Cezmi

Namk Kemal
 TRK KLASKLER 4
Grsel Mah. Alaybey Sk. No: 7/1 Kathane/
STANBUL
Tel: 0212 222 72 25 Faks: 0212 222 72 35
E-posta: info@yakamoz.com.tr
NTERNET ALIVER
www.bizimherseyimiz.blogspot.com
www.dr.com.tr www.kitapyurdu.com
YAZAR: NAMIK KEMAL
YAYIN YNETMEN: ENDER HALUK
DERNCE
GRSEL YNETMEN: FARUK DERNCE
YAYIN KOORDNATR: AFAK
DUMLU
MTER TEMSLCS: RAMAZAN
YORULMAZ
Sonsuz Kitap, Yakamoz Yaynlar'nn tescilli
markasdr.

www.bizimherseyimiz.blogspot.com
 CEZM
Osmanl Devleti'nin onuncu padiah
Kanuni Sultan Sleyman hicri takvime
gre 9. asrn son yllarna denk gelen bir
dnemde dnyaya gelmiti. Miladi 15.
yzyla denk gelen bu zamanda olduka
uzun bir zaman hkmdarlk yapan bu
byk devlet adamnn saltanat ok
nemli tarihi olaylara vesile olmutur.
Bu yzylda Osmanl Devleti, gcnn
doruk noktasna ulaarak dnyann
seyrine yn veren tek hakim g haline
gelmitir. Byk keifler gerekletii
gibi eski asrlara gre de ok nemli
gelimeler olmutur. Denilebilir ki Yce
Allah neredeyse binlerce ylda
gerekleebilecek nemli olaylar bu
ksa zaman dilimine sktrmtr.

Bu dnem de dou da Mslimolu

Kuteybe idam edilmi, bat da ise
Abdurrahman El-Fehri'nin tm gleri
bozguna uramlardr. slam dnyasnn
snrlar gney okyanusu ve Kpaklarn
yaad blge ile Pirene dalar ve
Gobi llerine kadar uzanmtr. Douda
Tavif-i Mlk ve Hal savalar
haricinde, Bat da ise Memun ile
arlman'n lmnden sonra insanl
yakndan ilgilendiren nemli hadiseler
neredeyse hi yaanmamtr.

13. yzylda fikri ve bilimsel alanda

ortaya kan yeni icat ve gelimeler bat
dnyasndaki suskunluu sona
erdirmekle beraber dnyann gidiatn
nemli lde deitiren barut denilen
kefin sava meydanlarnda
kullanlmasna da bu zamanda
rastlanmtr. nsanlk iin karanlk bir
dnem olan ortaa sonsuza dek
nihayete erdirerek yepyeni bir an
kaplarn aan byk Osmanl Padiah
Fatih Mehmet Han, 15. yzyln
ortalarnda topuluk alannda kayda
deer icat ve yenilikler getirmitir.
stanbul surlarn yerle bir eden Fatih,
topu o zamann silahlarna gre en etkili
ve korkun silah olarak kullanm ve
dnya sava tarihinde yepyeni bir r
amtr. Bu asrdan sonra barut artk
tfeklerde de kullanlmaya balanm ve
nice kalabalk ordular bu icat sayesinde
sava meydanlarnda malup
olmulardr.

Yine bu yzyln en byk devlet

adamlarndan biri olan Timur, otuz
seneye san abalar sonucunda, zmir
Krfezi ile Moolistan arasnda uzayp
giden ve Kpaklarn topraklarna kadar
yaylan blgeler iinde, o vakitte
saylar drt yz milyon civarndaki
Mslman topluluklarn bir devletin
bayra altnda toplamay baarmt.
Timur, gneyde Msr ve Yemen'de
hutbesini okuturken, kuzeyde ise
bayran Moskova ve Lehistan'n
ortalarna kadar tayp o blgelerde
hakimiyet kurmutur. Timur'un bu byk
zaferleri neredeyse skender'in
baarlarn glgede brakmt.

Fakat, Osmanl Sultan Yavuz Sultan

Selim tahta getii zaman tm bu
fetihlere ve akl almaz gelimelere
ramen dnyay bir padiaha az grd.
Tm saltanat sekiz yl gibi ksa bir
zamana skan bu byk devlet adam
Msr', tm Arap yarmadasn ve
Dou'yu Osmanl devletinin
boyunduruu altna ald. Hilafeti de,
Msr' ele geirerek Osmanl
Devleti'nin egemenliine sokma
baarsn gsteren byk padiah
Yavuz'un kafasndaki tek dnce,
Cengiz, skender ve hatta Timur'un
ryalarn ssleyen dnya hakimiyeti
fikrinin, slam dininden gelen o byk
manevi gle gerekleebilmesi yolunda
gereken artlar elde etmekti. Ve bu
uurda karsna kan engelleri de tek
tek ortadan kaldrmtr.

Matbaann gelimesi ve basm yayn

alanndaki gelimeler hi phesiz
dnya tarihi asndan byk bir neme
sahiptir. Aydnlanmann
gereklemesinde, her trl kltrel
deerin dnyaya yaylmasnda en byk
etken olan matbaay 15. yzylda Foster
icat etmiti. Fakat Gutenberg matbaa
zerinde herhangi bir hak iddia
edemeyeceklerini bilmesine ramen tm
dnyaya, matbaay onlarn bulduu
ynnde yanl bir hret yaymtr.
Aslnda bu iki uyank adam 15. asrn
ikinci eyreinde matbaay daha da
gelitirerek, szgelimi tahta kalplar
yerine harf kalplar yaparak matbaa
sistemini daha ileri bir seviyeye
tamlardr. Gutenberg, bu abalarn
iyi bir neticeye ulatrabilmek amacyla
ilkin Fust ile daha sonra da Schoeffer
adndaki sermayedarlarla ortaklk
kurmutur. Fakat sonralar aralarnda
tartmalar ba gsterince Gutenberg ok
byk sorunlarla karlamtr. 16.
yzyla gelindiinde matbaa, artk
Avrupa'nn hemen her yerine yaylmt.
Ancak Allah'n hikmetine bakn ki,
Mslman toplumlarn bu nemli
gelimelerden en ufak bir haberi dahi
yoktu. stanbul'da ileriyi grebilen kafa
yapsyla Damat brahim Paa ile
brahim Mteferrika adndaki byk
devlet adamlar ortaya kmasayd
byk ihtimal Mslman ve Trk
toplumunun bu gelimelerden uzun bir
sre daha haberdar olamayacakt.

Her ey bir yana 15. yzylda Kristof

Kolomb isimli mehur kif, Nuh'un
gemisinden karay bulmaya giden
gvercin gibi, ar tenkitlere kulak
asmayarak Amerika'y kefetmitir.
yleki, yapt bu byk keifle insanlk
lemine dnyann dier kesinde
yepyeni ve ayr bir kta sunmay
baarmt. Avrupallar, Bu kefi takiben
16. yzylda Amerika ktasnn
neredeyse her tarafn ele geirip, o
zamana kadar farkna varlamam ve hi
faydalanlmam olan bu yeni ktann her
trl doal deerinden istifade
etmilerdir. Yine bu asrda, tm dnyada
Muhteem Sleyman nam ile anlan ve
varl bile dnyay titretmeye yeten
byk Osmanl sultan ve Osmanl
Ordular Bakumandan Kanuni Sultan
Sleyman anl bayramz, bir gne
gibi Viyana, Tebriz, spanya ve
Hindistan'da erefle dalgalandrarak,
dnyann dousundan batsna kadar
gururla tama erefine nail olmutur.

Yine akllara durgunluk veren bu

byk zaman diliminde, dnyaca nl
Trk denizcisi Barbaros Hayrettin Paa
harp gemilerinin bacalarndan kan
dumanlar, tpk yamur ykl bulutlar
gibi dalga dalga okyanuslara yayarak
koca Akdeniz'i kk bir Trk gl
haline getirmeyi baarmt. Denizlerde
savaarak devletine kazandrd
blgeler, byk bir lkeden daha
genitir. Onun, bu muhteem fetihleri
yapt sralarda, Krm hanlarndan
Devlet Giray ikinci kuatmasnda
Moskova yaknlarna kadar gelerek yz
sene sonra sahneye kacak olan byk
bir imparatora, daha o gelmeden ibret
dersi vererek tarihe not dmtr. Yz
sene sonra ortaya kan ve Moskova'y
atee veren Prusyal General Konozof
daha iin bandayken kendisini
kyaslayaca bir kahramanl nnde
bulmutur. Bu kahraman adam, insan
yaps olan kocaman bir yanarda gibi
infilak etmiti.

Byk dedesi Timur'un saysz

zaferlerine ve bu zaferlerin devasa
byklne baklarak dnya fatihi
saylmasna ramen, yz binlerce
askerle ve bin bir trl zorlukla ald
Hindistan', Babur Han, sadece on be
bin kiilik bir ordu ile ve kardaki
dman ordusunun saysnn yz binlerle
llmesine ramen teslim alm, o
blgede o devre kadar gelmi gemi
dnyann en byk mparatorluunu yani
Trk-Mool mparatorluu'nu, yine o
asrda kurarak bir destan yazmay
bilmitir. Afgan slalesinden gelen bir
asker ocuu olan ir Han Ferit, bu
asrda Allah'n doutan vermi olduu
devasa gle Hindistan'n
kuzeydousunda farkl bir devlet
kurarak, ortaya yeni kan ve her
ynyle gcn simgesi olan Babur
saltanatn paralamaya yeltenecek kadar
ileri gitmiti. Eer mr yetseydi, o da
Yavuz Sultan Selim seviyesinde bir
dnya fatihi olma ans elde edebilirdi.

Yine bu dnemde Turan'da kurulan

eybaniye Devleti, hkmdarlarndan
bilhassa Ubeydullah zamannda ok
parlak bir dnem yaamtr. eybaniye
Devleti, Cengiz Han'n torunlarndan
Cuci'nin olu ve Altnordu Devleti'nin
byk hkmdarlarndan olan Berke
Han zamannda yaadklar muhteem
devri yeniden yaatabilme midi
verecek kadar byk baarlar elde
etmilerdi.

Bu yzylda ran'da da snni

mezhebinin boyunduruu altnda skp
Safevi Hanedan'nn baskc tavr ile
pekien ve temelleri kanla atlan bir ii
devleti kurulmutu. Alman mparatoru
mehur arlken de Kanuni Sultan
Sleyman'n stn kudretine
direnememi, sava meydannda
karsna kmaya dahi cesaret
edemeyerek senelerce uratktan sonra
hibir sonuca ulaamamt. Macaristan
ile Hrvatistan'n birok yerini Trk
hakimiyeti altnda ve Viyana'y da Trk
kuatmasnn emberi iinde grdkten
sonra, zntsnden bunalma girmi ve
kraliyet saray yerine byk bir
manastr kendisine mesken edinmi,
sanki dnyadayken canl girdii bir
mezar gibi oraya kapanp u geici
dnyadan elini eteini ekmiti.
Almanya'da da 1483 1546 yllarnda
yaayan Martin Luther King adndaki
modern bir din adam, Katolik
tutuculuuna ve basksna kar
Protestanlk eklinde nlenen yeni bir
mezhep ortaya atarak Hristiyanlk
dnyasn ortadan ikiye blmt.
spanyollar ise, uygarlk iinde yaayan
Granada'y mazlumlarn yakarna, yar
vahi Meksika'y ise canice kana
boarak insanlara kan kusturacak kadar
dehetli bir tabloyu gzler nne
sermilerdi.

Ayn dnemde, Nicolas Copernicus

adndaki zekas alemlere dar gelen dhi
bir astronomi uzman, 1473 ile 1543
yllar arasnda sren yaamnn en
byk icad olan yeni astronomi
anlayn bulmu, gerek boyutlar
grrcesine matematiksel incelemelerle,
gnein srekli ayn yerde sabit bir
ekilde durduunu ve iinde yaadmz
yerkremizin de gnein evresinde
dndn bilimsel olarak izaha
alm ve bunu bilimsel olarak da
kantlamt.

Barthelmy Diaz ve Vasco de Gama,

1486'da okyanuslarn arkasnda gizli
sakl kalm olan Afrika'nn gney
ucundaki mit Burnu'nu bularak oradan
gemeyi baarmlard. Portekizliler ise
mit Burnu'nun kefi sayesinde,
aalarnn dallarnda altn deerinde
meyveler bulunan ve bitkileri yakut
kadar deerli iekler aan Hindistan'n
devasa hazinelerinden Avrupa'y
faydalandrmaya balamlard.

Evet, medeniyet dnyasn yobazln

ayaklar altnda ezmek iin meydana
kt zannedilen ve Napolyon ile
Bismark' dahi korkuya sevkeden Cizvit
Kurumu; valyelikten dilencilie kadar
dm, gzleri grebilen ancak
ayaklar aksayan, surat insan ama
kendisi eytan, hilkat garibesine
benzeyen bir yaratn baskc zihniyeti
altnda kurulmutu. Bu insanlar sa
Cemiyeti diye anlan bir Hristiyan
kuruluuydu ve Ignance de Loyola
adndaki bir rahip tarafndan
Hristiyanla hizmette bulunmak ve
Hristiyanlar doru yola getirmek
amacyla 1534 tarihinde ortaya kmt.
Yemen'den kahve ve Amerika'dan da
ttn getirilerek halkn beenisine
sunulmu; biri sv, br duman
eklinde insanlar iin kendisine hastalk
derecesinde mptela olunan bu iki kara
bela da bu devirde zuhur etmitir.

te, bizim bu roman yazmamza

vesile olan ve bandan geen hadiseleri
yazmay planladmz Cezmi de o
zamann kayda deer
ahsiyetlerindendir. Hayat olduka fazla
olay iermese de o dnemin nemli
savalarndan biri saylan Osmanl-ran
Sava ile yakndan alakas olduu iin,
Cezmi'nin hayat kaleme alnmalyd ve
bu nedenle bu roman yazmay
planlyorum.

Daha sonraki yaamnda bana gelen

olaylardan nemli olanlarn dile
getireceimiz Cezmi, 1546'da hayata
gzlerini amt. 1566 ylnda topluma
karan Cezmi, gen bir insan olarak
erken vakitte olgunlaan bir meyve gibi,
aklnn ve beyninin gc sayesinde,
vakti zamanndan ok daha nceleri
byk iler baarmaya balad. Cezmi,
babasndan kalan bir sipahi tmarna
sahipti. Toplum hayatna katld bu
zamanda tpk dier insanlar gibi gnlk
geimini salamak iin almaya,
insanlarla tecrbeler yaamaya ve
hayatn hzl aknts iinde nasl i
yapldn anlamaya balad. Yavuz ve
Kanuni gibi byk Sultanlar u geici
dnyadan elini eteini ekmiler ve
trbelerinde huzur iinde uyuyorlard.
nl denizci Barbaros Hayrettin
Paa'nn kutlu kabrindeki aalardan,
imenlerden, Sava gemilerine yelken
veya askerlerine kanl kefen olmaya
zenerek yaratlm gibi, beyaz ve
krmz renkli iekler amaya
balamt. I. Devlet Giray'n,
yanardalardan kan volkan andran
ateli kalbi, parlaklyla kuzey kutbunu
dahi imrendiren fikirleri, rahata
uyuduu mezarnda, yani kara topran
altnda, ebediyen uyuyaca yumuak
topran altnda kalmt. Bu usuz
bucaksz topraklarda byk insanlara
klcyla ve kalemiyle hizmet eden gl
insanlardan biri Pir Mehmet Paa, zbe
z olu tarafndan zehirlenmek suretiyle
ahirete intikal etmi, Makbul brahim
Paa ve Ahmet Paa kanl cellatlarn
elinde bu alemden gp gitmilerdi.
bn-i Kemal, Zembilli Ali Efendi,
Rstem Paa, Ebussuud Efendi,
Ramazan Paa Salih Paa, Piyale Paa,
Pertev Paa, Turguta Paa gibi bu yce
devlette grev yapan byk paalarn
artk hepsi de vefat etmilerdi.
 Yazmakta olduum bu roman,
Cezmi'nin hayatn anlatmak iin sonuna
dek okunduunda anlalaca gibi,
Cezmi'nin Hindistan ve Avrupa ile veya
Turan ile hibir ba olmayp, o
blgelerde meydana kp da isimlerini
yukarda zikretiimiz byk adamlardan
tekrar mevzu bahis amaya gerek
duymuyoruz. Osmanl Trklerinden,
Tatarlardan ve ranllardan bahsederek,
dnyann sadece o blgelerine
deineceiz. Hayatn anlatacamz
Cezmi, topluma kart sralarda bu
kadar byk devlet adamlarnn hayattan
ayrlm olmalarna ramen byk
devletler henz hizaya getirilmemiti.
Barbaros Hayrettin Paa'nn,
Turguta'nn, Piyale Paa'nn Avrupa ve
Akdeniz'de estirdii fetih frtnalarnn
azametini Kl Ali Paa devam
ettiriyordu. Yemen ve Tunus'u ilk kez
teslim alan Hadm Sleyman Paa ve
Piyale Paa, cennetteki muhteem
saraylarndaki kelerine ekilmilerse
de, buralar ikinci kez alan Sinan Paa,
Kubbealt'nda, Drdnc Vezirlik
makamnda oturuyordu.

Akdeniz'in incisi Kbrs'n

fethedilmesinde insan st gayretler
gsteren byk Trk kumandanlarndan
Kara Mustafa Paa, nc Vezir
makamnda bulunuyordu. Drt Bykler
olarak atrafa nam salan ve devletin
askeri gcnn simgesi olarak grlen
drt adamn birincisi, lkede rvet ve
dalkavukluun mucidi olan emsi Paa,
ikincisi ise, namusluluu, drstl,
fedakrl ve zellikle medeni
cesaretiyle n salan rahmetli Hoca
Sadreddin idi. Hoca Sadreddin,
1589'da, Eri Sava'nda malubiyetten
kurtulan Trk ordusunun komutan
Padiah III. Mehmet'in moralinin
bozulmasyla sava meydann terk
etmesini engellemi ve savatan galip
ayrlmasn salamt.

Etrafa nam salan bu mehur drt

byklerin ncs Gazanfer Aa,
drdncs ise Canfeda Kadn idi.
Bunlardan her ikisi de, zellikle
Canfeda Kadn, padiahn huzurunda
sz geen insanlard. Padiah
nezdindeki bu glerini de genellikle
kullanrlard. Yemen'i hakiki anlamda
teslim alan adam zdemirolu Osman
Paa, Yemen'de Sinan Paa'nn mutlak
gcnden kurtularak biran nce ve
hiddetle stanbul'a dnm; bir sre
Sokullu'nun sert ama ayn zamanda onu
eiten saldrlarna uradktan sonra,
Sancak Beylii'yle Anadolu'yu kar
kar gezmeye balamt.

Yazdmz bu kitapta dile

getireceimiz gibi, yenierilerin
bozulmaya yz tutmu disiplinlerinin
yine kontrol altna alnmalar yolunda
mevkiini ve belki de hayatn tehlikeye
atan Revan ve Gence fatihi Ferhat Paa,
sadakati ile devlet katnda kalitesini
ispatlam deerli devlet
adamlarndand. O zamann en byk
devlet adam ise, hi phesiz Kanuni
Sultan Sleyman devrinde sadrazamlk
makamna getirilen son kii Sokullu
Mehmet Paa idi. Sokullu, Osmanl
Devleti'nin Muhteem Sleyman
dnemindeki g ve azametinden bir
numune timsali olarak, sanki Allah
tarafndan Kanuni'den sonraki
padiahlara hediye edilmiti. Gne
tepelerin ardndan battktan sonra,
havay bir sre daha aydnlatan ay gibi,
Kanuni Sultan Sleyman'n ebediyete
intikalinden sonra onun etraf aydnlatan
n Sokullu Mehmet Paa korumakta
ve evreye yaymaktayd. Kanuni Sultan
Sleyman'n vefatndan sonra ortaln
kendine kald hissine kaplan Almanya
mparatorluu tarafndan ortaya konan
dmanlk belirtileri karsnda; "Uslu
durmazsanz iki snrn arasnda, iinden
geilmez ve kavurucu bir l ina eder
ve dmanlnzdan korunurum!"
tehdidiyle Avrupa'y titreten yine Sokullu
Mehmet Paa olmutu. Hazar Denizi
vastasyla Asya'nn i taraflarna doru
hkmranln yaymak iin Volga ve
Don rmaklarn bir kanal aarak
birbirlerine balamak isteyen ve bu
amala Yavuz Sultan Selim'in byk
hedefi olan slam birliini kurmaya
alan da yine ayn byk adamdr.
Avrupa lkelerinin saldrlar kinci
Selim dneminde de devam ediyordu.
Mezzinolu Kaptan Ali Paa emrindeki
donanma birliklerine, Donjuan isimli
amiralin komutasndaki Hal donanmas
nebaht'da saldrd. Osmanl
donanmasnn tecrbesiz amirali,
tecrbeli komutanlarn emirlerini
ciddiye almad ve kafasna gre hareket
etti. Bu sebeple Osmanl filolar 1571'de
byk bir bozguna urad. Bu kan ve
atein iinde kalan Ulu Ali Reis,
kumanda ettii yaklak yirmi gemimizi,
dman emberini bir kl gibi yararak
zorlukla kurtarabildi. Bu baars
sebebiyle ona Kl Ali Paa nvan
verildi. Avrupa'nn byk donanmalar
karsnda, o kadar byk bir bozgun
karsnda dahi mitsizlie kaplmam
olan bu byk Osmanl amirali, Trk'n
bu keskin klc, Sadrazam Sokullu
Mehmet Paa ile bir mkleme esnasna,
ya hayli ilerlemi olan Sokullu'dan bir
seneye kadar bir donanma ina etmesi
emrini alnca; donanma iin gerekli
malzemenin yle kolay bir ekilde
bulunamayacan anlatt. Bunun zerine
Sokullu: "Paa, paa, umutsuz tablo
izme! Bu devlet o kadar byktr ki,
ayet isterse tm donanmann
demirlerini gmten, yelkenlerini
atlastan, hatlarn da ibriimden yapar."
eklinde cevap verdi. Tpk onun dedii
gibi, sadece bir k mevsimi kadar bir
zamanda krk bin asker ve tayfa ile
donatlm iki yzden fazla gemi
yaptrarak, Amiral Kl Ali Paa gibi
hayat boyunca kimsenin nnde ba
ememi bir kahramana bklmez elini
pmek iin nnde diz ktren de yine
Sokullu'nun ta kendisidir. Padiah kinci
Selim'in vefatndan sonra, Sokullu
Mehmet Paa'ya sarayda souk
baklmaya balanmt. Padiahn
ehzadelii dneminde veys Paa ve
Kadolu Paa gibi, onun hizmetinde
bulunanlar, gen ehzade padiah olunca
deta onun yedei olmaya
almsalarda, Sokullu'nun elikten
iradesi, yeni padiahn kendine hkim
olmas ve bu adamlara fazlaca yz
vermemesi sayesinde hevesleri
kursaklarnda kalmt.

Adaleti ile n plana kan kinci

Selim, kadir kymet bilen ve yal
sadrazamnn tecrbelerine ve iyi
niyetine gvenen bir padiaht.
Sokullu'nun makul olan tm tavsiyelerini
kabul ederdi. Bu sebeple veys Paa ve
Kadolu, Sokullu'ya kar bir fenalk
yapamadlar, ama onun amcasnn olu
ve Budin Valisi olan Mustafa Paa'y
ldrmek iin Mirahur Ferhat Aa'y
cellat semeye ve Sokullu'ya yakn
adamlardan olan niancs, mehur
Feridun Bey ve Hsrev Aa'y onun
hizmetinden ayrdlar. Bunlardan biri
resmi yazmalar bakmndan, dieri de
icraat ynyle sadrazamn eli aya
gibiydiler. Bundan sonra yanndaki baz
ayrcalkl kiilerin tmarlarn ve
zeametlerini de keserek hem Paa'y,
hem de yaknlarn her trl g ve
kuvvetten mahrum brakmaya alklar.
Fakat Sokullu'nun Allah vergisi
kabiliyetlerini yok etmeye hibir ekilde
gleri yetmeyecekti. Sarayda dnen tm
bu entrikalara ramen yal Sadrazam
yine de olgunluktan vazgemiyor, ok
sayda saldryla kar karya kald
halde, adalet ve doruluk yolunda
ykselen minareler gibi, hepsinin
nnde kaya gibi duruyor, evresindeki
herkese hak ve adalet yolundan
ayrlmamalarn tembih ediyordu.

Kahramanmz Cezmi'nin
ocukluundan olgunlua doru adm
att bu dnemde devletin durumu aynen
bu ekildeydi. Hkmdarn evresini
sarm olan menfaatlerine son derece
dkn birtakm dalkavuk ve asalan bu
tip tavrlar nedeniyle devletin i
yapsnda ufak tefek rme iaretleri
grlmeye baland balad halde,
Sokullu'nun abalar sayesinde devlet,
darya kar eski g ve ihtiamn en
azndan korumaya alyordu.

O dnemde Krm Han, slam

dnyasnn nderlerinden saylyor ve
sayg gryordu. Bu devlet, Osmanl
mparatorluu'nun kuzeyinde kurulmu
ve ona kalkan olma grevi stlenmi
kudretli bir ordu gibiydi. Devlet
Giray'dan sonra kumanday devralan
Semih Mehmet Giray, karn su toplam
gibi fazlaca iman bir adamd. Ayrca
bozulmu, iip de kabarm gibi kt
bir kalbi vard. Cengiz geleneklerinin
hayat bulmasn, slam alemindeki
birlikten ve kendi koltuunu da
halifeliin istikbalinden daha nemli
sayard. Ama, han olduunda veliaht
olarak tayin ettii kardei Adil Giray,
aabeyinin tersine tavrlar taknyor ve
onun gittii yoldan gitmiyordu. Krm
Naibi Adil Giray, bizim Cezmi'den
birka ay evvel, gzel bir bahar
sabahnda, tanyeri aarrken dnyaya
gelmi ve doduktan bir mddet sonrada
sanki kyametin kopacan ve insanlarn
kt yollara deceini nceden
biliyormuasna, elinden alamaktan
baka hibir ey gelmiyordu.

yle ki, onun alamas eyh Galib'in

Hsn- Ak adl eserinde yazd
ninnisinin tercmesi gibiydi.

"Uyu sen ay yzlm, bu az zamandr!

Felein kast sana pek yamandr.

yle ki, o ok sert ve bir amandr,

yilii bile ate ve kandr.

Biliyorum ki en sonunda sende harap

olacaksn..."

eyh Galip sanki yukardaki dizeleri

Adil Giray'n dadsnn dilinden
sylemi ve "lk doduum gnden bu
yana alarm" dizesini sanki Adil Giray'
dnerek kaleme almtr.
 Bir bahar aynda doan bu yavrucak
zamanla emeklemeye balad. Bu, yle
bir emeklemeydi ki, o devirde
mahkumlara taklan gller gibi, dnyann
dertlerinden bir zincir yaplm da sanki
onun ayana balanm zannedilirdi.
Dnya dnerken byk bir kudreti yrek
dalayc penesinde nasl ki bitkin bir
halde olduunu gsterirse, o da
hareketlerine kendi bilincinin zerinde
bir gcn engel oluunu gstermeye
alrd. Nihayet ufaklk bymeye ve
yava yava palazlanmaya balamt.
Oyun oynamas dahi dier ocuklara
benzemiyordu. Bazen eline bir yaprak
alr, havaya frlatrd. Yaprak, rzgrn
etkisiyle uarken zerine rastlayan n
aksetmesiyle ortaya kan yansmalar
izler, gkyzndeki yldzlarn o
yapraklarn parlakl olduuna inanrd.

Oyundayken, bir atebceini izler,

onu takip ederken sanki aydan bir para
yere dm de o da ay gibi uuyor
sanrd. Ya daha dnmeye ve
rendiklerini deerlendirmeye
yetmeyecei halde, daha o yata,
hayalinde kendine gre bir dnce
dnyas kurmu ve sanki yle diyordu:
"Bir fikirle sana bin dnya icat ederim."
ocuk olmasna ramen akl ve fikriyat
neredeyse yukardaki msrada anlatlan
hayal dnyasn yanstacak kapasiteye
gelmiti. nk bu ocuk, doutan air
ruhluydu. air ruhlu insan nedir? "u
koca kinatn en sevgi dolu anlarndaki
zntl glmsemelerinden yaratlm
olan bir varlk..." air ruhlu insann
glmsemelerinden gldeki ebnem gibi
gzyalar damlar, alamalarnda
gkkuan andran glmseme
iaretlere grnr, tabiata tm
varlklardan daha fazla balyken,
tabiatn da stne kmay ister, henz
kendini bile idareden yoksun iken, cihan
zayf kollaryla srkleyerek baka bir
doyum noktasna, baka bir olgunluk
merkezine gtrmeye alr. Bunca
urap didinmeler sonucunda gc,
kuvveti bitince de, ya kafeste siyah
perdeler iinde mahpus blbllerin
t kadar hznl ya da yannzdan
nefes almaya yetecek miktarda bile hava
bulamayacak kadar ykselip sonra
aaya doru iddete szlen ahinlerin
haykrn andran feryatlara balar.
Evet, asl iir, o feryatlar ve esas air de
o karakterde ve o yaratltaki kiilerdir.
Yoksa be kelime sallayarak ve
birka kelimeyi birbirine kafiyeli
ekleyerek kendini ortaya atanlar deil...

Konumuzu deitirmeyelim! Adil

Giray, doutan byk bir air olduu
gibi, yeteneklerinin dier ynleri de
airlii kadar mkemmeldi. Okuma
yana gelmiti. Okuduu kitaplar, daha
dnyaya gelmeden nce okumu ve
bitirmi gibi hemencecik anlyordu. O
kadar kabiliyetliydi ki, yirmi yana
geldiinde bilgin bir kii olarak kabul
grmeye baland. Adil Giray'n harika
olan dier bir yn de, yzndeki
gzellikti. ehresinin pembeye alan
sar ve tatl bir rengi vard. Derinden
bakan mavi gzleri ise o tatl renklilik
iinde, gklerin kayp giden bulutlar
arasndan zorlukla kendini gsterebilen
iki paras olduu manasn veriyordu.
Kayp giden o bulutlar her zaman ayn
renkte olduklar halde, n etkisiyle
parlayarak ve koyulaarak nasl ki
deiik birok renkte grnrse, Adil
Giray'n yz, salar, kalar ve
byklar da sar rengin tm tonlarn
aksettiriyordu. Krm'da hanlk yapan
kiilerin, bunlarn ocuklarnn ve hatta
Krm halknn elbisesi de
stanbullularn o dnemde giydikleri
giysiler gibi deildi. stlerine giydikleri
elbiseler, dar ve zellikle vcutlaryla
orantlyd. Balarnda kavuk deil de
gzel ve siyah bir kalpak vard. Adil
Giray'n bu ekilde giydii elbisesi de
onun yzne, aynen gecelerin ay na
yakt derecede yakrd. Krm Han'
olan Adil Giray, yaratltan air olduu
gibi ayn zamanda asker yaratllyd.
Kalbi tertemiz, kltrl, dinine bal ve
marur bir adamd. Halifelik makamna
ve dolaysyla stanbul'a bal
kalr,saygda kusur etmez; bal olduu
Osmanl Devleti'ni kendi hayatndan
daha nemli tutard. Hanlk makam o
dnem Krm'nda, ehzadelik,
sadrazamlk, bakomutanlk gibi nemli
ve yksek makamlar belirten byk bir
makamd. Krm'a han olarak atanacak
olanlarn tayinleri ve grevden
alnmalar, Osmanl Padiah'nn
yetkisindeydi. Grevden alnan veya
len hanlarn yerlerine de genellikle
Kalgay'lar atanrlard. Byle bir yetkinin
Osmanllarda olmas ve Krm'da da
Adil Giray gibi drstlk abidesi bir
adamn olmas, Mehmet Giray'n kt
yanlarn gizlemesine sebep oluyordu.
Nasl ki u kocaman dnyada birbiriyle
kesimeyen iki son nokta yoktur;
Cezmi'nin yaratl da Adil Giray'n
yaratl ile tamamen farkl olduu
izlenimi uyandryorsa da, aslnda
herkesten daha ok ona yaknd.

ran'da smail Safevi lnce onun

tahtna ah Tahmasp oturdu ve saltanat
1524'ten 1577'ye kadar devam etti. Fakat
onun tahta gelii, yle bir eydi ki,
Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan
Sleyman'n korkun kllarnn o
dnemde bile devam eden iddetinden
dolay ah Tahmasp, ran'a bir bakent
bulamayacak kadar korku ve acizlik
iindeydi. Buna ramen, bu korkak ve
alak adam, o zaman ehzade olan Sultan
Bayezit gibi soylu bir misafirini birtakm
karlarna kurban ettii gibi, btn
soyunu da soyup soana evirerek
Asya'nn yarsndan fazlasn
yamalam, neredeyse Cengiz Han
kadar mal ve mlk toplamt. Bu adam
16. asrn kayda deer zalimlerinden biri
idi ve insanlara yapt zulmler insann
tahamml snrnn da baya
zerindeydi.

Bu zalim adamn babas olan ah

smail zamannda kurduklar
devletlerini, Osmanl Devleti'nin ve
eybanilerin byk kuvvetinden ve
igalinden koruyabildii iin yine
dnemin byk devlet adamlarndan
saylan ah Tahmasp, elli sene sren
uzun hkmdarlk dneminden sonra
1577'de lm, daha dorusu layk
olduu cezaevine gmt.

inin ehli devlet adamlarnn bol

olmas bakmndan nemli olan bu
asrda, ran'da ah Tahmasp ldkten
sonra da deerli devlet adamlar
yetimiti. ran ah Tahmasp'n sekiz
erkek evladn toplasan hepsi bir adam
etmezdi; hepsi birbirinden ahsiyetsizdi.
Fakat kzlarndan biri ile gelini
siyasette, bir torunu da sava
meydanlarnda en az kendisi kadar an
ve onur kazanabilecek yetenekteydi.
Bunlar Tahmasp'n kz Perihan, gelini
ve en byk olu Mehmet
Hudbende'nin kars olan Begm
ehriyar ve torunu Hdbende ile
ehriyar'n ocuklar Hamza Mirza idi.

Yirmi yana bile girmemi olan

Perihan, Allah'nn zenerek yaratt
esiz bir dnya gzeliydi. Ahlak ve huy
bakmndan bir rnei daha bulunmazd.
ok cesur ve her ynden glyd.
elik gibi salam bir iradesi vard.
Tahmasp'n gelini Begm ehriyar ise;
krk yana geldii halde, genliini ve
gzelliini muhafaza ediyordu, gz
kamatran bir gzellik iindeydi. Tpk
ylan gibi grnte zayf, gerekte ise
iri bir yapya sahipti. aresiz kaldnda
ylan gibi yerlerde srnr; ancak eline
frsat getiinde insan sokmak iin
frsat kollard. Amalarna ulamak iin,
kendini saklayan dolambal yollara
sapard. Ksaca beklenmeyen bir anda
felaket getiren bir rzgr gibi eserdi.
Fakat gelin Perihan'n bir gle benzeyen
gzelliinin yannda onun gzellii
zakkum ieinin gzellii kadar sahi
kymet arz etmezdi. Ahlak ve maneviyat
bakmnda da Perihan'la ztt. Kiisel
karlar her eyden nce gelirdi. Ya
bakmndan tecrbesi ne kadar fazlaysa,
davranlar da, kar ve menfaatle ok
fazla uraanlarn davranlar gibi
etrefilliydi. Bu ynyle entrika
evirmek bakmndan kalbi temiz olan
Perihan'dan daha nde olmas bu alak
dnyann haline nazaran ok normal bir
eydi... Merhamette snfta kalrd.
Perihan'n cesareti ise, sadece byk
kahramanlarla mukayese edilebilecek
kadar glyd. Bu kiiden ah
Tahmasp'n torunu olan Hamza Mirza'y
ele alacak olursak; Bu adam annesine
katiyen benzemiyordu. Gelin ehriyar
nasl ki ylan gibi bir karakterde ise,
kendisi de kaplan gibi cesur ve mertti.
Bir ylandan kaplan kabileceini kim
tahmin edebilir? Fakat yce Allah'n en
olmaz eyleri bile yapmaya gc yeter.
Torun Hamza Mirza ok cesur bir
adamd. Hayatta hibir tehlikeden
kamaz, gzn budaktan asla
esirgemezdi. Askerlikte de byk bir
yetenei vard. Kitabn devam eden
blmlerinde anlatacamz gibi,
zdemirolu Osman Paa ki devrinin en
byk ve en tecrbeli askeridir- ile
uramaya dahi cret etmiti. Ancak
isteklerine ou zaman yenik derdi.
Can yakmaktan ve insan kan dkmekten
hi ekinmez, bunu adeta zevk alr gibi
yapard. ah Tahmasp'n lm annda
yannda, bu byk gten, yani
Perihan, ehriyar ve Hamza Mirza'dan
sadece kz Perihan bulunmutu. ran
ordusu ise, Grc ve erkez airet
reislerinin etkisi altndayd. Grclerin
liderliini Mirza Ali Han- Cri ve
Hseyin Kuli Halife, erkez beylerinin
liderliini de Dastan hkmran
emhal Bey yapyordu.

emhal Bey, Perihan'n daysyd.

Hseyin Kuli Han ile Ali Han Grc de
Tahmasp'n ehzadelerinden olan Mirza
Haydar'la anne tarafndan akraba idi.
Ancak askeri birliklerin en disiplinli ve
kalabalk olan, sarayn muhafzln
yapan ve Osmanllarn o dnemdeki
"Bostanclar" olarak adlandrdklar
muhafzlarna benzeyen muhafzlard;
onlarn komutan da Hseyin Bey
Yzba namnda ok kahraman ve cesur
bir adamd. Hseyin Bey Yzba,
Tahmasp lnce ehzadelerden birini
kendi gcyle tahta karmak istiyor ve
bu yolla kendisi de bir saltanat kurmak
hayaline kaplyordu. Bu amala dzenli
muhafz birliini toparlad. Grc
birliinin de erkez birliinden daha
gl olduuna inand iin, Grc
reislerine katld. Saltanata en uygun kii
olarak Haydar Mirza'y gryordu. Hem
Tahmasp, daha lm deindeyken,
saray entrikaclar Haydar Mirza'y
gizlice saraya sokmular ve ah son
nefesini verirken, saraydaki
destekilerinin yardmlaryla, bana bir
de ta geirmilerdi. Bu durum
iitildiinde, hem Hseyin Bey, hem de
Grc reisleri, semi olduklar yeni
ah kutlamak iin, silahlar ellerinde
sarayn evresinde toplandlar. Dua ve
kutlama sesleri ykseliyordu. Tam o
srada, ah'n saraynn kk
kaplarndan birisi sert bir biimde
ald ve atnn srtnda bir garip glge,
alan kk kapdan meydana frlad.
Bu kiinin bindii at beyaz renkliydi;
ama vcudu ksmen benekli bir kaplan
andryordu. Srtndaki kiinin uzun
salar, hayvann zengilerine kadar
dklyor ve bu salar, gnein batma
annda gkyznde grlen siyah
bulutlara benziyordu. Atlnn gzleri
aynen bir yldz gibi ldyor, evreye
k sayordu. Daha almam iki
goncaya benzeyen krmz dudaklarnda
dokunulsa sanki kan akacakt, arkasnda,
ince ve beyaz bir bulutun ay ndaki
gkyzn rtebilecei kadar, vcudunu
kapatan ve zerinde kan damarlarndan
oluan lekelere baklrsa, buluttan daha
ok ayn etrafndaki k emberine
benzeyen bir gmlek vard. Elinde,
rzgrdan dolay krlp kavislemi bir
aa dal gibi bir kl tutuyordu.

Muhteem bir grnts olan bu atl,

hi kimsenin tahmin etmedii ve aklnn
ucundan dahi geirmedii bir anda,
evreye korku saarak meydana knca,
saray kaps nnde duran askerler,
bilmedikleri bir yerlerden gelen acayip
bir hortlak grm gibi aniden
silkindiler ve ardlar. Grclerin
elleri ayaklar titremeye ve ellerindeki
silahlar da yere dmeye balad.
Meydana kan atl, birden oradaki
halkn zerine doru atn srd ve
hibir laf sylemeye dahi gerek
duymadan sadece bir kl iaretiyle
meydandan dalmalarn emretti.
Atlnn yzne oradaki askerlerin yakt
mealelerden byk bir kzllk
yansm, dier tarafna da sanki parlak
bir k eklemiti. Bu hali ile tam
anlamyla dnyamzn dnda ve baka
bir yerde yaratlm ve sonrada dnyaya
inmi ktan bir varlk gibi duruyordu.
Ortaya kan bu acayip atl, Perihan'dan
baka biri deildi. Haydar Mirza'nn
alklar ile Haydar Mirza taraftarlarnn
saray iindeki etrafa ylmalarn
uykusu arasnda iitmi, hemen
yatandan karak geceliiyle dar
frlam ve bir muhafzn yere den
klcn eline alp, baka bir muhafzn
merdivende brakt ata binerek
kapdan darya kmt.

Sarayn geni meydannda gruplar

halinde toplanan askerlerin bir yannda
Hseyin Yzba'nn askerleri, br
yannda emhal taraftarlar bulunuyordu.
nk emhal, Tahmasp'n lmek zere
olduunu yeeni Perihan'dan duymu,
Grclerle muhafzlarn Haydar
Mirza'y tahta karmak istediklerini de
kendi adamlarndan renmi, bunun
zerine kendi yandalarnn
kardakilere stn gelmesi iin,
kendisine destek veren erkezler'le
sarayn baka bir kapsndan ieri
girmiti. Hseyin Bey Yzba'nn saray
kapsn zorlayarak krd ve ieri
girdiini grnce, o da mdahale etmeye
karar verdi. Sarayn dndaki grup,
mealelerle, sevin lklaryla, Haydar
Mirza iin sanki dn dernek
yapyorlard. Sarayn iine giren
askerlerse, hanerlerle, kllarla,
dardaki enlie karlk, bir matem
havas hazrlamaktaydlar.

Cesareti ve mertliiyle kimselere

benzemeyen Perihan'n, kyafetinin
yaratt aknlk sayesinde, meydana
hkim olarak Grc birliini
bulunduklar alanda akn bir halde
brakt sradayd ki, emhal, sarayda
bulunan Haydar Mirza'y yandalaryla
beraber hrpalam, girdii kapnn
giriine brakt arkadalarnn
yardmna komutu. emhal anlattmz
tuhaf kiiyi grdnde ard; o da
onun karsnda birka adm olsun
atamayacak kadar dermansz kald. Bir
sre durakladktan sonra, gkten yere
inmi bir melek ya da yerin altndan
km bir peri sand kiinin, yeeni
Perihan olduunu sonunda anlad. Sonra
da onun yanna yaklamaya balad.
emhal, ah Tahmasp'n kadnlarnn
hangi milletten olduunu ve ocuklarnn
da hangi karsndan doduunu
bilemezdi. Tek bildii sadece Perihan'n
annesi ve kendi kz kardeiydi ki, o da
tam on drt sene nce lmt. Ancak,
ran'n o zamandaki halini ; "Her bir
airetin reisi tek bana bir padiah"
dizesi zetliyordu. nemli adamlardan
hangisi dmanlerini altetmise, devletin
kendi aireti tarafndan kurulmasn
isterdi. Bozulmayan bu gelenee gre
emhal de, Tahmasp'n erkez anadan
dnyaya gelen bir olunu ran saraynda
tahta karmak istiyordu. ocuklardan
kan ve soy olarak hangisinin erkez
olduunu yeeni Perihan'dan sordu.
Perihan, o zamana kadar, bulutlarda
bazen grnen ate krmzsna benzeyen
korkun bir halde orackta dururken,
birden yldrm gibi parlak ve imek
gibi sert bir kahkaha atarak:

"Daycm, ocuklar arasnda erkez

olan bir tek ben varm! Ancak sen, h
Allah deilsin ki, beni erkee
dntrp tahta karacaksn!" dedi.

Bunun zerine emhal, Grc

birliinin sz en fazla dinlenen reisi
Hseyin Kuli Halife'yi saraya ard.

Baya bir konuma yaptlar. Sonunda

Perihan'n dediini yaptlar. ah
Tahmasp'n oullarndan olan ve
Kahkaha Kalesi'nde bulunan II. smail'i
tahta oturtmak iin saraya ardlar.
Perihan'n tahta kmas iin smail'i
semesi, o zamana kadar onda grd
sknet, yumuak huyluluk ve adalete
kar gsterdii yapmack sevgiden
kaynaklanyordu. ayet tahta geerse,
milleti mutlu ederek ve zellikle
ranllar Snniletirmeye alacak gibi
davranr ve Perihan'a kar; tm
glerini entrika yapmaktan alan ihtirasl
insanlarn, dnceli ve olgun insanlara
devaml yaptklar gibi dalkavukluk
yapar dururdu. Hem kalemiyle hem de
olgun bir insan grnmyle; fakat en
ok da sahtekarl ve dzenbazl
sayesinde, Perihan'a kendisini iyi bir
insan olarak gsteren baaran smail,
kardeinin doutan gelen yeteneklerini
sadece bir ara olarak dnr, kz
kardeine ancak baz katillerin adam
ldrdkten sonra krp bir tarafa
attklar bir silah gzyle bakard.
smail, zaten tahta ktktan hemen sonra
da ncellikle Perihan'n taraftarlaryla
mcadeleye balad. emhal'i yok
etmeye alt, baarl olamad, ancak
onu irvan'a kamak zorunda brakt.
Bununla da yetinmedi, kardelerinden ve
akrabalarndan sa kalanlarn gzlerine,
o zamanlarn insanlk d, iren
geleneine uyarak mil ektirdi ve
gzlerini kr etti.

ah smail kiiliine uygun davranarak

yapacan yapt. Kahkaha blgesinden
Kazvin'e gelene kadar "Baba" diye hitap
ettii, Kazvin'de evine gittii ve devlet
ynetimini teslim edecekmi gibi
davrand ve derin bir gven verdii
zavall Hseyin Kuli Halife'yi de birka
gn iinde, arkadalar ve akrabalar
gibi, dnyann ndan yoksun brakt.
smail, felein emberinden geip de
byk deneyimler kazanm bir tilki
kadar kurnazd. Tahta kana dek,
yumuak huyluluu ve cmert olmasyla
baya bir hret kazanm olan II.
smail, ah olduktan hemen sonra
nefretini ve kinciliini o kadar ileri bir
seviyeye gtrmt ki, yukarda
durumundan bahsettiimiz Hseyin Bey
Yzba'y, kurtulu midi olarak
snd Badat'tan bin trl hile ve
dzenbazlklarla yanna getirterek hemen
idam ettirmiti. Tm bunlar olurken
Perihan'n neler yaptna bakarsak; o,
yksek dalarn doruklarnda durup da
ayann altndaki bulutlarn yldrm,
imek ve yamurun grltlerini havai
fiek gsterisi gibi grenler misali, II.
smail'in yapt ileri kaytszca ama
dikkatlice izliyordu. nk zek
bakmndan kardeinden epey stn
olduunu biliyor ve ah II. smail'in,
oturduu saltanat koltuundan ald
gcn deil kendisine, eteklerine bile
ulaamayacan gayet iyi biliyordu.

Bu arada, ah II. smail'in aptalca bir

inanc vard; kendisine kar gelenler
yok edilirse, bunlarn soyu tkenir,
gzlere mil ekilirse kendisine yaplan
eletirilerin biteceine inanyordu.
Ancak mehur airin(N.K) yz yl
sonra, Osmanllarn 33. Padiah olan
Sultan Abdlhamit'e kar;

"Ne mmkn zulm ile bidat ile

imhay hrriyet,
 al, idraki kaldr muktedirsen
ademiyetten"

diyerek sert bir ekilde hitap ettii

beyitten de anlalaca gibi, hrriyet
dncesi zulmle, adaletsizlikle,
baskyla kesinlikle ortadan
kaldrlamazd.

Zulm yoluyla hkm srdren

smail'in eziyeti altnda kvrananlar, yine
onun emirleri ile idam edilen reislerin
ocuklarn, mezar kadar sessiz, ller
gibi sr kmaz birer intikam silah
haline getirdiler. Nihayet ah II. smail
tahta ktndan bir buuk sene sonra, bir
ramazan gecesinde, gvendii
adamlarndan Helvacolu Hasan Bey'le
beraber, bir odada l olarak bulundu.
II. smail'in nasl ld hi bilinemedi.
Odalarnn kaps aldnda ah l
olarak bulunmutu. Hasan Bey de can
veriyordu, bir iki dakika iinde o da
ld ve bu ifte lm olaynn nedeni ve
ekli bir trl anlalamad. En azndan,
Hasan Bey'in sylediklerinden tarihe
baz stnkr bilgiler kalabilirdi,
ancak bu bile nasip olmad. Sadece,
gizemli olaylar devaml birilerine
yklemeyi i bilen hayal sahipleri,
ah'n lmne sebep olarak Perihan'
gsterdiler. Ancak bu dnce hibir
kanta dayanmyordu. Bizdeki
tarihilerden bir ksmnn anlattklarna
bakarsak, II. smail bir taraftan ran'da
Snnilerden ald gle kendi
saltanatn glendirmeye alrken,
br taraftan iilerden ald destekle
Osmanl Devleti'ne kar dmanlk
yapma arzusunu gdyordu.

yi kalpli olmayan, akl kt kiiler her

zaman ikiyzl, karaktersiz olmay ve
ikili oynamay byk bir marifet
sayarlar. Birbirine zt olan eyleri bir
arada tutmann akla ve manta
uymadn bir trl akl edemezler. Kar
ve tipi iinde birtakm izleri grp de
hibirinin arkasndan gidemedikleri
halde, bu izlerden hibirini
kaybetmemek iin bir taraftan dier
tarafa koan yol bilmez yolcular gibi, iki
yol arasnda kararsz kalp kendilerini
harap ederler.
 Sokullu Mehmet Paa'nn faydasna
inanmamasna ramen, 1577 ile 1639
arasnda aralklarla devam eden ve
yarm asrdan fazla sren Osmanl-ran
savalarn da tarihilerimizin bir ksm,
Osmanllarn ran'dan baz yerleri alma
amacna balamak istemilerse de, bu
iin asl hi de yle deildir. Osmanl
Devleti'nin Kanuni Sultan Sleyman
dnemini hatrlatacak ve Kprl
Mehmet Paa devrine kadar en son ve en
parlak zafer saylabilecek o sava,
aslnca ah II. smail'in, yukarda
anlattmz karmak hareketlerinden
ileri gelmiti. Kz kardei Perihan'n,
koskoca bir saltanat tahtna karmak
iin byk emek harcad ah smail, o
yksek mevkiyi stelik kendi aptallklar
yznden, hayatn da bedel olarak
vererek kaybetmiti. Onun yerine gelen
Muhammed Hudbende, gzlerine mil
ekilmi kr bir adamd. Yllarca
dnyay grmekten yoksun kalm, mr
boyu hapse mahkum olmu mahpuslar
gibi, hayatna hkmeden koyu
karanlklarla yaamak kendisi iin belki
ekilmez bir zdrap olmutu. Bedeninin
rahat etmesinden baka dnyada her
trl nimetten yoksun olduundan,
insanlarla uramak bir yana,
yaamaktan dahi zevk almayan bir
adamd. Tahta yeni km olan yeni
ah'n komutan ve akrabalarnn ou,
ah II. smail tarafndan gzlerine mil
ektirilmi olan Hseyin Kuli Halife ve
ona benzer kiilerdi. Buna ramen, yine
de Trkler'le savamaktan
ekinmezlerdi. ran'n o zamanki
hkmetine, hem maddi hem de manen
"krler dnyas" dense yerindedir.

te bu devirde ran' ynetenlerin

neredeyse tamam gerekten kr
olmalyd ki, Perihan'n tm ilerinde ve
her davrannda parlayan zek klarn
bir trl gremiyorlar, Begm
ehriyar'daki hainlii de, kendisi baz
ieklerde olan zehirler gibi rtbas ettii
iin, bir trl anlayamyorlard. Henz
ok gen olan Hamza Mirza'nn
kabiliyetini yayla, gcn de boyu ile
lyorlard. Osmanl Devleti'nin
zenginliini ise, sadece Yavuz Sultan
Selim ve Kanuni Sultan Sleyman'n
ahslaryla ltkleri iin, Trk milleti
ile sava meydannda boy lmeyi
kolay zannediyorlar; birtakm ii bo
hayallere kaplmaktan bir trl
kendilerini alamyorlard. te o
isteklerin, o kt huylarn neticesi
olarak, ran ile Osmanl Devleti
birbirine sava at. O zamann
Sadrazam olan Sokullu Mehmet Paa,
bu sava faydasz buluyor ve sava
yaplmasn hi arzu etmiyordu. nk
Don nehriyle Volga nehrini birletirip,
Hazar denizi yoluyla Turan'a bir ulam
yolu amak ve bu ekilde ran'n banda
bir tehdit olma midini yitirmiti.
Aslnda ordunun kt vaziyeti de
ortadayd. ran Sava'n istememekte
Sokullu'nun iki dncesi daha vard;
Bunlardan birincisi donanmamzn
1571'de nebaht bozgununa uramasnn
siyaset ynnden bir etki yaratmamasna
ramen, Yldrm ile Timur arasndaki
Ankara Meydan Sava'ndan bu yana
hibir savata yenilmemi ve
kuruluundan bu yana Avrupa'nn
karsnda bu kadar ar bir yenilgi
grmemi olmasyd. nebaht
yenilgisinin sonucu olarak zafere olan
inancn ksmen de olsa azalmas ve
Avrupallarn Osmanl Devleti'nin
istikbal n sndrme umutlarnn
artmas doald. Byle bir vaziyette,
Avrupa'da bize kar yine bir Hal
Birlii hayat bulabilirdi. te bu byk
ihtimali gz ard etmeyen yal ve
tecrbeli Sadrazam, elindeki
kuvvetlerini dou cephesinde harcamak
istemiyor ve hepsini Bat'dan
gelebilecek tehditlere kar daima hazr
tutmak istiyordu. Sokullu'nun bu fikri ok
yerindeydi. nk mparatorluun
banda, bir taraftan Avrupa ilerine
kadar uzanrken, bir taraftan da ran'
titreten bir Yavuz Sultan Selim veya bir
Kanuni Sultan Sleyman yoktu. Kendisi
ise ne kadar byk bir adam olursa
olsun, iktidarda padiahn nne
geemezdi. Ayrca ran'a yeni bir sava
atmzda Avrupallar bunu bir frsat
olarak grp, stmze saldrmazlar
myd? Tersini kim iddia edebilirdi ?
Byle bir tehditle kar karya
kalndnda, hem doudan, hem batdan
gelecek iki dmana kar koymak yle
kolay bir i deildi. Bu sebeplerle,
tehlikeyi kendi stne davet etmek
anlamna gelen bu sava tedbirsizlik
sayyor, faydasz ve gereksiz buluyordu.
Sebeplerden ikincisine gelince;
Avrupallar zengindi, Yenieriler ve
Sipahiler Avrupa'da yaplan savalarda
epey mal mlk elde ederlerdi. Hem
gittikleri yerler mesafe bakmndan ksa
ve dzgn olduundan, savalarn daha
kolay yaparlar ve sonu olarak
savalarn hep Avrupa'da yaplmasn
isterlerdi. aldran'a giderken
Yenieriler, Yavuz gibi bir cihan
imparatorunun adrna kurun bile
skarak isteksizliklerini ortaya
koymulard. ran ise, Cengiz ve
Seluklularn ortaya kmasndan bu
yana, birka yz sene ierisinde belki de
krk elli kez igale uram ve yama
edilmiti. Hem ran, ah smail'in iilik
adna heba ettii canlar ve ykt
yuvalarla byk bir harabeye dnm,
kyler ve kasabalar mezar kulbesi gibi
duran koca bir kabristana benzemiti.
Tm bunlardan baka, aramzda her
nasl olursa olsun bir din kardelii
bulunuyordu. ran'a sava ald
takdirde, stanbul'dan snra ve snrdan
da gidilecek blgeye kadar, neredeyse
Avrupa'nn br ucuna yakn bir yolu
yryerek gitmek gerekiyordu. Gidilecek
olan bu uzun ve yorucu yollarda, ganimet
namna neredeyse hibir ey yoktu. Buna
karlk her trl sknt vard. Askerler,
ran Sava'n ancak Yavuz Sultan
Selim'in kiiliindeki blklk ya da
parlatt sayg kuvvetiyle yaparlard.
Sokullu dnemindeyse, ne yle bir
heybet, ne de byle bir sayg vard...
Tecrbeleriyle ustalam olan
Sadrazam, askerlerimizin ran
viranelerine gnderilmesi halinde,
yetmi seksen yldan beri saysz
savalarla arkas kesilebilen fitne ve
ayaklanmalarn tekrar ortaya
kmasndan da ekiniyordu. Bu dnce
ok yerinde idi. Zaten, Yenieri ve
zellikle Sipahi ordusunda grlen
kargaalarn ilk tohumlar bu savata
ekilmeye baland.

Hem ikinci vezir Ahmet Paa da, Koca

Sadrazam'la ayn dncedeydi. Geri
Ahmet Paa'nn sadakatten baka bir
zellii ve her ite Sokullu'ya uymaktan
baka bir fikri yoktu. Hatta o dnemin
adamlar kendisine "Sadrazam Glgesi"
diye lakap bile takmlard. Yukarda
ksmen anlatld gibi, Sokullu
saraydaki eski kuvvet ve etkisini ksmen
de olsa kaybetmiti. Bu nedenle
saraydakiler, Sadrazam ne derse onun
tersini savunmay, gayelerine ulamak
iin en doru ve en ksa bir are olarak
grmeye balamlard. ran'a sava
almas konusunda Sokullu Mehmet
Paa'ya en fazla itiraz edenlerden biri ve
belki de en nde geleni, Kbrs'
fetheden Lala Mustafa Paa idi ve
Saray'da nc vezir konumundayd...
ran Sava'n savunanlardan birisi de,
yine Sokullu sayesinde Tunus ve
Yemen'in alnmasnda emei geen
drdnc vezir makamndaki Sinan
Paa'yd.

Vezirlik mevki kendilerine devlete

hizmet etsinler diye verilen bu iki kii
birbirlerini kskanr, kahramanlktaki
hretlerini ekemezlerdi ve her ikisi de
Sokullu dneminden sonra sadrazam
olmay kafalarndan atamyorlard. Her
ikisi de Sokullu'dan sonra devrin devlet
adamlar arasnda, kendilerinden daha
byk bir adam olabileceini kafalarna
sdramazlard. Tm bu olanlara
ramen iki vezir arasnda bir fark vard;
Lala Mustafa Paa ahinolu
slalesindendi. Bu bakmdan
Sadrazam'n hem en yakn
akrabalarndan hem de en byk
dmanlarndand. nk kendisi
makam sevdasna ne kadar tutulmusa,
Sadrazam da o kadar makama ve
mevkiye nem vermez, sadece grevini
yapard. Sinan Paa'nn ise ahlak, soy ve
akrabalk bakmndan Sokullu ile hibir
ilgi ve alakas yoktu. Makam hrsnda
Lala Mustafa Paa'y ok gerilerde
brakt halde, "Yava giden amacna
ular, hzl gidenin etei ayana
dolar." manasna gelen;

"Eriir menzil-i maksuduna aheste

giden,

Tiz-Reftar olann payna dmen

dolar."

beytin anlamna inanm akll bir

adamd. Padiahn arkasndan ok
Sokullu'nun glgesinde durur, fakat bir
taraftan da saraydaki gl adamlarla
ilgilenirdi. Olduka varlkl, bu devir,
hediyeler devri ve byklerden birine
mutlak ballk devriydi.

Bu durumda Sinan Paa, ran Sava

sz konusu olduunda doal olarak
Sokullu'dan farkl eyler syledi...
Sebep, hem padiahn yaknlarnn, hem
de Lala Paa'nn saraya tesir
derecelerini ok iyi bilmesi ve bu
savan alacann kesin olmasyd.
ran'a sefer yaplrsa, kendinden kat be
kat stn olan en byk dman Lala
Mustafa Paa ordunun bana geirilecek
ve zaferden sonra da Sokullu'nun yerine
Lala Paa geecek diye endie ediyor ve
bu durum onun iine gelmiyordu. Mhim
olan, sava desteklemek, dmanne
meydan brakmamakt. Lala Paa, ran'a
kar sava almas gerektiini ve
izlenecek bar bir politikann,
imparatorluun an ve erefine
dokunacan ve belki bu ekilde
dmana kar gsterilecek
yumuakln, gsz olduumuz
izlenimi yaratarak, dmann sava
isteklerini bir kat daha artracan
sylyordu. Buna karlk, Sinan Paa,
ran savatan korksa bile, sonuta Safevi
saltanatnn yklacan ve bu ekilde
tm ran'n Osmanllarca alnacan
iddia ediyordu. Bu iki vezir de byk
bir frsatn geldiini anayarak, elektriin
birbirine zt iki kuvveti gibi deiik
alardan hareket ettiler ve birbirleriyle
mcadele ettiler, sonuta sava ateinin
yanmasna neden oldular. Yaktklar bu
ate, sonunda Sokullu'nun onurunu da
kknden sarst.

Bir yangn dnn ki, siyah ve

krmz renkli devasa alevleriyle,
korkun masallardan hatrladmz
ejderler gibi, bir gkyzne kmak
ister, bir frtnann savunmasyla aa
szlp denizlerle arpr, ortal toza
dumana katarak, heybetli bir ekilde bir
sahilden denize atlr, denizden de
kardaki sahile saldracak gibi olur.
sterseniz, gecenin karanlnda ve
iddetli bir frtnayla Boazii'nde kan
bir yangn gznzn nnde
canlandrn! evresine gkteki yldzlar
saysnca kvlcm saar, kayan yldzlar
gibi yank tahta paralar, kzgn demir
krklar datr. Yukardan, hatta o
heybetli atein etrafna den damlalara
bile bu paras kadar souk bir lanet
yamuru yaar durur. Aalar, dalar,
tepeler, kimi kefeniyle ayaa kalkm
ehit cenazesi, kimi zerine beyaz rt
ekilmi fakir tabutu, kimi talar
krlm da zerine ylm ecdadmzn
mezarlar gibi bembeyaz karlar iinde
bir dehet ve bir korkunlukla
gzmzn nnde canlanr. Gece yars
elbiseleriyle yataktan frlam zayf ve
zavall kadnlar, ocuklar, can pazarnda
titreyerek etrafa dehetle dalrlar. te
byle korkun bir tablo karsnda, bir
tufan andran ve iddetle arpan
dalgalarn arasnda yalpalayarak gelen
bir kayktan yardm etmek iin bir
delikanl denize atlr, kayktakiler, ar
bir ykten kurtulmu olduklarn
hissederler, kendi kurtulular iin o
zavallnn dalgalar arasnda yuvarlanp
gidiini kendileri iin byk bir ans
sanrlar, azgn dalgalardan daha ok
onun kaya yaklamasndan korkarlar.
Boazn kenarnda duran insanlar ise,
yangnn her taraf sard o korkun
anda, denizin iinde azgn dalgalarla
savap kendilerine yardm etmek
isteyen o kahraman delikanlnn
tutunmas iin ona bir tahta paras
atmaktan dahi ekinirler. Atacaklar
kk bir tahta parasnn bile,
sndrmeye uratklar byk yangn
byteceinden korkarlar. Ve denizdeki
kurtarclarna kk bir yardm bile
ok grrler ve buna cesaret edemezler.
O biarenin, frtnann grltsne
karan, korkun, sinir bozucu barlar
da, bedeni gibi, dalgalar arasnda
kaybolur gider. zerine da gibi
dalgalar ylr, sanki altnda bir
yanarda harekete gemi bir
mezarlktaki l kemikleri gibi beyaz
renkli kpkler her yanndan yukarya
doru fkrr. te o andaki her saniye
dalgalarn iddetli arpmasndan
dolay, gklere kmak isteyen kasrga
gibi dorulur ya da dnerek yere batar
ve yoku aa byk bir hzla sel sular
gibi aa yuvarlanr, zerinden hava
tazyik yapar, vcudunu sanki dnyaya
yk olmu zalim krallar gibi,
cehennemin yedi kat dibine batrmak
ister, deniz bu hava basncna kar
direnir ve zavallnn vcudunu topran
kabul etmedii gnahkrlar misali
darya frlatmaya alr. Rzgr,
atein alevlerini delikanlnn bulunduu
tarafa doru evirir ve onu ldrmek
iin o iki gle savar. Dalgalar ona her
saldrdnda sanki vcuduna bir cellat
asks yapr, dalgalarn arasnda her
kayboluunda sanki bir kez daha kabre
girer. Bu belann arasnda sinirleri
gten kesilir, abalayarak vcudundaki
kuvveti tketir. Tuzlu sular midesine
indirir, ii zehirle dolar, souk hava
iliklerine kadar iler, kan donmaya ve
vcudunda hayat pnar yava yava
snmeye balar. Barr, ama kimse
imdadna komaz, yardm ister ama
etrafndaki hi kimse yardmda
bulunmaz... Halbuki gzlerinin nnde
ve boyunun sadece drt kat kadar
uzak bir yerde, vcudunu stacak kadar
scak olan ate, cehennem gibi
alevleriyle kuduruyor! Kendisini
kurtaracak olan insanlar, sahil
eridindeler ve maher meydan kadar
kalabalklar!

Ne are ki, o ate insanlar stmak

iin deil de, evreyi yakmak iin
alyor, o insanlarn yzde biri yangn
sndrmeye urayorsa, yzde doksan
dokuzu can korkusu ile kendini bile
kurtarmaktan aciz... Bir ksm da, maher
gnnde, Allah'n huzurunda affedilen
kullarn yannda hayatna kastedecek
kadar hrsl, cehenneme atlsa hrsndan
atelerini koynuna saklayacak kadar
alak insanlardr. O korkun ve
dayanlmaz bela karsnda bile yine
alakla ve hrszla kafa yoruyor.
Doru! nsanlarn cann kurtarmak iin
denize atlan adamn durumunu anlatmak
iin ateten, frtnadan sz ettiimiz gibi,
Cezmi'nin yaadklarn anlatmak iin de
yukardaki tasviri yapmak gerekirdi.
Ancak, yaptmz kyasta bir fark var;
Yanan ate bir hayaldir, anlattmz
insanlar ise esas izgileri ileride ortaya
kacak olan bir tablonun karalama
ksmdr.

Cezmi'nin dnyaya geldii ve

bymeye balad yllar anlatmtk.
imdi de ailesinden ve genliinde ve
ocukluunda alm olduu eitimden
bahsedelim. stanbul yaknlarnda oturan
bir sipahinin oluydu. Daha iki
yandayken, annesi vefat etti. Anne
efkatidir; insanda ne kadar ince
duygular varsa, hepsi bu efkat
sayesinde geliir ve daha kkken
eserlerini gstermeye balar. Onun
annesini tanyamadan kaybetmesi, o
efkatten yoksun kalmas, yreindeki
yetenekleri tamamen yok etmedi, ancak
baka yola evirdi, nk eitmeni
babasyd. Babas asker olduu iin,
ocuunu tabi ki askeri ekilde
eitecekti. Cezmi, kkken bir anne,
yani bir muhafz bulamamasna ramen,
dtn, kalktn gsterecek, masum
davranlarna ve hatta alamalarna
glmsemelerle cevap verecek bir
babas ve kendisini tevik edecek bir
retmeni vard. Doasndaki incelik ve
merhametten nce, azim ve cesaret
yanlar gelimeye balad. Doutan
asker olmasa da baba ocandan asker
gibi ayrlmas gerekiyordu.

Yce Allah'n masumlara en byk

ltfu, en byk nimeti anneler olduu bir
gerektir. Ama yine yce Allah'n
hikmeti, bir yavruyu annesinden ayr
brakrsa, onun yerini ksmen de olsa
tutacak birisini de onun yerine koyuyor...
Cezmi'nin annesi ldnde, onun yerini
alan, efkatli davranlarda annesinden
hi aa kalmayan babas vard. Kimi
babalar, ocuklarn kollamada ve
eitmede annelerden daha stndrler.
nsanlk tarihi incelendiinde grlecei
gibi, yetien byk insanlar tarafndan
meydana getirilen ilmi almalarda iki
byk temel kaynak vardr ki, bunlardan
biri merhamet, dieri de cesarettir.
Acma duygularmz ou zaman anne,
ya da kadn kucanda, cret ve
cesaretimiz ise baba, ya da baka bir
erkek himayesinde beslenip kk salar.
Bu nedenle cennet, annelerin aya
altnda olduu kadar babalarn da
kllarnn glgesi altndadr. Bir anne,
ocuunu gerektiinden ok fazla efkat
gsterip martabilir, ama gayesi tabii ki
martmak deil, eitmektir. nsanlardaki
hayal gcnn ulaamayaca Allah
yaps eyler dnn, zaman, say ve
snrsz mesafeler gibi... Bir de o Allah
yaplar arasnda dnyay ve o dnyann
ortasnda, boyunun uzunluu iki metreyi
bulmayan insan dnn... Sonra o
insanlar, u ana kadar milyarlarca
kiinin sonsuz sessizlik ve dinlenme yeri
olan bu byk dnyay, zeks
sayesinde, ocuklarn oynadklar top
misali bir elenceye soksun ve
sonsuzluklara bile hkmeden icatlar
yapsn yine de bir erkekle bir kadn
birleerek aralarnda kendi
bedenlerinden kopan, kendilerine
kyasla neredeyse insanla dnya
arasndaki byk fark kadar aresiz
kk bir melek ortaya knca erkekleri
ve kadnlar gldrecek kadar temiz
glmsemelerle bir yolda, kadnlar,
erkekleri alatacak kadar masum
alaylarla baka bir yolda doutan,
medeniyetten, kltrden ne kadar g
elde edebilmilerse tamamn o masum
ve zayf bebein kk ellerine teslim
etsinler, kck ayaklarnn altna
sasnlar! Dnyada insanlarca
vnlecek bundan byk gzellik var
mdr? te bu derin dnceleri bir
kitapta okumayan ancak kalbinde
hissedenlerden biri olan Cezmi'nin
babas, len karsndan kendine miras
kalan bu ocuu erkeksi bir tarzda
yetitirdi. Cezmi alasa, kendisi gler,
onu da gldrrd. O hastalansa, kendi
saln onun iin tehlikeye atar, ama
kendi saln da bozmadan onu
iyiletirmeyi baarrd.

Cezmi daha sekiz dokuz yalarnda

iken korkusuz ve her trl davran ho
gren bir karaktere sahip olmak
yeteneini gstermiti. Gl bir yaps
vard, genlii bir ilkbahar gnei
gibiydi. Bakalarndan grp rendii
"dnyay bir misafirhane saymak" fikri
de gnlne baka trl kabiliyetler,
baka trl istekler vermiti. Tepesinde
yldrm grlerse, gklerde birisi
glyormu gibi davranrd. nnden
bir cenaze gese, tabutu bebek sand
gibi grrd. Eitimini amcasndan ald.
Amcas da aynen babas gibi, bir sipahi
idi.Fakat, o devirde ok yaygn olan
kltr merak onu da dnemin fenni
ilimlerini renmeye tevik etmiti.
Yenieriler arasnda o dnemde seksen
kadar air olduu bilinirdi. Amcas ona
eitimini verirken ve sipahilie ait
bilmesi gerekenleri anlatrken, bir
taraftan da askerlikle ilgili dnceleri
onun kafasna sokmaya alyordu. Bu
ekildeki eitiminin zeti de uydu;
asker olmann birinci art cesaretli
olmak ve lrken bile olsa
glmsemektir. Asker, gzyan ehit
dt zaman bedenini ssleyen, ya da
dmann ldrd zaman klcndan o
dmann zerine dklen kan
damlalarnda grr. Gerekten asker
olan kii, mezarnn en koyu kesinden
bile cennete bir kap bulur. Gerekten
askerse, bedeni toprak altnda yatarken,
ruhu gkyznde, an halkn dilinde
iftiharla dolaacan hayal eder ve
yerin altn st ile eit ve belki de yerin
altn daha stn grr. Gerekten
askerse, rahat deinde lmek ile er
meydannda ehit edilerek bir milletin
kabre bedel kalbinde yatmak arasnda ne
byk fark olduunu gayet iyi bilir. Bu
kadar yce, bu kadar vatansever
dnceler nedeniyledir ki, askerliin en
mhim taraf da harp meydann gzel
bir elence ve gzel bir geit bilmektir.
Amcas bu dncelerle ve benzer
szlerle Cezmi'nin derinlerdeki
duygularn coturmaya alrken o da
amcasnn dediklerini kafasna
yazyordu. Fakat ne are ki, on be on
alt yalarndayken amcasn ve yirmi
yandayken de babas ahirete gtler.

u geici dnyaya nasl ki tek bana

geldi, aynen ylece kalakalmt. Ama
Allah'n insanlk iin, aileden sonra, en
byk dayanak olarak yaratp kurduu
topluma katlma olgunluuna da
ulamt. Dedelerinin kl hakk olan
tmar, devletin kanunlar kendisine
saladndan tr geim sknts da
ekmiyordu. ocuk denilecek kadar gen
yatayd, ama bnyesi hi
yalanmayacak kadar gl, babasndan
miras olarak kalan kl ise, kendisini
dmanlarn ktlnden
koruyabilecek kadar keskindi. Cezmi,
ald eitimden sonra dnyay, her
taraf l dolu bir sava meydan olarak
hayal ederdi. Bu nedenle hi bir eyden
ekinmez, lmden ve beladan hi
korkmazd. Onun genlii, grd
nitelikli eitim ve yoksulluk grmemi
olmas, akac karakterine baka bir k
ve kuvvet kazandryordu.

Cezmi'nin genel tavr;

"Bir safa az am, sanki her

kabarc
 Kinatn haline glmser
arabmzn."

beytindeki anlama canl bir rnek

olabilecek gibiydi. O kadar ki, genlik
anda ak bile, ieklerin tazelii
veya ikinin verdii nee gibi, birka
saatlik geici elence sanrd. Cezmi ile
yukarda anlattmz Adil Giray'n
karakterleri arasnda ztlk gsteren
bunlar olduu gibi, o iki zt karakteri
birbirine yaklatran yanlar da vard.
Cezmi, tpk Adil Giray gibi doutan
air ve askerdi. Dnyann dertlerinden
ve zntlerinden hatta ciddi bir aktan
bile uzak ve babo, genlik anda
hem elenmek iin, hem de meyhanede
Hafz Dvan okuyanlar gibi, elence
arasnda eitimini tamamlamak iin
stanbul'a gelmi gibiydi. O, "Kalemini
klcyla keser, klcn da tpk kam
kalem gibi maktamda biler." beytiyle
nitelenecek kadar iyi bir askerdi. Yz
ne kadar heybetliyse genel durumu ile de
o kadar scak ve hareketliydi. Erkeke
davranlar, ho muhabbetleri ve
akalar sayesinde, o zamann hem en
nemli askerlerinden, hem de gl
airlerinden ou ile tek tek tanmt.
Onu koruyanlar ise, sarayn en iyi, en
nemli binicisi olmak bakmndan, o
zamann tabiriyle mirahurluk yapan
Ferhat Aa ile Baki'den sonra dnemin
en byk airi saylan ve dvan sahibi
Nev'i idi.
 Ferhat Aa'nn evreye yaylan nn
detayl bir ekilde anlatmtk. Birazdan
ise, daha birok gzel eserleri
anlatlacaktr. Nev'i, at ile 1526 ile
1600 yllar arasnda yaayan mehur
Baki'nin yerine getiini ispat eden ve
Ziya Paa'nn Harabat isimli eserinin
birinci cildinde bulunan "nun" kafiyeli
kk manzumecilii ile Nefi gibi byk
bir airi bile yolundan yrtme erefinie
nail olmu bir kiidir ki, olu Atyi de
Takprlzde Ahmet Efendi'nin
"akayk- Numaniye" isimli eserine
katkda bulunmutur. Bununla beraber
salnda Nefi'nin ok defa haksz
saldrlarna hedef olmu, Hamse isimli
manzumesi iin, lmnden iki yz sene
sonra, eyh Galip tarznda aadaki
haksz yergiye de uramtr.

"stanbul'umuzda Nev'izade,

Etmi tek-u pymu ziyade."

(Yani; stanbul'umuzda Nev'izde

yalakal nam salmtr.)

Kahramanmzn Ferhat Aa ile

tantrlmas ve onun himayesine
girmesi vahim bir olayn neticesinde
gerekleti. Bu olay yle olmutur;
Acizane yazdm u kitab okuyanlarn
ounluu, stanbul'daki Byk
Hapishane'yi -Allah korusun- iine
girmeseler bile dardan kesinlikle
grmlerdir. te bu hapishanenin
bulunduu yer, anlattmz olaylarn
getii alarda, yani 16. yzylda
birok vezirin ve devlet adamnn gezinti
alan olan gzel bir mekand. imdi
Sultanahmet Meydan denilen yer ise,
bugnknden ok farklyd. imdiki gibi
o zaman da, biri Msr'n, dieri eski
Yunanistan'n byklk simgelerinden
olan iki ta, biri piramit biimi, dieri
de dikey ekliyle, medeniyet
eserlerindeki kalntlar iki geometrik
delil ile gstermekteydi. Zamannda
zevk ve sefa alemlerine dkn Rum
imparatorlarnn taht yeri olan o ylan
eklindeki tun direk ise, krk dkk,
delik deik ekliyle, zulmn yerle bir
oluunun gstergesiydi. Hapishane
ynnden bakldnda, bu talarn biraz
ilerisinde gze batan byk nar o
zamanlar belki daha dikilmemiti bile.
Bu byk nar aacnn da ayr ve
hznl bir hikyesi vardr. narn
dallarna binlerce zavall veya sank
asld iin bizde "ecere-i Vakvak"
olarak anlr. Yani bu aacn
meyvelerinin insanlar olduu anlamna
gelir. Meydanda aslan yenierilerin
cesetleri de yine o narn altna atld
iin bir airin;

"Meyve vaktinde yetitik ecere-i

Vakvak'n"

dizesi ile, merhamete ve insanla

yakmayacak ekilde alay konusu da
olmutur.

u anda ise, kuruyarak, iyi tarih

bilenlerin gznde ve hayalinde,
rm insan kemiklerinden yaplan bir
dehet heykelinden baka bir ey
deildir. Sultanahmet Camisi'nin,
Ayasofya'ya pek yakn olduu iin belki
sakin olur dncesiyle, srekli
cemaatine grev verilmiken, sonralar
bayramlarda, mevlitlerde, yzlerce
askerin, binlerce halkn toplanma yeri
olarak gelecei kefetmenin
imknszln ispatlayan bir ta
belgedir. Hdai hazretleri al duasn
henz okumam, hatta ilk temel tana
ilk harc koyan Sultan I. Ahmet daha
dnyaya gelmemiti.

Sultanahmet Camisi'nin bulunduu

alanda, biri Sokullu'nun, dieri ikinci
vezir Ahmet Paa'nn, birbirine bitiik
iki kona vard. Bu konaklar, u anda
cami duvarlarnn durduu yerden biraz
tedeydiler. Meydan ise, Rumlar
zamanndaki kadar geni olmasa da,
bugnk haline nazaran daha geniti.
Osmanl toplumunun o zaman en byk
elencesi olan bu alan, saray aalaryla
vezirlerin daire halk, cirit yapmadaki
maharetleri iin bir snav yeri
yapmlard. Mevsim elverili olursa
tatil gnleri cirit oynamak iin oraya
karlard. 1568'de ve evval aynn ilk
cuma gn Mirahur Ferhat Aa,
Padiah'n baz teekkrlerini ulatrmak
iin Sokullu Mehmet Paa'nn konana
gelmi, At Meydan ynne bakan divan
odasnda bir pencere nne oturmutu. O
gn Cezmi de, kinci Vezir Ahmet
Paa'nn konanda, paann
adamlarndan bir tandn grmeye
gelmi, ayn meydana bakan baka bir
odada iki arkada olarak konumaya
balamlard. O srada saray erkn
Ayasofya tarafndan, vezirlerin hane
halk da konaklarn kapsndan belirdiler
ve sonra meydanda at oynatmaya, cirit
oynamaya baladlar. Cezmi bir mddet
seyrettikten sonra;

"Bunlarn iinde gerek atl yok!"

diyecek oldu.

