkAr etmek (ar. tr. f.) (bk. Efkar srnamak, birine balta olmak. Herif
lanmak) . bama ekidi. (bk. Aslmak).
EfkArlanmak (ar. tr. f.) Kuruntuya
Ekitmek (tr. f.) Mahcup etmek,
uramak, kuruntulanmak. Baba/ik, g
utandrmak. Palavrac Hsn'y bal
ryorum efkarlamyorsun, yosma E
gibi ekittiler. (bk. Bozum havas
mine'yi mi hattrladm gene 1
al mak, Foslatmak).
Eftamintokofti (gr. i.) Yalan, uy
durma sz veya haber. (bk. Atmas Elado etmek (gr. tr. f.) ekip al
yon, Bom, Dolma, D ubara, Katakof mak. Ulan bu afili deirmeni (=saati)
ti, Ktr, Ktrbom, Kofti. Madik, Man hangi hyardan elado ettin.
tar, Martaval, Masal, Palavra, Polim,
orolop). El arabasna binmek (dey.) lstim
Egavlamak (f.) Ele geirmek, elde nlda bulunmak. Ne yaparsm iler
etmek. Aman yavrum, bir yahnilik ayaz, bugnlerde el arabasma bini
( = enayi) egavlamm, bu akam yoruz. (bk. Aslmak2, Tek krek ya
mozz ( =szarz. mest oluruz). (bk. lova yapmak) .
Enselemek).
Ekmek (t. f.) 1 . Harcamak. sarf et Elden gelmek (tr. f.) Vermek, pein
mek. Dn gece araphanede elli pape/i vermek, def'aten demek. Olum,
ektik. (bk. Atlamak, Bal landrmak, mangiz/eri elden gel bakalm 1 (bk.
Baylmak, altrmak, Elden gel Atlamak, Ballandrmak. Baylmak, a
mek, Sklmek, Toka etmek1 , Tos l trmak, Ekmek1, Sklmek, Toka
lamak2, Ulanmak, Yrtlmak). 2. B i r etmek1 , Toslamak1, Ulanmak, Yr
nesneyi yere drmek suretiyle kay tlmak).
betmek. Cigara paketini ekmiiz de
Elemek (tr. f.) 1 . Soymak [hrszlk
haberimiz yok yahu l 3. Yolda gider
l a ] . Enayiyi elemiler. 2. Tketmek,
ken, herhangi bir menfaatle arkada
bitirmek. Papel/eri elemi. (bk. Erit
ndan ayrlmak. (bk. Asmak2, Sat
mek) .
mak) . 4. Vurmak. iki tane ekersem,
akim bama gelir. 5. Koan, uan bir Ellialt (tr. i.) Tokat, sille, amar. El
ey, dierini geip arkada brakmak. lialtty z/emie benziyorsun (bk. D
Benim araba hepsini eker. e, Pendifrank, Tingoz).
BO
ESM
Elli dirhem otuz (s.) Sarho. Herif, Enginar (i.) Fer, kadn tenasl or
elli dirhem otuz. [raknn e l l i dirhemi gan. (bk. Fol luk1 , eriat evi). 2. Ba,
otuz paraya satld devirden kal kafa. u dazlak enginara kitakse l
ma]. (bk. Bulut, Dut, Fil ispit, Fitil,
Enjeksiyon natrel (fr. i.) Cima.
Kandil, Kandi l l i, Kp, Kpl, Turu,
(bk. Ahtu, Hani, Tngrt).
Vapur, Zom2).
Ense (i.) Gt, K. Kadmm ensesi
Ellisekiz (s.) Me'bun. {bk. Belik, yerinde. (bk. Atras, Boha, Boyata,
Be yldz, Dmbelek; Esnaf, Folluk2, Davul, Defans, Defransiyel, Kase, K
G tlek, bnetor, inek3, Kayarto, Ko fe, Semer, Tiz.)
va, Taync, Verek).
Enselemek (tr. f.) Tutmak, yaka
Elperevi (tr. far. b.i.) Kadn-erkek, lamak, ele geirmek. Herifi ensele
irkin bir ekilde, el lerle birbirlerini miler. {bk. Egavlamak, Piyastos et
sevmek. Sinemada klar snnce - mek).
e/perevine baladlar. Enselenmek (tr. f.) Tutulmak, ya
kalanmak, ele gemek. Enselenme
Emmek (tr. f.) Uzun sre faydalan den kirii klfm. {bk. Piyastos ol
mak. Paralt bir enayi bulmu emip mak) .
duruyor. (bk. Samak) .
Eritmek (tr. f.) Bitirmek, tketmek.
Emzik (tr. i.) Nargile. u emzii dol Ne abuk da erittin otuz be papeli.
dur bir grelim. Erketeci (i.) Gzc, kollayc [en
Emzirmek (tr. f. f. arg.) Otomo ok barbut kahvelerinin nnde bek
bilin arka deposundan hortumla ben leyen ve bir aa bir yukar dolaarak
zin almak. Bizim inei ( otomo=
uzaktan pol is ve sivil memurlarn
bili) gene emzirmi/er yahu. (bk. geldiini ierideki oyunculara haber
Samak). veren adam). (bk. Dikizci).
Enayi (s.) Kendini beenen, hodbin. Ertak [erm. "Ertank"] (n.) Gide
Holanmtyorum byle enayilerden. l im 1 (bk. Pami).
Eski enayi biimi (s.) Demode el
Enayi d mbelei (dey.) Katmerli e bise; g iyecek, takacak. Sen hala o
nayi. Enayi dmbelei, karmda kim klflang yakay tak, u eski enayi
var senin i biiminden kurtulamadm gitti.
Enayi pilAkisl (tr. g r.dey.) Sersem, Eski kula kesik (s.) htiyar, tec
budala. ahmak. "Seni yarm yalt bir rbel i, grm geirmi zampara. Ka
mlekten sonra enayi pilakisiyle tm rmm yol/usunu ( hafifmerep, kolay
=
tkz iiririm".- H.G.R. (bk. Abulla kandrl r) bilmez olur mu? eski ku
but, Andava l l , Angut, Armut, Aval, la kesiklerdendir.
Ayran azl , Bangoboz. Cacklk,
Eski memur (tr. ar. r. arg.) 1 . Eski
Denyo, Dilgoz, D dk makarnas,
renci, her yl ikier yl okuyarak
G ebe, Gebeaki, Hafz, Habeci kos
s'nf geen talebe. Eski memurdur,
tik, Halalm, H rbo, H rt, H r, H yar,
vz gelir ona. 2. Felein emberin
Kanser i lilc, Kaalot, Kaalotzade,
den gemi, mal n gz.
Kakaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Ko
roydo, M antar2, Mayn, Maval, Pan Esmek (tr. f.) Souk souk syle
godoz, Pililki, Saloz, Tereya, Yan mek. enen ptrt, gene ne esiyorsun
bolu). orada.
81
ESN
Esnaf (ar. . i.) 1 . AhlAksz kadn; mu Evlek (gr. i.) On l iralk kAt para :
tavasst erkek; me'bOn. (bk. Ar ii, Dn akam gene iki evlek bayldk.
Antin1, Belik, Be yldz, Ellisekiz, (bk. B tn).
Gaco, Gtlek, Kova, Kayarto, Paoz, Evpi lici (b. i . ) Ellenmemi gen kz.
Taync, Verek). 2. Kumarbaz, kahve Byle evpilicini nerede kullanacak
kahve dolaan kumar hrsz. Hseyin, sn I
bizim esnaftand11, iyi keriz eder.
Eyvala (ar. zf.) El bette, tabii, phe
Eekten dm karpuza dnmek siz. Yarn iki buua doru bekliyo
(dey.) aakalmak, _ donup kalmak, rum; eyvala abicim . [arapa "ey
oke olmak. Karsmda ay Bekir'i g vallah'da n ] .
rr grmez, eekten dm karpuza Ezmek (tr. f . ) Para harcamak. Yz
dnd. yirmi papeli bir gnde eziyor.
82
F
Faa (ita. i.) 1 iskambil destesinin en Fayrap (ing. i.) 1 . Kapp koyuverme,
altndaki klt, Faay gsterme, a hzlandrma. 2. Ama; karma [kap,
vanta avantadr. 2. Yz, ehre, surat. pencere, stba gibi eyleri].
u hrbonun faasma bak da, saatini
Fayrap etmek ( ing. tr. f.) 1 . Kapp
ayar et. 3. Elbise. Faay dzmsn,
koyuvermek, hzlandrmak. Bele is
keyfin gcr.
timi ( = raky) bulunca, fayrap etti.
Faasn almak ( ita. dey.) M ahcup 2. karmak. Pencereleri fayrap etti;
etmek, bozum etmek, forsun u kr yakay, gmlei fayrap etmi.
mak, fiyakasn bozmak. Almm fa
am aaya, amorf olursun ( = mah Fayraplamak (ing. tr. f.) (bk. Fay
cup olursun). (bk. B iimlemek, Boz rap etmek).
mak, Bozum havas almak, Ke et
Fazla viraj almak (ar. fr. tr. dey.
mek, Kurdelesini kesmek2, Mor et
f. arg.) ok yalan sylemek. Faz
mek) .
la viraj alma olum, yava gel l
Faka basmak (ar. tr. dey.) Tehlike
ye dmek. Kam kurasyz olum, Fenerli (gr. tr. i.) nnde sakal sar
faka basar m sanryorsun sen bizi. kan kimse. u fenerliyi sv/er
sen ( = para szdrrsan) iimiz ayna
Falata (i.) Bak, kama, i gibi
dr. (bk. Dzgal l ) .
eyler.
Far (fr. i.) Kadn veya kz memesi. Ferlemek (f.) Kamak, svmak. Ma
(bk. Ampul, Balkon, Tampon ) . riz ( = dayak) in kokusunu almca
Farmason (fr. s . ) Ll bl l i, rind. He terledi. (bk. Amak, Anizlemek, Bas
rifiolu farmason, dnyaya bo ve mak1 , Czdam etmek, Czdam ek
riyor. mek, Czlam ekmek, Cicozlamak,
zlmek, D meni krmak, Ferti i
Fasafiso (s.) Entipften, deersiz, ie
ekmek, Fertiklemek, Gaza basmak,
yaramaz [sz] . Herifin syledikleri
i pi n i kesmek, K rmak, Kirii krmak,
hep fasafiso. (bk. Cavalacoz, r
Nokta olmak, Palamar koparmak,
nk, Klstr, Zmbrt3),
Panik krmak, Payandalar zmek,
Fasarya (s.) 1 . Bo [sz]. (bk. Boru 1 , Tmak, Trlamak, Toz olmak, Ty
Madara, Pofyos, Sifos). 2. ( i . ) Naz, mek, Voltasn al mak, Yelkenlemek,
cilve, alm. u paozun ( = kad Zamkinos etmek, Zplamak).
nn) fasaryasma kitakse ( = bak) .
Fasulye mi dedin (dey.) Anlamsz Fertii ekmek (al. tr. dey.) Sa
bir sz karsnda alay olsun diye vumak, kamak, uzaklamak. Ay
kullanlr. naszlar ( = polisler) geliyor abi, fer
tii ekmezsek piyastos oluruz (=
Fasulye yazmak (gr. tr. dey.) Biti
yakalanrz). (bk. Ferlemek).
rimcinin oyun oynatma hakk olarak
ald "mano" n u n hesabn tutmak. Fertik (al. i.) Kama, savuma, uzak
iki gndr fasulye yazmaktan ima lama, gitme. "iine at/aymca fer
nrm gevredi. tik . " - H .R.G. (bk. Czdam, Czlam)-
. .
83
FER
mi? . . . frm kapadr o, yle her eye ft!im, btn millet onlara bakyordu.
kulak asmaz.
Frlama (tr. i.) ocuk. Dnk frla Filimci (fr. tr. i.) Sznde durmaz,
yalanc, dzenbaz. Filimcidir, pa
malar, adama baya kafa tutuyor
lavrasma bo ver i (bk. Atmasyoncu,
yahu ! (bk. Kopil, krdm, opar,
Bomcu, D ubarac, Kerizci2, Ktrc,
orulu, Velet).
Madiki, M antarc, Palavrac, Uy
Frttrmak (f.) G itmek, kamak, ay durmasyoncu).
rlmak. (bk. Amak, Anizlemek, A
ralanmak, Basmak1 , Czdam etmek, Filim evirmek (fr. tr. dey.) G ste
Czdam ekmek, Czlam ekmek, ri yapmak. Bugn ok gzel bir fi
zlmek, Dmeni krmak, D lim eviriyorum. (bk. Afi kesmek,
mek2, Ferlemek, Fertii ekmek, Fer Caka satmak, D men yapmak, N u
tiklemek. Gaza basmak, i pi n i kes mara yapmak, Polim yapmak, Racon
mek, Krmak, Kirii krmak, Nokta ol kesmek2) .
mak, Palamar koparmak veya z Filim koparmak (fr. tr. dey.) Sar
mek, Panik krmak, Payandalar z hoken samalamak, dndklerini
mek, Tmak, Trlamak, Tymek, Vol srasyla syleyememek. szn ar
tasn almak, Yelkenlemek, Zamkinos kasn getirememek. Ali bu, iki tek
etmek, Zplamak) . parlatmca filim koparmaya balar.
84
FOS
Filimleri yakmak (dey.) B i r ii ber Fitil (ar. s.) Son derece sarho bulu
bat etmek, yzne gzne bulatr nan [kimse] . u morua bak, fitil,
mak. Senden ummazdm ulan, yak mbarek. (bk. B ulut, D ut, Filispit,
tm fi/imleri. Kandil, Kandil l i, Kp, Matiz, Turu,
Vapur, Ykl, Zom2). [ Kelime en
Filinta (ing. s.) G zel, yakkl . Fi ok "gibi" edatiyle birlikte kulla
linte gibi kz [ok zaman "gibi" e
nlr] .
dat ile birlikte kullanlr.]
Fit olmak (ita. t r . f . ) Raz ol mak. Yedi
Filispit (ing. s.) 1 . Son derece sar buuk papele fit olduk. [kelime, _"-m
ho bulunan [kimse] . (bk. B ulut, savi olmak", "demek" manasna
D ut, Fitil, Kandil, Kandi l l i, Kp, Ma gelirse, argoluktan kar]
tiz, Turu, Vapur, Ykl2, Zom). 2.
ok k, ok zarif "Al. . .fakat be sa Fiyaka (i.) Kabadaylk, gsteri. Se
niyede st deitiren artist gibi fi nin fiyakan burada skmez (bk. Afi,
/ispit giyinmelisin." - H . R.G. (bk. Afi li, Caka, Fasarya2, Lolo).
Alengirli, Apiko2, Aynal, Cakal, Co
vino, Fiyakal). Fiyakal (s.) G sterili, ssl, zarif,
kabaday, Fiyakal paoz; imamm
Filo (ita. i.) Bit. Lan Ekrem, sa ce fiyakal!, zl ( = git) karmdan.
nahta 4 filo grnd. (bk. Macar, (bk. Afili, Alengirli, Aynal, Cakal).
Piyano) .
Fiyaka satmak (dey.) Gsteri yap
Fino (ita. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am mak, kabadayl k satmak. Olum, bize
pes, Cigaralk, Cuk, Dalga 1 , Dem,
de mi fiyaka satlyorsun ? (bk. Afi kes
Di, D u man, Gubar, H anteri, [ufak] mek, Racon kesmek2).
H urda. lh, [bi r avuluk] Kabza; Ka
pakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Konca, Fiyaskos (gr. i.) Falso, baarszlk.
Mal, [kt] Paspal, Pf, [bozuk] Top Bu dalganm ( iin) sonu fiyaskos
=
85
FOS
Foslatmak (fr. tr. f.) Mahcup etmek, dana dklen ok ve kark iskam
utandrmak. Palavralaflm suratma a bil kltlar. Kaldr ortadan u fran
pmca, enayiyi foslattlm. (bk. Bi sz sa/atasm.
imlemek, Bozum havas almak, Ek
Fransz salatas yapmak (tr. ita.
itmek).
dey.) M eydana dklen birok is
Fotoraf karmak (gr. tr. dey. kambil kldn kartrmak. u dk
f. arg.) fr, arabay bir yere arp lenleri bir fransz salatas yap da,
mak. Bizim Kr Ali gene bu sabah sonra balayallm kerize.
fotoraf karm. (bk. Model de
Fruko (i.) Ak arabada dolaan top
itirmek, Toslamak2).
l u m polisi. Fruko geliyor, abuk yel
Fransz salatas (tr. ita. b. i.) M ey- kenle 1 (bk. Yourtlu bakla).
G
bir zar atmak. Baktm ans istiyor, ayr/alt ka ay oldu, farkmda bile
kazancmm hepsini garg ettim. deilsin ) .
Gebe (tr. s.) Enayi, aptal, sersem.
Gavgav (i.) Husye. Grete gavgav
Bo ver u gebee. (bk. Abullabut,
lara sarlmak yasakttr. (bk. ncir dol
Andaval l , Angut, Armut, Aval, Ay
mas, Kampana [lar].
ran azl, Bangoboz, Denyo, Ca
GAvur bozuntusu (s. r. arg.) Ke ckl k, Ddk makarnas, Gebeilki,
keleyen, kekeme. u gelen ocuk da Hafz, Halal m, H rbo, H rt, H r, H
gavur bozuntusu imi. yar, Kanser i lilc, Kakaval, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
Gaza basmak (dey.) Def olmak, sa
vumak, ekip gitmek. ok tme godoz, Pililki, Saloz, Tereya, Yan
bolu) .
bakalm, hafiften gaza bas 1 (bk. Nok
ta olmak) . Gebeki (s.) Aptal, sersem, enayi,
Gebeaki, hyar gibi ne smtyorsun
G azete karmak (dey. r. arg.)
karmda l (bk. Abullabut, Andavall,
Gece yatakhanede dedikodu yap
Angut, Armut, Aval, Ayran azl,
mak. ocuklar, mdiramm gazete
kardmz haber alm, bu gece
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Ddk
bizi dinleyecekmi.
makarnas, Gebe, H afz, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kereste1 , Ke, Koroy
Gaz kesmek (dey.) Ksa kesmek, do, Mayn, Pangodoz, Pililki, Saloz,
laf uzatmamak. Gaz kes aa, skt. Tereya, Yanbolu).
Gazlamak (f.) Def olmak; basp git Gebe zar (tr. far. st.) Hileli zar. Se
mek. Haydi yavrum gazla artk. (bk. nin zar gebeye benziyor, deitir
Amak1 , Anizlemek, Aralanmak, onu. (bk. Fndk, H avai ) .
87
GEC
Geceyol u (b. i.) Fer. (bk. Enginar, Geyik (tr. i.). (bk. Alfons, Aslzde,
Folluk, eriatevi) . Astik, Dasnik, Esnaf1 ) .
Gece zamm (tr. ar. b. i. f. arg.) G ck (s.) Szleriyle, davranlaryla
frn oturduu yerin altnda b u karsndakini kzdran, skan , sinir
l undurduu sopa. Arabada mgar lendiren [kimse]. Ne gck adam
karan mterilere, bazan gece zam
G ck vermek (tr. dey) . Szleriyle,
m lazm gelir.
davranlaryla karsndakin i kzdr
Gedikli ( i . tr. ) iki yllk renci, b i r mak, sinirlendirmek, skmak. Bu a
snfta ikinci y l n okuyan renci. dam da artlk iyice gck verdi. (bk.
Senin gedikli, gene akacaa ben Gr amak, Ham hum etmek, Kafa, ..
ziyor. (bk. iftediki, ifte kavrul kmek, Kafa tlemek, Kafese almak,
mu). Kavallanmak, Su karmak).
Gelberi etmek (tr. dey.) Armak, Gcr (tr. s.) Yeni. Gc1t yemenileri
almak. Bizim akma gelberi et ayama ekmi, caka satwor.
miler. (bk. Anaforlamak, Araklamak,
Aremento etmek, Bomba patlat G dklamak (f.) Aramak, aratrmak.
Geen gece aynaszlar bizim kahveyi
mak, Cebellezi etmek, llemek1 , Kal
drmak, Kaparoz etmek, Kaparozla bi(r) gdklad/ar, tane akaralmaz
mak, Omuzlamak, Srklamak, Trrkla kt.
mak, Tufalamak, Tydrmek, Yrt G r (tr. i.) 1 . Lakrd, sz. Herifin ii
mek2, Zula etmek) . gc hep glf. 2. (s.) Yalan, uydurma.
Glf sze karmmz tok.
Gelinalclar (tr. . i.) Polis [bas
kn esnasnda kullanlr]. Gelinalc G r amak (tr. dey.) Samasapan
lar hizaya gelmi olum, gzm a 1 szlerle karsndakinin cann sk
(bk. Aynasz2, Day2, M ikrop1, Tah mak.
takoz). G r atmak (tr. f.) Laf atmak. ene
Gelmek (tr. f.) Bakmak. Gzele gel almak, konumak. Bizim baba/Jm
gzele. {bk. Dikiz etmek, D ikizlemek, ii gc, kahvede git atmak. (bk. Gr
Kitakse etmek). kaynatmak, Kaynatmak1 ) .
G r veya g rgr gemek (tr. dey.)
G enliksuyu (b. i . ) iki. Morua Dikkat etmemek, akl baka yerde
bak, genliksuyunu ekmi, nasl olmak. Gryorum glf geiyorsun.
yalpa vuruyor. (bk. istim, M azot, (bk. Bolamak, Bo vermek, Dalga
Tabanc, Ustura). gemek, Haspi gemek, H aylama
G erdan sprgesi (far. tr. dey.) mak, Kelemek, Omuz vermek, Tak
B yk. (bk. Yapa). mamak, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sallamak).
G eri vites (tr. fr. s.) Geri zekal.
Kp kafal herifin geri vites olduu Grgr (i.) Laf, sz, gevezelik.
besbelli. G rg ra almak veya getirmek [laf,
sz] (tr. dey.) Gevezelik etmek.
Getapu (al. i. f. arg.) Belediye
zabtas. Yine bugn getapular kur G rgrna (tr. zf.) Laf olsun diye.
deleni kesmi ( = ceza yazm) . Herifin gevezelii hep g1tgmna.
G evemek (tr. f.) Sevmek, holan G r kaynatmak (tr. f.) (bk. G r at-
mak. (bk. arplmak} . - mak) .
-
88
GM
G rla (tr. zf.) Boyuna, bir dziye, G tlek (tr. s.) Me'bQn (bk. Belik,
alabildiine. Herifte ene mi dedin, Be yldz, Dmbelek1 , E l lisekiz, Es
grla. naf1, Fol fuk1 , Gto, bnetor. lnek3,
Kayarto, Kova, Taync, Verek).
G rnavlamak (f.) Cima etmek. (bk.
ivilemek1, Fiek atmak. Kalba ek Gto (i.) M e'bOn. (bk. Belik, Be
mek, Kaskaslamak, Lehimlemek, Maz yldz, Dmbelek 1 , Ell isekiz, Esnaf1 ,
galna karg saplamak, Nefes ek Folluk2, Gtlek, bnetor, l nek3, Ka
mek, Parman slatmak. Perinle yarto, Kova, Taync, Verek).
mek, Pipo temizlemek, imendiferi G t trampet almak (dey.) Key
raya sokmak, iirmek2, Tezgah kur fi yerinde, neeli olmak. Papel/eri
mak, Uua gitmek, flemek, fr kvrdn, imdi gtn trampet al
mek, Yefalfemek, Zmbalamak). yor. (bk. Az drt ke olmak) .
Gtnn kllar diyapazon ol
Gogo (i.) [iilen] Esrar, Gogondan mak (tr. gr. dey.) mek.
biz de anlayaltm be olum 1 (bk. G reko.- romen [kon umak] Konu
Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem, urken belden aadan bahsetme[k] .
D i, D u man, Fino, G u bar, Hante Beybabann yannda greko-romen
ri; [ufak] H urda, l h ; [bir avu konumayaltm, ayp ederiz sonra.
l uk] Kabza ; Kaynar; [iyi] Konca, Ke G ubar (ar. i.) [iilen] Esrar. (bk.
i, Keyif, Nal, [kt] Paspal, Pf; Ampes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
[bozuk] Toprak, Nefes, Ot, Sarkz2) . Di, D u man, Fino, Hanteri; [ufak]
Gogocu(lar) (i.) Esrarke (ler), es H urda, l h ; [bir avuluk] : Kabza,
rar eken (ler) . Gogocular piyastos Kapakeyif, Kaynar, Kei, Keyif, Kon
olmular be hacm 1 ca, Mal; [kt] Paspal, Pf; [bo
zuk] Toprak, N efes, Ot, Sarkz2) .
G beinden ietmek {dey.) B G m (s.) Yalan, aslsz, uydurma
aklamak. Reat aabey, pinti (sz veya haber) . Gm brak da,
mer'i gbeinden ietti. (bk. ivi biraz harbi ( = doru) konu be
lemek, Hacamat etmek, H acamatla hacm 1 (bk. Atmasyon, Bom, Dol
mak, iirmek1 , ilemek). ma, D ubara, Eftamintokofti, Kantin,
Kakariko2, Katakofti, Ktr, Ktr
G t (i.) 1 . Aptal, sersem, budala.
bom, Kofti, Palavra, M antar, Marta
Kulak asma u gtn lafna. (bk.
val, Masal, Poli m ) .
Abeci, Abullabut, Ahlat, Andava l l ,
G m atmak (dey.) Yalan sylemek,
Cackl k, Bangoboz, Denyo, Dilgoz,
aldatmak, kandrmak, Gene gm a
D dk makarnas, Dmbelek2, Ge
tyorsun.
be. Gebeaki, H abeci, Habeci kostik,
G me gitmek (dey.) 1 . Bo yere
Hafz, Halal m, Handava l l , H rbo, H rt,
lmek. Herifiolu gme gitti. (bk.
H rtaboz, H r, H yar, lspanak, Kan
G mlemek). 2. Yok yere heder ol
ser ilac, Kaalot, Kaalotzade, Ka
mak, boa g itmek. Bizim szlerimi.
kaval, Kerese1 , Keriz2, Ke, Koroy
gme gidiyor yahu.
do, Malak, M antar2, M ayn, Maval,
Gmlemek (tr. f.) lmek; yok yere
Pangodoz, Pililki, Saloz, aban, Ta
heder olmak. Bizim papel/er gmle
arabas, Tereya , Yanbolu). 2. Cesa
di; herifiolu gmledi, gitti. (bk.
ret. (Gt ister cesaret ister) .
=
Cavla ekmek, Cavlamak, Kakr
G t altna gitmek (tr. dey.) H i damak, Mortiyi ekmek, Mortlamak
yoktan kt bir duruma dmek. Nallar atmak veya dikmek, Sfr
Bou bouna gt altna gitmeyelim. tketmek, Tngrdamak).
GM
90
H
Habazan (s.) tahl ve karn a Hacamat etmek (ar. tr. f.) Hafif
o l a n [kimse]. Yirmi gndr herif yaralamak. Dn gece, bizim kr
habazan. (bk. Abazan ) . Hsn'y de hacamat etmiler. (bk.
ivilemek1 , Hacamatlamak, M hla
Habe ( i . ) Ekmek. Habe kaymak mak, iirmek1 , ilemek).
(= ekmek yemek, karnn doyurmak) .
Hacamatlamak (ar. tr. f.) Yarala
Habeci (s.) Aptal, sersem, budala. mak. (bk. H acamat etmek).
(bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, Anda
Hacaa (ar. tr. i.) Anadolu'dan s
val l, Angut, Armut, Ayran azl,
tanbul, Ankara gibi byk ehirlere
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Dilgoz,
bol para ile gelen ve buralarn, bel l i
D dk makarnas, Dmbelek2, Ge
bal elenti yerlerinde, gsteri yap
be, Gebeaki, H abeci kostik, Hafz,
mak maksadyle, fazla para harca
H alalm, Handava l l , H rbo, H rtapoz,
yan darl kl kimseler. u hacaay
H r, H yar, lspanak, Kanser i l ac,
sv/ersek, iimiz aynadtr hacm 1
Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 , Ke
riz2, Ke, Koroydo, Mantar2, Ma Hacaalk etmek (ar. tr. dey.) L
yn, Naval, Pangodoz, Pilaki, Saloz, zumsuz yere bol para harcamak, israf
Tereya, Yanbolu). etmek. Hacaa/Jk etme, yeter bu
kadar.
Habeci kostik (s.) Aptal, sersem,
Hacbaba (ar. tr. f. i.) Zeker. (bk.
budala. {bk. H abeci) .
Alat, Babafingo, Babatorik, Bombili ,
Habeden (s.) Bedava olarak elde Kam, Kereste2, Malafa, M aslahat,
edilen [para, eya] . . . (bk. Anafor, Matrakuka, Pantolon bal, Saksa
Avanta, Bele, Lp). fon, Simi lya, Torik, Zurna2, Zeke
riya) .
Habe etmek (tr. f.) Karnn doyur
mak. gnden beri habe etmedim Hac m (ar. tr. n.) Tekl ifsiz ahbaba
be abi, a/Jktan imamm gevriyor. "Azizim, kardeim" g ibi hitap olarak
(bk. Habe kaymak, Zil l iyi krmak). sylenen sz. Hacm, sen daha koy
duum yerde otluyorsun be.
Habe kaymak (dey.) Yiyecek ye Hac pintorosa kavumak (dey.)
mek. Mangmn varsa, habe kayalm 1 Dayak yemek. Canm hac pintorosa
{bk. Habe etmek.) kavumak istiyor galiba. {bk. Amorf
Habe ulanmak (dey.) Yemek ye olmak2, Marizlenmek) .
mek. Birka papel tlftkla da, kel Bo Hafz (ar. i.) 1 . Saf, bn, ahmak. u
dos'ta bir habe u/ana/im. (bk. Ha hafzm kulam bk de, ok kaval
be etmek, H abe kaymak, Zilliyi kr lanmasm ( = can skmasn). (bk.
mak) . Abul labut, Andava l l , Ang ut, Armut,
Hacamat (ar. i . ) H afif yaralama. Aval, Ayran azl, Bangoboz, Ca
Hacamata bo ver de, u kalantoru ckl k, Denyo, D dk makarnas, Ge
sv/eye/im. be, Gebeaki, Halal m, H rbo, H rt,
91
HAF
92
HAS
Hap (ar. tr. s.) 1 . Afyon eken. Harman (far. i.) akrkeyif [esrar
Ulan, hap gibi ayakta uyuyorsun ienler hakknda]. Harmamm, bir
be 1 2. Burn u n u kartrp smn ampes daha toka et de mastor/aa
parmak ularnda yuvarlayan . ym.
H a p etmez (ar. tr. s.) Kurnaz, ak Harp (ar. i.) K!lt oyunu. Haydi, y
gz olan [oyunda]. Hap etmez, dik le aylak durma be olum, ufak yol
kat et i (bk. Bizden, aka11, Kaar lu harbe balaya/im 1
peyniri, Yemez) .
Hasbi gemek (ar. tr. f.) Ksa kes
Hap yapmak (ar. tr. dey.) Burn u n u mek, nem vermemek, aldr etme
eliyle kartrp smn parmak mek, itibar etmemek. Hasbi ge
ularnda yuvarlamak. (bk. Bocur me olum, a gzn biraz 1 (bk.
gat yapmak). Bolamak, Bo vermek, Dalga ge
Hara yemek (dey.) Parasz, beda mek, Haylamamak, lska gemek1,
vadan geinmek. Olum, biz senin Kelemek, Kumpas sallamak, Omuz
gibi hara yemiyoruz. vermek, Tonel gemek, Yan izmek,
Yan sallamak).
Harao (rus. i.) Rus kadn. Harao
/ara bak, sr ile denize giriyorlar. Hasra sarmak (dey.) H rszl k .et
Haraza (i.) Kavga, grlt. Haybe mek. Herifiolu japonu ( = el l i l i
ralk btn) has/fa sarm. (bk. Ha
ciyi ( = tuzaa drlen adam)
haraza karmadan svle 1 ( =pa sr etmek) .
rasn a l ) . (bk. ngar, H r, Maraza) . Hasrc ( i.) H rsz. Has1Tc1d1T, alarga
ge i
Harbi (s.) Doru, hilesiz, temiz [o
yun, i] . Bizim kel Mahmut'un oyunu Hasr etmek (dey.) almak, hrsz
harbidir; herifiolunun her ii har l k etmek. (bk. H asra sarmak).
bidir.
Hasrlara sarlmak veya yatmak
Harbi konumak (f.) Dosdoi)ru ko (ar. dey. f. arg.) fr, o g n hi
n umak, yalan syl ememek. Bizim i yapmam olmak. Bugn has1T!ara
le harbi konuursan eyvala, yoksa ek Saflfdk.
arabam.
Hasr olmak (ar. dey.) Yenilmek,
Harbilik (i.) Doruluk, yalan syle oyunda kaybetmek.
meme. Harbilikten ayflflfsan, bir ara
ba sopa yersin sonra 1 Has ilemek (ar. tr. dey.) B irisin i n
yemeinden, izinsiz v e davetsiz ola
Harbi zar (far. st.) Kahvelerde tavla rak, bitinceye kadar yemek. Gryo
iin verilen cvasz, doru zar. rum, babanm mal gibi has iliyor
sun 1 (bk. Piyiz kaymak, Rampa et
Harcamak (f.) 1 . ldrmek [bak, mek).
tabanca gibi eylerle]. Olam pisi pi
sine harcamlar. (bk. M ortlatmak2, Hasta (far. s.) 1 . Parasz, zrt.
