T. C.

STANBUL NVERSTES
SOSYAL BLMLER ENSTTS
MZK ANASANAT DALI
FLEMEL VE VURMALI ALGILAR
TROMPET PROGRAMI

YKSEK LSANS TEZ

TROMPETN ORKESTRADAK YER,

KULLANIMI VE LTERATRE GEM
NEML TROMPET SOLOLARININ
NCELENMES

UTKU AKYOL
2501121056

Tez Danman: ALTU ZTUN

STANBUL 2014

i
ii
 TROMPETN ORKESTRADAK YER, KULLANIMI VE
LTERATRE GEM NEML TROMPET SOLOLARININ
NCELENMES
Hazrlayan: Utku AKYOL

Bu tezin aratrma konusu trompetin orkestradaki yeri, kullanm ve literatre

gemi nemli trompet sololar ile icraclarn al kalitelerini arttrmaya ynelik
alma tekniklerinin incelenmesidir.

Birinci blmde trompetin gnmze kadar olan tarihsel geliimi genel

hatlaryla anlatlm, ikinci blmde orkestradaki yeri ve kullanl biimleri
gsterilmi, nc blmde ise literatre gemi nemli trompet sololarnn yer
ald eserler ve bestecileri hakknda tarihsel bilgi verilmi olup son olarak drdnc
blmde nemli sololar ile icraclarn al kalitelerini arttrmaya ynelik alma
teknikleri inceleme konusu yaplmtr.

Anahtar Szckler: Trompetin Tarihi, Trompetin Orkestradaki Yeri, nemli

Trompet Sololar.

iii
 EXAMINATION OF THE PLACE AND USE OF TRUMPET IN
THE ORCHESTRA AND IMPORTANT TRUMPET SOLOS IN
THE LITERATURE
Prepared by: Utku AKYOL

ABSTRACT

The research subject of this thesis is the examination of place and use of the
trumpet in the orchestra, important trumpet solos in the literature and working
techniques aimed at improving performers playing quality.

The first part outlines the historical development of the trumpet to date, the
second part shows the place and use of the trumpet in the orchestra, the third part
provides historical information about important solos in the literature and their
composers, finally, the fourth part examines important solos and working techniques
aimed at improving performers playing quality.

Keywords: History of the Trumpet, Place of the Trumpet in the Orchestra,

Important Trumpet Solos.

iv
 NSZ

Bu tez almasndaki amacm; dnyann herhangi bir yerinde yaplabilecek

bir yarmada, orkestra semesinde veya okul snavnda trompet sanatlarnn
karsna kabilecek literatre gemi nemli orkestra sololarnn al kalitelerini
arttrmaya ynelik incelemeler yapmaktr.

alnmak istenen eserler ve bestecileri hakknda detayl bilgi edinmeye ve

sololarn zorluklarn amaya ynelik incelemeler yapmaya balamadan nce,
trompetin geirmi olduu evrim srecini ve bu sre sonunda kendine orkestrada
edinmi olduu yeri anlamaya almak ok byk bir nem tamaktadr. Bu
anlamda lkemizde herhangi bir Trke kaynak bulunmay sebebiyle tezimin ilk iki
blmn zellikle bu konulara ayrdm.

Tezimin yazm aamasnda bana destek veren danmanm Sn. Altu

ZTUNa ve deerli katklarndan tr Solo Trompetist Sn. Erden BLGENe ok
teekkr ederim.

Utku AKYOL

stanbul - 2014

v
 NDEKLER
Sayfa No.
Z ................................................................................................................... iii
ABSTRACT ................................................................................................... iv
NSZ ........................................................................................................... v
NDEKLER ............................................................................................. vi
EKL LSTES ............................................................................................ xi
RESM LSTES ........................................................................................... xiv
GR ............................................................................................................. 1

1. TROMPETN TARHSEL GELM .................................................. 2

1.1. Trompetin Roma mparatorluunun kne Kadar Olan
Erken Tarihi (MS 476) ............................................................................... 2
1.1.1. Trompetin Kkeni ...................................................................... 2
1.1.2. Msrllar (M 3150-30) ............................................................ 3
1.1.3. Asurlular (M 2000-612) .......................................................... 3
1.1.4. Cermen Kabileleri (M 1800-MS 300) ..................................... 4
1.1.5. Keltler (M 1800-MS 100) ....................................................... 5
1.1.6. srailliler (M 1025-586) ........................................................... 5
1.1.7. Etrskler (M 768-264) ............................................................. 6
1.1.8. Yunanllar (M 756-146) .......................................................... 7
1.1.9. Romallar (M 753-MS 476) ..................................................... 8
1.1.10. zet .......................................................................................... 10
1.2. Asyal Trompet eitleri ...................................................................... 11
1.2.1. inliler ve Tibetliler (M 2852-221) ........................................ 11
1.2.2. Hintliler (M 2300-MS 950) ..................................................... 12
1.2.3. Asyal Trompet eitleri zeti .................................................. 13
1.3. Romann knden Hal Seferlerine Kadar Olan
Sre (MS 476-1100) .................................................................................. 13
1.4. Orta an Sonlarnda Trompet (MS 1100-1400) .............................. 14
1.4.1. Giri ............................................................................................ 14
1.4.2. Sarazen Trompetleri ................................................................... 14

vi
 1.4.3. Hal Seferleri Zamannda Bat Trompetleri .............................. 16
1.4.4. Batda Kullanlan Trompet eitleri .......................................... 17
1.4.4.1. Trumpa .......................................................................... 17
1.4.4.2. Claro (Clarion) .............................................................. 17
1.4.5. Orta a Trompetlerinin Ses Aral (Genilii) ........................ 17
1.4.6. Orta a Trompetilerinin Mzii ............................................. 19
1.5. Rnesans Dneminde Trompet (1400-1600) ....................................... 20
1.5.1. 1400l Yllarn ncesinde Trompet Yapm ............................ 20
1.5.2. 1400l Yllarda Bakr flemeli alglarn Yapmnda
Yaanan Yenilikler ............................................................................... 21
1.5.3. 1400 ve 1600 Yllar Arasnda Kullanlan
Trompet Azlklar .............................................................................. 21
1.5.4. 1400l Yllarda Ortaya kan ki Yeni Trompet eidi .......... 23
1.5.5. Clarinonun Ses Aralnn Geliimi .......................................... 24
1.5.6. zet ............................................................................................ 25
1.6. Doal Trompetin Altn a (1600-1750) ........................................... 27
1.6.1. Giri ............................................................................................ 27
1.6.2. Barok Trompet al Teknii .................................................... 27
1.7. Trompetin Gerileme Dnemi (1750-1815) .......................................... 29
1.7.1. Clarino'nun En Parlak Dnemi .................................................. 29
1.7.2. Klasik Stil (1750-1821) .............................................................. 29
1.7.3. Kromatizm Aray .................................................................... 30
1.7.4. A - Kapa Trompet (1775-1840) ................................................ 30
1.7.5. Tulu Trompet ............................................................................ 31
1.7.6. Kulisli ngiliz Trompeti (1790-1885) ......................................... 32
1.8. Trompetin 1815'ten Gnmze Kadar Uzanan
Modern Dnemi .......................................................................................... 33
1.8.1. Pistonun nemi .......................................................................... 33
1.8.2. Pistonun cad, eitleri ve alma ekli ................................. 34
1.8.3. 19.Yzyl Fa ve Sol Trompeti .................................................... 35
1.8.4. Kk Trompetlerin Ortaya k ............................................. 36
1.8.5. Trompetin Resimlerle Geliimi .................................................. 38

vii
2. TROMPETN ORKESTRADAK YER VE KULLANIMI ................ 40
2.1. Pistonlu Trompetin Orkestraya Girii .................................................. 40
2.1.1. Pistonlu Fa ve Sol Trompetin Orkestraya Girii ........................ 40
2.1.2. Pistonlu Si Bemol Trompetin Orkestraya Girii ........................ 41
2.2. Pistonlu Trompetin Orkestradaki Yeri ve Kullanm ........................... 43
2.2.1. Pistonlu Trompetin Orkestradaki Yeri ve eitli
Kullanm Yntemleri ........................................................................... 43
2.2.2. Orkestra inde Kullanlan Pistonlu Trompet
al Teknikleri .................................................................................... 48
2.2.2.1. Hafif, Yumuak ve Hzl Dil ......................................... 48
2.2.2.2. ift Dil .......................................................................... 48
2.2.2.3. l Dil ......................................................................... 49
2.2.2.4. Kurbaa Dili .................................................................. 49
2.2.2.5. Glissando ........................................................................ 50
2.2.2.6. Tril ................................................................................. 50
2.2.2.7. Surdin ve eitleri ......................................................... 51

3. LTERATRE GEM NEML TROMPET SOLOLARINI

EREN ESERLER ..................................................................................... 52
3.1. Modest Petrovich Mussorgsky ve Bir Sergiden Tablolar ................... 52
3.1.1. Modest Petrovich Mussorgsky .................................................. 52
3.1.2. Bir Sergiden Tablolar ................................................................ 54
3.1.3. Modest Petrovich Mussorgskynin Etkilendii
Resimler .............................................................................................. 56
3.1.3.1. Promenade ................................................................... 56
3.1.3.2. Gnomus ........................................................................ 57
3.1.3.3. kinci Promenade ......................................................... 58
3.1.3.4. The Old Castle ............................................................. 58
3.1.3.5. nc Promenade ...................................................... 60
3.1.3 6. Tuilleries ...................................................................... 60
3.1.3.7. Bydlo ............................................................................ 60
3.1.3.8. Drdnc Promenade .................................................. 61
3.1.3.9. Ballet Of Chicks In Their Shells .................................. 61

viii
 3.1.3.10. Samuel Goldenberg and Schmule ............................ 62
3.1.3.11. Beinci Promenade .................................................... 63
3.1.3.12. Limoges ..................................................................... 63
3.1.3.13. Catacombae ve Cum Mortuis In Lingua Mortua ....... 65
3.1.3.14. The Hut on Fowl's Legs (Baba -Yaga) ...................... 66
3.1.3.15. The Great Gate of Kiev .............................................. 64
3.2. Pyotr Ilyich Tchaikovsky ve Kuu Gl Balesi .................................. 68
3.2.1. Pyotr Ilyich Tchaikovsky .......................................................... 68
3.2.2. Kuu Gl Balesi ...................................................................... 70
3.2.2.1. Birinci Perde ................................................................ 71
3.2.2.2. kinci Perde .................................................................. 71
3.2.2.3. nc Perde ............................................................... 72
3.2.2.4. Drdnc Perde ........................................................... 72
3.3. Gustav Mahler ve Beinci Senfonisi ................................................... 73
3.3.1. Gustav Mahler ........................................................................... 73
3.3.2. Beinci Senfonisi ....................................................................... 75
3.3.2.1. Birinci Blm (Trauermarsch) ...................................... 76
3.3.2.2. kinci Blm (Strmisch bewegt, mit grter
Vehemenz) ................................................................... 76
3.3.2.3. nc Blm (Scherzo) ............................................. 77
3.3.2.4. Drdnc Blm (Adagietto) ...................................... 77
3.3.2.5. Beinci Blm (Rondo - Finale) .................................. 78
3.4. Igor Stravinsky ve Petruka Balesi ...................................................... 78
3.4.1. Igor Stravinsky .......................................................................... 78
3.4.2. Petruka Balesi .......................................................................... 81
3.4.2.1. Birinci Perde ................................................................ 81
3.4.2.2. kinci Perde .................................................................. 82
3.4.2.3. nc Perde ............................................................... 82
3.4.2.4. Drdnc Perde ............................................................ 83
3.5. Dmitri Shostakovich ve Birinci Piyano Konertosu ........................... 84
3.5.1. Dmitri Shostakovich .................................................................. 84
3.5.2. Birinci Piyano Konertosu ........................................................ 86

ix
 3.5.2.1. Birinci Blm (Allegretto) ........................................... 87
3.5.2.2. kinci Blm (Lento) ................................................... 88
3.5.2.3. nc Blm (Moderato) ........................................... 88
3.5.2.4. Drdnc Blm (Allegro con brio) ........................... 88

4. NEML TROMPET SOLOLARININ NCELENMES

VE ALI TEKNKLER ........................................................................... 89
4.1. Modest Petrovich Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar ................. 89
4.1.1. Promenade ................................................................................. 89
4.1.2. Samuel Goldenberg and Schmule ........................................... 92
4.2. Pyotr Ilyich Tchaikovskynin Kuu Gl Balesi ................................ 97
4.2.1. Danse Napolitaine ..................................................................... 97
4.3. Gustav Mahlerin Beinci Senfonisi .................................................... 99
4.3.1. Birinci Blm (Trauermarsch) .................................................. 99
4.4. Igor Stravinskynin Petruka Balesi .................................................... 101
4.4.1. Ballerina's Dance ....................................................................... 101
4.5. Dmitri Shostakovichin Birinci Piyano Konertosu ............................ 104
4.5.1. Birinci Blm (Allegretto) ........................................................ 104
4.5.2. kinci Blm (Lento) ................................................................. 106
4.5.3. Drdnc Blm (Allegro con brio) ......................................... 108
SONU ........................................................................................................... 110
SZLKE .................................................................................................. 111
KAYNAKA ................................................................................................. 115

x
 EKL LSTES

ekil 1.1. Ortaca Trompetlerinin Ses Aral (Genilii) ............................. 18

ekil 1.2. Doukanlar Arasndaki Gei Notalarna rnek -
J. S. Bach Cantata No. 137den Bir Pasaj ....................................................... 28
ekil 1.3. Doukanlar Arasndaki Gei Notalarna rnek -
J. S. Bach Orchestral Suite No. 4 in Dden Bir Pasaj ..................................... 28
ekil 2.1. Richard Strauss - Also Sprach Zarathustradan Bir Pasaj .............. 45
ekil 2.2. Richard Strauss - Sinfonia Domesticadan Bir Pasaj ...................... 46
ekil 2.3. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj ............... 47
ekil 2.4. Claude Debussy - Jeuxden Bir Pasaj - Hafif, Yumuak ve
Hzl Dil ........................................................................................................... 48
ekil 2.5. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj -
ift Dil ............................................................................................................ 49
ekil 2.6. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj -
l Dil ........................................................................................................... 49
ekil 2.7. Richard Strauss - Don Quixotetan Bir Pasaj - Kurbaa Dili ......... 49
ekil 2.8. Glissando ........................................................................................ 50
ekil 2.9. alnmas Neredeyse mkansz Olan Triller ................................... 50
ekil 4.1. Bir Sergiden Tablolar - Promenade Trompet Solosu ...................... 89
ekil 4.2. Ba almas ................................................................................. 90
ekil 4.3. Ba almas ................................................................................. 91
ekil 4.4. Ba almas ................................................................................. 91
ekil 4.5. Oktav Aralk almas ................................................................... 92
ekil 4.6. Aralk almas ............................................................................. 92
ekil 4.7. Bal Oktav Aralk almas ......................................................... 92
ekil 4.8. Bir Sergiden Tablolar - Samuel Goldenberg and Schmule
Trompet Solosu ................................................................................................ 93
ekil 4.9. Sekizlik arpma almas ............................................................. 94
ekil 4.10. Otuz kilik arpma almas ....................................................... 94
ekil 4.11. On Altlk leme almas ........................................................ 95
ekil 4.12. arpma almas ......................................................................... 95

xi
ekil 4.13. Bir Pasaj Baka Tonlarda alma Egzersizi ............................... 95
ekil 4.14. Dokuz ve Onuncu llerde Yer alan Otuz kilik Notalar
Baka Tonlarda alma Egzersizi .................................................................. 96
ekil 4.15. Noktal Sekizlik ve Sekizlik leme Arasndaki Fark
Belirtme almas .......................................................................................... 96
ekil 4.16. Kuu Gl Balesi - nc Perde - Danse Napolitaine
Trompet Solosu ................................................................................................ 97
ekil 4.17. Tek Dil almas ......................................................................... 98
ekil 4.18. Baka Tonda ift Dil almas ................................................... 98
ekil 4.19. ift Dil almas ......................................................................... 99
ekil 4.20. Gustav Mahler - Beinci Senfoni - Birinci Blm (Trauermarsch)
Trompet Solosu ............................................................................................... 100
ekil 4.21. On ki ve On Yedinci l Aras Pasaj almas ....................... 101
ekil 4.22. Noktal Sekizlik ve On Altlk almas ..................................... 101
ekil 4.23. Petruka Balesi - nc Perde - Ballerina's Dance
Trompet Solosu ............................................................................................... 102
ekil 4.24. nc ve Beinci ller Aras Bal On Altlk
Pasaj almas ............................................................................................... 103
ekil 4.25. Yedinci ve Dokuzuncu ller Aras Bal On Altlk
Pasaj almas ............................................................................................... 103
ekil 4.26. Dokuzuncu ve On kinci ller Aras kc Bal On Altlk
almas ......................................................................................................... 103
ekil 4.27. On kinci ve On Drdnc ller Aras nici Bal On Altlk
Pasaj almas ............................................................................................... 104
ekil 4.28. kc Ba almas ..................................................................... 104
ekil 4.29. Piyano Konertosu - Birinci Blm (Allegretto) Trompet Solosu 105
ekil 4.30. Birinci Blm Pasaj almas ..................................................... 105
ekil 4.31. Birinci Blm Pasaj almas ..................................................... 106
ekil 4.32. l Dil almas ........................................................................ 106
ekil 4.33. Piyano Konertosu - kinci Blm (Lento) Trompet Solosu ........ 107
ekil 4.34. Piyano Konertosu - Drdnc Blm (Allegro con brio)
Trompet Solosu ............................................................................................... 108

xii
ekil 4.35. On Altlk Altlama almas ...................................................... 109
ekil 4.36. Bal Gam almas .................................................................... 109

xiii
 RESM LSTES

Resim 1.1. Aborjin (Avustralya Yerlisi) Didjeridu alyor ............................ 2

Resim 1.2. Msrl Theban Askerlerini Savaa Gtren Trompeti Asker ..... 3
Resim 1.3. Lur ................................................................................................. 4
Resim 1.4. Roma Askerlerinin Kuds Fethini ve srail Trompetini
aln Betimleyen Titus Kemeri ................................................................... 6
Resim 1.5. Salpnix .......................................................................................... 7
Resim 1.6. Roma Tubas ................................................................................. 8
Resim 1.7. Bucina ........................................................................................... 9
Resim 1.8. Gladyatr Savalarnda alnan Tubaya Hydraulus Eliini
Gsteren Yer Mozaii ..................................................................................... 10
Resim 1.9. Dung .............................................................................................. 12
Resim 1.10. Sarazen Trompetleri .................................................................... 15
Resim 1.11. Sarazen Trompetleri .................................................................... 16
Resim 1.12. Luca della Robbiann Cantoriasnda Yer Alan Yanaklar
imi Trompeti Figr ................................................................................. 18
Resim 1.13. Boru ve Kalak Yapmnn Evreleri ............................................. 20
Resim 1.14. Jacob Steigerin Azlnn X-Ray Fotoraf ............................ 22
Resim 1.15. Jacob Steigerin Azlnn Katmanlar .................................... 22
Resim 1.16. Azln Geliimi ....................................................................... 22
Resim 1.17. Hans Memlingin Mzisyen Melekler Adl Tablosunda
Bulunan Kulisli Katlanm Trompet alan Melek ......................................... 24
Resim 1.18. Clareta ......................................................................................... 25
Resim 1.19. Jacob Steigerin Katlanm Trompetleri ..................................... 26
Resim 1.20. Anton Schnitzerin Katlanm Trompeti ..................................... 26
Resim 1.21. Thomas Harper Junior ve Kulisli Trompet ................................. 32
Resim 1.22. Perinet Piston .............................................................................. 34
Resim 1.23. Ventil .......................................................................................... 35
Resim 1.24. Trompetin Resimlerle Geliimi ................................................... 38
Resim 1.25. Trompetin Resimlerle Geliimi ................................................... 39
Resim 2.1. Dz Surdin .................................................................................... 51

xiv
Resim 3.1. Modest Petrovich Mussorgsky ...................................................... 54
Resim 3.2. Victor Edouard Hartmann ............................................................. 56
Resim 3.3. Gnomus ......................................................................................... 57
Resim 3.4. The Castle of Tschernomor ........................................................... 58
Resim 3.5. A Road in Italy .............................................................................. 59
Resim 3.6. Landscape of Prigueux ................................................................ 59
Resim 3.7. Tuilleries ....................................................................................... 60
Resim 3.8. Tuilleries ....................................................................................... 60
Resim 3.9. Bydlo ............................................................................................. 61
Resim 3.10. Ballet of Chicks in Their Shells .................................................. 62
Resim 3.11. Schmule .................................................................................... 63
Resim 3.12. Samuel Goldenberg ..................................................................... 63
Resim 3.13. Limoges ...................................................................................... 64
Resim 3.14. Limoges ...................................................................................... 64
Resim 3.15. Catacombae ................................................................................. 65
Resim 3.16. Cum Mortuis In Lingua Mortua .................................................. 65
Resim 3.17. Baba Yaga ................................................................................... 66
Resim 3.18. The Great Gate of Kiev ............................................................... 67
Resim 3.19. Pyotr Ilyich Tchaikovsky ............................................................ 70
Resim 3.20. Gustav Mahler ............................................................................. 75
Resim 3.21. Igor Stravisnky ............................................................................ 80
Resim 3.22. Dmitri Shostakovich ................................................................... 86

xv
GR

Bu tezde, trompetin gnmze kadar olan tarihsel geliimi, orkestradaki yeri

ve kullanm, literatre gemi nemli trompet sololarn ieren eserler ve bestecileri
hakknda tarihsel, dnemsel ve yapsal bilgiler verilmi olup, son olarak seilen
eserlerde bulunan sololarn ierdii zorluklar gidermeye yardmc olabilecek bir
takm alma teknikleri incelenmitir.

Trompet orkestra repertuarnn en nemli ve en zor sololarndan bazlar

Modest Petrovich Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar, Pyotr Ilyich
Tchaikovskynin Kuu Gl Balesi, Gustav Mahlerin Beinci Senfonisi, Igor
Stravinskynin Petruka Balesi ve Dmitri Shostakovichin Birinci Piyano
Konertosunda yer almaktadr. Amacm ilk olarak bu eserler ve bestecileri zerinde
detayl bir tarihsel, dnemsel ve yapsal inceleme yapmak, bu bilgiler nda
trompet sanatlarnn aldklar eserleri daha iyi yorumlayabilmelerini salamaya
almaktr. Daha sonra bu noktadan yola karak sololarn zor pasajlar ve bu
zorluklar amak iin nerilmi alma teknikleri zerine younlaarak trompet
sanatlarnn sololar al kalitelerini arttrmay salamaktr.

Seilmi olan trompet sololarnda karlalan zorluklar ve bu zorluklar

amaya ynelik nerilmi alma teknikleri bu tezin yazlmasndaki en nemli
etkenlerden biridir. Bu tezde rneklendirme ve karlatrma gibi bilimsel yntemler
kullanlmtr.

1
1. TROMPETN TARHSEL GELM

1.1. Trompetin Roma mparatorluunun kne Kadar Olan

Erken Tarihi (MS 476)

1.1.1. Trompetin Kkeni

Cilal ta devrine ait olduu dnlen ilk trompetler uzun veya ksa, dz
veya biraz bklm olarak ekil alabilmekle birlikte tahta veya bambudan elde
edilmitir. En erken karmza kan trompetlerin ne azlklar ne de an eklinde
kalaklar olmutur. crac bu trompetlerin iine hava fleyerek ses retmek yerine,
tpk o dnemde yine ayn amala kullanlan maskeler gibi kt ruhlar kovmak iin
kendi sesinin biimini bozarak megafon amal kullanmtr. Bu tarz megafon
trompetler ayn zamanda snnet, cenaze, din, by ve gn batm trenlerinde de yer
almtr. O dnemde sadece erkekler tarafndan alnm olmalar erkek cinsi ile
badatrlmalarna neden olmutur. Gnmzde bu eit trompetler ayn zamanda
Avustralya Didjeridusu biiminde de olmakla birlikte Yeni Gine ve Brezilyann
kuzeybatsndaki baz ilkel topluluklarda hala bulunmaktadr.

Resim 1.1. Aborjin (Avustralya Yerlisi) Didjeridu alyor 1

1
(evrimii)http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Australia_Aboriginal_Culture_009.
jpg, 30 Mart 2014

2
 1.1.2. Msrllar (M 3150-30)

Msrllar iin trompet sava ve dini trenlerin algs olmutur,

hiyerogliflerde snb olarak gsterilmitir, M 1415 yllarnda askerler tarafndan
alnmtr. O dnemde Msrllara gre trompetin yaratcs tanrlar Osiristir ve bu
nedenle onun onuruna yaplan trenlerin balca algs olmutur. Bir antik Yunan
tarihisi, biyografi ve deneme yazar olan Plutarkhos (MS 40-120) Msr trompetinin
sesini anran bir eein sesine benzetmitir. Msrn ilk tek tanrl dinini kuran firavun
Tutankhamunun (M 1333-1323) mezarnn 1922'de bulunmas ile birlikte ilk ve
tek gerek heyecan verici bulu olan iki adet kuaktan kuaa aktarlm Msr
trompeti ortaya kmtr. Bir tanesi gm 58.2 cm ve dieri de bronz 50.5 cm
uzunluunda olmakla birlikte ikisinin de geni kalaklar bulunmaktadr ama
azlklar karlabilir deildir.

Resim 1.2. Msrl Theban Askerlerini Savaa Gtren Trompeti Asker 2

1.1.3. Asurlular (M 2000-612)

Bu sava toplumun, en parlak dneminde (M 670) trompetin varlndan

haberdar olduu, trompet alan asker figrlerinin bulunduu resimlerinin gnmze
kadar ulaabilmi olmas sayesinde anlalr.

(evrimii)http://www.digilibraries.com/html_ebooks/109833/14400/www.digilibraries.com@14400
2

@14400-h@images@fig169.png, 30 Mart 2014

3
 1.1.4. Cermen Kabileleri (M 1800-MS 300)

Cermen kabilelerinin, dini amalar iin kullanlan Lur adn verdikleri ilgin
bakr flemeli alglar, Bronz andan (M 1500-400) gnmze kadar
ulamtr. Bu alglardan dzine kadar Norve, sve, Danimarka, Kuzey
Almanya ve rlanda krlarnda bulunmutur. En geni kapsaml Lur koleksiyonu
Ulusal Kopenhag Mzesinde yer almaktadr. Bu algnn en ilkel hali uzun hayvan
boynuzundan yaplm olmakla birlikte daha sonradan metal destekler eklenmitir.
Bronz a boyunca Lur bu form zerinden gelimeye devam etmitir.

