Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme

2016/26 143

Kayg Uluda niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Felsefe Dergisi

Uluda University Faculty of Arts and Sciences Journal of Philosophy
Say 26 / Issue 26Bahar 2016 / Spring 2016
ISSN: 1303-4251

Aratrma Makalesi
Research Article
DOI: 10.20981/kuufefd.30589 Derya AYBAKAN SALIYA
Ar. Gr.|Res. Assist
Uluda niversitesi, Fen-Edebiyat Fakltesi, Felsefe Blm, Bursa-Trkiye
Uludag University, Faculty of Science and Letters, Department of Philosophy, Bursa-Turkey
daybakan@uludag.edu.tr

Plotnusun Hayat, Kiilii ve

Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme

z
nl filozof Plotinusu hayat, kiilii, felsef slbu ve felsef dnceleriyle
beraber deerlendirmeye altmz bu yaz ierisinde bir yandan filozofun
dnce dnyas, istinat ettii kaynaklarla beraber irdelenirken dier yandan ise
felsefesinin kendisinden sonrakiler zerinde brakt etki deerlendirme konusu
yaplmaktadr. Yaplan aratrmalara gre, Plotinusun dncesinin temel yap
talarnn, kendisinden nceki filozoflarda ve dnce akmlarnda bulunduunu
sylemek mmkn gzkmektedir. Zira o, Stoac ve Epikrc okullar gibi yeni
Pythagorasclar, Kinikler ile Aristotelesi bilim (Collins 2000: 126) gibi hemen
hemen ortadan kaybolmak zere olan, deyim yerindeyse lm kalm sava veren
felsefeleri bir sentez halinde bir araya getiren ve akn olana yapt yeni bir vurgu
ile dnce dnyasnda kendine has bir konum elde eden nemli filozoflardan biri
olarak anlmaktadr. Yukarda ad geen filozoflar materyalist unsurlarndan
arndrarak kendisine mal eden Plotinus, felsef retisi ierisinde Aristotelesi
kategorileri kulland gibi evrensel doa sevgisi gibi stoac unsurlardan da
faydalanr. Makale boyunca savunmaya altmz temel iddia ise Plotinusun
kendisinden nceki felsefelerden ciddi bir biimde etkilendiidir. Fakat dier
taraftan o, Hristiyan, Yahudi ve slam dncesi ile Rnesans dnr Marsilio
Ficinoya, daha ge dnemlerde ngiliz romantizm hareketinin kurucularndan
Samuel Taylor Coleridgeye, Emerson, Yeats ve daha niceleri zerinde muazzam
bir etki brakmtr (Corrigan 2005:3).

Anahtar Kelimeler
Plotinus, Hayat, Kiilii, Felsef slbu ve Dnceleri.
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
144 2016/26

1. Giri
Plotinusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deerlendirme
balkl makalemiz, Plotinusun yaam yks ile felsefesi arasndaki mnasebete
dikkat ekmek zere iki alt bala ayrlmtr. Plotinusun Hayat, Kiilii ve Felsef
slbu olarak adlandrdmz birinci ksm, bir yandan Plotinusun dncelerinin
geliiminde etkisi olan kii, okul ve olaylar deerlendirme konusu yaparken, dier
taraftan Plotinusun kendine has felsef slbunu hayat yksyle ilikisi balamnda
ele almaya almaktadr. Makalenin Plotinusun Felsefesi balkl ikinci ksm ise
Plotinusun felsefesine has belli bal karakteristik dnceleri irdelemektedir. Szn
ettiimiz bu ikinci alt balk kendi ierisinde Plotinusa zg temel dncelerden olan
Bir/Tanr, Tama/Treme ve nsan ve Ahlaka ilikin alt bala daha
ayrldktan sonra sonu blm ile sona ermektedir.

2. Plotinusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu

Plotinusun hayatna, kiiliine ve felsef slubuna dair en doru bilgiler, hem
rencisi ve editr (Plotinus 2006: 59) hem de meslekta (Corrigan 2005: 1) olan
Porphyry tarafndan aktarlmtr. Porphyry, hocas Plotinusun hayatn lmnden 28
yl sonra 298 ylnda yazmaya balar (Plotinus 2006: 59). Plotinusun Hayat ( Life of
Plotinus) adl bir eser kaleme almann yan sra Plotinusun byk apl eserlerinden
bazsn toplamda 54 olmak zere dokuzluklar eklinde 6 gruba blerek bir araya getirir.
Porphyry, Enneads baln tayan dokuzarl gruplar halindeki bu seriyi kronolojik bir
sralamadan ziyade tematik bir dzenlemeye tabi tutmu grnmektedir. Bu sistematie
gre dokuzluklar, maddi olandan Tanrsal olana, somuttan soyuta doru hareket eder.
nsani meselelerle balar, fiziksel dnya ile ilgili eitli konulardaki tartmalarla devam
eder, sonra da ruh, bilgi ve anlalabilir gereklik ve son olarak her eyin ilk prensibi
Bir hakkndaki dncelerle sona erer (Gerson 2006: 3). Nitekim bizler de tm bu
materyallerin bir araya getirilmesi sayesinde Plotinusun hayatna dair genel bir resme
sahip oluruz.
Plotinus 204/205 ylnda Msrda, byk bir ihtimalle Lycopolisde doar.
Ancak onun Msr kkenli olup olmad hususu ok ak deildir. Onun Helenlemi
Msrl bir ailenin mensubu olmaktan ziyade bir Yunanl olup olmad hususu ok ak
deildir (Gerson 2006: 2). Zira o, hayatnn ilerleyen zamanlarnda ocukluundan
bahsetme konusunda isteksizdi. Hali vakti iyi bir ailede dnyaya gelen Plotinus, sekiz
yandan itibaren gramer okuluna giderek burada okuma, yazma ve hesaplamay renir
ve ayrca iirler ezberler (Plotinus 2006: 60). Yunanca bilen Plotinus, Yunanca yazlar
yazar ve hayatnn son 25 yln Romada geirir. Yirmi sekiz yandayken felsefe
renimi grmek zere skenderiyeye gider fakat bir arkadann tavsiyesi ile
Ammonius Saccas buluncaya kadar geen sre zarfnda umduunu bulamadndan
olsa gerek oradaki hocalar konusunda hayal krkl yaar. On bir yl boyunca
Ammonius Saccasn yannda bulunur ve Saccasn almalar onda ran ve Hint
felsefelerini renme arzusu uyandrr. Nitekim Plotinus, bu felsefe okullarn tanmak
amacyla mparator III. Gordionun ranllara kar hazrlam olduu orduya katlr. Bu
savata imparator III. Gordion lr, Plotinus ise glkle kurtulur ve Dou
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 145