Nallamak, Temizleme1 ) . 2. Vazge Ali ka gndr hep hasta. (bk. Bitli,
mek; madur etmek. Dragon1, Hafif, Kokoz, Tngr, Trl).
2 . Peseta oyun u n da kaybeden [k!l
Harcn vermek (ar. tr. dey.) Tekdi r t] . 3. (r. arg.) Hazrl ksz snfa
etmek, azarlamak. Aynas1Zflk ederse giren, tembel renci. Ali, gene has
harcm veririm. ta galiba.
93
HAS
94
H S
H nt (erm. s.) Del i; budala. bi'te ka Hzl fr (tr. fr. f. arg.) Kendini
fa ne gezer, hmtm biri. metheden , tecrbesiz, toy fr.
H r (tr. i.) Kavga, gril'!. (bk. n Hzfl frdr, ne rensek kardr be
gar, Haraza, Maraza) . olum.
H ilftliah mere laf konumak (ar.
H rbo (krt. i.) 1 . l rikvm, i riyar tr. dey.) Birinin houna gitmeyecek,
adam. (bk. Zpr, Zirman). 2. (s.) Ah birini fkelendirecek bo ve deer
mak, budala, sersem. (bk. Abul la siz eyler sylemek. Ulan amma da
but, Andava l l , Angut, Armut, Aval, hilaliahmere laf konuurmusun be . . .
Ayran azl , Bangoboz, Cacklk,
Denyo, Ddk makarnas, Gebe, Hindi (s.) akn; kolayl kla aldat
Gebelki, Hafz, H rt, H rtapoz, H r, lan zengin. Hindiyi biraz yemle de
H yar, Kereste1, Keriz2, Ke, Koroy kafes/eye/im.
do, Mayn, Pangodoz, Pillki, Saloz, Hizmeti baldr (ar. tr. b. i.) Ga
Tereya, Yanbolu ) . yetle kal n sarlan cigara. u hizmeti
baldmm bana toka et 1
H r karmak (tr. f . ) Kavga, grl
t etmek. Hr karaym deme, abuk Hoca (ar. r. arg.) renci ara
enselenirsin burada. snda hitap eklinde kullanlr. Hoca
defterini biraz versene 1
H rt (s.) Sersem, budala, a hmak.
Horain (tr. i.) Eroin . (bk. Beyaz,
Hrtm biri, ne derse desin. (bk. H r
Mal3, Orain, Toz).
bo2).
Horozuna kravat takmak (tr.fr.
H rtapoz (s.) Aptal, sersem; a dey.) Adamakl l dvmek, hakkn
kn. Bo ver u hlrtapoza 1 (bk. H rbo). dan gelmek. (bk. D uman attrmak, D z
Hrtapozluk (i.) Aptal l k, sersemlik, nefes etmek; iyi etmek) .
budalal k, aknl k. Hlftapoz/uu b
Hortlamak (f.) ok fkelenmek.
rak da doru drst konu. (bk. Aval
Herif hortluyor, abuk yaylan. (bk.
l k, H rtl k, H yarl k) . Uyuz olmak) .
H rtlk (i.) Aptal l k, sersemlik, bn Hoafna g itmek (far. tr. dey.) Ho
l k. Onun ald tutum, hmflktan una gitmek, pek memnun olmak.
baka, bir ey deil. (bk. Aval l k, Herifin kalaylamas hoafma gitti ga
H rtapozluk, H yarl k). liba . . .
Hoor (erm. i.) Eti budu yerinde
H r (tr. s.) (bk. Andavall, H rbo,
iman ve gzel kadn. Adam ol da
H rt).
u hooru sana alaym.
H yar (tr. s.) Kaba saba, yol yordam H u rda (far. i.) Esrar. Hacm, iki di
bilmeyen, yontulmam [kimse] . He hurda ulan da kafam toparlayaym.
rifiolu yle bir hwar ki, Akdeniz'e (bk. Ampes, Dalga, Nefes, Kabza,
dorasam, koca denizi cack yapar./ Konca, Paspal, Toprak) .
Hwar gibi do/a1Tsan, pak ensele
H k mat (ar. i.) Hapishane md
nirsin byle.
r. Hkmat akarsa dalgay, boy
Hyaraa (tr. f. s.) (bk. H yar) . laflz sonra mnferidi.
H yarlk (i.) Aptall k, Sersemlik, b u H snbey (ar. tr. b. s.) Kendini be
dalal k, akn l k. Olum hyarflkla i enen, kendini ven [adam] .
yrmez, az buuk gzn a 1 (bk. H sniyftnm (ar. tr. b. s.) Kendini
Avallk, H rtapozluk, H rtlk). beenen kendin i ven [kadn, kz] .
95
lh (i.) Esrar [ekilen]. (bk. Ampes. (slak (tr. s.) Henz cima eylemi
Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Di, D u man, (kadn) . Yeniyla slak girdim.
Sarkz) .
slatmak (tr. f.) Birini dvmek. Dn
lrgalamak (tr. f. r. arg.) lgilen akam kl kuyruk Hsn'y, "1Yn?lsz
dirmek. O i, beni hi trga/amaz. /ar sabaha kadar slatm/ar. (bk. ier
lska (ed. ) Yok. (bk. Nanay) . mek, Mariz atmak, Marizine kay
lska gemek (dey.) 1 . Ehemmiyet, mak, Marizlemek, Mariz ulanmak).
nem vermemek, aldr etmemek.
lspanak (gr. s.) Enayi, budala. lspa
(bk. Bolamak, Bo vermek, Dalga
nak, az bana bak i (bk. Andava l l ,
gemek, Haylamamak, Kelemek,
Angut, Armut, Aval, Bangoboz, Ca
Kumpas sal lamak, Omu2 vermek, To
ckl k, Denyo, Gebe, Gebelki, Ha
nel gemek, Yan izmek, Yan salla
fz, H rbo, H rt, H r, H yar, Kanser
mak). 2. Atlan ey hedefe isabet
i llc, Kereste1 , Keriz2, Kakaval, Ke,
etmemek . 3. H edefe isabet etti re
Koroydo, Mayn, Pillki, Saloz, Yan
memek. Amma keskin nianc imi,
bolu ) . [greke "ispanaki", latince
her atmda ska geiyor.
kk "spinaceum"dur.)
lskata (n.) Bok l Bas uradan, ska-
ta ! .
lspanakzAde (gr. far. b. s.) Enayi
olu enayi, aptalolu aptal. Brak u
Iskota ba cak (st.) i ine doru eri
spanakzadeyi, ii gc hep palavra.
bacak. [Skoda marka otomobille
rin, arka tekerleklerinin biraz ieri lnlamak (tr. f.) Kovmak, bandan
basmasndan kinaye). savmak (bk. Sepetlemek).
96
lbi!}inl kaldrmak (dey.) Kar gel kramiye dmek (ar. tr. dey. f.
mek, kafa tutmak. u kaalotzade arg.) Ceza kesmek. Bizim hz/J
ye bak, bize de balad ibiini kal fre ikramiye dm.
d!fmaya. kramiyeli (ar. tr. s.) Toplum polisi.
bi (s.) Aptal, sersem. (bk. H rbo2) . kramiyeli kardan skt pak top
la tas tara (bk. Fruko, Yourtlu
bnetor (ar. s.) Ahlaksz gen, me' - bakla). [Frukodan ikramiye kmas
bn. (bk. Belik, Be yldz, Dmbe dolaysyle ald ad] .
lek, Ell isekiz, Esnaf1, Folluk2, G t
mam kay!} (ar. tr. b. i.) Tabut. Bu
lek, Kayarto, i nek, Kova, Taync, Ve
binlii tek bama yuvarlarsan, sa
rek).
baha kar seni imam kayma bin
ieri d mek (tr.) Hapse girmek. dirip Eyupsu/tan' gezdirirler anam
Peynirci Yusuf gene ieri dm. babam.
(bk. Kodese girmek, Delie girmek,
- ma m suyu (ar. tr. b. i.) Rak. mam
Kafese girmek). suyundan biz de anlaya/im, olum.
(bk. Anzarot, Carmak, Carmakcur,
iirmek (tr. f.) Dayak atmak, dv
Duziko, lstim1 , Prna, Prne, Prn,
mek. Tahtakoza enselenirsen, saba
Piyiz).
ha kadar iirirler seni. (bk. slat
manm (ar. n.) Anam, canm, ku
mak, Mariz atmak, Marizine kaymak,
zum, kardeim. lmamm, bize de mi
Marizlemek, Mariz ulanmak) .
fiyaka ? ; mamm tahtelbahir, bize de
ifade (ar. i.) i. Ne ifadedir, anlama mi torpil.
dm yahu l ncir dolmas (b.i.) Erkeklik bezi,
haya. (bk. Gavgav, Kampana[lar.]
ifadesi tamam olmak (ar. tr. dey.)
inek (i.) 1 . Otomobil. inekler ne a
Hap yutmak, ii bitmek. Alt ay ko
lemde, st ( = benzin) n var m?
deste kalsm, ifadesi tamamdlf.
biraz emzirelim [sivil frn res
iki seksen uzanmak (dey.) Keyiflen mi bir makam arabasndan ucuz ben
mek, neelenmek, zevklenmek. He zin satn almak zere yapt teklif
rifiolu mangiz/eri vurunca iki sek ve hortumla benzin ekmek istemesi] .
sen uzand, hala da uzamyor. 2. (r. arg.) Kendisini tamamyla
derse kaptrm olan al kan ve saf
ikizler (i.) Kz, kadn memeleri veya renci. inein biri, futboldan ne
gs. ikizlere takke giydirmek ( = anlar. 3. Me'bOn. (bk. Belik, Be
Sutyen takmak). (bk. Ampul, Bal yldz, D mbelek1, E l lisekiz, Esnaf1,
kon, Far, Tampon) [o ul hal inde: Fol luk2, Gtlek, l bnetor, Kayarto, Ko
Yedek paralar, Taret] . va, Taync, Verek) .
kmalsiz gemek (ar. tr. f. arg.) nekil (b. i. r. arg.) Ar derecede
fr, yeni girdii bir arabada bir kendini derse kaptrm olan ok
sene devaml olarak almak. B u al kan ve saf renci. Ahmet mi?
sene ikmalsiz geemezsin 1 blfak, ineki/in tekidir. (bk. l nek2) .
97
iNE
ineklemek (f. {jr. arg.) Fazla der iskandil etmek (ita. tr. dey.) Bak
se al mak. Fizie adamaklf!t inek mak, seyretmek, gzetlemek, az a
lemek lazm, yoksa aktmrlar bizi. ramak, yoklamak. B ir iskandil eder
(bk. Kulamak) . sen, anlarsm herifin dalgasm. (bk.
Dikizlemek, Kitakse etmek).
ngiliz armas (tr. ita. b. i.) Tekdir
[byk] . ngiliz armasm yiyince,st skele almak (dey.) B i r erkek, ka
dkm kediye benzedi.'- (bk. Papa dna musallat olmak, sarkntlk et
ra). mek. Hlfboya bak, deminden beri u
ini tak mlar (dey.) Kadnn bacak klstr paoza iskele a!tyor.
lar. u dalgamotor ( dost, sevg i l i,
=
spinoz (gr. s.) Geveze, boboaz. ls
metres) un ini takm/an, deme pa pinozdur o, gven olmaz ha.
ozda ( = kadnda) bulunmaz. spiyon (fr. i.) H afiye, mzevir. spi
nmek (tr. f.) Vurmak, l atife yol lu yondur, uskut l (bk. Radarc).
vurmak. Bodoslamadan bir tane iner spiyonculuk (fr. tr. i . ) H afiyelik,
sem ei be grrsn, alimallah 1 mzevi rl ik.
intihar etmek (ar. tr. dey. f. arg.) spiyonlamak (fr. tr. f.) Hafiyel ik
Evlenmek. Yazk, intihar etmi, de etmek, mzevirlik etmek. u grd
sene. n aval dn ispiyonlamlar, bugn
lpik rk (tr. b. s.) Babo, serseri. de enselemiler.
Herif adam deil ki, ipikmm biri, istavroz fidesi (gr. r. it.) [kfr ma
nereye gitse sepet/eniyor ( =ko kamnda] G avurun pii. Ulan bize de
vuluyor) . (bk. H ayta, ipsiz) . mi madik, istavroz fidesi.
pini kesmek (tr. dey.) 1 . Savumak,
kamak, ayrlmak. (bk. Amak, An stif (gr. i.) Uyku.
izlemek, Cicozlamak, Czdam et istifinden balamak veya balat
mek, Czdam ekmek, Czlam ek mak {dey.) Kfr etmeye yelten
mek, zlmek, Dmeni krmak, Fer mek. imdi istifinden balanm veya
lemek, Fertii ekmek, Fertiklemek, balat/rsm ha !.
Krmak, Kirii krmak, Nokta olmak, stim (ing. i.) Rak, arap ve saire
Palamar koparmak, Panik krmak, gibi ispirtolu ikiler. (bk. Anzarot,
Payandalar zmek, Trlamak, Ty Carmak, Carmakcur, Duziko, mam
mek, Voltasn a l mak, Zamkinos et suyu, Prna, Prne, Piyiz).
mek, Zplamak). 2. Parasz brak
mak. Bizim hacmm, yirmi gnden beri stimini almak (ing, tr. dey.) Sar
ipini kesmiler. ho olmak, iki imek. "Tam istimini
a/mca yreine dolanlar taar." - H .
plememek (tr. f.) Saymamak, iti R.G. (bk. M astorlamak, Masturla
bar gstermemek, ehemmiyet verme mak, Matiz olmak, Pilot olmak).
mek, kulak asmamak, d i nlememek.
Bizim beybaba, kimseyi iplemez. (bk. istinga* [etmek] ( i.f.) Ceket, pan
p takmamak) . tolon, don, alvar gibi eyleri aa
syrma [k].
psiz (tr. s.) Babo, serseri. psizin
biri, yan iz ! (bk. pikrk) .
italyanca, yelkenleri toplamak manasna
p takmamak (tr. f.) nem verme gelen bu kelime. greke stingaro, por
tekizce estingar, talyanca stringare
mek, dinlememek, saymamak, iti szlerinden gelmedir. G. Mayer'in yukarda
bar etmemek. (bk. plememek). anlan eserine bk. (s. 77) .
98
Y
99
J
1 00
K
KAbe (ar. i. f. arg.) iki yeri. Herif Kafesi (far. tr. i.) Her hangi bir
gece gndz kabede. suretle birisinin elindeki paray veya
mal elde eden kimse, tefeci. Kafes
Kabz olmak (dey.) 1 . Bo, isiz idir, gven olmaz szne.
kalmak, i gremez olmak. ler ay
nasz, on gndr kabz olduk. 2. N ut Kafese almak (far. tr. dey.) Lakr
ku tutulmak, bir ey syleyemez ol dy uzatarak birinin cann skmak.
mak. akal Mahmut'u grnce bir ispinozdur, kimi grse, kafese allf.
denbire kabz oldun ha 1 (bk. Kafa tlemek, Kavallanmak) .
Kafese koymak (far. dey.) Kandr
Kabza (ar. i.) Bir avuluk esrar. Bir mak, aldatmak. Kafese koyup enayi
kabzaya seksen papel bayldk (
den elli papel ekecek. (bk. Tongya
=
verdik) . drmek).
Kafas bozulmak (ar. tr. dey.) Kz Kafeslemek (far. tr. f.) Aldatmak,
mak, hiddetlenmek. Herifiolu iki kandrmak, her hangi bir suretle bi
kelam etti, kafam bozdu. risinin el indeki paray veya mal el
Kafas izinli olmak (ar. tr. dey.) O de etmek. u moruu kafes/ersek
aral k akl banda olmamak, dn dnyalmz dorulur. (bk. Atm al
me kabil iyetini geici olarak kaybet tya balamak, Samak) .
mi olmak, kafas baka eylerle me Kafeslenmek (far. tr. f.) Aldanmak,
gul ve dnr bulunmak. Sen sy soyul mak, para kaptrmak. Kam kur
lediini unutmusun be olum 1 U rastyz biz, kafes/enir miyiz kolay ko
nutmasma unutmadm ama, o zaman lay ! (bk. Amaza gel mek, Basmak3,
kafam izinli idi.
Boul mak, Tongya dmek, Tora
Kafa tleme (i. dey.) ok lafla dmek, Yemek).
birini rahatsz etmek. Sabahtan beri
Kakanos (s.) irkin. Bir kakanos
dikine tlfa/a kafam tledi (bk. Ka
aftos enselemi, aklmca fiyaka satt
fese almak, Kavallanmak).
yor bize.
Kafaya al mak (ar. tr. dey.) 1 . Bir ii Kakrdamak (tr. f.) lmek. Bizim
engel leyeni susturmak. u hlfboyu moruk Ali de kaklfdan11. (bk. Cav
kafaya al da, ilerimiz yrsn. 2. la ekmek, Cavlamak, ngra
yapacak kimseyi bul mak, adamn ekmek, Gmlemek, Mortiyi ek
bulmak. Kafaya altrsan bir sonu elde mek, Mortlamak, Nallar atmak, Nal
ederiz. lar dikmek, Sfr tketmek3, Tngr
Kafa ya (b. i.) Bel, sperma. damak, Yrmek1 ) .
Kafes (far. i.) H apishane, tevkifhane. Kalantor (ita. i . ve s.) Zengin, vari
Arakltm aktmrsan ( = bel 1 i e yetli, kelliferli, para l pullu adam. /J
dersen) gidecein yer kafestir. (bk. kalantoru ense/ersek, dnyalt do
Del ik, Kodes). rulturuz. (bk. Kaln, Ya l ) .
KAL
1 02
KAP
Kandral (i.) Laf anlamayan, kal n yorum". H . R.G. (bk. Bom atmak,
-
1 03
KAP
Kaparozculuk ( i.) B i r eyi ktye Karanfili skmak (gr. tr. f.) Ura
kullanarak havadan mal veya para mak, meakkate dayanmak, sabret
kazanma veya kazanmak isteme. Ka mek. Biraz daha karanfili skarsan, iki
parozculuk skmez oldu bu memle ay sonra taburcusun. [greke "ka
kette artk. (bk. Anaforcul uk, Avan riofil lon" aslndan].
tacl k, Beleilik, Lplk, Otlak Karanfilli (gr. tr. i.) htiyar kadn
lk). ferci.
Kaparoz etmek (tr. f.) B i r eyi elde Karga talamak (dey.) Duraklarda
etmeye yeltenmek, elde etmek. Ulan bir kza veya kadna sarkntlk et
bu papel/eri nerden kaparoz ettin ? mek. Sus, sus Hsrev'i karga talar
Kaparozlamak (tr. f.) etmek, a ken yakaladm. (bk. Hallenmek2, s
rmak, almak. Seksen papelini ka kele almak, Saraka etmek2, Yeillen
. paroz etmi . (bk. Anaforlamak, A- mek.)
raklamak, Bomba patlamak, Kaparoz Kartaloz (s.) Kartlam [kimse] .
etmek, Kaynatmak2, Omuzlamak, Srk u kartaloz herifi adam edemedik gitti.
lamak, Trtklamak, Tufalamak, Zula
Kartvizit brakmak (fr. tr. dey.)
etmek).
Kusmak, kayetmek. Hangi kerata bu
Kap a ral (i.) Pi. Bo ver u raya kartvizit blfakm. (bk. Brt
kap ara/Jma. (bk. Cumartesi o len karmak, Konferans vermek, t
cuu, Fr, Gndzleme). mek2, Tavus kuyruu karmak).
Kapmak (tr. f.) pmek. Ne g Kasap (ar. i. f. arg.) 1 . Otomobil i
zeldi o kapma sahnesi. (bk. per- ok hor kullanan, ypratan fr.
1 emek) . Herifiolu fr deil, safi kasap.
Kapka (tr. s.) Elden kaparak a- 2. (r. arg.) ok zayf not veren er
1 p kaan hrsz. (bk. Arpac ) . kek retmen.
Kase (far. i . ) G t. Damdan atlam
Kapka lk (tr. i . ) Elden kaparak
ama, kaseyi de kum. (bk. Atras,
alp kama (bk. Arpack).
Boha, B ayata, Davul, Defrans, Def
Kaput gitmek (dey. r. arg.) H i ransiyel, Ense, Kfe, Semer, Tiz).
bir snav verememek. Fizikten km Kaslmak (tr. f. f. arg.) M teri,
ca asabatm bozuldu, kaput gittim. otomobil e kurulup yaslanmak. Ka
Kaputu kesmek (dey. r. arg.) S rya bak , amma kaslm ha 1
navlardan birini vermek. (bk. Kapu Kasnt (i.) Kibir, g urur, azamet, b
tu yrtmak) . yklk. Bize de mi kasmtl be karde
Kaputu yrtmak (dey. r. arg.) im.
(bk. Kaputu kesmek). Kaskaslamak (f.) Cima etmek.
Karagz (tr. b. i.) Kk boyda tav (bk. ivilemek1 , Fiek atmak, Lehim
la zar. u karagz kaldlf da kz l emek, Nefes ekmek, Parman s
latmak, Kal ba ekmek, Perinlemek,
( = cval zar) getir.
Pipo temizlemek, imendiferi raya
Karagz indirmek (tr. dey.) Oyun sokmak, iirmek2, Tezgah kurmak,
etmek. "Eer paylarmza karagz in Uua gitmek, frmek, Yefal lemek,
dirmeyi dnyorsan, bu i fenaya Zmbalamak).
varr." H . R . G .
-
Kasnaklamak (f.) Kertmek [birisini].
Karanfil (gr. i . ) Makat, bzk. Ka Kaspanak (ar. zf.) Zorla. Kaspanak
ranfili sk m? (bk. M eneke) . u/anm papelleri. (bk. M etazori ) .
1 04
KAY
1 06
KAY
1 06
KES
Kekez (i.ve.s.) Me'bOn. (bk. Belik, Kerize etmek (tL f.) Hilel i oyun oy
Be yldz, Dmbelek1 , Esnaf1, Fol namak, cval zar kullanmak, iaretli
l uk2, G tlek, Gto, H alka, bnetor, katla oyun oynamak.
l nek3, Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Kerize kesilmek (i. dey.) Kumar
Lubun, Lubunya, Nakka, Taync, Te da kaybetmek. Bugn de kerize ke
kerlek, Tnek, Verek). sildik. {bk. Kerize baylmak, Sabun
Kelee balamak (tr. dey.) Ku lamak) .
rulu ve dzenl i bir ii bozmak. Herif Kerizlemek (tr. f.) alg almak.
bu salam ii de kelee balad. Dn akam ikiye kadar keriz/edik.
Kelek (i.) Aptal, sersem. (bk. H rt, Kerten (s.) Endieli, nazik, korkulu,
H r, H yar . . . ) fena [durum] . Baktm ki vaziyet ker
tan, czdam ektim.
Kementlemek (far. tr. f.) H rszlk
la, trirlkle para kazanmak, birini Kerteriz vermek {dey.) Hissettir
b u suretle bomak. Otuz askeri var mek. (bk. aktrmak).
d, bir saatte a/aym birden kement/e Kesik (tr. s.) 1 . Fena, kt Karman
dim. yolac smai/'in enselendii gnden
Kenef sazl (b. i.) Seyrek byk. beri vaziyetler kesik. {bk. Aynasz1 ,
{bk. Kenef sprgesi). D u man2, Kertan, Madara1 , Ya) . 2.
[Ar sevgiden] bitkin hale gelmi
Kereste (far. s.) 1 . Anlaysz, ter kimse, ak.
biyesi kt, kabasaba [kimse] . (bk. Kesilmek (tr. f.) 1 . ok holanmak,
Abul labut, Andaval l , Angut, Armut, memn u n ol mak, baylmak. Kesildim
Aval, Bangoboz, Cacklk, Denyo,
ben bu ie. 2. Kumar veya elence
Gebe, Gebeaki, Hafz, H rbo, H rt,
yerlerinde para harcamak. Dn ge
H r, H yar) . 2. Zeker. {bk. Alat, ce de yirmi papel kesildik.
Babafingo, Bombil i, Maslahat, Mat
rakuka, Zurna2). Kesimek (f.) Baklarla anlamak
[erkek ve kad n ] . "Dnk toplantda
Kereviz (far. i . r. arg.) renci onlar iyiden iyiye kesiiyorlard."
arasnda kullanlan kfrms bir - H.R.G. {bk. Avans vermek, Pas
sz. Bana bak kereviz i lamak, Pas vermek) .
Kerez (gr. i.) kram. Dn akam ke Keskin (tr. i . ) K u lampara. {bk. Ba
reze konduk. buk, ap).
Keriz ( i.) 1 . Kumar. Keriz deyince, Keski nlik (i.) Kulamparalk. (bk.
gzleri fal ta gibi aJ/tyor. 2. (s.) Babukluk, apl k) .
Enayi, aptal, hile yutan [oyuncu]. Kesme almak (tr. dey.) iaret ve
{bk. Ekmeklik, Halal m, lspanak, Ka orta parmakla yana kstrmak. {bk.
kaval, Mayn, Pilaki, Tasma, Yahni- Makas al mak, Makas gemek).
1 ik). 3. Elenti.
Kesmek (tr. f.) 1 . Kandrmak, saf
Kerizci (i.) 1 . algc, 2. (s) Hile d i l bir oyuncunun hile ile parasn
kar oyuncu. Kerizcidir, pek yz ver a lmak. Bizim hala/Jm gene kesmi
me. ler. {bk. Tavlamak) . 2. Gevezelik et
Kerize bayl mak {dey.) Kumarda mek. Sabahtan beri kesiyor. (bk. Per
kaybetmek. Topu topu klfk pa dahlamak1 , T ra etmek). 3. (f.
pe/imiz vard, onu da kerize bayJ/ arg.) fr, m teriden fazla para
dk. (bk. Kerize kesilmek, Sabunlan al mak. Gene bugn on kad kes
mak) . tim.
1 07
KES
Kestane gemek (gr. tr. dey.) Ters, Keyif (ar. i.) [iilen] Esrar. (bk. Am
uursuz, . tatsz bir zaman, bir devre pes, Cgaralk, Cuk, Dalga1 , Dem,
ol mak. Bence 1 970, pek kestane
. D i, D u man, G u bar; [ufak] H urda,
geen bir yll oldu. -Akbaba. S. Salp
.. l h ; [bir avuluk] Kabza, Kapakeyif,
Kaynar. Konca, Mal; [kt] Paspal,
Ke (tr. s.) Aptal, budala, sersem, Pf; [bozuk] Toprak, Nefes, Ot, Sa
ahmak. Ketir, harcm verirsen ( = rkz2).
azarlarsan) uskutlar ( = susar). (bk. K krk (tr. s.) nemsiz, kymet
Abul labut, Andavall, Angut, Armut, siz, deersiz. K kmk bir saat y
Aval, Bangoboz, Cacklk, Denyo, znden bam belaya giriyordu. (bk.
Gebe, Gebeilki, Hafz, H rbo, H rt, Cavalacoz, rnk, Fasafiso, Krtipil,
H r, H yar, Kanser i l ac, Kakaval, Klstr marka, M cr, Moloz, Ta
Kereste1 , Koroydo, Mayn, Pango pon, Zmbrt3).
doz, Pilaki, Saloz, Tereya, Yan
K nn kllar enginar iei
bolu).
gibi aarmak (dey.) Yal, ihtiyar
Ke etmek (tr. dey.) Utandrmak, me'bOnlar hakknda kullanlr.
bozmak, mahcup etmek. ki ift s K nn kllaryla balk yakala
ze herifi ke ettin be kardeim. (bk. mak (dey.) ok ansl ol mak.
Bozum havas almak, Faasn al
K nn k l kiliseye d i rek olmak
mak, Mor etmek).
(tr. dey.) ocukluk yllarn atlatp
Kekekaleyhissellm (tr. ar. b.s.) bym olmak [ocuka davran
Aptal, budala, sersem. Bana gven lar iinde olan genler iin sylenir].
miyorsun da, kekekaleyhisselamm Kkrdamak (tr. f.) lmek. Herif
szne gveniyorsun ha 1 (bk. Abe oktan kklfdam. (bk. Cavla ek
ci, Abul labut, Ahlat, Andavall, Ban mek, Cavlamak, ngra ekmek,
goboz, Cackl k, Denyo, Dilgoz, D Mortiyi ekmek, Mortlamak, Nallar
dk makarnas, Dmbelek2, Gebe, dikmek, Sfr tketmek, Tngrdamak,
Gebeilki, H abeci, Habeci kostik, Ha Yrmek1 ) .
fz, Halalm, Handava l l , H rbo, H rt,
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kan Klbaz (s.) Dalkavuk. Ne kllbazdlf
ser i l ac, Kaalot, Kaalotzde, Ka o, bana sor! (bk. Piyazc, Yac) .
kaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroy Kl (r. arg.) renciler iin iyilik
do, Malak, Mantar2, Mayn, Maval, dnmedii sanlan erkek retmen.
Pangodoz, Pilaki, Saloz, aban, Ta Kl ekmek (dey.) Dalkavukluk et
arabas, Tereya, Yanbolu) . mek. (bk. Yac l k etmek) .
Kelemek (tr. f.) B i r ie veya bir Kl l (tr. i.) Erkeklik aleti. (bk. Baba,
kimseye nem vermemek, aldr et Babafingo, Babatorik, Bombi l i, Ke
memek, itibar etmemek. Ke/eme, reste2, Maslahat, Matrakuka, Zurna2).
eksin arabasm. (bk. Bolamak, Bo
Km (nl.) Sus ! Km ulan ! (bk. Ma
vermek, Dalga gemek, Haspi ge
kas1 , Pat, Resto, Terso, Uskut) .
mek, lska gemek, Haylamamak, Kum
pas sallamak, Omuz vermek, Tonel K ravatl (fr. tr.) Kulp raks. Bir
gemek, Yan izmek, Yan sallamak) . klfavathya buuk papel bayhyo
ruz be kardeim.
Kesavak (tr. s.) Acemi ve saf ho Kroz (tr. s.) Orta yal , bykl a
varda. Kesavaktlf, akama doru dam, kranta. u klfozu kalfma,
piyastos olur ( "' yakalanr). onda i var.
1 08
KIL
1 09
KIL
Kilometre doldurmak (fr. tr. dey. Kobra (r. arg.) rencilere kar
r. arg.) Vakit geirmek. Ne yapa acmasz olan erkek retmen.
ltm, kilometre doldurmak iin bu Kocakar (tr. i.) Valde. Bizim koca
usul bulduk. kanya meram anlatamtyorum bir trl
Kimya (ar. is.) Herhangi bir iin, bir be abil
eyin en llfs. Ne korkuyorsun o Koboynuzu (tr. b. i.) Ko boy
lum, kimya deil a 1 (bk. Kyak) . nuzu eklinde yan yana iki sokak
Kinin (i.) Kyl sigaras. Bir kinin tan iki tulumba alaynn birden mey
toka et be abil
dana kmas.
Kodes (gr. tr.i.) Hapishane, tevkif
Kiremit aktarmak (yun. tr. dey.)
hane; karakol. Say ile kendine gel,
Cima etmek. (bk. arpmak, a
kodesi boylarsn sonra. (bk. Kafes,
tya kmak, ivilemek1 , Fiek at
Mektep2) .
mak, Kalba ekmek, G rnavlamak,
Kaskaslamak, Lehimlemek, Mazga Kofti (s.) Aslsz, yalan, uydurma
l na karg saplamak, Nefes ekmek, [sz] . Koftiye karmmz toktur. (bk.
Parman slatmak, Perinlemek, Pi Atmasyon, Bom, Dolma, Dubara, Ef
po temizlemek, imendiferi raya sok tamintokofti, Kantin, Kakariko2, Ka
mak, iirmek2, Tezgah kurmak, U takofti, Ktr, Ktrbom, Madik, Mar
ua gitmek, flemek, frmek, Vu taval, Masal, Palavra, Polim, oro
rumak, Yefal lemek, Zmbalamak). l op.)
Koklatmak (tr. f.) Para vermek. Bize
Kirii krmak (tr. f.) Ayrlmak, ka de biraz dnyalk koklat be abil
mak, gitmek, uzaklamak, gzden
kaybolmak. Kirii klfmadan bizim iki Kokonia (rom. gr. i.) Gen kz,
papeli sula 1 (bk. Amak, Anizlemek, kk bayan. u kokoniaya bak,
Czdam etmek, Czdam ekmek, Ci daha bu yata iken keriz ( kumar)
=
1 .10
KOV
Kolonya skmak (tr. dey.) Teca Kontraplakl (fr. i.) Tehl ikel i du
vz etmek, saldrmak. "Bir gacoya rum. " Biraz sonra kontraplakltk bir
kolonya skmaya ka/ktyorlar galiba". vaziyet o/acaktt." Salata Dergisi,
-
Komaya sokmak (gr. tr. dey.) 1 . gn bir kaleci gelmedi gitti, hepsi,
Birini pek ok dvmek. ala sopa koridor.
herifi komaya sokmu. 2. inden Koroydo (gr. s.) B udala, ahmak, ser
kamayacak kadar g bir duruma sem. Herif, buz gibi koroydo. (bk.
drmek. Abullabut, Andavall, Angut, Armut,
Konca (far. i.) yi esrar. Az buuk Aval, Cacklk, G ebe, Gebeaki, Ha
konca koklat, yoksa halim duman 1 fz, Halalm, H rbo, Hrt, H r, H yar,
(bk. Ampes, Dalga, H urda, Kabza, Kanser ilac, Kakaval, Ke, Mayn,
Nefes). Pangodoz, Pilaki, Tereya, Yanbo
Konfrans vermek (fr. tr. dey.) Kus lu).
mak. Anzarotu yuvarlaymca konftrans Korta etmek (ita. tr. f.) Kadn pein
vermeye balad. (bk. Brtlen d e dolamak, zamparalk etmek. bie
karmak, Kartvizit brakmak, tmek, bak, korta etmekten akala dnm.