Resim 1.3. Lur 3

Cermen iilii bu sre boyunca dkm sanat zerinde mkemmel bir

ustalk sergilemitir. S eklindeki Lurlar genellikle iftler halinde bulunmutur,
borular koni eklindedir, kalaklar an ekli yerine dzdr ve eitli dekoratif

3
(evrimii) http://abel.hive.no/trompet/lur/bronze/revheim/Lurcopy.jpg, 30Mart 2014

4
dairesel girintilere sahiptir. Azlklar zerinde yaplan almalar gstermitir ki
zaman ierisinde bir takm gelimeye ynelik deiiklikler geirmilerdir. En eski
azlklar borularn daralan ksmnn devam iken sonradan trombon veya bariton
azl gibi kap eklini almlardr. Antik alara ait yazarlar bu alglarn
seslerinden kk drc bir biimde bahsetmilerdir. 4
Bu dncenin sebebi
alglarn birlikte bir uyum ierisinde alnmaktan ok tpk dier ilkel topluluklarda
olduu gibi tek bana veya birka icrac bir arada unison alnarak alarm grevi
grmesi, avlanrken haberlemek ve savalarda kar taraftaki dman orduyu
korkutup umudunu krarak kartmak iin kullanlm olmasndan kaynaklanmtr.

1.1.5. Keltler (M 1800-MS 100)

Keltler askeri amalar iin Karnyx ad verdikleri trompet benzeri bir alg
kullanmlardr. Kkeni kam sap ve inek boynuzundan yaplm Lituus olan bu
engel eklindeki alg daha sonralar tamamiyle bronzdan yaplmaya balanmtr.
Karnyxin son geldii halinde kala, ejderha kafas benzeri bir ekil almtr, bu
Roma mparatoru Hadriann (MS 76-138) yaptrm olduu Hadrian kemerinin
zerindeki kabartmalarda betimlenmitir. (MS 115)

1.1.6. srailliler (M 1025-586)

srail trompeti sadece hahamlarn kullanmna zel olmutur, dini amal

toplanma iin alarm ve kurban verme anna elik vazifesi grmlerdir. Yahudi
tarihi, kraliyet ailesi ve din mdafisi olan Flavius Josephus'un (MS 37-100) yapt
bir aklamaya gre srail trompeti Gmten dvme, 45.72cm uzunluunda yani
Msr trompetinden biraz daha ksadr. 5
Bu trompetler Roma imparatoru Titus
Flavius Vespasianus (MS 39-81) Kuds fethinden sonra Romada ina ettirdii
zafer kemerinde grlebilmektedir.

4
Edward H. Tarr, The Trumpet, Revised and Enlarged Edition, eviren: S.E.Plank ve Edward H.
Tarr, Hickman Music Editions, Chandler, Arizona, USA, 2008, s. 22
5
A.g.e., s. 18

5
Resim 1.4. Roma Askerlerinin Kuds Fethini ve srail Trompetini aln
Betimleyen Titus Kemeri 6

Her ne kadar sraillier Chatzotzrah adl trompetlerini tanrnn kutsal bir

algs olarak kabul etmi olsalar da bu algy askeri amalar iin de kullanmlardr.
Tarihte ilk kez trompetin sesi iki farkl ama iin iki farkl ses rengi elde edilerek
kullanlmtr; bunlardan ilki birka tane trompetinin bir araya gelerek ald
disonans ve srekli modlasyon yapan akorlardan oluan yksek sesli alarm nitelii
tayan al ekli, dieri ise trompetin etkileyici, ihtiaml ve kendini belli eden ses
rengini n plana karan al ekli olmutur.

1.1.7. Etrskler (M 768-264)

Etrskler mzii sevmi ve trompeti askeri bir alg olarak grmlerdir.

alglar vahi hayvanlar tuzaa drp yakalamak iin de kullanmlardr. Bir
antik Yunan oyun yazar olan Eshilos (M 525-456) Eumenidler adl eserinde
Etrsk borusu olan Tyrrhenicann sesinden vgvle sz etmitir. 7
Romallara ait
olan bakr flemeli algnn; Tuba, Lituus ve Cornunun temelleri Etrsklerin
onlar geit trenleri ve sava alanlarnda kullanmalar ile atlmtr.

6
(evrimii) http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Arch_of_Titus_Menorah.png, 30
Mart 2014
7
Tarr, The Trumpet, s. 20

6
 1.1.8. Yunanllar (M 756-146)

ada olduu dier uygarlklara nispeten mzik teorisi hakknda daha

bilgili olduunu bildiimiz Yunanllarn trompetleri Salpinxi ne amala
kullandklarna dair pratikte kesin bir bilgi olmamakla birlikte, Askeri amalar iin
kullanld dnlse de daha sonradan Olimpiyat oyunlarnn dl trenlerinin bir
paras olmutur. Gnmze kadar sadece bir adet Salpinx hayatta kalmay
baarabilmitir, milattan nce 5.yy'n ikinci yarsndan gnmze kadar uzanan ya
ile Boston Gzel Sanatlar Mzesinde sergilenmektedir. 157 cm boyu ile sraillilerin
Chatzotzrahndan daha uzundur. Fildiinden yaplm 13 adet silindir paray geni
bronz halkalar bir arada tutmaktadr. Tpk borunun dier ucunun genileyerek
oluturduu azlk blm gibi hassas kala da dkme bronzdan yaplmtr. Bir
antik Yunan oyun yazar olan Eshilos (M 525-456) salpinxin sesini lk atmaya
benzetmitir. 8

Resim 1.5. Salpnix 9

8
A.g.e., s. 19
9
(evrimii) http://www.trumpetland.com/images/content/historia/1antecesores/salpinx.jpg, 30Mart
2014

7
1.1.9. Romallar (M 753-MS 476)

Romallarn birok bakr flemeli algs olmutur ama bunlardan sadece iki
tanesi trompet olarak kabul edilmitir. Romallarn Etrsklerden edinmi olduklar
btn bakr flemeli alglar bronzdan imal edilmi olup azlklar kabilmektedir.
Tuba ismini verdikleri trompetleri sraillilerin Chatzotzrahundan daha uzun ama
Yunanllarn Salpinxinden ksadr, Romada bulunan Etrsk Mzesinde sergilenen
bir rnein boyutu 117 cm uzunluundadr. Gnmze kadar hayatta kalabilmeyi
baarm olan bu rnek boylu boyunca koni eklindedir, bronz borularn ap azlk
ksmnda 1 cm, kalan balad noktada ise 2.79 cmdir.

Resim 1.6. Roma Tubas 10

Bucina ismini verdikleri dier trompetleri ise kanca veya J eklini

alabilmekteydi, kkeninin bir kam sap veya benzer bir malzeme olduu
dnlmektedir, kala ise hayvanlarn boynuzundan yaplmaktayd.

10
(evrimii) http://www.ancestral.co.uk/pics/Leetrmp2sm.jpg, 30 Mart 2014

8
Resim 1.7. Bucina 11

Roma trompetleri en bata askeri alglard. Tuba piyadelerin, Bucina ise

svarilerin algs olarak grlmekteydi ama bu alglarn sesleri gzel olmaktan ok
uzakt. Antik dnem yazarlar Tubann sesini korkun, berbat, bouk ve kaba
olarak betimlemilerdir. 12
Bu alglar almann ok yorucu bir aba gerektirdii
hatta bazen Tuba alanlarn yanaklar gereksiz yere imesin diye Capistrum ad
verilen kemerler kullandklar bilinmektedir. Romallar bakr flemeli alglarn
arenalarda da kullanmtr. zellikle gladyatr savalar esnasnda alnan Tubaya,
Hydraulus (su ile alan org) elik etmitir. Tuba ayn zamanda dini trenlerde ve
kamu hizmetlerinde de kullanlmtr.

11
(evrimii) https://csociales.files.wordpress.com/2011/09/bucina.jpg, 30 Mart 2014
12
Tarr, The Trumpet, s. 21

9
Resim 1.8. Gladyatr Savalarnda alnan Tubaya Hydraulus Eliini
Gsteren Yer Mozaii 13

1.1.10. zet

sraillilerin dvme gmten yaptklar trompetleri Chatzotzrah ve

Msrllarn Snb ad verdikleri trompetleri hari, lk alardaki metal trompetlerin
ounluu kalp kullanlarak bronzdan yaplmtr. Bu yntem sayesinde borular ister
dz ister eri olsun herhangi bir ekle sokulabilmi, kil ile kaplanp dayankl hale
getirilebilmitir. Bu ekilde yaplan borular genellikle ok kaln olmutur ve bu
durum Hal Seferleri zamannda Mslman anlamna gelen Sarazenlerin, borular
dvlm levhalardan retmeye balamalarna kadar da byle devam etmitir. Tarih
ncesi alarn balangcndan iine Romallar da alan srete ortaya km birok
eit trompet ya askeri ya da dini bir ileve sahip olmutur. Tarih ncesi alara ait
13
(evrimii) http://images.ookaboo.com/photo/m/Bestiarii_m.jpg, 30 Mart 2014

10
bu uygar toplumlarn ierisinde trompeti sadece rahiplerin alabildii bir mertebeye
ykseltmi olan srailliler trompete kesinlikle en byk deeri vermilerdir. Tarih
ncesi ve Antik alarn trompeti gnmzdeki gibi mzik yapmak iin deil
sadece sinyal amal kullanlmtr. Bu alglarn sesleri dehet verici derecede
korkun bulunmu hatta anran bir eein sesine bile benzetilmitir. Ayrca
gnmzde kullanlan btn bakr flemeli alglar, boynuzdan (horn) tretilmi bir
alglar ailesidir.

1.2. Asyal Trompet eitleri

1.2.1. inliler ve Tibetliler (M 2852-221)

incesi Hai Lo ve Japoncas Hora olan denizcilerin ve budist rahiplerin
kulland deniz kabuundan yaplm trompetlerinin yansra incesi Hao Tung ve
Japoncas Dokaku olan ok uzun metal bir trompetleri daha bulunmaktayd. algnn
kala alnrken yerde durmaktayd aslnda an eklinde bir kalaktan ok, uzun,
geni ve silindir bir borunun devam havas veren bu blm tahtadan, demirden, veya
pirinten yaplmaktayd. Teleskop benzeri birbirine geen boumlarla tutturulmu
borular bu blmn bir kalak gibi hemen ayrt edilmesini engellemitir. Hao Tung
cenaze trenlerinde alnmtr.

Bir dier metal trompetlerinin ismi ise ince La Pa, Japonca Rapa'dr ve
Moollarn Rapal isimli algsndan gelmektedir. Tpk dier in trompetleri gibi
teleskop benzeri birbirine geen boumlarla tutturulmu borulardan olumaktadr.
Onu dier in trompetlerinden ayran fark, zerinde bir adet daha fazla boum
bulunmas ve kalak ksmnn fark edilebilir dzeyde an eklinde sonlandrlm
olmasdr.
Dung ad verilen Tibet trompetinin uzunluu neredeyse 5 metreyi
bulmaktadr. Bakrdan yaplm olup, teleskop benzeri birbirine geen boumlarla
tutturulmu koni eklindeki borulardan olumaktadr. Tibetli Buda rahipleri dini
trenler srasnda bu algy alarken, alg genellikle yerde durmutur. Birok Asya
trompeti gibi Dungun da ok geni ve dz bir azl bulunmaktayd, bu yzden bu
algdan sadece ok kaln ve uultu benzeri sesler elde edilebilmitir.

11
Resim 1.9. Dung 14

1.2.2. Hintliler (M 2300 MS 950)

Tamilde bulunan Turicinman adl Gney Hint trompeti Asurlularn ve

Msrllarn trompetlerine ok benzemektedir. Yaklak 75 cm uzunluunda, silindir
geni borulara ve dar koni eklinde bir kalaa sahiptir ama azl yoktur.
Azlnn olmaynn sebebi aktr; icrac her zaman ayn anda iki adet
Turicinman trompeti almtr. 15
Bir dier Hint trompeti ise Sanscritte bulunan,
deniz kabuundan yaplm ve sadece dini amalar iin kullanlm Sankhadr.

Modern Kuzey Hint trompetinin kaynann Asyann merkezi, Uzak Dou

veya en azndan bir ekilde bu yerlerle balantl olduu dnlmektedir. 16
O da
in trompeti gibi dar koni eklinde ve tpk bir teleskop benzeri birbirine geen
boumlarla tutturulmu drt boru parasndan olumaktadr.

14
(evrimii) http://www.ethnicmusicalinstruments.com/assets/images/Mid-East/rd70.jpg, 30 Mart
2014
15
Tarr, The Trumpet, s. 24
16
A.g.e., s. 24

12
 1.2.3. Asyal Trompet eitleri zeti

Asya trompetleri, tarih ncesi ve Antik alara ait trompetler ile benzerlik
gstermektedir. Dini trenler ve sava srasnda alndklar dnlecek olursa
Klasik Bat Mzii formunda bir mzik anlaynn ve al tekniinin sz konusu
olmad anlalmaktadr. Bu noktada dikkati en ok zerine eken farkllk,
alglarn birbirine geen teleskop benzeri boumlu borulardan meydana gelmi
olmasdr. Bu tarz ilkel boumlar ayn zamanda Cermenlere ait Lur algsnda da
grlmtr ama Lur teleskop benzeri birbirine geen blmlerden olumamaktadr.
Bu boumlar daha sonralar Doal Barok trompette de grlebilmektedir ama o
dnemde sadece ss ilevi grmtr. Bu boumlar Hal Seferleri srasnda
Mslman anlamna gelen Sarazenlerin sayesinde Bat'ya tanm olabilir. 17

1.3. Romann knden Hal Seferlerine Kadar Olan Sre (MS

476-1100)

Eski tarihiler Bat Roma mparatorluunun kyle birlikte kltrnn

dolaysyla da trompetinin yok olduuna inanm olsa da, gnmzde yaayan
tarihiler nc Hal Seferleri srasnda Araplar tarafndan yaplan yeni uzun
silindir eklinde ad Busine olan trompetin Batda belli belirsiz de olsa yeni bir
trompet gelenei balattna inanmaktadr. Ayn zamanda yine bu gei dneminde
metal alglara aina olan Asyal kabileler bufalo ve bizon boynuzlarndan yaplm
yeni askeri trompetlerle tanmlardr.

Bu dnemde baz tarih ncesi alara ait trompetlerin isimleri yanl olarak
deitirilmi ama kiliselere ait sanat eserleri ve yazlarda orjinal isimleriyle
grlmeye devam edilmitir. rnein, Yunanllarn Salpinx ve Romallarn Tuba ad
verdii trompetleri, daha sonra ortaya km ve fark genellikle kullanlan hayvan
boynuzundan anlalabiliyor olmasna ragmen, sraillilerin Shofar ad verdikleri
trompetleriyle kartrlmtr.

17
A.g.e., s. 25

13
1.4. Orta an Sonlarnda Trompet (MS 1100-1400)

1.4.1. Giri

Orta an sonlarnda edebiyat ve sanattaki byk gelimeler trompet

eitlerinin artmasna, dolaysyla yeni isimlerin ortaya kmasna sebep olmutur.
Bu byk eitliliin kayna Araplar, o zamanki ad ile Sarazenler olmutur. Bu
dnem daha sonradan trompetilerin iverenleri olacak byk saraylarn ve ehirlerin
kurulduu, ayn zamanda iki farkl eit algsal mziin ortaya kt dnemdir.
Bunlardan ilki sadece trompetlerden oluan ama bazen timpani de eklenen topluluk,
ikincisi ise obuaya benzer bir alg olan Shawm ile trompetlerden oluan topluluktur.
Ayn zamanda yine bu dnemde ilk defa mzisyenler, trompetiler de dahil olmak
zere gruplar halinde bir araya gelerek kardelikler ve konfederasyonlar
oluturmulardr. Ak ara ile trompetin en nemli kullanm alan Hal Seferlerine
katlan saysz ordunun iinde gezgin mzisyenlerin bir algs olarak yer almakt.

1.4.2. Sarazen Trompetleri

Sarazenlerin birok eit inanlmaz derecede grltl alglar olmutur ve

bunlar sava srasnda dmann akln kartrmak amacyla kullanlmlardr. Bu
alglarn arasnda bulunan uzun trompetler savata bir ift byk timpani, ksa
trompetler ise kk timpaniler ve son olarakta timpani destei olmakszn iftler
halinde alnan trompetlerin anlar ssl elenkler ile desteklenmitir. Uzun
trompetlerin kalak genilii ksa olanlara oranla daha genitir ve birka bouma
sahiptir. Bu gezici alg gruplar sava srasnda alak bir tepenin zerinden askerlere
saldr emrini iletmilerdir.
Bir Arap kelimesi olan Buq, muhtemelen Latince Bucina kelimesinden
tretilmitir ve iki anlam tamaktadr. 18 800l yllarda Latince Tuba kelimesi gibi
trompet benzeri alglar adlandrmak iin kullanlmtr. 10.yydan itibaren ise ksa
hayvan boynuzundan yaplan ama sonralar metalden yaplmaya balanacak olan
yedek askerlerin ald bir algy adlandrmak iin kullanlmtr.

18
A.g.e., s. 28

14
Resim 1.10. Sarazen Trompetleri 19

lk olarak 11.yyda duyulacak olan bir dier Arap trompetinin ismi ise
Nafirdir, en balarda ismi Buq-Al-Nafir olarak kullanlmtr. O zamanlarda
(muhtemelen 12.yy'da) yaam birinin betimlemesinden yola klarak Nafir'in
genellikle Buq'tan daha uzun olduu dnlmektedir. Bu kelime daha sonra beryal
edebiyatna Anafil olarak gemitir. Uzun ve ksa eitleri bulunmasna ramen
gnmze kadar sadece uzun olanlar hayatta kalmtr, gerek ismi Nafir olarak hala
Kuzey Afrikada karmza kmaktadr.

19
A.g.e., s. 2

15
Resim 1.11. Sarazen Trompetleri 20

1.4.3. Hal Seferleri Zamannda Bat Trompetleri

Hal seferleri zamannda Batnn en nemli trompet esidi Busine olmutur.
Businenin genellikle uzun ve silindir ekline sahip metal bir trompet olduu
dnlmektedir. Kelimenin 1250 yl civarlarnda Franszca Buisine kelimesinden
tretildii sanlmaktadr. Ama iki kelimenin de kkeni Latince bir kelime olan
Bucinadr. Bir ok bilim adam 19.yyn ortasndan beri Sarazenlerin bat dnyasna
kazandrd uzun trompetlere busine veya nafir demek konusunda tartmtr.
Bazlar Araplarn batl trompetler zerindeki etkisini reddetmitir ama S.Angelo
bazilikasnn duvarndaki (1072-1087) yllar arasnda yapld tahmin edilen
Kyamet isimli tablonun ierisinde yer alan drt adet trompetin Arap kkenli
olduunun anlalmasndan sonra Arap etkisine daha scak baklmaya balanmtr.

20
A.g.e., s. 3

16
 1.4.4. Batda Kullanlan Trompet eitleri

1.4.4.1. Trumpa

Tubaya benzeyen fakat ses rengi daha net, temiz ve parlak olan bu algdan
ilk defa 1080li yllarda Sicilyada bahsedilmeye balanlmtr. Bu tarihten dokuz yl
nce Normandiyallarn Sarazenleri Sicilyadan geri ekilmeye zorladklar srada
Trumpann onlara Sarazenlerden miras kaldna yani ksacas kkeninin Araplar
olduuna inanlmaktadr. Kelime olarak Trumpa ok nemlidir nk gelecekte
gnmz trompetine verilecek olan btn Avrupal isimler bu terimden tretilmitir;
Almanca, Trumpa, Trumb, Trummet, Franszca Trompete, Trompe, Trompette ve
ngilizce, Trump, Trumpet.

1.4.4.2. Claro (Clarion)

12. ve 13. yzyla ait ngilizce szlk ve gnlklerde karmza Claro,

Clario, Clarone ve Clarasius isimli trompet benzeri alglar kmaktadr. Claro ve
Clario kelimeleri Latince temiz ve parlak anlamna gelen Clarus kelimesinden
tretilmi olmakla beraber -asius ekinin kkeni bilinmemektedir. Ama sz konusu
sava olduu zaman Trompes ve Clariounes birbirlerinden farkl anlamlar tam
olabilirler. 21
rnein; Trompe kelimesi ngilizler ve Franszlar iin av boynuzu
anlamn tamtr.

1.4.5. Orta a Trompetlerinin Ses Aral (Genilii)

Orta a mzik kuramcs Johannes de Grocheonun yazd De arte

musicae (1350) adl eseri sayesinde dneminin trompet benzeri alglarnn ses
aral hakknda bilgi edinebilmekteyiz, bunlar mkemmel konsonans aralk ve
algnn doukanlarnn ilk drt sesi olmakla beraber, oktav, belisi ve drtlsdr.
Baka bir deyile, Orta a trompetileri alglarnn alt oktavlarndaki sesleri
kullanmlardr.

21
A.g.e., s. 31

17
ekil 1.1. Orta a Trompetlerinin Ses Aral (Genilii) 22

Bu durum bir ok sanat eserinde karmza kan trompeti figrleri ile

dorulanmtr. rnein, 1431 ile 1438 yllar arasnda dneminin en nemli
heykeltralarndan biri olan Luca della Robbiann Floransa Kathedrali iin yapm
olduu mehur ssleme Cantoriann sol st kesinde yer alan trompetilerin fleme
ekilleri, azlklar ve trompetlerinin biimleri bize bu konu hakknda fazlasyla
bilgi vermektedir. Basit bir iilie sahip d ve i ap geni azlklar, gevek
braklm dudak ve imi yanaklar bize kaln ve kaba sesleri iaret etmektedir.

Resim 1.12. Luca della Robbiann Cantoriasnda Yer Alan Yanaklar imi
Trompeti Figr 23

22
A.g.e., s. 32
23
(evrimii) http://www.italianways.com/wp-content/uploads/2014/04/IW-Luca-Della-Robbia-
Cantoria-14-665x472.jpg, 30 Mart 2014

18
 1.4.6. Orta a Trompetilerinin Mzii

Mzik bilimcilere gre Ge Orta a dneminde trompet ieren drt eit

topluluk bulunmaktayd. Bunlardan ilki trompet ve vurmal alglar birliktelii; 1150
ile 1300 yllar arasnda nce savalarda sonralar trenlerde kullanlan bu topluluk,
vurmal alglarn topluluktan kmas ile son bulmutur, ancak yz yl sonra
timpaninin ykselii ile tekrar gndeme gelmitir. kincisi, trompetlerin, tahta
flemeli ve vurmal alglarn birliktelii; 1180 ile 1330 yllar arasnda genellikle
trenlerde kullanlmtr. ncs, trompetlerin ve tahta flemeli alglarn
birliktelii; 1300lerde geit trenleri iin kullanlan ama 1400lerden sonra dans
mzii olarak da kullanlm topluluktur. Ve sonuncusu 1150den 1350ye kadar
kullanlm sadece trompetlerden oluan en geni topluluktur.
1400lerde iki eit topluluk dierlerinden aka ayrt edilebilmekteydi.
Yukarda belirtilen birinci veya drdnc topluluktan ayrlan trompetler 1450 den
sonra timpaniler ile birleerek saraylarda almaya balad. En balarda tpk
savalardaki gibi iaret verme grevini stlenen bu topluluk daha sonralar trenlerde
de yer almaya balad. Dier farkl topluluun ismi ise Altayd, ift kaml tahta
flemeli alglar ve trompetler ile, Vieleler, Psalteriler ve Lutelar daha yumuak
bir mzik iin birlemilerdi. Bu topluluk genellikle resmi ve dini trenlerde yer
almtr. (1180-1330)
Johannes de Grocheonun verdii bilgiler dorultusunda saraylarda ve
savalarda alm trompetilerin hep kaln notalar ald tahmin edilmektedir. Bunu
dorulayan ana sebep bulunmaktadr bunlar, dudaklarn ok serbest braklarak
flenmi olmas, ilkel alar hatrlatr derecede yksek sesle alnyor olmas, 15.
yzylda kulisli trompetten tretilecek trombon algs icat olana kadar Alta
topluluunda en kaln sesleri trompetin alm olmasdr. Bu dnem trompetlerinin
yksek sesleri gzelden ok canl ve grleyen olarak nitelendirilmitir.

19
1.5. Rnesans Dneminde Trompet (1400-1600)

1.5.1. 1400l Yllarn ncesinde Trompet Yapm

sraillilerin gm trompetleri, Msr trompeti ve elik levhalardan yaplm

birka srad trompet hari Antik alara ait birok trompet dkme bronzdan
yaplmtr. Sarazenlerin, gnmz trompetinin yapm ekline ok benzeyen bir
yapm ekli olan elik levhalardan trompet yapma yntemini kullandklar
bilinmektedir. Hal seferleri srasnda Bat Dnyas, sarazenlerden sadece
trompetlerinin isim ve formlarn deil, yapm eklini de ithal etmitir.
Ge Orta aa kadar yaplm btn trompetler ister ksa ister uzun olsun
hep dz olmutur. O zamanlarda bir trompet yapmak gerekten ok basit bir ilemdi
ama bakr flemeli alglarn yapm daha henz bir meslek olarak ortaya
kmamt. Bunun en byk sebebi boru yapmnn en byk beceri isteyen i
olmasyd. Bakr flemeli alglarn yapm 1500l yllarda Nurembergte bir bakrc
ve Pariste bir timpani yapmcsnda gelimeye balamtr. Aada bulunan resim
boru ve kalak yapmann srasyla evrelerini gstermektedir. Kalak ksmnn
ekilenme ilemi srasnda ikiye ayrlmamas iin birbirine geen dilerin
kullanlmas gerekmitir.

Resim 1.13. Boru ve Kalak Yapmnn Evreleri 24

24
Tarr, The Trumpet, s. 38

20
 1.5.2. 1400l Yllarda Bakr flemeli alglarn Yapmnda
Yaanan Yenilikler

1400l yllarn biraz ncesinde alg yapmclar yeni bir teknik olan boru
bkmeyi bulmulardr. Bundan nce Cermenler, Etrskler, Romallar Lur ve
Cornualarn genellikle kalp yntemini kullanarak yapmlardr. Ge Orta a alg
yapmclar metallerin farkl erime derecelerinden faydalanmlardr, dz bir boru
erimi sv metal ile doldurulup soumas beklenip bklmtr. Bu ilem ok
dikkatli olunmas gereken bir ilemdir, eer metal fazla soursa bkmek yeterince
soumamsa da dna zarar vermeden bkmek imkanszdr. Bkme ilemi srasnda
ustaca yaplan eki darbeleri bu olas skntlar en aza indirmitir. Hassas lmler
yaplp bklen borular birbirlerine monte edildikten sonra sertleen metal tekrar
eritilip iinden dklmekteydi.