Bu sz, arkadana ok garip geldi;

"Karde, sen ne diyorsun? Osmanl

atlsnn en iyileri bunlardr." deyince
Cezmi; "Hi yle sz olur mu? Ben
tmara sahip olan bir sipahiyim. Altma
uyuz bir at versinler, bunlarn hepsiyle
urarm." cevabn verdi.

Hane halkndan orada olanlar

glmeye baladlar. Sonunda bahsi
kztrdlar ve Cezmi'yi meydana
kardlar. Binmesi iin Paa'nn
atlarndan ok aksi bir yaz kurt atn
kardlar. At binek yerine ektiler.
Cezmi, binek tana gelince hayvan
izlemek istiyormu gibi bir tavrla
aaya indi. Atn dizgininden tutarak
hayvann ban birka kere ileriye
geriye evirdikten sonra, birden
atlayarak atn stne bindi. Cirit iin
gereken eyler atn eyerinde vard.
Hayvan aksiydi fakat o da inatyd.
Cezmi atn zerine atlar atlamaz,
efendisini gren acemi bir kle gibi
uysallat. Cezmi de orada bulunan
kiileri selamlayarak kapdan kt,
atllarn arasna kart. Bu kadar gen
bir sipahinin binicilikte saray halkna
varana dek stnlk gstermesi, Sokullu
Mehmet Paa'nn konandan bunu
izleyen Ferhat Aa'nn dikkatini ekti.
Cirit yapmak, kovaladn istedii
yerden vurmak, eyer boaltarak gelen
deneklerden syrmak, bir eliyle atn
boynuna sarlarak, dier eliyle yerden
denek almak, belden yukarsyla arkaya
dnerek zerine atlan denekleri
tutmada ylesine byk bir maharet
gsterdi ki, izleyenler hayran kaldlar.
 Ferhat Aa Sadrazam'a yle dedi;

"Bu genle benden baka mcadele

edecek kimseler yok, izin veriniz!"

Sadrazam'dan izin alarak atna atlad,

alanda dolamaya balad.

Ferhat Aa, gerekten devrin en usta

binicisi saylrd. Birka defa alann bir
bandan dier bana gitti geldi, birka
defa Cezmi'nin oyununu geitiri ama
Cezmi'ye bir denek dahi vuramad.
Nihayet ustal sayesinde Cezmi'yi
Ahmet Paa Kona'nn nnde
sktrd. Cezmi eyer boaltmak istedi.
Arkaya dnp denek tutmaya alt.
Ferhat Aa'nn at terbiyeli, kendi
bindii at ise, ok huysuz olduu iin,
bir trl atnn ban istedii yne
eviremedi. Ne kadar ustalk, ne kadar
maharet gsterse, yine denek yiyeceini
ve sonuta yenilmi saylacan anlad.
Birka kere denekle hayvann boynuna
arparak tavlann arka kapsna evirdi.
Bu kap, zamann detlerine gre, tek bir
hayvann girebilecei kadar alakt.
Kapnn zerindeki duvar ise, bir deil,
bin kafa paralayacak kadar salamd.
Buradan sadece at geebilir ve belki
eyeri bile srnrd.

Ferhat Aa, bu durumu grnce telaa

kapld. Dnyann en deerli
adamlarndan saylan ve cirit sporunun
gelecekteki en byk adamlarndan
saylan bylesine gen bir sipahiyi
ocuklarn oynarken krdklar
oyuncaklar gibi gereksiz yere
kaybedeceinden endie ederek son
derece bunald.

"Evladm, atn kafasn sola evir,

duvara arpacaksn!" diye barmaya
balad. Gen adam, bu durumu
nemsemiyor, yoluna devam ediyordu.
Kapya birka adm kalr kalmaz eyer
boaltt. Ama boaltrken iki ayan da
zengiden ekti. Hayvan kafasn ok
yukar kaldrmasn diye sa elini, atn
kolanna balanan ve dilimizde palan
denilen kemere, sol elini de atn gemine
atarak hayvann karnnn altna doru
eildi ve tavlaya sa salim girdi. Tavla
karanlk, ama hayvan yemliine alk
olduundan orada da bir kaza meydana
gelmedi. Cezmi, atn karnnn altndan
kt ve kk kapdan dar kt.
Koarak Ferhat Aa'nn zengisini pt.
Her gn, her istedii zaman yanna
rahata gidip gelmek iin emir ald.
Ald bu emir, o dnemin anlayna
gre, devlette ykselmek iin iyi bir
yoldu.

air Nev'i ile Cezmi'nin tanmasna

gelecek olursak; Onlarn tanmas,
nceki gibi tehlikeli bir olay neticesinde
olmad, Cezmi'deki airliin yardmyla
oldu. Ahmet Paa konandaki arkada,
Paa'nn yamaklarndan kendi yalarnda
bir genti. Arkada, Cezmi'nin Mirahur
Aa'dan vg grmesine ve bu sebeple
iyi bir i yaptna seviniyordu ve bu
sevinle alan gelecek yolu sanki
kendisine aitmi gibi, Fatih civarndaki
evinde Cezmi'ye bir de ziyafet vermiti.
Bu ziyafette saray takmndan ve Sokullu
dairesinden, ziyafet sahibinin kap
komularndan be alt kii de
davetliydiler. Yemeye imeye baladlar.
Sz dnp dolap Cezmi'nin cirit
yapmasna geldi ve herkes Cezmi'yi
vmeye balad. Sonunda sohbet Ferhat
Aa'nn vgsnn kendisi iin ne kadar
deerli olabileceine geldi. "Bir iki
gece nce ryamda ata binmitim.
Makama erersin, dediler. Hibir ey
kmad. imdi anladm ki, ryada ata
binmekten bir ey kazanlmyor." benzeri
nkteli szler sylenmeye baland.
 Cezmi, bu vglere cevap olarak;
"Eer geen yaptmz cirit oyunu
benim iin ykselme vastas olacaksa,
hem bana hem de devletin haline acrm.
Marifetim nedir ki, devlette ykselmemi
gerektirsin? Bir kl tmarm var, o
ltfun hakkn ne zaman dedim ki, baka
bir devlet makamn arzulayaym? Bana
gre, hak etmeden bir yere gelmek, hakl
gerekeden bin kat daha ktdr.
Kendisini durduu mevkiye layk
grmeyen adam, milletin gznde ne
kadar kleceini dnrse
utancndan yerin dibine batar. Mesela
benim gstermi olduum maharet, ata
binmek ve cirit atmaktan ibarettir. Bu
beceriyle ben olsam olsam iyi bir seyis
ve becerili bir cirit hocas olabilirim.
Bu durumda beni bir subay yapsalar,
Allah'n karsna ne yzle karm?
Allah bana ykselmeyi nasip ettiyse, o
ykselmeye layk olduumu kantlayacak
eyler ksmet etsin!" dedi.

Yemekte olanlar, Cezmi'nin bu

szlerini yalancktan mtevazlna ve
utancna verdiler. Ama gerekte Cezmi,
fikrini, vicdann bu szleriyle gayet
ak bir ekilde dile getirmiti. nk,
gelecee ilerlemeye ok istekli deildi.
Ancak hak ettii kadar ykselmek
isterdi. Muhabbet koyulatka
insanlarn da neesi artmaya balamt.
Toplantda bulunanlarn hepsi ok
kltrl insanlar olduu gibi, mzikten
de anlyorlard.
 Elence olarak hep birlikte nce
Baki'nin; "Meyhanenin suyu, havas bana
pek ho geldi. Yklas meyhane vallahi
ne gzel yerde yaplm" anlamna gelen;

"Ho geldi bana meygedenin b

havas,

Billh ne gzel yerde yaplm

yklas."

msran ve arkasndan da Nev'i'nin;

"O gelge gzel pek hakikatsiz. Nev'i ne
yapsn? Vefaszlardan ikyet,
vefaszlardan ikyet." manasna gelen;

"Gnl hercai dilber bi-hakikat

neylesn
 Nev'i ikyet bi-vefalardan ikyet
bi-vefalardan"

diye balayan gazellerinin ilk

msralarn okumaya baladlar.

Okunan gazeller, sanki oradakilerin

durumlarn ibret gz nnde
anlatyordu. Kimi, Baki'nin kasidesiyle,
ikiye hitaben sarhoa vglerde
bulunuyor veya beddua ediyor; kimi de,
Nev'inin gazelleriyle, ak yznden
urad sitemleri teker teker
hatrlayarak couyordu.

Vcudu sapasalam ve midesi de gayet

gl olan Cezmi'ye ise iki pek
dokunmuyordu. O tamamen baka bir
eitim almt. Aktan anlad ise,
baka bir ey olduu ve sitemini
grecek, cezasna katlanacak sevgilerle
ylei ie olmad iin, bu konuda
hatrlayabilecei zorluklar da yoktu.
Mzie kar da o gnlerde o kadar
yalandan bile olsa bir ilgi gstermemi,
daha dorusu mzisyen olmaya hi
niyetlenmemiti. Aslnda heves etmi
olsa da kiilii buna msait deildi.
Musiki ile fazla bir alakas olmadn
syledi. Sohbettekiler Cezmi'nin meke
fazla karmadn anladlar.
Kendileriyle birlikte ark sylemesi
iin onu zorlamaya baladlar. nce
mzikten anlamadna inanmadlar,
sonra Cezmi'nin yeminleri zerine
inandlar. Ama bu sefer de, "gzel
sanatlardan biri" olan mzikten
anlamad iin sitem perdesi altnda
birtakm dokunakl szlerle Cezmi'ye
satamaya baladlar.

Sonuta, bir mzik parasn zevkle

dinlemeyi, sylemekten stn tuttuunu
szlerine ekledi. Musikinin gzel
sanatlardan olduunu Cezmi de
biliyordu, ama ses tonu buna mseait
deildi. Cezmi'nin bu konu hakkndaki
dncelerini gnl temizlii ile
aklamaktan ibaret olan szlerini
arkadalar, attklar dokunakl talara
cevap saydlar.

lerinden biri, boboazlk

yarndaym gibi; "Ha, unutmutum. Siz
airsiniz. Hi mzik yapmaya niyet
etmez misiniz? diye hafif bir tonda dalga
gemeye balad. Hali ve sesinin tonu bu
szlerdeki alay yapma gayesini aka
belli ediyordu.

Cezmi dayanamad; "Ne yapalm

efendim, insanlk kenarda dururken
alkuu olmaya niyetlenmek elimden
gelmiyor..." eklinde cevap verdi.

Bu syledikleri, yemektekilerin
sinirini bir kat daha bozdu. Aralarndaki
konumalar sertleti. Davetlilerden biri;
"iir okuduunuz zaman herhalde az
nceki okunan beyitler gibi sylersiniz
ya!" dedi.

Cezmi: "Kim bilir... Belki de..."

 Bir bakas: "Hayr, hayr! Beyimiz
onlar da beenmez..."

Cezmi: "O msralar beenmezsem ne

olacak yani? iirden biraz olsun
anlasanz siz de beenmezdiniz. Baki'nin
ve Nevi'nin her sz mutlaka gzel
olmak mecburiyetinde deil ya...!"

Arkalardan birisi: "Beyimiz, hem

Baki'den hem de Nevi'den daha gzel
iir okur; Fuzuli gibi syler."

Cezmi kendine hkim olarak: "Evet,

Fuzuli gibi okurum. Ne olmu?"

nceki adam: "O halde, imdi bir

Fuzuli Dvan buluruz, rasgele bir
sayfasn aarz, ilk sayfasnda kacak
iire kar bir beyit okuyabilirseniz size
benzeri grlmemi bir ziyafet veririz.
Peki, ya syleyemezseniz ne olacak?"

Cezmi: "Evet, ben de bir ziyafet

ekeceim. Ama iirleri kim
karlatracak? Bu i size kalacaksa
imdiden yandk demektir, bahis
yapmayalm. Syleyeceime imdiden
kt deyip kar karsnz iin
iinden..."

Bir bakas: "Yok, yle deil! air

Nev'i benim hocamdr. Gideriz ve ona
gsteririz."

Cezmi: "Tamam, yle olabilir."

Sohbet buraya kadar gelince bir Fuzuli

Dvan bulmak gerekiyordu. Sizin de
bildiiniz gizi, dvan alfabetik sraya
gre dizilmi iirlerdir. Bu eseri hemen
bulmak baya zordu. nk biz, Kanuni
Sultan Sleyman zamanndan sonra her
yenilie kar olduumuz gibi,
matbaacla da bir trl gerekli
hassasiyeti gsterememitik. Byle bir
icattan zaten haberimiz dahi yoktu.
Matbaaclk bize, ancak yz sene sonra,
Lle Devri'nde, Nevehirli Damat
brahim Paa ve brahim Mteferrika'nn
yardmlaryla gelmi, ama ne yazk ki,
Patrona Halil adnda bir gri zekalnn
isyan hepsini kknden silip atmt.

O zamanda matbaa olmad iin tm

kitaplar elle yazlyor ve en nemli
kitaplar bile hattatlarn elinden yalan-
yanl kyordu. Bu nedenle, "O, kt
hattatn eli kalem olsun, kam kalemin
ucu gibi, makta (kesit) zerine kesilsin.
Onun yalan yan karalamas,
dnmz kavga yapar" anlamna
gelen;

"Kalem olsun eli ol ktip-i bed

tahririn,

Ki sevad- rakam srumuzu r eyler

Gh bir harf skutiyle klar nasr

nr

Gh bir nokta skutiyle gz kr

eyler"
 beytiyle, hattatlarn cehaletinden
ikyet eden Fuzuli'nin dvan da el
yazmas idi ve ok az sayda vard.
Ziyafet sahibinde Fuzuli Dvan yoktu.
Davetlilerin arasndan sarayl biri bir
hizmeti gndererek kendi dolabnda
bulunan dvan getirtti. Sanki fal bakar
gibi, rasgele bir blm atlar. Badat
ehrini anlatan mehur kasidesi kt.

Fuzuli'nin en gzel, en kuvvetli

iirlerinden birinin ktn gren
Cezmi, ayn gzellikte karlk vermenin
zorluunu dnerek iinden ok zld,
hatta bahse girdiine bile piman oldu.
Ama bir kere ok yaydan kmt. Artk
geri dn yoktu. Akl banda olan
insanlar iin en iddetli ceza saylan,
maskara bir duruma dme korkusu ile
renk vermedi. "Bir ziyafet iin bir
kasideyle uramak, katlanlr gibi deil,
ama ne yapalm? Bir defa bahse girmi
olduk. nallah Ferhat Aa sayesinde
niyazm Padiah'a sunulur da yazdm
bu beyite karlk olarak bahiimi
ondan alrm." dedi.

Beyite karlk olarak yazlmas

gereken dizeler iin aralarnda
kararlatrlan zaman bir haftayd. Bir
hafta sonunda Cezmi naziresini getirdi,
arkadalarna sundu. Bu kadar iddial ve
inatla yazd iirde tm emeini
harcam, airliini sergilemi,
naziresini gerekten nazire denecek bir
biimde yazmt. Arkadalar, nceki
olay hatrlatarak ve onun yan, iinde
bulunduu durumu da anlatarak kasideyi
Nevi'ye gsterdiler. Byk air,
yetenee k, iyi iin sahibini takdir
eden bir kiiydi. Kasideyi bandan
sonuna kadar dikkatlice okudu ve
okuduka cotu, cotuka okudu ve
nazireyi asl beyitten daha stn
bulduunu aklad. Nazireyi kendisine
getirenleri, Cezmi'nin iirini kmser
bir tavr takndklar iin azarlad:

"Aklnzn ermedii konularda niin

fikir yrtrsnz? ocuk nazireyi
olduka gzel yazm, hatta baz
yerlerinde Fuzuli'yi dahi geride
brakm."
 Fuzuli'nin; "Ovasnda ve sahrasnda
yzlerce Leyl ile Mecnun
cilvelemekte; Dalarnda binlerce
Ferhat ile irin akn arabn imekte."
anlamna gelen;

"Dest sahrasnda sad Leyl v

Mecnun cilve-sz

Khrr zre bin Ferhad-u irin

bde-hr"

beyti ki, kasidesinin en gzel

parasdr; naziredeki; "Bir tarafnda
Peygamberin aydnlk kabirleri, Bir
bahesinde yce Allah'n Kbe'si
grnmekte." anlamna gelen;

"Rena bir sahasnda Ravza-i

Peygamberi

R-nm bir ravzasnda Kbe-i

perverdigr"

msrasyla hi llebilir mi? Bence

Cezmi'nin beyti ondan ok daha
etkileyicidir.

Nev'i bizim Cezmi'yi ok mu ok

beenmiti. Hemen yanna davet etti; ona
eitli iltifatlar etti. akaclna, hazr
cevapllna, karakterindeki iyi hale ve
ahlakndaki ykseklie hayran kald. Ve
o gnden sonra Cezmi'yi kendi olu Atai
kadar, belki de daha fazla sevmeye
balad. Nev'i bunlarla da yetinmedi;
kasideyi Padiah'a sunarak gl ve
gen air iin Padiah'tan birok ihsan
almasna arac oldu. Ferhat Aa mirahur,
Nev'i de ehzade hocasyd. Bu kadar
gl iki insan, onu himayelerine alnca,
sarayn kaplar Cezmi'ye sonuna kadar
alm, devlette ykselme yollar
grnmt. Fakat bu tr eyler Cezmi
iin nemli eyler deildi. Onun parada,
pulda, makamda gz yoktu. Tek istei,
balamakta olan ran savana katlmak
iin bir tavsiye mektubu almakt. Nihayet
ran sava sonunda ald. Bu savaa
katlabilmek iin soluu hemen sarayda,
Ferhat Aann odasnda alan Cezmi,
birden air Nev'i ile karlat.

kisi arasnda yle bir konuma geti:

Ferhat Aa: "Seni de ran seferine

gnderecekler, deil mi? Gitmek
istemediin iin ricaya geldin deil mi?
Endie etme! Hele dur bir bakalm,
elbette bir aresini buluruz."

Cezmi: "Hayr efendim; beni kimsenin

bir yere gnderdii yok. Bugn adam
aryorlard ve beni "ocuk" diye
istemediler. Ben de gitmek iin
tavsiyenizi almaya geldim."

"Ne iin?"

"Efendim! Slaya, hacca hi deil...

Harbe... Yani ran'a."

Bunun zerine Nev'i tebessm ederek

cevap verdi: "Bak delikanl, savaa
gitmek iir yazmaya benzemez..."
 "Neden benzemesin ki? nsan dnp
yazd gibi dvmesini de beceremez
mi? Elimdeki kalem, bana altmdaki
attan daha sert grnyor."

Nev'i glmsemeye devam ederek:

"airlere kl kullanmay da m
reteceksin? Hi kan aktarak gzel
kaside yazlr m?"

"Eski arap airlerinden ve

kahramanlarndan Revaheolu
Abdullah'a ne dersiniz?"

"u karlatrmaya bir bak hele! O

adam, peygamberimiz Hazreti
Muhammed ile tanp grmek onurunu
kazanan ve btn iyilikleri zerinde
toplayan byk bir insand."
 "Peki Emevileri deviren Horasanl
Mslim, Arap cengverlerinden Ebu
Tamam ve Ebu Firas'a ne dersiniz?

"Yine mukayese etmeye baladn.

Onlarn hepsi bir toplumun lideri idiler,
en byk zellikleri de kahramanlkt..."

"Peki Fatih, Yavuz ve Kanuni?"

"Hayret, onlar padiah. Hem sen bu

trl kyaslamalara son vermeyecek
misin?"

"Tamam, ama Kad Fazl'a, Dervi

Yakup Paa'ya ve zellikle benim gibi
bir sipahi olan Yahya Bey'e ne
diyeceksiniz?"
 Ferhat Aa: "Delikanl, sen ykselmek
iin ran viranelerinde dolamak
zorunda deilsin. te burada baban
misali iki kii var. Sz tut, ilk frsatta
seni sipahilikten saraya aldrrm."

Cezmi: "ok garip bir ey! Eskiden

saray aalarndan sipahi yaparlarm,
dnya imdi tamamen tersine dnmeye
mi balad?"

Nev'i: "Bak gzel olum, baka bir

meslee alrz, orada yava yava
ykselir gidersin."

Cezmi: "Benim tmar, bizim klc ne

yaparz?"

Ferhat Aa: "Tamam anladm, senin

tam olarak istediin nedir?"

Cezmi: "Paam, Osmanl

kurulduundan bu yana atalarma,
babama ve bana verilen paralarn
karln kalemle deyemeyeceim.
nk krmzs kokuyor. Siyah ise
gzme bir Arap kle kadar irkin
grnyor. Devlete olan bu borcumu
dmanlarmzn kanyla demek
istiyorum."

Nev'i: "Kimin kanyla?"

Cezmi: "Eer, kaderde varsa dman

kanyla."

Ferhat Aa: "Ama kader bu, arada

insann kendi kan da dklebilir."
 "Dklrse dklsn. Damla yakut
kaybolacak deil ya..."

Nev'i: "Delikanl, ben senin savaa

gitmeni istemiyorum."

Ferhat Aa: "Evet, ben de ayn

dncedeyim."

Cezmi: "Koca Osmanl Devleti'nin biri

nl limlerinden, dieri de byk
komutanlarndan olan iki byk adamn,
bir vatan evladnn kutsal grevini
yapmasna engel olabileceklerini hi
dnmemitim."

l mnazara bu ekle dnnce

Nev'i ile Ferhat Aa, birbirlerine
baktlar. Birka dakika aralarnda
konutuktan sonra Nev'i Cezmi'ye
dnerek, "Bizim arzumuz savaa
katlmana engel olmak deil, sarayda
eitimini tamamlaman salamakt. Fakat
madem sen yle istiyorsun, yolun ak ve
uurlu olsun! Sava meydan da insanlar
iin en byk bir hayat okuludur. Hak
ettiin eitimi orada alrsn." dedi.

Nev'i daha sonra Ferhat Aa'ya

dnerek; "Acaba paalarn hangisine bir
tavsiye mektubu versek? Sinan Paa,
yoksa Mustafa Paa m daha uygun
olur?" diye sorunca, Ferhat Aa Mustafa
Paa'ya tavsiye edilmek gerektiini
syledi.

Sonra mnazaraya devam ettiler.

 Nev'i: "Ama Mustafa Paa'nn size
olan dmanl bilinir. Ada olan
Budin Valisi akrabalarndand. Bu
sebeple onun urad kazaya da sizi
ara etmilerdi."

Ferhat Aa: "Mustafa Paa geri

garazc bir kiidir, fakat vatan ve
memleket menfaati bahis konusu olunca,
garazcln bir yana brakr. Manasz
eylere nem vermez. Ayrca Budin
Valisi olaynda benim rolm olmadn
da ok iyi bilir. Ben ylesine bir
memurdum. Aldm emri tabii ki yerine
getirmek zorundaydm. Durum bu ekilde
olmasa bile ben Mustafa Paa'y Sinan
Paa'dan stn tutarm. nk dieri
vnmekten baka bir ie yaramaz.
Gereksiz tecavzler, yararsz kinlerle
uramak, onun gibi kk ruhlu
insanlarn temel niteliklerindendir. Bu
sebeple, nasl olsa Mustafa Paa'ya
gitmek zorundayz. Sinan Paa zaten bu
savaa gitmeyecek."

"O nedenmi?"

"Haberiniz olmad m? Sinan Paa

Badat koluna atannca, askerin ve sava
gerelerinin i yapanlar tamamen
Mustafa Paa'ya verildi. Bu sebeple
Sinan Paa da, kendi kumandasndaki
ordu derme atma bir ey olduundan,
Mustafa Paa'nn her talebi fazlasyla
yerine geldii halde, kendisinin hibir
talebine cevap verilmediinden dem
vurarak taleplerini padiahn kulana
kadar gtrd. Padiah da, Sinan
Paa'nn bu durumunu grerek ve
birbirlerine dman iki komutann sava
meydannda orduya beraber kumanda
etmelerindeki sakncalar dnerek,
ikisinden hangisi daha uygunsa, ordu
komutanlnn ona verilmesini
Sadrazam'a emretmiti. Sadrazam da,
nce Sinan Paa'y ard. ran'a
giderse, nasl hareket edeceini sordu.
Sinan Paa ll konumay bilmez,
lafn esirgemez, hemen Zalolu Rstem
kesilirdi. Ordunun kendi komutasna
verilmesi durumunda, Tebriz'i, irvan'
belki iraz' ve sfahan' bir seferde
berbat edeceine, ah' boynuna ip takp
stanbul'a getireceine dair birok
gereksiz iddialarda bulundu ve birok
palavra sallad.

Sadrazam bunun zerine Mustafa

Paa'y davet etti. Dierinin heyecanna
karlk onun olgunluu ve nezaketi
bilinir. Sadrazam'n ayn konudaki
sorusuna karlk olarak, hemen kesin bir
ey syleyemeyeceini, snra ulatktan
sonra ne yaplmas gerekiyorsa onu
yapacan, zaferin ise, Allah'n ihsanna
kalm bir i olduunu syledi. Bu iki
komutan da dikkatle dinleyen Sadrazam,
Mustafa Paa'y bu i iin daha uygun
buldu ve durumu da padiaha iletti."

"Sadrazamn bu huyu sevilir. Mustafa

Paa onun akrabasdr, fakat ehzade
Bayezit olayndan sonra kendisinden ne
kadar nefret ettiini bilirim. Sinan
Paa'nn Yemen'de ve Tunus'ta yapt
hizmetler ise, Sadrazam Paa tarafndan
ok takdir edilmiti. Hatta zdemirolu
Paa gibi bir kahraman dahi sadece
Sinan Paa'ya saygsndan dolay takdir
etmiti. Geri Sinan Paa Sadrazam'a
tabasbusta hi kusur etmiyor, ancak
devlet ii olunca byk Sokullu, doru
yoldan hibir zaman taviz vermiyor."

"Pekl Efendim! Devlet ilerinde

Sadrazam da duygularna ve hrslarna
uyacak olursa, devletin itibar ve kuvveti
nasl korunabilir?"

kili bu ekilde uzun bir sre daha

konutuktan sonra her ikisi de, Cezmi'nin
ne kadar kltrl olduundan ve
binicilikteki ustalndan sz ederek,
Mustafa Paa'ya birer tavsiye mektubu
yazdlar. Cezmi'ye, Ferhat Aa gzel bir
cins at, Nev'i de bir kara Horasan klc
hediye etti.

Yce ve kudretli devletimizin

bykleri tarafndan verilen ran Sava
karar, Sokullu'nun teklifi ve sraryla,
saldrnn ncelikle dman tarafndan
yaplmas artna bal tutuldu. Yl 1570
idi ve lkbahar mevsimi gelmiti.
Ksmen balayan baz Grc
isyanlarnn bastrlaca sylentisi
ortaya atlarak, ordu skdar tarafna
kaydrld. Yenierilerin rengrenk ve
eit eit niformalar, sipahilerin
krmz, sar renklerle ssl bayraklar,
zellikle ordu komutanl merkezindeki
altn, gm kakmal silahlar, telli,
srmal cppe ve kaftanlar, skdar'
bahar mevsiminde tm iekleri birden
am bir baheye benzetmiti. Cezmi
ise, bu gsterili zamanlarda, yznde
zek parldayan yiit tavrlar ve gz
alc genliiyle kocaman ordunun
iinde en sekin kii gibi herkesin takdir
ve vg dolu baklarn zerinde
topluyordu. Bu asrdaki hzl aralar o
dnemde bulunmaddan, Erzurum'a
birka ayda gidilebiliyordu. nce be
alt yz kadar dman kellesi ordu
komutannn ayaklarnn dibine
yuvarland. Bu kelleler, Van Valisi
Hsrev Paa'nn yardmyla kesilmiti.
ran Devleti, Trk ordusunun
stanbul'dan hareket ettiini renince,
nce elilikle stanbul'a gelmi olan ve
cesareti ve siyasi zeksyla ran'da
muhteem bir hret kazanan Tokmak
Han' Grcistan Muhafzl'na tayin
ettii gibi, Tebriz'deki askerine de, Allah
Kuli Han komutasnda, Van zerinden
Anadolu'ya hcum etmesini emretmiti.
Van Valisi Hsrev Paa, ranllarn
saldrsn ve komutanlarmzdan iki
kiinin bir kalede kuatma altnda
olduunu haber ald ise de, yaplacak
saldry planlamak iin Mahmudi Hasan
Bey'i alt yz atl ile dman
kuvvetlerinin gcn renmek iin
cepheye gnderdi. Bu birlik ran
birliklerinin yaklak olarak yirmi bin
kii olduunu rendi. Dier komutanlar,
durumu Hsrev Paa'ya bildirmek iin
geri dnmeyi nerdilerse de, Hasan Bey
itiraz etti: "Ben seksen yana geldim,
bir defa dmandan korkmadm, arkam
dman greceine kara toprak grsn!"
diyerek klcn ekti ve ran birliine
doru hzl bir ekilde atn srd.
Kumandasndaki askerlerin tm kendi
airetlerinden, kendi yaknlarndan
olduu iin emrine itaat ettiler . ran
karakoluna saldrdlar ki, o srada
Tebriz Han da tesadfen o
karakoldaym. Bir avu askerin koca
bir ordu zerine bylesine saldrmas
akln kabul edecei eylerden
olmadndan, Mahmudilerin saldrsn,
ranllar Trk ordusunun kurduu
pusuya drmek iin bir sava taktii
sandlar. Sonra da kargaaya derek
geri ekilmeye baladlar. ran askerinin
disiplinsizlii ve Trk svarisinin ard
ardna saldrlar, bu geri ekilii ksa
zamanda mthi bir bozguna evirdi.
ran birliklerinin komutan olan Allah
Kuli Han, ksmen kendini toparlayp da
Trk askerinin arkasnn gelmediini
grnce, hiddet ve kzgnlktan ate
kesildi ve dalan kuvvetlerini tekrar
toplad, bozgunun intikamn daha sert
bir ekilde alabilmek iin Van'
kuatmaya karar verdi. Bunu haber alan
Mahmut Bey ise, taktiksel olarak
mkemmel bir yerde pusu kurmu ve
byk bir ustalkla ran ordusuna gece
baskn yaparak birok dman askerini
yine bir rpda teki leme
gndermitir. Ondan iki gn nce
kazand gne kadar aydnlk zafere o
gece de ay kadar parlak bir zafer
eklemitir.

Tabiat ve terbiye ynnden gerek bir

asker olan Cezmi, zgven bakmndan
da ok ilerdeydi. Devletine faydal
olduktan sonra, ykselme arzusunun
gerekleeceine kuvvetle inanr ve bir
de gen olduu iin, ykselmekten
ziyade hret kazanmak isterdi. Devlet
iin gerekirse cann bile vermeyi temel
grevlerinden en nde geleni olarak
grrd. Ama fedakrlna karlk
hakknn verilmesini de, greve karlk
bir hakkaniyet sayard. Onun iin,
gelecein en ok arzulanmas gereken
taraf hretti. Ama, bu kadar olgun bir
gen, bir zaman gelip de hreti
lmden daha kt greceini ve harbe
sadece lm arzusuyla giderek susad
eceline kavuamadan dneceini
nereden anlayabilirdi? Bu derin
arzularnn tesiri altnda, bin bir trl
zafer hayalleri iinde ve ykseleceine
yzde yz inanmak ekliyle, mit dolu
olduu halde, stanbul'dan gitmiti.
Geceleri grd dlerde en byk
zaferlerin, hep kendi sayesinde olduunu
sylyor, hayallerinde sava alanna ilk
nce at srmek erefini hep kendinde
gryordu.
 Ordu ile beraber Erzurum'a
gediklerinde, devletin dzenli askeri
olmayan bir airet birliinin sava hem
balattn, hem de arka arkaya iki
byk zafer kazandn iitincae, kendi
duygularn dnerek zld. O zamana
dein ordu komutanna bir tr emir
subayl yapmaktan baka bir grevde
bulunamamt. nne ilk kacak
frsatta, nasl olursa olsun, meydana
atlmay kafasnda iyice plalad. iddetli
duygular iinde bir bekleyile baya
zntl gnler geirdi. Birka gn
sonra, keif birliklerimizden kk bir
grup, evreyi kollarken, ldr
Ovas'nda Tokmak Han kuvvetleriyle
kaylatlar. Saylarnn az olmasna
ramen uygun bir yer tutarak savaa
giritiler. Bu durumu haber alan ordu
komutan, hem bu birlii kurtarmak ve
hem de dmann durumunu iyice
aratrmak iin, o gnlerde Talia'da olan
Diyarbakr Beylerbeyi Dervi Paa'y
ileri saldrya gnderdi. Arkadalar
bunu Cezmi'yei lettiler .Bu haber Cezmi
iin byk bir haberdi. te uzun bir
sredir sabrszlkla bekledii an gelip
atmt. Dervi Paa'nn yannda olmak
demek kesinlikle harbe girmek demekti.
Dervi Paa, Sokullu'nun kanndand.
Saldrya baladnda iddetle saldran,
temiz kalpli, gen bir kahraman olduu
kadar, binicilikte de br komutanlardan
ve belki Trk sipahisinin tamamndan
daha yetenekli saylrd. En iyi biniciler
olan Arap atllar bile, Dervi Paa'nn
sadece rencisi olabilir ve bununla da
gurur duyabilirlerdi. ittii haberin
heyecanndan yerinden hemen frlayp
karargha koan Cezmi, Ferhat Aa ve
air Nev'i'nin tavsiye mektuplar ile
kendisinin sevimlilii ve incelii
sayesinde kararghn komutanlarna
kendini sevdirmeyi bilimiti.. Dervi
Paa'nn himayesine girmek ve onunla
beriber savaa girmek istediini
syleyince aalar, ordu komutanndan
sadece izin deil, Dervi Paa'ya hitaben
yazl bir de kuvvetli tavsiye mektubu
aldlar.

Nasl bir i ve hangi meslek olursa

olsun, ilk davran, yani ilk teebbsn
insanda nasl etkiler ve dnceler
braktn herkes kendindeki
deneyimlerle bilir. Cezmi'nin meslei
olan askerlikte ilk tecrbesinin
yarataca etkilerin ve dncelerin
iddeti ise, hibir hal ile
karlatrlamaz. nsan ne kadar ilgisiz,
ne kadar fedakr ve ne kadar kahraman
olursa olsun, kendisini tehlikelerden
korumas gerektii fikrini kafasndan
atmas yle kolay bir i deildir. Buna
acemilik ve tecrbesizlik de eklenince,
dnyann en zeki, en cesur insanlar bile
kafalarnda bir duraksamaya ve
yreklerinde bir heyecana engel
olamazlar. Eer yaplacak olan bir sava
ise ve kendini ispatlayacak olan kiinin
meydan da harp alan ise, yle zor
snavdr ki, teki dnyaya en uzak
mesafesi bir mermi mesafesinden
ibarettir. nsan yok eden ve bu dnyadan
gtren lm, dmann askerlerinde
deil, o askerlerin glgelerinde bile
kendini gsterir. nsan, stnde gezdii
topraklarn her yerini sanki kendisi iin
hazrlanm bir mezar sanr. Dnyann ne
kadar gzellii, yaamn ne kadar
lezzetleri, insann ne kadar istekleri
varsa, hepsi bir alana toplanr ve bir
sinema filmi gibi gznn nnden
geer. Cezmi de, sava yapmay ok
istedii halde, atna binip de alaya
girince bu doal krgnlklardan
kendisini bir trl kurtaramad. nk
her akll insan gibi o da kendine ne
kadar gvenirse gvensin ansna pek
gvenemezdi. ayet beklenmedik bir
yerden bir durum ortaya kp da
askerlikteki ustalna ve kahramanlna
leke srecek olursa, arkadalarnn
arasnda ve kendisini koruyanlarn
gznde "alak" olarak damgalanacak
olmasndan tr zlyor ve bu endie,
iindeki acya ac katyordu.
Karakterinde bulunan kahramanlk ruhu,
azmindeki kararllk ve zellikle onurlu
oluu, namus hrs ve gayreti, yukarda
anlatlan duygularn gerektii ekilde
dizginliyor ve olgun davranmasna neden
oluyordu.

Bu duygularn iinde youn bir ekilde

arpmas, daha dman ortada
bulunmaz iken, Cezmi'nin hayal
leminde byk bir sava meydana
getirmiti Cezmi, bu endieler ve
tereddtler dman karsna kp da
tfek parltlar ve kl yanklar
gzlerinde canlanmaya balaynca, sava
yapmay, ne nceden hayalinde
canlandrd gibi elenceli buldu, ne de
sonradan sand kadartehlikeli... inde
bulunduu durumu gz nne alnca,
daha nce ezberledii o iki zt hayal de
aklndan uup gitti. Hap etmenin ne
olduunu ok iyi anlyordu. Sava
denilen ey, tehlike ve zafer
seeneklerinin ikisine de eit derece
yakn olduu gibi, ansn da bir snanma
yeriydi. Dervi Paa, gen ve kahraman
bir usta binici olduu gibi tabiat olarak
ok heyecanl ve asabi bir adamd. En
kk bir olayda hemen tepki gsterirdi.
Dmanla karlatklarnda, aslan
kesilirdi. Dman kuvvetleri bizim
ordudan sayca ok fazlayd. Dervi
Paa ise aradaki byk farka hi
aldrmazd, bayra altndaki drt yz
kahramanla koca bir ordunun kalbine ve
en can alc yerine saldrmakta bir an
bile geri durmazd. Paa'nn birlii,
yakc bir ate gibi, karsna kan
dman ise, bir yn p ve akl talar
gibiydi. n saflardaki ran kuvvetleri ilk
taarruzda bertaraf edildiler. Hibir
kuvvetin kar koyamayaca bu mthi
saldryla dman ordusunun umudu
birden sarslmaya balad, hatta bu
sarsnt baz dman tmenlerinde
bozgun haline geldi. Dman ordusunun
komutan Tokmak Han, kumanda ettii
byk bir ordunun, kk bir Trk
birlii nnde, topunu tfeini brakarak
tabana kuvvet kama teebbsn
gstermesini lmden daha berbat
buldu. Kamakta olan askerlerini son bir
hamle ile derleyip toparlad. Her biri
Trklerin umduundan daha kalabalk
birer birlik kurarak, Dervi Paa
kuvvetlerini drt koldan evirmeye
balad.Ama, Dervi Paa, srye
dalm kurt gibi, srekli olarak bir
dman birliine saldryor ve her
saldrnda penesini vurduu dman
birliinden kimini yerlere seriyor, kimini
il yavrusu gibi darmadan ediyordu.
Bu gayrete ramen, ordu saflarmz
gidere kazalyor, ehit denlerin yerleri
bir trl doldurulamyor, dman askeri
ise, devaml takviye gler ald iin,
azalmak yerine, gittike oalyordu.
Sonunda, ran ordusu hcumlaryla
birliimizi kuatmay baard ve epeyce
askerlerimizi de ehit etti. Dervi Paa
bu artlarda dahigeri adm atmyor,
yannda kalan bir avu kahramanla
beraber gs gse, kl klca bir
arpma ile dman yok etmeye
alyordu. Bu srada Tokmak Han
tarafndan zerlerine saylar kabark bir
svari birlii daha gnderildi. Bu
kuvvet, iddetli bir saldryla Paa'nn
adamlarndan otuz kahraman daha ehit
ettikten sonra, topuz ve kl
darbeleriyle kendisini de atndan
aaya drdler.
 Byk komutan, tek bana kocaman
bir birlikle uzun bir mddet attan yere
dt halde, tek bana urat,
zerine saldran ranl'y birer kl
darbesiyle ortadan kaldrd. Bu
olaanst savunma srasnda, sa kalan
Trk cengverleri, byk bir gayretle,
evrelerini saran ran kuvvetlerini
yararak komutanlarnn yannda
toplatlar. Dervi Paa'nn askeri
olduklarn gsteren korkusuzca bir
saldryla, komutanlarnn etrafn saran
ranllar datarak kendisini tekrar atna
bindirdiler. Sipahi olsa da Dervi
Paa'nn emrine girmi olan Cezmi,
elinde ordu komutan tarafndan verilen
tavsiyeler bulunduu iin Paa'nn
kararghna ait olanlarn arasna
karm ve bu kahramanca savaan
ortasnda yer almt. Tehlike yok
olmamt ama Dervi Paa, tehlikeden
kurtulup da atna binince yine birliini
saran dmanlar ezme hissine kapld,
iddetle saldrmaya balad. Neredeyse
galip gelme umudu bile belirmeye
balamt. AmaTokmak Han, stlerine
srekli yeni gler salyor, dmann
says git gide artyordu. Sava alan
nc kez sertlemeye balamt.
Bizim askerler sayca ne kadar
azaldysa, dman da onun birka kat
kadar oald. Bu defa, arpma,
ncekilerle mukayese edilemeyecek
kadar iddetli oldu. Her Trk askeri, en
az sekiz-on dmanla arpmak ve
boumak durumunda kalyor ve kannn
her bir damlasna karlk bir dmann
cann alyordu.

ehitlik mertebesirne ulaamayp da,

hayatta kalanlar arasnda yaralanmayan
hibir askerimiz kalmamt. Lakin, o
devrin silahlar bugnn silahlar gibi
etkili olmadndan, ounun yaras yle
pek mhim deildi. Kendi bedenlerini
komutanlarna severek siper eden
kahraman askerlerimizin says epey
azalmt... ranllar, iddetli bir
hcumla, Paa'nn sa tarafnda savaan
birka svarimizi de ehit ettikten sonra,
bir ok atarak Paa'nn atn yere
drdler, ikinci bir okla da kendisini
yaralayarak yere drdler.
arpmada son durum bizim iin ok
vaim bir hale gelmiti. Cezmi, bulunduu
birka yz metre mesafeden Paa'nn
dt tehlikeyi grnce, gzlerini kan
brd, tyleri diken diken oldu.
Kendinden gemi denilebilecek
azametli bir tavrla:

"Tarih denilen huysuz ve kavgac at

emre kusurda bulundu. Allah ltfunun
glgesi yere dt." manasna gelen;

"Serkelik etti tevsen-i baht- sitizkr

Dt zemine saye-i letf- Kirdgr"

beytini haykrarak okudu ve "Paamz

yere dt! Dinini, milletini, devletini
seven arkamdan gelsin..!" diye bararak
klcn azna, Ferhat Paa'nn hediyesi
olan atn dizginini de boynuna att,
dmana doru yneldi ve hi tereddt
etmeden Paa'nn bulunduu yne hcum
etti. Yannda bulunanlar da kendisiyle
birlikte ileri atlmakta bir an bile
tereddde dmediler, komutanlarn
kurtarmak iin belki rzgrla yaracak
kadar hzl kotuu iin, Paa'nn etrafn
sarm olan dman askerlerine
herkesten nce o yetiti. Birka dman
askerini ldrerek silahnn kuvvetiyle
at kahramanlk yolundan bir melek
gibi koarak yaral komutann yanna
geldi ve hemen yere indi. Paa'y kendi
atna bindirdi. Sayg ile zengisini
pt srada dier arkadalar da
onlarn yanna geldiler. Saylar ok az
olan bu kurtarc askerler, sadan soldan
hl saldran dmanlar, stn
gayretleriyle pskrtyor, hibirini
komutann yanna yaklatrmyorlard.
Ferhat Paa'nn hediyesi olan atn
Dervi Paa'y kurtarmak iin ona
vermi ve yaya kalmt. Ani bir
hareketle bir ran svarisinin atnn
dizginine sarld. Byk bir maharetle
adam ldrerek, adamn altndaki tm
at cinslerinden daha makbul
ahbeendi'ye atlad ve savaan
arkadalarnn arasna kart. te o bir
avu kahraman, zerlerine dklm kan
lekeleriyle kahramanlk alanna dikilmi
bir zafer ant gibi, insanst bir gayretle
dmana kar hcuma getiler. Bunun
zerinden belli bir zaman gemiti ki,
dman saflarnn arkasnda, havadan
bir siyah duman grnd, bir taraf
yerde srnerek son derece hzl bir
ekilde bizimkilere doru gelmeye
balad. Tam o esnada askerlerimizin
arkasnda da kzl renkli bir toz kalkt,
bir ucu gklere deecek bir biimde
iddetle dmana kar saldrya
balad. Grnen manzara, muhteem ve
heybetliydi. Tozun dumanna ve
dehetine baklsa, yer ve gk birbirinin
zerine ylp geliyor sanlrd.

ran birlikleri tarafndan gelen frtnal

bir yamur bulutu ve duman,
bizimkilerin ynnden kalkan toz da,
ordu komutan tarafndan Dervi
Paa'nn yardmna gnderilen
zdemirolu Osman Paa gleriydi..
Bunlardan birincisi, iki taraf iin de
gklerden inen bir kaza, br de
sadece ranllar iin beklenmeyen bir
bela eklindeki tozlar, dumanlar birbiri
ardnca sava alanna yetiti. Bulutlar
ykl bulunduklar yamur damlalarn
ordularn zerine samaya, zdemirolu
Osman Paa da, o damlalarla
yarrcasna kurun yadrmaya balad.
Bu taze Trk birliinin atei, bir yarm
saat kadar srseydi, ran ordusu
tamamen yok edilirdi. Ama ne are ki, o
dnemin silah sudan korunan cinslerden
olmad iin, yamurun iddetiyle, on
dakika iinde tamamen kullanlmaz hale
gelmi ve i yine kllara kalmt.
Ateli silahlar o devirde en iyi kullanan
Trklerdi. ran ordusu Dervi Paa ve
hatta sonradan yardmna gelen Osman
Paa, Behram Paa ve Ahmet Paa
birliklerinin toplamndan yine de yzde
yetmi fazlayd. Trklerin ellerindeki
ateli silahlar kullanlmaz hale gelince,
ranllar sayca ok fazla olmalarna
gvenerek, ordumuzla gs gse
arpmaktan tereddt etmediler.
zdemirolu Osman Paa, Dervi
Paa'ya benzemedi. Dervi Paa, insana
benzer bir aslan, Osman Paa da aslana
benzer bir insand, askerlik ve sava
bilgileri bakmndan dnemindeki
komutanlarn hepsinden stnd.
klca dayand zaman bile, elindeki
gleri byk bir ustalkla kullanarak
dmann ounluunu takatten drd.
le vaktinde balayp, gne batncaya
kadar sren savata, Osman Paa, tpk
bir yldrm andryordu. Bizim iin
nerede bir tehlike olsa, hemen Hzr gibi
oraya yetiyor ve sadece tehlikeyi
bertaraf etmekle kalmyor, oradaki
dman da yok ediyordu.
arpmalarda yaralanan Dervi Paa
kendinden daha kdemli, kendinden daha
kuvvetli bir komutann sava meydanna
gelmesi zerine, komutay
zdemirolu'na brakm, yarasn
iyiletirmek iin bir adra ekilmiti.
Aslnda dmann aknlarna can
siperane kar koyan ve dman
kuatmasna kar en iddetli hcumlar
yapan askerlerimiz, yine Dervi Paa
tmeninden sa kalanlard. Onlarn
iinde ise en nemlisi ve en nde gideni
de yine Cezmi'ydi.

Delice savaan iki birliin de

birbirine iyice kart, savan en fazla
kzt bir anda Cezmi, sol bacandan
bir kl yaras alm ama onun da
acsna alm olduundan harbi artk
hi ciddiye almamaya balamt. Dervi
Paa'y o byk tehlikeden kurtarmay
baardktan sonra, dvmeyi sanki cirit
oynamaktan daha kolay grecek kadar
kendine ve ansna gveni artmt.
Dervi Paa, adra ekildiinde, Cezmi
aniden, cesaretinin dl olan
ahbeendi'yi, at ldrlm olan bir
adr uana emanet ederek kendi atna
bindi ve savaa koyuldu. Gstermi
olduu yiitlik ve ustala sadece
bizimkiler deil, kar tarafn
yiitlerinden holanan kiilerini bile
hayran oldu. Elindeki cesaret klc,
buluttaki yldrmlar gibi dman
topluluklarnn her birine arptka
imekler aktryordu. Sras geldike
at ve silah kullanmakta o kadar byk
harikalar yaratt ki, Osman Paa gibi
grevinden baka bir eyi gz
grmeyen ve tm dikkatiyle sava
ynetmekte olan ciddi bir askeri bile,
zaman zaman grevini unutturacak
ekilde hayranlk dolu baklarla
kendisini izletmek zorunda brakt.
Nihayet gne batmak zereydi ve
taraflar son kez birbiriyle savaa
koyuldu. Bizimkilerin renk renk
bayraklar, ran topluluklarndan
meydana gelen tuhaf karartlar iinde bir
k gibi parlyordu. ranllar; hava iyice
kararncaya kadar, bulunduklar yerlerde
ister istemez kendilerini savunmak
zorunda kaldlar ve sonunda karanlktan
faydalanarak tabana kuvvet katlar.
Savan yapld alanda be bin
civarnda l ve yaral ile, bir o kadar
da esir braktlar. adrlarn, silahlarn
ve tm sava ara gerelerini
bizimkilere brakarak gidebildikleri
kadar uzaklara katlar. Ordularnn yok
edilmek zere olan dank birliklerini
tamamen dalmaktan ancak bu halde
kurtarabildiler.

zdemirolu, harp alanndan

karargha dnd vakitte ilk yapt i
Dervi Paa'nn halini ve hatrn sormak
oldu. ki komutan da, sava hakknda
konumaya baladlar. Dervi Paa, sz
arasnda, Cezmi'nin kahramanln ve
kendisini o byk tehlikeden nasl
kurtardn anlatarak bu gencin
dllendirilmesini istedi. Osman Paa,
cevaben; "ok doru bir karar olur, ben
de bugn kula atl bir sipahi grdm, en
az paalarmz kadar i yapt. nallah,
bu iki cengveri birlikte dllendiririz!"
deyince, Dervi Paa, ordu iinde kula
atl bir adam olarak sadece kendisini
kurtaran Cezmi'nin olduunu syledi.
nsann deerini ok iyi bilen
zdemirolu Paa; "O zaman bu ocuk
iki kat dl hak ediyor" diyerek Dervi
Paa'nn adamlarna Cezmi'yi hemen
bulup yanlarna getirmelerini skca
tembihledi ve adrna gitti. Cezmi'yi
bulan askerler doruca komutann yanna
gtrdler. Onun gelmesiyle Paa,
hemen yerinden kalkarak; "Gel bakalm
evladm!" diyerek ona sarld, pt ve
ona vgler yadrd. Bana kendi
eliyle nian ve an-eref anlamna gelen
iki elenk takt. Sonra arkasna bykler
tarafndan dle layk grlmenin
anlam olan bir hilat, yani rengrenk bir
elbise giydirdi. Be yz altn ile yine
altn sapl bir kl ve zmrtl bir
haner hediye etti... Paa, bunlarla da
yetinmeyerek, ondan baka bir arzusu
olup olmadn sordu.

Cezmi; bu hal zerine "Yce

Paamzn salndan ve devletimizin
bekasndan baka hibir isteim yoktur.
Zaten olsa dahi syleyemem. Ben
stanbul'dan bir kansz kl, bir souk
tfekle gelmi, tek atl bir sipahiyim.
Harbe sadece bir kere girdim. Dervi
Paa'ya at yetitirmek gibi kk bir
hizmetle o kadar byk iyiliklerinize
mahzar oldum ki, gerekten bunlarn en
kk olanna bile layk deilim."
cevabn verdi. Cezmi'nin yukarda
belirttiimiz ahlak ve karakterine gre,
gznde para, haner, silah, hilat v.s.
gibi eylerin fazlaca bir nemi yoktu.
Ama, kazand elenkler, glgesi kimin
bana konarsa bir devlet tacna erimesi
mehur olan devlet kuu, gerekten
mevcut olsa da onun kanadndan
yaplm olsayd, ancak bu derece
sevinebilirdi. dller bunlarla da snrl
kalmad. Dervi Paa'nn kahramanl
kadar cmertlii de ok mehurdu.
Cezmi'ye elinde ne var ne yoksa onlarn
yarsn vererek onu dle bodu. O
zamann gzel bir detine uyarak dier
paalar da, birbiriyle yarrcasna,
Cezmi'yi bol bol dllendirdiler. O
kadar ki, Cezmi, iki gn iinde orta halli
bir durumdan zenginlie eriti. Btn
bunlardan baka, Osman Paa, Cezmi'nin
halinden ve konumasndan onun
kltrl bir gen olduunu anlayarak,
kendisini vezirlie kadar gtrebilecek
olan mteferrikala ykseltmiti. Hem
kalemi, hem klc ile hizmet etmek
isteyen, her trl eitime ve ilerlemeye
aday bu ei bulunmaz delikanly
tamamen kendi yanna almt. Osman
Paa'nn yannda deneyim ve hret
imknlarnn ok daha elverili olduunu
dnen Cezmi de, bir taraftan ok
seviniyor, dier taraftan da kendi
karakterine ok yakn bulduu Dervi
Paa'dan ayrlaca iin son derece
zlyordu. Elde edilen askeri baar,
Grcistan'da birok reisin bize itaat
etmesine ve Ahska'dan Tebriz'e kadar
neredeyse btn kalelerin zapt veya
kendiliklerinden teslim olmalaryla
sonulanm, emir altna alnma sras
imdi irvan'a gelmiti. Ordu, irvan
zerine yrmek niyetiyle harekete
geerek Knk nehrine yakn uygun bir
yere geti. Dier taraftan da, Tokmak
Han'n tavsiyesi zerine, ah
Muhammed Hudabende, Tebriz Emiri
Emir Han' snrdaki glerinin hepsine
komutan tayin etmi, o da, emrine
verilen Mogon Emiri Murat Han ve
Nahcivan Emiri eref Han gibi yedi
sekiz adam da yanna alarak, Tokmak
Han'la beraber hareket eder olmutu. Bu
ekilde saylar yirmi bin kiiye denk
gelen ranllar, "Knk" nehrine dklen
aylardan birini, "Koyun Geidi" adyla
anlan bir yerden getiler ve Trk
ordusunun ileri birliklerine taaruza
baladlar. Ordu komutan Mustafa Paa,
Emir Han'n bu hareketlerine cevap
olarak, yine zdemirolu Osman
Paa'y, yani knndan syrlm o keskin
klc gnderdi ve Halep Beylerbeyi
Mehmet Paa ile Dulkadirolu
Beylerbeyi Mustafa Paa'y da emrine
verdi. Ksa bir sre sonra iki tarafn
gleri karlat. Ama bu seferki sava,
ldr Sava gibi deiik evreler
geiren bir harp deildi. Savan ta
bandan sonuna dek Trkler, hep
hcumda, ranllar ise, savunmada
kaldlar. Bizim aslanlarn saldrlar,
ldr Sava'ndaki kahramanlklarna
eit, ranllarn mitsizce savunmalar
ise, nceki saldrlarndan birka kat
daha iyiydi. Buna ramen, Osman
Paa'nn esiz ustal ve askerlerimizin
kahramanca gayretleri, ranllar yine
sekiz saat iinde perian etti. Neredeyse
can korkusu ve bozgun aknl iinde
bu defa Koyun Geidi'ni bile
bulamayacaklard. Osmanl
mermilerinden canlarn kurtarabilmek
iin, nehre atlayarak su ve ate arasnda
yok olup gittiler. ran'n bu ordusundan
sadece yz askerden be asker
kurtulabildi. Bir de baz hanlarla
beraber yardmc birlik grevi iin
nehrin dier yakasnda kalan Emir Han
tmeni kurtulabildi. ldr'dakinden
daha fazla yararllk rnei gsteren
Cezmi, birka ran alaynn dalmasna
tek bana neden olmutu. Ama, dman
ordusunda bozgun belirtileri knca,
olduka zld. nk kahramanl
takdir etmek, her kahramann anndan
olduu iin Cezmi de ranllarn o kadar
mitsizce, ama ayn zamanda o kadar da
cesurca dayandklarn seyrettike,
zerlerine gitmeye kyamaz olmutu.
Hatta yamaclardan, en byk maharet
ve cretleri dkn ezmek olan
birtakm reziller, dman mahvolduktan
sonra, nehrin kenarna gitmiler ve bela
dalgalar arasnda yuvarlanan ve
canlaryla balaryla uraan zavalllara
ate ederek vcutlarnda nian talimi
yapmaya ve elenmeyekoyulmulard.
Cezmi bu irenlii grnce ok kzd,
atn anszn zerlerine srd ve "Bu
biarelerden ne istersiniz? lmden de
miacmaszsnz? Azrail'le yara m
koyuldunuz? Kaan doramak, can
ekieni ldrmek insan haysiyetine
yakr m? Hepiniz defolun buradan!"
diye haykrarak hepsini azarlad ve
oradan kovdu.
 Cezmi'yi, Osman Paa'nn ok fazla
sevdiini, onlar da iyi bildiklerinden,
balarna gelebilecek belay bildikleri
iin hi ses karmadan geldikleri gibi
gittiler. Bu adamlar kovduktan sonra,
adrna dnmek zere olan Cezmi,
nehrin iinde, yardm dileyen, iki el ve
arkasndan da bir ba grd. Kafann
grnebilen taraf, sularn iinde
enesine kadar ykseldi, sonra aniden
yine sulara gmld ve gzden
kayboldu. Zavallnn henz hayatta
olduunu anlamt. O gn, vicdannn
derinliklerinde beliren bir tuhaf
deiiklikle, bir can kurtarmay, bir
dman ordusunu yok olmaktan daha
byk bir erdem sayd. Soyundu ve hi
dnmeden sulara atlad, biraz nce
grd bedenin tekrar su yzne
kmasn bekledi. Aradan bir iki dakika
geince, biraz nceki eller, bu defa krk
elli adm uzaktan yine grnmeye
balad. Cezmi hemen o tarafa doru
yzerek, yakalamaya altysa da,
boulmak zere olan bu zavallnn
grnd yer aknt zerinde
olduundan, yardma yetimek bir trl
nasip olamad. Adamn iki kolu,
dirseklerine kadar meydana kar
kmaz, yine batmaya balad. Cezmi,
yzerek yanna yetitiinde, adam
tamamen ortadan kaybolmutu. Cezmi
ise can pahasna da olsa kararndan
dnmek istemiyordu. Biraz bekledi,
adamn bir daha meydana kamadn
grnce, kendisi nehre dald ve aramaya
balad. Birka saniye sonra, kolunu
yakalad, adam su stne kard. kisi
birlikte sularn stne ktktan sonra,
kendisine skca sarlmasn ve sadece
eteinden tutunarak kendini takip
etmesini tledi. ayet kendisine
sarlrsa ikisinin de birlikte
boulacaklarn anlatt. Ama, zavall
adam, can korkusuyla bu szleri
duymuyordu bile... Adam, Cezmi'nin iki
kolunu kendi kollar arasna alarak
bedenine yle bir sarld ki, onun
hareket etmesine bile engel oldu. Cezmi,
bir taraftan sadece ayaklaryla yzmeye,
bir taraftan da bulat bu zor beladan
kurtulmaya alt. Ama ne mmkn?
Adam btn gcn toplam, cann
kurtarmaya alyordu. kisinin de
boulmak zere olduundan haberi bile
yoktu. Elleri birbirine kilitlenmi,
damarlarnn her biri sanki birer zincir
kesilmiti. Cezmi'nin btn abas
sonusuz kald. Bylece on on be
dakika kadar suyun stnde uratktan
sonra, ikisinin de gc tkendi ve nehrin
dibine doru inmeye baladlar. Hayatn
kurtarmaya alt adam, kendisi iin
sanki azrail olmutu. Cezmi, savata bu
kadar atelerden, kllardan
kurtulduktan sonra, kendi arzusuyla bir
iyilik yapmak isterken imdi bu gen
yata boulup gitmek, kr krne lmek
zereydi, hem de aresizce... Derin bir
umutsuzlua kaplmt. Kollarna
hkmedebilse, birka dakika nce,
nehirde boulmaktan kurtarmaya
alt adam, o an kendi elleriyle
board. Sonunda nehrin dibine
batmlard. Son bir gayretle, takatten
tamamen dm olan adam iddetle
ileri itti ve sonra da ayaklarn hzla yere
vurarak suyun stne kt. Cezmi kyya
doru yzmeye alrken, adam yine su
yzne kmaya balamt. Ama bu
k, canldan ok, bir lnn kna
benziyordu. Zavallnn artk hi gc
kalmamt. Bu hal karsnda Cezmi'nin
yine merhamet damarlar kabard,
ektii bu kadar skntnn, atlatt bu
kadar tehlikenin boa gitmesine kalbi bir
trl raz olmuyordu. Yine adamn
yardmna kotu. Fakat adam baylmt.
Belindeki kemere el att, vcuduna bir
canlnn eli deivermekle, adamn biraz
nce tkenen kuvveti yine iddetle
harekete geldi. Bu kez ncekinden daha
sk bir ekilde Cezmi'ye sarld. Birka
dakika nce atlatt tehlike, imdi daha
korkutucu ve kanlmas mmkn
olmayacak ekilde yeniden belirmiti.
Mevsim her ne kadar yaz olsa da,
etraftaki yksek dalarn karlar ve
buzlar henz erimeye balad gibi,
havalar da fazla yamurlu olduu iin,
nehirde gzle grlebilir bir hareket
vard. Bu ikinci tehlike belirdii srada,
seller, tufan gibi coup, tayordu.
Cezmi'nin durumu ncekinden daha
tehlikeli, daha bitikti. Sava alannn
gney batsndan kuzey dousuna doru
akp gitmekte olan nehrin getii yerler,
ok tehlikeli olduundan, takip ettii
ak yolu ylan gibi szlyor, aralkl
girinti ve kntlarla uzayp gidiyordu.
Bir bela seli comakta, dalar, krlar,
ilerinde bulunan bitkiler ve hayvanlarla
birlikte yerlerinden skm srklyor
gibi, bu azgn sularn zerinden binlerce
sklm aa, lm olan hayvan
leleri yuvarlanyordu.

Vcuduna sarlm olan tehlikeden

kurtulmaya are bulamayan Cezmi'ye
stne stlk sellerin srkledii
aalar ve hayvan leleri de sadan
soldan akn ediyordu.. Gen adam,
kurtulutan artk tamamen midini
kesmiti. Bir yandan adam, avna
sarlm ay gibi Cezmi'yi sarmalarken,
dier yandan da kh bir aacn dallar,
kh bir hayvan lei onu zor durumda
brakyordu. Nehrin srekli yn
deitiren iddetli akntlar kemiklerini
krarcasna bir girintiden dier kntya
arpyor, bu arpmalar sonucu
bedeninde balayan aclar da kuvvetini
tamamen yok ediyordu. Sularn
akntsyla saa sola arptka, sahildeki
kaya paralar, aa kkleri, vcudunda
yaralar ayor, bu yaralardan akan kanlar
phtlaarak, nehrin oluturduu kk
girdaplar zerinde eilerek, bklerek
korkun ekiller meydana getiriyor ve
sanki zavallnn her tarafna karaylanlar
yapm gibi oluyordu. Yaklak, krk
be dakikadan bu yana sular iinde
bulunan bedeni, yorgunluktan ve
aclardan baka, esmekte olan iddetli
rzgrn etkisiyle iyice mt. Sanki
damarlarndaki kan, yava yava
donuyor, vcudunun ss giderek
dyordu. st ste bana gelen bu
skntlar iinde Cezmi'nin artk hi gc
kalmamt, kurtarmak istedii adamn
arl ondan fazlayd, ikisi birden yine
nehrin dibine doru inmeye baladlar.
ndikleri yer daha nce battklar yerden
birka kat daha derindi. Cezmi'nin
gszlne imdi bir de aknlk
eklenmiti, ok iyi bir yzc olduu
halde, o srada kolunu kprdatmay dahi
akledemiyordu. stn bir g
kendilerini ekip cehenneme doru
gtryormu gibi, dibe doru
iniyorlard. Sonunda kat birer cisim
halinde kendilerini nehrin dibinde
buldular. O srada adama bir uyuukluk
gelmi, Cezmi'ye smsk sarlan kollar
birden gevemiti. imdi kendisine sol
eliyle sarlyordu. Cezmi, bu ekilde
kollarn serbest bulunca, birden
mitlendi, akl bana, kuvveti de yerine
geldi. Su altnda kalan bir hava
kabarc gibi hzla yukarya doru
ykseldi. Sol eli Cezmi'nin gmleinden
ayrlmayan ranl adam da kendisiyle
beraberdi. ktklar yer sahile ok
yaknd. Nehrin o blmnde hayvan
lei, aa dknts falan gibi engeller
de yoktu. Cezmi, son bir gayretle
yzmeye balad. Yolunda cann
Azrail'in penesine kaptrarak saatlerce
mcadele ettii ranl ile birlikte, birka
dakika sonra kyya vardlar. Uzun
zamandan bu yana o belal selin iinde
yuvarlanan adam, iyice kendinden
gemi, Cezmi'nin de urad zorluklar
yznden vcudunu oynatacak hali
kalmamt. Ama, yle plak ve slak
bir durumda dinlenmeye kalkmak,
lm kendine doru davet etmek
demekti. Bu yzden Cezmi, dmann
babo brakt hayvanlardan birini
yakalad ve hastay onun zerine sard.
Kendisi de atna bindi ve birlikte
arkadalarnn yanna dndler. Adam
adra gtrdkten sonra, hemen bir
doktor ard. Gereken tedaviler
yapld. Kendisi ektii aclardan ve
zellikle vcudundaki yaralardan dolay
deta hasta olduu halde, buna ramen
hizmeti gibi ranlnn etrafnda
dnyordu. Hasta ranl kendisine ok
gzel bakld iin, birka gnde
iyileti. Cezmi'nin hastal ise, yedi
sekiz saatlik gzel bir uykudan sonra
tamamen gemi ve hastas iyileinceye
kadar vcudundaki yaralar da
kapanmaya balamt.

ranl yznden Cezmi'nin bana gelen

belalarn ard arkas kesilmemiti. ranl
iyiletikten iki gn sonrayd ki, Knk
Sava'nda esir alnan ve kararghta
saylar ok az olan ranllar bir gece
kamaya teebbs etmiler ve ellerine
geirdikleri silahlarla birka askerimizi
ehit etmilerdi. Bunun zerine Osman
Paa ok fkelenmi ve o dnemin kt
adetlerine uyarak btn esirlerin idamn
emretmiti. Bir arkadann yanndan
adrna dnmekte olan Cezmi, lmden
kurtard talihsiz adamn ellerinin
balandn ve kellesini vurmak zere
yere ktrlm olduunu grd.
Cezmi, bu adam cann tehlikeye atarak
kurtarmt. Ecelin penesinden
kurtard bir adam celladn eline
teslim etmek, onun onurlu ahsiyetine
yakmazd. Hemen cellatlara yaklaarak
bu biareden ne istediklerini sordu.
Onlar da, esirlerin idam iin komutan
tarafndan emir verildiini sylediler.
Bunun zerine Cezmi: "O adam esir
deildir, benim has adammdr." diyerek
tatl dille ve biraz da zor kullanarak
adam cellatlarn elinden ekti ald.
 ranl esirden tr ektii eziyetler
sadece bununla kalsa, belki pek mhim
olmayabilirdi. Ama byle bir mertlik
rnei karsnda ona itaat etmemek,
Trk cengaverliinin anndan olmad
iin, askerler arasnda kendine
gvenenler, Cezmi'nin zayf koruma
konusundaki bu yiitliinden etkilendiler
ve sadece kendi esirlerini deil, e ve
dostlarnn esirlerini de kurtarmakta bir
beis grmeyerek adeta birbirleriyle
yara giritiler. zdemirolu, zamann
dier adamlarna gre, ok merhametli
ve adaletli bir kii olduu gibi, gayretli
ve merhametli insanlar ok sevdii ve
takdir ettii iin, bu yoldaki efaat ve
ricalar ok defa yerine getiriyor,
verdii kesin emre ramen, esirlerin
idamdan kurtulmalarna gz yumuyordu.
Fakat i zamanla rndan kmaya
balamt. Osman Paa'nn insanlk
yn yannda bir de komutanlk yn
vard. Mevkisinin onuruna ok dkn
olan bu ciddi ve mert adam, otoritesinin
krlmasna, hatta zedelenmesine dahi
katiyen dayanamazd. zellikle
gvendii insanlar emirlerine aykr
hareket ederlerse, bu davranlarn Paa
zerindeki tepkisi ok sert olurdu. te
bu nedenle, Paa'nn yakn adam olan
Cezmi'nin esir kurtarmakta gsterdii
cesaret, byk komutan son derece
fkelendirdi ve tepesini attrd. Osman
Paa ok asabi bir insan olmasna
ramen, yle olur olmaz eylere
kzmazd. Cezmi'nin bu davran
yznden, verdii emirlerin yerine
getirilmediini renince, batan
kzgnlk kesildi; yzn kara bulut
kaplad. Cezmi'yi nerede olursa olsun,
hemen kendisine getirmeleri iin birka
adam gnderdi. Paa ok fkeliydi ama
belli etmiyordu. Kzgnlk dolu bir
suskunluk iinde hareket ediyordu.
Yannda bulunan dier komutanlar ve
yksek rtbeli subaylar, gz ucu ile dahi
olsa Paa'nn yzne bakmaya cret
edemiyorlard. Osman Paa da hali
hazrda bir beylerbeyiydi, orada hazr
bulunan paalarn ou da yaknydlar.
Ama, igal ettii makam, tm rtbelerin
stnde olduu gibi, zdemirolu'nun
lke apnda bir an ve kendine ait ayr
bir otoritesi vard. Bizim Cezmi,
Paa'nn yanna arldn ve zellikle
kendisini gtren adamlarn cellatlkta
kullanlan kiiler olduunu renince,
bana gelecek tehlikeyi abucak anlad.
Bununla beraber, Paa'ya olan gveni
yine da tamamen kaybolmad. Zaten
byle bir gven olmasa da, kendisi asla
korkmazd. Zerre kadar
heyecanlanmadan ve telaa kaplmadan
komutann huzuruna vard. zdemirolu,
Cezmi'yi grnce fkesi bir kat daha
artt. Aznn kpkleri darya
pskrr gibi, iddetli ve yldrm patlar
gibi gmbrtl bir sesle "Sen casus
musun da verilen emirlere kar
geliyorsun, milletin ordusunu ayrla
sokuyorsun ha..!" diye kkredi.
 Huzurda hazr bulunanlar, durumun
nemini anlayamayarak Paa'nn
azndan "kaldrn", "ldrn" tarznda
bir emir kaca hissine kaplarak fena
halde korktular. Buna frsat vermemek
ve Cezmi'nin affedilmesi iin, arka
arkaya ricaya ve efaate baladlar.
Paa'nn huyunu suyunu hepsi ok iyi
bildiklerinden, yakar dolu bir sz
syledike arkasndan, Paa'y
yumuatmak iin Cezmi'nin hizmetlerini
sayp duruyorlard. Yalvarmalar tesirini
gstermi, Paa biraz sakinlemiti: "Bu
seferlik cann size baladm, esirlerin
idam iini de kendisine verdim, gitsin,
grevini yapsn!" emrini verdi.

Cezmi, hayat pahasna da olsa,

kimseye boyun eecek bir adam deildi.
Oradaki herkesin susmasndan
faydalanarak, konumaya balad. nce
air Nev'i Zade'nin:

"Temkinli davranmaktan asla

ekinme!

Cezann yerine getirilmesi iin emir

vermede acele etme!

Bir anda birok insann kan

dklebilir;

Fakat bir ly diriltmek

imknszdr." anlamna gelen;

"Teenniden etme sakn itinap

 Umur-u siyasette klma itap

Ki bir demde berhda vardr mecal

Veli mrdeyi zinde etmek muhal"

beyitlerini okudu. Hemen arkasndan

da adam sudan nasl kurtardn
etkileyici ve airane bir eda ile ayrntl
bir ekilde anlatt.

"lm gze alp da bir can

kurtardm iin beni idam etmek,
insanla ve mertlie yakrsa, ona da
razym, ancak esir ldrmek elimden
gelmez. Ben askerim, cellat deilim."
diyerek szn bitirdi.

zdemirolu Osman Paa, olayn

ayrntlarn dinledike yumuuyor,
yreindeki temiz duygular, fke ve
iddetini gittike baztryordu. Fakat,
zaaf gstermemek iin tavrn hi
yumuatmad:

"Bir adi dman askerini kurtarmak

iin hayatn bu kadar byk tehlikelere
atmann ne anlam vard? Onlarn bize
yaptklarn bilmiyor musun?" diyerek
Cezmi'yi azarlamaya kalkt.

Cezmi ise, olayn o ynn hi hesaba

katmad iin, hemen cevap veremedi.
O srada bulup verebildii cevap:

"Kurtardm adam, ii deildir,

Snni'dir. Kendi ad Pertev, ama
babasnn ad mer, kz kardeinin ad
da Aye'dir. Arkasnda irvan atks
grdm iin yardmna komutum."
szleri oldu.

Cezmi'nin syledikleri hakikate

uygundu, ama bir iki yeri gerei
yanstmyordu. Geri adamn babasnn
ad mer, kz kardeinin ad Aye'ydi ve
her ikisi de Snni idiler. Ancak Pertev,
ranl ii bir cariyeden dnyaya gelmi
ve byd zaman annesinin mezhebini
semiti. Bu gerei geri Cezmi de
bilmiyordu. Konumasnn Pertev'le
ilgili ksm, onun zerinde irvan
elbisesi grmek meselesinden ibaretti.
Yukardaki aklamadan da anlalaca
gibi, Cezmi nehre atlad zaman adamn
kollaryla bann bir ksmndan baka
bir yerini grememi ve tabi ki cinsini
milliyetini de fark edememiti.
zdemirolu Osman Paa, bu aklama
zerine Pertev'in idamndan vazgeti.
Cezmi'nin fedakrl paalarn ne kadar
takdirini kazandysa, bu fedakrln
sonucu olan baars da o derece gpta
etmelerine sebep oldu. lerinden Halep
Beylerbeyi Mehmet Paa, sevaba ortak
olma niyetiyle sze balad:

"Paam br esirlerin arasnda da

Snnilerin olma ihtimali vardr. Keza,
Snni olmayanlarn hepsinin isyana
katldklar da kesinlemi deildir.
Affetmek zaferin zekt olduuna gre,
onlar da affedilse daha uygun dmez
mi?" dedi.
 Paa: "Cezmi zaten bu iteki tutumu ve
burada anlattklaryla, emrimizin yerine
getirilmesine engel oldu. Bundan sonra
kimse idam edilmesin!" cevabn verdi.

Cezmi'nin balatt ve Mehmet

Paa'nn da tamamlad insanca araclk
sayesinde, iki bin kadar zavall ranl
lmden kurtulmu oldu. Bata Osman
Paa olmak zere kahraman
askerlerimizin gayretiyle kazanlan
ldr Sava, Grcistan'n igaline
balang olduu gibi, Knk Sava da
btn irvan topraklarnn da Trk
topraklarna katlmasna vesile olmutu.
Bu byk baar zerine zdemirolu'na
vezirlik makam verildi. Ve irvan
Askeri Valilii'ne ve Komutanl'na
tayin edildi. Ordu Komutan Lala
Mustafa Paa, Erzurum'a dnd. Osman
Paa da, emrinde kalan on bin civarnda
askerle, irvan kalelerini tamir etti.
Nfus ve arazi saymlarn yaptrd, o
blgelerin gvenliini ve emniyetini
saladktan sonra ran'a geerek
Karada ve Morgan taraflarn da emri
altna ald; amahi'yi eyalet merkezi
yaparak oraya yerleti. zdemirolu
ordusu ile beraber amahi'ye gidince,
komutanlar ve dier yksek rtbeli
askerler, birer eve misafir edilmilerdi.
Bu arada Pertev de, hayatn kurtaran
Cezmi'yi kendi evinde aarlad. Pertev,
soluk sar benizli, ini mavi gzl, az
iek bozuu, burnunun ucu aaya,
aznn iki taraf yukarya doru
meylederek ok ve yay ekli alm,
boynunun ksal ve kemiklerinin de
ar kalnl, vcudunda ekil
brakmam ar irkin bir adamd. Ama
babas Mirza mer Efendi, ela gzl,
krmz yanakl, beyaz sakall, vcudu
orantl, kalbinin safl yzne vurmu
nur yzl, iyi bir adamd. Kz kardei
Aye ise, Allah'n elinde sanki gzellik
melei olarak yaplm, mavi gzl,
zerine yaldz serpilmi gibi parlak,
ufack, vcudunun her taraf birbirine
gayet uyumlu, melek gibi bir kzd.
Ancak daha on iki yanda ve narin bir
yapya sahip olduundan, gzellii bir
bakta bile gze batacak kadar
gelimiti.
 Fakir ve garip bir adam olan Mirza
mer'in yemeini kars piirir, evin geri
kalan ilerini de ilerini de olu ile kz
yaparlard. Bu ekilde kz, her akam
Cezmi'nin yannda bulunur, Cezmi ise,
bir o kadar neeli ve akac bir insan
olduundan, ocua oka aka yapard.
Aye'nin zeks da, gzellii gibi
parlakt. Cezmi'nin akalarna masumca,
ama zeki bir ekilde cevap vererek evin
neesini arttrd. Be on gn iinde
Cezmi ile Aye sk fk dost olmulard.
Cezmi, Mirza mer iin, Allah'n zel
bir hediyesi idi. Pertev'in hayatn
kurtarmt ve misafir olarak bulunduu
bu evde, zenginliin gcle aslnda
Cezmi ev sahiplii yapyordu. Kendisi
iin hayatn iki defa tehlikeye atm, onu
cellatlarn elinden kurtarm, sonra da
pek ok iyiliklerde bulunmu olan
Cezmi'ye kar Pertev de saygda kusur
etmiyordu. Cezmi, ev halk iinde en
fazla Aye'ye yaknlk duyuyordu. Bu
durum Mirza mer'in gznde,
Cezmi'nin Pertev'i kurtarmasndan daha
nemli bir nimet hkmndeydi. nk
karakterindeki asillik nedeniyle ihtiyar
adam, Pertev'den pek fazla holanmaz,
ama Aye'yi lgnlar gibi severdi. Mirza
mer, Cezmi'nin ocua ilgi ve yaknlk
gsterdiini grdke, sevinten ii
iine smyordu. Aye, o yaa gelinceye
dein sadece din dersleri okumu,
zeksyla, grd her yazy okumaya
balamt. Cezmi, Komutanlk
Dairesi'ne gidip gelmekten baka ii
olmamas nedeniyle, bu ocuun
eitimini verme iini elence olaraktan
zerine almt. Yal ranl, bunlar
grdke sevincinden uacak gibi olur
ve onlarn sohbetlerine katlr, araya
"nallah abucak bysn de size
vereyim!" gibi akalarla girerdi.