seyahatlerine ynelik planndan vazgeip Romaya yerleir. 270/271 ylnda lmne

dek burada yaar ve bir okul kurar (Corrigan 2005: 1). Romada geirdii ilk on yl
boyunca Ammonius felsefesi zerine dersler verir fakat kendisi hibir ey yazmaz.
Kendi dncelerini daha sonra yazmaya balar (Gerson 2006: 3).
Plotinus, 59 yana geldiinde 21 eser kaleme alm bulunuyordu. Porphyry onu
daha fazla yazmas iin tevik eder ve be yl ierisinde Plotinusun baat eserleri
konumunda olan en yaratc eserleri ortaya kar. Bu eserler, onun kurmu olduu
okulda yrtlen tartmalardan douyordu. Zira Plotinus felsef mnazaralar ok
severdi. yle ki ruh-beden ilikisi konusunda Porphyry ile gn boyunca tartt bile
olmutur (Corrigan 2005: 2). Ancak Plotinus, dncelerini yazmaya gemeden evvel
hocas Ammoniusun derslerini takip ederdi. Bu derslerde katlmclar zgrce sorular
sorar ve bir hayli canl tartmalar yaplrd. Bu zgr, bamsz, yaratc ve son derece
felsef olan bu tartmalar daha sonra Plotinusun derslerinde ve yazlarnda bir metot
olarak kendisini hissettirmitir (Stamatellos 2002: 5).
Plotinusa ilikin pek ok bilgiyi olduu gibi felsef metoduna ilikin bilgiyi de
Porphyryden edinmekteyiz. Porphyryye gre Plotinusun metodu hocas
Ammoniusun retme metodolojisine dayanmaktadr. Ammonius, anlalmas g
fakat etkili bir filozof idi. Muhtemelen nc yzyln balarnda skenderiyede bir
okul kurar (Stamatellos 2002: 4). Bu okulda manevi hayat ve ruhun arnmas,
entelektel geliimden daha nemli grlyordu. Zaten bu okula gelenler de felsefe
alannda kendilerini yetitirmi olan insanlard. Onlarn bu okula gelme amac
yetkinlemek idi (Plotinus 2006: 63). Plotinus da bu amala Ammoniusun canl
seminerlerine katlr ve hocas Ammoniustan ok ey renir. Bununla birlikte ayr bir
okul kurarak burada kendine zg yeni bir Platon yorumu gelitirir. Nitekim
Dokuzluklar, onun mull dnme tarzn yanstr ve okuyucu burada zgr ve canl
felsef tartmay hisseder, Plotinusun derslerdeki sesini duyar gibi olur (Stamatellos
2002: 5).
Plotinusun gerek szel anlatm tarz, gerekse yazlar sistematik olmayan zgn
felsef soruturmalardr. O, Dokuzluklarda metinlerin filolojik analizlerinden ok
felsef yorumlaryla ilgilenen bir filozof portresi sergiler. Sz konusu sistematik
olmayan tutum, kadim metinlerin skolastik olmayan yorumlarna bir tepki olarak
anlalabilir. Hatta Plotinusun skenderiyede Ammonius ile almas ve daha sonra
Platonculuun merkezi olan Atinadan ok uzakta bir yerde, Romada bir okul kurmas,
onun kendisini geleneksel Platonculuk Akademisinden gerekten ayrma isteinin
gstergesi olarak okunabilir. yle ki onun Platon Akademisinde kald srece zgr
ve zgn olamayacan dnd iin yeni bir felsef yorum tasavvur ederek ayr bir
yerde ayr bir okul kurduu tahmin edilmektedir (Stamatellos 2002: 5).
Nitekim Plotinus, 800 yllk Yunan felsefe mirasn mthi bir sentez ierisinde
bir araya getiren yeni bir felsef yorum gelitirir. Direk referanslar yerine beslendii
dncelere daha ok, iktibas ve anma yoluyla yer veren (Gerson 2006: 11) Plotinus
kendinden ncekilerin metinlerine ynelik sradan bir okuma yapmazd. Aksine o, bu
metinler zerinde sra d nitelikte orijinal yorumlar yapard. Ayrca okuduu metinleri
abucak kavrar ve youn, felsef derinlikteki bir pasaj ya da kuram zerinde aklama
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
146 2016/26

yapma gerei duyard. Bu bakmdan, kendi rencilerinden Longinus gibi filozoflar

deil ama salt filolojistleri eletirmeden edemezdi (Gerson 2006: 13-14).
Plotinus derslerinde kendisinden nce yazlm olan felsef metinleri zgn bir
biimde yorumlamakla birlikte ou zaman kendi dnceleri zerinde younlard.
Felsef bir sorun etrafnda biimsel ve sistematik yorumlar gelitirmek yerine kendi
ilham gcn ve zgn dnme tarzn derslerine yanstrd. Porphyry, Plotinusun
felsef slbuna ynelik olarak yapt bu tespitlerini, Plotinusun yazlarndaki
dnceyle ykl olan zl felsef ifadeleriyle delillendirmektedir. Yine Porphyrynin
aktard zere Plotinus, srekli ve spontane bir tarzda yazarak kendi dnce zincirine
dalp gitmeyi, bu dnce selinde akp gitmeyi tercih ederdi. Fakat ne yazk ki onun
grme gcndeki zayflk okuma ve revizyon yapmasn zorlatryordu. Ayrca bu
durum onun gramatik hatalar yapmasna sebep oluyor ve metinlerinin anlalmasn
zorlatryordu. te Plotinus, grme gcndeki zayflktan dolaydr ki Porphyryu
yazlarnn yazlmasndan ve dzenlenmesinden tevdi klm idi (Stamatellos 2002: 5-6).
Plotinusun anlalmasn zorlatran bir baka unsur, onun felsefesinin metafizik,
epistemoloji ve etik olarak basit bir biimde geleneksel kategorilere ayrlamaydr.
nk onun yazlar sistematik bir yapya sahip deildir. Ayrca onun, uzun ve
karmak bir felsefe geleneinin izlerini ve birikimlerini ierisinde barndryor olmas
anlalmasn zorlatran bir dier unsur olarak grlebilir (Gerson 2006: 1).
Son olarak Plotinusun karakterinden sz edip, sonra da felsefesinin
muhteviyatna geebiliriz. Plotinusun, genliinde hareketli, hogrl ve yaratc bir
kiilie sahip olduundan sz edilir. Porphyrynin Plotinusun yaamna dair
yazdklarndan anlyoruz ki Plotinus, yaamnn daha ge dnemlerinde zgn, eletirel
ve felsef bir zihne sahip olmakla beraber, grme duyusu zayflam bir mistik olarak
kar karmza. O ayrca gereki bir kiiydi. Asketik bir karaktere sahip olmakla
birlikte evinin kaps btn arkadalarna akt (Corrigan 2005: 1). Yeni-Platonculuun
ou zaman bakalarn ihmal ettii dnlse de aslnda Plotinusun kendi hayat bu
dnceyle att sylenebilir. Porphyry, Plotinusun nce kendisi iin sonra da
bakalar iin yaadn syler (Corrigan 2005: 2). Nitekim Romada Plotinusa sk sk
bir yardm ve tavsiye isteme amac ile bavurulduundan sz edilir. Orada Plotinusun
bir eit manevi rehber gibi grld sylenebilir. Zira o, evini ocuklara ayor ve
onlarn hamisi gibi davranyordu. Tm bu davranlar neticesinde Plotinusun pek ok
dost edindii yazlmaktadr (Copleston 1993: 463-464).