1.5.3 1400 ve 1600 Yllar Arasnda Kullanlan Trompet

Azlklar
lk trompet azlklar gnmzdeki gibi ayr bir para olarak deil algnn
flenildii ksmnn biraz daha geniletilmi, dudaklara yumuak bir destek salad
algnn btnnn bir paras olarak karmza kmaktadr. 1600lerden itibaren
azlklarn trompetin gvdesinden ayrlmas ve trompet alm tekniklerindeki
geliim ile paralel olarak ok daha karmak azlk eitleri ortaya kmtr.
Bunlardan en eskileri elik levhalardan yaplrken daha sonralar dkm olarak
yaplmaya balanmtr. Dkme azlk yapma ynteminin 1400 ile 1500 yllar
arasnda ortaya kt dnlmektedir. Azlk yapmnn ne kadar ileri gittiini
gstermek amal, Jacob Steiger adl Baselde yaam bir trompetinin 1578 ylnda
yapt yedi katmanl azln x-ray fotorafn kullanabiliriz.

21
Resim 1.14. Jacob Steigerin Azlnn X-Ray Fotoraf 25

Resim 1.15. Jacob Steigerin Azlnn Katmanlar 26

Resim 1.16. Azln Geliimi 27

25
A.g.e., s. 37
26
A.g.e., s. 38
27
A.g.e., s. 38

22
 1.5.4. 1400l Yllarda Ortaya kan ki Yeni Trompet eidi
Bakr flemeli alglarn yapmnda bulunan yenilikler, alglarn d
grnmlerini byk lde deitirmitir. Artk borularnn bklebiliyor olmas
sayesinde trompetler S eklide veya gnmzdeki gibi katlanm bir grnm
alabilmekteydi, dolays ile borularnn uzunluu normalde 2 metreyi bulan bir
trompet bu sayede gerek boyutunun te birine debilmekteydi. Bylece sava
alanlarna ve trenlere zarar vermeden tanmas neredeyse imkansz olan uzun
Busineler bu yeni teknik sayesinde yerini yava yava katlanm trompetlere
brakmaya balamtr. lk S eklindeki trompet 1377 ylnda bir ngiliz
Ktphanesinde bulunan Fransz Gnlklerinde yer alan minyatrde ve ilk
katlanm trompet ise Luca della Robbian Cantoriasnda grlmtr. 1500lerden
itibaren trompetlerin byk bir ounluu katlanm olarak yaplmaya balanmtr,
bu form daha sonralar Barok tompetin bilinen en yaygn ekli halini almakla
beraber, gnmzde de halen fanfar trompetlerde kullanlmaktadr.

Borularn bklmesinin kefi ile neredeyse ayn zamanda yeni bir alg olan
kulisli trompet ortaya kmtr. Kulisi ilk balarda gnmz trombonunda olduu
gibi U eklinde deil, azlk ve devamndaki boru mesafesinin uzatlm haliydi,
btn algnn ileri ve geri kaydrlmas ile sesler deimekteydi. 1490 ylnda Hans
Memling tarafndan izilmi olan bir resmin zerinde bu trompetlere rastlamaktayz.
Ortadaki dz trompet alarken, dier katlanm kulisli trompet almaktadr. Bu
iki eit trompette uzun dz trompetten daha ksadr, isimleri ise ngilizce Trumpet,
Almanca Trompete ve Franszca Trompettedir.

23
Resim 1.17. Hans Memlingin Mzisyen Melekler Adl Tablosunda Bulunan
Kulisli Katlanm Trompet alan Melek 28

1.5.5. Clarinonun Ses Aralnn Geliimi

Genel inann tersine Clarino veya dier bir ismiyle Clarin terimi bir alg
ismi deil, bir trompet topluluunda en tiz partiye ve ayn zamanda Doal trompetin
st oktavdaki seslerine verilen isimdir. Clarino terimi her ne kadar talyanca bir
kelime izlenimi yaratsa da kkeni Almancadr. Clarin Trumpeter terimi 1561 ylna
kadar ortaya kmam ve ilk st oktavlarda yazlm eser 1584 ylna ait olsa da,
trompetilerin bu tarihten yaklak yz yl nce st oktavlardaki sesleri alabilmeye
baladklar bilinmektedir. O zamanlar bu partiye Clareta ismi verilmi olmakla
beraber, bu terim 1460-1512 yllar arasnda bazen bir algy bazen de tiz partileri
betimlemek iin kullanlmtr.

28
(evrimii)http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Memling_Angel_Musicians_02.jp
g, 30 Mart 2014

24
Resim 1.18. Clareta 29

1.5.6. zet

Orta a ve Rnesans dnemi boyunca trompet genel olarak savalarda iaret

verme amal kullanlmtr. 12. ve 14. yzyl boyunca gezgin trompetiler herhangi
bir mzisyen ile ayn sosyal konumda saray veya ehirlerde grev yapmtr. Bir sre
sonra saraylarn egemenliklerinin ok nemli bir simgesi haline gelecek olan
trompetilerin grevleri 1337 ylnda yazlm olan Leges Palatinae ile ok net bir
ekilde belirlenmi olup 19. yzyln balarna kadar da bu grevler geerli olmutur.

En balarda alglar gnmz mzik anlayna benzer bir ekilde

alnmamtr. 1400l yllarda alg yapmclarnn borular bkmeyi renmesi ile
kendine Alta topluluunda snrl yer bulabilmi kulisli trompet ortaya km ve
daha sonra bu alg trombona dnmtr. teki taraftan saray trompetileri Doal
trompet almay tercih etmitir. 1460 ylndan itibaren mzisyenler alglarna ve st
oktavdaki hakimiyet oranlarna gre parti blm yapmaya balamlardr, en tiz
partiye Clareta, 1560 ylndan sonra ise Clarino denmitir.

14. ve 15. yzyldan gnmze kadar hayatta kalabilmeyi baarm

trompetlerin hepsi dzdr ama modern trompet gibi borularn katlanmas ile elde
edilmi ve gnmze ulam ilk trompetler 1578 ylnda Baselde Jacob Steiger ve
1581 ylnda Nurembergte Anton Schnitzer tarafndan yaplmtr. 1500l yllardan
itibaren Nuremberg, bakr flemeli alglarn yapm merkezi olmutur.

29
(evrimii) http://www.chmtl.indiana.edu/tml/16th/LUSMUS_08GF.gif, 30 Mart 2014

25
Resim 1.19. Jacob Steigerin Katlanm Trompetleri 30

Resim 1.20. Anton Schnitzerin Katlanm Trompeti 31

30
A.g.e., s. 7
31
A.g.e., s. 8

26
1.6. Doal Trompetin Altn a (1600-1750)

1.6.1. Giri

Bu dnemde yaanm yedi yl ve otuz yl savalar nedeniyle trompet askeri

nemini korumutur. Bunun dnda trompetiler kendi zgrlklerini
kaybetmedikleri srece saraylara baml kalmaya devam etmitir. Bu dneme ait
saraylarda alnm fanfar, tren sonatlar ve benzeri mziklerin ou doalama
olmasna ramen bir ksm arivlerde bulunabilmitir.
Modern trompet tarihine ait yaanm en nemli iki olaydan biri olan
trompetin klasik bat mziine kabul bu dnemde gereklemitir. Kesin tarihi
lkeden lkeye deimesine karn genel anlamda 1600-1750 aras olarak kabul
edilmektedir. Doal trompetin alm tekniinin Barok Dneme uyarlanmas zerine
gelimeler yaanmtr.

1.6.2. Barok Trompet al Teknii

alglarnn Klasik Bat Mziine kabul edilebilmesi iin Barok

trompetilerin iki yeni teknik gelitirmesi gerekmitir; daha yumuak almak ve saf
olmayan doukan sesleri doru entonasyonda almak. Gnmzde pistonlu modern
trompetler bile tam anlamyla doru bir entonasyona sahip deilken Barok Dnemin
trompetileri bu sorunu nasl zmlerdir, tpk gnmzde olduu gibi dudak
kontrol devreye girmitir. Dudaklar zerindeki hakimiyetin artmas sadece
entonasyon zerinde olumlu etkiler yaratmakla kalmam, ayn zamanda Johann
Sebastian Bach, Heinrich Ignaz Franz Biber ve dnemin daha birok nemli
bestecisinin trompet iin yazm olduu eser ve orkestra partilerindeki doukanlarn
arasndaki gei notalarn da alabilmelerine imkan tanmtr.

27
ekil 1.2. Doukanlar Arasndaki Gei Notalarna rnek - J. S. Bach Cantata
No. 137den Bir Pasaj 32

ekil 1.3. Doukanlar Arasndaki Gei Notalarna rnek - J. S. Bach

Orchestral Suite No. 4 in Dden Bir Pasaj 33

Orta a boyunca sadece yksek sesle alan trompetiler kabul grmtr, bu

tahmin edilebilecei zere algnn iaret verme amal kullanlmasndan
kaynaklanmtr. Fakat saray orkestras ile birlikte veya nnde bir sonat veya
konerto alabilmeyi dileyen trompetiler ilk defa kan seslerin gcn ve kalitesini
kontrol etmeyi renmek ve st oktavlardaki sesleri karabilmek iin Orta aa ait
yanaklar iirerek alma eklinden vazgemek zorunda kalmlardr. Tpk alglar
zerinde daha fazla hakimiyet salamak isteyen ve yanaklarn iirerek ald
zaman ince seslere kmakta sknt yaadklarn farkeden Barok trompetiler gibi
gnmz trompetileri de bu durumun ciddiyetinin farkndadr. Bunun iki byk
sebebi bulunmaktadr, bunlardan ilki yanaklarn imesi ile birlikte doal olarak
dudak kaslarnn hakimiyetinin kaybolmas ve beraberinde dudaklara basknn
balamas, ikincisi ise gnderilen havann iddetinin byk bir blmnn
yanaklarda g kaybetmesi ve dolays ile ince seslerde en ok ihtiya duyulan hava
desteinin azalmasdr.

32
A.g.e., s. 62
33
A.g.e., s. 62

28
1.7. Trompetin Gerileme Dnemi (1750-1815)

1750 ve 1815 yllar aras trompet iin kriz dnemi olmutur. Bir tarafta
Clarino en parlak dnemini yaarken ve saray trompetileri o gne kadar aldklar
en gzel mziklerle karlarken dier taraftan deien burjuvazi anlay dnemin
bestecilik stilini de etkilemitir. Bu dnemde trompet eski saray kltrn tek tarafl
ve eski moda bir ekilde temsil etmitir.

1.7.1. Clarino'nun En Parlak Dnemi

Clarino alm 1740 ile 1770 yllar arasnda zellikle Almanya ve

Avusturya'da en parlak dnemini yaamtr. Bu dneme ait konertolar trompetin
ince ses snrlarn zorlamtr ve ses snrlarnn zorluk derecelerine gre blme
ayrlmtr. Srasyla kolaydan zora doru gidildiinde ilk gruba ait en nemli
besteciler; Johann Friedrich Fasch, George Philipp Telemann, Johann Melchior
Molter, Leopold Mozart, Johann Wilhelm Hertel ve Johann Matthias Sperger'dir.
kinci grupta ise Franz Xaver Richter, Joseph Riepel, Joseph Arnold Gross ve Johann
Stamitz bulunmaktadr. nc olarak en tiz ve dolays ile en zor olan grupta ise
Avusturyal iki besteci bulunmaktadr; Johann Michel Haydn ve Georg von Reutter
Junior. Bu gruplara ait eserler sayesinde Barok trompet ve alm teknii geliiminin
doruk noktasna ulamtr.

1.7.2. Klasik Stil (1750-1821)

ok yksek derecede Clarino alm teknii gerektiren eserlerin yazld bu

dnemle ayn zamana denk gelen klasik besteciler zellikle Franz Joseph Haydn,
Wolfgang Amadeus Mozart ve Ludwig van Beethoven trompetin ok daha farkl bir
ilev grd yeni bir mzik eidi yaratmaya balamlard. Bu yeni mzik,
trompeti tek bana saraylarda kahramanca melodiyi yklenen bir alg eklinden
karp orkestra iinde elik grevi almaya srklemitir. Bazen senfoniyi veya
sadece Allegro (hzl) blmn kapatan ksa bir fanfar dikkati saraylarda olduu
gibi bir sreliine trompetlere ekebilmi olsa da bu etki ok kalc olmamtr.

29
Bunun en byk sebebi bu dneme ait eserlerin bir ok ifade ekline ihtiya duymas
ve yayl alglarn bu ihtiyaca en iyi ekilde karlk verebilmi olmasdr.

Trompet kahraman roln sadece eserlerin duygusal anlamda dorua kt

noktalarda srdrebilmitir, icraclar ok tonlulua ayak uydurabilmek iin fa, sol, si
bemol ve la trompetleri kullanmaya balamlardr. Clarino'nun ses aral kullanm
alan aaya ekilmitir, ama bunun sebebi bu tekniin kaybolmas veya
trompetilerin ince ses alamyor olmas deil, saray mziinin eski moda olarak
grlmeye balanlmas ve mzik stilindeki deiikliklere ayak uydurmaya almak
olmutur. Bir dier nemli sebebi ise orkestra ierisinde en gl ses iddetine sahip
alglardan biri olan trompetin genel ses iddetini de arttyor olmasdr. Sessel ve
armonik tnlarn uyumunu dnen ikili orkestra sistemini benimsemi klasik dnem
bestecileri clarino ve trompeti bu etkileri yznden elik algs olarak kullanmay
tercih etmilerdir.

1.7.3. Kromatizm Aray

Barok dnemin sonlarnda btn besteciler ve mzisyenler, alglar zerinde

yaplabilecek her trl yenilik iin ok ak olmulardr. craclar ve zellikle alg
yapmclar trompeti kromatik hale getirebilmek iin birok yntem denemilerdir.
Bu denemeler Clarino'nun ince seslerinden ok, doukanlarnn nc oktavndaki
seslerinin arasndaki boluklar doldurmak amal olmutur. Bu denemeler
dorultusunda adlar A-Kapa Trompet, Tulu Trompet ve Kulisli ngiliz Trompeti
olmak zere eit yeni trompet ortaya km ve bunlarda daha sonradan pistonun
bulunmasna ve dolays ile gnmz modern trompetinin olumasna nc
olmulardr.

1.7.4. A-Kapa Trompet (1775-1840)

1750 yl civarlarnda korno icracs Anton Joseph Hampel (1710-1771)

trompetin kalann el ile kapatlmas yardm ile algnn seslerinin yarm veya tam
ses deitirilebilecei fikriyle ortaya kmtr. Karlsruhe'da yaayan Michael
Wggel (1748-1811) adl bir saray trompetisi, algsnn biraz daha bklmesi

30
yardm ile kalaa daha rahat ulaarak bu korno alm tekniini baaryla trompete
uyarlamtr. (1773-74) Fakat daha sonradan besteci ve trompetilerin bu teknii hzl
pasajlarda uygulamann, doru entonasyonu ayarlamann ve ton kalitesinde kayp
yaamadan almann imkansz olduunu dnmesi nedeniyle ok ilgi grmemitir.

1.7.5. Tulu Trompet

Kendisinden nce birok deneme yaplm olmasna ramen, en iyi tulu

trompetin mucidi ve ayn zamanda virtz Anton Weidinger (1766-1852) olmutur.
Bu algda kromatik sesler, zerinde bulunan deliklerin bir tu mekanizmas ile
kapanp almas sayesinde elde edilmitir. Franz Joseph Haydn 1796'da ok yakn
arkada olan bu srad kii ve tulu trompetine gnmzde bile halen solistlik
repertuarnn kalbinde bulunan mi bemol majr trompet konertosunu yazmtr.
Anton Weidinger 28 Mart 1800'de Haydn trompet konertosunu tulu trompeti ile ilk
defa seslendirdikten sonra algs ve alm hakknda ok olumlu eletiriler almtr,
bunlardan bir tanesi; algnn tonu hala dolu ve keskin ama ayn zamanda bir
klarnetten bile elde edebileceinizden daha yumuak ve narin. 34
Bir yl sonra
Johann Nepomuk Hummel (1778-1837) gnmz klasik mzik trompet repertuarnn
bir dier harika konertosu olan mi majr trompet konertosunu Weidinger iin
bestelemitir. Weidinger'in o dnemde eserin tonu yznden drdnc bir tua
ihtiya duyduu, yeni ve gelimi bir tulu trompet kullanmaya balad
dnlmektedir. Weidinger trompet repertuarna kalc kazanlar salam olsa da
bulduu tulu trompet tam bir baar saylmamtr. Tulu trompet ksa bir sreliine
(yaklak 1840'a kadar) talya ve Avusturya'nn askeri mziinde kullanlm
olmasna ragmen, o zamanlarda piston sistemi oktan daha iyi bir sistem olduunu
kantlamtr.

34
A.g.e., s. 97

31
 1.7.6. Kulisli ngiliz Trompeti (1790-1885)

19. yzyl kulisli ngiliz trompetinin kkeni tam olarak belirlenememitir ama
aslnda bu trompet Henry Purcell'in dneminde kullanlan kulisli ngiliz
trompetinden sadece ek dnen mekanizmas ile farkldr. Oynatlabilir kulisi icracya
yakn olan borunun bkld yerde bulunmaktadr. John Hyde 1799 ylnda yapt
bir aklamada Doal trompet zerinde yaad skntlarn onu kulisli trompeti icat
etmeye ittiini ve ilk yapmnn Woodham adl bir alg yapmcsna ait olduunu
belirtmitir. Bu alg ilgin bir ekilde dier btn lkeler pistonlu trompete gei
yapm olmasna ramen ngiltere'de 19. yzyln sonuna kadar kullanlmtr, zaten
ngiliz trompeti olarak gemesinin sebebi de budur. ngilizlerin bu trompete bu kadar
balanm olmalarnn altnda yatan en byk sebep Thomas Harper ile olu Thomas
Harper Junior ve John Norton gibi en nl trompet virtzlerinin onu tercih etmi
olmasdr. F.Crooks'ta yaplan kulisli ngilz trompeti, algnn tonunu do ve si bemol
olarak deitirmitir, kulis genellikle yarm ve tam ses geilerini salamak amacyla
kullanlmtr, yeterince hzl olmasa da asil ve saf tonu yznden tercih edilmitir,
solo bir alg olmaktan ok orkestrada grev almtr.

Resim 1.21. Thomas Harper Junior ve Kulisli Trompet 35

35
A.g.e., s. 99

32
1.8. Trompetin 1815'ten Gnmze Kadar Uzanan Modern Dnemi

1.8.1. Pistonun nemi

Trompetin tarihsel geliim srecinde ok nemli iki olay yaanmtr,

bunlardan birincisi 1600'l yllarda trompetin Klasik Bat Mziine kabul edilmesi,
ikincisi ise 1815'te pistonun icad olmutur. Pistonun yava evrim sreci 1750 ylnda
trompetin alt oktavlardaki seslerinde kromatik aralklarn kullanlmas ihtiyacnn
artmasyla birlikte balamtr. Tam olarak olgunlamas ile trompet alm teknii ve
kullanm alan ok byk bir deiim geirmitir. Piston sistemi kendisinden nce
denenmi btn kromatik sistemleri olumlu ynleri ile tek bir yerde toplam, ayn
zamanda olumsuz ynlerinden de arndrmtr. A-Kapa trompetin en byk
olumsuz yn kalan el ile kapatlmas sonucu elde edilen tam ve yarm seslerin
algnn ton kalitesini nemli lde bozmu olmasdr, boyutu daha az olmasna
karn benzer kalite kayplar tulu trompette de yaanmtr. Ksacas bu iki trompet
eidi de klasik dneme ait ideal homojen trompet tonunu elde edememitir, bunun
yerine daha ok mekanik gelimini henz tamamlamam tahta nefesli bir algya
benzetilmilerdir. Bu ton anlay kademeli olarak ve belki de tulu trompetin mucidi
ve virtz olan Anton Weidinger'in kariyerinin ilerleyiinden karlan dersler
neticesinde zamanla geliim gstermitir. Balarda ok byk ilgi grm olsa da
Weidinger, yaklak 1825 ylndan itibaren yars bo salonlarda konser vermeye
balamtr, buna ak ve tulara baslarak elde edilen seslerin arasndaki ton
kalitesi farknn sebep olduu dnlmektedir. 36
Kulisli ngiliz trompeti, a-kapa
trompet ve tulu trompet gibi ton kalitesinde farkllk gstermemi olsa da kulisi
yznden hantal bulunmutur. Piston sistemi sayesinde dier sistemlere ait
olumsuz yn ortadan kaldrlmtr. lk olarak alg a-kapa trompetin brakt
boluklar doldurarak tam anlamda kromatik hale gelmi, ikinci olarak belki baz ilk
pistonlu trompet rneklerini saymazsak tonu homojenlemi ve son olarak da
pistonlar sayesinde eviklemitir.

36
A.g.e., s. 102

33
 1.8.2. Pistonun cad, eitleri ve alma ekli

Pistonu mekanizma sistemi olarak icat eden ilk kii Bohemya'da yaam
Rusyal bir kornocu olan Ferdinand Klbel'dir. (1735-69) 1766 ylnda olu bu ilkel
piston sisteminden Amor-Schall (omnitonic horn) ad verdikleri kornolara altar adet
ekleyerek algnn sesler arasnda hzl gei yapmasna imkan salamtr. Bu
gelimenin arkasndan birok eit piston denemesi yaplm olmasna ramen hibiri
hala gnmzde kullanlmaya devam edilen iki tanesi kadar uzun mrl ve baarl
olmamtr. Birincisi, gnmzde zellikle Almanlar tarafndan sahiplenilmi Rotary
trompetin ventil sistemidir ve patenti 1835 ylnda Joseph Riedl ve Josef Kail
tarafndan Viyana'da alnmtr. Dieri ve en yaygn olan ise modern trompetin
zerinde bulunan, bir dier ismi de Prinet sistemi olan piston sistemidir ve patentini
1838 ylnda Paris'te Franois Prinet almtr.

Resim 1.22. Piston (Prinet) 37

37
(evrimii) http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Trompette_-_premier_piston_-
_montage_perspective.jpg, 30 Mart 2014

34
 Tulu trompette boru uzunluu ksaltlm iken, pistonlu trompette tpk
kulisli trompette olduu gibi boru uzunluu artmtr. Bu art fiziksel bir ilem olan
kulisli sistemle piston sisteminin yer deitirmesi vastasyla gereklemitir. Bu
ilem ana boru zerine yerletirilmi ve baslmad takdirde havann akna hibir
ekilde mdahale etmeyen bir veya birden fazla (ki says genellikle olan)
pistonun, basldnda hava akn ana boru zerinden ara borulara sevk ederek
algnn genel boru uzunluunun artrlmas ve oradan da tekrar ana boruya iletilmesi
eklinde olumaktadr. Kromatik sesler; her bir pistonun ayr veya birlikte farkl
kombinasyonlarda baslmas sayesinde elde edilmektedir.

Resim 1.23. Ventil 38

1.8.3. 19.Yzyl Fa ve Sol Trompeti

Modern Doal trompet gibi pistonlu trompet de ilk sol sonrasnda fa olarak
yaplmtr ama borularn uzunluklarn deitirerek mi, mi bemol, re, do, si, si bemol
ve hatta bazen la bile elde etmek mmkn olmutur. Pistonun icad ile dil, ba,
entonasyon ve dayankllk gibi teknik zorluklarn arasna bir de parmak becerisi ile
dengesi de eklenmitir. Barok trompetiler sadece dil ve dudak uyumu zerine

(evrimii)http://www.kromatbrass.de/2%20doppelt/C_-
38

_Trompete_mit_Zylinderventilen__Deutsche_Trompete__Detail_03_G.jpg, 30 Mart 2014

35
younlamken, bu yeni piston sistemi ile trompetiler dil-parmak ve dudak
senkronizasyonuna dikkat etmek zorunda kalmlardr. En balarda eski
alkanlklardan vazgemek ve bu yeni sisteme ayak uydurmaya almak birok eski
trompeti iin zor olmutur. Hatta o dneme ait bir trompeti bu durumu yle
deerlendirmitir Pistonlarn icad ile trompet ve korno hadm edilmitir 39 ve yine
Dresden opera orkestrasnn ba kemancs Pistonlu trompet hava szdrmaz
olmad iin ses kartamaz 40
diye yorum yapmtr. Ama btn bu olumsuz
yorumlara ramen pistonlu trompet kendine askeri mzikte kolayca yer bulmutur ve
aamal olarak senfonik mzie dahil olmaya balamtr.

1.8.4. Kk Trompetlerin Ortaya k

Modern orkestra trompetileri bir sre sonra si bemol trompeti kinci Dnya
Sava ncesindeki trompetiler kadar yeterli grmemeye balamlardr. Trompet
zerindeki beklentiler, Barok Dneme ait eserlerin pistonlu trompetler ile tekrar
seslendirilmeye allmas, Igor Stravinsky'nin trompet partilerinde yazm olduu
snrlar zorlayc ince sesler ile avantgarde mziin gerektirdii zel kullanm
teknikleri daha ince seli trompetlerin bulunmasn ve kullanlmasn tetiklemitir.
Adolf Schlz (1823-1884) ounlukla st oktavlarda yer alan Johann
Sebastian Bach'n eserlerindeki trompet partilerinin fa trompet ile daha rahat
alndn fark eden ilk kii olmutur ve 1850'lerden itibaren bu yntemi
uygulamaya balamtr. Brksel Konservatuvarnda retmen ve kornet icracs
olan Hippolyte Duhem (1828-1911) 1861 ylnda yetkilisi olduu Curtois markasn
Schlz'e pistonlu re trompet yapmas iin ikna etmitir. nl Brkselli alg
yapmcs Charles Mahillon 1870 yl civar re trompet retmeye balamtr. Pistonlu
re trompet Barok Dneme ait pistonsuz Doal re trompetin yars uzunluundadr.
lk sol trompet ise 1885 ylnda F.Besson tarafndan yaplm olup, onu arkasndan
fa/mi bemol ve mi bemol/re trompetler takip etmitir.
Bach'n ikinci Brandenburg konertosunu orjinal oktavnda alabilmeyi
baarabilmi ilk trompet icracs 17 Nisan 1898 ylnda sol trompeti ile Belikal Tho
Charlier (1868-1944) olmutur. Ama gnmzde en sk kullanlan ve normal si

39
Tarr, The Trumpet, s. 103
40
A.g.e., s. 103

36
bemol trompetin bir oktav zerinden balayan si bemol pikolo trompeti ilk defa
kullanan ve Barok Dnem trompet eserlerini bu algya uyarlayan kii Adolf
Scherbaum olmutur.
Gnmzde standart haline gelmi si bemol ve do trompetin haricinde
kullanlan dier trompetler kronolojik srasyla; re trompet, mi bemol trompet,
gnmzde yerini sol trompete brakm olan fa trompet, si bemol/la ve do pikolo
trompettir. Gnmzde ok nadir kullanlan re trompet en balarda Barok Dnem
eserlerini yorumlamak iin kullanlmtr. Mi bemol trompet ise gnmzde Haydn,
Hummel trompet konertolar ile belli bal baz orkestra sololarnda
kullanlmaktadr. Fa trompet balarda Bachn eserleri ve zellikle de ikinci
Brandenburg konertosunu seslendirmek iin kullanlm ama gnmzde yerini sol
trompete brakmtr. Bachtan Stravinskye kadar yazlm olan neredeyse dier
btn eserlerde ise ince partileri seslendirmek iin uluslararas alanda kabul grm
si bemol/la ve hatta bazen do bile olabilen pikolo trompet kullanlmaktadr.