Tavus kuyruu karmak) .
Kova (ar. i.) M e'bOn. O kovamn ttra
Konmak (tr. f.) 1 . Elle vurmak. Bir ta ma bo ver i (bk. Belik, Be yl
ne konarsam, sustal maymuna d dz, Dmbelek1 , Ellisekiz, Esnaf ,
nersin. (bk. Sarktmak) . 2. Hazr bul Folluk2, Gtlek, Halka, bnetor, nek3,
mak, bedavadan kazanmak. Gene Kayarto, Kei, Lubun, Lubunya, Ta
kondun. ync, Verek).
Kontak (fr. s.) Kafas iyi ilemeyen, Kovan (s.) Ahlaksz kimse, me'bOn.
abuk sabuk konuan kimse. Herif Btrak u kovam camm, palavra ktra
kafadan (veya anadan) kontak, bo ldtr ! (bk. Belik, Be yldz, D mbe
ver i lek1, Ellisekiz, Esnaf , Folluk2, G t
Kontes (fr. tr. i. r. arg.) Herhangi lek, Gto, H alka, bnetor, nek3,
bir kadn hoca. Kontes bizi bu sene Kayarto, Kei, Kova, Lubun, Lubun
akttracak galiba. ya, Taync, Verek).
111
KF
Kfte (far. i.) Kolej l i kz. Bir kft8 Kumpas sallamak (fr. ?. tr. dey.)
enselemi, gnn gn ediyor. Dalgn olmak, nem vermemek, iti
bar etmemek, saymamak. (bk. Bo
Kpr (i.) Bir eit kumar hilesi. [a l amak, Bo vermek, Dalga gemek,
a yukar btn oyunlarda tatbik Haspi gemek, lska gemek, Hayla
edilen bu hrszlk, en fazla pokerde mamak, Kelemek, Tonel gemek,
yaplr] . Yan izmek, Yan sallamak).
Kurabiye (i.) Parlak, gzel ocuk.
Keyi dnmek (far. tr. dey.) Ksa Kurdelesini kesmek (fr. tr. dey.
srede zengin olmak. f. arg. ) 1 . fre, zabta ceza yaz
Kk (i.) Saynn en stn, yirmi mak. Gaza ok basma, gene kurdelenl
say ["fitil" terimidir}. keserler ha . 2 . Fiyakasn bozmak,
. .
112
K P
113
L
Labunya (s.) Me'bOn. (bk. Lubun). Lehimlemek (ar. tr. f.) Cima et
mek. (bk. Fiek atmak, Nefes ek
Ulfa yekun tutmak (far. ar. tr.dey.) mek, Perinlemek, iirmek2, Tez
Sz bitirmek, konumaya son ver gah kurmak, frmek, Yefallemek,
mek. "Artk lafa yekun tut, iimize Zmbalamak).
bakallm babam." - H . R.G. Le yapmak (far. tr. dey. f. arg.)
Lafn g mrn vermek (tr.dey.) inemek, ldrmek frl ne
. . .
. 1 1 4
LP
115
M
Mabat (ar. i.) K [insanda] . (bk. Majino hatt (fr. a r. tr. r. arg.)
Atras, Boha, Boyata, ukur, Da renciyi ok korkutan dersler [fi
vul, Defans, Defransiyel, Ense, Kllse, zik, kimya, cebir, geometri . . . gibi].
Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer, Tiz, Yarm ilk ders majino hattl, simite ( =
. 116
MAN
S. Salp.
Makine (ita. i.) iyi tabanca. Senin
makine akaralmaza benziyor. (bk. Mandepsi (gr. i.) Tuzak. oyun ,
Taahtl ) . dalavere. Bize de m i mandepsi?
(bk. Amaz, Kataku l l i, N u mara,
Makineyi bozmak (ita. t r . dey.) is Tonga, Zoka ) .
hale tutul mak, srgn olmak. Bizim
moruk Hamdi, yemi inciri ekmi M a ndepsiye bastrmak ( g r . t r .
suyu makineyi bozmu. dey.) (bk. M a ndepsiye d rmek).
M a l (ar. i.) 1 . G zel, yakkl kadn M andepsiye d rmek (gr. tr.
veya kz. Mala bak, mala 1 2. Para. dey.) (bk. Tong ya drmek). Ce
(bk. Asker, Drav, D nyal k, Mangr, /all Bekir'i, aynaszlar dn gece
Mangiz, Pul, Ta) . 3. (bk. Beyaz, mandepsiye drmler.
H orain, Orain, Toz) . 4. (r. arg.) Mangalda kl b rakmamak (tr.
Cgara. Aman Ali, bana malmdan bir dey.) Yalan sylemek. Herifiolu
tek ver. (bk. knt, Sipar, Sipsi ) . bir azm at, mangalda kl blfak
Malafa ( i . ) Erkek tenasl organ. mad. (bk. Bom atmak, G m atmak,
(bk. Alat, Babatorik, Bombil i. Ka Ktr atmak. M adik atmak, Mantar
m. Kereste2, Maslahat, Matrakuka, atmak, Mantarlamak, Martaval at
Saksafon, Zekeriya, Zurna2) . mak veya oku mak, M asal oku mak,
Maval oku mak, Palavra atmak ve
Malak (s.) Aptal. (bk. Abeci, Abul ya skmak, Palavra savurmak, Pi
labut, Ahlat, Andaval l , Angut, Ar yaz doramak, Polim atmak, Ustu
mut, Aval, Ayran azl, Bangoboz, ra altrmak, Viraj almak; [kar
Cacklk, Denyo, Dilgoz. Ddk ma l kl] Vuruturmak1 ) .
karnas, Dmbelek2, Gebe, Gebe
llki, Habeci, H abeci kostik, Hafz, M a n g r (gr. i . ) Para. Bugnlerde
Halalm, H a n davall , H rbo, H rt, H r manglf tutmuyoruz. (bk. Asker, D
tapoz, H r, H yar, lspanak, Kanser rav, D nyal k, M al2, M a ngiz, P u l ,
i l llc, Kaalot, Kaalotzllde, Kakaval, Ta).
Kereste1, Keriz2, Ke, Koroydo, Man
M a n g iz (ing. i.) Para. Bugnlerde
tar2, Mayn, Maval).
mangiz tutmuyoruz. (bk. Mangr).
Malama (gr. i.) Altn l ira. Trtklad
m malama/afi baladm m okutmaya ? M a n g iz eritmek (ing. tr. dey.)
(bk. Kfl, Oski, Sarkz). Para yemek, para harcamak. Boru
deil, su gibi mangiz eritiyor.
Maln gz (ar. tr. dey.) Ktlkte
M a n g iz tutmak (ing. tr. dey.)
esiz. Maim gz imi de haberimiz Para l olmak. para l b u l u nmak. Pa
yok. (bk. Szme) .
ra/af/ olup da imrenenler itahadan
M andagz (tr. b. i.) Yirmi be ku depreen midelerinin isteini yeri
ruluk byk nikel para. Bir manda ne getirirler. Fakat mangiz tutma
gz u/andm bu tabakaya. [1 938'de yanlar. (bk. Bitlenmek, Ta tutmak,
tedavlden kaldrlmtr] . Tutmak) .
117
MAN
118
MAT
119
MAT
M atraa almak (dey.). (bk. M at Maya (far. s.) Sulu arsz, yapkan,
rak gemek). srnak [kimse] . Keriz ettiini g
rrse, yakam blfakmaz, mayanm bi
M atrak (i.) Alay, elence. Herifin
ridir. (bk. Cvk, amur, Paavra,
ii gc matrak.
Svk).
Matrak [ders] (s. r. arg.) [Resim,
mzik, idman gibi] Hoa giden, ko Mayalamak (far. tr. f.) Yksekten
lay. alayl (ders). Yaflnki dersler atmak, bbrlenmek. Amma da ma
hep matrak . (bk. Palas).
. .
ya/adm be hacm 1
Mayn (s.) Enayi. aptal, kumar ace
Matrak (s.) Dalgac, alayc.
misi. Maymdlf, yap yakasma. (bk.
Matrak gemek (dey.) Alay et Abullabut, Andavall, Angut, Aval,
mek, elenmek. Herif, matrak gei Bangoboz, Cacklk, Denyo, Gebe,
yor bizimle. (bk. Matraa a l mak). Gebeaki, Hafz, Halalm, H rbo, H rt,
H r, H yar, Kanser i l ac, Kereste1 ,
Matrakuka (i.) Zeker. (bk. Baba Kakaval, Ke, Koroydo, Pangodoz,
fingo, Bombil i. Kereste2, Saksafon, Plaki, Saloz, Tereya, Yahnilik, Yan
Zekeriya, Maslahat, Zurna2). bol u ) .
Maval (s.) Yalan, masal, aslsz ve Maymak (f.) Aptal aptal bakmak,
uydurma [sz veya haber] . Syle aptallamak. Ulan, afili paozu g
dikleri hep maval. (bk. Atmasyon, rnce nasll da maytm. (bk. Az
Bom, Dol ma, Dubara, Eftamintokof paa olmak, Kapak kdna piti
ti, Kantin, Kakariko2, Katakofti, K vermek, Salozlamak, abanlamak).
tr, Ktrbom. Kofti, Madik, Mantar,
M artaval, Palavra, Polim, orolop). Mayna (it. i.) Braklma, son veril
Maval okumak (dey.) Kandrma me. mgar, pak mayna oldu be
kardeim.
ya al mak, yalan sylemek, ma
sal okumak. Olum maval okuya Maytaba a l ma k (far. tr. dey.) Alay
cama innafetahnaleke'yi oku da, etmek, elenmek. A gzn. bizi
biraz sevap kazan. (bk. M antar at de maytaba almak istersen, yersin
mak, Martaval atmak, Martaval o marizi. "Bu evde hepsi beni maytaba
kumak, Perdahlamak1 ). a/iyorlar. " - H. R . G . (bk. al t rmak,
Mavi kt almak (tr. dey. f. arg.) Maytap etmek, Saraka etmek1, Sa
fr, patron tarafndan kovulmak. rakaya a l mak).
Gzn a, mavi kat alman ya M aytap etmek (far. tr. f.) Elen
kmdlf. mek, alay etmek. (bk. Maytaba a l
Mavi kat vermek (tr. dey. f. mak, Saraka etmek, Sarakaya al
arg.) Patron, malsahibi, fr i mak).
inden uzaklatrmak. Ali'ye mavi Mazgalna karg saplamak (dey.)
kat vermiler. Cima etmek. (bk. Atlamak, Dzelt
Mavro (gr. i.) Siyah, zenci. Mavroya mek, flemek, Vurumak).
bo ver, ta ( para) tutmaz o. 1 . f k".
=
: Mazot (rus. i. f. arg.)
M avro oskisi (gr. erm. tr. b. i.) M -- Mazotun ok gelmi be olum. (bk.
sr l iras. ki mavro oskisi tiftik/adm, istim). 2. Cgara. {bk. knt, Mal4,
gel okutalm ( = satalm). Sipar, Sipsi).
1 20
MOD
Mazot a l mak (rus. tr. dey.) Karn M c r (s.) Deeri pek a z olan [kim
doyurmak. Akam oluyor, daha ma se] . Byle mcrlar, karmda say ile
zot olmadk. (bk. Habe etmek. Ha hizaya geliyor. (bk. Aftospiyos , Fasa
be kaymak, Habe ulanmak, Zilliyi fiso, Krtpil, Klstr, Moloz, Pofyos,
krmak). Tapon, Zmbrt) .
Mazotu o lmak (dey.) Cgaras ol M h lama (far. tr. i.) Zar atma ekli.
mak. Mazotun var m reis, bir tt Abdi, mh/amada istediini kondurur.
trelim I (bk. Srtme).
M azotu yerinde olmak (rus. tr. M.h lamak (far. tr. f.) Bak. kama,
dey. f. arg.) fr, fazla iki ak, i gibi eylerle vurmak. Zavallty
imi olmak. Gryorum, bu ak be yerinden mhlam/ar. (bk. ivi
am da mazotun yerinde 1 lemek, Hacamat etmek, Hacamatla
mak, iirmek1 , ilemek).
Meflaket (i.) Fazla etli, iko ka
Mrmr (i.) Klhanbeyi. (bk. Adadi
dn.
yoz, Dragon2, Kopuk) .
Mekii doru ilemek (dey.) S
M ideyi atelemek (ar. tr. dey.) iki
zn, sohbetin i bilmek, samalama
imek. "Ulan Aziz, sen mideyi ok
mak [laf hakknda] "imizde mekii
ateleme, attka zevzek oluyorsun " . . .
arpk ileyen yok.'' H . R.G.
-
- H . R. G. (bk. akmak2, [birinin ma
Mektebe balatmak (ar. tr. dey.) sasnda] H as ilemek, Piyiz kaymak,
Elden karmak, satmak. Ulan bu Rampa etmek; [fazla] Mazotu yerin
klstr pantolu da mektebe ba de olmak, Papaz uurmak, Parlatmak,
lattrsan, taburcu olunca ne giyersin ? Piyizlemek, Vurmak, Yaktrmak, Ya
(bk. Okutmak) . pndrmak; [karlkl ] Vuruturmak) .
M ektep (ar. i. r. arg.) Fena ka M ideyi kurtarmak (ar. tr. dey.) A
dnlarn bulunduu yer, genelev. Ah l gidermek. Mideyi kurtardk abi".
"
met, bu akam mektebe gidiyor. (bk. Salata Dergisi, S. Salp. (bk. Habe et
Banka, Krmz fener, niversite, 2. mek, H abe kaymak, Habe ulan
Hapishane. (bk. Delik, Kafes, Kodes) . mak, Zilliyi krmak).
M ektep etmek (Ar. tr. dey.) Sat M i dye karmak (yun. tr. dey.) De
mak. (bk. Mektebe balatmak, Okut rin derin dnmek. Ulan saloz, kara
mak) . denizde gemilerin mi battl, oturmu
midye kanyorsun orada.
Memleket (ar. i.) stanbul'un Bey
olu semti. Memlekete hacaa/ar M i g rosa vermek (fr. tr. dey.) Biri
dmeye balad, gzn a I sini atlatmak, bandan savmak. O
lum bizi de mi migrosa veriyorsun I
Meneke (i.) Makat, B zk, Menek
en sk ise k karma 1 (bk. Karanfil). M intoni (i.) Ak, dost. "Bu kadmla
erkek, kan koca m, yoksa birbirine
Meebken (s.) G l kuwetl i [kim yanm minimini mintoni mi?" - H . R .
se] . O meebken, ne anlar bu dal G . (bk. Aftos, Antin, Dalgamotor, Ga
gadan. co, Nannik, Paoz, Zamazingo).
Metazori (gr. zf.) cebren, zorla. He '
Model deitirmek (fr. tr. dey. f.
rifi metazori sv/ersin. (bk. Kas arg. ) fr. arabay adamakll bir
panak) . tarafa arpmak. Gryorum gene mo
Metizmenos (gr. s.) Esrar sarhou. del deitirmisin, uurlu kademli ola.
(bk. M astor, Mastur). (bk. Fotorafn karmak, Toslamak2),
MOL
1 23
N
N afakas n a l mak (ar. tr. dey.) Da Naval (s.) Saf, budala, ahmak. (bk.
yak yemek. Karakolda adamakil/J na Abul labut, Andava l l , Armut, Aval,
fakasm alm. (bk. H ac pintorosa Bangoboz, Cacklk, Denyo, Hafz,
kavumak, Marizlenmek) . H rbo, H rt, H yar, Ke, Pililki, Saloz,
Tereya, Yanbolu).
Nahik elebi (s.) Daima nne ba
karak oyun oynayan aptal oyuncu. N efes (ar. i.) Esrar [iilen]. Biraz
Nahik elebinin biridir, abuk bou nefes ulan yahu I (bk. Ampes, Ci-
lur ( oyunda kaybeder) .
=
garal k, Cuk, Dalga1, Di, H urda, Kab
Nakka (s.) Me'bOn. (bk. Belik, Be za, Konca, Ot, Paspal, Sarkz2, Top
yldz. Dmbelek1 , Esnaf , Fol luk2, rak) .
Gtlek, Gto, Halka, bnetor, lnek3, Nefes ekmek (ar. tr. f.) Cima et
Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Lubun, mek. (bk. Fiek atmak, Lehimlemek,
Lubunya, Taync, Tekerlek, Tnek, Perinlemek, iirmek2, Tezg!lh kur
Verek). mak, frmek, Yefallemek, Zmbala
N a l lamak (ar. tr. f.) ldrmek. Krt mak) .
Hsn'y pisi pisine na//amlar. (bk. Nefeslenmek (ar. tr. f.) [bir algy]
Mortlatmak2, Temizlemek) . alarken ara vermek, durmak, dinlen
Nallar atmak (ar. tr. dey.) lmek. mek. Biraz nefeslen be kardeim, bu
Cingz Mehmet, gece yar/Si nal/af/ na kafa derler.
atm. (bk. Cavla ekmek, Cavla N efeslemek (ar. tr. f.) Esrar ek
mak, ngra ekmek, G mlemek, mek. Bugnlerde harmanz, nefes/e
Kakrdamak, M ortiyi ekmek, Mort tiimiz yok. (bk. Deveye binmek, ot
lamak, Nallar dikmek, Sfr tket yemek).
mek3, Tngrdamak, Yrmek1 ) . N iyazi o l mak (ar.tr. dey.) Hi yok
Nallar Dikmek (ar. tr. dey.) lmek' tan yere lmek, pisipisine g itmek,
(bk. Nallar atmak). atdan dt, az kalsm niyazi ola
cakt/.
Nanay (ing. s.) Yok. Mangiz nanay.
(bk. lska ) . Nokta o l mak (ar. tr. dey.) 1 . G it
mek, defolmak, kamak. Nokta ol
N a n n i k (erm. i.) Kapatma, metres .
karmdan. (bk. Amak, Anizlemek,
Bizim nannik ayda be yz papel ezi
Czdam etmek, Czdam ekmek, Ci
yor. (bk. Aftos, Antin, Dalgamotor,
cozlamak, Czlam ekmek, zl
Gaco, Paoz, Zamazingo).
mek, Dmeni k rmak, Fertii ekmek,
Narg i le (i.) Boboaz. Ferlemek, Fertiklemek, pini kesmek,
Krmak, Kirii krmak, Kuskunu kopar
Nargi lenin suyunu deitirmek
mak, Palamar koparmak veya z
(dey.) . (bk. Motorun suyunu dei mek, Panik krmak, Payandalar z
tirmek, Tel ekmek). mek, Trlamak, Tymek, Voltasn al
N atokafa (gr.s.) Kal nkafa [l ] . Nato mak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam
kafa, nato mermeri. kinos etmek, Zplamak). 2. Esrarke,
1 24
NUM
szp bzlmek. Herif iki ekti, nokta ama, yutan yok. 2 . Kendini gster
oldu. (bk. M oz olmak, Zbarmak2) . mek, ortaya kmak. "Sonbaharda
grip, zatrree gibi hastaltklar numara
N umara ( ita. i.) Dalavere, tuzak. Bo
una efkarlanma, yaptt hep numa sm yapmaya balar." -Akbaba, Sa
ra. (bk. Amaz, Dmen2, Kataku l l i, vi Salp.
Mandepsi, Tonga, Zoka). N u mara yapmak (ita. tr. dey.) 1 .
N umarac (ita. tr. s.) Dalavereci, tu G steri yapmak. Gryorum bize de
zak. Bo ver olum / numaracmm numara yapyorsun ha f (bk. Afi kes
biri. mek, Dmen yapmak, Filim evir
N u marasn yapmak (it. tr. dey.) mek, Polim yapmak, Racon kesmek).
1 . Kandrmaya, bir ii iyi gstermeye 2. aka, liltife etmek. Numara yap
al mak. O, iin numarasm yapyor yor, bo v1;:r/
1 25
-o
1 26
OYN
Ot (tr. i.) Esrar. Otun var m? (bk. Otlamak (tr. f.) 1 . izinsiz ve habersiz
Ampes, Cgaral k, Cuk, Dalga1 , Di, olarak birinin malndan almak. Bi
D u man, H urda, Kabza, Konca, Nefes, zim cigaradan kim otlam ? 2. Kadn,
Paspal, Sarkz2, Toprak) . kocasndan habersiz olarak baka ta
raflarda hovardalk etmek. Baksana
Otlak (tr. s.) i htiyalarn parasz
haline, o kadm kimbilir nerelerde ot
elde etmek isteyen [kimse] . Otlak
luyor.
dlf, pek yz verme ! (bk. Anaforcu,
Avantac, Belei, Lp) . Otomatik gibi [adam] (fr. s. f.
arg.) ok konuan ve hareketli [a
Otlaklk (tr. i.) Otlaknn tuttuu
dam] .
geim yolu. Otlaklla karmmlZ tok,
ek arabam urdan I Ot yemek (tr. dey. f. arg.) Esrar
imek. Ka gndr ot yemedik, be
Otlakye (i.) Beleilik, bedavaclk,
abi I (bk. Deveye binmek, Nefesle
sadan soldan geinme. En houma
mek).
giden ey otlak/Yedir. {bk. Lplk,
Otlaklk). Oynak (tr. i.) Cimdall.
127
kesiz (tr. s.) Korkak, tabansz, e /atama ile kr Hsn'nn klfk drt
kingen. kesizin biri, ht desen ak// model yandan arklts, dn sabah
bokuna kart/f. (bk. Trakal). pmler.
kz (tr. i.) Cva l zar. kzleri rdek (i. f. arg.) 1 . Uzun yolc
kotum, baladm kerize, enayinin lukta yollardan toplanan mteri. ls
tam yirmi askerini arakladm. (bk. tanbu/'a giderken biraz da rdek top
Dolu zar) . ladk, dnyaflk ( para) doruldu.
=
1 28
p
Pabulu (fa. tr. b. i.) Al i m [ler], bil Palanlamak (far. tr. f.) eri sok
gin [ler] . mak, ieri tkmak. Herifiolunu ie
riye palanlamlar.
Paac kemii (i.) k. (bk. Bar
Palas (s. r. arg.) 1 . Kolay, rahat
sak knts, Lolo) .
[nesne) . Yartnki derslerin, hepsi pa
Paavra (s.) Bulak, sulu, srnak, las. 2. nsana rahatlk veren, kolaylk
arsz [adam]. Herif paavra, dehle g steren, hoa g iden [nesne, kimse,
gitsin ! (bk. Cvk, amur, Svk) . yer) . Bizim fizik hocas ok palas;
Kabata lisesi, Haydarpaa lisesinden
Paoz (s.) Uygunsuz, orta m a l [ka
daha palas.
dn] ; metres. u gelen paoza bak,
Palas gemek (dey. r. arg.) Ra
filinte gibi. (bk. Aftos, Antin, Dalga
hat, kolay, skntsz gemek. Bizim
motor, Esnaf, Gaco, Motor, Zamazin
askerlik ok palas geti dorusu.
go).
Palavra (isp. ita. i . s.) Yalan, aslsz,
Paket ( i . ) K. (bk. Atras, Boha, uydurma [sz veya haber) . Palav
Bayata, Davul, Defans, Defransiyel, raya karmmz tok. (bk. Atmasyon,
E nse, Kase, Kfe, Semer, Tiz, Toto) . Bom, Dolma, D u bara, Eftamintokofti,
Palabyk (b. s.) Tysz, byksz Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
[kimse] . Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Mar
taval, Masal, Pol im, orolop, Tiriko).
Palamar zmek (gr. tr. dey.) Ay
rlmak, kamak, uzaklamak. Tah Palavra atma k , savurmak, sk
takozu grnce palamart zd. (bk.
mak (isp. tr. dey.) Yalan sylemek,
Amak, Anizmek, Czdam ekmek, iirmek, yksekten atmak. Amma da
palavra atarmsm ha I (bk. Bom at
Czlam ekmek, Cicozlamak, D
meni krmak, Ferlemek, Fertii ek mak, Ktr atmak, Mantar atmak, Mar
mek, Fertiklemek, pini kesmek, Kr taval atmak veya okumak, M aval o
mak, Kirii krmak, Nokta olmak1 , Pa ku mak, Pencid atmak, Piyaz do
nik krmak, Payandalar zmek, T ramak).
mak, Trlamak, Tymek, Voltasn al Palavrac (isp. tr. s.) Yksekten at
mak, Yaylanmak, Yelkenlemek, Zam may, palavra sylemeyi huy edinmi
[kimse] . Palavracdlf, okuduu ma
kinos etmek, Zplamak).
sal!arm yzde doksamm iskonto et!
Palamar koparmak (gr. dey.) Ay
(bk. Bomcu, Ktrc, Mantarc1 ) .
rl mak, kamak, uzaklamak. Piyas Palavra savurmak veya Palavra
tos olmadan, palamart koparma/J. (bk. skmak (isp. ita. tr. dey.) Yalan sy
lemek, aslsz, uydurma sz veya ha
Palamar zmek). ["Palamar" s
ber ortaya karmak. Olum harbi ko
znn, talyancas "palamara", grek
nu, palavra savurma I (bk. Bom at
esi "palamari"dir].
mak, Ktr atmak, Madik atmak, M a n
Palamut (gr. i.) Kal n sarlm esrar t a r atmak, M a ntarlamak, Martaval
l sigara. Palamutu bulunca yle bir atmak veya okumak, Maval okumak,
yumuldu ki. Palavra atmak, Piyaz doramak) .
1 29
PAL
1 30
PAV
Parlatmak (tr. f.) ki imek. Gel, Paspal (i.) Esrarn kts, fenas.
iki tek parlatalm I (bk. akmak2, Pa Konca deil, paspal bu. (bk. Toprak).
paz uurmak, Piyizlenmek).
Pas vermek (dey.) Bakiyle mit
Parma!jn slatmak (dey.) Cima vermek [kz veya kadn) . (bk. Avans
etmek. (bk. ivilemek1 , Fiek atmak, vermek) .
Lehimlemek, Nefes ekmek, Perin
Pata (i.) Fit ol ma, berabere kalma.
lemek, iirmek2, Tezglh kurmak,
Ne kadar keriz etsen gene patayz.
Uua gitmek, frmek, Yefallemek,
(bk. fit2).
Zmbalamak).
Pata akmak (tr. dey.) Sellm ver
Parsellemek (fr. tr. f.) Birini ok mek [eliyle] . Kandilli bir pata akt,
dvmek, paralamak. Herifiolunu a papeli uland.
damakll parsellemiler. (bk. lslat
mak, ermek, M ariz atmak, Mari Pata gelmek (dey.) Fit olmak, bera
zine koymak, Marizlemek, Mariz u bere kalmak. "Birbirinize yapttmz
lanmak). fenalklarla pata geldiniz. " - H .R.G.
Pasalamak (f.) Vermek. (bk. Atla Patagos (gr. i . ) B tn be kuruluk.
mak, Ballandrmak, Baylmak, al Kaykya patagosu toka edince so
trmak, Ekmek1 , Elden gelmek, S luu Cibali'de altrsm hacm.
klmek, Toka Etmek1 , Toslamak2,
Ulanmak, Yrtlmak) . Patak (i.) Dayak, ktek. Bu sefer
pata hak ettin artk. (bk. Mariz).
Pasaportunu a l mak (fr. tr. dey.)
Patalya d urmak (dey.) Doland
Ko ulmak [bsbtn) den oktan
...
rcya yardmclk etmek. Sen de o
pasaportunu ald. (bk. Dehlenmek,
zarfya patalya m duruyorsun?
Sepetlenmek, Yrmek2).
Pasaonrtunu vermek (fr. tr. dey.) Patrdatmak (f.) B i r yabanc dil i
Koulmak [bsbtn]. Memoya pa pat at konumak. Biraz ngilizce pa
saportunu vermiler. (bk. Dehlemek, ttrdattyoruz.
Sepetlemek) . Patlak istepne (st. f. arg.) Ahllksz
kadn. Gvenemezsin, patlak istepne
Pas gemek (fr. tr. dey.) Aldr et
dir. (bk. Esnaf, Antin, Dizel, Kam
memek, vazgemek. Pas ge, kendi
yon, M otor, Paoz, Yatk, Srma) .
dnsn !
Patpat (i.) Para. (bk. Arpa, Asker,
Pas n almak (dey.) Davetklr bir
D rav, Dviz, D nyalk, Mal2, Dam
bak yakalamak. Dn bir kadmm pa
gal, Mangr, Mangiz; [kumarda]
sm almtm ama, iim vard bo
M ano, Pul, Ta) .
verdim.
Pavurya (gr. s.) arpk, bir omuzu
Paslamak (f.) Baklarla a nlamak. dk olarak yryen. Pavuryaya
u grdn kzla paslatk, sonra bak, afi kesmeye katkwor.
konutuk.
Pavuryalamak (f.) B i r omuzu d
Paso (ita. i.) "Ben karmam", "iin
k olarak yrmek, omuzun u i leri
iinde ben yokum" gibi bir iten vaz karp, enesini eerek yrmek. "Ben
geildiini, bir iin iine girilmeye grmeyeli baya pavuryalamsm".
ce i n i anlatr. Aman kardeim, ben
- H .R.G. (bk. aanozlamak).
dBn paso.
1 31
PAY
Payandalar zmek (far. tr. dey.) Pendifrank (gr. fr. b . i.) Tokat, sille,
Ayrlmak, kamak, uzaklamak. Ma amar. Pendiflfank yiyince, dut ye
rizin kokusunu almca ipak payan mi blble dnd. (bk. Ellialt, Tn
da/afi zd. (bk. Amak, Anizlemek, goz) .
Czdam etmek, Czdam ekmek, Cz
Peniz etmek (dey). 1 . Bir srr mey
lam ekmek, Cicozlamak, zlmek,
dana karmak. Ulan, bu dalgay pe
Dmeni krmak, Ferlemek, Fertii
niz edersen, alaymza birden kodesi
ekmek, Fertiklemek, pini kesmek
boy/atirlar. 2. Konumak, lt etmek.
veya krmak, Kirii krmak, Kuskun u "imdi ciddi bir dav zerine peniz
koparmak, Nokta ol mak1 , Palamar
ediyoruz." Salata Dergisi, S.Salp.
-
zmek veya koparmak, Panik kr
mak, Tmak, Trlamak, Tymek, Vol Perinlemek (f.) Cima etmek. (bk
tasn almak, Yaylanmak, Yelkenle ivilemek2, Fiek atmak, Lehimle
mek, Zamkinos etmek, Zplamak). mek, Nefes ekmek, iirmek2, Tez
Peiz (i.) Ev. glh kurmak, frmek, Yefallemek,
Zmbalamak) .
Peiz etmek (dey.) Eve gitmek. Af
tosunu zledi, peiz ediyor. Perdah (far. tr. s.) Birisini aslsz
szlerle kandrmaya alan, az ka
Pekmez (far. i.) Kan . Yzndeki labal eden [kimse] . Perdahdr, yan
pekmez nedir, hacamat m ettiler iz / (bk. Tra) .
seni?
Perdahlk (far. tr. i.) Perdahn n
Pekmez aktmak (far. tr. dey.) Kan n sanat. Perdahla karnmz tok bi
aktmak. mgar kaflp pekmez ak zim, az buuk harbi konu /
tlfsan, ipak kodesi boylarsm ha I
Perdahlamak (far. tr. f.) 1 . Birisin i
Pelese (i.) Derece, durum. "Ben bu szlerle kandrmaya almak. Amma
pelesede iken yine ansm ald.'' -
da perdah/yormusun ha ! (bk. Di
H . R.G. kine tra etmek, Tra etmek, Vzl
damak). 2 . Svmek, kfr etmek. He
Peliz kesmek (dey.) Alay etmek rifi tepeden tlfnaa kadar bir perdah
[biriyle] . i gc peliz kesmek. (bk. /ad ki . (bk. Kalaylamak, Okumak) .
. .
1 32
P S
Patka (i.) K. (bk. Atras, Boha, Ba (bk. Abul labut, Andavall, Angut, Ar
yata, Davul, Ense, Defans, Defran mut, Aval, Bangoboz, Cacklk, Den
siyel, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) . yo, G ebe, Gebeaki, Hafz, H rbo,
H rt. H r, H yar, Kakaval, Kanser
Petkas skmak (dey.) Kendine g
ilac, Kereste1 , Ke, Koroydo, Mayn,
venir ol mak. Petkan sktyorsa k
Pangodoz, Saloz, Tereya, Yanbolu}.
kar1ma l
Pilakilemek (gr. tr. f.) Sersemle
Peygamber (far. i.) Ar derecede
mek, enayilik etmek. ''Moruun nasi
sarho olan kimse. Herife baksana be, hatleriyle pilaki/eme olum smail/
buz gibi peygamber! (bk. B u l ut, D ut,
Salata Dergisi, S. Salp. (bk. aban
Filispit, Fitil, Kandil, Kandilli, Kp,
lamak).