3. Plotinusun Felsefesi
Genellikle, mparator Justinian tarafndan Atinadaki Platon Akademisinin
kapatlmas ile ilikilendirilen Yunan dncesinin son dnemi Plotinusla balar. Bu
bakmdan Plotinus, ge dnem Yunan felsefesi geleneine aittir. Bu dnemde Yunan
dncesi olgun bir kavray ve ayr bir ihtimam ile karakterize edilir. Dokuzluklar bu
bakmdan felsef tartma ve eletiri iin paha biilmez bir kaynak olarak grlr.
Plotinusun yaz stili detayl bir biimde ifade edilen tartmalarla felsef ve iirsel bir
ritim tamakla beraber ak bir sistematik yapdan yoksundur. Buna ramen Plotinus ne
bir felsefe tarihisi olmutur, ne de kendinden nceki kaynaklar salt literal bir biimde
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 147

savunmay ve muhafaza etmeyi amalamtr (Stamatellos 2002: 3). Bu yzden

Plotinusun felsefesi, Platonculuun geliimindeki ak bir yenilik olarak grlr ve
Plotinusun almalar Yeni-Platonculuk hareketinin balangc olarak kabul edilir
(Stamatellos 2002: 1).
Yeni-Platonculuk, Helenistik dnemde ykselie geen aklc felsefelerle
gizemci dinler arasndaki yklan kpry tamir etmeye alan bir dnce okuludur.
Platon felsefesindeki daha ok din ve metafizik cephelere odaklanan yeni-Platonculuk
MS. 3. yzylda Plotinusun almalaryla zirve noktasna ular (Tarnas 2013: 142).
Yeni-Platonculuun bu ekilde ykselie gemesi ve rabet grmesinin tesadf bir olay
olduunu sylemek olduka zor grnmektedir. Zira Helenistik dnemde yalnzca
phecilik ykselie gemekle kalmam, bilim de son derece aklc bir hviyet
kazanm idi. Tm bunlarn yan sra yine bu dnemde Pisagor, Platon ve Aristoteles
felsefelerindeki din eler bir tarafa atlnca, kltrn dine ve duyguya ynelik
taleplerini karlamak zere Grek, Msr ve ark kkenli olan ok eitli gizemli dinler
ortaya kmaya balamtr (Tarnas 2013: 133). Elbette ki bu dnemde hem Platon hem
de Aristoteles, farkl ynlerine arlk verilerek de olsa okunmaya ve aratrlmaya
devam ediyordu. Ancak o zaman, hkimiyeti ele geiren iki felsef ekol sz konusu idi:
Stoac ve Epikrc okullar. Bu iki okul erken dnem Yunan dncesine ok ey borlu
olmasna ramen son derece kafa kartrc bir ortamda ahlk nasihatler vermeyi ve
hayatn nasl idame ettirilebileceine dair tavsiyeler vermeyi yelemekteydi (Tarnas
2013: 130). Her ne kadar Roma mparatorluunun zirvede olduu dnemde Stoaclk
bir dnya gr haline gelmise de imparatorluun kne doru artk insanlar
tatmin edemez bir duruma gelmiti. Tm bu gelimeler neticesinde .S 2. yzyln
sonlar itibariyle insanlar dnyada faal olmay salk veren felsefelerden ziyade
mnzevilie meyyal olan felsefelere ilgi duymaya balamt. te dnyadan el etek
ekmeyi salk veren felsefelerden birisi de Yeni-Platonculuk idi (Alatl 2010: 106).
Yeni-Platonculuk ve daha da nemlisi Plotinusun felsefesi rengrenk ve
karmak bir tarihe sahiptir. Platonculuun tarih boyunca geirdii deiik evrelerden
biri olmas dolaysyla Plotinus felsefesinin uzun bir gemii olduu sylenebilir.
Nitekim Platonculuk kimileri tarafndan sre iindeki Platonculuk (Gerson 2006: 14)
olarak adlandrlr. Gerekten de Plotinusun mirass olduu Platonculuk kendisini
sre ierisinde eitlendirmi ve belli bir evresinde de Yeni-Platonculuk olarak tezahr
etmitir. ok daha geriye gidip anlatacak olursak Platonun balatt Akademinin
tarihi be dneme ayrlr. Birinci Akademi, Platon ve onun ardllarnn akademisidir.
kinci Akademi, milattan nce drdnc yzyln sonlarnda ve nc yzyln
balarnda yaayan skeptik filozof Arcesilausun akademisidir. ncs skeptik
Carneads Akademisidir. Drdncs, yine Carneadsc retorii benimseyen Carmides ile
milattan nce ikinci yzyln eklektik ve rafine phecisi Larissal Philosun akademisi,
beincisi ise milattan nce birinci yzyln eklektik dnr Ascalonlu Antiochusun
Akademisidir. Akademinin tarihi genel olarak incelendiinde grlecektir ki, Platonla
balayan ve onun rencileri ile srdrlen teorik Platonculuk belli srelerden sonra
de gemitir. Kuramsal Platonculuk bir d yaarken phecilik ise ykselie
gemitir (Gerson 2006: 15).
Belli dnemlerde ise Akademi neredeyse yok olma tehlikesi geirmitir. Ama
yine de milattan nce birinci yzylda Atina dnda, zellikle de skenderiyede
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
148 2016/26