37
 1.8.5. Trompetin Resimlerle Geliimi

Resim 1.24. Trompetin Resimlerle Geliimi 41

1) Johann Leonhard Ehe tarafndan yaplm Doal re trompet, Nuremberg (1663-

1724)
2) Karl Hammerschmidt und Shn tarafndan yaplm mi bemol fanfar trompet,
Watzkenroth
3) Khler & Son tarafndan yaplm ngiliz kulisli fa trompet, Londra (1850)
4) Alois Doke tarafndan yaplm tulu sol bemol trompet, Linz (1820)
5) I. G. Roth sen. tarafndan yaplm mi bemol trompet, Adorf (1826)
6) Antoine Courtois tarafndan yaplm pistonlu sol trompet, Paris (1862)
7) C. A. Mller tarafndan yaplm pistonlu trompet, Mainz (1850) 42

41
A.g.e., s. 100
42
A.g.e., s. 101

38
Resim 1.25. Trompetin Resimlerle Geliimi 43

8) Laberte Humbert tarafndan yaplm si bemol kornet, Paris (1850)

9) Antoine Courtois tarafndan yaplm si bemol kornet, Paris (1865)
10) C. Schfer tarafndan yaplm drt ventilli si bemol trompet, Hanover (1903)
11) Arno Windisch tarafndan yaplm ventilli si bemol trompet, Dresden (1974)
12) Vincent Bach Corporation tarafndan yaplm pistonlu si bemol trompet,
Elkkhart, Indiana (USA) (1976)
13) Jrme Thibouville-Lamy tarafndan yaplm drt pistonlu do trompet, Paris
(1921)
14) Henri Selmer tarafndan yaplm drt pistonlu si bemol pikolo trompet, Paris
(1970) 44

43
A.g.e., s. 100
44
A.g.e., s. 101

39
2. TROMPETN ORKESTRADAK YER VE KULLANIMI

2.1. Pistonlu Trompetin Orkestraya Girii

2.1.1. Pistonlu Fa ve Sol Trompetin Orkestraya Girii

Pistonlu trompet ilk icat edildii zaman kar kanlarn says olduka fazla
olmutur. 1820 ylnda ortaya km olmasna ramen opera ve konser orkestralarna
girmesi aamal olarak yaklak yirmi sene srmtr. Hereye ramen baz
besteciler eserlerinde hala Doal trompete yer vermeye devam etmitir, bu yzden
pistonlu trompete gei yapm olan icraclar bu eserleri almak iin yine pistonsuz
Doal trompeti tercih etmitir. 19.yy'n ikinci yarsnda orkestralarda yer alan
trompetilerin byk bir ounluu hem pistonlu trompeti hem de pistonsuz Doal
trompeti birlikte kullanmlardr.
Piston mekanizmasnn trompete eklenmesi, her ne kadar alm tekniine ok
nemli katklarda bulunmu olsa da, solo repertuarnn genilemesinde etkili
olamamtr, tam tersine 19.yy trompetin daha ok orkestral anlamda ne kt bir
dnem olmutur. Bu durum mekanik geliimini tamamlam ve en parlak dnemini
geride brakm tahta flemeli alglarn 19.yy'daki durumu ile benzerlik
gstermektedir. Tpk bakr flemeli alglarda olduu gibi tahta flemeli alglarn
da mekanik geliimi sayesinde elde ettii kromatik aralklar ses kaliteleri zerinde
olumsuz bir etki yaratmtr. Dolays ile dnemin nde gelen bestecileri en nl
konertolarn nefesli alglar yerine yayl alglar ve piyano iin yazmtr.

talyan opera bestecisi Gaspare Spontini ve Fransz trompet sanats Franois

Dauvern'nin ngrs sayesinde pistonlu trompetin yeri Fransa'da hazr
bulunmaktayd. Hippolyte Chelard'n Macbeth operas (galas 29 Haziran 1827)
pistonlu trompete zellikle parti yazlan ilk operadr. Bu dnemde zellikle pistonlu
trompet iin yazlm ve galalar Fransa'da yaplm dier eserler ise Hector
Berlioz'un Grande Ouverture Waverley ve Les Francs Juges iin uvertr,
Gioacchino Rossini'nin Guillaume Tell'i, Giacomo Meyerbeer'in Robert le Diable ile
Les Huguenots'u ve son olarak da Jacques Fromental Halvy'nin La Juive'dir.
Terminoloji henz standart hale gelmedii iin bu eserlerin bazlarnn zellikle de

40
Guillaume Tell ve Robert le Diable'n modern kitaplarda ilk olarak tulu trompet ile
alnm olduunu okumak mmkndr ama bu alg Fransa'da hibir zaman ilgi
grmemitir. 45 Pistonlu fa ve sol trompetin tam olarak ne zaman talyan
orkestralarnda kullanlmaya balanld bilinmemektedir nk trompet partilerinde
bulunan Tromba Con Chiavi ifadesi hem tulu trompete hem de pistonlu trompete
karlk gelmektedir.Bu dnemde pistonlu trompet Almanya'da kabul edilmi
gzkmektedir nk Hector Berlioz 1843 ylnda orada yolculuk yaparken her yerde
bulunabilir olduklarndan bahsetmitir. 46
ngiltere'de balarda pistonlu trompete
kar ok gl bir kart gr olmutur. Bu durum kariyerinin sonuna kadar ngiliz
kulisli trompetini kullanan Thomas Harper Junior'n lm (1885) ile deimeye
balam ve ngiltere'de ilk defa pistonlu fa trompet kullanlmaya balanmtr.

2.1.2. Pistonlu Si Bemol Trompetin Orkestraya Girii

Almanya'da 1830 ncesi ismi ounlukla Franszca Piston olarak geen

kornet benzeri ksa si bemol trompetler askeri bandolarda zaten kullanlmaktayd.
19.yy'n yarsndan itibaren artan orkestra partilerinin zorluk dereceleri ve kornetin
ses kalitesine karlk si bemol trompetin teknik kapasitesi ile hacimli tonu, orkestra
trompetilerinin zamanla si bemol trompeti tercih etmesine sebep olmutur. O
tarihten itibaren si bemol trompet ve yapsal olarak ona ok yakn olan do trompet
gnmzn standart halini almtr.
Si bemol trompetin sesi uzaa frlatma gc ve ince seslerdeki netlii eski fa
trompetten ok daha iyi olmasna karn orta ve alt oktavlardaki ses dolgunluu ona
kyasla daha azdr. Bu yzden si bemol trompete gei trompetilere bir taraftan ince
sesler zerinde daha fazla hakimiyet salarken dier taraftan kaln seslerin hacminin
azalmasna sebep olmutur.
Fa ve sol trompetten daha ksa olan si bemol trompete gei ilk olarak
Almanya'da gereklemitir. Si bemol trompetin potansiyelini ilk fark edenlerden biri
Dresden'li trompeti Abert Khnert (1825-89) olarak gzkmektedir. 1850 ile 1860

45
A.g.e., s. 107
46
A.g.e., s. 107

41
yllar arasnda fa ve si bemol trompeti deiimli olarak kullanmaya balamtr.
1870 ylndan itibaren Almanya'nn nde gelen orkestralarnn birinci trompetileri si
bemol trompete gei yapm olmasna ramen daha yal olan ikinci ve nc
trompetiler fa trompet almaya devam etmitir. 1900'l yllarda Dresden'li
trompeti P.E.Richter'in ou trompetinin sadece si bemol trompet almay
renmesinden dolay yaknd bilinmektedir. 47 Avusturya'da, zellikle de Viyana
Filarmoni Orkestrasnda bu deiim biraz daha ge, yaklak olarak 1880-85 yllar
arasnda yaanmtr. lgintir 20.yy'n balarnda Viyana Filarmoni Orkestrasnn
trompetileri gnmzde olduu gibi si bemol ve do Rotary trompet kullanmak
yerine, pistonlu do trompeti tercih etmilerdir. Viyanal trompetilerin vgyle
bahsedilen geleneksel trompet tonu yaklak 1930'lu yllarda olumaya balamtr.
Rusya'da si bemol ve la trompete gei yaklak olarak 1880-85 yllar
arasnda gereklemitir. Peter Tchaikovsky'nin bu dnemden nce yazm olduu si
bemol trompet partilerini eski uzun trompetler iin yazd dnlmektedir.
Francesca da Rimini (1877) ve drdnc senfonisi (1878) buna iyi birer rnektir ama
1885 sonras yazd eserlerin byk bir ounluu si bemol veya la trompet iindir,
beinci senfonisi (1888) bunlardan bir tanesidir.
Orjinal hali re olan ama deiebilen borular sayesinde do olabilen trompeti
Fransa'da ilk kullanan mzisyen Paris operasnn birinci trompetisi Xavier Teste
olmutur. (1874) ngiltere'de si bemol trompet kullanan ilk mzisyen yaklak 1912
yllnda Ernest Hall olmutur. Amerika Birleik Devletlerinde trompet yerine
ounlukla kornet kullanlmtr ama 1920'li yllarn sonlarnda orkestralarda iki
algy da grmek mmkndr.

47
A.g.e., s. 111

42
2.2. Pistonlu Trompetin Orkestradaki Yeri ve Kullanm

2.2.1. Pistonlu Trompetin Orkestradaki Yeri ve eitli

Kullanm Yntemleri

Bakr flemeli alglar ailesinin en evik ve en tiz sesli yesi pistonlu

trompettir. Ama besteciler tarafndan sadece st oktavda yer alan piano (hafif) ve
forte (kuvvetli) pasajlarda kullanlmakla kalmam, ayn zamanda btn ses araln
iine alan farkl dinamiklerde yazlm nemli sololar iin de tercih edilmitir.
Trompet hem hzl hem de yava pasajlarda alnabilmekle birlikte, besteciler iin
zellikle heyecan ve coku gerektiren anlarn vazgeilmez bir paras olmutur.
lk eserlerinde Doal trompeti kullanm olan Felix Mendelssohn-Bartholdy,
Robert Schumann ve Johannes Brahms daha sonralar pistonlu trompete gei
yapm ancak eski ve Klasik Dneme ait iki trompet yazm tekniini
benimsemilerdir. zellikle Mendelssohn ve Brahms pistonlu trompet partilerinde
algnn doukan seslerini kullanmay tercih etmitir. Bakr flemeli alglar
kullanm yntemi olduka tutucu olan Brahms'a kyasla Schumann ilerlemeden yana
olmutur. 1848 yl civarnda eserlerinde pistonlu trompete yer vermeye balad
zaman yazd partilerin byk bir ounluu Doal trompet iin yazd partilerden
daha kaln seslerden olumutur.
1850-1890 yllar arasnda eserlerinde pistonlu trompet kullanan en nemli
besteciler, Richard Wagner, Anton Bruckner ve Guiseppe Verdi olmutur. Wagner'in
Tannhuser'i ve Bruckner'in nc senfonisi dahil devam rnek olmak zere
orkestrada iki olan trompeti saysn e karmlardr. Hatta Wagner, Die
Meistersinger operasnn ayr sahnesinde buna ek olarak on iki trompet daha
kullanmtr. Bu bestecinin zamanla trompetilerden, zellikle de kondisyon
anlamnda beklentileri artmaya balamtr, ayrca Wagner st oktavlarda yazmaya
balad partileri ile bu beklentilerin iine ince notalar da eklemitir. Bir org
sanats olan Bruckner, zellikle beinci, altnc ve sekizinci senfonisinde olduu
gibi birok kez bakr flemeli alglarn org olmadn unutup, partilerini insan
dayankllk snrlarn dikkate almadan yazmtr. 48
Ama ayn zamanda trompete

48
A.g.e., s. 108

43
ilk defa orkestra iinde yumuak, lirik ve uzun soluklu sololar yazan besteciler de
onlar olmutur. Bir sre sonra Wagner ve Bruckner iin trompetilerin ton
kalitelerinden veya ne kadar ince alabildiklerinden ok transpozisyon yetenekleri
nemli olmaya balamtr. Wagner bu sorunu zebilmek iin Wagnerian Methodu
adl yazm tekniini oluturmutur. Richard Strauss'a gre bu method Trompet
partisinin, mzisyen tarafndan srekli do majr olarak okunabilmesi iin btn
tonlarda yazlmas ve bu sayede kendisine en uygun trompeti seerek almasdr. 49
Ancak bestecilerin srekli kromatik aralklar kullanmas ve dolays ile mzisyenin
birka lde bir deien tona uygun trompet semek zorunda kalmas bu methodu
imkansz hale getirmitir. lk eserlerinde Wagner trompetilere daima deiim iin
zaman tanm olmasna karn, daha sonraki eserlerinde ok sk ve hzl ton
deitirmeye balamtr. Ayn ekilde Bruckner'in de birok senfonisinde yazm
olduu nefesli partilerindeki sk ton deiimleri trompetileri zor durumda
brakmtr. Bir sre sonra trompetiler eserin tonuna gre trompet deitirmektense
transpozisyon yeteneklerini gelitirmeyi tercih etmilerdir.
Barok dnemde saraylarda ve savalarda kullanlan trompet, bu iki ynl
yaantsna Romantik Dnemde de devam etmitir. Berlioz trompetin sesini asil ve
parlak olarak betimlemi ayn zamanda askeri grkem, g, iddet ve yce duygular
yanstmak iin ok uygun olduunu sylemitir. Bruckner'in sekizinci senfonisinin
(1885) ilk blmnde btn orkestra forte alarken, iki trompete yazm olduu lirik
olmayan ama tekrar eden sinyal benzeri melodiyi lmn habercisi olarak
kullanmtr. Teknik anlamda zor ve lirik pasajlarn kornete yazld iki kornet ve iki
trompeti bir arada kullanma teknii ilk olarak 1833 ylnda Fransa'da Berlioz
tarafndan kullanlmtr.
Verdi ilk operalarnda iki trompet kullanmtr ama daha sonra onlara iki
kornet daha eklemitir, rnein Falstaff'ta (1893) trompet partisi bulunmaktadr.
Pistonlu trompete, Doal trompet benzeri bir parti yazan Berlioz'un tersine Verdi,
trompet ve kornete benzer partiler yazmtr, hatta epik melodilerin ounu
trompetler ile desteklemitir.

49
A.g.e., s. 109

44
 Beethoven ile balayan orkestra iindeki yayl alg saysn arttrma gelenei
doal olarak bir sre sonra nefesli alg saysn da arttrmay gerektirmitir.
Dneminin nde gelen eflerinden biri olan Gustav Mahler'in bu konuda nemi
byktr, ynettii Klasik Dneme ait birok eserin her bir trompet partisini ikier
trompetiye aldrmtr, buna rnek olarak Beethoven'n dokuzuncu senfonisinin
son blmn verilebilir. Bu katlama ilemi gerekliliini ispatlamtr, nk
Mahler'in zamannda kullanlan si bemol trompetin sesi daha zayftr. O dnem
sesinin gc hala hatrlanan Doal trompetin ses dolgunluunu yakalayabilmek iin
bir partinin iki trompeti tarafndan alnmas gerekmitir.
1890'dan 1915 ylna kadar olan dnemin en nemli bestecileri Gustav
Mahler, Richard Strauss, Claude Debussy, Peter Ilyich Tchaikovsky ve Nicolai
Rimsky-Korsakov'dur. Bunlarn ierisinde trompetin snrlarn her anlamda en ok
snam besteci Strauss olmutur. Opera ve senfonik iirlerinde adeta trompetin ince
ses snrlarn zorlam, stne stlk bu ince sesleri ok daha zor olan piyano
nansnda yazmtr. Yine ayn ekilde bir ok dilli ve zor pasajda bu ince seslere yer
vermitir. Bu eserlere ait trompet partilerinin byk bir ksmnn incelii Barok
Dneme ait clarin partisiyle yaracak dzeye gelmitir. Ksacas 19.yy'n ortasndan
itibaren ifade, transpozisyon, dinamik, parmak teknii ve mekanik olmak zere
neredeyse btn al teknikleri zerinde gelime yaanmtr. Teknik zorluklarndan
tr Strauss'un eserleri si bemol hatta bazen do trompet ile alnmay gerektirmitir.
Ein Heldenleben adl eserinde si bemol ve iki mi bemol trompet kullanmtr.
Sprach Zarathustra'nn giriinde trompete yazm olduu orta do'dan ince do'ya kc
hzl, ritmik, ksa, etkili ve bir o kadar da zor olan solo fa deil zellike do trompet
gerektirmektedir.
ekil 2.1. Richard Strauss - Also Sprach Zarathustradan Bir Pasaj 50

50
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/also-sprach-zarathustra.html, 30 Mart 2014

45
Sinfonia Domestica'da yer alan bir pasaj zorluk olarak Zarathustra'y bile geride
brakmtr.
ekil 2.2. Richard Strauss - Sinfonia Domesticadan Bir Pasaj 51

Mahler birinci senfonisinde trompet saysn drde karmtr. Hatta ikinci,

altnc ve sekizinci senfonilerinin son blmlerinde trompet says srasyla on, alt ve
sekize kadar kmtr. nc senfonisinden itibaren sistemsiz bir ekilde bazen fa
bazen si bemol trompete yazmaya balamtr.
Claude Debussy phesiz etkisi altnda kald evik Fransz
kornetilerinden esinlenerek yazd trompet partilerinde, ifadenin yansra fark
edilir dercede parmak becerisi de istemitir. 52
Bu dneme ait Rus besteciler tpk Almanlar gibi gr ve gl ama ayn
zamanda Franszlar gibi esnek ve virtozite gerektiren trompet partileri yazmlardr.
Nikolai Rimsky Korsakov Osnovi Orkestrovki adl orkestrasyon kitabnda si
bemol ve la trompetin alt oktavlardaki sesini skntl, sanki bir tehlikeyi haber
verirmi gibi olarak betimlemitir. 53
Ama ayn zamanda Scheherazade'ta olduu
gibi orkestral literatrn en virtozite gerektiren trompet pasajlarndan bazlarn da o
yazmtr, bu eserde yer alan sololarn bir ounda ok hzl ift ve l dil atlmas
gerekmektedir.

51
(evrimii)http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/1/12/IMSLP55136-PMLP32273-
StraussR-Op53.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014
52
Tarr, The Trumpet, s. 113
53
A.g.e., s. 113

46
ekil 2.3. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj 54

Orkestra trompetilerinin snrlarn en ok zorlayan besteciler Richard

Strauss ve Gustav Mahler olmutur. Ama Mahler transpozisyon anlamnda
trompetileri Strauss'a kyasla daha az zorlamtr, nk ounlukla si bemol veya
do trompet kullanmtr. Bu dnemden itibaren besteciler ve trompetiler si bemol ve
do trompet zerinde karar birliine varmlardr. La trompet 20.yy'n balarnda,
zellikle de Rusya'da popler olmasna karn zamanla tercih edilmemeye
balanmtr.
Mahler ve Strauss'tan sonra gelen besteciler teknik anlamdaki beklentileri
drmemi hatta bazen biraz daha bile arttrmlardr. Bu besteciler; Arnold
Schnberg, Anton von Webern, Alban Berg, Igor Stravinsky ve Maurice Ravel'dir.
Stravinsky Psalms senfonisi (1930) ve Le Sacre du Printemps'da (1913) re trompet,
Ravel ise Bolero'da mi bemol trompet kullanm olmasna karn, bu modern eserler
gnmzde birok orkestra trompetisi tarafndan si bemol veya la pikolo trompet ile
alnmaktadr.

Gnmze daha yakn bestecilerin iinden trompete nemli parti yazan dier
besteciler ise; Benjamin Britten (1913-70), Bernd-Alois Zimmermann (1918-70),
Luciano Berio (1925-2003) ve rencileri Hans Werner Henze (1926-2012) ile
Vinko Globokar (1934), Karlheinz Stockhausen (1928-2007), Sir Harrison Birtwistle
(1934), Sir Peter Maxwell Davies (1934), Arvo Prt (1935), Heinz Karl Gruber

54
(evrimii) http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/6/6c/IMSLP40974-PMLP04406-
Rimsky-Op35.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014

47
(1943), Robert Henderson (1950), Stanley Friedman (1951) ve Wolfgang Rihm
(1953) olmutur. Bu besteciler ile birlikte zaten varolan teknik zorluklarn ve
gnmzde artk daha fazla teknik sorun olarak grlmeyen transpozisyona ek
olarak aln ve duyuluu zor aralklar, algnn doasna ters dinamiklerde byk
ses atlaylar, pikolo trompet kullanmay gerektirecek kadar ince ses kullanm,
inanlmaz derecede karmak ritmler ve alarken ayn anda sylemek gibi bir takm
avantgarde al yntemleri ortaya kmtr.

2.2.2. Orkestra inde Kullanlan Pistonlu Trompet al

Teknikleri

2.2.2.1. Hafif, Yumuak ve Hzl Dil

Bu teknik algnn doas gerei gl, net ve sert olan dillerini yumuatmak,
zellikle de tonunun daha az parlak kmasn salamak amal kullanlmaktadr.
ekil 2.4. Claude Debussy - Jeuxden Bir Pasaj - Hafif, Yumuak ve Hzl Dil 55

2.2.2.2. ift Dil

ift dil trompetinin almak istedii ikili gruplu notalarn bana "tu-ku"
hecelerini getirmesi ile olumaktadr.

55
Samuel Adler, The Study Of Orchestration, Third Edition, W.W. Norton & Company, New York,
2002, s. 305

48
ekil 2.5. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj - ift Dil 56

2.2.2.3. l Dil

l dil trompetinin almak istedii l gruplu notalarn bana "tu-tu-ku"

hecelerini getirmesi ile olumaktadr.
ekil 2.6. Nikolai Rimsky Korsakov - Scheherazadetan Bir Pasaj - l Dil 57

2.2.2.4. Kurbaa Dili

Kurbaa dili trompet iin ok etkili bir aratr. Trompetinin almak istedii
notann bana "turrr..." hecesini getirmesi ile olumaktadr. lk olarak Richard
Strauss tarafndan Don Quixote (1897) adl eserinde kullanlmtr.
ekil 2.7. Richard Strauss - Don Quixotetan Bir Pasaj - Kurbaa dili 58

56
(evrimii) http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/6/6c/IMSLP40974-PMLP04406-
Rimsky-Op35.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014
57
Adler, The Study Of Orchestration, s. 305
58
A.g.e., s. 306

49
 2.2.2.5. Glissando

Bir notay baka bir notaya kaydrarak geirmek anlamna gelen bu teknik,
trompet iin ok nadir kullanlmakla birlikte sadece ses aralklarnn daha yakn
olduu st oktavdaki seslerde ve kc olduu zaman etkili olabilmektedir. Aaya
doru yaplmak istenen glissandolar eyrek veya yarm ton olarak
uygulanabilmektedir.
ekil 2.8. Glissando 59

2.2.2.6. Tril

ki notann devaml ve hzl bir ekilde arka arkaya alnmas ile oluan tril,
pistonlar sayesinde kolaylkla alnabilmektedir, ayrca buna ek olarak baz st
oktavdaki triller sadece dudaklarn hareketiyle bile yaplabilmektedir. Sadece bir
pistonun deimesi ile oluan triller en kolaylardr, ayn anda iki pistonun deimesi
ise ileri biraz daha kartrmaktadr ama en zoru ve alnmas neredeyse imkansz
olan triller ayn anda pistonun deitii trillerdir.

ekil 2.9. alnmas neredeyse imkansz olan triller 60

59
A.g.e., s. 336
60
A.g.e., s. 335

50
 2.2.2.7. Surdin ve eitleri
Trompetin sesini yumuatmak veya gerektiinde karakterini deitirmek iin
bir ok eit surdin bulunmaktadr ama bir orkestra trompetisi iin partide surdin
taklmas isteniyorsa ve besteci tarafndan zellikle baka bir surdin belirtilmemi ise
dz surdin kullanlr. Orkestral literatrde trompet iin yazlm surdinli pasajlar ok
sk karmza kmaktadr. Surdin taklmas iin con sordino ve karlmas iin ise
senza sordino terimleri kullanlmaktadr. Dier surdinler; cup, whispa, harmon (wah-
wah), solotone, bucket ve bunlarn dnda kalan sesi azaltma ve karakterini
deitirme yntemleri olan hat (derby), plunger, kalaa bez tkanmas ile kalan
sehpaya doru alnmas teknikleri gnmzde ok nadir de olsa baz modern
eserlerde kullanlmaya balanmtr.
Orkestral eserlerde en ok kullanlan dz surdin sayesinde icrac hem
yumuak hem de yksek ve metalik bir sesle alabilmektedir. Sunta veya metalden
yaplabilmekle birlikte, gnmzde zellikle fortissimo pasajlardaki tns yznden
metal olan tercih edilmektedir.
Resim 2.1. Dz Surdin 61

61
(evrimii) http://images.gear4music.com/media/71235/600/preview.jpg, 30 Mart 3014

51
3. LTERATRE GEM NEML TROMPET SOLOLARINI
EREN ESERLER

3.1. Modest Petrovich Mussorgsky ve Bir Sergiden Tablolar

3.1.1. Modest Petrovich Mussorgsky

Amalar batdan etkilenmeden, kendine has stil ve kurallar bulunan Rus
mziinin retildii ulusal bir okul kurmak olan Csar Antonovich Cui, Aleksandr
Porfiryevich Borodin, Mily Alexeyevich Balakirev, ve Nikolai Rimsky
Korsakovdan oluan Rus Belerinin belkide en nemli bestecisi Modest Petrovich
Mussorgsky (9 Mart 1839 16 Mart 1881) krsal kesimde yaayan maddi anlamda
durumu iyi bir ailede dnyaya gelmitir. lk piyano eitimine alt yandayken
annesiyle balam, 1849 ylndan itibaren ise Petersburg kentinde Anton Herke ile
devam etmitir. 1852 ylnda mparatorluk Muhafzlar Askeri okuluna giren
Mussorgsky burada ilk eseri olan Porte Enseigne Polkay yaynlamtr.
1856 ylnda Cesar A. Cui, Mily A. Balakirev, Victor Stasov, Alesksandr P.
Borodin ve Nikolai Rimsky Korsakov ile tanp Moguchaya Kuckha adl toplulua
dhil olmutur. Bu bestecilerden hibirinin resmi bir kompozisyon eitimi
olmamasna karn Rus mziinin nasl olmas gerektii konusunda ok kesin
grleri olmutur. Mussorsgsky Kuchka topluluunun iki temel grn ok iyi
benimsemitir, bunlardan ilki; Rus mzii Rus ruhunu ifade etmeli ve ikincisi ise;
Rus mzii Rus yntemleri ile yazlmaldr.
Mussorgsky kompozisyonu yazarken renmitir, bu yzden ilk eserlerini
ksa formlarda vermitir ama bunlarn ounluu gerekten kendine zg ve
benzersiz olduu iin onu dier Kuchka bestecilerinden farkl klmtr. Balakirev ve
Stasovun cesaretlendirmesi ile Oedipus (1858-61), Salammb (1863-66) ve The
Marriage (1868) adl operalarna balamtr fakat hibirini bitirememitir. Balarda
konumann gerekiliini mziin artrdn dnm olsa da The Marriage
operasn yazarken bu dncesinin uzun mrl olmadn fark edip operay
yazmaktan vazgemitir. Hayatnn geri kalannn byk bir ksmn, zellikle de
sahne iin, daha yeni ve etkili melodi yaratma ekilleri aramakla geirmitir.