Kpl 2, M astor, Matiz, Pesti l, Tur
u, Vapur, Ykl2, Zom). Pilaki yapmak (gr. tr. dey.) Karma
kark duruma getirmek. Sen de u
Peygamber o l mak (far. tr. dey.) A
ii pilaki yaptm be olum
r derecede sarho ol mak. O, pey
gamber olmu . . . yarm derdini anlat/ P i l a v (i.) K. (bk. Atras, Boha, Bo
(bk. Matiz olmak, Pilot olmak) . yata, Davul, Defransiyel, Ense, Kase,
Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer, Tiz,
Peyke k urusu (b.s.) Sabah kah
Toto) .
velerinde peyke zerinde sabahlayan
[kimse] . Ulan peyke kurusu, ampes P i l i bitmek (fr. t r . dey.) Gc kuv
ekmekten sam yeli vurmu mays veti, takati bulunmamak; baarszla
irozuna dnmsn be I uramak. Onun pili bitti, artk eskisi
gibi verimli olamaz.
Pezo ( i.) Pezevenk. (bk. Alfons, Asl
zade, Astik, Dasnik, Esnaf1, Geyik, Pilot olmak (dey.) Sarho olmak.
Koz). (bk. M astorlamak, Matiz olmak) .
Prna (gr. i.) Rak. Plfnay ekince Pinpon (ing. s.) htiyar, yal , sa
soluu Kemeralt/nda ald. (bk. An sakal aarm [adam]. u pinponun
zarot, Carmak, Carmakcur, D uziko, d1Zgalma ( = sakalna) kitakse 1 (bk.
i mam suyu. stim1, Prne, Prn, Piyiz ) . (Moruk, Pompuruk) .
P rne (erm. i.) Rak. (bk. Prna) . Pipo temizlemek (dey.) Cima et
Prn (gr. i . ) Rak. (bk. Prne). mek. (bk. ivilemek1 , Fiek atmak,
Lehimlemek, N efes ekmek, Parma
Prpr (s.) H ovarda, apkn. Bizim n slatmak, Perinlemek, iirmek2,
baba/lk baya plTpm imi. ( bk. Ada Tezgah kurmak, U ua gitmek, fr
diyoz, B itirim, Dragon2, Kopuk, M r mek, Yefallemek, Zmbalamak).
mr).
Pirzola yemek (ita. i.) Glmek. (bk.
Prt (n.) Sus 1 (bk. Makas1, Resto,
Kilo almak) .
Terso, Uskut) . enen p1Tt1, illallah be l
Piston krmak (fr. tr. f. arg.) fr
Pil (fr. i . ) Sivil polis.
patrondan habersiz otomobil ile gez
Pili (tr. i.) Krpe ve gzel kz. Bu mek. Piston klfmak sevdasmdan vaz
aynasz yerde de yeni yeni pililer ge be olum /
tredi. (bk. B ldrcn).
Pisto n l u (fr. tr. s.) Tarafl, arkal, bir
PiUlki (gr. i.) Aptal, sersem, enayi. mesnede g venen, iltimasl . Pistonlu
Ne de pilaki be, tuz/aym da kokma f olduu iin dnyaya bo veriyor. (bk.
"Ulan, ne enayi pilakilerslniz."- H . R.G. Days dmende) .
1 33
PiS
Pistonu var (fr. tr. f.) ltimasl. Ehli Piyaz doramak (far. tr. dey.) Ya
yetimiz yoksa da pistonumuz var. lan sylemek. Piyaz doramaya ba
(bk. Pistonl u ) . lad, kr kirii! (bk. Bom atmak, Ktr
Pimaniyeye evirmek (far. a r . atmak, Mantar atmak, Mantarlamak, ,
dey.). Karsnda eritmek. "Btn Martaval atmak, Martaval okumak,
dnya erkeklerini soyunduu anda Maval okumak, Palavra atmak veya
pimaniyeye eviren bu , kadna iyi savurmak) .
bakn". -Akbaba, Suavi Salp. Piyiz (i.) Rak. Piyizin kokusunu a
Piyano (i.) Bit, kehle. Kuyruklu lnca, gzleri fa/ta gibi altyor. (bk.
piyanoya bo ver, kerizde kaybeder. Anzarot, Carmak, Carmakcur, D uzi
(bk. Macar) . ko, i mam suyu, istim1 , Prna, Prne,
Prn ) .
Piyango ekmek (ita. tr. dey. r.
arg.) Szl yoklama yapmak. Yarn Piyiz kaymak (dey.) Birinin iki ma
piyango ekilecek, iyice inek/emez sasna - davetsiz olarak- kmek. Be
sen ( = almazsan) simite ( = sfra) /eidir, piyiz kayar. (bk. H as ile
hazr ol! mek, Rampa etmek) .
Piyango vurmak (ita. tr. dey.) Ya Piyizlenmek (f.) Rak imek. Bey abi,
nna gzel bir kadn dmek. Bizim ka gndr piyizlenmiyoruz da htr
tysz Hsn'ye piyango vurmu, boya dndk. (bk. akmak2, Papaz
bak nas!I kasltyor ( = kuruluyor) ka uurmak, . Parlatmak) .
dnn yannda. Pla bozulmak (fr. tr. dey.) Can
Piyastos etmek (gr. tr. f.) Birini ya skmak, kafa iirmek. Onun pla
kalamak, tutmak, canl olarak ele ge bozulmutur, pek ciddiye alma / (bk.
irmek. Beni piyastos edenin arnn Gr amak, Ham hum etmek, Kafa
karlarm. (bk. Piyastos olmak) . tlemek, Kafese almak, Kavallan
mak, Su karmak) .
Piyastos o lmak (gr. tr. f.) Yaka
lanmak, tutulmak, cani olarak ele ge Pofyos (s.) Kof, bo, deersiz [ey.]
mek. Gavur Nuri, orbacy sv/er Yan iz, alt taraf pofyos. (bk. Af
ken piyastos olmu. (bk. Enselenmek) . tospiyos1 , Fasafiso, Krtipil, Kls
tr, M cr, Moloz, Tapon, Zmbrt) .
Piyaz (tar. i.) G leryz, i ltifat, komp
l iman. Piyaza karmmz tok, papel/eri Polim (gr. s.) Yalan, aslsz [sz ve
skll ya haber] : Ttradtr, her sz patim.
(bk. Atmasyon, Bom, Dolma, D u
Piyazc (far. tr. s.) Koltuku, kompl i
bara, Eftamintokofti, Kantin, Kaka
manc, yzegler. Piyazcdr, bo ver.
riko 1 , Katakofti, Ktr, Ktrbom, Kof
(bk. Yac) .
ti, Mantar, Martaval, Masal, Palav
Piyazclk (far. tr. i.) Koltukuluk, ra, pencid, orolop).
komplimanclk, yzeglerlik. Piyaz
Polim atmak (gr. tr. dey.) Yalan,
clna kanma, kalletir.
aslsz sz sylemek. Bu kadar polim
Piyazlamak (far. tr. f.) Yze gl atma, din kardeiyiz olum / (bk. Bom
mek, bir iin hal l i iin bakasnn ho atmak, Ktr atmak, Madik atmak, Man
una gidecek szler sylemek, i ltifat tar atmak, Mantarlamak, Martaval at
etmek, kompl iman yapmak. Papel/e mak veya okumak, Maval okumak,
rin kokusunu alnca nasl da piyazlt Palavra atmak veya savurmak, Piyaz
yorsun moruu. (bk. Yaclk etmek) . doramak).
1 34
PUS
Polimci (gr. tr.) Dalavereci, hileci, - P.osta koymak veya kurmak (ita.
yalanc. Ne po/imcidir, onu sen bi(r) tr. dey.) Aleyhte tertibat atp birisini
bilsen. (bk. Atmasyoncu, Bomcu, krlemek. Bana posta kuracak hwa
Racon ( ita. i.) Adet, usOI, yol, yol Raspac (ita. tr. s.) Obur, boazl.
yordam. Afi kesmenin raconu budur. Herif, raspac imi be, bir somunu bir
{bk. Zagon ) . oturuta kvmyor.
Raspalamak (ita. tr. f.) Yanamak.
Racon kesmek (ita. tr.dey.) 1 . M u
Kalanlara bir iki raspa/ayalm, dedik,
hakeme edip hkm vermek. Antika
skmedi.
bir racon kesti. 2. G steri yapmak.
ki paralk adam, bize racon kesiyor. Reete yazmamak ( ita. tr. dey.)
(bk. Afi kesmek, Caka satmak, Filim nem vermemek, zerinde durmamak,
evirmek, N u mara yapmak, Poli m aldr etmemek, olumsuz cevap ver
yapmak) . mek. Ahmet be I bir evlek tosla da
idare edelim; klf kirii be olum, o
Radarc ( i . r. arg.) Haber verici, hastala doktor reete yazmwor (bk.
mzevir. Arkadalar, dikkatli olun, Bolamak, Bovermek, Dalga gemek,
smtfa yeni bir radarc geldi. (bk. Es G r gemek, H aspi gemek, H ayla
piyoncu). mamak, lska gemek, Kelemek, Kum
Radarclk (ing. tr. i . r. arg.) (bk. pas salltmak, Omuz vermek, Takma
D ikizcilik, Filecil ik, Rontgencilik). mak, Tonel gemek, Yan izmek, Yan
sallamak) .
Radyatr boaltmak (fr. tr. dey.) Resto (ita. nl.) Yeter, dur, kati, kal
emek. (bk. Motorun suyu n u dei sn. Resto be, amma da blblm
tirmek, Nargilenin suyun u deitir sn I {bk. Makas 1 , Terso, Uskut).
mek, Tel ekmek).
Revizyondan gemek (fr. tr. dey.)
Radyatr s u kaynatmak (fr. tr. H astaneye yatmak. Bizim peder yine
dey.) ii gelmek. Prostatlt!ar iin, revizyondan geti.
sk sk radyatr de su kaynatrsa, o Rontgen (alm. tr. i.) (bk. D ikiz2).
tobs yolculuu pek kolay gemez.
Rontgenci (alm. tr. i.) (bk. Dikizci,
Rafadan (ar. s.) Gen ve tecrbesiz Erketeci).
[kimse.] Rafadandlf, bo ver palav R ontgencilik (alm.Jr. i.) (bk. Cam
rasma. (bk. Toy.) clk) .
Rampa etmek (ita. tr. f.) Birinin iki Rontgen iletmek (alm. tr. dey.)
masasna- davetsiz olarak- oturmak. Gzetlemek. A gzn, rontgen i
Belei bulunca ipak rampa eder. letirken piyastos olursun sonra. (bk.
(bk. H as ilemek, Piyiz kaymak). Dikiz etmek, D ikizlemek, skandil
etmek, Kitakse etmek).
Ramp (i.) Sevgi ; elenti; zina.
Rlantide kalmak (fr. tr. dey.) Se
Ramp etmek sevmek; elenmek;
=
viirken ileri g itmemek, sevimeyi
zina etmek.
uzatmak; cinsel faaliyete gememek.
Raspa (ita. ' i.) ok yeme, boazl R zgar (far. i.) G steri, alm. Pa
olma. Raspadan baka bir dalgas ozun ii gc hep rzgr. {bk. Afi,
yok / Caka, Fiyaka, Lolo, Traka2).
1 36
s
Saat ayarlamak (ar. tr. dey.) Ci Salamurya (i.) Yolsuz hareket, alay,
ma etmek. (bk. arpmak, atya festival. "Baba senin burnun o kadar
kmak, ivilemek1, Fiek atmak, Gr ince koku alayd ev almdaki salamur
navlamak, Kalba ekmek, Kaskasla yay duyardm." - H . R.G. (bk. Saraka,
mak, Kiremit aktarmak, Lehimlemek, Matrak).
Mazgalna karg saplamak, Nefes
Salatalk (ita. i. r. arg.) i htiyar
ekmek, Parman slatmak, Perin
hoca. Salatallk, bizim dedeyi piyan
lemek, Pipo temizlemek, imendiferi
go ekerken hamama gndermi yahu I
raya sokmak, Su piirmek, iirmek1 ,
[bir ihtiyar hoca, szl yoklama sra
Tezgah kurmak, Uua gitmek, f
snda, bizim yal talebeyi inzibat mec-
lemek, frmek, Vurumak, Yefal le
1 isine sevketmi] .
mek, Zmbalamak) .
Sabunlanmak (f.) Kumarda btn Sallamak (tr.) istimna bilyette bu
paralarn kaybetmek. Bizim Abuzed l unmak. (bk. Aslmak2, El arabasna
dinbey, dn akam sabun/anm. (bk. binmek, Tek krek yalova yapmak).
Kerize baylmak).
Sallamamak (tr. f.) nem verme
Saakl (r. arg.) G iyiniine zen mek, aldr etmemek, saymamak.
gsterme:yen kadn retmen. Arap Ali, kimseyi sallamaz. (bk. Bo
vermek, Dalga gemek, Haspi gemek,
Salama g itmek (tr. dey.) Kyasya,
Haylamamak, lska gemek1 , Kele
ldresiye vurmak. Bi tane yerletir
mek, Kumpas sallamak, Omuz vermek,
mi ama, salama gitmi. (bk. Sarkt
Tonel gemek, Yan izmek, Yan sal
mak).
lamak).
Salam gezmek (tr. dey.) [yannda]
Sil1lh tamak. Bizim orbac her za Saloz (gr. s.) Aptal, sersem, budala,
man salam gezer. ahmak. Salozun biridir. . . (bk. Abul
labut, Andavall, Angut, Armut, Aval,
Samak (tr. f.) Birinin elindeki mal Ayran azl, Bangoboz, Cacklk,
veya paray yava yava elde etmek. Denyo, Ddk makarnas, Gebe,
Kalantoru kafese koyup samal!. (bk. Gebe1lki, Hafz, H rbo, H rt, H r, H
Emmek) . yar, Kanser il1lc, Kakaval, Kereste1 ,
Samal (tr. s.) Gelir kayna [kimse] . Ke, Koroydo, M ayn, Pangodoz,
Bir samal paoz enselemi. Pi11lki, Tereya , Yanbolu ) .
Saksafon (fr. i.) Erkekl ik aleti. (bk. Salozlamak ( g r . t r . f . ) Afal lamak,
Babafingo, Bombi l i, Kereste2, Mas aptal lamak, aakalmak. Papel/eri g
lahat, Matrakuka, Vites, Zekeriya, Zur rnce salozlatl.
na2) .
Sam yeli vurmu mays irozu
Saksafoncu (fr. tr. i.) Saksafonla (dey.) ok zayf, kuru, kadidi km
oynayan kz veya kadn. kimse [hapishanede] . Daha y!llanma
Saks (i.) Ba. kafa. Saksw biraz dan, sam yeli vurmu mays irozuna
sula ( Kafan azck altr).
"' dnm8n be hacm.
1 37
SAN
Sancak iskele (tr. dey.) Sa sol . . Sarkmak (tr. f.) Sarholuktan ba bir
Sancak iskele pendi frank atmak yana dmek. P1tnay yuvarlaymca
( = sana soluna vurmak) . sarkm.
Sanduvi (i.) Bir yatakta yatan
Satra yatmak (dey.) Birinin yalan
kiinin ortasnda bulunan kimse.
dolan szlerini dinlemeye mahkum
Santral (fr. i. r. arg.) Zeka. Sen olmak. T1ta Zht'ye enselendik,
de iyi santlral var. / Sant1talm iyi i on ikiden deliksiz ikiye kadar a karn
lemiyor bugn. mza sat1ta yatttk. (bk. as'la mah
Santraln iletmek, altrmak kum olmak).
(fr. tr. dey.) Akl n kul lanmak. Herif
iolu sant1talm iyi iletti, a!tt1td. Satmak (tr. f.) H erhangi bir vesile ile,
(bk. Fst n kullanmak, Toriini a yolda arkadandan, birinden ayrl
l trmak, Torik iletmek). mak, bandan savmak. H1tboyu da
ha yafl yolda satttm. (bk. Asmak2,
Sap (tr. i.) Erkek. A gzn, kzm
ekmek4) .
zm yanma sap oturmasm.
Sapanorya (s.) irkin, biimsiz Savsa vermek (tr. dey.) Gizlice bir
[kimse] . Sapanoryanm biri, surata kadnn koynuna girmek [eski metin
bak da, sngye davran. (bk. rnk, lerde geer, yayg n bir argo deildir] .
Kokoroz).
Sekiz ke olmak (dey.) Keyfi gel
Sapsilik (b. i.) Serseri, baldrplak. mek, keyifl i ol mak. Gryorum gene
Birka sapsiliin gzdamdan m kor sekiz ke olmusun, azm kulak
kac.aksm. (bk. H ayta, pikrk, psiz, /arma vaflyor. (bk. amura yatmak2).
Kopuk) .
Saraka (is.) Alay, elence. Saraka Seksoloji penceresi (fr. far. i.)
dan holanmtyorum vesselam I (pantolonda] nnn dmesinin
ak olmas.
Saraka etmek (gr. tr. f.) 1 . Alay
etmek, elenmek. Dnk oluk ocuk, Selektr yapmak (fr. tr. dey.) G z
bizimle saraka ediyor. (bk. altr krpmak, gzle iaret vermek. Kz se
mak, M aytaba almak, Maytap etmek, lektr yapyor, taklmana bak I
Sarakaya almak). 2. Sarkntlk etmek,
Paoz/arla saraka ederken enselen Selman etmek (tr. f.) Avu amak,
mi. (bk. Hal lenmek2, Yeillenmek) . dilenmek. Elli papeli bir gnde ezer
sen, selman edersin sonra.
Sarakaya almak (gr. tr. dey.) Alay
etmek, alaya almak. Harbi konuu Semer (gr. i.) K. Amma da semer
yorum, sarakaya al1tsan mariz/erim varm u paozda. (bk. Atras, Boh
ha ! (bk. al trmak, Maytaba almak, a, Boyata, ukur, Davul, Defans,
M aytap etmek, Saraka etmek1 ) . Defransiyel, Ense, Kilse, Kfe, Tiz, To
Sarkz (tr. i . ) 1 . Altn l i ra. Yz yirmi to) .
papele bir saf/kz. (bk. Kfl , Malama,
Semer devirmek (gr. tr. dey. r.
Oski). 2. Esrar (bk. Ampes, Cigaralk,
arg.) Ryada eytan aldatmasna u
Cuk, Dalga1 , D u man, Di, H urda, Ne
ramak, hamamc ol mak.
fes, Ot) .
Sarktmak (tr. f.) Vurmak, indirmek. Senin sylediin gazoz aac Ho
Bodoslamadan bir sarkt1tsam, anlar l ivut'ta ( H o l lywood) yetiir (dey.)
sm Hanya'y Konya'y. (bk. Marizine M anasz, sama bir sz karsnda
kaymak, Marizlemek, Mariz ulanmak). sylenir.
1 38
SiY
Sepet havas almak (tr. ar. dey.) avucunda kalmamak. Sfm tketti,
Esasl olarak kovmak. 'e gnde
. . . metelie kurun atyor. 3. l mek (bk.
sepet havas almlar. (bk. Dehlemek, Cavla ekmek, Cavlamak, ngra
H aydamak, Oksulamak, Pasaportun u ekmek, Gmlemek, Kakrdamak, Mor
vermek, Sepetlemek, Sptmak). tiyi ekmek, Mortlamak, Nallar at
mak veya dikmek, Tngrdamak, Y
Sepetlemek (tr. f.) Kovmak, ban rmek1 ):
dan savmak. u hyafl sepet/ersem on
Sfr n umara (ar. ita. s.) En mkem
dakika kalmaz derim. (bk. Dehle
mel, fevkalade. Sfr numara klhan
mek, H aydamak, Oksulamak, Pasapor
beyi. (bk. Kyak) . [daha ok klhan
tunu vermek, Sepet havas almak,
beyliin sfat olarak kullanlr] .
Sptmak).
Sk (tr. s . r. arg.) Hoa giden, iyi
Sepetlenmek (tr. f.) Kovul mak, ba [ders; retmen; renci] . Sk bir
tan savulmak. Herifiolu, yum saat" ders / sk bir retmen / sk bir
te sepetlenmi. (bk. Pasaportunu al renci.
mak) .
Sptmak (tr. f.) Defetmek, bandan
Serin gelmek (tr. dey.) Kzmamak, savmak; kovmak. u mikrobu, spt
sinirlenmemek. Serin gel evladm, o bandan. (bk. Dehlemek, H aydamak,
laan eydir bunlar. Oksulamak, Pasaportun u vermek, Se
Sermek (tr. f. r. arg.) Brakmak, pet havas al mak, Sepetlemek) .
megul olmamak, ihmal etmek. Bu S rko l u (i.) Klhanbeyi ve tu
gnlerde tarih dersini serdim. (bk. l u mbacolu. " Vay smko/u be,
Asmak3). n birine kanaat etmiyor da " -H. ...
1 39
sz
Szdrmak (tr. f.) Korkutarak birisin Sirkafl (s.) E n g izli [yer] . Tam
den para koparmak. u moruun o motelin en sirkafl yerine zula edecek
tuz be papelini szdlfdm. (bk. S miyiz?" - Salata Dergisi, S. Salp.
vlemek). Siyah (far. i.) Afyon. Bir siyah par
Sifos (s.) Neticesiz, bo [ey] . Bo aya yirmi papel tosladm. (bk. H ap,
ver, alt yam sifos. Cephane, Macun, ra, Toprak) .
Soan doramak (tr. dey.) Lazm
Sigortas atmak ( ita. tr. dy.) Bo olan erzak armak.
zulmak, ktlemek, rndan k
mak, karmak, dzensiz bir duruma Soba (i.) Tulumbaclarn tal imat al
girmek. Dnyanm sigortas bi [r] a mak zere toplandklar yer. Dn ak
tarsa halimiz dumandlf. / O Kurum' un am reis, bizi sobaya a1Td1.
oktan sigortas atm. Sokmak (tr. f. r. arg.) Ceza vermek.
Muavin gene bize on gn soktu ( =
Sigorya (ita. zf.) M u hakkak, mut on gn geici tart verdi). [kelime
laka. Kendi giderse, sigorya yz daima "soktu" olarak, sokmak mas
pape/i kopam. tarnn di l i gemi zaman eklinde
Silkelemek (tr. f. f. arg.) Dolmu kullanlr] .
yapan fr, mterilerini gidecekleri Sollamak (tr. f.) Trafie gre sadan
yere brakmak. Hammanne, seni ner gidilmesi gerekirken soldan gitmek.
de silkeleyeceiz? Bugn salladmz iin kurde/emizi
kestiler ( = ceza yazdlar).
Similya (i.) Zeker (bk. Alat, Baba
fingo, Babatorik, Bombili, Kam, Sol uan (tr. s.) (bk. Yavak).
Kereste2, Malafa, Maslahat, Matraku Solumak (tr. f.) yi bir durumda ol
ka, Pantolon bal, Zurna2). mak, para l olmak. "Bir gece de biz
soluya/im be abi." - Varlk Dergisi,
Simit (i. r. arg.) 1 . Sfr [numara] . Faik Baysal.
Yarm geometriden simite hazlf ol! Sosyete (fr. i.) Kaymak takm.
(bk. Tophane g l lesi). 2. Kolay ele
geen ey. Sotada brakmak (dey.) artmak,
kmaza sokmak, dalavereye getirmek.
S imoki n l i bey ( ing. b. i. f. arg.) Yapmm numarasm, aynasz sotada
Temiz giyinmi, efendiden fr. Si blfakmm.
mokinli bey geliyor, hep birden se Sotaya d rmek [dey.] Aldatmak,
lfmlaya/Jm. hileye drmek.
S i par (i.) Cigara (bk. knt, M al4, Sotaya getirmek (dey.) Puntu n u
Sipsi) . bulmak, biimine getirmek. "lk siftah
Sipari (i.) Elenti, oyun gibi eyler iriyao olamm sotaya getirip alaa
iin dn sahiplerinden alnan para, ettikten sonra . . . " Akbaba, Suavi S
bahi. Bu iin siparisini hangimiz u alp.
lanacak ( = alacak) 7 Skmek (tr. f.) Gelmek. Daym kar
dan skmesin, dikiz et f
Sipsi (tr. i.) Cigara. Bi sipsi toka et Sklmek (tr. f.) Para vermek,
de, ak/Jm devireyim. (bk. knt, demek; vermek. Skl baka/Jm man
Ma14, Sipar). giz/eri. {bk. Atlamak, Ballandrmak,
S i rkaf (i.) Ayakkab. Sirkaflar g Baylmak, altrmak, Elemek1, El
dklattrmak ( ayakkablann
= bo den gelmek, Toka etmek1 , Toslamak2,
yatmak) . Ulanmak, Yrtlmak) .
1 40
S Z
1 41
aban (ar. s.} Aptal, sersem, enayi eriat evi (ar. tr. i . ) Kadnn tenasl
(bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, Anda yeri (bk. Enginar, Folluk1 ) .
val l , Angut, Armut, Aval, Ayran azl, eytan arpm kei yavrusu g i
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Digoz, b i titremek (dey.) Korkmak.
D dk makarnas, Dmbelek2, Gebe,
krd m (tr. i.) Olan ocuk (bk.
Gebelki, Habeci, Haboci kostik, Ha
Krk, oru l u } .
fz, Halalm, Handavall, H rb(.;, H rt,
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kan pni i (tr. zf.) H emen, derhal, a
ser ilac, Kaalot, Kaalotzade, Ka bucak, arabuk. Papel/erin kokusu
kaval, Kereste1 , Keriz2, Ke, Koroydo, nu almca pmii damlad. (bk. p
Mantar, Mayn, Naval, Pangodoz, lan, ipak).
Pillki, Saloz, Tereya, Yanholu}. plan (tr. zf.) Hemen (bk. pnii,
ipak).
abanlamak (ar. f.) Aptallamak,
sersemlemek Taban hal1S1m (
. . . bin =
ra (far. i.) Szme afyon. Bizim Ah
l iralk) grnce aban/ad. met'in biraz ifas kalm.
imend iferi raya sokmak (dey) .
abanlk (ar. tr. i.) Aptall k, serseml ik. Cima etmek (bk. ivilemek1 , Fiek
algam (i.} Aptal, enayi. "algam atmak, Lehimlemek, Nefes ekmek,
gibi konuma, tam on milyonluk a Parman slatmak, Perirlemek, Pipo
vanta var ucunda" Akbaba, Suavi
-
temizlemek, iirmek2, Tezgllh kur
Salp. mak, Uua gitmek, frmek, Yefal
lemek, Zmbalamak) .
amdan (ar. i.) Arkada,.
inanay (ed ) . Hi yok. Onda mangiz
an vermek (dey.} Yz vermek, al inanay.
d r etmek. an vermiyor. ipak (tr. zf.) abucak, arabuk.
anzman [dorusu changement] u hwarm ipak iini bitiriver. (bk.
(fr. i. f. arg,) Kadn gsleri. O pn ii, plan ) .
lum, anzmanla oynama, diliyi k ipaklamak (tr. f.) Derhal haber
rarsm sonra. almak; hat;rlamak. Onun dalgasm
ap (s.) Kulampara. u grdn oktan ipak/adm.
moruk, ap imi (bk. Babuk} . irdenlik etmek. (r. arg.) amata
yapmak, altn stne getirmek, g
aplk ( i.} Kulamparalk. (bk. Ba
rlt, patrt yapmak. irdenlik etme
bukluk, Keskin l ik).
yi b1Tak da hafz/amaya bak, sonra
a bakmak (dey.} Otomobil i n iki uvallarsm ha I
n farndan bir tanesi krlm olmak. ie (i.) G t. Dikkatli yr be kmm,
Senin araba, tek gz kr olmu, a sonra der ieyi klfarsm. (bk. Atras,
bakwor. Boha, Bayata, ukur [yalnz delii],
enlik (i.) lzgara ko yumurtas. u Davul, Defans, Defransiyel, Ense, Ka
imamsuyunun yanmda bir de enlik se, Kfe, Paket, Petka, Popo, Semer,
olsa ! Spor-Toto, Tiz, Toto ) .
1 42
UT
ieci (i.) Kulampara. Eski taync, iti (tr. f. r. arg.) Dersini bil medi,
yeni ieci. (bl<. Babuk, Keskin, ap) . retmenden fen a not ald. [mastar
iirmek (tr. i.) 1 . Birini bak veya hilli kullanlmaz] . Ahmet, bugn de
iti.
ak ile vurmak. Bizim Aposto'lu dn
gece iirmiler. (bk. ivilemek, Ha opar (ing. i.) ocuk. Sizin gibi
camat etmek, Hacamatlamak, M h oparlar, bizim yammzdan salavatla
lamak). 2 . Cima etmek (bk. Fiek geer, katalaviz.
atmak, Lehimlemek, Nefes ekmek,
Perinlemek, Tezgilh kurmak, fr orolop (s.) Yalan. Ham hum oro
mek, Yefallemek, Zmbalamak). lop ( yalan yani , aznda geve
=
ilemek (f.) Kama, ak, i gibi leyerek). (bk. Atmasyon;- Bom, Dol
eylerle vurmak. Despina'y ilemi ma1 , Dubara, Eftamintokofti, Kantin,
ler. (bk. ivilemek, Hacamat etmek, Kakariko, Katakofti, Ktr, Ktrbom,
Hacamatlamak, M hlamak, iirmek1 ) . Kofti, Madik, Mantar, Martaval, Ma
imek (f.) Bozum ol mak, mahcup, sal, Palavra, Polim).
ol mak, utanmak. Ben demedim mi
sana, bu herifin kar1S1nda ak atlf oru l u (i.) O lan, ocuk; gzel kz
maz diye, itin mi imdi. (bk. Amorf (bk. Krk, krdm) .
ol mak, Bozum ol mak, Dut gibi olmak,
Ekimek1 , Toslamak, Kanemi olmak, utlamak (ing. tr. f.) Defetmek, ba
Madara olmak, Mor olmak, Muz g ibi ndan savmak, atmak. Kyak paozu
olmak) . grnce bizi utlad.
1 43
T
Taahtl (ar. tr. i.) iyi, salam, g Takmak (tr. f.) 1 . Borcunu verme
venilir tabanca. Bu taahtl senin mek, aldatp elinden almak, dolan
akaralmaza benzemez, olum. {bk. drmak. Bizim patronun bin be yz
M akine). papelini takmlar. (bk. Asmak1 , Kay
natmak3). 2. nem vermek, Aldr
Tabannn altna taklmak (tr. dey.) etmek [kelime, menfi olarak kulla
Peini brakmamak, yanndan ayrlma nlr] . Deli Bekir kimseyi takmaz ! {bk.
mak. "Ulan , adal kpek tersi gibi, Bo vermek, plemek, p takmak). 3.
bu akam tabammn altna ne takl Snfta veya ikmale kalmak, Felsefe
dn ?" H . R.G.
-
den taktk galiba. {bk. Atomlamak,
Tabanca (i. f. arg.) ie hal inde akmak3, uvallamak, Trlamak2,
rak, arap. Ver u tabancay bakalm, Top atmak, Torpillemek). 4. "Kan
bir de biz akalm I cay takmak" deyiminin anlam. Hep
de bu adama takworsun.
Taban hals (b. i.) Bin l iralk [b
tn ] . Kalantor, arn taban hals ile Talan almak (tr. dey.) Bir piye
doldurmu. sin kabataslak i l k provasn yapmak.
Taharetsl z (ar. tr. s.) M slmanlkla Tamir atelyesi (ar. tr. fr. d.ey.) Uy
i l ikisi olmayan [kimse], beynamaz. g unsuz kadn. (bk. Antin2, Esnaf, Ga
Brak, o tahretsizden fayda gelmez. co, Paoz, Srma, Yollu).
Tampon (fr. i.) Kz veya kadn me
Tahtakoz (gr. i.) Polis; jandarma;
mesi. (bk. Ampul, Balkon, Far).
taharri memuru. Uskut, tahtakoza di
kiz I piyastos olursun ha I {bk. Ayna Tango (i.) Zppe kadn [eskimi bir
sz2, Day2, Gelin alclar, M ikrop1 ) . kelimedi r] . u afili tangoya bak, sln
gibi mbarek.
Tahtal ky (tr. i . ) Mezarlk. Bizim
Tapon (s.) deersiz [ey veya kimse].
solcan Yusuf'u tahtal kye gnder
Bu taponu nerden buldun yahu I (bk.
miler. {bk. Bamye tarlas) .
Kl str, Klstr marka).
Taka (i.) Kl str tat. u takay ar Taramak (tr. f.) 1 . H rszlk etmek,
tk mektebe balatmak zamant gelmi. almak. "Alt yz papeli tarayp sa
(bk. Ultarna, Takaturist) . vumular". H . R.G. 2. Tketmek, bi
-
1 44
TEK
Tasma (s.) Enayi, her eit hileyi yu Tavlamak (tr. f.) Kandrp elde et
tan oyuncu. Tasmanm biri imi, b mek. u moruu tav/arsak iimiz ay
tn mangrlarr bayf/d. (bk. Ekmeklik, na be kardeim !
Halal m, lspanak, Keriz , Mayn, Yah
Tav olmak (tr. dey.) Kanmak, al
nil ik) .
danmak. O aftos bize tav oldu. (bk.