Akademi yok olmaya yz tutmuken, Atinada milattan sonra birinci ve ikinci

yzyllarda metafizik ve etik-asketik bir sistem eklinde, Eudorus ve bakalar ile
birlikte yeniden ykselie geer. Bu ykseli aama aama ve srekli bir biimde,
olgunlaarak ve kendi kendisini metafizik konularda srekli yenileyerek daha nceki
yzyllardaki materyalist ve skeptik felsefelerden ayr bir biimde devam etmitir
(Gerson 2006: 15).
Tm bu gelimeler dikkate alndnda, Plotinusun felsefesi 2. ve 3. Yzyllarda
skenderiyede metafizik, teolojik ve ruhsal meselelerle ilgili canlanma gz nnde
bulundurulmakszn anlalamaz. Bu dnemde skenderiye evresi, Plotinusu zellikle
metafizik ve insan felsefesi konularnda etkileyen Philo Judaeus ve Middle Platonism
(Gerson 2006: 15) gelimi idi. Yine saylar ve ilkeler doktrininin metafiziksel bir
boyutta canlanmas bu dnemde meydana gelir. Ve ok daha nemlisi, skenderiye
Plotinusun da yaklak on bir yl boyunca dhil olduu Ammonius Saccasn okulunun
kurulmasna tank olur (Gerson 2006: 12).
Plotinusun dncesi, yaklak 800 yllk felsef ve entelektel birikimi
ierisinde barndrd iin merakl ve ilgili bir Dokuzluklar okuyucusu burada Sokrates
ncesi, klasik ve Helenistik dnemin yazarlarndan yaplm dolayl ya da dolaysz
iktibaslara rastlayabilir. Nitekim Plotinus, Pythagorasn, Heraclitusun Empedoklesin
Anaxagorasn, Sokratesin, Platonun, Aristotelesin, Stoaclar ve Epikrclerin
adlarn anmaktan geri durmaz (Stamatellos 2002: 1). Fakat o, hepsinden nce kendisini
Platonun takipisi olarak grr. Zira Platon gibi Plotinus da insann bedensel olmayan
yaam dnyasnn bedensel durumundan deer bakmndan daha stn olduunu
dnyordu. yle ki bu gr onlar Aristotelesilerden, stoaclardan, epikrclerden
ve Hristiyanlardan ayryordu (Gerson 2006: 7). deler doktrini Plotinusu Platona
yaklatran bir baka konudur. Ama Plotinusun felsefesi Platoncu ideler doktrinine
dayanmakla beraber yeni eler de ihtiva etmektedir. Bu balamda Plotinusun ideler
doktrinine amallk dinamizmi, hiyerari, sdr teorisi ve tabiatst mistisizm gibi
eitli yeni ve tanmlayc zellikler (Tarnas 2013: 144) ilave ettii sylenebilir.
O halde Plotinusun Platondan alm olduu temel tezleri u ekilde sralamak
mmkndr: 1. Dnlr ve duyulur olann birbirinden ayr olmas. 2. Dnlr
olana kurucu bir rol atfedilmesi. 3. dealar ve idealardan pay alma kuram ve 4. Ruhun
lmszl ve hatrlama retisi (Plotinus 2006: 2). Platondan ald bu tezleri kendi
dncesi ierisinde harmanlayan Plotinusun felsefesinin en belirgin zellii
mistisizmdir. Zira Plotinusta ama, dncenin de tesine gemektir. Plotinusun
felsefesinde Tanr, varln ve dncenin tesinde olduundan Tanrya ulamann yolu
mistik deneyimden geer. te bu yzden Plotinusu felsefe bir mistisizmdir. Buna gre
filozof ancak bedensel balarndan kurtulup zht hayat yaad zaman dncenin ve
teorinin tesine geebilir (Plotinus 2006: 4-5) ve Tanryla iten bir birleme yaar
(Plotinus 2006: 137).
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 149

a. Bir/Tanr
Plotinusun felsefesinin mistik bir felsefe oluu, onun Tanr ve varlk tasavvuru
ile ilikilidir. Her eyin ilk ve tek kayna olan Tanry yahut Biri 1 varlk olarak
grmeyen ve tam da bu nedenle onu herhangi bir sfatla tanmlamaktan imtina etmeye
alan Plotinus, bu dncesi ile pek ok Yunan filozofundan olduu gibi Platondan
da ayrlr.
Bilindii zere Platonun Tanrs varlktan stnd fakat idelerden stn deildi.
Zira Tanrnn kendisi bir ide idi. Bir ideydi fakat idelerin en stn idi. Oysa
Plotinusun Tanrs ideleri de aar ve tam da bu sebeple dnce ile kavranamaz. Buna
gre Tanr, en yksek soyutlama olduundan, ona ancak mutlak, kkten bir soyutlama
vastasyla ykselebiliriz (Weber 1998: 112). Yani Tanr, idelerin stnde
bulunduundan, Tanrya varmak iin, her trl ideyi bir yana brakmak gerekir;
eyann bu en yksek noktasna geldii vakit, dncenin, buraya kmak iin
kulland merdiveni atmas, kendi kendinden vaz gemesi ve temaa (contemplation),
tapnma (adoration) olmas lazmdr. Tanry ister dnce ile ister dille tespit etmeye
almak, onu kaybetmektir (Weber 1998: 112).
Plotinus, varln ilk ilkesini varln ve dncenin tesine yerletirmekle klasik
Yunan dncesinden ayrlmtr. Fakat varln ilk ilkesi ile itigal etmesi ve Biri
felsefesine konu etmesi bakmndan Yunan felsefe geleneine bal kalmtr Bilindii
zere klasik Yunan metafiziinin temel sorunlarndan birisi birden okun nasl
tredii sorunudur. Bir ile ok arasndaki iliki sorunu pek ok filozofun merak ettii
ve zmeye alt bir sorun olmutur. Pek tabii olarak Plotinus da nceki
filozoflardan miras kalan bu sorunu biliyordu ve nitekim kendisi de bu sorunu zgn bir
ekilde zmeye alan bir filozof olarak kar karmza. Fakat Plotinusu kendisinden
nceki filozoflardan ayran bir baka husus daha vardr. O da Bire ilikin olarak
sorduu niin sorusudur. Yani o, kendisinden nceki hibir Yunan filozofunun
sormad zor bir soru sordu: Bir niin vardr? Oysaki byle bir soru Platon ve
Aristoteles metafiziinde son derece sama grlrd. nk Bir, onlarn
metafiziklerinde sebebi hakknda soru sormann imknsz olduu koulsuz bir ilk
prensip olarak kabul edilirdi. Zira ilk prensibe ilikin niin sorusu, sonsuza dek bir
baka niin sorusunu gerektirecektir (Gerson 2006: 28).
Plotinus varl varlk ile temellendirmez. Zira ona gre varlk, kendi temeli
olamaz. Bu yzden o, ontolojiden ziyade jeneoloji ile ilgilenir. Varln nasl var
olabildiini, varln kaynan ve temelini soruturur (Plotinus 2006: 2). Ve
muhtemelen, Hristiyanlarn ve Gnostiklerin etkisi altnda kalarak sorduu, Bir niin
vardr? sorusuna Yunan dncesi balamnda bir hayli devrimsel bir yant vererek,
Birin varlk nedeninin zgrlk olduunu syler. Yani varlk, kendi kendisini reten
zgr aktivitesi nedeniyle vardr (Gerson 2006: 28-29). Bu zgr aktivitenin bir
sonucuyla olsa gerek btn bir kinat olutan mteekkildir. Buna gre kinat, Bir ile