52
 Besteci, 1867 ylnda cadlarn ve eytanlarn kara tatil gn iin bir araya
toplanmasnn betimlendii plak Dada Bir Gece isimli eserini yazmtr. Benzer
mzik anlayna sahip adalar Hector Berlioz ve Franz Liszt bile onun bu eserde
kullanm olduu lgn sesleri, ykc disonanslar ve vahi lk benzeri efektleri
hayal edememitir. The Marriage operasndan vazgetikten sonra Stasovun tavsiyesi
zerine Boris Godunav adl operasna balam ve 1869 ylnda bitirip Mariinsky
tiyatrosuna sunmu olmasna ramen kadn barol oyuncusuna rol yazmad iin
reddedilmitir. Bunun zerine Mussorgsky operay tiyatrodan geri alp onlarn
isteklerinin de tesinde deiiklikler yapmtr. rnein; daha zeki, ince ve ho bir
anlatm ekliyle birlikte ilk halinin gereki mzik anlay yerine halk mzii
formunu kullanmay tercih etmitir. Bunun zerine operay kabul eden tiyatro bir
takm sansr ilemleri uyguladktan sonra galasn 1874 ylna yetitirebilmitir. Bu
opera sayesinde Mussorsgky byk bir baar elde etmi, mutlaka izlenilmesi
gereken gen adam olarak anlmaya balanmtr.
nanlmaz bir hzda gelimi, stil anlamnda en az byk deiim geirmi
ve baarl bir deney gerekletirmi olmasna ramen Mussorsgky, beste yapmaya
ge balad ve ok gen yata ld iin btn eserleri erken dnem almalar
olarak adlandrlmaktadr. The Nurseryde (1870) bulunan dramatik monologlar,
Sunlesste (1874) yer alan psikolojik davurumculuk ve Wagner benzeri olmayan
kromatizm anlay ile Songs and Dances of Deathin (1877) ierdii Mahler ncesi
Senfonik iir yazm artc derecede farkllk ve eitlilik gstermektedir.
Mussorgsky ldkten sonra Nikolai Rimsky Korsakov ona olan sevgi ve saygsndan
tr baz nemli eserlerinin orkestrasyonlarn yapmtr, bunlar; Boris,
Khovanshchina, plak Dada Bir Gece ve Bir Sergiden Tablolarn bir ksmdr.
Uzun bir sre boyunca bu eserler Korsakov orkestrasyonlar ile sahne almtr ve bu
sayede Mussorgskynin ismi canl kalmay baarmtr.
Mussorgskynin mzii Brahms ve Wagner savann beraberinde sren
Alman ve talyan egemenliine meydan okumutur. Sadece yeni bir mzik yn ve
estetik anlay ortaya koymakla kalmam ayn zamanda dneminin en iyi
operasndan biri olarak betimlenen Boris Godunov gibi besteledii eserler onu bir
dahi konumuna tamtr.

53
Resim 3.1. Modest Petrovich Mussorgsky 62

3.1.2. Bir Sergiden Tablolar

Modest Petrovich Musorgskynin 1874 ylnda piyano iin bestelemi olduu,
serbest sonat formundaki ksa paralardan meydana gelen bir Sergiden Tablolar adl
eseri, Avrupa piyano mziinin her alanda srekli olarak gelitii altn ana
benzersiz bir katkda bulunmutur.
Mussorgsky, Bir Sergiden Tablolar adl eserini yazma kararn ressam ve
mimar dostu Victor-Edouard Hartmannn (1834-1873) erken lmnden etkilenerek
vermitir. Henz 39 yanda olan Hartmannn yaarken hibir mimari hayalinin
gerekletiini grememi olmas ve gelecee kendisiyle ilgili en ufak bir kltr
miras brakamam olmas Mussorsgkyi gerekten ok derinden etkilemitir. Bunun
zerine Hartmannn karakterler ve gnlk olaylar konu alan baz eskizleri ile
62
(evrimii) http://en.wikipedia.org/wiki/File:Modest_Musorgskiy,_1870.jpg, 30 Mart 3014

54
mimari tasarmlarnn sergilenecei bir sergi dzenlenmesini salamtr. Bu sergi
Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar adl eseri iin yeterince fikir edinmesine
imkn salam olsa da, ona gre Hartmannn tarihte kalc bir yere sahip olmas
iin yeterli olmamtr. 63
Gnmzde bu eser piyano iin yazlm orijinal halinden ok Maurice Ravel
tarafndan 1922de yaplan orkestra dzenlemesi ile anmsanmaktadr ama baz efler
Ravelin ses renklerindeki deiimi yaratabilmek iin orijinal halindeki doal
kabalktan dn vermek zorunda kaldn dnmektedir. Oysa Ravel, kendi
orkestrasyonunu yaparken bile o zamanlar tek bulunabilen versiyon olan Rimsky-
Korsakovun zerinde bir takm nota ve ritmik deiimler yapt piyano notasn
kullanmtr. Gnmzde baz modern orkestralar ve efler bu eserin az bilinen
ksaltlm, baz yerlerinin kopyalanp yaptrlm versiyonlarn da almaktadr,
hatta Rus piyanist ve ef Vladimir Ashkenazy daha da ileri giderek eserin tamamn
orkestraya yeniden dzenlemitir. Ama her naslsa yaplan orkestra
dzenlemelerinden hibiri eserin temel ruhunu deitirmemitir.
Mussorgsky Bir Sergiden Tablolar yazarken, kendisini, dostu Hartmannn
eserlerinin sergilendii bir koridorda yrrken hayal etmitir, karlat her yeni
eserin onda yaratt heyecan anlatmas iin Promenade ad verdii al
blmlerini kullanmtr. Her bir resmin nnde durup incelemeye baladnda
hissettiklerini ayr birer blm olarak bize sunmutur. lk blmlerin arasnda daha
sk Promenade duymamzn sebebi Mussorgskynin resimler arasnda bilinli bir
ekilde gei yapmasndan kaynaklanmaktadr. Eserin ilerleyen blmlerinde
resimlerin zerinde yaratt ruh hali, bir resimden dierine gei yaparken aradaki
boluu hissetmemeye balamasna sebep olmutur. Son blmlerde ise Hartmannn
Rus insanlk ve gurur anlayn anlatt resimlerin grsel deneyimleri sayesinde
kendini bsbtn deimi olarak hissetmeye balamtr.

63
Pomona College Orchestra Repertoire, Mussorgsky/Ravel - Pictures at an Exhibition, 1997-98,
(evrimii) http://www.music.pomona.edu/orchestra/mus_pict.htm, 1 Mart 2014

55
Resim 3.2. Victor Edouard Hartmann 64

3.1.3. Modest Petrovich Mussorgskynin Etkilendii Resimler

3.1.3.1. Promenade
Bu blm balatan grkemli trompet solosu orkestra repertuarnda ok
nemli bir yere sahiptir. (Detayl incelemesini drdnc blmde bulabilirsiniz)
Franszca bir kelime olan Promenade Gezi, Gezmek, Gezinti anlamna
gelmektedir. Eseri balatan bu grkemli blm aslnda Mussorgskynin sergiye
admn att ilk anda yaamn yitirmi yetenekli ressam arkada Hartmann
hakknda hissettiklerini yanstmaktadr. Stasov, Mussorsgkynin kendini betimleme
eklini yle zetlemitir; Sergi boyunca gezinmektedir, dikkatini eken resimlere
yaklaabilmek iin bir yava bir hzl haraket ederken hznl bir ekilde
aralarndan ayrlan arkadan dnmektedir. 65

(evrimii)http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Viktor_Gartman.jpg,30 Mart 2014

64
65
Wikipedia, Pictures at an Exhibition, http://en.wikipedia.org/wiki/Pictures_at_an_Exhibition
(evrimii), 1 Mart 2014

56
 Mussorgsky, bir tablodan dierine gei yapt ve yeni bir tablo ile
karlat an hissettii duygular Promenade ad verdii bu blmler ile
ilikilendirmitir.

3.1.3.2. Gnomus

Mussorgskynin bu blmdeki zor pasajlar resmin zerinde bulunan kanca

burunlu cceden etkilenerek yazd bilinmektedir. Ravel kendi orkestra
dzenlemesinde hayali ve mistik bir atmosfer yaratabilmek iin birok eit vurmal
algdan yardm almtr.
66
Resim 3.3. Gnomus

66
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/gnom.jpg, 30 Mart 2014

57
 3.1.3 3. kinci Promenade

Gnomustan sonra gelen ikinci Promenade beraberinde sakinlik ve kararllk

getirmektedir. Orijinal Promenade blmnn sadece ilk iki ls kullanlmtr,
sonu kendisinden sonra gelecek olan The Old Castle adl blmn hazrlaycs
grevi gren dominant akoru ile bitmektedir.

3.1.3.4. The Old Castle

Hartmann ak bir ekilde bu eskizinde, eski bir kalenin etrafnda ark

syleyen sokak mzisyeni anlamna gelen trubaduru betimlemitir. Bu blmde
trubadurun arksn alto saksafon seslendirmektedir, her ne kadar ilgin bir tercih
olarak gzkse de saksafonun asil ve egzotik sesi bu grev iin kesinlikle ok
yerinde bir karardr.
Resim 3.4. The Castle of Tschernomor 67

67
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/chernomor.jpg, 30 Mart 2014

58
Resim 3.5. A Road in Italy 68

Resim 3.6. Landscape of Prigueux 69

68
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/perigue.jpg, 30 Mart 2014
69
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/strada.jpg, 30 Mart 2014

59
 3.1.3 5. nc Promenade

Bu ilgin ve karanlk Promenade sol diyez minr tonundan si majre

modlasyon yaparak dinleyiciyi bir sonraki blm olan Tuilleriese hazrlamaktadr,
sonu Rus halk arklarnn bitilerini anmsatmaktadr.

3.1.3.6. Tuilleries

Bu blm tablo geilerinde karmza kan baz ksa Promenadelar

saymazsak en ksa blmdr. Paris bahelerinin sadelii ve onlarn ocuk
ziyaretilerini ok gzel bir ekilde ilemektedir.

Resim 3.7. Tuilleries 70 Resim 3.8. Tuilleries 71

3.1.3.7. Bydlo
kz arabas anlamna gelen Bydlo, isminden de anlalabilecei gibi kyl
iileri anlatmaktadr. Melodinin byk bir blm bakr flemeli alglar tarafndan
seslendirilmektedir. Ravelin yazm olduu tuba solosu ok nl olmakla birlikte bir
o kadar da zordur, gnmzde birok tubac algnn ses snrlar dnda kalan bu
soloyu euphonium ile almay tercih etmektedir.

70
(evrimii) http://korschmin.com/projects/viktor-hartmann-pictures-at-an-exhibition/#!prettyPhoto,
30 Mart 2014
71
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/tuilri2.jpg, 30 Mart 2014

60
Resim 3.9. Bydlo 72

3.1.3.8. Drdnc Promenade

Adeta kendisinden sonra gelecek olan blmdeki civcivlerin yumurtalarndan

kmadan nceki an betimleyen bu Promenade, orjinalinin bir hayli deiiklie
uramasyla olumutur. Mussorsgky bu gei blmnn kendisinden nceki ve
sonraki iki ayr blmn tonlar arasnda balayc bir modlasyon grevi
grmesinden ok kendine has bir tonda, re minrde yazmay tercih etmitir. Bu
sayede ilk defa bir Promenade blmn minr tonda yazarak ok daha huzursuz bir
atmosfer yaratmay baarmtr.

3.1.3.9. Ballet Of Chicks In Their Shells

lk defa bu blmde resim ve mziin arasndaki ba net bir ekilde

karmza kmaktadr. Hartmannn bir bale gsterisi iin hazrlam olduu bu
tasarmlarda iki kii yumurta eklinde bir kostm ve tavuk benzeri bir apka
giymektedir. Heyecanl civciv sesleri ince sesli tahta flemeli alglar tarafndan
taklit edilmektedir.

72
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/bydlo.jpg, 30 Mart 2014

61
Resim 3.10. Ballet Of Chicks In Their Shells 73

3.1.3.10. Samuel Goldenberg and Schmule

Hartmannn birbirinden bamsz izmi olduu iki Yahudiden Samuel

Goldenberg zengin, Schmule ise fakir olandr. Goldenbergin kstah ve aceleci
hareketlerini yayl ve baz tahta flemeli alglar canlandrrken, fakir Schmulenin
para dilenmesini trompet st oktavdaki rahatsz edici tekrarlayan figr ile
betimlemektedir. Bu blmde Mussorgskynin herhangi bir Yahudi kart dnce
yaymaya almaktan ok zengin ile fakirin ayr dnyalara ait olduunu ve
zenginlerin kendilerinden daha az ansl olan insanlarn durumlarn
anlayamadklarn ifade etmeye alt dnlmektedir.

73
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/05trilbi.jpg, 30 Mart 2014

62
Resim 3.11. Schmule 74 Resim 3.12. Samuel Goldenberg 75

3.1.3.11. Beinci Promenade

Eserin sonlarna doru yaklatmzda karmza kan bu Promenade, daha

gsterili olabilmesi iin orkestral anlamda geirdii bir takm deiiklikler dnda
orijinal haliyle ayndr.

3.1.3.12. Limoges
Btn blmlerin ierisinde en renkli orkestra dzenlemesine sahip olan bu
blm bir bayann Fransz pazarnda dedikodu yapmasn anlatmaktadr. Melodi
kemanlar ve tahta flemeli alglar arasnda paylalrken, vurmal alglar da
grltl bir ortam havas yaratmaktadr.

74
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/Schmuyle.jpg, 30 Mart 2014
75
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/Goldenberg.jpg, 30 Mart 2014

63
Resim 3.13. Limoges 76

Resim 3.14. Limoges 77

76
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/market1.jpg, 30 Mart 2014

77
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/market2.jpg, 30 Mart 2014

64
 3.1.3.13. Catacombae ve Cum Mortuis In Lingua Mortua

Pazar yerinin kalabalk ve telal ortamndan dinleyiciyi bir anda yer altnn
karanlk atmosferine sokmay baaran Mussorgsky bunun iin yava deien
rktc akorlar kullanmtr, Ravel ise orkestra dzenlemesinde bu grevi bakr
flemeli alglara devretmitir. Piyanonun kstl imkanlar ile snrlanan bu blm
belki de orkestra dzenlemesinden en byk fayda salam blmdr. Mussorgsky,
Catacombae resminden ok etkilenmi olmal ki bundan sonra gelecek olan
Promenade atmosfere uygun olarak dnme uratmtr. smi Cum Mortuis In
Lingua Mortua olan bu Promenade blm iin orijinal piyano notasnn zerine
Hartmannn aramzdan ayrlm yaratc ruhu beni kafataslarna ynlendirdi,
onlara doru ard, bunun zerine kafataslarnn iinden lo bir k parldamaya
balad. 78 yazmtr.

Resim 3.15. Catacombae 79 Resim 3.16. Cum Mortuis In Lingua Mortua 80

78
Pomona College Orchestra Repertoire, Mussorgsky/Ravel - Pictures at an Exhibition, 1997-98,
(evrimii) http://www.music.pomona.edu/orchestra/mus_pict.htm, 1 Mart 2014
79
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/catacomb.jpg, 30 Mart 2014
80
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/katakomb_fragment.jpg, 30 Mart
2014

65
 3.1.3.14. The Hut on Fowl's Legs (Baba - Yaga)

Hartmannn yapt eskizle bu blm arasndaki balanty inceleyen

uzmanlarn farkl grleri olmasna karn bir noktada fikir birlii bulunmaktadr;
Baba Yaga. Hartmann eskizde bulunan tavuk baca benzeri yapy, Rus peri
masallarna ait insan kemikleriyle beslenen hayal rn cad Baba Yagann gizemli
evi olarak tasarlamtr. Mussorgsky buradan yola karak cadnn kendisiyle ilgili bir
beste yapma karar almtr.
Resim 3.17. Baba Yaga 81

81
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/baba.jpg, 30 Mart 2014

66
 3.1.3.15. The Great Gate of Kiev

Milliyeti duygularnn doruunda yazd bu son blmn iinde

vatanseverlik elerini ok sk bir ekilde hissettirmitir. Aslnda Hartmann bu
tasarm Kievde yaplmas planlanan byk geit yarmasna katlmak iin
izmitir, fakat ne bir kazanan olmutur ne de yaplan bir geit Ama buna ramen
gnmzde Rus milletinin onurunu ve gemiten gelen mirasn temsil ettii iin
byk ilgi grmektedir. Piyano versiyonu Ravelin orkestra dzenlemesinin yannda
her ne kadar biraz zayf kalsa da baz uzmanlar Mussorgskynin de batan itibaren bu
blm orkestraya yazmak istediini dnmektedir.
Resim 3.18. The Great Gate of Kiev 82

82
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/kiev.jpg, 30 Mart 2014

67
3.2. Pyotr Ilyich Tchaikovsky ve Kuu Gl Balesi

3.2.1. Pyotr Ilyich Tchaikovsky

Pyotr Ilyich Tchaikovsky (7 Mays 1840 - 6 Kasm 1893) Rusyann Ural

Vyatka ilinin batsnda yer alan Kamsko-Votkinsk ehrinde dnyaya gelmitir. lk
piyano derslerini 5 yandayken almaya balamtr. Mzie kar ok erken yata
ilgi gstermi olmasna ramen ailesi kamu hizmetlerinde grevli bir devlet memuru
olmas fikrine daha yakn olmutur. On yanda St. Petersburgda bulunan
mparatorluk Hukuk okuluna balamtr. Henz on drt yandayken, annesi kolera
hastalndan kaybetmitir. 1859 ylnda ailesinin youn isteine kar kamayarak
Hukuk Bakanlnda bro memuru olarak ie balamtr ancak mzie kar olan
sevgisinin daha ar basmasyla drt sene sonra bu iten ayrlmtr. Yirmi bir
yandayken Rus Mzikal topluluundan ders almaya karar vermitir, birka ay sonra
ise yeni kurulmu olan St. Petersburg konservatuvarna girerek okulun ilk
kompozisyon rencilerinden biri olmutur. 1863 ylnda Moskova
Konservatuvarnda armoni profesr olarak ie balamasyla birlikte Moskovaya
tanmtr.
Tchaikovskynin ilk seslendirilen eseri Characteristic Dances Johann Strauss
Younger tarafndan 1865 ylnda Pavlovsk konserinde ynetilmitir. 1868 ylnda
tant Aleksandr Nikolayevich Ostrovsky ilk operas Voyevodann librettosunu
yazmtr. Bu dnemde yazd dier eserleri ise; Birinci Senfonisi (1868), Undine
(1869), Romeo ve Juilet (1870), The Oprichnik (1872), kinci Senfonisi (1873),
nc Senfonisi (1875) ve Birinci Piyano Konertosudur. (1875) Birinci Piyano
konertosunu Nicholas Rubinsteina ithafen yazm olan Tchaikovsky,
Rubinsteindan konertonun alnabilirlii ile ilgili olumsuz eletiri alnca
yklmtr. Konertonun zerinde yapt kapsaml deiikliklerden sonra eseri
Alman piyanist Hans Guido von Bulowa adamtr, kendisi de ona byk bir jest
yaparak bu eseri Amerikadaki turnesinin ilk konserinde seslendirmitir. (1875-76)
Tchaikovskynin phesiz en retken zaman, Madam Nadejda von Meckin
ona maddi yardmda bulunduu yllardr, fakat Meckin maddi durumunun ktye
gitmesiyle birlikte Tchaikovskye hibir uyarda bulunmadan desteini ekmesiyle

68
bu sre (1876-1889) sona ermitir. Bu srete vermi olduu eserler; The Rococo
Variations for Cello & Orchestra (1876), Kuu Gl balesi (1876), Francesca da
Rimini (1876), Marche Slave (1876), Drdnc Senfonisi (1877), Eugene Onegin
operas (1878), Re Minr Keman Konertosu (1878), The Maid of Orleans operas
(1879), 1812 vertr (1880), Capriccio Italien (1880), Serenade for String Orchestra
(1880), Mazeppa operas (1883), Manfred Senfonisi (1885), Hamlet vertr (1885),
The Sorceress operas (1887), Beinci Senfonisi (1888), Uyuyan Gzel balesidir.
(1889)
Tchaikovsky 1887 ile 1891 yllar arasnda Amerika ve Avrupann en nemli
ehirlerine yapt turnelerde geni kitlelere kendi bestelerini ynettii byk
konserler vermitir. 1890 ylnda en nemli operalarndan biri olan Maka Kzn
bestelemitir. 1893 ylnn banda Altnc Senfonisine balamtr, bu eserin ismi
daha sonradan kardei tarafndan Pathtique olarak deitirilmitir. lk seslendirilii
Tchaikovskynin efliinde 28 Ekim 1893 ylnda St. Petersburgda gereklemi
ama maalesef ok dikkate alnmamtr ve bu olaydan dokuz gn sonra kolera
yznden hayatn kaybetmitir.
Tchaikovskynin en nl eserlerinin karakteristik ortak zellii insann
akln bandan alan melankolik dncelerin iinde kaybolmaya iten dans benzeri
kkeni halk mzii olan zengin melodik pasajlardr. 83
Tchaikovsky orkestrasyon
konusunda son derece yetenekli bir besteci olmutur, zellikle bale yazlarnda
orkestrann arpc renk snrlarn kullanmay ve zorlamay ok iyi bilmitir,
senfonileri ise gl melodik ierii ve srekli gelien tematik yaps sayesinde ok
beeni kazanmtr. En iyi iki operas Eugene Onegin ve Maa Kznda en dokunakl
ve dramatik anlar betimlemek iin insana fikir veren melodiler kullanmtr.
Tchaikovsky ayn zamanda senfonik iirin snrlarn geniletmitir, yazd Romeo
& Juliet ve Hamlette olduu gibi dinleyicinin bir temay belli bir kii veya olayla
ilikilendirebilmesini salamtr.

83
Classical Net, Piotr Ilyitch Tchaikovsky, 1995-2014, (evrimii)
http://www.classical.net/music/comp.lst/tchaikovsky.php, 1 Mart 2014

69
Resim 3.19. Pyotr Ilyich Tchaikovsky 84

3.2.2. Kuu Gl Balesi

Tchaikovskynin 1876 ylnda bestelemi olduu Kuu Gl, drt perdeli
romantik bir baledir. 1871 ylnda yeenleri iin yazm olduu ufak bir balenin
mziklerinin bir ksmn bu balede de kullanmtr. Balenin hikyesi bir Alman peri
masalna dayanmaktadr ama bu hikye daha sonralar Tchaikovsky ve arkadalar
tarafndan libretto yazm aamasnda glendirilmitir. Kuu Gl balesi, Odette adl
kuu prensesine ak olmu Siegfried adl bir prensin hikayesidir. Hikyeye gre
gndzleri kuu geceleri insan olan bu prenses, zerindeki byden sadece onu
sonsuza kadar seveceinin szn veren bir e bulduunda kurtulabilecektir.
Siegfried, Odetteye bu sz verir fakat byy yapan sihirbaz tarafndan kandrlr
ve bale iki ana karakterin lmesi ile son bulur. Bale ilk olarak 4 Mart 1877 ylnda
Moskova Boloy tiyatrosunda oynanmtr ama baz sebeplerden tr gelen
eletiriler olumlu olmamtr. zerinde deiiklikler yaplm haliyle 1895 ylnda St.
Petersburg Mariinsky tiyatrosunda tekrar oynanan bale bu sefer byk bir baar elde
etmitir, gnmzde ou gsterimde hala bu versiyon kullanlmaktadr.

(evrimii)http://a5.files.biography.com/image/upload/c_fill,g_face,h_300,q_80,w_300/MTE5NTU
84

2MzE2Mzg0OTUzODY3.jpg, 30 Mart 2014

70
 3.2.2.1. Birinci Perde

Trompetler, eserin bu perdesinin baz blmlerinde yer almamakla birlikte

daha ok elik amal kullanlmtr. Bu blm sarayn nndeki grkemli bahede
gemektedir. Prens Siegfried akl hocas, arkadalar ve kyllerle birlikte doum
gnn kutlamaktadr. Fakat bu elence, olunun umursamaz hayat biiminden
rahatsz annesi prenses tarafndan kesintiye urar ve ona bir sonraki gece yaplacak
olan kraliyet balosunda mutlaka eini belirlemesi gerektiini hatrlatr. Ama
Siegfried k olmad biriyle evlenme dncesi yznden ok mutsuzdur, akl
hocas ve arkada Benno onun keyfini yerine getirmeye almaktadr. Akam
olurken Benno havada uan bir kuu srs grr ve avlanmay teklif eder bunun
zerine Siegfried ve arkadalar yaylarn alp kuular takip etmeye balar.

