ANG PANINIWALA SA USOG MULA NOON HANGGANG SA KASALUKUYAN

Lorido, Divine Claire; Batallones, Mary Sherian; Calauad, Kate Ayra; Gacayan,
Karen Ann; Puno, Reb Madeleine

Thesis Statement:

Sa kabila ng pag-unlad sa Agham, isa sa mga kaugaliang patuloy na pinaniniwalaan pa

rin ng mga Pilipino ang ideya ng usog.

I. Kaligiran

A. Katutubong Paniniwalang Pilipino

B. Global na Paniniwalang katulad ng usog

C. Cognates ng usog sa mga Ethnolinguistic groups

II. Salita

A. Etymology

B. Depinisyon mula sa Diskunaryo

III. Kalikasan

A. Sanhi

B. Sintomas

C. Biktima

D. Panlaban sa Usog

IV. Paniniwala ng mga Pilipino sa usog

Bakit hanggang sa kasalukuyan patuloy pa ring naniniwala ang mga Pilipino sa Usog?

V. Ang usog at ang mga paliwanag ng Agham

Alin nga ba ang mas dapat paniwalaan ng mga Pilipino: ang ideya ng usog (mystical

theory of illness causation) o ang paliwanag ng Agham (naturalistic theory of illness causation)?
ANG PANINIWALA SA USOG MULA NOON HANGGANG SA KASALUKUYAN

Mula sa pagkakapanganak ng isang sanggol hanggang sa paglilibing ng isang yumao

samut saring mga kaugalian ang isinisagawa ng mga Pilipino, sa kadahilanang ito ang

sinasabing nakagawian ng mga matatanda. Dagdag pa rito, hindi mawawala sa paniniwala natin

ang mga mga elementong supernatural tulad ng aswang, dwende, maligno, at kung anu-ano pang

mga bagay o nilalang na hindi nakikita sa ating mundong ginagalawan.

Sa kabilang banda, dahil sa mabilis na pagbabago sa panahon ngayon, karamihan ng mga

tradisyong ito ay unti-unti nang nawawala buhat na rin ng mas maginhawang pamamaraan ng

pamumuhay natin. At sa kabila ng pag-unlad sa Agham, isa sa patuloy na pinaniniwalaan pa rin

ng mga Pilipino ang ideya ng usog.

KALIGIRAN

Katutubong Paniniwalang Pilipino

Bago pa lamang dumating ang mga Espanyol naniniwala na ang mga Pilipino sa mga

supernatural na mga nilalang o mga masasamang espiritu gaya ng mga aswang, manggagaway,

at mangkukulam na nagdudulot ng sakit mga tao.

Sa pagkawala ng mga babaylan dahil sa panahon ng Espanyol, pumalit ang mga tawak,

suhi, at mga albularyo upang sa manggagamot sa mga nagkasakit.

Sa kasalukuyan mayroon pa ring mga tao na naniniwala pagkakasakit na dulot ng

masasamang espiritu at mga nagbibigay lunas dito. At isa sa mga pagkakasakit na mula raw sa

mga masasamang espiritu ay ang usog.

Global na Paniniwalang katulad ng Usog

Mayroong tatlong paniniwala sa ibat ibang panig ng mundo ang maaring maihalintulad
 sa usog ng Pilipinas: ang mal de ojo ng Spain, hot and cold theory ng Mexico at Yin-yang

ng China.

Ayon sa pag-aaral ni Martinez (2011), ang mal de ojo o evil eye ay pinaniniwalaang

nagmumula sa isang malakas ng kapangyarihan sa pamamagitan lamang ng pagtitig o pagngiti

ay lumilipat sa isang mahinang indibiwal gaya ng mga bata at kababaihan.

Malaki ang naging impluwensya ng evil eye sa mga bansang nakasalamuha ng Espanyol,

nagbunga ito ng mga varyasyon.

Isinasaaad ng teorya ng hot and cold, na nasa maayos na kalusugan ang isang tao kapag

balanse ang mga elementong init at lamig. Ang bawat sakit maaring mainit o malamig at ang

lunas ay kasalungat na temperatura ng sakit. Ginagawa ito upang magiging balanse ang

temperatura ng katawan (Rankin et.al, 2005).