Ta (tr. i.) Para (bk. Asker, Drav, Amaza gelmek, Basmak3, Bo u l
Dnyal k, M al2, Mangr, Mangiz, Pul). mak, Kafeslenmek, Tongya dmek,
Ta arabas (s.) Aptal, sersem, bu Tora dmek, Yemek.)
dala {bk. Abeci, Abul labut, Ahlat, An Tavus kuyru u veya Tavus ty
dava l l , Angut, Armut, Aval, Ayran karmak (tr. dey.) Kusmak, kay et
azl, Bangoboz, Cacklk, Denyo, mek. stimi fazla a/mca tavus kuyruu
O ilgoz, Ddk makarnas, Dmbelek, karmaya ballyor. (bk. Brtlen
Gebe, Gebeilki, Habeci, H abeci kos karmak, Kartviz brakmak,Konfrans
tik, Halalm, Handaval l , H rbo, H rt, vermek, tmek2).
H rtapoz, H r, H yar, lspanak, Kanser
i l ilc, Kaalot, Kaalotzade, Kakaval, Tay nc (ar. s.) Me'bQn. Taymcdr
Kereste , Keriz2, Ke, Koroydo, Man yan iz/ (bk. Belik, Beyldz, Dm
tar2, Mayn, Naval, Pangodoz, Pilaki, belek, Ellisekiz, Esnaf, Folluk2, Gt
Saloz, aban, Tereya, Yanbolu). lek, lbnetor, nek, Kayarto, Tnek, Te
kerlek, Kova, Verek).
Ta koymak (tr. dey.) Bir veya bir
ka kii konuurken, dardan birinin Taze ot grm eek g ibi srtmak
gelmesiyle, o konuma yarda kal (dey.) Keyiften, zevkten aptallamak.
mak. Tatl tatl kaynatrken herifio
Teke drmek (tr. dey.) B iri, bir
lu geldi, ta koydu.
kumarhanede yksek oynayan ve ser
Ta tutmak (tr. dey.) Paras olmak. best oyunlarndan zenginlii gze
Bugnlerde ta tutmuyoruz be abi! arpan bir oyuncuyu kumarhaneye git
{bk. Bitlenmek, Tutmak). mekten caydrarak kendisiyle oyun
oynamasn salamak. ok uratm
Tatava yapmak (dey. r. arg.)
ama, sonunda teke drerek btn
nem vermemek, zerinde durmamak. mangrlarrm szdlfdm.
Tatava yapmay blfak az buuk inekle.
Tekel bayii (tr. ar. b. i.) Sarho (bk.
Tavc (i.) Yalanc , kandrc, aldatc.
Mastor) .
"u tavcf/ar patllcan Ahmet'i soyan
ehir haydut/an Yavuzlar etesi mi? Tekerlek (s.) M e'bQn {bk. Belik,
- H .R.G. (bk. Ktrc, Madiki, Pa Be yldz, Dmbelek , Esnaf, Fol
lavrac). l uk2, Gtlek, G tos, Halka, bnetor,
inek3, Kayarto, K ei, Kova, Kovan,
Tavclk (tr. i.) Tavlamak ii. "Onlar Kuzu, Lubun, Lubunya, Nakka, Ta
imdi tavclla baladf/ar, anas babas
ync, Verek).
hep evcek allworlar." -R . H .G . {bk.
Dalavereci l ik, DolmaclK, Mantarc Tekke (ar. i.) Esrar iilen st kapal
l k, M uslukuluk. Palavraclk, Polim yer, izbe. Gryorum. bugnlerde tek
cil ik, l,lydurmasyonculuk) . keye bo veriyorsun / (bk. Bitirim2,
Bountu yeri, Tripo).
Tavna getirmek (tr. dey.) Biimine
getirmek, uygun drmek. Tavma Tek krek yalova yapmak (dey.)
getirip de iki tane ekersem, soluu stimnada bulunmak (bk. Aslmak2,
yerde allr. El arabasna binmek).
1 45
TEK
. 1 46
TIR
Tlamak (tr. f.) Cima etmek. "Ka zmak, Kesmek, Perdahlamak, Trala
ry hem tll!yorsun, hem de kaz gibi mak) . 2. ok sylemek, lakrdya bo
yoluyorsun." H . R.G. (bk. ivilemek1 ,
- mak. Sabahtan beri bizi tlfa ediyor
Fiek atmak, Kalba ekmek, Kaskasla sun be abi! Kafamz kazana dnd.
mak, Lehimlemek, Mazgalna karg (bk. Kesmek2, Perdahlamak) .
saplamak, Nefes ekmek, Parma n Tralamak (far. tr. f.) 1 . L akrdya
slatmak, Perinlemek, Pipo temizle bomak. Bizim molla gene tlfalama
mek, imendiferi raya sokmak, i ya balad. 2. B irini aslsz szlerle
irmek2, Tezglh kurmak, Uua gt kandrmaya almak. T!ralama o
mek, flemek, frmek, Yefal le mek, lum, yutmuyoruz bu palavray. {bk.
Zmbalamak) . Kazmak, Kesmek, Perdahlamak, Tra
Tngr (tr. s.) Parasz ve malsz kalan etmek) .
kimse. zrt. Tmglf gezmek, insam T rl (s.) Parasz, zrt. Tmldlf, ta
baya efkfrlandmyor be abi! (bk. Bit ( = para) tutmaz. (bk. Bitli, D ragon 1 ,
l i, Dragon1 , Hafif, Hasta1, Kokoz, Hafif, Hasta1 Kokoz).
Tirl).
T ngrdamak (tr. f.) lmek. gn Trllamak (tr. f.) plak ve parasz
dr zilliyi klfmworuz, bu gidile tm
kalmak, zrtlemek.
g1rdworuz galiba I (bk. Cavla ek Trvr (s.) Sersem, budala, hacaa
mek, Cavlamak, ngra ekmek, tipli adam. (bk. Abeci, Abullabut, Ah
G mlemek, Kakrdamak, Mortiyi ek lat, Andavall, Cacklk, Bangoboz,
mek, Mortlamak, Nallar atmak veya Denyo, D ilgoz, Ddk makarnas,
dikmek, Srr tketmek3). Dmbelek2, Gebe, G ebeilki, Ha
Tngrt (tr. i.) Cimn (bk. Ahtu, En beci, H abeci kostik, Hafz, Halal m,
j eksiyon naturel, H ani) . Handava l l , H rbo, H rt, H rtapoz, H
r, H yar, lspanak, Kanser ilac, Ka
Tnmak (tr. f.) 1 . Amak, bahsetmek;
sr sylemek, haberli kl mak. Piyastos alot, Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 ,
Keriz2, Ke, Koroydo, M alak, Man
olduunu kimseye tmmwor. 2. ze
tar, Mayn, Maval, Pangodoz, Pililki,
rinde durmak, aldr etmei', nem ver
Saloz, aban, Taarabas, Tereyap,
mek. Sen gene kimseye tmma !
Yanbolu).
Traka (i.) 1 . Korkt1. Yaman heriftir. Trlamak (tr. f.) 1 . Kamak, savu
tlraka nedir bilmez. 2 . Kabadaylk, mak, bir yerden ayrlmak. Paparay
gsteri. imdi tlrakadan balatlfsm duymca oktan trlad. (bk. Amak,
ha ! (bk. Afi, Caka, Fasarya2, Fiyaka, Anizlemek, Czdam etmek, Czdam
Lolo). ekmek, Czlam ekmek, Cicozlamak,
Trakal (s.) Korkak. Amma da tlfa D meni krmak, Ferlemek, Ferti i ek
kal aftosmu bel (bk. kesiz). mek, Fertiklemek, pini kesmek, Kr
Tra (far. i.) Gevezelik; yalan [sz] . mak, Kirii krmak.Kuskunu koparmak,
Bizim koca kodo, balad gene tlfaa. Nokta olmak1, Palamar koparmak ve
Tra (far. tr. s.) Birini aslsz sz ya zmek, Pan i k krmak, Payanda
lerle kandrmaya al an, ok kon u lar zmek, Tmak, Tymek, Volta
an, ii lakrdya boan, alene, ge sn a lmak, Yaylanmak, Yelkenlemek,
veze. Amma da tlfa imisin be I (bk Zamkinos etmek, Zplamak) . 2. l
ispinoz). mek. Herif rakdan tlflam. 3. (r.
Tra etmek (far. tr. dey.) 1 . Birini arg.) Sn fta kalmak. Cebirden bu se
aslsz szlerle kandrmaya al mak, ne de tlfladk. (bk. akmak, Atom
gevezelik etmek. T!fa etme olum, lamak, uvallamak, Top atmak2, Tor
akyorum senin numaram. (bk. Ka- pil lemek) .
1 47
TIR
Trnak (tr. s . ) H rsz, yankesici. u Tiz (i.) M akat, k. (bk. Atras, Boha,
enselenen hlfbo tlfnak imi. (bk. Bayata, Davul, ukur [yalnz delii],
Arak, Kaldrmc, Markac, M usluk Defans, Defransiyel, Ense, Kllse, K
u, Numarac, Panduflac, Trtki, Tu fe, Paket, Semer, Toto) .
tac).
Todi ( i.) ingene.
Trnaksz (tr. s.) [fenalk yolunda]
Frsat dkn olan [kimse] . Senin Tohu m l uk (tar. s.) Kart, ya i lerle
gibi tlfnakszlara gn dodu desene! mi. Bu tohumluk paoz: nerde bul
dun yahu !
Trtk (tr. s.) Yankesici, hrsz. De
min aynaszn piyastos ettii ibi, tlf Toka etmek (ita. tr. dey.) Vermek,
tk imi. (bk. Arak, Kaldrmc, Mar demek, geri vermek. Bana be pa
kac, M usluku, N umarac, Panduf pel toka eti (bk. Atlamak, Ballan
!ac, T rnak, Tutac). drmak, Baylmak, altrmak, Ek
mek1 , Elden gelmek, Sklmek, Tos
Trtklamak (tr. f.,) al mak, habersiz lamak, Ulanmak, Yrtlmak).
a l mak. armak. Bizim anzarotu t/ftk
lamlar. (bk. Anaforlamak, Arakla Tokalamak ( ita. tr. f.) Vermek. Ke
mak, Bomba patlatmak, lemek1 , iliyi toka/aynca ifadeniz dzeldi.
Kaldrmak, Kaparoz etmek, Kaparoz
lamak, Omuzlamak, Srklamak, Tu Tokat (i.) Dolandrma. ii gc hep
talamak, Tydrmek, Yrtmek, Zula tokat. (bk. Aremento, Kaparoz, Pan
etmek) . dufla).
Trtl (tr. s.) Tufeyli, para2.it [kimse] . Tokat ( i.) Dolandrc. Yine tokat
Trtln biri, ii giic beleilik. lar kol geziyor. (bk. Arak, Trtk) .
Tieye almak (dey.) Kskvrak ba Tokatlk (i.) Dolandrclk (bk. A
lamak, perian etmek. rak, Kaparoz, Manitaclk, Pandufla) .
Tin tin (r. arg.) Derslere hazrl ksz Tonel gemek (ing. t r . dey.) Dal
gelen erkek retmen. gn olmak, nem vermemek. Tonel
Tiye a l mak (dey.) Alaya almak, E geme be abi! (bk. Bolamak, Bo
len mek. vermek, Dalga gemek, Haspi ge-.
Tingoz (i.) Tokat. Tingozu sarktnca mek, lska gemek, Haylamamak, Ke
( = vurunca) st dkm kediye dn lemek, Omuz vermek, Yan izmek, Yan
d. (bk. Ell ialt, Pendifirank). sal lamak) .
Tipsiz (fr. tr. s.) ekilsiz, biimsiz, Tonga (i.) 1 . H ile, dalavere, tuzak.
irkin [kimse] . Byle tipsiz adamlar Kakavaln her iinde bir tonga var/
dan holanmyorum be abi / (bk. Amaz, Kataku l l i, M andepsi,
N umara, Zoka). 2. rk tahta; Man
Tipsizlik (tr. tr. i.) ekilsizlik, biim
tar.
sizl ik, irkinl ik. Ulan hakimin huzuruna
ksan tipsiziikten ay fazla yersin ! Tongya basmak veya dmek
(dey.) H ileye dmek, kmaza gir
Tiriko (s.) Yalan, aslsz, uydurma
mek. u klftipil herif az kalsn bizi
[sz veya haber] . Tiriko deil arka
tongtya basttracaktt [veya] d
da, bu i byle oldu. (bk. Atmasyon,
recekti. (bk. Amaza gelmek, Tora
Bom, Dolma, Dubara, Eftamintokofti,
dmek) .
Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Marta Topallamak (tr. f.) Beceriksizlik et
val, Masal, Pol i m, orolop) . mek.
1 48
TOZ
Top arabas (tr. b. i.) Yumurtalar, Torpil (fr. i.) 1 . Kuyruklu yalan. Hr
hayalar [erkekte] . Rasge/e ifte at bonun ii gc torpil. 2. ltimas, kayr
ma olum, herifin top arabasma gelir ma. Torpilini bulursam ieri beleten
de ipak kakrdayverir ( lr) .
= girerim. (bk. Day1 ) .
Top atmak (tr. dey.) 1 . tls etmek. Torpil almak (fr. tr. dey.) Tavsiye
Bizim Mio top atm. (bk. Sfr t getirmek. Torpil al!rsan, iin yoluna
ketmek2). 2. Snfta kalmak (bk. A girer.
tomlamak, akmak3, uvallamak, Tak Torpile arpmak (fr. tr. ask. dey.)
mak3, Trlamak2, Torpillemek). Bir komutann h mna uramak. Tef
tite bir torpile arpmamak iin o
Topu (tr. s.) 1 . iflas etmi. 2. Dnek. gn okula (veya klaya) urama
Bizim Ali bu sene de topu.
mal!.
Tophane g l lesi (tr. far. b. i.) Sfr Torpillemek (fr. tr. f. r. arg.) . 1 .
[rencinin ald] . Snfta kalmak. Bu sene de torpil/er
Toprak (tr. i.) Bozuk eroin, esrar, sek belgeyi almz. (bk. Atomlamak,
afyon gibi eyler. Bu, safi toprak, bir akmak2, uvallc.mak, Takmak3, Tr
di beyazmdan ulan / lamak2. Top atmak). 2. Gizl ice yar
dm etmek, desteklemek. Hasta2y tor
Topuklamak (f. f. arg.) 1 . Motor
pillemek gerek.
lu tatlar gazlamak, srmek. Topuk
la bakal!m u klstr /atamay. 2. Torpil patlatmak (fr. tr. dey.) ltimas
Kamak. (bk. Toz olmak). yaptrmak. Torpil patlatmasayd bir
st kademeye geemezdi.
Topuk safas (dey.) Kadnn istim
nada bul unmas. Toslamak ( f.) 1 . arpmak. Gemi is
keleye toslad. 2. Vermek, geri ver
Topuz (tr. i.) Erkekl ik aleti (bk. Ba
mek, demek. Sen bizim otuz papeli
bafingo, Babatorik, Bombili, Ke
hiilii toslamadm (bk. Atlamak, Bal
reste2, Maslahat, Matrakuka, Zur
landrmak, Bayl mak, al trmak, Ek
na2) . mek1 , Elden gelmek, Skl mek, To
Tora dmek (dey.) H ileye d ka etmek, Ulanmak, Yr:lmak) . 3.
mek, aldanmak. Olum, tora der (r. arg.) Tembellik etmek, dersini
miyiz biz ? (bk. Amaza gelmek, Ton bilmemek, bir kitab kekeleyerek oku
g ya dmek). mak. Edebiyattan tosladk.
ToriOinl altrmak (dey. r.arg.) Toto (i.) K. (bk. Atras, Boha, Ba
Akl n kul lanmak. Ezbercilikte i yok yata, Davul, Defans, Defransiyel, En
olum , toriini al!tlrmadm m, ap se, Kase, Kfe, Paket, Semer, Tiz) .
gibi yanarsm. Toy (tr. s.) Tecrbesiz gen. Olum,
ToriOini kamak (dey.) Dnmek. sen daha toysun I (bk. Rafadan).
Torik (i.) 1 . Akl ; kafa. Ne toriksiz Toz (tr. i.) Eroin . Biraz toz ulan da
adamsm be l 2. Erkeklik aleti, (bk. zanm ( keyfim) kamasm. (bk. Be
=
1 49
TOZ
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr Turu (far. s.) Son derece sarho.
mak, Gazlamak, ipini kesmek, Kr Herifioluna bak. safi turu. (bk. B u
mak, Kirii krmak, Nokta olmak1, Pa l ut, D ut, Fil ispit, Fitil, Kandil, Kandilli,
lamar koparmak veya zmek, Panik Kp, Matiz, Vapur, Ykl2, Zom2) .
krmak, Payandalar zmek, Tmak,
Trlamak, Tymek, Voltasn al mak, Tutmak (tr. f.) Paral bulunmak, pa
Yaylanmak, Yelkenlemek, Zamkinos ras olmak, Mangiz tutmak. Beybaba
etmek, Zplamak) . tutuyor, ona yana I (bk. Bitlenmek,
Ta tutmak).
Tozutmak (tr. f.) Saptmak, sama
sapan konumak. Tozutaym deme, Tuzak (tr. s.) Dalavereci, dolan
bir araba mariz yersin sonra. drc. Herif, baya tuzak imi, im
di akyorum dalgay. (bk. Markac).
Trafik kazas (fr. ar. dey.) BeUll, Tuzlu (tr. s.) Pahal. Oras tuzludur.
tehlike l i kimse. atma o herife, trafik amaz bizi.
kazasdlf.
Tfei duvara dayamak (dey.) G
Transit gemek (fr. tr. dey. f.arg.) c kuvveti kalmamak, manen iflas et
fr, iaret memuruna veya krmz mek, iktidarsz! a uramak.
lambalara nem vermeden basp y
rmek. KIZllay'dan transit gemiiz Tnek (s.) Me'bOn (bk. Belik, Be
diye on papeli tosladk. yldz, Dmbelek1 , Esnaf1, Folluk2,
Gtlek, Go, H alka, bnetor, lnek3,
Tripo (gr. i.) Kumarhane. Gece gn
Kayarto, Kei, Kova, Kovan, Lubun,
dz tripoda. (bk. B itirim yeri, Boun
Lubunya, Nakka, Taync, Tekerlek,
tu yeri, Dkkan).
verek) .
Tufa (i.) Vurgun. Adamm ii gc Ttsl (tr. s.) Sarho. Ttsl heri
hep tufa . (bk. Vol i ) .
fe meram anlatmak deveye hendek
Tufac (s.) H rsz, geceleri al an ve atlatmaktan daha zor! (bk. Bulut, Dut,
silah tayan zorlu h rsz. Bizim pa Elli dirhem otuz, Filispit, Fitil, Kandil,
pelci/erin hepsi, imdi tufac olmu Kandil l i, Kp, Kpl2, Mastor, Mas
lar. tur, Matiz, Pestil2, Tekelbayii, Tur
u, Vapur, Ykl 2, Zom2).
Tufaclk (i.) Tufacnn meslei, hr
szlk. Memlekette ( Beyolu'nda)
= Tydken (tr. b. i.) Ustura. Bu k
tufac/Jk skmyor. lstr tydkeni nerden arakladm 7
Tufalamak (f.) Armak, almak, sal Tydrmek (f.) 1 . almak, armak.
lasrt etmek. iki bin pape/i tufalam Bizim kalemi tyd'rm/er . (bk. A
lar. (b!<. Anaforlamak, Araklamak, naforlamak, Araklamak, Cebellezi et
Bomba patlatmak, lemek1, Kaldr mek, lemek1 , Kaldrmak, Kaparoz et
mak, Kaparoz etmek, Kaparozlamak, mek, Kaparozlamak, Omuzlamak, S
Omuzlamak, Srklamak, Trtklamak, rklamak, Trtklamak. Zula etmek) . 2.
Tydrmek1 , Yrtmek, Zula etmek). G ndermek, Uzaklatrmak. u herifi
Turist (fr. i.) Gece yatsna gelen mi tydr de bize skmtl olmasn I (bk.
safir. Dn gece de bizde iki turist Ballandrmak) .
vard. Tylenmek (tr. f.) 1 . Kafa tutmak.
Turna o l mak (dey.) Batmak [oyun Olum tyleneyim deme, yersin ma
da] . ki buuk papelimiz pmii tur rizi sonra. (bk. Palazlanmak). 2. Pa
na oldu be abi, hala m oynaya/Jm 7 ral ol mak, paral bulunmak. Bizim
1 50
TY
1 61
u
uar (tr. s.) Sfr n umara klhanbeyi. Uskumru (gr. i.) Kadn parasyle ya
Grdn m yapt numaray, tam u ayan erkek. Herif ne alr, ne eder;
ar imi. (bk. Zadegan). bulmu yal bir paoz, olmu sana
bir uskumru.
U baba torik (tr. nl.) Alay, istiskal
iin sylenir. U baba torik, nerde bu Uskut l (ar. n l.) Sus, yeter, dur.
bolluk. Uskut be ! hala ispinozluk ( ge
=
Ulanmak (tr. f.) Vermek, geri ver vezel ik) ediyor. (bk. Makas, Res
mek, demek. Dalga geme beybaba, to, Terso).
u papel/eri ulan bakalm ! (bk. At Uskutlamak (ar. tr. f.) Susmak. M
lamak, Ballandrmak, Baylmak, al barek enen motor gibi iliyor, us
trmak, Elden gelmek Sklmek, To kutla biraz I (bk. Akoz etmek) .
ka etmek1, Toslamak1 , Yrtlmak).
Ustura (far. ? s.) 1 . Keskin [iki ] .
U l u (tr. s.) Sigara.
yle bir duziko ekti ki, bizim anza
Uurma (tr. i.) Kapatma, geici bir rot/ardan daha ustura. 2. Aslsz, ya
zaman iin bir yerde saklama. lan [sz, haber] . Vur usturan olum,
U ua g itmek (tr. dey. r. arg.) buldun kesecek adam. (bk. Atmas
Cinsi mnasebette bulunmak. . . Dn yon, Bom, Dolma, Eftamintokofti,
akam uua gitmi. (bk. ivilemek1, Kantin, Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Fiek atmak, LehimlEmek, Nefes ek Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar, Mar
mek, Perinlemek, iirmek2, Tezgah taval, Masal, Polim, orolop, Tiriko).
kurmak, frmek, Yefallemek, Zm Usturac (far. s.) Tra, geveze, al
balamak). ene. Usturacnm biridir, yan iz sy
Ufaklk (tr. i.) Kk ocuk. (bk. lediklerini. (bk. spinoz) .
B zdk, Frlama, Kopil, krdm, o Ustura altrmak (dey.) Yalan
par, orulu, Velet). sylemek. Olum, ustura altrma
Ufalamak (f.) 1 . ldrmek. "nk yalm, keseriz bir tarafmz sonra.
daha nce ben seni ufa/ayacam ko (bk. Bom atmak, Gm atmak, Ktr
kore". Salata Dergisi, S.Salp. 2.
- atmak, Madik atmak, Mantar atmak,
Tepelemek, adamak l l dvmek, ez Mantarlamak, Martaval atmak veya
mek, zararsz hale getirmek. Herifi okumak, M asal okumak, Maval o
olunu orackta pak tarafndan ufa kumak, Palavra atmak veya savurmak,
layverdi. Piyaz doramak, Polim atmak, Viraj
Ulan (tr. Gnl.). " Hey, h it, buraya almak).
bak I" gibi nlem ve seslenme. Ulan, Usturuplu (s. zf.) Derlitoplu ve us
haspi geiyorsun gene. talkla. Usturuplu konu, boylarsn
U m u m mdr (ar. b. i. r. arg.) kodesi sonra.
iman renci. u umum mdre Uydurmasyon (tr. fr. s.) Aslsz,
benden selam syle, say ile kendine anlamsz, yalan [sz veya haber]. (bk.
gelsin ! Atmasyon, Bom, Ktr, Palavra).
1 62
UYU
1 53
as'la mahkum olmak (dey.) Bi kuyucu (b. i.) Kulampara. ( bk.
rinin palavrasn dinlemeve mecbur Babuk, Keskin, Ulmc, ap).
olmak (bk. Satra yatmak) . flemek (tr. f.) Cima etmek. (bk.
gnlk seyislii var , krk yl l k Atlamak, Vurumak) .
at boku eeler (dey.) Bilmedii ie frmek (tr. f.) Cima etmek (bk.
kar:an, burnunu sokanlar hakknda Fiek, atmak, Lehimlemek, Nefes ek
kul lan l r. mek, Peri nlemek, iirmek2, Tezgah
klJda getirmek (dey ) Aldat kurmak, Uua gitmek, Yefallemek,
mak, kandrmak. Beybabay ka Zmbalamak).
da getirip 1 00 papelini yrtmler.
niversite (fr. i. r. arg.) Elencel i
klJt amak (tr. dey.) Dolandr
evre, elence yeri, bar; genelev.
mak. Gzn amayana, kat a u aftos niversiteye devam ediyor.
arlar. (bk. Asmak1, Dzlamak, Kay
natmak3, Takmak1 ). tmek [kafay] Anlamsz konu
klJt (b. i.) Yalanc, hileci. Herif mak, sam<lamak. Herifiolu biraz
katmm biridir, szn<J bo ver. tm veya kafay tm kusura
(bk. Atmasyoncu, Bomcu, D ubarac, kalmaym. (bk. H ilaliahmere laf ko
Kerizci2, Ktrc, Madiki, Mantarc, numak, Tozutmak, Zartzurt etmek).
Palavrac, Uydurmasyoncu ) . t (i.) H omoseksel.
1 54
v
Vagon (ing. s.) Yirmi say [yalnz Vz ldamak (tr. f.) Anlamsz ve ok
fitil oyununda kullan lr] . sylemek. Ne VIZ!ldayp duruyorsun
Valde (ar. i.) Klhan. be, sabahtan feri kafam trp/edin.
Vallah billah cebi (ar. tr. dey.) G (bk. tmek2, Perdahlamak).
rnen cep. "Benim ceplerim iki tr Vidalar gevemek (ita. tr. dey.)
ldr, val/ah bil/ah cebi, gizli cep " . . .
Kendini tutamayp ok glmek, s
- H . R.G. rekl i olarak g lmek. Alengirli paoz
dan yz bulunca herifiolunun vi
Vapur (fr. s.) Son derece sarho bu
lunan kimse. Herif vapur, vinnen bile dalar gevedi.
kptrdamaz. (bk. B u l ut, D ut, Fil ispit, Viraj almak (fr. tr. f. arg.) [ok]
Fitil, Kandil, Kandili i, Kp, Matiz, Tur Yalan sylemek ["fazla viraj a! yor
u, Zom2). sun" eklinde kullanl r] . Fazla viraj
Vardakosta (ita. s.) k, zarif, alml, alma be olum, hepimizi yuvarlarsn
hendee.
al ml, kurumlu, kostak, iriyar [kim
se] . u aftosa bak, iyiden iyiye var Vites (fr. i.) 1 . Erkekl ik aleti (bk.
dakosta. Babafingo, Bombili, Kereste2, Mas
Vaington ( Washington) Tipi (ing. lahat, Matrakuka, Saksafon, Vites,
fr. tr. b. s.) Biraz garip grn o Zekeriya, Zurna2) . 2. Zekil.
lan, yen i icat, yeni moda. Herifio Vites deitirmek (fr. tr. dey.)
luna bak, buz gibi Vaington tipi. Maslahat, pantolonun bir tarafndan
br tarafna aktarmak. Gz gre g
Vatan kurtarmak (ar. tr. dey.) Va re vites deitirmek ok ayptr.
ziyeti idare etmek. Neyse ki, garson
beni tanyordu da vatan kurtardk.
Vol i (yun. i.) Vurgun, kilr, kazan.
"Hem ben voli bana yzde otuz is
Vaziyo (i.) irkin, tapon, kendini be konto yaparm." - H . R.G.
enmi. Vol i evirmek (yu n . tr. dey.) Tu
Velet (ar. i.) Kk ocuk. Bak u zaa, aa drmek. "Ha yle, y
veledin yedii naneye. (bk. Frlama, le bir voli evir ki, hem senin. hem
Kopil, krdm, opar, orulu). de bizim iimize yarasn !" - H.R.G.
Verek (tr. s.) Ahlilksz gen, me'bOn. Voli vurmak (yun. tr. dey.) Vmgun
Verektir, kancklk eder ha l (bk. Be vurmak.
i ik, Be yldz, D mbelek, Ell isekiz, Volta (ita. i.) Bir aa bir yukar
Esnaf1, Folluk2, Gtlek, bnetor, nek, dolama. Ne aylak adammsn be,
Kayarto, Taync, Tekerlek, Tnek) . iin gcn hep volta.
Vz gelip trs gitmek (dey.) Ald Volta atmak (dey.) Bir aa bir
r etmemek, nem vermemek. Byle yukar dolamak.
ttralar, bize vz gelip tms gider. (bk. Volta etmek (ita. tr. dey.) Bir aa,
Bolamak, Bo vermek, Haylamamak, bir yukar dolamak, gezelemek. u
Kelemek, Kumpas sallamak, Omuz karda volta eden htrbo, nenin nesi.
vermek, Yan izmek, Yan sallamak). kimin fesidir ?
1 55
VOL
1 56
y
VaQc (tr. s.) Dalkavuk. Herif amma Yalan sylemek {tr. dey.) H ileli zar
da yac imi. (bk. Piyazc). la gelmesi beklenen say gelmemek.
kzleri kotum ( = zarlar attm),
Yaclk etmek (tr. dey.) Suyunca
e gelecekti, yalan syledi.
gitmek. Dalkavukluk etmek. Yaclk
etmek mert adama yakmyor, dobra Vanbol u {s.) Ahmak, sersem, buda
dobra konumal. {bk. Kl ekmek, la. Yanbolunun biri, onda kafa ne
Piyazlamak, Ya yakmak. gezer ! {bk. Abul labut, Andava l l , An
gut, Armut, Ava l, Ayran azl, Ban
Ya ekmek veya yakmak {tr. dey.)
goboz, Cacklk, Denyo, D dk ma
Birini pohpohlamak, koltuklarn ka
karnas, Gebe, Gebeaki, Hafz,
bartacak szler sylemek, dalkavuk
H rbo, H rt, H r, Kanser illc, Ka
luk etmek, suyuna gitmek. Ya yak
kaval, Kereste, Ke, Koroydo, Mayn,
mak harbi adama yakmyor be kar
H yar, Pangodoz, Pillki, Saloz, Tere
deim I {bk. Kl ekmek, Piyazlamak,
ya ) .
Yaclk etmek).
Yal {tr. s.) Paral, Zengin. Yal V a n izmek {tr. dey.) Aldr etme
mek, kulak asmamak. Ne sylersen
mteriyi bulunca svlyorsun ha I
yan iziyor, amma da hyar herif be l
{bk. Kalantor, Kal n ) .
{bk. Yan sal lamak) .
Valboya 1 {tr. n l . ) Destur, varda !
Yandan frlama {s.) Anasnn ipini
Yalboya, demesin i [en ok -gie
satm, it. yle yandan f11lamalarm
nlerinde olduu gibi - birikmi hal
palavrasna kulak asma !
ka kar kul lanlr] .
Yahnilik {far. s.) Enayi, oyunda her Van sallamak {tr. dey.) Aldr et
memek. dinlememek, nem verme
trl hileyi yutan oyuncu. Mehmet
yahniliktir, istediin gibi yuttur. {bk.
mek. Mehmet'e bakma ! o, ii yan
sallar. {bk. Bolrmak, Bo vermek,
Ekmeklik, Gebe, Gebelki, Halalm,
Dalga gemek, Haspi gemek, H ay
lspanak, Keriz2, Mayn, Pillki, Tasma).
lamamal<, Kelemek, Kumpas sal la
Yakamoz o l mak {dey.) Yakalan mak, Omuz vermek, Tonel gemek,
mak. Arapolu, dn gece on ikide Yan izmek) .
yakamoz olmu. {bk. Enselenmek, Yandan arkl {tr. fr. dey.) 1 . Ar
Piyastos ol mak). g iden tat. Onun /atamas yandan
Yakt rmak (tr. f. f. arg.) Kala arkldr. 2. ekeri ayr olarak barda
gz aras iki imek. Herif, bir aralk n yannda getirilen ay. Yandan ark
yaktrm. {bk. akmak2, H as ile l birrl
mek, Papaz uurmak, Parlatmak, Ya Yapa {i.) Byk. Bizim opar da ya
pndrmak). pa'ya merakl ha . . .
Valamac {tr. s.) Dalkavuk. Ne ya Yapndrmak {tr. f.) Hafif tertip iki
/amacd11 o herif. ben bilirim. {bk. imek. Akama ura da biraz yapm
Klbaz, Piyazc. Yac). dralm. {bk. Parlatmak).
1 57
YAR
Yarm porsiyon (tr. fr. s.) Ufak tefek, Yayl mlamak (tr. f.) skambil oyu
elimsiz [kimse] . una bak, yaflm nunda, arka arkaya kan ktlarn,
porsiyon herif, bir tane sarktsam cinsine, nevine dikkat ederek br se
( = vursam) yafls boa gider. ferinde ona gre kt ekmek. Ku
pa papazmm arkasmdan dokuzlu k
Yarm profil atmak (tr. fr. dey.)
mtt; onun arkasmdan da yedili; yay
Haddin i bildirmek. " : . beziki kadm
lm/adm, ona gre oynadm.
lafln kar/S/nda yaflm profil atarak di
kiliverdi." - Salata Dergisi, S. Salp. Yedek paralar (dey.) Memeler.