Bu ekilde amahi'ye yerlemi olan

Osman Paa, o blgeyi Trk bayra
altnda tutmaya kesin bir ekilde karar
vermiti. Hatta Sokullu'nun, o zamanlar
Bahr-i irvan denilen, Hazar Denizi'yle
Karadeniz'i bir kanalla birletirme
fikrine paralel olarak, Hazar Denizi'nde
bir donanma kurma iine dahi girmiti.
Ancak zdemirolu'nun bu gayret ve
teebbs bile, o blgelerin eski hkimi
olan Eri Han irvan'n umudunu
kesmedi. Tebriz Emiri Emir Han ve
Gence Emiri mam Kuli Han'la da
birleerek ve etrafna be binden fazla
asker toplayarak, Trk ordusu Erzurum'a
dndkten sonra, Eri nehrinin tesinde
saldrya balad. Emir Han ile mam
Kuli Han, nce on be bin kiilik bir
tmenle Eri Kalesi zerine yrdler.
Kale Komutan Beylerbeyi Kayta Paa,
yanndaki bin kadar askerle, kendilerinin
on be kat olan bu ran tmenine kar
savamaktan ekinmedi. O da, Dervi
Paa kadar fedakr ve gz kara bir
askerdi. Fakat binicilikte Dervi Paa
gibi maharetli olmad gibi, askerleri
de ocaklara yeni girmi acemi erlerden
oluuyordu. Bu savata ranllar, Paa'y
ve askerlerinin ounu ehit ettiler.
Kalenin de baz ksmlarn
yamaladktan sonra Eri Han
kuvvetlerine katldlar. Daha sonra da
yirmi be bin kiilik ran ordusu, 1750
ylnn ramazan aynda ve ayn
dokuzuncu gnnde amahi'ye gelerek
Osman Paa'ya meydan okumaya
balad. Paa'nn yannda bulunan
askerlerin tamam on bin kiiydi. Ama
bu tmen, Trk askerlerinin en
deneyimli, en sekin kahramanlarndan
oluuyordu. Gerek kendilerine
gvenleri, gerekse komutanlarna
gvenleri son derece fazlayd. Bu
nedenle Paa, dmanla meydan
savana girimekten ekinmedi. ki gn
boyunca sabahtan akama kadar sava
devam etti. Akam olunca, davul
alnarak sava durduruluyor, iki tarafn
askeri birbirinden ayrlyor, ertesi gn
sabah olunca yine btn hzyla
balyordu.

Dier savalar gibi bu sava da devam

ediyordu. Ama bu kez taaruza geme
sras ranllarda, savunma sras ise
Trklerdeydi. Osman Paa yine her
zamanki gibi, kumandanlktaki ustal
ile dmann ounu tesisiz hale
getiriyor, askerlerimiz de gsterdikleri
kahramanca gayretlerle an ve hret
kazanyorlard. Cezmi ise, bugnk
generallerin emir subaylna benzer bir
ekilde, habercilik hizmeti yapyor,
komutanlk emirlerini daha aa
rtbedeki ilgili subaylara ulatryor ve
gerektiinde toplayabildii kk
birliklerle dmana saldryordu. inde
bulunulan ramazan aynn on birinci,
savan da nc gnnde ranllar "Ya
zafer, ya lm" tarznda yaptklar
saldrlarn o kadar arttrdlar ve
iddetlendirdiler ki, askerlerimizi birka
yerde mevzilerinden skp atmay
baardlar. Ama aldklar yerleri,
zdemirolu'nun gerekten kurmayca
planlar sayesinde, ellerinde tutamadlar.
Askerlerimiz, kayalara arpan iddetli
dalgalar gibi, dmanla arptka geri
ekiliyor, ancak her ekiliten sonra yeni
batan toparlanarak eski mevzilerini
alyorlard. Cezmi, iki gn boyunca ok
yorulmu olan atn nc gn adrnn
nnde brakt ve ldr Sava'nda
dmandan ald "ahbeendi"ye
binerek o da savaa katld.
arpmalarn iddetlenii srada
zerine saldran iki ranly ldrdkten
sonra, birini de nne katm
kovalyordu. nk bu herif, kendisini
mzrakla sol omzundan yaralam, Cezmi
de intikam almay iyice kafasna
koymutu. Ama ne yazk ki, ahbeendi,
dmana yetiecek kadar hzl deildi.
Kendisi ranllarn ok menziline kadar
yaklat gibi, dman da kendi
birliine ulamt. Cezmi, son derece
fkelenmi ve hemen attan aa
atlayarak bard ve "Sen de sahiplerin
gibi alakmsn, cehennemin dibine
git!" diyerek hayvan bir kurunla yere
serdi. Kendi de yryerek birliine gitti.
Bu durumu gren ran svarileri,
Cezmi'yi esir almak sevdasna
kapldlar, arka arkaya bei birden
onun zerine saldrdlar. Cezmi, arkasn
bir aaca dayam, klcyla
arpyordu. Hatta yanna en ok
yaklaan ranlnn bir vuruta kolunu
yaralam, ikinci vuruta atn, nc
vuruta da adamn kafasn koparmt.
Cezmi'nin aslanca savunmasn izleyen
silah arkadalar ve bilhassa Paa'nn
karargh askerleri, yardm etmek iin
kendisine doru at srdler. ki
dakika iinde aacn yanna yetierek,
Cezmi'yi ata bindirdiler. Onlarn bu
mcadelesi, ranllar da harekete
geirmiti. Karlkl olarak dman
birliklerin birbirinin yardmna
gitmesiyle iki tarafn askerleri tamamen
birbirine kart. Yedekler de silah
arkadalarndan geri kalmamak iin
harekete getiler. Top ve tfek sesleri iki
taraftan da kesilmiti. ki tarafn
askerleri arasnda mzrak mzraa, kl
klca, haner hanere, hatta boaz
boaza mthi bir mcadele balad.

Askeri sylemle ran ordusunun

gayesi, bizim ordunun geri ekilme
yolunu kesmekti, yani orduya arkadan
saldrmakt. Ama Osman Paa, arkasn
yle bir tepeye dayamt ki,
silahlarmzn ateinden kurtulup arkay
evirmek, on be yirmi bin kiilik bir
birlii gzden karmaya balyd. Harp
baladndan bu yana drt saat
oluyordu. Bizim tarafta henz bir
yenilme emaresi yoktu, ama dman
birlikleri epey kalabalk olduu iin
zafer kazanmak da baya zordu.
Komutann umutlar yine akam olup da
iki tarafn birbirinden ayrlmasna ve
ertesi gn iin tekrardan ve daha etkili
bir planla hareket etmeye balanmt.
zdemirolu'nun srtn dayad tepenin
arkasndan birden ve uzaktan at sesleri
ve silah akrtlar duyulmaya baland.
Komutan ne olduunu renmek iin
oraya hemen Cezmi'nin komutasnda
kk bir svari birlii gnderdi.
Cezmi, tepeye knca grd ki, ok
sayda bir askeri birlik yirmi dakikalk
bir mesafeye kadar gelmi, dinleniyordu.
Gelen askerler, Krm Han' Mehmet
Giray'n, Adil Giray komutasnda
gnderdii krk bin kiilik Tatar
ordusunun nc birlikleriydi. Adil
Giray'n kardei mehur Gazi Giray ve
dier kardei Saadet Giray ve Han'n
olu Mbarek Giray da bu orduda yer
alyorlard. Zaten Saadet Giray'n daha
sonra Eri Meydan Sava'nda da ok
byk hizmetleri grlmt. Cezmi,
gelen ordunun durumundan ve askerin
hal ve tavrlarndan, gelenlerin Krm
Tatarlar olduunu anlaynca, Allah'n en
lzumlu zamanda, Bbirden gnderdii bu
yardm mjde vermek iin
yanndakilerden birka kiiyi durumdan
haberdar etmek iin acilen Osman
Paa'ya gnderdi. Kendisi de birka kii
ile beraber gelmekte olan ordu tarafna
doru at srd. Cezmi ve arkadalar
Tatar ordusunun yanna vardklar
zaman, elbiselerinden kendisinin ve
arkadalarnn Trk olduunu anladlar
ve byk sayg gstererek Adil Giray'n
huzuruna kardlar. adra girdikleri
zaman, etek pmek gibi saygya falan
bakmadan konumaya balad:

"uradaki tepenin hemen arkasnda

Trk askeri kanlar iinde yzerken
neden burada dinleniyorsunuz
ehzadem!?" On bin kiiyiz; etrafmz
yirmi be bin ranl evirdi."

Adil Giray: "Lakin hi top tfek sesi

gelmiyor. Siz Trkler byle mi
savarsnz?" diye sordu.

Cezmi: "Paam, gndr mcadele

ediyoruz. ki saat nce artk boaz
boaza geldik. Topa ve tfee frsat
kalmad." cevabn verdi.

Adil Giray bunun zerine, yanndaki

kuvvetlerle hemen yardma kotu. On
be dakika iinde de Tatarlar ortal
toza dumana katacak ekilde sava
meydanna girdiler ve ayaklarnn tozu
ile silaha sarldlar. Adil Giray,
askerlerinin geri kalan blmn de, atl
habercilerle emir gndererek hemen
sava alanna getirtmiti. Birbiri ardna
onlar da yardma geldi. Tatarlarn
yetimesiyle Trk ordusu hem sayca,
hem de manen daha da gl bir hal
almt. Aradan bir saat geer gemez,
karlarndaki ran ordusu tamamen
dalmt. ran ordusu, bu savatan
sonra on bin civarnda l ve yaklak o
kadar da esir verdikleri gibi
balarndaki komutanlarn ou da ya
ldrlm ya da esir edilmiti. Ayrca
dman ordusunda ne kadar silah ve
eya varsa tamamna el konuldu. Allah'n
yardm ile kazanlan bu zaferden sonra,
Adil Giray, bozguna urayan dman
takip etmeye balad. O blgeyi ve
araziyi ok iyi bilen Cezmi'yi de yanna
almt. Eri nehrini geip, kltan
geirilen ranllardan kalan hazine,
harem vb. gibi kymetli eylerin o
civarda bir yerde bulunduu haberini
aldlar. Bir hcumla on bin kadar
ranly ldrerek hanlarn kadnlarn
ve cariyelerini esir aldlar. Eri Han'n
hazinesini ve ran ordusunun iki bin deve
yk arlndaki mallarn da ele
geirdiler. Bu byk savata gsterdii
azim ve komutana haber getirip gtrme
iinden sonra, Adil Giray'n arsna da
uyarak baardan baarya koan
Cezmi'ye, Osman Paa'nn gsterdii
itibarn bir kat daha artmt. Maana
birden yz ake zam yapld. Ayrca
bir elenk, bir de daha nceden de
kazand gibi, hilat ile dllendirildi.
ldrd ahbeendi atnn yerine de
Eri Han'dan ganimet olarak alnan
atlardan, ok uysal, gm burunlu,
demirkr bir necdi cinsinden at ile
dllendirildi. Bu savata gsterdii
gayret ve kahramanlkla Adil Giray'n da
iltifatn ve srdaln kazanan Cezmi
iin bunlar, o zamana kadar kazand
her eyden ok onurlu ve daha
nemliydi. Kitabn banda da biraz
bahsettiimiz gibi, devaml hznl,
srekli sevdal hayallere dalm gibi
dnceli bir yapya sahip olan Adil
Giray ile dncesi duygularndan her
zaman stn ve karakteri gerei
dnyadaki olaylara srekli komik
tarafndan bakmaya alkn olan
Cezmi'nin karakteri arasnda, ilk bakta
belki bir ayrlk ve ztlk olabilirdi. Ama
ikisinin de yksek karakterlerinden olan
kltr dknl ve aalklardan
nefret duygusu seslerin uyumazlndan
oluan bir senfoninin ahengi gibi
dostluklarna baka bir gzellik, baka
bir ruh katyordu. Cezmi, Adil Giray'n
duruunda kinatn yksek hznne dalp
giderken, hznl bir gnbatm
seyrediyormuasna vicdannda
birtakm duygusallklar meydana gelirdi.
Adil Giray da, Cezmi'yi konuturur,
konuturur ve onun insana i huzuru
veren szlerini dinlerken, akyan bir
blbl sesi dinliyormu gibi derin bir
haz duyard. Krm Han Adil Giray
amahi'ye geldikten sonra, Cezmi iin
Osman Paa tarafndan verilen emirleri
yerine getirmek ve Aye'ye ders
okutmaktan ibaret olan uralarna bir
de Adil Giray'a arkadalk etmek
eklenmiti. Fakat bunlarn de Cezmi
iin hizmet deil, ayr birer gzellikti.
nk bunlarn her biri dncesine,
tabiatna, isteklerine herfiyen uygun
olduundan, hepsini de severek
yapyordu.

Trk askeri bir yl iinde ran'n

byk ordusunu ezerek Grcistan ve
irvan gibi, her biri ayr bir devlet
saylabilecek, iki byk blgeyi
fethettikten sonra, mparatorluun
snrlarn Karaba ve Mugan'a kadar
geniletmesi, ran devlet adamlarn
skntya soktu. Yavuz'un ve Kanuni'nin
lmleriyle Osmanl devletinin gc her
ne kadar azalm olsa da, yine az bir
gayretle ran' ezmeye yettiini ve
Trklerle uramann, sava balarken
zannedildii kadar snr komutanlaryla
yaplabilecek kadar kk ilerden
ibaret olmadn ok kolay bir ekilde
anladlar. Bunun zerine verdikleri karar
gereince, o zamanlar ah'n veziri olan
Mirza Sleyman ki, hem kl hem de
kalem sahibi bir askerdi, byk
hazrlklarla irvan blgesine yrd.
Ordusunda disiplini kuvvetlendirmek ve
Trkleri gya korkutmak iin hanedana
mensup Hamza Mirza'y da yanna
almt. Hamza Mirza'nn annesi
ehriyar Hanm da, grnte olundan
ayrlmak istemiyor gibi davranyordu
ama aslnda bakenti olduu gibi orduyu
da kendi idaresi altna alma
dncesiyle, askere katld. ehriyar'n
bu hareketine, samimiyetle ve en fazla
taraftar olan Perihan'd. nk ehriyar
geri kendisi kadar akll bir kadn
olmasa da, kendinden ok daha
deneyimli olduu iin, Perihan'la daima
rekabet edebilecek durumdayd. Bu
nedenle, ne olursa olsun, ehriyar'n
bakentten uzaklamas, Perihan iin ok
faydal ve bir o kadar da lzumluydu.
Muhammed Hudbende ise, ehriyar'n
elinde sanki bir esir gibiydi. Bu kadn,
yannda bulunmasn da, hangi cehenneme
giderse gitsin, diye dnrd. Genel
ordu komutan Lala Mustafa Paa,
Erzurum'daki klk kararghndan hl
kmamt ki, Mirza Sleyman, krk bin
kiilik byk bir ran ordusu ile irvan
blgesine giderek, amahi'yi kuatt. O
sralarda Tatar askeri, at ayrlatmak
iin Mahmutbd denilen yere kmt.
Osman Paa, bu krk bin kiilik dman
ordusuna kar, yannda kalan on bin
kadar askerle ister istemez savunmada
kalarak kale arkasnda savamak
zorundayd. Bununla birlikte, zorunluluk
halinde yapaca bir meydan savanda
dmann bu ordusunu da, daha nceki
ordu gibi yenmeyi dnyordu. Bu
dncesini gerekletirmesi, emri
altndaki birliklerin saysn Tatar
askerleriyle oaltmasna balyd.
amahi'ye gitmesi iin Adil Giray'a
yazd mektubu bir avua teslim
ederek gnderdi. Ne yazk ki, bu avu
giderken yolunu kaybetmi, dmana esir
dm ve mektup da bylece dman
komutannn eline gemiti. Mirza
Sleyman, eline geirdii bu mektuptan
Osman Paa'nn plann renince,
Tatarlarn baka bir yoldan haber
almalarn ve yardma gelebileceklerini
dnd. Bu durumda, ran ordusu iki
dman arasnda kalabilirdi. Kendisi
epey telaland. amahi'ye yetimesinin
nc gn kuatmay kaldrmakla
beraber, Osman Paa'y da tuzaa
drmek iin hareketini ran'a doru
geri ekilme eklinde gsterdi. Bu
hilesiyle amahi'den ayrlnca, atnn
ordusunu Mahmutbd'taki Tatar
askerinin zerine srd. Eri Han
savandan sonra, Tatar ordusunun byk
ksm, Saadet Giray ve Mbarek Giray
ile Krm'a dnm, Adil Giray ile Gazi
Giray da sadece on be bin kadar
askerle zdemirolu Paa'nn yannda
kalmlard.

Askerlerin ou, ehzadeler at

otlatmaya gittikleri zaman, gelenek
olduu zere, yama yapmak iin
ortala dalmlard. Osman Paa da
Mirza Sleyman'n plann
anlayamadndan, ehzadelere ikaz
yollu bir haber, ya da yardm iin asker
gndermeye lzum duymamt. Bu
hatalarn sonucu olarak Mirza
Sleyman'n ordusu Mahmutbd'ta
anlarda bile cesaret ve kahramanl
elden brakmamak, namus ve erefi iin
gerekirse lme atlmaktan
ekinmemekti. Komutasndaki askerler
de, kahramanlkta Adil Giray'
kendilerine rnek alrlard.
Karlarndaki koca ran ordusu, onlar
yldramad. Bu koca ordu ile savaa
tutumaktan ekinmediler. O kadar az
sayda bir gle kendilerinin en az on
kat olan dmana kar gn boyunca
kahramanca savatlar. ranllar,
durmadan hcuma geiyor ve yarm
saatte bir, ksa aralklarla, gkyznden
iddetli ve souk bir bela yamuru
dklyordu. Tatar birlii
komutanlaryla birlikte aslanlar gibi bir
gayretle ve Allah'n byk mkfatla
dllendirecei bir sabrla, savan
birinci ve ikinci gnleri arkadalarnn
yarsndan ou ehit dt.
Dmanlarndan da kendi verdikleri
kayplarn birka kat kadar adam
ldrdler, nc gn ikindi vaktine
kadar savaarak bir iki bin ranly daha
ldrdler. Ama, kendi kuvvetleri de bin
kiiye kadar inmi, onlarn da alktan,
souktan ve yorgunluktan ellerinde silah
tutabilecek kadar bile olsa gleri
kalmamt. Yamur yznden oluan
amur ise, yle bir hale gelmiti ki,
dmana kar kim at srmek istese bir
iki adm gider gitmez at diz kapaklarna
kadar amura batyor ve bir yerekimine
kaplm gibi bulunduu yerde
saplanyordu. Kim yaya olarak gitmeye
kalksa yrmeye balar balamaz
gbeine kadar amura gmlyor,
idama cezasna arptrlm bir mahkum
gibi dman mermilerine hedef
oluyordu...
 Kahraman Adil Giray, o zor durumda
ve o belal anlarda dahi, katiyen
gevemedi. Altndaki atlardan birka
ld ve birka da atlad halde,
oklar, kllar ve mzraklar arasnda
dolaarak askerinin her birinin imdadna
kouyor, onlarn sava isteklerini
kamlyor, tatl szler ve hareketlerle,
yaral askerlerinin gnllerini alyordu.
Bu kadar arpma arasnda Mirza
Sleyman, Tatarlarn kahramanca
savatklarn grdke zaferden
umudunu kesecek bir duruma gelmiti.
Askerlie kar baya bir yetenei olan
ve tek kusuru deneyimsizlik olan Hamza
Mirza, tam o esnada on be bin kiilik
bir ran birliini kendi kumandasna ald
ve Tatarlarn sol yanna komuta etmekte
olan, demir yrekli aslanlar gibi
saldrlaryla adeta Adil Giray'la
rekabet halinde bulunan Gazi Giray'n
zerine hcum etti. Gazi Giray ve
yanndaki yz adam kendilerinin en
az yirmi kat byklnde bir dman
kuvvetin gelmesiyle yarm saat iinde
neredeyse tamamen mahvolmu, Gazi
Giray'n etrafn dman askeri sarmt.
Adil Giray, bu vaziyeti haber alnca
elindeki kuvvetlerini hemen yanna
toplayarak, kalbinden vurulmu aslan
gibi kardeinin yardmna kotu. Adil
Giray'n bu hareketi, ordunun sava
dzenini tmden deitirmi, cephenin
sol taraf art durumuna gelmiti.
Hamza bu frsat karmad; ortaya kan
kargaadan istifade ederek askerinin sa
tarafn harekete geirdi. Bu ekilde
Tatarlarn hem geri ekilme yollarn
kesmi, hem de sol cephelerini kuatm
oluyordu. Gazi Giray, bulunduu bela
emberi iinde bile, ait olduu
hanedann kendisiyle gerekten
vnebilecei derecede merte
savayordu. Yannda canl sadece be
on tane kahraman kalmt. Onlar da
kahramanlkta Gazi Giray'
aratmyorlard.

Bir ordunun cesareti ne kadar fazla

olursa olsun, sayca kendisinden baya
fazla bir dman sz konusu ise
direnmek zorlar, hatta bu imkansz bir
hale gelir. Hamza Mirza'nn gnderdii
askerler, yaralanmaya, lmeye aldr
etmeden saldrya geiyorlar, Gazi
Giray'a her daim biraz daha
yaklayorlard. Sonunda yanna kadar
sokuldular, altndaki at vurarak
kendisini de yere drdkten sonra,
vcuduna, kollarna ve ayaklarna er
beer tler. Adil Giray'n, kardeini
kurtarmak iin yapt mcadele, bu
ekilde kendisini de ayn tehlikeye
dmekten kurtaramad. Kardeinin
ranllara esir dtn haber alan Adil
Giray'n fkesine biraz da umutsuzluk
kart. "En azndan geri kalan
askerlerimi lmden ve esaretten
kurtaraym." diye dnd. Bunun iin
yapmas gerekenlere bakt anda,
yanndaki be alt yz kadar cengverin
drt taraftan dman askerleriyle
sarlm olduunu grd. Batan aa
yldrm gibi, kanl amurlar iinde
yuvarlanarak, gzne kestirdii,
yarlmas mmkn olabilecek bir
dman safna dald. ranl komutan
Hamza Mirza da, dmannn gayesini
hemen hissetmi ve yedekte tuttuu
birka birliini, onun hcum ettii
birliin yardmna hzla gndermi,
kendi de yanndaki glerle Tatarlarn
arkasna ve yan cephelerine saldrmaya
balamt.

Adil Giray, bu zor anlarda derin bir

sknt ve endie iinde, bu kadar silah
arkadann lmn grdkten sonra
saldrya geip ranllara yaklat
srada, Hamza Mirza'nn gnderdii
yardm birliini de karsnda buldu.
Adil Giray, bu giriiminde baarl
olamaynca, tad yiitlik bayrann
altnda, henz sa kalan bir avu
kahramanla dmann ya arkasna, ya da
iki yanndan birine doru hcuma
gemek istedi. Her tarafn kalabalk
dman askerleri sarmt. Kendi
askerini evreleyen dman emberi ise
gittike daralmaktayd... Derin bir
umutsuzluk iinde, aresiz bir ekilde
nce saldrya devam etti. Btn
mermilerini ve oklarn bitirdikten ve
yayn da bir dmann kafasnda,
kafasyla birlikte paraladktan sonra,
yaln klla saflarn arasnda
arpmaya balad. Dman
birliklerinin en nemli askeri kuvveti
olan bu mfreze, Adil Giray'la
askerlerinin arasna girmiti, balarn
kaybeden, emir ve komutadan yoksun
kalan Tatar askerleri ne yapacaklarn
armlard. evrelerini sk skya
saran dman kuvveti, kendilerinden en
az yz kat daha fazlayd. Ya ehit ya da
esir deceklerdi, buna ramen
direnmeye devam ettiler. yi kalpli Adil
Giray, askerlerinden ayr dm, insan
st bir gayretle, o kadar dmana tek
bana kar koymaya almt. Hibir
yardm alamayan Adil Giray', bir ok
veya mermi ile ehit etmek dman iin
olduka kolayd. Ama, kendisini sa
olarak yakalamak zere komutanlarndan
emir almlard. Bu yzden muhafzlar
kendisine ate etmiyorlard. Gazi Giray
gibi, onun da atn vurmaya
alyorlard. Bir sre daha uratktan
sonra sonunda atn ldrdler. Adil
Giray, hemen yere atlad, ama atlar
atlamaz da amura saplanarak hibir
tarafa bir adm bile atamad. Kendisine
saldranlara edenlere yle aresiz bir
durumdayken, az testere gibi olmu bir
klla hamle yapmaktan geri kalmad. O
esiz kahramann yarm vcudu bile
sanki mkemmel bir ordu gibiydi. En
sonunda ranllar, arkasndan topuzla
vurarak kendisini yz st yere
drdler. Etrafndaki dmanlar
stne ullanarak smsk yakaladlar,
bir ipek kuakla ellerini arkasndan
baladlar. Kahraman Adil Giray'
yerden kaldrdklar srada yzne
bulaan kan ve amur lekeleriyle sanki
ay tutulmasna uram gnee
benziyordu.

Maalesef, iki byk komutana esaret

zinciri taklmt. Doutan kahraman
olan Hamza Mirza, kahramanla da
kt. ki deerli esirini kendisinin zel
adrnda misafir etti. Gece gndz
yanlarndan ayrlmyor, kendilerine
baya hrmet gsteriyordu. Adil
Giray'la kardei, esir dtkten henz on
gn kadar gemiti. Her ranl gibi, iir
ve sanata ok dkn olan Hamza Mirza,
bir gn yine esirlerini ziyarete gelmiti.
O gne kadar yapt ziyaretlerde hep
havadan sudan konumulard. Bu
ziyaretinde misafirlerini her zamanki
gibi vdkten sonra, bir ba kurarak:

"Kadere kar gelinmemeli, baksanza

cihangir dedeleriniz birka yz yl nce
dnyaya hkmederken, imdi onlarn
torunlar, o zamanlar ad bile olmayan
Osmanllar'n boyunduruu altndalar.
Ama, eref yine sizindir ki, Cengiz'in
torunlarsnz..." diyecek oldu. Adil
Giray, fikir ve inanlarna tamamen
aykr olan bu szler zerine:

"Geri kaderin cilvesi, sylediiniz

gibi aksetmitir. Ama, imdiye kadar
kaderin bizlere gsterdii gler yz,
sadece bu defa bana ve kardeime
iyilikte biraz cimri davrand. Esir olduk,
ehit olamadk... Bununla beraber,
esirliimizle de sevinebiliriz, nk bu
harbe devletimizin hizmeti iin ktk.
Hem bizim iin soyumuzla vnmenin
anlam da yok. Allah'a krler olsun ki,
onun adaleti, biz torunlarn atalarmzn
yaptklarna miras etmemi, aksi halde
bize Cengiz Han'dan gelecek miras
hissesinin ou, onlarn u dnyada
dktkleri kanlarn gnah olurdu.
Osmanllar ise, dinimizin dmanlaryla
savamaktadr. slam'a yaptklar
hizmete hediye olarak, halifelik de
onlara nail olmutur. Ynettikleri bu
slam topraklarnda adlarna hutbe
okunuyor. Byk bir erefle derim ki,
bizim iin en byk eref, Osmanl
devletine hizmet etmektir." yantn
verdi.
 Savata esir ald bir kiiye,
konumakta bu kadar kt bir ekilde
yenilen ranl komutan Hamza Mirza,
ok fazla zld. Ama, makamn ve
ann dnerek zntsn hi belli
etmedi. Yine bir baka bir konudan
bahsedersek konuyu deitirdi.

Osman Paa'ya yardm iin gelen Tatar

askerinin krk bin kiiden fazla olduunu
Mirza Sleyman da biliyordu. Fakat, bu
kuvvetin nemli bir ksmnn yine
Krm'a dndnden haberi yoktu. Drt
bin Tatar' yok edene kadar ran
ordusunun da yardan fazlas lmt.
Osman Paa'nn ordusu ile geri kalan
Tatar kuvvetlerini kafasnda krk bin
kiiden fazla olarak tahmin ediyor ve
planlarn ona gre yapyordu. Bu
duruma gre, oralarda daha fazla
kalmak, ran ordusu iin aslan yuvasnda
uyumak gibi bir eydi. Hamza Mirza
kahramanln birok niteliklerini
tamakla birlikte, yine o niteliklerin
birbiriyle alakal olan darbelere
dayanma ve ehvet duygularn kontrol
altna gibi nitelikler yoktu. Genliinin
en parlak zamanlarn orduda harcamak
istemiyor, bir taraftan da Cengiz'in
torunlarndan iki kahraman ehzadeyi
esir olarak bakente gtrd zaman
kazanaca an ve hret, gururunu pek
okuyordu. te bu dnceler altnda,
Mirza Sleyman'n irvan'da daha fazla
kalamayp, ran'a hemen dnme fikrine
srarla taraftar oldu.
 ran'a dnmeyi en ok isteyenlerden
birisi de ehriyar Begm'd. Bunun
sebebi, nceden planlad gibi, ordu
iinde bakentteki nfuzu kadar nfuz
salamaya frsat ve imkn
bulamamasyd. Ama; asl neden, Adil
Giray'd. Bu asil gen, ran'da ei
olmayacak kadar yakkl, ehriyar ise,
ehvetine son derece dkn bir kadnd.
Hem de Adil Giray'a tmden k
olmutu. Onun gl kollar arasnda
yaayaca ak ve zevk dakikalarn, ran
devletinin btn dnyaya hkim
olmasndan daha stn ve daha nemli
sayyordu. Hem ran ordusu da bu
kuvvetin, yani Sleyman Mirza, Hamza
Mirza ve ehriyar geninin
dncelerine ve emellerine bal idi.
 de deiik fikirler savunduklar ve
deiik amalar peinde kotuklar
halde, bu dn konusunda birletikleri
iin hemen Karaba ve Mogan'a doru
ekilmeye baladlar. Dier yandan
Osman Paa, Adil Giray'la kardeinin
esir dtklerini duyunca son derece
zlm, intikam arzusu ile delirecek
hale gelmiti. Ancak, elindeki
kuvvetlerinin says kaleden bir adm
bile olsa dar kmasna imkan
vermediinden, zincire vurulmu
aslanlar gibi, kkreyerek ve ac bir
ekilde glmseyerek zaman
geiriyordu. Olaya en ok zlenlerden
biri de Cezmi'ydi. nk Adil Giray'
ok sevmiti. Keza, sava srasnda
yannda bulunmadna da ayrca
kzyordu. O tehlikeli anlarda yannda
olsayd, Dervi Paa gibi, onu da belki
kurtarabilirdi. Tatarlar at otlatmaya
ktklar zaman beraber gitmediine,
hatta gitmedii iin dnyaya geldiine
bile son derece pimand ve kederinden
kahroluyordu. Bu srada Mirza
Sleyman, irvan'dan ekilirken,
Trklerin takip etmesinden korkarak,
asl amacn belli etmemek iin, bir sre
Karaba taraflarnda asker toplamakla
megul olmutu. Bu haber, amahi'ye
gelince Osman Paa, Tatarlar gelinceye
kadar, ranllarn bir defa daha
zerimize saldrabileceklerini dnd.
Bu durumda amahi snmaya uygun bir
yer deildi. Benzeri dncelerle
kararghn, hem ordunun ihtiyalarn
salamak, hem de dman saldrlarna
kar savunmak iin Demirkap'ya
nakletti. Elbette Cezmi de Paa ile
birlikte gitmiti. Trk ordusu amahi'den
ayrld srada, dostlarndan,
kendilerini koruyanlardan yoksun
kaldklar iin, Snnilerin hepsi son
derece zgndler. Ama, bilhassa
Aye'nin kederi ve yas hepsinden daha
bykt. nk Cezmi, kendisinin hem
hocas, hem elencesi, hem muhafz,
hem yardmcs ksacas onun her
eyiydi. Ayrca, babasnn "Bysn de
sana vereyim" tarzndaki akalarndan,
evlenmenin ne demek olduunu bile
henz dnemedii halde, bu kk
ocuun gnlnde hayatnn sonuna
kadar Cezmi'den ayrlmamak istekleri de
belirmeye balamt. imdi ondan
ayrlmak, Aye iin hayatn tm
gzelliklerinin hepsini birden kaybetmek
demekti.

Kafkas halklarndan olan on be bin

kadar Nogay ile Dastan emiri
emhal'in gnderdii on be bin oku
kahraman Demirkap'ya karargh kuran
zdemirolu Osman Paa'nn etrafa
gnderdii yardm haberleri zerine
gelip imdada yetitiler. Bu taze
kuvvetler gelince, zdemirolu, hemen
Adil Giray'n intikamn almak iin
Karaba zerine saldr hazrlklarna
balad. Fakat, o sralarda ran
ordusunun Kazvin'e ekildii anlald.
Osman Paa'nn komutasndaki kuvvet
ise, ran'n merkezine kadar sokularak
dman aramak iin yeterli sayda
deildi. Neticede ordu komutan Mustafa
Paa'nn harekete gemesini bekledi.
Ancak, bu arada zamann da bo
geirmedi. leride sava balad zaman
ordunun malzeme ilerini ve arkasn
nceden gven altna almak iin,
Dastan beylerini ayr ayr ziyaret
ederek, tatl szlerle ve gzellikle
gnllerini ald. zdemirolu, bu
ziyaretlerden dnd zaman, bedenen
olduka zayflam, yzne bir
solgunluk, zihnine, dikkatli bir gzden
kurtulamayacak ekilde hafif bir arlk
gelmiti. Yaknlar, bu deiiklii Ordu
Komutan Mustafa Paa'nn istedii hzla
orduyu karmamasndan ileri gelen
zntlerine yordular. Paa'daki bu
deiiklik, aslnda bununla da
alakalyd. Ordu komutanna ierliyordu.
Bunun iin Demirkap'ya geldii gnden
bu yana Lala Mustafa Paa'y neredeyse
yok sayarak genel durumu ve
dncelerini dorudan stanbul'a haber
etmeye balamt. Ama, asl sebep o
deildi. Hi beklenmeyen bir gnl
meselesiydi ki, onu da ancak Cezmi
bilebilirdi.

zdemirolu Osman Paa, savalardan

ve siyasi ilerinden biraz bo vakit
bulduka, gnln rahatlatmak iin,
sakin, huzurlu bir yere ekilir, biraz saz
dinler, birka kadeh demlenir, sonra da
yaknlarndan birinin dizine veya
omzuna dayanarak bir para uyur, sonra
da ya iiyle ya da ibadetiyle ilgilenirdi.
Cezmi ise, sava gnlerinde Paa'nn
emir subay, dier vakitlerde ise fikir
yardmcs, elence dnyasnda da kadeh
ve sohbet arkada olacak kadar gven
ve srdaln kazanmt. Yine byle
bir mek lemindeydi ki, Paa, her
zaman olduu gibi biraz elendikten
sonra, mecliste bulunanlara dinlenmek
iin izin verdi. Yannda sadece Cezmi'yi
alkoydu. Ban Cezmi'nin dizlerine
dayad. Ancak, bu defa uyumak yerine,
sava vaziyetine ve alnan lkelerin elde
nasl tutulacana dair uzun uzun
grmelere ve bu konularda Cezmi'nin
de fikirlerini sormaya balad. Cezmi,
Paa'nn hi adeti olmad halde, bu
ekilde zamansz olarak at
konumann sonunun nereye varacan
bekliyor ve bu merak arasnda
komutannn sorularna da hzlca
bulabildii cevaplar veriyordu. Osman
Paa ise, girdii konunun derinlerine de
inerek, konumay uzattka uzatyordu.
Sonunda konuyu dndrd dolatrd ve
irvan'n ileride daha gvende
tutabilmesi iin emhal ile bir akrabalk
kurmaktan baka are olmadn
syledi. Sonra da yle dedi: "Rahmetli
babam da Msr'dayken, rahmetli
annemle evlendikten sonra, bir kat daha
itibar kazanm ve Yemen'deki
baarlarn da ancak bu sayede elde
etmiti. imdi ben de emhal'den bir
kadn alrsam, btn erkezleri ve
Dastan halkn kendime candan ve
gnlden balarm. Ancak byle hareket
edersem ran'n bana byk belalar
aarm..."

Paann syledii bu szlerin ileride

ne anlam ifade edeceini hemen
anlayamayan Cezmi, onun szlerini her
trl gizli dncelerden uzak, siyasi bir
tedbir diye yorumlad. "Ama Paam,
bilemem ki, emhal'de byle bir kadn
var mdr?" diye sordu.

Paa; "Evet, emhal'in kardei

Tocalvik'in gzel bir kz olduunu
sylediler. Ben de evinde misafir
kaldm gece uzaktan byle bir glge
grmtm." cevabn verdi.
 Cezmi'nin akln bu "glge grmek"
konusu epey kurcalad. Hele gz ucu ile
biraz dikkat edip de Paa'nn yznn
sarardn, dudaklarnn hafife
titremeye baladn grnce, Paa'nn
bu kz sevdiini hemen anlad. Bu
tahmininde gerekten de yanlmamt.
zdemirolu Paa, henz
genliindeyken, yksek komutanlar
arsna katlm, hayatn orduda
geirmi, btn genlik arzularn ve
dnyann btn lezzetlerini devlet
hizmetinde alarak iyi bir hret
kazanmaya feda etmi, hayatnn baharn
Yemen llerinde harcam, iindeki ak
ateini, tm sevme kabiliyetini, daha
krk be, krk sekiz yalarna gelmeden
kalbinin derinliklerine hapsekmiti.
emhal'in gzel yeenini grd an,
kalbindeki ak atei aniden iddetle
alevlenmi ve tm vcuduna yaylmt.

Malum olduu zere, insanlar

yalansalar da, gnlleri hi
yalanmyor. Hem Osman Paa, gnl
meselesinden uzak kalacak kadar yal
da deildi. Yirmi yirmi be yalarnda
bir delikanl gibi kan kaynyor ve tm
sevme kabiliyetiyle ve tm vcudu ile
aka susam bulunuyordu. Misafir
kald evde tutulduu Rabia Mihridil
Hanm ise, gzellikleriyle nl Dastan
kzlarnn belki de en gzeliydi.
Gzellikte akrabas Perihan'dan bile
daha stnd. Yz kadar ahlak da
gzeldi. Hatta o zamanlar, Yunanllar,
Macarlar, talyanlar ve erkezler gibi,
gzelleriyle mehur milletlerin en gzel,
en ehvetli kadnlaryla dolu olan
stanbul'a geldii zaman, bakentin en
gzel kadnlar bile onun gzellii
karsnda, gne dounca kaybolan
yldzlar gibi gzden kaybolmulard.
Dnemin tannm airleri, onun
hakknda birok ak iiri yazmlar ve
tannm mzik adamlar da bunlarn
birounu bestelemilerdi. zdemirolu
gibi, dik durulu, olgun, ciddi bir askerin
nasl olup da byle delice sevdiine
armamal. Aslanlar da ava kt
zaman gnee bakarlarsa, gzlerinden
ya akmamas mmkn mdr? Paa'nn
yannda bulunan Cezmi ise, o gne kadar
ciddi bir gnl meselesiyle
karlamad iin, Paann bu halini
garip bulmu ve irazl Hafz'n "u
ihtiyarlmda genlik akm yeniden
balad. Halbuki ben ak yllardr
kalbime gmmtm." Manasna gelen,

"Pirne serem k- cevni beer

ftd

Vanrz ki der-dil binehftem bider

uft"

dizesini birka defa iinden tekrarlad.

Paa'nn yzne kar sylemeye cesaret
edememekle beraber, halden anlamaz
davranmay da kklk sayd iin,
olanca airliini ele alarak, konumasna
baka bir akclk ve tatllk verdi:
 "Paam, dedi, ne mutluymusunuz ki,
devletimizin muhafz, adanz Sultan
Osman Gazi tarznda yaratlmsnz! O
da gzel eini, misafir olduu yksek bir
derghtan semiti. Soyundan u koca
devlet kt ve halifelik de onlara nail
oldu. nallah Paamz da beenip
arzuladnz nurdan vcudu... hani u
grdnz biraz nce anlattnz
glgeyi alrsnz da, bu millete, bu
devlete hizmet edecek kymetli bir nesil
brakrsnz. Toalvik, kzn, Osmanl
Padiah'nn ve halifenin, krallardan
daha erefli ve anl bir vezirine
vermeyip de kime verecek? emhal, hem
kendinin by, hem Dastan'n emiri,
hem de Snni iken yine de kz ii ah'n
nikh altnda." gibi aldatc szlerle
Osman Paa'nn isteini destekler
grnmeye balad.

Paa ise, Cezmi'nin sylediklerini

hafif bir glmsemeyle karlayarak:

"Bana gre de emhal ve yaknlar bu

isteimize "Hayr" demezler. Kz
babasndan istemek iin tarafmdan seni
vekil gndermeyi dnyorum. Sohbeti
amam da bunun iindi." deyince Cezmi,
Paa'nn kendisine duyduu gven ve
srdaln byle yeni bir gstergesi
karsnda gerekten duygulanarak bu
grevi memnuniyet ve iftiharla kabul
etti. Hemen ertesi gn yanna iki kii
alarak Toalvik'in yanna gitti.

emhal ve yaknlarnn en byk

emeli, ran'n boyunduruundan
kurtulmakt. Bunun aresi de, Osmanl
Devleti'nin korumasna ve yardmna
snmakt. Bu nedenle Cezmi'nin
teklifini byk bir sevinle kabul ettiler.
Bu ekilde Cezmi, grevini ksa bir sre
iinde ve tam bir kolaylkla yapm, bir
hafta sonra da gelinle beraber
Demirkap'ya dnmt. Osman Paa,
istedii gibi arzusu yerine gelmi,
Mihridil de bu kadar anl anl ve her
bakmdan deerli bir kocaya dt
iin son derece mutlu olmutu. kisi de
mutluydular. u dnyada her aile onlar
kadar mutlu olsayd, yeryz bir cennete
dnerdi. te tam bu sralarda ran
ordusu Karaba'dan Kazvin'e doru
ekilirken, ehriyar da, her duraklamada
bir ilgi ve mnasebet kurarak Adil
Giray'n yanna gidiyor, ran'da gerek
ah', gerek devletini kendisinin
ynettiine dair eitli aklamalar
yapyor, savaa, bara ve ittifak
konularna ve zellikle Krm
Hanl'nn gelecekteki durumuna dair
aptalca eyler sylyordu. Bu
konumalar srasnda ah'n kr olmas
konusu gelince, krln gzel bir yz
ne kadar irkinletirecei, ama ah'n
zaten doutan irkin bir adam olduu,
krln yzne daha fazla bir irkinlik
eklemedii hakknda uzunca
aklamalara giriiyor, arada bir, derin
baklarla ve imal szlerle Adil Giray'a
akn gstermeye alyor, konuma
srasnda rtnd araf dzeltmek
bahanesiyle gzelliini gstermekten
ekinmiyordu.

Adil Giray buna karlk, soy olarak

Tatar, fakat tm kalbiyle Trk olduu
iin, dinledii szlerden Osmanllar
adna mmkn olduunca istifade
etmekle beraber, Krm'n bamszl
fikrine hi yanamad gibi, ehriyar'n
manal baklarna ve cilvelerine dikkat
bile etmiyordu. ehriyar, gerekten gzel
bir kadnd, ama Adil Giray'n
beenecei tarzda, ahlak ve ruh gzeli
deil, vcut ve ehvet gzeliydi. Hem
yalar arasnda da byk bir fark vard.
En azndan Adil Giray'n annesiyle ayn
yatayd. ehriyar'n bir eytanl da,
Gazi Giray'a kar tutumuydu. Kazvin'e
geldikleri zaman, iki kardei ayn
ekilde arlamak, ayn dairede
bulundurmak ve hi olmazsa, her zaman
beraber bulunmalarna izin vermek,
yksek mevki sahiplerinin, hatrl
esirlerine kar eskiden beri
gsterdikleri bir incelik icab olduu
halde, ehriyar, buna bile mani oldu.
Sebebi de, Adil Giray'dan bekledii
gizli yaknla, Gazi Giray belki engel
olabilirdi. Bu yzden iki ehzadenin
arasnda sanki ahlaki bir fark varm
gibi gstererek haklarnda yaplacak
ilemin de birbirinden farkl olmas
fikrini ileri srd ve baarl da oldu.
Adil Giray'la konuurken olduka nazik
ve kibar davranyor ve ehzadeyi de,
terbiyesi gerei, kendisine kar nazik
davranmaya mecbur ediyordu. Oysaki
Gazi Giray' grdnde imal bir takm
ac szlerle gururuna, onuruna ve
erefine dokunuyor, ondan da ayn
ekilde cevap alyordu. ran ordusu
Kazvin'e yaklat srada Mirza
Sleyman, baarsn halka gstermek
amacyla, iki ehzadeyi esirler gibi
Hamza Mirza'nn nnde elleri bal
olarak yan yana yrterek alaka bir
gsteri yapmak istemiti. Hamza Mirza
ile annesi, farkl dncelerin tesiri
altnda olduklar iin buna iddetle engel
oldular. Hamza Mirza da aslnda zalim
bir adamd, ama bu kadar alaka
davranlara gerek duymayacak kadar
yksek karakterliydi. ehriyar'a gre,
Adil Giray' incitmek, kendi kalbini
yaralamak demekti. Bu nedenle, vezirin
bu fikrine ana oul, ikisi de iddetle
kar ktlar. Dzenlenen trende
Hamza, Mirza, Adil Giray' sana, Gazi
Giray' da soluna alarak, Kazvin'e
beraber girdiler.

Kazvin'e gittiinde ah' gren

ehriyar, savan nasl nasl bir seyir
izlediine ve dn sebeplerine dair,
kocasna gereken ayrntlar anlatt.
Sonra da bir konu dnerek, sz esir
olan iki kardee getirdi. Her sylediine
Hamza Mirza ile Mirza Sleyman' ahit
gstererek, Adil Giray'n esiz cesaret
ve kahramanln, kltrn, iyi
ahlakn, terbiyesini ayrntl bir ekilde
vd. Onun gibi kahraman bir insana
esir dahi olsa, sayg gstermek, ah'n
namusu gerei olduu gibi, gnln
ran'a balamak ve bu suretle Osmanl
devletinin bana Krm zerinden bir
bela karmann da mmkn olduunu ve
bunun iin hemen giriimde bulunmak
gerektiini syledi. Ayrca Adil Giray'n
saray iinde bir daireye misafir edilmesi
ve gz hapsinde tutulmasn, yanna
serbeste girip kabilmesine izin
verilmesi fikrini savundu. Dier karde
Gazi Giray'a gelecek olursak, kendisinin
kkrtmas neticesi birka serte
davranndan ve sert karakterli ve
terbiyesi kt olduuna dair birtakm
eyler anlatt durdu. Frsatn bulur
bulmaz kamaya teebbs edeceini ve
ehzade Bayezit iin taraftarlar
toplayarak ve isyanlarla uramak gibi
ilerden ekinmeyecei kendine gre
kesin olduuna dair birtakm kandrc
szlerle ah' ikna etti. Onun da Kahkaha
Kalesi'nde hapsedilmesinin uygun
olacan belirtti.

ehriyar'n gizli emellerini

anlayabilecek kadar akll olmayan, ah
ile veziri Mirza Sleyman, bu konudaki
szlerini gerek, dncelerinin de en
doru tedbir olduunu sandlar. Sadece
Hamza Mirza, Mahmudbd Sava'nda,
Gazi Giray'n ne kadar byk bir
kahraman olduunu yakndan grmt.
Ona gre byle kahramanlarn
affedilmesi gerekiyordu, Kahkaha'ya
gnderilmesine raz olmak istemedi, ama
annesinin eytanca dncelerinin
engellenemeyeceini bildiinden, o da
daha fazla srarc olmad. Bu konuda
susmay tercih etti.

Ertesi gn Gazi Giray' Kahkaha

Kalesi'ne hapsettiler. Adil Giray' da
sarayda arladlar. stediinde
kendisiyle kolayca grebilmek iin
ehriyar, Adil Giray'a sarayn dier
blmleri ile pek ilgisi olmayan sakin
bir dairesini ayrd. Tilki kadar kurnaz
bu kadnn uygun grd bu ksm,
harem-selamlk daireleri arasnda ve
bahe iinde, zamannda ah Tahmasp'n
ikili gecelerde zel olarak kuland
kk biiminde bir daireydi.
Duvarlarnda birtakm ini naklarn
arasnda, ikiye ve aka dair altnla
yazlm harika beyitler vard. Yerlerde
ran'n en deerli hallar seriliydi. Bu
dairede kalacak olan Adil Giray'n
muhafzlarn da, hizmeti klnda
gstermek bahanesiyle ehriyar
semiti. Bunun nedeni, dairenin
evresine kendine yakn adamlar
yerletirmekti. ehriyar, bu tedbirleri
aldktan sonra, bir gn, saltanatn tm
mensuplar ah'n huzurunda olduklar
srada, yine Adil Giray konusunu at.
Trklerle devam etmekte olan sava ve
gelecekte alnmas gereken tedbirler
hakknda, yolda gelirken Adil Giray'la
ok kereler konutuunu ve bu konudaki
grmelerin devamna ah tarafndan
izin verilirse, sonucun ran iin ok
hayrl olacan syledi. Dier saltanat
yeleri de fikirlerini sylediler. Sadece
Perihan hibir ey konumad. Fakat
ehriyar'n bunda gizli bir amac
olduunu hemen anlamt. nk
kadnn zel bir kar olmadka, kln
bile kprdatmayacan ok iyi
biliyordu. Onun iin ehriyar'n tavr,
Perihan'n gznde, acilen zlmesi
gereken bir problem eklini ald. Bu
problemi zebilmek iin de dardan
ipucu aramaya gerek yoktu. Konu
dorudan Adil Giray'la alakal olduu
iin, her eyden nce onun nasl bir
adam olduunu renmek daha uygundu.
Adil Giray'n durumunu renmek,
kendisi iin ok kolayd. nk
ehzadeyi esir alp getiren Hamza Mirza,
ah smail'in tahta kndaki nemli
adamlardan biriydi. Perihan, halasn,
kadnlyla ran'n en byk kahraman
sayyor, hanedan yelerinin hepsinden
ok onu seviyor, bir dediini iki
etmiyordu. Bu dnceyle Hamza
Mirza'ya bir gn mkemmel bir ziyafet
verdi. Ziyafet srasnda, daha bu
yatayken girdii ilk savata gsterdii
gayretlerden, kahramanlklardan sz
ederek kendisini hayli vd. Her ranl
gibi Hamza Mirza da vlmeye
baylrd. Perihan, onun en zayf
damarn yakalam, sinirlerini
gdklayan birok vg dolu szlerle
Mirza'y adeta mutluluktan baylacak
dereceye getirmiti. Yaplacak i, tam
kvamndayd. Asl maksadn hi belli
etmeyerek, yava yava konumaya
balad:

"Kazandnz zaferin hi kukusuz

takdire deer bir taraf, dmannzn
durumudur. Esir ettiiniz Han ocuklar,
Trklerin en kahraman
komutanlarndanm diyorlar."

Hamza: "Ben Trklerin baka

askerlerini, baka komutann grmedim.
Ama bu adamlar, Ali hakk iin
gerekten kahramandrlar. Annem
bilmem hangi akla hizmet iin Gazi
Giray' Kahkaha'ya gnderdi. Acs hl
iimde ve dinmek nedir bilmiyor."

"Demek ki siz, Gazi Giray'n cesaret

ve kahramanln takdir ediyorsunuz."
 "Yok, yoook... Dnyada Adil
Giray'dan stn, hatta ona yetiecek bir
tek insan bile yoktur. Ama Allah hakk
iin konuuyorum ki, dieri de son
derece cesurdu."

"Adil Giray'n o kadar kahramanlk

nesine yakyor? Ksa boylu, kambur
bir adamm."

"Hah hah hah... Size onu kim syledi?

Ben hayatmda o kadar yakkl, o kadar
levent bir gen grmedim."

"Adil Giray gen mi yahu?"

"Yirmi yirmi drt yalarnda, ok

yakkl, ok ho sohbet, bilgili,
grgl, air ve kahraman... Kl gibi,
kalem de eline ne kadar yakyor.
Kudret eli, bu kadar faziletleri bir
bedende barndramaz."

Perihan glmseyerek: "Ne tuhaf ey!

Biz bu hanedana sanki yabancymz
gibi saraymzda misafir olanlarn
suratlarn dahi gremiyoruz. Gensek
ocuk deiliz ya! ktidarmz ise daha
on sekiz yandayken gstermitik.
Grmelere biz de katlsak ne olur
sanki? in devletimize fayda salayacak
taraflarn grrz belki."

"Annem bu ilerde gerekten

samalyor. Babam zaten kr, vezir de
acemi... Benim elimden bu gibi iler
gelmez. Sadece biraz savaabilirim,
hepsi o kadar. Devlet ilerini imdiye
kadar hep annemle siz idare edip
dururken, Krm konusuna neden
karmayacak msnz? Ne zaman
isterseniz emredin, ben gtrr, sizi Adil
Giray'la tantrr ve grtrrm."

"Ben, ah'n emri ve annenizin takdiri

olmadan hi kimseyle grmem. Hi
bir ie karmam."

"Ben ikisine de sylerim."

Perihan'n amac, konuma bu noktaya

gelince, tamamen gereklemiti. Sohbet
konusunu deitirdi. Ziyafet bitip de
Hamza Mirza gittikten sonra, neler olup
biteceini beklemeyekoyuldu.
 Hemen o gn babasn gren Hamza
Mirza, halasnn zntsn ackl bir
dille anlatt. Hem fikirlerinden
faydalanmak, hem de krgnln
gidermek iin, grmelere Perihan'n
da katlmas gerektiini syledi.
ehriyar, Adil Giray'la yapt
grmelerde, aralarnda geen en basit
eylere bile devlet meselesi ss
vererek kocasna anlatyor, zavall
adamn saatlerce kafasn iiriyor ve bu
ekilde, hibir phe uyandrmadan,
Adil Giray'la daha sk grme
imknlarn hazrlyordu. Karsnn bu
gereksiz konumalarndan bkp usanan
zavall ah, olunun nerisi zerine
"Aman beni rahat brakn da ne
isterseniz yapn" diyerek,
 "Yerinde bir karar. Halan ve annenle
birleiniz de her ne isterseniz yapnz!
Ancak ortaya kacak sonucu bana
dailetiniz!" dedi.

Babasndan izin alan Hamza Mirza,

annesinin yanna giderek, ah'n emrini
ona syledi. Akllca yaplan bir i, ne
kadar gizli tutulmak istense de, akll
insanlar tarafndan yine kolayca
anlalrd. ehriyar, gizli emellerinin
hem kocas, hem de olu tarafndan
kesinlikle anlalmayacan ok iyi
biliyordu. Bu konuda mutlaka Perihan'n
parma vard. Perihan'n oluru
olmadka, hatta balangc Perihan
tarafndan dzenlenmedike saray iinde
onunla ilgili bir problem ortaya
kmazd. ah'n bu emri ne gibi etkiler
altnda vermi olduu, bu dncelerin
altnda kolayca anlalyordu.
Perihan'n ise, belirli bir amac
olmadka, kendisi gibi, hibir giriimde
bulunmayacan gayet iyi biliyordu.
Perihan'n byle bir giriimi ise,
herhangi bir gnl meselesiyle ilgili
olamazd. nk Adil Giray'n henz
yzn bile grmemiti. Zaten Perihan,
kendisi gibi, yle sevda ve ehvet
dkn de deildi. Buna neden,
aralarndaki nfuz sava olabilirdi.
Sevdii erkek kendisine brakld
takdirde ehriyar, ran'n devlet
ilerindeki btn yetki ve selahiyetini
Perihan'a devretmeye dnden razyd.
ehriyar'n cann skan en nemli
mesele uydu ki, Adil Giray'la ilgili
olarak ah'a anlatt eyler sadece
kendi hayal rn birtakm
kuruntulardan ibaretti. imdi Perihan'n
da katlaca konumalarn anahtarlarn
ise, bunlar oluturuyordu. Perihan gibi
zeki bir kz, hatta yle stn bir zekya
da gerek yok, onun yerine her kim olsa,
Adil Giray ile daha ilk grmede bu
yalanlarn tmn anlayp, ortaya
karacak, bu vaziyette, kendisi ok zor
bir duruma decekti. Artk, ondan sonra
da Perihan'n elinden yakasn
kurtaramazd.

ehriyar kazd kuyuya dmekten

baya korkuyordu. Biraz serte
konumakla her isteini, hatta her emrini
yaptrabildii ah'a kararn geri
aldrmak da mmknd. Ama byle
birvaziyette, mesele Perihan'n da
kulana gidecek, byle tehlikeli bir
nfuz yarnda stnlk kendinde kalsa
bile, sonuta Perihan'n kin ve hiddetini
bir kat daha zerine ekmekten baka bir
ie yaramayacakt. Perihan gibi her
bakmdan gl bir dmann kininden
bana nelerin geleceini pekl
biliyordu. Bununla birlikte, durup
dururken ban daha byk belalara
sokmamak iin, ah'n iradesini geri
aldrmak teebbsnden vazgeti. Bu
konu zerinde birka dakika daha
dnd. Sonuta, biraz yzn
kzartt, gururundan da biraz fedakrlk
yapt takdirde, bu ii kendi maksadna
uygun bir vaziyete sokabileceine
inand. Bunun iin alaca nlemleri
iinden kararlatrd. Ama tm her eye
ramen, grmcesine kar kinini, oluna
kar da fkesini saklayamayarak,

"Devlet srlar da artk ocuk oyunca

oldu. yle seksen trl fikirle i mi
grlr? Ama ne olursa olsun, devlet
ah'mdr. Bizim grevimiz, onun
emirlerine itaat etmektir." dedi ve
kalarn atarak ve olunun yzne
fkeli bir ekilde bakarak biraz da alayl
bir sesle,

"Bu dhice fikirleri sen mi bulup

karyorsun?" diye sordu.

Bu olayda kimin parma olduunu

biliyordu. Ama bu ilerin Perihan'n ba
altndan ktn bir bakasnn azndan
da duymak istiyordu. Yoksa Hamza
Mirza, meselenin dorusunu sylese de
sylemese de, alaca nlemlerde bunun
iin hibir etkisi olmayaca gibi, en
ufak bir faydas da olmayacakt. Bu soru
zerine Hamza Mirza, annesiyle
halasnn arasna yeni bir dostluk
girmemesi iin, sanki meselenin btn
gizli taraflarn biliyormu gibi;

"Farz ediniz ki, nlem aldm! imdiye

kadar tm devlet ilerini halamla
birlikte yrtmyor muydunuz? Devlet
srlar diyorsunuz. Konuacanz eyler,
halamla annemin arasndan kp da
Trk hkmetinin kulana gidecek deil
ya? Seksen trl fikir diyorsunuz.
Halbuki arada sizinle ondan baka kimse
yok. Hem halam devletimize yabanc
mdr?" diyerek cevap verdi. Bu szlerin
her biri ehriyar'n yreini kzgn bir
demir gibi dalyordu. Ama saflk
derecesini ok iyi bildii oluna bile
gerek dncelerini sezdirmek iine
gelmedii iin, tm zeksn kullanarak
kendini tutuyor, ama bir yandan da sitemi
elden brakmyordu. Alayl bir ekilde
devam etti:

"Aman da ne dnmsn! Ben Adil

Giray' itenliime inandrp ve
kendisine gven verip de bu konularda
konuturuncaya kadar bin bir trl
zorluklar ekmitim. imdi Perihan'a
hemen alr m sanyorsun?" dedi.

Bunun zerine Hamza Mirza derhal

cevap verdi:

"Siz onu merak etmeyiniz! Adil

Giray'n bana itimat tamdr. Kendisi
mert bir adam olduu iin, hakknda
gsterdiim merte karllara kar
nankrlk etmez. Halamla konuma
yapmas iin kendisini ben ikna ederim."
diye cevap verince ehriyar,
yalanclnn btn plaklyla ve tm
rezilliiyle ortaya dklmesinden
tamamen korktu. Vcudundaki btn kan
bana srayarak, yerinden kalkt ve
bard:

"Sakn bunu deneme bunu, ocuk! yle

ilere sen karma! Ka yapaym derken
gz karr, meseleyi tamamen
kartrrsn. Adil Giray' yine ben
grp, iin aresine bakmalym."
diyerek bu yoldan hibir teebbse
girimemesini oluna defalarca tledi.
Beklenmedik bir yerden beklenmedik
yeni ve can skc bir olay kmamas
iin, hemen o geceden itibaren Adil
Giray'la grmek iin kendini
hazrlamaya balad. Odasna ekilerek,
konuyu Adil Giray'a ne ekilde
aacan dnd. Aklna deiik
konuma ekilleri geliyor, ama
hibirinde karar klamyordu. Sonunda
ilk dnd ekilde konumay uygun
buldu.
 Sabah olunca ilk ii Adil Giray'
ziyaret etmek oldu. eridekileri uygun
bir ekilde dar karttktan sonra,
birka kelimelik bir balang yapmaya
bile lzum duymadan sze balad:

"Paam yardmnza snyorum.

Hayatm tehlikededir. Canm
kurtarrsanz ancak siz kurtaracaksnz."

Adil Giray ise, hibir gerekesi

olmayan byle bir hitaba uraynca,
aniden kadnn ldrdn sanarak
birka dakika akn bir biimde yzne
baktktan sonra,

"Ne demek istediinizi anlayamadm."

dedi.
 Sonraki konumalar ise u ekilde
devam etti:

"Anlataym. Sizin rahatnz korumak

iin ben buraya sk geliyorum ya..."

"Allah mrler versin, terif

buyuruyorsunuz."

"Geliyorum ama nasl geldiimi de

biliyor musunuz?"

"Siz sylememitiniz, nereden

bileyim?"

"Ne zaman istersem gelip sizi grmeye

izin alabilmek iin, yolda gelirken
savaa, Krm'a falana dair aramzda
geen konumalara ben resmi ve siyasi
bir ierik vermi ve ah'a o ekilde
anlatmtm."

"Bu olmad ite, ne kadar yanl bir

harekette bulunmusunuz."

"Biliyorum, ama ne yapaym ki sizi her

istediim zaman gelip grebilmek iin
bundan baka are de yoktu."

"Aman efendim, beni her zaman

grmeyi neden o kadar istiyorsunuz?

Szn buraya gelince ehriyar, ak ve

sitem dolu hznl bir bakla adamn
yzne bakarak,

"yle icap etmiti de..." dedi.

 "Her neyse, bir defa olan olmu. Bu
konuyu burada kapatmak gerekir. Artk
benden ret cevab aldnz aklamak
m istiyorsunuz, ne sylediyseniz, artk
onlar sizin bileceiniz i. Ama bu
konuyu mutlaka burada kapatmalsnz.
Korkarm, sonunda daha byk bir
ktlk kacak."

"Korktuunuza uradk bile... Hem

yle bir rezillik kt ki, ii kapatmaya
da imkn kalmad."

"Ne gibi kt bir durum?"

"Biliyor musunuz, bilmiyorum? ah'n

Perihan isminde bir kz kardei var ki,
hem byk kardeinin, hem de bu
aabeyinin tahta klarnda byk
roller oynam, birtakm kanl iler
yapmt..."

"Kulama yle bir eyler gelmiti."

"te, sizinle aramzdaki resmi

konumalara Perihan'n da katlmasn
ah bugn emir buyurdular."

"Bu daha iyi ya!.. te asl iin arkasn

getirecek zaman imdi gelmi. Ben,
konumalara nc bir kiinin
kartrlmasna sanki canm sklm
gibi davranrm. Konumalara devam
etmem. Konu da kendiliinden kapanr
gider."

"Siz Perihan'n nasl zeki bir kadn

olduunu bilmiyorsunuz. Byle bir
durum karsnda konuyu bir eref
meselesi yapar. O zaman Allah korusun
insan dnyada deil, yerin altnda bile
rahat brakmaz."

"Ama neticede bir kadndr... Ne

yapabilir ki?"

"O, sizin bildiiniz kadnlar gibi

deildir.

Haydar Mirza'y tahta karmak iin

saraya gelen birka bin Grcnn, tek
bana ve yaln kl zerlerine
saldracak kadar cesur, II. ah smail'i
eytann bile haberi olmakszn br
dnyaya gnderecek kadar kurnaz ve
hilekr bir eytandr. Kadn olsa bile,
insana neler yapmaz ki. Allah bilir, bir
kere bizimle uramaya balayacak
olursa, bin canmz olsa, birini elinden
kurtaramayz."

"Ben dnyada hibir eydenekinmem.

Lakin mademki o kadar korkuyorsunuz.
Baka trl davranmak da mmkn.
Kendisiyle birka gn yalandan istiare
yaparz. Sonunda iki tarafn nerilerini
birletirmesi imknsz bir ekle sokarz.
O zaman doal olarak iin sonu gelir.
Amacmz da bu ii sona erdirmek deil
mi zaten?"

"te o, hi olmaz. nk o uydurmaca

konumalar, imdiye kadar devam edip
dururken, Perihan ie girince aniden
kesilirse, phe doar. Perihan bin bir
anlam karr."

"Onu ben hallederim."

"Tamam, ama farz edin ki, Perihan'

idare ettiniz. Sizin zaten burada
kalnz, bu rahata kavumanz, hep
arada Krm'la bir anlama yapabilmek
umuduyla oluyordu ve onu da ben
saladm. imdi o umut ortadan
kalknca, sizin rahatnz bozulacak."

"u i bitsin de ben her trl

rahatszla razym. Kardeim gibi beni
de Kahkaha'ya gnderecek deiller mi?
Ne mahzuru var? nsan esir olduktan
sonra ister sarayda otursun, ister hapiste
olsun bence ikisi de ayndr. Hem
kardeime kader orta olacam iin
Kahkaha'y bu saraydan stn tutar, belki
daha ok memnun olurum."

"Ben leceimi bilsem, sizin bir

dakika rahatszlnz gerektirecek bir
harekette bulunamam."

"Neden?"

Sohbet bu noktaya gelince, ehriyar'n

yzn ate gibi bir kzllk kaplad,
baklar baygnlat ve hemen arkasna
doru yavaa bir iki adm att, birden
minderin zerine ykld... umutsuzluk ve
hayranlk dolu baklarla Adil Giray'
yukardan aa szdkten sonra:

"Neden mi, Neden mi? diye

soruyorsunuz. Akm size anlatmak iin
daha ne yapaym? Kalbimi yerinden
skp nnze mi ataym? Sizi
seviyorum da onun iin...!" diyebildi ve
ellerini yzne kapayarak hngr hngr
alamaya balad...

Adil Giray, byle ummad bir

durumla karlanca, aniden arm,
terbiyesi icab hibir cevap
verememiti. Biraz sonra kendini
toparlayarak,

"Efendim... imdi... Tehlike

meydanda... ocukluun, alamann
sras deil!. Ne yapmak gerekiyorsa onu
yapalm!" diyebildi.

Bunun zerine ehriyar da acsn bir

dereceye kadar giderdi ve,
 "Yaplacak sadece bir ey kald, o da
Perihan buraya geldii zaman ciddi bir
mzakere yapmaktr." dedi.

Adil Giray sordu: "Ciddi bir ekilde

bir mzakere yolu nasl aabiliriz?
Byle siyasi bir mzakereye
giriebilmek iin benim ne Han'dan ne
de Padiah'tan iznim var..."

ehriyar: "Hann olusunuz.

Gnlnzde saltanat hrs yok mudur?
Onun bunun iznini ne dnyorsunuz?
imdi bir ordu hazrlyoruz. Birka aya
kadar irvan'a saldracaz. Sizi de
beraber gtrrz. Allah yardm eder de
Trkleri yenebilirsek, yannza gerektii
kadar asker veririz. Krm'a gider,
aabeyinizi alaa edip, Hanlk
makamna oturursunuz. Ondan sonra da
ister bize, ister Osmanllara yahut hibir
tarafa baml olmazsnz. ayet bu kez
de bozguna urayacak olursak, imdiki
durumunuzda hi bir deiiklik olmas
ihtimali yoktur. "Esirdim, beraber
gtrdler. Ne yapabilirdim?" dediiniz
zaman, akan sular durur. Size kim bir su
ykleyebilir?"

"Allah korusun?.. Allah korusun!..

Hem slm'n halifesine, hem de
aabeyime kar hainlik edeyim de
dnyadaki rezillerin en rezili ben mi
olaym? Krm Hanl deil, dnya
saltanat iin bile olsa, ben bu alakl
yapamam..."
 "Ne kadar tuhaf bir ey... Ben kendi
gelecei iin kendisini kaybedip de
hasretiyle yanmay gze alyorum da o,
Osmanllarn hatr iin, burada esir
kalmay Krm tahtndan stn tutuyor!.."

"Padiaha ve aabeyime kar isyanla

gelecek saltanattan esirlii deil, mezar
bile stn tutarm."

"Efendim, ran ordusu sizi Krm'a

kadar gtrp de tahtnza karsa, zorla
getirildiinizi ilan etmekten aciz mi
kalrsnz? steyerek isyan ettiinize kim,
ne ile inanacak?"

"Ben kendi vicdanma kar sorumlu

deil miyim? Vicdanma hesap
vermeyecek miyim? Hem isyan, hem de
ikiyzllk... Hkmdarla ne kadar da
lyk meziyetler!"

"ki gzm! Siz kendi kendinizi

zorlayarak, ehriyar:ben de kendim
isteyerek naslsa bir belya yakalandk...
Bunu bamzdan kovmak iin baka
are yok... Hi olmazsa sadece sz
verin, uradan orduya kadar birlikte
gidelim. Oraya gittikten sonra ben ne
yapar eder, sizi karrm. Ben de canm
kurtarmak iin sizinle beraber gelirim."

"Yapamayacam bir i iin size nasl

sz verebilirim? Bana layk grdnz
ey dolandrclk mdr?"

"Siz byle inat ederseniz iin sonu

nereye gider?"
 Adil Giray, kendinden emin bir
tavrla: "Allah alnmza ne yazdysa o
olur."

Bunun zerine ehriyar Adil Giray'n

yanna koup kollarn onun omuzlarna
att ve: "Olmaz! Allah akna yapma!..
Kendine acmyor musun? Kahkaha
zindann nasl gze alyorsun. Hi
deilse bana ac!.. Hem namusumun, hem
de hayatmn tehlikede olduunu
grmyor musun? Ben, sevdiinin
elinden lme gitmeyi bir lezzet bilen
kadnlardan deilim!.. Akmn karl
olarak bana kymak gaddarlk olur...
Seni vcuduma ikinci ruh bilmitim.
imdi ruhuma ecel mi olacaksn?.. Hi
insaf yok mu sende? Evet, hem lmek,
hem de sevdiinin eliyle lmek,
dayanlr gibi deil... Bari akndan,
kskanlndan ldrse... Hayr...
lgisizliinden, inadndan, kibrinden
lmme sebep olacak..."

Bu son szler, ehriyar'n azndan

hznl bir ekilde dklyordu.
Babasnn ve kocasnn kanatlar altnda
ocukluundan bu yana dkmedii
gzyalar, yolunu kaybetmi akn
yolcular gibi, her tarafnda dolap
duruyordu...

Adil Giray'n kalbini bu ac manzara,

tm varln derin bir merhametle
doldurmutu. "Ciddi bir anlama yapmak
elimden gelmez," dedi, "Ama mecburen
yalan syleyeceiz. Bakalm kader bize
ne gsterecek?"

Ve sonunda bu szlerle ehriyar'

yalanc karmamak iin, aralarnda
politik mzakereler oluyormu gibi
davranmaya ve Perihan'la da ayn
mzakerelere yine numaradan girimeye
raz oldu. Adil Giray'n bunu
onaylamas, ehriyar' kesin bir beladan
kurtard gibi, k olduu bu gen ve
yakkl erkekle istedii gibi grme
imknn salyor ve hem de aknn
reddedilmedii anlamn tayordu.
Kadn, mr birden kazanm gibi
sevinmiti. ehriyar, defalarca
teekkrlerini iletip de Adil Giray'dan
ayrlaca srada, birden hatrlam gibi,
Perihan'dan da sz aarak;

"eytanlara bile byclk retecek

kadar hileci bir kadndr. Hibir szne
inanma ve kendisiyle konuurken
olduka tedbirli davran." diye dmanni
de ekitirmekten ve bu konuda baz
uyarlarda bulunmaya da engel olamad.

ehriyar odadan ktktan sonra Adil

Giray, tek bana kalnca, kafasnda tuhaf
hayaller ve byk dnceler uumaya
balad. Odann bir bandan dier
bana gidip geliyor ve bir iinden bir
dndan:

"Tuhaf ey!.. Adam ne de acayip bir

ah imi!.. Zaten gc anadan doma
kapalyken, zavallnn gzlerine bir de
mil ektirmeye ne lzum vard? Koca
milletin iinde, devlet ilerini ellerine
teslim edecek iki kadndan baka kimse
bulamam! Kadnlar da ne kadn!
dierini tanmam, ancak u grdm
kadn gerekten ok fettan bir kadn...
Hamza Mirza'nn annesi olduunu
dndke hayretten insann akl
duracak gibi oluyor... Bazen pn
iinde bir iein bittii gibi, byle
kadnlardan da meer byle ocuklar
doarm!.. Esir olduumuz halde urada
misafir gibi arlanyoruz... Kadn bize,
ev sahibimizin karsn karmay,
namusunu berbat etmeyi teklif ediyor!
slam halifesinin koca bir lkesinde
saltanat sryoruz, kadn bizi byle bir
iyiliksever insana isyan ettirmek istiyor!
Han'n sayesinde Krm'n ikinci
padiah saylrz, kadn bize, onun
makamna ve belki hayatna saldrmay
dnyor! Ne Allah'n belas bir
yaratk... Bir insann bu kadar
alalabileceine insan inanmyor! im
bulanyor, insann delirecei geliyor. Ya
son karara ne diyelim! Kadnnn hatr
iin hayal cambazl yapacaz. Herkesi
aldatacaz. Olaylarn akntsna kaplr
da artk geri dnemeyecek duruma
dersek ne yapacaz? Orasn ben de
bilemem! Ancak btn bu rezillikleri,
hatta tehlikeleri niin gze alyoruz?
Kadn bir yalan uydurmu, imdi de bu
yalan doru gibi yutturmak
gerekiyormu, o da ancak bizim
onaymzla olabilirmi... Sadece onay da
yeterli deil, bu yalana ortak da olmak
gerekiyor... Peki, sonu byle tehlikeli
olan bir yalan niin uydurma gerei
hissetmi?"

Adil Giray tebessm ettikten sonra

yine sylenerek: "Bizi seviyormu da
onun iin yalan sylemek zorunda
kalm... Zavall! Bilmiyor ki, rahmetli
annem sa olsayd ondan ok daha gen
olacakt. Hem sevip de ne yapacak?
Kamamza are bulacak, kendi de
arkamzdan gelecekmi. Ne garip ey!
Gnlmz elendirmek iin sonunda
krlerin artna m kaldk? Bamz
kurtarmak iin, bir kocakar karmak
zorunda kalacaz, yle mi? Dndke
insann tyleri diken diken oluyor,
ldraca geliyor! Geri meselenin asl
nedenini bulmak kolay! Ama bu kez de
kary ldrdler... Aslnda ldrlmeye
de layk... Fakat gnl, herhangi bin
neden de olsa, cellatl bir trl kabul
edemiyor..."

Sonunda ehriyar' beladan kurtarmak

iin, bir sre daha sylendi, dnd,
btn seenekleri lt biti... kendisini
bilerek belann kucana atmak demek
olan bu karara uymaktan baka seenei
olmadn anlad...

Ertesi gnn akamnda ehriyar,

Perihan' da yanna alarak Adil Giray'n
dairesine geldi. Perihan, skca rtl
bir ekilde, ehriyar da rtnmede
ondan daha stn olmaya alt. Sze
ilk giren ehriyar oldu. Mzakerelerin
iyi bir ekilde bitmesi iin Perihan'n
fikirlerinden de faydalanmann, yerinde
olacan syledi. Adil Giray, iki devlet
arasndaki bu uyumazln en ksa
yoldan giderilmesi gerektiini syledi.
Ama, ran ordular zafer kazand
zaman, kendisinin Krm'a girebilmesine
imkn varsa da, bu zafer kesin bir ey
olmad gibi, Krm'a girince Han'
yenmesinin de, Allah'n iznine kalm bir
ey olduunu yineledi. Krm'la ilgili
hazrlklar yapldnn, o taraflarda
duyulmamas iin tlerde bulundu.
Kardeini burada esir brakp gidecek
olursa, oralarda gururu incinecei iin,
hibir i gremeyeceinden, hem Han'a,
hem Osmanl Devleti'ne bir ey
sezdirilmemek iin kendisinin oraya esir
eklinde gtrlmesi, Gazi Giray'n da
mutlaka kendi yannda olmas gerektiini
syledi. Konuma, Adil Giray'la
ehriyar arasnda bir iki saat kadar
srd ancak mzakere konusu, balad
noktadan bir adm dahi ilerlemedi.

Perihan ise, konuulanlar dinlemekle

yetiniyor, hi sohbete karmyordu. Bir
sre sonra Adil Giray'a,

"Krm'a girmeniz ve Han'a kar galip

gelmeniz iin kaderin sizden yana olmas
gerektiini demitiniz. Kaderin size
yardm etmesi iin emrinize ne kadar
ran askeri istersiniz?" diye sordu.
 Buna karn Adil Giray, istemeyerek
de olsa kabullenmi gibi grnd bu
tuza engellemek istedi. Yanna ran
askeri almay hem amacna, hem de
vatanseverliine aykr gryordu. Bunu
nlemek iin hi beklemeden cevap
verdi:

"Eer, Krm'a ran askeriyle girersek,

Osmanllar da, araya bir mezhep kavgas
sokar, Tatarlarn tutuculuunu kkrtr,
elde etmek istediimiz baar o zaman
olanaksz hale gelir. Hem ben canmdan
ok sevdiim vatanma kar silah da
ekemem!.."

Adil Giray'n szlerine bakarak

ehriyar'n nceden sylediklerinin
yalan olduunu anlayan Perihan,
utancndan meydana kmaya cesaret
edemiyormu gibi bir ruh haline
brnd. Adil Giray, ortada hibir
sebep yokken araya Gazi Giray' da
beraber gtrmek teklifini karm,
yanna ran askeri istemediini ve
vatanna silah ekemeyeceini aka
syleyerek konumasna son vermiti.
Perihan'a gre, Adil Giray, byle bir
mzakere bahanesiyle hem kendini, hem
de kardeini esirlikten kurtarmak
gayesindeydi. Oysaki bu kark
meseleyi dzenleyen ehriyar'n kendisi
olduu halde, mzakere srasnda Adil
Giray'a sanki emir veriyormu gibi
konutuu iin, Perihan olayn asln
anlayamamt. Gerekten ehriyar'n
ocuk elendirmek iin masal uydurur
gibi, byle hi yoktan bir mesele icat
edecei kimsenin aklndan geecek
eylerden de deildi. Ama Perihan, bu
dii eytann ahlakn ve gemiteki
tutumunu dnerek, konuma
srasndaki hareketlerini biraz dikkat
etseydi, konunun esasn kolayca
anlayabilirdi. Ama, bunu anlayamad.
Hatta Adil Giray gibi yakkl erkeklere
ehriyar'n ne kadar dkn olduunu
eskiden beri deneyimleriyle bildii
halde, ehriyar'n bu toplant boyunca
gizleyemedii k hallerinden olsun,
Adil Giray'a tutkunluundan olsun, btn
bu hayalleriyle gzn ak atei
brm, gnln en amansz sevgi atei
kaplam olduundan, karsndakilerin
durumuna bakarak fikir yrtmek ve bir
sonuca varmak kabiliyetinden dahi
yoksundu.