Sa isang banda ang yin-yang ay tungkol sa paniniwala ng mga sinaunang Tsino sa kung

paano nagaganap ang mga bagay-bagay sa kanilang paligid. Sinisimbolo ng Yin ang babae,

negatibong enerhiya gaya ng kalamigan, kawalan, at kadiliman; samantala ang Yang ay para sa

lalaki, positibong enerhiya tulad ng kainitan, kabuuan, at kaliwanagan. (Riordan and Wambach,

2010).

At ang panghuli ay ang usog, marahil ito ang Pilipinong bersyon ng mal de ojo, ang

kanilang kalikasan ay hindi nagkakalayo sa isat isa gaya ng sanhi, biktima, at ilang mga bagay

panlaban dito.

Pareho-pareho ang ipinapakita ng apat na paniniwala, dalawang magkaugnay na bagay

ang nakaapekto sa atin at ang pagkawala ng balanse sa isat isa ay maaring magdulot ng

pagkasira ng mas mahinang elemento.

Cognates ng Usog sa mga Ethnolinguistic Groups sa Pilipinas

Sa Pilipinas, may ibat ibang salitang ginagamit ng mga ethnolinguistic group bilang ng

salitang usog.

Ilan sa mga ito ang balis sa mga Bikol, sa mga taga-Iloilo naman ay tuyaw, pasu simid sa

mga Muslim Tausug, buyag sa mga Cebuano, sa mga Benguet Igorot naman ay mantala,

Mindoro naman tinatawag itong gahoy, nabati at uhiya sa mga Tagalog, at makablawaan sa mga

Ilokano (Tan, 1987).

Marahil laganap sa buong bansa ang paniniwala sa ideya ng usog, sapagkat mula Luzon

hanggang sa Mindanao mayroong cognate na ginagamit ang mga Pilipino hanggang sa

kasalukuyan.

SALITA

Etymology

Ayon sa ulat ni Dr. Elizabeth Eliaga sa History of Philippine Medicine (2002), may

mgapaniniwalang Pilipino na ginagawa noong pre-Spanish period tulad ng ang usog at buyag na

binigyan ng depnisyon (Dayrit et.al, 2002, p.236):

Usog Abdominal colic of children is sometimes attributed to be caused by

somebody else with strong powers than the afflicted. To relieve the suffering they

usually request that person to rub his/her saliva on the knees of the affected

individual.

Buyag It is believed that when an old individual pays special attention and

appreciation on the physical build of a child the parents or the one holding the
 child should utter pwera buyag with the belief that the health of the child wont be

affected doing so.

Sa isang term paper naman sa Medical Anthropology ni Suzanna Rodriguez noong 1985

na may pamagat na The Concepts of Usog in a Philippine Barrio, binigyang kahulugan ang

usog (Tan, 1987, p. 73-75):

A person who comes to work tired, hungry, and perspiring is said to have

imbalance in the body. As he greets another person by holding, talking, looking,

he may unintentionally transfer his singaw ng katawan to the person he greets.

A victim usually suffers a stomachache, nausea, diarrhea, fever, cold sweat and in

some cases, sore in the neck and a general feeling of weakness. And the best way

to cure usog is by making the inflictor wet his finger with his own saliva and

make a sign of the cross on the victims stomach or forehead.

Sa isang serbey naman sa Wika, Kultura, at Lipunan ni Abigail Bollas (2012 p. 4-5) na

may pamagat na Naniniwala Pa Ba ang mga Bagets sa Usog?, binigyan kahulugan ng mga

batang kalahok ang usog bilang:

pagkabati ng kadalasay matanda sa mga bata o sanggol na nagdudulot ng

pagkakasakit na karaniwan sa tiyan at sa ibat ibang parte ng katawan tulad ng

ulo at dibdib, pasusuka at pagkahilo.

Kung susuriin ang tatlong depinisyon ng usog mula noong pre-Spanish period hanggang

ngayon 21st century masasabing hindi nagbago ang ideya ng usog sa mga Pilipino, marahil

naghalo lamang ang depinisyon nito at ng buyag.

Ang usog ay pagbati sa isang tao kung saan nagkakaroon paglipat ng enerhiya mula sa
mas malakas patungo sa mas mahina na karaniwang nagdudulot ng sakit ng tiyan at ang lunas

ay ang pagpapahid ng laway ng nakausog sa nausog.