1
Plotinus, Tanr ifadesini kullanmaz ancak Bir olandan bahseder. Onun Bire atfettiklerinden
ve Bire ilikin dncelerinden hareketle Birden Tanry kast ettii anlalr (Zerrin
Kurtolu, Plotinusun Ak Kuram, Asa Kitabevi, Bursa, 2000, s. 11).
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
150 2016/26

Birden sdr etmi olan okluka doru srekli bir olu ile vcud bulur (Tarnas 2013:
144).
Plotinus Birden Tanry kast ettiine gre Tanr, evrenin kayna olmu olur.
te bu bakmdan Plotinusta hem din ve hem de felsef bir esin sz konusudur. Ayrca
o, felsefesini kurtulu retisine dayandrmakla da din ve felsef bir yol izler.
Gerekten de Plotinus, felsefesindeki din eleri mantksal bir emayla birletirir.
Felsefesindeki temel gaye ruhun kurtuluu olmakla birlikte evren hakknda felsef
aklsal bir aklama getirir. Bu yzden Plotinusta dinsel evren tasavvuru ile felsef
evren tasavvuru bir araya gelir. Buradaki ama, ruhun kurtuluu, yani ruhun zne
kavumasdr. Felsefe ise bu esas gayeye ulamak adna bir ara olarak grlr.
Plotinusun metafizii de bu ama ekseninde ekillenir (Arslan 2010: 55-56). Aslnda
bir anlamda felsefe ruhun kurtuluuna hizmet etmi olur (Arslan 2010: 73).
Plotinusa gre ruh, tanrsal dnyadan maddesel dnyaya dt iin
mutsuzdur. Bu dnyada bir beden ierisinde bulunmaktan utanan ruh tanrsal dnyaya
geri dnmek ve Birle birlemek istemektedir. Nitekim ruh lmle birlikte tanrsal
dnyaya geri dnecektir. Fakat eer ruh, kendisine sonradan bulaan ktlkleri
temizleyebilirse lmeden nce bile Bire ulaabilir ve onunla birleebilir. Ve ruh, bu
manevi yolculuunun sonunda kurtulua ve mutlulua kavuur (Arslan 2010: 71-72). O
halde Plotinusta ruhun geldii yere yani Tanrya ulamasnn yolu arnmadr. Peki ruh,
Tanrdan nasl ayrlm, ondan nasl ayr dmtr. Bunu anlamann yolu, Plotinusun
varlk anlayn, metafiziini anlamaktan geer. Zira Ruh da dier varlklar gibi Birin
tamasyla meydana gelir ve bu tama hiyerarik bir yap arz ettiinden Ruh Tanrdan
uzak dm olur.

b. Tama/Treme
Plotinusa gre evren Birden taar. Buna gre varln var olabilmesinin mutlak
koulu Birdir, yani Tanrdr. Varln var olmas Bire baldr fakat Birin kendisi
varlk deildir. Daha nce de belirttiimiz gibi Plotinus, Bire varla ait nitelikler izafe
etmez. Aslnda Bir ve yi olmak dnda Tanry pozitif nitelikler ykleyerek tarif
etmekten imtina eder. Zira onun nezdinde Tanr, yledir, byledir demek Tanry
snrlandrmak anlamna gelir (Copleston 1993: 465). Zira Plotinusta Bir, sze
gelmeyen bir gerekliktir:
Bir gerekte szle anlatlmaz; hakknda ne sylerseniz syleyin herhangi bir ey
olduunu syleyeceksiniz. Oysa her eyin tesinde olan eyin, ulu Zeknn tesinde
olan eyin, her eyde bulunan gerekliin tesinde olan eyin ad yoktur; nk (olsayd
.n) bu ad ondan baka bir ey olacakt; o btn eyler arasnda herhangi bir ey deildir
ve onun hi ad yoktur; nk bir sjeden bahseder gibi onun hakknda hibir ey
sylenilmez (Plotinus 1996: 71).
Bu adan Plotinusun felsefesi, szle anlatlamayana ilikin bir felsefedir. Bu
yzden Plotinus, Biri anlatabilmek iin, sembolik anlatma benzer bir dil kullanmak
zorunda kalr. Efsanelerden dn ald alegorik bir dil kullanr (Plotinus 1996: 3-4).
Tm bunlarla birlikte Birin varln tesinde olmas demek, Birin hibir ey olduu ya
da var olmad anlamna gelmez. Bu daha ok, Birin, bizim tecrbe ettiimiz btn
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 151

