G Elektronii 1

Elektronik Devre Tasarm

Ders 05
Ders Notlar Ege niversitesi retim yesi Yrd.Do.Dr. Mehmet Necdet YILDIZa aittir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /1
 G Elektronii 1

AC-DC Dntrcler
3 Fazl Dorultucular
3 fazl dorultucular hem daha
yksek g elde etmek iin hem de
daha dzgn DC gerilim salamak
iin kullanlan g elektronii
devreleridir.
3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz
Dorultucu (Omik Ykte);
3 fazl yarm dalga kontrolsz dorultucu
balants omik ykte alma iin
ekilde gsterilmitir. ekilden grld
gibi her fazn pozitif alternans bir diyot
tarafndan iletilmektedir.

1 fazl dorultucu devrelerle yaklak

15kW glere kadar klmakta daha
yksek gler iin ise 3 faz kullanm
gerekmektedir.

3 fazl dorultucular da 1 fazllar gibi

nce kontrolsz daha sonra da
kontroll olarak incelenecek ve 3 fazl bal AC kaynak
analizi yaplacaktr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /2
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

Yan taraftaki dalga temel ekillerinden
grlebilecei gibi, yarm dalga
dorultma yaplmasna ve filtreleme
kullanlmamasna ramen her 3 faz
gerilimi arasndaki 120lik faz
kaymalarndan dolay k gerilimi
olduka dzgn olumutur.

Devrenin faz gerilimlerini dorulttuu

grlmektedir. Fakat diyotlar zerine
gelen ters gerilimin hat gerilimi olduu
grlmektedir.

Kaynaklardan ekilen akm ise kare

dalga formatnda olup 120 faz farkldr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /3
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

k geriliminin ortalama deeri (Vdc);
3 fazl yarm dalga kontrolsz
dorultucunun omik ykteki k
gerilim dalga ekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik.
Bu durumda gerilimin ortalama deeri
yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /4
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

k Akmnn Ortalama Deeri (Idc);
3 fazl yarm dalga kontrolsz
dorultucunun omik ykteki k
akm dalga sekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik.
Bu durumda akmn ortalama deeri
yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /5
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

Ortalama k Gc (Pdc);
Pdc= Idc . Vdc
Kaynak Akmnn Etkin Deeri (Ia(rms));
Kaynan bir fazndan ekilen akm
ekilde grlmekte olup bu akmn
etkin deeri yandaki gibi
bulunabilecektir.
ekilde verilen kaynak akmn Im tepe
deerli kare dalga formatnda bir akm
olarak kabul edersek bu akmn yaklak
etkin deeri
IA(rms)= Im . k
eitliinden bulunabilecektir. Burada etkin
periyot (k),
k= t1 / (t1+t2)
Kaynaktan ekilen Toplam Etkin G
(Ps(rms));
PA(rms)= IA(rms) . Vf(rms)

fazdan ekilen toplam g;

PS(rms)= 3 . PA(rms)

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /6
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

Devrenin G Katsays (Cos);
Kaynan bir fazndan ekilen akm ve
ilgili faz gerilimi ekilde grlmektedir.
ekilde kaynak akm, kaynan sadece
pozitif alternanslarnda ekildii iin
dengesiz ve g katsays da belirsizdir.
Anahtar (Diyot) Akm (ID);
Anahtar (diyot) akm dalga sekli
ekildeki gibidir. Bu sekle gre anahtar
akm;

ID= Im + (%30.Im)= 1,3 . Vm/R

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /7
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Omik Ykte);

Anahtar (Diyot) Gerilimi (VD);
Anahtar gerilimi aadaki ekilde
grlmektedir. Grld gibi anahtar
zerine dorudan kaynan hat gerilimi
gelmektedir. Bu durumda anahtar gerilimi,
hat gerilimi tepe deerinin (3.Vm) en az
%30 daha fazlas olmaldr.

VD= 3 . Vm + %30
VD= 3 . Vm . 1,3

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /8
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

3 fazl yarm dalga kontrolsz
dorultucu balants endktif yk
iin aadaki ekilde gsterilmitir.
ekilden grld gibi yke ters
paralel bir serbest gei diyotu
balanmamtr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com /9
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

Yan taraftaki dalga temel ekillerinden
grlebilecei gibi, yarm dalga dorultma
yaplmasna ve filtreleme kullanlmamasna
ramen her 3 faz gerilimi arasndaki 120lik
faz kaymalarndan dolay k gerilimi
olduka dzgn olumutur.

Devrenin faz gerilimlerini dorulttuu

grlmektedir. Fakat diyotlar zerine gelen
ters gerilimin hat gerilimi olduu
grlmektedir.