Depinisyon mula sa Diksyunaryo

Kung pagbabasehan ang mga kahulugan mula sa mga diksyunaryo ito ang sinasabing

depinisyon ng usog.

Ayon sa Diksyunaryong Filipino-English ng Komisyon ng Wikang Filipino (1992), ang

usog ay an illness said to be caused by compliment from someone.

Mula naman sa UP Diksyunaryong Pilipino (2010), ang usog ay kalagayang sumasakit

ang tyan na kadalasang pinaniniwalaang dala ng isang taong bumati.

Ang diksyunaryong depinisyon ng usog ay pagkakasakit (Hal. Pagsakit ng tyan) dulot ng

pagkakabati ng isang tao.

KALIKASAN

Sanhi

Na-uusog ang isang tao kapag nagkaroon siya ng interaksyon (Hal. pagbati, pagtitig) sa

isang tao na may malakas na usog. Sinasabing nakakausog rin kapag ang nakausog siya ay

pagod, gutom, at matagal na naglagi sa sikat ng araw o bilaran. At nangyayari lamang ang usog

kapag pareho ng blood type ang nakausog at nausog (Rodriguez, 1985).

Nakukuha naman raw ng nakakausog ang kapangyarihan nito kapag sila ay nausog na rin

dati o kaya ay kung malakas ng usog minana nila mula sa kanilang magulang.

Sintomas

Masasabing nausog ang isang tao kapag nakakaramdam siya ng pananakit ng tyan,
panghihina, panlalamig ng tenga, pagkahilo at kung minsan ay lagnat, pagsakit ng ulo at

pagsusuka.

Biktima

Bata na may edad na sanggol hanggang 7-anyos ang karaniwang biktima ng usog dahil

sila ay may mahinang enerhiya o weak blood, madalas silang nababati ng mga matatanda. Dala

na rin ng kanilang kapansin-pansin na mga pagkilos at kaakit-akit nilang itsura.

Panlaban sa Usog

Maraming ginagamit o ginagawa ang mga Pilipino bilang pang-iwas sa usog, ilan sa mga

ito ang: pagsambit ng Pwera usog, paglalagay ng lipstick sa noo ng sanggol, at pagkakabit ng

pulseras at pulang maliit na anting-anting sa damit ng bata.

Kapag naman nausog, nilalawayan ang bahagi ng katawan nito madalas ay sa noo, at

tiyan. Ang iba naman ay kumukonsulta sa mga albularyo, espiritista o nagtatawas upang

ipadasalan ang nausog.

Paniniwala ang mga Pilipino sa Usog

Sa kabila ng pag-unlad ng Agham, patuloy pa ring naniniwala ang maraming Pilipino sa

usog. Ang dahilan nila ay sila raw mismo ay nakaranas na kung paano mausog at may mga

kakilala silang nabiktima na rin nito.

Bukod pa rito, impluwensiya rin ito ng mga matatanda at ng pamilyang kanilang

kinalakhan. Ang sabi naman ng iba ay nakasanayan na sa kultura nating mga Pilipino ang
paniniwala sa penomenon ng usog bago pa dumating ang siyensiya kaya naman hanggang sa

kasalukuyan ay buhay pa rin sa ating kultura ang paniniwalang ito (Bollas, 2012).

Maliban dito, masasabi ring ang mga paniniwala tulad ng usog ay nananatili pa rin sa

ating mga Pilipino dahil sa kakulangan ng kongkretong eksplanasyon sa ibat ibang sakit na

nararamdaman ng mga tao. Tulad na lamang ng biglaang panghihina at pagsakit ng tiyan ng

isang bata kahit ito ay naglalaro lamang sa kanilang bakuran.

Wala namang mawawala sa iyo kung maniniwala ka, ang kataga na isa ring posibleng

dahilan kung bakit patuloy ang paniniwala ng mga tao sa usog. Iginigiit ng mga Pilipino na mas

makabubuting paniniwalaan ang isang bagay kaysa balewalain na lamang ito, lalo na kung

napatunayan nga nilang mabisa ang mga panlunas sa usog at tuluyan na nilang paniniwalaan ang

ideya nito.