Yasslmak (tr. f.) ok holanmak. Yedi slilesinden bando mzkay
Paray grnce yasstld. la gemek (dey.) Cima etmek. (bk.
arpmak, atya kmak, ivilemek1 ,
Ya (s.) 1 . Zor, fena, korkulu [nes
Fiek atmak, Grnavlamak, Kalba ek
ne, yer, kimse] . iler ya ! 2. Btn
mek, Kaskaslamak, Kiremit aktarmak,
sul u ikiler. Hangi yatan ekelim. Lehimlemek, Mazgalna karg sapla
Ya deri ticarethanesi (tr. ar. far. mak, Nefes ekmek, Parman slat
b. i.) Genelev. (bk. Banka, Krmz mak, Perinlemek, Pipo temizlemek,
fener, Mektep, n iversite) . Saat ayarlamak, imendiferi raya
sokmak, Su piirmek, ii rmek2, Tez
Yatrmak (tr. f. r. arg.) MalOp et gilh kurmak, Uua gitmek, flemek,
mek. Hseyin, takm sen yatlfdm ! frmek, Vurumak, Yefallemek, Zm
Yavru (tr. i. r. arg.) K k ve ter balamak) .
biyeli renci. Yavruyu fizikten ak Yefallemek (ar. tr. f.) Cima etmek.
tlfmlar. (bk. Fiek atmak, Lehimlemek, Nefes
ekmek. Perinlemek, iirmek2, Tez
Yatk (tr. i.) Kendini kullandran [ka gh kurmak, frmek, Zmbalamak.)
dn ve erkek] .
Yekn ekmek (ar. tr. dey.) Sze
Yavak (tr. s.) 1 . bne [ocuk].
' 2. nihayet, son vermek. Gryorum, tlfa
Gen kz. (bk. Kokonia). m kuvvetli, artk, bir yekn ek ba
Yaylanmak (f.) ekilip gitmek. Hay kaltm !
di bakaltm yaylan urdan. (bk. A Yeldeirmeni (b. i.) Bedava. (bk.
mak1 , Anizlemek, Aralanmak, Bas Bele, Habeden, Lp).
mak, Cicozlamak, Czdam etmek, Cz
dam ekmek, Czlam ekmek, Yelkenlemek (f.) (bk. Yaylanmak).
zlmek, Dmeni krmak, Ferlemek, Yemek (tr. f.) Aldanmak, kanmak.
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr- Ben bunu yemezdim ama, oldu bir
mak, Gaza basmak, Gazlamak, pini kere.
kesmek, Krmak, Kirii krmak, Kus Yemez (tr. s.) Kurnaz, hile yutmaz.
kunu koparmak, Nokta olmak, Pa Ne yemezdir, onu ben tantflm. (bk.
lamar koparmak veya zmek, Panik Bizden, akal, Hap etmez, Kaarpey
krmak, Payandalar zmek, Tmak, niri).
Trlamak, Toz olmak, Voltasn almak,
Yemlenmek (tr. f.) At yarlarnda
Yelkenlemek, Zamkinos etmek, Zp
kaybetmek. "Son ikiliden ne haber
lamak).
hayvanlar yemlenmiye gitti." - Sa
Yaylm (tr. i.) H esap. lata Dergisi, S. Salp.
Yayl m etmek (tr. dey.) H esap et Yengen (s.) Bozuk, dzensiz, berbat,
mek. kark. Trafik bugnlerde yengen.
1 58
Y R
Yenge olmak (tr. dey.) U mudu kes Yolsuz (tr. s.) Parasz. Ka gndr
mek, u nutmak, azna almamak; bit yolsuz kaldk. (bk. Bitli, Dragon1 , H a
mek, sona ermek; kaynamak, yok ol fif, H asta 1 , Kokoz, Tng r, Trl).
mak. O oktan yenge oldu.
Yolsuzluk (tr. i.) Paraszlk. Yolsuz
Yeil (i.) 1 . Yz l iral k [bt n ] . iki luk adamm iflahm keser be abi I
mor ( = el l i l i ral k)un varsa, bir yeil
Yol u n u bulmak (tr. dey. r. arg.)
vereyim. (bk. Kei l i) . 2. Dolar.
(bk. Yolmak).
Yeilden gitmek (tr. dey.) leri yo Yortmak (tr. f.) Srtklk ve hay
l unda gitmek. Gryorum hep yeil lazlk etmek. [az kullanlr] . Herifin ii
den gidiyorsun be olum, bizimki ise gc hep yortmak.
duman. Yumul mak (tr. f.) 1 . ine ekmek.
Yeillenmek (tr. f.) B i r nesneye, bir Ahmet beyaza ( = eroine) bir yumul
kadn veya kza istekle, fena gzle du, ki grme! 2. Yemek yemeye ko
bakmak. Olum, rasgele gacoya ye yulmak. Pilava bir yumuldu ki 3.
. . .
1 59
YO R
1 60
z
Zagon (bulg. i.) Kanun, nizam, usOI, Zar tutmak (dey.) (bk. Telemetreyi
yol. Zagonunu bulursam dalma bi ayarlamak).
nerim. k. Racon). Zartzurt etmek (tr. f.) Lzumlu l
Zamazingo (i.) Dost, metres. Bu pa zumsuz, sama sapan eyler syle
oz, bizim opur Hasan'm zamazin mek. Oraya oturmu, zartzurt edip du
gosudur. (bk. Aftos, Antin, Dalgamo ruyor.
tor, Gaco, Mantunita, Nannik, Paoz) . Zavazingo (i.) (bk. Dalga) .
Zamkinos (i.) 1 . Ad birden hatrla Zekeriya (is.) Erkeklik a leti. (bk. Alat,
namayan ufak ve deersiz bir eyi Babafingo, Bombili, Kereste2, Mas
a nlatmak iin kullanlr. Saatin bir zam lahat, Matrakuka, Sal<safon, Zurna2).
kinosu krlm. 2. Arkada, dost met
Zerzevat (i.) Uygunsuz kadn, fahie.
res gibi kimseler. Yalmz deildi, ya
nmda zamkinosu vard. (bk. Aftos, An Zbarmak (f.) 1 . Gebermek. Dr
tin, Dalgamotor, Gaco, Nannik, Pa z, hala zbarmad. (bk. Cavla ek
oz, Zamazingo). mek, Cavlamak, ngra ekmek,
Gmlemek, Kakrdamak, Mortiyi ek
Zamkinos etmek (dey.) Kamak, sa
mek, Mortlamak, Nallar atmak veya
vumak, uzaklamak. Marizleneceini
dikmek, Sf r tketmek3, Tngrdamak,
akmca ( = anlaynca), ipak zamki
Yrtmek1 ). 2. Uyumak; szmak. i
nos etti. (bk. Amak, Czdam etmek,
eyi yuvar!ay/nca, akamdan 7bard.
Czdam ekmek, C-.:lam ekmek, Ci
cozlamak, zlmek, Dmeni krmak, Zmbalamak (f.) 1 . Cima etmek.
Fertii ekmek, Fertiklemek, Frttr (bk. Fiek atmak, Lehimlemek, Nefes
mak, Ga;.:a basmak, Gazlamak, pini ekmek, Perinlemek, iirmek2, Tez
kesmek veya krmak, Krmak, Kirii kr g1lh kurmak, frmek, Yefallemek) .
mak, Kuskunu koparmak, Nokta ol 2. Baklamak, bakla vurmak. Kr
mak1 , Palamar l<oparmak veya z Hsn'y sabaha kar zmbalam
mek, Panik krmak, Payandalar z lar. (bk. ivilemek, Gbeinden iet
mek, Tlamak, Trlamak, Toz olmak, mek, Hacamat etmek, Hacamatlamak,
Tymek, Voltasn almak, Yaylan iirmek, ilemek).
mak, Yelkenlemek, Zplamak). Zmbrdamak (f.) Gelmek. "Saba
Zapartaya g irimek (dey.) Azarla hm beinde zmb!fdadk buraya." -
1 61
ZIR
1 62
i N t> EKS
A Azn bozmak : Kalaylamak, Ka
yarlamak, Okumak, Perdahlamak.
Abuk sabuk [kimse] : Kontak. Ahlk zayf [kadn] : Esnaf1 , An
Acayip : Antika. tin1, Dizel, Kamyon, Motor, Pa
oz, Patlak istepne, Yatk, Srma.
Acayip [ki mse] : Kamerdikoz.
Acayi plik : Antikalk. Ahmak : Enayi pilakisi, Saloz, al
gam.
Acemi : aylak, Ku.
Akl : Fstk, Torik.
Acemi oyuncuyu uyarmak : Ku-
lak delmek. Akl baka yerde olmak : G r veya
grgr gemek.
Acemi fr : H zl fr.
A ciz : akal2. Akln kullanmak : altrmak. Fs
tn kullanmak, Santralini ilet
A : Abazan, Habazan. mek, Torii n i altrmak, Torik
Ak, serbest : Averta. iletmek.
Ak bacak grmek : Firikik yaka- Aktarma [elden ele] : Kamano et
lamak. mek, Kavano etmek.
Ak d urmak : Alarga durmak.
A l : Daniska 1 , Kyak, Kimya.
Ak gelmek : Alarga etmek.
Alay, elence : M atrak, Salamurya,
Akgz [kimse] : Acbadem, Ana- Saraka.
snn gz, Bitirmi, Bizden, a
kal 1 , H apetmez, Kaar, Kaarpey Alay edilen ki mse : Motor2.
niri, Yemez. Alay etme, e lenme : Saraka.
Aktan gelmek : Alarga etmek. Alay etmek : altrmak, letmek3,
Ama [kap pencere . . . ] : Fayrap2. Makara gemek, Maytaba almak,
Amak [kap , pencere . . . ] : Fay- Maytap etmek, Saraka etmek1,
rap etmek2, Fayraplamak. Sarakaya almak, Matraa almak,
Matrak gemek, Peliz kesmek, Ti
Adam inemek : Le yapmak. ye al mak.
A det, usul : Racon, Zagon.
A di : D uman2, Madara 1 . Aldanmak : Amaza gel mek, Bas
mak3, Bo ul mak, Kafeslenmek,
Afallamak : Salozlamak. Tav olmak, Tongya dmek, Tora
Afyon : Cephane, [bir yudumluk] dmek, Yemek, Yksek atlamak.
Hap; [szme] macu n ; siyah; Aldatc : Bomcu. D ubarac, Kalle,
[szme] ra ; [bozuk] toprak. Kay, Ktrc, Madiki, Tavc.
Afyon eken : H ap .
Aldatlma [alverite] : Kazk2.
A(ja drmek : Vol i evirmek. ,,
Aldatlmak : Zokay yutmak.
Ar, m h i m : Okkal.
Aldatmak : Dolaba koymak, Kam
Arbal [adam] : Beybaba.
atmak; [bir ite] Kaya ekmek,
Ar giden vasta : Yandan arkl1 . Kazk atmak1 , Kazklamak1 ; [ho
Az aza dolu : Svrya. cay] Morfin koymak; Madik at-
165
mak, Madik etmek, Madik oyna Habeci kostik, Hafz, H alalm,
mak, Mandepsiye bastrmak, Man Andavall, H rbo, H rt, H rtapoz,
depsiye drmek, aparize getir H r, H yar. H yaraa, lspanak,
mek, M antara bastrmak, So Kandral, Kanser ilac, Kaalot,
faya drmek, Tongya d<;r Kaalotzade, Kakaval, Kaval, Ke
mek, Mantarlamak, kada lek, Kereste1 , Keriz2, Ke, Keke
getirmek, Uyutmak, Zokay yut kaleyhisselam, Koroydo, Lahma
turmak. cun pidesi, M alak, Mantar2, Ma
Ald r etmek : an vermek. yn, M aval, Pangodoz, Pilaki, Sa
loz, aban, algam, Taarabas,
Aldr etmemek : Bolamak, Bo Tereya , Trvr, Yanbolu, Yu
vermek, Dalga gemek, Haspi, raa.
gemek, H aylamamak, lska ge Aptal kumarbaz : Ekmeklik, Hala
mek, Kelemek, Kumpas salla l m, lspanak, Keriz2, Ku, Mayn,
mak, Omuz vermek, Reete yaz Nahik elebi, Yahnil ik.
mamak, Tonel gemek, Yan iz
mek, Yan sallamak. Aptal lamak : Az paa olmak, Ka
pak kadna piti vermek, Ma
Aleyhte tertibat almak : Kumpas ymak, Salozlamak. abanla
kurmak, Posta koymak veya ku r mak.
mak.
Aptallk : Andavall lk, Aval l k, H a
Allahlk [kimse] : M svedde. fzlk, Hrtapozluk, Hrtlk, H yar
Almak : Syrtmak. lk, Kakavall k.
Altn [saat, kstek] : Kfl, Mala Aptalo l u aptal : lspanakzade.
ma, Oski, Sarkz. Araba srmek [motorlu] : Topuk
A lfte : Esnaf1, Ant i n 1 , Kamyon, Pa- l amak.
oz. Arabay arpmak [fr] : Foto
Amel olmak : Makineyi bozmak. raf karmak, Model deitirmek,
Toslamak2.
Ana , anne : Kocakar.
Aralarn bozmak : Kam koymak1 .
Anam : manm.
Aralk [mesafe] : Conta l :k pay.
Anlamak : akmak1, akal lanak, Aralksz : Del iksiz.
akz olmak, akoz etmek, akozla -
mak. Aramak, aratrmak : G dklamak.
Anlamamazl ktan gele : akaral Ara vermek : Nefeslenmek.
maz. Arka, ard : Antin2.
Anlamamazlktan gelmek : aka Arkada [kafadar] : Hampa, Omuz
ralmazlktan gelmek. da, amdan, Zamkinos.
Anormal [kimse] : Kamerdikoz, Arkal [kimse] : Days dmende,
Kontak. Pistonlu.
Anszn gelmek : Dmek1 . Arkasndan gitmek : Tabannn al-
tna taklmak.
Antika [nesne] : arl iston marka2.
Arkasn okamak : Kteklemek.
Aanszn : Zngadak.
Arszlanma : Su koyuverme.
Aptal : Abeci, Abullabut. Ahlat, An
Aslsz [sz, haber] : Kantin, Man-
dava l l , Bangoboz, Cackl k, Den
tar1 , Polim.
yo, Dilgoz, Ddk, Ddk ma
karnas, Dmbelek2, Enayi pilakisi, Askeri nakil vastas : Serseri mayn.
Gebe, Gebeaki, Gt, H abeci, Asmak [okulu] ! Posta kaldrmak.
1 66
Ak : Bitik, M i ntoni. Bahane aramak [kavga iin] : Bit-
Arc lk : Arakl k. lemek.
Arma [alma] : Arak, Aremento, Bahsetmek : Tnmak.
Kaparoz, Pandufla. Bahi : Sipar.
Armak [almak] : Anaforlamak, Bak 1 : Dikiz 1
Araklamak, Bomba patlatmak, Bakyla mit vermek [kz, kadn]
Gelberi etmek, lemek1 , Kal : Pas vermek, Avans vermek.
drmak, Kaparoz etmek, Kaparoz Bakmalarla a nlamak : Kesimek,
lamak, Kerizlemek, Omuzlamak, Paslamak.
Srklamak, Trtklamak, Tufala
Bakkal : San.
mak, Tydrmek1 , Zula etmek.
Bakmak [bir yere] : Dikiz etmek,
Ak : Ramp.
Dikizlemek, Dikiz gemek, Dikiz
Ate pskrmek : Bora patlatmak. gelmek, Pansumanlamak, skan
Atmak : utlamak. dil etmek, Kitakse etmek.
At yarlarnda kaybetmek : Yem- Baldr plak : Sap sil ik.
lenmek. Bar : niversite.
Avanak : D uman4. Barbut kahvesi : Biti rim2, Tekke.
Avu amak : Selman etmek. Barbut kahvesi ileten : Bitirimci.
Ayak d iremek : Asl mak. Ekimek2. Barbut masas : G verte.
Ayakkab : Si rkat. Bas ! : Oksi l
Ayakkab boyacs : Lustur. Basp gitmek : Zplamak.
Ayakkab [eski] : Alt patlar. Ba [insanda] : Enginar, Saks.
Ayakta d u rmak [uzun sre] : Aa Baakmak : D z nefes etmek.
olmak. Ba artma : Ham hum.
Ayp etmek : Ayp sal lamak. Ba artmak : Ham hum etmek,
Ayrlmak [arkadandan] : Asmak2 Hava, skmak, Kafa . . . kmek, Kafa
Ekmek4, Satmak. tlemek, Kafese almak, Kaval
lanmak, Limon skmak, Su kar
Ayya : Kpl2; [ihtiyar] Pangodoz. mak.
Azamet : Kasnt. Baarszlk : Fiyaskos.
Azarlama [ok] : ngi l iz armas, Pa Baarszla uramak : Copa s
para. mak, Pil i bitmek, uvallamak.
Azarlamak : H arc i n vermek, Dis Baarmak , hak etmek : Dz nefes
kur gemek, Fra atmak, Zapar etmek.
taya girimek. Babo [kimse] : Hayta, pi krk,
Azarlanmak : Fra yemek. psiz.
Az bulunur : arl iston [marka] 2. Bana sarma [birbirinin] : Ka
Azizim : Hacm. mano, Kavano2.
Az ekerli kahve : Ortann solu. Bandan savmak : Asmak2, Deh
lemek, Ekmek4, M igrosa ver
mek, Oksulamak. Satmak, Sepet
B lemek, Sprtmak, utlamak. l n
lamak.
Baba, peder : Moruk2. Ban kesmek : Kopsi kefal i etmek.
Balkl : Akortlu. Batmak [kumarda] : Turna olmak.
1 67
Baya [adam] : akal. Byk : Gerdan sprgesi, Yapa.
Beceriksizlik etmek : Topallamak. Bikrini izale etmek : Cam krmak, ,
Becermek, baarmak : Dz nefes ereve datmak.
a lmak. B iimine getirmek : Sotaya getir-
Bedava : Anafor, Avanta, Bele, H a mek, Tavna getirmek.
beden, Lp, Yeldeirmeni. Biimsiz : Tipsiz.
Bedavac : Anaforcu, Avantac, Be Bii msizlik : Tipsizlik.
lei, Kaparozcu, Lp, Otlak, B i l mek : akmak1 .
Parat.
Bin liralk [btn] : araf1 , Taban
Bedavaclk : Anaforcul uk, Bel eil ik, hals.
Kaparozculuk, Lplk, Otlak
Brakmak : Bastrmak.
l k, Otlakye.
Bir aa bir yukar dolamak :
Bedavadan : Anafor. Avanta, Bele,
Volta atmak, Volta etmek.
Habeden, Haybeden, Lp.
Birdenbire : Zngadak.
Bedavadan kazanmak : Anafora
Bir dziye : G r la.
konmak, Avanta etmek, Lpe
konmak. Bi rinden para koparmak : Szdr
mak, Svlemek.
Beklemek : Astar etmek.
B i r ii berbat etmek : Filimleri yak
Beklemek [bir yerde uzun uzun] : mak.
Ayazlamak, Kazklamak2.
Birli [otuzbir oyununda] : Filiz.
Bel [sperma] : Kafa ya.
B i r omuzu d k [kimse] : aa
BelAl kimse : Trafik kazas. noz, Pavurya.
BelAsn bulmak : Papaz gt altn- B i r o muzu dk o larak yrmek :
da bul mak. aanozlamak, Pavuryalamak.
Belediye zabta memuru : ar
aas. Bir srr meydana karmak : Pe-
niz etmek, Yrtmak2.
Belediye zabtas : G etapu.
Bit : Filo, Macar, Piyano.
Belsouklu una uramak : Basto-
nu krmak, Kam krmak. Bitirmek : Elemek2, Eritmek.
Benzin : St. Bitti : Cicoz.
Benzin al mak : Emzi rmek, samak. Boazl [kimse] : Raspac.
Berabere kalma : Fit2, Pata. Boazl olma : Raspa.
Berabere kal mak : Pata gelmek. Bok 1 : lskata 1
Berbat : Yengen. Borcunu dememek : Asmak1 , a
mura yatmak, Takmak1 , Kaynat
Be kuruluk [btn] : Patagos. mak3.
Be n u mara : Kefal . Borcun u demeyen : Askc.
Beynamaz : Taharetsiz. Borcunu vermemek : Asma dik
Beyo l u [ stanbul'da] : Memleket. mek, Asmak 1 , Kaynatmak3, Tak
Bak : Falata. mak1 .
Borc u n u vermeyen : Askc.
Bak [byk] : Gaddare, kulakl .
Bo i : Havacva.
Baklamak : ivilemek, G bein-
den ietmek, Hacamat etmek, Bo [sz] : Boru1, Fasarya1 , Hava
Hacamatlamak, iirmek1, i cva, Madara, Pofyos, Sifos.
l e mek, Zmbalamak. Bo , bouna : Duman1, M antar.
1 68
Boboaz : spinoz, Nargile. Cahil : Krro.
Bo geen [ders] : Maral [ders] . Cami avlusu : Yuva.
Bo, isiz kalmak : Kabz olmak1 . Canm : i manm.
Bouna l mek : N iyazi olmak. Can ekmek veya istemek : Da
Boyuna : G rla. marlar aha kalkmak.
Bozuk : Haat. Can skmak : G r amak, Ham h u m
Bozulmak [bir i, bir ey] : Sigor etmek, H ava skmak, Kafa . . . kmek,
tas atmak. Kafa tlemek, Kafese almak, Ka
vallanmak, Limon skmak, Pla
Bozum etme : Madara2.
bozulmak, Su karmak.
Bozum olmak : Amorf olmak, Dut
g ibi ol mak, Ekimek1 , Foslamak, Casus : spiyoncu, Radarc.
Hat kartrmak, Madara olmak. Casusl u k etmek : i spiyonlamak.
Bbrlenmek : Mayalamak. Cebi delik : B itli, Dragon1 , H afif,
Bn : Andavall, Tereya. Hasta1, Kokoz. Tngr, Trl.
Bnlk : Avall k, H afzlk, H rtlk. Cebren : Kaspanak, Metazori.
B udala : Abul labut, Andava l l , An- Cenaze : Mortu.
g ut, Armut, Aval, Ayran azl, Cenaze arabas : Mortucu2.
Bangoboz, Cackl k, Denyo, Dil
Cep [grnen , bilinen] : Yallah
goz, Ddk makarnas, Gebes,
billl\h cebi.
Gebel\ki, H afz, H abeci, H abe c i
kostik, Halalm, H nt, H rbo, H rt, Cepheden : Bodoslamadan.
H r, H yar, Kanser ill\c, Kaalot, Cesaret : Gt.
Kaalotzade, Kakaval, Kereste1 ,
Cesaretsiz, korkak : Yrek Selllnik.
Keri;;.2, Ke, Kekel<aleyhissell\m,
Koroydo, Ll\hmacun pidesi, Man Cesur o l m ak : Yrei sylemek.
tar2, Mayn, M aval, Pangodoz, Ceza vermek : Sokmak.
Pill\ki, Saloz, Tereya, Yanbolu.
Ceza vermek [fre] : Kurdelesini
B udala [tipli] : Trvr. kesmek, kramiye dmek.
Budalalk : H rtopozluk, H rtlk, H
Cval zar : Dolu zar, kz, l.
yarlk, Kakavallk.
Cvasz zar : Harbi zar.
B uraya bak 1 : Ulan 1
Cvtmak : amurlamak.
Burnunu kartrp hap yapmak :
Bocurgat yapmak, Hap yapmak. Cigara : knt, Ma14, Sipar, Sipsi.
Burnunu sokmak [bi r ie] : atal Cigarann d umann iine ekmek :
atmak. Cierleri byram etmek.
B u run [insan .- n u] : Bodoslama, kik; Cigarann son yud u m u : Cura.
[byk] zurna. Cigara sarmak [esrarl] : D i kr
Byklk : Kasnt. mak.
Bzk : Karanfil, Meneke. Cigaras olmak : M azotu olmak.
C ima : Ahtu, Enjeksiyon naturel,
Hani, Tng rt.
c
Cimaa alet olmak : Dibini dv
Cadde : Suyolu. drmek.
Caddelerde i grmek : Suyolunda Cima edi lmek [birine) : Tezga
yatm ak. hndan gemek.
Cima etmek : Atlamak, arpmak, parozlamak, Kerizlemek, Omuz
atya kmak ivifemek1, D lamak, Srklamak, Taramak, Tr
dklemek, Fiek atmak, Grnav tklamak, Tufalamak, Tydr
lamak, Kal ba ekmek, Ka9kas mek1 , Yrtmek2, Zula etmek.
lamak, Kiremit aktarmak, Lehim apkn : Adadiyoz, Bitirim, Dragon2.
lemek, Ltrefil yapmak, Mazga Kopuk, M rmr, Prpr.
l na karg saplamak, Nefes ek
apkn [yal] : omar, Mastori.
mek, Parman slatmak, Perin
lemek, Pipo temizlemek, Saat a arpk [kimse] : Pavurya.
yarlamak, imendiferi raya sok arpmak [tatlar] : Akordeon
m ak, Su piirmek, iirmek2, Tez olmak, pmek.
gah kurmak, Tlamak, Uua arpmak [almak] : Anaforlamak,
gitmek, flemek, frmek, Vu Araklamak, Bomba patlatmak,
rumak, Yedi slalesinden bando Dzlamak, llemek2, Kaldrmak,
mzkayla gemek, Yefallemek, Kaparoz etmek, Kaparozlamak,
Zmbalamak. Kerizlemek, Omuzlamak, Srkla
Cilve : Fasarya2. mak, Trtklamak, Tufalamak, Ty
drmek2, Yrtmek2, Zula etmek.
Cimri : Demirhindi.
arpmak [bir yere] : Toslamak1 .
Cinasl [sz] : Armal.
at pat kon umak [yabanc dille] :
Cinsel i l ikiye hazrlamak : Ayk Patrdatmak.
lamak2.
ehre : Faa2.
Cmert [parasz o l d u u halde]
Acn kabadays. ek araban : Oksi 1
Cnup [kadn] : lslak. ekilmek , g itmek : Aralanmak, Bas-
mak1, Yaylanmak, Yelkenlemek.
ekip a l mak : Elado etmek.
ekitirmek [birini] : ivilemek.
abucak : pnii, plan, ipak. el i msiz [kimse] : Az gelimi lke,
iroz.
abuk : Pami.
enebaz : spinos. Perdah, Tra,
akr keyif [esrar-i] ] Harman.
Usturac.
alene : spinoz, Perdah, Tra, ene almak : G r atmak, Gr kay
Usturac.
natmak1 , Kaynatmak1 , Kazmak,
algc : Kerizci1 . Tra etmek.
alg almak : Kerizlemek. engi takm : Pembemin kol u .
al g l elenti : H ndm. rndan kmak [ b i r i, b i r ey] :
alm : Fasarya2, R zgar. Sigortas atmak.
alnmak. kaybol mak : Kalk gide- kagelmek : Damlamak, Dmek1 .
l i m ol mak. karma [stba] : Fayrap2.
alma [arma] : Arak, Airemen karmak [stba] : Fayrap etmek2,
to, Armasyon, Kaparoz, Pan Fayraplamak1 . 2.
dufla.
kar salayamamak : Ayvay ye
almak [hrszlk] : Anaforlamak, mek.
Araklamak, Bomba patlatmak, Ce
bellezi etmek, Dzlamak, Gelberi iftleme aleti : M usluk.
etmek, llemek1 , Kaldrmak1, Ka iftleme aleti [kadnlarda] : Fol
natlandrmak, Kaparoz etmek, Ka luk1, eriatevi.
inemek [adam] : Le yapmak. ok sarho : B u l ut, D ut, Filispit, Fi
ingene : Baka, Todi. til, Kandil, Kandil l i, Kp, Leyla,
Matiz, Peygamber, Turu, Vapur,
irki n , biimsiz [kimse] : rnak, Ykl3, Zom2, Zurna3.
Kakanos, Kokoroz, Sapanorya,
Tipsiz, Vaziyo. ok sarho o l mak : Peygamber ol
mak, D ut gibi olmak2.
irkinlik : Tipsizlik.
irkinlemek : Molozlamak. ok ansl olmak : Knn kllaryla
balk yakalamak.
ii gelmek : Radyatr su kaynat
mak. ok armak : Komaya girmek.
ocuk : Bzdk, Frlama, Kopil, ok ekerl i kahve : Ortann sa.
krdm, opar, orulu, Ufaklk, ok terbiyeli [renci] : Hanm ev-
Velet. l ld.
ocuk [parlak. gzel] : Kurabiye. ok zlmek : Komaya girmek.
ocuk b i l g i l i hoca : Depo. ok yeme : Raspa.
ok al kan ve saf renci : H a - ok yeni [nesne] : Kz gibi.
fz, n ek, neki l . ok yorulmak : Komalk olmak.
o k gol yiyen kaleci : Koridor. ok zayf [kimse] : Sam yel i vur-
ok g l mek : Vidalar gevemek. mu mays irozu.
ok gzel : Kyak , Kimya. ok zengin [ ki mse] : Alyon, Kalan
tor, Kal n, Ya l .
ok gzel [kadn] : Kitap g ibi [ka-
dn]. ullanmak : H ndmlamak.
o k holanmak : Kesilmek1 . k : Barsak knts, Paac ke
ok iyi hoca : Lokum. mii. Lolo,
ok kzmak [hiddet] : Bora pat rk .tahta : Tonga2.
latmak, H ortlamak, Komaya gir rk yumurta : Voyvo.
mek, Uyuz olmak.
ok konuan : ispinoz. Perdah,
Tra, Usturac. D
ok konumak : Dikine tra etmek,
Kesmek2, Perdahlamak1, Tra et Danklk : apaulluk.
mek, Tralamak1 , 2, Vzldamak. Dalavere : Amaz, Dolma1, D uba
ok memnun o l ma k : Kesilmek1 , ra, Dmen, Kakariko, Kaaku l l i,
ok pahal olan [ey, yer] : Kazk3, Mandepsi, N u mara. Tonga1 , Zoka.
Kazk marka, Tuzlu. Dalavereci : D ubarac, Dmenci, i
i, Kalle, Kerizci, Madikci, N u
ok para harcamak [gereksiz] :
marac, Poli mci, kat.
Hacaal k etmek.
Dalaverecilik : Polimcilik.
ok para harcayan [gereksiz] :
H acaa. Dalavere yapmak : Amaz yapmak,
ok para kazanan [oyuncu] : D u D men yapmak, Kulpa oynamak,
manc. Sotada brakmak.
ok para kazanmak [oyunda] : D u Dalgnla getirmek : Dalgaya ge
m a n yapmak. tirmek.
1 71
Dalgn olmak : Bolamak, Bo ver Derha l : pnii, plan, ipak.
mek, Dalga gemek, Dalgaya gel Derhal haber almak : ipaklamak.
mek, H aspi gemek, lska gemek, Derlitoplu : Usturuplu.
Haylamamak, Kelemek, Kum
pas sallamak, Omuz vermek, To Dermeatma [ey, kimse] : Ca-
nel gemek, Yan izmek, Yan sal valacoz, rnk, Fasafiso, Krtipil,
lamak. Ktpiyos, Klstr, Klstr mar
ka, M cr, M oloz, Pofyos, Tapon,
Dalkavuk : Klbaz, Piyazc, Yac, Ya Zmbrt3.
lamac. Derse almak [fazla] : H afzla-
Dalkavukluk etmek : Kl ekmek, mak, neklemek, Kulamak.
Yaclk etmek, Ya yakmak. Desteklemek : Torpillemek2.
Darltmak : Tel krmak.
Drlt : Ham h u m .
Davetkar bir bak yakalamak Drlt etmek : H am h u m etmek.
Pasn al mak. Dar kmak : Temiz havaya k-
Dayak, Ktek : Mariz, Patak. mak.
Dayak yemek : H ac pintorosa ka Dikkat et ! : Dikiz 1
vumak, Marizlemek, Nafakasn Dikkatli olmak, b u l unmak : uval
al mak. az amak.
Dayak atma [karakolda] : Ameli Dikkatli o lmamak : Gr gemek.
yat. Dilenmek : Selman etmek.
Dayak atmak : ermek, Mariz at Disiplin kurulu [okulda] : Hamam.
mak, Marizine kaymak, Marizle
Disi plin kurulu bakan [okulda] :
mek, Mariz ulanmak.
B yk kurna.
Dayak yenilen yer [Anarik o.
Disiplin kurulu bakan muavi n i
laylar karan genler iin] :
(okulda] : Kk kurna.
Okul.
Dizlerinin ba zlmek : Asfal -
Dayanmak [sabr] : Karanf i l i skmak.
yalar gevemek.
Dedikodu yapmak : Gazete kar
Doru [oyun] : H arbi.
mak.
Doruluk [bir i te] : Harbilik.
Defetmek : Dehlemek, Haydamak, Doru kon umak : Harbi konu-
Oksulamak, Sepetlemek, Spt mak, Mekii doru ilemek.
mak, utlamak, Yrtmek1 .
Dolandrc : Arak, Dzdzc, i,
Defol I : Oksi !, Aba 1 Kaldrmc, Manitac, Markac,
Defol mak : Arabay ekmek, Nokta M usluku, N u marac, Panduf
olmak1 , Gaza basmak, Toz ol mak. lac, Trnak, Trtk, Tokat, Tu
Deersiz [ey, kimse] : Cavalacoz, tac, Tuzak.
