MZK ALFABES

2. BOYUT: SES ve NOTA

SES SESLER

Ses, atmosferde canllarn iitme organlar tarafndan alglanabilen periyodik basn deiim- Farkl frekanslar ile farkl notalar elde edilir. Bir frekansn iki kat deeri ayn notann oktav deerini verir.
leridir. Fiziksel boyutta ses, hava kat sv veya gaz ortamlarda oluan basit bir mekanik dzen-
sizliktir. Bir maddedeki molekllerin titremesi sonucunda oluur. Ses dalga biiminde yaylan ekilde farkl alglarn frekans aralklar ve snr nota deerleri gsterilmektedir.
bir enerji trdr. Ses titreimle oluur, titreimi enerjiye dntrr. Sesin kuvvetine grlk
denir. Desibel (dB) ile llr.

Ses bolukta yaylmaz nk sesin yaylmas iin ortam (hava, kat cisim...) gereklidir.

Ses, mziin renkleri olarak tanmlanabilir.

DESBEL (dB)

Desibel (dB), belirli bir referans g ya da miktar seviyeye olan oran belirten genelde ses
iddeti iin kullanlan logaritmik ve boyutsuz bir birimdir. Desibel daima iki deer arasndaki kar-
latrmadr. Yaygn olarak ses iddetini ifade eden genlik kavram ile kartrlr.

GENLK (SESN DDET, GRLK)

Genlik, periyot harekette maksimum dzey olarak tanmlanabilir. genlik, bir dalgann tepesin-
den ukuruna kadar olan dey uzakln yarsdr. Kavramn kullanm alanlar...(k, elektrik,
radyo dalgalar v.s.) Frekans ayn olan iki ses dalgasndan genlii byk olann grl daha
kuvvetlidir.

FREKANS
Mziin en temelindeki gedir. Frekans veya titreim says bir olayn birim zaman (genel ola-
rak 1 saniye) iinde hangi sklkla, ka defa tekrarlandnn lmdr.
DOPPLER ETKS
Sesin ince-kaln ya da pes-tiz olmasn ayran zelliktir. Dizee yazdmz notalar sesin bu
zellii ile do, re, mi, fa, sol, la, si olarak adlandrlr. Fizik dersindeki frekans kavram ve bu
kavramn birimi olan hertz (Hz) sesin ykseklii ile ilikilidir. nsan kulann, teorik olarak, 20- Doppler etkisi ilk olarak 1842 ylnda Avusturyal bilim insani Christian Andreas Doppler tarafndan matema-
20000 Hz aralndaki titreimleri alglayabildii belirtilmekle birlikte 250-3000 Hz aralnn en tiksel bir hipotez olarak ortaya atlmtr. 1845 ylnda Hollandal fiziki Christophorus Ballot tarafndan ses dal-
iyi duyma aral olduu belirtilmektedir. 20 Hz altndaki frekanslar sesberi (infrasonic), 20000 galar kullanlarak test edilmi ve ses kaynagi kendisine yaknlarken duyduu frekansn ykseldiini, uzak-
Hz zerindeki sesler ise seste (ultrasonik) olarak adlandrlrlar. larken ise dtn ispatladn sylemesi ile resmen onaylanmtr.
Bir ses dalgas kesiti:
En bilinen haliyle korna ya da siren alarak gelen bir ara rnei verilebilir.

Frekans Ara bize yaklatka ses kayna ara ile ayn ynde olduundan sesin dalga boyu (frekans) skr. Ara
yanmzdan geip bizden uzaklamaya balaynca ses kaynann (rnein ambulans) yayd ses dalgalar-
nn dalga boyu sabit olmasna ramen bizden uzaklat iin, her bir dalgann bize ulama sresi gecikir ve
Genlik

dalga boyu artm gibi olur. bu da sesin peslemesine neden olur.

Doppler Etkisi
Genlik

24 Hz, Grlk ve Anlatm Terimleri

Frekans
Dk Frekans Yksek Frekans

Frekans ve genlik arasndaki fark aadaki ekillerde grebilirsiniz. ektiini fark etmi olmalsnz.