Zekas dnyalara smayan dolu ve

ok akll bir kimse, ama gzleri
doutan kapal bir insan hayal edin!..
Genliinin en deli dolu alarnda,
kendi arzusuna uygun bir sevgilinin
hayaliyle yaayp giderken, birden
gzleri alp yllarca ryalarn
yaatt sevgiliyi karsnda grse ne
hale geleceini dnn! Perihan da
Adil Giray' grnce ayn hale gelmi ve
btn konuma boyunca kendinden
geercesine dalp gitmiti. Aslnda
Perihan, o yana kadar hi kimseyi
sevememiti. Bu ak ise, yle
ehriyar'n zannettii gibi, kalbini ak
yerine nfuz ve gelecek hrs kaplam
olmasndan ileri gelmiyordu, tam tersine
yksek duygularn ayrlmaz bir gerei
olan sevme kabiliyeti iindeki dier tm
meziyetler gibi, Perihan'da fazlasyla
vard. O gne kadar hi kimseyi
sevmediyse, o byk kalbini
doldurabilecek koskoca bir ak
heyecann hkm altnda tutmaya layk
bir vcut grmedii iin sevemedi.
Yoksa onun gnl, gzel ve narin
cisimler gibi, dncesi akc klar
gibi, her zaman ykseklerde uar
dururdu, kendisi doutan asil olduu
iin, karlat btn gzeller, onun
gznde, yerlerde srnen birer
kertenkeleden farkszd. Zek ve akl da
ulalamayacak kadar gl olduundan,
en zeki, en anlayl insanlar bile ok
aptal ve ok anlaysz bulurdu.
Yllardr kafasnda canlandrd ve
yaatt erkekten daha gzel bir yz,
hayal edebildiinden ok daha yksek
ruhu olan bir erkekle hayatnda ilk defa
karlayordu ki o da Adil Giray'd.
Adil Giray'n, birinci blmde anlatlan
ve devam eden blmlerde zaman zaman
anlatlacak olan yz gzelliine ve gzel
ahlakna, demir kafes iine konulan
heybetli bir aslan gibi, cesaretteki
arball da baka bir meziyet
ekliyordu. Adil Giray, bu durumuyla
Perihan'a tabiatta olmayan ve sanki
sadece kendisi iin yaratlm bir insan
gibi grnyordu. Adil Giray'n beden
ve ruh gzellii karsnda, sevme
kabiliyeti, gne nlarna hasret kalm
bir gl gibi hemen almt.

Sabahleyin ieklerin ana hayran

hayran bakarak ak iin tatl hayallere
dalan bir aa uzaktan akrdayarak
akp giden rmak akntsnn sesi nasl
gelirse, Adil Giray'n dzgn erkek sesi
de Perihan'a yle geliyordu. nk can
kulayla dinledii ey, mzakerelerin
konusu deil, Adil Giray'n sesindeki o
gnl ferahlatc ahenkti. Mzakere bu
ekilde bir iki saat kadar devam ettii
halde, yine hibir karara varlamad.
Konuyu enine boyuna dnp tekrar
grmek zere toplantya son verdiler.
ehriyar da, o eytani zeksna ramen,
toplant boyunca bir ak sarholuu
halinde, Perihan'n haline dikkat
edememi, hibir ey anlayamamt.
Hatta bu toplanty mit ettiinden ok
daha fazla isteine uygun bulmu ve o
geceyi, sevgilisinin koynunda uyur gibi,
rahat ve mutlu geirmiti. Onlar huzur
iindeyken Adil Giray'n vaziyetine
gelecek olursak; byk okyanuslarda bir
frtnaya tutulan, vcudunda ve
kollarnda g bulduka azgn dalgalarla
arparak cann kurtarmaya alan,
gc tkenince de yine ayn azgn
dalgalarn akntsna uyup kaderine
boyun een zavalllar gibi, atld bu
tehlikeli girdapta dndke bir
kurtulu aresi arayan, dnme gc
bitince, tamamen arp kalan bir insan
gibi, vaziyetini hadiselerin geliimine
brakmak eklindeydi.

Onun bu haline karlk Adil Giray'

ilk grdnde ayaklar yerden kesilen
Perihan, hem memnun, hem de dnyaya
geldiine geleceine bin piman
filozoflar gibi, bir yandan Adil Giray'la
tant iin ok mutlu, ancak dier
taraftan da onun kollar arasna
girebilmenin glklerinden dolay ok
skntlyd. O gece sabahlara kadar
gzne uyku girmedi. Henz yirmi bir
yirmi iki yalarnda ve genliinin
baharn yayordu. O yaa kadar hayatn
birok ac ve tatl taraflarn grmt.
imdi ise, hasret ateiyle, vuslat cenneti
arasnda bulunuyordu. Kaderi onu
bakalm hangisine gtrecekti... O gece
sabaha kadar ac tatl birok hayallere
dald. Ne yapacan bilemiyor ve hibir
ey hakknda kesin bir hkm
veremiyordu. Bu dnceler arasnda
sabah oldu. Gnein , btn bir gece
dnyay kaplayan karanlklar
datmakla kalmad, Perihan'n
zntlerini de birlikte sildi att.
Perihan'n akl fikri bir konuda
toplanmt; Adil Giray'la, ehriyar gibi,
sk sk, fakat yalnz olarak grmek...
Bu isteini gerekletirebilmek iin
zmler aramaya balad. O areyi
bulmakta da hi zorlanmad. ehriyar iki
gecede bir nbeti olarak ah'n
hizmetinde kalyordu. O geceler Perihan
iin karlmamas gereken gzel bir
frsatt. Mzakereleri gya daha abuk
bitirmek ve daha iyi bir sonuca
balamak iin, devam etmekte olan
grmeler her gece yaplrsa,
ehriyar'n sarayn harem dairesinde
nbeti kald gecelerde Adil Giray'la
ba baa konuabilirlerdi. Bu,
olmayacak bir ey deildi. Evet, hi bir
phe uyandrmadan, ustalkla bunu
gerekletirebilirdi. Perihan, artk hep
bunu dnyor, zeksn var gcyle
buna altryordu. Hatta Adil Giray'la
hi kimseye fark ettirmeden buluma
hayallerini o kadar gerek grmeye
balamt ki, her srr, her gerei
biliyormu gibi, bulumalarnda
gzclk grevini imdiden kendi
adamlarna vermeyi ve onlar daha
nceden eitli grevlerle ehriyar'n
adamlar arasna soktuu en gvenli
adamlarndan semeyi dnd ve bu
ite kullanaca kiileri hemen o
geceden kafasnda planlad.

Gzel Perihan, o gne kadar kafasnda

planlad her ii devaml baaryla
neticelendirmiti. Bunda da baarya
ulaacan biliyordu. Bu zgvenle
gnlndeki aclar iyice azalm, onlarn
yerini tatl bir sevin almt. Ama bu
sessizlik ve sevin uzun sre devam
edemedi. nsanolu ite byledir,
zellikle aka ait planlarn ba ile
deil, sonu ile bile yetinmez. Ruhu
lezzete doysa bile yine de onun stnde
yeni lezzetler aramaktan vazgemez.
Gnlnden yepyeni planlar fkrr.
Perihan da buhaldeydi, gnlnde yeni
bir emel, yeni bir endie belirmiti,
Akna Adil Giray da acaba ayn ekilde
cevap verecek miydi? Bunu
gerekletirmek kendi elinde olan bir
ey deildi ki, istedii ekilde are
bulabilsin... Perihan, tm iyi ve kt
seenekleri teker teker gznn nnden
geiriyordu. Hayatnda ilk defa birine
k olmutu. Bu akta nemli rol
oynayacak olan kendi gzellii aklna
geldi. O zamana kadar aynaya hep stn
kr bakt iin, Adil Giray'n kalbini
alacak derecede gzel olup olmadnn
pek farknda deildi. Ama bu sefer
yapaca i nemli olduundan hemen
yerinden frlayp, aynann karsna
geti. Sanki kz beenmeye giden bir
grc gibi dikkatle kendisine bakmaya
balad.

Kelimenin tam anlamyla gzel bir

kzd. Uykusuzluktan gzleri yorulmu,
baklarna sevda kadar tatl bir hzn
kmt. nce, anlaml ve gzel yz,
nce, sabaha kadar mehtaplar gibi
klar iinde bir donukluk gsteriyor,
sonra da gne nlarn henz almaya
balayan gl goncalar kadar tatl bir
pembelikle baklar okuyordu.
Dnyalar kendine k edecek ve
saysz gnlleri yakacak kadar gzel
olduunu kendi de grmt. Ama
kalbine tam anlamyla inan gelmedi.
Acaba kendini mi kandryordu?
Saatlerce aynann karsndan ayrlmad.
Daha o dnemde esir ticareti yasak
deildi. Kendine esir al verii yapan
kocakarlardan ve kendine cariye
beenen gen beylerden daha zor
beenen baklarla yzn ve vcudunu
iyice inceledi. Kendi gzelliine kar
kskan denilebilecek kadar titiz
davrand halde, hibir yerinde
gzelliini bozacak en kk bir eksiklik
bulamad. Sadece bir endiesi kalyordu.
Acaba Adil Giray nasl gzellerden
holanrd? Kendisini ayn derecede
gzel bulacak myd? Yoksa onun
kafasndaki gzellik daha baka bir
gzellik miydi? Bu ve buna benzer
endieler ve meraklarla dnd ama
sonra bu iin iinden kt. nk Adil
Giray gibi zel bir gencin, gzellik
anlaynda herkesin birletii tipte
byle bir gzellii beenmekten yoksun
kalaca dnlemezdi. O da kendisini
kesinlikle beenecek ve sevecekti. Buna
yzde yz emindi. Bundan baka
karakterlerinin de birbirine benzemesi,
umudunu bsbtn kuvvetlendiriyordu.
Adil Giray da, kendisi gibi cesur,
atlgan, giriken ve yksek duygularla
doluydu. Giderek mitleri o kadar
kuvvetlenmiti ki, daha birka saat nce
ortalk aydnlanmaya balad zaman,
kederli sonbahar sabahlar gibi,
umutsuzluk ve hzn dolu bir gzellik
iindeyken, imdi, gen kz ekline
girmi bir ilkbahar sabah kadar tatl ve
neeliydi. Fakat bu mutluluunu
bakalarna ve zellikle ehriyar'a
hissettirmemesi gerekiyordu. Mmkn
mertebe tedbirli davranarak, ah'n
huzuruna girdi. Hamza Mirza ile
ehriyar da oradaydlar. Grme
konusu yine Adil Giray'la ilgiliydi.
Meseleye ok fazla nem vermiyormu
gibi ve son derece souk kanl ve
kaytsz bir eda ile Perihan da fikrini
belirtti.

"Bana gre konu kapanm demektir.

in sk tutulamamas yznden istenilen
sonu elde edilememitir. Adil Giray,
bizden byk bir yardm greceine bir
trl inanamyor. Ne yapp edip,
kendisini buna inandrmamz gerekiyor."
 Daha sonra da, bir plan dnerek
Adil Giray'n zeksn sanki
kmsyormu gibi konutu:

"Gya kurnazlk yapacak. Hem Gazi

Giray' da birlikte gtrmek istemesi,
ayrca dikkate deer ve zerinde
durulmas gereken nemli bir noktadr."

Bu ekilde konumasnn sebebi,

gerek dncelerini ehriyar'a
sezdirmemekti. Bunda baarl da olmu,
kurnaz geinen ehriyar, Perihan'n Adil
Giray'a deta dman gzyle baktna
iyice inanmt. Bundan baka Perihan'n
ii sk tutmak konusundaki dncesini
de kendi karna uygun bulmutu. sk
tutulursa sevgilisiyle daha sk
grebilecekti. ehriyar'n gznde
nceden gereksiz bir beladan baka bir
ey olmayan Perihan, imdi vazgeilmez
bir nimet gibi grnyordu.

ah'n yannda verilen bu karardan

sonra, birbirinin i dnyasn
anlayamayan bu iki kadn, hemen iki
gecede bir Adil Giray'la bulumaya
balamlard. Aralarnda geen
konumalarda Perihan, srekli, ran
devlet adamlarnda gven vermek iin,
Gazi Giray'n ran'da kalmasn ve
Krm'a girerek devleti ele geirmek
amacnn gereklemesini
kolaylatrmak iin de Adil Giray'n
yanna mutlaka ran askeri alarak
Krm'a gitmesini ve ran devletinin
gvenliini salamaya almas
gerektiini ileri sryordu. Mzakereler
boyunca ehriyar'n yaptklarna gelecek
olursak; o da, kabul edilmesi mmkn
olmayan baz deiiklikler ileri srerek,
sanki ikisinin arasn bulmaya
alyordu. Sonunda, bu zeki insan,
her biri bir baka hedef peinde, ii
mmkn olduu kadar uzatmaya
alarak, kendi isteklerini
gerekletirme yolunda, birbirlerinin
emellerine de hizmet etmi oluyorlard.
Eskiden daha az bulutuklar halde,
imdi iki gnde bir Adil Giray'
grebildii iin ehriyar, baya
mutluydu. nceki gnlerde Adil Giray'a
akn aktan syleyerek utanmann
birinci perdesini yrtm bulunuyordu.
Bundan sonra akn ve gnlnn
arzularn sevdiine uzunca anlatmak
vard. Bu ise Adil Giray'la yalnz
kalmaya balyd. Oysaki Perihan, her
bulumada bir karaal gibi aralarna
giriyor, sonuca ulamasna mani
oluyordu. Bu yzden Perihan'a iinden
ok kzyor, ancak bir ey
syleyemiyordu. Adil Giray ise, bu
durumdan son derece mutluydu. nk
Perihan, canl bir namus ve ahlak
abidesi gibi yanlarnda bulunduka,
karnn Adil Giray'a yaklamasn
engelliyor, delikanly taciz edilmekten
kurtaryordu. Adil Giray'la ba baa
kalmay en az ehriyar kadar ve belki de
ondan daha fazla isteyen Perihan; bir gn
elbette kavuacan bekledii o mutlu
anlar hayatnn en byk mutluluu
sayyordu. Perihan nceden
kararlatrd gibi Adil Giray'n
dairesinde nbetilik ve muhafzlk iin,
kendi adamlar arasndan setii en
salam kiileri birka gn iinde
yerlerine yerletirdi. Sonunda bir
aramba gecesi ehriyar'la beraber
bulunmamak iin, hastaln bahane
ederek dzenli toplantlara
katlmayacan ehriyar'a syledi. Bu,
kadnn arayp da bulamad bir frsatt.
Adil Giray'la yalnz da kalaca iin
sevincinden etekleri zil alyordu. Ama
hi renk vermedi, grmcesinin o geceki
toplantya gelemeyiine sanki zlm
gibi bir edayla:
 "Sizinle birlikten olmadktan sonra ne
fayda kar ki? sterseniz toplanty
baka bir geceye brakalm!" diye az
yoklad.

Perihan, onun bu yapmack tavrna

kar: "Konumalar zaten sizin sayenizde
balamam myd? Ben bulunmuum
veya bulunmamm ne fark eder? kisi
de ayn deil mi? Hem devaml ikimiz
beraber olmaktansa, byle ara sra siz
kendisini yalnz grseniz, sanrm daha
iyi olur. Benim tekliflerime kar neler
dndn bylece daha kolaylkla
renebilirsiniz." cevabn verdi.
Perihan'n bu nerisine evet demek,
ehriyar iin her eye bedeldi. Fakat
ansnn bu kadar ak olacan
beklemedii iin, Perihan'n kendisini
denediini dnd. Hem bu snamaya
baka bir numarayla cevap vererek iin
dorusunu anlamak, hem de karsna
kan byle bulunmaz bir frsat
karmamak iin,

"ok haklsnz. Fakat Adil Giray'la

her seferinde benim yalnz bana
grmemle elde edilecek fayda, arzu
ettiim ekilde olamaz. Ara sra siz de
kendisini yalnz grmeli ve benim
tekliflerimle ilgili dncelerini iyice
incelemelisiniz ki, durum daha iyi ortaya
ksn. Ne karar vereceksek ona gre
hareket edelim." dedi. Perihan'n bu fikri
ortaya atmaktaki amac da zaten bu
sonucu elde etmekti. Sonucun bu ekli
alacandan nceden emin olduu iin,
bu sonutan duyduu sevinci, saklamakta
glk ekmedi.Konuyu hi
nemsemiyormu gibi tamamen ilgisiz
bir tavrla ve ksaca,

"Doru, bu ekilde de olabilir!"

yantn verdi.

ehriyar, Perihan'n bu trl

hareketlerine bakarak herhangi bir
tecrbe niyeti veya kendisinden
phelenme belirtisi bulunmad hissine
kapld. Bu sebepten iine iyice gven
geldikten sonra, amalarna biraz daha
yaklam bir insan edasyla,

"Aklma bir ey daha geliyor, acaba

Adil Giray'la srekli ayr ayr grsek
daha iyi olmaz m? ayet birimiz iin bir
tarafn bozacak olursa, dierimiz onu
onarr. Bylesi daha iyi olmaz m?"
dedi. Bu kez snava ekilmi olmak
dncesi ve phelenme sras
Perihan'a gelmiti.

Ona hemen cevap verdi: "Bana kalrsa

sylediiniz ekilde hi de uygun
deildir. Adil Giray, pheci bir kiidir.
Kendisini ayr ayr grdmz
takdirde, kendisine ne kadar gvence
verirsek verelim, yine inandramayz.
Aramzda sz birlii ettiimizi sanarak
anlamay kesebilir, sonuta iler bir
daha dzelmemecesine bozulur. Zaman
zaman ayr grmemiz baka, srekli
yalnz grmemiz yine bakadr. Ara
sra ayr grlrse, meguliyet gibi,
rahatszlk gibi eitli mazeretler
bulunabilir. Fakat srekli olarak ayr
grecek olursak bunun sebebini
kendisine nasl izah ederiz?"

Bu cevap ehriyar' ikna etmese bile

Perihan' daha fazla pheye
drmemek iin onun fikrine aynen
katlm gibi grnd. Bu ekilde
Perihan da snanmak phesinden
kurtulmu oldu.

ehriyar: "Ben bu akam onu biraz

sktrrm. Siz de yarn akam grr
ve bu akamki grmemizin ne gibi
sonulara ulatn anlamaya
alrsnz." diyerek Perihan'dan
ayrld. Adil Giray'n yanna yalnzca
gittii zaman, geen toplantlarda
Perihan' ok gzel idare ettiinden
balayarak kendisinden esirgemedii
merhameti ile namusunu ve hatta hayatn
kurtard iin, tpk bir ranlya yakr
ekilde abartya kamadan
teekkrlerden sonra konumay aka
getirdi. nce hafif imalarla ie balad,
on dakika sonra arzularn aka
sylemeye balad. Hep akndan
bahsetti. Delikanly yatak odasna
srklemedii kald. Adil Giray'dan
biraz yz bulsayd, belki o da yapacakt.
Adil Giray ise, ahlak, incelii ve
zellikle iinde bulunduu anormal
vaziyet yznden hi oral olmuyor,
kadnn amacn anlamazlktan geliyordu.
Durumu kurtarmak iin, onu bo mitlere
drerek birtakm kaamak cevaplar
veriyor, gerek duygularn hi belli
etmiyordu. Bu irkin kadna kar
duyduu nefreti bile bir utan ve edep
perdesi altnda gizlemekte baarl
oluyordu. ehriyar ise, belli bir gaye
peinde koan her insan gibi, Adil
Giray'n kesin ret cevab vermemesini
olumlu karlyor, hayallerinin
gerekleeceine bir iaet sayyor,
sevincinden ii iine smyordu. kisi
de birtakm zt duygular iinde iki saat
kadar konutuktan sonra grme yine
bitti. ehriyar, tam kapdan kaca
srada birden aklna gelmi gibi, sz
konumalara getirerek: "Ben yarn akam
ah'n hizmetinde nbetiyim. Perihan
benim yerinme mzakereye yalnz
gelecek!" dedi.

Adil Giray' manevi bir bor altnda

tutmak iin kendinden baka onu koruyan
hi kimsenin olmadn gsterip laf
Perihan'a getirdi. Zavall kza,
ikiyzllk, namussuzluk, hainlik, hatta
byclk gibi, aklna gelen her trl
iftiray atmaktan ekinmiyordu. Perihan'
Adil Giray'n gznden tamamen silmek
iin daha da ileri giderek;

"nsan kann bile imi bir yaratktan

daha ne beklenir?" cmlesiyle szlerine
son verdi. Perihan'la konuurken ok
dikkatli ve tedbirli davranmas
konusunda onu defalarca uyararak
delikanlnn yanndan ayrld. Adil
Giray, o gece iin de olsa belay
defedebileceine sevinmi, huzur iinde
uykuya dalmt. Perihan ise o geceyi
aclar iinde geirmi, iki dakika bile
uyuyamamt. El ayak ekilip de
odasnda yalnz kalnca, yataa yle bir
uzanaym, dedi. Gzlerini kapad. Ama
uyumak ne mmknd? Yatann iinde
doruldu, ban avularnn arasna
alarak yoklad. Adil Giray' sevdii
kesindi. Ama o da kendisini seviyor
muydu veya sevebilecek miydi? Bu
dnce ile srekli aclar iinde
kvrand. Adil Giray'la yaayaca mutlu
hayat gzlerinin nne getiriyor, o
zaman Allah'n cehenneminde yanarken
cennetin zevklerine erimi gibi derin
derin mutluluk duyuyordu. Perihan, o
gece Adil Giray'la yalnz buluaca iin
akam iple ekiyordu. Sabah olmu,
ortalk aydnlanmt. Sonunda ortalk
karard. Arkasnda, gm damgalaryla
yldzl berrak geceleri andran ak
mavi bir araf rtnd. Beyaz tlden
bir pee ile yzn rtt. arafn
ularn kemerine yle bir ekilde
ilitirmiti ki, dardan bakld zaman,
duruundaki gzellik en ilgisiz baklar
bile zerine ekiyordu. Yzndeki pee
o kadar inceydi ki, nefes aldka hafife
titriyor, sabah rzgrna tutulmu
yapraklar gibi hemencecik dalacak
gibi oluyordu.

Sonunda Adil Giray'n odasna bu

gzellikler ve bu k baklarla girdi,
kendisine uygun bir yer seti.
Duruundaki gzellii, vcudunun
gzelliini ve beyazln gsterebilmek
iin, sa ayan arafndan darda
brakt, sol elini dizinin zerine koyup
oturdu. yle bir yer semiti ki,
oturduu yere mumlarn vurduka
yznn izgilerine varncaya kadar
seiliyordu. Ayandaki ince ran
ayakkabs parmaklarnn tm gzelliini
meydana karyor, elleri ise bileklerine
kadar tamamen akta duruyordu. Adil
Giray, geri son derece olgun bir
ehzadeydi. Ancak ayn zamanda air
yaradll bir gen olduu ve
genliinin en ateli alarnda
bulunduu iin, gzlerinin nnde duran
bir gzellik karsnda ilgisiz kalamazd.
Onun, etten ve kandan deil de sanki
yanarda volkanndan yaplm, her an
tutumaya ve tututurmaya hazr gnl de
buna uygun deildi. Allah'n zene
bezene yaratt Perihan gibi harika bir
gzele gnl vermemeye imkan m
vard? Adil Giray kza bir bakta
delirecek ekilde k oldu. Bunda
alacak bir ey yoktu. Gne dounca
dnya zerindeki varlklar nasl birden
aydnlanrsa, ok gzel bir kadna byle
birden k oluvermek de olaan
eylerdendi. kisi de ayn duygularn
iinde, normal siyasi mzakerelere
baladlar. Fakat zihinleri baka eylerle
megul olduundan, sanki bir hayal
leminde yayor gibi kelimelerden ok
baklaryla konuuyorlard. Bu grme
iki saat srd. Ayrllar, ruhun
bedenden ayrl kadar hznl ve acl
oldu. Konutuklarnn btn zeti ise,
anlalmaz birka kelimeyle Perihan
tarafndan da yine nceki mazeretlerin
tekrarndan ibaret kald. Onunla
buluana kadar, kendini sevdireceinden
kesinlikle emin olan Perihan, odasna
dnp de yatana ekildiinde derin bir
dnceye kapld. ine heyecanlar ve
birok pheler hcum etmeye
balamt. Adil Giray'n bu gece,
gzelliine umduundan fazla vurulduu,
gen ehzadenin her halinden aka
belli oluyordu. Ama iinde yine de bir
'acaba!' vard. zerinde zellikle
durduu nokta, Adil Giray'n bu geceki
konuma ekliydi. ehriyar'n da
katld daha nceki mzakerelerde
Adil Giray, daha canl ve scak
konuuyordu. Oysaki bu gece halinde
genel bir durgunluk olduu gibi,
konumalar da biraz souk gibiydi. Bu
nedenle, nce Adil Giray'n kendisini
beenmediini dnd. Ama gnl bu
dnceye raz olmad. Adil Giray'n bu
geceki durgunluuna sebep, terbiyesi ve
utanc olamaz myd? Olay bu ekilde
yorumlaynca, biraz rahatlad. indeki
pheleri gidermek ve daha kesin bir
sonuca ulaabilmek iin bundan sonraki
bulumay beklemekten baka are
yoktu. Savcnn idam talebiyle
mahkemeye verdii bir sank gibi
endieler ve aclar iinde, sonraki
bulumay beklemeye koyuldu... te
yandan Adil Giray'n da, zindandayken
etrafna k yamaya balam, kara
topraklar altnda kabir azab ekerken
gkyznden bir melek inip de
kurtulacan sylemi gibi, gnln
sonsuz bir sevin kaplamt. Gzne
Perihan'dan baka hibir ey grnmez
olmu, kendini akn derinliine
kaptrm, btn skntlarn zerinden
atmt. Ama ne yazk ki, mutlu anlar,
Perihan gibi, onun iin de be on
dakikadan fazla srmedi... Kafasndaki
kukular zmeye alt. Acaba
ehriyar, kendisini sevdii iin Perihan'
karsnda dman gryor, zavall
kzcaz bu yzden mi ktlyordu?
Yoksa Perihan iin sylediklerinde bir
gereklik pay var myd? Kadnn,
zavall kz hakknda syledii ktlkler
aklna geldi, bunlar aralarndaki rekabet
olarak dnmek istedi. Akl ah
smail'in ldrlmesi konusuna takld.
Herkes, Perihan'n bu idamda en byk
rol oynadn sanyor ve uluorta
konuuyordu. ehriyar'n Perihan iin
"nsan kan imi bir yaratktan ne
beklenir?" sz, kafasnn tam ortasnda
ivilenmi kalmt... Kadnn bu
syledii eer doru ise, bu derece
alak bir kza gnln kaptrd iin
kendi kendinden nefret ediyor, iinden
kalbini yerinden koparp ayaklarnn
altnda ezmek geliyordu... Bu zt
duygular iinde, saatlerce uraarak
Perihan'n hayalini kalbinden tamamen
silmeye alt. Sonraki akam ehriyar,
Perihan'n yanna giderek, nceki gece
yalnz bulumalarnda neler
konutuklarn ve nasl bir sonuca
vardklarn sordu.

Perihan: "Szlerinde size dair hibir

ey sezdirmedi. Konutuklarmz,
ncekilerin neredeyse aynsyd. lgin
bir adam... Biraz daha m sktrmal, ne
yapmal?" cevabn verdi. Bu durum,
akyla yeni bir buluma imkn
yarataca iin, ehriyar' son derece
sevindirmiti. Sevincini gizlemeye
alarak:

"Sava zaman daha gelmi deil.

Ancak gereken hazrlklar bir an nce
tamamlayabilmek iin mmkn
olduunca abuk karar vermeliyiz.
nk konu ran'n menfaatleri ile ilgili.
sterseniz bu gece yine ikimiz beraber
gidip konumaya devam edelim." dedi.
Perihan kafasndaki phelerden
kurtulmak iin bu teklife hemen evet
dedi. Ame sevincini kadna
hissetirmemek iin, biraz dndkten
sonra, sanki ah'a hizmette kusur etmi
olmamak hissiyatyla, bu teklifi kabul
etti. O gece yine beraber Adil Giray'a
gittiler. Perihan, tepeden trnaa dikkat
kesilmi, Adil Giray'n hibir hareketini
gzden karmamak iin olanca dikkatini
onun gzlerinde toplamt. Ama
delikanlnn yzne daha ilk bakta
hayal krklna urad ve baktna
bakacana bin piman oldu. nk Adil
Giray, Perihan' karsnda grnce
yznde ncelikle memnunluk ve
mutluluk grnts belirmi, ancak bir
sre sonra bunlarn yerini iddetli bir
nefret ifadesi kaplamt. Daha kts
Adil Giray, Perihan'a kar gnlnde
kaynayan bu nefret ve kzgnlk
duygularn gizlemekte de baarl
olamyordu. ehriyar'a kar duyduu
tiksintiyi hafif glmsemeler, ince ve
nazik alaylarla biraz gizleyebiliyordu.
Ancak Perihan'a baknca, yz lm
celladna bakan bir idam mahkumunun
yz gibi korkun ve acayip bir ekil
alyordu. Zavall kz bunlar grdke
vcudunun her noktas kavruluyormu
gibi oluyor, sevgilisinin gzel yznden
ayramad gzlerinin her siniri, kzgn
bir tel halinde beynine saplanyordu.
Alamaya frsat bulamad iin,
gzyalarnn her tanesi bir ate damlas
olarak kalbine dklyordu. ehriyar,
hararetle konuurken, birka defa sze
kararak, daha nceki konutuu
taknd tavrn aksine, ehriyar'n
tekliflerini hafifletmeye alt. Ancak
Adil Giray, nefretini aa vurmamakta o
kadar ileri gidiyordu ki, zavallnn bu
arabulucu ve uzlatrc jestlerine hi
nem vermiyor, hatta dikkat bile
etmiyordu. Adil Giray'n bu ilgisizliine
bakarak ehriyar da devaml Perihan'n
szn kesiyor ve nceki tekliflerinde
diretiyordu.
 Konuyu kztrp konumalar bitirme
noktasna getirdikleri srada, ehriyar
yine tavr deitirerek, alttan almaya
balad. Gnl alc ve yumuatc
birtakm szlerle Adil Giray'
yumuatarak mzakereyi ertesi geceye
brakt ve sonra da ikisi birlikte Adil
Giray'n yanndan ayrldlar.

Perihan, yedii bu ar darbeyle

tamamen mahvolmu ve bitkin bir hale
gelmiti. Odasna gidince, arafn bir
tarafa, peesini de dier tarafa atarak
yzst yataa yld. Beyni hibir ey
dnemiyordu. Saatlerce hkrarak,
doyasya alad, aclarn bu gzyalar
da dindiremedi. Adil Giray'n bu geceki
davranlarn gznn nne getirdi.
Kendisine kar taknd tavrlarda
sadece kaytszlk deil, aka nefret
vard. Acaba bunun nedeni ne
olabilirdi? Dnyor, dnyor,
olumlu bir cevap bulamyordu.
ehriyar'n bunda rol var myd?
ehriyar, kendisiyle grtkten sonra
Adil Giray' yalnz bana hi
grmemiti. Hem byle bir fikri olsa
Perihan' da birlikte gtrmek iin o
kadar srar eder miydi? Byle bir
davranta bulunmas iin ortada geerli
hi bir sebep de yoktu. O, gereksiz yere
hibir ey yapmazd. Okyanuslardaki
dalgalar kadar saysz pheler beynine
hcum ediyor, her biri dierini
kovalyor, sonuta yine tpk dalgalar
gibi durmakszn, yok olup gidiyordu.
Vcudu ise, gnlndeki muhabbet gibi,
hem eziliyor, hem de huzura tamamen
dman oluyor, gzlerine, bandaki kara
sevda gibi korkun kbuslar
kyordu... Btn bu aclar iinde
uyuyabilmek mmkn myd? O gece
gzlerine mezar kadar karanlk grnen
odasnda inleye szlaya sabah etti.
Kendini tamamen umutsuzlua
kaptrmamak iin tm cesaretini toplad
ve beynini kemiren dncelerden
kurtulmaya alt... Adil Giray'n
sergiledii souk davranlarn nedenini
anlamaya karar verdi... Bu kararla
doruca ehriyar'n odasna gitti.
Akamki sertliinden dolay, gururuna
dokunmayacak baz yaknmalarda
bulundu, tam da faydal bir ii
sonulanmaya yz tutmuken byle
sertliklerle aksatmakta, elde edilmek
istenen sonucu uzaklatrmakta hibir
yarar olmadn syledi.

"Adil Giray' biraz olsun yumuatmaya

almalym onun iin bu gece ben
yalnz gideyim,!" dedi. ehriyar da bu
teklifi kabul etmek mecburiyetinde kald.
Akam olunca Perihan, ehriyar'la
beraber bulunduu akamdan daha
rtl, daha sade bir kyafetle
ehzadenin odasna gitti. Adil Giray,
Perihan' yine karsnda grnce
sinirlenmeye balad. Hi
sslenmeksizin geldii iin nce iinde
bir memnuniyet ifadesi belirir gibi
olmutu. Ancak daha sonra bunun iin de
sinirlenmeye balad. Perihan, her ne
hareket yapsa, her ne sylese, gnlnde
kapanmaya yz tutmu olan yarann bir
tarafna neter vuruyor gibi geliyordu.
Hem de sevdii bu gen kz bir daha
grmemek, tamamen kaybetmek
tehlikesini bile gze alarak. Perihan'n
en kibar, en yumuak szlerine karn,
ald terbiyeye ve nezaketine hi
yakmayacak ve iinde bulunduu zor
durumla asla rtmeyecek ekilde kt
ve sert cevaplar veriyordu. Perihan bu
hareketlere sadece yarm saat kadar
dayanabildi. Sonunda onun da sabr
tat. Hkrklarn zor da olsa tutmaya
alarak:
 "Baknz, imdiye kadar size saygda
kusur etmedim. Bana kar bu
davrannzn sebebi nedir? Bir
kusurum varsa ltfen bana aka
syleyiniz!" dedi.

Adil Giray, hareketlerinin sanki

farknda deilmi gibi sordu: "Pekiyi,
ben size ne yapyorum?"

"Neler yapmyorsunuz ki... Ne

yaptnz u szlerinizden olsun
anlamyor musunuz? Bana srekli
hakaret diyorsunuz..."

"Daha neler! Ben esir bir adamm.

Kocaman bir ah'n kz kardeine
hakaret etmek benim haddime mi
dm?"
 "Buna hibir mani yoktur,
hakaretlerinize bir de alay
ekleyebilirsiniz. Ancak mert olanlarn
an zavall kadnlara byle davranmak
mdr?"

"zr dilerim, beni daha fazlasn

sylemek zorunda brakmaynz! Sonra
belki terbiye snrlarnn da dna
kabilirim."

"Ltfen syleyiniz, suum nedir?

Sylemezseniz erkek deilsiniz!"

Adli Giray biraz durakladktan sonra

cevap verdi: "Hanmefendi, ben de kan
dkerim, fakat savata dkerim, kapal
odalar iinde, gizli kapakl planlarla
deil!" dedi.
 Bu cevap zerine Perihan'n ayaklar
yere ermi, bu cevap kendisine her eyi
aklamt. Demek ki Adil Giray da,
ah smail'in kendisince ldrldn
sanyordu... Elleri banda, fke ve
nefretle: "ah smail'i benim
ldrttme sonunda sizi de
inandrdlar, deil mi? Onun iin mi
yannza geldike beni, pusuya yatarak,
arkadan vurmaya hazrlanan bir cani gibi
gryorsunuz? Bana yaptnz bunca
hakaretler, iinizdeki bu derin nefretten
ileri geliyor yle mi? Ancak biliniz ki,
hayatm tehlikeye atarak, ah smail'i
tahta ben karmtm. Halk, bu ilerde
biraz etkim ve iktidarm olduunu bilir.
Zavallnn katili bulunamaynca,
hayallerinde bu suu bana yklediler.
Allah bilir ki, ah smail'in
ldrlmesinde en kk bir kabahatim
yoktur. Bunu nceden birazck
anlayabilseydim, zellikle engel olmaya
bile alrdm."

Sonra da hiddet ve iddetle yzn

aarak: "Yzmdeki bu rty
utancmdan m rttm sanyorsunuz?
Dikkatlice baknz! Yzmde hainlik
ifadesi, gzlerimde katil bak, bir
tarafmda kan lekesi grebiliyor
musunuz? Ben giderim ve bundan sona
da yannza hi gelmem. ah smail'in
kann ien bir dii kaplan size kim bilir
neler yapmaz." dedi ve kapya doru
hzla yrd.
 Kzn bu son sylediklerinden sonra
gzlerinden yamur gibi yalar
dklmeye balam, sinirden krmz
bir hal alan yanaklarndan szlen
yalarla, yldz dolu bir afak bulutuna
benzemiti. Perihan, ah smail'in
ldrlmesi hadisesinde susuz ve
kendinden de emin olduu iin, kalbinin
tm safl ile konuuyor, her sz, her
hali masumluuna canl bir delil tekil
ediyordu. Adil Giray ise, gerei
grebildii ve insan halinden anlad
iin, gerei derhal anlad, iindeki
phe ve nefretler tamamen silindi,
gnl Perihan'a kar gven ve akla
doldu. Perihan, gnl elen bir ustalkla
peesini ap da gl yzn gsterdii
zaman, Adil Giray, birka gece nce
pee altndan hayale benzer biimde
grd bu gzel yz, imdi rtden
syrlm olarak grnce kalbini yakan
ak atei tamamen alevlenmiti. Hele
yle hznl bir tavrla odadan kmak
istediini grnce tamamen tedbiri elden
brakt. Hemen nn keserek: "Allah
akna, zr diliyorum! Suumun ne
kadar byk olduunu biliyorum... Gzel
gzlerinizden haksz yere akan bir damla
ya yerine, kanm son damlasna kadar
dkseler yeridir. Fakat beni halkn
dedikodusu aldatmt. Merhametli
kiiler hataya ceza vermezler. Suumu
affetmeden gitmek, beni ldrmekten bin
kat beterdir..." diye yalvarmaya balad.
Adil Giray'n bu kadar byk telaa ve
zntye kaplmasnn pimanlktan ok,
akna delil olduunu Perihan hemen
anlamt, sevgilisinin azndan kan
her kelime deta canna can katan tatl
bir nefes gibi geliyor, dinledike ii
ferahlyordu. Perihan, hem sevgilisi
hakkndaki kukularni gidermek, hem
de onun akna inanmak gibi, kendince
her biri dnyalara bedel iki eyi
baard halde, yine de byk bir
azimle kendisini tutarak ve sevincini
iine atarak:

"Siz bizim konuumsunuz. Size sayg

gstermek bizimrevimizdir. Hata
etmekte de size kusur bulamam, nk ne
beni gerekten tanyor, ne de halkn
hayalindeki iftiralarn iyzn
gerekten biliyorsunuz. Bu olay hi
yaanmam sayalm." dedi.

Bu son szlerini sylerken Adil

Giray'a doru bir iki adm daha
yaklam, canl bir heykel gibi,
yzndeki peeyi ak brakmt. Sonra
konumay srdrdler. Adil Giray'n bu
gen ve gzel kza olan ak yle bir hal
almt ki, neredeyse her dediine hemen
raz oluverecekti. Ancak yine de kk
itirazlardan geri kalmyordu. Buna da
neden, eer Krm'a giderse,
sevgilisinden uzak dmek korkusuydu.
Perihan da, Adil Giray'dan o kadar
yumuaklk grd halde, ayn
endiesinin etkisi altnda, fikirlerini
kabul ettirmek iin srar etmiyor, nk
o da sevgilisinin kendisini brakp
Krm'a gitmesini hi istemiyordu. Bu
gzel hava iinde bir sre daha
grtkten sonra Perihan mutlu ve
endieli bir ekilde dairesine ekildi.

Adil Giray, gnlerce endie ve azap

iinde kvrandktan sonra, ah smail'in
ldrlmesinde sevgilisinin hibir rol
olmadn anlayarak o yersiz
phelerden kurtulmu, hem de bu
masum kza kar haksz yere yapt
lzumsuz kabalklardan tr kendini
affettirmeyi baarmt. Bunun iin ok
memnun, ok mutluydu. imdi sadece bir
amac kalyordu ki, onu
gerekletirmedike hayattan zevk
almasna imkn yoktu. Bu ama da, ne
yapp edip, gen kza akn aklamak
ve Perihan'n sevgisini kazanabilmekti.
Adil Giray, en zor zamanlarda hayatn
kurtarmak iin lm bile gze alrd.
Bu hedefine de ulamak iin bir deneme
yapmaya girimekten ekinmezdi.
Hayatn ve Perihan'a olan akn anlatan
uzun bir iir yazd. iiri, ilk
karlatklarnda bir alaka kurup
Perihan'a vermeye karar verdi. iir
yle balyordu:

HAYATIM VE AKIM

Mderle peder olup bahane

Sevk etti kaza beni cihana

Han zade idim veladetimde

Dodum yine pek kalenderane

Uryana sefil idi vcudum

Muhta deilse b u nn'e

Bir katra suda dehn aard

Melf idi girye v efgane

Benzetse beni hata deildi

Bir kimse bakp da rifne:

Zencirde alayan esirin

Koynundaki tfl n-tuvne

Ftratta tesvi-i zuhuru

Bu hal ile Hlik-i yegne

Etfalde gsterip dururken

Bin hccet ile cihniyane

Bilmem ne sebeple vard dim

Gumda u hatifi terane:

"Yksel ki yerin bu yer deildir

Dnyaya geli hner deildir."

Geldi beden-i zaife kudret

Oldu yrmek de baka det

Yerlerde srnme vakti geti

Doruldu semaya doru kaamet

Mahvoldu beik, bebek, salncak;

Elenceye, zevke geldi nevbet

Yanmdaki dyeler ederdi

Her halime ayr ayr dikkat

Amma yine kendi lemimde

Mahsus idi kendime hkmet

Rya gibi gese de ocukluk

Birdir gze hb ile hakikat

Hl o zamana talibim ben

Dndrmeye mr olsa kudret

Etrafm seyreder sanrdm

nsan melek, cihan cennet

Derdi yine muttasl bamda

Amma ki o hatifi hidyet:

"Yksel ki boyun kadar kalrsn

Sayeyle ki bi-hner kalrsn"

Geldi dem-i rabet-i maarif

Oldum nice fenne ben de vkf

Her ilme ki sarf- dikkat ettim

Bir mkle olmadm msadif!

Herhangi kitab ders edinsem

Gya ben idim ana mellif

drakime sayim oldu yver

Tahkikma hfzam mrdif

Bir bahsi unutmadm cihanda

Bir asi ile dmedim muhalif

Eylerdi fuhle her kelmm

Tyin-i meksd u mevkf

rfan- ezel mesilinde

Fikrindi yine bana muarrif

Tahkil- Sf- halk ettim

Esrrna olmadmsa rif

Durmaz yine itil-y cha

Bu beyt ile sevk ederdi htif:

"Yksel hnerinle kni olma

hsan- Hudya mni olma!"

Han oldu Krma bir birder

ekti beni tahtna beraber

Oldu heves-i ebb metruk

Geldi yerine umun kiver

Olmutu mukallidim cihanda

Adl-i meri, at-y Cafer

Azmetmi idim Kalem-revimde

Terk etmemeye harb bir yer

Bir reyime bulamadm muarz

Bir emrimi grmedim muhakkar

Devrimde ibd Kibriyann

Dil-sir-i srr idi serser

Herkesteki hande-i netin

Aksiyle aard dilde gller

Hkmnde sefa sren raiyyet

Evsafm vira ederdi yer yer

Amma ki yine ederdi hatif

Gnlm bu itb ile mkedder:

"Yksel ki cihan sefil dndur

Rabet ana adeta cnundur"

Harb at adya l-i Osman

Merdim diyene grnd meydan

Evrenk-i ehametimden ettim

At srtna nakl-i merkez-i an

Tir olmu idi elimde nize

Benzerdi kemana seyf-i brran

Meydna girince zannederdim

Her berk-i bely verd-i handan

Ynmda kaza dururdu daim

Bmda, ecel dnerdi her an

Top olsa atlsa barma arz

Olmazd gnl yine hirsan

Can korkusuna deer mi bir mr

Baki mi olur cihanda insan

Gsterdiin iktidar u necdet

Etmiti btn cihan hayran

Hayf ki yine sad-y gaybi

Bir byle meal ederdi ityan:

"Yksel ki bunun da fevki vardr

nsanln ayr zevki vardr"

Bahtm ne siyah imi ki bilmem.

Halimle deiti hal-i lem

Bir arsa-i girdana dtm

Hi mislini grmemitir dem

Bir hizb-i kalil idi muinim

A'da ise leke-i aremrem

Bir tiga bedel gelirdi bin tir

Bir tee kar bin cehennem

Hlimce ecelle peneletim

Ettim o kadar adya derhem

Seytim krlp atm vuruldu

Dtm yere vard gsme dem

Ne canl gezer muin u hem-dem

Geldi dem-i zillet-i esaret

Mevt zler iken dil-i mellem

Areb ki yine derdi tekrar

Hatif bu sz bana demadem:

"Yksel bu da ive-i Hudadr

Esrarn sorma kim hatadr"

Yksel ne demek nedir bu tahkir

Htif neden eyler emri tayir

Dmanlarma esir idim ben

Boynumda eeri yoktu zencir

Maksud ise rtbe-i ehadet

Ben hzr idim kim etti tehir

T kalbime olmad hlide

Destimdeki para para emsir

Hakkn dahi itinas varm

Ef'alini eylemekte tasvir

Dnyada da bir melek yaratm

Vermi ana iktidar- takdir

dil gibi bir esir tuttu

Gnlm gibi mlk etti teshir

 Yksel ne demek ki htif-i gayb

Sensin bana gnlm etti takrir

Ykselmeye kalmad mecalim

Bul derdime varsa baka tedbir

"Beneinem o ser bepi-i payet

Ber hizem o can konem fedyet"

Adil Giray'n veciz bir ekilde ak

iin kalem ald iirin aklamasn da
aada veriyoruz.

AKIM VE HAYATIM

Anam ve babam sayesinde

 Kaderin cilvesiyle dnyaya gnderdi.

Dnyaya ehzade domu,

Lakin ok cesur domutum,

Bedenim plak ve sefildi.

Suya ve ekmee muhta deilsem de,

Alamay ve feryad adet edinmitim.

Bilgin bir kimse bana bakp da beni,

Zincirde inleyen bir klenin

koynundaki

Clz ocua benzetse

 Bu, hi de geersiz bir kyas olmazd.

Yce Allah, benim bu halim gibi

Daha bin bir yaratltaki eitlii,

ocuklarda dnya halkna gsterip

dururken,

Bilmem ki hangi sebeple, uzaktan

gelen

yle bir ses kulaklarmda

yanklanrd:

"Yksel..! nk senin yerin buras

deildir.

Bu dnyaya ot gibi gelmek, yine ot

gibi gitmek

Asla bir hner, bir i deildir..."

Zayf bedenim zamanla

kuvvetlenmeye balamt.

Emekleme devri geti, de kalka

yrmeye baladm.

Bedenim byyp gelitike boyum

da uzuyordu.

Beik, bebek ve salncak gibi eyler

artk ortadan kalkm,

Sra elenceye ve zevke gelmiti.

Dadlarm, bana dikkat ediyor, beni

eitiyorlard.

Fakat ben, yine kendi dnyamda,

Kendime gre devlet kurmutum;

Bylece byyp gidiyordum...

ocukluk gnleri bir rya gibi geti.

Bugn dnyay anlam bir gen

olmama ramen,

Gzmde uyku ile gerek yine de

birdir.

O ocukluk gnlerimi hl zlemle

aryorum.
 Hayat geriye doru yrtmeye
gcm yetse yine

ocukluk gnlerime dner, oradan

evremi seyreder

nsanlar melek, dnyay da cennet

sanrdm.

Ancak, uzaklardan gelen o uyarc

ses,

Durup dinlenmeksizin srekli tekrar

ediyordu:

"Yksel ki, insaniyetin boyunun

uzunluu kadar olmasn!

Dnyada elinden hibir ey gelmez,

 Basit bir insan olarak kalma!"

Zaman geiyor byyordum.

Bilgi edinme, bilgi sahibi olma

zamanm gelmiti.

Ben de alarak birok ey

rendim.

Her faydal bilgiyi elde etmek iin

gayret gsterdim.

Bunda hibir zorlua uramadm.

ok zeki ocuktum; hangi kitab

elime alsam,

Sanki yazar benmiim gibi, kolayca

okuyor

Okuduumu da gayet gzel

anlyordum.

alkanlm da zekma yardmc

oluyordu.

Gl bir hafzam vard.

Aradan uzun yllar gemi olmasna

ramen,

O zamanlar rendiklerimin hepsi tek

tek aklmdadr.

Hayatmda gerekten hibir zaman

ayrlmadm...
 Krm'n idaresinde grevli yksek
makam sahibi insanlar,

Benim her szmden maksad ve

amac derhal anlyor

Benim iaret ettii yolda

yryorlard...

Bu dnyann nasl yaratldn

dnrdm...

Bu konular bana aklayan yine

kendi dncem olurdu...

Vakit geldi; Yce Allah'n varln

incelemeye altm;

Ama itiraf edeyim ki, bunda acizdim,

bir srrn bulamadm...

O uzaklardan gelen ses durmuyor,

Beni daha ykseklere uurmak

istercesine haykryordu:

"Yksel..! buuk satr ilminle

yetinme!

alp daha fazla ykselmek

istersen,

Ulu Allah seni kltrl ve daha

hnerli bir insan yapacaktr...

Ykselmeye al! Allah'nn bu

iyiliklerine engel olma!"
 Daha sonra byk kardeim Krm'a
han oldu.

Beni de en yakn bir yardmc olarak

tahtnn yanna ekip ald.

Genlik arzularn artk bir kenara

atmtm.

Onlarn yerini memleket ve devlet

ileri alyordu...

Memleket ynetiminde Hazret-i

mer'in adaletini

Ve Hazret-i Cafer'in cmertliini

kendime rnek bildim.

Krm topraklarnn hibir kesini,

 Harap ve bakmsz brakmamak en
byk amacmd.

Benim bu gzel dncelerime hi

kimse itiraz etmiyor,

Bu yolda verdiim emirler derhal

yerine getiriliyordu.

Allah'nn Krm'da yaayan btn

kullar,

Benim devrimde mutluluk ve sevin

iindeydi.

Halktaki bu sevinli glmsemeleri

grdke,

Benim de gnl bahemde saysz

gller ayordu.

Aabeyimle benim ortak idaremiz

altnda

Krmllar sefa sryor ve bizim

iyiliklerimizi tekrarlyorlard.

Fakat o uzaklardan gelen ses, beni

deta azarlyor gibi

Yine devam ediyor ve gnlm

kederlendiriyordu:

"Yksel ki, bu dnya sefalet ve

alaklklarla doludur...

Bu alak dnyaya rabet etmek

sadece deliliktir!"
 Hayatmz bu ekilde srp giderken,

Bal olduumuz Osmanllar

dmana sava at.

Mert olan herkese sava meydan

grnd...

O zaman ben de bir hamle ile

tahtmdan at srtna atladm

te u mehur savaa katldm.

Ok, elimde deta mzrak olmutu;

Nian aldm her hedefi delmekte

asla amyordu...

Bu durumdan ok mutlu oluyordum.

 Elimdeki keskin klc, keman
zannedecek kadar mutluydum...

Sava alanna atldm zaman,

bamda akan her imek,

Bana glmseyen bir gl gibi

grnyordu...

lm daima yanmda, ecel daima

baucumdayd...

Fakat btn bu tehlikeler iinde

korku aklma bile gelmiyordu...

Dnyay top gllesi gibi atsalar, yine

de korkmazdm...

Neden korkacaktm?
 Allah'a bir can borcum vard...

Bu fani hayat bir can korkusuna

deer miydi?

nsan, eninde sonunda da nasl olsa

lecek deil miydi?

Gsterdiim yiitlikler, herkesi

hayretler iinde brakyordu...

Fakat ne yazk ki, gelen o ses, yine

kulaklarm nlatyordu:

"Yksel ki, bulunduun mevkiden

daha yksek mevkiler vardr...

nsanln da doyulmaz, ayr zevkleri

vardr."
 Ne ansszm ki, iine yuvarlandm
durumla birlikte,

Btn dnyann durumu gzmde

birden deiti...

Dnya yaratlal, rnei olmayan bir

sava meydanna dtm...

Komutam altndaki aslanlarn hepsi

ehit dm,

Yanmda ok az asker kalmt...

Dman ise saylamayacak kadar

oktu...

Bizim bir tek klcmzn zerine bin

bir ok birden geliyor;
 Bir tek ateimize bin bir cehennem
karlk veriyordu...

Saatlerce lmle peneletik...

O kt artlarda bile dman

saflarn datyorduk...

Yanmda kalan son be on kahraman

da ehadet erbetini iti...

Yzlerce, binlerce dmann

karsnda artk yapayalnzdm...

Nihayet klcm krld; atm vuruldu,

yere yuvarlandm...

Etrafmda yardm edebilecek bir tek

canl insan kalmamt.
 Hanerim ve mzram da artk hibir
ie yaramyordu.

Bu ackl artlarda, tek kurtulu

aresi olarak, lm beklerken,

Ne yazk ki, lemedim; esir dtm...

Fakat ne tuhaftr ki, ben bu

durumdayken bile,

O, gaipten gelen ses hl susmuyor,

kulaklarmda nlyordu:

"Endie etme..! Yine ykselmeye bak...

Bu da Allah'nn baka bir cilvesidir...

Sakn sebebini sormaya kalkma...!

 Hata edersin..."

Fakat bu ses benimle alay m

ediyordu?

Esir dm bir insan iin ykselmek

ne demekti?

Bu ses bana sanki hakaret ediyor;

Deerlerimi deitirmeye
kalkyordu...

Geri boynuma zincir

takmamlard...

zellikle evreden sayg da

gryordum...
 Fakat sonunda dman elinde bir
esirdim...

Maksat, ehitlik mertebesiyse, ben

buna dnden hazrdm...

Acaba bu bahtiyarla erimeme kim

mani oldu?

Elimde son kalan o krk kl nasl

oldu da kalbime saplanmad?

Demek ki, Allah bu iin byle

olmasn istiyormu ki,

Senin gibi bir melek yaratm;

Adil Giray' bu melee esir etmi,

 Bu melek, Adil'in btn gnln
gzelliiyle bylemi...

"Yksel" ne demek?

Gaiplerden gelen o ses, senin

sesindir...

Gnlm bana yle syledi...

Artk ykselmek deil; yaamaya

gcm kalmad...

Derdime baka bir are varsa onu da

sen ara, bul!

"Ayaklarn yastk olsun yorgun

bama;
 Bin can feda senin gibi can
yoldama..."

Tm bu hadiselerden sonra Perihan,

onun odasna yalnz bana geldii gece,
Adil Giray' sanki tesadf eseriymi
gibi, bu iiri temize ekerken buldu.
Bunun bir manzume olduunu kardan
hissetmiti.

"Eer gizli bir ey deilse yazdnz

ben de grebilir miyim?" diye sordu.

Adil Giray, zaten byle bir frsat

kolluyordu.

"Benim gizli ne iim olacak? Yalnz

kaldka can skntsndan bir eyler
karaladm. Adna iir demeye dilim
varmyor..." cevabn verdi.

Perihan yine sordu: "Biz ranlyz ama

biraz Trke de biliriz. iirinizi ben de
okuyabilir miyim?"

Adil Giray, elindeki kd drde

katlayarak:

"u ksmn Hanmefendimiz iin

hazrlamtm. Okumaya deer
bulursanz bo vaktinizde okursunuz."
diyerek iiri Perihan'a sundu.

Perihan, Adil Giray'n tavrndan ve

sylediklerinden, bu iirin kendisine ait
olduunu hemen anlamt. Ama, belli
etmemek iin hemen okumak istemedi.
Kd zenle koynuna soktu. Havadan
sudan konutuktan sonra, izin isteyerek
odasna ekildi. lk ii, koynundaki
kd karp sevgilisinin iirini
okumak oldu...

Adil Giray'n kalbini yazd iirin

satrlarnda okuyor, her dizesinde kendi
akn buluyor, okuduka ii alyor,
gnl inan ve mutlulukla doluyordu...
Buna ramen, imdiye kadar akn gizli
tuttuu ve kendisine kar souk
davrand iin, sevgilisini biraz zmek
ve kk bir intikam almak isteini de
bastramad. Hemen kaleme kda
sarlarak Adil Giray'a bir cevap
mektubu yazd ve bir uakla gnderdi:

PERHAN'DAN ADL
 GRAY'A MEKTUP
"iirinizi zenle okudum. Bu
cesaretinizin sonucunu da biliyor
musunuz? ansnz, sizi esarete
srkledii halde, ran'a hkmdarlk
yapan anl bir ah'n saraynda
oturuyorsunuz. Bir dediiniz iki
edilmiyor. Ev sahibiniz, size kendi
ehzadelerinden, kendi akrabasndan
daha fazla sayg ve hrmet gsteriyor...
Sizinle resmi antlamalara girimek
istiyor... Bunun iinde karsn ve kz
kardeini size gvenerek yalnzca
odanza kadar gndermekte bir beis
grmyor... Siz ise ah'n bu sonsuz
gvenine karlk, onun kz kardeine laf
atmaktan, ak cambazl yapmaktan
ekinmiyorsunuz. yice biliniz ki, bu
davrannzn cezas Kahkaha Zindan
deildir, sadece idamdr... Bu kadar
byk tehlikeyi gze aldnz grdke
aknlktan ne diyeceimi bilemiyorum.
Ama ne yalan syleyeyim, sevincimden
de delireceim geliyor... Dnyada hibir
gnl yoktur ki, akna bundan daha
gzel bundan daha ak bir delil
gstermi olsun... Size kar
hareketlerimi hatrlarsnz... Sanyor
musunuz ki, yannza ilk defa yalnz
geldiim gece peemin incelii ve ss
tesadft... Sanyor musunuz ki geen
akam fkeyle peemi atktan sonra
kapamak aklma gelmedi... Btn bunlar
kendimi size beendirebilmek ve
sevdirebilmek iindi... Akn anlatmak
isteyen bir gen kz, bunlardan daha
fazlasn yapabilir miydi? O
hareketlerim hep size esir olurcasna
tutulduum bu kara sevday, inallah
yolunuzda lmekle, kucanzda can
vermekle ispat ederim... Ama heyhat!
Acaba bir zavallya, gerek ruhu olan
sevgilisinin kucanda can verip de
yaamakta bulamad zevkle hi deilse
lrken erimek nasip olur mu? Kader,
bu mutluluu esirgemeyecek kadar
merhametlimi dir? Ah! Sen bu alak
dnyaya nasl ve neden dtn? Gzel
vcudu Allah'n tecelli nurundan
yaratlm bir melein bu kara topraklar
zerinde ne ii vard? Yoksa... Yoksa
benim, dnyaya benim iin mi geldin?
Syle! Sevinten delireceim geliyor...
Allah akna syle! Geliin benim
iinse, dnyaya ayak basmann erefine
ne trl hediyeler dataym? Cana
cevher demiler... Fakat senin gibi kutsal
bir misafirin geliine hediye etmek iin
o cevherin de bence hibir deeri yoktur.
Bak! Nasl delicesine sylenip
duruyorum. Yoksa sevinten ldryor
muyum? Akn insanda dnce diye bir
ey mi brakyor? Sana daha sahip
olamadm, elimden karacam korkusu
ile kendimi hrpalyorum. Kalbim
gsmden ayrlp da senin kalbinin
hizmetiliini yapmak, ruhum
bedenimden kp da senin ktan
bedenine glgelik etmek istiyor... Batan
aa ktan yaratlm bir gzelliksin...
indeki o mthi scaklk nereden
geliyor? iirini yazarken mrekkep
yerine ate mi kullandn? Her msras,
her kelimesi, hatta her harfi, gnlm
tututurmakta aknla yar ediyor...

tiraf et! Aknn havasnda sa'nn

ly dirilten nefeslerindeki kutsal
zellik mi var? Gzel yzn
grmediim zamanlar her an kahrmdan
lyor sonra hayalin gzmn nne
geldike yeniden diriliyorum... Renk
renk ssl gzellikleriyle canlanm,
insan ekline girmi bir bahar msn?
Yznn yanklar gnlmde
cilveletike gzlerimden nisan yamuru
gibi sevin gzyalar dklyor,
gnlm, cennet baheleri gibi, rengrenk
gzel ieklerle doluyor... Sevgin
dnyada en byk mutluluk olduunu
duyardm, ama derdinde bile dnyalara
deer baka bir tat olduunu
bilmezdim... Sana daha ne yazaym?
Azmdan ruhlar cosa, kalemimden
klar aksa, u andaki mutluluumu yine
de anlatamayacam. Gel, gel! Gsm
yar da kalbime gir..! Aknn orada ne
mucizeler yarattn gr! Ah! Gel,
diyorum, ama nasl gelebilirsin? Kader
acmaszlkta da baka bir tavr
taknm, kainat a bomak iin
yaratlan bir gnei, zulmn zindannda
saklyor... Fakat nemi yok... Sen bir
ruhsun... sterse stn rtl bulunsun...
Emellerin seni arayp bulur ve ayana
kadar gelir! te akama Perihan'n sana
geliyor... Lakin bu gece gerekleecek
bulumamzda zorunlu olarak ehriyar
da olacak... Ooof of!. Senin yannda
olduka kara hlyalar bile yanmza
yaklamaya cesaret edemedii halde,
baucumuzda dolaan o kara kbus
nedir? Acaba, her n bin hayata bedel
akmzn zevklerini uykuda m
geiriyoruz? Akama bulutuumuz
zaman grmeyi ksa keselim, erken
dalalm. Aramzdaki o kararty
defettikten sonra ben yeniden yalnz
olarak geleceim... Gne kadar yakc
gzelliin karsnda kendimi eritmek,
tm bedenimle erimek ve a, hayal
lemlerine kavumak iin yalnz
geleceim... Mektubumu getiren muhafz
ok salam adammdr, bu gece sabaha
kadar seni o bekleyecek. Saat beten
sonra sarayn iinden ondan baka gren
bir gz, iiten bir kulak ve dolaan bir
ayak olmayacak. O saatlerde yoksa sen
de uykuda msn? Sakn uyuma tamam
m? Ben, ryalarm dolduran yzne
hayalinden ok k olmasam, bir
dakikack bile gzlerimi kapatmak
istemez, btn hayatm senin hayalinle
geirirdim... Bilir misin ki, seni bir
dakika bile dnmek, vcuduma
saatlerce uykudan bin kat daha fazla
rahatlk, gnlme bin kat daha fazla
mutluluk veriyor. Ryalarmdaki hayalin,
hibir zaman gzlerimin nnden
ayrlmayan hayalinden daha canl, daha
nurlu ve daha gzel grnyor, bu
yzden ben, uykuya rahat etmek iin
deil, ryalarm dolduran akmla
grmek iin yatyorum. Mektubuma
cevap vermene gerek yok. Yanna
davetsiz gelebilmek mutluluunu bana
brakrsan Perihan'n bin kat daha
mutlua sevk etmi olacaksn! air
deilim ki, o mkemmel iirine gzel bir
cevap yazaym. Bununla beraber, u
hareketim, gsterdiin cesaretin ayns
deil midir? Mektubun banda da
sylediim gibi, yazdn o iiri ah
iitecek olursa, seni mezara kadar
srkleyebilir. Sen zaten kefeni
boynunda gezen kahramanlardan
olduunu, yaptn ilerle oktan ispat
ettiin iin, lm senin iin yle
korkulacak bir ey olmayabilir. Ama
ben, bu yama gelinceye kadar, ancak u
son gnlerde hayattan biraz tat
alabildimse, o da senin sevgini
kazandm iindir. Bu cesaretim
duyulacak olursa, hayatma mal olur ve
beni o sevgiden, sonsuza kadar yoksun
brakabilir. Bununla beraber, ben
dnyasn henz yeni anlamaya balad
sralarda lm zavalllar kadar
acnacak bir belaya uramay bile
gzme aldm. Belki de bana
yakmayacak ekilde, byle delicesine
akm sana aklamakla... Beni
ayplayacaksn... Ama ne yapaym?
kiyzl ve riyakr olmak elimde deil.
Hem ikiyzllk, byle iten
davranmaktan daha kt deil mi?
Akm sana aklaym bir susa, ben
bu suu nasl olsa ileyecektim. Ha
bugn ilemiim, ha yarn. Hem, bunu
bir mddet perde arkasnda saklamak
ikimizin de kaderine aykr derdi... Bu
mektubum sende nefret uyandrr da
akm reddedersen kahrmdan lrm...
Oysaki akm sana itiraf etmeseydim
yine kahrmdan lecek deil miydim?
Byle iki trl lm arasnda kalm bir
zavallnn hayatn kurtarmak iin sevgi
dolu bir bakn yeter. Bilmem beni nasl
bir by ile byledin..."

Perihan bunlar yazdktan sonra

mektubu; "Durum yle bir hale geldi ki,
eer kfr olmasayd, sana tapar ve
'Benim Allah'm ite budur.' derdim..."
anlamna gelen u beyit ile bitirdi:

"Reside kaar bicyi kikofr eer nebd

 Tora perestem o goftem: Hod-yi men
inest."

Adil Giray Perihan'n mektubunu

alnca ba taraflarn lme benzer
ikenceler iinde okudu. O kadar
arm, sersemlemi ve
heyecanlanmt ki, odann bir tarafna
yld kald, saatlerce yerinden
kprdayamad. Sonunda, ektii
aclardan kurtulmak iin zehir isteyen
mitsiz hastalar gibi, hayatyla birlikte
aclarnn da dinmesini kolaylatrr
umuduyla mektubu bir kez daha eline
ald, aa taraflarn okumaya koyuldu...
Okuduka harareti artyor, gzlerine
inanmak istemiyordu. Defalarca okudu...
Sonra okuduklarn anlayamayacak kadar
kafasnn durduuna karar verdi... yle
ac bir balangtan sonra byle tatl bir
sonu kmas, sanki kabirden cennet
bahesinin gllerini koklamak gibi bir
mutluluk ve inanlmayacak kadar byk
bir olayd... Mektubu belki yirmi, otuz
kez okudu. Her kelimesinin anlamn
derince dnerek okudu... Acaba
uyanrken d m gryordu? Hayr
hayr, ite elinde tuttuu kt bir ak
mektubuydu.. Hem de Perihan'dan
geliyordu. Mutluluun bu kadarna bir
trl inanamyordu... Akta ilginin her
zaman erkek tarafndan gsterildiini,
kadnn yalnz sevilmek iin yaratldn
sanrd. Oysaki elinde tuttuu ktlar,
iin her zaman byle olmadnn
deliliydi...
 Ulalan herhangi bir mutlulua hemen
inanmakta gnl zayflnn bir
eididir. te Adil Giray' n btn
kukular da hep o kalp zayflndan
ileri geliyordu. Sevdii kz, yoksa
kendisiyle aka m ediyordu? Fakat
Perihan gibi, kalbi temiz ve gerek kadar
gzel bir kzn yalan sylemesine imkn
var myd? Dnerek sonunda
Perihan'n da kendisini sevdiine
inanabildi. Mutluluunun derecesini
gerektii gibi dnebiliyor, sevincinden
ii iine smyordu... Sanki tatl bir
hayal leminde yayor, gzellik gibi,
klar iinde, ak gibi ruhlar arasnda
uuyor uuyordu... zerinde bulunduu
bu yabanc memlekette gznde vatan
kadar sevimli, iine dt esaret,
hrriyet kadar tatl ve gzel
grnyordu. Sonunda akam oldu.
Perihan, Adil Giray ve ehriyar, yine
toplanp, dzenli konumalara
baladlar. Bu gece birbirlerinin
fikirlerine uyumlu grndkleri iin
mzakere uzun srmedi, bir iki saat
iinde sona erdi ve sonra daldlar.
Perihan'la ehriyar gittikten sonra Adil
Giray, odasnda bir keye ekilmi,
gzlerini kapya dikerek byk
sabrszlkla Perihan' beklemeye
balamt. Aradan bir buuk saat kadar
bir zaman gemiti ki, Perihan grnd.
Bu defa Adil Giray'n beklediinin
aksine arafta, peesi de siyaht. Bu
siyahlar Adil Giray'a gnlnn bayram
sabah sayd bu bulumay bir yas
havas gibi gsteriyordu. Ama Perihan
odaya girip de kapy kapaynca, hemen
zerindeki siyahlar att. Yukardan aa
beyazlar giyinmiti. Bu beyazlklar
iinde, karanlklardan syrlp
aydnlklar iinde kalm seher bulutu
gibi, yavaa ilerledi, btn yapraklar
koparlm ve yerleri eitli ieklerle
donatlm bir yasemin fidan gibi, nazl
bir ekilde geldi, sevgilisinin yanna
oturdu. kisi beraber izlenmesine doyum
olmayan bir manzara tekil ediyorlard.
Adil Giray'n parlayan yz ile
Perihan'n saf, beyaz ve gzel yz, baz
berrak sabahlarda birbirleriyle gzellik
yarna km gibi, yeni domu, ayla
batmam gnein yan yana durularn
andryordu. O gece ayn on drdyd.
Mehtap, odann pencerelerinden ieriye
doru bir k seli halinde akyor, rzgr
pencere perdelerini oynattka ve ay
da vurduka ortaya kan
deiikliklerle o k seli sanki
dalgalanyor gibiydi. Bahe ise tamamen
baka bir renk ve k dnyasyd.
ebnem tanelerinin her biri, dklen ay
klaryla, bir damla nur haline geliyor,
doa denilen ocuk, oralarda
toplayabildii kadar atebceiyle
masumca bir donanma gecesi
yaatyordu. Bahedeki gllerin
okluuna baklnca, ran, hayallerinde
yok olan bir air iin:

"Sabru takatsiz kp bir gl dahi

peyda eder
 Hande smaz goncann gya leb-i
handanna."

deyiiyle hayal leminden kp

gereklie dnyordu.

Bu geceye grenler, sanki Allah, bu

mkemmel geceyi, birbirlerini byle
ldrasya seven bu iki gen iin
hazrlam sanrd. Uzun bir mddet
hibir ey konumadan birbirlerinin
gzelliinde kaybolurcasna
kendilerinden getiler. Perihan ifte
halkasyla Zhal yldznn gzelliini
temsil etmek istiyormu gibi, kollarn
Adil Giray'n boynuna dolad. Bu, ehvet
arzularndan tamamen uzak, sevgi dolu
bir sarlmayd. Leyl ile Mecnun'un
akna benzeyen byle yce bir ak
anlatmak, bir goncay nefesle amaya
alp da soldurmak gibi bir ey
olacandan, iki masum n sevdal
bulumalarn sizin hayaline
brakyoruz... Ancak urasn belirtmek
gerekir ki, bu arada hayatlarn da
dnmek zorundaydlar. nk gelecek
dediimiz o karanlk ve uzun gece,
gzlerinin nnde btn tehlikeleriyle
canlanmaya balamt. Adil Giray'n
esir oluu, Perihan'n da ok sk
balarla smsk bulunduu makam
kendilerini dndryordu... Evlenme
arelerini aratrdlar. Adil Giray, esaret
altnda yaayan aciz bir esir olduu iin,
byle bir konuda fazla bir ey
yapamayacan bilirdi.
 Bu nedenele Perihan: "stiyorum, ama
esaret altndasn, elinde kuvvet yok!
Buralarn durumunu bilemezsin! Bir
kadnn azna yakmasa da
birbirimizden saklayacak bir srrmz
kalmad. Ben dndm eyi hemen
syleyeyim; yarn akam ehriyar'
Hamza ile beraber sana gnderirim.
Hamza'ya da yar ak, yar kapal baz
eyler anlatrm. Mzakereyi uzatmayn!
ran devlet adamlarna daha fazla gven
gelmesi iin benimle evlen! Siyasi
ilerdeki gcme inanlar kuvvetlidir.
Evlenmemize hem raz olurlar, hem
kardeinizi esir tutmak, ya da
yannzdaki orduya gndermek gibi
tekliflerin tmnden vazgeerler." dedi.
 Adil Giray akn bir edayla
Perihan'n yzne bakt ve "Sen neler
sylyorsun, gereklerden hi mi
haberin yok? Doru ya, nereden haberin
olacak? Sen, btn o konumalara ciddi
gzyle mi bakyorsun? Beni gerekten
ran'la beraber hareket eder, Osmanl
devletine ve Krm hanna gerekten
isyan eder mi sanyorsun?" dedi.

Perihan: "ayet ciddi deilse o

konumalar yapmaya ne gerek vard?
Rahat iindeydin. Zulm altnda deildin
ki, belay defetmek iin byle bir yola
bavurmak gereksin. Esaretten kurtulmak
dncesiyse, yalan sylemeyi,
korkakl senden beklemem."
 "Hayr, bunlarn hibirisi deil.
ehriyar kendi bana byle bir konuma
planlam ve bu hayali mzakerenin
yaplmakta olduunu ah'a da sylemi.
Bu mzakerelere sen de katlnca olay
btnyle atallam. Yalanna ortak
olmazsam rezil olacan, belki de idam
olunacan dnm. Alayarak
yanma geldi, szland, feryat etti. ster
istemez yalanna ortak oldum."

"Aslnda aklma bu tr eyler gelmez

deildi. Kukularm canlanyor da cad
gibi gzmn nnde dolayor!
ehriyar'n nedensiz hibir ie kalkt
yoktu. Neden gerekli grm ki, yle bir
tehlikeye atm?"
 "Kendi aklnca, buna gerek varm!"

"Neymi gereklilik?"

"Benimle her zaman ve her an

grmek istiyormu, buna olanak
bulabilmek iin de bu yalandan baka
bir are bulamam."

"Seninle srekli grmesi hangi

sebeple gerekliymi?"

"nk beni seviyormu..."

Perihan, Adil Giray'n azndan kan

bu son cmle zerine karamsarlk ve
nefret dolu bir feryat kopard, kafasn
avularnn iine alarak sinirli admlarla
odann iinde hareket etmeye balad.
Bir sre o ekilde dolatktan sonra
durdu, ellerini Adil Giray'n dizlerine
dayad ve,

"Bana sylediinin eyin ne demek

olduunu dndn m hi? Sen bana
lm mjdesi verdin. Bu karnn ne
aalk bir domuz olduunu tahmin
edemezsin. ki dakikalk ehveti iin
btn dnyay yakp ykar. Bizim
akmz rendii gn bizim bittiimiz
gndr. Belki ldrtmekle, kanmz
imekle bile yetinmez! u sarayn iinde
biraz gcm var. Ben ahn kz, o da
basit bir ailenin kz iken, yine de
asilliimi iine sindiremiyor. imdi
kendisine dman olduumu hem de ok
stn bir dman olduumu grrse,
kudurmu kpekler gibi bize saldrmaya
balar. Aman Allah'm..! Adm da stn
dman koydum. Kendi kendime gelin
gvey oluyorum. Syle bana! Allah
akna syle! Sen de onu sevmiyorsun
deil mi? Sevsen bile beni daha ok
seviyorsun deil mi?"

Perihan'n syledii her cmlesini

yal gzlerle ve kesik kesik syledii
bu son szleri Adil Giray, hayret ve
dehet iinde dinliyordu. Sz sevme
konusuna gelince vicdan cotu,
fkesinden bedeni batan aa ate
kesildi ve biraz da hznl bir eda ile
cevap verdi:

"Senin hi merhametin yok mudur ki,

kendini bylesine bir cad ile mukayese
etmeye kalkyorsun? Bir insan ne kadar
kiiliksiz olursa olsun, ylan
sevebilmesine olanak var mdr? Bu
kadar alakl benim gnlmden neden
ve nasl bekleyebildin?"

Adil Giray'n syledikleri biraz

ikayet eder bir tavr andrsa da,
Perihan'n yreine su serpiyor, kalbi
sevin dalgalaryla dolup tayordu.
Perihan, "imdi kafamz yormaktan bir
netice kmaz, ba baa verip bu iten
kurtulmaya bakalm. ki yoksul birleirse
kocaman bir dnya ile baa kabilir."
diye cevap verdi ve ekledi:

"Krma giderken yannda ran askeri

gtrmeme konusunda srarc ol! Fakat
Gazi Giray'n Kahkaha Kalesi'nden
karlmasna ve uygun bir yere
nakledilerek ran'da kalmasna raz ol!
ehriyar' da bir zaman daha idare et!
Ben de ordu ile beraber gelirim. lk
frsatta Trklerin tarafna geeriz."

Adil Giray cevap verdi:

"Bu fikir ok gzel fakat ehriyar

kars da benimle beraber Trk tarafna
gemek istiyor. Onu ne yapacaz? Bu
takdirde cadnn elinden ok zor
kurtulabiliriz."

Adil Giray'n syledii bu son szler

Perihan'n kukulanmasna neden
olmutu. Adil Giray, yoksa ehriyar' m
seviyordu? Gizli bir duygusu olup
olmadn gzlerinden okumaya alr
gibi, birka dakika Adil Giray'n yzne
dikkatlice baktktan sonra, "Sana bir ey
sylesem kt kalpliliime vermezsin
deil mi." dedi.

"Allah akna u ikayetleri, u

uyarlar brak artk! Beni her dakika bir
kere daha ldrmeye kastn m var, bu
ekilde bir hareket sana yakr m?"

"nan ki ikayet etmek iin

sylemedim. Bana bak! nceki yeminimi
tekrarlyorum; Benim II. ah smail
olaynda zerre kadar suum olmad
gibi, hatta bu olaydan haberim bile
yoktu. Ama ben, mensubu olduum bu
soyun ran saltanatnda devam edeceine
inanmyorum. Aslna bakarsan devamn
da istemiyorum. ah, zavall bir m
hem de sadece dnyaya alan gz
deil, akl gz de kr. Allah'n belas
bir kadn, pis bir ruh gibi, zavall
adamn damarlarna, iliklerine ve kanna
kadar ilimi. ah kadnn elinde bir
oyuncak olmu. Nasl isterse hemen
yaptryor. Ben bu sarayda bulunmasam,
benden biraz ekinmese, zevki ve
ehveti iin koca ran' bir batan bir
baa kan ve atee vermekte bir dakika
bile tereddt etmez. Hamza'ya gelince,
kahramanln iin sana olan baklarna
aldanma! O da anasndan beterdir... lke
onun eline kalacak olursa krlarmzda,
dalarmzda bir adr direine karlk
bin mezar ta olur. Namusa tecavz
etmekten utanmaz, can yakmaktan
bkmaz, alak bir canavardr. ehzade
Abbas ise, henz drt yanda bir
ocuktur. Bu aileden, iinde kan korkusu
ile beslenen, ehit elbiseleriyle geinen,
ldrlmeye lyk ne kadar lanetli
varsa, dnyadan habersiz, bu drt
yandaki yavruyu avularnn iine
siper gibi kullanyorlar. Ruhlar
bedensiz, bedenleri gmleksiz brakmak
ve eski zalim devirleri geri getirmek
istiyorlar. Halk ise bunlarn hepsinden
ikyetidir. Herkes kendi tatl canndan
bkm durumda. imdiye kadar hi
kimseye en kk bir ktlk yapmadm,
tersine herkese elimden geldii kadar
iyilik yapmaya altm. Bu yzden halk
beni ok sever. Daym emhal'in
adamlar ise, her an emrimde hazr
bekliyor. Baya yakn adamm var. Ama
hem yakn, hem de elinden i gelen
salam adamm yok. Eer yle bir
durumum olsayd, bu devleti hemen
imdi devirirdim. Safevi soyunun tm
fertlerini yakalatr, canlarna kymamak
artyla hepsini ya stanbul'a, ya da
Krm'a srdrr, seni de ran tahtna
oturturdum. Bu yolla hem Osmanllarla
aramzdaki husumet ortadan kalkar, hem
de halk bunlarn ktlnden
kurtulurdu. Biz de beklediimiz
mutlulua kavumu olurduk. Bunlardan
baka, seni sevmek yrekliliini de
gsterdii iin, ne yalan syleyeyim,
ehriyar'dan da istediim gibi intikam
alm olurdum."