Crnk, Fasafiso, H avacva, K- . Dolandrclk : Arak, Kaparoz, Ma
k rk, Krtipil, Klstr, Kl str nitacl k, Pandufla, Tokatl k.
marka, M cr, M oloz, Pofyos, Ta Dolandrcya yardm etmek : Pa
pon, Zmbrt3.
talya durmak.
Deitirme [bir eyle] : Kamano, Dolandrlan [ki mse] : Haybeci. .
Kavano1 .
Doland rma [birini] : Arak, Aire
Deli : H nt. mento, Kaparoz, Pandufla, Tokat.
Demode (elbise, g iyecek, taka.
Doland rmak : Asmak1, Dlamak,
cak] : Eski enayi biimi.
Kaynatmak3, Takmak3, Ukat
Derece : Pelese. amak.
1 72
Dolama [aa yukar] : Volta. E()lenme, alay etme : Matrak, Mat
Dolmu yapmak : Dolma yapmak. rak geme, Saraka, Sarakaya al
ma, Tiye alma.
D o l u zar : Fndk.
Elenti : Keriz3.
Dost, metres : Aftos, Antin, Dalga
Eri bacak : Iskota bacak.
motor, Gaco, Helall, Kapama,
M i ntoni, Nannik, Paoz, Zama Ekmek [yenilen] : Habe.
zingo, Zamkinos. El atmak [bir ie] : atal atmak.
Dnek [renci] : Eski memur, Top Elbette : Eyvala.
u2. Elden ele aktarmak : Kamano et
mek, Kavano etmek.
Dnmek [renci] : Atomlamak,
akmak3, uvallamak, Takmak3, Ele geirmek [birini] : Egavlamak,
Trlamak2, Top atmak2, Torpil Enselemek, Piya!:tos etmek, S
lemek. yrtmak, Tavlamak.
Elinde avucunda kalmamak : S-
Dvmek : lslatmak, ermek, Mariz
atmak, Marizine kaymak, Mariz fr tketmek2.
lemek, Mariz ulanmak, Oka Elli l iralk [bt n] : Japon, Mor.
mak [Hafif tertip] ; Dokunu do Ema net : Denyo2.
kunu vemek [yumrukla], Parsel Emanet b rakmak : Denge koymak.
lemek.
Enayi : Pilaki, Yuraa.
Dvmek [ok-] : Komalk etmek, Ko
Enayi lemek : P ilakilomek.
rnaya . sokmak. Ufalamak2.
D u r 1 : Makas1, Resto I, Terso 1 , Us Enayiol u enayi : lspanakzade.
kut ! En mkemmel : Sfr numara.
D urmadan gemek [fr] : Tran- Eritmek [biri ni karsnda] : Pi-
sit gemek. maniyeye evirmek.
D u rmak : Abuse etmek. Erkek : Sap.
Erkek retmen : Aynasz, Aabey,
Durum : Dalga3, Pelese. Bdk, Kasap2, Kl, Kobra, Krp,
De [tavlada] : Demiryolu, Srt Tin tin.
kara. Erkklik bezi : Kampana, Gavgav,
Dnmek : Toriini al trmak. i ncir dolmas.
Ero i n : Beyaz; [bir tutam] ekim;
Dnmek [derin derin-] : M id
Horain, Mal3, Ora i n ; [bir tutam]
ye karmak.
Prez; Toz.
Dzenbaz : D ubarac, Fil imci, i,
Esas : Daniska2.
Kal le, Kerizci2, Madiki, Marka
colu. Eski otomobil : Haat, Ultarnn.
Espiyonluk etmek : ivilemek.
Dzensiz : Yengen.
Esrar [ii len] : Ampes, Cigaralk,
Dzlm iskambil : Dolma2.
Cuk, ayekeri, Dalga1 , Dem,
D i, Duman; Fino, Gogo, G u bar,
E H anteri; [ufak]. H u rda, l h ; [bir
avuluk] Kabza; Kapakeyif, Kei,
Efendi fr : Simokin l i bey. Kamil ; [iyi] konca; Kei, Keyif,
Kuru, Mal, Pf; [Kt] Paspal2,
Elence, alay : Festival, Saraka. [bozuk] Toprak; Nefes, Ot, Sar
Elence yeri : niversite. kz2.
1 73
Esrar ekmek : Nefes1mek. Fer : at, D uka, Enginar, Folluk1 ,
Esrar iilen otomobil [iinde] : Geceyolu, eriat evi, Koko2,
Seyyar tekke. F rsat [oyunda] : Kolpo.
Esrar iilen yer : Bitirim2, Tekke. F rsat dkn : Trnaksz.
Esrar imek : Nefeslemek, Ot ye- Fs ldamak : Fs gemek.
mek. Fransz l i ras : ngar l moruk oksisi .
Esrarke : Gogocu. Fit ol mak : Pata gelmek.
Esrarkelerin by : Sultan. Foyas meydana kmak : H at
Esrarl sigara [kaln sarlm] : kartrmak.
Palamut.
Esrar sarhou : D umanc, Mastor, G
Mastur, Metizmenos.
Etl i piUiv [bol] : Molozlu pilav. Garip : Antika.
Etmek : Atmak. Gariplik : Antikalk.
Ev : Peiz. Gavurun pii : stavroz fidesi.
Eve gitmek : Peiz etmek. Gebe kal m a k : Kpe san dmek.
Evlenmek : ntihar etmek. Gecikmek : Telefon arzalanmak.
Ezmek : Ufalamak2. Ge anlamak : Jeton dmek.
Geinmek [yle byle] : Hallen-
mek.
F Gemek [yarta] : Ekmek5.
Fahie : Aynal pembe, rk, D izel, Gelir kayna : Samal.
Kamyon, Yatk, Srma, Esnaf ,
Gelmek : Dmek, Dzlemek, Sk-
Fakir [kimse] : Krtipil. mek.
Falso : Fiyaskos. Gen kz : Kokonia, Yavak.
Faslasz : Deliksiz. Gen kz [evlenmemi] : Ev pilici.
Fas la vermek : Nefeslenmek.
Gen tecrbesiz [kimse] : Ra-
Faydalanma [kand rarak] : Ha- fadan, Toy.
minto. Genelev : Aa mahalle, Banka,
Faydalanmak : Anlamak; [uzun za Krmz fener, Koltuk, Mektep,
man] emmek, Samak. niversite, Ya deri ticarethanesi.
Faydalanmamak : Hava almak. Genelev ileten : Markac2.
Fazla para a lmak [bir kuma rbaz. Geri kafal : Bayat.
dan] : Kesmek1 . Geri zekal : Geri vites.
Fena [ey, yer, kimse] : Aynasz2, Geri vermek : Sklmek, Toslamak2,
Boru2, Duman2, Dmbk; Ldu Yrtlmak.
rum] Kertan, H aat, Kesik, Mada Geveze : spinoz, Perdah, Tra,
ra1 , Ya. Usturac.
Fena d uruma dmek : arafla Gevezelik : Perdahlk, Tra.
mak, Gt altna gitmek. Gevezelik etmek : Dikine tra etmek,
Fena d urumda grlmek : Fire G rgra getirmek, Kesmek2, tmek,
vermek. Perdahlamak1 , Tra etmek, Tra
Fena tabanca : akar almaz . lamak1 . 2, Vzldamak.
. 1 74
Gezeleme : Volta. Gzetlemek : Camclk etmek, Dikiz
Gezelemek : Volta etmek. etmek, Dikizlemek, iskandil et
mek, Kitakse etmek, Rontgen i
G ideli m 1 : Ertak 1 Pami 1 letmek.
Gitme : Fertik. Gzetleyen : Camc.
G itmek : Amak1 , Akmak, Anizle Gzetleyicili k : Camclk, Radarclk,
mek, Aralanmak, Basmak1 , Cz Rontgencilik.
dam etmek, Czdam ekmek, Ci
cozlamak, Czlam ekmek, Gzlemek : Pansumanlamak.
zlmek, D meni krmak, D G zle iaret vermek : Selektr yap-
mek2, Ferlemek, Fertii ekmek, mak.
Fertiklemek, Frttrmak, Fymak, G urur : Kasnt.
Gaza basmak, Gazlamak, pi n i G u rurlanmak : H ava basmak.
kesmek, Kaymak, Krmak1 , Ki ii
krmak, Nokta olmak1, Palamar G usl aptesi al mas gerekmek :
koparmak veya zmek, Panik Arabay devirmek.
krmak, Paniklemek, Payandalar G cendirmek : Tel krmak.
zmek, Tmak, Trlamak, Toz G l kuvveti [ki mse] : Meeb -
olmak, Tymek, Voltasn almak, ken.
Yaylanmak, Yelkenlemek, Zamki
G leryz : Piyaz.
nos etmek, Zplamak.
G leryzllk : Piyazcl k.
G izlenmek [birisi] : Araziye uymak.
G lmek : Kilo a lmak, Pirzola yemek.
G izli sylemek : Akozlamak.
G rlt , kavga : Haraza, H r, Ma-
G izli [en] yer : Sirkafl.
raza.
Gndermek [birini] : Ballandrmak,
G rltc : Kaz.
Tydrmek2.
G zel [kz, kadn] : Filinte, M a 1 1 ,
Gnl vermek : Abay yakmak.
para; [kimse] Afili, Aynal , Ca
Grmek : Dikiz etmek, Dikizlemek, kal , Fiyakal; [kz] Bldrcn, Pi
Dikiz gelmek, Pansumanlamak. l i; [iman kadn] Hoor.
Gsteri : Afi, Caka, Fasarya, Fiyaka, G zel [del ikanl] :. Moro.
Lolo, Rzglr, Traka2. G zelce, g zel : BelOce.
Gsterili : Afil i, Alengirli, Aynal ,
Cakal, Fiyakal.
Gsteri yapmak : Afi kesmek, Caka
H
satmak, D men yapmak1, Filim
Haberci : Fileci.
evirmek, N umara yapmak, Po-
1 im yapmak. Racon kesmek2. H abercilik : Filecil ik.
Habersiz alma k [bir kimseden] :
Gt : Amet, Atras, Boha, Boyata,
Otlamak.
Cura ; ukur [yalnz del ii], Da
vul, Detransiyel, Ense, Klse, K Haber ver 1 : Akoza, Aktize 1
fe, Paket, Petka, Popo, Semer, H a ber vericilik : Dikizcilik.
Sportoto, ie, Tiz, Toto. Haddini bildirmek : Yarm profil at-
Gz : Dikiz. mak.
Gzc [ gzetleyen] : Dikizci, Er Hafif yaralama : Hacamat.
keteci, Fileci, Radarc, Rontgenci. H afif yaralamak : ivilemek, Ha-
Gzclk : Dikizcilik, Filecilik, Ra camat etmek, Hacamatlamak,
darcl k. M hlamak, iirmek1 , ilemek.
1 75
H afiye : ispiyon, Radarc. Hemen : pnii, pl an. ipak .
Hafiyelik : spiyonculuk. Zngadak.
H afiyelik etmek : spiyonlamak. Hesap : Yayl m.
Hesap etmek [oyunda] : Yayln
Hakkndan gelmek : D uman attr- lamak, Yayl m etmek.
mak, Dz nefes etmek, Horozu
na kravat takmak, yi etmek. Hey i : Ulan !
Hal : Dalga3. H rsz : Arak, Arpac; [kilit aan]
ilingir, Dalg, Hasrc, i i, Kal
Halis : Daniska2, Kyak. drmc, Kapka, Markac; [mer
Hamam : Tepegz. divenle al an] M inareci, Mus
Hamamc olmak : Arabay devirmek. l uku, N umarac, Panduflac; Tr
Hap yutmak : fadesi tamam olmak. nak, Trtk; [zorlu] Tutac;
[lnn dii n i alan] Dii.
Hapise g irmek : Delie girmek, i e- H rszlk : Arak, Araklk, Airemen
ri dmek, Kodese girmek, Ka to, Kaparoz, M uslukuluk, Pan
fese girmek. dufla; [zorlu] Tufaclk.
Hapishane : Dam, Delik, Kafes, Ko- H rszlk etmek : Anaforlamak, A
des, Mektep. raklamak, Aremento etmek,
H apishane mdr : H kmat. Bomba patlatmak, Cebellezi et
H apsetmek : Palanlamak. mek, Gelberi etmek, Hasra sar
mak, Hasr etmek, lemek1, Kal
H arcamak [para] : Ballandrmak, drmak, Kaparoz etmek, Kapa
Baylmak, Ekmek1, Elden gel rozlamak, O muzlamak, Srkla
mek, Sulamak. mak, Taramak, Trtklamak, Tu
H aslat yemek [fr] : l<ilometre falamak, Tydrmek, Yrtmek2,
amak. Zula etmek.
Hasis : Demirhindi. H mna uramak [ b i r kom uta,
nn] : Torpile arpmak.
H asta : Pencid.
H asta [paral-] . : rdek2. H zlandrma : Fayrap1 .
H zlandrmak : Fayrap etmek1 , Fay
Hastal yenmek : Azrai le elense raplama (S1,2.
ekmek.
H zl yrmek : Makaslar amak.
H astaneye yatmak : Revizyondan
gemek. Hi bir i mtihan verememek : Ka-
put gitmek.
H aefe : Avadan l k.
H i yok : Cicoz, inanay.
Hatrlamak : Sipaklamak.
H iddetlenmek : Kafas bozulmak.
Hatrl [adam] : Beybaba.
H ile : Amaz, Dolma1, D ubara, D -
H aya [lar] : Gavgav [lar], i ncir dol men. Kakariko, Kataku l l i, Ma
malar, Kampana[lar] . dik, Mandepsi, Martaval, Numa
ra, Palavra, Tonga1 , Zoka.
Hayaszlk etmek : Keeyi suya sal-
mak. H i lekilr : Dolmac, D u barac, Kalle,
Kay, Kerizci2, Madiki, M ar
H aydi : Pami kacolu, Polimci, kilt.
Hayta : Zrtapos.
H i lekarl k : Dalaverecil ik, Dolma
Hazr b i r d urumda bul unan : A cl k, Polimcilik.
lesta2, Apiko3. H ile etmek : Kulpa oynamak.
H azret 1 : Cici baba 1 H ileli oyun oynamak : Kerize etmek.
1 76
H ileli zar : Fndk, Gebe, Havlli. ine ekmek [ttn . eroin] : Yu
H ilesiz [oyun] : Harbi. mul mak1 .
i ki [bt , s u l u - ler] : Akaryakt.
H ile yapmak : Amaz yapmak, Afi
yutmak, Kay armak. Antifiriz, Anzarot, Carmak, Car
makcur. Duziko, Genlik suyu,
H ileye dmek : Amaza gelmek. mam suyu, stim, Mazot, Prna,
Tongaya basmak, Tongaya d
Prne, Prn . Piyiz; [ie halinde]
mek, Tora dmek.
Tabanca; [keskin] Ustura. Ya.
H ileye drmek : Mandepsiye bas ki imek : Azn slatmak, ak
trmak, Posta kurmak, Tongaya mak2, [birinin masasnda] H as
drmek. ilemek; stimini almak. Piyiz kay
H i maye eden : Adamm. mak. Rampa etmek; [fazla] Ma
H isse [kumarda] : Mana. zutu yerinde olmak; M i deyi ate
lemek, Papaz uurmak, Parlat
Hissetmek : akmak1 .
mak, Piyizlenmek, Vurmak, Ya
H issettirmek : aktrmak. ktrmak, Yapndrmak; [karlkl ]
H it i : U lan l Vuruturmak 1 .
H omoseksel : t. i kili : Ttsl.
H o : D zlak. fUls etmek : Sfr tketmek2, Top
H oa g iden [nesne, kimse, yer] : atmak1 .
Palas1 . fls etmi : Topu1 .
H oa g itmek : Amak1 . ftira etmek : amur atmak.
Hoa g itmeyen d u rumda bulun. !lneli sz sylemek : Morfin atmak.
mak : Aynaszlanmak. hmal etmek : Asmak3, Sermek.
Houna gitmek : H oafna gitmek, htiyar : Buruuk, Moruk1, M umu -
Gevemek.
la, Pinpon, Pompuruk.
H ovarda : Adadiyoz, Bitirim, Dra i htiyarlamak : Moruklamak, Moruk-
gon2, [acemi] Kesavak; Kopuk,
lamak.
M rmr, Prpr .
htiyar hoca : Salatalk.
H ovarda [yal"] : Masteri.
htiyar zampara : Eski kula kesik.
H ovardalk etmek : Kp ykamak.
kilik [kuru] : D iyari.
H ovardalk etmek [kadn] : Otla-
mak. kram : Kerez.
H usye : G avgav, ncir dolmas, Kam l g i lendirmek : l rgalamak.
pana. i ltifat : Piyaz.
H km vermek : Racon kesmek1 . ltifat : Piyazc.
ltifat etmek : Piyazlamak.
ltimas : Day 1 , Torpi!2.
i ltimasl [kimse] : Days dmende,
smarlamak . [ay, kahve. iki] : Pistonlu.
Ceza kesmek. lti masl [olmak] : Days d mende
srar etmek : Aslmak, Ekimek2. [olmak] .
ltimas yaptrmak : Torpil patlatmak.
i mam : Mortucu1 .
i mrenmek : Hallenmek3. Sulan mak2,
bne [bk. me'bun] Yeillenmek.
1 77
mtihanlardan birini vermek : Ka i ini bitirmek : Ufalamak2.
putu kesmek, Kaputu yrtmak. i yol unda g itmek : Yeilden git-
mtihanda [yazl.-] konumak : mek.
Deplasman yapmak. siz gsz [adam] : Kopuk.
i nanmamak : akaralmazl ktan gel- tah l [a] : Abazan, H abazan, Zil.
mek. ten karmak : Dehlemek, Sepet-
nanmayan : akaralmaz. l emek, Yrtmek, Yzdrmek.
ncelemek : Pansumanlamak. t , anas nn i p i n i satm : Yandan
l ngiliz : Conkikirik. frlama.
ngiliz l i ras : Gaco oskici. tinal : Kokorozlu .
riyar [adam] : Zirman . tiraz etmek : Makariyoslamak.
yi : Ayna, Dzlak.
riyar [kadn] : Babako, Vardakos-
ta. yi idare etmek [bir ii] : D men
i shal olmak : Makineyi bozmak. kul lanmak.
i skambilin ilen mii : Papel2. yi numara a l mak [renci] : Ke
i skambil klld [ok kark] : fal tutmak.
yi tabanca : Makine, Taahtl.
Fransz salatas.
i skambil klldn kartrmak : zmarit [cigara-i] : Kebabiye, Ke
Fransz salatas yapmak. fal, Krkambar.
skambil oyun u : Harp.
spirto [mavi-] : Boyal. J
stekli o lmak : Damarlar aha kalk
mak. Jandarma : Aynasz2, Day2, Gel i n
al clar, Mikrop 1 , Tahtakoz.
i stimnada bulunmak : Aslmak2,
Bi lek-spor, El arabasna binmek,
Tek krek yalova yapmak, Tespih K
ekmek.
i : fade. Kaba adam : Ahlat, Pantollu hayvan .
i aretl i iskambil : Babal kllt, ivi l i Kabaday [hat rl] : aa, Mortides.
kllt, Doktorlu kllt. Kabadayl k : Afi, Caka, Fasarya2,
i emek : Motorun suyun u deitir Fiyaka, Lolo, Traka.
mek, Nargilenin suyu n u deitir Kabadaylk yapmak : Afi kesmek,
mek, Radyatr boaltmak, Tel ek Caka satmak, avanozlamak, N u
mek, Telefon etmek. mara yapmak, Polim yapmak, R a
c o n kesmek2.
i e yaramaz [ey, kimse] : Cava
lacoz, rn k, Fasafiso, Haat, K Kabristan : Bamye tarlas, Servialt.
l str, Klstr marka, Voltaj d Kabul etmemek : Klark ekmek.
k, Zmbrt3. Kama : Czdam, Czlam, Fertik.
i i bitmek [kt d u ru mda] : fa Kamak : Amak, Anizlemek, Cz-
desi tamam olmak. dam etmek, Czdam veya czlam
ekmek, Cz etmek, Cicozlamak,
i i bozul mak : Arpalamak, Ayvay ye
zlmek, D meni krmak, Fer
mek, Kelee balamak. lemek, Fertii ekmek, Fertikle
inden ayrlmak [bsbtn] : Y mek, Frttrmak, Fymak, Gazla
rmek2. mak. pini kesmek, Krmak, Kirii
1 78
krmak, Kuskunu koparmak, Nok Kama : Falata, Gaddare, Kebap ii,
ta olmak1 , Palamar koparmak ve Kulakl .
ya zmek, Panik krmak, Panik Kan : Pekmez.
lemek, Payandalar zmek, T
Kancklk : Fos dalga.
mak, Trrlamak, Topuklamak, Toz
olmak, Voltasn almak, Yaylan Kandrc : Tavc.
mak, Yelkenlemek, Yrtmak1, Zam Kandrmak, aldatmak : Ayak yap
kinos etmek. Zplamak. mak, Dolaba koymak, Dmen yap
Kadn : Kanck1, G m, Dalga. mak, Kulpa oynamak, Madik at
mak, Madik etmek, Madik oyna
Kadn baca : ni takmlar.
-
mak, Mantara bastrmak, kll
Kadn retmen : Kontes, Saakl, da getirmek, Uyutmak, Zokay
Cmbz, Fos2, Davul2, Kuru2, Zil- yutturmak.
1i2, Abla, Lokum. Kandrmaya almak : N umarasn
Kadn parasyla yaayan erkek : yapmak.
Uskumru. Kann aktmak : Pekmez aktmak.
Kafa [akl) : Torik. Kanmak : Tav olmak, Yemek.
Kafa : Enginar, Saks. Kanun, nizam : Racon, Zagon.
Kafadar : B zkta, H ampa, Omuz Kapatma [metres] : Mantunita,
da. Nannik.
Kafas baka eylerle megu l ve Kapap kaan : Arpac, Kapka.
d nr olmak : Kafas iinl i
Kap p kama : Arpaclk, Kapka
o l mak.
l k.
Kafasn kesmek : Kopsi kefal i et-
Kapp koyuverme : Fayrap1 .
mek.
Kapp koyuvermek : Fayrap etmek1,
Kafa iirmek : Pla bozulmak.
Fayraplamak.
Kafa tutmak : Tylenmek.
KAr : Voli.
Kafay altrmak : Torik iletmek.
Kardeim 1 : Hacm, i manm l
KAfi l : Makas , M um.
Kar koca arasna girmek : Bcek
KAt para : Papel1 .
sokmak.
KAt oyunu : H arp.
Kark : Yengen.
Kahpece h i l a : Orostopol luk.
Karmak [bir i, bir ey] : Sigor
Kahpe mizal erkek : Kanck2. tas atmak.
Kalabalk Aile : Bozuk para. Karmakark d uruma getirmek :
Kalabalk yer : Cami. Pilaki yapmak.
Kal n cigara : Himeti baldr. Karn ac [kimse] : Abazan, Haba
Kaln kafa[l] : Natokafa [s] . zan, Zil.
Kaln kafal , sersem : Abul labut, Karnn doyurmak : Habe etmek,
Andavall, Angut, Armut, Aval, Habe kaymak, Habe ulanmak,
Bangoboz, Cacklk, Denyo, Ge Mazot almak, Mideyi kurtarmak,
be, Gebeaki, Hafz, Hrbo, Zilliyi krmak.
H rt, H r, H yar, Kanser ilac, Kardan : Bodoslamadan.
Kandral , Kakaval, Kereste 1 , Ke
Kar gelmek , kafa tutmak : M a
riz2, Ke, Koroydo, Mayn, Pan
kariyoslamak, Palazlanmak.
godoz, Pilllki, Saloz, Tereya,
Yanbolu. Karlkl iki i mek : Vuruturmak1 .
1 79
Karlkl yalan sylemek : Vuru Kendini been mi olmak : Bo
turmak2. kunda boncuk bulmak, Mayala
Kart [kimse] : Tohumluk. mak.
Kartlamak : Molozlamak, Kartala Kertmek [birisini] : Kasnaklamak.
kamak. Keskin iki : Ustura1 .
Kartlam [kimse] : Kartaloz. Keyif : Zar.
Kavga : ngar, Haraza, H r, Maraza. Keyiflenmek : ki seksen uzanmak.
Kavga grlt etmek : ngar - Keyifli : Az paa.
karmak, H r karmak, Maraza et Keyifli o l mak : Az drt ke ol
mek. mak, G pt trampet almak.
Kavga karmak : ngar karmak, K : A met, Atras, Boha, Boyata,
H r karmak. Cura, ukur [yalnz delii ] : Da
Kavrayamamak : J eton dmek. vul, Defans, Defransiyel, Ense, Ka
Kaybetmek : Ekmek2. se, Kfe, Mabat, Paket, Petka, Pi
av, Popo, Semer, Spor-toto, ie,
Kaybolmak, alnmak : Kalk gide Tiz, Toto.
l i m olmak, Kaynamak.
Klksz : apaul.
Kayetmek : Bozalamak, Brtlen Kranta [adam] : Kroz.
karmak, Kartvizit brakmak, Konf Kranta tamak : Krozlamak.
rans vermek, tmek2, Tavus kuy
ruu karmak. Ksa kes : Makas !
Kayrma : Day 1 , Torpil2. Ksa kesmek ! : Gaz kesmek.
Kayrtmak [biri ni] : Torpil patlat- Kskvrak balamak : Tieye almak.
mak. K hapishanede geirmeyi Adet
Kaymak takm : Sosyete. edinen [kimse] : K.
Kaytarmak : Kay atmak. Kvam [punt] : Kolpo.
Kazanc yemek [fr] : Kilometre Kvrak : Cimda l l .
amak. Kyafetsiz : apaul.
Kazan : Vol i. Kyafetsizlik : apaul luk.
Keyfi gelmek : amura yatmak, Se Kyasya vurmak : Salama gitmek,
kiz ke ol mak, Yasslmak. Sarktmak.
Kehle : M acar, Piyano. Kymetl i . deerli [nesne] : Ykl 1 .
Kymetsiz [ey] : rnk, Moloz,
Kekeiemek [konuurken] : Tekle Tapon.
mek.
Kz : Dalga.
Kekeme : Gavur bozuntusu.
Kzdra n : G ck.
Kelepe [hrszlara tak lan] : Bile
Kzdrmak [birini] : Afyonunu pat
zik.
latmak, G ck vermek.
Kendinden gemi, allahlk [kim
Kzln bozmak : Cam krmak, er-
se] : Msvedde.
eve datmak.
Kendine gvenir olmak : Petkas
Kzmak : Kafas bozulmak.
skmak.
Kzmamak : Serin gelmek.
Kendini beenmi [erkek] : H s
n bey, Vaziyo. Kibir : Kasnt.
Kendini beenmi [kad n , kz] : Ko yumurtas [zgara] enl ik.
H sniyanm. Kof [ey] : Pofyos.
1 80
Kokain : Kristal, Koku. Sepet havas almak, Sepetlemek,
Kolay [nesne, kimse, yer] : Palas .2, Sptmak, Tydrmek2, Yrtmek1,
Simit. Yzdrmek.
Kolay gemek : Palas gemek. Kovulmak [bsbtn] : Dehlen
mek, Pasaportun u al mak, Se
Kolay yenilen [oyunda] : Ekmek-
petlenmek, Yrmek2.
l ik, Yahnil ik.
Kolejli kz : Kfte. Koymak : Bastrmak.
Koltuku : Piyazc. Khne fikirli [ki mse] : Bayat.
Koltuklamak [birini] : Piyazlamak, Krpe, g zel kz : Bldrcn, Pili.
Ya yakmak. Ktek : Mariz, Patak.
Komisyon [kumarda] : Mana. Kt d u ruma sokmak : D uman at
Kompliman : Piyaz. trmak.
Komplimanc : Piyazc. Kt duruma dmek : arafla
mak, Gt altna gitmek.
Komplimanc lk : Piyazc l k.
Kompliman yapmak : Piyazlamak. Kt d u ru m u g r l mek : Fire ver
mek.
Konfrans : ene oyunu, Kumpas.
Kt g iyimli adam : Potas.
Kontrol etmek [gzle] : Dikiz-
l emek, skandil etmek, Kitakse Kt kadn : Antin 1 , Esnaf, Gaco,
etmek. Paoz.
Konumak [biriyle] : Gr atmak, G r Ktlemek [birinin ii veya du.
kaynatmak1, M usluu almak, rumu] : D uman olmak, Sigor
Peniz etmek2. tas atmak.
Kon umaya devam etmek : Lafn Kyl sigara s : Kinin.
g mrn vermek. Kubur del ii : Ak gz, Makaslk.
Kopuk [ki mse] : Adadiyoz, Dra Kulampara : Babuk, ocuku, Kes-
gon2, M rmr. kin, Lamc, ap, ieci, ku
Korkak : D u man3, kesiz, Traka l , yucu, Keriz1 .
Yrek Selanik. Kulamparalk : Manifolttan egzost.
Korkmak : Besmele grm eytana Kulamparalk etmek : G verteden
dnmek, eytan arpm kei yav yrmek.
rusu gibi titremek.
Kumar : Keriz1 .
Korku : Traka1 .
Kumarbaz : Esnaf2, Kyak.
Korkul u [durum] : Kertan.
Kumarda kaybeden : Ekmeklik,
Korkutmak : Kokorozlanmak, Osu- Halalm, lspanak, Keriz2, Mayn,
ruu n u dmlemek. Pilaki, Ta.;ma, Yahnil ik.
Koruyan [kimse] : Adamm, Day 1 . K umarda kaybetmek : Kerize ba
Koarken bi rden h zlanmak : Y u ylmak veya kesilmek, Sabunlan
mulmak2-3, mak.
Komak [eski t u l umbaclkta] Kumarhane : Bitirim2, Bitirim yeri,
Takm amak. Bountu yeri, D kkan, Tekke,
Kovma : Afaroz, lnlamak. Tripo.
Kovma belgesi : Afarozname. Ku marbane ileten : Bitirimci.
Kovmak : Dehlemek, Haydamak, Kumar hrsz : Esnaf2.
Oksulamak, Pasaportunu vermek, Kumar hrszl : Kapak.
1 81
Kurada [kimse] : Sam yel i vurmu Kl str hale gelmek Klstr-
mays irozu. l emek.
Kurnaz [oyunda] : Ac badem, Bi
tirmis, Bizden, Camc, akal1,
Hap etmez, Kaar, Kaarpeyniri, L
Yemez.
Laf etmek : M usluu almak, Peniz
Kurunla vurulma k : Postu deldir etmek2.
mek.
Lafn kesmek : Ta koymak.
K uruntu : Efkar.
Laf uzatmamak : Gaz kesmek, Lafa
Kuruntulanmak : Efkarlanmak, Ef yekOn tutmak.
kar etmek.
Lllf olsun d iye : G rgrna.
Kur yapmak : i almak.
Lakrd : G r1 .
Kusmak : Bozalamak, Brtlen Lakrd etmek : G r atmak, G r kay
karmak, Kartvizit brakmak, Kon natmak1 .
frans vermek, tmek2, Tavus
Lakrdya anak tutmak : Amaz
kuyruu veya Tavus ty kar
yapmak.
mak. Lastikli [sz] : Armal.
Kusmuk : Brtlen.
La ba l i : Farmason.
Kuvveti , takati kal mamak- Pili
Lira [altn] : Kfl, Malama, Oski,
bitmek.
Sarkz1 ; [kat] Asker; Cumhu
Kuzum : manm. riyet, Papel1, Teklik.
Kk aptest etmek : Motorun su Lodos rzgar : Antin3.
yunu deitirmek, Nargilenin su
Lostrac : Lustur.
yunu deitirmek, Tel ekmek.
Kk hanm : Kokonia.
Kk, terbiyeli [renci] : Yavru. M
Kfr : Bayramlk az, [sunturlu]
'
Malup etmek : Takm yatrmak,
Defteri kebir, Kalay; [ar] Kan Yatrmak.
tarl.
Mahcup etmek : Biimlemek, Boz
Kfr etme [topuna birden] : Ana mak, Bozum havas almak, Fa
avrat asfaltta kouyor, Ana avrat
asn almak, Ke etmek, kurde
dmd gitme. lesini kesmek2, M or etmek.
Kfr etmeye yeltenmek : istifin
den balamak veya balatmak. Mahcup o lmak : Amorf olmak, Bo
Kfr etmek : Bayramlk azn a zum olmak, D ut gibi olmak, Ek
mak, Kalay basmak, Kalaylamak, imek1, Foslamak, Kanemi olmak,
Kantar atmak, Kayarlamak, Oku Madara olmak, M or olmak, M uz
mak, Perdahlamak2. gibi olmak, imek.
K l hanbeyi [nazl -] : Snbl bebek. Mahcupluk : Bozum, Bozum havas .
Klhanbeyi : Adadiyoz, Bitirim, D M a h r u m : Abazan, H abazan.
ragon2, Kopuk, M rmr, Morti Makat : B zk, Karanfil, M eneke.
des, Prpr; [sfr n umara] Uar M a l i h lya : Efkar.
Srkolu, Zadegan,
Manasz konumak : tmek1 , Per
Klhanbeyil i k : B itirimlik. dahlamak, Vzldamak, Zartzur
Klhan : Valde. etmek.
1 82
Mano hesab tutmak : Fasulye yaz M balilac : Palavrac, Zart.
mak. llJl kemmel : K yak, Kimya.
M anzara : Filim. M nasebetsiz [ki mse] : Kamer-
Me'bun : Belik, Be yldz, D me, dikoz.