varlklar amas anlamna gelir (Copleston 1993: 465). Bu bak asna gre Bir, insan
tasavvurunun tesindedir: O, her eyi meydana getirir fakat kendisi hibir ey tarafndan
meydana getirilmi deildir. Kendisi gzel olmad halde her gzelliin kayna,
kendisi hibir forma sahip olmad halde her formun kayna, kendisi dnen ve zeki
bir varlk olmad halde her dncenin ve her zeknn kayna, kendisi tam anlamyla
bir ey olmad halde, her eyin prensibi, ls ve gayesidir (Weber 1998: 111) Tm
bunlar u anlama gelir: Tanr her eyin kaynadr ve tam da bu sebeple o, u veya
udur eklinde snrlandrlamamaktadr. Burada Tanr veya Bir, a benzetilebilir.
Grmenin gerekleebilmesi iin karanlk, a ihtiya duyduu halde nasl ki k
kendi kendine yetiyor ve grme ihtiyac duymuyorsa Birin durumu da bunun gibidir.
Plotinusta Bir, var olan her eyin aslnda tek bir ey olduunu anlatr (Arslan
2010: 58) Bu dnceden hareketle Plotinusun Tanr tasavvurunun panteizme iaret
ettii ileri srlr. Zira Plotinus Tanry Platon ve Aristoteles gibi evrenin dnda
duran akn bir varlk olarak grmez. Tanry Stoaclar gibi tz bakmndan evrenden
ayr fakat etkinlii ve ilevi bakmndan evrenin iindeki bir g olarak da kabul etmez.
Plotinusta evren Tanrdan taar, yani Birin oklamas sonucunda meydana gelir
(Arslan 2010: 83). te bu bakmdan Tanrnn tezahr ve tecellisi olan evrenin
Tanrdan bamsz tzsel bir gerekliinden sz edilemez.
Plotinus, evrenin Birden trediini sylerken Bire bir irade atfetmez. Birin
tamas ve bu tama neticesinde Zekann ve Ruhun ortaya kmas Birin doasndan
kaynaklanr. Birin doas varlk olduu iin zorunlu olarak taar ve varl meydana
getirir (Arslan 2010: 61). Bir, hibir ey aramad, hibir eye sahip olmad ve
hibir eye ihtiyac olmad iin yetkindir; yetkin olduu iin bolluk olur ve bolluk
olma, ondan farkl bir eyi meydana getirir (Plotinus 1996: 21) Ayrca Bir,
mkemmeldir ve mkemmel olan daima bir ey meydana getirir (Arslan 2010: 89).
Birden nce, Zek, sonra da Ruh trer. Daha dorusu, Plotinusun metafiziinde
Zek, Birden trerken, Ruh da Zekdan trer. Plotinus, Zeknn tremesini u ekilde
anlatr:
Tremi ey Bire doru dner; o Birin soyundandr ve bakn kendine doru
dndrerek Zek olur; Tremi varln, Birle ilikili biimde, tremesini
durdurmas, varlk olmasn; bakn kendine dndrmesi ise Zek olmasn
salar ve o Bire bakmak iin durduundan, hem Zek hem de varlk olur
(Plotinus 1996: 21-22).
Zekdan da Ruh yle trer:
Zek, Bire benzedii iin gcn da aktmak suretiyle tretir. Onun meydana
getirdii ey, bizzat kendinin bir imajdr; o kendinden nce olan Bir gibi darya
dklr, dkld de. Varlktan kan bu fiil Ruhtur; bu tremede Zek hareketsiz
kalr. Ayn ekilde, Zekdan nce olan Bir de Zeky tretirken hareketsiz kalr
(Plotinus 1996: 22).
Plotinustan yaptmz alntlarda grld gibi Bir, Zeky trettii srada
hareketsiz kalp, Zek da Ruhu trettii srada hareketsiz kalrken Ruh, bir eyi
meydana getirirken hareketsiz kalmaz. Aksine, geldii varla doru dnerek dourgan
olur ve farkl bir hareketle ters ynde ilerleyerek, bitkilerde, tabiatta, duyum demek
olan, bizzat kendisinin bu imajn tretir. Bununla birlikte hibir ey, kendinden nce
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
152 2016/26

gelen eyden koparak ayrlmaz; bylece ruh, bitkilere kadar ilerler gibi grnr; bitkisel
ilke ruha ait(Plotinus 1996: 22) olduu iin, ruh bir anlamda bitkilerde de ilerler; fakat
bu ilerleme bitkilerin tesine kadar gitmez. Ruh bitkilere gelir; nk orada aa
blgeye kadar inerek, bu tremede ve aa varlklara kar ilgisinden dolay bir baka
varoluu meydana getirir (Plotinus 1996: 22) Plotinusta Birden son varla kadar
aamal bir treme bu ekilde gerekleir. Treyen eyin sras, kendini treten eyin
srasndan aadadr (Plotinus 1996: 22) Ve her aamada treyen varlk, kendisinden
tredii varlk ile z bakmndan ayndr. Yaptmz alntlardan anlald gibi
Plotinusta hiyerarik bir varlk tasavvuru sz konusudur. Bu hiyerarinin en tepesinde
Bir (Tanr) bulunur. Srasyla Zek ve Ruh ise Tanrnn kendisini ayr dzlemde
ortaya koymasndan baka bir ey deildir (Arslan 2010: 56). Zek da ruh da en
nihayetinden Birden taan farkl varlk tarzlardr. Fakat hiyerarik bir yap sergileyen
bu varlk tasavvuru z itibariyle spirtualisttir. Zira Plotinus, maddenin kendi bana bir
gereklik olmadn dnr (Arslan 2010: 57). Bu dncesiyle Plotinus, pek ok
Antik Yunan filozofundan ayrlr. Zira Antik Yunan filozoflarndan ou, maddenin
kendi bana bir gereklii olduunu dnyorlard. Onlar evreni Tanrdan bamsz
ezeli varlk olarak gryorlard (Arslan 2010: 57). Oysa Plotinusta evrenin varl
Tanrnn varlna baldr, ona tabidir. Tanrnn var olmamas, evrenin var olmamas
demektir (Arslan 2010: 84).

c. nsan ve Ahlak
Plotinusta insanlar da bilme yetenekleri bakmndan yukarda szn ettiimiz
varlk tarzlarna tekabl eden bir yap sergilerler. Nitekim Plotinus, yetenekleri
bakmndan tip insandan sz eder. Plotinusa gre her insan zekdan nce duyu
deneyimini kullanr. Fakat baz insanlar duyu izleniminde kalrlar ve duyu nesnelerinin
hayatlarndaki ilk ve en son eyler olduklarna inanrlar. te bu insanlar, Plotinusun
tanmlad insan tiplerinden birincisidir. Ona gre bir dier insan tipi vardr ki o da
baya nesnelerin biraz stne ykselebilen insanlardan oluur. Fakat en st noktay
grmeye onlarn da gc yetmez. Yine de ruhun st blm onlar ho olandan edebe
uygun olana gtrebilir. Bu insanlar erdemli szlerine ramen dnyann nesnelerin
arasna yeniden derler. nk sabit bir noktalar yoktur (Plotinus 1996: 25-26)
nc grup insan tipi vardr ki onlar, glerinin stnl ve grlerinin
keskinliiyle Tanrsalla erimi (Plotinus 1996: 25-26) insanlardr. Onlar bulutlarn
ve dnya karanlnn stne ykselirler; btn dnya nesnelerine yukardan bakarak
orada ikamet ederler: Amasz bir uzun koudan dnen insanlarn iyi ynetilmi bir
lkeden holandklar gibi, gereklik blgesinden holanrlar (Plotinus 1996: 25-26).
Plotinusta varln her bir aamasna karlk gelen insan tiplerinin olmas,
makro kozmostaki hiyerarik yapnn aynsnn insan dzlemde de var olduunu
gsterir. Fakat burada bir zorunluluk deil, tamamen iradi bir durum sz konusudur.
Yani insan ruhlarnn, yukarda izah edildii zere mertebeden birine ait olmas
insanlarn kendi eserleridir. Aslnda insan ruhlar, balangta Tanrnn bilincine sahip
gksel ruhlar iken, daha sonra bencil bireyler olmaya karar verenler Tanrsal hayattan
koparlar ve bylelikle Tanrsal mertebeden dnyevi mertebeye derler (Weber 1998:
117).
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 153