Adil Giray iin Perihan'n belirttii bu

dnceler sanki rya idi. Ama hayal de
olsa, ok tatl bir hayal olduundan
hemen reddetmek istemiyordu. Bir ara,
sz yine siyasi mevzulara gelmiti. Adil
Giray sordu:

"ehzade Bayezit olayn hatrlyor

musun?"

"ehzade Bayezit vakasn, hanedan

devirme hareketi sanrsn. Lakin ran'da
insanlar byle dnmezler. Biz
ranllar, stanbul'un istei zerine,
ehzade Bayezit'in ortadan kaldrld
inancndayz. in dorusu da bu olmal.
nk ehzade ldkten sonra, artk
ortada hibir sebep kalmad halde,
Kanuni Sultan Sleyman'n babama bu
kadar iyilikleri dokundu. Hem sen bu
zavall kr ah' rahmetli babama, kendi
durumunu da ehzade Bayezit'e mi
benzetiyorsun?"

"Pekl, aradaki mezhep farkll

hakknda ne dnyorsun? Biz Snni,
ranllar ise ii mezhebindendir."

"Ne sylememi istersin? Sanki ran'da

hkm sren ahlar arasnda imdiye
kadar hi Snni yok muydu? Uzaklara
gitmeye ne gerek var? Senin mensup
olduun slale, asrlar boyunca ran
devletini elinde tutmad m? Gelen
ahlarn iinde hangisi ii
mezhebindendi? Ve ranllar bunlardan
hangisine boyun emedi? Saltanat tek
bir soya bal olarak tutma onuru,
sadece Osmanllara nasip olmutur. ran
zerinde Safevi ailesinin hakk ne
kadarsa, sizin de en az o kadar hakknz
vardr. Belki sizin hakknz bizden de
oktur. nk saltanatnz, hem daha
eski, hem daha uzundur. ranllar,
Gazneli Mahmut'tan sonra, hanedannz
sayesinde, elde ettikleri rahat ve
yaadklar mutluluu bugn sadece tarih
kitaplarnda okuyabiliyorlar ve hayal
ediyorlar. Bugn Krm'daki adaletli
dzeni buradaki zulmle kyaslamay da
ok iyi biliyorlar. Eer i ciddiye
binerse, baarya ulamak kolaydr.
Diyelim ki baarsz olduk; Trk
bayrann glgesine snmak yine
bizim elimizdedir. Benim tarzm biraz
tuhaftr, ak konuurum."

"Sana bir ey sylesem bana kzmazsn

deil mi? Kendi slalene nasl
kyabiliyorsun."

"Slalemdeki insanlarn hangisine,

nasl kyacam? Konutuklarm dikkatli
dinlemedin. imdi beni yine akraba
hainlii ile sulamak m istiyorsun?
emhal'in benim daym olduunu
bilmiyor musun?"

"Doru, o senin dayn, fakat senin

emhal'den baka akraban yok mu? Bunu
bir trl anlayamyorum."
 "Eer ondan baka akrabalarm
olsayd, ah II. smail'i dier
kardelerinden stn tutarak tahta
karmak iin, bir kadn bama canm
tehlikeye neden atacaktm ki? Onun dier
kardelerinden tek fark ve stnl
Snni olmasyd. Sevgilim, sen hl
anlayamadn m? Ben ii deilim, ben
Snniyim. nk dini eitimimi, katksz
biimde Snni olan annem ve daymdan
aldm."

Perihan'n sylediklerinden dolay

aran ve ok memnun olan Adil Giray,
zellikle Perihan'n Snni olduunu
rendikten sonra, kendisini seven bu
gen kzn dncelerine aykr hareket
etmek ve ona duyduu gvenden
vazgemek istemiyordu.

ki k, hayallerini ciddi bir karara

baladlar ve sonra ie yarayacak, sr
tutan ve gvenilir bir adam dnmeye
koyuldular. Perihan'n baya yakn
adam vard, ama bu ii baaracak
kapasitede biri aklna gelmiyordu. Adil
Giray ise, Cezmi'nin bu iler iin ok
uygun biri olduunu dnyor ve onun
getirilmesini planlyordu. Bilirsiniz ki,
akll kafalarn karlkl fikirlerinin
mzakeresinden doru sonular kar,
ancak baz kafalar kabak olunca ortaya
fikir yerine ekirdek dklr. Cezmi'nin
getirilmesini dnrlerken, ona
gnderilecek adamn gizlice mi, yoksa
rnein resmi bir grev verilerek
aktan m gnderilmesinin daha yerinde
olacan konutular. Sonuta bu adamn
aka, yani ah ile ehriyar'n da
bilgisi ve onayyla gnderilmesini daha
uygun buldular. Ama bunun iin de akla
manta uygun bir neden bulmak
gerekiyordu. Dndler ve onu da
buldular. Sanki Krm'n i durumunu
yerinde inceleyip ran hkmetine haber
getirmek iin, Adil Giray'n yakn
adamlarndan birini, yanna bir de ranl
memur katarak gizlice Krm'a
gndermek fikrini ileri srmlerdi.
Hem bu ekilde Perihan, days
emhal'den de bilgi alabilecekti.

Adil Giray'la birlikte esir denler

arasnda, bu ilerin stesinden
gelebilecek iki Tatar vard. Sarayda da,
grnte ehriyar'a bal ama aslnda
Perihan'a bal olan, Sadk adnda bir
Dastanl adam vard ki, Perihan,
kendisine her eyi aka syleyebilir ve
hi dnmeden her trl grevi
verebilirdi. Bir de Adil Giray'n daha
kck bir yetim ocuk iken
himayesine alp bytt ve topluma
kazandrd brahim adl bir yakn
adam vard. Sonuta bu iki gvenilir
adamn, yani Sadk ile brahim'in
Cezmi'ye gnderilmesine karar verdiler.
Karara gre, adamlar Cezmi'nin yanna
gidip dnene kadar, ehriyar'n
ktlnden tamamen emin olmak iin
mmkn olduu kadar az bulumalar
gerekiyordu. Bu mecburi ayrln
acsn bir yere kadar hafifletebilmek
iin birbirlerine her gn dzenli mektup
gndermeyi de kararlatrdlar. Hayatn
kurtarmak iin ameliyat masasna
yatmaya raz olan zavalllar gibi ikisi de
bu son karara ister istemez raz
olmulard. Bu bulumadan sonraki
gece, ehriyar'n da katld bir toplant
yapld. Adil Giray, bu toplantda ileri
srlen tm teklifleri kabul etti. Bu son
toplantda aldklar karar gereince,
Gazi Giray'a hanlk teklifi ile bir adam
gnderildi. Sadk ile brahim de, baz
hediyelerle birlikte, zel eli olarak
Trk snrna gnderildi. Perihan
daysna, Adil Giray da zdemirolu
Osman Paa'ya gizli bir mektup yazdlar.
Her iki mektup da ranllarn gznde
brahim'den daha gven verici olduu
iin Sadk'a verildi.

Perihan daysna yazd mektupta,

mektubunda verecei emirleri kati
surette yerine getirmeleri iin ran'daki
adamlarna emir vermesini rica
ediyordu. Adil Giray da, gvenilecek
yakn bir adam olsa, ran'da kargaa
karmann ok kolay olacan
bildiriyor ve bunun iin de Cezmi'yi bir
sebep bularak kendi yanna
gndermelerinin uygun olacan
sylyordu. Bu ileri hallettikten sonra,
Adil Giray'la Perihan, haftada bir defa
ya da on be gnde bir grmeye
baladlar. Buluamadklar gnlerde
ise, bir iki numunesini aada
yazacamz mektuplarla aklarn
birbirlerine haykryorlard. Bu
mektuplardan bir tanesi yleydi:
 ADL GRAY'DAN
PERHAN'A MEKTUP
Ayrln iddetli bir zdrap ve seni
beklemenin de bu kadar yrek yakc bir
ate olduunu anlayamazdm sevgilim!
Gzlerim gzel yzn grmeyeli tam
sekiz gn oldu. Bedenim seksen yl
mezarda kalm da tamamen yok olmaya
balam llere benziyor... Aynada
yzme baktka "Bu adam ben miyim?"
diye pheye dyor ve kendi
kendimden korkuyorum... Ama bana olan
akn, bu halimle nasl devam edecek?
unu iyi bil ki, senin akndan ayr
kalrsam yaayamam...
Grmelerimizin byle zor artlara
bal olmasn gnlm bir trl kabul
etmiyor, senden ayr geen her dakikam
bana yzyllar kadar uzun geliyor...
Urunda lsem razym! nk senin
iin leceim... Senin yolunda lmek,
bence sonsuz bir hayattan daha evladr...
Ama ayrlk..! Ah o zalim ayrlk..! Ne
are ki gnlerim senden ayr geiyor.
lnce yine senden ayrlacam... Ancak
bu ayrlk ebedi olacak! Ebedi bir
ayrlk! Ne can yakc durum! Ne kt
bir dnce... Acaba en gl
zalimlerle, en zayf insanlar, yce
Allah'n mutlak adaletine ahit olmak
zere barnda eit ekilde barndran u
kara toprak, yine o mutlak adaletin
hrmetine, birbiri iin yaratlm iki
ruhun sonsuza kadar birlemesine mani
olmaktan ekinmez mi? Ah o sonu
gelmez ayrlk! Ne olmayacak zulm! Ne
korkun bir rya! Acaba iinde
yaananlar kendisi gibi geici ve yllar
saniye kadar snrl olan u alak
dnyann yalnz ayrlnda m sonsuzluk
zevki var? Yce ve eli ak Allah'n aciz
kullarna merhametinin bayram yeri olan
ahirette birbirine hasret gitmi
sevgilileri buluturmaktan daha byk ne
ihsan vardr ki, yine Allah'n ak gibi en
byk bir hediyesi sadece dnyaya ait
olsun da teki dnya ayrlk iinde geip
gitsin... Ah! O klar ki mesutturlar,
dnya kaytlarndan silinip uzaklaarak
yksek ruhlara karrlar. Gzelliin
zevklerine, akn lezzetlerine boulurlar,
k gibi her an bir dnyadan baka bir
dnyaya geerler, hayal gibi, her
dakikada bir mutluluk dnyas, bir huzur
cenneti yaratrlar... Hayr hayr, akn bu
fani dnyada da vazgeilemeyecek,
doyulamayacak zevkleri vardr! ayet
olmasayd, ak dediimiz o yksek
duygunun bu lemde olmasnn anlam
kalmazd. Bunu nefsimizde de tecrbe
etmiyor muyuz? Dnyorum, u anda
hayalini gzlerimin nne getirerek bu
satrlar yazarken duyduum zevki,
acaba hayatn hangi dneminde ve
nerede bulmak mmknd? Senden ayr
iken hayalinde bu kadar lezzet
buluyorum... Ya birletiimiz zaman ne
hallere geleceimi artk sen dn! Off...
of! Aman Allah'm. Bu ayrlk neden?
Neden istediimiz zaman birbirimizi
gremiyoruz? Arada dman var da onun
iin deil mi? Dman olacana
geberseydi! Melun kadn, bizden ne
istiyor? Gya beni seviyormu. Fakat
ben kendisini sevmiyorum. Hatta ondan
nefret ediyorum. Hem beni sevmesini
ona ben mi syledim ki, cezasn ben
ekeyim? Bu durumu dndke kanm
bama hcum ediyor. Beynim eriyip de
akacak gibi oluyor. Senin akna layk
olacak kadar deerli bir insan deilsem
dahi, onun ehvetlerine alet olacak kadar
alak bir insan mym ben? u fani
dnyada bir lme kadar
srkleyen byk aklar olduunu
duymutum, fakat sevilen bir kiiyi bu
kadar harap eden bir ak hi
duymamtm. Kader o belay da benim
iin saklyormu meer... Arasndaki
uzaklk seksen metre ya var ya yok.
Bende bu kadar arzu, sende de o kadar
merhamet olduu halde yine birbirimizi
yedi sekiz gnde bir defack olsun
gremiyoruz... Gremediimiz iin
deil, grmek kendi elimizde olduu
halde gremiyoruz... Ayrln bylesi de
ekilir ikencelerden midir? Ben bu
vaziyete daha fazla dayanabileceimi
dnemiyorum. Lanetli karnn bir
ehvet arzusu iin byle ac ekmeyi ve
hasret iinde lmeyi gnlm bir trl
kabul etmiyor. Kary ilk grdmde
tm nefretimi yzne kar
haykracam. Haykracam ki,
umudunu tamamen kessin ve benden
vazgesin. Pislik kadn, birlememize bu
ekilde engel olduka sanki mrmzden
alyor, bize ait olan ak zevkini zorla
elimizden alarak bizimle dalga geiyor
sanyorum... Merhamet et bana! Akam
ltfen yanma gel! Biraz olsun gnlm
sakinlesin! Aklm bama gelsin de bir
lgnlk yapmayaym. Szlerimin
samalndan, dnme gcmn ne
kadar zayfladn anlarsn. Baka ne
diyebilirim ki? Emirlerini bekliyorum..."

"Derd-i firak ekmeye yok dilde

iktidar.

Ben lmek isterim buna kat'i cevap

ver."

Adil Giray
 Adil Giray'n yazm olduu mektuba
cevap olarak Perihan'n yazm olduu
mektup ise ondan daha yrek yakc ve
daha hznl idi.
 PERHAN'DAN ADL
GRAY'A MEKTUP
Merhametsiz adam..!

Sen beni kendinden daha iyi bir

durumda m sanyorsun ki, ayrlktan
yle ac bir ekilde bahsediyorsun! Ben
kendi aclarma katlanamyorum, bir de
senin zntlerinden dolay gnlmde
alan yaralara nasl dayanrm? Yok,
yok, hayr. Syle! Ne derdin varsa bana
syle! Ki, senin gnln biraz ferahlasn
da isterse dnyann btn ikenceleri
benim gnlme ylsn! nsafsz adam..!
O kendini ardan satmalar da ne
oluyor? Sen benim iin zayflarsan
bedenen ve ruhen urayacan
deiiklikler akm ldrr m
sanyorsun? Bana ait kk bir
dnceni gnlndeki hayalinden bin
defa daha deerli bildiimden phe mi
ediyorsun? Bak sen! Vcudun biraz
zayflarsa ne olacakm? Gzelliin mi
bozulacak? Mehtap bu kadar ekillere
giriyor, hangisinde gzelliine zarar
geldiini grdk? Mehtap hangi ekle
girerse girsin yine gzel mehtap deil
midir? Hadi bu nazlanmalarna da
katlanaym, amacn sitem etmek bile
olsa, onu da byk bir teekkr sayaym!
Ancak lm gibi, sonsuz ayrlk gibi o
korkun szlerine nasl dayanaym?
Bana acmyorsan kendine de mi
acmyorsun? Ahmaka vesveselerden
kim, ne fayda grm? Farz edelim ki,
faydas olmad gibi, zarar da yoktur.
Lakin gnllerimizde bou bouna
yaratt aclara katlanmakta ne yarar
var? Allah gstermesin, sana bir hal
olacak olsa, benim sa kalacama
ihtimal veriyor musun? sterse
mezarlarmz ayrsnlar... Fakat kaderin
penesi bile gnllerimizi birbirinden
ayramaz. Hayal kurarak ve yazarak
vakit geirdiini kendin itiraf ediyorsun.
Evet, oyalanacak bir ura bulmusun. O
halde birka gnlk ayrlktan bu kadar
ikyete ne gerek var? Ayr kalmay,
kendi kararmzla aldysak, aclarmza
kendi isteimizle katlanyorsak, bunu
gnl arzusuyla m yapyoruz? Tehlike
aka ortada durmuyor mu? Hain bir
cadnn ktlnden korunmak iin
be gnlk ayrl gze almayalm da
birbirimize kavumadan kendimizi
mezarn iine mi atalm? Of..! Of..! O
cadaloz kadn neden aklma getirdin?
Yanma gelsen de halimi grsen, odama
insan kyafetinde bir yldrm dm
sanrsn. Seni seviyormu... Budala,
bilmiyor ki aslanlarn canna kastediyor.
Senden saklamaya ne gerek var, kafam
bir defa kzdrsn, vallahi aslanlarla
yrtclk yarna katlrm. Yok yok! O
benden senin ayann bir zerre tozunu
bile alamaz... Of... Bana yle korkun
eyler dndrme! Vallahi domuz
kary ayamn altnda ylan ezer gibi
ezerim! Ak nedir bilirsin sen! Fakat
kskanln ne olduunu bilemezsin!
Vcudumun her noktasna ateler yayor
ve hanerler saplanyor. Yine de
sabrediyorum. Sana da sabrl olman
iin yalvaryorum. Eer beni seviyorsan,
benim hatrm iin, domuz karya
imdilik hibir ey sezdirme! Hibir ey
konuma. nk ona yenilecek olursak,
ortaya kacak sonucu gznn nne
getir! Birbirimize doyamadan leceiz.
Hem de alak bir kadnn penesinde
inleyerek leceiz. Bu gece yanna
gelmemi istiyorsun. Ayaklar kzgn
zincirlerle bal bir zavally, cennet
kaplarn ap da o gzel yere davet
etmek byk insafszlktr... Gelebilecek
durumda olsam hi senden davet mi
beklerdim? Hem bu akamki nbeti, her
zamanki adam deil. Gizlice nasl
gelebilirim? Aktan gelecek olsam,
nasl bir bahane bulabilirim? Oraya gizli
bir ekilde gelip de yakalandm zaman,
sadece bana kyacak olsalar kyamete
kadar ayrlna razym. Fakat seni de
sa brakmazlar. Seni en kk bir
tehlikeye atabilecek bir giriimi, senin
iin ve senin emrinle de olsa asla
yapmam. Yarn gece bir frsatn
bulursam gelirim. Allah akna biraz
sabrl ol! Seni ok zeceini bildiim
iin durumumu daha fazla
aklamyorum. Salcakla ve sabrla
kal!

"Ber levh-i mezrem benevisend pes

ez merg,
 Ey vy zi mahrm-i didr hi."

Perihan

Perihan'n yazd mektup bu beyitle

bitiyordu ve aynen u anlama geliyordu:

"Ben ldkten sonra, sevgilime hasret

gittiimi mezar tama yazsnlar."

Perihan bu ve benzeri mektuplarla ve

frsat bulduka da yanna giderek, Adil
Giray' elinden geldii kadar teselli
etmeye alyor, onu yattrdka
kendisi de biraz ferahlk ve huzur
buluyordu. ok sk buluamamann
aclarna da bu ekilde altlar ve
irvan'a gnderdikleri adamlarn
beklemeye baladlar. kisi de olduka
rahatlamlard. Fakat iki olay, bu
rahatl biraz bozar gibi oldu.
Bunlardan biri Gazi Giray'n durumu idi.
Adil Giray ile Perihan ve ehriyar'n
son kararlar verme aamasndayd.
Krm'a gitmemesi ve ran'da arzu ettii
herhangi bir yere nakledilmesi artlarn
kabul ederse, Kahkaha zindanndan
kurtulabileceini, baz nemli hanlar,
ah'n emri zerine, defalarca Gazi
Giray'a bildirmilerdi. Bu teklif, Gazi
Giray'n vatanseverlik anna ve
ehzadelik onuruna dokunduundan, iin
iyzn ve gizli taraflarn da
bilmediinden, gelen mektuplarn
hepsine, kendi eseri olan ve;

"Hayat znt, nee ve

mahrumiyetten ibaretmi;

Herkesin mr bu ekilde gelip

gemi.

Biz kendi kendimize tecrbe ettik ki,

Sizin memleketinizde en rahat yer,

kale ve zindanm."

anlamna gelen u satrlar ile cevap

veriyordu:

"T bde gam di ve hirman bde

Zin gne gozete t ti devran bde

M tecrbe kerdim ki der mlk-i

oma
 Rahat ehme de kal'e vo vindan bde."

Gazi Giray'n bu ekilde yazd

iddetli cevabn tepkileri ah'n sarayna
kadar ulanca, ehriyar, bir gece
Perihan' da yanna alarak, Adil Giray'n
dairesine gitti. Kardei, ran devletine
kar byle bir hakaret yapt iin, Adil
Giray'a uzunca sitemler etti. ran'da
grdkleri gzel davranlar, balarna
ykarcasna sayd ve daha birok laflar
etti. Perihan, onun szlerine karmak
istiyor, fakat ehriyar' susturacak etkili
bir sz bulamyordu. O anda iinden
geenleri sylese bu da hi uygun
olmayacakt. Fakat Adil Giray, onun
konumasna gerek brakmad ve gereken
cevab verdi.
 "Kardeim de benim gibi bir Han olu
iken, esaretimizden bu yana bana ne
kadar yumuak davrandnzsa, ona da o
kadar kt muamele yaptnz. Sonunda
buraya geldik. Beni sarayda oturttunuz,
onu zindana yolladnz. Bu kez kendisine
yaplan teklifi birlikte kararlatrdmz
halde ve ben onun aabeyi olduum
halde, kendisine iki satrlk bir
mektup yazmama bile izin vermediniz.
Teklife, hi tanmad, bilmedii
birtakm kiileri araclkta kullandnz.
Gen ve onurlu bir ehzade urad
hakaretlerin hemen arkasndan byle bir
teklifle karlarsa, hile ve alay olarak
grmez de ne yapar? Aabeyi burada
tutuklu iken zindan iinde ayana gelen
bu zgrlk ve makam tekliflerine ciddi
olarak nasl bakabilir? ocuk canndan
bezmi. ektii bu kadar ac ve
skntlardan sonra bir de millete rezil
olmak veya bir tuzaa drlmek
korkusu, gururuna dokunmu. Hayatn
bile tehlikeye atarak byle bir karlk
yazmaya cesaret etmi... Bizim burada
baka trl kararlarmz olduunu
gaipten mi renecekti? Bir an iin
kendinizi onun yerine koyunuz! Siz de
ayn artlar altnda, ayn ekilde bir
teklifle karlasaydnz ne sylerdiniz?
Ve nasl cevap verirdiniz? ok rica
ederim biraz insafl olalm! nce kendi
hatalarnz gzden geirin..."

Adil Giray'n biraz sitemli, biraz

sinirli bir ekilde syledii bu szler,
ehriyar'da tek kelime syleyecek g
brakmad.

Perihan da bu frsat karmad ve

hemen lafa kart:

"phesiz, hata bizimdir. Ancak Gazi

Giray'n dizelerindeki hakaret de yaplan
yanl iin bize yeter bir derstir. imdi
yapacanz en akllca i, byle basit
olaylar yznden asl hedeften
amamaktr. Biz, ehriyar Hanm'la
beraber, hem ah' hem de komutanlar
sakinletirmeye alrz, tahminimce
hepsini ikna ederiz. Siz de kardeinize
durumu anlatp, kendisini karar vermeye
ikna etmelisiniz!" diyerek yeni bir
anlama zemini hazrlam oldu.
 Buna karlk Adil Giray da ona u
cevab verdi:

"Bu durumda ben kardeime durumu

izah edebilirim, ancak bu biraz zaman
ister, yaplacak ileri hep birlikte ve
enine boyuna dnmemiz gerekir..."

Adil Giray, bu yeni anlamayla

Perihan'la daha sk buluma imkn da
salam oluyordu... Fakat ne are ki, bu
durumdan ehriyar, daha ok
faydalanmaya balad... Perihan ile Adil
Giray'n huzurunu karan mesele
ehriyar'n her istedii zaman Adil
Giray' grmek frsatn bulmasyd. Bir
kere bu frsat elde edildikten sonra
Perihan her gece kh yalnz olarak, kh
ikisi birlikte Adil Giray'la bulumaya
baladlar. ehriyar, Adil Giray'n
yannda bulunduu bir akam baz
tekliflerde bulundu... Adil Giray, kadnn
bu teklifini yine nceki gibi
anlamazlktan geliyor, birtakm kk
szler vererek onu avutmaya
alyordu. Arzusunu hemen yerine
getirmedii iin zr dileyerek ilerisi
iin baz kaamak szler sylyordu.
Aslnda, bu arsz kadna kar
gnlndeki nefret o kadar iddetliydi ki,
Perihan'n sk ve yeminli tembihleri
olmasa, kary hakaretleri altnda
ldrecek kadar ileri gidecei
phesizdi... ehriyar ise, mazeretlerin
ve o szlerin hibirini, damarlarndaki
ehvet ateini sndrmeye yeterli
grmyor, ayn teklifinde srekli srar
ediyordu... Arzusuna uygun bir cevap
alabilmekten tamamen midini
kestiinde:

" gece sonra tekrar geleceim... O

zamana kadar bir are bul! Yoksa
vcudumu bin para edeceklerini
bilsem, bir daha yanndan ayrlmam."
diyerek szlerine son verdi ve
sinirlenerek defolup gitti...

Adil Giray, ehriyar'n her

irkinliine, her trl riski gze aldna
ve bir olay karmasndan kendisinin
korktuuna iyice inand iin, cesaretini
bir kat daha artrdn anlyor, bu azgn
ve belal kadndan yakasn kurtarmann
aresizlii iinde kvranyor, kararszlk
iinde kalyordu. Saatlerce dndkten
sonra, sonunda durumunu bir mektupla
Perihan'a bildirmeye ve onun
fikirlerinden faydalanmaya karar verdi...
 ADL GRAY'DAN
PERHAN'A MEKTUP
mdadma yeti ey melek yzlm,
gln bir cadnn penesinde soluyor!
Ak iin deliliktir derler. Ne kadar
dorudur bilmem, fakat baz durumlarda
insan ldrmaktan kurtardn bu
akam ok iyi anladm. Senin gzel
hayalin, bir muhafz gibi, karmda
durup da varlm belalardan
korumasayd, beni imdiye kadar oktan
ldrm ve zincirlere vurulmu
olacaktm... Ne kadar kt bir talihim
varm... Meer Allah beni ne kadar
byk belalara uramak iin yaratm.
 aresizim! Durumumu
anlatamayacam. Kafamda kapkara
hayaller canlanyor, kbus ve lm
zerime kyor... Kalbim duracak gibi
oluyor, nefesim kesiliyor... Bilmem ki
halimi sana nasl anlataym... Bir saat
nce kadn yanmdayd, ar perdesini
yznden tamamen kaldrd... Sanki ah
kars deil, adi bir kahpe. Tvbe,
tvbeee... Namuslu bir gen kzn
huzurunda bana terbiyemi bozduracak.
Zorla kendisini sevdirmek istiyor.
gece sonra tekrar odama geleceini ve o
zamana kadar kendisine bir are
bulamazsam, lnceye kadar yanmdan
ayrlmayacan kesin bir ekilde
syledi ve cehennem oldu gitti. Uyusam
kbus gibi ryamdan kmyor. Geberip
kurtulaym desem, dnyada yaplan
ktlkler mezarmdan ayrlmayacak! Ya
beni bu melunun elinden kurtarmaya bir
are bul, ya da izin ver, ben ondan
kendimi kurtaraym. Keke yanma
gelsen de bir iki dakikack yzn
grebilsem, gnlmn bu kzgnl belki
biraz yatrd. Merhamet edip de yarm
saatliine olsun gelemez misin? u anda
sana ok ihtiyacm var. Allah biliyor ki,
ektiim aclar, cehennem azaplarna bin
defa rahmet okutuyor. Yardm!
Merhamet! nsaf...

"Hangi bir derdimi hicran ile tadat

edeyim,

Sen de dd etmez isen ben kime feryat

edeyim?"

Adil Giray, bu mektubu gnderdikten

sonra ksa bir zaman gemiti ki,
sevgilisinden u cevab ald:
 PERHAN'DAN ADL
GRAY'A MEKTUP
Bu lanetli kadn sana deil lmne
k olmu, Azrail'in yannda dolap
duruyor... Bir defa olsun aynaya bakmaz
m sanki? Kr olas gzleri, senin gzel
ve soylu yzndeki , duruundaki
safl grmez mi? Acaba yldrmlar
altnda ezilesi kafas, kendi ya ile
senin genliini bir defa olsun
karlatrmaz m? Sana yle kene gibi
yaparak benden lm m dileniyor?
Yakasndan tutup da kendisini
cehennemin dibine atmam m istiyor?
Onun hrsndan ektiim ikencelere
eytan urasa acnacak hale gelirdi.
Fakat o benim halimi bilmiyormu, ben
onun halini biliyorum ya... Allahm!
ntikam! ntikam! Gnn birinde
karsna dikilip de yzndeki alakl,
duruundaki irenlii yzne kar
doyasya haykrabilecek miyim?
Allah'm, bana bu saadeti tattracak
msn? Bir kere ayaklarmn altna alp
da suratndaki ylan derisini yzmek
zevkini tadabilecek miyim? Kahrolas
cad, artk kendine bir ak yaratt, btn
kadnlarn namusunu berbat etti. Bu
yetmedi, iin iine beni de kartrd,
yalanclna, irenliine beni de ortak
etti. Yine yetmedi, zavall kardeini
zindanlara attrd, senin de cellat gibi
zerine yapt, neredeyse seni de yok
edecekti. Hrsnn atei yine de snmedi.
Senin mantna, benim de durumuma
uygun olmayan birtakm eylere bizi
mecbur etti. En drst iki adammz ve
en tehlikeli iki mektubumuz, bugn
kazann belann en youn olduu
yollarda dolap duruyor. Yakalanacak
olurlarsa mahvoluruz. Bu ilerin sonu
nereye varacak diye dnmekten
uykumuz, huzurumuz kat... Domuz
kadn, hl kendi keyfinde. Haftada iki
gn o cad baklaryla ve pis
nefesiyle senin gzel yzn
solduruyor... Btn bunlar yetmezmi
gibi, imdi de senin namusunu, benim de
hayatm rezil etmeye alyor. Domuzu
bir tokatta cehennemin yedinci katna
gndermekten kolay bir ey yok. Fakat
bu cehennem yolculuunda yakamz
onun lanet penesinden kurtarp da
kendisiyle beraber dmemek mmkn
deil. zerine gidilse topuk altnda
ezilecek. Bir akrebin zehriyle iki insan
da beraber telef olacak. Allah'm! Ah
Allah'm! Ne iinden klmaz bir bela
ukuruna daldk! Bilsen gnlmden neler
geiyor! Baka bir bahane bularak
cady sarayn ortasnda hanerlemek
geliyor iimden. Sen, benim kadnlma
bakma, ben haner, kl kullanmasn da
bilirim, hem birok erkekten daha iyi
bilirim. Bu ii yaparken kimseden
korkmam. Hatta ah'tan bile. nk bu
suretle o zavally da bir beladan
kurtarm olurum... Fakat Hamza, belki
bana kasteder. Arada sen olmasan Allah
ahit ki, bu yolda lmeyi asla
dnmem. Fakat lmek istemiyorum,
seni bu durumda brakp da lerek
kendimi ikenceden kurtarmay sana
dmanlk sayyorum. Kin ve kskanlk
gnlmde birer cehennem ejderhas gibi
alevden dili ve ateten dileriyle
vcudumun her zerresini yakyor,
koparyor da yine dayanyorum. Fakat bu
mmkn deil, sonu sana zarar verecek
olan bir tehlike aklma gelince hibir
eye kalkmak benim iin mmkn
olmuyor. Yanma gelse, hakaret etse,
ikence yapsa vcudumun her tarafn
paralasa, hatta... Ah! Hatta seni
elimden almaya kalksa, yine bir ey
yapmak elimden gelmeyecek. Benim
yzmden bir dakika bile endieye
dmene gnlm raz olmuyor. Yapma!
Allah akna bir lgnlk yapma!
Erkeksin, kadnlardan sabr dersi almak
sana yakmaz... Sabret! inden
geenleri ona hi belli etme! Tatl
szlerle oyala. Ne yaparsan yap, ama
onun eline bir ipucu verme! Sonra onun
kininden kurtulamayz. Allah biliyor,
eytana rahmet okutacak lanetlilerdendir.
Bir de Allah akna, byle uygun
olmayan zamanda beni yanna arp
durma! Gelemiyorum. Emrine itaat
ederek ruhum ne vcudumdan ayrlp
yanna gelebiliyor, ne de yerinde
durabiliyor. Beni byle ikenceler
iinde brakmak sana yakmaz.
Gryorsun ki, frsat bulduka yanndan
ayrlmamaya alyorum. Frsat
olmad iin bir sre ayr kalyorsak, ne
yapalm? Bir gn elbette hayatmz
birletireceiz. imdilik ruhlarmz hep
beraber ya! En azndan onunla teselli
bulalm...

"un fsa-i beyt boved fasla-i m

M ez to codim besret ne beme'n."

(Bizi birbirimizden ayran, sadece bir

duvardr.

Grnte senden ayrym, fakat ruhen

deil.)

Bu cevab alan Adil Giray, onun her

isteine kaytsz artsz uymaya karar
verdi ve nceki dncelerinde daha
fazla srar edemedi... aresiz, bann
belas ehriyar'n gelmesini bekledi. Bu
ikenceli bekleyi fazla uzun srmedi.
ehriyar, laftan anlamaz bir alacakl gibi
geldi. Hal hatr sorma treni biter
bitmez, kadn yine iren amacn ortaya
atarak yalvarmalara, srarlara
balaynca aralarnda yle bir konuma
oldu:

Adil Giray: "Efendim, gzel

diyorsunuz. Sevimek tatl ve gzel bir
eydir. Fakat bu sevimenin sonu nereye
varacak? Birlemeye mi diyeceksiniz?
Birlemek iin ortada bir hak, bir hukuk
olmas gerekmez mi?"

ehriyar sahte bir utan gstererek:

"Anlayamyorum, demek ki namusluluk
sergilemenin erkeklere dt bir
zamanda dnyaya gelmiiz."

"Baka erkekleri bilmem. Fakat bizim

hanedan yelerinin hepsi de namuslu
insanlardr, bakasnn nikhl karsna
gz koyacak namussuz bir adam, imdiye
kadar bizim slaleden kmad..."

"Bu mazeretlere kanacam m

sanyorsunuz? Beni seviyorsunuz, szn
dorusu bundan ibarettir. yle deil mi?
Eer yle deilse, bunu ilk
konutuumuz gece Trk topraklarna
geeceinizi sylediiniz vakit ben de
arkanzdan geleceimi bildirince neden
ses karp kabul ettiniz?"

"O zaman hak da vard, hukuk da

vard, onun iin kabul ettim."

"O ne biim hak, ne biim hukukmu?

Kocam sa salim dururken beni nikhla
m alacaktnz?"

"Evet, nikhla alacaktm."

"Alaya almann bu kadarn hi

grmemitim. Kocam ierde oturuyor.
Nikh stne nikh olur mu hi?"

"Olabiliyormu ki, Yavuz Sultan Selim

zamannda, aldran'da ah I. smail'in
kadnlarndan Tal Hanm Nianc
Cafer elebi ile evlendirdiler."

"Sylediin dorudur! yle bir ey

hatrlyorum. Mademki Trklerde nikh
stne nikhta bir engel yok! u
gnderdiiniz adamlar da abuk
gelemezler mi sanki? Ne yaplacaksa
imdiden yaplsa..."

bu safhaya gelince Adil Giray'n,

gevezelii tuttu: "Sevgi ve ak erefini
siz kadnlar kazanyorsunuz, bari hasret
ve hicran da biz erkeklere braknz!"
gibi birtakm gevezelikler etmek istedi.
Fakat onun szleri, gnlnden nefret
ederek kayormu gibi, azndan birbiri
ardnca dklyordu... Her neyse,
vicdannn katili olan kary, bin bela ile
bandan defettikten sonra, dnmeye
ve kendisini seven bu iki kadn
kyaslamaya balad. ehriyar, ehveti
iin her ktl, her rezillii, her
alakl gze alacak kadar azgn bir
kadnd... Perihan'n hayalini gznn
nne getirdi. Bu yksek duygulu temiz
kz, saf ve masum bir akn ateinde
yanp tutuurken bile her tedbirini
yksek bir fikre, insani bir amaca
dayandryor, kalbi hep en temiz hislerle
arpyordu. Bunlar dndke, Yce
Allah'n birbirine zt varlklar
yaratmadaki gcn bir kez daha grd.
Birka gece sonra Perihan'la yalnz
bulutuklar zaman Adil Giray, son
grmeyi ona ayrntlar ile anlatt.
Onun yalancktan da olsa, ehriyar'a
byle bir sz vermi olmas, Perihan'n,
yreine bir haner saplanmaktan daha
beter ve elemli bir ikence oldu. Ama ne
are ki, mecburiyet, zavall kz, o
ikenceyi de sabr ve metanetle
geitirmeye mecbur etmiti. nk
ehriyar' oyalamak fikrini Adil Giray'a
veren kendisiydi. Byle olunca da,
ikyet etmeye hakk kalmyordu. Ayrlp
da odasna ekilince, aclarn biraz
olsun dindirebilmek iin, yatana
yzst kapand ve hkrarak alamaya
balad. Alad... Alad... Sabaha kadar
hkrarak doyasya alad. Ve ancak bu
ac gzyalarnda olsun biraz teselli
bulabildi...

irvan'a gndermi olduklar Sadk ve

brahim, Perihan sayesinde ran
topraklarn kolaylkla geerek irvan
snrna ulamlard. Trk
karakollarndan kurtulmakta da zorluk
ekmemilerdi. nk Adil Giray
tarafndan Osman Paa'ya yazlan
mektubun stndeki mhrle zarfn
arkasndaki yazy hangi Trk subayna
gsterse kolaylk grmler ve en kk
bir zorlukla karlamadan gidecekleri
yere varmlard. brahim, Adil Giray'n
mektubunu Osman Paa'ya verdi. Sadk
da, Perihan'n mektubuyla beraber
emhal'in yanna gitti. Osman Paa iin
bu mektup kayplardan gelen, bulunmaz
bir frsatt, hemen harekete gemesi ok
faydal olacakt. Fakat ne are ki, o
sralarda Cezmi yannda deildi.
Komutan, ok gvendii o kahraman,
dmann durumunu anlamak zere,
Tiflis'e gndermi ve Cezmi orada
bulunduu sralarda da, mam Kuli Han,
on bin kadar ran askeriyle Tiflis
Kalesi'ni kuatmt. Bu durumda Osman
Paa, aresiz olarak Adil Giray'n
mektubunu, onu getiren adamla beraber,
ordu komutan Lala Mustafa Paa'ya
gnderdi. Bir yandan da Cezmi'yi
Tiflis'ten getirtme arelerini aratrmaya
koyuldu. Kale kuatlal ay olmutu.
ran devletinin kkrtmasyla ayaklanan
Grcler, yollar kesmilerdi. Kaleye
gnderilen erzak kervanlarn yama
ediyorlard. Sava mevsimi
gelmediinden, zerlerine yeteri kadar
kuvvet gndermeye de yenierilerle
sipahilerin saylar ve tutumlar elverili
deildi. Baz komutanlar, mecburen
kendi karargh mensuplaryla kaleye
erzak yetitirmeye alyor, ancak
dmann okluundan dolay, hibiri
bunda baarl olamyordu.

Tiflis'te savaan bir avu asker, bir

yandan ranllarn hcumlar, bir yandan
da alk ve hastalk yznden azalarak
yedi yz kiiye inmilerdi. Erzaklarn
son tanesine varncaya kadar bitirmiler,
kalede ne kadar hayvan varsa kesip
yemilerdi. Osman Paa'nn Tiflis'e
gelirken Cezmi'ye hediye ettii kymetli
at bile, bu alk ve sefalet karsnda
cann kurtaramam ve kesilip yenmiti.
Vaziyet o kadar ktyd ki, kedileri ve
kpekleri bile yemeye baladlar. Bir
kpek iki yz akeye kadar satlyordu.
Aln bu kadar korkun bir hal
almasna ramen kaledeki Trk
kahramanlar alktan lmeyi, dmana
teslim olmaktan stn tutuyorlard.
brahim'in ordu kararghna var,
Tiflis'ten st ste gelen imdat lklar
esnasndayd. Lala Mustafa Paa, kaleye
yardm etme arelerini dnmek ve
gereken kararlar almak zere, tm
komutanlar kararghnda toplad. Tm
sorun, kaleye biraz yardm ve erzak
gnderebilmekti. Buna oy birliiyle
karar verildi. zerinde nemle durulan
ikinci bir konu ise uydu: Bu yardm ve
erzak kim gtrecekti?

Yaplan bu toplantda Sokullu'nun olu

Hasan Paa da vard. Daha sonralar, III.
Murat ile III. Mehmet dnemlerinde,
yapt hizmetler ve elde ettii nemli
baarlarla, nl vezirler ve komutanlar
arasnda yerini alacak olan bu gen
asker, o sralarda henz yirmi yedi
yandayd. stanbul'dan ayrlrken
babas, "Olum, bilirim, Tiflis'e erzak
gtrmek grevi sana decektir.
Greyim bakalm seni... Bu hizmeti
kendine bir ykseliin balangc say!
Dikkatli ol! Tedbirli hareket et!" emrini
vermiti.

Tiflis'e iae ve yardm ulatracak bir

cengver aranrken, Hasan Paa, gnll
olarak bu ii zerine ald. Harekete
gemeden evvel, ordu komutannca
ahsna verilen gerekli talimatn bir
maddesi de Tiflis'e girmede baarl
olduu takdirde, dnte Cezmi'yi de
mutlaka beraber getirmesiydi. Hasan
Paa, yanna kfi miktarda asker ve iae
alarak Tiflis yolunu tuttu. Gitmesinin
zerinden gnler getii halde Hasan
Paa'dan henz hibir ses seda
kmyordu. Mustafa Paa ile dier
kumandanlar, onun bu zor grevi baar
ile bitirip bitiremeyeceini tahmin
etmekle urayorlard. Komutanlarn
ou, bu son teebbste de baar
salanamayacan dnmekteydiler.
Erzurum'dan ayrlp gidiinin on altnc
gnnde Hasan Paa, Cezmi'yi de yanna
alarak geldi. Grevini muvaffakiyet ile
bitirmi, gtrd asker ve erzak kale
komutanna teslim etmi ve kaleyi
kuatan dman kuvvetlerini
hrpalayarak ksmen ekilmek zorunda
brakm, genliine ve tecrbesizliine
ramen elde ettii baar btn ordu
mensuplarnn gpta ve takdirlerini
kazanmt. zellikle Lala Mustafa Paa,
babasna son derece kzgn olduu halde,
bu olaanst kahramanlk karsnda
kendini tutamam, heyecana gelmi ve
her eyi unutarak Hasan Paa'y baba
sevgisiyle kucaklayarak:

"Bu ahin hz, bu aslan penesi

ahinoullar'na mahsustur!" szleriyle
onu vglere bomutu. Akam vakti
Mustafa Paa'nn ilk ii, toplanty
erkenden bitirip Cezmi'yi yanna
armak ve Adil Giray'n mektubunu
gstermek oldu. Lala Mustafa Paa'nn
kendisine verdii bu zor grevi onurla
kabul eden Cezmi, iin gizli tutulmas,
tedbirli davranlmas, kendisinin hem
Osman Paa ile hem de emhal'le
mutlaka grmesi ve ran'a gven
iinde girebilmesi iin, emhal'den
Perihan'n mektubuna cevap almas
gerektiini, bunun iin de zaman
gerektiini syledi. Paa, bu konuda
Cezmi'yi hakl buldu:

"Hi olmamasndansa ge olmas daha

evladr." dedi. Yanna tedbir olarak bin
altn verdi ve hemen o gece Cezmi ile
brahim'i, Demirkap'ya yani
zdemirolu Osman Paa'nn
kararghna gitmek zere yolcu etti.
Yolculuun bu ilk ksm fevkalade kolay
ve zahmetsiz geti. Cezmi, Osman Paa
ve emhal'le grt. Cezmi, Adil
Giray'n byk kardei olan Mehmet
Giray'n o sralarda irvan'a geldiini
rendi ve onunla da grt. Gerekli
mektuplar ve talimat aldktan sonra,
brahim ve Sadk'la beraber ran yolunu
tuttular. Cezmi, ran'a serbeste girmeyi
dnyordu. Fakat bunda baarl
olamad. nk Tokmak Han, emrindeki
askerlerle srekli Trk kervanlarn
vuruyor ve bize bal olan yerleri
yaktryor, yama ettiriyordu. ranl
komutann bu davranna karlk
olarak, zdemirolu Osman Paa ile
Mehmet Giray, o sralarda ranllarn
elindeki amahi'ye asker gnderdiler.
Kale geri alnd ve muhafzlarn
komutan Mehmet Han idam edildi.
Bak'ye gnderilen bir Tatar birlii de
oray ald, Kura nehrini geerek ve
etrafa aknclar datarak o civardaki
ran kylerini ve kasabalarn
Kzlaa'a kadar yamaladlar. te
yandan Ordu Komutan Lala Mustafa
Paa da, Anadolu Beylerbeyi Cafer
Paa'y, byk bir birlikle, Revan'n
alnmasna tayin etmiti. Fakat o da
"vur" deyince "ldr!" anlam ve
vicdanszca bir intikama girimi, hem
Revan'da, hem de etrafnda bulunan
yaldzlara ve altnlara gml birok
byk ve kymetli binann altn stne
getirmi, ayrca yirmi binden fazla kadn
ve ocuu da esir almt. Cafer Paa'nn
bu hareketleri ran komutanlarn son
derece kzdrd iin, Trk
snrlarndan ieriye ku bile
uurmuyorlard. Hatta Cezmi'yi
grdkleri zaman zerine saldran ran
askerleri, sz dinler ve dert dinler
tipinden olmadklar iin, ilk hamlede
zavall Sadk ile brahim'i ehit ettiler.
Cezmi, altndaki kula atyla yanndaki
fedakr ve sadk adamlar sayesinde
cann zor kurtarabildi. Bu arpma
srasnda, yanna yaklaabilenlerden
drt ranly tepelemi, fakat kendisi de
omzundan hafif bir kl yaras almt.
Atlatt bu tehlike zerine Cezmi,
amacna ulaabilmek iin ordu
komutanna bavurup ne yolda hareket
edeceini sormaktan ve yeni talimat
almaktan baka are dnmedi. O
gnlerde Lala Mustafa Paa, aada
ayrntl bir ekilde izah edilen
sebeplerden tr ordu komutanl
grevinden ayrlmt. Ayn zamanda
padiah damad olan Sadrazam Sokullu
Mehmet Paa, altm yldr devlet
hizmetinde bulunuyordu. Hi aralksz on
be sene padiahn sadrazamln
yapmt. Osmanl mparatorluu
kurulduundan bu yana sadrazamlarn
iinde, andarl Halil Paa, Halil Paa
ve Kprl Fazl Ahmet Paa'dan baka
kimse bu kadar uzun sre bu mevkide
kalmamtr. Kanuni Sultan Sleyman
dneminde balayan sadrazaml onun
lmnden sonra gelen, elence ve zevk
dkn iki padiah zamannda da
devam etmi ve Sokullu, len
hkmdarn yokluunu yllarca hi
hissettirmemiti. Kanuni'nin brakt
derin boluu doldurmaktan ok uzak
olan olu II. Selim, ondan sonra tahta
kan III. Murat gibi, ehvet ve
elenceden baka hibir ey
dnmeyen, koca devleti saray
kadnlarnn eline brakan bir adamd.
Bu iki zavall hkmdar zamannda da
Osmanl Devleti, Sokullu'nun yksek
irade ve idaresi sayesinde, Kanuni
devrindeki heybet ve gcnden hibir
ey kaybetmemiti. Sadrazam oluunun
on beinci ve son yl olan 1579
ramazannda bir gece, namazn kldktan
sonra, her zaman yapt gibi haznedar
olan Hadm Hasan Aa'y odasna
ard. Her gece namazdan sonra
haznedarn odasna arr, Osmanl
tarihinden paralar okuturdu. O gece de
I. Murat'n Kosova Meydan Sava ve bu
sava sonunda Padiah'n Milo
Kabilovi adl hain bir Srp subay
tarafndan nasl ehit edildii
okunuyordu. Koca Sokullu'nun gzleri
yaard ve kendisine yle bir ehitlik
nasip etmesi iin tm kalbiyle Allah'a
yakard. Bu yakar, Allah katnda kabul
edilmiti. Ertesi gn saraynda, ikindi
divanna hazr bulunduu srada, bir
herif, dileke verecekmi gibi
Sadrazam'n yanna yaklat ve hemen
ban ekerek o byk adam birka
yerinden baklad. ok derin olan bu
yaralar, bir saat gibi ksa bir zaman
iinde Sokullu'nun lmne sebep oldu.
Paa'nn adamlar, sonsuz bir kzgnlkla
herifi tepelediler. Bu hainliin sebebi ve
katilin daha baka arkadalar ve
yardmclar olup olmad bir trl
anlalamad. Koca vezirin hayatna son
veren bu suikast hakknda sonradan
birok eyler sylendi ve yazld. Fakat
bunlarn hibiri hayal ve tahmin
snrndan teye geemedi. Baz
tarihiler, bunu Saray'dan, bazlar da
Sokullu'nun dmanlerinden sandlar ve
tarihe bu adan k tuttular. Hatta,
adam tepeleyenleri de, olayn stn
kapatmak iin, para ile tutulmu katiller
gibi gstermek isteyen tarihiler bile
kt. Sonu olarak, Osmanl tarihinin
ynn deitiren bu olay, bylece
tarihin karanlklarna gmld gitti.
mparatorluun bklmez kolu, eilmez
ba olan koca Sokullu, hain bir ban
darbeleriyle hayata gzlerini yumduktan
sonra, yerine getirilen Ahmet Paa,
kiiliksiz, silik ve iradesiz bir adamd.
Sokullu'nun brakt boluu doldurmak
yle dursun, onun glgesi kadar bile
onur sahibi deildi. Sokullu devrinde
kelerine sinmi olan birtakm makam
dkn adamlarn cesareti sonuna
kadar artmt ve istedikleri kadar at
oynatabilirlerdi. Kendisini dev
aynasnda gren ve kendisinden baka
kimseleri beenmeyen, ama Sokullu'dan
utanp korktuu iin o zamana kadar
sesini karamayan Sinan Paa da, yeni
sadrazamn zayflndan faydalanarak
siyaset cambazlklarna balad.
nceden beri en gl ve en byk
dman bildii Lala Mustafa Paa'nn
ran zerindeki hareketlerini ktlyor,
saldrnn gevek gittiini ve ordu
komutanl kendisine verilecek olursa,
birka ay iinde ran'n altn stne
getireceini, hatta ah'n kellesini bile
saraya gnderebileceini iddia
ediyordu. lsz ve desteksizce atp
tutuyordu. Bu davrantan amac da hi
phesiz Lala Mustafa Paa'nn ayana
elme takmakt. Sinan Paa'nn bu
yoldaki gevezeliklerine birok deerli
hediyeleri de eklenince amac
gereklemi, Tiflis saldrsnda gevek
davrand bahanesiyle, 1579
sonlarnda, ordu komutanl grevi Lala
Mustafa Paa'dan alnarak Sinan Paa'ya
verilmiti. Cezmi, Erzurum'a geldii
sralarda ise, eski komutan grevinin
bandan ayrlm, yeni komutan da
henz stanbul'dan hareket etmemiti.
Yerine vekil tayin ettii Van Beylerbeyi
Mehmet Hsrev Paa da asl komutan
gelinceye kadar hibir ie el srmeme
yolunu tutmutu. Cezmi, ordu
kararghnda gnlerce uram, fakat
olumlu bir sonu elde edemedii iin
ordu komutanlndan bir yardm
grebilme umudunu yitirmi ve basz
bir orduda Osman Paa'dan yardm
istemekten de hibir fayda
salayamayacana inanmt.

Bununla beraber, Cezmi, devleti

tarafndan kendisine verilen bu kadar
nemli bir grevi yerine getirirken
karlat engellerden, urad
glklerden yklacak insan deildi.
Hakl bir hret kazanmasna yarayacak
olan bylesine nemli olaylarn iine
sokulmak zaten en byk arzusuydu.
zellikle dnyada herkesten fazla sevip
sayd Adil Giray'dan gelen bir teklifi
nasl reddedebilirdi? Byle bir ret, en
byk alaklk saylmaz myd?

Cezmi'nin en byk zelliklerinden

biri, zorluklardan kolaylklar
karmasn bilmekti. Her yandan mit
kesilince, sadece kendi azmine ve kendi
zeksna gvenerek bu etin ii baar
ile sonulandrmay kafasna iyice
yerletirdi. Hayatn kurtard iin
kendisine candan bal bir arkada
olacandan phe etmedii Pertev'i
hatrlad ve bu ite ondan faydalanmay
dnd. Bu dnce ile doru
amahi'ye giderek onlarn evine misafir
oldu.

Amacn ve dndklerini gerek

Pertev'e gerekse babas Mirza mer'e
etraflca anlatt. Cezmi, zaten Farsa
biliyor ve dile kar olan yetenei
sayesinde bu dili, kltrl bir ranl
kadar dzgn konuuyordu. Pertev'in ise
anadili Farsa idi. Bu konuda birtakm
konumalardan sonra, kyafetlerini
deitirmeye ve Trk svarisinin
saldrlarndan rkp ran'a ekilmekte
olan Revan halkna kararak snr
gemeye karar verdiler. amahi'de
olduklar srada bir de Safi adnda bir
Acem vard ki, ran hkmeti zamannda
iledii bir cinayetten dolay idam
cezasna mahkum edilmi ve Mirza
mer kendisini lmden kurtarmt.
Safi, bu iyilii asla unutmuyor ve Mirza
mer ailesine candan bal bulunuyordu.
Pertev'in ricas zerine onu da yanlarna
aldlar. Hep beraber amahi'den
ayrlacaklar gnn sabahyd. Mirza
mer dnceli bir tavrla Cezmi'nin
yanna geldi. Gayet zntl bir tavrla,

"Siz bu eve sanki Allah tarafndan

gnderildiniz. Olumun hayatn
kurtardnz, beni ve ailemi btn
ktlklerden korudunuz. Bu kadar
iyiliklerinize ahit olduk. Bu arada
kzmn terbiyesine de yardm ettiniz.
Kzm nasl ldrasya sevdiimi
bilirsiniz. htiyarlk vcudumda g
brakmad. Kendimde ok kt haller
hissediyorum. Allah bilir ama galiba
lmm yakn. Biricik kzmn
mrvvetini grmeden lrsem,
gzlerim ak gidecek. O kadar
terbiyeden sonra ben burada kzm kime
verebilirim? Evimizde misafir kaldnz
mddete aramzda geen akalar
yavrucak ciddiye alm, sizi adamakll
benimsemi, sizden ayrlacak diye ii
titriyor. Allah bilir, i kendime ait
olduu iin sylemiyorum. Yama
hrmet buyurunuz! Szlerime inanmaz!
Hayatta edindiim uzun tecrbelere
dayanarak sylyorum. Bir defa yzn
bile grmeden, sadece grclerin
anlatmna inanarak bir kadnla
evlenmek veya soyu belli olmayan, esir
tccarlarnn yannda bym, bin bir
erkein karsna km bir cariye
almaktansa, bildiiniz, okuttuunuz u
kz alp da terbiyesini kendi isteiniz
gibi tamamlasanz daha iyi olmaz m?
Bylece birok kadndan daha efkatli,
cariyelerden daha itaatli bir e kazanm
olurdunuz." dedi.

Yal adamn bu teklifine kar Cezmi;

"Ben de kznz beenmiyor deilim.
Sylediiniz szler de geree tamamen
uygundur. Fakat ben sahibinden hayvan
veya efendisinden esir alr gibi, sadece
babasnn onayyla kz almay uygun
bulmuyorum. Aye, henz ocuktur.
Biraz daha bysn, hayat anlasn,
ondan sonra eer kendisi de beni isterse,
byk bir memnuniyetle alrm." diye
cevap verdi.

htiyar adam akla yatkn dnceye

karlk:

" buraya kadar geldikten sonra,

sonras Allah'n takdirine kalmtr. Siz,
imdilik Aye'ye sadece bir nian
braknz. leride o, sizi istemezse
niannz iade eder. Siz onu
istemezseniz nian deil, hatta arada
nikh bile olsa, babasnn evine
gndermek yine sizin elinizdedir." diye
cevap verdi.
 Ve Cezmi, hi tereddtsz,
parmandaki kk yakut yz
kard, nian yz olarak ihtiyara
teslim etti. Cezmi hemen o akam,
yanndaki bin altn ayr antaya
yerletirdi. antann birini kendi, dier
ikisini de iki arkada srtlandlar.
amahi'dan kp Revan'a doru yola
koyuldular. ran snrna yaklanca,
bozkrn tenha bir yerinde, bir aa
dibine ekildiler. Srtlarndaki elbiseleri
attlar, getirdikleri birer kat Acem
elbisesini giydiler ve Revan
kaaklarnn arasna kartlar. Nereli
olduklarn soranlara, Cafer Paa'nn
hcumunda insanlar ldren ve evleri
tahrip edilen bir kyden olduklarn
sylyorlard. Son derece tedbirli
olarak ustalkla hareket ettikleri iin,
snr kolayca getiler, yollarda hibir
mani ile karlamadan Kazvin'e
girdiler.

Cezmi'nin stnde, hem Adil Giray'a

hem Perihan'a yazlm mektuplar vard,
ancak Sadk'la brahim, yolda ranllar
tarafndan ldrldkleri iin bu
mektuplar da onlarla birlikte elden
kmt. Bu mektuplar elde olmaynca
da, ne Adil Giray'n ne de Perihan'n
yanna yaklaabilirlerdi.

Bakent Kazvin'de, kendisinden

yardm isteyebilecekleri hi kimse
tanmyorlard. Bir yolunu bulup saraya
girmelerine de imkn yoktu. nk
hibiri ran'n gelenek ve usullerini
bilmiyordu. Cezmi, saraya girmenin bir
yolunu bulmak iin saatlerce dnd.
antalardaki sar akeler aklna geldi.
Para, her kapy aan bir altn anahtar
deil miydi? u halde bol miktarda para
datarak amacna ulaabilirdi. Ertesi
gnden itibaren, sokaklarda asker
takmyla dostluk kurmaya, saa sola bol
bol para ve hediye datmaya, kendini
dnyann zenginlerinden biriymi gibi
gstermeye ve evreye de yle tantmaya
balad. abalar bir ay kadar srd.
Sonunda askerlerin arasnda iki snni
buldu, onlarla dostluk kurdu,
kendileriyle birka gn grtkten
sonra, ikisinin de huyunu suyunu rendi
ve onlar da adamlar arasna ald.
 te yandan Pertev ile Safi de dier
askerlerle dostluu ilerletiyor ve
Cezmi'den aldklar emir gereince,
ziyafetle, hediye ile gnllerini almakta
gecikmiyorlard. Bir gn Cezmi, her
zamanki cesareti ile bana gelebilecek
tehlikeleri gze alarak, konutuu Snni
muhafzlardan Musa Kzm'a maksadn
at, kendisinin Krm Saray'na mensup
olduunu ve Adil Giray'a aabeyinden
para ve hediyeler getirdiini syledi. Bu
maksadna hizmet edebilirse, kendisine
tahmin edemeyecei kadar ok para
vermeyi nerdi.

Musa Kzm, namuslu, iyiliksever,

mezhebine ve o mezhepten olanlara
candan bal bir adamd, fakat Cezmi'nin
bu teklifini kabul edecek kadar cesareti
yoktu. Konunun bir de arkada ve
hemehrisi olan Abbas'a almasn
nerdi. Zaten Cezmi de Abbas' ie
yarar, dinine ve mezhebine bal bir
adam olarak tanmt. Fakat son derece
hrsl ve paragz olduundan bu halinin
adam hainlie srkleyebileceini
dnd. Bu konuda Musa Kzm'
uzunca sorguya ekti, arkadana dair
birok ey sordu. Sonunda, Abbas'n
karakterini ayrntlaryla rendi. Tek
kusuru paragz olmak olduuna iyice
kanaat getirdi. Bu duruma gre o da elde
edilmi demekti. nk anta dolusu
sar ake emrine hazr duruyordu. Geri
Kazvin'e gelinceye kadar elbise, hayvan
v.b. eyler satn almak iin baz
harcamalar olmusa da, bunlarn
toplam bin altnn yzde birini bile
gemiyordu. Geriye kalan miktar ise,
parann o zamanki deerine gre, sadece
Musa Kzm'la Abbas'a deil, btn ran
askerlerini satn almaya yeter ve artard.
Bu altn bolluu karsnda Abbas'n
paragzl ise, elbette ii bozacak
kadar tehlikeli olamaz ve belki de
faydal olurdu. Cezmi, hemen o gn
Musa Kzm yoluyla Abbas' buldurdu.
Ona da korkusuzca konuyu at. Abbas,
paragz olduu kadar da cesur bir
adamd. Para kokusu, cesaretini bir kat
daha artrmt. Sonuta, Cezmi'nin
teklifini Abbas da tereddtsz kabul etti
ve unlar syledi:
 "Adil Giray, tabii ki sizi tanr.
Kapdan olmazsa bile pencereden yanna
kolayca girebilirsiniz. Yarn gece ben
onun penceresinde nbetiyim, nbet
arkadam da Kzm'dr. Biz muhafzz,
yanmzda daima kement bulundururuz.
Tccar pazarnda pek gzel ipek
kementler satlr, Kzm'a smarlaynz,
on drt arn uzunluunda bir kement
satn alsn. O uzunlukta bir kemendi en
fazla altna verirler. Ben size gndz
vakti bahenin kapsn gsteririm, gece
de kapy ak brakrm. Biliyorsunuz ki
akam ezan 12'de okunuyor. Alaturka
saate gre be alt civarnda gelirsiniz.
Kemendi pencereye atarz. Siz de kar,
Adil Giray'a hediyelerinizi sunarsnz,
iiniz bitince inersiniz. Bu hizmetimizin
bedeli olarak bize de ellier altn
verirsiniz. Bylece iiniz hallolur."

Bu szler zerine Cezmi, hemen para

kesesini kard ve ikisine de yzer altn
verdi. Adil Giray' grdkten sonra
bunun ikier katn daha vereceini
syledi. Abbas, numaradan tokgzl
grnmek iin: "Olmaz, bu hizmet iin
verdiiniz para bile oktur. Adil Giray'
grdkten sonra tekrar paranz almaya
utanrm." diyerek bu szleriyle Cezmi'yi
byk altndan hafife glmsemeye
mecbur etti.

Ertesi gece iin gereken kemendin

satn alnmas iini de Abbas kendi
zerine ald ve sanki i kendisine aitmi
gibi ertesi gecenin unutulmamasn
Cezmi'ye defalarca tembih ederek, iinin
bana gitti. Gazi Giray'n verdii sert
cevaplarn tepkileri sarayda unutulmu,
ehriyar'n sinirleri ksmen yatm ve
Adil Giray'a kar ktlkleri de
imdilik durmutu. Fakat Sadk'la
brahim'in hl dnmemi olmalar,
byk endieler uyandryordu. Onlarn
bu gecikmesi, sevgilisinin kollarna
komak iin yanp tutuan ehriyar'n
hedeflerini de geciktirdii iin, kadn
ikence ekiyor, Adil Giray'la Perihan
da, mektuplarnn ele gemi olmas
korkusuyla zntl ve heyecanl gnler
geiriyorlard. ki gecede bir Perihan'la
ehriyar, ikisi birlikte veya yalnz
balarna Adil Giray' ziyaret etmeye
devam ediyorlard. bir arada
bulunduklar gecelerde ise, hep ayn
konu zerinde eitli fikirler
yrtyorlar ve sonra birbirlerinin
szlerinden kendi arzularna gre
anlamlar kararak bununla teselli
oluyorlard. Yine byle endie dolu bir
geceydi. ehriyar, ah'n hizmetinde,
Perihan da meydan sakin bularak Adil
Giray'n odasna heyecan katmt. Scak
bir yaz gecesiydi, bahede bir tek yaprak
bile kmldamyordu. Biraz hava almak
iin odann btn pencerelerini
amlar, kendileri de bir keye
ekilerek yine o konuyu konumaya
balamlard.

Gnderdikleri mektuplarn ele gemi

olmasna ihtimal vermiyorlard. nk
adamlar Kazvin'den gideli neredeyse
iki ay oluyordu. Eer mektuplar ele
gemi olsayd, imdiye kadar herhalde
bir kokusu kar ve kendilerine bunun
hesab sorulurdu. Oysaki o gne kadar
bu konuya dair hibir taraftan ses
kmamt. Bu duruma gre,
adamlarnn, Trk topraklarna sa salim
girdikleri anlalyordu. Ancak imdiye
kadar neden geri dnmemilerdi? Yoksa
Anadolu'dan kamyorlar myd?
kamyorlarsa bunun sebebi neydi? ki
k, hem bu meseleyi, hem de kendi
aklarna ve geleceklerine dair uzun bir
konumaya dalmlard. Birden,
oturduklar kenin sa tarafndaki
pencereden bir hareket, bir ses duyar
gibi oldular. Bu sesler ne olabilirdi?
kisi de ok korkmu, olduklar yerde
donakalmlard. Tepeden trnaa dikkat
kesilerek sesin geldii pencereye
bakyorlard. Aradan bir dakika geer
gemez, bu ses hem fazlalat, hem de
odaya iyice yaklat. Gecenin bu sessiz
saatinde, burunlarnn dibine kadar
sokulan bu mehul ahs, lmn kara
habercisinden baka kim olabilirdi?
kisi birden can korkusu ve ayrlk
korkusu ile yerlerinden frladlar,
Perihan, arafn kapatarak odadan
kmaya, Adil Giray da klcna
sarlarak bu saygsz misafiri
karlamaya hazrlanyorlard ki,
pencereden yanlarna bir glge dt.
Arkasndan da giysisine iyice sarlm
bir adam atlad. Adil Giray, bu korkun
hayalin zerine yrd, davetsiz misafir
de srtndan elbiseyi att ve yzn
gsterdi. Adil Giray, arm kalmt.
nk glmseyerek karsnda duran
kii, Cezmi'den bakas deildi.
Kendilerini ldrmek iin geldiini
sandklar adamn, en yakn arkada
olduunu grnce, Adil Giray, tamamen
afallad. Gzlerine inanamyordu. Yoksa
bu, bir rya myd? Sanki dili tutulmutu,
hibir ey sylemiyor, hibir harekette
bulunamyor, elinde yaln kl, ylece
ayakta duruyordu. Biraz nce duyduu
heyecan ve sinir yerine imdi kalbini
sonsuz bir sevin ve gven kaplamt.
Perihan da ona benzer bir durumdayd.
Ancak Cezmi'yi tanmad iin, korku
ve heyecandan hl kurtulamyordu. Bir
ara Cezmi'ye grnmeden yavaa
odadan kamay dnm, fakat buna
zaman ve frsat bulamamt. Biz kez
grndkten sonra da kmak doru
olmayacakt. nk o takdirde, byle
gizlice bulumalarn uyandrabilecei
pheler gerek rengine girecek, eitli
yorumlara yol aacakt. Bu artlar
altnda nasl hareket etmesi gerektiini
dnd, btn ihtimalleri aklndan
geirdi. Sonunda, olay duyulacak olursa,
bu akamki bulumay da her zamanki
resmi bulumalardan biriymi gibi
gstermeye karar verdi ve odadan
kmad. Perihan'n durduu yer, odann
yan tarafnda ve biraz karanlk olduu
iin, Cezmi onu gremiyordu, kendisini
Adil Giray'la ba baa sanyordu. akac
bir eda ile yle dedi:

"Maallah Adil'im! Davetli

misafirinizi naslda gzel
karlyorsunuz. Elinizdeki kl da
herhalde misafirperverlikten olmal..."

Bu arada Adil Giray: "Hay Allah

mstahakn versin Cezmi! Kap
dururken odaya pencereden mi girilir,
yahu?" diye takld.

Cezmi: "Kaplarda yarma gibi

nbetiler olunca, pencereden deil,
bacadan bile girilir." cevabn verdi.

O srada kede sessizce duran ve

heyecandan kvranan Perihan, Cezmi
adn duyunca, kapldklar korku, tela
ve dehetin ne kadar bo, ne kadar
aslsz bir ey olduunu dnerek zan
ile gerek arasndaki ayrl hatrlad.
Tatl bir kahkahayla glmeye balad. Bu
tatl kadn kahkahasn duyan Cezmi,
ban elinde olmayarak o tarafa evirdi
ve kendilerinden baka bir de kadn
bulunduunu ancak o zaman anlayabildi
ve fena halde ard. arafna skca
brnm olan Perihan'n yz ne kadar
grnmyorsa da, kzn duruuna
bakarak gzelliini hayalinden
canlandrmak, bir air iin pekl
mmknd. Byle bir sevgi meclisini,
istemeyerek de olsa, bozmak mertlie
yakr eylerden deildi. Bu
mnasebetsizlie aklndan bir mazeret
bulmaya alt. Zaten, ran'a davet
zerine ve bu odaya da bir mecburiyet
zerine gelmiti. Sadece Adil Giray'a
bir hizmet ve yardmda bulunmak
amacyla, hem de sava halindeki bir
devletin bakentine, hatta o devlet
reisinin sarayna kadar girmeyi, btn
tehlikeleriyle birlikte gze almken,
arkadan byle bir sevime annda
rahatsz ettiine ok zgnd, deta
geldiine piman oldu. zntsn baz
imal szlerle olsun belirtmekten kendini
alamad.

"ok zr dilerim! Tek banza

olmadnz bilseydim, sizi hi rahatsz
etmezdim." diyebildi.
 Adil Giray, arkadann zntsn
anlad iin hemen cevap verdi:
"Burada yine yalnzz demektir. u
grdnz kz, Perihan'dr. Neye
teebbs edeceksek onunla birlikte
yapacaz. Kendisinden gizli sakl hibir
eyimiz yoktur ve olamaz..."

Daha sonra irvan'n genel durumuna

ve yolculuun nasl getiine dair
Cezmi'den bilgi ald. Sadkla brahim'in
yolda ldrldklerini duyunca ok
zld. Cezmi, bu odaya pencereden
girebilmek iin iki muhafzdan nasl
faydalandn ayrntl olarak anlatt.
Paray ok seven bu iki muhafzdan
ileride ok faydalanabilirdi. Gelecekte
alacaklar tavrlar hakknda grmeye
baladlar. Perihan, terbiyesi ve nezaketi
gerei Adil Giray'la Cezmi'nin baz gizli
konumalar olabileceini dnerek:
"Cezmi Bey'in burada bulunmas, benim
veya ehriyar'n burada bulunmamza
pek benzemez... Ben gideyim de sabaha
kadar evreyi gzetleyeyim. Tehlikeli
bir duruma meydan vermeyelim... Siz
uzunca konuur, mzakere edersiniz."

Sonra Cezmi'ye dnerek, "Cezmi Bey,

yarn muhafz subaylarndan Ali Kuli
Afar'a resmen mracaat ederek beni
grmek istediinizi sylersiniz. Daymn
mektubunu ve hediyelerini bana
getirirsiniz, hanlara kendisi emhal'in
adamlarndan olduunu ve emhal,
Trklerden ikyeti olduu iin hem
ran'n sava hazrlklarna yardm
etmek, hem de sanki burada hanlardan
birisiyle evlendirmek suretiyle
Dastan'la ran arasndaki balar
kuvvetlendirmek iin mmkn olursa
kap gelmek, mmkn olmazsa da
akrabasndan birini gndermek zere
olduunu sylersiniz." dedi.

Cezmi, "O ekilde sylersem aslnda

yalan da olmaz. nk burada ciddi bir
giriim gerekleirse emhal, kardeini
gndermek niyetindedir." cevabn verdi.

Perihan, "Kardei, Osman Paa'ya

kzn verdi. Buraya nasl gelir? ran
devletinin bundan sonra ona gvenmesi
mmkn mdr?" diye sordu.
 "O kardeini deil, dier kardei
Danyal Bey'i gnderecektir."

Perihan, "Bu daha iyi. Danyal daymn

bana olan sevgisi emhal daymdan daha
fazladr. O gelirse bizim iin daha iyi
olur. Siz konumanza bakn! Ben etraf
yle bir dolaaym... " diyerek odadan
kt.

Cezmi ile Adil Giray ba baa

kaldlar. Cezmi, Perihan'n "emhal,
beni hanlardan birine vermek zere
gelecek" cmlesini syleyerek Adil
Giray'n yznde ortaya kan korkun
deiiklikten, gnlndeki ak acsn
derhal anlamt.

lk konuan Cezmi oldu: "Beni merak

ediyorsun deil mi? Ben yine nceki
Cezmi'yim."

Adil Giray: "Yani demek istiyorsun ki

kymetin bin kat fazlalat, yle mi?"

"Zaman zaman mnasebetsizlik

yaparsam kzmaynz ltfen!"

"Nasl bir mnasebetsizlik?"

"Byle sakin bir yerde sava hazrl

ile uramanza benim aklm ermedi."

"Mzakere ve planlama yapar

haldeydik."

"Kadnlarla m mzakere
yapyorsunuz?"
 "Doru, biraz tuhaf grnyor ama
Perihan senin bildiin kadnlardan
deildir. Bundan nce ah olan smail'in
tahta kmasn o salamt... Sadece
tedbir ile de deil, tam tedbir ile hem de
kl ile..."

"Aslanlar, eini de yine kendi

cinsinden seermi..."

"Sonra ah smail'i de ldrtt

diyorlar ama iftiradr. yle deil. Hi,
ne mnasebet!"

"Efendim, iftira eden ben deilim. Onu

iyi gstermek iin bu kadar telaa gerek
yok."

"Hayr, ayet sen de duyarsan,

girieceimiz ilerde aklna bir phe,
bir soukluk gelir diye sylyorum."

"Girieceimiz ileri ben hl

kavrayamadm, bu ie hl snamadm
ki gnlme soukluk gelmesini
dnebiliyorsunuz."

"Nedenmi?"

"unu syleyeyimki yapacamz iin

ne olduunu bilmiyorum."

"Ben sana anlataym, bak burada

erkezlerin baya gc var. ah,
adaletle bir adam. Olu Hamza
Mirza'nn tek zellii var o da yiitlik,
dnyada baka hibir eyden haberi yok.
Abbas, hem burada deil, hem de henz
drt yanda bir ocuk. Bavezir Mirza
Sleyman, olduka akll bir adam ise
de, asil olmad iin gerek hanlar,
gerekse asker kendisini sevmiyor, hatta
nefret ediyor. Btn ran'da Perihan'n
binde bir kadar szn geirecek
kimseyi bulamazsn. Biz iyice dndk,
bu vaziyet karsnda halk
ayaklandrmak ok kolay olacak. Ancak,
bu iler iin hem ahlakna, hem aklna
gvenilir bir adammz yoktu. Seni onun
iin getirttik. imdi Safevi hanedannn
btn yelerini uradan toplayp
stanbul'a gndersek, iyi yapmaz myz
sanrsn?"

"Anlayamadm sevgili ehzadem!

Safevi anedannn aleyhine bir isyan
dzenliyorsunuz... Gzel bir teebbs.
Ama, bu isyan, o hanedana mensup bir
kadnla el ele vererek dzenlememize
aklm ermiyor..."

"Ne yazk ki, dnyann halinin bu

kadar anlalmaz olduunu ben de
bilmezdim. Bu sylediim, akln alaca
bir ey deil! Ama tamamen gerek..."

"O kadar da akll, zeki ve kltrl bir

insan olduunuz halde gsterdiiniz bu
cahillie amamak elde deil...
Kardeinin aleyhine sizinle ittifak eden
bir kadna nasl inanabiliyorsunuz?
Kardeinin, hanedann ykmay
planlamaktansa sizin hayatnza
kastetmesi mantkl deil mi?"
 "Perihan, asla bana ihanet etmez!"

"Nereden biliyorsunuz?"

"Ama sen de ok ayrntl sorular

sormaya baladn..."

"zin verirseniz soraym, vicdannza

tercman olaym, seviyorsunuz da onun
iin deil mi?"

"Hem farz et ki yle... Elden ne gelir?"

"Ne olacak, insan sevdii kadnda laf

syletmeyecei iin, onun syledii her
sze hemen inanr ve sonra da bana
lanetli bela alr."

"Sen bana her srrm aklatmak m

istiyorsun? O da beni seviyor."

"ki k bu gizli bulumalarla,

gecelerce sevimelerle yetinmediniz de,
bir de ona hayatnz m vereceksiniz? O
da eyiz olarak koca bir saltanat tahtyla
size gelmeye alyor, yle mi?"

"Gayet gzel syledin, ama bir yerinde

eksik var; Perihan da senin, benim gibi
Snni'dir. Ne dersin Cezmi, byk bir
hareket deil mi?"

"Hayal gzeldir, insan daima en

ykseklerde uurur... Fakat hayalin
parlakl kadar gereklemesi de
mmkn olsayd keke."

"Yavuz Sultan Selim'in memleketleri

zaptederek, Sokullu'nun da denizleri
birletirerek gerekletirmek istedikleri
slam birliini, iiler elinde esir iken,
Snni bir kzn yardmyla
gerekletirebilmek, sence de airane
bir hayal deil midir?"

"Ben syleyeceimi syledim, eer

hayaller her zaman
gerekletirilebilseydi, hayalinizin
airane olduunu, ben de kabul
ediyorum. Beni airce hayaldeki
arzunuza ikna iin zavall Sadk'la
brahim'i feda ederek bin bir bela iinde
buralara kadar getirtmeye hi ihtiya
yoktu. Anladk, efendim, ikimiz de
hayali geni insanlarz. imdi hayali
brakalm da gereklere gelelim... Eer
bir engel yoksa iin nasl olup da
buralara geldiini renebilir miyim?"

Adil Giray, "Bu olayn meydana gelii

aslnda daha tuhaftr." dedi ve ehriyar'
ve zorunluluk karsnda yalanla
balanan bir iin bin bir renge girdikten
sonra nasl bu ekilde sonulandn
uzunca anlatt.

Cezmi: "Ne adar ilgin... ki iktidar

sahibi kadnn gcyle bir devleti teslim
almak da size mahsus harikalardandr."
diye Adil Giray'a takld.

Sonra ciddi bir tavrla: "Azizim...

Birbirine dman iki kadn arasnda
olmak, iki ate arasna dmekten daha
tehlikelidir. ran'daki koyu iilik
hadisesi, bu arzunun gereklemesine
mutlaka engel olacaktr. ran tahtnda
Tahmasp'n olu otururken, ehzade
Bayezit olayna benzer bir ey yaratmaya
kalkmak, bence hi de akl kadn bir i
deildir." dedi ve bu husustaki
dncelerini uzunca anlatt... Cezmi'nin
szlerinde, Adil Giray'n nceden
planlamad hibir nokta yoktu, ama
tm bu tehlikeler, daha nce kendi
aklndan getii zaman, nasl
nemsemiyorsa, imdi bir bakas
tarafndan hatrlatld zaman da ayn
ekilde geersiz kalyordu. Adil Giray,
Perihan'dan duyduu ve srf ondan
duyduu iin yzde yz gerekliine
inand delilleri bir ara Cezmi'ye de
kabul ettirmeye urat, ancak onun hi
inanmadn grnce, son szn
syledi:

" buraya kadar geldikten sonra artk

geriye dnme olasl yoktur. Byle
kt bir ihtimal olsa bile, ben geri
dnmem. yle ki gayem sadece
Perihan'la evlenmek bile olsayd, bu
yolda canm feda etmekten
ekinmezdim. Canmdan fazla sevdiim
saf bir kz, imdi bana, mezhebim adna
slam birliine bir hizmet etme teklifinde
bulunuyor. Byle bir teebbsn elbette
birok tehlikesi olacaktr. Ama bu
tehlikeler, baar ihtimalinden bin defa
daha stn bile olsa, tereddt
gstermeme imkn var mdr? Harp
meydanlarnda her dakika gzm bile
krpmadan beklediim lmden mi
kaacam? ii'lerin elinde kalm yirmi
yanda bir kzn yani kendi mezhebini
yceltmek iin benden ok uraan bir
melein yannda rezil mi olacam?"
diyerek kesin kararn bildirdi. Adil
Giray, son derece fkelenmi, sarn
yz kpkrmz olmutu.