Dmbelek1, Esnaf1, Fol luk2, G t M teahhit [mtAyit] : Pezevenk.
l ek, G to, H alka. l bnetor, l nek3, M zakere : Kumpas.
Kayarto. Kei, Kekez, Kova, Ko
van, Lubun, Lubunya, Nakka, So M zakere etmek : Kumpas kurmak.
l uan, Taync, Tekerlek, Tnek, M zevir : spiyoncu, Radarc.
Verek, Yatk, Yavak.
Mzevirlik etmek : ivilemek, spi
Mecidiye [g m] : Dkme. yonlamak.
Meme [kad n , kz.-si] : Ampul, Bal
kon, Far, kizler, Kristal lamba,
anzman, Tampon. N
Memeler : Yedek paralar, Taret.
Nakil vastas [kl str] : Takatu
Meni : Kafaya.
rist.
Merdivenle alan h rsz : Mina- Narg i le : Emzik.
reci.
Naz : Fasarya2.
Mermi : Demir ekirdek.
Nazik [vaziyet] : Kertan.
Meslekda : O muzda.
Nesne : Dalga2.
Metres, dost : Aftos, Antin, Dalga. Neelenmek : ki seksen uzanmak.
motor, G aco, Mantunita, Nannik,
Paoz, Zamazingo, Zamkinos. Neeli : Az paa, az drt ke.
Neeli o lmak : Az paa olmak, Az
Meyhane : Kilbe; [bol ve ucuz rak drt ke olmak.
satan] Kpl 1 .
Neticesiz : Sifos.
Meyhanec.i [ihtiyar] : omar.
Mezar : Bamye tarlas, Servialt, Neticesiz b rakmak : Atm altya
Tahtal ky. balamak.
Mezarlk : Bamye tarlas, Servialt, N i h ayet vermek [sze] : Yekn
Tahtal ky. ekmek.
M sr l i ras : Mavro oskisi. N ianlanmak : Kapal dkkilna kira
M i net : Altm dokuz (69) . vermek.
N utku tutulmak : Kabz olmak2.
Modas gemi [el bise, giyecek,
takacak] : Eski enayi biimi.
M uhabbet etmek : Gr atmak, Kay- o
natmak1 .
M uhakkak : Sigorya. Obur : Raspac.
M usallat : Alabanda. O lumsuz cevap vermek : Reete
yazmamak.
Musa l l at etmek : Klatmak.
M usallat o l mak : Alabanda olmak, On l iralk [kAt] : Alaman, Bar-
Cavlaklamak, Cvkmak, Sulan bunya2, Btn, Evlek.
mak1 . Onluk, On para : Dekarya.
M utlaka : Sigorya. On n u mara : Barbunya.
M badele : Kamano, Kavano1 . O.rtak : H aver.
1 83
Otomobil nek ; [ok ypranm] l mden kurtu lmak : Azraile elen-
Ha7at, Latarna. se ekmek.
Otomobil bagaj [nda oturma] : nemsiz i : H avacva.
G verte seyahati. nemsiz sz : H avacva.
Otomobil arpmak : Fotorafn nem vermek : l plemek, p takmak,
karmak, Model deitirmek, Tos Takmak2:
lamak2.
nem vermemek : Bolamak, Bo
Otomobil i kullanmak : Arabay sal- vermek, Dalga gemek, Gr ge
l amak, Topuklamak. mek, H aspi gemek, Haylama
Otomobilin d lastii : ark2. mak, lska gemek, Kay atmak,
Otomobili ykamak : Aptes aldrmak. Kelemek, Kumpas sallamak,
M andallamak, Omuz vermek, Re
Otomobil tam i ri [uzun s ren] : ete yazmamak, Takmamak, Ta
Haftalk. tava yapmak, Tonel gemek, Yan
Oyuna dmek : M antara basmak, izmek, Yan sallamak.
Sallamak. pmek : perlemek, Kapmak.
Oyun etmek : Karag;. indirmek, z : Daniska2.
Kulpa oynamak.
Oyuna tevik etmek [kumarda] :
Teke drmek. p
Pahac : Kazk.
Pahal [mal , yer] : Kazk3, Kazk
marka, Tuzlu.
demek [para] : Bal landrmak, Ba Pahalya satmak : Kazk atmak, Ka
ylmak, Dklmek, Elden gelmek, zklamak1 .
Sklmek, Toka etmek1 , Tosla
Para : Arpa, Asker, Drav, Dviz, Dn
mak2, Ulanmak, Yrtlmak.
yalk, Mal2, Damgal,Mangr,Man
fkelend i rmek [birini] : Afyon unu giz; [kumarda] Mano; Patpat,
patlatmak. Pul, Ta.
ld rmek [bak, tabanca . . . ] : Def Para alma [bir kumarbazdan] :
terini drmek, Harcamak, Mortlat Kesim.
rnak2, Nal lamak, Temizlemek1, U Para czdan : Cep astar, ark1 .
falamak1 .
Paradan krpmak [fr] : M a
ldrlmek [kan:-kl kla-] : Ktye kas yapmak.
bo ulmak. Para harcamak : Baylmak, Ezmek,
l mek : Adres deitirmek, Cartay Kesilmek2, M angiz eritmek.
ekmek, Cavla ekmek, Cavla Para kaptrmak : Boulmak, Ka
mak, ngra ekmek; [bo ye feslenmek.
re] G me gitmek; G mlemek,
Para kazanmak [hrszlkla] : Ke
Kakrdamak, Kalb dinlendir
mentlemek.
mek, Mortiyi ekmek, Mortlamak,
Nallar atmak, Nallar dikmek, Sf Paral [kimse] : Kalantor, Kaln, Ya
r tketmek3, Tngrdamak, Tr l , Ykl2.
lamak1 , Yrmek1 , Zartay ek Paral olan [oyunda] : G alan.
mek, Zbarmak. Paral olmak : B itlenmek, Mangiz ve
l : Mortu. ya ta tutmak, Solumak, Tutmak.
1 84
Parasn almak [birinin btn] : Peykede sabahlayan [ki mse] : Pey
Kazmak1 , Szdrmak, Svlemek. ke kurusu.
Parasn almak [kumarda] : Mort Pezevenk : Alfons, Aslzade, Astik,
latmak2, Temizlemek2. ieki, Dasnik, Esnaf1 , Geyik,
Parasn almak [kurnazlkla] : Ka Koz, Kuu, Pezo, Organizatr.
zk atmak, Kazklamak, Yolmak, Pezevenklik : iekilik.
Yol u n u bulmak.
Pi [ocuk] : Cumartesi ocuu,
Paras olmak : Ta tutmak, Tutmak. ulgerme, Fr, Gndzleme, Kap
Parasz [kimse] : Bitli, Dragon1 , aral , M isafir tohumu.
Hafif, H asta 1 , Kokoz, Terso, Tn Pinti : Demirhindi .
g r, Trl, Uyuz, Yolsuz.
Pikin [ki mse] : Frn kapa.
Parasz [ey, yer] : Anafor, Avanta,
Bele, Habeden, H aybeden, Lp. Pimi aa s u katmak : Kam koy-
mak1 .
Parasz brakmak : i pini kesmek.
Plak [gramofon veya pikap,] :
Para szdran dolandrc : Manitac.
M zik konservesi.
Para szdrma : M a n ita.
Pohpohlamak [birini] : Ya yak
Parasz elde eden : Anaforcu, A mak.
vantac, Belei, Kaparozcu.Lp
Poker : Bob, D rtyz [4X1 00], Pot,
, Otlak. Temiz.
Parasz elde etmek : Anafora kon
Poker h ilesi : Kpr.
mak, Lpe konmak.
Poker oynamak : Pot yapmak, Te
Parasz geinmek : Hara yemek.
miz evirmek.
Parasz kal mak : Burnunu ekmek,
Kokozlamak, Uyuz olmak. Polis : Akrep, Aynasz2, Day2, Da
ybey, Gelin;l clar, M ikrop1 , Tah
Parasz kazanmak : Avanta etmek.
takoz.
Paraszlk : Yolsuzluk.
Polis arabalar [makam arabala
Para vermek : Ballandrmak, Bayl rnn arkasna taklan] : G
mak, Elden gelmek1 , Koklatmak, zeller resmi geidi.
Sklmek, Toka etmek, Tosla
Puntuna getirmek : Sotaya getir
mak2, Ulanmak, Yrtlmak.
mek.
Para yemek : Mangiz eritmek. Put : Be, D mbelek, Esnaf1 , Fol
Parazit [kimse] : Ahtapot, Trl. luk2, G tlek, H afz, bnetor, inek,
Parazit yaamak : Abanmak. Kayarto, Kova, Kuzu, Taync, Te
kerlek, Verek.
Patrt g rlt yapmak : irden-
l i k etmek. Putlar : Pulavat.
Patron : orbac.
Pay [kumarda] : M ana. R
Paylamak : H arc n vermek, Fra
atmak. Rahat [nesne, kimse.yer] : Palas1,2.
Paylanmak : Fra yemek. Rahat gemek : Palas gemek.
Peder, baba : M oruk2, Pinpon, Pom Rahatl k veren [nesne,kimse,yer] :
puruk. Palas1,2.
Pein vermek : Elden gelmek. Rak : Anzarot, Carmak, Carmakcur,
Peinden gitmek : Tabannn altna D uziko, m a m suyu, istim, Kra
taklmak. vatl, Prna, Prne, Prn, Piyiz.
1 85
Rak Alemi yapmak : Papaz uur Sarholuktan ba bir yana d "
mak. Piyizlemek. mek : Sarkmak.
Rak imek : akmak2, Papaz uur- Sarho o l mak : istimini almak, Mas
mak, Parlatmak, Piyizlenmek. torlamak, Masturlamak, Matiz
Randevu evi : Koltuk. olmak, Pilot olmak.
Raz olan : Fit. Sarl m ak [bir eye] : Yumulmak4.
Raz olma : M u m . Sar knt lk etmek : Hallenmek2, i s
kele almak. Karga talamak, Pe
Raddetmek : Klark ekmek.
rev atmak, Saraka etmek2, Yeil
Reh i n : Denyo2. lenmek.
Rehirte koymak : Denyo2ya koymak. Satmak : Mektebe balatmak, Okut-
Rind : Farmason. mak.
RiyakAr : Bomcu, D ubarac, Kalle, Savsaklamak : Asmak3.
Ktrc, Madiki. Savuma : Czdam, Czlam, Fertik,
R us kadn : Harao.
Savumak : Amak, Anizlemek,
Czdam etmek, Czdam veya cz
s lam ekmek, Cicozlamak, zl
mek. Dmeni krmak, Ferlemek,
Saat [cep, d uvar-i] : Deirmen. Fertii ekmek, Fertiklemek, Fy
Sabretmek : Karanfi l i skmak. mak, pi n i kesmek, Krmak, Kirii
krmak, Kusk u n u koparmak, Nok
Sabr tkenmek : Sfr tketmek1 .
ta olmak1, Paniklemek, Palamar
Samalamak : [sarhoken] Filim ko- koparmak veya zmek, Panik kr
- parmak; Hilal iahmere laf konu mak, Payandalar zmek, T
mak, Tozutmak, tmek - [kafa mak, Trlamak, Tymek, Voltasn
y], Zartzurt emek. al mak, Yaylanmak, Yelkenlemek,
Samalamaya balamak : Parazit Zamkinos etmek, Zplamak.
yapmak. Sayn [bay] : Babalk.
Saf [kimse] : Naval. Selim vermek [elle] : Pata akmak.
Saflk : Andava l l l k. Sersem : Abeci, Abullabut, Ahlat,
Salama balamak : Alt kapya al- Andava l l , Angut, Armut, Aval, Ay
mak. ran azl, Bangoboz, Cacklk,
Sa sol : Sancak iskele. Denyo, D i lgoz, D dk, Ddk
- makarnas, Enayi pi lllkisi, G ebe,
Sahte : Fos1 .
Gebeaki, G t, Habeci, Habeci
Sakal : Dzgal. kostik, Hafz, Halalm, H a n davall
Sakal l :_ D zgal l . Fenerli . H rbo, H rt, H rtapoz, H r, H yar,
Saklama : Uurma. spanak, Kanser i lac, Kaalot, Ka
alotzade, Kakaval, Kereste1 , Ke
Saklanmak [birisi] : Araziye uymak.
riz2, Ke, Kekekaleyhisselam,Key,
Salak : Mantar2. Koroydo, Lahmacun pidesi, Man
Sald rmak : Kolonya skmak. tar2, Mayn, Naval, Pangodoz, Pi
Salhane : Kzlrmak. l aki, Saloz, Tereya, Yanbolu.
Sarho : Bulut, D ut, Elli dirhem otuz, Sersemlemek : Pilakilemek, a
Fil ispit, Fitil, Kandil, Kandilli.Kp, banlamak.
Kpl2, Mastor, Mastur, Matiz, Sersemlik : Avallk, H rtapozluk, H rt
Pesti12, Tekel bayii, Turu, Tt l k, H yarlk, Kakavallk, aba n
sl, Vapur, Ykl2, Zom2. lk.
1 86
Serseri [kimse] : Hayta, ipi krk, i p- Sinirlendiren : G ck.
siz, Kopuk, Sapsilik. Sinirlendirmek : G ck vermek.
Serseri lik : Haytalk. Sinirlenmek : Asabat bozulmak.
Sert hoca : Ayazaa. Si rkat : Arak, Airemento, Kaparoz,
Ses karmamak : Akoz etmek, Us- Pandufla.
kutlamak. Sivil polis : Pil .
Sevgi : Rampi. Sofraya oturmak [davetsiz] : H as
Sevgi l i : H elal l . ilemek, Pyiz kaymak, Rampa et
Sevici [kadn] : Ablac. mek.
Souk (kimse] : Firigo.
Sevimsiz [ki m se] : Firigo.
Souk souk konumak : Esmek.
Sevimsiz [nesne] : Madara1 .
Sohbete dalmak : G r atmak, Kay-
Sevinli : Az paa, Az drt ke.
natmak1 .
Sevimek [uzun sre-] : Rlantide Sokaa kmak : Temiz havaya k-
kalmak. mak.
Sevmek : Abay Yakmak, arplmak,
Son verilme : Mayna.
G evemek.
Son verilmek : Mayna olmak.
Seyredilen ey : Filim.
Son vermek [sze] : Yekn ekmek.
Seyrek byk : Kenef sazl, Kenef
sprgesi. Sopa [otomobilde] : Gece zamm.
Seyretmek : Dikiz etmek, Dikiz gel Soyg u nc u : B ulgurcu.
mek, Dikizlemek, skandil etmek, Soymak [birini] : Elemek1 ,yi etmek,
Kitakse etmek. Szdrmak, Yolmak.
Sfr [nu mara] : Tophane gllesi, Soyul mak : Bo ulmak, Kafeslenmek.
Simit. Svme [topuna birden] : Ana av
Skntsz gemek : Palas gemek. rat asfaltta kouyor, Ana avrat
Sknty gidermek : Efkar datmak. dmdz gitme.
Skmak [karsndakini] : Gck Svmek : Kalaylamak, Okumak, Kan-
vermek. tarly basmak, PerdahlaQlak2.
Snfta kalan [iki yl] : ifte diki, Syle ! : Akoza, Aktize 1
ifte kavrulmu, Gedikl i. Sylemek [ark] : Amak, Atmak.
Snfta kal mak : Atomlamak, ak Sz : G r1 .
mak3, uvallamak, Takmak3,Tr Szl yoklama yapmak [okulda] :
lamak2, Top atmak2, Torpil lemek. Piyango ekmek.
Srnak [kimse] : C vk, amur, Ma Sz sylemek : M usluu almak.
ya, Paavra, Svk. Stadyum : Hastane.
Srnaklk etmek : Cavlaklamak, S u l u [kimse] : Cvk, amur, Maya,
Cvkmak, amurlamak, Su ka Paavra. Svk.
rmak, S u koyuvermek.
S u l u l u k etme : Sulant.
Srnamak : Aslmak, Ekimek2.
S u l u l u k etmek : Cavlaklamak, C
Sr sylemek : Tnmak. vkmak, Limon skmak,Sulanmak1 .
Sr tutmamak : Peniz etmek. Surat : Faa2.
Szmak : Moz olmak, Zbarmak2. S us ! : Km, Makas1 , Prt, Resto,
SilAh tamak : Salam gezmek. Terso, Uskut 1
Sille : Ell ialt, Pendifrank, Tingoz. Susmak : Akoz etmek, Uskutlamak.
1 87
Susturmak : Kafaya al mak. fr, kovulmak : Mavi klt almak.
S rgn etmek : Knyesini silmek. fr, mteriden fazla para al.
Srtklk, haylazl k etmek : Yort- mak : Kesmek3.
mak. fr m uavi ni [iyi yetimi] : Pro
Ssl : Afili, Alengirli, Apiko2, Aynal, fesyonel talebe.
Cakal, Covino. fr, otomobille gezmek [pat
Ssl psl : Kokorozlu. rondan izi nsiz] : Piston krmak.
Szme afyon : ra. fr kovmak [patron] : M avi klt
vermek.
phelenmek : Uyuzlanmak.
phesiz : Eyvala.
aka , latife etmek : N u mara yap-
mak2.
amar : El l ialt, Pendifrank, Tingoz. T
amatac Lkadn] : Zil l i . Tabanca ku r u n u : Badem ekeri,
ans olmak : Balk tutmak. Leblebi.
arlatan : Kampanac. Tabansz, korkak : kesiz. Trakal.
aakalmak : Salozlamak. Tabii : Eyvala.
armak,soukkanlln kaybet" Tabut : mam kay.
mek : Abliyi karmak, Abliyi b Tadn karmak : Su koyuvermek.
rakmak.
Tahamml etmek : Karanfil i skmak.
artmak [birini] : Amaz yapmak,
Dmen yapmak, Sotada brak Tahamml kalmamak : Sfr t-
mak. ketmek1 .
ak nlk : H yarlk. Takma gs : Babana yuttur, Pro-
tez.
ekersiz ay [ekeri tabakta] :Yan
dan arkl 2. Tal i h i o l mak : Balk tutmak.
ey : Dalga2. Tamahkilr : Demir hindi.
k : Afili, Alengirli, Apiko2 Aynal, Tasa : Efklr.
Caka l , Covino, Fil ispit, Fiyakal . Tasalanmak : Efklrlanmak, Efklr et
k kadn : Para. mek.
klk : Apiko1 . Tat [kiilstr] : Taka.
imdi : Alesta1 . Tavla zar [kk boyda] Ka-
ragz.
i : Falata.
Tavla zar [bir eit] : zmir.
iko [kimse] : uval, Meflaket.
Tavsiye getirmek : Torpil a lmak.
iman [kimse] : uval.
Tecavz etmek : Kolonya skmak.
iman [renci] : Umum mdr.
om azl olmak : Aznn kaytann Tecrbel i , bilg i l i [kimse] : Bitir-
ekmek. mi.
fr [arabay ypratan] : Kasap. Tecrbesiz [kimse] : Alafrangann
bebesi, aylak, Rafadan, Toy.
fr, bir arabada b i r sene al.
mak : kmalsiz gemek. Tefeci : Kafesi.
fr, i yapamamak : H asrlara Tehdit etmek : Kokorozlanmak.
sarlmak veya yatmak. Teh likeli [vaziyet, yer] : Ayaz1 .
1 88
Teh likeli ki mse : Trafik kazas. Tuzak : Amaz, Dmen, Katakul li,
Tehlikeye dmek : Faka basmak. Mandepsi, N umara, Tonga, Zoka.
Tuzak : N umarac.
Tekdir [byk] : Arma2, ngiliz ar-
mas, Papara. Tketmek : Elemek2, Eritmek.
Ttn kaaks : Aynka, Aynkac.
Tembel [renci] : Hasta3.
Tysz, byksz [ki mse] : Palabyk.
Tembellik etmek [renci] : H as-
ta olmak, Toslamak3.
Temiz [oyun] : H arbi. u
Tepe!emek : U alamak2.
Ufak tefek kimse : Az gel imi lke.
Terbiye d [konumak] : Greko
-romen [konumak] . Ukalalk eden : gnlk seyislii
var, krk yllk atboku eeler.
Terbiyesiz (kimse] : Cvk. amur,
Maya, Paavra, Svk. Ukalllk etmek : tmek1 .
Tercme etmek : PelOz etmek. U m u d u kesmek : Yenge olmak.
Terelelli : Cimdall. Ustalkla : Usturuplu.
Ustura : Tydken.
Tevkifhane : Del ik, Kafes, Kodes,
Mektep. U s u l , adet : Racon, Zagon.
Tra o lmak [sakal] : Yzn yka Utandrmak : Biimlemek, Bozmak,
ma!<;. Bozum havas almak, Faasn
Tokat : D e, Ellialt, Pendifrank, alma, Ke etmek, Kurdelesini kes
Tingoz. mek, Mor etmek.
Utangalk : Bozum, Bozum havas.
Toplum pol isi [ak arabada do.
!aan] : Fruko, Yourtlu bakla, Utanma : Bozum, Bozum havas.
i kramiyel i. Utanmak : Amorf olmak, Bozum ol-
Toy : Ku. mak, Dut gibi olmak, Ekimek1 ,
Foslamak, Kanemi olmak, Madara
Tufeyli [kimse] : Ahtapot, Trtl. ol mak, M uz gibi olmak, imek.
Tuhaf : Antika. Utanmazlk etmek : Keeyi suya
Tuhaflk : Antikal k. salmak.
Tul u mba alay : Ko boynuzu. Uyank olmak : uval az amak.
Turist [pis] : Adembaba. Uydurma [sz, haber] : Atmasyon,
Tutmak, -yakalamak : Ayklamak, Bom. Dolma, Dubara, Eftaminto
Enselemek, Piyastos etmek. kofti, G r2, Kantin, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar,
Tutmak [bir eyi eliyle] : Yumul Martaval, M asal, Palavra, Polim,
mak4. orolop.
Tutulmak : Enselenmek, Piyastos Uyg un d mek : Kyak kamak.
ol mak.
Uyg u n drmek : Tavna getirmek.
Tuzaa d mek : Mantara basmak.
Uygunsuz durumda bulunmak :
Tuzaa drmek, aldatmak : a Aynaszlanmak.
parize getirmek, Mandepsiye bas
trmak, Mandepsiye drmek, Uyg unsuz kad n : Antin 1 , Esnaf,
Mantara bastrmak, Posta kur Gaco, Paoz, Srma, Tamir atel
mak, Tongaya drmek, Vol i yesi, Yollu, Zerzevat.
evirmek. Uyku : stif.
189
Uyumak : Zbarmak2. Wolkswagen arabas : Asfalt biti.
Uzak d urmak : Alarga durmak. Vurdumduymazlk : Andavalllk.
Uzaklamak : Ak gelmek, Alarga Vurgun : Tufa. Voli.
etmek. Vurg u n vu rmak : Vol i vurmak.
Uzaklatrmak [biri n i bir yerden] : Vurmak [elle, tokat, yumruk]
Ballandrmak, Dehlemek, Sepet akmak4, Dokun u dokun uvermek,
havas almak, Sepetlemek, Spt Ekmek4, n mek, Konmak, Okay
mak, Tydrmek2. Okayvermek, Sarktmak.
Uzun sre faydalanmak : Emmek,
Samak. y
Yabanc : Baru.
Yakalamak [birini] : Enselemek, Pi
yastos etmek.
l [otuzbir oyununda] : Fil iz. Yakalanmak : Enselenmek, Piyastos
nc kimse [iki kiiye karan] : olmak, Yakamaz olmak.
Tartarac. Yakk almak : Kyak kamak.
ste kmak istemek : Kokoroz Yakkl [kimse] : Afili, Alengirli,
Aynal, Cakal, Fiyaka l .
lanmak.
stn kmek : H ndmlamak. Yc.kmak : Amak1 .
mek : Gtnn kl lar diyapazon Yalan [sz, haber] : Afi, Asma
sakal-takma byk, Atmasyon,
olmak.
Bom, Dolma1 , Dubara, Eftamin
tokofti, Gazozaac, G r2, Kan
v tin1 , Kakariko2, Katakofti, Ktr,
Ktrbom, Kofti, Madik, Mantar ,
Vakit geirmek : Kilometre doldur Martaval, M asal, Maval, Palavra,
mak. Pencid, Pol im, orolop, Tor
pi1 1 , Ustura. Uydurmasyon.
Vaktini bo geirmek : H avyar kes
mek. Yalanc : Atmasyoncu, Bomcu, Dol
mac, D u barac, Filimci, Kerizci2,
Valde : Kocakar.
Ktrc, Madiki, Mantarc, Palav
Vaz gemek : Bolamak, Bo ver rac, Polimci, Tavc, k1\t,
mek, Dalga gemek, Harcamak2, Uydurmasyoncu.
H asbi gemek, Haylamamak, lska Yalanclk : Atmasyonculuk, Dalave
Gemek, Kanat krmak, Ke recilik, Dolmacl k, Mantarclk,
lemek, Kumpas sallamak, Omuz Palavraclk, Polimcilik, Uydur
vermek, Tonel gemek, Yan iz masyoncul u k.
mek, Yan sallamak.
Yalan kmak : Madara olmak, H at
Vaziyet : Dalga3. kartrmak.
Vaziyeti idare etmek : Vatan kur Yalan sylemek : Bom atmak, G m
tarmak. atmak, Hava basmak2, Kantin at
Vermek : Atlamak, Ballandrmak, mak, Ktr atmak, Kllm yutmak,
Bastrmak, Baylmak, altrmak, Madik atmak, Mangalda kl brak
kmak, Dkl mek, Ekmek1,Elden mamak, Mantar atmak, Mantara
gelmek, Pasalamak, Sklmek, mak, Martaval atmak veya oku
Toka etmek1 , Tokalamak, Tos!a mak, Masal okumak, Maval oku-- '
mak2, Ulanmak, Yrtlmak. mak, Palavra atmak veya skmak,
1 90
Palavra savurmak, Piyaz dora Yenmek : Takm yc>trmak, Yatrmak.
mak, Polim atmak, Ustura altr Verinde : Dzlak.
mak, Viraj al mak; [karl kl ] Vu
Yeter ! : Makas , Resto, Terso, Uskut l
ruturmak1 .
Yetinme : M u m .
Yalan sylememek : Harbi konu-
mak. Yldrmak : D uman attrmak, Dz
nefes etmek.
Yalan sylemeyi : Harbilik.
Yirmi [say] : Vagon.
Yaman [kt] : Maln gz.
Yirmibe kuruluk btn nikel
Van : Borda. para : Mandagz.
Yana kstrma : Makas. Yiyinti : H apaz.
Yana kstrmak : Kesme al mak, Yok : lska, Nanay.
Makas al mak, Makas gemek, Yok olmak : Yenge olmak.
Makaslamak.
Yanamak [birisine, bir eye] : Yok etmek [iz brakmadan] : Kay
Raspalamak. natmak2.
Yanamamak : Ak gelmek, Alarga Yol : Racon, Zagon.
etmek. Yola koyulma k [dosdoru] : Pupa
Yangn karan [kasden-] kimse : gitmek.
Donanma cemiyeti, Donanmac. Yol lardan mteri toplamak [
Yankesici : Panduflac. fr] : rdek avlamak.
Yanl hesap etmek : Kl yemek. Yolsuz ilerde bul unmak : Sessiz
filim evirmek.
Yan yana [oturma] : Borda borda.
Yolsuzluk : Aynaszlk, Salamurya.
Vara almak : Postu deldirmek.
Yol u nda : Ayna.
Yaralamak [bak, i . . . i le] : i- Yol yordam : Racon, Zagon.
vilemek1 , Hacamat etmek, Ha
camatlamak, M hlamak, iirmek1 , Yumurtalar [erkekte] : Top arabas,
ilemek. Gavgav, incir dolmas.
Yaramak : Amak1 . Yutturmak : akmak4.
Yararlanmak : i almak. Yr ! : Pami 1
Vardm etmek : Torpillemek2. Yz : Faa2.
Yaslanmak [bir yere] : Kaslmak. Vzeg lerlik : Piyazclk.
Yze g l mek : Piyazlamak.
Yalanmak : M oruklamak, Moruk-
lamak. Yz l i ralk [btn] : Keil i, Yeil.
Yal [kimse] : [renci] Dede; Yz tuvaleti [kadnlarn] : Mar-
Moruk1 , [ok] M umula; B uru a! yardm.
uk, Pinpon, Pompuruk, Tohum Yzk : ban.
l uk. Yz vermek : an vermek.
Yal hoca : Salatalk.
Yayan yola kmak : Patiniyi tut
mak. z
Yemek yemee koyulmak : Yu Zabta memuru : AynaszZ, Day2,
mulmak2. Gelinal clar, M ikrop, Tahtakoz.
Yemek yemek : Zilliyi krmak. Zabtaya ikayet etmek : yilik yap
Veni : G cr. mak.
1 91
Zamane kopuu : Bobstil . reste, Kontrol kalemi, Ku, Ma
Zamparal k [etmek] : Horta [et. lafa, Maslahat, Matafor, Matra
mek] . kuka, Pantolon bal, Saksafon,
Similya, Tespih, Torik, Zurna2,
Zaptiyelerle h o geinmek : B
Zekeriya.
ykl ya piyaz vermek.
Zenci : Mavro.
Zar [Tavla.-] : Aynasz1 ; [hileli] Ge
be zar; [cval] kz, l. Zeng in [kimse] : Amerika, Kalantor,
Kaln, Sucuk, Ya l .
Zarara sokmak [birini] : Kam. koy Zengin o l m a k : Keyi dnmek,
mak, Kazk atmak. Solumak.
Zarar grm olmak : Ayvay ye
Zevklenmek : ki seksen uzanmak.
mek.
Zpr : Zrtapos.
Zararl [yer, ey. kimse] : Ayna
sz , Boru2, Kazk1 . Ziyafet : amur.
Zar atma [bir eit] : M hlama, Zor ders : Ayaz [ders]2, Majino hatt.
Srtme. Zor d urumdan k u rtulmak : Yrt-
Zar gel memek : Yalan sylemek. mak3.
Zarif : Apiko2, Filispit. Zorla : Kaspanak, Metazori.
Zariflik : Apiko 1 . Z{Jrt , parasz : Bitli, Dragon ,
Hafif, H asta . Kokoz, Terso, Tn
Zavall [kimse] : Krtipil.
gr, Trl.
Zayf [ki mse] : iroz.
Z{Jrtlemek : Burn u n u ekmek,
Zeka : Santral, Vites. Kokozlamak, Trllamak.
Zeker : Alat, Baba, Babafingo, Ba Zppe : Abuzettinbey, Carrom, arlis
batorik, Bombili, omak, p, ton [marka], Didon ; Magazin o
Hacbaba, Haydar, Kam, Ke- cuu, [kadn] Tango.
1 92
KAY N AK LA R
1 93
Zar-Kat Oyun/af/ ve Hileleri Franszsisches Etymologisches
H u l Osi Kodaman. E. Von Wartburg.
Yeni Ufuklar dergisi, c. 8, Say 86; Wrterbuch, B onn, 1 928'den iti
(makale). baren.
Ebuzziya Tevfik Etymologisches Wrterbuch der
algll Kahvelerdeki Klhanbey Ede Franszsischen Sprache, H eidel
biyat ve Numuneleri berg
Tahir Alangu. E. Gamil lscheg.
Dil-Diller ve Dilcilik Dictionnaire Etymologique de la Lan
A. DiUlar. gue Franaise, Paris 1 939
A. Dauzat.
Trkische studien l.Die Griec hisc
hen und Romanischen 8n. Sheyla lktalf'm, 8n. Neval
G. Mayer. Pirali'nin, 8n. Kadriye Afkan'm, 8.
Ahmet 8ayaz'm, 8.A; Difaar'm, 8.
Bestandtheile im Wortschatze der
Feridun Orpak'm, 8. Dehri Difin'in,
Osmanisch- Turkischen, Viyana 8. Cem Difin'in, 8. Aziz Samih lter'in,
1 893 Etudes sur fes tchinghianes 8. Ercment Ekrem Tafu'nun, Dr. Mus
de /'Empire Ottomn
tafa erif Onaran'm, 8. Fahamettin
Alexandre Paspati. Orpak'm, 8. Cemil Kaan'm not/afi.
Alimler ve Sanatkarlar
lnn Ansiklopedisi'nin "Argo" mad-
Ahmet Refik. desi.
Dictionnaire de la Franaise Trk Ansikfopedisi'nde "Cant"madde
E. Littre. si.
4 cilt ve bir i l ave, Paris 1 863-1 878, A. Dilaar.
yeni tab, 1 924.
Mapusane emesi, nsel 14ttabevi
Dictionnaire Gen eral de la Langue
Adnan Veli.
Franaise, 2 cilt, Paris 1 895-1 900.
H atzfeld, A Darmesteter A. Thomas. Mapusane emesi (tefrika)
Adnan Vel i ( Mehmet Yank takma
Dictionnaire de l'Academie Franaise adyle).
8 inci tab, 2 cilt, Paris 1 928. Klfcali Hamam (makale)
Dictionnaire Etymologique de la Lan Mehmet Yank.
guc Franaise, 2 cilt, Paris 1 932. Salata Dergisi
O. Bloch. Suavi Salp.
Dictionnaire Etymologique de la Lan Trk Halkbilim Aratlrmalafl Yllll-
gue Franaise, Paris 1 91 2 1977 Sayfa 233. (makale)
L. Cledat. Kamil Toygar.
1 94