3.2.2.2. kinci Perde

Eserin bu perdesinde trompetler, nemli bir soloya sahip olmamakla birlikte
daha ok elik amal kullanlmtr. Bu blm ay altnda kk bir kilisenin
ykntlarnn bulunduu orman kysndaki gl kenarnda gemektedir. Siegfried
arkadalarndan ayrlm, tek bana kuu srsnn bulunduu gl kysna
ulamtr. Tam yayn karm kuulara nian alrken ilerinden bir tanesinin ok
gzel gen bir bayana, kuu kraliesi Odette'ye dnmesi ile oka urar. Bata
korkan Odette, Siegfried'in ona zarar vermeyeceine dair sz vermesiyle kendisini
tantr. O ve arkadalar kt byc Von Rothbart tarafndan yaplm korkun bir
bynn kurbandrlar. Bu by, onlarn gndzleri kuu geceleri ise sadece
Odettenin annesinin gzyalarndan olumu bu byl gln yanndayken insana
dnmelerine izin vermektedir. Bu by sadece, daha nceden hi k olmam
birinin Odetteyi sonusuza kadar seveceine dair sz vermesiyle bozulabilir. Fakat
tam o srada aniden kt byc Von Rothbart belirir, Siegfried onu ldrmekle
tehdit eder ama Odette kar kar, nk eer Von Rothbart bynn etkisi
kalkmadan lrse by mr boyu kalc olacaktr. Kt bycnn gitmesiyle dier
kuu kzlar da gl kenarna gelmeye balar ama o srada Benno ve arkadalar da
gelmi onlara doru nian almaktadr. Bunu gren Siegfried hemen onlara engel olup
saraya geri dnmelerini syler. Odette ve dier kuu kzlarla yalnz kalan Siegfried,

71
Odetteye onu sonsuza dek seveceine dair sz verir ve birbirlerine k olurlar.
Gnein douuyla birlikte Odette ve dier kuu kzlar kt bynn etkisiyle gle
dnp tekrar kuuya dnrler.

3.2.2.3. nc Perde

nc perdenin Danse Napolitaine ksmnda yer alan trompet solosu sahne

ile birliktelik asndan byk nem tamaktadr. (Detayl incelemesini drdnc
blmde bulabilirsiniz) Bu blm sarayn grkemli balo salonunda gemektedir,
davetliler prensin kendine e semesi iin dzenlenmi bu kostml balo iin sarayn
balo salonunda toplanmtr. Siegfriedin annesi, onun iin seilmi alt prenses ile
dans etmesi ve ilerinden bir tanesini kendisine e olarak semesini hatrlatr ama
Siegfried hi birini istemediini, sevmediini syleyerek buna kar kar ama tam o
srada Von Rothbart klk deitirmi ve kz Odileyi byyle Odettenin ekline
sokmu bir ekilde salonda belirir. Siegfried onu Odette ile kartrd iin dans
etmeye balar, bunu fark eden Odette bir siluet olarak salonda belirip prensi
aldatldna dair uyarmaya alr ama prens durumdan habersiz bir ekilde salona
Odileyi ei olarak setiini aklar. Bunun ardndan bir anlk bile olsa Von Rothbart
prense Odettenin siluetini gsterir ve ite o an anssz prens ne olduunu ok iyi
anlayp gl kenarna komaya balar.

3.2.2.4. Drdnc Perde

Eserin bu perdesinde trompetler, nemli bir soloya sahip olmamakla birlikte

daha ok elik amal kullanlmtr. Bu blm gl kenarnda gemektedir. Odette,
Siegfriedin ihanetinden dolay perian durumdadr, her ne kadar dier kuu kzlar
onu teselli etmeye alsa da o kaderine boyun emi bir ekilde lmeye karar
vermitir. Tam o srada Siegfried kagelir ve ondan tutkulu bir zr diler, bunun
zerine Odette onu affeder ve ift birbirlerine olan aklarn yeniden ilan ederler.
Siegfriedin arkasndan gelen kt byc Von Rothbart prense, Odette sonsuza
kadar bir kuu olarak kalaca iin kzna vermi olduu evlenme szn tutmas
konusunda srar eder ama Siegfried bunun yerine Odette ile birlikte gle atlayarak
lmeyi tercih eder. Bu durum Von Rothbartn dier kuu kzlarn zerindeki
korkun bysnn etkisinin gemesine ve lmne sebep olur. Son olarak bynn

72
etkisi gemi normale dnm olan kzlar, Odette ve Siegfriedin sonsuza kadar
mutlu bir ekilde yaayacaklar cennete ykseli anlarna tank olurlar.

3.3. Gustav Mahler ve Beinci Senfonisi

3.3.1. Gustav Mahler

Gustav Mahler (7 Temmuz 1860 -18 Mays 1918) Kalischt, Bohemiada

Yahudi bir ailenin on iki ocuundan ikincisi olarak dnyaya gelmitir ama alt
kardeini ok erken yata kaybetmitir. Mahlerin mzie kar olan yeteneini ok
kk yalarda fark eden babas, bu yeteneini gelitirebilmesi iin onu piyano
derslerine balatmtr. lk halka ak resitalini on yanda Iglauda veren besteci
buradan Prag Lisesi ve Viyana Konservatuvarna gei yapmtr. Konservatuvar
yllar baarl geen Mahler, piyano ve bestecilik dallarnda birok dl kazanmtr
ama bir yandan da Viyanann mzik kurumlarndaki Yahudi aleyhtar grlerle
mcadele etmek zorunda kalmtr. Beste yaparak geimini salamakta zorlanan
Mahler seimini eflikten yana kullanmtr. Srasyla Prag (1885-6), Leipzig (1886-
8), Budapete (1888-91), Hamburg (1891-7) ve son olarak da Viyanada eflik
yapmtr. (1897-1901) Opera sz konusu olduunda Richard Wagner ne kadar
nemli ise, orkestra repertuar sz konusu olduunda bir ef olarak Mahler yapt
devrimsel nitelikte yenilikler ile bir o kadar deerlidir. 85
Baarlarnn younluuna ramen Mahlerin zel hayat olduka skntl
gemitir. Ar prova yntemleri ile mzisyenlere kar olan sert tutumu olumsuz
eletiriler almasna sebep olmutur. Buna ramen yine de birou onun liderlik
vasflarndan ve ortaya kan eserlerin seviyesinden bylenmitir. Yahudi kkenleri
yznden Viyanann rk gazeteleri tarafndan srekli hedef alnan Mahler, politik
sebeplerden tr en sonunda pes ederek Hristiyanla gei yapmtr.
Mahler neredeyse mr boyunca en ok senfoni ve lied bestelemitir, hibir
zaman bir operay tam anlamyla bitirmemitir. Yazm olduu dokuz senfonisinden
ikincisi (Resurrection, galas 1895), ncs (Pan, galas 1902), sekizincisi
(Symphony of a Thousand, galas 1910) ve liedlerinden, Lieder eines fahrenden

85
Classical Net, Gustav Mahler, 1995-2014, (evrimii)
http://www.classical.net/music/comp.lst/mahler.php, 1 Mart 2014

73
Gesellen, Kindertotenlieder, Des Knaben Wunderhorn ve Das Lied von der Erde en
popler olanlardr.
Mahler, her ne kadar daha ok klasik sonat ve scherzo formunu kullanm
olsa da, Ge Romantik Dneme ait bir bestecidir. Ama teki taraftan romantik
orkestralarn snrlarn zorlayarak bir sonraki yeni mzik tr atonaliteye
yaknlamalarn salamtr. rnein sekizinci senfonisi iki blmden olumaktadr;
bunlardan ilki eski bir kilise ilahisi ve ikincisi ise Goethenin Faustunun bakalam
sahnesinden etkilenilerek yazlmtr. cra edilebilmesi iin bin kiiye ihtiya duyulan
bu senfonide; sekiz solist vokal, yetikin ve ocuk korosu, drde katlanm tahta ve
bakr flemeli alglar, iki arp, geni vurmal alglar blm ile bir org
bulunmaktadr. Ama doal olarak Mahlerin yeniliklere kar olan bu dknl
Viyanada ok kk bir grup tarafndan ilgi grmtr. Bu grubun iinde ileride
Alman mziinin ncleri olacak Arnold Schoenberg, Alban Berg, ve Anton
Webernde bulunmaktayd.
Mahler henz elli yandayken 18 Mays 1911de kan enfeksiyonundan
Viyanada hayatn kaybetmitir. lmnden sonra ve ikinci dnya sava srasnda
ok nadir hatta neredeyse hi seslendirilmeyen eserleri, nazilerin yenilmesi ile
birlikte tekrar kefedilmitir. Gnmzde bile hala baz mzik eletirmenleri
tarafndan kaba ve dinlenildike anlalabilen bir besteci olarak grlse de, bu
durum eserlerinin yz seneden fazla bir sredir canl kalabilmesine engel
olmamtr. 86

86
Classical Net, Gustav Mahler, 1995-2014, (evrimii)
http://www.classical.net/music/comp.lst/mahler.php, 1 Mart 2014

74
Resim 3.20. Gustav Mahler 87

3.3.2. Beinci Senfonisi

Mahler, beinci senfonisini yazmaya 1901 ylnda Maierneggte balamtr.

Kendi ynettii galasn Grzenich Orchestra ile 18 Ekim 1904 ylnda Klnde
gerekletirmitir. Bu sre zarf ierisinde kendisini Johann Sebastian Bachn
eserlerini inceleyemeye adam olan Mahler, orkestrasyon konusunda ciddi
deiimler geirmitir. Bu sayede yeni bir kontrpuan anlay ortaya kmtr, tek
bana henz orkestrasyon veya kullanlan efektler anlamnda bir r nitelii
tamyor olsa da kendisinden sonra gelecek olan yeni teknikler iin zemin hazrlam
olan bu yeni anlaya Mahler youn kontrpuan ismini vermitir, ilk olarak beinci
senfonisinde kullanm olduu bu yenilii devamnda gelen btn senfonilerinde de
grmek mmkndr. Mahler, lene kadar beinci senfonisinin orkestrasyonu
zerinde srekli deiiklikler yapmtr.

87
(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/0/06/Photo_of_Gustav_Mahler_by_Moritz_N%C3%A4hr_
01.jpg, 30 Mart 2014

75
 3.3.2.1. Birinci Blm (Trauermarsch)

Birinci blm, trajik ve kasvetli bir hava yaratan do diyez minr tonunda
yazlmtr, sessizlik trompetin tek bana bu blme ait ana temadan birini
almaya balamas ile bozulur. Bunu arkasndan yayl alglarn arlkl olduu
melankolik cenaze mar takip eder, tahta nefesli alglar bu kasvetli havay biraz
olsun datmak iin la bemol majr tonunda olan, dier ana temalardan birini
almaya balar ama bu sakinlik bakr flemeli alglarn araya girmesi ve aniden
ortaya kan dramatik interld ile ok srmeden bozulur. kinci temaya dnn
ardndan nc tema bu sefer si bemol minr tonu zerindeki eitlemesi ile tekrar
karmza kar. Umutsuzluk hissi yaratan la minr tonundaki baka bir interld, bize
ikinci blmn temasndan ipucu verir. Dramatik ve heyecan verici birinci blm tek
trompetin temas, onun taklidi flt ve son olarak da ellolarn ve kontrbaslarn
pizzicatosu ile bitmektedir.

3.3.2.2. kinci Blm (Strmisch bewegt, mit grter

Vehemenz)

kinci blm, iinde kargaann hkim olduu la minr tonunda balayp

yerini tahta nefesli alglarn at benzeri ksa fanfarlar eliinde fa minr tonundaki
daha sakin, melodik bir temaya brakr. Daha sonra karmza tekrar kargaann
hkim olduu la minr tonundaki tema, ardndan ellolarn ve gran cassalarn
(byk davullarn) ksa melankolik interld, daha sonra ise ilk temalarn ho ve
byleyici pasajlar ile gelitirilmi versiyonlar gelir. Devam eden kaos ortam yerini
en sonunda giderek daha da belirginleip parlayan ve rahatlama hissi yaratan re
majre brakr, ama tam doruk noktasndayken bu his yavaa kaybolmaya ve yerini
fa majrdeki kaos ortamna, oradan da giderek yok olmaya balayan fa minre
brakr.

76
 3.3.2.3. nc Blm (Scherzo)

nc blm ile birlikte hi beklenmedik bir ekilde senfoninin karakteri

deiir; Mahlerin halk ezgilerine benzeyen tipik vals melodileri ile insanda coku,
heyecan ve neredeyse glme hissi yaratan bu blm aslnda sanld kadar olumlu
deildir. Abartl derecede mutlu olan bu blm aslnda bilinaltndaki km ruh
halini gizlemek iin yaratlm yapay bir ortamdr. 88
Bu elenceli melodilerin
arasna srekli girip kan tahta flemeli alglarn trajik pasajlar, valslerin yaratt
neeli ortam blerek kontrolsz bir ekilde akla gelen olumsuz dnceleri, kendi
iindeki elikiyi ve ironiyi yanstr, blm keskin ve iddetli bir ekilde aniden sona
erer.

3.3.2.4. Drdnc Blm (Adagietto)

Yava ve nazik olan bu blm phesiz Mahlerin yazm olduu en samimi

bestelerinden dolays ile en popler olanlarndan biridir. 89
Neeli ve enerjik
nc blmn ardndan duygusalln ve heyecann hkim olduu drdnc blm
iirin mkemmel bir ekilde mzie aktarlm halidir. nc blmn havasndan
koparak tam anlamyla yeni bir balangcn habercisi gibi alglanabilecek bu blm
son blmn hazrlaycsdr. Mahlerin kullanm olduu orkestrasyon blmn
hassasiyetine uygun bir dilde yazlm ve kendi iinde ana blme ayrlmtr; ilk
blmde yayllar arp elii ile birlikte basso continuo (srekli bas) grevi gren uzun
akorlar alarken, ikinci blmde arpn kmas ile canlanarak son blmn ana
temasyla ilgili fikir vermeye balar, son olarak glissandonun bittii noktada arpn
tekrar eklenmesi ile zlem duyulan ilk tema yavaa kaybolmadan nce doruk
noktasna ular.

88
Belle Epoque, Gustav Mahler, (evrimii) http://www.la-belle-epoque.de/mahler/sinf05_e.htm, 1
Mart 2014

Belle Epoque, Gustav Mahler, (evrimii) http://www.la-belle-epoque.de/mahler/sinf05_e.htm, 1

89

Mart 2014

77
 3.3.2.5. Beinci Blm (Rondo-Finale)

Kornonun uzun ve aralksz olarak ald sinyal benzeri notalar eliinde

balayan blm neenin habercisidir. lk iki blmn kasveti ve drdnc blmn
narin havas bir anda yok olduu gibi yerini sanki nceki bunalml ruh halleri hi
yaanmam gibi grkemli ve elenceli, srekli modlasyon yapan allegroya brakr.
Gerek yaam sevincini insann iinde hissetmesine sebep olan re majr tonundaki
doruk noktas ve finalini, yaanlan onca sknt sonrasnda kazanlm bir zafer ve
yaama geri dn olarak dnlebilir.

3.4. Igor Stravinsky ve Petruka Balesi

3.4.1. Igor Stravinsky

Igor Stravinsky 17 Haziran 1882 ylnda Lomonosov, Rusyada dnyaya

gelmitir. Mzisyen bir ailenin ocuu olarak dnyaya gelmi olmas, erken yata
mzie kar ilgi duymasn salamtr. lk eitimine evde kendi bana, dnemin en
sekin operaclarndan biri olan babas Fjodor Stravinskynin almalarn
dinleyerek balamtr. Dokuz yanda piyano dersi almaya balayan Stravinsky,
buna srasyla armoni ve kompozisyon derslerini de eklemitir, daha sonralar ise
doalamaya kar inanlmaz bir yatknlk gstermitir. Fakat yeteneine ve ald
derslere ramen ailesi kariyer olarak mzisyenlii semesini istememitir, bunun
zerine 1901 ylnda St. Petersburg niversitesinde hukuk okumaya balam, 1905
ylnda mezun olmu ama ayn zamanda 1903-1908 yllar arasnda Nikolai Rimsky-
Korsakovdan kompozisyon dersleri almaya devam etmitir. Alm olduu bu dersler
ve kendi bana alm olduu kontrpuan Stravinskynin tek mzik eitimidir,
hibir zaman bir konservatuvara gitmemi veya herhangi bir mzik okulundan
mezun olmamtr.
1908 ylnda hocas Korsakovun kznn dn iin bestelemi olduu Feu
dartifice (Fireworks) Rus bale ynetmeni Sergei Diaghilevin ilgisini ekmi ve
onun iin bir bale yazmasn istemitir, bunun sonucu olarak Stravinsky Ate
Kuunu bestelemitir. (1909) lk gsterimi 1910 ylnda Paris Operasnda
gerekleen eser neredeyse bir gecede Stravinskyi nl yapmtr, bunun zerine

78
Diaghilev hemen kendisini baka bir bale daha yazmas iin ikna etmitir ve bu
sayede ikinci byk baars Petruka ortaya kmtr. (1910) Bu eser ayn
zamanda deiik ritmik yaps, algsal dokusu ve ok tonlu yaps ile 20.yy mzii
iin bir dnm noktas zellii tamaktadr. 90
Aslnda bu baars yine
Diaghilevin istei zerine bestelemi olduu Bahar Ayini (1913) ile kyaslandnda
hibir eydir ama buna ramen ilk gsterimi 29 Mays 1903 ylnda Pariste
anzelize Tiyatrosunda yaplan eser, muhtemelen mzik tarihindeki en byk
skandallardan birine sebep olmutur. Egzotik koreografisi ile tuhaf kostmleri
salonda byk tepki ve kargaaya sebep olmutur, ayn yl haziran aynda Londrada
yaplan ikinci gsterim izleyicilerden daha olumlu tepki alm olmasna karn
eletirmenler tarafndan ar bir dille saldrya uramtr. Bahar Ayininin kabul
grmesi kanlmaz olmakla birlikte ok yava gereklemitir, birok operann
standart repertuar ierisinde yer alabilmesi 1940l yllar bulmutur.
1914 ylnda Birinci Dnya Savann kmas ile geici olarak vireye
tanan Stravinsky burada Le Rossignol et Les Noces (1917) adl iki operasn
yazmtr. 1920 ylnda tekrar Parise dnen besteci Pulcinella (1920) balesini
yazarak mzikal anlamda ikinci evresine girmitir. Bu ve bundan sonraki birok
eserini gzden dm temalar ve klasik formlar zerine kurmu olan besteci,
gnmzde Neoklasizm adn verdiimiz bu akm yznden kendi dneminde bir
sre gzden dmtr.
Bestecilik kariyerinin yan sra para kazanmay taknt haline getiren
Stravinsky para kazanmak iin bir dizi piyano eseri de yazmtr, bu eserler sayesinde
Avrupa ve Amerikann birok ehrinde konserler vermitir. Bu dnemde hem opera
hem de oratoryo olan Oedipus Rex (1927), Psalms Senfonisi (1930) ve Persphone
(1933) balesini yazmtr. 1939 ylnda kinci Dnya Savann kanlmaz olduunu
anlad anda Harvard niversitesinin profesrlk teklifini kabul etmi ve bir sene
sonra da Amerika vatandal almtr.
1948 ylnda William Hogarthn resimlerini konu alan, librettosu Auden ve
Chester Kallman tarafndan yazlm The Rakes Progress adl operay bestelemeyi

90
Gramophone, Igor Stravinsky, 2014, (evrimii) http://www.gramophone.co.uk/editorial/igor-
stravinsky-biography, 1 Mart 2014

79
kabul etmi ve bitirmesi senesini almtr. lk gsterimi kendi efliinde 1951
ylnda Venedikte gereklemitir. The Rakes Progress son otuz yl iinde
bestelemi olduu son neo-klasik eser olmutur, bu eser zerinde alrken tanm
olduu Amerikal gen Robert Craft, onu Arnold Schnberg ve ikinci Viyana
Okulunun kaytlar ile tantrmtr. Genellikle serializme kar km olan
Stravinsky ilk defa ilgi duymaya balad bu mzik tr zerinde dikkatli denemeler
yapmaya balamtr. Bu sayede mzikal anlamda nc evresine girmi olan
Stravinsky ilk eseri Agonu 1957 ylnda yetmi be yandayken bestelemitir. Yeni
mzik anlayna ait eserlerinin yalnzca ok kk bir blm beeni
kazanabilmitir.
Stravinsky dnya turnelerine 1962 ylna kadar devam etmitir, seksen yana
girmeden nce Rusyaya geri dn yapmtr. Bu sayede uzun sredir yetkililer
tarafndan yasaklanm olan eserleri tekrardan Rusyada alnmaya balanmtr. Son
byk eseri Requiem Canticlesi (1966) bitirmesi hastal yznden uzun
srmtr, ardndan New Yorka tanm ve 1971 ylnda burada hayatn
kaybetmitir.
Resim 3.21. Igor Stravisnky 91

91
(evrimii)http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Igor_Stravinsky_LOC_32392u.jp
g, 30 Mart 2014

80
 3.4.2. Petruka Balesi

Igor Stravinsky drt perdeden oluan Petruka balesini Rus bale ynetmeni
Sergei Diaghilevin zel istei zerine 1910-11 yllar arasnda bestelemi, 1947
ylnda ise revize etmitir. Hikyesini Alexandre Benois ile birlikte yazmtr,
koreografisi Michel Fokinene, kostm ve sahneler ise yine Benois ya aittir. lk
gsterimi 13 Haziran 1911 ylnda Pariste gereklemitir.
Bale, sonradan canlanacak olan saman ve talatan yaplma Petruka isimli
geleneksel Rus kuklasnn ve dier iki kuklann ak ve kskanlklarn konu
almaktadr. arlatan, bale de yer alan kuklay 1830 ylnda St. Petersburgda
gerekleen Apakurya isimli gnah karma panayrnda canlandrr. Petruka
canlandktan sonra dier kukla balerine k olur ama balerin Fasl kuklaya k
olduu iin onu reddeder. Kzgn ve incinmi olan Petruka Fasl kuklaya meydan
okur, bunun zerine Fasl onu eri klcyla ldrr. Gece olunca Petrukann
hayaleti kukla tiyatrosunun zerinde ykselmeye balar, arlatan grnce
yumruklarn sallayan Petruka arlatann korkudan kamasna sebep olur.
Petruka balesi mzik, dans ve tasarmn muhteem bir uyumudur, ayn
zamanda en nemli Rus balelerinden biridir. Gnmzde ounlukla orijinal dans ve
tasarmlar kullanlarak sahnelenmektedir.

3.4.2.1. Birinci Perde

Eserin bu perdesinde trompet, birka kk solo dnda elik, farkl renk ve

tn arac olarak kullanlmtr. Birinci perde 1830 ylnda St. Petersburg Apakurya
panayrnda gemektedir. Bir grup kyl, ingene, polis ve sradan halk Amirallik
meydannda elenmek iin bir araya toplanmtr, iki dans gelip geenleri
elendirmektedir. ki oyuncak asker, insanlarn dikkatini o yne ekmek iin
sahnenin en arkasndaki kukla tiyatrosundan trampet alarak kar. Tam o srada
tiyatronun nnde beliren arlatan kabinin perdesini aar, ieride ayr kk
hcrenin iinde kukla bulunmaktadr. Bunlardan biri koyu tenli Fasl, dieri gzel
balerin ve sonuncusu ise Petrukadr. Sahnede pantomim gsterisi yapabilmek iin
hcrelerinden karlar, Fasl ve Petruka balerine ktr ama balerin Fasl kuklaya

81
ktr. Bu durumdan tr kskanlk krizine giren Petruka Fasl ile kavga etmeye
balar, bunun zerine arlatan pantomimi durdur ve perde kapanr.

3.4.2.2. kinci Perde

Bu blmnde vurmal alglarn tremololar hari, herhangi bir mzikal giri

yoktur. Perde kalkar ve kap alr, Petrukann kapdan ieri doru tekmelendii
grnr, yere den Petruka do majr ve fa diyez minr akorlar (Petruka akorlar)
eliinde ayaa kalkp yeniden kendini toplar. Daha sonra ise duvardaki arlatann
resmine doru yumruklarn sallamaya balar, Stravinsky bu sefer Petruka akorlarn
trompetlere yazarak daha iddetli bir etki yaratmtr. Petruka dizlerinin zerine
ker, balerine olan ak ve arlatana olan sinirini ifade ettike mzik daha da lirik
hale gelir. Tam o srada sahneye balerin gelir, onu gren Petruka heyecandan
lgnca hareketler ve atletik sramalar yapmaya balar fakat balerin korkup kaar,
Petruka aresiz bir ekilde klarnetin alayc taklidi ile tekrar yere kapanr. Sonra
btn orkestrann Petruka akorlar eliinde duvardaki arlatan resmini lanetlemeye
balar, arkasndan bir anlna dar Amirallik meydanndaki kalabala dikkatlice
bakan Petrukaya birinci sahnedeki kalabalk mzii elik eder, sonra tekrar yere
ken kuklay klarnetler Petruka akorlar ile alayc bir ekilde taklit eder, sahne
trompetin sinyali ile sona erer.

3.4.2.3. nc Perde

Vurmal sazlarn tremololar eliinde perde alr, Petrukann karanlk ve

souk odasna kyasla ok daha parlak ve renkli olan Fasl kuklann odas grlr,
duvarlar palmiye aalar, egzotik iekler, zplayan beyaz tavanlar ve l kumlar
ile kapldr. Fasl, divann zerine tembelce uzanm bir Hindistan cevizi ile
oynamaktadr, onu sallar ve iinde bir ey olduunu hisseder, eri klcyla kesmeye
alr ama baarl olamaz, bunun zerine ilk nce ibadet etmesi gerektiine karar
verir. Tam o srada kap alr, arlatan balerini getirmitir, Fasl kuklann yakkl
d grnm balerini ok etkiler. Bunun zerine, elindeki oyuncak trompet ile
srnak bir melodi alarak dans etmeye balar, bu solo 1911 ylndaki ilk

82
gsteriminde kornet ile alnmtr ama gnmzde trompet ile icra edilmektedir.
Fasl, balerine elik etmeye alr ama baarl olamaz. Tekrar divann zerine
oturan Fasl kuklann dizlerine de balerin oturur ve birbirlerine sarlrlar ama tam o
srada dardan gelen bir grlt ile irkilirler. Petruka hcresinden kamtr ve
dosdoru balerin kuklay batan karmasn engellemek iin Fasl kuklann odasna
doru gelmektedir. Petruka, Fasl kuklaya saldrr ama annda ne kadar ufak ve
gsz olduunu fark eder, Fasl kukla onu dvmeye balar ve Petruka cann
kurtarmak iin kamaya balar, perde kapanr.