Sonra bir aslan gibi heybetle ve

grleyen bir sesle sordu: "Sen ki, Trk
ordusunun en kahraman binicisi Cezmi
deil misin? Bir dmann lmden
kurtarmak iin gzn krpmadan
atldn bela girdabndan bizim i daha
m tehlikelidir ki bu kadar ekingen
davranyorsun? Gayemizin ve
hayalimizin kutsalln ve hatta airane
olduunu bile bilmeden irvan'dan
buralara kadar geldin de imdi burada
m vesveseye kaplp ii bozacaksn?"
diyerek arkadann mertlik ve
kahramanlk duygularn kamlad.

"Amacm, sizin tehlikede olduunuzu

anlatmakt. Yoksa ben hibir zaman
belalardan ve tehlikelerden korkan,
canndan endie edenler takmndan
deilim. Bunu siz de pekl bilirsiniz..."
cevabyla bu ie olan gvenini bildirdi.
Sonra meselenin ayrntlar ve
uygulanmas hakknda bir sre daha
konutular. Gece hayli ilerlemiti.
Cezmi, yine geldii pencereden aaya
szlerek Adil Giray'dan ayrld. Ertesi
sabah, akam aldklar karar gereince
Cezmi, doruca Ali Kuli Afar'a ve onun
yoluyla da Perihan'a giderek emhal'in
mektubunu ve hediyelerini kendisine
sundu. Bu arada Mirza Sleyman ise,
ilkbaharnn son gnlerinden bir gn,
sava hazrlklarn tamamlamak ve bir
an nce snra yrmek iin her taraftan
urad basknlarn tehlikeleri altnda,
adrn Kazvin'in kenarna kurdurmu,
zeti aada yazl olan mektuplar
okumaya dalmt.
 BRNC MEKTUP
Bizim u ana kadar ah'n devletine
yaptmz hizmetleri biliyorsunuz. Ama
benim gibi bir insann Trklerin aslanca
saldrlarna daha fazla kar durma
olana kalmad. Bizim de, devletimizin
de imdadna yetimek, yksek
emirlerinize baldr.

mam Kuli Han

***
 KNC MEKTUP
Trk kervanlarnn devaml, Tiflis'e ve
irvan'a saldrarak cephe gerisine
sinmelerini nlemeye altk; yaz k
demeden altk. Hizmetlerimiz ah
tarafndan da takdir edilmiti. Ama tm
bu baarlarmzn sebebi, Trk ordu
komutannn grevinden ayrlmas ve
karmzdaki ordunun komutansz
kalmasyd. u anda, casuslarmzdan
aldmz haberlere gre, kendisine
sadrazamlk da verilmi olan Sinan
Paa'nn ok yaknda gelerek Trk
ordusunun emir ve komutasn ele almas
yakndr. Onlarn geleneklerini ok iyi
bilirim. Hem ne gerek var, benim
bildiklerim, ran diplomatlar ve siyaset
adamlar iin bilinmeyen eyler deildir.
Sinan Paa'ya sadrazamlk gerekten
verildiyse, Trklerin tm gleriyle
zerimize saldraca kesindir. ran'a o
kadar asker nereden gelebilir diye
dlmesin! Kanuni Sultan Sleyman
dneminde zerimize Rumeli'den bile
asker gnderilmiti. "ran harabelerinde
Trk askeri kalamaz" diye nl sze de
gvenilmesin. Bu Sinan Paa'y ben ok
iyi tanrm; szn geiren, kafasna
koyduu eyi her ne pahasna olursa
olsun mutlaka gerekletiren cesur ve
tecrbeli bir askerdir. Zamannda Trk
ordularn, sevk etme ve besleme
bakmndan, ran'dan ok daha zor
artlar altnda Tunus sahillerine ve
Yemen llerine gtrm, oralar da
fethetmitir. Kendinden bakasn
beenmez, ok inat bir adamdr, hangi
ie girise onu mutlaka bitirir ve bu
uurda hibir engelden korkmaz.
Urad yerleri ya emri altna alr, ya
da yerle bir eder. Tecrbeme gvenin ki,
ok hzl hareket etmemiz gerekmektedir.

Tokmak Han

***
 NC MEKTUP
Sadrazamla gemesiyle beraber ordu
kumandanlnn da Sinan Paa'ya
verildii ve bir iki aya kadar ran'a
sava aaca kesin olarak anlalmtr.
Bu haberleri, Trk esirlerinden alyoruz.
O erefli milletin ocuklar, esirken bile
yalan sylemezler. Selamlar, vesselam.

Emir Han

Mirza Sleyman mektuplar eline alr

almaz hemen heyecanla okudu ve bu
mektupta yazl korkun haberlerden son
derece korktu. Burnunun dibine kadar
yaklaan beldan nasl kurtulacan
dnrken, uaklardan biri eline bir
dileke verdi. Dilekeyi eline ald ve
gz ucu ile sahibine bakt. Bu adam,
dervi giysili, st ba perian ve son
derece irkin bir herifti. Vezir, sadaka
istiyor gibi duran bu adama biraz para
verilmesini emretti. Dervi de ince bir
glmsemeyle oradan kt ve kayplara
kart. Mirza Sleyman, biraz sonra
nndeki ktlar toplarken derviin
dilekesine bakt ve grd ki bu kdn
cinsi yle sadaka dilekesine benzer
cinsten deil. Hint abadisi denilen ve o
zamanlar byk adamlar arasnda
yazlan mektuplarda kullanlan kt
cinsindendi. Kdn kalitesi Mirza
Sleyman' meraklandrmt. Bu
merakla dilekeyi okudu.
 DLEKENN ZET
Pek deerli Mirza Sleyman Bey;
Sakn ola ki gaflete dmeyin, emhal
taraftarlar yine gizli toplantlara
baladlar. Amalar Perihan' Adil
Giray'la evlendirerek Safevi hanedann
devirmek ve ran'da yeni bir Cengiz
devleti kurmaktr... Safevi hanedan
derinden derine atrdyor... Cezmi
adnda bir adam, emhal tarafndan bu i
iin memur edilerek buraya kadar geldi.
Ama Cezmi ortadan kayboldu.
Tahminimizce muhafzlar arasna
karmtr. nk muhafzlar arasnda
iki Snni dostu var. Birinin ad Abbas,
tekinin de Musa Kzm'dr. Bu iki
muhafz bulmak mmkn olursa olayn
iyz kendiliinden ortaya kacaktr.

Adil Giray'la Perihan birbirlerini

seviyorlar. ehriyar Begm de galiba
araclklarn yapyor. Onun maksadn
bilemem. Muhafzlar arasnda dnlen
eylerden biri de sizi idam etmektir. Siz
ortadan kalkmazsanz, Perihan, Adil
Giray ve ehriyar Begm arasnda bu
l ittifaktan olumlu bir sonu elde
edilemeyeceini sylyorlar.
Muhafzlar kkrtan ehriyar
Begm'dr. Bu durum karsnda muhafz
Abbas ile Musa Kzm' kesinlikle
buldurmanz, devletinizin menfaati
icabdr.
 Mirza Sleyman, mektubu saysz
kereler okudu. fade bozukluklarna
dikkat etti, nce bu hususa hi nem
vermek istemedi. Ama dilekedeki tuhaf
bilgi, kendisini dndryordu.
zellikle ehriyar'n muhafzlarla kendi
aleyhine dzen tertiplemesi ayet doru
ise, ok nemliydi. Bu konu hakknda bir
defa da ehriyar'la grmeyi uygun
buldu. Hemen o gece saraya gitti,
dilekeyi ehriyar'a okudu. ehriyar,
byle hi beklemedii bir anda hi
beklemedii bir adamn, hi aklna
getirmedii bir konu iin yanna
geldiini grnce, nce ard. Ancak
dilekeyi okuyunca aknlktan hzne,
hznden fkeye, fkeden de deta
lgn bir hale dnd. Mirza Sleyman'n
boazna sarlrcasna zerine atlarak
bard:

" Bu dileke tamamen dorudur Mirza.

Seni ldrtmek iin ben adamlar
hazrlyordum. Adamlarm da Abbas ile
Musa Kzm'dr. Git, onlar, arat,
buldur! Belki bulduramazsn. Ne
yaparsan yap, Snnilerin etrafn sar!
Benim amacm tamamen bakayd. ler
baka trl sonuland. Demek ki hedefe
daha gl bir ekilde alanlar da
varm... Mirza! Yzme niin yle
aptalca bakyorsun? Adil Giray'..." dedi
ve cmlesini bitiremedi. Mirza
Sleyman onun szn keserek
konumaya balamt:
 "Sultanm, o nasl konuma yle! Siz
bugn ah hazretlerinin deerli eleri,
Veliaht hazretlerinin de annesisiniz. Bu
zavall adam hizmetinden memnun
olmadnz takdirde, kendisini i
bandan uzaklatrmak ve hatta idam
ettirmek elinizdeyken, birtakm rezilleri
aleyhime kkrtmak devlet byklne
yakr m?" dedi.

Mirza Sleyman, konutuka couyor,

sesinin tonu giderek ykseliyordu:
"Benim fani bedenimi paralayacak
olurlarsa bundan devletiniz de zarar
grmez mi sanyorsunuz? Bu adamlara
bu kadar yz verilirse, disiplin altnda
tutulmalar nasl baarlabilir ve
hanedannz nasl rahat eder. Ayak
takmnn bugn vezire yaptklar
muameleyi yarn ah Hazretleri'ne kar
da yapmayacaklarn kim garanti
edebilir? Bu olay, ah Hazretleri'nin
kulana gidecek olursa ondan nasl
kurtulabiliriz? Cesaretiniz herkese
bilinirken, bu dilekede yazl eyleri
itiraf buyurduunuzu dnyorum da,
kulaklarma inanmak iimden gelmiyor.
Kendimi korkun bir hayalin iinde
sanyorum."

Mirza Sleyman sinirleniyor,

ehriyar' sulamakla yetinmiyor, tehdit
ediyordu. ehriyar, bu iin nereye kadar
gidebileceini ve kendisi iin ne kadar
byk tehlikelere yol aabileceini
dnerek, yalandan da olsa, sakinleme
gereini duydu. Plan deitirmekten
baka are yoktu. Ksmen yumuak, ama
yine de emredici bir sesle cevap verdi.
"Bunlar itiraf etmem mademki akln
alaca trden deildir, aptal bir kiinin
bu anlamsz itiraflarna nasl ihtimal
verdin ve kendinden, aklndan
utanmayarak byle gece vakti beni
sorguya ekmeye geldin! Ben burada
ah'n kars sfatyla saltanat taht
zerinde oturuyorum... Bundan sonra
gklere mi karacam ki bir emelim
olsun da kendi devletimin zararna fitne
karmaya kalkaym! Akln bir tarafa
braktn da dilekeyi kulaklarnla m
okudun?"

Mirza Sleyman' thmet altnda

brakmak ve tehdit etmek sras
ehriyar'a gelmiti. Giderek iddetlenen
bir sesle sordu: "Akl, mantk ve
muhakeme gcn, gelecek hrsna
kaptrdn da okuduun eylerin anlamn
vesveselerinle mi anlamaya altn?
Dilekede emhal'in yine bir olay
hazrlamaya uratn okumadn m?
emhal'le benim ne ilgim var?
Perihan'n, emhal'in yeeni olduunu
bilmiyor musun? Burada bir Cengiz
devleti kurulmak istenildiini okumadn
m? Adil Giray'n da emhal'in de,
Perihan'n da Snni olduklarn unuttun
mu? Onlar birlemiler, Safevi devletini
datmaya urayorlar. Hem uratklar
da kesindir. Sanki Krm' bizim tarafa
balamak bahanesiyle emhal'e adam
gnderdiini ben de biliyorum! Meer
Perihan'n maksad tamamen bakaym.
Bak u paa kzna! ren ehveti iin
kendi hanedanna da, bizim hayatmza
da kastediyor. Ah! Ben ona dnyann ka
bucak olduunu retirim... Hem vallahi
hem billahi retirim. Grsn bakalm,
ehriyar'la uramak ah smail'i
bodurmaya benziyor muymu? Melek
klkl eytan, gl renkli zakkum."

fkeli bir ekilde adama kar

haykran ehriyar, yrtc bir aslan
edasyla kprmeye devam ediyordu:

"Peri grm deli gibi karmda ne

duruyorsun be zavall adam? Vezirliin
art aknlk ve aptallk mdr? Hemen
git imdi! in asln astarn ren!
Fitnenin nn kes! Yoksa vallahi seni
ah'a sylerim... Cehennemde eytana
yaplacak azaplar kadar byk ac
iinde geberirsin..."

Bu konumalardan sonra Mirza

Sleyman iinin ok zor olduunu
anlamt. ehriyar'n fkesini
yattrmak iin alttan almaktan baka
are yoktu. En byk tehlike iinde dahi
ah'n hizmetinden sknt
duymayacana, canla bala
alacana, hatta gerekirse bu yolda
cann feda edeceine dair defalarca
yemin ediyordu... ok yanl bir adm
atm, densiz bir iftira iin byle gece
vakti ah hazretlerinin eini rahatsz
etmek kstahlnda bulunmutu. Suu
bykt... Buna ramen, sorunun
zmnn kendisine havale edildii
iin ok memnundu... Dorusu ucuz
kurtulmutu... Yapt aptallktan dolay
zr dileyerek ve bu iin iyzn en
ksa bir zamanda reneceine sz
vererek ehriyar'n oradan ayrld.

Mirza Sleyman gidince ehriyar da

odasna ekildi. Fakat artk yle bir hal
almt ki, odas sanki karanlk bir
mezar, kendi de sanki o mezarn iinde,
kskanlk, kin ve intikam hrs gibi
korkun ve karanlk duygulardan
yaratlm ve kokumu bir cesetten
baka bir ey deildi. Baz kt kiilerin
ldkten sonra cad olduklar sylenir.
Bu lanetli kadn da, daha salnda,
cadlar gibi, can yakmaya ve kan imeye
susam bir canavard. Birbirine ters,
eitli duygularn etkisi altnda, ne
yapacan ve ne karar vereceini
bilemiyordu. Perihan'n, dnyay akna
eviren ahane gzelliini kendi
porsumu gzelliiyle kyaslyor ve Adil
Giray'n Perihan' tercih edeceini
dnerek umutsuzlua dyor ve bu
umutsuzlukla geen dakikalarn her
birini bir lm sayyordu. Bazen de, ilk
genlik gnlerinden ok beendii kendi
gzellii aklna geliyor, ancak "zaman"
denilen silindirin, suratnda yapt
korkun deiiklikleri unutarak
gzellikte kendisini hl Perihan'la bir
tutuyor ve bu inanla, kendisine hl
k olmayan Adil Giray' Perihan'n da
nasl olsa etkileyemeyeceine
inanyordu. Gerek olup olmadn
bilmemekle beraber, Adil Giray'n
Perihan'a yapt evlenme teklifini ise, o
sayede ran' elde etmek iin
dzenlenmi bir siyaset oyunu eklinde
deerlendiriyor ve bununla biraz
avunuyordu. Ancak bu gzel hayaller, bu
yalanc avuntular de yle uzun srmedi.
Gzn kapadnda gndzn geceye
evirmesi mmkn olmad gibi,
grmek istese de, istemese de, Perihan'n
harika gzellii gzlerinin nndeydi.
Dnyay bir mknats gibi kendine eken
byle bir gzelliin etkisinden kendini
kurtarabilecek bir adam zor bulunurdu.
zellikle Adil Giray gibi, air ruhlu bir
gencin yrei bu gzellik karsnda
elbette ilgisiz kalamazd. Bu durum gn
gibi ortadayd. Gnein klar ple
vurunca, oradaki btn pislikleri ortaya
kard gibi, Perihan'n gzelliiyle
ilgili bu dnceler de kadnn iindeki
tm ktlkleri ve kinleri meydana
kard. nn gremeyen bencillii,
eytanla sanki irkinlik yarna kmt.
inde volkanlaan kin ve intikam ateini
sndrmek amacyla, lm ve ehvetini
disipline edemeyerek henz dnyada
iken cehennem ikencelerine uramay
gze almt. Korkun dncelerini
gerekletirmek iin nasl hareket
edeceini aklnda iyice planlad. Hatta
ilk hazrlklar iin, o geceden kapsnn
nndeki harem aasn kovdu. Yerine
kendi adamlarndan bir muhafz
getirmelerini emretti. Ama nbetilerden
birisini beklerken hi tanmad bir
adam kageldi. Nbet grevine ve
arkadalarnn isimlerine dair baz
eyler sordu. Ald cevaplardan ve
konumasndan bu adamn ranl
olmadn ehriyar hemen anlamt.
Adamdan kendi adn ve nereli
olduunu, ne zaman muhafz olduunu ve
daha baz konular sorunca adam,
ehriyar'n iinden geen kukular
hemen anlad ve ok anlaml ve imal bir
ekilde konumaya balad:

"Galiba Mirza Sleyman, sultanmz

grm ve tm bu olanlar haber
vermi."
 ehriyar: "Neymi olan biten bakalm?
Senin ne haddine bunlar? Sen kimsin?
Sihirbaz msn? Nereden biliyorsun?"

"Aman efendim, hayr hayr, bunlarn

hibiri deilim! Ben iilerden
Dastanl bir muhafzm. Vezire
sunduum dilekeyi de grdnz m?"

"O dilekeyi de mi sen verdin?"

"Evet efendim, ben verdim."

"Ali hakk iin doru syle, sen mi

verdin onu?"

"Sizden byle bir soru beklemezdim.

Ben vermemi olsam, Vezir hazretlerine
yle bir dileke verildiini nereden
bileceim? Zamann en byk sihirbaz
ben deilim ki!"

"Baksana bana, sen kula delik bir

adama benziyorsun. Pekl, syle
bakalm, imdi Perihan'la Adil Giray,
birbirlerini seviyorlar m yani?"

"Kesin olarak bir ey diyemem. Fakat

ikisi de Snni'dir. Anlatlar, buradaki
ii devletini ykacaklar."

"Onu bover sen, benim iin Snni ya

da ii olmas mhim deil. Birbirlerini
seviyorlar m, sevmiyorlar m? Bana
orasn syle!"

"Ben asabi bir adam deilim.

Sultanmzn sinirli haline cevap
vermekten de acizim. imdi gidiyorum.
Onlarn birliinden neler ortaya
kacan yaknda grrsnz...
zninizle bir ey daha syleyeyim:
Casusluu becerebilirim, ancak kadn
satcl yapamam."

Son olarak bu cmleyi syleyen bu

adam aniden ortadan kayboldu. Sanki
yer yarlm da yere girmiti...
ehriyar'n kafas baka eylerle dolu
olduu iin, onun gidiini bile
anlayamamt. Mirza Sleyman'dan ve
dier muhafzdan ald haberleri
birbiriyle karlatrd, birbirinin
aynyd.

Ne yapacan bilemiyordu. inde

kskanlktan baka bir his yoktu.
Kskanlk ise, ona intikamdan baka bir
ey dndrmyordu. Ayrlk kadar
siyah bir arafa brnd, yzn
intikam kadar krmz kan renginde bir
pee ile rtt. Nefes nefese Adil
Giray'n odasna kotu... Adil Giray, o
srada kendi hayal dnyasna dalm,
Perihan' bekliyordu. Aniden gznn
nnde, lodoslu havalarda ortaya kan
kapkara yamur bulutlarnn zerine
den kzllktan yaratlm bir yaratk
grnce, yatt yerden doruldu.
Karsnda duran ve henz yzn
amayan kadn Perihan zannetmiti.
ehriyar, beklenmekte olan bir bela gibi,
yava admlarla Adil Giray'a yaklat.
Yanna geldii zaman peesini yznden
kaldrd.

fke dolu bir sesle: "Sevgili

Hanzdem! Beni tanmadnz m? Ben,
ran ah'nn kars ehriyar'm. Sizi
bunca izzet ve ikram iinde yaatan da
sadece benim! Baka hi kimse deil...
Buna ramen Perihan' bana tercih
etmisiniz. Allah mbarek etsin. Ama
ikinizin de birer avu kan ile ellerimi
ykayacam. Sylemedi demeyin. Fikir
sava, kl savana benzemez! Perihan
seni seviyorsa, ben de seviyorum. Hem
de ondan daha ok seviyorum. Sen de,
kocam gibi dnya gznden yoksun
imisin. Kocamm beni sevmeyip de
zerime cariye ald gibi, sen de onu
sevmi ve beni arzuna bir ara gibi
kullanmsn. ehriyar sersemin biriymi
sanma! Perihan da zekidir! Allah ikinizi
birbirinize balasn! Fakat emin ol ki,
birbirinize kavuursanz, ancak teki
dnyada kavuabileceksiniz. Ne
yapacam ok yaknda grrsn!" dedi
ve odadan kmak istedi.

ehriyar'n bu fkeli hali karsnda

Adil Giray'n ilk aklna gelen Perihan
oldu. Bu kadndan her ktlk beklenir,
kskanln etkisiyle Perihan'n bana
da birok ktlkler getirebilirdi. Kendi
hayatn dnmyordu. Yaamak
endiesi ve gelecek emellerinin hepsi
aklndan silinmiti, sadece Perihan'
dnyordu. Bu durum karsnda ne
yapabilirdi? Btn ihtimalleri bir anda
aklndan geirdi. Dt durumdan hem
kendini hem de Perihan' kurtarmak iin
ehriyar'n lgnca akndan
faydalanmaya karar verdi. Kadnn,
kendisine olan dknln kkrtarak,
geici bir zaman iin de olsa durumu
idare etmekten baka kar yol da yoktu.

fkesinden ve kskanlktan kudurmu

olan ehriyar'n tehditlerine kar, sanki
hibir eyden haberi yokmu gibi bir
kahkaha att. Odasnn bir kesine serili
olan yatana girmek iin belinden
hanerini ve bandan kalpan
karmaya balad.

Buna karlk ehriyar, yapt

tehditler karsnda, Adil Giray'n lm
korkular ile titremesini beklerken,
karsndaki adamn hi etkilenmediini
ve tehditlerinin ancak tatl bir ninni sesi
gibi uykusunu getirdiini grnce
tamamen ard.

Aklnda iki seenek belirmiti, Ya

duyduu bu dedikodular yaland yahut
dzenledikleri i artk hi kimseden
korkular kalmayacak kadar ilerlemiti.
Bu ihtimallerin birincisi hayat kadar
tatl, ikincisi ise, lm kadar ktyd.
Byle mezar ta gibi bu dnya ile teki
dnya arasnda bekleyip durmaktansa,
her ne olursa olsun gerek durumu
renmeye karar verdi ve kapdan
kmak zere iken, bu kararla yine
geriye dnd. Ksmen yumuatmaya
alt bir ses tonuyla:

"Sizin yaptklarnz kimseler grmez

ve iitmez mi sandnz? Yerin bile kula
vardr."

Arkasndan da u msray okudu:

"En ummadn kefeder esrar-i

dernun

Sen herkesi kr, dnyay sersem mi

sanrsn?"

Kadn, "ah Hudbende'nin gzleri kr

edildiyse, etrafndakilerin gzlerine de
mil ekilmedi ya! Siz emhal'e mektup
yazarsnz, Cezmi Bey adnda birini,
fitneye alet etmek iin, buralara kadar
getirirsiniz de biz bunu yakalatmaktan,
srrnz renmekten aciz mi kalrz
sandnz? Bizim de casuslarmz var,
olup biten her eyi gn gnne haber
alrz. ehzade Bayezit olayndan hi mi
ibret almadnz da byle tehlikeli ilere
girimeyi gze aldnz?" dedi.

Kadnn bu szleri zerine Adil Giray,

onun bir taraftan Cezmi'yi yakalatp
btn gizli kapakl ilerini
rendiinden bahsetmesine ve dier
taraftan da Cezmi'nin emhal tarafndan
gnderildiini sylemesi dikkatini
ekmiti. Bu duruma gre ehriyar'n
kulana baz eyler gitmi olsa bile,
Cezmi'nin yakaland ve iin iyznn
anlald gibi eyler yaland. ehriyar,
yarm yamalak renebildii baz
bilgilere dayanarak kendilerini zor
duruma drmek ve aklnca bir eyler
renmek istiyordu. Adil Giray, bunu
anladktan sonra, olduka sakin ve biraz
da alayl bir edayla:

"Bana baknz hanmefendi, aklnza

bir zarar geldiyse, bana bavurmanz
bounadr. nk ben akl doktoru
deilim, bu tr dnceleri banzdan
atmak iin muska yazmak da elimden
gelmez." dedi.

ehriyar hl tedirgin ve elikiler

iindeydi:

"Anlyorum efendim" diye yantlad.

"ok iyi anladm dedikleriniz sevgili
ehzadem! Bana haber verenlerin
syledikleri doruymu. ran saltanatn
gerektii gibi korumusunuz! Yapt i
ve syledii szlerin yalan olduu
anlalan katiller gibi, siz de acnz,
gstermeye altnz soukkanllkla
aa vuruyorsunuz. Bir beyaz ehreye
rt yakmad gibi, o temiz gnlnze
de ikiyzllk yakmyor. Gelin, u iin
dorusunu bana anlatn!"

"nsanlar her eit hayal kurmakta

zgrdrler, baz insanlar bu hayalleri
bakasna dinletmeye kalkmak ve en
azndan bir vesveseye kaplp sonra da o
vesveseyi gerek sanmak yanlgsna
debilirler. te byle zamanlarda
karsndakini de bu hayal ve
vesveselere inandrmaya almak
olacak ey deildir."

"Siz, bana bunlar sylerken

takndnz cesareti Perihan'n akndan
ve yardmndan m alyorsunuz? ayet
yleyse aldanyorsunuz... Bu sarayda
Perihan'n borusu tmez, benim borum
ter."

Adil Giray, duruunu ve asaletini

bozmadan kendi kendine konuuyor gibi
devam etti: "Aman Allah'm... Aman
Allah'm... Tvbeneuzbillaah..! Sanki
akla, ehvetle hibir ilgim olmadn
bizzat kendinle tecrbe etmemi
gibisin..."

"Ben bakaym... Perihan baka... O,

bir rya! Bir melek! Bir k! Ben...
Bense..."

"Sanki kendi gzelliindeki, kendi

ivesindeki olgunluu bilmiyormu gibi
konuuyorsun! Gzelliinin, endamnn
erkekler zerinde yapt etkiyi yeni
renecek olsan neyse..."

"Hayr hayr, Perihan'n gzellii ve

endam daha olgundur. Onun gzellii ve
edas erkeklere ve zellikle Krm
ehzadelerine elbette daha ok etki
ediyor ki, bizden stn tutuluyor."

"Sanki Perihan'n yzn bir kez olsun

grmm gibi konuuyorsunuz..."

ehriyar, asl meseleye gelmiti: "Bak

Adil, Cezmi'yi getirttiin, Safevi
hanedann ykarak ran'da bir Cengiz
devleti kurmak istediin doruymu veya
yalanm. Oras beni alakadar etmez.
Fakat Allah akna, dnyada en ok kimi
seviyorsun onun ba iin, bana doruyu
syle! u kz seviyor musun, sevmiyor
musun?"

"Ne yalan syleyeyim! Bu szlerinizi

duyduka sizi ayakta ve gzleriniz ak
olarak grp de uykuda msnz,
sayklyor musunuz kartryorum."

"Ltfen sorduum soruya cevap ver

ehzadem! Maksadn hakaret ise, bunu
sonra da yapabilirsin! Allah akna
sorduum soruya cevap ver!"
 "Ne diyeyim! u sorduunuz eye
baknz! Snni bir esir, Dastan'dan
gizlice adam getirterek halk ii olan bir
lkede, ii bir devleti ykp, yeni bir
saltanat kurmaya kalkyor. Bunlar akl ve
mantn kabul edebilecei eyler
midir?"

"Yalan sylememek iin konuyu

deitiriyorsun! Ben sana onu
sormuyorum... ehzadem! Perihan'
seviyor musunuz, sevmiyor musunuz?
Onu soruyorum. Cevab da bir tek
kelimeden ibaret; Ya evet, ya da hayr."

"Yoksulluktan koca bir saltanata

kavutuunuzu Safeviler sayesinde bir
dnnz! O hanedann bu kadar
ikramn grmken, yine o hanedan
yelerinden masum bir kzn namn,
namusunu erkek meclisinde byle dile
dolamak ne bykaptallktr. Bu,
teekkr yerine hakaret etmektir."

"Beni bu ekilde haner vurur gibi

para para ldrmekten ne lezzet
alyorsunuz? Seviyorum, deyiniz, olsun
bitsin! Siz de kurtulun, ben de bu
korkun kukudan kurtulaym."

"Bana mutlaka yalan syletmek mi

istiyorsunuz?"

"Demek ki sevmiyorsunuz?"

"Tvbe tvbeeee... Tvbe

estafirullaah!
 "Sevmediine dair bir yemin et, bu
yeterlidir."

"Vallahi artk ekilmez oldunuz. Bu

yaptklarnz bana esaretten daha ar
gelmeye balad."

"imdi de ekilmez olduk, yle mi?

Bakalm ben mi ekilmezmiim, yoksa
lm ikencesi mi ekilmezmi."

"Vallahi insan, elinizden kurtulmak

iin lm bile gze alabiliyor."

"Anlald! Anlald! Ellerime

kannzdan kna yakacam."

"O knadan biraz da salarnza

srseniz daha gzel olursunuz."
 "Seni hain! Salarmda birka beyaz
tel var. Hemen de onlar grdn, deil
mi? En kk bir kusuru hemen de nasl
yakalyorsun... Kalbinle dilin arasnda
ne kadar ayrlklar varm..."

ehriyar'n bu son szlerini Adil

Giray, alayl bir kahkaha ile geitirmek
istiyordu. ehriyar ise, birka dakika
gnl ile mcadele edercesine iddetli
bir duraksamadan sonra, hemen Adil
Giray'n yanna kotu ve deta yalvaran
bir sesle: "Adil! Adil"! dedi "hayatm
mahvediyorsun! Seni ne kadar byk bir
akla sevdiimi bilemezsin! Gerekten
bilemezsin... Eer bilmi olsaydn,
halime acr ve bana bu ikenceyi
yapmazdn! Yzme birazck efkatle
bak! Ben yle nefret edilecek kadar
irkin bir kadn mym? yle lm
aratacak kadar seni rahatsz m
ediyorum? Biraz insafl ol! Bana da
yazk... Bana kar birazck sevgini,
birazck efkatini gstersen Perihan'na
bile oda hizmetisi olur, bu sevgi ve
efkatin yalandan olduunu bilerek dahi
kendimi avutmaya alrdm... Bu
yalanc sevginin efkatten ve
merhametten ileri geldiini bildiim
halde onunla da yetinirdim..."

Adil Giray, ayn ekilde cevap verdi:

"Ben size daha ne syleyeyim

efendim? Sevgiye dair en kk bir
harekette bile bulunmadm halde,
kendi uydurduunuz yalanlara
inanmadm sylemedim mi? Buradan
Krm'a birlikte gitmeyi teklif eden ben
deil miydim? lerimiz yolunda
gitmiyor mu? imdi hi yoktan ortaya bir
Perihan meselesi, bir kskanlk
kardnz, gece vakti byle uzun bir
kavgaya giritiniz... Hem kendinizi, hem
de beni bou bouna zyorsunuz... Biz
iimize devam edelim! Bakalm, bu iin
sonu ne olacak! Sras gelince bende bir
kusur grrseniz, o zaman istediinizi
sylemekte hakl olursunuz..."

Bu szlerden dolay ehriyar, birka

dakika dnd, eskiden beri Adil
Giray'da grd zt davranlar
aklnda birbiriyle karlatrd. Adil
Giray'n dediklerine bir trl inanmak
istemiyor, onun Perihan'a kar olan
sevgisinin ve kendine olan nefretinin
derecesini ok iyi hissediyordu. Seven
ve kskanan bir kadn edasyla onu
yukardan aa yle bir szdkten
sonra:

"Hayr ehzadem! Benim bu duruma

katlanmam ok zor. Ya benim olursun, ya
da kara topran. zerimize bir felaket
km, sonuna kadar hkmn verecek.
Beni irademe hkim sanma. Yreimi ve
benliimi o kadar byk bir kuvvet
kaplam ki, anlatamam. Ak denilen bu
kuvvet bana ne isterse yaptryor. Kendi
isteimle ve kendi ayamla cehenneme
atlmak elimden gelir, ama seni baka
bir kadnn koynunda grmeye, hatta
byle bir eyi dnmeye bile asla
katlanamam. Ak krizlerim dayanlmaz
bir hale geldi. kimiz de can tayoruz.
Hem sana kyarm, hem kendime
kyarm. Hi olmazsa kader,
insanolunun en son ortak dei olan
kara toprakta bizi birletirir... Dn
tan! Yaamaktaki doyulmaz lezzeti
aklna getir! Herkesin dnyaya bir kere
geldiini unutma! Dn de bana kesin
bir cevap ver! Sana yarna kadar mhlet
veriyorum! Yarn gece yine konuuruz."
diye sylenerek odadan kt ve defolup
gitti. Adil Giray, bu lanet belann
nemini tamamen anlamt. inde kan
yerine ehvet alevleri dolaan bu azgn
kadn, nefsi ve ehveti iin can almaktan
bir an bile tereddt etmeyecekti. Geri
Adil Giray gibi yksek bir ahsiyet iin
yaamn bir nemi yoktu. Onun btn
endiesi, btn znts, kendi
yznden, sevgili Perihan'n bana bir
bela gelmesiydi. te sadece bu belay
nleyememesi ihtimali kendisini
ldrtyordu. Bu soylu gencin gznde
lmn bir tek nemi varsa, o da, esir
yaamaktan ok daha iyi ve basit
olmasyd. Hatta Perihan'n ayrl,
lmden bin kat daha g, daha iddetli
olduu halde, onu bile gnlne zorla
kabul ettirebilirdi. Ama o zavall masum
kz, drd tehlikeden kurtaramad
iin kendini sulu buluyor ve
affedemiyordu.
 Bylece hareketsiz, delirmi gibi
kzgn ve ikenceli dakikalar geirdi.
Sonra kendi kendine:

"eytan bile meleklere ktlk

edemiyor. Ben bir melei hayatn
tatlarndan ayrp da eytandan daha m
alak olacam? lm bile meleklere
yaklaamyor. ehriyar denilen o alak
kadn, bir melein hayatna son verecek
de ona rahmet okutacak." eklinde
sylenip durdu.

Sonra da uykudan uyanm da,

kbuslardan kurtulur gibi tuhaf bir eda
ile,

"Ahh! Yalan! Yalan. u yalanc

dnyadan daha alak olan yalan!
Umudum sen mi oldun?" diyerek ayaa
kalkt, kalemi kad eline ald, bilerek
zehir imeye balayan zavalllarn
yzndeki hznl ifade kadar hazin bir
ekilde u mektubu yazmaya balad:
 ADL GRAY'DAN
EHRYAR'A MEKTUP
Szlerinize itaat ettim. htimallerin
hepsini gze aldm. Sonularn iyice
tetkik ettim. imdiye kadar elence gibi
dndm olaylarn ne kadar korkun
bir gerek olduunu gerekten anladm.
Beni ldreceiniz ynndeki
tehdidinizi gerekletirecek kadar
insafsz olmadnz bilirim. Yapsanz
bile ciddiye almam. nk kaderimde
lmek varsa, lmek esir yaamaktan bin
kat daha iyidir. Ben mmkn deil bu
klelie tahamml edemeyeceim. Beni
gerekten sevdiinize, bir de bu
durumdan kurtaracanza kesin bir sz
veriniz, ne zaman emrederseniz birlikte
snra doru harekete hazrm. Huzur
bulmak iin cevabnz bekliyorum.

Adil

Adil Giray mektubunu bitirdikten

sonra okudu. Biraz da dnerek,

"Acaba bana gvenir mi? Elbette

gvenir! eytann gnln bir mitle
doldurur, o midin sonularn
vermesine olanak verirsen onu da
aldatabilirsin. Hele Perihan ve Cezmi
ile haberleinceye kadar aalk kadn
gaflet iinde kalsn da ilerisine Allah
kerimdir." dedi.

Biraz da; "Maallah! Bizim, yalanclk

da dier insanlarn marifeti ve gayreti
gibi altka ilerlermi! Allah'm!
Benim dnyada yaamama ne gerek
vard! Ahh! Perihan! Senin iin yaptm
eylere bak! Ahh! Arada sen olmasan
her kelimesi iin bir sonsuz hayat verilse
ben o szleri azma alr mydm."
eklinde sylendi, kad ehriyar'a
gndermek iin bir haberci bulmak iin
kalkt. Kapnn nne varnca bir
muhafz buldu:

"Arkada! ehriyar Hanm'a verilecek

bir dilekem var, acaba imdi bunu
gtrmeniz mmkn mdr?" deyince
muhafz Tatar konumasn andrr bir
Trke ile derhal gtrp vereceini
beyan ederek kd ald gitti. Adil
Giray, ehriyar'n kendine gsterdii
hevesi ok iyi bildiinden gnderdii
mektup ile hazrlanp gelen belay bir
ka gn erteleyebileceini ve az da olsa
zaman kazanld zaman, Cezmi'ye,
Perihan'a bilgi vererek kendi planlarn
baarya ulatracaklarn ve kadnn
nn almann mmkn olacan
tahmin ediyordu. Ama ne fayda; korktuu
tehlike nefsine deil Perihan'a ait
olduundan ve aradan yarm saat kadar
vakit getii halde ehriyar'dan bir
cevap gelmediinden mektubun etkisine
olan midi yava yava mitsizlie
dnmeye balamt. ehriyar'n
cevab yarm saat uzad. nk kadna
Adil Giray'dan ayrldktan sonra kasvetli
gnllerde saklanan hzn gibi odasnn
bir kesine ekilerek cani gibi
hyanetini icra iin en hzl biimde
karsna kacak frsat dnmekte
iken Adil Giray'n mektubunu alnca,
yaptklar konumann sonunda yapt
tehditlere Adil'den cevap geldi ve
mukabele sand. yle mukabelelerde ise
Adil Giray'n gerek tahkir ve gerek
istihzasnda olan kuvveti tecrbe ile
bildii iin okuyaca szlerin tesiriyle
fkesinden atlayp da intikamndan
mahrum olmak korkusuyla mektubu
ald anda amaya cesaret edememiti.

Mektubu yazmasndan krk, krk be

dakika sonra sonunda ehriyar'dan
cevap geldi. Adil Giray, dncesinde
yanlmamt. ehriyar'n eytani zeks
burada krleiyor, mektupta yazlanlar
gerek diye kabul ediyor ve savurduu
tehditlerle Adil Giray' korkuttuuna
inanyordu. ehvet arzular
gereklemeye bu kadar yaklamken
tehditlerinde daha fazla devam etmek,
hatta sadece biraz souk davranmak bile
Adil Giray zerinde olumsuz etki
yapabilirdi. nk onun huyunu ok iyi
biliyordu.
 EHRYAR'DAN ADL
GRAY'A MEKTUP
Hey gidi zalim Adil! Benim seni
gerekten sevdiime dair hl nasl
kesin sz istiyorsun? Senin iin koca bir
saltanattan vaz geiyorum. Kocamdan ve
iki olumdan ayrlmay, dnyada
lnetlenmeyi, her eyi, ksaca her eyi
gze alyorum. Ama sen hl akma
inanmyorsun. Seni, iinde bulunduun
esaretten kurtaracama dair ayrca sz
istemeye ne gerek vard? Esirlikten
kurtulmaynca sana nasl sahip
olabilirim? Sana sahip olamazsam,
dnyada nasl yaayabilirim? Bir
zavallya "Ruhun azap iindedir, onu
kurtarmaya alr msn?" diye sorulur
mu? Sen benim ruhum deil misin?
Sensiz yaamaktansa, lm tercih
ettiime hl inanamadn m? zlme,
iki gzm, neredeyse be on gnmz
kald. Ne tarafa gideceini anlamak iin
Hamza'ya mektup gndereyim. Cevap
gelir gelmez seninle buradan karz,
onun olmayaca bir tarafa gideriz.
Allah hemen seni bana balasn!
sterse benim mrm de alp, senin
mrne katsn!

ehriyar

Adil Giray umutsuzluktan delirmek

zereyken, muhafz kapdan girerek,
ehriyar'n mektubunu uzatt. Her
kelimesi souk bir du etkisi yapan bu
mektubu okuduktan sonra, kadn be on
gn oyalayabileceini anlad. Saatlerden
beri ektii ikence, biraz hafifledi.
Durumu Perihan'a derhal bildirmek
amacyla yanp tutuuyordu. Lakin
nbetiler arasnda kendi adamlarndan
kimse olmad iin, Perihan'a mektup
yazmay ertesi gne brakmak
mecburiyetinde kald. Yatana uzand
ve uzun gecelerden sonra ilk defa rahat
bir uykuya dald.

ehriyar ise, ondan ald son

mektubun tesiri altnda hayatndan
olduka memnun, yaknda amacna
ulaacandan emin, sevgilisinin gl
kollar ve bu kollarn arasnda
geirecei unutulmaz dakikalar daha
imdiden yayormu gibi tatl bir hayal
dnyasnda yayor, kanatlanm bir ku
gibi uuyordu. Kadn, bu tatl hayaller
iindeyken, haremaas ieri girdi. Biraz
nce Adil Giray'dan mektup getiren
muhafzn geldiini ve kendisine baz
gizli eyler sylemek istediini bildirdi.
ehriyar, Adil Giray'n kendisine yine
baz sevinli haberler gnderdiini
sanarak: "Bu ne dikkatsizliktir! Hi
muhafz takmna gvenilir mi?
Kendisine benden mektup gtrd iin
herhalde kendisini zel bir adam sanm
olmal... Aslnda tedbirsizlik bile etse,
sanki ne olabilir? Bundan sonra
korkulacak ne kald? Muhafz eer
uygunsuz bir davran yaparsa iini
bitiriveririz, cehennemi boylar gider.
Hi iim kalmad da imdi muhafz m
dneceim? Zaten asker olmu, lmek
iin maa alyor." diye kendi kendine
biraz sylendikten sonra, haremaasna,
muhafz ieri gndermesini emretti. Bir
iki dakika gemeden adam kapdan
grnd.

ehriyar adama fkeli bir ekilde

sordu: "Ne istiyorsun sen? Mektubumu
Adil Giray'a gtrdn m?"

Adam: "Gtrdm efendim."

"ehzade Adil bir ey sylemedi mi?"

"Hayr, hibir ey sylemedi."

 "imdi benden ne istiyorsun?
Mademki bir ey sylememi. Bu gece
vakti insan rahatsz etmenin anlam
nedir?"

"Evet efendim. Adil Giray'a o kadar

gvenmeseniz iyi olur..."

"Senin ne stne vazife? Pislik, defol

git uradan!"

"Tamam efendim. Fakat kulunuz fke

adam deildir."

ehriyar, bu "fke adam deilim"

sz ile hemen uykudan uyanr gibi
silkindi. Gzlerinin nnde dolaan tatl
gelecek hayalleri yerine, gemiin
mthi gerekleri ekillenmeye balad.
Muhafzn, Mirza Sleyman'a nl
dilekeyi veren, birka gece nce de
kendisiyle konuan adam olduunu
hemen anlamt. Sylemek istedii
eyler, elbette iyi eyler deildi. Adam
hi konuturmamak daha doruydu.
Ancak bir defa iine merak ve phe
dmt. Bu pheden kurtulmadka
rahat edemeyecekti. aresiz, konumaya
devam etti ve kapdan kmak zere olan
adama seslendi:

"Muhafz! Dur bakalm! Ne

syleyeceksin?"

"Geen gece, 'Perihan'la Adil Giray,

birbirlerini seviyorlar m?' diye
sormutunuz. Onun yantn verecektim."
 "Syle bakalm o zaman! Neler
rendin? Birbirlerini seviyorlar m?

"Bilmiyorum efendim."

"Seni gidi domuz suratl! Bildiin tek

ey bir ey bilmemek midir? Buna cevap
m derler? ah'n eiyle dalga gemeye
mi geldin? Vallahi seni yar beline kadar
gmdrr de yle ldrrm. Doru
konu!"

"Hayr! kisinin de birbirlerini sevip

sevmediklerini bilmiyorum demek
istemedim... Biri tekini seviyor! Ama,
teki de onu seviyor mu, sevmiyor mu,
ite orasn anlayamadm."

"Be geveze adam! Biri hangisi, teki

hangisi? Bu samalkla beni atlatmaya
m alyorsun? Syle kim kimi
seviyor?"

"Beri taraftaki te taraftakini..."

"Allah cann alsn be adam! Beri

taraftaki ne demek, te taraftaki ne
demek? Bunlarn adlar yok mu?"

"Var efendim!"

"Sylesene o zaman yezit olu yezit!"

"Daha fazla aklamaya gerek kald

m?"

"Aman Allah'm! Aklm fikrim sana

emanet. Bu kpek mutlaka bu gece
gebermek istiyor. adlarn sylemeyecek
misin? Dilini ta kknden sktrp de
kpeklere mi ataym?"

"Peki, isimlerini syleyeyim efendim.

Perihan... Adil Giray..."

"u domuzun inadna bak! Bak, senin

tm kemiklerini krdrrm da, gebermek
iin yalvarrsn."

"Aman efendim, bunda anlalmayacak

ne var? Perihan, Adil Giray' seviyor
ite..."

"Bunca zamandr laf ne dolatrp

duruyordun? Byle insan gibi sylesen
olmaz myd? Peki, Adil Giray'n
Perihan' sevip sevmediini nerden
biliyorsun?"

"Onu bilmiyorum ite!"

Herif, gerekten geveze bir eydi.

ehriyar, bu adam boacak kadar
fkelendii halde, yine sabrla sordu:

"Onun sevdiini nereden rendin?"

"Dn gece nbetteydim. Gece yarsna

doru, harem merdiveninin baheye
bakan kaps ald, bir glge kt. Bu,
siyah bir glgeydi. Gecenin karanlna
ramen yldz aydnlnda fark
edilebiliyordu. Bir iki dakika evresine
baknd, sonra yrmeye balad. Glge
yrmez ya! Anladm ki bir insandr.
Olduum yerde hi hareket etmeden
durdum, ne yapacana dikkat ettim.
Yryerek Adil Giray'n dairesine gitti.
Olaylardan haberim var ya! Eer
maksad kt ise, yakalamak amacyla
arkasna dtm. Baktm ki, ehzadenin
kaps nnde nbeti yok. Glge,
aralanan kapdan ieri girdi. Orada
durdum, konumalar dinlemeye
koyuldum. Ama hibir ey duymadm.
Bir buuk saat sonra kapya biraz daha
yaklaarak ieriye kulak kesildim.
eridekinin Perihan olduunu ve Adil
Giray' sevdiini anladm."

"Neler konuuyorlard? Ne gibi szler

duydun?"

"Perihan'n Adil Giray'a akn

aklayan birka sz..."

"Allah'n belas cehennem zebanisi!

Nasl birka sz? Syleyecek misin?
Yoksa kalbini yardraym da iinde
sakladn srlar yle mi alaym?"

"Efendimiz, byklerin an, byle

hizmetleri dllendirmektir. Hizmet
eden kulu lmle korkutmak deil!
Kulunuz, imdiye kadar verdii
haberlere karlk sizden takdir bekliyor,
sizse beni srekli can korkusuna
dryor, ne sylediimi, ne
syleyeceimi unutturuyorsunuz."

Kadn adamn gayesini anlamt.

"Allah kahretsin! Maksad para

koparmakm da cellatlar gibi benden
ikenceyle para alacak. Al bakalm,
gzn toprak doyursun!" diyerek
adamn nne altn dolu bir krmz atlas
kese att. Muhafz, ran'daki o zamann
geleneklerinden olan teekkrn etmek
iin yere kapanm, keseyi alarak
iindeki altnlar bir kuyumcu dikkatiyle
saymaya ve altnlar gzden geirmeye
balamt. ehriyar, adamn bu
vaziyetine birka dakika sinir ve nefretle
baktktan sonra, haykrd:

"Kpek! Ne sayyorsun?"

"Aman efendim. Bu da sorulacak ey

mi? Kesedeki altnlar tamam mdr, deil
midir, onu anlamak istiyorum."
 "eytan! Alacan m tahsil
ediyorsun? yiliin tamam, eksii mi
olurmu?"

"Aman efendimiz! Gayem o deil.

Fakat bu keseler yz altnlktr da, eksik
mi, tamam m diye bakyordum."

"Yz altn yerine elli altn verseydim

ne yapacaktn?"

"Ben de duyduum szlerin yarsn

syleyecektim."

"Yezit olu yezit! Seni orta yerinden

ikiye kydrrm."

"Ama bu sefer de meraktan

kurtulamazsnz. nk bildiim eylerin
yars o iki para bedenimde kalr..."

"u kafire bak! Hl altnlar elinde

sayyor."

"Nasl olur da saymam. Ya ilerinde

kalp altn varsa! Ya eksik varsa!"

"Pis domuz seni! Bizim elimizde eksik

altn m olur?"

"Kalpazanlar, hilekrlar, gzlerinde

parann zerre kadar kymeti olmayan
bykleri ve zenginleri brakp da bizim
gibi, bir altn yz kontrolden sonra alan
fakirleri mi kandracaklar."

ehriyar, adamn yzne bir kese altn

daha atarak: "Allah cann alsn! A
gzl herif! Al, bunu da, eksii, hilelisi
karsa tamamlarsn! Yeter ki,
syleyecein eyleri abuk syle!"

"Grdnz m? Tehdidin ne kadar

byk zarar, iyiliin ne kadar byk
yarar oluyor. Demin korkuttuunuz iin,
bildiklerimin birazn sakladm. imdi
iki kat bahi veriniz, bende iki kat bilgi
vereceim..."

"Konumay brak da syleyeceklerini

abuk syle bakalm!"

"Bana takdiriniz olan altnlar

saymama, kontrol etmeme izin vermez
misiniz? inde belki sahteleri vardr."

Kadn: "Bana baksana, haberden filan

vazgeer, seni imdi cehenneme
postalarm."

"Tamam syleyeyim, efendimiz!

Perihan, Adil Giray' seviyor, fakat Adil
Giray, Perihan' sevmiyor."

"Nereden biliyorsun, pis domuz!"

"Vallahi yalan deil. Onu da

iittiklerimden anladm."

"imdi sana bir kese altn daha

verirsem, saymadan duyduun szleri
aynen syler misin?

"Saysam daha iyi olur, ama mademki

yle emrettiniz darda sayarm.
 ehriyar, adamn yzne bir kese altn
daha frlatarak: "Al bakalm! Daha sonra
darda sayarsn. Eksii, bozuu varsa
yine deitiririz. Alak domuz! Hadi
hemen syle! Hem de hi noksansz
olarak!"

Adam: "Peki eksik, ya da bozuk kp

da deitirmek iin getirdiim zaman
bozuklar, eksikleri baka yerden
buldum da kartrdm zannederseniz?"

ehriyar'n art sabr tamt. Adamn

zerine yryerek: "Sana ran devletinin
hazinelerini versem doymayacak, daha
da isteyeceksin! Para koparmak iin
ikence etmekten vazgemeyecek misin?
Seni imdi cellda teslim edeyim de o
zaman bozuk ake gibi kara topraklar
iinde kal emi!" diye bard. Sonra
adam armak iin kapya doru
yrd.

Muhafz, gevezelie daha fazla sabr

olmadn anlamt. Hemen tavrn
deitirerek yalvard:

"Durun, efendim! Ben itaatsizlik

etmedim.ittiklerimi, ite emrettiiniz
gibi aynen sylyorum: "Perihan'n, Adil
Giray'n dairesine gittii zaman,
arkasndan ayrlmadm, ama ne kadar
dinlesem de konutuklarn
duyamadm sylemitim. Perihan,
ayrlrken; siz yine Perihan' sevmeyiniz!
Perihan sizin yolunuzda akrabasn,
tahtn ve belki de cann verir. Buradaki
planladklarmz gereklemezse,
Anadolu'ya geeriz. Ben sizin cariyeniz
olurum. Sizin gibi yksek bir kahramana
ran ah'nn kz kardeinden daha uygun
esir mi olur? dedi. Kendisi odadan
karken, ben de merdiven kapsnn
arkasna saklandm. Perihan gittikten
sonra ben yine Adil Giray'n kapsndan
ayrlmadm. Beklemeye ve ierisini
dinlemeye devam ettim. erden Adil
Giray'n; 'Allah'm! u kadnn elinden
nasl kurtulacam?' diye kendi kendine
sylendiini duydum. Sanrm ki bu
szler, onun Adil'i sevdiini, fakat
Adil'in kz sevmediini aka
gsteriyor."
 ehriyar, bir kese altn daha atarak:

"Budala herif! Eline byle bir frsat

geti de Perihan fahiesini neden
tutmadn? Koca aptal! Niin tutmadn?
Tutmu olsaydn seni ran'n en varlkl
adamlarndan biri yapardm. Sana tam
on bin altn verirdim." dedi.

Muhafz, altn keselerini elinde skca

tutarak cevap verdi: "Allah mrnze
zeval vermesin, efendimiz! Ne
buyurdunuz? Perihan hanm m
tutsaydm? ah hazretlerinin kz
kardeine dokunmak, benim gibi bir
muhafzn ne haddine! Biraz nce
sayyordunuz; senin vcudunu yar
beline kadar ba aa gmdrp
ldrmek var, Kemiklerinin hepsini
krdrmak var... diye, dilini koparp
kpeklere atmak var... diye, kalbini
yarp da iinde sakladn srlar
renmek var... diye. Cehenneme
gndermek var... Ksaca var da var...
Daha benim bilmediim ne eit
ikenceler var. Bunlarn hibiri drt yz
altn kazanmaya benzemiyor...

"Hadi bakalm, imdi ortadan kaybol!

Bundan sonra seni gizli ilerimde
kullanacam. Adam gibi i yaparsan,
seni zengin ederim."

"Hizmet edemezsem sonunda lmek

var, oras malum! Kulunuz iini olduka
bilir. Gnlm, altn kesesini kefenden
ok sever, efendimiz! Her emrinizi canla
bala yerine getirmeye hazrm."

"Senin adn nedir bakalm? Arattm

zaman seni nerede buldurabilirim?"

"Ali Kuli'nin muhafzlarndanm.

imdilik adm irvanl Cafer'dir."

"imdilik de ne demek oluyor? Zaman

getike insann ismi mi deiir?"

"Normaldir efendimiz! Zaman her eyi

deitirebilir..."

Muhafz bu szlerinden sonra

teekkrlerini sunma detini bir kez daha
yerine getirmek iin yere kapand. Bir
iki dakika yle kald, sonra da yavaa
kalkt ve oradan ekilip gitti. Adam
gidip de ehriyar yalnz bana kalnca,
muhafzn Adil Giray'dan duyduunu
syledii "Allahm! u kadnn elinden
nasl kurtulacam?" szn
yorumlamaya alt. Bunu Perihan iin
sylenmi kabul ederek Adil Giray'n
onu da sevmediine iyice inanmaya
balam ve yreine biraz su
serpilmiti. Hele ehzadenin son
mektubundaki "Beni gerekten
sevdiinize kesin sz veriniz!" cmlesini
de bu inancna ekleyince, artk phesi
kalmam; mutluluu son derece artmt.
Demek ki Adil Giray, kendisini
seviyordu. Perihan'a gler yz
gstermesinin ve gzel davranmasnn
nedeni ise, srf onun akndan istifade
ederek esirlikten kurtulmak iin amacna
hizmet ettirmekten ibaretti. Bu defa
kendisinden kesin sz istemesini de,
Perihan'dan umudu kestii eklinde
yorumlaynca, artk dnlecek
problem kalmyordu. Hem zaten Adil
Giray, kendisiyle evlenmeye karar
vermiti. "Nikhta keramet vardr"
szn bouna sylememiti.

Evlendikten sonra, mutlu olmamalar

iin ortada bir neden de yoktu. Perihan,
geri kendisinden daha gzel ve genti.
ehriyar, bu ynleri hesaba katmyor
deildi. Fakat ya biraz ilerlemi
olmasna ramen, kendisi de hl
gzeldi. Hem gzellik denilen ey
herkesin zevkine gre deiebiliyordu.
u halde Adil Giray da belki
Perihan'dan holanmyor ve kendisini
ondan daha gzel buluyordu. zellikle
son konumalarnda Adil Giray'n "Bari
kendi gzelliindeki ve kendindeki
olgunluu bilmese... Bari gzelliinin
erkekler zerindeki etkisini yeni
renecek olsa..." szlerini hatrlayarak,
ehzadenin, kendisini gerekten
sevdiine olan inanc tamamen glendi.
nsanda ne garip bir zayflktr ki,
ehriyar, bu kesin dncesine ramen,
Adil Giray'n yine son konuma
srasnda, salarna ak dtne dair
sarf ettii adal szleri de hatrlamaktan
kendini alamad. Sanki delil ortadan
kalknca, gerekler de deiirmi gibi,
hemen aynann karsna geti ve
salarndaki tm beyaz telleri tek tek
kopard, ancak ondan sonra ii biraz
olsun rahatlad. ehriyar, bylece ak
hedeflerini ve gelecekteki mutluluunu
tamamen gereklemi biliyor,
sevgilisinin hayalini gznn nne
getirerek daha imdiden mutlu dakikalar
yayordu...

Sadece bir znts ve bir tek

endiesi kalyordu, o da, ezilmi
dman sayd Perihan'dan korkun bir
intikam alabilmekti. Sevdii erkee
sahip kmak terbiyesizliinde bulunan
bu saygsz kz, kesinlikle cezasn
bulmalyd. Adil Giray'n ve ehriyar'n
daireleri, bu tela ve aclara, bu tehdit
ve aalamalara, bu didime ve
anlamalara sahne olurken, dier yandan
Perihan, her eyden habersiz biimde
Adil Giray' dnyor ve onun
hayaliyle vakit ldryordu. Muhafzn
szlerinden de anlald gibi, nceki
gece sevgilisiyle gizlice bulumular,
bir, bir buuk saat kadar konumulard.
Sonra Perihan, kendi dairesine dnm,
mutlu ve huzurlu bir ekilde yatana
uzanm, rahat bir uykuya dalmt.
Gzel bir ak ryas gryordu. Sanki
sevgilisiyle bir ldeydiler ve ln
ortasnda bir vaha vard. Bulunduklar
yerin nnden kk bir dere akyordu.
Ama o kadar hafif akyor ve akarken
yle tatl kvrmlar meydana getiriyordu
ki, getii yerlerin gzelliinden
ayrlamyor ve arada srada geldii yne
doru, ters tarafa akmak istiyormu da
rzgrn etkisiyle akamyormu gibiydi.
Baularnda bir salkm st vard,
dallar ve yapraklaryla, kendilerini kt
gzlerden saklyordu. ln ortasnda
her taraf eitli iekle dolu bir sahra
vard. evrede ten blbllerin
sesleri o kadar hznl, o kadar
etkiliydi ki, her biri sanki baka bir ak
trks sylyordu. Perihan o suyun
kenarnda oturmu, srtn o salkm
sde dayamt. Adil Giray da onun
dizlerine yatm, tatlca uyuyordu. Kz,
dank salarn ehzade'nin yzne
dkerek sevgilisinin gzel yzn
gneten bile kskanrcasna rtyor, bir
dakikalk olsun hasretine
dayanamyormu gibi, salarn aralyor
ve onun gzel yzne dalarak kendinden
geiyordu... Bu rya, o kadar tatl bir
ryayd ki, insan btn hayatnn byle
bir rya iinde gemesini isterdi.
Perihan, bu tatl ryadayken, oda kaps
sessizce ald, siyah arafa brnm
bir kadn, elindeki amdanla odann
iine doru birka defa bakt, sonra
amdan darda brakarak ieriye girdi
ve kapy kapatt. Perihan, bedenine bir
eyin dokunduunu ve kendisini hafife
sarstn hissedince, o tatl uykusundan
uyand, uykulu gzlerle etrafna baknd.
Karanlklar iinde, ecel gibi grnmez
bir ey, yanna gelmi, lm kadar souk
elleriyle kendisini sarsyordu. Uyku
sersemliiyle birden toparlanamad,
aklnda gerekle hayal birbirine kart.
Biraz nce grdkleri mi, yoksa imdi
grd m, ryayd? Elinde olmayarak:
"Kimsin? Ne istiyorsun?" diye sordu.

Odaya girenin kadn olduu "Kim

olacakm? Sevgili Adil Giray'nz m
bekliyordunuz? Benim ben! Byle
karanlklarda insann kalbindeki kinleri
yaamas, dnyada arzulad
emellerden daha kolay ve daha abuk
gelir. Bunu bilmiyor musunuz?"
cevabyla ortaya knca, kadnn ne
maksatla geldiini hemen anlad.

Yatann iinde doruldu ve granitten

bir heykel gibi, ehriyar'n karsnda
durdu. Aralarnda fkeli bir az dala
balad, iki dman kadn, sanki
gnllerinin gizli karanlklarnda
saklanm ve kklemi iki intikam klc
gibi kar karya duruyorlar, ama
gzlerini kin brd iin, birbirlerini
gremiyorlard.

Perihan sordu: "Yal kadn! Benden

ne istiyorsun? Gecenin bu saatinde
odamda ne iin var? Kbus gibi, insan
uykusunda da m rahat
brakmayacaksn?"

O da ayn tarzda cevap verdi:

"Brakmayacam elbette! Senden ne mi
istiyorum? uradaki ran tahtnda oturan
kii aabeyin olduu halde sen onunla
ortakl kabul edemiyorsun. Hem
ortaklk ne demek!
 Zaten o tahtta hi hakkn yokken, onu
efendinin elinden almak istiyorsun da,
ben seni Allah'n en byk hediyesi olan
akta m ortakla kabul edeceim?
Senden ne mi istiyorum? Hayatm,
hayatn zevkini istiyorum. mrmden
kesileceini bilsem, yine
alacam.Duydun mu?"

"Gece vakti delirdinse, ben akl

hastanesinin bekisi deilim. Ne ak?
Hangi taht? Ne ortakl?"

"Ne gzel rol yapyorsun sanki hibir

eyden haberi yokmu gibi. Adil'den
bulam, onu taklit ediyorsun. Srlarn
bilenleri delilikle sulamay ustasndan
renmi! Bilmiyor ki, taklidin en
baarls bile rezilliktir. Rezillii bile
kendine yaktryorsun. Su ortanz
Cezmi, bugn elimizdedir. Bu adam
daynzn yanndan ne maksatla
getirttiinizi biliyoruz. Varacanz
adam nce ran'a ah yapacaksnz...
Sonra o zavally tahttan drp
ayanza merdiven yapacaksnz,
ayanzn altnda ineyip ezeceksiniz
sonra da yerine siz kacaksnz deil
mi? Hey gidi namuslu dnya gzeli! Adil
Giray, sizin gibi ikiyzllk perdeleri
iinde sakl deil, yzn ben de
gryorum. Bir kere meclisine giren
kadnn, hele senin kadar iffetli ve
namuslu olursa, onun ekici
gzelliinden kendini kurtaramayacan
dnemez miyim sanyorsun! Ya da,
dnyada senden baka tm kadnlar
yarasa toprandan yaratlm, hibir ey
grmezler de o aydnlk yzdeki
gzellikleri grmek ve onlardan
faydalanmak istei sadece senin o gzel
gzlerine mi brakld? Doru,
ehriyar'da Perihan kadar sevme
kabiliyeti ne arar! ehriyar, Perihan
kadar zevk sahibi olabilir mi hi?"

Perihan'n, Cezmi'nin emhal

tarafndan gnderildii' cmlesi,
dikkatini ekmi, o da tpk Adil Giray
gibi, ehriyar'n olup bitenleri iyice
bilmediini ve Cezmi'nin
yakalanmadn hemen anlamt. Sonra
daha emin ve daha cesur bir ifade ile:
 "Bre erefsiz kadn! Edepsizlik sana
yakr! Sen, kocann tahtn elde edip de
o taht dostunla kendine zevk yata
yapmak istiyorsun ki, yreinde birikmi
olan btn ktlkler, kusmuk gibi
azndan dklyor. Kendi kuruntularn,
kendi dncelerini bakasna
yklemekte ne anlam var? Cesaretin
varsa istediini yap! Cesaretin varsa
zerre kadar teebbs et! Ylan gibi yedi
canl olsan, bakalm bir tanesini
Perihan'n elinden kurtarabilir misin?
Ben zaten ah'n kzym, senin gibi,
plkten gelmedim. Kardeimin tahtna
neden gz dikecekmiim? O devlet zaten
benim devletimdir. Parazitler gibi,
sayesinde geindii vcudun kann
emmeye almak, ancak senin gibi
alaklara yarar. Anladn m, ehvet
budalas Allah'n belas ?"

"Dorudur, hanmmz hi kendi

hanedann batrmak, ran'da bir Snni
devleti kurmak gibi dncelere kaplr
m? ahmzn kz kardei hi Adil Giray
gibi bir esirin akna esir olabilir mi?
Dn gece saat alt sralarnda u
merdivenden baheye inerek Adil
Giray'n yanna giden, orada bir, bir
buuk saat sevgilisiyle ba baa oturan
acaba kimdi? Sizden bakas myd?"

"unun iftiralarna bir bak hele! Hadi

gitmi olaym. Adil Giray'la beni
grtren, Adil Giray'la daha sk
buluabilmek iin, yoktan birtakm siyasi
konular yaratarak o konumalara beni de
kartran sen deil miydin?"

"Evet, bendim. Ama ehzadenin

yanndan ayrlrken, kapnn nnde
durarak "Siz yine de beni sevmeyiniz!
Ben sizin yolunuzda akrabam, hatta
belki canm bile feda ederim. Buradaki
amalarmz gereklemezse,
Anadolu'ya geeriz, cariyeniz olurum.
Sizin gibi yksek bir kahramana ran
ah'nn kz kardeinden daha uygun e
mi olur?" diye yalvarmay da sana ben
mi retmiim? Kendine gveniyorsan
bu szlerini inkr et bakalm. Duyanlar,
kapnn nnde duruyor, teker teker
yakalarndan tutar, yzne arparm.
 Perihan, konuma bu ekle dnnce,
inkrda bir fayda grmedi. Adil Giray'la
sevitiklerini ehriyar biliyordu.
Konuma tarzn deitirmeyi dnd;
"Ben, zgr bir kzm. Adil Giray'
sevmiim, onun olmak istemiim, ayp
mdr? Hangi ah, hangi kral, kzn veya
kz kardeini Cengizlerden birine
vermek istemez? Ama iin dier yanna
gelecek olursak, pekl senin zerre
kadar imann ve namusun yok mudur?
Yce bir kocan var, seni bir kyden bir
saltanat sarayna getirmi, koca bir
devletin idaresini senin o krlas
ellerine teslim etmi, esirler gibi bir
kede oturuyor sen onun yerine
hkmdarlk ediyorsun. Bu nimetin, bu
glerin hakkn hi mi dnmyorsun?
Gzne dizene dursun! Yirmi yanda bir
yiit olun var. Koskoca bir ran,
mutluluunu, geleceini, her eyini, her
eyini onun onurundan, onun
kahramanlndan bekliyor... Sende zaten
olmayan namusunu olmasa bile onun
namusunu hi dnmyor musun?
Zavall bir esire ehvet zincirleriyle
balanp, esir olmusun, hem
hanedanmzn namusunu ayaklar altna
alyorsun, hem de o esiri benden
ayrmak iin hakkmda eitli iftiralara
kalkyorsun..."

"Dur bakalm orada, fkelenmenin

gerei yok. Durumumuzu ortaya koyalm,
aklmz bamza toplayalm da insan
gibi konualm, syleyeceimiz szleri
akll ve mantkl syleyelim. Sen
istediin kadar kardeinin nikh altnda
bulunmay benim iin bir eref ve bir
nimet gibi grebilirsin. Fakat duyan ve
dnebilen bir kadn iin, btn
mrn, saltanat iin dahi olsa, zavall
bir kre balanmann ekilebilir bir
ikence olmadn, sanrm ki, sen de
iinden kabul edersin. Eminim ki, ah'n
kafasnda hayalim bile kalmamtr.
Kalm olsa da imdiki durumuma
benzemez."

"Allah sana lanet etsin, senin gibi olan

btn kadnlar da..."

"Sen aklna ne gelirse syle! Adil

Giray' seviyorum... Onu sana
kaptrmayacam... Mutlaka senden
vazgeireceim."

"Kendini kaderden ok mu gl
sanyorsun? Kaderin bile ayramad iki
kalbi birbirinden ayrmak hayaline
kaplyorsun?"

"Kendimde o kadar byk gler

bulmuyorum, sadece tedbirimin etkisiz
hale getirilemeyeceinden eminim..."

"Sonucunu ikimiz de greceiz deil

mi?"

"O kadar uzun zaman beklemeye lzum

yok! Sonu imdiden belli zaten.
Cezmi'nin burada devrim yapmak iin
uratna memleket halknn yars
ahitlik eder. Konuyu ah duyduu
zaman, ah smail'e yaptklarnn
cezasn o vakit grrsn."

"Dilin kopsun kahpe, lanetli alak!

smail'e ben ne yaptm?"

"Muhafzlara bir emir verilir, o gzel

boynuna bir kl vururlar, ondan sonra
Adil Giray' ancak kyamette ya
grrsn ya da gremezsin."

"u atlaa bak! Akl sra beni lmle

korkutacak! Kendisi bir iftiray gerek
olarak ortaya koymaya kendinde g
buluyor da bir gerei ispatlamaya ben
de zek grmyor. Fahie kadn! Sen
istediin hayalleri kurarsn da ben
bildiklerimi sylemez miyim? Benim
dilim klca m gelir?"

"yle kt szler syleme! Bu gece

her eyi gze aldm. Anlyor musun? Her
eyi. Hatta terbiyesizlikte seni taklit
etmeyi bile..."

"Allah seni kahretsin!"

"Kes sesini de szlerime kulak ver!

Ben her bildiimi sylerim, ama sen,
hibir bildiini syleyemezsin. nk
benim ahitlerim var, seninse yok! Hem
sen, ahitlerin olsa da, syleyemezsin.
ahn kz kardei olacana eytann kz
olmalydn. nk o sanata yakacak
kadar akln var. Bilirsin ki, ben Adil
Giray'la aranzdaki gnl ilerini
aklayacak olursam, bundan ne ona
zarar gelir ne de sana. nk biraz nce
sylediin gibi, sen bana buyruk bir
kzsn, o da Cengizler'den bir gen, seni
sevebilir, alabilir. Bu yzden kendisini
kimse ayplamaz, benden baka kimse
sulu bulamaz. Konunun bu yn senin
iinde byle. Ama... ran'da karmak
istediiniz isyan syleyecek olursam,
bundan ne gibi sonular doabileceini
hi dndn m? ayet dnmedinse,
ben sana syleyeyim; O takdirde Adil
Giray'a yine bir ey demezler. nk
esirdir, her frsattan istifade ederek
elbette kurtulmay ister. Byle nemli
bir ii bir esirin tek bana
beceremeyeceini de herkes bilir. Btn
bu fesatlarn, senin bann altndan
kt anlalrsa, o zaman sadece seni
gebertirler, Adil'e yine bir ey
yapmazlar. Sadece nbeti biraz daha
sklatrrlar. Sen, cehennemi
boyladktan sonra ehzadelerin gvenlik
ve muhafazasn da ben kendi zerime
alr, gnlm istediim gibi
elendiririm..."

"Kes sesini, alak kahpe..!

"Bana bak, beni dinle! Heyecanlanma!

Beni dinle! Seni ldrtmeyi de
dnmyorum. nk lm, insanlar
iin son kurtulu aresidir. Ben seni
bundan da yoksun brakacam, hncm
daha kt bir ekilde karmak iin, seni
yaatacam. Seni ldrdkten sonra
kacak dedikodular, saltanatnn
erefine dokunacan syleyerek,
kardeinin grmeyen gzleri nnde
konuyu istediim ekle sokmak benim
elimdedir. Seni lmden kurtaracam,
ama kkmn karsnda kk bir
odaya hapsettireceim, akn bir kadnn
yreinde de mthi kinler yarattn,
alacam intikamla sana gstereceim.
Seni yle darack bir odaya
hapsettireceim ki, orada zincirler
iinde inleyeceksin. Ben de Adil Giray'
yanma alarak senin karna geeceim.
Her gece zevk iinde yaayacam.
Senin kudurduunu kendi dilerinle
kendini yiyerek ldn greceim."

Perihan, uzun ve alayl bir kahkahadan

sonra:
 "Hanmefendi, bizi o kck odaya
hapsettirmeden nce, cadlara by
yaptrarak dilimizi de azmzn iinde
hapis mi edecekler acaba?"

"By yaptrmaya lzum yok! Sen

zaten bildiini syleyemezsin.
Brakmyorsun ki, anlataym. Bilirsin ki
benim durumum seninkine benzemez.
Ben ah'n nikhl karsym. Adil
Giray'la aramzdaki ak haber verdiin
anda, saltanatn namusuna saldrd iin
onu derhal ldrrler. Halbuki
szlerinden ve tavrndan anlalyor ki,
Adil'i seviyorsun. Sevince de
ldrtmeye kyamazsn. Syleyemezsin
dediim onun iindir. Bildiini
syleyemeyeceine imdi senin de akln
erdi mi? imdi gcm anladn m?"

Perihan, yine alay ve hakaret dolu bir

kahkahayla cevap verdi: "Melun kpek!
Kesinlikle sylerim! Silahn iyi
semisin! Ama dilerini iyice
bileyememisin. Ben Adil'i seviyorsam,
bedenini ortadan kaldrp da onu senin
gibi di bir kahpenin eline terk etmek
iin mi seviyorum? Hem sokaklara frlar
da btn Kazvin halkna duyuracak
ekilde avaz avaz bararak sylerim.
Adil'i ldreceklermi. Zaten ben de
hayatta kalacak deilim ya! Ben ldkten
sonra, Adil'i senin gibi kuduz kpekler
ldrmese bile, o phesiz intihar eder.
Biz, birbirimizden sonra dnyada bir
dakika yaamay, sonsuz ikenceden
daha iddetli sayyoruz. Sen iin o
ksmn bilmiyor musun?"

"Adil Giray, senden sonra bir dakika

bile yaamaz, kendini ldrr ha?Geri
zekal! Ahmak kadn!"

"Kesinlikle doru... Adil Giray benden

sonra bir dakika bile yaayamaz, ne
zannediyorsun! Benim iin lmez mi
sanyorsun? Hey koca budala! Bir kere
yan dn, Adil kadar olun var, evli
bir karsn. Aslanlar, bakasnn artna
bakarlar m hi? Yalanm suratnla, u
snm gzlerinle o soylu adamn akna
nasl cesaret edebiliyorsun? atlasan da,
patlasan da birbirimizden
ayrlmayacaz ite... Ya beraber
yaayacaz, ya da leceiz... Kininden
atla, geber de, beni hapsettirmeyi
dndn kk odaya karlk sen,
cehennemin dibine git! Ateten
dklm zincirler iinde inle! Bizim bu
dnyada ve teki dnyada sreceimiz
sefay dn! Kininden kudur! Her
dakikada bir kez daha kendini ye de
bitir, sonra yeniden do! Her zaman
deitike ikencen bir kere daha
yenilensin..."

"Adil, sana cann feda eder

sanyorsun, yle mi ha?"

"Gerektii zaman elbette feda eder. Ne

zannettin?"

Konumalar buraya gelince ehriyar,

Perihan'n gllerini taklit ederek, daha
byk ve daha ak bir kahkaha att.
Sonra "Dnyada bazen yle gerekler
oluyor ki, karanlkta iyice
grlemiyor..." diyerek yerinden frlad
ve darda brakt mumu getirdi, sonra
Adil Giray'n son mektubunu koynundan
karp:

"unu ltfen okur musun?" diyerek

Perihan'a uzatt.

"Her noktas canndan can alsn!

Mektup Adil Giray'dan geliyor.
Okusana! Gerei renmek istersen
oku!"

Adil Giray'la alakal olduunu

renince, Perihan mektubu ald.
ehriyar da elindeki mumu Perihan'n
yanndaki sandalyeye brakt ve alayl
bir eda ile:

"Adil Giray sana kurban olsun!"

diyerek Perihan'n yanndan birka adm
geri ekildi.

Mektubu eline alana Perihan,

dikkatlice okurken zavall Adil'in srf
ehriyar' oyalamak iin yazd; "Beni
gerekten sevdiinize ve bu vaziyetten
kurtaracanza kesin sz veriniz!"
cmlesine gelince birden beyninden
yldrmla vurulmua dnd. Yznde
bir damla kan ve bedeninin hibir
yerinde en kk bir hareket kalmad.
Sanki vcudu ta kesilmiti. Mektubu
ehriyar'n suratna frlatarak:

"Size kurban olsun!" diyebildi.