nsan ruhlarnn mertebe bakmndan farkl farkl oluu ruhun doasyla ilgili bir
durumdur. Plotinusta ruh zgr bir doaya sahiptir ve bu yzden o, cismani dnyann
arsna uyup maddeye ynelebilecei, derek dnyevi bir organizmada
cisimleebilecei gibi akla doru ynelerek entelektel bir hayat da yaayabilir (Weber
1998: 116-117). Ama Plotinusta esas ama, insan hayatnn gayesi, ruhun temizlenerek
git gide Tanrsal varla benzemesidir (Weber 1998: 118). Fakat burada Plotinusun
Tanrnn varln ve dncenin tesinde olduuna ilikin olan dncesini hatrlarsak,
Tanr erdemlere sahip midir, sorusu sorulabilir. Buradan hareketle bir baka soru daha
sorulabilir: Hibir varla benzemeyen nev-i ahsna mnhasr olan Tanrya benzemek
mmkn mdr? Bu soruya, evet, benzemek mmkndr eklinde bir yant
verdiimiz takdirde Tanryla insann ayn erdemlere sahip olduunu sylemi olmaz
myz? Plotinus, tm bu soru iaretlerini metaforik bir aklama ile gidermeye alr.
Duyulur ev, mimarn dncesindeki eve benzese de onunla ayn deildir; duyulur
evde dzen ve orant vardr; halbuki dnlr evde ne dzen, ne orant, ne de simetri
vardr (Plotinus 1996: 143) Yani bizler, erdemi tekil eden dzen, orant ve uyumu
dnlr dnyadan alyoruz; fakat dnlr varlklarn bu uyuma, bu dzene, bu
orantya ihtiyac yoktur (Plotinus 1996: 143). Dolaysyla kendisinden ancak dnce
yoluyla sz edebildiimiz Tanrnn erdeme ya da erdemlere ihtiyac yoktur. Erdemin
ona bir yarar da yoktur. Dolaysyla erdemin bizi dnlr varla benzer
klmasndan, zorunlu olarak, erdemin bu varlkta bulunduu sonucu kmaz (Plotinus
1996: 143).
Erdemlerin insan hayat asndan anlam ve nemi olduuna dikkat Plotinus,
dnyadan uzaklap, gittike Tanrsalla yaklama idealini filozofun grevi olarak
grr. Buna gre bir filozofun ahlaki ve zihni bakmdan z disiplinini salamas, maddi
dnyadan ve beeri eilimlerden uzak durmas ve derece derece Mutlaka doru
i/deruni bir yolculuk (Tarnas 2013: 144) yapmas gerekir. Filozofun geirdii bu
manevi yolculuk sayesinde yaad aydnlanma an dnyevi bilgiyi atndan tarif
edilemez bir andr. Bu esnada zne-nesne eklindeki bir ayrm ortadan kalkmtr. te
bu, filozofun Bir olanla btnletii tefekkr ve keif arzusunun nih kemal
noktasdr (Tarnas 2013: 144).
O halde Tanrsal olanla birleme ncelikli olarak arnmay gerektirir. Bu arnma,
dnyasal ya da duyusal olandan uzaklap Tanrsal olanla manevi birleme yaamak
isteyen her bir insan iin gerekli ahlaki bir aama olurken, filozofta olmas gereken
temel bir ahlaki zellik olarak karmza kar. Yani Plotinusun szn ettii
arnmann, dier insanlardan farkl olarak filozofun vazgeilmez bir zellii olduu
anlalr. Peki, arnma, insanda ne gibi deiikliklere yol aar? Plotinusa gre, ruh,
bedensel olan eylerden arnd zaman artk:
tasalarndan tamamyla kurtulmutur; sadece dnlr zevkleri hisseder;
kayglarn, sadece onlar tarafndan rahatsz edilmemek iin giderir, onlardan bu
amala kaar; bir dereceden sonra artk zdraplarn hissetmez veya bu, onun iin
mmkn olmazsa, cannn yandn hissettirmeden onlara katlanr ve bakalaryla
paylamakszn onlar azaltr; gc yettii lde iddetli duygular tamaz;
yapabilirse, fkenin kendisine hkim olmasna izin vermez; fakat arada srada
olan ve zayflayan irade d kargaay bedene brakr; onda hibir korku yoktur
(nk istemedii halde bazan korkuya bir eilim tasa da onu hissetmez); Sonu
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
154 2016/26

olarak o, korkunun onu bir tehlikeye kar uyarmas durumu hari, korkusuzdur
(Plotinus 1996: 147).
Plotinusun bu dncelerinden anlald gibi ruhun kurtuluu ve bylelikle
Tanrsal olana kavumas her trl bedensel balardan kurtulmasna baldr. O halde
Bire kavumak, Bir le birlemek zhd hayatn ve teemml gerektirir. Bu da
Plotinusun felsefesinin ahlaki zn oluturur. Kendisini bedenin alkoyamad
bireyin ruh, nce kendisinden tat klli ruh ile sonra aklla ve en sonunda ise Bir ile
olan birliini kefeder. Kendisinin Birden sudur etmi bulunduunu, Birin
kendisinde temessl ettiini anlar ve hatta vecd haline erince Birin bizzat kendisi
olduunu grr (Kumeyr, 1976: 144) Demek ki, insan kendi kendisine yeten bir varlk
olarak gren Epikrosuluk ve Stoacln aksine Plotinusta insann kendisini
gerekletirmesinin ve ahlaki olgunlua erimesinin yolu Tanryla olan ilikisinden
geer.

SONU
Plotinusun felsefesine dair buraya kadar anlatlanlardan hareketle Plotinusun
dncelerindeki temel ahlaki motivasyonun Tanrya istinat ettiini syleyebiliriz. Zira
Plotinusta ruhunu ktlklerden ve maddi olandan arndrarak Tanryla ya da Bir
olanla mistik bir birlemeyi hedefleyen insan her ne kadar ahlaki olgunluunu en
temelde kendi abas ile elde etmeye alsa da bu ahlaki ynelimin esas belirleyici saik
Tanryla kurulan dikey bir mnasebettir. Eer Tanryla ve kozmosla kurulan bir iliki
biiminin, insann dnyay nasl anlamlandraca ve bu dnyadaki yaama tarz
zerindeki etkisi gz nnde bulundurulacak olursa Plotinus felsefesinin ahlak felsefesi
ile dorudan bir mnasebet ierisinde olduu kolaylkla grlebilir.
Nitekim Plotinusun iinde yaad dnemin tarihsel koullar gz nnde
bulundurulduunda Plotinus felsefesinin siyasi ve toplumsal bir buhran dnemi geiren
Roma devletinin yurttalarnn manevi ve ahlaki bir aray ierisinde olduklar bir
zamanda kendini gsterdii grlr. Bu dnemde politik birlii paralanan Roma
devleti, dinsel formlar altnda yeni birlik ve evrensellik modelleri bulmaya alyordu
(Kurtolu 2000: 41) Sz konusu tarihsel koullar ierisinde yaayan Plotinusun felsef
kaygs da yaamlarn eitli dinlerle anlamlandrmaya alan dnemin Romal
yurttalar gibi dini kayglarla i ie gemiti. yle grnyor ki bu dnemde felsefe,
III. Yzyl Roma devletinde ortaya kan dini ve mistik eilimlere kaytsz kalamam,
bir yandan Yunan rasyonalizmine bal kalmaya alrken dier yandan dnemin dinsel
gerekliiyle de yzlemitir. Bu balamda Plotinusun felsefesi de dini bir eilimle
felsefenin i ie geiinin bir rneini oluturur (Kurtolu 2000: 41).
Plotinus, Yunan felsefesinden ald pek ok eyi kendi felsefesine katmakla
beraber, ruh, lmszlk, arnma ve ruhun kurtuluu gibi dou kltlerinde ve sr
dinlerinin hepsinde yer alan dini temalar felsefe ile yourmutur. Ve ortaya dinin,
metafiziin ve etiin bir araya geldii felsef bir tarz ortaya kmtr. Bu balamda
Dokuzluklar adeta, akn olana gtren manevi bir rehber gibidir (Uzdavinys 2009: 29).
Gerekten de manevi bir rehber ya da retmen gibi yaayan Plotinusun Dokuzluklar
serisi ierisinde yaymlanan dnceleri Plotinusun yaam felsefesinin yanstr adeta.
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 155