3.4.2.4. Drdnc Perde

Eserin bu perdesinde trompet, birka kk solo dnda elik, farkl renk ve
tn arac olarak kullanlmtr. Bu blm birinci sahne ile ayn yerde St. Petersburg
Apakurya panayrnda gemektedir. Akam olmaktadr, mzik eliinde dans eden
bir ay sayesinde kalabalk ok elenmektedir. Aniden kukla tiyatrosundan Petruka
frlar, arkasndan gelmekte olan Fasl kukla eri klcyla onu ldrr. Kalabalk
korkar, tam o srada arlatan gelir ve kalabala Petrukann samanla dolu bir
kukladan baka bir ey olmad gsterir, bunun zerine kalabalk grdklerinin
etkisiyle yavaa dalr. Tek bana kalan arlatan, kukla tiyatrosunun atsnda
Petrukann hayaletinin ona doru yumruk salladn grnce koarak kamaya
balar, Petruka ise gecenin karanlnda kollar saa sola sallanr bir ekilde atda
kp kalr.

83
3.5. Dmitri Shostakovich ve Birinci Piyano Konertosu

3.5.1. Dmitri Shostakovich

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii dneminin en nl bestecisi olan

Dmitri Shostakovich 25 Eyll 1906 ylnda St. Petersburgda kltrl bir ailede
dnyaya gelmitir. lk piyano derslerini sekiz yandayken piyano retmeni olan
annesi Sofia Vassilyevnadan almtr, on yanda Petrograd Konservatuvarn
kazanmas ile eitimine burada devam etmitir. Konservatuvarda piyano derslerini
Leonid Nikolayevden, kompozisyon derslerini ise Maximilian Steinbergden
almtr, okul mdr ve dikkate deer bir besteci olan Alexander Glazunov
kendisini yeteneinden tr srekli tevik etmitir. Shostakovich rencilik hayat
boyunca retmenleri tarafndan gelecei ok parlak bir besteci olarak
nitelendirilmi ve henz renci olmasna karn besteci olarak ok aktif bir
rencilik dnemi geirmitir. 1925 ylnda mezun olurken bestelemi olduu Birinci
Senfonisi o kadar etkileyicidir ki, bir anda Shostakovichi Sovyet mziinin en
nemli temsilcisi haline getirmi ve ayn zamanda Leningrad, Berlin ve
Philadelphiada konser vermesini salamtr.

Vladimir Ilyich Lenin ynetimindeki yeni Rus hkmetinin Shostakovichin

politik deerini anlamas ok uzun srmemitir. 1920li yllarda Sovyet Kltr
Brosu yeni akmlar desteklemek konusunda ok istekli davranmtr, bu anlamda
kendisine destek amal bir konser salonu ve sahne tahsis edilmitir. Ama 1930lu
yllarda ynetimi Josef Stalin hkmetinin devralmas ile Shostakovichin yeniliki
form anlay, sivri armonizasyonu ve ineleyici ifadeleri gzden dmeye
balamtr. Rus dinleyiciler arasnda her ne kadar popler de olsa eski eserlerini
repertuardan karmas ve yeni eserler bestelemesi gerektii sylenmitir. Hayatnn
bu dnemi Shostakovich iin gerekten ok zor olmutur, bir yandan devrimin
mzikal dhisi olarak dllere ve terfilere boulmu ama dier taraftan istenileni
yapmad takdirde hayatnn yklacana dair srekli tehditler almtr, dnya
zerindeki n arttka bu durumun fiziksel ve duygusal basks daha da kendini
hissettirmeye balamtr.

84
 Yeni ynetimin koymu olduu ar kstlamalar Shostakovichi hayal
leminden karmak zorunda brakmtr. Hakknda herhangi bir sulama
yaplabilecei endiesiyle tpk Ludwig van Beethoven, Pyotr Ilyitch Tchaikovsky ve
Modest Petrovich Mussorgskynin de yapt gibi gerekte yanstmak istedii
temay, ona tamamiyle ters bir duyguyu veya sradan doal bir olay anlatan temann
ok derinlerine gizlemitir. Politik gvencesi iin hkmetin isteklerini yerine
getirirken iindeki mzii kendine saklamak zorunda kalmtr, bu durum ancak
kinci Dnya Savann sona ermesinden sonra deimi, buna ramen sahip olduu
n ve konumu kaybetmemitir. lmnden be sene nce yaamaya balad
hareketini kstlayc ar fiziksel sorunlara kadar bestecilik hayat ok youn
gemitir ama zaten o dneme kadar yazm olduu eserleri oktan btn dnya
orkestralarnca alnarak ve ulusal radyolarda yer alarak lmszle ulamtr.
Shostakovichin mzii Rus stiline ok iyi bir rnek olmakla beraber kayna
Johann Sebastian Bachn geleneklerinden tutun, Rus halk ve popler mziinden,
caz mziine kadar uzanmaktadr. Sovyet yaantsna ait retimi gerekten ok
fazladr, on be adet senfoni, on be adet yayl quartet ile birok eit oda mzii
eseri, piyano konertolar, solo piyano eserleri, operalar, baleleri ve film mzikleri
bulunmaktadr. Beinci senfonisi (1937) gerek anlamda yazm olduu ilk Sovyet
stilinde senfoni olmasna karn maalesef brokratlar ve dinleyiciler tarafndan Bir
Sovyet Sanatsnn Eletirilmeye Tepkisi olarak grlmtr. 92
Drdnc
senfonisi (1935) ise yaklak otuz sene boyunca dzenli olarak alnmtr, yedinci
senfonisini (1942) doduu ehre ve Nazi istilasna kar direniine adamtr,
sekizinci senfonisi 1943, onuncu senfonisi 1953, en iyi senfonisi kabul edilen on
birinci senfonisi 1957 ve on drdnc senfonisi ise 1969 ylnda ilk defa alnmtr.
Nikolai Leslovun natralist bir romann konu alan operas Lady Macbeth of
Mtsensk District (1934) Stalin ile arasnn gerilmesine sebep olmutur. Baleleri; The
Golden Age (1930), Bolt (1931) ve The Limpid Brook (1935) gerekten ok ince ve
zeki esprilere sahiptir. Shostakovich ilk eserlerinde Mahlerian orkestra dzenini
kullanm olsa da yalandka bu lek ufalmtr, bunlardan bazlar; piyanolu
quintet (1940), birinci piyanolu trio (1943), sekizinci yayl quartet (1960) ve on

92
Classical Net, Dmitri Shostakovich, 1995-2014, (evrimii)
http://www.classical.net/music/comp.lst/shostakovich.php, 1 Mart 2014

85
beinci yayl quartet (1974) olmak zere hepsi de bestecinin ruh halinin birer parlak
aynasdr.
Shostakovich 9 Austos 1975 ylnda Moskovada lmtr, devletin
dzenlemi olduu cenaze treni ile gmlm ve btn dnya tarafndan amzn
olaanst bestecisi olarak kabul edilmitir.

Resim 3.22. Dmitri Shostakovich 93

3.5.2. Birinci Piyano Konertosu

Shostakovich birok ynyle Rus ekolnn tartmasz en iyi temsilcilerinden
biri olmutur. Senfonileri, form ve gl orkestrasyon yaplar bakmndan
Mussorgsky, Tchaikovsky ve Rachmaninoffu hatrlatmaktadr ama sz konusu
konertolar, zellikle de piyano konertolar olduu zaman bu modellerden ok
uzaklat grlmektedir. Shostakovich, piyano konertosu formunu ince zeks ve
ineleyici slubuyla kendisinden nce gelen bestecilerin abart ve ehvetinden
arndrarak yeni ve daha saf bir ekle sokmutur.

93
(evrimii) http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/Dmitri1.jpg, 30 Mart 2014

86
 Shostakovich mezun olduktan sonra kendini kompozisyona adamaya karar
vermi ve bu yzden piyanistlii sadece kendine zel bir aktiviteye dnmtr.
Ama daha mzik kariyerinin balarnda ve itibarnn ok hzl artt bir dnemde
piyanist olarak sahnede yer almas ynnde youn istek almtr. Bunun zerine
1933 ylnda Leningrad Filarmoni Orkestras ile galas yaplacak olan birinci piyano
konertosunu, trompetin nemli rolnden tr dier bir ismiyle piyano ve trompet
konertosunu yazmtr. Trompet partisini Leningrad Filarmoni Orkestrasnn birinci
trompet sanats Alexander Schmidt ile birlikte yazan Shostakovich, trompeti
nemli partisi nedeniyle dier piyano konertolarnn tersine orkestrann iinde deil
piyanonun yannda konumlandrmtr, bu durum gnmzde de korunmaktadr.
Eserin yayllar ve tek trompetten oluan kk lekli orkestrasyonu gerek
ieriinin n planda tutulmas iin birebirdir.

Eserin geneli boyunca piyano partisinin seyreklii ve iki partinin zerine ok

nadir kmas nedeniyle Rus ekollerinden ziyade Mozart andrmaktadr, ayn
zamanda erken Rus bestecilerin orkestral dolgunluu da neredeyse yok denilebilir.
Ama srekli yan yana gelen esprili ve akac anlatm ekli ile ok derinlerde yer alan
trajedi ve hassaslk duygusu hi beklenmedik bir ekilde Mahleri hatrlatmaktadr.
Eserin lento ikinci blm ise muhtemelen Shostakovichin yazm olduu en yrek
burkan blmlerden biridir ama bunlara ramen eser Haydnn esprili yn gibi
insanda glmseme hissi yaratan bir mzikal aka ile bitmektedir.

3.5.2.1. Birinci Blm (Allegretto)

Bu blmn temalar piyano ve orkestraya yazlmtr, trompet ise bu

temalara karlk vermektedir. Shostakovich'in ineleyici, esprili, ierii gl ve
doallk asndan birinci senfonisine benzeyen anlatm blmn ruh halinin ok
deiken olmasna sebep olmaktadr. Blm piyano ve trompetin ikili diyalou ile
sonlanmaktadr.

87
 3.5.2.2. kinci Blm (Lento)

Bu blm yava vals benzeri bir melodi ile almaktadr, piyano bu melodinin
zerine eklendikten sonra onu daha da genileterek orkestra ile birlikte tutkulu bir
patlamaya yol aar. Bu patlamann etkisi yavaa yok olduktan sonra trompet
yayllarn yumuak eliinin zerine vals temasn alar. Blm piyano ve
orkestrann mkemmel birliktelii ile nazik bir ekilde sona erer.

3.5.2.3. nc Blm (Moderato)

Bu blm ok ksa olmakla beraber sresi neredeyse yalnzca iki dakikadr,

genel olarak drdnc blmn hazrlaycs olarak grlmektedir. Yayllarn ar ve
derin ses renkleri kullanlmtr, piyano ise bu ciddi eliin zerinde parldamaktadr,
mzik blm sonuna kadar bu ekilde devam etmektedir.

3.5.2.4. Drdnc Blm (Allegro con brio)

Bu blmde temponun hzlanmas ile birlikte piyano adeta konumaya balar,

trompetin de rol artarak nemi neredeyse piyano ile eitlenir, mzik tempo ve g
bakmndan akl almaz bir noktaya ular. Alnt yapmay ok seven Shostakovichin
bu blm iin Haydndan, Mahlerden veya bir Yahudi halk arksndan esinlenmi
olabileceini sylemek yanl olmaz, piyanonun solo kadans ise Beethovenin
piyano iin yazm olduu Rage Over A Lost Penny adl eserinden tretilmitir.
Trompetin, piyano ve orkestrann hrn akorlarnn zerine tekrar eden bir motifi
almaya balamasna kadar mzik canlanmaya devam eder. Son olarak btn
orkestra bu motifin etrafnda toplanarak eseri heyecan verici bir finale doru tar.

88
4. NEML TROMPET SOLOLARININ NCELENMES VE
ALIM TEKNKLER

4.1. Modest Petrovich Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar

4.1.1. Promenade
Modest Petrovich Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar adl eserinin birinci
blm olan Promenaden ilk sekiz lsnde yer alan trompet solosu, orkestra
trompetileri iin ok nemli bir yere sahiptir. Bunun en byk sebeplerinden biri
eserin alnn sadece tek trompet tarafndan, blmn grkemini yanstacak
ekilde alnmak zorunda olmasdr. Trompet, sekiz l boyunca yer yer ikinci
trompet ve dier bakr flemeli alglarn desteini almasna ramen ana temay
daima bir tek o almaktadr.
ekil 4.1. Bir Sergiden Tablolar - Promenade Trompet Solosu 94

94
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/2493726_orig.jpg, 30 Mart
2014

89
 Orijinali do trompet iin yazlm olan bu solo, trompetinin kendi istei ve
beklentileri dorultusunda si bemol trompetle de alnabilmektedir. rnein; do
trompet ile daha kk ve parlak bir ton elde edilmesine karn zellikle byk
balar ve geni ses atlaylar daha kolay elde edilmektedir. teki taraftan si bemol
trompet yaps gerei daha koyu ve etli bir tona sahiptir, doal olarak byk balar
ve geni ses atlaylar do trompete kyasla biraz daha alma gerektirmektedir.
Birok profesyonel orkestra trompetisi ton hacmi yznden si bemol trompeti tercih
etmektedir.
Solonun en byk zorluklarndan biri ilk lde ve daha sonraki llerde de
ska karmza kan do-fa tam drtl bal atlaytr. Bu sorunu zmek iin do-fa,
do diyez-fa diyez vb. gibi kromatik olarak yukar kmak artyla ba almalar
yaplabilecei gibi daha genel bir ba sknts yaanyorsa Arbans Complete
Conservatory Method For Trumpet (J. B. Arban, 1982, sy. 39-41) veya Daily Drills
and Technical Studies for Trumpet (M. Schlossberg, 1938, sy. 11-13) gibi geni
kapsaml kitaplardan yardm alnabilir. Bu noktada nemli olan egzersizleri mmkn
olduunca yava almak ve kademeli olarak hzlandrmaktr.

ekil 4.2. Ba almas 95

95
Utku Akyol, stanbul, 2014

90
ekil 4.3. Ba almas 96

ekil 4.4. Ba almas 97

Solonun en nemli sorunlarndan bir dieri ise zellikle altnc ve sekizinci

llerinde yer alan oktav atlamalardr. Btn oktavlarda ayn ses kalitesini
koruyabilmek ve nans seviyesini kaybetmeden alabilmek bu solo iin hayati nem
tamaktadr, ayrca cmle ii blnmelerinden kanmak iin iki lde bir nefes
almak tercih edilmelidir. Oktav aralk almas iin solonun altnc lsnde fa-fa
ve sekizinci lsnde la bemol-la bemol olarak yer alan oktav aralklar zerinde
dtach ve legato almalar yaplabilecei gibi daha genel bir aralk problemi sz
konusu ise Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet (J. B. Arban, 1982,
sy. 125-131) veya Daily Drills and Technical Studies for Trumpet (M. Schlossberg,
1938 sy. 14-18) gibi geni kapsaml kitaplardan yardm alnabilir. Bu noktada nemli
olan egzersizleri mmkn olduunca yava almak ve kademeli olarak
hzlandrmaktr.

96
J. B. Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, The Authentic Edition,
Edited by E. F. Goldman and W. M. Smith, Carl Fischer, New York, 1982, sy. 40
97
M. Schlossberg, Daily Drills and Technical Studies for Trumpet, M. Baron, New York, 1938, sy.
11

91
ekil 4.5. Oktav Aralk almas 98

ekil 4.6. Aralk almas 99

ekil 4.7. Bal Oktav Aralk almas 100

4.1.2. Samuel Goldenberg and Schmule

Modest Petrovich Mussorgskynin Bir Sergiden Tablolar adl eserinin altnc
blm olan Samuel Goldenberg and Schmulenin elli sekiz ve altm iki
numaralarnn arasnda yer alan on yedi llk trompet solosu, yazlm en zor
sololardan biridir. Bunun en byk sebeplerinden biri solonun trompet iin ince
saylabilecek bir oktavda, yksek ajilite gerektiren ve on yedi l boyunca alcya
dinlenme frsat vermeyen bir biimde yazlm olmasdr. Bir de stne btn
solonun dz surdin taklarak alnmak zorunda olmas durumu daha da
zorlatrmaktadr. On birinci lden itibaren bir alt oktavdan eklenen ikinci trompet,
on l boyunca tek bana alan birinci trompetin ykn bir nebze olsun
hafifletmeye alr.

98
Utku Akyol, stanbul, 2014
99
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 125
100
Schlossberg, Daily Drills and Technical Studies for Trumpet, s. 14

92
ekil 4.8. Bir Sergiden Tablolar - Samuel Goldenberg and Schmule Trompet
Solosu101

101
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/8292445_orig.jpg?300, 30
Mart 2014

93
 Orijinali do trompet iin yazlm olan bu solo gnmzde neredeyse hibir
profesyonel orkestra trompetisi tarafndan do trompet ile alnmamaktadr, bunun
sebebi solonun do trompet iin bile risk tayacak dzeyde ince ve uzun olmasndan
kaynaklanmaktadr. Do trompet yerine genellikle la pikolo trompet kullanlmakta
ama nadir olmakla birlikte re trompet kullananlar da grlmektedir.
Solonun en byk zorluklarndan biri ilk sekiz l boyunca karmza kan
sekizlik ve otuz ikilik arpmalardr. Solonun ritmik yapsnn doru oturmas
asndan yaplabilecek en doru alma yntemi sekizlik, otuz ikilik arpma ile on
altlk lemenin birbirinden bamsz bir eklide ele alnmasdr. almann en
sonunda ayr skntnn da giderildiinden tam olarak emin olunduktan sonra
solonun orijinal hali denenebilir. Eer daha genel bir arpma problemi sz konusu ise
Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet (J. B. Arban, 1982, sy. 53-55)
gibi geni kapsaml bir kitaptan yardm alnabilir. Bu noktada nemli olan
egzersizleri mmkn olduunca yava almak ve kademeli olarak hzlandrmaktr.

ekil 4.9. Sekizlik arpma almas 102

ekil 4.10. Otuz kilik arpma almas 103

102
Utku Akyol, stanbul, 2014
103
Utku Akyol, stanbul, 2014

94
ekil 4.11. On Altlk leme almas 104

ekil 4.12. arpma almas 105

Solonun en nemli ve zor pasajlarndan bir dieri ise, dokuz ve onuncu

llerde karmza kan otuz ikilik notalardr. Bu pasajlar doru oturtmak iin
kromatik inici ve kc olarak baka tonlarda, ok yava ve titiz bir ekilde almak
gereklidir. Bunun nasl yaplmas gerektiine dair en gzel rnek Technical Studies
For The Cornet (Herbert L. Clarke, 1984) kitabnda grlebilir.

ekil 4.13. Bir Pasaj Baka Tonlarda alma Egzersizi 106

104
Utku Akyol, stanbul, 2014
105
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 53
106
Herbert L. Clarke, Technical Studies For The Cornet, Carl Fischer, New York, 1984, sy. 8

95
ekil 4.14. Dokuz ve Onuncu llerde Yer alan Otuz kilik Notalar Baka
Tonlarda alma Egzersizi 107

Solonun ilk olarak dokuz ve onuncu llerinde karmza kan, fakat

sonrasnda solonun devamn oluturan noktal on altlk-otuz ikilik ve on altlk
leme arasndaki fark ok net bir ekilde belirtebilmek solonun dier zorluklardan
biridir. Devaml olarak ayn ritmik yapnn alnmas bir sre sonra aradaki farkn
kaybolmasna ve noktal on altlktan sonra gelen otuz ikiliin kendisinden sonra
gelen on altlk lemenin son vuruuna benzemesine sebep olmaktadr. Bu sorunu
dzeltmenin, ritmik yapy daha anlalr ve alarken iimizden saylabilecek bir hale
getirmenin en kolay yolu nota deerlerini iki katna karp, hz da olabildiince
drmektir.

ekil 4.15. Noktal Sekizlik ve Sekizlik leme Arasndaki Fark Belirtme

almas 108

107
Utku Akyol, stanbul, 2014
108
Utku Akyol, stanbul, 2014

96
4.2. Pyotr Ilyich Tchaikovskynin Kuu Gl Balesi

4.2.1. Danse Napolitaine

Pyotr Ilyich Tchaikovskynin Kuu Gl adl balesinin nc perdesinde

yer alan Danse Napolitainein, bir ve iki numaralar arasnda bulunan yirmi alt
llk solo phesiz ki trompet iin yazlm en karakteristik sololardan biridir.
Orijinali la trompet iin yazlm olsa da, gnmzde birok profesyonel orkestra
trompetisi bu soloyu transpoze ederek si bemol trompet ile almay tercih
etmektedir.
ekil 4.16. Kuu Gl Balesi - nc Perde - Danse Napolitaine Trompet
Solosu 109

109
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/8902218_orig.jpg, 30 Mart
2014

97
 Solonun en byk zorluu kendi iindeki tempo deiimleridir, solonun ilk
on sekiz ls moderato tempoda hzlanmadan sakin bir ekilde devam ederken, on
dokuzuncu lden itibaren molto pi mosso (daha hzl) olarak yirmi altnc lye
kadar kademeli bir ekilde hzlanr. Tempo deiimleri sahneyi canlandran
danslarn ve koreografik dzenlemelerin salayabildii hzlara bal olarak
farkllklar gsterebilmektedir ve bu durum trompeti iin ok byk bir nem
tamaktadr. Eer on dokuz ve yirmi altnc llerin arasndaki pasajlar yava
alnacaksa tek dil, hzl alnacaksa ift dil ve daha da nemlisi kademeli olarak
hzlanlacaksa on dokuzdan yirmi e kadar tek, yirmi ten sonra ise ift dile gei
salanmak zorundadr. Bu yzden on dokuz ve yirmi altnc ller arasnda bulunan
pasajlarn, hem tek hem de ift dil olarak baka tonlarda ve kademeli bir ekilde
yavatan hzlya doru allmas en doru yntem olacaktr. Daha genel bir dil
problemi sz konusu ise Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet gibi
geni kapsaml bir kitaptan yardm alnabilir.
ekil 4.17. Tek Dil almas 110

ekil 4.18. Baka Tonda ift Dil almas 111

110
Utku Akyol, stanbul, 2014
111
Utku Akyol, stanbul, 2014

98
ekil 4.19. ift Dil almas 112

4.3. Gustav Mahlerin Beinci Senfonisi

4.3.1. Birinci Blm (Trauermarsch)

Gustav Mahlerin beinci senfonisinin birinci blmnn aln yapan

grkemli ve nl trompet solosu, yazlm en zor sololardan biridir. Bu zorluk
phesiz ki eserin ve blmn aln ona yakr bir biimde yapma grevinin tek
trompete yklenilmesinden kaynaklanmaktadr, ayrca ritmik yaplar ve dinamikler
arasndaki byk farklar belli edebilmek de ok byk nem tamaktadr. Eserin
bandan bir numarann alt sonrasna kadar devam eden yirmi yedi llk solonun
ilk on ls birinci trompet tek banadr. Buradan itibaren dier bakr flemeli
alglarn desteini almasna ramen hala ana temay bir tek o almaktadr ve tabii ki
solonun bir dier nemli zorluu da burada karmza kmaktadr ki bu; elik eden
dier bakr flemeli alglarn da forte (kuvvetli) olduu bir pasajn ierisinde
hepsinin stnde kalabilmek ve en nemli partiyi duyurabilmektir. Baz efler bu
sorunu zebilmek iin on nc lden itibaren birinci trompeti iki kiiye
aldrmaktadr. Solonun orijinali si bemol trompet iin yazlm olsa da gnmzde
baz profesyonel orkestra trompetileri do trompette kullanabilmektedir. Do trompet
teknik anlamda bir takm avantajlar salyor olsa da ton hacmi bakmndan si bemol
trompetin yannda daha clz kalmaktadr.

112
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 175

99
ekil 4.20. Gustav Mahler - Beinci Senfoni Birinci Blm Trompet Solosu 113

Soloyu almaya balamadan nce mutlaka solfejinin ok iyi zmsenmi ve

lemeler ile noktal drtlk on altlk ritmik yaplar arasndaki fark ok net bir
ekilde belli edebilir duruma gelinmi olmas gereklidir. Soloyu batan sona almay
denemeden nce ise teknik anlamda sknt yaratabilecek pasajlar belirleyip
zerlerinde detayl almalar yaplmas en salkl yntem olacaktr. Buna
verilebilecek en gzel rnek on iki ve on yedinci llerin arasnda yer alan pasajdr.
Bu ksm tek bana alnabilir hale gelmeden solonun btn ierisinde salkl
olabilme ans yoktur. Eer noktal ve leme nota deerleri arasndaki fark
gstermek konusunda daha genel bir sknt yaanyorsa Arbans Complete
Conservatory Method For Trumpet gibi geni kapsaml bir kitaptan yardm alnabilir.

113
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/7667735_orig.jpg, 30 Mart
2014

100
ekil 4.21. On ki ve On Yedinci l Aras Pasaj almas 114

ekil 4.22. Noktal Sekizlik ve On Altlk almas 115

4.4. Igor Stravinskynin Petruka Balesi

4.4.1. Ballerina's Dance

Igor Stravinskynin bestelemi olduu Petruka balesinin nc perdesinde
yer alan trompet solosu, yazlm en gzel ama bir o kadar da zor sololardan biridir.
Yz otuz be numarann bir l ncesinden, yz otuz sekiz numarann alt sonrasna
kadar devam eden yirmi alt llk solonun en byk zorluu trampetin hafif
eliini saymazsak trompetin tek bana olmasdr. Orjinali si bemol trompet iin
yazlm olan bu solo, salad bir takm teknik kolaylklar yznden baz
profesyonel orkestra trompetileri tarafndan do trompetle de alnabilmektedir.