Sonra da yal gzlerini ehriyar'a

ynelterek bo ve l baklarla
dmann bir iki saniye szd, elleri ve
enesi kilitlendi, cansz bir beden gibi
yatana serildi. Baylmt... ehriyar'n
ise sevincinden az kulaklarna
varyordu. Zavall kzn baucuna
dikilmi, yle mutlu, yle neeli bir hal
ile seyrediyordu ki, dardan biri
grecek olsa, cady mutlaka yeniden
dnyaya gelmi sanrd. Lanetli kadn,
bu alaka intikamndan doyasya
faydalanm, dmanni nasl olsa
ezdiine ve Adil Giray'la aralarnda
artk hibir engel kalmadna iyice
inanmt. ehzadenin mektubunu ald,
penesine drd avnn kann iip
de inine dnen canavarlar gibi, salnarak
odasna ekildi. Zavall Perihan,
bedeninin gc ve genliinin
yardmyla bu baygnl ancak iki saatte
yenebilmi, ayldktan sonra da ancak
bir saat iinde kafasn toplayabilmiti.
lk hatrlad ey, Adil Giray'n mektubu
oldu. Demek ki bu gen adam, kendisini
gerekten sevmiyor, sever gibi
grnerek onun sayesinde esirlikten
kurtulmay veya bir kuvvete kavumay
dnyordu. Demek ki o gzellikler, o
sevgiler ve o yeminlerin hepsi yaland...
Gerei renmek Perihan iin ok ac
oldu, dnyada artk hibir eye, hatta
kendi varlna bile gveni kalmamt.
Perihan iin yaamann anlam, Adil
Giray'dan grd iltifatlard; demek ki
hayat ancak bu sayede tatllayor ve
anlam kazanyordu. imdi onlarn da
yalanc olduunu anlaynca, artk
yaamann bir anlam kalr myd? Bir an
iin kendini pencereden atarak intihar
etmeyi ve bir iki dakikalk eziyete
katlanarak sonunda btn aclardan
kurtulmay dnd. Ama bir vefasz
iin cann feda ederek dmann
arkasndan gldrp sevindirmek,
aptallktan baka bir ey deildi... Adil
Giray denilen o alak iin bu kadar
fedakrlk yapmaya deer miydi?
Vcudunu saran rpertiler gittike
oaldndan yatana ekildi. Ancak
kaybettii mitleri gereklememi
olarak lmeden nce topraa gmlm
de mezarnda tekrar kendine gelmi bir
bedbahtn hayatla lm arasnda ektii
ikencelere benzer azaplarla
kvranyordu... Bu skc beladan
kurtulmak iin kendi etrafna baknp
oyalanmaya alyor,ama nereye baksa
karsnda, Adil Giray'n vefasz
karartsn gryor, bu ikenceden bir
trl kendini kurtaramyordu...
Uyuyabilmek iin gzlerini kapatyor,
ama ayn hayal yine gznn nne
geliyordu. Bu, ok korkun bir geceydi.
Byle sonsuz aclar iinde dnerek
sabah etti. Artk, dnme kabiliyetini
bile kaybetmiti. Tam o srada
yaknlarndan bir cariye ieri girdi ve
yine yaknlarndan bir muhafzn
getirdiini syleyerek yatana bir
mektup brakt. te o anda Perihan,
mektubun zarfna bakp da Adil
Giray'dan geldiini hissedince, tarifi
imknsz bir heyecan ile yatandan
frlad. Mektubu at. Heyecandan sanki
nefesi kesilecek gibi bir iki defa dikkatle
okudu. Adil Giray, btn olup bitenleri
ayrntlar ile yazmt. O gece ehriyar
ile Adil Giray arasnda geen
tartmalar ve ehriyar tarafndan bu
gece kendisine gsterilen mektubun
hangi artlar altnda yazldn iyice
anlad. i rahatlad. ehriyar ile
aralarnda geen son olay dnmeye
koyuldu.
 Perihan'n, Adil Giray'a sevgisini ve
onun da kendisine olan sevgisini
ehriyar'a bildirmesi byk bir hata idi.
u da bir gerekti ki, kadn zaten bunlar
btnyle renmi olduundan inkr
etmenin de bir faydas olmazd. Adil
Giray'n kendine olan sevgisi ise oktu.
Gece olan hadiseler sonunda ehriyar,
kendisinin Adil Giray'dan tamamen
midini kestiine iyice inanmt. nk
Perihan, geceleyin meydana gelen olay,
ehriyar' aldatp oyalamak iin imdiye
kadar bavurduu tedbirlerin hepsinden
daha etkili bularak bir yandan da
seviniyor, bunu yce Allah'n bir iyilii
ve bir yardm sayyordu. Bu sevinle
hemen kaleme kda sarlarak, Adil
Giray'a bir mektup yazd, ehriyar'la
aralarnda geen zc olay ayrntl
olarak anlatt ve mektubu derhal
gnderdi. Adil Giray, bu mektubu
okuyunca, kadnn Perihan'a yapt
eziyetlere ve kzcaz bayltncaya
kadar uratna ok fkelendi ve bu
hiddetle byk bir tedbirsizlik yapt.
Sonunu hi dnmeden aadaki
mektubu yazd ve temize ekmeye bile
gerek grmeden ehriyar'a gnderdi:
 ADL GRAY'DAN
EHRYAR'A MEKTUP
Suratnzn o buruuk durumunu
dnmeden mecburiyet karsnda size
kar gstermeye zorunlu kaldm
yalanc sevgiye inandnza gre,
imdiye kadar ran'da hi ayna yz
grmediiniz, hatta aynann nasl bir ey
olduunu bilmediiniz anlalyor. Yirmi
drt yanda bir gencin krk yanda bir
kadn sevemeyeceini siz de bilirsiniz.
Kendinden yal bir kadnla sevien
genlere hayatta bazen rastlanabilir ama
onlar insan deil, ancak annesinin
memesine sarlan birer ocukturlar.
Hem, devaml ykseklerde dolaan bir
gnl, Perihan gibi ilahi bir k
dururken, ruhunun karanl yznn
ruhsuz beyazl ile dzgnl bir zenciye
benzeyen, senin gibi tipsiz bir varl
nasl sevebilir? ah'n takdirini,
olunuzun erefini sanzn beyazn ve
doymak bilmez o arzunuzunalakln
dnnz de benimle ve Perihan'la
artk uramaynz! Akam biareye
yaptnz eziyetleri rendim. Ayn
eziyetleri tekrar ederseniz, intikamm
zebanilere aldrmaya mecbur olacam.
Aklnz banza toplaynz! Mektubunuz
elimde bir senet olarak duruyor. Bir
daha Perihan'n ya da benim ismimi
dilinize dolayacak olursanz, Kazvin'de
bu mektubu okumayan kimse
brakmayacama, Perihan'n bana
yemin ederim. Ama, beni de yolda
ldreceklermi. Perihan sa olsun.
Zaten dnyann ne iyiliini grdm ki,
teki dnyaya gitmekten kanaym? Hi
olmazsa elinizde ehit olur da yce
Allah'tan dlm alrm. Esirinizim,
beni bir gece bodurmak veya
zehirletmek elinizdedir. Onu biliyorum.
Fakat siz de unu iyi biliniz ki, bugn
Kazvin'de bir kardeim var. Gelecei
aydnlk ve hazr, ya henz yirmi be
bile deil, serveti btn mrn
zenginlik iinde geirmeye yetecek iken,
her nedense benim yolumda cann
vermeyi en byk mutluluk sayyor.
Klma bir zarar gelecek olsa,
mektubunuz onun elindedir. Benim
yapabileceimden birka kat daha
ktsn yapar, hatta gerekirse
mektubunuzu davul zurna ile btn
Kazvin halkna ilan ettirir. Asker olduu
halde, bu yolda cellatl da gze alr.
Gkyzne ksanz ve yerin dibine
geseniz de sizi yine bir dakika bile
yaatmaz... El altndan yaptnz bir
hareketinizi iitmeyeyim, bilirsiniz ki
hemen kulama gelir. ayet duyacak
olursam; unu da laf arasnda belirteyim
ki, bizim hanedanda klca kpek kan
bulatrmak uursuz saylr; ben o
uursuzluu da gze alr ve sizi kendi
elimle Azrail'e teslim ederim. Akln
bana topla ve artk bizimle urama!

Adil
 Adil Giray'n ehriyar'a ilettii bu
mektup, mektup deil sanki bir
yldrmd. ehriyar'n eline geer
gemez, hazrlad fitne, aniden
kprp tat, kime dokunduysa rezil ve
berbat etti.

Mirza Sleyman'n kadnla

grmesini daha nce anlatmtk.
ah'n akl ve bilincinin krlne bir
de gznn krl eklenince, devlet
idaresinde, varl ile yokluu eit
demekti. Hamza Mirza'nn ise,
askerlikten baka hibir eyden haberi
yoktu. Bu hal karsnda ran'n tm
devlet ilerini Mirza Sleyman
yrtyor, ama o da bir yandan
ehriyar'n bir yandan da Perihan'n
tesiri altnda olduundan istedii gibi
tam ve dzenli bir idare sistemi
kuramyordu. Adil Giray ve Perihan'n
k olduklarn duyunca, buna hi
armad. kisi de gen, gzel ve her
bakmdan birbirine denktiler. Hem, ikisi
de Snni idi. Perihan ayn zamanda
emhal'in yeeniydi. Bir yandan
daysnn g ve nfuzundan, bir yandan
da ran hkmetinin, iinde yuvarland
acizlikten ve ynetimsizlikten istifade
ederek sevgilisini ran tahtna karmak
isteine kaplm olmas da gayet
normaldi. Byle bir durumda, sadece
Snnilerden ve erkezlerden deil,
zulm ve bask altnda canlarndan
bezmi olan ii ranllardan da yardm
grecei kesindi. ran'n bu yal ve
devlet devlet adam, Perihan' ok takdir
ediyor, hatta onunla evlenerek ve onun
hem sarayda, hem de halk zerindeki
byk nfuzundan faydalanmak ve
makamn salamlatrmak bile
istiyordu. Ama Adil Giray gibi asil,
gen ve yakkl bir gen dururken
Perihan'n, kendisi gibi yetmiini am
ve asil bir aileden gelmeyen bir ihtiyar,
vezir bile olsa, tercih etmeyecei
phesizdi. Yal adam, bu noktalar
dikkate alarak Perihan'la ilgili
dncelerini kalbinin derinliklerine
sonsuza kadar gmmek zorunda kalmt.
Ayrca, ehriyar'n namus ve ahlak
yoksunluu neredeyse tm ran'n
dilindeydi. Kendisiyle son
grmelerinde ehriyar'n fkeyle
azndan kard szler iin sonradan
yapt dzeltmelerin Mirza Sleyman'n
gznde hibir deeri kalmam, yani
Adil Giray' ayn zamanda ehriyar'n da
sevdiine iyice inanmt. Ayn erkei
delicesine seven, nfuz ve kudret sahibi
bu iki kadnn, ak yar yznden ran
devletini, telafisi olmayan felaketlere
srkleyebilecek birtakm ilerden geri
kalmadklar ve bundan sonra da geri
kalmayacaklar anlalyordu. Bu gibi
tehlikeli ilerden doabilecek
sorumluluk ise, hkmet bakan olduu
iin, herkesten nce kendisine ait
olacakt. Yaplacak en doru i, hem
kadnlar, hem de Adil Giray' mezara
srkleyebilecek olan bu fitnelerin,
bedeli her ne olursa olsun, nn
almakt. Mirza Sleyman da bunu
yapmaya karar verdi. Sadece bir nokta
kendisini dndryordu; bu konuda
ah'a fikrini sorarsa sz
anlatamayacan ve hem de Perihan'la
ehriyar' kendine dman edecei iin,
onlarn ortak sulamalar altnda ezilip
yok olacan biliyordu. Hamza Mirza,
birka gn nce asker toplamak zere
bakentten ayrld iin, ondan yardm
istemeye de olanak yoktu. Olanak bulsa
bile bu konuda ondan yardm
beklenemezdi. nk Hamza Mirza,
olgun bir gen olmasna ramen,
annesinin nfuz ve tesirinden hl
kurtulamamt. Annesi ne dese hemen
inanr, onun sznden dar kmazd.
Halas Perihan' da ok yksek ahlakl,
ideal bir insan olarak tand iin,
Perihan'n zararna sylenecek en kk
bir sz dahi kfr sayacan ok iyi
biliyordu. Bu artlar altnda sadece
zeksna ve kendi gcne gvenmekten
baka alternatifi kalmyordu. Son
konumalarnda ehriyar, kendisine
"Muhafzlarn ayaklandrlmas
tehlikesi" diye bir eyden sz etmiti.
Bu, zerinde durulmas gereken ok
nemli bir husustu. ran devleti iin en
yakn tehlike, phesiz Adil Giray ile
Perihan akyd. Bunlarn giriimi,
Snnilik adna olduundan, ellerindeki
gcn merkezinin, erkez ve Dastanl
muhafzlarn komutan Ali Kuli Han
olabileceini ok iyi biliyor ve bu
nedenle Ali Kuli Han' ldrmek ve
komutasndaki muhafzlar da hemen
snr tesine gndermek suretiyle, fitne
ve kavgann merkeziniortadan kaldrmak
istiyordu..

Ama, Ali Kuli Han, Perihan'a son

derece bal olduu gibi, ilerinde ve
yerinde tedbirleriyle ehriyar'n da
byk gvenini kazanm bir komutand.
Byle bir harekete girimek, bana
byk dertler aacak, onu ortadan
kaldrd gn, iki kadnn da
dmanlklarna maruz kalacak ve bin
can olsa, ellerinden kurtulamayacakt.
En iyisi, Ali Kuli Han' yanna almak ve
bu yolla onun da srlarn renmekti.
Harekete geecei an, ancak bu ekilde
yapacaklarna engel olabilirdi. En akll
i buydu. Baka kar yol yoktu.
Kendisinin esas gvendii adam ise,
muhafzlardan Mzenderan tfekilerinin
subay olup, ah Abbas zamannda,
Revan savunmasnda yapt byk
ilerle ve kahramanlklaryla hakl bir
n kazanan Rstem Han'd. Bu adam bir
aslan kadar cesur, siyasi ilerde de bir
tilki kadar kurnaz ve hileciydi. Komuta
ettii askerler zerinde ok gl bir
otoritesi vard. Mirza Sleyman'a kar
sonsuz bir sayg duyar ve onun her
emrine itaat eder, askerlerini de itaat
ettirirdi. htiyar vezir, bunlar dikkate
alarak nce Rstem Han' artt,
mevzuyu ona iyice anlatt. ran'da byle
Snni bir devlet kurulduu takdirde,
bunun hem kendileri iin, hem de halk
iin her bakmdan zararl olacan
anlatt. Perihan'la ehriyar'n Adil
Giray'a kar besledikleri ak ise, ran
hkmetinin ve milletinin namusuna
srlm birer leke olarak adlandrld.
Bu lekeyi temizlemek iin de, n
birden asker kuvvetiyle devletin
bandan defetmekten baka are
olmadn szlerine ekledi. Sonuta, bu
nemli iin baarlmas iini Rstem
Han'a verdi. Rstem Han'dan bunun iin
sz aldktan sonra, Ali Kuli Han'
artt. Aralarnda hararetli bir
konuma geti.

Mirza Sleyman: "Bilmem duydunuz

mu? emhal'den Perihan'a Cezmi Bey
adnda bir adam gelmi."
 Ali Kuli Han: "Evet, gelmiti, baz
hediyeleri vard, kulunuza mracaat etti,
kendim grtrdm."

"Ben bu devletin yabancs mym?

Bana niin haber vermediniz?"

"Bir takm hediyeler getirmi olan ve

devletle ilgili bir ii olmayan basit bir
adam haber verip de bu kadar basit bir
ey iin, bunca iiniz arasnda sizi
rahatsz etmeye gerek grmemitim."

"Tam aksine, ok gerekliydi. nk

Cezmi'nin buraya baka maksatlarla
geldii anlald. O zaman geliinden
haberim olsayd, yapt ii daha
banda nlemi olurduk. Cezmi denilen
bu adam, nerede ise derhal, bulup
getiriniz!"

"Cezmi Bey, getirdii hediyeleri

vermi ve daha o zaman geri dnmt."

"Yok yok, hayr dnmedi! Cezmi halen

buradadr."

"Eer buradaysa imdi gider derhal

buldururum."

"Sizin muhafz birliinden Dastanl

bir Musa Kzm ile bir de Abbas
varm. Onlar da isterim."

"Dediklerinizden Abbas' getireyim.

Ancak Musa Kzm' u anda getirmeme
imkn yok, nk Hamza Mirza
hazretleriyle gitmiti. ok lzumlu ise
getirilmesi iin hemen adam
gnderelim."

"Gerek yok, bir tanesi de yeter."

"imdi gider, hemen gerekeni

yaparm." dedi ve kt.

htiyar vezir Mirza Sleyman,

tahminlerinde yanlmamt. Ali Kuli
Han gerekten Perihan'n en gl
dayana ve planlarnn destekisiydi.
erkezlerden olan veya milliyet, mezhep
gibi manevi balarla kendisine bal
olan alt yedi bin kadar muhafzn
reislerine de maksad kabul ettirmi ve
kendilerinden namus sz almt. Hi
de kmsenmeyecek bu kuvvet
sayesinde, istedii saatte ran
hkmetini alaa edebilirdi. Perihan'n
saltanat hele bir ilan edilsin, ondan
sonras kolayd. ah smail olayndan
beri halk, aslnda Perihan'a ran'n
manevi reisi olarak bakyor, devletin
kendilerini memnun eden iyi
hareketlerini Perihan'dan, memnun
olmadklar kt davranlar da ah'n
evresindeki zalimlerden biliyordu.
ah'n devrilmesinden sonra kurulacak
yeni idare gleninceye dein halk
phelendirmemek iin, mezhep
meselesi gizli tutulacakt. Uygun
zamanda ah' devirmek onlar iin
basitti. eitli zulm ve hakszlklar
altnda inleyen halk, byle bir ii hi
phesiz sevin ve memnuniyetle
karlayacakt. Bu ekilde, birka zalim
ortadan kaldrlacak ve devlet ilerinde
aslnda hibir etkinlii olmayan ah da,
uygun bir keye ekilecekti. Ali Kuli
Han, bu gerekleri ok iyi biliyordu.
Halasnn yksek ahlakna eskiden beri
hayran olan Hamza Mirza'nn bile idare
edilmesi, mmkn olacakt. Ama
ehriyar, o lanet olas kadn sa
kaldka, Hamza'y halasndan daha
fazla etkisi altnda tutacandan, baz
kt ve hatta tehlikeli durumlar ortaya
kabilirdi. Kadnn ldrlmesi de
mmkn olmayacakt. O zaman Hamza
Mirza'y hem annesinin intikamn
almaktan, hem de babasnn
saltanatndan vazgeirmek mmkn
olmayaca dnld ve tasarlanan
darbe giriimi, Hamza Mirza'nn snr
boylarnda savala megul olaca
zamana brakld. nk Hamza Mirza,
snrda Trk ordularnn saldrsn
durdurmaya urarken, bakentte byle
bir olay ba gsterince, iki ate
arasndan kendini kurtarp, intikam ve
saltanat miras gibi davalarla uramaya
frsat bulamayacak ve frsat bulsa bile
baarl olamayacakt. Hem Mirza,
cesaretiyle her zaman en tehlikeli yerler
de bulunduundan, gerekirse birka
fedai ile onu ortadan kaldrmak da ok
zor bir i olmayacakt. Ancak Perihan bu
darbe srasnda, ait olduu hanedan
yelerinden hibirinin, hatta lm kadar
nefret ettii can dman ehriyar'n bile
klna zarar gelmemesini istiyor, Adil
Giray da sevgilisinin bu temiz
dncesine candan katlyordu. Ali
Kuli Han'a gelecek olursak; hedefe
ulaabilmek iin, Safevi hanedannn
tm yelerini gerekirse bir rpda
ldrmekten ekinmezdi. Ama ne are
ki, Perihan'la Adil Giray'n emirlerine
kesinlikle uymak zorundayd. Darbe
srasnda kimsenin burnunu bile
kanatmayacana dair onlara sz
vermiti. Sonuta bu kutsal amac kanla
lekelememe konusunda kesin karara
vararak, hemen teebbse girmiler, iin
bitirilmesini ileride daha uygun bir
zamana brakmlard. Ali Kuli Han ile
Vezir arasnda geen konumann
ksal, soukluu ve sertliinden de
anlaldna gre; Ali Kuli Han,
Sleyman Mirza'dan Cezmi adn duyar
duymaz, iin bir lde vezir tarafndan
duyulduunu derhal anlamt. Mirza
Sleyman, o ana kadar Perihan'la
ehriyar'n ortak dmanlklarna hedef
olmaktan korkmasa Ali Kuli Han'
ortadan kaldrmay dnyann en kolay
ilerinden sayp dururken, bu konuma
srasnda onun taknd korkusuz
tavrlarndan bunun o kadar da kolay
olmadn hissetmiti. nk Ali Kuli
Han, gerektiinde hayatn koruyacak
kudrete sahip olmasa, bu kadar
soukkanllk gstermezdi. Ali Kuli Han,
Cezmi'nin de yardmyla amacna
ulamt. Ancak kendisinin bir saldrya
uramas ve Cezmi'nin de yakalanmas
ihtimalini dnerek, Adil Giray ile
Perihan' da zor duruma drmemek
iin, Cezmi'yi eytanlarn bile
bulamayaca gizli bir yerde saklamt.

Cezmi'nin, tm bu olan bitenlerde ok

mhim bir rolnn olduunu, Muhafz
Birlii komutanlarnn iinde Musa
Kzm'dan baka hi kimse kesin olarak
bilmiyordu. Musa Kzm ise, kk
rtbeli bir subay olmasna ramen, iyi
ahlak ve drstl sayesinde, btn
erkezlere ve Dastanllara kendini
sevdirmi ve gven vermiti. Ali Kuli
Han, ah' devirmek iin birleenlerle
Cezmi arasnda Musa Kzm' iin henz
banda haberci yapm ve darbecilerin
onlarla snrl olduu izlenimi
yaratmt. Darbeciler yeteri kadar
oaldktan sonra, bu haberlemeyi de
kesmek ve tedbiri artrmak amacyla,
Musa Kzm' Hamza Mirza'nn yanna
gnderdi. Musa Kzm'n giderken
darbecilere verdii emir, Cezmi'nin
bizzat ya da yazl olarak verdii
emirlere harfiyen uymasn sylemekten
ibaretti. Cezmi'nin sakland yeri
sadece, kendisi ile kendinden nce iliki
kurduu Abbas biliyordu. Abbas, paraya
kar ok hrsl bir adam olduu iin,
iin banda, fazla para koparmak iin,
baz agzllkler yapmsa da, hem
Cezmi'den, hem de Ali Kuli Han'dan
ald ykl bahilerle gz iyice
doymutu. imdi zerine ald grev,
kendisinin yiit karakterine son derece
uygun olduundan, u dnyada amac
uruna almaktan ve fedakrlk
etmekten daha byk bir lezzet ve arzu
grmemeye balam ve bu tutumu ile
Ali Kuli Han'n gznde, grnte basit
bir muhafz olmakla beraber, gerekte en
gvenilir ve en deerli bir arkada
olmutu.

Tm bu bahsettiimiz nedenlerden
dolay Ali Kuli Han, yapacaklar i
baarya ulasa bile, kendisinin bu iteki
katksnn meydana kmayacana kesin
olarak inanyordu. Hem Perihan'n ve
zellikle ehriyar'n kesin itimadn da
kazanmt. Mirza Sleyman, kant
olmadan srf kukulara dayanarak
kendisine ktlk yapmaya hibir zaman
cret edemezdi. Vezir, kendisine bir
ktlk yapmaya kalksa bile,
arkasnda onu korumak iin iin be alt
bin silahl asker hazrda bekliyor ve
verecei kk bir iarete bakyordu. Bu
nedenle, Ali Kuli Han, Vezir'in baz
konular biliyor olmasndan ve kendisine
kar gsterdii st kapal tehditlerden
hi ekinmemi ve rkmemiti. Cezmi'ye
daha tedbirli davranmasn ve ok iyi
gizlenmesini tlyor ve Abbas'a da
gereken emirleri veriyordu.

te tm bunlar olurken Ali Kuli Han

Vezirlik dairesinin yolunu tuttu. inde
korkunun, tela ve endienin zerresi bile
yoktu. Hem kendisi, hem de yannda
gtrd adamlar tepeden trnaa
kadar silahlydlar. Askerlerini,
gerektii zaman grnte kendisine
ahitlik etmeleri iin, gerekte ise
Vezir'e, gzda vermek amacyla
yannda gtryordu.

Ali Kuli Han, askerlerini darda

braktktan sonra Vezir'in yanna yalnz
girdi. ok sakin bir ekilde sze
balad: "Efendim, Cezmi'nin u anda
Kazvin'de bulunduuna dair ortalkta
dolaan sylentiler tamamen uydurmadr.
Hibirinin asl astar yoktur. Cezmi,
geldiinin nc gn gitmi. Buna
tanklk edecek birka yz kiiyi birlikte
getirdim. Arzu ederseniz huzurunuza
gelsinler ve bildiklerini sylesinler.
Hem yle uydurma haberlere bu kadar
nem verilecek olursa, daha geni
dedikodulara yol aar ve bunlar devletin
onuruna da dokunur. Emriniz uyarnca
Abbas' da birlikte getirdim."

Bu sylediklerinden sonra Mirza

Sleyman, karsndaki adamn halinden
ve bu szlerinden, hem Cezmi'nin
Kazvin'de olduunu, hem de Ali Kuli
Han'n Cezmi'yi kendisine vermeme
kararnda olduuna inanmt. Ancak bu
fikrini aklamakta belli bir sre hibir
yarar yoktu ve yeterince zaman vard.
Ali Kuli Han'n sylediklerine inanm
gibi grnd. Hem devlet aleyhine
giriilecek bir ite, basit bir yabancnn
ran'da olmasyla olmamasnn ne rol
olabilirdi? Yal ve deneyimli adam,
iinden byle dnyor ve biraz teselli
oluyordu. Ali Kuli Han, madem amacn
gizli tutuyordu, kendisi de bir sre ayn
ekilde hareket etmeye karar verdi.
Geici olarak gnln almak suretiyle
Ali Kuli Han' oyalayacak ve tam sras
geldii zaman etkili darbesini
indirecekti.

Ali Kuli Han'n Cezmi hakknda

sylediklerine btnyle inanm gibi
davrand, byle basit ve uydurma bir
habere fazla nem verilmemesi
konusundaki tlerini de sanki uygun ve
takdire deer bulmu gibi yapt.
Kendisinden grd byk yardmlar
ah'a da arz edeceini ekleyerek, Ali
Kuli Han' da olduka byk vglere
bodu. Bu davrantan amac, Han' iyi
niyetlerine mmkn olduu kadar
inandrmak ve inandramad takdirde,
en azndan gereken nlemleri alabilmek
iin zaman kazanmak zere, darbecilerin
harekete gemelerini biraz olsun
geciktirebilmekti. nk Ali Kuli Han'n
korkusuz davranlar ve cesur
konumalar, tehlike bulutlarnn elle
tutulacak kadar yaklatn
gsteriyordu. Frtna neredeyse
balayacakt. Kurt Vezir, Ali Kuli Han'a
daha ok gven vermek iin, Abbas'
yanna artmay bile bir aralk
dnd. Ama aratrd bu nemli
meselenin ayrntlarn ok iyi
bilmiyordu. Abbas'n azndan belki bir
eyler alabilirdi. Ama, yine Ali Kuli
Han'a gveninde bir eksiklik
gstermemek fikrindeydi. "Zaten ortada
bir ey yok ki. Olmayan bir ey hakknda
ne bilgisi alnacak? Ortalkta dolaan
dedikodularn tamamen aslsz olduu
anlalyor. Ama aresiz, grevde kusur
etmeye gelmez. Bir kere de Abbas'tan
soralm. Bir adam sorguya ekmek de
devletin haysiyetine dokunacak deil
ya!.." diyerek Abbas' huzuruna getirtti
ve onu sorgulamaya balad:

Mirza Sleyman: "Cezmi Bey adnda

birisini tanyor musun?"

"Hangi Cezmi Bey?"

"Hangi Cezmi Bey mi? emhal'den

Perihan efendimize hediye getirmek
gayesiyle Anadolu'dan gelen Cezmi
Bey..."
 "Uzun zaman nce Dastan'dan bir
Mirza Cezmi gelmiti... Sorduunuz
adam o ise kendisiyle bir kez
grmtm. imdi grsem tanmam
bile..."

"Kendisiyle hangi konuda grtn?"

"Dastan'da ok yal bir babam

vard. Ondan haber sordum, o da bir ey
bilemedi. Meer Dastanl deilmi..."

Mirza Sleyman: "Peki nereliymi?

Abbas kendini toplayarak: "Nereli

olduunu bilemiyorum. Bu beni
ilgilendirmedii iin sormadm.
Dastanl deilmi ve bana babamdan
haber veremedi."
 Abbas'n yapt yanl dzeltme
gerei duyan Ali Kuli Han, lafa kart:

"Yok efendim, adam Dastanl'yd. Bu

zavallnn babas lm. Kt bir haberi
vermemek iin Dastanl olmadn
sylemek mecburiyetinde kald."

Bunun zerine Mirza Sleyman kuku

dolu bir halle Ali Kuli Han'a bakt ve:
"Grtklerinde siz de yanlarnda
mydnz?"

Abbas, Ali Kuli Han'dan daha hzl

hareket ederek: "Kesinlikle efendim.
Yanmzdaydlar. Ben basit bir
muhafzm. Subaym yanmda olmadan,
dman memleketinden gelmi bir
adamla nasl grebilirim? Casus
mudur? Neyin nesidir? Nereden
bileyim? Baknz zavall babacm
lm de Han hazretleri acyp bana
haber vermediler. Keke haberim
olsayd da be vakit namazdan sonra
ruhuna birer fatiha okusaydm..."

Mirza Sleyman: "Fazla konumann

gerei yok... Sadece sorduklarma cevap
ver!"

Abbas: "imdiye kadar ne sordunuz da

cevap vermedim? Sadece bir kere
grtm. Onda da Han hazretleri
benimle beraberdiler."

"Cezmi Bey'le ka defa grtnz?

Doru syle!"
 "Hayatmda yalan sylemi adam
deilim."

"Yalan sylyorsun. Sana, doru syle

diyorum. Sonra yalann ortaya karsa,
adamldrrler. Orasn akletmiyor
musun?"

"Yemin ederim doru sylyorum.

Yalanm meydana karsa istediiniz
cezay verirsiniz."

"Sen imdi, Cezmi'nin neden buraya

geldiini bilmiyorsun ha?"

"Nasl bileceim? Hi benim gibi

garibin azna decek kadar kolay bir
i iin dman memleketinden buralara
adam m gelir?"
 "Sen kurnaz ve fitneci bir dzenbaza
benziyorsun. Seni cellat elinde blbl
gibi konutururlar."

Ali Kuli Han yine korkusuz bir ekilde

sze katlarak glmsedi ve: "Bu garip
mi fitneci dzenbaz?"

Abbas, Ali Kuli Han'a: "Beni siz ok

iyi tanyorsunuz. Allah rzas iin
syleyiniz!"

Mirza Sleyman: "Gevezeliin lzumu

yok diyorum sana. Sorduum sorulara
cevap ver."

"Ne emrederseniz ite onlara cevap

veriyorum ya!"
 "Sen imdi, Cezmi'nin neden geldiini
bilmiyorsun yle mi?"

"Nereden bileceim? Anadolu'dan

gelmi bir adam. Belki daha nceden
ruhlarmz bile grmemiken koca
Kazvin'de srrn paylamak iin bu fakir
Abbas' m bulacak?"

"Cezmi Bey'in u anda nerede

olduunu da bilmiyorsun, onu da
sylemeyeceksin deil mi?"

"Ben o adamcaz sadece bir kez

grdm efendim. Ondan beri ayakl
canavarn nereye gittiini, imdi nerede
bulunduunu mneccimlik yaparak m
bileceim?"
 "Cezmi ile beraber muhafzlar
kkrtp ayaklandrmaya kalkan, sonra
da hadise duyulunca Cezmi'yi saklayan
sen deil misin,kpek? Yaptklarnn,
bildiklerinin hepsini imdi tek tek
syleyecek misin? Aksi takdirde senin
vcudunu paralatrm."

"Size yanl haber vermiler. Bo yere

gnahm alyorsunuz. Ben kimim ki,
muhafzlar ayaklandrmaya
kalkacam? Benim gibi zavallnn
szne kim itimat eder? Hayatmda bir
kpek besleyip de onu bile arkadan
gezdirmeyi beceremedim."

"Seni uyank seni! Bir gram akl ile

devleti kandrmaya alyor...
Sorduum eyleri imdi sylemezsen,
sonra cellat nnde hepsini blbl gibi
sylersin... Ama o zaman i iten gemi
olur. Han hazretleri, imdi bu adam
gtrn! Muhafzlarn zindannda zincire
vurun!"

"Ne isterseniz yapabilirsiniz g ve

kudret elinizdedir. Zavalllara Allah
yardm etsin."

Bu sert konumalarn havas iinde

Abbas odadan karlnca, Ali Kuli Han,
sinirli ve pheli baklarla Vezir'i
szerek:

"Mirza Bey, bu zavally hangi

suundan tr zindana atalm?" diye
konumaya balad. Mirza Sleyman,
Abbas'tan bir eyler renmenin
mmkn olmayacan daha
konumasnn banda anlamt. Sonraki
konumalar, Ali Kuli Han'n giritii
ilerden haberi olduunu gstermek ve
st kapal bir tehditle cevap vermek
gayesini gdyordu. Bu gayeyi
gerekletikten sonra Abbas'n
hapsedilmesini emretmesi ise,
soruturmasn bir sonuca balam
olmak iindi. Glmseyerek cevap
verdi:

"Maksadm Abbas'n gerekten

hapsedilmesi deildir. Sarayn baz
dairelerinde birtakm dedikodular ba
gstermi. ah hazretleri de
meraklanyorlar. Konunun incelenmesi
iin emir aldk. Herkesi yattrmak iin
Abbas' sorumlu tuttuk. Konunun
incelenmedik bir taraf kalmadna dair
her trl kukuyu ortadan kaldrmak iin
kendisini biraz korkuttuk. Ortada bir ey
olsayd, bu tehditlerimiz karsnda
elbette syleyecekti. Demek ki bir ey
yokmu. Bununla birlikte, ifadelerine
hemen inandmz gsterseydik, bunca
tehditlerimiz sonunda haksz ve yersiz
bir pheden ibaret kalacak, bu ise,
devletin onuruna zedeleyecekti. Onun
iin byle davranmaya mecbur kaldk.
Zaten Abbas'n hapsini de size havale
etmedik mi? Hakknda gvence vermi,
affetmi ve hapis emrinizi geri aldrm
olur, kendisini yine grevine devam
ettirirsiniz. Konu da bylece kapanr
gider."

Mirza Sleyman'n bu szlerine kar,

Ali Kuli Han: "Allah uzun mrler
versin." diyerek kibarca teekkr etti.
Saatlerce devam eden bu rezil komedi
de bylece sona erdi ve oyunun bir
perdesi kapand.

Vezirlik makamndaki Mirza

Sleyman'n yanndan ayrlan Ali Kuli
Han, Abbas', Cezmi'nin Dastanl
olmadna dair azndan kard
szler yznden sert bir ekilde
azarlad. Abbas da istemeyerek yapt
bu hatadan tr ok zgnd ve
komutanndan zr diledi. Gece olmutu.
Ali Kuli Han ok planl hareket ederek
ve dolambal yollardan geerek
Cezmi'nin yanna gitti. Vezir'le
aralarnda geen olay ayrntlaryla ona
anlatt. kisi kafa kafaya verdiler ve bu
durum karsnda nasl davranlmas
gerektii hakknda fikirlerini akladlar.
Konumalarnn zeti, Adil Giray ile
Perihan'n kan dkme iine bir are
bulmakt. Konu bu kadar tartldktan ve
i bu seviyeye geldikten sonra
kaybedilecek vakit yoktu. Bir gn bile
geirmek, btn bir hayat boyunca yalnz
bir kere ele geecek olan frsat bir anda
yok etmek ve kendilerini de uuruma
srklemek demekti. Hemen harekete
gemezler ise, hepsinin yok olaca, gn
gibi ortadayd. Perihan'la Adil Giray'
ikna etmek iin onlara bavurmaya karar
verdiler. kna edilmeleri mmkn
olmazsa, kendi dncelerine gre
davranmaya karar verdiler. Ancak, u
okuduunuz trajedinin son perdesini, bu
oyunun esas sahneleyicisi olan ehriyar,
iki gece sonras iin hazrlam
bulunuyordu. Bu yzden kararlarn
uygulamaya frsat ve olanak
bulamadlar...

Perihan'a yaptklarna sinirlenerek

Adil Giray'n ehriyar'a gnderdii son
mektubu okumutunuz. Kadn kendini,
parlak mit gneinin douunda hayatn
en byk, en mutlu bayram sabahnda
sanrken, Adil Giray'dan o hakaret ve
tehdit dolu mektubu alnca, kudurmu bir
kpee dnd. Damarlarnda kan yerine
korkun bir ate dolamaya balad.
Kalbindeki o tatl hayaller, tpk
rm ve kurtlanm meyveler gibi
zehirli bir kine dnt. Kadnn
yreinde besledii ey, zaten gerek bir
ak deil, snmek bilmez bir ak
ateiydi. Adil Giray, onun ehvet
arzularna hizmet edemeyeceini aka
bildirince, gen adam onun gznde
Perihan'dan daha kt grnmeye
balad. Henz birka saat nce Adil
Giray'n yolunda cann bile feda
edeceinden dem vururken, birka saat
iinde o kadar deiti ki, zavallnn
canna kastetmekten baka bir ey aklna
gelmez oldu. Arzu ve istek dolu
bedeninden kaan Adil Giray' mezarn
kucana teslim etmekten baka bir
maksad kalmad. Bu canice hedefini
nasl gerekletirebileceini dnmeye
balad. Kiiliine en uygun gelen ekil,
bir gece yanna cellatlar alarak,
habersizce Adil Giray'n odasna girmek
ve talihsiz gencin boulmasn zevkle
seyretmekti. nk ehzadenin son
mektubundaki o mthi hakaretlerin
intikamn ancak bu ekilde alabilecekti.
Bir de Adil Giray can ekiirken elbette
kendisine daha mthi hakaretler
yadracak, kendisi de o hakaretlere
kar, hakaret, svp sayma ve
beddualarla verecei cevaplarla
iindeki domuz kinini bir dereceye kadar
sndrm olacakt. Ancak bu i,
sand kadar basit deildi. Hayal ettii
lm sahnesini ve bunu seyretmekten
duyaca zevki gerekletirmeye frsat
gremiyor, sinirinden deliriyordu.
nk Perihan'la taraftarlarnn Adil
Giray' her ne olursa olsun, sonuna kadar
koruyacaklar ve bunun iin gereken
tedbiri alacaklar kesindi. Kadn, Adil
Giray' ldrtmeyi baarsa bile sonunda
bin can olsa, Perihan'n klcndan, bu
canlarnn hibirini kurtaramayacan
da ok iyi biliyordu. Oysaki tatl can
ok kymetliydi. Onu koruyabilmek iin,
sadece Adil Giray' ldrtmek
yetmeyecek, bu kyamet yolculuunda
Perihan' da ona arkada yapmak
gerekecekti. Namussuz kadnn en ok
gvendii ey, kocas zerindeki
tesiriydi ama amacna ulamak iin bu
etkisinde de faydalanamazd. nk
Perihan'n ah zerindeki nfuzu da
kendi nfuzundan az deildi. Bu artlar
altnda, Perihan'n cezalandrlmas iin
kocasna gidecek olsa, ah, hemen
kararn vermeyecek, kz kardeini de
mutlaka dinleyecek ve belki kendisiyle
yzletirecekti. bu noktaya geldikten
sonra, Perihan'n gzel konuma
kabiliyeti ve ikna gc karsnda
baarl olma ans sfrn da altna
debilir ve sonu kendi zararna
olurdu. Tm bu dndklerinin
yannda, Adil Giray'n elinde gl bir
silah da vard. Kendi el yazsyla yazp
gnderdii ak mektubu... Bu kadar
tehlikeli bir i kendi eliyle kendi
mezarn kazmakla edeerdi. Bu ite
olu Hamza Mirza'dan yardm istemeye
de cesaret edemezdi. nk Adil
Giray'la Perihan'n kt ilerle
uratklarn sylese, halasn eskiden
beri meleklerden daha temiz bilen
Hamza Mirza'y buna ikna etmek asla
mmkn deildi. Bu durumda yine
soruturmalara, yzletirmelere
dnlecek ve sonu kendi zararna
olacakt. Oluna Adil Giray'la Perihan'n
sevitiklerini sylese ikisini de ok
seven ve stn niteliklerine hayran olan
Hamza Mirza, bunu da ok uygun
bulacak ve bir an nce evlenmeleri iin
belki de areler aramaya kalkacakt.
Bu da iine gelmiyordu... Amacna
ulaabilmek iin, para kuvvetiyle
muhafzlar kkrtmaktan baka yol
kalmyordu. Bu ii nasl yapacan
planlarken, Mirza Sleyman' da yanna
alabilme midine kapld. nk ihtiyar
vezir, bu makam Hamza Mirza
sayesinde elde ettii gibi, ileride
makamn koruyabilmesi de, ran tahtnn
tek mirass olan Hamza Mirza'ya
balyd. Bu dncelerle Vezir'i yanna
artt.

Aralarnda uzun bir konuma geti.

ehriyar: "Adil Han ile kardeimiz

Perihan'n dzenledikleri olay hakknda
kulanza gelen haberleri ne kadar
aratrabildiniz?"

Mirza Sleyman: "Efendim,

incelemelerime gre, byle bir olay ya
hi yoktur, ya da ok akllca
dzenlenmitir."

"Siz ileri grllnz bugnlerde

keramet derecesine gtrmeye
baladnz Mirza Efendi! Sanki yolda
hamile bir kadna rastlasanz karnndaki
ocuun kz m, erkek mi olduunu da
bileceksiniz..."

"Ltfen merhamet ediniz hanmefendi!

Ben yle alay edilecek bir laf etmedim.
zin verirseniz aklayaym."

"Sizi bunun iin ardm bildiiniz

halde aklama yapmak iin ayrca izin
istemenize glmemek mmkn m?"

"Efendim bandan anlataym! u

dervi klklnn dilekesinde isimleri
yazl olan Musa Kzm'la Abbas'
arattm. Abbas bulundu. Musa Kzm'
bulduramadm. Mirza hazretlerinin
yanna gitmi. Abbas' getirttim ve iyice
sorguya ektim, korkuttum. Dastan'daki
yal babasndan haber alabilmek iin
Cezmi Bey'i sadece bir defa grdn
syledi. Ne kadar sktrdmsa da ayn
ifadede srar etti. Szlerinin doruluuna
komutan Ali Kuli Han' da tank etti. Ali
Kuli Han da kendisini onaylyor. Cezmi
Bey buraya geldii zaman kendisini
Perihan hazretleriyle Ali Kuli Han
grtrm. Cezmi, geldiinin nc
gn de dnp gitmi. Ali Kuli Han
efendimizin gvenlerine lyk, sadk bir
adam ise derviin dilekesi yalandr,
ortada yle isyan falan yoktur. Ali Kuli
Han, ayet ahlkn bozup da
isyanclarla ibirlii yaptysa, ok byk
bir tehlikeyle kar karya
bulunduumuzu sylemeye bile lzum
yok... Szlerimden amacm bu gerei
arz etmekti."

"Nerden bilebiliriz, belki de isyan

olacaktr ve Ali Kuli Han'n da bundan
haberi yoktur."

"Bu ekil bir ihtimali akla getirmek

bile abestir Sultanm! nk Ali Kuli
Han, Cezmi'nin gittiine ve Abbas'n da
hibir eyden haberi olmadna dair o
kadar gl gvence verdi ki, bu
syledikleri doru ise, derviin
dilekesi batan aa yalandr.
Dilekede yazl olanlar yalan kabul
edersek, fitnenin varln dnmeye
bile gerek kalmaz. Dilekenin
doruluunu kabul edecek olursak, bu
takdirde Ali Kuli Han'n gvencesi,
amalarn gizlemek iin bavurulan bir
aredir."

"Siz ortada duran iki ihtimalden

hangisine inanyorsunuz?"

"Ben ncelikle iin kt ihtimalini

dnmek zorundaym, bu genel bir
kuraldr efendimiz! Biz de konuyu kt
tarafndan dnelim, tedbirimizi ona
gre alalm, eer ansmza iyi karsa
ne kaybetmi oluruz?"

"Ne demek ne kaybetmi oluruz?

Lzumsuz birtakm tedbirlere
kalklacak... Belki arada kan da
dklecek..."

"Biz konuyu iyi tarafndan ele alr da

hibir tedbire gerek grmezsek sonunda
koca bir devlet yok olmaz m?"

"Hepiniz erkek milletisiniz! Hi

merhametiniz yok. Bununla beraber
devletimizi fitneden, ktlkten korumak
iin gerekli baz n tedbirleri almaya,
gerektiinde g kullanmaya ben de
taraftarm. Ben size olayn gerek olup
olmadn bir iki saate kadar renirim.
Eer varsa, nne gemek iin nasl bir
tedbir dnyorsunuz?"

"Konuyu ah hazretlerine bildirmez

miyiz?"

"Sen iyice yalandn be adam.

Perihan'n byle bir suuna, sadece
bizler deil, btn dnya ahitlik etse,
efendimizi inandrmak imkn yoktur."

"Peki Hamza Mirza'ya haber ulatrsak

nasl olur?"

"Memleketin halinden hi haberin yok?

Mirza Hamza'nn, halasna ne kadar
dkn olduunu bilmiyor musun?
Gkten melekleri indirip ahit gstersek,
o atla buna inandramayz."

"Demek ki gszlk devlete, g ise

fesatlara gemi. Onlar her
istediklerini yapacaklar. Biz ise
karlarnda eli kolu bal olarak
duracaz."

"Ben kadn olduum halde umutsuzlua

kaplmadm. Sen koca bir vezir iken
mitsizlie dersen onlarla nasl
mcadele edebiliriz?"

"ah'tan da, ah aday olan

ehzade'den de g alamaynca, bir aciz
vezir tek bana ne yapabilir?"

"Tuhaf! Katilleri, fitnecileri devletin

askeri, jandarmas yola getirmez de bunu
ahlar, ehzadeler mi yapar?"

"zr dilerim! yle demek istemedim.

Elbette devletin askeri ve jandarmas
yapar. Lakin onlara gereken emri kim
verecek?"

Bu mzakerelerin akndan da
anlalyordu ki, hem ehriyar'n, hem de
vezirin maksatlar, muhafzlar
ayaklandrmak ve bu kuvvet yoluyla
Perihan taraftarlarn ortadan
kaldrmakt. kisinin de amac buydu.
Ancak Mirza Sleyman'n bir gayesi
daha vard. Bu kargaa ortamnda
ehriyar' da, karmaadan faydalanarak
ldrmek ve planladklar kyamet
yolculuunda dierlerine arkada
yapmakt. ehriyar, tm kurnazlna
ramen, Vezir'in bu gizli amacn
anlayamamt. htiyar ve tecrbeli
Vezir, ileride ah'a ve hanedan yelerine
kar sorumlu duruma dmemek iin,
kendisi perde ardnda saklanarak,
ehriyar' maa gibi kullanmak,
muhafzlar ayaklandrma iini ona
ayarlatmak, ayaklanma emrini de yine
ona verdirmek ve kadn bylece kendi
eliyle kazd kuyuya drmek
istiyordu. ehriyar ise, bu ite her emri
vermeye dnden hazrd. Ama Mirza
Sleyman'n ahlakn ve karakterini
henz tam anlamyla bilmedii iin,
makamndan ve hatta canndan korkup
konuyu ah'a veya Hamza Mirza'ya
amas olasln hesaba katyor, bu
durumda doacak tehlikeyi peinen
nlemek iin de teebbse Vezir'in
balamasn ve gerekli emri de yine onun
vermesini istiyordu. Bu ekilde iki
cambaz, asl hedeflerini gizli tutarak,
ayn ip zerinde hner gstermek iin
birlemi ve anlam bulunuyorlard.
Vezir'in en byk korkusu, makamn
korumakt, bunun iin konumalarnda
ok tedbirli davranyordu. ehriyar'n
davranlarnda ise, dmann
kahretmek, intikam alma istekleri nemli
rol oynadndan konumalarnda Mirza
Sleyman gibi tedbirli hareket
edemiyordu. Birden sert bir k
yaparak Vezir'i deta azarlamaya
balad:

"Bu ne demektir vezir efendi! Bu kadar

gcnz yoksa en azndan istifa ediniz
de yerinize daha iyisini bulalm... Bir
esir, kendi hayatn balayan Mirza'nn
askerlerine, adamlarna, efendileri
aleyhine hareket etmeleri iin emir
verebiliyor da ah'n koskoca bir Vezir'i
yle nankr bir esirin ldrlmesi iin
emir veremiyor. Dorusu alacak bir
hal."

ehriyar'n ald cevap ok

mantklyd:

"Pekl, efendimiz, nasl oluyor da

ah'n kz kardei, devleti ykmak iin,
hkmdarn askerini kkrtyor da ei,
onun saltanatn korumak iin askerin
harekete gemesini emretmiyor."

ehriyar birden asabilemiti: "Kim

syledi sana bunlar? Emretmediimi
sana kim syledi? imde ne varsa
hepsini ortaya dktrmek istiyorsun...
Bunlar ldrmeden, ah iin de kurtulu
yoktur, devlet iin de, senin iin de,
benim iin de... Perihan her gece Adil'in
odasnda..! Muhafzlara emir ver. Hemen
bu gece kke saldrsnlar, ikisinin de
br dnyaya gndersinler."

"Emrinizi yerine getirebilmek iin

kendilerini ne gibi bir hainlikle
sulayaym? Siz de ara sra Adil'in
odasna gidermisiniz..."

Bu son cmlesiyle vezir, kadnn can

damarna basmt...

"Aman Allah'm! imdi baylacam.

Yreim paralanacak. Evet, ben
giderdim. Ancak o yalanc, o arsz
adamn szlerine inanr da giderdim.
Snr geecekti, Krm' bize verecekti.
Bunlar ah da bilir..."

"Bunlara nasl inandnz?"

"Nasl itimat ettim! Aman Allah'm,

nasl gvendim? Orasn ben de
bilmiyorum. Hatta o Perihan cadsn da
ben gtrdm. Bilseydim hi gtrr
mydm? Ben ne dnyordum, onlar
ne dnmler. Ben Krm' almak
istiyordum, onlar bizden ran' almay
kendilerince daha uygun grmler."

"Orduya bu gerei nasl aklayabilir

ve nasl inandrabiliriz?"

"Bu Perihan cads isyan etmek

peinde komuyorsa herkesten, hatta
benden gizli olarak, gece vakti bir esirin
odasnda ii nedir?"

"Zannmca baka sebepler de olabilir.

Utanmasam sylerdim..."

Vezir, kadnn can damarna bu sefer

daha gl bir ekilde basmt.

ehriyar, tm dikkatini gzlerinde

toplayarak Vezir'in yzne fkeyle bakt
ve sordu:

"Syle bakaym! zin verdim, ne

demek istiyorsun?"

"kisi de gen... Birbirlerinin dengi

olduklar da bir gerek. htimal ki
aralarnda..."
 Konumalar bu ekle girince,
Perihan'n ve zellikle kendisinin Adil
Giray' sevdiklerinden Vezir'in bilgisi
olduunu ehriyar hemen anlamt. Ama
Sleyman'n bu dncesini
kuvvetlendirecek kk bir ipucu
vermenin kendisi iin ne kt sonular
dourabileceini dnd. Tm bilincini
ve eytanln bir araya toplayarak ve
iinden kopup gelen heyecan belli
etmemeye alarak hemen tavrn
deitirdi. Kzgnlk ve alay dolu bir
glmsemeyle konumay u yola dkt:

"Demek, aralarnda ak var demek

istiyorsunuz."

"Tahmin ediyorum..."
 "O zaman sevimelerinde bir saknca
grmyorsunuz demek. Mademki
birbirlerinin dengiymiler."

"Ben, dengi olduklarnda phe yok,

demitim."

"Zamannda sizin kz kardeinizi,

dengi olan bir adam, aylarca gece
yarlar tenha odalarda grtkten
sonra m nikhna almt?"

"Hayr, efendim, o nedenle

sylemedim. Sanki asker takm byle
bir fikre kaplrsa..."

"Askerler yle bir fikre kaplrsa

aferin! der, alklarlar yle mi? ah'n
muhafzlar umumhane bekisi, Veziri de
patan mdr? Senin beynin sulanm.
u bunakl brak da git, imdi
muhafzlara emir ver! Bu gece, olmazsa
yarn gece saat drtten sonra kkn
etrafn sarsnlar, bir silah sesi
duyduklar zaman aniden daireyi
bassnlar, ikisini de ldrsnler... ki
mnafk iin hem devlet elden gidiyor,
hem de ah'n namusu ayaklar altna
alnyor... "

Kadn, bu davran ve kesin emriyle

Vezir'i etkisi altna almak istemiti.
Ancak Mirza Sleyman, bu lanet olas
kadn ok iyi tand iin, szlerinin ve
hareketlerinin yapmack olduunu hemen
anlad. Ama belli etmedi. Gerek
dncesini aa vurup da durup
dururken kadnn kinini ve dmanln
zerine ekmek hi iine gelmiyordu.
Onun iin, kadnn doru sylediine
inanm gibi grnmekle beraber, kendi
durumunu da gven altna almay ihmal
etmedi. Sanki korkuyormu gibi tavrla
konumaya devam etti:

"ok iyi dnmsnz efendim! Her

emriniz gerein ta kendisi. Ama bu
emrinizi yerine getirecek olursam ah'n
ve Mirza'nn fermanndan ve
intikamndan beni kim kurtaracak?"

"ok aptalca! Muhafzlar sizin

kkrttnz fal bakp m
renecekler?"

"Olur da bir gn, herhangi bir nedenle

kulunuza kzar da efendimize
syleyebilirseniz. Sylemeyeceinize
nasl emin olabilirim? O takdirde benim
de ok syleyeceklerim olduu iin
bundan da ekinmem. te o zaman;
"Madem benim dmanlarm
biliyormu, neden zamannda haber
vermemi? O zaman susup da imdi
syleyenler yalancdr, ya da benimle
su ortadr" der; ya kendimi kurtarrm
veya haber verenlerin balarn belaya
sokarm... Ama "Sen burada ne
yapyordun? Vezir deil miydin? Neden
gzn drt amadn da byle bir fitneye
frsat verdin?" diye sorarlarsa, ite buna
cevap veremem. Cevap veremeyince
ah'mzn ve olunun kllarndan
kellemi nasl kurtarabilirim?"
 "Peki Adil Giray'la Perihan'n
dzenledikleri isyan meydana karsa
ban nasl kurtarabileceksin? Sonuta
bu da ayn kapya kmaz m?"

"Byle bir isyann gerekten var

olduunu bilsem, ah hazretlerine
sylerim, Hamza Mirza'ya da yazarm.
Onlarn verecekleri emre gre imdiden
isyann nn keserim. Ortada dolaan
eyler bir dedikodudan ibarettir. Oysaki
yapmak istediimiz eyle biz kkrtc
olacaz."

"Bu durumda seni ah'tan ve

Hamza'dan ben kurtaramaz mym?"

"Krk seneye yakndr devlet

ilerindeyim. Hibir zaman salarn
koruyuculuunu llerin intikamndan
daha etkili bulmadm."

"Tavrn ve szlerin bende gerekten

phe uyandrmaya balad. Ne demek
istiyorsun? Daha bir saat nce; "Tedbiri
elden brakmayalm, konunun kt
tarafn dnelim de iyi taraf karsa
bir ey kaybetmeyiz." diyen sen deil
miydin?"

"Haklsn! Ama kaybedeceimiz

eyleri sayp dken de sizsiniz."

"Vezir! Sende birtakm gizli korkular

ve dnceler var. Byle kar karya
birbirimizi zmektense, bana gvenip
amacn aka sylesen de mmknse
birbirimize yardm etsek ve devletimize
bir hizmette bulunsak daha iyi olmaz
m?"

"Bamla, canmla buna hazrm. Ama

bamdan, canmdan korkarm."

"Bu korkuyu kafandan nasl

satacaz?"

"ok basit! Bana gven ve sz veriniz!

Gven elbette karlkl olur.
Adetlerimize gre de nce byklerin
kklere gvenmesi gerekir. Efendim,
ben de efendimize gvenir ve
dndklerimi sylerim."

"Pek iyi! Gvendiime seni nasl

inandrabileceim?"
 "Bu da ok basit! Szlerime doru
cevap verirseniz bana kar
gvendiinizi anlarm."

"Hangi sznze yanl cevap verdik

ki?"

"Yok yanl oldu. Sorduklarma

diyecektim, efendimize kar saygmn
byk olduundan "soru" yerine "sz"
kelimesini kullandm.

Bu szler zerine ehriyar, kukudan

ok cesur bir eda ile devam etti:

"Sor bakalm!"

"Ancak kstahlk edersem umarm

uyarlara, ikencelere uramam, deil
mi?"

"Ne soracaksan abuk sor! Konu ile

ilgisi olmayan bu gereksiz szlerle beni
imdi delirtip ldreceksin."

"Efendim, bu kadar iyiliinize,

korumanza layk olan Adil Giray'
seviyorsunuz, deil mi?"

"Hay senin dilin kurusun! Ali hakk

iin sevmiyorum, aksine kann imek
istiyorum. Kr msn, grmyor musun?
Deli misin, anlamyor musun?"

"Affnza snrm. Dilim dolat,

kelimeyi yanl syledim;
"seviyorsunuz" yerine "sevmiyorsunuz"
dedim."
 "Azn cehennem ateiyle dolsun aptal
adam! Ne sylemek istiyorsun? Farz et
ki seviyordum. Adam, szne gvenilir,
asil bir han sanm, Trklere kar
kendisiyle bir birlik yapmak istemitim.
Sonra hainliini rendim. imdi
korumaclm zerinden aldm. O, beni
aldrmakla vnyor. Ben onu
cehenneme gndermekle intikam
alacam. Ama ah'a bir hizmet deil
mi, bir memleketi alamadysak bir
dman defetmi oluruz..."

"Sultanm, fikirlerinizi byle politik

adan yrttke ben de resmi
grevimin dnda hibir sz etmem.
Allah'nn yardm ve ah'mzn
gayretiyle inallah Krm' alr, belki
skdar'a kadar gideriz. Dman
saydnz adama gelince; onun hibir
nemi yoktur. imdi ah hazretlerinden
emir alr. Kahkaha zindanna gnderirim.
O da, kardei Gazi Giray gibi, eceli
gelmeden mezarna ekilmi olur..."

"Anlamamz bu muydu? Bana byle

mi gven verecektin?"

"Anlamamz bu muydu? Kulunuza bu

dolambal yollardan giderek mi gven
verilecekti?"

"Ben sana nerede gvensizlik

gsterdim?"

"Peki kulunuz efendimize hangi

itaatsizlii etti?
 "Benimle eleniyor musun? Maksadn
nedir? Ak sylesene! Ben sana
bamzdaki belay nasl defedeceimizi
soruyorum. Sen oturmusun Adil Giray'
Kahkaha'ya gnderelim diye hayaller
kuruyorsun. O ala bu sarayda tutan
ben deil miyim? Hadi hainliini
nlemi olalm, Perihan'n errinden,
hilelerinden nasl kurtuluruz? Kadnn ne
eytan ve zellikle ne kadar gl
olduunu bilmez gibi konuuyorsun.
Mademki bir kere Adil Giray' sevmi,
mademki bir kere bu devleti sevdii
insana teslim etmeye karar vermi. O,
sa kaldka bizim yaamamza imkn
var mdr? Bu gerekleri hi
dnmyor musun?"
 "Konuyu aa kavuturalm efendim!
Zamannda efendimiz Adil Giray'
sevmisiniz. O yolla bir de Krm'
almak hayaline kaplmsnz. Sonra
Adil'i Perihan sevmi, elinden Krm'
almaktansa kendisine ran' vermek
istemi. Adil Giray ise, Perihan' daha
gen ve teklifini de daha uygun bulmu.
imdi efendimize gre onlarn
ldrlmesi gerekiyor, bu hizmet de
kulunuza teklif ediliyor. Uzun szn
ksas bu deil mi?"

ehriyar, kalbini aka okuyan bu

ihtiyar kurda alayc bir ekilde ile cevap
verdi: "eytan olsanz da insann iine
girseniz srrm bundan daha iyi
bilemezsiniz... Gerekleri mademki bu
kadar yakndan biliyordunuz, beni
syletmeye almaktan ne zevk
aldnz?"

Vezir, ayn alayc eda ile devam etti:

"Duyduklarmn ve kanaatlerimin
doruluuna iyice inanabilmek iin
bunlar bir defa da bizzat efendimizin
azndan duymak istemitim. imdi o da
gerekleti. Ama bilmem ki emredilen
ii, yzme gzme bulatrmadan
baarabilecek miyim?"

"Gerekten beceremez misin? Yoksa

sen de mi fesat topluluuna dhil
oldun?"

"Estafurullah, o da ne demek! kisi de

deilim. Ancak kafam kurcalayan birka
nokta var. Onlara bir trl karar
veremiyorum."

"Nedir bupheler? Senin zihnini

kurcalayan eyler nedir?"

"Bir kere Ali Kuli Han'a hi

gvenmiyorum. Hem ah'n, hem de
Mirza Hamza'nn benden
kukulanmamalar iin olaylarn getii
srada ben Kazvin'de olmamalym.
Bilmem endielerimi gerektii
aklayabildim mi?"

Kadn, bu kadar basit engellerle

azminden geri kalacak deildi. Hi
dnmeden cevap verdi:

"Madem Ali Kuli Han'a kar

itimadnz bu derece sarslmtr. imdi
boduruveririz, olur biter. Kim
karacak? Dnyada bahanenin,
vesilenin sonu mu geldi?"

"Ayn bir ocuk gibi konuuyorsunuz.

Bana gre bundan byk dikkatsizlik
olamaz. nk Krtlerden,
Dastanllardan, Grclerden ve
airetlerden ne kadar muhafz varsa,
adamn arkasndadr. Bilinen plan eer
gerekse, mutlaka bunlarn arasnda pek
ok isyankr da olacak! Ali Kuli Han'
hangi bahaneyle ldrtrsek ldrtelim,
onlar bu hareketimizi planlarnn
duyulduuna kesin bir delil sayacaklar
ve canlarn kurtarmak iin derhal byk
bir isyana kalkacaklardr. Bunda hi
pheniz olmasn..."

"Doru sylyorsun... Ali Kuli Han'

muhafzlaryla birlikte imdiden snr
boyuna gndersek nasl olur?"

"Bence bu da fena olur. Perihan'a

gvenirler ve gitmezler. Belki
tertipledikleri isyan meydana
karmaya, snra gitmeleri iin
urayacaklar zorlamay bahane ederler
ve ii abuklatrmaya kalkrlar."

"Peki sonra ne yapacaz?"

"Benim aklma bir are geliyor.

Bilmem sultanmzca doru olacak kadar
iyi bir are midir?"
 "Syle bakalm, neymi grelim!"

Vezir: "Epeydir snr boyundan

yzlerce feryat ve imdat lklar gelip
duruyor. Trk ordusunun bir taraftan
Tebriz'e, bir taraftan da Karaba'a doru
saldrya getiini hanlara, emirlere
bildiririz. Karaba tarafndan gelecek
dmana zaten Hamza Mirza kar
koyacak deil mi? Onlarn nc kuvveti
olmak bahanesiyle ben Ali Kuli Han
kuvvetlerini alr, Kazvin'den giderim.
Rstem Han' da kendi gleriyleTebriz'i
savunmak iin burada tutarz. Ali Kuli
Han'a ok fazla ileri gitmeyeceimizi
sylerim. Bu hareketimizin, dman
kandrmak iin bir gsteriden ibaret
olduuna onu ikna ederim. Hele Ali
Kuli, Rstem Han'n kendinden nce
Kazvin'den ktn grnce, hibir
eyden phelenmez. phelense de
gitmem diyemez. nk gitmemek iin
hakl bir sebep gsteremez. Ben Ali Kuli
Han'la gider, iki saatlik bir konakta
otururum. Rstem Han da Kazvin'den
kar. Rstem Han zaten gvenilir bir
adammzdr. Komutasndaki askerlerin
hepsi de saf Acem ve ii'dir. Ne
yaplacaksa onun gcyle yaplacak.
Rstem Han, Kazvin'den kt gnn
gecesi, kentte isyan km bahanesiyle
askerini toplar, yine buraya dner...
Emrettiiniz hizmeti yapar. Bylece
muradmz hasl olur."

"Sonunda herkesi hayran brakacak bir

tedbir duydum. Erkeklerin bizden ok
kurnaz olduuna hi ihtimal vermezdim."

"Karakterimde olan bir kurnazlk

deildir, efendim! Anne, kz karde
terbiyesinden kalma, ya da e, sevgili
meclislerinde sonradan yine kadnlardan
renilmitir."

"in en mhim tarafn unuttuk.

Muhafzlar ikisini bir arada nasl
bulacaklar?"

"Az nce her akam bulutuklarn

sylemitiniz. Bir silah sesine hareket
emrediyordunuz."

"kesinlikle, aynen yledir. Tembih et,

hemen yarn gece gelsinler, bir silah
sesine kulak versinler. Duyduklar gibi
Adil'in dairesine saldrsnlar. Dieri,
yerin dibine gemi olsa iki dakika
iinde onun yanna yetiir."

"O zaman yarn hareket ederim.

Rstem Han'a da gerekli talimatlar
veririm. Gece dner, silahn sesine
bakar."

Vezir ile kadn planladklar cinayet

plannn tatbikinde bu ekilde anlatktan
sonra, Mirza Sleyman, ehriyar'n
yanndan ayrld.

Tilki Vezir Sleyman, Trk askerinin

Karaba'a ve Tebriz'e doru saldrdna
dair uydurduu abartl haberlerle Ali
Kuli Han' kandrmakta glk ekmedi.
Hem Ali Kuli Han, bu hadiseyi, ilerini
abuklatrmak ve kolaylatrmak iin
gaipten gelen bir yardm sayd. nk
ehirden kar kmaz, Adil Giray'la
Perihan' orduya karmak, kzn
saltanatn iln etmek ve bir yandan da
Vezir'i tutuklayarak veya idam ettirerek
askerden tamamen bo kalacak olan
Kazvin zerine yrmek iten bile
deildi. Kafas bu dncelerle
megulken, askeri tedbirlerdeki abukluk
ve kendisine gsterilen gven iin
Vezir'e teekkr etti. Ertesi gn, hatta i
daha acele ise hemen o akam
emredilecek tarafa doru harekete hazr
olduunusyledi. Vezir, Ali Kuli Han'n
bu kadar itaat gstermesini, baladklar
iten artk midi kestiine vererek kendi
plannn ok daha etkili olduuna
balyordu. Ali Kuli Han'a iltifatlar
ederek hareketini abuklatrmak iin
gerekli hazrlklar tamamlamaya
gnderdi. Gafil dman bylece
yanndan gnderdikten sonra, byk bir
sevin ve gven iinde, kendi gvenilir
adam Rstem Han' artt. Cinayet
plann hi ekinmeden kendisine anlatt,
Ali Kuli Han' tuzaa nasl drdn
uzunca anlatt. Sadece, ehriyar'la olan
gizli ibirliine dair tek kelime
sylemedi. nk asl maksad, ilerini
gizlilik iinde yrtmek ve
hareketlerinde serbest olmakt. Her
hrsl ve akll adam gibi o da, bir tala
iki ku vurmak istiyor, yani bir yandan
ah'a ve devlete hizmet eder
grnrken, bir yandan da kendi
makamn salamlatrmay
dnyordu. Dndne gre, Adil
Giray'la Perihan' ortadan kaldrmakla
hem bir isyan bastrlm olacakt. Ama
mesele bununla bitmiyordu. Asl ondan
sonra daha byk bir tehlike ba
gsterecekti ki, o da ehriyar idi. nk
Adil Giray ldkten sonra lanetli kadn
yeni bir sevgili arayp bulmakta
gecikmeyecek ve kzgn ehvetini
sndrebilmek iin hibir ktlkten
ekinmeyecekti. Daha kts, Perihan da
artk hayatta olmad iin, ah'a istedii
gibi di geirecek, o zavall adama her
dediini yaptracakt. Bu bakmdan,
Perihan'n ldrlmesi ancak ehriyar'n
da ldrlmesi ile faydal olabilirdi.
ehriyar, sa kald srece, tehlike hep
vard. Ona gre bu iki kadndan biri
hastalk, dieri de hastaln zararlarna
engel olan zehirli bir ilat, birincisi var
olduka ikincisinin yokluu faydal
olmak yle dursun, sonsuz zararlar
dourabilirdi. Evet, yok edilecekse ikisi
birden ldrlmeliydi... Bu fikirlerine
Rstem Han' da ortak etmek zor bir ey
deildi.Ama, Safevi Hanedan'nn ne
kadar erkek ocuu varsa, hepsinin
anneleri ehriyar'd. Ona dokunulduu
takdirde, anne acsyla, ehzadelerin
intikamna hedef olmak, ihtiyar Vezir'i
ok rktyordu. Tm bu olaylarn
arasnda Rstem Han ise, cesur bir
askerdi. Politik ilerden fazla
anlamad iin, bu gibi olaslklar
aklna bile getirmezdi. Bundan baka
hem Perihan'a, hem de ehriyar'a kar
kalbinde eski bir kin vard. Yksek
makamlara kabilmek azmiyle bir
zamanlar Allah'n emriyle Perihan'
istemi, ama gen kzdan yz bulamad
gibi, bu konuda ehriyar'dan destek de
grmemiti. te bu sebeple ikisine de
kin besliyordu. Vezir'in dncelerini
kaytsz artsz benimsedi. Sleyman'la
aralarnda yle bir konuma geti:

Mirza Sleyman: "Ben yarn Ali Kuli

Han gleriyle Karaba'n yardmna
gidiyorum."

Rstem Han: "Ali Kuli Han'a benden

daha m ok itimat ediyorsunuzki
yannzda onu gtryorsunuz?"

"Mevzuyu iyice dinlemeden fikir

yrtmeye kalkma! Sen de muhafzlarn
alp en hzl ekilde Tebriz'in yardmna
koacaksn!"

"Buradaki isyanclar kim

haklayacak?"

"Szlerimin sonunu bekle biraz;

Trklerin Tebriz'e saldrdklar falan
yok. Sizin gidiiniz, Ali Kuli Han
taraftarlarn pheye drmemek iin
bir bahanedir. Biz gece bulunduumuz
yerde kalacaz. Siz, iki saat sonra
Kazvin'e dneceksiniz. Adil Giray'n
kk civarna gzcler koyacaksnz.
Bir silah sesi duyar duymaz da hemen
kke saldracaksnz. O srada Perihan
da kesinlikle sevgilisinin yannda
olacak. kisi... Hatta... birlikte yok
edilecek... Anlyor musunuz?
birlikte... Bu karklkta sadece
efendimiz ah'mzn klna hi zarar
gelmeyecek... Ondan baka kimsenin
hayat bizi ilgilendirmiyor."

"Emirler efendimizin. Emrinizi harfi

harfine yerine getiririm."

"Szn sonunu beklemek hi adetiniz

deil midir? Arada bir de "nc"
kelimesi vard... O ncnn kim
olduuna galiba dikkat buyurmadn."

"nemli deil, kim olursa olsun..."

 "Ali hakk iin, kim olursa olsun mu?"

"Bu yeminlere ne gerek var?"

"Var... Ya nc bensem?"

"ah'tan baka her kim olursa olsun

dememi miydiniz?"

"Hamza Mirza veya Abbas Mirza

orada olursa o zaman nasl hareket
edeceksiniz?"

"Mirza'larn ikisi de dnyann br

tarafnda bulunduklarna gre,
ehriyar'dan bahsetmek istiyorsunuz
sanrm."

"Evet tahmininiz doru... O zaman

nasl hareket edeceksiniz?"

"ah hazretlerine bir kahpe lazm deil

ki! Bu alak kadnn hayaszlklarn
ran'da iitmeyen kalmad... Safevi
hanedannn namusu, o rezilin yznden,
iki paralk oluyor..."

"Hamza hakk iin Mirza, namusunu o

derece lekelerse, onu da ahla kabul
etmeyiz, kardei Abbas'a itaat ederiz."

"ehriyar Abbas'n da annesi deil

midir?"

"O da kahpeyae evlatlk ederse,

Hazreti Abbas hakk iin onu da
ldrrz... ah'a gzel cariyeler bulup
getirir, Hanedan yine devam ettiririz...
Zaten Abbas kk bir ocuk... Ne
vcudu, ne gc var ki yle bandan
byk davalara bakabilsin? Hamza
Mirza'ya gelirsek, onun zaten
yaayacandan pek umutlu deilim.
Trklerin bir atasz vard; "Yrtc
kuun mr az olur" derler. Dorudur.
Hamza, Trklerle savarken lmese
bile, bir iki meclisinde idamn ben
zerime alrm. Bu kahpenin kendi de,
evlad da ran'n bana pskll bela
getirecek. Safevi Hanedann rezil
ettiler. Hamza Mirza saldrmakta
gsterdii cesaretin manevi cezasn
anasnda ve halasnda gryor... ah'tan
baka dayanacamz yer kalmad...
Bunlarn hepsini ldrmek gerek. Ben
her emrinize hazrm. ah' kr ettilerse,
hadm da etmedik ya. nsanolu
kaplumbaa gibi gz kuvvetiyle hareket
etmez ya..."

Yal Vezir, Rstem Han'n isteini

kendi isteinden de stnde buldu.
"nallah Cenb- Haydar
yardmcmzdr" diyerek ieriden
atlacak silaha ok dikkat edilmesinden
baka bir sze gerek duymad. br
yandan Ali Kuli Han, Vezir'in yanndan
knca, doruca Cezmi'nin sakland
yere gitti. Abbas' da oraya artt.
Olanlar ikisine de ayrntl olarak
anlattktan sonra dedi ki: "Planlarmz
gerekletirmek iin bundan byk frsat
bir daha ele gemez. Ben bir kere Vezir'i
esir veya idam ettiririm. Ondan sonra
bo ve basz kalacak olan Kazvin'i ele
geirmekte ne zorluk ekilecek? Rstem
Han muhafzlarnn bizimkiler kadar
kuvveti mi var? Kar koymaya kalksalar
bile haklarndan geliriz. Biz bakentte
yeni hkmetin kurulduunu ilan edince,
Hamza Mirza, ahlk iddiasna kalkrsa
ne yaplabilir? Kazvin'deki
kuvvetlerimizle Trk ordusunun
arasndan nasl kurtulur? Abbas
Mirza'nn yanndaki hanlara, ocuun
ahl iin mit verip, Horasan'da bir
karmaa karlmas da mmkndr. Her
ne trl olsa, bu darbeler ve isyanlar
arasnda, Trk ordusu, birka hafta
iinde Kazvin'e yetiebilir. Ondan sonra
da her ey normal hale gelir..."
 Ali Kuli Han, bu aklamay yaptktan
sonra, kendisi Vezir'le orduya gittii
gnn gecesi Adil Giray'la Perihan'n
yanna getirilmesi iini de Cezmi'ye
verdi, gerekirse kendilerini korumak iin
en salam adamlarndan elli kadar
muhafz brakt.

airane bir hayal olarak grlen bu

plann gereklemesine bu kadar
yaklanca, Cezmi sevincinden yerinde
duramaz ve ii iine smaz oldu.
Ykselmek ve hret kazanmak iin, bu
kadar byk bir devrime ara olduu
iin, kendini insanlarn en
saadetlilerinden saymaya balad.
Cesareti bir kat daha artt. bu raddeye
geldikten sonra, artk hibir tedbire
gerek grmedi. Hemen o gece alaturka
saate gre drt civarnda, ran'a ilk
geliinde Adil Giray'n odasna girdii
pencereden yine ieriye atlad. Ertesi
gn iin kararlatrlan eyleri Adil
Giray'a ayrntlaryla anlatt.
Yapacaklar iin ayrntlarn grmek
zere Perihan'n da odaya arlmasn
istedi. Cezmi'nin bu teklifi, sevgilisiyle
grmeye ve onun gzel yzn
grmeye vesile olduu iin, Adil Giray'
ok sevindirdi. ehzade hemen ksa bir
mektup yazd. Kapdaki nbeti Ali Kuli
Han'n gvenilir adamlarndand.
Mektubu hemen onunla Perihan'a
gnderdi. Mektupta esas meseleyle ilgili
tek bir kelime bulunmad iin, byle
gece vakti anszn sevgilisi tarafndan
arlmak, kzda birtakm endieler
uyandrabilirdi. Fakat bu daveti, birka
gecelik ayrlktan sayarak hi tela
etmedi. Vcudunu rtmekten ok
gstermek iin yaplm denebilecek
hafif ve ince bir elbise giydi. Dank
salarn omuzlarna ylesine brakt,
arkasna siyah bir araf ald, aklara
yakan ve gnl ekici bir eda ile Adil
Giray'n odasna kotu. Odaya girip de
Cezmi'yi orada grnce, biraz nce
dndklerinin yanl olduunu hemen
anlad. Neler olup bitiyordu? Byle gece
vakti apar topar arlnn sebebi
neydi? Tell bir ekilde bu toplantnn
sebebini sormaya balad. Adil Giray,
cevap verecek yerde, birtakm ak
akalarna balaynca, hiddetle yzne
bakt ve baklarndaki hiddet ifadesi
hemen deiiverdi. Zeki kz, ortada
sevinilecek bir durum olduunu
sevgilisinin gzlerinden hemen
anlamt. Esaret altnda olan Adil
Giray, bu ii balarda ciddiye almyor,
gerekleeceine bir trl inanamyordu.
Fakat Perihan'daki kuvvetli inancn
etkisi altnda tatl hayaller kuruyor,
hayalden dahi olsa, devletine ran gibi
geni ve zengin bir lke kazandrmann
keyif ve mutluluuyla yayordu.
Gerekleeceine nceden beri
inanmad bu tatl hayalin imdi aniden
gerek olmaya baladn grnce,
sevincinden ii iine smaz oldu.
Mutluluktan gzlerinin ii glyordu.
Sevgilisinin bu sevincini grnce,
Perihan' da batan aa sevin kaplad.
ki sevgili, bylece cokun bir sevinle,
birbirlerinin gzlerinin iinde sanki
eriyorlard. Birka dakika bu ekilde
kaldktan sonra Perihan, dald ak ve
hayal leminden karak sevgilisindeki
bu sonsuz sevincin sebebini sordu. Adil
Giray'n cevap vermesine frsat
brakmadan Cezmi, ince bir eda ile sze
kart:

"Efendimiz gerekten bir melek

imiler... En imknsz eyleri bile
mmkn hale getiriyorlar..." dedikten
sonra olup bitenleri ayrntlar ile
anlatt.

Cezmi'nin mjdesi, Perihan'

sevindirmeye yetti, o, aslnda biraz nce
sevgilisiyle birlikte bu snr zaten am
bulunuyordu. Yapt hizmet yznden
Cezmi'ye teekkrlerini bildirdi, Adil
Giray' da kutlad. Sonra hemen ciddi bir
tavrla konumaya devam etti: "Yeteri
miktarda hatta fazlasyla sevindik. imdi
biraz da bu iin nasl gerekleeceini
konualm!" dedi.

lerin ayrntlarn konumaya

baladlar. Aldklar karara gre, ertesi
sabah gn aarmadan evvel, Ali Kuli
Han glerine yetiebilmek iin, gece
saat alt civarnda saraydan kacaklar,
Han'n ehir dnda ve saraya on be
dakika uzaklkta bulunan bahesine
ulaana kadar yryerek gidecek ve
orada kendilerini bekleyen atlara
bineceklerdi. Cezmi ile Abbas, daha
gece vaktinde, saat iki civarnda
saraya gelecek yirmi be muhafz da
bahedeki hayvanlarn muhafazasna
memur ettiler. Adil Giray, Cezmi'ye biri
kendisi iin, dieri de Perihan iin iki
kat muhafz elbisesiyle, eer pencereden
atlamak gerekirse kullanlmak zere bir
de ip merdiven getirmesini skca tembih
etti.

Perihan da son sz olarak Cezmi'ye:

"Kazvin'de gece saat alty getikten
sonra kpekler bile havlamaz. Rstem
Han da muhafzlarndan nbeti
brakmtr. Ama onlar ehrin bizim
gideceimiz tarafnda olmazlar. Olsalar
bile bir muhafz gibi davranr, geeriz.
Adil de, ben de muhafz kyafetine
girmeyecek miyiz? Karanlkta gz gz
grmez ki insan insan fark edebilsin.
Yarn akam saat beten nce yine
burada buluuruz."

Yaplmas gereken iin ayrntlarn da

birlikte kararlatrdktan sonra,
birbirlerinden ayrldlar. Dier taraftan
ehriyar da, kin ve intikam hrs ile
uyuyamyor, hazrlklarn yapmaya
alyordu. Akam karanl basar
basmaz, harem aalarndan birini
gnderdi. fkeyle hibir ilgisi
bulunmayan, bahi almadan sz
sylemek istemeyen, ald bahii nce
sayp kontrolden geirmeden ii rahat
etmeyen, ancak bununla beraber, kaplar
dinlemekte, gizli kapakl eyleri
renmekte son derece baarl olan ve
adnn imdilik irvanl Cafer olduunu
syleyen muhafz, yanna artt.
ehriyar'n geri daha sadk, daha
becerikli adamlar vard. Ama bu herif,
bin trl dalaverecilii, bin trl
mnasebetsizliiyle beraber, aptal bir
adam maskesi altnda btn eytanln
gizleyebilen kurnaz aptallardand.
Ayrca paraya taparcasna sarlr,
cezadan d kopar ve her eyiyle
ehriyar'n kendisine olan gvenini
arttrmaya alrd. Gizli kapakl
ilerinde kullanmak zere ehriyar'n
herkesten nce onu aramas normaldi.
Nitekim avc da ava karken,
hizmetilerinden nce kpeini arard.
Muhafz yanna geldii zaman ehriyar,
arafn giyip minderin bir kesine
oturmu ve yanna birka kese altn
koymutu. Kadn, yanndaki altn
keselerinin yapaca tesire gveniyor,
adam da zehrin etkisinden emin olduu
iin, karsnda kim olursa olsun,
korkmuyor, kyamet kopacak olsa
sknet iindeki davranlarn
deitirmeye hi gerek grmyordu.