Plotinusun felsefesindeki temel gaye, ktlklerden, bedensel ve maddi olandan

ruhsal ve zihinsel bir arnma yoluyla Tanrya yaklamak ve Tanryla mistik bir
birleme yaamak olduundan byle bir arnma insan en yksek ahlaki mertebeye tar.
Yani Plotinus bu balamda felsefi hayatn moral bakmdan ulalabilecek en yksek
seviye olduunu dnr (Inge 1917: 346) Onun felsefesindeki temel gayenin ruhun
kt eylerden arnarak kurtulua ermesi olduu gz nnde bulundurulduunda
Plotinusta felsefenin ahlaki ve dini bir motivasyonla belirlendii kolaylkla anlalr.
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
156 2016/26

A Short Essay on the Life, Personality and Philosophical

Style of Plotinus

Abstract
In our research about Plotinuss life story and philosophical doctrine, we have
tried to take into account the historical and social conditions of Plotinuss life
cycle. Within this scope, during his life it has been seen that different religious
beliefs of various communities living together in the Roman empire have united
with each other against materialism. Actually, in Rome where the East mystical
beliefs assumed a Greek form, religious dispositions and materialist tendencies
have started to rise simultaneously (Lange 1990: 101-102). Consequently, in this
period New Platonism has appeared before us as a representative act of anti-
materialism movements at a culminating point.
In this article while we are trying to evaluate the life, philosophical style and
thoughts together with the personality of a famous philosopher - Plotinus, we
scrutinize his thinking world based on the resources he used. According to this
study, it is possible to claim that the basic structures of Plotinuss thoughts were
found in the philosophers and power of thoughts before him. Besides, Plotinus
formed a unique form of the surviving philosophies- like Stoic and Epicurean
schools, neo-Pytagoreans, Cynics, the popular rhetors of the Second Sophistic and
Aristotelean science (Collins 2000: 126). Thus, he is mentioned as a philosopher
with his new emphasis and a great contribution for a change in the thought world.
Plotinus under his philosophical doctrine adjusted elements of the above
mentioned philosophers by purifying them of their materialism and used
Aristotelean categories, and Stoic elements such as the universal sympathy of
nature. Plotinus had a great influence on those who come after him as he was
influenced by his predecessors. Therefore, he left his infinite influence on
Christian, Islam and Jews thoughts, renaissance thinker like Marsilio Ficino, and
later the founders of English Romantism movement; Samuel Taylor Coleridge,
Emerson and Yeats (Corrigan 2005: 3).
Our article under the title, A Short Essay on the Life, Personality and
Philosophical Style of Plotinus, is divided into two sub titles in order to remark
the relationship between his life story and his philosophy. In the first sub title,
which is Plotinuss Life, Personality and Style of Philosophy, in one hand we
evaluate person, school and events affecting the progress of his thoughts, in
another hand we try to take into account the relationship of his life story with his
unique style of philosophy. The second sub title focuses mainly on his principal
characteristic thinkings. The above mentioned second sub title divides again into
three under sub titles describing about the three basic thoughts of Plotinus namely,
One/God, Derivation and Man and Moral, and ends up with final part of
Conclusion.

Keywords
Plotinus, Life, Personality, Style Of Philosophy And Thoughts, One/God,
Derivation, Human And Moral.
 Plotnusun Hayat, Kiilii ve Felsef slbu zerine Ksa Bir Deneme
2016/26 157

KAYNAKA
ALATLI, Alev, Batya Yn Veren Metinler I, Kapadokya MYO, 2010.
ARSLAN, Ahmet, lka Felsefe Tarihi 5, stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar, stanbul,
2010.
COLLINS, Randall, The Sociology of Philosophies, The Belknap Press Of Harvard
University Press, Cambridge, Massachusetts and London, England, 2000.
COPLESTON, F., A History of Philosophy, Image Books, New York, 1993.
CORRIGAN, Kevin, Reading Plotinus, Purdue University Press, West Lafayette, Indiana,
2005.
GERSON, Lloyd P., Companion To Plotinus, Cambridge University Press, 2006.
INGE, William Ralph, The Philosophy of Plotinus,Longman, Green an Co.,1917.
KUMEYR, Y., slam Felsefesinin Kaynaklar, ev. Fahrettin Olguner, Dergah Yaynlar,
stanbul, 1976.
KURTOLU, Zerrin, Plotinusun Ak Kuram, Asa Kitabevi, Bursa, 2000.
LANGE, Friedrich Albert, Materyalizmin Tarihi ve Gnmzdeki Anlamnn Eletirisi,
ev. Ahmet Arslan, Gndoan Yaynlar, Ankara, 1990.
PLOTINUS, Dokuzluklar I, ev. Zeki zcan, Aktel Yaynlar, Bursa, 2006.
PLOTINUS, Enneadlar (Semeler), ev. Zeki zcan, Asa Kitabevi, Bursa, 1996.
STAMATELLOS, Giannis, Plotinus and Presocratics, State University of New York
Press, 2002.
TARNAS, Richard, Bat Dncesi Tarihi I, ev. Yusuf Kaplan, Klliyat Yay., stanbul.
UZDAVINYS, Algis, Bregman, Jay, The Heart of Plotinus, World Wisdom, Indiana,
2009.
WEBER, Alfred, Felsefe Tarihi, ev. H. Vehbi Eralp, Sosyal Yaynlar, stanbul, 1998.