114
Utku Akyol, stanbul, 2014
115
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet s. 26

101
ekil 4.23. Petruka Balesi - nc Perde - Ballerina's Dance Trompet
Solosu116

Soloyu batan sona almay denemeden nce teknik anlamda sknt

yaratabilecek pasajlar belirleyip zerlerinde detayl almalar yaplmas byk
nem tamaktadr nk bu pasajlar tek bana temiz bir ekilde alnamad
takdirde solonun btn ierisinde hatasz olabilmelerine imkn yoktur. Bunlar;
nc ve beinci ller ile yedi ve dokuzuncu ller arasnda yer alan on altlk
notalar, dokuz ve on ikinci ller arasnda yer alan kc bal on altlk notalar ile
on iki ve on drdnc ller arasnda yer alan inici bal on altlk notalarn
bulunduu pasajlardr. Her bir pasajn kendi tonunda ok ar bir ekilde allmas
gerektii gibi, kromatik olarak inici ve kc olmak zere baka tonlar zerinde de
egzersiz yaplabilir. Btn pasajlar ayr ayr allp zerinde hkimiyet salandktan
sonra birletirilip arka arkaya alma almalar yaplmal ve ancak bu ekilde baar
salandktan sonra solonun btnn denemelidir. Eer kc ve inici bal onaltlk
notalar ile ilgili daha genel bir sorun sz konusu ise Arbans Complete Conservatory
Method For Trumpet (J. B. Arban, 1982, sy. 48-56) gibi daha geni kapsaml bir
kitaptan yardm alnabilir.

116
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/68517_orig.jpg, 30 Mart
2014

102
ekil 4.24. nc ve Beinci ller Aras Bal On Altlk Pasaj almas 117

ekil 4.25. Yedinci ve Dokuzuncu ller Aras Bal On Altlk Pasaj

almas 118

ekil 4.26. Dokuzuncu ve On kinci ller Aras kc Bal On Altlk

almas 119

117
Utku Akyol, stanbul, 2014
118
Utku Akyol, stanbul, 2014
119
Utku Akyol, stanbul, 2014

103
ekil 4.27. On kinci ve On Drdnc ller Aras nici Bal On Altlk Pasaj
almas 120

ekil 4.28. kc Ba almas 121

4.5. Dmitri Shostakovichin Birinci Piyano Konertosu

4.5.1. Birinci Blm (Allegretto)

Dmitri Shostakovichin bestelemi olduu birinci piyano konertosu, her ne

kadar bir piyano konertosu olsa da sahip olduu trompet sololar bakmndan
olduka nemli bir yere sahiptir, hatta bu yzden ismi baz yerlerde piyano ve
trompet konertosu olarak da gemektedir. Birinci blmde solo, on numaradan on
bir numarann sonrasna kadar devam etmekte ve toplamda on bir ly
kapsamaktadr. Orijinali si bemol trompet iin yazlm olan bu solo ilk bakta kolay
gibi gzkse de detaylara inildike gerek zorluu ortaya kmaktadr. Trompetin
kullanm ekli ve bulunduu konum gibi verileri dnecek olursak, sradan bir
orkestra solosundan daha ok bir trompet konertosu ile kar karya olduumuzu
dnerek hareket edilmesi gerekir.

120
Utku Akyol, stanbul, 2014
121
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 48

104
ekil 4.29. Piyano Konertosu - Birinci Blm Trompet Solosu 122

Soloyu batan sona almay denemeden nce tpk bir konerto hassasiyeti ile
yaklap pasajlara blerek almak en salkl yntem olacaktr nk bu pasajlar
zerindeki hkimiyet tam anlamyla oturmadan solonun btn ierisinde temiz
olmalarna imkn yoktur. Bunlar; ikinci l ile beinci ve sekizinci ller arasnda
yer alan pasajlardr. Her bir pasaj, ayr ayr, yava bir ekilde ve baka tonlar
zerinde de alldktan sonra birletirilip solonun btn denenebilir. Eer ift dil
vurmakla ilgili genel bir problem sz konusu ise Arbans Complete Conservatory
Method For Trumpet (J. B. Arban, 1982, sy. 155-174) gibi geni kapsaml bir
kitaptan yardm alnabilir.

ekil 4.30. Birinci Blm Pasaj almas 123

122
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/5722886_orig.jpg, 30 Mart
2014
123
Utku Akyol, stanbul, 2014

105
ekil 4.31. Birinci Blm Pasaj almas 124

ekil 4.32. l Dil almas 125

4.5.2. kinci Blm (Lento)

Dmitri Shostakovichin bestelemi olduu birinci piyano konertosunun

ikinci blmnde yer alan trompet solosu yazlm olan en iten ve duygusal
sololardan biridir. Otuz drt numaradan otuz alt numaraya kadar devam eden ve
toplamda yirmi yedi l olan bu solo ilk bakta teknik anlamda bir zorluk
iermiyormu izlenimi yaratsa da gerek zorluu detaylarda gizlidir. Unutmamak
gerekir ki nefesli alglarn en zor ailesi olan bakr flemeli alglarn en zahmetli
yesi trompet iin surdinli, piyano ve uzun bal pasajlar gerekten alg zerinde
byk bir hkimiyete sahip olmay gerektirmektedir.

124
Utku Akyol, stanbul, 2014
125
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 155

106
ekil 4.33. Piyano Konertosu - kinci Blm Trompet Solosu 126

Soloyu almaya balamadan nce neredeyse notasn yazabilecek kadar ok

dinlemi olmak, solo hakknda fikir edinebilmek asndan iyi bir balang olacaktr.
Nefes yerlerini btn kapasite kullanlmak art ile olabildiince az ve cmleleri
blmeyecek ekilde konumlandrmak solonun btnnn daha gzel duyulmasn
salayacaktr. Solonun batan sona surdinli olduunu ve trompetin neredeyse iki
oktavlk ses araln kapsadn dnecek olursak, bu aralklar dhilinde en iyi
entonasyon ve ses rengine sahip bir surdin tercih edilmelidir. Solonun geneli fa diyez
minr tonunda yazld iin bu ton zerinde ok ar olmak art ile dilli, bal, iki
dilli iki bal, iki bal iki dilli vb. gibi kombinasyonlarda gam ile arpej almalar
yapmak soloyu byk oranda rahatlatacaktr. Solonun genel karakteri ok
yumuaktr, zor gelen pasajlar garanti altna almak amacyla daha sert almak
solonun ifadesini bozmaktan baka bir ie yaramayacaktr. Ayrca solonun hibir
yerinde ksa, kesik bir nota veya cmle sonu yoktur, batan sona legato dnmek
gereklidir. Soloyu deimeyen bir tempo ve etd benzeri bir havada almaktan

126
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/1029919_orig.jpg, 30 Mart
2014

107
kanmak gereklidir, az ve kontroll olmak art ile yaplacak olan rubato solonun
ruhunun ortaya kmasna yardmc olacaktr.

4.5.3. Drdnc Blm (Allegro con brio)

Dmitri Shostakovichin bestelemi olduu birinci piyano konertosunun

drdnc blmnde yer alan trompet solosu yazlm en elenceli ve akac
sololardan biridir. Altm numarann bir l sonrasndan altm be numaraya
kadar devam eden otuz llk bu solo si bemol trompet iin yazlmtr. Solonun
genel zorluu yazlm olan artiklasyonlara birebir uyabilmektir ve bu, solonun
solfejinin allmas esnasnda ok dikkatli olmay gerektirmektedir, yanl
allm ve oturmu herhangi bir artiklasyonun dzeltilmesi onu deifre etmekten
ok daha zordur.
ekil 4.34. Piyano Konertosu - Drdnc Blm Trompet Solosu 127

Solonun btnn almay denemeden nce yine her zamanki gibi sknt
yaratabilecek olan pasajlar belirleyip zerlerinde detay almas yapmak gereklidir,
nk bu pasajlar zerindeki hkimiyet tam anlamyla oturmadan solonun btn
ierisinde temiz olmalarna imkn yoktur. Drdnc blmde yer alan solonun en

127
(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/5969521_orig.jpg, 30 Mart
2014

108
zor ve teknik yeterlilik gerektiren pasaj on alt ve on yedinci llerde bulunan on
altlk altlamalardr. Bu pasaj kromatik inici ve kc olmak zere baka tonlarda,
ok yava ve bol miktarda tekrarlamak gereklidir.
ekil 4.35. On Altlk Altlama almas 128

Gamlar ve arpejleri farkl ritmik kombinasyonlarda bal almakla ilgili daha

genel bir sorun sz konusu ise Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet
(J. B. Arban, 1982, sy. 59-86) gibi geni kapsaml bir kitaptan yardm alnabilir.
ekil 4.36. Bal Gam almas 129

128
Utku Akyol, stanbul, 2014
129
Arban, Arbans Complete Conservatory Method For Trumpet, s. 60

109
 SONU

Trompet sanatlarnn, seilmi olan orkestra sololarn ait olduklar eser,

besteci, dnemsel tarz ve stile en uygun ekilde kaliteden dn vermeksizin
alabilmelerine yardmc olmaya almak bu tezin temel amacdr.
Bu ama dorultusunda ilk nce trompetin tarihsel evrim sreci ilenmi,
devamna ise orkestradaki yeri ve kullanl biimleri eklenmitir. Seilen sololarn
ait olduu eserler ve bestecileri hakknda detayl tarihsel, dnemsel ve yapsal
incelemelerde bulunulmutur. Sololarn al kalitelerini arttrmaya ynelik, zellikle
zor pasajlar zerindeki skntlar giderme ve sonu odakl etd teknikleri
gsterilmeye allmtr.
Eserlerin yazldklar tarihlerde kullanlan trompetlere kyasla gnmzde
modern teknoloji yardmyla neredeyse kusursuz bir ekilde retilebilen trompetler
sayesinde al zorluklar bir nebze olsun hafifletilmi olmasna karn yine de doru
kaliteyi yakalabilmek alnacak olan solonun iyi analiz edilmesi ve disiplinli bir
almay gerektirmektedir.
Sonu olarak tm aratrmalar dorultusunda gelinen nokta, zorluk derecesi
yksek sololarn istenilen kaliteye ulaabilmesi kiinin akll alma sresi,
yntemleri ve yetenei ile doru orantl olduu, dolays ile kiiden kiiye farkllk
gsterebilmesidir. Seilen sololar uluslararas dzeyde kabul grm eserlere ait
olmakla birlikte, zor pasajlar ve bu pasajlar zerindeki zorluklar gidermeye ynelik
almalar tamamiyle kiisel deneyimler sonucu ortaya konulmutur.

110
SZLKE

Adagietto (t.): Adagiodan biraz daha hzl. (70-80)

Ajilite: Belirtilen pasajn evik, kvrak, atik ve hafif bir ekilde alnmas iin
kullanlan ifade.

Allegro (t.): Sratli ve canl bir tempo, eserin bu hzdaki blmnn ad. (120-168)

Allegretto (t.): abucak, ancak allegro kadar deil, eserin bu hzdaki blmnn
ad. (104-120)

Armoni: Farkl notalarn ayn anda kullanlmasyla ortaya kan ses uyumudur.
Akorlar, akorlarn kurulumunu, akor yrylerini ve akorlar arasndaki ilikileri
inceleyen mzik dalna armoni ad verilir.

Armonizasyon: Bir melodiye armoni kurallarna uygun biimde akor elii

yazlmasdr.

Arpej: Bir akorun sesleririn ardk olarak alnmasna denir.

Artiklasyon: Mzisyene notalarn girileri, uzunluklar ve ses iddetleri hakknda

direktif verme amal kullan terim ve iaretlerin geneline verilen isim.

Atonalite: Tond mzik veya herhangi bir durak notas ile merkez tonu olmayan
mzik.

Avantgarde (Fr.): Kltr, sanat ve politika ile balantl olarak, "yeniliki" veya
"deneysel" iler veya kiiler anlamna gelir.

Basso Continuo (t.): Barok dnem mziinin en karakteristik zelliklerinden biri

olan dier partilerdeki ses ve akorlarn deiime uramasna ramen bastaki sesin
devaml olarak ayn seste kalmasdr.

Con Brio (t.): Parlaklkta.

Deifre: Mzisyenin bir notay ilk defa o an grdnde icra etmesidir.

Detache (Fr.): Yayl alglarda her notann boylu boyunca bir yay ekme hareketi ile
alnmasdr.

Disonans: Mzikte, kulaa ho gelmeyen uyumsuz aralklara verilen isim.

111
Doukan: Bir sese ayrc zelliini (adn) veren frekans, aslnda, o sesin stnde,
onunla ayn anda tnlayan farkl seslere temel oluturan en kaln sese aittir. Temel
sesin zerinde tnlayan bu seslere doukanlar ya da armonikler denir.

Dominant Akoru: Bir gamn beinci derecesi zerine kurulan drt sesli akora
verilen isim.

Entonasyon: Bir sesin ait olduu frekansn gerektirdii biimde doru icra edilmesi

Fanfar: Genellikle bakr flemeli alglar iin bestelenen ksa, canl, yksek sesli ve
militarist bestelere verilen isim.

Finale (t.): Bitiri.

Forte (t.): Bir notann kuvvetli, sert ve iddetli icra edilmesi iin kullanlan terim.

Fortissimo (t.): Bir notann forteden de kuvvetli, sert ve iddetli icra edilmesi iin
kullanlan terim.

Gam: nici veya kc olabilmekle birlikte iinde bulunduu tonun veya modun
arzalarnn kullanlmas ile elde edilen notalar dizisi.

nterld: Bir eserin blmleri arasnda alnan veya sylenen, esere kyasla daha
ksa parlar.

Kadans: Genellikle arya veya konertolarn blmlerinin sonlarnda yer alan,

icracnn tek bana alabilmesi iin besteciler tarafndan braklan boluk.

Konerto: Sanatnn bir veya birka mzik algsyla virtzitesini (alma ustal)
ve mzikal yeteneklerini dinleyiciye sunmak amacyla icra edilen mzik parasnn
genel addr.

Konsonans: Mzikte, kulaa ho gelen uyumlu aralklara verilen isim.

Kontrpuan: Notaya karlk nota yazlmasna verilen isimdir, eitleri; unison - bir
notaya karlk olarak bir nota yazlr, 2'li - bir notaya karlk olarak iki nota yazlr,
4'l - bir notaya karlk olarak drt nota yazlr, senkop - vurgu deiimi temel
alnarak yazlr, karma /iekli/ssleme - snrlandrmalar yoktur, bir noktaya karlk
olarak yazlan nota saysnda zgn davranlr.

Koreografi: Adm tasarmcl, dans besteciliidir.

Kromatik: Yarm tonlardan oluan ses dizisi.

Kromatizm: Richard Wagner'in balatt akm, mzikte tek bir tonaliteye bal
kalmamay, akraba tonlardansa uzak tonlara atlamalar tercih eden mzik tr.

112
Legato (t.): "Bal" anlamna gelir. Ardk notalar, aralarnda hibir kopukluk
olmakszn bal almaya denir.

Lento (t.): Ar tempo, Largodan hzlca. (60-66)

Libretto (t.): Opera, operet, oratoryo, bale, mzikal, mask gibi mziksel sahne
eserlerinin yazl metinlerine verilen addr

Moderato (t.): Orta hzllkta. (108-120)

Modlasyon: Ton deitirme.

Molto piu mosso (t.): Daha hzl.

Monolog: Bir oyunda, kiilerden birinin kendi kendine yapt konumadr,

dinleyicilere bir kiinin anlatt, genellikli gldren olaydr, dinleyicilere bir kiinin
daha nce kayda alm olduu bir olay v.s canlandrarak anlatmasdr, tek kiilik
oynanan oyundur.

Motif: Bir anlatm dzeni iindeki en kk birimdir. Epizottan daha dar bir vaka
boyutudur. Tek bana anlam iermez. Bir fikir, bir yer, bir obje, motif olabilir.

Nans: Bir notann sese dnm srasnda ortaya koyulacak olan renk, ifade ve ses
yksekliindeki farklar belirtmeye yarayan terim ve iaretlerin geneline verilen isim.

Oktav: Mzikte, alt tam sesten oluan arala verilen isimdir.

Orkestrasyon: Bir alg topluluu iin yazlm parann notalarn, alglarn tn

farklarn gz nnde tutarak bu topluluu oluturan alglar arasnda paylatrma
sanat.

Piano (t.): Bir notann hafif ve yumuak icra edilmesi iin kullanlan terim.

Pizzicato (t.): Yayl alglarda tellerin yay ile deil parmakla ekilerek alnmas
iin kullan terim.

Quartet (t.): Drt alg veya vokal iin yazlm eser.

Rejistir: Bir alg veya vokalin inebildii en kaln ses ile kabildii en ince sesi de
kapsamak zere arasnda kalan dier btn seslerin geneline verilen isim.

Rondo (t.): Ana motifin birok kez yinelenmesiyle oluturulan bir beste tr.

Rubato (t.): Gayri muntazam almak, tam hareketinde almayarak, gelii gzel
hareket farklaryla.

Scherzo (t.): akac, alayc bir eser, sonat veya senfoninin bir ksm.

113
Senfoni: Yayl, flemeli ve vurmal alglar topluluu.

Serializm: Arnold Schnbergin on iki ton teknii ile balam olan ton d mzik
anlay.

Sonat: Bir veya iki alg iin yazlm, veya drt blmden oluan mzik eseri.

Tema: Bir besteyi oluturan temel motif.

Tiz: Bir sesin olmas gereken frekanstan daha yukarda olmas.

Transpozisyon: Bir notay baka bir tonda almak.

Tremolo (t.): ki sesi veya bir akorun seslerini tril eklinde almak.

Trio: alg veya vokal iin yazlm eser.

Unison (ng.): Teksesli, bir seste, ayn seste.

Ventil: Piston.

114
KAYNAKA

ADLER, Samuel: The Study Of Orchestration, Third Edition, W.W.

Norton & Company, New York, 2002

ARBAN, Jean Baptiste: Arbans Complete Conservatory Method For

Trumpet, The Authentic Edition, Edited by E. F.
Goldman and W. M. Smith, Carl Fischer, New York,
1982

BROWN, David: Tchaikovsky The Man And His Music, Pegasus

Books, New York, 2009

FLOROS, Constantin: Gustav Mahler The Symphonies, Amadeus Press,

eviren: Amadeus Press, New Jersey, 2000

CLARKE, Herbert Lincoln: Technical Studies For The Cornet, Carl Fischer, New
York, 1984

HURWITZ, David: Shostakovich Symphonies And Concertos An

Owners Manual, Amadeus Press, New Jersey, 2006

JOSEPH, Charles: Stravinskys Ballets, Yale University Press, New

Heaven and London, 2011

RUSS, Michael: Mussorgsky Pictures At An Exhibition, Cambridge

University Press, New York, 1992

SCHLOSSBERG, Max: Daily Drills and Technical Studies for Trumpet, M.

Baron, New York, 1938

TARR, Edward Hankins: The Trumpet, Revised and Enlarged Edition, eviren:
S. E. Plank ve Edward H. Tarr, Hickman Music
Editions, Chandler, Arizona, USA, 2008

Vikipedi, Antik Msr, (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Antik_M%C4%B1s%C4%B1r, 1 Mart 2014

Vikipedi, Asurlular, (evrimii) http://tr.wikipedia.org/wiki/Asurlular, 1 Mart 2014

Vikipedi, Almanya Tarihi, (evrimii) http://tr.wikipedia.org/wiki/Almanya_tarihi,

1 Mart 2014

Vikipedi, Keltler, (evrimii) http://tr.wikipedia.org/wiki/Keltler, 1 Mart 2014

115
Nadir Elibol, Blm II Keltler, (evrimii)
http://www.nadirelibol.com.tr/text/keltler.html, 1 Mart 2014

Vikipedi, srail Krall (Birleik Monari), (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0srail_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1_(Birle
%C5%9Fik_Monar%C5%9Fi), 1 Mart 2014

Vikipedi, srail Krall (Kuzey), (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0srail_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1_(Kuze
y), 1 Mart 2014

Vikipedi, Yehuda Krall, (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Yehuda_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1, 1 Mart 2014

Wikipedia, Etruscan Civilization, (evrimii)

http://en.wikipedia.org/wiki/Etruscan_civilization, 1 Mart 2014

Vikipedi, Antik Yunan, (evrimii) http://tr.wikipedia.org/wiki/Antik_Yunanistan,

1 Mart 2014

Vikipedi, Roma mparatorluu, (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Roma_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu, 1 Mart 2014

Vikipedi, Kategori: Antik in Tarihi, (evrimii)

http://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Antik_%C3%87in_tarihi, 1 Mart 2014

Ansiklopedim, Hint Uygarl, 2007, (evrimii)

http://www.ansiklopedim.info/?p=3695, 1 Mart 2014

Classical Net, Modest Mussorgsky, 1995-2014, (evrimii)

http://www.classical.net/music/comp.lst/mussorgsky.php, 1 Mart 2014

Pomona College Orchestra Repertoire, Mussorgsky/Ravel - Pictures at an

Exhibition, 1997-98, (evrimii)
http://www.music.pomona.edu/orchestra/mus_pict.htm, 1 Mart 2014

Wikipedia, Pictures at an Exhibition, (evrimii)

http://en.wikipedia.org/wiki/Pictures_at_an_Exhibition, 1 Mart 2014

Classical Net, Piotr Ilyitch Tchaikovsky, 1995-2014, (evrimii)

http://www.classical.net/music/comp.lst/tchaikovsky.php, 1 Mart 2014

Bio., Pyotr Ilyich Tchaikovsky Biography, 2014, (evrimii)

http://www.biography.com/people/pyotr-ilyich-tchaikovsky-9503375, 1 Mart 2014

116
Wikipedia, Swan Lake, (evrimii) http://simple.wikipedia.org/wiki/Swan_Lake, 1
Mart 2014

Classical Net, Gustav Mahler, 1995-2014, (evrimii)

http://www.classical.net/music/comp.lst/mahler.php, 1 Mart 2014

Roger Dettmer, Gustav Mahler/Symphony No. 5 in C Sharp Minor, 2014,

(evrimii) http://www.allmusic.com/composition/symphony-no-5-in-c-sharp-
minor-mc0002366789, 1 Mart 2014

Belle Epoque, Gustav Mahler/Symphony No. 5 in C Sharp Minor, (evrimii)

http://www.la-belle-epoque.de/mahler/sinf05_e.htm, 1 Mart 2014

Gramophone, Igor Stravinsky: Biography, 2014, (evrimii)

http://www.gramophone.co.uk/editorial/igor-stravinsky-biography, 1 Mart 2014

Schott Music, Igor Stravinsky, 2014, (evrimii) http://www.schott-

music.com/shop/persons/featured/18550/, 1 Mart 2014

Balletmet, Igor Stravinsky, 2014, (evrimii)

https://www.balletmet.org/backstage/ballet-notes/166, 1 Mart 2014

Wikipedia, Petrushka, (evrimii) http://en.wikipedia.org/wiki/Petrushka_(ballet), 1

Mart 2014

Wikipedia, Petrushka, (evrimii) http://simple.wikipedia.org/wiki/Petrushka, 1

Mart 2014

Classical Net, Dmitri Shostakovich, 1995-2014, (evrimii)

http://www.classical.net/music/comp.lst/shostakovich.php, 1 Mart 2014

Kenneth Woods, Shostakovich Piano Concerto No. 1, 9 Haziran 2007, (evrimii)

http://kennethwoods.net/blog1/2007/06/09/shostakovich-piano-concerto-no-1/, 1
Mart 2014

Alan Beggerow, Shostakovich Piano Concerto No. 1, 7 Mart 2012, (evrimii)

http://muswrite.blogspot.com.tr/2012/03/shostakovich-piano-concerto-no-1.html, 1
Mart 2014

(evrimii) http://www.trumpetexcerpts.org/also-sprach-zarathustra.html, 30 Mart

2014

(evrimii) http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/1/12/IMSLP55136-
PMLP32273-StraussR-Op53.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014

117
(evrimii) http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/6/6c/IMSLP40974-
PMLP04406-Rimsky-Op35.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014

(evrimii) http://javanese.imslp.info/files/imglnks/usimg/6/6c/IMSLP40974-
PMLP04406-Rimsky-Op35.Trumpet.pdf, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/2493726_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/8292445_orig.jpg?300, 30
Mart 2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/7667735_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/68517_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/5722886_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/1029919_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://www.trumpetexcerpts.org/uploads/9/1/0/2/9102222/5969521_orig.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Australia_Aboriginal_Culture
_009.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://www.digilibraries.com/html_ebooks/109833/14400/www.digilibraries.com@1
4400@14400-h@images@fig169.png, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Arch_of_Titus_Menorah.png,
30 Mart 2014

118
(evrimii)
http://www.trumpetland.com/images/content/historia/1antecesores/salpinx.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii) http://www.ancestral.co.uk/pics/Leetrmp2sm.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) https://csociales.files.wordpress.com/2011/09/bucina.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://images.ookaboo.com/photo/m/Bestiarii_m.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://abel.hive.no/trompet/lur/bronze/revheim/Lurcopy.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://www.ethnicmusicalinstruments.com/assets/images/Mid-
East/rd70.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://www.italianways.com/wp-content/uploads/2014/04/IW-Luca-
Della-Robbia-Cantoria-14-665x472.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/Memling_Angel_Musicians_0
2.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://www.chmtl.indiana.edu/tml/16th/LUSMUS_08GF.gif, 30 Mart

2014

(evrimii) http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/34/Trompette_-
_premier_piston_-_montage_perspective.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://www.kromatbrass.de/2%20doppelt/C_-
_Trompete_mit_Zylinderventilen__Deutsche_Trompete__Detail_03_G.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii) http://images.gear4music.com/media/71235/600/preview.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://en.wikipedia.org/wiki/File:Modest_Musorgskiy,_1870.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ea/Viktor_Gartman.jpg, 30 Mart
2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/gnom.jpg, 30 Mart

2014

119
(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/chernomor.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/perigue.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/strada.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/projects/viktor-hartmann-pictures-at-an-
exhibition/#!prettyPhoto, 30 Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/tuilri2.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/bydlo.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/05trilbi.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/Schmuyle.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/Goldenberg.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/market1.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/market2.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/catacomb.jpg, 30
Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-
content/uploads/2012/06/katakomb_fragment.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/baba.jpg, 30 Mart

2014

(evrimii) http://korschmin.com/wp-content/uploads/2012/06/kiev.jpg, 30 Mart

2014

120
(evrimii)
http://a5.files.biography.com/image/upload/c_fill,g_face,h_300,q_80,w_300/MTE5N
TU2MzE2Mzg0OTUzODY3.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/en/0/06/Photo_of_Gustav_Mahler_by_Moritz
_N%C3%A4hr_01.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii)
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Igor_Stravinsky_LOC_32392
u.jpg, 30 Mart 2014

(evrimii) http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/Dmitri1.jpg, 30
Mart 2014

121