Kaynaklardan ekilen akm ise kare dalga

formatnda olup 120 faz farkldr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 10
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

k Geriliminin Ortalama Deeri (Vdc);
3 fazl yarm dalga kontrolsz
dorultucunun endktif ykteki k
gerilim dalga sekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik.
Bu durumda gerilimin ortalama deeri
yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 11
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

k Akmnn Ortalama Deeri (Idc); Burada yk ok endktif kabul edilerek
3 fazl yarm dalga kontrolsz k akm da tamamen dz kabul
dorultucunun endktif ykteki k edilmitir.
akm dalga sekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik. Bu akm her 120 derecede devreye giren
Bu durumda akmn ortalama deeri fazlara ait diyotlar zerinden
yan taraftaki gibi bulunabilecektir. salanmakta olup serbest gei diyotuna
ihtiya kalmamaktadr. Bu nedenle
serbest gei diyotu kullanlmamtr.

Bu durumda akmn ortalama deeri,

etkin deeri, ani deeri tepe deere eit
olacaktr.

Idc= Im = Vm / Z

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 12
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

Ortalama k Gc (Pdc);
Pdc= Idc . Vdc
Kaynak Akmnn Etkin Deeri (Ia(rms));
Kaynan bir fazndan ekilen akm
ekilde grlmekte olup bu akmn etkin
deeri yandaki gibi bulunabilecektir.
ekilde verilene gre kaynak akmn
Im tepe deerli kare dalga formatnda
bir akm olduu grlmektedir. Buna
gre akmn etkin deeri,
IA(rms)= Im . k
eitliinden bulunabilecektir. Burada
etkin periyot (k),
k= t1 / (t1+t2)
Kaynaktan ekilen Toplam Etkin G
(Ps(rms));
PA(rms)= IA(rms) . Vf(rms)

fazdan ekilen toplam g;

PS(rms)= 3 . PA(rms)

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 13
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

Devrenin G Katsays (Cos); ekilde verilene gre kaynak akm,
Kaynan bir fazndan ekilen akm ve kaynan sadece pozitif alternanslarnda
ilgili faz gerilimi ekilde grlmektedir. ekildii iin dengesiz ve g katsays
da belirsizdir.

Anahtar (Diyot) Akm (ID);

Anahtar (diyot) akm dalga sekli
ekildeki gibidir. Bu sekle gre anahtar
akm;
ID= Im + (%30.Im)= 1,3 . Vm/R

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 14
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontrolsz Dorultucu (Endktif Ykte);

Anahtar (Diyot) Gerilimi (VD);
Anahtar gerilimi aadaki ekilde grlmektedir.
Grld gibi anahtar zerine dorudan kaynan
hat gerilimi gelmektedir. Bu durumda anahtar
gerilimi, hat gerilimi tepe deerinin (3.Vm) en az
%30 daha fazlas olmaldr.

VD= 3 . Vm + %30
VD= 3 . Vm . 1,3

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 15
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

3 fazl yarm dalga kontroll dorultucu
devre balants saf omik ykte alma
iin aadaki ekilde gsterilmitir.
ekilden grld gibi her fazn pozitif
alternans ayr bir tristr tarafndan
kontrol edilmektedir.
ekilde grlen devredeki tristrleri
kontrol etmek iin ise aadaki
ekilde grld gibi 3 fazl bir
uyarma devresine ihtiya
duyulmaktadr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 16
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

ekildeki temel dalga ekillerinden
grld gibi, her bir tristr kendi faznn
pozitif alternansnda ilk 30den sonra
kontrol edilmeye balanmakta ve bu
kontrol alternans sonuna kadar devam
edebilmektedir.

Devre faz gerilimlerini dorultmakta fakat

devredeki tristrler zerine alma
srasnda darbeler halinde hat gerilimi
gelmektedir.

Yk rezistif olduu iin k akmnn

dalga sekli, k geriliminin sekliyle
tamamen ayndr.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 17
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

k Geriliminin Ortalama Deeri (Vdc);
3 fazl yarm dalga kontroll
dorultucunun omik ykteki k
gerilim dalga sekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik.
Bu durumda gerilimin ortalama deeri
yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 18
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

k Akmnn Ortalama Deeri (Idc);
3 fazl yarm dalga kontroll
dorultucunun omik ykteki k
akmnn dalga sekli aadaki ekilde
grld gibi olduunu belirtmitik.
Bu durumda akmn ortalama deeri
yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 19
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

Ortalama k Gc (Pdc);

Pdc= Idc . Vdc

Kaynak Akmnn Etkin Deeri (IA(rms));

Kaynan bir fazndan ekilen akm
ekilde grlmekte olup bu akmn
etkin deeri yandaki gibi
bulunabilecektir.