Mevzuyu aan yine ehriyar oldu:

"Seni casus ve gzc olarak tuttum.
Gzlerin kr, kulaklarn sar olmaya
balad... Bunca zamandr hibir haber
getirdiin yok... Bu ne biim
gzclktr?"
 "Bereketli bahilerinizle gzlerim bir
kedi kadar iyi grr, kulaklarm bir tilki
kadar iyi duyar. arlmadan huzura
girmek mmkn olmuyor ki haber
getireyim."

"Sen huzura girdin de olmaz m

dediler?"

"ok fazla izin istemeye kalkacak

olursam yaptm ii herkes anlard.
Gizli bilgileri renmek iin tayin
edilmi olan kiileri insanlar
rendikten sonra bir ey renmeye
frsat kalr m?"

"Aferin sana! Sen grndn kadar

da salak deilmisin."
 "nsanlarn vaziyetini, becerikliliini
grnnden anlamak isteyenlerin
haline zlrm..."

"Yeter yeter, kes lakrdy artk.

Haberlerin var m bakalm?"

"yi haberlerim var."

"Kediler kadar iyi gresice, tilkiler

kadar iyi duyasca, dnyada hayrlardan
baka bir ey grmedin mi sen?

"Belki grm, belki duymuumdur."

"Senin yine ingene damarn tuttu...

Para istiyorsun da onun iin
sylemiyorsun deil mi?"
 "Kullar sultanlardan bahi beklerse
ayp olmaz."

"Gzn toprak doyursun. imdi de

bamza air mi oldun?"

"Affedersiniz! Haddime mi? Cezmi

Bey'den duymutum, ilgisiz bir ekilde
okumadm."

"Sen Cezmi Beyi bilir misin?"

"nsan insan tanmakla gnah m

ilemi olur?"

"Dilin de, gnahn da seninle beraber

yerin yedi kat dibine girsin. Bana
Cezmi'yi bilip bilmediin nemli deil.
Al unu da dierlerine dair ne biliyorsan
onlar syle bana! Tam yz altndr."

ehriyar, bu szlerle birlikte altn

keselerinden birini muhafzn nne
atverdi. Adamn byk bir heyecanla
keseyi kapp katn ve iindekileri
boaltp dikkatle saymaya baladn
gren ehriyar fkeyle bard: "Alak
kpek! nce yine altnlar sayacak.
Senin her kemiini imdi cellatlara
krdrrsam akln bana gelir sanrm."

Casus-muhafz, hiistifini bozmayarak

soukkanllkla cevap verdi: "Bu
altnlar saymazsam meraktan aklm
bamda kalmaz. Sonra renmek
istediiniz bilgiyi ya eksik ya da yanl
veririm..."
 "Bahanelerin de hemen hazr. Pis
kpek! Geen yakaladmz haydut da,
"Hrszlk yapmasam alktan lecektim,
soymak istediim adam ldrmesem o,
beni ldrecekti. Baka ne
yapabilirdim? Hareketimde susuzum."
diyordu. Bu da insan helak etmek iin
onun gibi gerekeler buluyor. Say
altnlarn domuz herif! Fakat abuk say!
Yoksa bir dakikada cehennemi
boylarsn."

"Usul usul saymazsam sonra hesab

arr, yeni batan saymaya balarm.
Yine efendimiz bekler, daha ok rahatsz
olursunuz."

"Yerin dibine giresice... Buna da bir

kulp buldu... Say hadi say! Nasl
istiyorsan yle say! Grdn,
grecein bahi budur... Bak, benden
baka para isteyecek misin?"

"Sultanmz var olsun! Baka da rica

buyurursunuz... Vermeseniz de kulunuz
yine teekkr ederim."

ehriyar, kahr dolu baklarla

muhafz izliyor, adam, hi
umursamayarak altnlar saymaya devam
ediyordu. Tam yz tane olduuna iyice
kanaat getirdikten sonra, altnlar yine
keseye doldurdu ve cebine yerletirdi.
Sonra ehriyar'a dnerek konumaya
devam etti: "Allah mrnz artrsn!"

"Altnlar tamam deil mi? Daha ne

duruyorsun? Syleyeceini sylesene!"

"Efendimiz, emir buyurunuz

syleyeyim."

"Daha nasl emir bekliyorsun?

Onlardan ite... imdi "Hangi tekiler?"
diye sormaya kalkacak da bana
cierlerini yerinden sktrecek. Perihan
ile Adil'den ne haber?"

"nceki gece saat drtten bee kadar

birlikteydiler."

ehriyar adamn nne bir kese daha

frlatt ve: "Al! unu da al! Hemen
syle! Kapdan onlar dinlemedin mi?
Neler konutular? abuk konu! Bu,
ncekinden daha kk kese ama...
Azndan elmas m dkyorsun?
Tanesini yz altna m alacaz?"

"fkelenmeyiniz, efendim!
Sylyorum ite! Kaplarnda bir
nbeti vard. Galiba salam
adamlarndan olacak ki, bir tarafa
ekildi. Ben de ancak o zaman biraz
dinleyebildim..."

"Ne dediler?"

"Hepsini iikmedim ki, anlataym."

"Demek ki bir ksmn duymusun.

Duyduklarn anlat yeter.Acele etsene?"

"ki kii konuursa kapnn dnda

dinleyen adamn bu szlerin en azndan
bir ksmn duymamas mmkn mdr?
Elbette bir eyler duydum. Ama
efendimizin bu kadar da kk kese
verdiklerini imdiye kadar hi
grmemitim..."

"Bir tane daha veririm. Ama getirdiin

haberler demezse hepsini elinden
alrm..."

"Emir sultanmzndr... Ancak deerse

bir yerine iki kese verir misiniz?

"Vereceim. Hemen syle!"

Adam: "Yarn gece saat beten nce

yine buluacaklar..."

ehriyar, bunu iittiinde, saldrmaya

hazr kpekler gibi, yznn btn
hatlar dehetli bir ekilde gerildi, az
arplm gibi yana kayd, burnu deta
aa doru sarkt... Gzleri bym,
neredeyse yuvalarndan frlayacak hale
gelmiti... Vcudunun her taraf, tarif
edilmez bir kin ve fkeyle titremeye
balad... Adamn nne ellier altnlk
iki kese daha atarak konuyu deitirdi:
"Bana bak. imdi beni dinle! Sen yarn
Ali Kuli Hanla gitmeyeceksin! Anladn
m?"

"Nasl gitmem? Komutanm deil mi?

Emrederse ne yaparm?"

"Gitmezsin."

"aka m yapyorsunuz? Ben muhafz

bir adamm. Savaa gitmem diyecek
olursam o dakikada beni ldrmez mi?"

"Sen yarn onun ldreceini

dnyorsun. Saraydan kmak istersen
imdi benim seni ldreceim hi aklna
gelmiyor mu?"

"Kulunuza emir ve tehdide hi lzum

yok. Han efendimiz tarafndan bir emir
alr gelirim."

"Tamam bir yalan uydurur, gndeririz.

Sen burada kalacaksn. imdi sana
vereceim emri de harfiyen yerine
getireceksin ve bundan sonra yaadn
mddete bu ie dair hi kimseye hibir
ey sylemeyeceksin! Anlyor musun?
Hi kimseye... Hibir ey... Cann bu
srrn altndadr. Azndan bir kelime
kardn dakikada cann da beraber
kar..."

"Sr saklamak iin bu tehditlerinize de

lzum yok. mrmde hibir srr aa
vurduumu bilmiyorum. ster kendime ait
olsun, ister bakalarna... Benim
bildiimi kimsenin bilmemesi en byk
zevkimdir. Hem sr saklamasn bilen
insan, kendini her trl tehlikeden
korumu olur. Bakalarnn yanl
bilgisiyle elenir. Dnyada acaba
bundan daha tatl, bundan daha keyifli
bir ey var mdr? Allah bilir, mezara
girdikten sonra sorgu melekleri bile
sorsa, be on topuz yemeden sylemem.
Emin olun!"
 "Peki anlald! Bo boazlk istemez.
Vereceim emrin yerine getirilmesi yle
zor bir ey deildir. Yarn gece muhafz
elbisenle, silahnla baheye girip uygun
bir yere saklanrsn. Perihan' gzlersin.
O, geer, Adil'in yanna gider. Sen
olduun yerde bekle! Saat bee gelince,
elindeki tfei havaya boalt! Yapacan
i bundan ibarettir."

"Tfekle birini mi ldreceim?"

"Hayr, kimseyi vurmayacaksn, aptal!

Sadece havaya ate edeceksin."

"Peki biri lrse?"

"Olsun, vurulsun. ran halkn bize say

ile teslim etmediler ya."
 "Peki sonra ne olacak?"

"Oras senin stne vazife deil! Sen,

silah atar atmaz ortadan kaybolacaksn!
Ertesi sabah da doru benim yanma
geleceksin! Eer grevini hakkyla
yaparsan be yz altn daha alacaksn.
Onlar da istediin gibi sayar, kontrol
edersin. Eksii, bozuu varsa
deitiririz."

"Peki, durup dururken silah attm

iin, nbetiler yakalarsa?"

ehriyar, yastn zerinde bir kt

alarak adama uzatt ve: "Orasn da
dndk... u kd eline al! Seni kim
yakalayacak olursa bu emri gsterirsin...
Oku bir kere!"
 Muhafz gr bir sesle okumaya
balad. Emirde ehriyar unlar
yazmt: "irvanl Cafer'in bu geceki
hareketi, devlete grlen gerek zerine
ve benim emrimle yaplmtr. Bu
hareketinden dolay kendisine hi kimse
dokunamayacaktr."

Emri okuyan adam, boynunu bkerek

sordu: "Tamam! Ama atacamz barut
parasn bu bahilerden mi vereceiz?"

ehriyar, adamn suratna bir kese altn

daha frlatarak: "Al bakalm, a gzl
domuz! Bu da barut paras olsun..." dedi.

"Peki saat bei beklemezler de daha

nce buluur, daha nce ayrlrlarsa?"
 "Sen domuzluk yapmak istediin
zaman, ne kadar akll ve ne kadar
dnceli bir adam oluyorsun... Daha
nce buluurlarsa, sen de onlar
bulutuktan sonra ilk saat banda
tfeini boaltrsn."

"Bu tedbirli dncemin ayrca bir

bahie deeri yok mudur?"

"Defol git uradan! Yanmda para

kalmad. Hepsini aldn... Yarn be yz
altn daha vereceiz dedim anlamadn
m?"

Cafer adndaki kpek ama iyi bir

gzc muhafz, "Emirler efendimizin.
Aldm emirleri harfiyen yerine
getiririm." diyerek odadan ayrld.
Kapdan karken "Ama bu altn keseleri
de neden bu kadar kld?" diye hl
syleniyordu. Muhafz gider gitmez
ehriyar, hemen kda, kaleme sarld.
Mirza Sleyman'a bir mektup yazarak
Perihan'n bu gece saat be sralarnda
Adil Giray'n odasnda olacan, belki
bu saatten nce de bulumalarnn
mmkn olduunu bildirdi, Adil'in
dairesini basmakla grevli muhafzlarn
akamdan sarayda hazrlanmalarn ve
atlacak silah sesine kulak vermelerini
skca tembihledi. Mektubu salam bir
adam ile Vezir'e gnderdi. Kendi de
soyunup yatana girdi. Srtst yatt...
Adil Giray'la ilk tant gnden o ana
kadar geen olaylar gznn nnde
canlanmaya balad... Gnlnde ne
kadar yara varsa hepsi tazelendi. Btn
duygular ile batan aa kin ve intikam
kesilmiti... Kendi kendine sylenerek:

"Adil Bey'in bizden korkusu yokmu.

Adil Giray, isterse elindeki
mektubumuzu aklar, bizi dnyaya rezil
edermi. Klcn ekerse vcudumuzu
iki paraya blermi. Gvensin bakalm!
Onlar kollarndaki gce gvensin.
Bakalm gcne gvenip de salnarak
gezen aslanlarn, aalar arasnda,
kamlklar iinde saklanp pusu kuran
insanlar yenmesi mmkn olabilir
miymi?"

Buna benzer daha birok ey

sylendikten sonra, avnn yuvasnn
nnde yatm azgn bir dii kaplan gibi
yatt ve rahat bir uykuya dald. ehriyar,
akam vakti ne kadar gnl rahatlyla
yattysa, sabahleyin de ondan bin kat
fazla sevinle uyand. Dier tarafta Adil
Giray ile Perihan'n sevinleri de tarif
olunamazd. ki taraf da, mutlu bayram
ncesinde, hedeflerine bir an nce
ulaabilmek maksadyla ve byk bir
sabrszlkla gnein batmasn
bekliyorlard. Ama saatler bir trl
gemiyor, her dakika sanki yllar kadar
uzun sryordu. Ama, ehriyar'n iinde
kk bir endie vard, o da muhafza
verdii ak emirden doabilecek
sakncayd. Muhafz silah attktan sonra
nbetiler tarafndan yakalanrsa,
elindeki emri gsterecekti. Bu emir,
kendi imzasn tayordu. Sr
anlalmayacak olursa, problem yoktu.
Ama bir aksilik olur da amalar
gereklemezse, Perihan, bu ii elbette
ah'a duyuracak ve kendisinden ikyet
edecekti. Byle bir durum karsnda
kocasna ne cevap verebilirdi?
Dnd, tand... Konuyu nceden
ah'a hafif bir ekilde amaktan baka
kar yol yoktu. Bunun iin de akamn
olmasn ve ah'n zel dairesine
ekilmesini beklemek gerekiyordu. O
gn hava, simsiyah bir yas havasndayd
ve karanlkt, hafif bir yamur yapyor,
ara sra da imek akyordu... Dier
yandan Cezmi ise, airliinden tamamen
syrlarak hayallerini imdilik bir yana
itmi, sadece gerekleri dnyordu.
Ayn yirmi sekizi olduu iin ay
falan yoktu. Ayn yirmi sekizi deil de on
drd bile olsa, hava kapal olduundan
gece yine karanlk olacakt. Gecenin bu
korkun karanl ise, kendilerini
birtakm kem gzlerden saklayacak en
salam perde grevi grecekti. Cezmi,
zellikle buna ok seviniyordu...
Sonunda akam oldu. Sava
zamanlarnn kanl amurlarna benzeyen
hznl bir renk iinde gne batt.
Gzleri kr olduu iin uyankken bile
sonsuz karanlklar iinde yaayan ah,
erkenden yatak odasna ekildi. Henz
yatana uzanmt ki, ehriyar,
ikenceye memur bir cellat gibi adamn
ayakucuna dikildi. Devlet ileriyle ilgili
nemli bir ey syleyeceim, diyerek
ah'n yanndaki cariyeleri gnderdi.
Hemen asl konuya girerek sze balad:

"Efendim, siz de biliyorsunuz ki, Adil

Giray'la birlikle Trk topraklarna
geerek Krm' almak iin bir harekette
bulunmutuk. Emirleriniz gereince, kz
kardeiniz, Perihan da cariyenizle
birlikte bu grmelere katlmt. Lakin
biz galiba aldanmz. Ben Adil Giray'
ikna etmeye urarken, onlar ii aka
dkmler. Hemen hemen bir aydan beri,
Krm'a ait fikirlerimizin sz bile
edilmiyor."

ah: "Birbirleriyle aka koyulmularsa

daha iyi ya. kisi de gen, ikisi de
hkmdar soyundan. Bir nikh kyarz.
Krm' ele geirmek asl o zaman daha
kolay ve daha kolay olur."

ah'n byle konuacan ehriyar,

zaten nceden tahmin etmiti. Buna
ramen ald cevap, btn bedenini
nefret ve hiddetle titretmeye yetti... Yz
yle korkun bir ekil ald ki, iinden
geenleri yznden hemen okumak
mmknd. Fakat ne are ki ah bunlar
gremiyordu. Sonsuza kadar da
gremeyecekti. ah'n gznn kr oluu
koskoca bir devletin idaresini
ehriyar'n keyfine ve hrslarna tbi
brakt gibi, bu krlkten elde ettii
faydalarn en by kocasnn onu
grememesiydi.
 ehriyar, iinden geenleri belli
etmemeye, sesini yumuatmaya alarak
ve doruluktan yana grnerek lafna
devam etti: "phe yok, ah'm! Eer
Adil, gerekten Krm'a girmek istiyorsa,
bu niyeti kuvvetlendirmek iin
evlenmeleri bulunmaz bir frsattr.
Ancak Adil Giray, eski sznden
vazgemi grnyor. Bir de askerler,
bunlarn arasndaki akn artk edep
snrlarndan ktn sylyor. Ortada
birtakm irkin dedikodular dolayor."

"Sakn bunlara inanmak gibi bir

cahillie dme! Perihan iin o konuda
ne sylense yalandr. Ben bunca yllk
kz kardeimi hi tanmaz mym?"
 "Buna ben de inanyorum. Ama ne are
ki cahil halk ve bilhassa muhafzlar,
laftan anlamyor. Bu mevzuyu daha
baka trl de yorumluyorlar. Perihan
emhal'in yeeni deil midir? O
bakmdan kendisinin Snni olduunu
zannediyorlar. Sanki efendimizin
mbarek gzlerinin grmemesinden ve
ehzadelerin de burada
bulunmamasndan istifade ederek bir
isyan karmak ve bu isyann gcyle

sizi devirmek, devletimizi ve

mezhebimizi mahvederek Adil Giray'
tahta karmak, sonunda ran'da bir
Snni devleti kurmak istiyorlarm.
Hatta bu ileri organize etmek iin
emhal'dan becerikli bir adam
istemiler, o da Cezmi Bey adnda birini
gndermi. Adam halen Kazvin'deymi,
onun sayesinde isyan hazrlanyor
diyorlar. Halk ne bilsin! Haydar
olaynda Perihan'n gsterdii cesaret
akllarda olduu iin, hakknda ne
sylense halk ve asker hemen inanyor."

"Byle bir ey mmkn deil!

Perihan'dan bana hainlik gelmesi
mmkn deil. Kz kardeim beni
tahtmdan indirmeye niin gerek duysun?
Zaten devleti ikiniz idare etmiyor
musunuz? Benim bir eye kartm var
m? Kemde sessizce oturup
duruyorum."

"Syledikleriniz doru ah'm! Ben de

bu dedikodulara bir trl inanmak
istemiyorum. Ama ak, dnyada en
tesirli gtr... Efendimize kar
yreimde beslediim derin aktan
bilirim... Bu g dnyada insana hatr ve
hayale gelmez eyler yaptrr... Hele kz
kardeinizin ara sra yine Adil Giray'la
bulutuklarn iitiyorum... Halbuki bir
aydr, cariyenizi hi yanlarna
armyorlar... Bundan dolay aklm
dorusu baz pheler kurcalyor..."

"O ok basit! Kuku varsa Perihan

buradadr zaten, arr kendisine
sorarz."

"Bu mmkn deil ah'm? Biz imdi

bir dedikodu zerine gryoruz. Ya
duyduklarmz yalansa, zavall kz, yle
irkin iftiralara uradn grnce
kederinden mahvolur, devletimizin en
gl bir direi yklr. Sonra bir
Perihan daha nerede bulur da yerine
koyarz?"

"Bunda da haklsn! Lakin nasl

yapalm?"

"Ben zaten rahatnz ve huzuruz iin ve

devletinizin gelecei iin lm gze
alanlardan deil miyim?"

"Haklsn! Allah sizden raz olsun.

"Uykusuz kalrm, rahatsz olurum,

gece gndz urarm. Perihan'la Adil
Giray'n gizli bulutuklarn ve
sylendii gibi bir ktlkle
uratklarn gerekten anlayabilirsem o
zaman gereini yaparz."

"ok doru dnyorsun! ok

uygundur."

Bu sohbet zavall ah iin tatl

uykusuna dalmaya alan bir ocuun
masal dinlemesi gibi bir eydi. ah'n
azndan, Perihan' savunur gibi kan
her kelime ehriyar'n kalbine sivri bir
bak gibi saplanyor, kendisi ah'a
kar yine Perihan'n lehinde bir sz
sylemek zorunda kald an, sanki
cierlerinin bir paras konup sz
halinde azndan dklyordu. Bu
konumann devam sresince mthi bir
cehennem azab yaam, ancak sonunda
isteini elde etmiti. Adil Giray'la
Perihan muhafzlar tarafndan
ldrld takdirde, askerin bu
hareketinden kendisine hibir
sorumluluk yklenmeyecekti. nk
ah'n kulan nceden istedii gibi
doldurmu bulunuyordu. Baarl
olamadklar takdirde, ah'tan ald
izne dayanarak muhafza ate emri
verdiini syler ve kendisini
sorumluluktan yine kurtarrd. ah ile
ehriyar, bu konumay yaparken adnn
imdilik Cafer olduunu syleyen
muhafz, yannda bir arkadayla,
bahede aalar arasnda, kimsenin
grmeyecei ama Adil Giray'n kk
ile Perihan'n dairesini iyice grebilecek
bir yerde saklanmlard. Bu kk ve
daire, sarayn sa tarafndayd. O tarafn
kapsnda nbet grevi, Ali Kuli Han
glerinden bir birlie verilmi ve birlik
komutanlna da Abbas getirilmiti. Bu
birlik nceki akam alnan karar
gereince, Cezmi'yi de yanlarna alarak
belirlenen saatte yerlerine gelmilerdi.
Sarayn sol tarafndaki kaplarn
korumas da Rstem Han glerinden
baka bir mfrezeye verilmiti. Rstem
Han da, Vezir'den ald emir gereince,
gne batar batmaz yeter sayda asker
alp, Kazvin'e dnerek bakentin
evresini sarm, ayrca bin be yz
kadar muhafz ile de sarayn drt yann
epeevre kuatmt. Sarayn sol
tarafndaki kaplara krk-elli muhafzn
yanna bir o kadar kii daha koydu.
Sarayn bahesindeki yollarn her iki
yannda byk ve sk aalar vard. Bu
yzden, yolda karlamadka hi kimse
kardan birbirini gremezdi. Sadece
ehriyar'n adam olan muhafz,
gizlenmek iin o kadar gzel bir yer
semiti ki, buradan hem Perihan'n
dairesini, hem Adil Giray'n kkn ve
hem de Cezmi'nin bulunduu yeri
gzetlemek mmknd. Ortalk zaten
karanlkt, ancak pencerelerden baheye
yansyan hafif klarla arada srada
akan imekler, adamn gzetleme
grevini ksmen kolaylatryordu.
Perihan'n gelmesine olduka uzun
zaman olduu iin, muhafz btn
dikkatini Cezmi'nin zerinde toplamt.
Alaturka saatin getii sradayd ki,
Cezmi, Abbas'n yanna giderek bir
eyler syledi. Bunun zerine Abbas,
bulunduu yerden ayrlarak bahenin
evresini dolamaya balad. Muhafz,
Cezmi'yi tanyor ve amacn da az ok
biliyordu. Ama o geceki ilerden haberi
olmad iin, yeni bir eyler renmek
ve ehriyar'dan daha birka kese altn
koparmak midiyle gzetleme iini
yanndaki arkadana brakt ve ku
avna km bir ylan gibi yerlerde
srnerek ve hi ses karmamaya
dikkatlice Cezmi'nin szlerini
duyabilecei bir yere kadar sokuldu. O
srada Abbas da Cezmi'nin yanna
gelmiti. Alak sesle konumaya
baladlar.
 "ler nasl gidiyor Abbas?"

"Rstem Han birlii ok kalabalk...

Kaplara her zamankinin iki kat fazla
adam koymular. Sebebini sordum, "Biz
Han'n arkasndan yarn hareket
edeceiz... Arkadalarmzla
vedalamaya geldik" diyorlar. Ama
durumlar dorusu beni iyiden iyiye
kukulandrd. Veda ziyaretine gelmie
falan benzemiyorlar. uralara kadar
sokuluyorlar, her taraf gzetliyorlar, her
sz dinlemeye ve renmeye
alyorlar. Bir eyden mi
phelendiler yoksa. Sonuta ben
bunlarn durumlarn hi beenmedim."

"Aptallar neden kukulanacaklar? Yine

dedikleri gibi arkadalaryla grmeye
gelmilerdir. Bahede gezip
eleniyorlardr. Konumalar
dinlemelerinin nemi yok. Her insan az
ok merakldr, etrafnda olup bitenleri
renmek ister. zellikle byle
bykler, yerlerde talardan, aalardan
dnyann olaylar renilir sanyorlar."

"nallah sizin dediiniz gibidir. Ama

bu kadar kalabalk arasnda bizim
maksadmz biraz zor gerekleir. En
ufak bir tedbirsizlik amac btnyle
berbat eder."

"Haklsnz, isyan hemen yarn olacak

deil ya! Tehlikeli olacana, varsn iki
gn sonra olsun. Ama dierlerine nasl
haber verebiliriz?"

"Bilemem, durum belli!"

"Ne yapacaz peki? Zavall,

endiesinden delirsin mi?"

"sterseniz derhal imdi adam

uuraym."

Bu konumalardan sonra Abbas,

Cezmi'nin yanndan ayrlm, muhafz da
geldii gibi ok yava ve temkinli bir
ekilde srnerek eski yerine, yani
arkadann yanna dnmt. Biraz nce
Cezmi ile Abbas'n szlerini dinlerken
siyah arafl birisinin saraydan karak
doru Adil Giray'n dairesine girdiini
arkada ona haber verdi.
 Bela haberi gibi, siyahlar giyerek Adil
Giray'n yanna giden yaratk,
ehriyar'dan bakas deildi. Kadn,
ah'tan istedii ekilde hareket
edebilmek iznini koparnca, Adil Giray'
son bir defa daha grp, hakaretleri ile
ezmek ve bylece kinini biraz olsun
sndrebilmek isteini kendini
alamamt. Perihan'n gelmesine daha
bir saatlik zaman olduunu biliyordu.
Doruca Adil'in yanna gitti, selam
vermeye bile gerek grmeksizin
penesini at ve gkten inme bir bela
gibi keye kt. Gzlerini kan
brmt, yznde mthi bir intikamn
sevinci okunuyordu. Rengi o kadar
solmu, yz yle zayflamt ki,
grenler, ldkten sonra dirilmi bir
cenaze zannederdi. O anda birisi, teki
dnyadan dnp Adil Giray'a
grnseydi, byle bir gecede, aralarnda
geen tatsz olaylardan sonra,
ehriyar'n o durumda yanna gelmesi
kadar hayret ve dehet uyandramazd.
Zavall delikanl, akn baklarn bu
davetsiz ve saygsz misafirin gzne
dikmi, iinden geenleri okumayagayret
ediyordu. ehriyar, dmannn bu
akn ve perian halini bir sre zevkle
izledikten sonra, kin, nefret dolu bir
sesle ve alayc bir ekilde sze balad.

"Han hazretleri! te ayanza kadar

geldik. te Perihan kahpesinin
ktlklerini yznze kar sylemek
iin geldik! Elinizdeki mektubumu ne
zaman aklayacaksnz? Beni ne zaman
bir klta iki para etmeye zahmet
buyuracaksnz? Allah'm! Gzlerim bu
gece kan grmek istiyor. Ya benim kanm
dklecek, ya bakalarnnkini
seyredeceim... Hele sizin gibi, Perihan
gibi, asil kiilerin kan olursa...
Gensiniz, ksnz! Damarlarnzdaki
kan elbette daha ok kaynar!"

Adil Giray, oturakl tavrn srdrerek

cevap verdi: "ldrdnzsa benim
bama bela olmayn! Kan grmeye o
kadar istekliyseniz kendi
damarlarnzdan dklenleri
seyredebilirsiniz... Keyfim yok... imdi
buradan gidin! Rahatsz ediyorsunuz..."
 "Yine sevgilinizle mi buluacaksnz?
Aranza kara kedi gibi giriyorum diye mi
beni kovmaya alyorsunuz?"

Bu kavga giderek kzyordu, iki taraf

da birbirlerine en ar hakaretleri
savurmaktan ekinmiyordu. Adil Giray,
kadn tesadfen gelmi sanyor ve tam
ie giriecekleri anda byle bir
rastlantnn olmasna ok zlyordu.
Perihan'a bir haber uurabilmek iin
aklnda areler aryor, ama hibir are
bulamyordu. Ancak, ehriyar'n bu gece
odasna geldiini Cezmi'nin
adamlarndan birinin elbette grm ve
Perihan'a bir haber ulatrlm ihtimali
vard. te bu ihtimali dnerek biraz
teselli bulabildi. Dier yandan, muhafz,
biraz nce Adil Giray'n dairesine giren
o gizli misafirin hangi kapdan ktn
arkadandan sorup da ehriyar'n
dairesinden ktn renince, phe
ve tereddtte kalp bir sre sylendi
durdu:

"Bizimkinin gzleri yanl grm

olabilir. ehriyar bu gece Adil Giray'n
yanna gitmeyecekti. Belki de Perihan,
nbetilerden gizlenmek iin o kapdan
kmtr. Her neyse... Bu frsat
karmaya gelmez. i onun istedii gibi
yapmazsam, yarn be yz altndan
olacam. Hele Cezmi'yi de elden
kardk m tamam. Kaybmz o zaman
, drt misline kar. Zaten elimizde
kesin emir var, kz Adil Giray'n
dairesine girdikten sonra saat ban
bekleyerek, saat almaya balaynca
silahmz boaltmayacak mydk? O
halde i tamam. araf altndaki
glgenin kim olduunu gece karanlnda
ben fal ile mi reneceim? Ama iin
sonu belki kt olabilirmi. Olsun... Ne
yapalm? ran halkn ehriyar'a say ile
vermemiler. Bize saysz bile teslim
etmediler ya... Kaza ile yanllk olacak
diye ben niin hakkm olan paralar
almayacakmm?"

Muhafz, kendi kendine sylendi

durdu. Bu srada saat, insanlarn
mrnden altm dakika daha eksildiine
zntyle feryat ediyormu gibi, gecenin
derin sessizliini yrtarak ve rpertici
yanklar brakarak almaya balad.
Saatin almas biter bitmez muhafz,
tfeini kaldrd, o anda akan bir
imein ndan da faydalanarak
birka saniye nian ald ve tetii ekti.
Tfek ac bir ekilde ve iddetle patlad.
Cezmi, bulunduu yerde zemine yatt.
Rstem Han'n muhafzlar, silah sesini
duyar duymaz sarayn her kapsndan
saldrya baladlar. ok kalabalktlar.
Ali Kuli Han'n muhafzlar ise,
kendilerinin birka misli olan bu
kalabala kar koyamayacaklar iin
hepsi bahenin bir kesine sakland.
Silah atan muhafz da, arkadayla
beraber, Rstem Han muhafzlarna
kartlar. Perihan yandalarndan ortada
sadece Abbas kalmt. O da bir aacn
dallarnn arasna saklanarak Cezmi'yi
seyrediyordu. ehriyar, byle olmadk
bir zamanda tfek sesini duyunca
korkudan donakald. Tm hazrlklar,
btn planlar bir anda alt st olmutu.
Muhafzlar, bir iki dakika sonra bu
odaya girince, kendisini Perihan sanarak
ldrecekler, tansalar bile"ahmzn
kars byle gece vakti bir gen erkein
odasnda ne amala bulunuyor?" diye
namus iin kesinlikle kendisini
paralayacaklard. Kyametin kendi
bana kopacan anlaynca, korku ve
dehetten kadnn tyleri diken diken
oldu. Salarnn glgesi yznn her
tarafna yansd. Omuzlarnn zerinde,
ba yerine sanki bir kirpi kmt.
arafn hzla arkasna ald. Adil
Giray'a tek kelime bile sylemeden bir
ok gibi kapdan dar kt. Adil Giray
ise, kadnn hi beklenmedik bir
zamanda yanna gelmesine ve gelir
gelmez lmden sz amasna ve
zellikle byle gece vakti saray
bahesinde atlan bir silah zerine bu
derece tela ve korku iinde defolup
gitmesine bakarak, kendi aleyhinde bir
suikast planlandn hemen
anlad.Birden yerinden kalkt,
silahlanmaya balad. Dier yandan
zavall Perihan, kalbi tatl hayallerle
dolu, tarifi imknsz bir mutluluk iinde,
o gece giyinmek iin getirttii muhafz
elbisesini bedenine uydurmaya
urarken duyduu silah sesiyle birden
irkildi... Darda acaba neler oluyordu?
Hemen yerinden srad. Haydar Mirza
olaynda ok iine yarayan ve o
zamandan beri odasnda asl duran
Horasan klcn kapt. Arkasna bir
araf almay bile unutarak gecelik
elbisesiyle dar frlad. lk nce
ehriyar'n dairesine urad. Dmann
yerinde bulamaynca, avn kaybetmi
bir aslan gibi Adil Giray'n kkne
doru gitti. Yolda ehriyar'la karlat.
Sinirden btn vcudu titriyordu.
Gzleri imek gibiydi. Kkremi bir
dii aslan gibi, dmann zerine atld.
Fakat dieri tehlikeyi oktan anlam ve
gecenin karanlndan faydalanarak sk
aalarn arasnda gzden kaybolmutu.

Vezirin talimatla grevlendirdii

Rstem Han'n gleri, Adil Giray'n
dairesinden kann ehriyar olduunu
ve Perihan'n da onu aramakla megul
olduunu grnce vaziyet tamamen
deiti. Neredeyse tm muhafzlarn kin
ve fkeleri birden ehriyar zerinde
topland. Perihan'a yan bakmak bile
kimsenin aklna gelmiyordu. Korkudan
gzleri irilemi, titremekte olan
ehriyar' sakland sk aalar
arasnda buldular. Kadn, telaala saraya
doru kouyor, muhafzlarn en azgnlar
arkasndan kovalyordu. ehriyar, doru
ah'n yatak odasna snd. Zavall kr
uykudan uyand, karsn korumas altna
ald. Darda toplanm olan
muhafzlar kovmak iin, kandrc
szler sylemeye ve vaatlerde
bulunmaya balad... Gzleri kr olan
zavall ah, bu kudurmu adamlar
gzellikle gndermeye urarken, kars
da Perihan'la Adil Giray'n fitne
planlaryla uratklarn, devletin ve
iiliin tehlikede olduunu kendisine
anlatmaya alyordu. Ancak szleri,
sinirden ldrm hale gelen
muhafzlarn terbiyesice kfrleri
arasnda kayboluyor, sava alannda
silah sesleri arkasnda kaybolan yaral
asker iniltisi gibi, kimsenin kulana
girmiyordu. Muhafzlar, kadn ah'n
elinden zorla ekip aldlar.
Muhafzlardan her biri, onun imdiye
kadar yapm olduu ktlklerden
birinin cezasn ektirmeye yce Allah
tarafndan tayin edilmi bir zebani
gibiydi. Kollarna, salarna sarldlar,
yerden yere arptlar... Kuduz bir kpei
veya zehirli bir ylan gebertir gibi
paralamaya baladlar. Kadn
yalvaryor, fakat her yalvarna iddetli
darbelerle karlk veriliyordu. ah, bu
lgn kadnn devlet ilerinde evirdii
dmenlerden bkm usanmt. Fakat
gzlerine mil ekilmeden nce grp
sevdii ve o zamanki gzelliine kar
akn gnlnde hl koruduu iin, tm
aptallklarna katlanyordu. Halbuki
aradan geen uzun ve ypratc yllarn o
gzel yzde yapm olduu korkun
yknty grmedii gibi, grmek deil,
hayal bile edemiyordu. Dnyada en
byk zevki, hayalinde gzelliini hl
muhafaza ettii ehriyar'n akyd.
Gnlnn en byk tesellisi, mrnn
tek mutluluu, sevgili karcn bu
canilerin elinden kurtarmak iin
dkmedii diller, yapmad vaatler
kalmad. Ancak hi faydas olmad,
hepsi boa gitti. ehriyar'n son
yalvarmalar da muhafzlarn vahi
lklar arasnda kaybolup gitti.
Zavall adam, bu korkun ve ackl
tabloyu ne de olsa gzleriyle grmedii
iin, o gece gerekten ansl
saylabilirdi. ehriyar, dnyada yapt
ktlklerin cezasn lmeden nce
ekmi, be, on dakika iinde belsn
bularak cehennemin yolunu tutmutu...

Fakat o gecenin mthi kasrgas

bununla bitmiyordu. O geceki kargaann
planlanmasnda en mhim rol
oynayanlardan biri de Rstem Han'd.
Muhafzlarna verdii emir gayet ak
venetti: "ah'n emrindeki kadnlardan
bazlar gece yarlar gizli bir biimde
Adil Giray'n dairesine gidiyor ve
Safevi hanedannn namusunu
lekeliyorlard. Buna son vermek iin
bahede silah sesi iitildii gibi Adil
Giray'n kkne saldrlacak ve orada
yakalananlar, kim olursa olsun, hi
acmadan derhal ldrlecekti. Emir
byleydi. Muhafzlar, silah sesini duyup
da saldrya hazrlanr hazrlanmaz,
karlarnda ehriyar' buldular. Hepsi
batan aa hiddet kesilmi, kin ve
nefret dolu baklar hep onun zerinde
toplanmt. Gece yars Adil Giray'n
odasnda ne ii vard? Bir sr
kudurmu kurt, bir avn stne atlr gibi
kadna saldrdlar. Bu kadn klkta
Adil Giray' kimse aklna bile
getirmiyordu. Hele Perihan'dan zerre
kadar pheleri yoktu. Onun ne kadar
mert ve namuslu bir kz olduunu hepsi
biliyordu. zellikle Haydar Mirza
olayndan beri kendisini ok iyi tanyor
ve stn yaratln takdir ediyorlard.
Kendisine ve Adil Giray'a kimsenin
dokunmadn grnce, Perihan bir
aacn altna ekilerek iin sonunu
bekledi. Bir yandan da bahenin bir
tarafndan dier tarafna doru gelmekte
olan kalabalk arasnda kendi
adamlarndan hangi muhafza gz
iliirse yanna aryor, her ihtimale
kar onlar etrafna topluyor, bir yandan
da olayn iyzn yakn adamlarndan
renmeye alyordu. Rstem Han'n
muhafzlar, iin sonuna kadar kimseye
bir ey sylemeyeceklerine dair yemin
ettikleri iin, kendilerinden ne sorulsa
"Buraya emirle geldik" sznden baka
bir cevap vermiyorlard.

Bu hadiseler meydana gelirken Adil

Giray keye ekilmi, derin bir
aknlk ve endie iinde, iin sonunu
bekliyordu. Birden sol yanndan sert bir
ses geldi:

"ah'mzn hi mi iyiliini
grmediniz? Efendimizin misafiri olduu
halde ve bir esir iken hanlardan fazla
itibar ve ikram grd halde ah'mzn
rzna, namusuna saldran bu Tatar
olunu hl m yaatacaksnz?"

evreyi kuatan muhafzlar saldrtmak

iin sylenen bu szler, Adil Giray'a
kurulan tuzan nedenini ve nemini bir
anda ortaya karmt. Muhafzlar
kkrtmak isteyen, Rstem Han'dan
bakas deildi. Gen adam, hemen
kendini toplad, tm kuvvetiyle ve gayet
sakin birekilde, biraz nceki sesin
geldii tarafa doru: "Allah'n belas
Trkler! lkesinin yarsn zaptetti. Seni
komutan diye, ah'n emriyle,
memleketini dmandan korumak iin
savaa gnderdiler. Sen tabana kuvvet
katn. Sava alanndan kamak
kahpeliini rtbas etmek iin de baka
bir are bulamadn. Memleketi korumak
iin emir ve komutan altna verilen bu
temiz duygulu askerleri, dmanla
savatracak yerde, pis maksatlarna alet
ettin. ah'n haremine girmeye
misafirlerini ldrmeye, hazinesini
yamalatmaya, hatta belki de canna bile
kastetmeye alyorsun. Fakat bu
hainliklerin cezasz kalacan
zannediyorsan yanlyorsun." diye
haykrd ve yaln kl Rstem Han'n
stne saldrd. in rengi giderek
deiiyordu. Byle byk ve nemli
olaylarda hep Perihan'n nfuzu ve emri
altnda olmaya alkn olan muhafzlarn
bir ksm, eski yatan bulmu seller
gibi, onun etrafna akp gelmeye balad.
in balangcnda, kar tarafn
kalaballndan korkup, bahenin
etrafna saklanm olan Ali Kuli Han'n
muhafzlar da Perihan'n etrafnda
toplananlara katld. Bylece nemli bir
kuvvet Perihan'n emri altnda
kendiliinden toplanmt. Fakat Abbas,
muhafzlarn ahlakn defalarca
tecrbeleriyle ok iyi renmi olduu
iin, sonunda Rstem Han'n galip
geleceine inanm ve bo yere bir can
vermektense bir can kurtarmay daha
uygun bulmutu. Bu sebeple, yerde yaral
olarak yatan Cezmi'nin yanndan
ayrlmyor, ara sra vcudunda grlen
hareketlerden henz hayatta olduu
anlalan bu vefal ve cesur genci
kurtarma arelerini aryordu. Bir de
silah atan o mehur kap dinleyici
muhafz, galiba hiddet adam olmad
gibi, kavga adam da olmadndan, nce
Rstem Han'n muhafzlarna karmsa
da, kavgann oradan balayacan,
tehlikenin de orada olduunu dnerek,
kargaalk arasnda bir kolayn bulmu
ve arkadan da yanna alarak
kalabalktan ayrlm, silah att yerde
saklanmt.

Tm bu olaylar abartan Rstem Han

ise, vaziyetin deitiini anlaynca,
tmden arm kalmt. Nasl hareket
edeceini, neye karar vereceini
bilmiyordu. Perihan'n elindeki kl ok
korkun ve ok mthi bir eydi. Onun
korkusuyla ie devam etmeye cesaret
edemiyor, ama iini yarda brakmaya da
gnl raz olmuyordu. Akl, mknats
arasnda kalm bir maden paras gibi,
tereddtl bir noktaya saplanp kalmt.
Yanndaki sadk adamlaryla ara sra
Perihan'n bulunduu tarafa doru
ilerlemek istiyor, fakat kzn etrafnda
toplanm bulunan kuvveti grerek korku
ve dehet iinde adm adm gerilemek
zorunda kalyordu. Tam bu sradayd ki,
muhafzlardan ah'n yatak odasna
kadar girerek orada ehriyar' lin eden
reziller, kadnn cesedini salarndan
tutup srkleyerek baheye attlar.
Vcudunu da birtakm yaralar varm
gibi, organlarnn her birini kl ve
baklarla birbirinden ayrp
paralamaya baladlar. Rstem Han, bu
kan iicilerin kudurmuluundan
faydalanarak cann kurtarmak ve belki
de balad ii tamamlamak hevesine
kapld. Son cesaretini toplayarak
heriflere doru yksek sesle barp
ard:

"u aptallara bir bakn! lden ne

istiyorsunuz? Onun hainlik orta olan
Perihan, bir karavanadan yemek
yediimiz, bir bayrak altnda can alp
verdiimiz silah arkadalarnza
kastediyor. ah'mzn namusunu
lekeleyen hain Tatar u kkte oturuyor.
Ne duruyorsunuz? Sizde ar, namus yok
mudur?"

Onun hedefi muhafzlar tahrik edip,

Adil Giray'n zerine saldrtmakt. Zaten
sinirden kudurmu, kan dkmek arzusu
ile ldrmak zere olan muhafzlar, bu
szler, bir iki insan ldrmeye deil,
btn ran halkn kltan geirmeye
sevk etmek iin yeterliydi. ehriyar'n
parampara olmu cesedini bir yana
attlar. ki blme ayrldlar, bir ksm
Rstem Han'n yanna, bir ksm da Adil
Giray'n kkne hareket etmeye
baladlar.

Perihan, gzeller gzeli, bu kana

susam canavarlarn kke
saldrdklarn grnce barmaya
balad:

"Ah bu budalalar! Bu adamlar,

Allah'n kor ateten yaratt bir eytan
ldrdler. Ne byk sevap ilediklerini
bilmiyorlar. imdi de hi gnah
olmayan bir mazlumun canna kyacaklar
ve eytan gibi kyamete kadar Allah'n
gazabna urayacaklar. Nereye
gidiyorsunuz? ah'mzn misafirine
kastedip de btn ran halkn
hanedanmzdan sonsuza kadar nefret mi
ettireceksiniz?" diye bararak Adil
Giray'n dairesine kotu.

Perihan'n Adil Giray' korur bir tavr

takn, Rstem Han taraftar muhafzlar
zerinde iyi etki brakmad. Biraz nce
Rstem Han, onu da ehriyar'n
hainlikteki orta olarak sulandrmt.
Demek ki syledikleri doruydu. Olmasa
kz, imdi onu destekler miydi?
Perihan'n etrafna toplanm olan
muhafzlarn bir ksm namus iin, bir
ksm da ahsiyetsiz kimselerin hep
yaptklar gibi, ok olan taraf tutmak,
kuvvetliye yardmc olmak alakl ile
yine Rstem Han tarafna gemeye
baladlar. Perihan'n yannda kalanlar,
Ali Kuli Han muhafzlar ile Rstem
Han takmndan, kzn stn
yeteneklerine hayran olan yetmi seksen
kadar onurlu adamdan ibaretti. Bunlar,
Perihan'n, Rstem Han takm da
bunlarn etrafn epeevre kuatarak
kzn hareketlerini dikkatle izlemeye
baladlar.

Perihan, muhafzlarn arasnda bir

grnp bir gzlerden kaybolarak
kkn merdivenine yetiti. Elindeki
klcn srtyla vurarak nndeki
kalabal yard ve kke atld. O ana
kadar Perihan'n etrafn saran
taraftarlarnn yzleri kke doruydu.
Kz ieri girdii zaman merdivenin alt
tarafnda durdular. Yzlerini aniden
Rstem Han'a evirdiler. ayet saldrya
urarlarsa kar koymaya hazr
olduklarn gsterir bir ekilde saf
baladlar. Rstem Han, bu durumdan
faydalanarak yeni bir ans denemesine
kalkt ve merdiven bandaki
muhafzlara hitaben: "Zevk ve ehvet
dkn iki talihsizin halvete girdikleri
evin kapsnda imdi de nbet mi
tutuyorsunuz? Sizde hi namus yok
mudur? Efendimizin namusunu byle mi
koruyacaksnz?" diye haykrd.

Amac iki tarafn savamasna engel

olarak maksadna ulamakt. Ama bu kez
Perihan tarafndaki muhafzlarn
arasndan, karanlkta sahibini
tanyamad, bir ses ykseldi: "Zevk
isteinde olanlar, ehriyar gibi, kimse
grmeden girer ve sevdiinin yanndan
gene kimse grmeden kamaya alr.
Pek akll ve stn zekl bir kz olduu
tm ranllarca bilinen Perihan deil,
hatta bir deli bile olsa, bu kadar
kalabaln arasnda bu artlar altnda,
zevk ve elence amacyla Han'n odasna
giremez! Biz, ah'mzn kz kardeinden
eminiz. Devletimize ettii hizmetleri
inkr edersek nankrlk olur ve
gzlerimize durur. imdiye kadar
kimsenin azndan, Perihan'n namusuna
toz konduracak bir sz duymadk.
ah'mzn gerekten sadk adamlar
isek, kendisine syleriz... arr, sorar,
soruturur. Ondan sonra ah hazretleri
ne emir verirse ona itaat ederiz..."

Bu szlerdeki inandrc kuvveti gren

Rstem Han, tamamen ard. Konuma
ve tartma uzad takdirde emrindeki
arlatanlarn azmi ksa zamanda
krlacakt. Sonra ah, kz kardeini
yanna aracak ve iin iyzn
renecekti. Ondan sonra da kendisi
iin, cellatlar elinde lmlerden lm
beenmekten baka hibir are
kalmayacakt. Byle cellatlar elinde, bin
bir ikenceyle lmektense, orada lp
gitmek elbette daha hayrlyd. ansn
son bir defa daha denemeye karar verdi
ve klcn ekerek bard:

"Bu haysiyetsiz melunlar, zevk ve sefa

odalarnn kapsnda nbet beklemekten
ar etmiyorlar. Kap nnde bekleterek
bizi de kendileri gibi gavat yapmak
istiyorlar. Biz buraya Vezir'in emriyle
geldik. Tatar olunu da, yannda bulunan
kadnlar da idam edeceiz... ah'n
ferman olmasa hi byle emir verir mi?
Haydi yryn! Kar koyan olursa
vurun! Sorumluluu bana aittir..."

Rstem Han bu ekilde haykrdktan

sonra son cmleyi bitirir bitirmez ileriye
atld, hatta kendi muhafzlarndan kar
durmak isteyen bir zavally da klcyla
ldrd. Perihan'n adamlar, her ne
kadar Rstem Han'n adamlarna
kyaslanacak olursa saylar az olsa da
her biri be on kiiye kar duracak
kadar cesur ve fedakrdlar. Durduklar
yerde byk bir gayretle dayandlar.
zerlerine saldranlarla kl klca,
gs gse arptlar. Saray bahesi
deta kk apta bir sava alanna
dnmt. erdeki sahne tamamen
bakayd. Perihan, Adil Giray'n odasna
girer girmez klcn yere frlatt.
Sevgilisinin boynuna sarld. Ak ve
umutsuzluk dolu bir bakla delikanlnn
yzne baktktan sonra dudaklar ilk
defa olarak delikanlnn dudaklaryla
birleti. pt... pt... Gnlnn tm
sevgisi ve arzusuyla pt... Sonra, artk
her eyin bittiini gsteren titrek bir
sesle:

"Akm..! Adilim! Senin lmne ben

neden oluyorum. Bir dakikalk hayatna
btn hayatm severek vermek isterken,
kaderin u cilvesine bak ki, benim
hayatm senin mrne mal oluyor..."

Bu szleri sylerken gzlerinden

boalan yalar da yanaklarndan
akyordu. Adil Giray, zaten lm
ikencesi geirmi, zaten ruhunu teslim
etmi de dnyada baka bir manevi
kuvvetle kalm gibi olaanst metin
bir sesle onu teselliye alt:

"Sevgilim ne yapyorsun? Bu hznnn

faydas nedir? Ne zaman olsa kabre
girmeyecek miydik? u fani dnyada
hayatn zevkini birbirinden
ayrlmamaktan ibaret bilen iki sevgili
iin, byle ayn zamanda ve ayn yerde
lmekten byk mutluluk mu olur? Hem
de kutsal bir gaye urunda canmz
veriyoruz... Bunlara ek olarak bir de
ehitlik makamna ulaacaz." dedi.

Perihan'n iindeki asil duygular ve

ruhundaki ycelik, bu szlerle birden
aha kalkt. lm korkusu, dman
tehlikesi gibi eyler birden aklndan
silindi... Ecel an deil de bir
elencedeymiesine, her eyi bir yana
iterek, birbirlerinin gzelliine dalarak
deta kendilerinden getiler.
mrlerinin hemen birka dakikadan
ibaret kalan u son ann konumaktan
ok birbirlerini doyasya grmeye
harcyorlard. On be yirmi dakika kadar
ylece kaldlar. Bu arada bahedekiler
can havli ile arpyorlard. Perihan
taraftarlarndan her biri birka dman
tepelemi, ama ne yazk ki, ou ehit
dmt. Saylar gittike azalyor,
onlar azaldka kar taraf, kalabaln
arasndan yeni katlmlarla oalyordu.
Perihan taraftarlar, kkn kapsn
daha uzun sre koruyamayacaklarn
anlaynca, Perihan'la Adil Giray'n
hayatlarn korumak iin, geri ekilerek
kkn iine girmeye baladlar. Srekli
silahlar atlyordu. Silah seslerinin ve
asker grltlerinin giderek oda
kaplarna doru yaklatn grnce
Perihan hemen kendini toplayarak Adil
Giray' uyard: "Sevgilim, neden bu
heriflere bo yere kendimizi
ldrteceiz! Dn akam Cezmi'ye
smarladmz ip merdiven gelmedi mi?
Onu sarktarak u pencereden aa
inersek orada belki gecenin
karanlndan faydalanarak kaar, bir
kke saklanrz... Burada lmektense
ansmz deneyelim... Belki kurtulu
aresi buluruz..."

Adil Giray da bu szlerle kendine

gelmiti. Perihan'n dncesini mantkl
buldu: "Doru, merdiven gelmiti.
Bakalm, bir deneyelim..."

Merdiveni takmak iin pencerenin

nne gelmi ve bahedeki ahmaklara
canl bir hedef haline gelmiti. Yirmi
kadar tfek birden zerine evrildi. Bir
anda atelenen yirmi tfein kahrolas
sesleri muhafzlarn grltlerine
kart. Allah tarafndan korunmular ve
kurunlardan hibiri onlara isabet
etmemiti, fakat bir tanesi sa omzunun
stnden syrlarak Cezmi'nin elbisesini
paralamt. Pencereden kap kurtulma
imkn kalmadn anlaynca yine de
soukkanllklarn zerre kadar
kaybetmediler. Derin bir tevekkl ve
byk bir soukkanllkla katillerini ve
lmlerini beklemeye baladlar. Odann
kaps byk bir grltyle birden
sonuna kadar ald. Perihan
taraftarlarndan on, on iki kadar
kahramanla, gzlerini kin brm
elliden fazla cani ieriye daldlar...
Odann iinde imdi boaz boaza kanl
bir bouma balad. ki ehzade, kendi
yollarnda canlarn feda eden bu bir
avu kahramann bana getiler. En
byk savalara rnek olacak, en byk
komutanlar kskandracak tarzda ustaca
bir savunmaya giritiler. Odann ii ksa
zamanda kk bir sava alanna dnd.
Cesaret timsali Adil Giray'la gzeller
gzeli Perihan bir yandan birbirlerini
korumaya alyorlar, bir yandan da
tehlikeli duruma den askerlerinin
yardmna yetiiyorlard. Ama ne yazk
ki, adamlarnn says azalyor, kar
taraf ise yeni katlmlarla giderek
oalyor ve kuvvetleniyordu.

Perihan taraftarlar, kendilerinin en az

on be, yirmi misli dmanla belki bir
saatten ok bir sre kanlarnn son
damlasna kadar boutular. Vcutlarn
bu soylu gence siper ettiler. Ne yazk ki
hepsi ehit dt. O dakikaya kadar
Perihan da, Adil Giray da en kk bir
yara bile almamlard. Odann iinde,
gzleri kanl bir sr caniye kar imdi
iki gen tek balarna kalmlard. Buna
ramen korku ve mitsizlie
dmediler... Silah kullanmakta ikisi de
son derece ustayd. zerlerine
saldranlarn n beini
tepelemedike yaralanma ihtimalleri
yoktu... Belki yirmi dakikadan ok
uratlar. Saldranlar bir iki defa
odadan dar pskrttler. Ancak
karlarndaki reziller sert kayalara
arpan dalgalar gibi, geri ekildike
daha beter kuduruyor, daha iddetli
saldryorlard. kisi de birok
yerlerinden yaralanmlard. Adil Giray,
sevgilisinin vcudundan akan kanlar
grd zaman ar ve gururlu sesiyle
bu melunlara yle dedi:

"Bu tertemiz kz, ah'mzn kz

kardeidir. Siz yediiniz ekmein
sahibine bylemi karlk verirsiniz?"
 "Ltfen konuma Adil'ciim, sus! Bu
hayvanlar, hakk ve kran da ekmek
gibi kesilir ve yenilir bir ey sanyorlar.
Bu alaklarla konumak senin anna
yakmaz..."

Perihan sonra o anda kapnn nnde

kazk gibi dikilen Rstem Han'a hitaben:
"Al bakalm! zerimize saldran
kpeklerin reisi nmde duruyor da biz
hl kimlerle urayoruz?" diyerek onu
ldrmek iin kapya doru saldrd. O
zamana kadar, Perihan'n eskiden beri
gnllerinde brakt derin etkiden
dolay, kendisine silah ekerken elleri
titreyen muhafzlar, bu kez komutanlarn
tehlikede grnce hem meslek onuru ve
hem de ileride ceza grmek korkusuyla
vicdan tamamen bir kenara braktlar.
Zavall kz sol gsnn altndan ar
bir ekilde yaraladlar. Zavall kz, bu
son yarann etkisiyle ayakta duramaz
hale geldi, yavaa birka adm geri
ekildi ve sevgilisinin ayaklann dibine
ykld. Bu durumu dehet iinde izleyen
muhafzlar, bu rezalet tablo karsnda
birka dakika aknlk gsterdilerse de
ah'n kz kardeini l halde,
dmandan aldklar esirin ise hayatta
olduunu grnce tamamen kudurdular.
Byk bir azim ve kan dkc bir
saldrla Adil Giray'a her taraftan
hcum ettiler. Zavall Perihan canndan
fazla sevdii ve stne titredii
sevgilisini tehlikede grnce, vcudunda
ne kadar hayat eseri kalmsa hepsini bir
yere toplad:

"Beneinem o ser be pi-i payet

Ben hizem o cn konem fedyet"

Yani; "Ayaklarn yastk olsun yorgun

bama;

Bin canm kurbun olsun senin gibi can

yoldama"

dizesini yksek sesle okuyarak insan

st bir gayretle yerinden frlad. Yaral
bir aslan gibi, kar durulmaz bir
saldrla dmanlar tepelemeye
balad. Adil Giray da, sevgilisinde
grd yiitlik ateinin etkisiyle sanki
kahramanlk imei kesilerek
zamannda her biri elli altm dmana
kar koyan kahramanlarn asil soyundan
olduunu ispat etti. Her ikisi de saysz
yerlerinden yaral olduklar halde daha
on be muhafzn leini yere serdiler.
Youn arpmalarn arasnda Rstem
Han, yerlerde st ste serilmi, cansz
yatan adamlarn grdke sinirinden
kuduruyor, boaz yrtlrcasna
muhafzlarna baryordu:

"Kllarnzla ne ne yapyorsunuz?
Elinizdeki tfekleri neden kullan
myorsunuz?Onlar ne gne duruyor?
Haydi Ate etsenize!"

Reislerinin bu szleri zerine akllar

balarna gelen muhafzlar tfeklerine
davrandlar. ki zavallnn zerine belki
elli altm tfek birden boaltld. kisini
de bir anda ehit ettiler. Rstem Han,
ancak ondan sonra odaya girebildi.
Perihan'n kanl vcudunu kin ve hakaret
dolu bir bakla szerek: "Fnilik
lemine gt ve yok oldu. Felek dedi
ki; bu mutlu insan da gitti" manasna
gelen;

"Bebahr fena reft o naiz od

Felek goft handan ki in niz od"

msrasn okuduktan sonra ve haince

bir kfr savurarak odadan kt gitti.
Adamlar da kendisini takip ettiler. Ali
Kuli Han'n muhafzlarndan biri, o ana
baba gnnn tehlikeleri arasndan
syrlarak komutanlarnn kknden
kalan yirmi be kadar arkadana Adil
Giray'n kknde devam eden kanl
olay haber verdi. Onlar da silahlarn
alarak Adil Giray'la Perihan'n imdadna
kotular. Rstem Han'n bahede
brakt nbetiler, tm muhafzlar
arkadalar zannettikleri iin, bu taze
kuvvetin baheye girmesine engel
olmadlar. Ancak, yardmc kuvvet,
saraya yetitii vakit artk her ey olup
bitmi, i iten gemiti. ki masum
gencin vcutlar al kanlar iinde cansz
yatyordu. Abbas, arkadalarnn saray
bahesine girdiklerini grnce o
zavalllar da bou bouna tehlikeye
atmamak iin, mezheplerine yemin
ettirerek, kaytsz artsz kendisine itaat
etmelerini ve hi kimseye bir ey
sylememelerini sk sk tembih etti.
Katiller, balarnda ba katil olduu
halde, Adil Giray'n kknden ktklar
srada, ncelikle arkadalaryla birlikte
iaret tfeini atan "casus-muhafz",
sonra da yanndaki muhafzlarla birlikte
Abbas onlarn aralarna kartt. Abbas
sokularak Rstem Han'n yanna kadar
yaklat.

Resmi selam verdikten sonra:

"Cenb- Haydar-i Kerrar'a bin krler
olsun ki, ah'mz da, Han'mz da
dmanlardan kurtuldular... Baka bir
emriniz var mdr?" dedi.

Rstem Han; "Grlecek baka bir i

kalmad. Bu gece memleketin ve sarayn
muhafazasyla megul olacaz."
cevabn verdi.

Abbas yine sordu: "Peki efendim, bu

lleri sarayda brakrsak kokmazlar
m?"

Bu mevzu, hakikaten dnlmesi

gereken bir eydi. Bu szler zerine
Rstem Han, yanna yeteri kadar adam
alp cenazeleri o gece ehir dndaki
mezarla gtrp gmmesi iin Abbas'a
emir verdi. Bu emir zerine Abbas
hemen arkadalarn yanna toplad. Bir
ey anlalmadan, kimseyi
kukulandrmamak iin Rstem Han'n
adamlarndan da birka kii ald. Etrafa
adamlar kararak gerektii kadar kz
arabas buldurdu. Fakat o zamanlar
Kazvin'in darack sokaklarndan araba
geirmek mmkn olmad iin bunlar
ehir dnda braktlar. Muhafzlar da
oraya kadar lleri omuzlarnda ve
kucaklarnda tadlar. Cezmi, vurulduu
zaman baygn dmse de yaras ok
fazla derin deildi. Yere derken, bir
tesadf eseri elbisesi katlanm ve
kurunun at yeri smsk kapatmt.
Bu sayede fazla kan da kaybetmedii
iin gten dmemiti. Biraz nceki
faciann sonlarna doru aylp gzlerini
atysa da Abbas, grnrde ikisinden
baka kimse bulunmayndan istifade
ederek ve bin trl dil dkerek kendisini
olduu yerde l gibi yatmaya ikna
etmiti. Sra cenaze tamaya gelince,
Cezmi'yi de kendi omzuna ald, gtrp
bir arabann iine brakt. phe
uyandrmamak iin yanna ve zerine
birka da l koydu. Zavall Cezmi,
zerindeki cesetlerin maddi ve manevi
arlyla yine baylmt. Muhafzlar,
cenazelerin hepsini arabalara
yerletirdikten sonra birka meale
yakarak grup halinde mezarln yolunu
tuttular. Mealelerin dumanla karm
alevleri, cesetlerin her yerinde phtlap
kalm kan paralarna vurduka mthi
bir ekil alyor ve bu bela kervan daha
da korkunlayordu. Yaklak krk be
dakika sonra kabristana vardlar. Abbas,
cenazeleri arabalardan indirtti. Rstem
Han'n adamlarn da; "Siz akamdan
beri ayaktasnz. Hem bir de bu kadar
yol yrdnz, i grdnz. ok
yoruldunuz. Gidin, rahatnza bakn!
Bundan sonraki ileri biz yaparz!"
diyerek arabaclarla birlikte gnderdi.
Adamlar defolup gittikten sonra
arkadalarna birka byk ukur
kazdrd. ehriyar'n defalarca paralara
ayrlm olan vcudunu bir araya
toplatt. Bunlarn hepsini bir ukura
koyarsa belki ilerde cad olup Allah'n
kullarn yine rahatsz etmesinden
korkuyormu gibi, her parasn baka
bir ukura attrd. Sonra eytan talar
gibi, her birinin zerine birok ta
attrd. Sra dier cenazelere gelmiti.
Onlar da teker teker gmdrd.
Meydanda Perihan'la Adil Giray'n
cenazeleri ve bir de Cezmi kalmt.
Biraz su buldurarak Cezmi'nin yzne
serpti. Delikanl, derin bir uykudan
uyanr gibi gzlerini aarak kendine
geldi. Yarasn temizledi, sard. Bir
mealenin yanna oturdular. Akamki
byk olay ona da ayrntl olarak
anlatt. Giderek artan bir kahr iinde
kendisini dinleyen Cezmi'nin ilk sz u
oldu: "Adil Giray ve Perihan da ehit
dtkten sonra ben neden yaayaym ki?
Beni neden lmeye brakmadn? Niin
kurtardn?"

Abbas, gururlu ve olgun bir sesle

cevap verdi:

"Hi yle sz olur mu? Bir sebep

bulup lmek ya da bir amatan vazgeip
lmek, fikir sahibi insanlarn yapaca i
midir? Yarn bir frsatn bulursak, Gazi
Giray'la birleerek hayrl bir i yaparz.
Ancak elde bir baka Perihan
olmadndan tasarladmz ekil
imknsz! Trklerin tarafna geeriz,
mezhebimizin ann ykseltmeye
alrz... lsek de din kardelerimizle
omuz omuza dverek lrz..."

Bu szler Cezmi'ye hibir teselli

vermese de, yiitlik yarnda Dastanl
bir muhafzdan aa kalmamak iin
sesini karmad. Birbirine hasret giden
iki gen a son hizmetlerini yapmak
iin gzel bir mezar kazdlar, ehitleri
kaldrmaya gittiler. Her ikisinin de
lmne sebep olan yara balarndayd.
Yaralarndan szan kanlarla yzleri sanki
afak kzllna boyanm, Perihan'n
enesinde iki tarafa doru hilli andran
bir aklk, Adil Giray'n yznden de
yldza benzer bir nokta kalmt. Cezmi
bu manzaray grnce dayanamad.
Abbas'n da yardmyla, scak gzyalar
iinde, iki ehidi beraberce tek mezara
koydular. Cezmi, her ikisinin de
balarn, birinin yznde, dierinin
enesinde kalan beyazlklar, ay-yldz
tekil edecek ekilde, birbirlerine
yaklatrd, Perihan'n uzun ve kanl
salarn, bir dikdrtgen tekil edecek
ekilde bu ay-yldzn evresine yayd.

Daha sonra da Abbas'a dnerek:

"unlara bir baksana, ular yaral Trk
bayra gibi dalgalanmyor mu? Allah,
tek vcut olarak yaratt bu iki sevdal
ehidin yzlerinde hizmet ettikleri ve
urunda can verdikleri yksek gayenin
ne gzel bir hayalini tasvir etmi. Billahi
ben bunlar bylece defnedeceim.
Sorgu meleklerine bu durumda,
gayelerinin yceliiyle grnsnler..."

Bu fikri Abbas da ok beendi. Sonra

beraber kazdklar mezara ikisini de o
ekilde gmdler. ki sadk arkada,
bundan sonra ne yapacaklarn
dnmeye baladlar.

Abbas: "Yannzda para kald m?"

Cezmi: "Tahminen be yz altn var!

Bizim Pertev'le Rza Kuli'yi
bulabilirsek, onlarda da bir hayli para
olacak."

"Siz saklanmaya baladnz gnden

beri ikisi de ortalkta yok. Belki
kamlardr. Kamadlarsa dn geceki
kargaada mutlaka telef olmulardr."

"O halde, imdi biz ne yapacaz?"

"Ali Kuli Han'n yanna gideceiz, hem

de muhafz kyafetinde gideceiz. Baka
aremiz yok."

"Muhafz klnda gitmek tehlikeli

olmaz m? Baksana, stmz bamz
kan iinde. Vezir ikimizi de bu kan
lekesinden tanr. Zarar yalnz bize
dokunsa neyse. Hainliinize bizi ahit
tutarak Ali Kuli Han' da astrr..."

Bu sz zerine Abbas, bir sre

dndkten sonra: "Ne gariptir,
zamannda bol keseden harcamak, daha
dorusu har vurup harman savurmak iin
paraya o kadar dkn olduum halde,
sayenizde Trklk ve Snnilik hizmetine
girdikten sonra bu yce hedefe
ulamaktan baka hibir ey dnemez
oldum. imdi parada pulda zerre kadar
gzm yok. Hatta sizin verdiiniz
paralar bile kemerimde duruyor. Ah!
Bilmem neden u Pertev'le Rza Kuli
pisliklerine vaktiyle inanm ve
gvenmisiniz. imdiye kadar hibir
fenalklarn grmedim. Ancak yzlerini
ilk grdm zaman bende iyi tesir
brakmadlar. Onun iin kendilerinden
phem var. Bize hainlik ettilerse onlar
etmilerdir."

"Anlamsz dncelerin gerei yok!

pleri her zaman elimizde olan iki
zavall ne yapabilecek? Sen onu bunu
brak da iinde bulunduumuz tehlikeden
kurtulmak iin bir yol bulalm."

"Bir yol var... Ben imdi uradan

giderim. Yarm saat ileride bir tekke var.
Yarm lira verir, iki kat dervi elbisesi
alrm. Srtmzda o hrkalar, elimizde de
paralarmz olduu halde istediimiz
yere kadar gven iinde gidebiliriz."

"Hadi git de getir o zaman. Dervi

kyafetine girer, yine Ali Kuli Han'n
yanna gideriz."

Bu karara vardktan sonra Abbas,

Cezmi'nin yanndan ayrlarak tekkenin
yolunu tuttu. Cezmi, o kadar dehetli ve
o kadar beklenmedik birtakm olaylar ve
facialar karsnda tek bana kalnca
ranllarn ortalkta gezinen
muhafzlarn mezarlk aalarndan
ayrt edememeye balad. Gecenin
korkun karanlnda daha da yksek
grnen serviler gzne mthi
gulyabaniler gibi grnyor, kendisini
yamyamlar lkesinde sanyordu...

Saklanmak iin bir yer arad. Sonra

cesareti aklna geldi. Trk olan, dnyada
hibir eyden korkar myd? Bunu
dnd ve kendinden utand... Adil
Giray'la Perihan'n mezarnda bari olsun
yanlarna atlmak istedi. ehitlik
mertebesine layk olamadn dnd.
Yine utand. Bu utan zerine Allah'nn
kendisine verdii mertlii ve yiitlii
hatrlad... Karsnda gkyznn
derinliklerine doru uzayp giden
servilerin her biri bir cellat olsa hepsine
kar durmak ve bu yolda ehit dp
Adil Giray'n aya ucunda olsun, bir
gurur ve onur mezar bulmak fikrine
kapld. Ancak o mbarek ehitlerin
intikamn almak dururken imdi burada
pisipisine lmek doru olur muydu?
Bunlar dnd ve nceki fikrinden
vazgeti. Abbas gelinceye kadar uygun
bir yerde gizlenmeye karar verdi.
Gkyzndeki yldzlardan gelen ve
snm mealelerden kalan hafif k
damlacklarnn gelmesini bekleyen bir
l gibi, mezarn topran bin zahmetle
kazd. Yaral ve yorgun olduu iin
kendisini halsiz buldu. Uraarak iine
girdi. mamn telkinini ve soru
meleklerinin gelmesini bekleyen bir l
misali, mezarn iine iyice uzand.
Elleriyle etraf yoklarken souk, tatl bir
eye dokundu. Bu, bir lnn kafasyd...
Ellerindeki kafatasn biraz daha evirdi
evirdi, sonra kendi kendine dnmeye
balad: "Bu da phesiz benim gibi bir
insand. Sonunda hepimiz byle
olacaz... Acaba Adil Giray'la
Perihan'n o gzel balarnn iinde de
byle irkin birer kafatas m var?
Acaba Allah'nn huzuruna bu kadar
irkin, bu derece iren bir yzle mi
gideceiz? yle olmayp da ne olacak?
Daha dne kadar zavall Adil'in, zavall
Perihan'n dnceleri gzlerimizin
nnde hep birer hayal deil miydi? O
hayaller bugn gerek oldu... Hem de ne
kanl gerek! Peki, bugn gerek
bilmediimiz lem yarn hayal
olmayacak m? Kesinlikle olacak! Yarn
olmasa teki gn olacak... Hi phe yok
ki olacak... Hem de ne korkun hayal!

Hayr... Hayr! nsanln z elbette

u elimdeki irkin maddeden ibaret
deildir. Mezarda ruh olmaz... Bir kere
ruhu grebilsek, belki de ne kadar
gzeldir... Byle etten, kemikten
yaplm basit bir vcudu o kadar
gzelletiren ruh deil de nedir?
Dnyada hi kimse en usta ressamn
yapt resmi bir irkin kz kadar
sevmiyor! Yok yok... Bizim
anlayamadmz baka bir dnya var...
nsanln zevki ite o dnyadadr. u
gelip geici dnyada geirdiimiz ac
tatl gnlerin sonu ite u mezara
girmektir. u anda birisi gelip
kabileceim delii kapayacak olsa
derhal lrm. Sorgu melekleri hemen
bama dikilirler. Varsn dikilsin. Dnya
iin dndklerimi onlara da
sylerim... Evet, bu cevab veririm.
Fakat Adil Giray'n ve Perihan'n, hele
uratmz u mbarek idealin byle
bir sonu vermesi Allah'nn adaletine
uyar m? Kes sesini! lm korkusundan
mezarlar iine saklanyorsun... Sonra bir
de kalkm, bir tutam aklnla Allah'nn
srlarn zmeye cesaret ediyorsun..."

Cezmi bu duygularla i dnyasnda

daha birok muhakeme yaptktan sonra
birden mezardan ban kaldrd. Abbas,
biraz nce oturduklar yere gelmi,
koynundan kard bir mumu yakarak
kendisini aryordu... evreye bakarken
gzleri, mezardan kmaya alan
Cezmi'ye iliti. Mumun titrek
altnda, glgesi gittike uzayan bu glge
ne olabilirdi? Gecenin bu saatinde
mezardan kmaya uraan bu yaratn
bir hortlak olmas ihtimalini dnd,
korkarak geri ekildi. Elindeki mum,
kendisiyle birlikte yer deitirince, ne
olduu belirsiz glge de tabi ki ekil
deitirdi. Abbas, oralarda yle hortlak
falan olmadn anlad. Sesinin
uzaklardan duyulmamasna dikkat
ederek; "Cezmi! Cezmi!" diye bard.

Abbas'n sesini iiten Cezmi, birden

iinde durduu kabir yerinden kt ve
koarak Abbas'n yanna geldi. Dervi
elbiseleri hazrd. Ama ne are ki,
mezara girip kmak iin urarken
Cezmi'nin yaras alm, yeniden
kanamaya balamt. Bu ekilde bir
yere gidemezlerdi. Kan durdurmak,
yaray temizleyip yeniden sarmak iin
birka saat uramak gerekiyordu. Bu i
de bittikten sonra dervi hrkalarn
giydiler. Abbas parman uzatarak
Cezmi'ye dou tarafndaki kzll
gsterdi. Neredeyse sabah olacakt.
Bylesine tehlikeli olan bu blgeden
hemen uzaklamak gerekiyordu. Cezmi,
hem madden, hem de manen perian bir
durumdayd. Adil Giray'la Perihan' kara
topraklar altnda brakp gitmeye gnl
bir trl raz olmuyor, bulunduu yerde
ivi gibi hareketsiz duruyordu. Sonunda
kararn verdi.

Abbas'a hitaben; "Bana gre insan

olan her kii, 'Biz yle insanlarz ki,
aramzda ortann yeri yoktur. Bizim iin
ya en yksek makam vardr, ya da kabir.
Ya sadr, kabir... Ya hep, ya hi...'
anlamna gelen;

"Ve nahn n sn l tevassuta

beynen

Len-es-sadru dn-ellemine ev-il-

kabr"

beytinin srrna uygun hareket

etmelidir. Ya burada Adil Giray'n
anna yakr bir davranta bulunuruz,
ya da bu yolda lr gideriz. Mezarlk
karda duruyor... Kara topraklar elbette
bizi de kabul eder... Kader, Adil Giray'a
kar vefal davranmad... Biz de mi
vefaszlk edelim? Ben grevimi bilirim.
Mezarnn bana, tahtadan da olsa bir
iaret dikip de zerine onun ann
ykseltecek ve dmanlarna ramen
dostlarnn gayretini belirtecek bir ey
yazmadka uradan uraya kmldamam.
Hatta oraya yazacam eyi kanmla
yazacam..." dedi.

Bu szler zerine iki arkada, bir tahta

paras bulup mezarn baucuna diktiler.
Kurumu ince bir dal kestiler. Cezmi, o
dal parasn eline ald. Yarasndaki
sarglarn stne szm ve hl
kurumam olan kan ile o tahta
parasnn zerine u birka beyti yazd:

"Ey zbde-i san'at- lhi

nsan idi fratn kemahi

Cari idi her muamelende

Ahkm- evmir nevhi

Fikrindi zekya matla- nur

Kalbindi ecaatin penh

Azminde nasib olayd frsat

Bir gnde ged ederdi ah'

Takdir-i Cenab- Kibriya'da

Ulviyyetinin budur gvah

Gnlndeki sk-i hamiyyet

Gsterdi cihana feyz- rah

Tarihini g eder de gaafil

 Amaz yine eme-i intibah

Ykselmeye sevk ederdi hatif

Gesen bile evc-i mihr mah

Gelmezdi ehadet olmasayd

clline t ebed tenahi

Ykseldi o rtbe makamn

Ar oldu serir-i ihtiamn

Mezar banda yazlan beyitlerin

manas yleydi:

Ey lahi sanatn en byk eseri!

 Sen zaten doutan kusursuz bir
insandn.

Tm ilerini Allah'n emir ve

yasaklarna adadn.

Tm ilerini Allah'n emir ve

yasaklarna uydurdun.

Zek nn doduu yer, senin

yksek dncelerindi.

Kahramanln en salim sna da

senin kalbin...

Baladn baarsaydn,

ah, bir gnde basit bir garip olurdu.

 Allah katnda yceliinin ahidi
budur.

Kalbindeki yiitlik mealesi, mutluluk

yollarn gsterdi.

Fakat o sefiller, tarihini dinledikleri

halde,

Girdikleri gaflet uykusundan uyanp

da gzlerini amazlar.

Gnele ayr olduklar yere kadar

ykseldiin halde

Uzaklardan gelen bir ses daha da

ykseltmeye sevk ederdi.

ayet ehit olmasaydn yceliinin

sonu gelmeyecekti.

Makamn yle ykseldi ki, gn son

kat, tahtn olsun."

Bunlar yazan Cezmi mezarn

stndeki tahtaya ise; "iire baladka
kalbime yepyeni duygular nfuz ediyor.
O kadar ki, bunlar sylemeye dilimde
takat kalmyor." anlamna gelen u iki
msray yazd:

"Baladka ben sze balar hcuma

varidat

yle kim takat getirmez an takrire

zeban."

Cezmi'nin iirinin tahtaya yazlma ii

bittiinde ortalk iyice kararmaya
balamt. Gnein doduu yerde kanl
bir bulut, onun etrafnda toprak renginde
bir pus, o pusun altnda da bym
mezar biiminde birka irkin da
grnyordu. O dalarn altnda, bazs
henz dnyaya gelmi de gelip fani
olduunu bilmedii iin glmsemeye
alan birka iek, bazs da mrn
tkettii halde bunu hl anlayamam
be soluk yaprak gze arpyordu. iir
bitti. ki arkada srtlarndaki muhafz
elbiselerini kartp, beladan arta kalm
bir rnek olarak oradaki mezarlardan
birinin stne attlar. Sonra dervi
elbiselerini giyerek Mirza Sleyman'n
ordusuna gittiler ve Ali Kuli Han'n
adrna misafir oldular.
 Abbas arkadalarnn arasna
kararak izini kaybettirdi. Cezmi de
ksa bir zaman iinde yine dervi
kyafetiyle Anadolu yollarna derek
ortalktan kayboldu.

SON