Argumentasyon

Walang tiyak na dahilan kung bakit naniniwala ang mga Pilipino sa usog. Malaking

palaisipan ang patuloy na pagtanggap natin sa ideya ng pagkakasakit dulot ng mga supernatural o

mga mystical na nilalang gaya ng usog kaysa sa paliwanag ng Agham na mula sa mga pag-

eeksperimento at pag-aaral.

Samakatuwid, alin nga ba ang mas dapat paniwalaan ng mga Pilipino: ang ideya ng usog

(mystical theory of illness causation) o ang paliwanag ng Agham (naturalistic theory of illness

causation)?

Ang usog at ang Mystical theory of illness causation

Sa tuwing napaguusapan ang tungkol sa traditional healers, maraming tao, lalo na sa

henerasyong ito ang nagsasabing 'makaluma' na raw ito at pawang mga walang katotohanan.

Isang rason kung bakit ganito ang naging pananaw nila ay dahil sa paglaganap at paggamit ng

mga kanluraning pamamaraan ng panggagamot dahil ito raw ay mas epektibo at angkop sa

kasalukuyan. Ngunit, dapat nga ba talaga nating paniwalaan na hindi epektibo ang mga

tradisyonal na panggagamot?

Malimit nating marinig sa matatanda na mayroong mga bagay o sakit na kailangang

gamutin ng medisina at mayroon ding mga bagay na dapat gamutin ng tradisyunal na

paggagamot dahil daw gamay ito ng mga traditional healers.

Makikita rito na sila ay hindi mga taong pinaniniwala lamang tayo sa mga supernatural

forces, kundi mga taong na may abilidad na gamutin ang ilang sakit na hindi kaya ng mga

propesyunal.

Bakit nga ba dapat pa rin tayong maniwala sa mga usog at sa iba pang tradisyonal na

paniniwala? Isa sa mga konseptong maaaring kaugnay nito ay ang social interactionism.

Tinitignan nito ang paraan kung paanong nakikipag-ugnayan ang tao para mahubog ang mga

ideya at opinyon tungkol sa kalusugan at mga sakit. Ilan sa mga nakitang dahilan ay ang

pinagmulan ng mga ideyang ito tulad ng pamilya, komunidad, mga tradisyonal na manggagamot,

at ang mga health professionals. Sa tinagal-tagal na namuhay ang mga tao sa paniniwalang ito,

bakit nga ba hindi natin sila dapat paniwalaan?

Ayon kay Murdock (n.d.), ang mga teorya ng pagkakaroon ng mga sakit na mahirap

maintindihan at maipaliwanag ay base sa ideya (katotohanan) na ang pagkakasakit ay resulta ng

mga bagay na ginawa o ginagawa ng nagkasakit. Bukod pa rito, sinasabi rin na ang pagkakaroon

ng mga konseptong ganito ay nagpapakita ng kahusayan ng mga lokal na manggagamot, dahil sa

abilidad nilang pagalingin ang mga ito.

 Dagdag pa rito, nakikita rin ang pagiging epektibo nila sa paggamit ng mga bagay tulad

ng anting-anting at ng mga medicinal plants. At kung ang mga bagay ay sinasabing may

kapangyarihan maging epektibo, hindi mahirap isipin kung bakit ang mga tao ay pinaniniwalaan

rin na makapagdudulot ng sakit sa ibang tao, hindi man nila naisin ito.

Walang katunayan ang sinasabing walang katotohanan ang mga paniniwalaang ito ng

mga Pilipino. Ang mga paniniwala at panggagamot na ito ay maaaring may magandang dulot sa

mga tao at maaaring maging epektibo upang magpagaling ng ilang sakit, subalit hindi sila

tinatanggap ng Agham.

Ang paliwanag ng Agham sa Usog at ang Naturalistic Theory of Illness Causation

Kung atin naman itong titignan sa perspektibo ng Agham, walang siyentipikong basehan

ang usog.

Isang documentary sa ABS-CBN, ang Verum Est tinalakay nito ang siyentipikong

paliwanag sa usog mula sa isang propesor sa Antropolohiya at isang pediatrician.

Ayon sa propesor sa Miriam College na si Dra. Alelie Sevilla, mayroong siyentipikong

paliwanag kung bakit nanghihina ang isang taong nausog. Ayon sa kanya:

Kung titignan natin ang gutom o pagod, ang tao sa panahon na iyan, ay wala

siyang energy. Wala siyang lakas. Sa pagbabati niya na iyon sa bata o sa may

edad na, ang teorya ay nakukuha niya ang energy o nahihigop niya.