Snfn nne geip Hepinizi en iten duygularla selamlarm. cmlesini

nce ok hafif sonra da ok kuvvetli bir grlk (nans) ile syleyiniz. Cokulu
bir ifadeye sahip olan metinde hangi syleyiin daha etkili olduunu snfla
birlikte tartnz.

leyeceimiz bu konu sadece mzik dersinde deil, gnlk yaantmzda-

ki iletiim srelerinde de nemlidir.
Evrenin srekli genilemesi teorisi de bu yolla ispatlan-
Do dizisi sesleri ve frekanslarn gsteren ekil: mtr.
aldmz enstrmanda ya da sylediimiz arkda eserlerin anlamn ve
duygusunu
Ik dalgalarndaglendirerek, eseri renkleri
frekans, grebildiimiz daha da ho, gzel bir biimde hafif, orta ya
belir-
600 da kuvvetli
ler: Frekans arttkaseslendirilmesine
k maviye, azaldkagrlk (nans)
krmzya kayar. denir. Grlk iaretleri baz harf-
Edwin Hubble, uzak galaksilerden bize ulaan n frekan-
ler, ksaltmalar ve ekiller yolu ile belirtilir. Bu iaretler, dizein altna ya da
sn lmleyerek bizden uzaklaan galaksi kmelerinin k
nans yaplacak yereyanieklenir. talyanca kkenli olan bu terimler her ne kadar
500 523,25
renginin krmzya kaydn, btn galaksi kmelerinin
frekans (hertz)

493,88
440
400
392
bizdenkark gibi grnse
(ve dolaysyla de renmesi
birbirinden) uzaklatnaslnda
gzlemle-ok kolaydr.
349,23 mitir.
300 329,63

Score 261,63
293,66 lk olarak aadaki terimleri bilmeniz gereklidir.
200

100 piano: hafif GRLK TERMLER

mezzo: orta
0
Do Re Mi Fa Sol La Si Do
Farkl grlk
forte:biimleri
kuvvetliile farkl anlatmlar oluturulabilir. Hafif grlkler sakin anlatm; orta grlkler kararl

& w w w w w anlatm; kuvvetli grlkler ise sabrsz, fkeli anlatmlar betimleyebilir.

w w w Aadaki ekil ile terimleri, iaretlerini, anlamlarn ve okunularn belirtelim:

Mzik dilinde gsterimi ortaktr. ekilde grlk terimleri gsterilmektedir.

Orta do dizisi frekanslar ve dizinin dizekte gsterimi yanda belirtilmektedir. Frekans arttka

&
2
izginin ykseldiini ve ayn zamanda dizekte de notalarn yukar doru yazldna dikkat edi-
ok ok Kuvvetli
pianississimo

Orta Hafiflikte

niz.
(piyanississimo)

Orta Kuvvette

fortississimo
(metzo-piyano)
ok ok Hafif

mezzopiano

(fortississimo)
mezzoforte
(piyanissimo)
pianissimo

ok kuvvetli
(metzo-forte)

fortissimo
(fortissimo)
ok Hafif

Kuvvetli
(piyano)

ppp
piano

pp p P F f ff fff
(forte)
forte
Hafif

TINI (SESN
RENG)

13

&
Matematiksel ya da fiziksel olarak tanmlamaya kalktmzda ok uzun tanmlamalar yapma- 14444244443 1442443 14444244443
mz gereken25bir zellik olarak karmza kan tny ksaca sesin rengi olarak aklayabiliriz.
hafif grlk orta grlk kuvvetli grlk
&
Dinlediimiz bir enstrmann sesinin keman, flt, gitar sesi olduunu, snfmzdaki arkada-

larmz sesinden tanmamz salayan ses zellii tndr.
Bu terimler, dizein hemen altna notalara hizal bir ekilde yerletirilirler
ve notalarn hangi grlkte seslendirileceini belirtirler. Bir sonraki deiiklie