Kaynaktan ekilen Toplam Etkin G (PSrms)

PA(rms)= IA(rms) . Vf(rms)
fazdan ekilen toplam g;
PS(rms)= 3 . PA(rms)

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 20
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

Devrenin G Katsays (cos);
Kaynan bir fazndan ekilen akm
ve ilgili faz gerilimi ekilde
grlmektedir.
ekilde verilen dalga ekline gre kaynak
akm, kaynan sadece pozitif
alternanslarnda ekildii iin dengesiz ve
g katsays da belirsizdir.
Anahtar (tristr) akm (IT);
Anahtar (tristr) akm dalga sekli
ekildeki gibidir. Bu ekle gre anahtar
akm;
IT= Im + (%30.Im)= 1,3 . Vm/R

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 21
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Omik Ykte);

Anahtar (tristr) gerilimi (VT);
Anahtar gerilimi aadaki ekilde
grlmektedir. Grld gibi anahtar
zerine dorudan kaynan hat gerilimi
gelmektedir. Bu durumda anahtar
gerilimi, hat gerilimi tepe deerinin
(3.Vm) en az %30 daha fazlas
olmaldr.
VT= 3 . Vm . 1,3

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 22
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

3 fazl yarm dalga kontroll dorultucu
devre balants endktif yk iin ekilde
gsterilmitir. ekilden grld gibi
yke ters paralel bir serbest gei diyotu
balanmamtr.
ekilde ise devreye ait temel dalga
ekilleri grlmektedir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 23
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

ekildeki temel dalga ekillerinden
grld gibi, ok endktif ykte her bir
tristr yine kendi faznn pozitif
alternansnda ilk 30den sonra kontrol
edilmeye balanmakta ve bu iletim dier
tristr uyarlana kadar srmektedir.

ekilden grld gibi, k akm

tamamen dz kabul edilmitir. Serbest
gei diyotuna gerek kalmakszn her bir
tristr dieri uyarlana kadar iletimde
kalarak bu devamll salamaktadr.

Devre ksna serbest gei diyotu

balanacak olursa, k geriliminin
negatife geileri kesilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 24
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

k Geriliminin Ortalama Deeri (Vdc);
3 fazl yarm dalga kontroll dorultucunun
endktif ykteki k gerilim dalga sekli
aadaki ekilde grld gibi olduunu
belirtmitik. Bu durumda gerilimin ortalama
deeri yan taraftaki gibi bulunabilecektir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 25
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

k Akmnn Ortalama Deeri (Idc); Kaynak Akmnn Etkin Deeri (IA(rms));
3 fazl yarm dalga kontroll dorultucunun Kaynan bir fazndan ekilen akm
endktif ykteki k akmnn dalga sekli ekilde grlmekte olup, etkin deeri
aadaki ekilde grld gibi olduunu etkin periyotta gre bulunabilir.
belirtmitik. Bu durumda akmn ortalama
deeri,
Idc= Im= Vm / Z
eitliinden bulunabilecektir.

Kaynak akmnn etkin periyodu,

k= t1 / (t1+t2)
Ortalama k Gc (Pdc); Akmn etkin deeri,
Pdc= Idc . Vdc IA(rms)= Im . k

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 26
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

Kaynaktan ekilen Toplam Etkin G (PS(rms));
Bir fazdan ekilen g,
PA(rms)= IA(rms) . Vf(rms)
fazdan ekilen toplam g;
PS(rms)= 3 . PA(rms)
Devrenin G Katsays (cos);
Kaynan bir fazndan ekilen akm ve ilgili
faz gerilimi ekilde grlmektedir.
ekilde verilen sekle gre kaynak akm,
kaynaktan sadece tek ynl olarak (pozitif
ynde) ekildii iin dengesiz ve g
katsays da belirsizdir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 27
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

Anahtar (Tristr) Akm (IT);
Anahtar (tristr) akm dalga sekli
ekildeki gibidir. Bu sekle gre anahtar
akm;
IT= Im + (%30.Im)= 1,3 . Vm/R
Anahtar (Tristr) Gerilimi (VT);
Anahtar gerilimi aadaki ekilde
grlmektedir. Grld gibi anahtar
zerine dorudan kaynan hat gerilimi
gelmektedir. Bu durumda anahtar
gerilimi, hat gerilimi tepe deerinin
(3.Vm) en az %30 daha fazlas
olmaldr.
VT= 3 . Vm . 1,3

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 28
 G Elektronii 1

3 Fazl Yarm Dalga Kontroll Dorultucu (Endktif Ykte);

fazl yarm dalga kontroll dorultucunun omik ve tam endktif ykler altnda
altrlmasnda yaplan analizlerde her bir g elemannn 360 derecelik bir periyot
iinde 120ser derece alt, 240 derece ise yaltmda kald grlmtr.

Bu alsma srasnda her bir elemandan faz akm akmakta ve her bir eleman hat
gerilimine dayanmak zorunda kalmaktadr.

Kaynaktan ekilen akm tek ynl olduu iin dengesizdir.

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 29
 G Elektronii 1

zer
zerENYURT
ENYURT www.ozersenyurt.net www.orbeetech.com / 30