Ngunit iba naman ang sabi ng isang medikal doktor sa Amang Rodriguez Medical Center

na si Dra. Christina Ventura.

Natural lamang sa isang tao na may sakit ang gumaling nang kusa, sadya talaga
 itong nangyayari at hindi sapat na dahilan ang pagpapahid lamang ng laway.

Pwedeng maging viral ang kanyang pagkasakit. Ibig sabihin, maaaring

nagkaroon siya ng impeksyon tapos sa daan ng ilang araw, nawala din.

Dagdag pa na isa rin doctor na si Dr. Ina Atutubo;

Ang pagpahid ng laway ay hindi malinis na gawain. Maraming sakit ang

madaling maipasa gamit ang laway, gaya ng lagnat, sipon, swine flu, beke,

bulutong, hand-foot-and-mouth disease, at iba pa.

Maaari rin nating tingnan ang usog gamit ang perspektibo ng naturalistic theory of

illness causation. Ayon dito, malaki ang ginagampanang parte ng kalikasan sa kalusugan ng

isang tao. Kailangan na magkaroon balanse at kung hindi, maaari itong magdulot ng sakit.

Sinasabi dito na mayroong panlabas na dahilan kung bakit nagkakasakit ang isang tao.

Marahil ito ay dahil sa kinakain ng isang tao o sa mga ginagawa nito. Maari ring ang

taong nausog ay sadyang masama lamang ang pakiramdam dulot ng kanyang nakain at hindi

dahil sa pagbati ng isang tao. Isa rin sa mga sinabi dito sa teorya ay maaaring magdulot ng sakit

ang pagkasira ng balanse sa lamig o init ng katawan.

KONKLUSYON

Sa kasalukuyan mayroon pa ring mga tao na naniniwala pagkakasakit na dulot ng

masasamang espiritu at isa rito ang usog. At sa buong mundo mayroong tatlong konseptong

katulad ng nito at halos walong cognates sa buong bansa.

Ang usog ay pagbati sa isang bata kung saan nagkakaroon paglipat ng enerhiya na

karaniwang nagdudulot ng sakit ng tiyan at ang madalas na lunas ay ang pagpapahid ng laway ng
nakausog sa nausog.

Sa nagbabagong mundo, nanatili pa rin sa mga Pilipino ang ideya ng usog dahil na rin sa

nakasanayan na natin ito at bahagi na ng ating kultura simula pa noon.

At bakit nga ba patuloy pa ring naniniwala tayo sa mga supernatural at hindi sa Agham?

Hindi rin natin alam, ang sagot ay nakasalalay sa bawat isa, dahil ang ibang Pilipino ay tuluyan

nang nagpatangay sa pagkamakabago ng kanyang mundong ginagalawan, samantalang ang iba

naman ay nanatili pa rin sa paniniwala natin bago pa man tayo sinakop ng mga dayuhan.

MGA SANGGUNIAN:

Bollas, A. A. (2012). Naniniwala pa ba ang mga bagets sa usog? (Paper). 11October. Retrieved

November 18, 2014, from

https://www.academia.edu/4123281/Naniniwala_Pa_Ba_ang_mga_Bagets_sa_Usog?

Dayrit, C. S., Ocampo, P. D., & De la Cruz, E. R. (2002). History of Philippine medicine 1899-

1999 (pp. 234-240). Quezon City, Philippines: Anvil Publishing

Martinez, K. M. (2012). Mal de ojo. In S. Loue & M. Sajatovic (Eds.), Encyclopedia of

immigrant health (pp. 1030-1031). Spring Street, New York, NY: Springer Science +

Business Media. Retrieved from http://books.google.com.ph/books?id=zQUd4W_mK1UC

Rankin, S. H., Stallings, K., & London, F. (2005). Patient education in health and illnesses (5th

ed., pp. 55-57). Walnut Street, Philidephia, PA: Lippincott Williams & Wilkins. Retrieved

from http://books.google.com.ph/books?id=0PbgN1rK85cC

Tan, M. L. (1987). Usug, kula, pasma traditional concepts of health and illnesses in the

Philippines (pp. 19-75). Quezon City, Philippines: Alay Kapwa Kilusang Pangkalusugan

(AKAP).